s fi/aZ'w 'J tk/ yei B Y r f * 'endi 5e5/W e/ U t/e t
Yap Kredi Yaynlar
TRKYE ^ BANKASI Kltr YayrnarT TRK EDEBYATI NZI M H KMET BYK NSANLI K Kendi Sesinden iirler MEHMET H KMET YAPI KRED KLTR SANAT YAYI NCI LI K T CARET VE SANAY A.., Z OI O BEDR RAHM EYBOLU VR SLER TRK YE BANKASI KLTR YAYI NLARI , 2006 Yap Kredi Yaynlar Genel Yayn No: 3254 Trkiye Bankas Kltr Yaynlan Genel Yayn No; 2093 RKEN KI ZI LER M. MEL H GNE GRSEL YNETMEN B ROL BAYRAM GRAF K TASARI M UYGULAMA TRK YE BANKASI KLTR YAYI NLARI I . BASKI : 5.OOO ADET, OCAK O I I I I . BASKI : 5.OOO ADET, OCAK O I I YAYLACIK MATBAACILIK LTROS YOLU FAT H SANAY STES NO: I Z/ 197- ZO 3 TOPKAPI STANBUL (0212) 612 58 60 Sertifika No: 11931 Sertifika No: 11213 e d i t r l e r I SBN 978-605-360-094-7 BASKI CLT DERYA MCELL T LTD. (0212) 501 02 72 Bu kitabn ve CDnin tm yayn haklar sakldr. Tantm amacyla, kaynak gstermek artyla yaplacak ksa alntlar dnda gerek metin, gerek CD, gerek grsel malzeme yaynevlerinden izin alnmadan hibir yolla oalcdamaz, yaymlanamaz ve datlamaz. YAPI KRED KLTR SANAT YAYINCILIK TCARET VE SANAY A.. TRKYE BANKASI KLTR YAYINLARI YAPI KRED KLTR MERKEZ, STKLAL CADDES, NO: l 6r Tel: (0212) 252 47 00 Fax: (0212) 293 07 23 www.yapikrediyayinlari.com 34433 bey ol u / stan bu l STKLAL CADDES, no: 144/ 4 34430 BEYOLU/STANBUL Tel. (0212) 252 39 91 Fax. (0212) 252 39 95 www.iskultur.com.tr NDEKLER Sunu Nzm'm 50 yllk sesi ve Bedri Rahmi................................................... IX Bedri Rahmi Eybolu Mor .................................................................................................. XV Nzm Hikmet .......................................................................... svire Dalar .................... 1 Abidin Dino'nun "Yry" Adl Bir Tablosu stne Sylenmitir 2 Drtlk 3 Mikail Refili'ye At 4 l Nezval'le Sohbet Vera'ya 8 [Bu yl gz balarnda, gneyde] 9 [Rzgrl bir gvertede] 10 Arlar .. ............................................ .................................11 [Denizin stnde ala bulut] . 12 Pencereler 13 Kydaki htiyar 16 [te geldik gidiyoruz] 18 Kapal Deniz 19 Byk nsanlk 20 Kederleniyorum 21 Yine Yamur stne 22 Giderayak ..................................................................23 Hasret 24 ehir Akam ve Sen 25 Scaklarda 26 [Bu dnyada ne ok gzel kadn var] 27 [Btn kaplar kapal stme] 28 [Bitkiler ipeklisinden dall budaklsna] 29 [Glm, iki gzmn bebei] 30 Leylek Lokantas ........................................................................ 31 [Aya gidilecek] 32 Drtlk 33 Sabah Karanl 34 Gney Dalarnn Hatrasnda Kalan............................................... 37 Salatalk...................................................................................... 39 Geceleyin Bak.............................................................................. 40 [Kadnm Brest'e kadar benimle geldi]............................................ 41 Beyazt Meydan'ndaki l................. 43 Vera'nn Uykudan Uyan ............................................................... 44 lk Roma Akamm .............. 46 [Ayrlk demir ubuk gibi sallanyor havada] 48 [Sen benim sarholuumsun] ..........................................................49 [Btn yolculuk boyunca hasret ayrlmad benden] 50 Yolculuk................................................................................... 51 Vera'ya 52 Yaz Yamuru 53 [Seviyorum seni ekmei tuza banp yer gibi] 54 [Her gnm mis gibi dnya kokan bir kavun dilimi senin sayende] 55 [u karki klara iner bu asfalt] 56 [Uyandm bu sabah da] 57 [Durup dururken iimde bir eyler kopup tkyor boazm] 58 [Laypzig'de bir yamur yayor incecikten] 59 [Sabah saat alt] 60 [nsanlarn trkleri kendilerinden gzel] 61 [1960 gznde Laypzig'de Astorya Oteli'nde] 62 Krknc Ylmz 63 [Bir ucu bir kuyuda kaybolan rzgrl bir osede] 64 [stmze yazdklarmn hepsi yalan] 65 Yamyamlar 66 Bir Garip Yolculuk.................... ........................................................69 Saman Sars 79 [Denizin stnde ala bulut] 92 Nzm Hikmet'le Sylei 93 Biyografiler 98 BYK NSANLIK Nzm*m 50 yllk sesi ve Bedri Rahmi Bu kayd ok iyi saklayn, aman ha! Bu szlerin sahibi olan Bedri Rahminin, olu Mehmet ve gelini Hug- hettee vasiyet ettii kayttaki ses Nzm Hikmete ait. 1960larn tek nolojisi bir makara bantta tam 50 yl bekledikten sonra Nzm lke sine sesiyle de olsa dnyor... Makara bantm bulunuu Bedri Rahmi Eybolu arivini byk bir titizlikle yayma hazrla yan Hughette Eybolu, artk zaman geldii dncesiyle makara ban- t saklad ekmeceden kard ve Bedri Rahminin btn eserlerini yaymlayan Bankas Kltr Yaynlarna teslim etti. Evet, bu bant uzun yllar saklanmak zorunda kald, nk kayttaki ses yllarca ya saklyd. Bedri Rahmi o yllarda evlerini sk sk ziyaret eden polislere kar nlemini daha kayt srasnda almt; kaydn banda Mor ii rini okuyup adeta kendi sesini Nzma siper ederek... Bant evin eit li yerlerinde sakland, kimi zaman yklkte, kimi zaman merdiven al tnda, Mehmet Eybolunun ekmecesinde... O kadar ki, Hughette Hanm, artk zaman geldi dediinde bantm bulunmas bir hafta sr mt. Arad bir ey daha vard: Nzmn annesi Celile Hanmn yapt ve hi ortala kmam bir Nzm portresi. Ekinde CD olan bu kitabn n kapak iinde grdnz Celile Hanmn resmettii port re de, Nzmn Bedri Rahmiye yadigrdr. IX NZIM HKMET Kaydn hikyesi* Bedri Rahmi ve Nzm Hikmet Pariste bir araya geliyorlar. iirle rin yazl tarihlerinden yln 1961 olduu anlalyor; sylei ise ka ytta getii ekliyle 25 Nisan tarihli. Bedri Rahmi Patrt yapmayn, diyerek balyor Yeilden mor dan pembeden iirine, sonra Nzma brakyor teybi. Nzm 55 ii rini soluksuz okuyor. 56.sna geldiinde ksa bir ara vermek istiyor ve karmza Bir Garip Yolculukla kyor (Biz bu iiri Saman Sars olarak biliyoruz). Bir Garip Yolculuku okurken Nzmn zorland n duyuyoruz. Olmad diyor, batan alyor, yarlarken kayt duru- veriyor, Bedri Rahmi nerilerde bulunuyor... Okuduu iirler arasnda ikisi var ki ilk kez bu kaytla ortaya k t (s. 50 ve s. 64): Btn yolculuk boyunca hasret ayrlmad benden dizesiyle balayan iir Trke ya da Rusa hibir kaynakta yer alma m. Bir ucu bir kuyuda kaybolan rzgrl bir osede dizesiyle bala yan iir ise yalnzca Rusa yaymlanm Seme Eserler?nde var. lk kez yaymlanan bu iki iir, Nzmn okuyutaki vurgulamalar dikka te alnarak dizildi. Bir bant, bir kitap, iki yaynevi Byk nsanlk Kendi Sesinden iirler adn alan bu almada n plana karlmak istenen, ilk kez yaymlanan ses kayddr. Bu neden le kitabn kurgulannda ses kaydndaki sralama esas alnd. Okuyu taki farkllklar Yap Kredi Yaynlarmn Delta dizisindeki basmndan (Nzm Hikmet, Btn iirleri, YKY, 1. Bask, Nisan 2007) aktarlan iirlerin zerinde dipnotlarla belirtildi. ki airin iirler arasnda geen konumalar da yazya dklerek sayfalardaki yerini ald. Kaydn so nundaki sylei ise Franszca olmas nedeniyle CDden karld. N- zma sorular ynelten erkek ve kadn seslerinin ise kimlere ait oldu u tespit edilemedi/" Kitabn sonunda yer alan bu syleiyi Ali Berk- tay Trkeletirdi. Abidin Dino ve Hfz Topuz, Nzm Hikmetin Pariste sk ziyaret ettii dostlaryd. Gzin Dino ve Hfz Topuz bu ses kayd hakknda bilgi sahibi olmadklarn sylediler. ** Nzm Hikmet, Sorok Let, 1921-1961, zbrannie Stihi, Hudojestvennaya Literatura Yaynevi, Moskova (SSCB), 2. Bask, 18.5.1964, s. 360-361. ***Esi n Afar syleideki Kadn Sesinin Eve Griliqueze ait olabileceini syledi. BYK N5ANUK Makara bantla birlikte Bedri Rahminin bizzat gerekletirdii ve mr boyunca korumaya alt ses kaydnn haklaryla, kayttaki sesin sahibi Nzm Hikmetin telif haklar konusu ortaya kt... Ge rek vrislerin gerek yaynevlerinin nkoulsuz ve pazarlksz bu eserin ortaya kmasndan baka dnceleri yoktu. Bu ibirliinin baka or tak yaynlara da rnek olmasn diliyoruz. Byk nsanlk Kendi Sesinden iirler kitab, Yap Kredi Yayn lar ve Trkiye Bankas Kltr Yaynlarnn birlikte hazrladklar ses ile iirin bulumasdr. ki airin 50 yl sonra gerekleen mrvvet leridir. Yap Kredi Yaynlar / Trkiye Bankas Kltr Yaynlar Ve Nzm Hikmet sorar: Balayaym m stad? Bedri Rahmi yantlar: Bala Reis! XI B E D R R A H M Yalnz patrt yapma imdi... BEDR RAHM EYBOLU * * * 1 Yeilden mordan pembeden Yosundan yapraktan yoncadan Bahar inceden inceden Paris bahar bu bulank Serde ressamlk var azck Btn gn mor stne almm Boazma kadar mora gmlmm Kulamda bir akordeon sesi mosmor ok uzaklarda bir yz moraryor Canmn acs dizimin szs mor Krk yllk emektar ba arlarm mor Sen nehri bal rengi Eyfel Kulesi mor Kanlca srtlarnda akam oluyor. Mor deyip geme belal renk musibet Yeryznde ne kadar insan varsa bir o kadar mor Menekenin moru mavzerin moru Suya dklm mazotun moru Neftin moru ziftin moru asfaltin moru Sfrn altnda yumulmu ocuk ellerinin moru El gzlere konmu murdar sineklerin moru Karadutun moru karamuun moru kuzgunun moru Telgraf tellerinde petekkranlar Buday tarlasnda devedikenlerinin moru Yeryznde ne kadar insan varsa bir o kadar mor nsanlarn hesab kimden sorulur bilmem ama morlarn hesab benden sorulur benden. Bedri Rahmi Eybolu, Trke yaynlarda "Mor" bajlgtyla gecen bu iiri, kayt srasnda, dipnotlara s mayacak kadar ok deiiklikle seslendiriyor. Bu nedenle nce iirin kay/ ttaki versiyonunu ardndan ola Tr kiye Is Bankas Klir Yaynlar (Bedri Rahmi Eyboglu, Dol Korabahr Dol, Btn iirleri, 1. Bosk, 2003) basksn sunuyoruz. XV MOR MOR Yapraktan yosundan yoncadan Bahar inceden inceden Paris bahar bu bulank Bir kl rengidir tter nazl nazl Bir kl rengi yorgun argn lk Serde ressamlk var azck Btn gn mor stne almm Boazma kadar mora gmlmm Uzaktan bir akordeon sesi geliyor mosmor Dilimin acs kolumun szs Krk yllk emaktar ba arlarm mor Sen nehri bal rengi Eyfel Kulesi mor Bir yz morardka moraryor Kanlca srtlarnda bir yerde akam oluyor. Btn gn mor stne almm Mor deyip geme belal renk musibet Yeryznde ne kadar insan varsa bir o kadar mor Menekenin moru mavzerin moru kasaturann moru Suya dklm mazotun moru Neftin moru ziftin moru asfaltn moru Telgraf tellerinde petekkranlar Buday tarlasnda devedikenleri Karadutun moru karamuun moru kuzgunun moru Sfrn altnda ocuk elleri El gzlere konmu murdar sineklerin moru Gzlerimi yumduum zaman grdm mor Morun karanl karanln moru Yok lnn kr... Mor deyip geme insan misali Yeryznde ne kadar insan varsa bir o kadar mor insanlarn hesab kimden sorulur bilmem ama morlarn hesab benden sorulur benden. XV N ZI M H K M E T Balayaym m stad? B E D R R A H M Bala Reis! BYK NSANLIK SVRE DALARI Bu dalar ne dalar bizim dalara benziyor, bak gibi boazlar, para para karlan, bu dalar ne dalar bizim dalara benziyor, adam da... Eli aya, gz kas var ama velosipetli.1 Bizimkiler velosipetsiz,2 bitli. 31 Mays 958, svire'yi geerken ama bisikletli 2 Bizimkiler bisikletiz 1 NZIM HKMET ABDN DNO NUN "YRY" ADLI BR TABLOSU STNE SYLENMTR1 Bu adamlar, Dino, ellerinde k paralar, bu karanlkta, Dino, bu adamlar nereye gider? Sen de, ben de, Dino, onlarn arasndayz, biz de, biz de, Dino, grdk ack maviyi. Paris, 13 Mays 958 Kaytta jrin ad gemiyor. 2 BYK NSANLIK DRTLK1 Koparm ipini eski kayklar gibi yzer ksn, sabaha kar rzgrda tahta cumbalar ve bir sac mangaln kllerinde uyanr uykudan byk stanbul'um. 27 Haziran [1958], Laypzig Kaytta jrin adi gemiyor. NZIM HKMET MKAL REFL'YE AIT Neslimin yaprak dkm balad, oumuz, ka giremiyeceiz. Deliye dndm Refili, haberini alr almaz... Ne diyecektim... Aklnda m, Mikail... Ama artk akln yok, burnun, azn, gzlerin yok, kardeim, bir kemik ynsn Bak'de bir mezarlkta. Ne diyecektim...1 Moskova'da, bizde, bir ylba gecesi,2 sofrada, dibinde donanm am aacnn kocaman bir oyuncak gibiydin prl prl. Prl prl gzlerin, dazlak kafan, saygdeer gbein. Ne diyecektin!?)... Moskova'da bizde, bu ylba gecesi, BYK NSANLIK Darda geceye bulanm karl bir orman. Sana bakp dnyordum: Eski arap fs gibi keyifli, hazret, eski arap fs gibi salam. Benden ok sonra lecek. Arkamdan bir de makale dktrr, bir iir yahut: "Nzm'la Moskova'da 24'te tantm..."2 Sahi, Mikail, air olabilirdin, profesr oldun. Ama mesele bunda deil. Yaplan iin ya ok iyisi yayor bizden sonra,3 ya ok kts. Seninki orta halliydi sanrm, benimki de yle. Yani, sesimiz bu kubbede kalacak diye tesellimiz yok. Ben kendi payma zlmyorum buna, tesellisiz yaamay becerdim, beceririm tesellisiz lmesini de, senin gibi Refili. 5 Haziran 958, Pra 2 "Nzm la Moskova'da 24'te tantm filan" 3 Yaplan iin ya ok iyisi yayor bizden sonraya, 5 NZIM HKMET L NEZVAL'LE SOHBET1 Sen gittikten sonra, hemen hava soudu, karlad. Byle olunca, lene gkyz, derler, alad. Ama biliyorsun, bahar, gn at on Nisanda, Pra glmseyiverdi, hatt orda, kabristanda. Hl biraz dua gibi ediliyorsa da lafn, vitrinde gnlk gnelik kara tll fotorafn. Hava belki yine bozar2 ve lkin nmz Mays... Pra'da, Mays, bilirsin, yemyeil, altn sars saldrnca sokaklara siler kederi gen kzlar pencere camlar gibi ve senden kalan keder de glgen gibi kaybolacak Pra kaldrmlarndan. Dnya bu... Dorusu zaten hayat seven, akll, iyi yrekli ller, ne krk bir gnlk yas ister, 1 L NEZVAL'LA SOHBET 2 Hova belki yene}?), ene(?| bozar BYK NSANLIK ne "Benden sonra Tufan!" der. Faydal bir eyler, bir sz, bir aa, bir glmseme brakarak ekip gider3 ve dirilerle blmez kabrinin karanln4 ve kendi bana tar arln tann. Ve dirilerden hibir ey istemedikleri iin lmemi gibi olurlar... Biliyorum, sen de Nezval, sen de byle bir lsn, Pra'n iyi yrekli, dnyay seven, akll llerinden birisin... Telefondan ardlar, ayrlacaz, ne yazk. Hoa kal kardeim Nezval. Bizim dnyamzda yine5 en tatl yemi: aydnlk... 20 Nisan 958, Pra NZIM HKMET VERA'YA1 Bir aa var iimde fidesini getirmiim gneten. Salnr yapraklar ate balklar gibi yemileri kular gibi tr. Yolcular fzelerden oktan indi iimdeki yldza. Dmde iittiim dille konuuyorlar, komuta, bbrlenme, yalvarp yakarma yok. imde ak bir yol var. Karncalar buday taneleriyle bayram lklaryla kamyonlar gelir geer ama yasak, geemez cenaze arabas. imde mis kokulu kzl bir gl gibi duruyor zaman. Ama bugn cumaym, yarn cumartesiymi, oum gitmi de azm kalm, umurumda deil. 15.1.1960, Kislovodsk Kaytta iirin ad gemiyor. BYK NSANLIK * * * Bu yl gz balarnda, gneyde, denize, kuma gnee bulanyorum, aaca bulanyorum, bala bulanr gibi elmalara. Geceleri gkyz kokuyor ekin gibi, geceleri iniyor tozlu, scak yola gkyz1 yldzlara bulanyorum. Denize, kuma, gnee, elmaya, yldzlara alyorum, glm, iyice alyorum. Denize, kuma, gnee, elmaya, yldzlara karp gitmenin zaman geldi. 8 Eyll 1958 Arhipo Osipovka i geceleri gkyz iniyor tozlu, scak yola 9 NZIM HKMET * * * Rzgrl bir gvertede deniz suyuyla tel frayla ykanm biranda bezinden gmlek gibi srtmda keder. Ve bu gney kynde durup dinlenmeden kzarp ballanyor gne gen kzlarla kayslarda. 9 Eyll 1958 Arhipo Osipovka 10 BYK NSANLIK ARILAR1 ri bal damlalar gibi arlar, arlar asmalar tayor gnee, genliimden uup geldiler, bu elmalar da ordan bu ar elmalar, bu altn tozlu yol, bu ak akllar dere boyunda, trklere inanm, hasetsizliim,2 bu bulutsuz gn de ordan bu mavi gn, rlplak, scack, srtst yatan deniz, bu hasret ve aydnlk dileri bu kaln dudakl azn bu Kafkasya kyne arlarn ayanda iri bal damlalar gibi geldiler genliimden,3 bir yerlerde unuttuum genliimden,4 bir yerlerde doyamadan. 13 Eyll 1958 Arhipo Ostpovka Kaytta iirin ad gemiyor. 2 haseszliin(?) 3 geldiler genliimde(?) 4 bir yerlerde unuttuumgenliimde(?) 11 NZIM HKMET * * * Denizin stnde ala bulut yznde gm gemi iinde sar balk dibinde mavi yosun kyda bir plak adam durmu dnr. Bulut mu olsam, gemi mi yoksa, balk m olsam, yosun mu yoksa?.. Ne o, ne o, ne o. Deniz olunmal, olum, bulutuyla, gemisiyle, balyla, yosunuyla. 15 Eyll 1958 Arhipo Osipovka 12 BYK NSANLIK PENCERELER1 Sabaha kars myd bilmiyorum yoksa akamst myd belki de gece yars bilmiyorum girdi odama pencereler perdeli perdesiz ben basma perdeleri severim ama tl perdeler de vard kara storlar da2 istorlar ekip ekip brakyordum bir daha inmez oldu kimisi3 kimisi bir daha kamad yukar ve camlar krk pencereler elimi kestim kimisi camszd bsbtn4 camsz pencereler iime dokunur camsz gzlkler gibi Pencereler yamur yayordu camlarnza kzl salar kederli uzun ben alt dudamda cgaram trk sylyordum iimden5 yamur sesini kendi sesimden ok severim 1 Kaytta iirin ad gemiyor. 2 Pencereler 3 bir daha inemez oldu kimisi 4 kimisi camsz bsbtn 5 trk sylyorum iimden 13 NZIM HKMET Pencereler beinci katta gneli boluunuzda bir deniz bir deniz mavi yzk tandan sere parmama geirdim usulcack kere ptm alayarak pp alnma koydum kere Pencereler ktm krmz velenseli yataktan ocuk burnumu dayadm terli camna pencerenin* oda scakt ve gen anamn kokusu vard odada darda kar yayordu ben kzamk karyordum Pencereler sabaha kar myd bilmiyorum belki de gece yars bilmiyorum odamn iindeydi yldzlar ve gece kelebekleri gibi rpnyorlard camlarnzda ben onlara dokunmaktan ekinerek atm sizi pencereler salverdim yldzlar geceye aydnlk snrsz hr geceye yapma aylarn getii geceye 6 ocuk burnumu dayadm camna pencerenin BYK NSANLIK Kurtlar duruyor ayn altnda7 hasta a kurtlar kurtlar duruyor nnde penceremin8 kadife perdeleri kapasam da smsk ordadrlar bilirim gzetliyorlar beni Pencereler dtm bir pencereden9 bir gzele bakarken dnya halime gld50 gzel dnp bakmad11 belki farknda deildi12 Pencereler pencereler krk evin penceresi odama girdi ben oturdum birinin iine sarkttm ayaklarm bulutlara bahtiyarm diyebilirdim belki 22 Eyll, Pitsunda, 1958 7 Kurtlar durur ayn altnda e kurtlar durur nnde penceremin 9 d$tm pencereden o lem halime gld n gzel dnp bakmad bile 12 belki de farknda deil 15 NZIM HKMET KIYIDAK HTYAR Derin dalar kat kat sralanmt amlk iniyordu denize kadar kyda iriyar bir ihtiyar akllara srtst uzanmt ve bu olgun gneli Eyll gn uzak haberi batm gemilerin poyraz yeli mavi masmavi serin okuyordu ihtiyarn yzn ve karnnn stndeydi elleri iki yenge gibi inat yorgun1 zamandan kuvvetli bir yolculuun sert kabuklu merhametsiz zaferi ve gzkapaklar tuzlu krk kapanvermilerdi yumuack bu karanlkta altn prltlar dinliyordu uultuyu ihtiyar denizi uzun dili balklar ve tanyerlerinin alevlerini dipte iek aan kayalklar alar ve balk evlerini i iki yenge iri inat yorgun BYK NSANIIK ama belki de bulutlara yakn amlarn tepesiydi uuldayan biliyordu ba dner adamn onlara aadan bakt zaman derin dalar kat kat sralanmt amlk iniyordu denize kadar2 kyda iriyar bir ihtiyar akllara srtst uzanmt 24 Eyll, Pitsunda, 1958 amlar inyordu denize kadar 17 NZIM HKMET * * * ste geldik gidiyoruz hoa kal kardeim deniz biraz aklndan aldk biraz da masmavi tuzundan sonsuzluundan da biraz ndan da birazck birazck da kederinden bir eyler anlattn bize denizliin kaderinden biraz daha umutluyuz biraz daha adam olduk ite geldik gidiyoruz hoa kal kardeim deniz 27 Eyll, Pifsunda, 1958 18 BYK NSANLIK KAPALI DENZ1 Yeili hare hare mavisi yumuack getim Hazer Denizi'ni ipekli bir gnnde duruyordu gemimizin nnde2 kanatsz bir kap gibi apak. Dokundu yreime bu yapmackl hali hangi deniz onun gibi kapal hangi deniz onun gibi denizlerden habersiz hangi deniz onun gibi yapyalnz? 4 Ekim, Krasnovodsk, 1958 Kaytta rn ad gemiyor. 2 duruyor gemimizin nnde NZIM HKMET BYK NSANLIK Byk insanlk gemide gverte yolcusu tirende nc mevki osede yayan byk insanlk. Byk insanlk sekizinde ie gider yirmisinde evlenir krknda lr byk insanlk. Ekmek byk insanlktan baka herkese yeter pirin de yle eker de yle kuma da yle kitap da yle byk insanlktan baka herkese yeter. Byk insanln topranda glge yok sokanda fener penceresinde cam ama umudu var byk insanln umutsuz yaanmyor. 7 Ekim, Takent, 1958 20 BYK NSANLIK KEDERLENYORUM1 Bir skdar balkonunda guruba kar demlenir gibi2 bu akamst, Laypzig'te, tramvay duranda tadn kara kara, yudum yudum kederleniyorum. 22 Haziran 958 Kaytta iirin ad gemiyor. 2 Bir skdar balkonundan guruba kars demlenir gibi NZIM HKMET YNE YAMUR STNE Sere kular gibi yamur inko dama serptiim ekmek krntlarn yiyor tell tell, tkr tkr, sere kular gibi yamur. 958 Haziran, Pra Kaytta iirin ad gemiyor. 22 BYK NSANLIK GDERAYAK1 Giderayak ilerim var bitirilecek, giderayak. Ceylan kurtardm avcmn elinden2 ama daha baygn yatar aylamad. Kopardm portakal dalndan ama kabuu soyuiamad. Oldum yldzlarla har neir ama says bir tamam saylamad. Kuyudan ektim suyu3 ama bardaklara konulamad. Gller dizildi tepsiye ama tastan fincan oyulamad. Sevdalara doyulamad. Giderayak ilerim var bitirilecek, giderayak. Haziran 1959 Kaytta iirin ad gemiyor. 2 Kurtardm ceylan avcnn elinden 3 ektim kuyudan suyu NZIM HKMET HASRET Yz yl oldu yzn grmeyeli,1 belini sarmayal,2 gznn iinde durmayal, aklnn aydnlna sorular sormayal, dokunmayal scaklna karnnn. Yz yldr bekliyor beni3 bir ehirde bir kadn. Ayn daldaydk, ayn daldaydk. Ayn daldan dp ayrldk. Aramzda yz yllk zaman, yol yz yllk. Yz yldr alacakaranlkta kouyorum ardndan. 6 Temmuz 959 Yz yl oldu yzn grmiyeli 2 belini sarmyal, 3 Yz yldr bekler beni 24 BYK NSANLIK EHR AK$AM VE SEN Koynumda rlplaksnz ehir akam ve sen aydnlnz yzme vuruyor1 bir de salarnzn kokusu.2 Bu arpan yrek kimin sesleri soluklarmzn stnde kt kt atan3 senin mi ehrin mi akamn m yoksa benimkisi mi? Akam nerde bitiyor nerde balyor ehir ehir nerde bitiyor sen nerde balyorsun ben nerde bitip nerde balyorum? 9 Temmuz 1959 aydnln yzme vuruyor 2 bir de salarmzn kokusu. 3 seslerin soluklarmzn stnde kt kt atan 25 NZIM HKMET SICAKLARDA1 Bu scaklarda seni dnyorum plakln boynunu bileklerini minderde ak bir kus gibi yatan ayan senin sylediklerini. Bu scaklarda seni dnyorum bilmiyorum aklmda en ok kalan ne gzmn nne gelen boynun mu bileklerin mi plak ayan m bana benim olurken sylediklerin mi? Bu sar scaklarda seni dnyorum bu sar scaklarda bir otel odasnda seni dnp yalnzlm soyunuyorum biraz da lme benzeyen yalnzlm. 10 Temmuz 1959 Kaytta iirin ad gemiyor. 26 BYK NSANLIK kit ic Bu dnyada ne ok gzel kadn var kzlar hele. Otelin balkonuna k seyret ihtiyar. Bir yandan iir dktr birbirinden aydnlk bir yandan yanndaki lmle sohbet eyle. 12 Temmuz 1959 27 NZIM HKMET * * * Btn kaplar kapal stme btn perdeleri inik ne bir mendil mavilik ne bir avu yldz.1 Bizi burda m bastracak lm biz bu ehirden glm kamyacak myz? 3 Austos 1959, Laypzig ne bir kutu yldz 28 BYK NSANLIK Bitkiler ipeklisinden dall budaklsna hayvanlar tylsnden pullusuna evler kl adrndan beton- armesine letler uandan tra makinesine kadar1 bir de denizler bir de bardaktaki su bir de yldzlar bir de dalarn uykusu bir de her eyle her yerde karmakark insan yani alnteri yani kitaplardaki yalan2 yani doru yalan yani dost dman yani hasret sevin keder gelip getim kalabaln iinden gelip geen kalabalkla beraber. 14 Austos 1959 letler uandan tra makinasna kadar 2 yani kitaplardaki k NZIM HKMET * * * Glm, iki gzmn bebei lmekten korkmuyorum, lmek arma gidiyor, onuruma yediremiyorum lmei. 15 Austos 1959 30 BYK NSANLIK LEYLEK LOKANTASI Pra'da Leylek Lokantas'nda buluurduk. imdi, bir yol kysnda, gzlerim kapal duruyorum sen bir lm boyu benden uzak. Belki Pra'da U Leylek Lokantas yok, ben uyduruyorum. Pra'da U Leylek Lokantas'nda buluurduk. Sylerdim iimden senin yzne bakarak trklerin trksn Sleyman peygamberin. Pra'da U Leylek Lokantas'nda buluurduk. imdi, bir yol kysnda, gzlerim kapal duruyorum, sen bir lm boyu benden uzak bir krk aynadasn arpuk urpuk. Pra'da Leylek Lokantas'nda buluurduk. Ah bacm, vah Sonya Danyolova1 hibir ey unutulmuyor ller kadar abuk. 18 Austos 1959 Ah baa(?), vah Sonya Danyelova 31 NZIM HKMET k* -k Aya gidilecek daha da telere, teleskoplarn bile grmedii yere. Ama bizim dnyada ne zaman kimse a kalmayacak,' korkmayacak kimse kimseden, emretmeyecek kimse kimseye, yermeyecek kimse kimseyi, umudunu almayacak kimse kimsenin? ite ben komnistim bu soruya karlk2 verdiim iin. 26 Austos 1959 Ama bizim dnyada ne zaman hi kimse a kalmayacak 2 $te ben komnistim bu soruya karlk verdiim in. 32 BYK NSANLIK DRTLK Yeryzne tohum gibi samm llerimi, kimi Odesa'da yatar, kimi stanbul'da, Pra'da kimi. En sevdiim memleket yeryzdr. Sram gelince yeryzyle rtn zerimi. 16 Austos 1959 33 NZIM HKMET SABAH KARANLII Sabah karanlnda telgraf direkleri, yol. Sabah karanlnda aynas parlayan konsol masa terlik, eyalar birbirini yeniden grp tanr. Odamzda sabah karanl bir yelken gibi aydnlanr. Odamzda prlanta yzk gibidir mavi serinlik. Yldzlar aarr odamzda. ok uzakta, gkyzndeki derenin dibinde aarr talar.1 Ba yastktadr glmn alabildiine geni kuty yastktadr ba. Elleri iki ak ile gibi yorgann stndedir. Salarnda kular tmee balar. Sabah karanlnda aalar, fabrika bacalaryla ehir.2 Sabah karanlnda aalar slaktr fabrika bacalar scak. Sabah karanlnda asfalt okayarak ilk admlar odamzdan geer ilk motor uultusu ilk kahkaha ilk kfr, ' gkyzndeki derenin dibinde ykanr talar 2 Bu dize ses kaydnda yok. 34 BYK NSANLIK seyyar brekinin cameknndaki buu stye giren izmeli ofr komularn alayan ocuu mavi afiteki gvercin vitrindeki manken3 sar iskarpinleri ayanda ve sandal aacndan in yelpazeleri ve krmz o kaln az bir tanemin4 ve btn uyanlarn en mutlular en tazeleri odamzdan geer sabah karanlnda. Sabah karanlnda radyoyu aarm: Dev adl madenlerle dev saylar birbirine karr petrol kuyular msr tarlalaryla yarr Lenin nian alan oban (resmini ilk sayfalarda grmm kaln byklar sarkk kara) konuur gen kz gibi sklp utanaraktan. Geilir kutuplardan gelen haberlere sonra bu sabah saat altda nc suputnik dnerken yeryzn 8879 kere alr yastkta kocaman gzleri glmn. Dumanl da glleri gibidirler henz, ilerinden mavi balklar geer kvltlarla diplerinde yeil amlar durur bakarlar derin dmdz 3 vitrindeki maniken 4 ve krmz kaln az bir tanemin 35 NZIM HKMET ryalarnn sonu sabah karanlnda prl prl vurur5 aydnlanrm, kendi kendimi grp yeniden tanrm kyasya bahtiyarmdr azck utanrm ama azck. Yolculua hazr bir yelken gibidir, aydnlk bir yelken gibi sabahleyin odamzda karanlk. Glm kar yataktan bir kays gibi plak. Mavi afiteki gvercin gibi aktr sabah karanlnda yatak. 1960 ubat, Kislovodsk s ryalarnn sonu sabah karanlna prl pr! vurur 36 BYK NSANLIK GNEY DALARININ HATIRASINDA KALAN1 Kuzeyden indim bu gney dalarnn memleketine ikindizeri. Yanmda gen, ak bir kadn vard, yzne mavi bir tanyeri gibi ekilmi olan gzleri, dmdz, saman sars salaryla... Kuzeyden indim bu gney dalarnn memleketine ikindizeri. Bu dalar, insanlarn, ineklerin, kamyonlarn arasnda yayorlard, stler, elmalar, meeler ve am aalaryla ve artk yanmdaki ak kadnn saman sars salaryla, kaplanlar ve alabalklarla beraber. Bu dalar, karlydlar, gneliydiler, krmz ve koyu yeildiler, yklm hisarlar vard. Bu dalar, okul defterlerinin yapraklar arasnda yayorlard, sanatoryumlarn ve devlet maazalarnn iinde, kvrm kvrm asfalt yollarla tahta kprlerin arasnda. 1 Kaytta jrin ad gemiyor. 37 NZIM HKMET Bu dalar, vurulmu yaban keilerinin yarasnda, ve gllerin dibinde yayorlard ve artk bir kadn vard, yzne mavi bir tanyeri gibi ekilmi gzleriyle ak bir kadn ve artk biliyorum yalnz bu mavi tanyeri kalacak aklnda bu gney dalarnn. 4 ubat 1960, Kislovodsk 38 BYK NSANLIK SALATALIK Ekber Babayef 'e Avluda dizboyu kar lapa lapa da yayor hzn alamad sabahtan beri bir trl. Mutfaktayz. Masada, muambann stnde bahar, masada, muambann stnde krpecik bir salatalk iei burnunda, ptrl. epevre oturmu bakyoruz ona, avk vuruyor yzmze yumuack1 bir tazeliktir kokuyor bir tazelik.2 epevre oturmu bakyoruz ona akn dnceli iyimser. Ryada gibi bir halimiz var. Masada, muambann stnde umut, masada, muambann stnde gzel gnler yeil bir gnele ykl bir bulut yaklaan sabrsz zmrt bir kalabalk alp salacak sevdalar masada, muambann stnde krpecik bir salatalk iei burnunda, ptrl. Avluda dizboyu kar lapa lapa da yayor hzn alamad sabahtan beri bir trl. Mart 1960, Moskova t avk vuruyor yzmze 2 bir tazelik kokuyor bir tazelik 39 NZIM HKMET GECELEYN BAKU' Geceleyin yldzsz ar denize kadar geceleyin zifiri karanlkta gneli buday tarlasdr Bak ehri. Tepedeyim, avu avu arpar yzme k taneleri, havada rast perevi Boazii sular gibi akar. Tepedeyim, uzaklar usuz bucaksz ayrlkta bir sal gibi yreim gider anlarn tesine yldzsz ar denize kadar zifiri karanlkta. 1960, ubat, Bak Kaytta $iirin ad gemiyor. 40 BYK NSANLIK k k * Kadnm Brest'e kadar benimle geldi, indi tirenden peronda kald, ufald, ufald, ufald, usuz bucaksz mavilikte buday tanesi oldu, sonra raylardan baka ey gremedim. Sonra, Leh toprandan seslendi karlk veremedim. "Nerdesin glm, nerdesin?" diye soramadm, "Yanma gel!" dedi, yanna varamadm, hi durmayacakm gibi gidiyordu tiren, bouluyordum kederden. Sonra, kumlu toprakta kar paralar ryordu, sonra, birden anladm ki, kadnm beni gryordu, "Beni unuttun mu, beni unuttun mu?" diye soruyordu, baharsa amurlu plak ayaklaryla gkyznde yryordu. Sonra, yldzlar inip kondu telgraf tellerine, karanlksa yamur gibi arpyordu tirene, kadnm telgraf direklerinin altnda duruyordu, koynumdaym gibi de yrei kt kt vuruyordu, direkler gelip geiyordu o kmldanmyordu yerinden, hi durmayacakm gibi gidiyordu tiren bouluyordum kederden. 41 NZIM HKMET Sonra birden anladm ki, yllardr, ama uzun yllardr bu tirende yayorum. ama, bunu nasl, neden anladma hl ayorum - ve hep ayn byk, ayn umutlu trky syleyerek sevdiim ehirlerle sevdiim kadnlardan boyuna uzaklayorum ve hasretlerini etimin iinde ileyen bir yara gibi tayorum ve bir yerlere yaklayorum, bir yerlere yaklayorum. Mart 1960, Akdeniz BYK NSANLIK BEYAZIT MEYDANI'NDAK L Bir l yatyor on dokuz yanda bir delikanl gndzleri gnete1 geceleri yldzlarn altnda2 stanbul'da, Beyazt Meydan'nda. Bir l yatyor ders kitab bir elinde bir elinde balamadan biten ryas3 bin dokuz yz altm yl Nisannda stanbul'da, Beyazt Meydan'nda. Bir l yatyor vurdular kurun yaras kzl karanfil gibi am alnnda4 stanbul'da, Beyazt Meydan'nda. Bir l yatacak topraa p p damlayacak kan silhl milletim hrriyet trkleriyle gelip5 zaptedene kadar byk meydan. Mays 1960 gndzleri gnele 2 geceleri yldzlarn yannda 3 bir elinde balanmadan biten ryas 4 kzl bir karanfil gibi am alnnda 5 silhl milletin)?) hrriyet trkleriyle gelip 43 NZIM HKMET VERA'NIN UYKUDAN UYANII1 skemleler ayakta uyuyor masa da yle serilmi yatyor srtst kilim yummu nakslarn ayna uyuyor pencerelerin smsk kapal gzleri uyuyor sarktm bolua bacaklarn balkon kar damda bacalar uyuyor kaldrmda akasyalar da yle bulut uyuyor gsnde yldzyla2 evin iinde dnda uykuda aydnlk uyandn glm iskemleler uyand keden keye koutular masa da yle dorulup oturdu kilim naklan ald katmer katmer Kaytta iirin ad gemiyor, gsnde yldzlaryla BYK NSANI)K ayna seher vakti gl gibi uyand at kocaman mavi gzlerini pencereler uyand balkon toparlad bacaklarn boluktan ttt kar damda bacalar kaldrmda akasyalar tt bulut uyand att gsndeki yldz odamza evin iinde dnda uyand aydnlk doldu salarna senin3 doland plak beline ak ayaklarna senin. Mays 1960, Moskova 3 doldu salarna senin akt avularndan senin NZIM HKMET LK ROMA AKAMIM Sar scak kocaman slak bir iek krmz balklar yosunlarn arasnda karncalar prl prl kara gzl tell karncalar ve narlarla ta beygirler srlsklamd bir kadn grdm elleri kalasnda banda amar sepeti bir kadn grdm cgara iiyor 60 modeli Ford arabasnda bir kadn grdm otobs duranda gzleri kapal dokunsan alayacak drt bir yanm l l camd ve camlar hep birden barp aryordu1 nisand akamd yamur yayordu esmer ayaklar plak bir yamur yamur yayordu mrmn ilk Roma akamna ve ilk emsiyesine mrmn BYK NSANIIK emsiyem ihtiyard bana onu gen bir sosyalist verdi sarn sol bir sosyalist bir komnist mitingine gidiyordum emsiyem bahtiyard bahtiyardm Roma slak bir duvard ve artk bu duvarda bir tek afi vard gittiim mitingin afii. Nisan 1960, Roma 47 NZIM HKMET \ I * * * Ayrlk demir ubuk gibi sallanyor havada arpyor yzme yzme sersemledim kayorum ayrlk kovalyor beni yolu yok elinden kurtulmann dizlerim kesildi yklacam ayrlk zaman deil yol deil ayrlk aramzda bir kpr kldan ince kltan keskin kldan ince kltan keskin ayrlk aramzda bir kpr seninle diz dize otururken de 6 Haziran 1960 Berlin - Moskova uak 48 BYK NSANLIK * * * Sen benim sarholuunsun ne ayldm ne aylabilirim ne aylmak islerim bam ar dizlerim paralanm stm bam amur iinde yanp snen na de kalka giderim. 10 Temmuz 1959 49 NZIM HKMET * * j Btn yolculuk boyunca hasret ayrlmad benden glgem gibi demiyorum nk hasret yanmdayd zifiri karanlkta da Ellerim ayaklarm gibi de deil uykudayken yitirirsin elini ayan2 ben hasreti uykuda da yitirmiyordum Btn yolculuk boyunca hasret ayrlmad benden alkt, susuzluktu demiyorum scakta souu, soukta sca aramak gibi de deil giderilmesi imknsz bir ey ne sevin ne keder ehirlerle bulutlarla trklerle de ilgisiz iimdeydi dmdayd Btn yolculuk boyunca hasret ayrlmad benden zaten elimde ne kald bu yolculuktan hasretten gayr Trkede ilk kez yaymlanan bu ire henz baka dilde bir kay nakta da rastlanmasdr. 2 uykudayken itirirsin(?] elini ayan BYK NSANLIK YOLCULUK1 Bir air yolculuk ediyor bir denizinde dnyamzn bakarak bir yldza. Yolculuk ediyor airin biri yldzlardan birinde bir denizde bakarak dnyamza.2 Yolculuk ediyor airler denizlerinde kinatn bakarak birbirine.3 1960, Akdeniz Kaytta iirin ad gemiyor, 2 dnyamza bakarak 3 bakarak birbirine, birbirinin hasretini ekerek birbirini grmeden duyup. 51 NZIM HKMET VERA'YA Moskova'nn 110 kilometre dousunda Oka rmandan rendim gm trksn rmaklarn durup dinlenmeden akp gitmenin ululuunu rmak gemilerinden suya den klarn arsn uzaklara Oka rmandan rendim hasretlerinin dalgn deliliini. Yaz geceleri Oka rma ince kumlar ve sedefleriyle ak bir kadn ykayarak akt odamda kaln ktklerinin arasndan.2 Yaz geceleri dmedi dallarndan zamanlarn yapraklar gitmeden gittim adn hl bilmediim topraklara. 16 Temmuz 1960 Kaytta $tirn ad gemiyor. ? akt odamda kaln am ktklerinin arasndan 52 BYK NSANLIK YAZ YAMURU1 Bir yaz yamuru yad iime ezildi iri zm taneleri camlarmda gzleri kamat yapraklarmn Bir yaz yamuru yad iime gm gvercinler utu damlarmdan kotu yalnayak topram Bir yaz yamuru yad iime tramvayma atlad bir kadn ak baldrlar slak Bir yaz yamuru yad iime iimdeki kederi serinletmeksizin Bir yaz yamuru yad iime anszn balad dindi anszn eski yerinde duruyor scaklk2 kr demiryolunda pasl kaln 4 Austos 1960 Kaytta jiirin ad gemiyor. ? eski yerinde duruyor scak NZIM HKMET * * * Seviyorum seni ekmei tuza banp yer gibi geceleyin ateler iinde uyanarak azm dayayp muslua su ier gibi, ar posta paketini, neyin nesi belirsiz, tell, sevinli, kukulu aar gibi, seviyorum seni denizi uakla ilk defa geer gibi. stanbul'da yumuack kararrken ortalk iimde kmldanan bir eyler gibi, seviyorum seni "Yayoruz ok kr!" der gibi.1 27 Austos 1960 seviyorum sent "Yasyorum ok $kr!" der gibi. 54 BYK NSANLIK * * * Her gnm mis gibi dnya kokan bir kavun dilimi senin sayende. Btn yemiler elime gnetenmiim gibi uzanyor senin sayende. Senin sayende yalnz umutlardan alyorum balm. Yreimin al senin sayende. En yalnz akamlarm bile duvarnda glen bir Anadolu kilimi senin sayende. ehrime ulamadan bitirirken yolumu2 bir gl bahesinde dinlendim senin sayende Senin sayende, ieri sokmuyorum en yumuak urbalarn giyip3 byk rahatla aran trkleriyle kapm alan lm. 29 Austos 1960 Yreimin alm senin sayende 2 ehrime ulaamadan bitirirken yolumu 3 en yumuak rubalarn giyip NZIM HKMET * * -te u karki klara iner bu asfalt. nekler er er yklenmi kamyonlara, sallanyor balar ar, rahat. Su karki klara iner bu asfalt. nekler er er yklenmi kamyonlara, karas, alacas, sars. Hi kimse anlatamaz onlara: mezbahaya gidiliyor gece yars. u karki klara iner bu asfalt. nekler er er yklenmi kamyonlara, sallanyor balan ar, rahat. 1 Eyll 1960 56 BYK NSANLIK Uyandm bu sabah da1 ve yrd stme doru karmakark: duvar, battaniye, cam ve plastik ve tahta ve tavana vuran kararm gmten k. Ve yrd stme bir tramvay bileti ve dmn bu yana dp snen yars ve otel odas denen dman memleketi, bir iirden satr ve bir saman sars. Yrd stme doru ak alnyla zaman ve anlar yamurlu ve boluun yatakta ve haber ikimizden ve ayrlmzdan. Uyandm bu sabah da. 6 Eyll 1960 Uyandm bu sabah 57 MZIM HKMET Durup dururken iimde bir eyler kopup tkyor boazm, durup dururken srayp kalkyorum yarda brakp yazm, durup dururken rya gryorum bir otelde, holde, ayakta, durup dururken arpyor alnma kaldrmdaki aa, durup dururken bir kurt uluyor aya karn bahtsz, fkeli, a, durup dururken yldzlar inip sallanyor bir bahede, salncakta, durup dururken mezardaki hlim geiyor aklmdan, durup dururken kafamda bir gneli duman, durup dururken hi bitmeyecekmi gibi balanyorum baladm gne, ve her seferinde sen kyorsun suyun yzne... 8 Eyll 1960 durup dururken bir kurt uluyor aya karsn batsz, fkeli, a, 58 BYK NSANLIK Laypzig'de bir yamur yayor incecikten, yayoruz vitrinler, aalar, insanlar, bir de otomobillerin hz, bir de gemi zamanlar, bir de saman sars, bir de ben yayoruz yaan yamurla beraber incecikten. 18 Eyll 1960 59 N2IM HKMET ie * Sabah saat alt. Atm gnn kapsn girdim ieri, karlad beni pencerede gen mavinin tad, aynada alnmn dnden kalma izgileri ve ensemde bir kadn sesi ayva ty gibi yumuak ve radyoda memleket haberi ve artk oburluum dolup dolup taarak koacam aatan aaca saatlerin yemi1 bahesinde ve gne batacak yavrum ve umuyorum, gecenin tesinde bekliyecek beni yeni bir mavinin tad, umuyorum... 14 Eyll 1960 kokacam aafan aaca saaHarn yemi bahesinde 60 BYK NSANLIK * * * insanlarn trkleri kendilerinden gzel, kendilerinden umutlu, kendilerinden kederli, daha uzun mrl kendilerinden. Sevdim insanlardan ok trklerini. insansz yaayabildim trksz hibir zaman.1 Hibir zaman beni aldatmad trkler de. Trkleri anladm hangi dilde sylenirse sylensin. Bu dnyada yiyip itiklerimin, gezip tozduklar m n, grp iittiklerimin, dokunduklarmn, anladklarmn hibiri, hibiri, beni bahtiyar etmedi trkler kadar... 20 Eyll 1960 i trksz hibir zaman. Gln aldattm oldu trksn hibir zaman. 61 NZIM HKMET * * 1960 gznde laypzig'de Astorya Oteli'nde drdmz ayn yatakta yattk drdmz holde dolatk yan yana drdmz yemek yedik ayn tabaktan drdmz diz dize dinledik ayn radyoyu drdmz sen alabildiine uzaktn drdmz ben alabildiine tutkundum dnyayla sana drdmz eldivenlerini kartmt lm1 drdmz 1960 gznde Laypzig'de Astorya Oteli'nde. 23 Eyll 1960 drdmz eldivenlerini karmsft lm 62 NZIM HKMET * * * ] Bir ucu bir kuyuda kaybolan rzgrl bir osede bana doru yaklayor kavuma saatimiz yalnayak yz salaryla rtl kavuma saatimizin bir de ar yryor ki deli olmak iten deil Bana doru yaklayor kavuma saatimiz yalnayak ben de telefon direine balym kollarmdan yreim de yorgun mu yorgun duracak nerdeyse bir de alnma bir su damlyor ayn yere artsz arasz Bana doru yaklayor kavuma saatimiz yalnayak ben de seni dnyorum da seni dnyorum ben de seni dndke o da arlatryor yryn bu byle giderse yklabilirim direin dibine o yanma varmadan Trkede ilk kez yaymlanan bu ir, Rusa evirilerde 27 Eyll 190 tarihli olarak belirtilmektedir (Nzm Hikmet, Sorok iet, 1921 - 1961, izbrannie SHhi, Hudojestvermaya Literatura Yaynevi, Mos kova (SSCB), 2. Bask, 18.5.1964, s. 360-361). 64 BYK NSANLIK i r i r i r stmze yazdklarmn hepsi yalan onlarolan deil olmasn istediklerimdi aramzda onlar ulalmaz dallarnda duran hasretlerimdi onlar susuzluumdu dlerimin kuyusundan ekilmi a izdiim resimlerdi onlar. stmze yazdklarmn doru hepsi gzelliin yani bir yemi sepeti yahut kr sofras1 sensizliim yani ehrin son kesinde son sokak feneri oluum kskanm seni yani gzm bal kouum geceleyin tirenierin arasnda bahtiyarlm yani bentlerini ykp akan gneli rmak. stmze yazdklarmn hepsi yalan stmze yazdklarmn doru hepsi. 30 Eyll 1960, Laypzig yani bir yemi sepeti yahut bir kr sofras 65 NZIM HKMET YAMYAMLAR Masam, katlarm, yaz makinam, stm basm kan iinde, kan iinde kaldrmlar getiim ehirlerin, duvarlarda ellerimin izleri kan iinde, yarmm gsm yreimi yiyoruz bir diiyle beraber. Mektup yaz, telgraf ek, telefon et, geliyorum, geliyorum, geliyorum de, lm, uslandr beni. 25 Ekim1960 66 BYK NSANLIK N ZI M H K M ET stad, bundan sonra uzun bir ey var, bekle olur mu f Biraz dinleneyim... 67 NZIM HKMET N ZI M H K M ET Allah Allah!.. Nereye koydum bu meredi ben ya? Msy Dams(f) demiim... Bu bir para, bitmemi, sonunu bitiririz inallah, bitirince de okuruz. 68 BYK NSANLIK BR GARP YOLCULUK1 Vera Tulyakova'ya sayglarmla Seher vakti habersizce girdi gara ekspres kar iindeydi ben paltomun yakasn kaldrm perondaydm peronda benden baka da kimseler yoktu durdu nmde yatakl vagonun pencerelerinden biri perdesi aralkt baktm gen bir kadn uyuyordu alacakaranlkta alt ranzada salar saman sars kirpikleri mavi krmz dolgun dudaklarysa mark ve somurtkand st ranzada uyuyan gremedim habersizce usulcack kt gardan ekspres2 bilmiyorum nerden gelip nereye gittiini baktm arkasndan st ranzada ben uyuyorum Varova'da Bristol Oteli'ndeyim 41 1oda numaram yllardr byle derin uykulara dalmlm yoktu oysa karyolam tahtayd dard gen bir kadn uyuyor baka bir karyolada salar saman sars kirpikleri mavi Nzm Hikmet, Trke yaynlarda "Saman Sarsi balyla geen bu iiri, ka yt srasnda, dipnotlara smayacak kadar ok deiiklikle seslendirmitir. Ba langtaki konumalarla henz tamamlanmam olduunu Nzm da sylyor ve iirin ikinci blm kaytta gemiyor. Bu nedene nce iirin kayttaki versiyo nunu, ardndan da YKY basksn {Nzm Hikmet, Btn iirleri, YKY, 1, Bask, Nisan 2007, s. 1748- 761}sunuyoruz. 2 Nzm Hikmet, "Bastan balayaym ben stad/' diyerek kayd keser ve iiri ba langcndan itibaren tekrar okumaya balar. 69 NZIM HKMET ak boynu uzundu yuvarlakt yllardr byle derin uykulara dalml yoktu oysa karyolas tahtayd dard vakit hzla ilerliyordu yaklayorduk gece yarlarna yllardr byle derin uykulara dalmlmz yoktu oysa karyolalar tahtayd dard 41 1 oda numaram baladm inmeye merdivenleri drdnc kattan asansr ilemiyor bozulmu gene duvarlar ayna aynalarn iinde iniyorum merdivenlerden belki yirmi yamdaym belki yz yamdaym vakit hzla ilerliyordu yaklayordum gece yanlarna nc katta bir kapnn tesinde bir kadn glyor kederli bir trk syler gibi glyor Kubal bir balerinle karlatm ikinci katta aynalarda taze esmer bir yalaza gibi geti alnmn zerinde air Nikolas Gilyen Havana'ya dnd oktan yllarca Avrupa ve Asya otellerinin hollerinde karlkl oturup itikti yudum yudum ehirlerimizin hasretini iki ey var ancak lmle unutulur anamzn yzyle ehrimizin yz Bristol'un kapcs uurlad beni gocuu geceye batk yrdm buz gibi esen yelin ve neonlarn iinde yrdm vakit hzla ilerliyor yaklayordum gece yarlarna ktlar nme anszn oralar gndz gibi aydnlkt ama onlar benden baka gren olmad bir mangaydlar postallar pantolonlar ceketleri kollan kollarnda gamal ha iaretleri elleri ellerinde otomatikleri vard omuzlan miferleri vard ama balan yoktu omuzlaryla miferlerinin aras boluktu hatt ayaklar, yakalar boyunlar vard ama balan yoktu lmlerine alanmyan askerlerdendiler yrdk korktuklar hem de hayvanca korktuklar belli 70 BYK NSANLIK gzlerinden belli diyemem balar yok ki gzleri olsun korktuklar hem de hayvanca korktuklar belli belli postallarndan korku postaldan belli olur mu oluyordu onlarnki korktuklar hem de hayvanca korktuklar belli korkularndan ate etmee de baladlar artsz arasz btn yaplara btn tat aralarna btn canllara her sese her kvltya ate ediyorlar hatt open Soka'nda mavi balkl bir afie ate ettiler ama ne bir sva paras dyor ne bir cam krlyor ve kurun seslerini bile benden baka duyan yok ller bir SS mangas da olsalar ller ldremez ama korktuklar hem de hayvanca korktuklar belli bu ehir ldrlmemi miydi kendileri ldrlmeden nce bu ehrin kemikleri birer birer krlp derisi yzlmemi miydi derisinden kitap kab yaplmam myd yandan sabun salarndan sicim ama ite duruyordu karlarnda gecenin ve buz gibi esen yelin iinde bahar am bir elma aac gibi vakit hzla ilerliyordu yaklayordum gece yarlarna Belveder yolunda dndm Lehlileri kahraman bir mazurka oynuyorlar tarihleri boyunca Belveder yolunda dndm Lehlileri bana ilk belki de son nianm bu sarayda verdiler tren memuru at yaldzl ak kapy girdim byk salona gen bir kadnla salan saman sars kirpikleri mavi ortalkta da ikimizden baka kimseler yoktu bir de akvareller bir de incecik koltuklar kanapeler bebek- evlerindeki gibi ve sen belki bundan dolay bir resimdin ahmla izilmi belki bir ta bebektin belki bir acydn dmden damlam sol mememin stne uyuyordun alacakaranlkta alt ranzada 71 NZIM HKMET ak boynun uzundu yuvarlakt yllardr byle derin uykulara dalmln yoktu Krakof ehrinde Kapris Bar'ndaydk vakit hzla ilerliyordu gece yarlarna yaklayorduk ayrlk masann stndeydi kahve bardanla limonatamn arasnda onu oraya sen koydun bir ta kuyunun dibindeki suydu bakyorum eilip bir koca kii glmsyor bir buluta usulcack sesleniyorum seni yitirmi geri dnyor sesimin yanklar ayrlk masann stndeydi cgara paketinde gzlkl garson getirdi onu ama sen smarladn kvrlan bir dumand gzlerinin iinde senin cgarann ucunda senin ve hoa kal demee hazr olan avucunda ayrlk masann stnde dirseini dayadn yerdeydi aklndan geenlerdeydi ayrlk benden gizlediklerinde gizlemediklerinde ayrlk rahaflndayd senin senin gvenindeydi bana byk korkundayd ayrlk birdenbire kapn alr gibi sevdalanmak3birilerine anszn oysa beni seviyorsun ama bunun farknda deilsin ayrlk bunu farketmeyiindeydi senin yllardr byle derin uykulara dalmln yoktu ktk Kapris Bar'ndan tuttum elinden yrdk 3 Burada yaklak 40 saniyelik bir kesinti var. Daha sonra kayt tekrar balyor ve Bedri Rahmi ile Nzm'n orasnda su konumalar geiyor. BEDR RAHM: Demin biraz sesi yavalattn. NZIM HKMET: Pekl. BEDR RAHM: istersen azck daha iyi sokul o zaman rahat edersin. NZIM HKMET: Tabii[ balayaym m? BEDR RAHM: Basfo Reis! NZ!M HKMET: Ama biraz daha evvelden balayaym. Nz/m "gzlkl garson getirdi onu ama sen smarladn" dizesinden itibaren yeniden okumaya balar. 72 BYK NSANLIK yrdk yldzlara deen Ortaa duvarlarnn karanlnda ayak seslerimizin yanklar sska sar kpekler gibi nmzde kouyordu vakit hzla ilerliyordu gece yarlarna yaklayorduk Yagelon niversitesi'nde eytan talara trnaklarn batra batra dolayor bozmaa alyor Kopernik'in Araplardan kalma usturlabn1 ve pazar yerinde bezzazlar arsnn kemerleri altnda rak end rol oynuyor Katolik niversitelilerle vakit hzla ilerliyor gece yarlarna yaklayoruz vuruyor bulutlara kzlts Nova Huta'nn orda kylerden gelen gen iiler madenle beraber ruhlarn da alev alev dkyor yeni kalplara ve ruhlarn dkm madenin dkmnden bin kere zordur Meryem Ana kilisesinin an kulesinde saat balarn alan borazan gece yarsn da ald Ortaadan gelen l ykseldi ehre yaklaan dman verdi haber ve sustu anszn grtlana saplanan okla borazan i rahatlyla ld ve ben dman grp de haber veremeden ldrlmenin acsn dndm vakit hzla ilerliyor arkada kald gece yarlan seher vakti habersizce girdi gara ekspres yamurlar iindeydi Pra bir gln dibinde gm kakmal bir sandk gibiydi kapan atm iinde gen bir kadn uyuyordu camdan kularn arasnda salar saman sars kirpikleri mavi krmz dolgun dudaklarysa mark ve somurtkand yllardr byle derin uykulara dalml yoktu kapadm kapa ykledim sand yk vagonuna habersizce usulcack kt gardan ekspres baktm arkasndan kollarm iki yanma sarkk 4 bozmaa alyor Kopernik'in Araplardan kalma usturfapn(?[ 73 NZIM HKMET yamurlar iindeydi Pra sen yoksun uyuyorsun alacakaranlkta alt ranzada st ranza bombo salarn saman sars kirpiklerin mavi sen yoksun en gzel ehirlerden biri boald iinden elini ektiin bir eldiven gibi boald snd artk seni grmeyen aynalar nasl snerse Vltava suyu yitirilmi akamlar gibi akyor kprlerin altndan sokaklar bombo btn pencerelerde perdeler inik tramvaylar bombo geiyor biletileri vatmanlar bile yok kahveler bombo lokantalar barlar da yle vitrinler bombo ne kuma ne kristal ne et ne arap ne bir kitap ne bir ekerleme kutusu ne bir karanfil ehri duman gibi saran bu yalnzln iinde bir koca kii yal nzlkta on kat artan ihtiyarln kederinden silkinmek iin Lejyonerler Kprs'nden martlara ekmek atyor gereinden gen yreinin kanna batrp her lokmay vaktlar yakalamak istiyorum parmaklarnda kalyor altn tozlar kanatlarnn Pra-Moskova ekspiresinde gen bir kadn uyuyor alacakaranlkta alt ranzada yllardr byle derin uykulara dalml yoktur salar saman sars kirpikleri mavi elleriyse gm amdanlarda mumlard st ranzada uyuyan gremedim ben deildim bir uyuyan vardysa orda belki de st ranza botu belki Moskova'yd st ranzadaki vaktlar yakalamak istiyorum parmaklarmda kalyor altn tozlar kanatlarnn 74 BYK NSANLIK duman basm Leh topran Birest'i de basm iki gndr uaklar kalkp inemiyor ama tirenler gelip gidiyor bebekleri akm gzlerin iinden geiyorlar Berlin'den beri kompartmanmda bir basmdaym karl ovalarn gneiyle uyandm ertesi sabah yemekli vagonda kefir denen bir eit ayran itim garson kz tand beni iki piyesimi seyretmi Moskova'da alamak geldi iimden, memleketimdeyim zaten kmadm ki snrlar dna Memleketim dndm deniz ve rmak limonlarn memleketimin zmir, stanbul, Pra, Budapete, Kiev, Rostog, Varna, Kstence, Gdans, Bak, Vladivostok, anghay, Hanoy saymakla tkenir mi Piyeslerim oynanabilir ama stanbul'dan zmir'den gayr hepsinde bugn Memleketim Moskova garnda gen bir kadnla karlatm Gresim geldi seni dedi baktm yzne salar saman sars kirpikleri mavi ak boynu uzundu yuvarlakt tuttum elinden yrdk yrdk gnein altnda karlan trdata trdata o yl erken gelmiti bahar o gnler obanyldzna haber uurulan gnlerdi Moskova bahtiyard bahtiyardm bahtiyardk yitirdim seni anszn oysa ilk nce yitirdim avucumda elinin scakln senin sonra elinin yumuak arln yitirdim avucumda sonra elini ve ayrlk birbirine deen parmaklarmzn uundayd oktan ama yene de anszn yitirdim seni5 asfalt denizlerinde otomobilleri durdurup baktm ilerine yoksun 5 amo ene(?) de anszn yitirdim seni 75 NZIM HKMET bulvarlar karl seninkiler yok ayak izleri arasnda botlu iskarpinli orapl plak senin ayak izlerini birde tanrm milisyonerlere sordum milisyonerler byk bir nezaketle selam veriyor grmediniz mi eldivenlerini karmsa ellerini grmemek olmaz elleri gm amdanlarda mumlardr grmedik milisyonerler byk bir nezaketle selam veriyor girdim giriyorum btn kuyruklara ve yalnz kadnlara soruyorum yn bartl gler yzl sabrl sessiz kocakarlar al yanakl kopa burunlu tazeler apkalar yeil kadife ve gen kzlar tertemiz smsk ve gayetle de k belki korkun kocakarlar bezgin tazeler apal kzlar da var ama grmyorum onlar analarna, baclarna, kzlarna, Moskova kadnlarna soruyorum, gzeli kadnlar erkeklerden nce grr ve unutmaz kadnlara soruyorum grmediniz mi salar saman sars kirpikleri mavi kara paltosunun yakas ak ve sedef dmeleri koskocaman Pra'da ald grmedik asansrleri kale kaplar gibi bekleyen gocuklara soruyorum grmedik btn pencerelere, balkonlara, avlulara, kprlere, merdivenlere soruyorum grmedik vakit hzla ilerliyor yaklayorum geceyarlarna vaktlarla yaryorum bir onlar ne geiyor bir ben onlar ne geince ufalan krmz klarn grmez olacam diye dm kopuyor ben ne getim mi ldaklar glgemi dryor yere glgem kouyor nmde tiyatrolara konserlere sinemalara giriyorum 76 BYK NSANLIK Baloy'a girmedim oynanan operay sevmezsin lokantalara giriyorum estrat orkestralar yani cazlar nllerine srmal kapclara bahisever dalgn garsonlara gardroptakilere soruyorum kara paltosunun yakas ak ve sedef dmeleri koskocaman salar saman sars kirpikleri mavi grmedik ald gece yarsn Strasnoy Manastr'nn saat kulesi oysa manastr da, kale de, kule de ykld oktan imdi ehrin en byk sinemas yaplyor oralarda oralarda on dokuz yama rastladm birbirimizi birde tandk oysa birbirimizin yzn grmlmz yoktu fotoraflarmz bile ama yene de birbirimizi birde tandk ve amadk ve el skmak istedik6 ama ellerimiz birbirine dokunamyor aramzda krk yllk zaman duruyor usuz bucaksz donmu duruyor bir kuzey denizidir ve Strasnoy Alan'na imdi Pukin Alan kar yamaa balad yorum hele ellerim ayaklarm oysa yn oraplym da kunduralarmla eldivenlerim krkl orapsz olan oydu bezle sarm postallarnda ayaklarn elleri plak konumak istiyoruz ama seslerimiz birbirine ulaamyor on dokuz yama bakyorum aznda ham bir elmann tad dnya on drdnde bir kz memesi sertlii avularnn iindeki gznde trklerin boyu kilometre kilometre lmn boyu bir kar ve haberi yok bana geleceklerin hibirinden onun bana gelecekleri bir ben biliyorum nk inandm onun btn inandklarna, inanacaklarna sevdim sevecei btn kadnlar yazdm yazaca btn iirleri yattm yataca btn hapislerde oysa birbirimizin yzn grmlmz yoktu fotoraflarmz bile ama ene(?) de birbirimizi birde tandk ve amadk ve el sksmak istedik 77 NZIM HKMET getim geecei btn ehirlerden hastalandm btn hastalklaryla btn uykularn uyudum grp grecei btn dleri grdm btn yitireceklerini yitirdim salar saman sars kirpikleri mavi onu ben yitirmedim dedi, onu sade sen yitirdin kara paltosunun yakas ak ve sedef dmeleri koskocaman grmedim 78 BYK NSANLIK SAMAN SARISI Ver a Tulyakova'ya derin sayglarmla I Seher vakti habersizce girdi gara ekspres kar iindeydi ben paltomun yakasn kaldrm perondaydm peronda benden baka da kimseler yoktu durdu nmde yatakl vagonun pencerelerinden biri perdesi aralkt gen bir kadn uyuyordu alacakaranlkta alt ranzada salar saman sars kirpikleri mavi krmz dolgun dudaklarysa mark ve somurtkand st ranzada uyuyan gremedim habersizce usulcack kt gardan ekspres bilmiyorum nerden gelip nereye gittiini baktm arkasndan st ranzada ben uyuyorum Varova'da Biristol Oteli'nde yllardr byle derin uykulara dalmlm yoktu oysa karyolam tahtayd dard gen bir kadn uyuyor baka bir karyolada salar saman sars kirpikleri mavi ak boynu uzundu yuvarlakt yllardr byle derin uykulara dalml yoktu oysa karyolas tahtayd dard vakit hzla ilerliyordu yaklayorduk gece yarlarna yllardr byle derin uykulara dalmlmz yoktu 79 NZIM HKMfT oysa karyolalar tahtayd dard iniyorum merdivenleri drdnc kattan asansr bozulmu yine aynalarn iinde iniyorum merdivenleri belki yirmi yamdaym belki yz yamdaym vakit hzla ilerliyordu yaklayorduk gece yarlarna nc katta bir kapnn tesinde bir kadn glyor sa elim de kederli bir gl ald ar ar Kbal bir balerinle karlatm ikinci katta karl pencerelerde taze esmer bir yalaza gibi geti alnmn zerinden air Nikolas Gilyen Havana'ya dnd oktan yllarca Avrupa ve Asya otellerinin hollerinde oturup itikti yudum yudum ehirlerimizin hasretini iki ey var ancak lmle unutulur anamzn yzyle ehrimizin yz kapc uurlad beni gocuu geceye batk yrdm buz gibi esen yelin ve neonlarn iinde yrdm vakit hzla lerliyordu yaklayordum gece yarlarna ktlar nme anszn oralar gndz gibi aydnlkt ama onlar benden baka g ren olmad bir mangaydlar ksa konlu izmeleri pantolonlar ceketleri kollar kollarnda gamal ha iaretleri elleri ellerinde otomatikleri vard omuzlar miferleri vard ama balan yoktu omuzlaryla miferlerinin aras boluktu hatt yakalan boyunlar vard ama balan yoktu lmlerine alanmayan askerlerdendiler yrdk korktuklar hem de hayvanca korktuklar belli gzlerinden belli diyemem balar yok ki gzleri olsun korktuklar hem de hayvanca korktuklar belli belli izmelerinden korku belli olur mu izmelerden oluyordu onlarnki 80 BYK NSANLIK korkularndan ate etmee de baladlar artsz arasz btn yaplara btn tat aralarna btn canllara her sese her kvltya ate ediyorlar hatt open Soka'nda mavi balkl bir afie ate ettiler ama ne bir sva paras dyor ne bir cam krlyor ve kurun seslerini benden baka duyan yok ller bir SS mangas da olsa ller ldremez ller dirilerek ldrr kurt olup elmann iine girerek ama korktuklar hem de hayvanca korktuklar belli bu ehir ldrlmemi miydi kendileri ldrlmeden nce bu ehrin kemikleri birer birer krlp derisi yzlmemi miydi derisinden kitap kab yaplmam myd yandan sabun salarndan sicim ama ite duruyordu karlarnda gecenin ve buz gibi esen yelin iinde scak bir francala gibi vakit hzla ilerliyordu yaklayordum gece yarlarna Belveder yolunda dndm Lehlileri kahraman bir mazurka oynuyorlar tarihleri boyunca Belveder yolunda dndm Lehlileri bana ilk ve belki de son nianm bu sarayda verdiler tren memuru at yaldzl ak kapy girdim byk salona gen bir kadnla salar saman sars kirpikleri mavi ortalkta da ikimizden baka kimseler yoktu bir de akvareller bir de incecik koltuklar kanapeler bebe- kevlerindeki gibi ve sen bundan dolay bir resimdin ak maviyle izilmi belki de bir ta bebektin belki bir prltydn dmden damlam sol mememin stne uyuyordun alacakaranlkta alt ranzada ak boynun uzundu yuvarlakt yllardr byle derin uykulara dalmln yoktu ve ite Krakof ehrinde Kapris Bar vakit hzla ilerliyor gece yarlarna yaklayoruz ayrlk masann stndeydi kahve bardanla limonatamn arasnda onu oraya sen koydun NZIM HKMET bir ta kuyunun dibindeki suydu bakyorum eilip bir koca kii glmsyor bir buluta belli belirsiz sesleniyorum seni yitirmi geri dnyor sesimin yanklar ayrlk masann stndeydi cgara paketinde gzlkl garson getirdi onu ama sen tsmarladn kvrlan bir dumand gzlerinin iinde senin cgaramn ucunda senin ve hoa kal demee hazr olan avucunda ayrlk masann stnde dirseini dayadn yerdeydi aklndan geenlerdeydi ayrlk benden gizlediklerinde gizlemediklerinde ayrlk rahatlndayd senin senin gvenindeydi bana byk korkundayd ayrlk birdenbire kapn alr gibi sevdalanmak birilerine anszn oysa beni seviyorsun ama bunun farknda deilsin ayrlk bunu farketmeyisindeydi senin ayrlk kurtulmutu yerekiminden arl yoktu ty gibiydi di yemem tyn de arl var ayrln arl yoktu ama kendisi vard vakit hzla ilerliyor gece yarlar yaklayor bize yrdk yldzlara deen Ortaa duvarlarnn karanlnda vakit hzla akyordu geriye doru ayak seslerimizin yanklar sar sska kpekler gibi geliyordu ardmzdan kouyordu nmze Yegelon niversitesi'nde eytan talara trnaklarn batra batra dolayor bozmaa alyor Kopernik'in Araplardan kalma usturlabn ve pazar yerinde bezzazlar arsnn kemerleri altnda rok end rol oynuyor Katolik rencilerle vakit hzla ilerliyor gece yarlarna yaklayoruz vuruyor bulutlara kzlts Nova Huta'nn orda kylerden gelen gen iiler madenle birlikte ruhlarn da alev alev dkyor yeni kalplara 82 BYK NSANLIK ve ruhlarn dkm madenin dkmnden bin kere zordur Meryem Ana kilisesinde an kulesinde saat balarn alan borazan gece yarsn ald Ortaadan gelen l ykseldi ehre yaklaan dman verdi haber ve sustu grtlana saplanan okla anszn borazan i rahatlyla ld ve ben yaklaan dman grp de haber veremeden ld rlmenin acsn dndm vakit hzla ilerliyor gece yarlar klarn yeni sndrm bir vapur iskelesi gibi arkada kald seher vakti habersizce girdi gara ekspres yamurlar iindeydi Pra bir gln dibinde gm kakma bir sandkt kapan atm iinde gen bir kadn uyuyor camdan kularn arasnda salar saman sars kirpikleri mavi yllardr byle derin uykulara dalml yoktu kapadm kapa ykledim sand yk vagonuna habersizce usulcack kt gardan ekspres baktm arkasndan kollarm iki yanma sarkk yamurlar iindeydi Pra sen yoksun uyuyorsun alacakaranlkta alt ranzada st ranza bombo sen yoksun yeryznn en gzel ehirlerinden biri boald iinden elini ektiin bir eldiven gibi boald snd artk seni grmeyen aynalar nasl snerse yitirilmi akamlar gibi Vltava suyu akyor kprlerin altndan sokaklar bombo btn pencerelerde perdeler inik tramvaylar bombo geiyor biletileri vatmanlar bile yok kahveler bombo lokantalar barlar da yle 83 NZIM HKMET vitrinler bombo ne kuma ne kristal ne et ne arap ne bir kitap ne bir ekerleme kutusu ne bir karanfil ehr duman gibi saran bu yalnzln iinde bir koca kii yal nzlkta on kat artan ihtiyarln kederinden silkinmek iin Lejyonerler Kprs'nden martlara ekmek atyor gereinden gen yreinin kanna batrp her lokmay vaktlar yakalamak istiyorum parmaklarmda kalyor altn tozlan hzlarnn yatakl vagonda bir kadn uyuyor alt ranzada yllardr byle derin uykulara dalml yoktu salar saman sars kirpikleri mavi elleriyse gm amdanlarda mumlard st ranzada uyuyan gremedim ben deilim bir uyuyan varsa orda belki de st ranza bo Moskova'yd st ranzadaki belki duman basm Leh topran Birest'i de basm iki gndr uaklar kalkp inemiyor ama tirenler gelip gidiyor bebekleri akm gzlerin iinden geiyorlar Berlin'den beri kompartmanda bir bamaym karl ovalarn gneiyle uyandm ertesi sabah yemekli vagonda kefir denen bir eit ayran itim garson kz tand beni iki piyesimi seyretmi Moskova'da garda gen bir kadn beni karlad beli karnca belinden ince salar saman sars kirpikleri mavi tuttum elinden yrdk yrdk gnein altnda karlar trdata trdata o yl erken gelmiti bahar o gnler obanyldzna haber uurulan gnlerdi Moskova bahtiyard bahtiyardm bahtiyardk yitirdim seni anszn Mayakovski Alan'nda yitirdim anszn se- 84 BYK NSANLIK ni oysa anszn deil nk nce yitirdim avucumda eli nin scakln senin sonra elinin yumuak arln yitir dim avucumda sonra elini ve ayrlk parmaklarmzn birbirine ilk deiinde balamt oktan ama yine de anszn yitirdim seni asfalt denizlerinde otomobilleri durdurup baktm ilerine yoksun bulvarlar karl seninkiler yok ayak izleri arasnda botlu iskarpinli orapl plak senin ayak izlerini birde tamrm milisyonerlere sordum grmediniz mi eldivenlerini karmsa ellerini grmemek olmaz elleri gm amdanlarda mumlardr milisyonerler byk bir nezaketle karlk veriyor grmedik stanbul'da Sarayburnu akntsn kyor bir romorkr ardn da mavna gak gak ediyor da vak vak ediyor da mart kular seslendim mavnalara Kzl Meydan'dan romorkrn kapta nna seslenemedim nk makinas yle gmbrdyor du ki sesimi duyamazd yorgundu da kaptan ceketinin dmeleri de kopuktu seslendim mavnalara Kzl Meydan'dan grmedik girdim giriyorum Moskova'nn btn sokaklarnda btn kuyruklara ve yalnz kadnlara soruyorum yn bartl gler yzl sabrl sessiz kocakarlar al yanakl kopa burunlu tazeler apkalar yeil kadife ve gen kzlar tertemiz smsk gayetle de k belki korkun kocakarlar bezgin tazeler apal kzlar da var ama onlardan bana ne gzeli kadn milleti erkeklerden nce grr ve unutmaz grmediniz mi 85 NZIM HKMET salar saman sars kirpikleri mavi kara paltosunun yakas ak ve sedef dmeleri kocaman Pra'da ald grmedik yaktlarla yaryorum bir onlar ne geiyor bir ben onlar ne geince ufalan krmz klarn grmez olacam diye dm kopuyor ben ne getim mi ldaklar glgemi dryor yola gl gem kouyor nmde glgemi yitireceim diye de bir teltr alyor beni tiyatrolara konserlere sinemalara giriyorum Boloy'a girmedim bu gece oynanan operay sevmezsin Kalam'ta Balknn Meyhanesine girdim ve Sait Faik'le tat l tatl konuuyorduk ben hapisten kal bir ay olmutu onun karacieri sanclar iindeydi ve dnya gzeldi lokantalara giriyorum estrat orkestralar yani cazlar nllerin srmal kapclara bahi sever dalgn garsonlara g a rd ropta kile re ve bizim mahalle bekisine soruyorum grmedik ald geceyarsn Strasnoy Manastr'nn saat kulesi oysa manastr da kule de ykld oktan yaplyor ehrin en byk sinemas oralarda oralarda on dokuz yama rastladm birbirimizi birde tandk oysa birbirimizin yzn grmlmz yoktu fotoraflar mz bile ama yine de birbirimizi birde tandk amadk el skmak istedik ama ellerimiz birbirine dokunamyor aramzda krk yllk zaman duruyor usuz bucaksz donmu duruyor bir kuzey denizidir ve Strasnoy Alam'na imdi Pukin Alan kar yamaa ba lad yorum hele ellerim ayaklarm oysa yn oraplym da kunduralarmla eldivenlerim krkl orapsz olan oydu bezle sarm postallarnda ayaklarn elleri plak 86 BYK NSANLIK aznda ham bir elmann tad dnya on drdnde bir kz memesi sertlii avularndaki gznde trklerin boyu kilometre kilometre lmn boyu bir kar ve haberi yok bana geleceklerin hibirinden onun bana gelecekleri bir ben biliyorum nk nandm onun btn inandklarna sevdim sevecei btn kadnlar yazdm yazaca btn iirleri yattm yataca btn hapislerde getim geecei btn ehirlerden hastalandm btn hastalklaryla btn uykularn uyudum grdm grecei btn dleri btn yitireceklerini yitirdim salar saman sars kirpikleri mavi kara paltosunun yakas ak ve sedef dmeleri koskocaman grmedim On dokuz yam Beyazt Meydan'ndan geiyor kyor K zl Meydan'a Konkord'a iniyor Abidin'e rastlyorum da meydanlardan konuuyoruz evveli gn Gagarin en byk meydan dolap dnd Titof da dolap dnecek hem de on yedi buuk kere dola nacak ama daha bundan haberim yok meydanlarla yaplardan konuuyoruz Abidin'ie tavan ara sndaki otel odamda Sen rma da akyor Ntr Dam'n iki yanndan ben geceleyin penceremden br ay dilimiymi gibi gryo rum Sen rman rhtmnda yldzlarn bir de gen bir kadn uyuyor tavan arasndaki odamda Paris damlarnn bacalarna karm yllardr byle derin uykulara dalml yoktu saman sars salar bigudil mavi kirpikleriyse yznde bulut 87 NZIM HKMET ekirdekteki meydanla ekirdekteki yapdan konuuyoruz Abidin'le meydanda frdnen Cellettin'den konuuyoruz Abidin usuz bucaksz hzn renklerini dktryor ben renkleri yemi gibi yerim ve Matis bir manavdr kosmos yemileri satar bizim Abidin de yle Avni de Levni de mikroskobun ve fze lumbuzlarnn grd yaplar meydan lar renkler ve airleri ressamlar algclar onlarn hamlenin resmini yapyor Abidin yz elliye altmn meydan lnda suda balklar nasl grp suda balklar nasl avlayabilirsem yle grp yle avlayabilirim kvl kvl akan vaktlar tuvalinde Abidin'in Sen rma da bir ay dilimi gibi gen bir kadn uyuyor ay diliminin stnde onu ka kere yitirip ka kere buldum daha ka kere yitirip ka kere bulacam ite byle ite byle kzm drdm mrmn bir parasn Sen rmana Sen Miel Kprs'nden mrmn br paras Msy Dpon'un oltasna taklacak bir sabah iselerken aydnlk Msy Dpon ekip karacak onu sudan Paris'in mavi sure tiyle birlikte ve hibir eye benzetemiyecek mrmn bir parasn ne bala ne pabu eskisine atacak onu Msy Dpon gerisin geriye Paris'in suretiyle bir likte suret eski yerinde kalacak Sen rmayla akacak mrmn bir paras byk mezarl na rmaklarn damarlarmda akan kann hrtsyla uyandm parmaklarmn arl yok parmaklarm ellerimle ayaklarmdan kopup havalanacaklar salna salna dnecekler bamn stnde sam yok solum yok yukarm aam yok Abidin'e sylemeli de resmini yapsn Beyazt Meydan'nda ehit denin ve Gagarin Yoldan ve daha adn sann kan gzn bilmediimiz Titof Yoldan ve ondan son rakilerin ve tavan arasnda yatan gen kadnn 88 BYK NSANLIK Kba'dan dndm bu sabah Kba meydannda alt milyon kii akt karas sars melezi kl bir ekirdek dikiyor ekirdeklerin ekirdeini gle oynaya sen mutluluun resmini yapabilir misin Abidin iin kolayna kamadan ama gl yanakl bebesini emziren melek yzl anneciin resmini deil ne de ak rtde elmalarn ne de akvaryumda su kabarcklarnn arasnda dolanan kr mz baliinkini sen mutluluun resmini yapabilir misin Abidin 1961 yaz ortalarnda Kba'nn resmini yapabilir misin ok kr ok kr bugn de grdm lsem de gam ye mem gayrnn resmini yapabilir misin stat yazk yazk Havana'da bu sabah domak varmn resmini yapabilir misin bir el grdm Havana'nn 150 kilometre dousunda deniz kysna yakn bir duvarn stnde bir el grdm ferah bir trkyd duvar el okuyordu duvar el alt aylkt okuyordu boynunu anasnn on yedi yandayd el ve Mariya'nn memelerini okuyordu avucu nasr nasrd ve Karayip denizi kokuyordu yirmi yandayd el ve okuyordu boynunu alt aylk olunun yirmi be yandayd el ve okamay unutmutu oktan otuz yandayd el ve Havana'nn 150 kilometre dousun da deniz kysnda bir duvarn stnde grdm onu okuyordu duvar sen el resimleri yaparsn Abidin bizim rgatlarn demircilerin ellerini Kbal balk Nikolas'n da elini yap karakalem kooperatiften ald prl prl evinin duvarnda okamaya kavuan ve okamay bir daha yitirmeyecek Kbal balk Nikolas'n elini kocaman bir el 89 NZIM HKMET deniz kaplumbaas bir el ferah bir duvar okayabildiine inanamayan bir el artk btn sevinlere inanan bir el gneli denizli kutsal bir el Fidel'in szleri gibi bereketli topraklarda ekerkam hzy la fkrp yeerip ballanan umutlarn eli 1961 'de Kba'da ok renkli ok serin aalar gibi evler ve ok rahat evler gibi aalar diken ellerden biri elik dkmee hazrlanan ellerden biri mitralyz trkletiren trkleri mitralyzletiren el yalansz hrriyetin eli Fidel'in skt el mrnn ilk kurunkalemiyle mrnn ilk kadna hrriyet szcn yazan el hrriyet szcn sylerken sulanyor azlar Kballarn balkutusu bir karpuzu kesiyorlarm gibi ve gzleri parlyor erkeklerinin ve kzlarnn eziliyor ii dokununca dudaklar hrriyet szc ne ve koca kiileri en tatl anlarn ekip kuyudan yudum yudum iiyor mutluluun resmini yapabilir misin Abidin hrriyet szcnn resmini ama yalansznn akam oluyor Paris'te Ntr Dam turuncu bir lamba gibi yanp snd ve Paris'in b tn eski yeni talar turuncu bir lamba gibi yanp snd bizim zanaatlar dnyorum iircilii resimcilii algcl filn dnyorum ve anlyorum ki bir ulu rmak akyor insan eli ilk maaraya ilk bizonu izdi inden beri sonra btn aylar yeni balklar yeni su otlar yeni tatlary la dklyor onun iine ve kurumayan usuz bucaksz akan bir odur Paris'te bir kestane aac olacak Paris'in ilk kestanesi Paris kestanelerinin atas stanbul'dan gelip yerlemi Paris'e Boaz srtlarndan 90 BYK NSANLIK hl sa mdr bilmem sasa iki yz yanda filn olmal gidip elini pmek isterdim varp glgesinde yatsak isterdim bu kitabn kadn yapan lar yazsn dizenler nakn basanlar bu kitab dkk nnda satanlar para verip alanlar alp da seyredenler bir de Abidin bir de ben bir de bir saman sars bels bamn. Tiren, Varova - Krakof - Pra - Moskova - Paris - Havana - Moskova 1961 91 NZiM HKMET * * * Denizin stnde ala bulut' yznde gm gemi iinde sar balk dibinde mavi yosun kyda bir plak adam durmu dnr. Bulut mu olsam, gemi mi yoksa, balk m olsam, yosun mu yoksa?.. Ne o, ne o, ne o. Deniz olunmal, olum, bulutuyla, gemisiyle, balyla, yosunuyla. 15 Eyll 1958 Arhipo Osipovka bulut Nzm Hikmet, 10. srada okuduu bu iiri kaytn sonunda tek rarlyor. 92 BYK NSANLIK NZI M H KMETLE SYLE ERKEK SES (ES) iir plann iine koyabileceimiz ok ksa bir sylei yap mak istiyoruz. NZI M H KM ET (NH) Peki. ES Olaylarn siyasal ynleri hakknda da konuabiliriz. Nzm Hikmet, en hafif deyimiyle ilgin denebilecek bir rastlant var; sizinle son kez, iirleriniz zerine kurulu k k bir temsil hazrlamakta olduum Cabaret de lEclu- sede karlamtk ve 13 Maystan birka gn sonray d... KADI N SES (KS) Hayr, tam 13 Mayst... Tam 13 Mayst. Tabii, nemli bir tarih bu. imdi Pa rise geri dndnz. Bugn ayn ka? 25 Nisan. ES 25 Nisan... Tam bir altst olu dneminde geri dnm oldunuz. NH Umarm bir dahaki sefere geldiimde yine bir altst olu yaanr, ama biraz bizim tarzmzda bir altstlk olur bu. (Glmeler) Bu olaylar karsnda aklnza ne gibi dnceler geliyor? 93 NZIM HKMET NH Biliyorsunuz, hkmet gerekten demokratsa ve Ceza yir ile bar istiyorsa, bunun tek koulu halka tam ola rak gvenmesidir; Fransz halk bylesi bir durumda si lahlar eline almad srece ne cumhuriyet, ne bar, ne de Fransann saygnl korunabilir. Doru (...) Baka ne diyecektik? (Glmeler) Fransada genlerle temasnz oldu mu? NH Bakn, size bir ey syleyeceim. Aa yukar her yerde yle bir eilim var: Genlie fazla gven duyulmuyor. Diyorlar ki, bugnn genlii bir zamanlarn genlii de il artk, genlik iyice yolundan kt, dejenere oldu di yorlar. Sadece Kara Gmlekliler var diyorlar (veya her lkede verilen ayr bir isim var). Benim grm tama men farkl. Ben her yerde muhteem, babalarna, aabey lerine layk bir genlie sahip olduumuzu dnyorum -tabii, babalan ve aabeylerinin faist olmamas kaydy- la. Gerekten, her yerde muhteem bir genliimiz var. Kbadaki hareketi bu genlik yapt, Korede, Trkiyede bu genlik mcadele etti. Dn burada da, her trl gs terinin yasaklanm olmasna karn, Saint-Michel Mey- dannda yine de gsterisini son derece sakin bir biim de, ama byk bir vakarla yapan o muhteem genlii grdm. Dnyann byle bir genlie sahip olmasndan tr gurur duyuyorum. Ayrca, kendimi de son derece gen hissediyorum, onlarla [genlerle] birlikte hissediyo rum, onlarn uratklar sorunlar benim de sorunlarm; onlar kayglandran her ey beni de kayglandryor; ben kendimi dedelerinden ok onlara yakn hissediyorum. ok teekkrler Nzm Hikmet, zaten sizin iirleriniz de bu nedenle genler tarafndan bu kadar ok seviliyor ve okunuyor. 94 (04'33"-05'15" arasnda boluk var) KEND SESNDEN RLER (...) yabanc bir air olarak sormak istiyorum, sizce iir tercme edilebilir bir ey midir? NH Belki her iir deil, ama genelde iir tercme edilebilir bir eydir. Siz iirlerinizin evirilerinden memnun musunuz? NH Fransadakilerden mi? KS Fransadaki ve dier lkelerdeki evirilerden... NH Birincisi, evirmenlerime muazzam bir kran duyuyo rum. nk biliyorum ki eviri yapmak iin, hem dile hkimiyet, hem iyi niyet, bir de gerekten (...) Mesela ben ahsen hibir iirimi eviremedim. Bunun iin byk bir hkimiyet gerekir. Bu yzden beni dillerine aktaran tm airlere kran duyuyorum. Peki dil konusunda, sizce Trkeye en yakn gelen dil han gisi, eviri bakmndan hangi dil sizi en ok tatmin etti? NH Size bir ey syleyeceim. Bana yle geliyor ki, diller bir birine ne kadar yaknsa eviri o kadar g oluyor. Evet. NH Evet. Sanrm, tam tersine, diller birbirinden uzaklatk a da eviri daha kolay oluyor. Sanyorum bu nedenle, mesela benim iirlerimi eitli Trk dillerine evirdiler, Azericeye, Tatarcaya, zbekeye ve dier dillere. Ora da yaplm evirileri dinlediimde, nk bunlar anl yorum, bence iir deiiyor, manasndan (...) bir eyle 95 NZIM HKMET ri kaybediyor, bu yzden daha zor olduunu dnyo rum. Esin kaynaklarnzdan biri de tarih mi? Modern tarih, a da tarih, eski tarih hangisi sizi daha ok etkiledi? NH Beni btn bir tarih etkiledi, ama yine de gnmzle, a mzla ilgilenmeyi tercih ediyorum. Ama tarih zerine de, byle denebilirse, birok iir yazdm. Mesela ok uzun bir iirim var, eyh Bedreddin, Trk kyllnn de yim yerindeyse ilk sosyalist hareketiydi bu. stelik faz la topist bir hareket de deildi, bir J acquerie deil di. Bana gre dnyann ilk sosyalist hareketidir bu, ol duka bilinli bir sosyalist hareket ve ok enternasyona- listtir. Hangi yllardayd? Sanrm 15. yzyldayd. NH Hayr, 16. yzyl. Timur zaman. 14. yzyl. Sizi etkilemi Fransz airler hakknda konutuk. imdi tm dnyada tandnz airleri sormak istiyorum. En ok kimlere sempati duydunuz? NH Eluardla ahsen tantm. Onu ok severdim. Ara- gonla ahsen tanrm. Gen Fransz airlerini tanrm, sz etmitim (...) ...nitskiyi (?)" tanrdm. Mayakovskiyi de tamdm. Mayakovskiden sz edebilir misiniz? NH Onunla ilk olarak Moskovada tantm. Sene 1922ydi. * Kaytta tam olarak anlalamayan bu isim Charles Dobzynsk olabilir. Polonya asll Fran sz air Dobinsky (d.l 929), Nzm Hkmet'in evirmeni ve yakn dostuydu. 96 KEND SESNDEN RLER 1922nin son gnleriydi. Bir kz arkadam vard, gen bir Rus kz. Beni oturduu yere davet etti. Bir otelde ka lyordu. Odasna girdim. Kck bir odayd ve ierisi yle dumanlyd ki insan nn zor grebiliyordu, ie rideki herkes baryordu. Ama bir bas ses btn bu hay krlarn stne kyordu, bir an sesi gibi hepsini bas tryordu. O an sesini iitmekle kalmadm, an kulesi ni de grdm, deyim yerindeyse. Dev gibi bir an kule si. Sonra bizi tantrdlar, onun Mayakovski olduunu sylediler. Tabii onu ismen tanyordum. O srada Rus a okuyamyordum, ama adm biliyordum. Daha o za mandan Sovyetler Birliinde ok tannm bir airdi, ama sanrm tm dnyada da, en azndan edebi evrelerde ta nnyordu. Bizi tantrdklarnda, 19 yamdaydm o s rada, beni gen bir Trk airi diye takdim ettiler. Bana kar o kadar sade bir itenlik iinde davrand ki, hemen gnlm fethetti. Sonra, iirlerinden birini sylemesini rica ettim. nk bizim devrimizde iirler daha ok ar k gibi okunurdu, byk airimiz Yahya Kemalin stili byleydi, her dize nostaljik ve oryantal bir ark gibi uza tlarak sylenirdi, ok neeli iirler bile biz sylediimiz de ok hznl bir hal alrlard. Mayakovski iirlerinden birini sylemeye balaynca ki hibir ey anlamyordum, kafama darbeler iniyor gibi oldu, enerji doluydu, ok di namikti. O zaman birdenbire anladm ki o, bir merdiven kar gibi yazan bir airdi; Rusa bilmediim iin arka dalarmdan birine iiri evirmesini rica ettim. Ama her halde o da yeterince Rusa bilmiyordu, bunun evrilemez bir ey olduunu syledi. Ama ben onun byle yazd n anlamtm yine de, siz byle mi yazyorsunuz diye sor dum, glerek evet dedi. O srada Sovyetler Birli'nde- ki air derneklerinin says bugnk spor kulplerinin sa ys kadard. Ftristler vard, neo-klasikler vard, rea listler vard, neo-realistler vard, hatta (...(letrizmin ba bas, sonra konstrktivistler ve tm dierleri vard. Franszcadan et'iren: Al: Be^k:s- 97 NZIM HKMET Nzm Hikmet (Selanik, 17 Ocak 1902 - Moskova, 3 Haziran 1963) Bahriye Mektebini bitirdi (1919), Hamidiye Kruvazrne stajyer bahriye subay olarak atand. 1920de salk kurulu kararyla askerlikten kartl d. Ocak 1921de Milli Mcadeleye katlmak zere Anadoluya geti. Cep heye gnderilmedi, bir sre Boluda retmenlik yaptktan sonra Eyll 1921de Batum zerinden Moskovaya gitti, Dou Emekileri Komnist ni- versitesinde (KUTV) okudu. 1924te Trkiyeye dnd, bir yl sonra yeni den Moskovaya gitti, 1928e kadar kald. 1928de dndnde bir sre tutuklu kald. iirleri ile ilgili alan pek ok davada beraat eden Nzm Hik met, 1933 ve 1937de rgtsel faaliyetleri nedeniyle bir sreliine tutuklan d. 1938dc bu kez orduyu ve donanmay isyana tevik sulamasyla tu tukland ve toplam 28 yl 4 ay hapis cezasna mahkm edildi. 14 Temmuz 1950de kan Genel Af Y asasndan yararlanarak, 15 Temmuzda serbest brakld. Yasal olarak ykmll olmamasna karn, askerliine karar alnmasn hayatna ynelik bir tehdit grd iin 17 Haziran 1951de s tanbuldan ayrld, Romanya zerinden Moskovaya gitti. 25 Temmuz 1951 tarihinde, Bakanlar Kurulu kararyla Trk vatandalndan kartld. l mne kadar pek ok lkeye seyahatler yapt, konferanslar verdi, iirlerini okudu. Moskovada Novodeviiy Mezarlnda gmldr. iir yazmaya 1914te balayan Nzm Hikmetin ilk iiri, Mehmed N zm imzasyla (Hl Servilerde Alyorlar m) 3 Ekim 1918de Yeni Mec mua'Az. yaymland. 1921-1924 yllar arasnda Moskovada renim g rrken tant Rus ftristleri ve konstrktivistlernden esinlenerek, kla sik iir kalplarndan syrlm, zgr, yeni bir iir dili ve biimi gelitirme ye balad. Bu ilk almalarndan bazlar Aydmhk dergisinde yaymland. lk iir kitab, Gnei enlerin Trks 1928de Bakda yaymland. 1929da stanbulda baslan SJ 5 Satr, edebiyat evrelerinde geni bir yank uyan drd. Zamanla, tam anlamyla klasik de demlemeyecek ama biimsel ba kmdan daha az deneysel bir iir dili gelitirdi. Halk iirinin de Dou iiri nin de ada bir iirden dn vermeden nasl kullanlacan gsterdi. Edebiyatn yan sra, tiyatro ve sinema da Nzm Hikmetin ilgi alan na girmitir. Moskovada bulunduu yllar, bu iki sanat trnde Ruslarn nclk ettii aa uygun dmektedir. Pek ok filmin senaryolarn yaz d, ekimlerine katkda bulundu. Gazete yazlar, romanlar, ykleri, e virileri de olan Nzm Hikmetin yaptlar, 1938den 1965 ylma dek Tr kiyede yasakland. 1965ten balayarak, eitli basmlar yaplan yaptla r, btn yaptlar kapsamnda, bir araya getirildi. Yap Kredi Yaynla r, bu klliyat yeniden gzden geirerek yaymlamaktadr. 98 Bedri Rahmi Eybolu 1911de Grelede dodu. Trabzon Lise- sinden sonra stanbul Gzel Sanatlar Akademisine girdi. Burada Nazmi Ziya ve brahim allnn rencisi oldu. 1930da eitimini bitirmeden, aa beyi Sabahattin Eybolunun yanna, Parise gitti. Dndnde Akademide retim yeliine balad. Geleneksel ssleme ve halk el sanatlarndan se tii motifleri eserlerinde baarl biimde kulland. Eserleriyle yurtii ve d nda ok sayda dle layk grld. Daha lise rencisiyken iir yazmaya balad. iirleri Yeditepe, Ses, G ney, nsan, nklap Genlik ve Varlk dergilerinde yaymland. Daha bir ok dergi ve gazetede gezi yazlar, hikye ve denemeler yazd. Halk edebi yatnn her trne kar duyduu hayranlk btn eserlerine yansd. 21 Ey ll 1975!te, stanbulda vefat etti. Bedri Rahmi Eybolunun btn eserleri Trkiye Bankas Kltr Ya ynlar tarafndan yaymlanmaya devam ediyor. Yaymlanm eserleri: iir Yaradana Mektuplar (1941), Karadut (1948), Tuz (1952) Gezi ve Deneme Canm Anadolu (1953), Tezek (1975), Delifiek (1975), Resme Balarken (1977), Gece Yars (2002), Kiraz Ay (2003), Dost Dost (2004), nsan Kokusu (2005), Sabr ile Koruk (2008), Pembe Vin (2008), Bir Tutam Mavi (2009) Monografi Nazmi Ziya (1937) Resim Albm Binbir Bedros (1977), Babatomiler (1979), Yaasn Renk (2008), Mavi Yolculuk Defterleri (2009) Mektup Karde Mektuplar (Bedri Rahmi - Sabahattin Eybolu) (2003), Ak Mektuplar (Bedri Rahmi - Eren Eybolu) (2006) KEND SESNDEN RLER 99 "Sana tmiirlerimi banda kaydedeceim. Yaammn tmsesi seninle kalsn. Sonra Trkiyeye de ver bu sesi. Bizim barmamz lmmden sonra olacak. lkeme dnmek iin lmek zorundaym." Nzmdan Veraya... 7 8 6 0 5 3 6 0 0 9 4 7 Bedri Rahmi Eybolunun Bu kayd ok iyi saklayn, aman ha! diye vasiyet ettii kayttaki ses Nzm Hikmete ait. 1960larn teknolojisi bir makara bantta tam 50 yl bekledikten sonra Nzm lkesine sesiyle de olsa dnyor... Bedri Rahmi ve Nzm Hikmet 1961 ylnda Pariste bir araya geliyorlar. Bedri Rahmi Patrt yapmayn diyerek balyor Yeilden mordan pembeden iirine, sonra Nzma brakyor mikrofonu. Nzm 55 iirini soluksuz okuyor. 56.sna geldiinde ksa bir ara vermek istiyor ve sonra Bir Garip Yolculukla devam ediyor (Biz bu iiri Saman Sars olarak biliyoruz). iirler arasnda ikisi var ki ilk kez bu kaytla ortaya kyor. Byk nsanlk Kendi Sesinden iirler adn alan bu alma Yap Kredi Yaynlar ve Trkiye Bankas Kltr Yaynlarfnn birlikte hazrladklar ses ile iirin bulumasdr, iki airin 50 yl sonra gerekleen mrvvetleridir. KDV dahil fiyat Fotoraflar Vera Tulyakova Hikmet ve 14 TL r n i a i Bedri Rahmi Eyiibolu arivlerinden alnmtr.