TAJUK: FAKTOR KEPELBAGAIAN.

Takrif- Faktor kepelbagaian ialah satu kiraaan anggaran pengurangan kadaran arus bagi kabel dan alat-alat
dari kadaran arus yang sebenar kerana kita menganggapkan tidak semua beban digunakan dengan serentak.
Oleh kerana itu kadaran arus alat-alat atau kabel tidak semestinya mengikut kadaran arus keseluruhan beban
di sesuatu pemasangan itu.
Dibawah adalah JADUAL 4B di dalam bab Peraturan-Peraturan I.E.E Edisi ke 15 m!s 1"5 #.
CARTA PANDUAN PENGIRAAN FAKTOR KEPELBAGAIAN.
$il
.
%itar akhir yang dibekalkan
dari pengalir ! peralatan suis
dimana &aktor kepelbagaian
dipakai.
'E(I) $*(+,(*(
-umah .ediaman ! Penginapan
Persendirian.
.edai / )etor Pe0abat dan
Premis Perniagaan.
1otel dan -umah
2umpangan.
1. Pen3ahayaan %ampu# 445 dari 0umlah permintaan
arus.
675 dari 0umlah permintaan
arus.
855 dari 0umlah permintaan
arus.
". Pemanasan dan .uasa
)elain 9 dan : di bawah#
1775 dari 0umlah permintaan
arus sehingga 17* ; 575
permintaan arus selebihnya.
1775 beban penuh terbesar
; 855 beban yang lain.
1775 beban penuh peralatan
terbesar ; :75 beban penuh
yang kedua besar ; 475
beban penuh yang lain.
9. Pemasak. 17*;975 beban penuh
peralatan tersambung ; 5*
untuk soket alir keluar bantuan.
1775 beban penuh peralatan terbesar ; :75 beban penuh
yang kedua besar ; 475 beban penuh yang lain.
<.

=otor =elainkan %i&#. .edai 1775 beban penuh motor
terbesar ; :75 beban penuh motor
kedua besar ; 475beban penuh
yang lain.
1775 beban penuh
motor terbesar ; 575
beban penuh
5. Pemanas *ir )egera#. 1775 pemanas terbesar dan kedua terbesar ; "55 beban penuh yang lain.
4. Pemanas *ir .awalan %aras
)uhu#.
2iada Faktor .epelbagaian Dibenarkan.
i.k.b.n.d.t ( Faktor Kepelbagaian )
1
INSTITUT KEMAHIRAN BELIA NEGARA
DUSUN TUA
(KEMENTERIAN BELIA DAN SUKAN)
43100 , HULU LANGAT
SELANGOR DARUL EHSAN .
8. Pemanas %antai. 2iada Faktor .epelbagaian Dibenarkan.

:. Pemanas -uang 2erma. 2iada Faktor .epelbagaian Dibenarkan.
6. )usunan %itar *khir %ihat
-a0ah >arta )usunan Piawai
%itar *khir *lur .eluar#.
1775 dari 0umlah permintaan
arus litar terbesar ; <75 litar-
litar yang lain.
1775 dari 0umlah permintaan arus litar terbesar ; 575 dari
0umlah permintaan arus litar-litar yang lain.
17.

)oket *lur .eluar )elain dari
6 dan Peralatan .ekal dari
yang Disenararaikan Diatas.
1775 permintaan arus titik
penggunaan terbesar ; <75
dari titik penggunaan yang
lain.
1775 permintaan arus titik
penggunaan yang terbesar ;
855 dari titik penggunaan
yang lain.
1775 permintaan arus titik
penggunaan yang terbesar ;
855 dari titik penggunaan
bilik utama ; <75 yang lain.
Di bawah adalah JADUAL 5A di dalam Peraturan-Peraturan I.E.E Edisi ke 15 m!s 1"4 #.
PENYUSUNAN-PENYUSUNAN LITAR PIAWAI.
%itar-litar akhir yang menggunakan alurkeluar alurkeluar soket $) 1949.
'enis %itar.
1

Peranti Perlindung
*rus ?ang
$erlebihan.
)ai@ =inimum Pengalir.
Pengalir .uprum
.abel-.abel ?ang
$ertebatkan +etah
*tau P.A.>.
Pengalir .uprum
.abel-kabel ?ang
$ertebatkan +alian.

Pengalir *luminium erl
?ang $erlapiskan
.uprum .abel-.abel
$ertebatkan P.A.>.

.eluasan %antai
?ang Dibekalkan.
Perkadaran
"
'enis
9 < 5 4

8
*1 +elang
*
97 atau 9" )emua.
mm
"

".5
mm
"

1.5
mm
"
<
mm
"
177
*" 'e0ari 97 atau 9" Fius
.atri0 !
Pemutus
%itar.

< ".5 4

57
*9 'e0ari "7 )emua. ".5 1.5 <

"7

i.k.b.n.d.t ( Faktor Kepelbagaian )
"
CARA ENGIRA FAKTOR KEPELBAGAIAN BERDASARKAN PERATURAN I.E.E.
Pihak I.E.E. telah menyediakan satu 0adual panduan untuk mengira keperluan permintaan # arus di
pemasangan yang ke3il. 'adual ini dikenali sebagai 'adual Faktor .epelbagaian.
*da dua 3ara untuk mengira &aktor kepelbagaian iaituB-
Cara !.
=en3ari permintaan arus setiap beban dan mengira kepelbagaiannya. 'umlah kesemua permintaan arus bagi
setiap beban yang telah dikira kepelbagaiannya di0adikan dasar permintaan arus di pemasangan itu dan
seterusnya digunakan sebagai panduan untuk menetapkan kadaran arus kabel dan alat-alat kawalan.
Cara ".
>ara kedua adalah lebih rumit kerana kita perlu mempunyai pengalaman dan pengetahuan yang mendalam
tentang pemasangan yang hendak dikira itu. Pada dasarnya 3ara ini masih mengambil kira keperluan arus
setiap litar dan mengurangkannya dengan menggunakan 'adual Faktor .epelbagaian serta tambah &aktor
kepelbagaian pada litar-litar yang di&ikirkan tidak digunakan se3ara serentak. Oleh kerana itu kita mestilah
betul-betul dapat memahami 3ara ini agar tidak tersalah anggap dan boleh membawa kemudaratan pada
pemasangan dan pengguna. $agi setiap yang kurang pengetahuan dan kemahiran tentang sesebuah litar lebih
baiklah 0angan menggunakan 3ara ini.
Cara #$%&ira fak'(r k$)$*+a&aia%.
$agi memudahkan pengiraan/ &ormula amnya dapat dinyatakan sebagai
Faktor kepelbagaian C 'umlah beban serentak yang digunakan
'umlah beban yang digunakan
Faktor ini boleh 0uga ditentukan oleh peran3ang-peran3ang dan pihak-pihak tertentu yang berkelayakan. Pihak
I.E.E telah mengadakan satu 3ontoh 0adual khas tentang anggaran kepelbagaian bagi setiap 0enis beban dan
tempat pemasangan iaitu seperti di rumah kediaman/ rumah pangsa dan sebagainya telah dinyatakan perkara
ini di atas #.
Di negara ini &aktor kepelbagaian dikira mengikut keadaan tempat dan beban disamping kehendak pembekal
tenaga elektrik.
Contoh 1. Pemasangan di kedai ke3il memerlukan bekalan <15 A/ 9 &asa bagi membekalkan beban berikut
pada satu &asa yang seimbang. .ira kadaran &ius dan kadaran kabel yang hendak digunakan bagi
membekalkan pemasangan ini. $eban yang hendak dipasang ialahB-
1. 1 D <.5 .w/ "<7 A dan 4 D 9 .w/ "<7 A pemanas bertemostat.
". 1 D 4 .w/ "<7 A dan 1 D < .w "<7 A alat pemasak
9. " D 9 .w/ "<7 A alat pemanas air segera.
<. < .w 0umlah kesemua lampu nyah3as "<7 A.
5. 9 D 97 * soket keluaran litar gelang soket keluaran 19 * #.
-u0uk 'adual Faktor .epelbagaian di bawah ruangan kedai/ stor/ pe0abat dan tempat 0ualan selain kilang #.
i.k.b.n.d.t ( Faktor Kepelbagaian )
9
$eban Permintaan arus E ! A Permintaan arus selepas &aktor kepelbagaian
1. Pemanas bertemostat
<.5 .w

4 D 9 .w

1 D <577 ! "<7
C 1:.85 *.
4 D 9777 ! "<7
C 85 *.
2iada peruntukan kepelbagaian
C 1:.85 *.
C 85 *.
". *lat pemasak
4 .w
< .w
1 D 4777 ! "<7
C "5 *.
1 D <777 ! "<7
C 14.4 *.
177 5 yang terbesar
C "5 *.
:7 5 bagi yang kedua terbesar
C 19.": *.
9. *lat pemanas segera
" D 9 .w " D 9777 ! "<7
C "5 *.
177 5 bagi kedua-duanya
C "5 *.
<. %ampu
< .w 1.: D <777 ! "<7
C 97 *.
67 5 daripada 0umlah 97 *
C "8 *.
5. )oket keluaran
9 D 97 * 9 D 97 *
C 67 *.
177 5 &ius terbesar C 97 *
57 5 baki 0umlah &ius
C " D 97 D 57
177
C 97 *.
'umlah C 97 ; 97 C 47 *.
'umlah permintaan arus
C ":7.95 *.
'umlah permintaan arus selepas &aktor
kepelbagaian
C "<<.79 *.
*rus se&asa C ":7.95 ! 9 *rus se&asa C "<<.79 ! 9
C 69.<5 *. C :1.9< *.
)uis utama yang dipilih C 177 * tiga &asa dan neutral
.adaran &ius se&asa C 177 *.
)ai@ kabel yang digunakan C 14 mmF
.adaran pemutus litar <7 * ! 'enis arus 97m*.
i.k.b.n.d.t ( Faktor Kepelbagaian )
<
Contoh 2.
$erpandukan 'adual Faktor kepelbagaian/ kira &aktor kepelbagaian bagi sebuah rumah kediaman persendirian
yang menggunakan beban berikutB-
1. < litar ke3il akhir lampu 5* tiap-tiap satu litar.
". < litar ke3il akhir pemanas 15* tiap-tiap satu.
9. " litar ke3il akhir soket keluaran 19* litar gelang dengan 97* &ius.
<. " litar ke3il akhir soket keluaran 19* litar 0e0ari dengan "7*.
'umlah arus sebenar setiap 'umlah arus selepas &aktor kepelbagaian
1. %ampu C "7* 44 5 daripada 0umlah permintaan arus
C 44 D "7
177
C 19." *mpere.
". *lat Pemanas C 47* 177 5 dari 0umlah permintaan arus sehingga 17*.
57 5 arus yang selebihnya
C 47 17 # D 57
177
C "5*.
9. %itar soket keluaran C 177*
" D 97* C 47*
" D "7* C <7*
177*
177 5 dari 0umlah permintaan yang terbesar C 97*.
<7 5 baki 0umlah arus
C 177 97 # D <7
177
C ":*.
'umlah arus beban C !,-A 'umlah permintaan arus selepas &aktor kepelbagaian
C !-.."A
Daripada keputusan pengiraan &a3tor kepelbagaian dapatlah dikurangkan sai@ kabel dan suis peralatan dan
peralatan lain dari 1:7* kepada 174."*/ begitu 0uga sai@ kabel dan peralatan pada setiap litar ke3il akhir.
i.k.b.n.d.t ( Faktor Kepelbagaian )
5
-a0ah 4.1< +ambara0ah kaedah litar ke3il akhir
i.k.b.n.d.t ( Faktor Kepelbagaian )
.EPE%$*+*I*(
%*=P,
"7 G 44 5 C 19."*
.EPE%$*+*I*(
PE=*(*)
17 ; 177 5 beban lebih
daripada 17* #
C 17 ; 47 17 # D 57 5
C 17 ; "5
C 95*
.EPE%$*+*I*(
)O.E2 .E%,*-*(
%I2*- +E%*(+
177 5 Fius yang terbesar
; <7 5 baki 0umlah &ius
C 97 ; 177 97 # D <7 5
C 5:*
97*
97*
"7*
"7*
15*
15*
15*
15*
5*
5*
5*
5*
*rus )ebenar C 177*
*rus )elepas Faktor
kepelbagaian C 5:*
*rus )ebenar C 47*
*rus )elepas Faktor
kepelbagaian C 95*
*rus )ebenar C "7*
*rus )elepas Faktor
kepelbagaian C 19."*
*rus )ebenar C 1:7*
*rus )elepas Faktor
kepelbagaian C 174."*
4
Contoh 3
)ebuah rumah pangsa dipasang dengan beban seperti berikut. $erapakah litar ke3il akhir yang diperlukan dan
berapakah arus yang perlu dibekalkan setelah &aktor kepelbagaianH
1. 15 buah lampu pendar&luor 94 watt.
". %ampu biasa "7 watt/ 97 watt/ 1"7 watt 1" buah setiap satu #.
9. %ampu nyah3as ada 5 buah/ tiap-tiap sebuah 1777 watt.
<. )oket keluaran 19 * dengan 57 buah dalam litar gelang.
5. 4 litar soket keluaran 15 *.
4. *lat pemasak 1.5 .w/ <.4 .w/ 5 .w.
8. =otor 17 .. dan "7 ...
Catatan. $ekalan di pemasangan ini ialah "<7 A *rus ,langalik.
$eban Permintaan arus E ! A Permintaan arus selepas &aktor kepelbagaian
1. %ampu
15 buah lampu
pendar&luor 94 watt.
15 D 94 D 1.:
"<7
C <.75 *mpere.
=enggunakan sai@ &ius 5*.
Dibuat " litar .
" litar %ampu Pendar&luor 94 watt.
1 litar %ampu biasa "7 watt.
1 litar %ampu biasa 97 watt.
" litar %ampu biasa 1"7 watt.
5 litar %ampu (yah3as 1777 watt.
'umlah arus C " D 5* ; " D 5* ; " D 5*
5 D 17*
C :7 *.
44 5 daripada 0umlah arus :7 *mpere.
C 44 D :7
177

C 5".: *mpere.
%ampu biasa "7 E/ 97E
1"7 E 1" buah setiap
satu #
%ampu $iasa "7 watt.
C 177 E C 7.<1 *
"<7 A
1 litar ke3il akhir 5 * boleh
menampung C 5 C 19 buah .
7.<1
%ampu $iasa 97 watt.
C 177 E C 7.<1 *
"<7 A
1 litar ke3il akhir 5 * boleh
menampung C 5 C 19 buah .
7.<1
%ampu $iasa 1"7 watt.
C 1"7 E C 7.5 *
"<7 A
1 litar ke3il akhir 5 * boleh
menampung C 5 C 17 buah .
7.5

%ampu nyah3as 5 buah
2iap-tiap satu 1777 watt.
1 D 1777 D1.:
"<7
C 8.5 *.
=enggunakan sai@ &ius 17 *.
5 D 17 * digunakan C 57 * #
untuk 5 buah arus C 98.5 *.
i.k.b.n.d.t ( Faktor Kepelbagaian )
8
". )oket keluaran 19 *
dengan 57 buah dalam
litar gelang.
57 buah 19 * dalam litar
gelang.

5 litar D 97 * C 157 *.


'umlah arus C "87 *.

<7 5 daripada 0umlah arus "87 *mpere.
C "87 97 # D <7
177
C 64 ; 97
C 1"4 *mpere.
4 litar soket keluaran
15 *.
4 litar 15 *
4 litar D "7 *
C 1"7 *mpere.
9. *lat Pemasak 1.5.w/

*rus yang diperlukan

C 1.5 D 1777
"<7
C 4."5 *.
2idak ada &aktor kepelbagaian kerana kurang
daripada 17 *.

*lat Pemasak <.4 .w *rus yang diperlukan
C <.4 D 1777
"<7
C 16.14 *.
*rus selepas &aktor kepelbagaian

C 17 ; 16.1 17 # D 97 5
C 17 ; ".89
C 1".89 *
*lat Pemasak 5 .w

*rus yang diperlukan
C 5 D 1777
"<7
C "7.:9 *.
*rus selepas &aktor kepelbagaian
C 17 ; "7.:9 17 # D 97 5
C 17 ; 9."<6
C 19."5 *.
<. =otor 17 .. *rus yang diperlukan
C 17 D 8<4
"<7
C 91.7: *.
2iada &aktor kepelbagaian
=otor "7 .. *rus yang diperlukan
C"7 D 8<4
"<7
C 4".14 *.
2iada &aktor kepelbagaian
'umlah permintaan arus
C <5".95 *
'umlah permintaan arus selepas &aktor
kepelbagaianC 978.6: *.
i.k.b.n.d.t ( Faktor Kepelbagaian )
:
i.k.b.n.d.t ( Faktor Kepelbagaian ) 6
1 Pemasak 1.5 .w
C 17 *mpere.
1 motor 17 ..
C 91.7: *mpere.
157*
47*
"7*
15*
.EPE%$*+*I*( *-,)
)O.E2 .E%,*-*(
5 litar D 97 * soket keluaran
litar gelang
4 litar D "7 * soket
keluaran
"7*
"7*
"7*
97*
5*
.EPE%$*+*I*( %*=P,
1 litar 17 D 94 watt %ampu Pendar&luor
1 litar 5 D 94 watt %ampu Pendar&luor
1 litar 1" D "7 watt %ampu Pi0ar
1 litar 1" D 97 watt %ampu Pi0ar
1 litar 4 D 1"7 watt %ampu pi0ar
1 litar 4 D 1"7 watt %ampu pi0ar
5 litar 1 D 1 .w %ampu (yah3as
17*
5*
5*
*rus )elepas Faktor
kepelbagaian motor #
C 91.7: ; 4".1
C 69.1: *mpere.
*rus )elepas Faktor
.epelbagaian %ampu #
C :7 D 44 5
C 5".: *mpere
*rus selepas Faktor
kepelbagaian soket
alur keluar #
C 97 ; "<7 D <7 5 #
C 97 ; 64
C 1"4 *mpere.
"7*
"7*
"7*
"7*
1 Pemasak 1.5 .w
C 19 *mpere.
1 Pemasak 1.5 .w
C 19 *mpere.
1 motor "7 ..
C 4".1 *mpere.
*rus )elepas Faktor
kepelbagaian alat
pemasak #
C 17 ; 19 ; 19
C 94 *mpere.
)ai@ kabel C 1.5 mmF
PI3 ! PI3
)ai@ kabel C ".5 mmF
PI3 ! PI3
)ai@ kabel C < mmF
PI3 ! PI3
)ai@ kabel C 4 mmF
PI3 ! PI3
*rus selepas Faktor
kepelbagaian
keseluruhan
C 978.6: *mpere
)ai@ kabel C 14 mmF
PI3 ! PI3