You are on page 1of 10

INSTITUTO DE EDUCACIN SUPERIOR ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI (Reconocido por Ley 2574 con !"#ono$%! y r!n&o "ni'er(i#!

rio) Re&ion!*+ A("nci,n - Cen#ro

Licenci!#"r! en Len&"! y C"*#"r! G"!r!n% .E/0POR12AIPYRE 34o/e(yry+ 34o5!p65! Te$4i!por7 Creenci!(

A("nci,n - P!r!&"!y 8!(ypor"ndy 29:;

3O.EPYR< Jeroviapy ha'e umi ande rapicha oikuaa'va oguerovia ha upeicha ha'ekura oepohano tra omopor ikorapykura. Ha'e umi tavarandupy ova ha anemomba'e ko Tta. Ko tembiapo ande hechaukata mba'e ha maba'ichapa o erovia ande rapichakura ha mba'ichagua ova ha o e'eva.

Creencias
!reencia" "on #a$"a" nocione" natura$e" o "upo"icione" i$%gica" aceptada" tradiciona$mente "in an&$i"i"' por(ue "i' "in intervenci%n de $a ra)%n ni de $a vo$untad* "on e+pre"ada" en #orma de enunciado" o de uicio" breve"' e$ementa$e".

Creencias populares del Paraguay


,ucha" creencia" e"t&n arraigada" en nue"tra gente' proveniente" de $a e+periencia' a$guna" "in ning-n #undamento cient.#ico. /a" mi"ma" "ue$en re#erir"e a0

La prediccin del tiempo


/o" campe"ino" no "ue$en nece"itar de$ bo$et.n meteoro$%gico para "aber (u tiempo "e anuncia' por(ue0 1 2iempre $$ueve cuando $a" nube" "e $evantan hacia e$ oe"te' pue" 3poniente no miente4. 1 2i $o" re$&mpago" "on genera$i)ado" en todo" $o" punto" cardina$e"' genera$mente no $$ueve. 1 2i re$ampaguea en un "o$o punto' de ah. proviene $a $$uvia. 1 2i $a" nube" "e $evantan hacia e$ norte "op$a durante tre" d.a"' a$ cuarto $$ueve. 1 5$ 2o$ muy ro o a$ poner"e' anuncia "e(uia. 1 2i e$ viento 2ur "op$a' ya no $$ueve.

Creencias sobre los meses


1 /a" parra$era" "e deben podar e$ d.a de 2anta 6na 789 de u$io: para (ue #ructi#i(uen bien. 1 6go"to e" un me" aciago' e"pecia$mente para $o" anciano". 36go"to' guaigu ha vaka piru ukaha4' o 3karai tu a rerahaha4. /a "angre "e a$tera en e"te me" y cambia. ;ara ayudar e"te proce"o "e debe tomar pyno<i y caa con ruda e$ primer d.a de$ me". 1 =ctubre e" un me" temido' ya "e termino $a co"echa y $a poca de "iembra e"ta acabando. 2i $a gente de$ campo no previo guardar 3ba"timento4 pa"ara nece"idade". ;ara e"pantar e"te pe$igro "e cocina e$ > de$ me" un abundante yopar& 7poroto con $ocro: y "e invita a $o" vecino". 2i no "e $o hace viene e$ karai =ctubre y $o" ca"tiga con un $&tigo.

Supersticiones.
2on #a$"a" nocione" "obrenatura$e"' originada" en e$ mundo "obrenatura$ o (ue "uponen creencia" #a$"a" de podere" "obrenatura$e" o en materia re$igio"a* "iendo aceptada" tradiciona$mente "in an&$i"i" ni intervenci%n de $a ra)%n ni de $a vo$untad. 1 = ehecharamo hyegua"-va' upeva ome<? po<a 7ver embara)ada da "uerte:. 1 = ehecharamo panambi i"a<y het&va' he<i"e o@ha marandu por 7ver maripo"a" en co$ore" (uiere decir (ue habr& o hay buena" noticia":. 1 ;itogue opurahiramo' he<i"e oha hyegua"uva 7"i canta e$ pitogue (uiere decir (ue hay embara)ada:.

Asi tambien hay otras creencias como:


Ja"y ra'y het&pe omoakvai. =ha"avo o por eyma.

,arangatu Hu &ra heta eroviapy oguereko0 ;yharevete e e uhu revvape oeporanduvaer hrare. Hra hai epyrAme' oepyrAta avei kichiha rra. =emo vaer heta tra kuatiai rehe arambohaguype. ;yhareve o epe'a pete. Bpva pe tra oguerahata kichiha. Ckatu avei oemo moko kuatiai aramboha guype. ;eteme o ehai vaer0 He ha ambupe nahaniri. = egueronohva he'i"e oikotapa tra ndoikomo'ai aipotava. ;akova matare o ekutu vaer pete ky"e. 6mbue &rape pe ky"ere o" ta'nga. 2emana "anta 7arapokoi marangat-pe:' oguahe vaer poko Tupo oeembo'e. Te"a ha po'a ohagua. = het&ichagua kurundu 7re$i(uia: kavure'i rague' mymba rai tra kangue 7 aguarete tra acare raingue:. = o uerurva epy"yrD ,arangatukurape0 2an ,igue$ 6rcange$' Tupa"y Ka'akupe. Ka'aguy mbytere o o"apukai pukuva ndo embohovai vaer hikatugui ha'e hina ma$avi"ion. 2erenata pua"ype karia'y ohupyty monei kuataigui. =rD omanova itapu Tupopegua ipu ave aa opoi anga oguerah&va hina kuri. 6a ndo guerohoryiete itapu embopu. =mbopochy ichupe. Kuarahy ho'avo ndo etypeiveima vaer' oga ryepy tra %ga korapy. 2apy'a katueterei o etypeiro' oeha'arD vaer ambue ko'e oemombo hagua yty. 6o ndo e ohei vaer pyharekue' oune ao ky'a aryi' o apo mba'e vai ao oheivare. Kuakarai imemy ramova oengatu vaer pairundy &ra okuera por hagua. ;$ata Evyguy oguereko i ara. = echayka ha'e ohayhuvape ome' hagua upe pirapire embuatyeta. =rD oeha&va oguenohe hagua p$ata yvyguy' ipy'a por vaer' py'a guapype o apovaer hembiapo. C erre ndaipori vaer ipokare"va' ndoporohaihuva' ipy'atarova' Fro ha'e ovante' tra oiko ichugui tenimbu' tra omberae mba'e. Gande ypykuera iaranduvaekuevoi. =ikuaa mby a kuera' a"y ha kuarahypa mba'e omomaranduh.na. =pa mba'e ane tavarandupe oguereko mba'eicha iepyrumby0 anduti' ka'a umia. Jeguerovia avei oha0 /ui"D' a"y atere' p%ra' pombero ha maymaite mba'e o ekuaa mba'eicharupipa. Tambien0 5$ "eptimo hi o varon de una #ami$ia' debe "er apadrinado por un "acerdote o por e$ pre"idente de $a Hepub$ica' "ino' "era /ui"D. Iauti)ar a $a criatura recien nacida para evitar (ue e$ pombero $e adopte. ;oner e"coba detra" de $a puerta para (ue una vi"ita inde"eada "e vaya pronto. /eche derramada en e$ pi"o "igni#ica (ue "e tendran "iete d.a" de ma$a "uerte. Jo tomar agua "obre "andia ni baar"e. Titi$ar de$ parpado derecho0 buen augurio. 2oar con indigena o pe"cado"0 2e recibira dinero. ;oner de cabe)a para aba o a 2an 6ntonio para con"eguir novioKa. ,irar un re$o en hora en punto0 tu amor te recuerda.

Magia (Paje)
5n $a acepci%n actua$' indica hechicer.a' embru o' hechi)o e"te vocab$o e" tambin ap$icado a$ mdico entre $o" ind.gena" igua$mente e$ hechicero' a$ mago' a$ e+orci"ta. 5n $a ver"i%n popu$ar' "e puede empayenar 7e$ vocab$o e" hoy de u"o corriente0 embru ar' hechi)ar: directamente dando breba e"' e$i+ire" y otra" #orma" de veh.cu$o" de$ hechi)o' poniendo a$go en $a comida' en $a bebida o indirectamente o#reciendo un cigarro' una #$or y a-n a di"tancia' con invocacione"' re)o" o rea$i)ando cierta" pr&ctica". ,ateria$ emp$eado en $a pr&ctica de$ pa . 5"pe o"' uten"i$io"' tinta' pape$' ropa"' paue$o"' cinta"' #igura"' #otogra#.a"' cuadro" de "anto"' mueco"' cruce"' y pao" de cruce". 6gua bendita' "a$' vinagre' pimienta. !abe$$o"' "angre"' "a$iva'

hue"o". Kavurei rague' "apo"' gra"a de guinea' e+cremento". Ka<avo roge' ka<a y romero. Ctakaru 7im&n:' tierra de cementerio' agu a"' a$#i$ere"' vidrio"' y c$avo". Tambin "e acude a oracione"' e"pecia$mente a 2an 6ntonio' 2an ,igue$ 6rc&nge$' 2anto Tom&"' 2anta 5$ena y 2anta !ata$ina de 2ena. 6$guno" e emp$o". 1 ;ara combatir tri"te)a" y contrariedade"' por e emp$o' $$evar "iempre con"igo 3re$i(ue4 co$gado a$ cue$$o' p$uma o cabe)a dicecada de kabure<i. 1 ;ara ahuyentar ma$o" e"piritu" de una ca"a' por e emp$o' ahumar $a" habitacione"' $o" d.a" marte" y vierne" (uemando ho a" de $aure$' romero' pind% karai' a)-car kand' incien"o' y recitar0 35"p.ritu" in#erna$e" a$e ao" de mi pa"o' (ue en e"ta ca"a' recinto de pa) y du$)ura' reine "iempre $a armon.a y (ue e$ ma$ e"p.ritu "e a$e e a regione" ignota". Lue entre e$ bien y (ue "a$ga e$ ma$4. 1 6 per"ona" muy ce$o"a"' por e emp$o' dar$e de tomar ca$do de ga$$ina c$ueca. 1 ;ara enamorar a un hombre' por e emp$o' $a mu er debe untar"e con gra"a de guinea y pa"ar$a" por e$ cabe$$o de$ hombre "in (ue "e d cuenta.

Medicina popular
5n e$ ca"o de nue"tro pa." e$$a e"t& #uertemente impregnada de $o" conocimiento" guaran.' particu$armente en e$ emp$eo teraputico de p$anta" medicina$e" a e$$o "e "umaron otro" conocimiento" por tran"cu$turaci%n e"pao$a' durante $a co$onia' particu$armente de $a" mi"ione". Bn per"ona e "obre"a$iente de $a medicina popu$ar paraguaya' e" por e emp$o' $a partera chae' $a partera empirica* (ue "in tener preparaci%n acadmica ni t.tu$o habi$itante "e dedica a $a 3pro#e"i%n4. =tro" tipo" de mdico" tambin e+i"ten como $o" mediko y' $o" mediko ana* o $o" curandero"' aun(ue e"te -$timo trmino "ea a vece" de"pectivo. 5n mucho" "e mantiene a-n $a creenciaM(ue viene de $o" Nuaran."M de (ue $a en#ermedad puede "er debido a $a penetraci%n en e$ cuerpo de e"p.ritu" ma$igno"* e$ meca"mo "eria por una acci%n ma$#ica de otra per"ona de podere" m&gico"' de #uer)a" e+traordinaria"' de con uro"' etc. 5$ ente ma$igno $a en#ermedad' puede por $a con unci%n de circun"tancia" adver"a" 7che eta aikovo* ho<a vaipa cheve* mba<eve no"porai cheve:' poca" de epidemia"' etc. ;ara nue"tra gente tambin e erce in#$uencia e$ tiempo (ue puede e+acerbar $a #iebre' empeorar un e"tado' $a" herida"' etc.* como e$ p$eni$unio' e$ viento "ur' e$ nore"te. 6$guna" 3en#ermedade" #o$k$%rica"4' a criterio de$ vu$go' "on0 oho 7e"pecie de hidroce#a$ia:* py<a ruru 7e"pecie de hepatiti":* tabardi$$o 7#iebre puerpera$:* kamburu ere 7ga"troenteriti" aguda en $o" recin nacido" "obretodo:* mitretera"y 7do$ore" mu"cu$are" de$ recin nacido:* i".pu$a 7eri"ipe$a:* topepireco 7or)ue$o:' etc. 1 5$ oheo "e cura por e emp$o' poniendo una media en $a cabe)a a$ paciente. 1 5$ py<a ruru por "u parte e$ #amo"o 3 ehai4 y abundante terere con para para<i y aguakate rogue. 1 5$ tabardi$$o "e previene' "eg-n $a" abue$a" antao"' no ba&ndo"e $a parturienta durante OP dia" y cubrindo"e $a cabe)a con a$g-n pao 3akkua4' y u"ando media". 1 5$ kamburu ere debe "er atendido por una mdica (ue deber& igua$ar $a" pierna"' ya (ue e$ kamburu ere acorta una de $a" pierna" de$ recin nacido. 1 ,it ra"y por "u parte "e cura envo$viendo a $a criatura con una cami"a de$ padre' y no torciendo ma" $a ropa de$ recin nacido. 1 /a i".pu$a "e cura con un "apo coma' reipychy curu"u va<er ha"ykatuva retymare. 1 Topepireko "e cura por e emp$o' #rotando $a parte a#ectada con ani$$o de oro 3entibiado4. ,ucho" tratan "u" en#ermedade" con producto" de origen minera$ como a)u#re en barra' cao$.n' (uero"n' etc.* o bien' con producto" de origen anima$ como gra"a" de ga$$ina"' yacar' de tat-' etc. Tambin' ton"in"a$' aceite de man.' yema de huevo' orina de nio' etc.* y por -$timo "e pueden u"ar tambin producto" de origen vegeta$' como0 p$antita" entera"' bu$bo"' ra.ce"' $$ana"' corte)a"' ca"cara"' #ruto"' ugo"' "abia" y "emi$$a"' etc. 6$guna" p$anta" medicina$e" u"ada" por nue"tro pueb$o "on por e emp$o para $a di"enter.a0 1 ka<ahai' ka<ar.

1 6nticatarra$e"' como guabiram.' taperyva. 1 6ntidiarreico"' como ara"a' granada'ybapuru. 1 Qe"in#ectante"' como aromita' ara"a rogue' tapecue. 1 Rebr.#ugo"' como tarop' aguarund.. 1 6bortivo" como ruda' apio' ka<apeva. 1 5+pectorante" como amba<y' kumanda yvyra<i' ma$va b$anca y mam%n. 1 Hep&tico" como kokA' aguareteka<a. 1 ;urgante" como ro"a mo"(ueta' karaguata' mba<y"yvo. 1 He#re"cante"' como ka<arupe y ka<apikyi 1 Heumati"mo' como ka$agua$a' pa$o "anto.

eligin.
/o" paraguayo" mani#e"tamo" permanentemente nue"tra re$igio"idad de di"tinta" manera"0 "acra" y pro#ana"' pero re$igio"idad a$ #in. 6$guna" mani#e"tacione" de e"ta re$igio"idad "on0 /o" "anto" protectore"0 1 2an I$a" 7para $a" en#ermedade" de $a garganta' hay<o rerekua:. 1 2an Ho(ue 7patrono de $o" perro" e inva$ido":. 1 2anta /uc.a 7patrona de $o" ciego"' ohecha<yvarerekua:. 1 2an Hamon 7patrono de $a" parturienta" y embara)ada"' hyegua"uva ha imembyramova rerekua:. 1 2an C"idro 7de $o" agricu$tore":. 1 2an !ayetano 7de $o" traba adore":. 1 2anto Tom&" 7de $o" e"tudiante" y de $o" inte$ectua$e":. 1 2anta !eci$ia 7de $o" m-"ico":. 1 2an 6ntonio 7de $o" enamorado":. 1 2an Juda" Tadeo 7de $o" ca"o" di#.ci$e" y de"e"perado":. 1 Sirgen de $a" ,ercede" 7de $o" pre"o":. 1 2an Rranci"co 7de $o" pobre":.

5$ pe"ebre.
6 #a$ta de roca" en e"ta regi%n $$ana y bo"co"a' $a repre"entaci%n de$ Jacimiento de$ Jio Qio" "e hacia aba o una b%veda de rama" de &rbo$e" de ho a" pe(uea"' pre#erentemente e$ ka<avove<i' y en au"encia de #igura" met&$ica" o de porce$ana' $o" per"ona e" "e mo$deaban con barro o e"taban ta$$ada" en madera' y $o" adorno" eran $o" co$orido" #ruto" de e+uberante" vegetaci%n tropica$. 6un(ue con mucha" variante"' e"ta co"tumbre "e con"erva con mucha pure)a en $o" pueb$o" de$ interior. 5ntre $a" devocione" popu$are" encontramo"' por e emp$o' e$ tupn%i 7pedir $a bendici%n:' $a bendici%n de $a" ca"a" cuando "e inauguran o "on nueva"* $a" co"tumbre re$ativa" a $o" p%ra 7hekovaiva<ekue' iangaipa hetava<ekue:' etc. Tambin #orma parte de $a re$igio"idad' $o" canto" re$igio"o"' entre e$$o" $o" rea$i)ado" por $o" #amo"o" 5"tacionero" de 2emana 2anta. !tras creencias 1 /o" "u"to" cau"ado" por aparici%n de pombero o pora producen 3de"vario"' ata(ue"4. 1 2i $a embara)ada "u#re un gran "u"to' e$ nio nace bi"co. 1 5$ "op$o de$ viento produce a -ra at 7tort.co$i":. 1 /$evar con"igo p$ata "y 7un bi$$ete nuevo o uno encontrado: hace (ue nunca #a$te e$ dinero. 1 5$ kavure<i rague da "uerte con e$ "e+o opue"to.

1 2i "e "iente come)%n en $a mano "igni#ica (ue "e recibir& dinero. 1 Ser mudan)a trae "uerte. 1 2i $$ueve y "a$e e$ 2o$ "e ca"a e$ diab$o.

3O2U/1 Ko'ga aikuaa mba'epa he."e eroviapy' mba'ichapa ande ypykura ha ande rapicha oguerovia hetamba'e oikuaa'va. Ko tembiapo ohechauka mba'e &rape ha mba'ichapa oepohano hiku&i' ha mba'pa ombokyhy e chupekura. Upicha ande rapichakura ha ore ja hayhuve ane tetme jaikuaaporver umi jeroviapy ande mombe'ur jave taita ha jaryi kura.

ARANDU=A TYPEI=A Nran 6t$a" de$ ;araguay. 5ditoria$ Cnter"udamericana. TomoT. Nuaran. Hayhup&peO' 6teneo de /engua y !u$tura Nuarani. Ser"i%n actua$i)ado y revi"ado en e$ 8PPP. U$vare) ' ,ario Huben ./o me or de$ Ro$k$ore. Non)&$e) torre"' Qioni"io. Ro$k$ore de$ ;araguay.

3>O8OAPYGUA

You might also like