Ydao

.
LI NI U

Phm vn vt hu hnh ti th, u sanh ni nguyn do
ch thin ca c to-oan gy dng, v lut thin nhin
buc phi tng tin trong ng ch thin y cho n cui
cng.
i cng ti cng hay, vt cng ngy cng p,
du cho php bo tn mnh m buc cc loi ng vt
phi dit ln ly nhau ng gi gn sanh hot i na, l
khi ng trng thnh, tr-thc tinh-thn t bo,
ngha l lc chen ln cng i m lp phm, mi tranh
u cng s hung bo ca th tnh. V s xung-t m ny
sanh c tnh, ch cn bui s sanh vn gi nguyn bn
thin.
Chng cn chi lun n vt cht, tho mc v l
loi v nng, du cho cm th vi loi ngi cng cha
h thy lc s sanh m c sn-sng nanh-vt.(HP
(Khu bi thing-ling v) .
y l l t nhin ca t Tri, d chng ta c quan
tm n hay khng th vn vt cng phi i theo chiu
hng (theo lut tn-ha).
Loi ngi khn ngoan hn vn vt, l nh c im
lng tm du dt, hiu ng sng thc l g; tr tu c
tim tng bit rng Mnh (con ngi) ng trn ht loi
ng vt l nh Thng ban cho im linh-quang, nu
ra sc hc hi v tu sa ly mnh tr nn ch thin th
con ngi s c tr v ngi v ban u Ch linh ca
mnh.
Chng ta cng thy: Nhng bc u thi mn th
thng ngh-suy nhiu v cuc sng ca mun loi nn
khm ph ra lut tin-ha ca vn vt trong v-tr:
Sng o II:Php-lun thng chuyn Y o - Php dng-sinh).
- 2 -
Loi Kim thch l v-tri v gic, tin ln lm loi
tho mc l c c sinh hn, loi tho mc tin ln
thnh loi cm th mi c thm c gic hn, t cm th
tin ha ln lm ngi mi c thm c phn linh-hn.
Trong bt phm chn hn th con ngi ng vo hng
phm ti-linh theo nh kinh Tm Thnh ni:
Gia vn-vt m Dng to ha
Du c cy hoa qu bin sanh,
Con ngi ng phm ti linh,
Na ngi, na pht ni mnh anh nhi.
Ri t con ngi phi nhiu kh cng tu luyn, tri qua
khng bit bao nhiu kip lm ngi chn-tht mi tin-
ha ln a v Thn,Thnh, Tin, Pht.
Pht-mu chn kinh c cu:
Cn-khn sn-xut hu hnh,
Bt hn vn chuyn ha thnh chng-sanh
Ni chung th l s tin-ha t nhin trong bt hn,
Ring v loi ngi th c mt cu cnh nht nh, mt
gii hn m khi h vt qua th h s bc vo mt giai
on mi. Ni mt cch khc, trn loi ngi l i sng
Siu Nhn Loi.
Lut tin ho v-tr (Loi de Progression) nh rng:
mi vt u thay i theo thi gian tin trn nhng con
ng nh sn. D nhin, i nhanh hay chm cn tu c
nhn v hon cnh chung quanh.

S tin ho l s tr v vi Thng-, tr v vi
con ngi tht ca mnh, pht trin Pht tnh ca mnh
trn vn, gic ng., s hp nht vi Thng- ngha l
tr v vi ngi v chng ta u l mt phn ca ngi.
Theo s hiu bit ca ti v lut tin ho, th vi con
ngi ca thi i hm nay (thi nguyn-t lc) phn tr

- 3 -
no pht-trin kh cao, th xc h pht-trin kh hon-
ho, nhng a s vn cha ch tr c xc thn,v h
bit th nhng phn bit v mnh th rt t. Mt
ngi tin-ha cao l ngi ch tr c xc thn,
t n di s kim sot ca l-tr v linh-hn. Mt
ngi km tin ho l ngi cn nhiu th tnh, ch lo
ngh n cc i hi ca th xc nh n ung, ng
ngh, dc tnh. Nhng i hi thi-qu ca thn xc
m ta khng sc cung-ng cho n, do ta s gp
nhiu au kh hc ly s ch tr xc thn.
Th gian l mt trng hc m trong , c yu
t au kh. Sau khi ch tr c xc thn , l vic kim
ch th va. Th va hay t tng l iu rt kh kim sot,
chinh phc. Ta thy nhiu ngi tuy kim sot hnh
ng ca xc thn, nhng vn cn t tng chy lung
tung nh nga bt kham, khng theo mt ng hng
no nht nh.
S nh tr: bt t tng phi theo mt ng li
suy ngh s a ta n s kim sot th va. Sau l s
kim sot th tr, ngha l s dng tr tu suy ngh,
phn bit, ph tan cc t kin, cc mng che ph ca v
minh. nh tr suy ngh l mt vic, nhng suy ngh chn
chnh, ng n li l mt vic khc. Ch khi no c ba
th (1) : xc, Va ( hn), tr hon ton c kim sot th
ta s ho hp vi Chn Ng (QUI TAM BU:Tinh Kh - Thn
hp nht). T , phm nhn v Chn nhn ho hp lm
mt, con ngi s tin ho n mt giai on mi, tr nn
mt bc chn nhn. Khi , con ngi bc vo mt i
sng trng cu ca tinh-thn. l mt i sng huy
hong, tt p, vt ngoi tm hiu bit ca chng ta, v
khng th din t bng ngn ng.
Bn c tin rng tt c u phi tin ti i sng ?
- 4 -
- D nhin, tin ho l mt nh lut v tr v ri ai cng
s phi i trn con ng (c ngha l ta phi TU: Se
perfectionner ri mi bit nh lut ). Ta c th lm c,
ch k, i ngc dng tin ho, nhng lm th ta ch lm
chm tr s tin b ca mnh, nhng khng th chn ng
c dng tin ho ca nhn loi. Vn t ra l thi
gian, con ngi c th i n mc ch trong thi gian
ngn nht hoc di nht . Th d nh ta c th bi xui
dng, ngc dng hay chi vi mt ch, nhng dng
nc vn chy v d mun hay khng trc sau g ta cng
tri t ngun n bin c. Sng thun theo thin l bi
xui dng, nghch thin l ngc dng. a s con
ngi thng chi vi, khng nht quyt, lc chm m,
khi ni tri, c lc ngc dng, c khi li xui dng v
cha thc sng sut nhn nh con ng phi theo.
Ngi i nhn ch ght, thng bin dch i u
m sinh ra c tnh: Do ch kiu mn m c c-tnh
khim-ha , do ch s-hi m c c tnh dng-cm , do
c rng buc m c gii-thot v.v..
Cc c tnh trn d sao vn c gii-hn trong
tng-i. Cn ngi khi thng-trit Dch-l m-dng
d h khng tu hnh khim ha m thy h tht l khim
ha, v khng h bit kiu-mn, khng ngh mnh dng
cm m tht dng cm, v khng h bit s-hi. Khng
tm cch gii-thot m gii-thot rt-ro v khng h
bit n s buc rng. l ci CHN-KHNG m
DIU-HU cha mi cng-c v-vi.
Hnh-phc hay s bt-hnh ca cuc i chng ta
ch hon ton ty thuc vo kin-gii ca ta. Mi vn ,
mi bnh-tt, tai ng , him-ha, ti c.v.vca con
ngi u pht-sinh t s v-minh, s khng thu hiu
chn-l.
- 5 -
Theo Dch-l tt c nhng hin-tng ca cuc
sng tng-i u pht sanh t s sai-bit ca mt Thc
ti DUY-NHT gi l O. o sinh ra vn s vn-vt
bng cch t phn-cc ra di hai hnh trng m Dng
biu th di hnh tng Nam N, ng tnh, tm vt, ti
sng, nng lnh v.v...y l hai hnh tng i din nhau
v b ngoi c v tng-phn, i nghch nhau, nhng
thc ra b tc cho nhau v cng pht sinh ti mt ngun
gc: V-song nguyn-l (Nguyn-l duy nht khng c
hai). Hai hnh tng ny khng la nhau, tri li cng
nng nhau m c, cho nn chng c th bin i hnh
tng ca nhau . S phn i trong v-tr khng phi l
nh-nguyn duy-nht.Tuy nghe ra th c v mu thun.
i tnh ty thuc vo Mt v v l mt m thc ti cu
cnh nn ta phi xem nhng mu thun khng phi nh
nhng tng phn hay ch th m nh nhng g b tc
thm hay, nhng ngi bn, v ci ny cn thit cho ci kia
. Thc t do s v minh su-sc ca chng ta , do ci
nghip ca chng ta nn chng ta khng hiu ngha ca
hin tng phn cc ny ri khi tm b ng, phn bit,
chia r, c on, tranh u, hn th con ngi t mnh
to ra thc nh nguyn (1) . Khch quan m ni th nh
nguyn vn chng c m ch c i tnh pht sinh t
nht nguyn khng c tranh u cng nh khng c
hn th thc s bt k mc no.
(1):Nh nguyn l mt s gi to, m h, ch quan ca ni tm
chng ta. Gii thot o tng , c mt chnh-kin, n ng l nht nh
ca php gii. Siu vit mi sai bit i i ca vn s vn-vt y l GIC-
NG. Thc ra m ni th mt ngi c t-tng nh nguyn ging nh
ngi ng chn hng, sut i ch mt ch khng th no tin-ha c.
h ch bit sng trong n-l ca dc-vng xc tht)
nh mnh con ngi lun lun c nhng thay i
ln, mc d khng thy r nhng chng ta vn v tnh
- 6 -
tin n mc tiu vch sn. Tt c u l nhng th
thch cho s nghin cu ca cc bn. Mt chn l c gi
tr thc s phi chu ni cc th thch ca thi gian.
Cuc i tm chn-l cng th, n i hi mt s c-gng
v mt tinh-thn khoa-hc, suy xt gt b cc iu m-
tn, cc thnh-kin.
Sau y son-gi xin trch-lc li tin-tri ca Ch-
Tn qua 4 bi thi tht ngn t tuyt v mt bi bt c in
trong Thnh-ngn hip-tuyn I v II, gi n qu bn cng
chim- nghim.
THI:
Tri hng thng mn l nhn sanh,
Gin ni cu cu bc tnh,
p tr s tri, tri kh nu,
Thng th d, dng oai-linh.

Dp-du lm k ng Thin-ng,
Bui th khng lo nu nhnh dng,
Dng thnh th hay i mt kip
Nu thn gia cuc tang-thng

Tang-thng bin cuc hu gn,
Bc-Hi ri sau li ha sn.
Thanh th con ngi toan ci c,
Tng theo nhn cch ng phong thn.

Phong-thn ng tng chuyn m-h
Gia bin ai tng gp Lo T?
Mn th ng toan phng gic th,
cng nh nng vit ca chng H.
Bn bi thi trn l ni chung v lng d con ngi, ring
nc Vit-nam th qu bn hy suy-gm bi thi sau:
- 7 -
Bin chuyn tri Nam cuc o huyn,
Tr vay cho sch vt oan-khin.
Trng i em th gan anh-tun,
Ca o mi ra mt Thnh-hin.
au kh gng gn nhn-ngha vn,
Tang thng ch hng hu n ring.
Non-sng Vit chng ngy yn-lng,
Chung sc cng nhau c lp quyn

Cng ch v o Tm,
Con ng v-t tm cu kh cho chng sanh l con
ng o-c m o-c l cn phi trau ni tm ch
chng ai thy c, l ngn n thing-ling s soi t li
i ca chng ta trn bc ng lp cng bi c.
S tin ho chng qua ch l biu l ca s sng
thing ling, con ngi cng ngy cng tr nn tt p, t
nh v s sng v cng cn c biu l qua hnh th .
Mt bc ton thin l vic t nhin, hp l do s kt tinh
n mc tuyt nh ca mt con ng tin ho di v lin
tc.

Ty-Ninh Thnh-a ngy vo H.nm Canh-dn.
(Dl: 2010)
Son-gi
Nguyn Thy.

- 8 -

TA QUYN Y-O.
- 9 -
C L hu Trc ni: Hc Kinh Dch ri mi ni ti
vic hc thuc. C Nguyn nh Chiu cng ng kin
nn trong Ng Tiu vn p Nho y din ca c cu:
o y na Dch Kinh,
Cha thng l Dch sao rnh chc Y?
Thc vy, vic tm hiu tht su-xa nhng vn- thm-
thy ca Ni-kinh l mt vic lm m bt c nh nghin-
cu y-hc c-truyn ng phng no cng mong c.
Bi v, t ci l ca Dch n ci l ca Y, ngi thy
thuc ng phng c th tm thy ni y nhng
nguyn-l chung trong quan-h Thin, Nhn, a
phng nga v tr bnh.
Nhim-v cao c ca ngi hc Y l cu con
ngi thot khi bnh tt.. t c mc ch , nn
y-hc c-truyn da vo l lun Kinh in( bao gm
nhng tc phm nh: Ni-kinh (Linh t), Nan kinh, T-
vn, Linh-khu, Thng-hn lun, Kim-qu yu-lc) l
chnh yu.
Kinh Dch l quyn sch ng u trong cc tc
phm ni trn, ng thi cng l quyn sch c ng-
dng trong nhiu lnh-vc khoa hc: vt-l, ha-hc, ton-
hc, in-hc v hin nay l nguyn-t hccng khng
ra ngoi nguyn-l m Dng ng-hnh.
C mt s hoc-gi cho rng khi ni n Kinh Dch
trong Y-hc l ni v m Dng ng-hnh. Nhng xt
cho cng quan nim trn vn cn thiu, tc nhin cha
c th gii-quyt c vn- sinh-t ca con ngi v
mt trit-l nhn sinh. Bi v Kinh dch bao gm vn-
m Dng ng-hnh ch khng phi ch c m Dng
ng-hnh m thi.

- 10 -

CHNG I
HC THUYT TAM TI
A - CN-NGUYN I-O
Tc l CON S 3 HUYN DIU
Nhng bc thng-minh thnh tr ngy xa lun
quan tm n cuc sng ca con ngi, nn thng ngng
xem, ci xt v qun nhn s m thng sut c Tri t
mi thy rng:
: Thin a Nhn l ba l l lm nn th gii
hu hnh gi l Tam ti. Vy Tam-ti c ngha g?
Hc-thuyt Tam Tigi vai tr g trong cuc sng cn
ca con ngi ? bin-ha ca n nh th no ?
1) Khi nguyn:
Tri () c: mt tri (nht), mt trng (nguyt),
cc v sao (tinh t).
t(:a)c:Thy (Nc), Ha (La),Phong
(Gi)
Ngi (: ngi):Tinh, Kh, Thn.
Trong th-gii hu hnh, duy ch c con ngi c ng
vo hng phm Ti linh theo nh Kinh Tm Thnh
vit:
Nhng vn vt m Dng To-Ha,
Du c cy hoa qu bin sanh.
Con ngi ng phm ti linh,
Na ngi na Pht ni mnh anh nhi.
Phn ti linh l do Thng ban cho con
ngi im linh-quang m ngi bit cch trau-di, tu-
dng v pht trin n n ch tn thin, tn m mi c
c.
Kinh ni tip: s d c c ci ti linh l do:
- 11 -
i T-Ph t bi to ha,
Tng mnh thn ging c Cn-khn,
V cng bi th,nn con ngi sng phi gi sao cho
c:
Vn ton xc hn.
By gi mi c th:
Xy c chuyn th bo-tn vn-linh.
Cc bc thnh nhn ly thuyt tam tilm bi hc hng
tm luyn Tam bu m Lp c, lp cng v lp
ngn cho ring mnh .
ni ln s kt-hp chc ch khng th thiu
mt. l Tri (Thin-l, t (a-l) v l nhn (Nhn-
vn).Ni con ngi, l tam-ti ny tr thnh ngi Tam-
bu, l Tinh-Kh-Thn: (Trong mi con ngi c ba phn chnh:
1- xc thn l phn hu th. Linh hn l phn kh th bn hu hnh thuc
v phn tr no. 3-Tinh-thn l im linh-quang tim tng trong mi con
ngi m ta gi bng nhiu danh t khc nhau nh Pht tnh, Chn Ng,
Thn tnh, vv..)
Hc-thuyt tam-ti l mt hc thuyt khi khai nn
i-o v cng quan-trng i vi con ngi trong
cuc sng. Ta gi l Ba (Cha), l ci ngun gc sinh
ha ra Tri t, vn-vt v con ngi m Lo Trang gi
l O.
Trong mt n c , c H-Php c hi c
Nguyt Tm chn nhn : Cha v Thy khc nhau. Ti
sao i T Ph cng xng l Thy.
Ngi va l Cha va l thy:
Bi v con ngi chng ta nh Ngi m c.
Ngi nui dng thn th ta bng nhng thc n
trong sch.
V to dng linh hn ta bng phm Thin.
Ni Ngi tp trung Khoa Hc v khn-ngoan,
- 12 -
i nghip ca Ngi l khng ngt gic tn linh
hn;
Nhng vt cht ti tn l chu bu trc mt ngi,
Ngi bin cc chn linh hn h thnh Tin Thnh.
Lut ca Ngi l Thng Yu, Quyn lc ca Ngi
l Cng-l.
Ngi quan tm n o c, trut b tt xu.
L Cha, Ngi ban cho cc con sinh lc ca Ngi,
L Thy, Ngi di truyn cho Thin Tnh
(theo bn dch t Php-vn ca S Ti Nguyn
Minh Ngi)
y vy l Tam-ti khai nguyn cho mt nn
Trit-hc -ng v cng thm-diu m Dch-l l im
xut pht, l phng tin, l im ta dnh cho nhng
ai mun tin ha nhanh cn phi qun-trit trc ht:
- Pht-gio gi l Tam-ti l ngi Tam bogm
c: Pht s 1, ngi Php s 2 v ngi Tng s 3. Ch c
con ngi mi c ng vo v tr ca con s 3 ( tc vo
hng tam ti) cho nn con s 3 c l tam cng c th
c l tham ( d vo). Khi no 3 ngi ny ha hp vi
nhau lm mt l ngi ca Thng-, duy nht bn th
( gi l phn bn hon nguyn hay tht phn cu hon hay
ha nhp vi 1) th Ngi tu (theo o Cao-i) qui
c tam bu hay luyn tinh ha ra kh (tc luyn
c tinh kh thn hip nht l c o) th linh hn mi
c ha nhp vi Thng-, lc by gi vic ca ta lm
l do Thng- sp by cho ta, nn mi c cu Thy l
cc con, cc con l Thy.
( Nho-Gio ly (l tam-ti) lm TM, Dich-l gi l qu Cn: (:
Tri, l con s 1), o Cao-i ngy nay tn th Tri bng biu tng
THIN NHN cng l do l .
- 13 -
Cng-gio gi l: c cha Cha, c cha con v cha Thnh-
thn.
Tin o gi l Tinh, Kh, Thn.
Ngi Tu-chn gi l Tam bu. hay Tam th xc thn.
Tam gio tuy goi tn con s 3 ny bng nhiu danh t khc nhau , nhng
ni v Thin-l th ch c mt, ci MT ny chnh l TM ca ta cng l
ch m nh nghin-cu cho l Tam-gio ng nguyn l u mi ca
i-o, l Tri vy)

B - NHOY - L-S NN TNG CON NGI

Phm ngi hc Dch cng nh hc v ng-y , tt
phi thu hiu l-lun o Nho ( ch c th c l nhu:
l s cn yu ca con ngi). ngy xa -ng
ngi ta rt ch trng v vn hc-vn, ngi i hc cn
yu trc nht l hc o Nho ri ti hc Y v sau cng
mi hc n L S (tc l Kinh Dch vy). Ngy nay, thi
Tam-k Ph-, ng Thng- khai o ti Vit-
Nam ni rng: Ngc-hong Thng- gio o Nam
phngxng danh l Thy v gi cc tn- l mn-
. Mc-ch ca Thy khai-o k ny l ly o Nho
lm nn tng chuyn th ( v ch Nho l mt linh-t c
s kt hp vi o Dch rt kht-khao). Bi th chng ta
hc o khng th khng thng hiu v Nho, Y, L-s v
n c lin-quan vi nhau nh ngi mt nh) C thng l
Nho th hc thuc mi d, lm thy tr bnh mi linh-
ng.
a)-NHO
Kinh Dch minh chng rng cuc sng ca con
ngi c ni tip nhau bng s vn-hnh uyn
chuyn, bng thng Thin a, bng bin-ha. Con
ngi l ci Tm ca Tri t, con ngi sinh ra l
ngi, nhng cn phi tr thnh Ngi. Qu trnh tr
thnh buc con ngi sng phi lun ng nhp vi
- 14 -
nhp bin-ha ca Thin a, ca ngy m, ca nng
maT s hiu bit thng Thin a , Nho hc
t ra vn- thng nhn sinh tc l tm hiu quan-h
gia ngi v ngi.
Nh kh m Dng biu-l ra ng-hnh: Thy
Ha Mc Kim Th. Con ngi do bm th t kh ca
ng hnh m thnh ngi, do con ngi phi sng hp
vi ng hnh.
Hc Nho l hc theo li sng thun vi s bin-ha
ca ng hnh.
Nho hc l mn hc nghin-cu cch sng, cch
quan-h gia ngi v ngi. Mi hnh gm c m v
Dng, do mi lun cng sng theo mt cp ngi
cng sng trong gia nh v x-hi nh:
Vua (ch :vng) i vi Ti (thn:bc
di) v ngc li ti i vi Vua (ngi lm ch, ng
u mt nc) nh th no cho phi o.
Cng theo c s tng-i (tng cp i-i) v:
Cha i vi Con v Con i vi Cha,
Chng i viV v V i vi Chng
Anh i vi Em v Em i vi Anh,
Bn b i vi nhau phi nh th no? Nhng cch
i x trn di, qua li vi nhau l phn nhn o
hay o nhn-lun. Mt cp m Dng gm 2cch i
x (i nhn x th ) ta gi l lun. Lm ln-xn mt
trong hai o gi l lon lun, lm khng ng vi
mt trong hai o gi l phi lunTri c ng-hnh th
ngi c ng-lun hay ng thng l nhn, ngha, l, tr,
tn vy.
b)- Y:
Nu Nho v Nho-hc l php sng, v cch
nghin cu php sng, sao cho thun vi Thin a, vn-
- 15 -
vt, th cng trn nguyn-l , Y v Y-hc l S sng
v tm hiu s sng ca ng-tng, lc ph, kh huyt
trong ni b ca thn th con ngi.
Trong vn-vt a th (nhiu hnh dng), con ngi
c xem l TM ca Thin a. Cng vy, trong ng-
tng, lc ph a dng tri TIM chnh l Tm ca con
ngi.
Thin khu-vn (Linh-khu 28) c dng ch c-
x. C v x c Ni-kinh xem nh l nhng cch sng
gia ngi v ngi (Theo Nho l phn nhn o), gia
tng ph vi nhau (Y-o).
C-x d ngi hay gia tng ph vi nhau u
phi thun vi s vn-hnh ca Thin a.(Trng-thi
gi l HA).
S sng nhp nhng gia tng ph v con ngi
cng l HA. S nhp nhng gia con ngi vi Thin
a cng khng ra ngoi l Ha. S nhp nhng t tng
ph n con ngi ra n Thin a gi l Thi-ha, gi
l ai c.
Thnh ngn c Ch-Tn c cu:
Chng qun ng tng mi mt nh,
Cng nhau mt o tc mt Cha,
Ngha nhn nh gi thn trm tui,
Dy ln cho nhau ng ch HA.
Thon-t truyn qu Kin vit: Cc chnh tnh
mnh, bo hp thi-ha ni li trinh.(Mi ngi phi
sng cho chnh vi Tnh (1) v Mnh, bo-hp c
Thi-ha, c vy mi li v trinh.
H-t h truyn Chng I (kinh Dch) vit:
Thin a chi i c vit Sinh.
(Ci i c: c ln trong Tri t l -ngha
ca Sinh: s sng).
- 16 -
Y-hc y l mt phng-php mang li s sng,
duy tr s sng bng cch ch cho con ngi bit cch
Ha vi ci Thi-ha ca ton b Thin Nhn a.
Lm ngi phi bit th no l cch sng theo Y-o, l
ngi thy thuc bit th no l hc Y.

C -T HC THUYT TAM TI N NGI THI-
CC HU HNH.
1) PHN THIN-O HAY O-DCH l
phn (L-s : H- v Lc-th) ni v quyn nng ca
ng ha-cng, ng v-hnh to ra Tri t m ngi
i thng gi Ngi l ng Thng-, l ng hng
hu, l ng Ch-tn ch-linh, ch diu.
i La Thin Thi-cc thnh hong
Ha-dc qun sanh, thng ng vn-vt.
Diu diu Hunh Kim-khuyt,
Nguy nguy Bch Ngc-Kinh.
(67)-H-t thng-truyn Chng 11 vit: Th c
Dch hu Thi-cc, th sinh lng nghi, lng nghi sinh t
tng, t tng sinh bt-qui. l qu trnh bin-ha t
V sang Hu:( t Thi-cc sang lng nghi, sang t tng
i n bt-qui). Qu trnh ny i t kh-ha v
hnh sang vn-vt hu hnh, trong c con ngi. Con
ngi l mt vt hu hnh do bm th ci tinh kh, ci
t kh ca m Dng, ca ng hnh. Nghin-cu y-hc
tc l nghin-cu con ngi bng kh huyt, tng-ph. Kh
huyt tng ph ny thng vi Thin a .
Kinh Dch l mt tc phm tm ra nhng nguyn-l
ch o cho vn- trn. N i t Hnh nhi-thng v-cc
n hnh-nhi h Thi-cc, ri n vn-vt hu hnh.

- 17 -

2) CHN KH CA V-CC.
H- (l phn L-s) l u mi ca Kinh-Dch,
c H- (ri mi c Lc-th) sau ny Thnh-nhn mi
v ra Bt-qui. H- l phn cao-cp ca kinh-Dch, l
quyn kinh ni v B-php ca Pht-gia, cng l con
ng th ba ca i-o, l biu-tng ca Tin-thin
h-v chi ch, l trit-
l i-ng vy.
Theo truyn-
thuyt k rng: i
Vua Phc-Hi, Ngi
thy con Long-m
ni ln trn sng
Mnh-H, trn lng
n c nhiu im
(Xem hnh v).
Nu kh l ci g khi
thy ca vn-vt nh ta nu trn, ngi xa li dng
ch o din t con ng ca qu trnh kh ha
ton din. Hai danh t Kh v o din t ci bt
u v ci chm dt ca mt chu k sinh ha ca vn vt,
ca con ngi trong mt ci vng khng c bt u v
cng khng c chm dt m sch Hong- ni-kinh gi
vng ny l Chu nhi phc th nh hon v on.
Kh v o thc s ch l mt. N ch ci nguyn
y t sinh ra vn-vt. Tt c cc n-lc nghin-cu
v thnh-tu v mt y-hc ng-phng trong my ngn
nm nay cng ch t nn tng n m thi.
- 18 -
Quyn sch Y-o c khai-trin t nguyn-l
ca Kinh Dch ng-dng vo y-hc tiu biu qua b
Hong- Ni-kinh, b Thng-hn lun,, b Kim-qu
yu-lc. Chng ta ln lt s trnh by di y.
o V-vil Thin-l ni v phn Tinh-thn
hay Tm-linh ca CON NGI (cn trng tho mc
loi no chng linh). Trong ci khng gian v-tn (ci
i-la thin) m loi ngi khng th no hnh dung c
bin-gii l u, lc no cng c mt ng ti cao, ti
dium tn gio Cao-i gi Ngi vi danh hiu l
Ngc Hong Thng ( i-La Thin- Thi-cc
Thnh-Hong (Kinh Thin-o). Ngi l ng duy nht
iu hnh Cn Khn v-tr v ban s sng cho mun loi
vn-vt. Ngi l ng t hu v hng hu ging c lp
o Cao-i trong thi Tam-k Ph- ny chng sanh
gi ngi bng Thy v tn ngi l ng ai-T Ph
(xem li s 3 ni trn mc (A).
-Vn vt lun bin chuyn khng ngng, l -ngha
ca ch Dch (Thuyt Tin-ha):
Mun vt u bin-ng khng mt ch, nh ta
ngi yn mt ch trn mt ci gh hng gi ng h, theo
quan nng ca ta l ngi yn mt ch . Nhng mt t
mang ta vn-chuyn chung quanh mt tri, nn s yn tnh
ca ta i vi Thi-dng-h th vn l ng v qu t
xoay mang ta t ch ny qua ch khc. Ha cho nn ta c
th ni l mun vt trn tri t u lc no cng bin-
ng m khng nguyn mt ch. Cng nh ta ngi
trong xe la hay xe hi ang chy. Ta vn ngi yn m xe
mang ta t x ny sang x khc.
V s thay i khng thng cho nn ngi lm
dch khng th nh nhng ngi lm ra ton hc nh
Pythagore nh cch tnh ca hnh tam gic, bng
- 19 -
nhng nh l nht nh. Nhng ngi lm dch khng th
t ra nhng nh l cn yu lm l thng tnh mt
cch d dng nh nhng nh-l ca K-h-hc, s-hc,
tm li ca Ton-hc v l rng trong o Dch ci dch l
ct yu v cn thit nht l s bin-ha . C bin-ha th
mi gi l o Dch, m bin-ha t theo thin-l v
bin-ha thay i lun lun nh vy th n cho nhng
nh-l t cng phi thay i theo n . Ha cho nn
ngi lm dch khng th t ra ci l thng tot yu m
ch ly s bin-ha lm cn-bn tnh theo s thay i
ca Thin-l thi vy.( c c s hiu bit tht chnh
xc s thay i ta phi hc Dch l trong sut cuc
i mnh).
Sch dch tc l sch gm trong c mt ci o
ca tri t gm t cc tiu thin-a hay l ci n
nguyn-t (monade) ca nh Bc-hc Einstein n ci i
thin-a gm tt c ci V-tr to ln c nhng Thi-
dng-h nh ci thi-dng-h m tri t ta vn-chuyn
hin ti. Nh ta trng ln vm Tri vo mt m ma H
tri trong tro, ta s thy hng h sa s ngi sao, mi ngi
sao l mt nh tinh, ta c bit u mi nh-tinh cng nh
mt Tri l mt in hch lm trung tm im cho mt
th-h ca cc hnh tinh khc. Ha cho nn lm sch Dch
u c phi ly s xa-xi m gii, phm ngi ta hiu
nh vy t khng th xa o Dch c v o Dch l o
ca mun vt ca tri t.Trong thm-tm ta, trc mt ta
u c s hnh-ng ca o Dch. ci sinh-tn ny
phm t ci nh b m mt thng ta khng trng thy
cho n nhng vt to ln u phi theo o Dch , nn
mun vt khng th xa Dch vy.
- 20 -
Dch thnh o, ngha l thy r rng mun
vt trn ci sinh-tn ny lc no cng u c s thay i
lun lun, khng c mt giy pht no ngng ngh c .
-Lut bin ha phi theo ci Mt (1) hay l i-
o:
c Ch-Tn dy: Cc con nn nh hoi rng
Thy ca cc con l ng Thy Tri, nn bit mt ng m
thi th . Nghe !
Ni trn ny, thiu chi bc gi di, cc con c tin
ai cho bng tin cy ni cc con? (ci mt trong con
ngi chnh l Tm ta ). C mu nhim nh ni
Thin th, o m ch du dt nhng k hu phn,
ng rn cng nhau dt ln khi con ng trc tr, vt
no chng gai, bc tn n thang Tri hi hip cng
Thy trong bui chung qui, ng cng khng do ni tm
ch ca cc con. S yn tnh v s ha bnh l hai iu
Thy dng m gieo mi o (o trong Tm mi l
chn tht). Bit bao ln sanh linh mu v o! Th
m c thnh c khng?
Thy v m phi cho cc con chu phin no
m hnh o cho vn ton.
Do c Ch-Tn mi nhc nh chng ta rng:
C lp o l nhim mu v gi, bit o, bit
ta, bit ngi, bit th, bit thi, bit dinh h, bit tn
vong u lit ri mi c bit h mt thn lng, bit s th
l tr chi, bit tung i l b kh, bit thn n l dn
kip sng tha, bit nhc vinh m day tr trn con
ng tn thi. C u ng i cn lm ginh x, hi
ln nhau, mong chi ng tm Tin noi Pht.
Cc con, mi a t m mt con ng, th
Thy vn khng vui c trong s phn chia (phe phi),
nn hay l h, phi hay l quy, Thy chnh cho tm
- 21 -
cc con liu ly. Tm cng ci, o iu ha th c bc
ti Thy, tm tr bt nh, o hnh khng hon ton, th
con ng hm li xu danh ti hang su vc thm , v
sc cc con r ri th ti no nu ko nng khuyn
nh nhau c.
Con ng v t tm cu kh cho chng sanh l
con ng o c. Ngn n thing ling s chc soi t
bc ca cc con; khc vi con ng y l ng ca
qu vng em li.(Phn chia phe phi, v danh li
khng th gi l chnh Tm) .
Vy nn nh my li Thy, chng phi c s qua
m coi lm chi, cn chim nghim k lng m hiu
nghe.

3) T KH H-V N VN VT HU HNH

T lc Thi-cc tch thnh ng tnh, thnh lng
nghi th hai qu Kin v Khn tng-trng cho s bt u
bin-ha sinh ra vn-vt: Thin a l cha m ca vn-
vt trong c con ngi.( xem li H- quyn SI).
M u qu Kin Khng t vit trong Thon-t
truyn: ai tai Kin nguyn, vn vt t th (
) = To rng thay! Ci nguyn-kh ca qu
Kin, vn vt u bt u t .
H-t truyn ni: Kin tri thi th ( o
Kin iu-hnh ci Thi th) R hn na. H-t thng
truyn vit: Hnh nhi thng gi, v chi o (
) = Phn thuc Hnh-nhi thng gi l o.
(C th ni, trong ton quyn Kinh Dch y l nhng cu-nhc
nh r-rng n phn l-kh bn-nhin, chn nguyn m Chu Lim-
- 22 -
Kh gi l v-ccv Lo t gi l Thng o. v phi i n 10 th-
k sau Lo t v Trang t, vi Chu Lim-Kh, Thiu Khang-Titth vn-
Thng o v kh v cc mi c cng-lnh.
Tuy nhin, v mt nghin-cu v ng-dng th i Hn l thi-k
ng-dng rt tuyt-vi vi b Hong ni kinh dnh ring cho y-hc.)
1) PHN V HNH(L).

Kh v-cc l kh chn-nguyn. Qu-trnh i t kh
V-cc ho qua kh Thi-cc hnh thnh th gii hu
hnh v c Chu Lim-Kh gi l V-cc nhi Thi-cc.
Con ng chuyn-ho c din-t mt cch tng-
qut l o.
Lo t gi s vn-hnh ca kh v-cc l Thng
o, l V.
M u o-c kinh ng vit:
o kh o Phi thng o; Danh kh danh
phi Thng danh (Ci o c th dng li din t
c, khng phi l ci Thng o; ci Danh c
th dng li din t c , khng phi l ci
Thng Danh.
Thng o v Thng Danh y Lo t mun ni
n ci kh bn-nhin, kh Chn-nguyn, ci i-Nht
m Hu Thi ni l khng th din-t c, nu ci m li
ni din-t c, khng phi l Thng o.
ng ni tip: V danh Thin a chi th,
Hu danh vn vt chi mu.
(Cu ni ny, trong lch-s c cc nh hc-gi li-lc nht
chia lm hai cch c, d nhin vn gi mt -ngha ging nhau.
1) Cch c th nht; theo T-m Quang, Vng An-Thch v
Lng Khi-Siu:
V, danh Thin a chi th;
Hu, danh vn vt chi mu.
= CiV l dng gi tn cho ci Thin a chi thu, ci Hu l
gi tn cho ci vn vt chi mu.
2) Cch c th hai: Theo Vng Bt
- 23 -
V danh, Thin a chi th;
Hu danh, vn vt chi mu.
= Ci V-danh l ci Thin a chi thu;Ci Hu-danh l ci vn
vt chi mu.
Nh ni, hai cch c tuy khc nhau, nhng
cng u din t l ca Lo t: THNG
O,THNG DANH, V, V DANH. Nhng t v t
ny u nhm m t ci kh chn-nguyn, Thi-nht,
tc l ci bt u ca vn vt.( cn gi l Tin-thin h-v
chi kh)
Lo t ni tip: o thng v danh, phc: (Ci
o thng khng th gi tn c, ch gi l Phc
).
ng ni tip (Chng 41): o n v danh =
: (Ci o n khng gi tn c.)
Tm li, Lo t gi Thng o l V, gi vn
vt lHu .
Phng Hu-Lan din t thm: o l v danh,
nhng n chnh l ngun gc sinh ra ci Hu danh.
l ngha ca cu ni V, danh Thin a chi th,
Hu, danh vn vt chi mu. (PHL, Tn nguyn o, tr
64).
Tuy nhin, nh Lo t ni Thng o l ci
g khng th gi tn, nhng cui cng vn phi gi l
O.
Tc-dng ca o l s t vn-hnh ca kh.
N vt ln trn Thin a, vn vt, khng m-thanh,
khng hnh-tng, t n tn-ti m khng bin i, n c
trc Thin a vn vt con ngi v n cng l ngun
ca Thin a vn vt v con ngi.
- 24 -
ng ni: Thin a, vn vt sinh ra t Hu, Hu
sanh ra t V.
gi l o th o chnh l Thng o, v t
n khng bit n t lc no v lc no n cng t vn-
hnh khng thay i. Cng chnh v th mi gi n l
V hoc gi l V danh.
Tm li, vn-vt tuy thin hnh vn trng nhng
cng t V, t Thng o m bt u : t th.
Vn vt c th c nhng sai bit, n bin-ho a oan,
nhng o th khng th sai lch hoc bin-ho a th
c. C thay i l do phn hu hnh ca thi kh trong
Tri t, ca lun-l trong x-hi, ca kh-huyt trong c
th con ngiNhng o lun lun gi c l thng
ca n.
(Cc qu trong Kinh Dch ch l s cng-thc ho quy-lut bin
thin i vi th-gii hu hnh ca vn-vt c tnh m-phm t chng
ta c th hiu c Thng o, hiu c l t th, t sinh
on ny ni s lun chuyn ca m dng trong 6 ho. Nu ta
nghim xt tt c trong 64 qu ca Kinh Dch, th thy ci m dng ln
xung khng thng trong 6 ho.
S di dch ca m dng l do theo tng qu thnh ch mt
hin tng bin i nn mi ni l ci cng ci mm di dch cng nhau thay
i.(Cng nhu tng thi nhi sinh bin ha (Kinh-dch).
2)-PHN HU HNH
Nghin cu Kinh Dch l phi nghin-cu lun
tng ho, tng qu, nhng chng ta phi bit thot ra t
nguyn-l ca s sp-xp, bin-ho , nht l lnh vc y-
hc c-truyn ng-phng.
Thin Tin thin thuyt sch Y-hc nhp
mn ni: Hc Kinh Dch , ri sau mi c th
ni n y-hc c! (Ni nh vy) khng phi bo chng
ta ch hc vch, hc ho. Chng ta th quan:nhn)
Tm ca chng ta ( thin-hc gi l Hi quang phn
chiu), trong qu thc c vch no khng ? c ho no
- 25 -
khng? Ch l nguyn-l, nguyn-kh hn-hp
khng gin-on m thi. Sinh ra Thin, sinh ra a,
sinh ra Nhn, sinh ra vt, tt c u do s to-ho
ny lm ch m ra vy
Chng ta thy ci gi l Hn hp v gin l nguyn-l, nguyn-
kh, ca s sng trong v-tr. Trong th thn th chng ta l mt dng
hu-hnh cao-qu nht, cng vn-hnh ng nhp theo ng vi Thin-
l, vi chn-nguyn m thi.
Nguyn-l cao nht ca nn y-hc c truyn l y m ngi
hc y ng-phng phi nm cho vng.
Sch Kin-tc- (Dch-v) vit: i! Ci hu
hnh sinh ra t ci v-hnh, cn Kin Khn c sinh ra t
u? (1). Cho nn mi ni: C Thi-dch c Thi-s, c
Thi-th c Thi-t. Thi-dch l kh cha hin ra, Thi-
s l ci bt u ca kh. Thi-th, l ci bt u ca hnh.
Thi-t l ci bt u ca cht. Kh, hnh, cht u c
nhng cha ri nhau, cho nn gi l hn lun ( ).
Hn lun ni lc vn-vt cn ang trn ln vo nhau m
cha tch ri nhau. Nhn khng thy n, quay quanh n
khng c, cho nn gi l Dch. Dch khng c hnh-
dng, khng c b-bn. Dch bin thnh Nht.
on vn trn cng din-t ng vi nhng -ngha
m chng ta ni ca Kinh Dch v Lo t
Ch gii (1): BiThi h l kh Thin-a m Dng ca
trong sch Y-tng kim gim vit:
V cc Thi h kh trung l,
Thi cc, Thi h l trung kh.
Tha kh ng tnh sinh m Dng,
m Dng chi phn vi Thin a,
V hu Thin a kh sinh hnh,
D hu Thin a hnh ng kh.
Tng hnh cu kh vit m Dng,
Tc kh quan l vit Thi cc.
( 78)- Bi th trn y ca sch Y-tng kim-gim din t qu
trnh hnh thnh t v-hnh n hu-hnh ca l v kh ca V-cc v
- 26 -
Thi-cc. Ni dung bi th chng ta s ni phn sau, y, ch xin trnh
by li bng chnh li ging-gii ca tc-gi qua hai cu th c lin-quan
n V-cc v Thng o m thi.
Sch Y-tng kim-gim t ch bi th trn nh sau: Thi l
ni ch-i, ch-cc. H ni trng thi khng h, v vt. ni rng
trong ci cc i, cc h, v thanh, v x u c y ci l-kh cc
i cc-ch. Lc l-kh cha phn ra, cn trn ln vo nhau ta gi l
Thi-h.
Khi gi l Thi h m v-cc tc l ni n ci l ch-t trong
ci kh lu-hnh ca Thi-h.
Khi gi l Thi-h m Thi-cc tc l ni n ci kh lu hnh
trong s ch-t ca l Thi-h . Cho nn Chu-t ni rng: V-cc nhi
Thi-cc cng chnh l ly t cc v m suy ra ci cc hu vy.
Nh vy, trong ci cc v khng c ci no khng mang ci l
ca n, v trong ci cc hu khng c ci no khng mang ci kh ca
n. Nu khng i t ci l ca v-cc m suy ra ci kh ca Thi-cc
lm sao chng bit c c ci kh y? Nu chng ta khng i t ci kh
ca Thi-cc m suy ra ci l ca v-cc, lm sao chng ta bit c
c ci l y?
Do vy, chng ta bit rng l v kh, nu phn ra mt cch khc
nhau th chng l hai. Nhng nu nhn trong trng-thi hn hp m ni
th chng ch l mtc ci l th phi c ci kh . C ci kh th
phi c ci l . Danh xng tuy l hai, k thc ch l mt m thi.
Chng ta va trnh by mt phn nh v -ngha ca bi th trong
sch Y-tng kim-gim, ni v kh v-cc v Thi-cc.
Xin trnh by tip phn cn li ca bi th phn ni v kh Thi-
cc v m Dng hu-hnh.

PHN Y DCH
(L-kh: ):
Trong khong tri t c kh m dng (mt Tri v mt
trng lm ngun gc cho s ng v tnh ,sng v ti, thc
cht ca n l kh sanh quang ). thng ngm ngi nh
nc ngm c vy. S d khc vi nc ch c th thy
v khng c th thy, n lng-lng vy. Nhng ngi ta
gia khong tri t, cng nh c ri khi nc, ging
nhau vy.
- 27 -
Ci khng gin cch th nh kh m vn nc, (
biu tng l qu Khm c mt ho dng gia hai m m cuc sng
ny khng th thiu n c) nc v vi kh nh bn v vi
nc . y l khong tri t nh h rng m c tht.
Ngi ta thng ngm trong yn lng m ly ci kh TR
LON cng vi n tri chy lu thng tr trn vi nhau
vy.
VN- TON ( ) V CHN ()
(i nht v Tiu nht)
Theo Kinh-Dch, KH: (nergie) l nguyn-u ca
vn-vt hu hnh. Kh ny bao trm trong v-tr
ngay t lc cn trong trng-thi u tin cha ng
tnh. Hu Thi ni: Ch i v ngoi v chi i nht, ch
tiu v ni v chi Tiu nht. (
) = Ln nht khng g ra ngoi n gi
l i-nht. Nh nht, khng ni no, vt no m khng
c n (bn trong) gi l Tiu-nht.
- Ch i l mt ting dng m t ci kh bao trm
v-tr, l ci kh u tin ( ) gi l nguyn kh, t
sinh ra vn vt v con ngi.
- Ch-tiu l ting m t rng : trong mi vt, d l ch
nh n u, n cng ch l mt dng ho-kh, kh ny
c Chu Lim-Kh gi l V-cc(2). ( m con ngi
nh c hnh ca kh v-cc: Thp= 10 con s trong H- ). N
l ci lm cho vt l vt, ngi l ngi. T ngi
xa nh gi cp bc kh-ho mi vt hay mi ngi.
Ch-gii (2): Nguyn-kh () l Ton, l chn,
l bn nhin.
- 28 -
Nguyn-kh () l vn vt hu-hnh , l
thc(chn), l t-nhin.
Chng ta c li chuyn Thu thu ca Trang-t
c mt khi nim r hn v i-nht v Tiu-nht.
Ni-dung cu chuyn nh sau:
Ma thu, nc dng ln, tt c cc sng nh u chy dn v
sng Hong-h. Nc sng Hong-H t-nhin rng bao la. ng mt
bn b nhn sang bn kia khng cn phn-bit ni con tru v con nga.
Th l, H B ly lm cao-hng, cho rng tt c nhng ci g hay nht, p
nht trn i u qui-t v vi con sng ln y. Sau , thn H B bn
xui theo dng sng hng v pha ng i ti. Khi n Bc-hi,ng quay
mt v ng nhn th khng cn thy b bn u na c. Th ri thn H
B quay u li than th vi thn bin rng: Tc ng c ni: Ch bit
c mt phn vn ca o cho l khng ai bng mnh. l cu ni
ng vi tnh cnh ca ti trong lc ny. Nay ti chng kin c s to
rng khng lng ca bin, nu ti khng n trc mt ngi thy tn
mt kt-qu s rt l tai-hi, ngha l s b cc bc i-s ci cho.
Thn Bc-hi p: Con ch nm di y ging khng th bn
chuyn bin to, bi v n b ni cht hp ca n lm che lp n. Con su
ca ma H khng th ni v ma lnh-lo bi v n b thi-lnh lm hn-
chNay ng t sng ra, trng thy bin ln mi hiu c ci nhn sai
hp ca mnh, vy ng nn bn chuyn o ln i l va
Nc trong thin-h khng ni no ln bng binnhng ti cha
bao gi cho rng mnh l to rng. Bi v bin cng ch l mt hnh-th
nm trong Tri t m thi. N cng th kh m Dng c. Ring trong
Tri t, bin v nh mt vin nh trn mt ni to
Thn H-B nhn mnh: Th th ti cho Thin a l ln nht v
ci ui ca si lng ma thu l nh nht, c khng?
Cu chuyn n y cho chng ta nhn-xt rng ch Thin a
m hai v Thn bn lun nh trn ch thuc Thin a hu hnh, hu th.
Bi v thng thng ai cng cho Tri t l ln, ui ca si lng ma thu
l nh. Thin a m B B cho l ln nht y ch thuc vo thc-t,
thuc vo kinh-nghim gic-quan ca con ngi, trong lc , ci i
nhtv ci Tiu nhtm Hu Thi ni phi thuc chn-t.
V th, khi thn B B tr li thn Bc-hi c v Thn ny kt-
lun:Bi v s ln nh, nhiu t ca vn-vt l v cng, thi-gian khng
bao gi ngng li , vn vt bm-th kh (m Dng) khng ging nhau, s
chung-th khng bao gi khng bin
- 29 -
Qua cu chuyn trn, chng ta c th tm-tt nh
sau: i Nht: Bn-nhin, chn-t.(i-o)
V-tr hu hnh: T-nhin, Thc-t.
Trang t ni trong thin T-vt lun: l Nht
th cn c th dng li ni c sao? M khi ni ln
ci Nht th c th cho l li ni cha ni g sao? Nht
v ngn l hai vic khc nhau.
V th i vi ci i nht, ci chn-t, ci
Thng o ch c th l ng ni, v ni cng v ch,
cng khng ni c g. Ci Nht ; ci Nguyn-
kh(1) chng ta khng th ni v s m c.
(1): Ci nguyn kh chnh l Tin-thin h-v chi kh, l o
vy). Nhng trong v-tr cng nh trong thn-th con ngi, n li l phn
quan-trng nht, l ngun gc ca s sng. Kh ca v-tr hay ca con
ngi u khng th lm bc-l ra ngoi. Nu khng, v-tr s mt sng,
con ngi s kit sc.
Thin T kh iu thn lun (T-vn 2) vit:
Thin c n tng v vn-hnh khng ngng, cho nn
khng phi i xung. Thin-kh nu bc-l ci sng th
mt Tri, mt trng khng cn sng v do m t-kh ln
vo lm hi cc khng khiu.
Sch Hong- ni-kinh T-vn dch thch ch:
c y l ch vo sc hm cha trong kh t-nhin, n
un-y cho vn vt v con ngi c tc-dng sinh-ho.
Ch tng c ngha l n tng, khng bc-l ra ngoi.
Trng Cnh-Nhc ch: Thin c khng l ra
ngoi gi l tng c. N vn-hnh kin, khng ngng
-ngh, gi l bt ch (a).
(Kinh Thin-o):
Thi tha Lc long du hnh bt tc
Kh phn t tng hot truyn v bin,
Cn kin cao minh.
Vn loi thin c tt kin.
- 30 -
Trng Ch-Thng ch: Kh trn Tri n lc
s thanh-tnh, quang-minh, d rng ci minh-c(b) vn
lun lun n-tng, nhng lc no cng kin vn bt
tc(c). i! Thin-kh ging xung, a-kh thng ln to
thnh qu a Thin Thi (d). S vn-hnh v dng s ca
n khng bao gi ngi-ngh, cho nn khng cn i n
lc h xung mi gi l h. y ngi xa mun ni
rng Thin-kh phn-b khp ni ho-sinh vn-vt.
Nhng ci th, ci v ca n vn tn-qu v cao-thng
vy.
Thin-kh rt l quang-minh, l nh vo ci
minh-c tng n, cho nn ban ngy sng l nh nht,
ban m sng l nh nguyt. Nay nu minh-c khng
cn tng c na m l ra ngoi th mt Tri,
mt Trng khng cn ch ta pht ra nh sng na.
l -ngha cu ni Thin minh nhi nht nguyt bt
minh.
Thin-c khng n-tng c s lm h ci th
vn thanh-tnh v cao-minh ca mnh, do t-kh s tha
h lm hi. V th mi ni rng: Thin vn l phi
ly nht lm quang-minh, Dng-kh nhn bc ln. V-
kh nhn ra ngoi. Nay nu Dng-kh trong ngi
khng cn c gi vng tc l khng kn trn, khng
bo-v c bn ngoi, do m t-kh s theo khng
khiu vo lm hi.
y ni v Thin bo-bc a. Dng bo-bc
m (Vung trong Trn hay Lc-th trong H-), chnh
v vy m Thin c phi n-tng cho vng-vng, kn-
o, khng nn ph-trng ra ngoi tit thot i
xung di vy. ( y l php n thn ca ngi TU).
Vng Bng ch: T thi vn-hnh thnh th-t
gi l tht diu thnh mt chu. Thin vn-hnh khng
- 31 -
hin ra hnh, cho nn ni l tng c, v ci c n
cho nn ng-dng khng ht, l -ngha ca ch bt
hNu Thin-kh t l ci minh ca mnh th ci
minh ca nht nguyt s b bt minh. Tt c nhm ni
ln rng chn-kh ca con ngi khng th cho tit-
thot ra ngoi. Chng ta phi dng php sng thanh-
tnh bo-v ci Thin-chn ca mnh. Nu chng
ta ri khi ci o th h-t s nhp vo khng khiu
vy.
GII NGHA:(a),(c): Ch kin: nu hiu thng thng n
c ngha l sc kho, sc mnh, nhng kinh Dch n l sc mnh ca
Dng-kh, n gi cho s vn-hnh ca Thin a bao gi cng hi-ho,
khng mt-mi, khng ngi-ngh. N thuc qu Kin:
i Tng truyn vit: Thin hnh kin, qun t d t cng bt tc
(): S vn-hnh ca Thin o l theo l
Kin. Ngi qun t nn theo to sc mnh,
nhn-ni thi-hnh theo Thin o khng ngi-ngh.
(b) Trng cnh Nhc dng ch Thin c, tng c, TC
Thng dng ch minh-c. Tt c ba t ny u c ngha nh ch minh-
c ca sch i-hc: i-hc chi o ti minh minh c Tt c cc
t ny u nhm m t ci c sng ca Nguyn-kh ( H-Lc) ni Tri
t cng nh ni con ngi.
d) Qu a Thin Thi: Thon-t truyn vit: Thin
a giao nhi vn vt thng. ( ) = Thin a
giao nhau vn vt c thng.
e) Theo Thin Thin nguyn k i lun (T-vn 66) th Tht
diu gm nht, nguyt, kim, mc, thu, ho, th.
Trn y, chng ta va trnh by mt cch khi-
qut v vn- TON v CHN, n l nguyn-u ca
Thi-cc, m Dng, Ng hnh m chng ta s ln-lt
ni sau.

- 32 -
B)-PHN A.( THUC CUNG KHN )HAY
CNG V MM
( CN GI L LNG NGHI TC TAM DNG TAM M)
NGUYN L M DNG:Thi-cc sanh ra lng-nghi
l hai bn: m v Dng.

Thi-cc l phn Dng, l Tri, biu tng l qu
Cn:,l s 1, l tam Dng.
Lng nghi l phn m, l o t, l biu tng
con s 2, l qu Khn: , l tam m m-dng hc tc
Dch hc l mt mn hc cng l tn tnh d ch Mng.
Cng l l mun bit ci s d nhin ca s vt vi ci s
ng-nhin ca s vt m thi. Bit ci s d-nhin cho
nn ci ch khng hoc (khng nghi-ng), bit ci s
ng-nhin cho nn vic lm khng b sai lm .
Cng l l bit cho ht ci l ca tng s vt, cho
nn ni rng: Mun bit mi vic m mi bit c 9
vic, du c mt vic cha bit cng khng sao. Nhng
nu hc mt vic m mi bit n 9 phn , cn mt phn
na khng bit khng c , phi bit cho n ht c mi
phn mi c, nh vy thi s hiu bit ca ta mi han
ton. Phm vic trong thin-h khng vic no l khng c
l. Nu ta xt cho n cng c , th t vic ln ca vua
ti , cho n vic nh ca s vt, khng c iu g l
khng bit ci s d nhin v ci s ng-nhin ca n
m khng nghi-ng cht g, ri c theo iu thin b iu
c, m khng c ci lng ci tc g h ly. y bi th m
s hc ly cng l lm trc vy. Ci thuyt cng l v
sau thnh ra mt ci hc rt thnh. Nhng trong ci cng l
ny ta phi thng sut ba chn ng: L Thin, l a v
L nhn gi l l Tam ti, ba l ny khng th bit lp
mt mnh m phi hip li thnh mt khi duy nht th
- 33 -
mi vt mi thnh-tu c. theo ta c th khng-nh
rng: Vn vt khng c Ba(1) th khng c s thnh
hnh bui ban u.
CH GII (1): Con ngi gi Ba ny l Cha, l ngi
sanh ra mnh, cng do s ha-hp ca ci c ( s 1) v ci ngu (s
2) tc l s giao-hp gia mt Dng v mt m ( 1+2= 3) m thnh .
Kinh-dch gi l ny l O: Nht m, Nht Dng chi v o.
Thnh-nhn lm thnh sch Dch-l lu li cho i c cho mi
s l trong sch ri , ch nn ch-trng v s c sch. Lun ci l ca
thin-h th nhng iu yt diu tinh-vi u chnh ng c, xa nay
khng di-dch. Duy c Thnh-nhn mi c th bit ht c, m nhng
vic lm li ni ca thnh-nhn khng c iu g l khng lm php tc
cho thin-h v i sau; Ai thun theo l qun-t m ct, ai tri khng
theo l tiu-nhn m hung. Ci in tch r rng, ci hiu qu tt nhin
, iu g cng trong kinh hun s sch . Mun cng ci l ca
thin-h m khng ly d tm, th chnh l ngnh mt vo tng m
ng vy. V th m s cng l phi bi s c sch vy.( t Th v
ng Kinh c kinh Dch lm gc) Tin rng cc l t nhin l thnh hin
ni c trong sch , cho nn mi ni rng: c sch xem ci ca
Thnh-hin , nhn ci ca thnh-hin xem ci l t nhin .Thnh
th hai ch cng l ch ch s c sch Thnh-hin, sch ca Tam
gio ( Nho, Thch, o , sch thnh ngn, thnh-gio ca i-o Tam-
k Ph-) , v y l phn luyn tinh ha kh , l php mn tu-tp ca
o Cao-i ( luyn Tam-bu: Tinh, Kh, Thn) vy. Ci kin c
phn hp-hi , l v l th c v cng chi l, m sch th ch bn c
nhng ci hu hn; ly ci hu hn m xt ci v cng , th sao cho xit
c . Bi ci t tng y cho nn ngi hc o v sau thnh ra cu
thc, c chp khng m mang ra c ).
Qu-trnh kh-ha vn-vt hu hnh i t V-cc
sang Thi-cc ri sang Lng-nghi nh chng ta
trnh by trc y, s pht trin sinh-ha r nt t
lng-nghi (m Dng) m tip theo sau y l phn
trnh by quan-trng nht v vn kh-ha vn-vt hu
hnh.

VN KIN TNH
- 34 -
Manh-t cho rng Tnh, Kh l ci m con ngi
bm th c ca Tri t, ca o. S vn-hnh ca
kh l t-nhin, l tt khng vi ring ai m chung cho tt
c mun loi c s sng trong v tr ny. Con ngi l
linh vt ng u trong Bt phm chn hn, cho nn
trong php dng-sinh, trong cuc sng, phi gi gn,
phi tun th theo s vn-hnh ca Thin o th mi nn
cho.
V mt lun-l, n l ci lm cho con ngi tr nn
ngi hon ho, lm cho con ngi khc vi cm th.
V mt vn-hnh ca kh-ha trong thn th, n l
kh chu lu trong thn th khng h ngng ngh ( l lc
kh , l kh sinh thnh ca vn vt, ng vi cu : Thin
nht sinh thy a lc thnh chi)
Manh t ni: Ph! Ch kh chi soi d. Kh th chi
sung d = (i! Ch ( tng) lm ch soi ca Kh. Kh
th trn y trong con ngi vy.
Mnh t ni tip: Ta kho dng ci kh ho-
nhin ca ta.
Cng-Tn Su hi: Dm tha Thy, kh ho
nhin l g?
Mnh t p: kh din-t. Kh y l ch i, ch
cng. Nu chng ta bit nui n mt cch thun-li,
ng lm thng-tn n n, n s trn y trong Tri
t.
Nguyn Cng-Tr c cu:
kh ho-nhin ch i ch cng,
So chnh kh y trong Tri t"
Tuy nhin, theo Mnh t, trong qu-trnh nui
dng kh y trong con ngi chng ta, chng ta khng
th nng-ny, chng ta phi im-m nhn-ni, ng bt
chc theo ngi nc Tng.
- 35 -
Mnh t k: Nc Tng c mt ngi, ng ny
c mi lo-lng la ca mnh lu ln. ng bn i ra rung
nh cho la c mc ln cao hn. Cng vic xong
ri ng hm-h chy v nh khoe vi ngi nh rng:
Hm nay ta mt qu, v ta gip cho la mau ln.
Con ng nghe vy, vi-vng chy ra rung xem,
th ra la rung kh ht c.
Mnh t kt-lun: Hin nay ngi trong thin-h
d lm vic ngoi i hay trong khi dng kh, s ngi
khng ging vi ngi nc Tng gip cho la chng
ln, tht l t vy.
Thin Tn-tm thng vit: Vn-vt b ng, phn thn nhi
thnh, lc mc i yn = (Vn-vt c y trong ta, nu ta quay v vi ta
thnh, khng cn nim vui no hn . ( y l mt quan-nim ca Kinh
Dch: ni tip gia con ngi v Thin a. Vn-vt c y- trong ta
ni ta l tiu v-tr. Nhn o t Thin-o m ra. Do , ta phi lun-
lun hnh-ng cho ng v cho c vi ci o t-nhin y.
Phn thn l li ku gi ca Mnh t con ngi quay v vi
nguyn-kh vi ci o chng ta hnh-ng ng vi Thin-l (m
cng l thin- vy).

M DNG L G?
Thin : "m Dng ng Tng i Lun" (TVn 5) ghi :
"m Dng gi, thin a chi o d, vn vt chi k
cng, bin ha chi ph mu, Sinh st chi bn thy, Thn
minh chi ph d, Tr bnh tt cu k bn" (m Dng l
quy lut ca tri t, cng k ca vn vt, ngun gc ca
mi bin ha, Cn ci ca s sinh trng v hy dit, l
kho tng cha ng thn minh, tr bnh phi tm r cn
bn ca bnh).
Tip tc trnh by vn Lng nghi hay ni r
hn l vn m Dng.
- 36 -
Kinh Dch xc nhn : Nht m, nht Dng chi
v o, l phn quan trng nht trong qu trnh kh ho
hu hnh, t Thin a, vn vt cho n con ngi.
i vi y-hc ng-phng, m Dng, ng
hnh, Can chi ( thp thin-can v thp nh a-chi) ng
vai tr then cht trong l-lun tm ra nguyn nhn gy
nn bnh tt (tc l s mt qun bnh trong tiu v-tr ca
con ngi).
Danh t m Dng c dng nhiu hn trong
Y-hc . Qu trnh thay i danh xng t Lng-nghi
sang m Dng l mt qu trnh ca lch s Trit-hc
ng-phng c thnh tu qua nhiu thi k t thi
C-i cho n thi Cn kim.
Trc khi i su vo phm vi Y-hc ca Ni-
kinh, chng ta nn hiu r phn nh ngha v m
Dng trong Kinh T-vn v n l iu kin t c
hiu c, tnh c bi ton tng ng gia s thay i
ca V-tr, kh huyt trong con ngi m t tm ra
cch gii-quyt s b tc gia hai bn (lng-nghi).
C-TNH CA M DNG
Nh linh-nng trc-gic m cc bc hin-thnh xa
ca nn trit-l -ng chia vn-vt ra lm hai
nguyn-tnh m dng . Hai nguyn-tnh ny mi xem
qua th thy chng tng-phn, i-lp nhau . Nhng tht
ra hai nguyn-tnh ny b-sung mt thit vi nhau: Nng
nhau m cng c nh ngy v m, sng v ti , nng v
lnh, nam v n. y l hai yu-t cn-bn sng-to,
khch-ng, ha-hp ph-hoi v kin-thit vn-vt trong
v-tr. m-dng lun lun song hnh l hai phng-
din ca mt hin-tng bin-ha ch khng phi l
mt khi-nim hp-l v c-nh. Ngi ng-phng
nhn-nh v-tr phng-din bin-dch, nhn s vt
- 37 -
ni tm cng nh ngoi cnh, quan-im chuyn-ng ,
v-thng: Vn-vt ph m nhi bo dng, xung-kh d
vi ha (Vn-vt khng vt no l khng cng m bng
dng, nhn ch xung nhau v ha nhau).
Qu trnh hnh thnh: hiu r ngun gc ca
hai kh m Dng do u m c, chng ta vn-dng hai
phng php Quy-np v din-dch nhn-nh v
nguyn-l m dng .
Trong phn Kinh ca Dch ch cp ring l
tng trng hp nh: Thin a, cng nhu, nam n,
thng hTh ri trong phn Dc t h-t v sau li
ni rt nhiu v m dng, r rng trong giai on ny m
Dng tr thnh thng s chung i din cho cc
khi nim Lng-nghi ni vn vt v con ngi.Cc
on vn ny n sau Tru Din; ring trong Kinh
Dch, con ng i ny nng theo hai ng: Quy np
v din dch.
1) Din dch:
-Kin cu cng thng phu qun-t nam ng Dng
-khn lc nhu h th tiu nhn n tnh m
2) Qui np: Ngay trong Kinh Dch, sau khi m v Dng
mang vai tr mi , tt c cc kh, hnh, vtu c th
dng m Dng thay th. V-d:
Ho Dng l ho mt vch () trc phi gi l
ho Cu th sau c th gi l ho dng; ho hai
vch lin (-- ) trc phi gi l ho lc th sau c
th gi l ho m.
Tt c nh : cng nhu, ng tnh, u c th gi
chung l m Dng Mt bi ton lun-l c p
dng rt tuyt vi theo qui np nh sau:
ng Nam Cu Cng Dng
- 38 -
Tnh n Lc nhu m
T cch qui np trn, ta dng li din dch nh di y:
Ph biu t m nhit DNG
Tng l hu can hn M

M DNG TNG XUNG TNG HA
Vn-hu do ch (m Dng) xung nhau v ha
nhau m sinh-ha v cng.
m dng tng i sai bit bt-tn cng nh
phng hng ng Ty, Nam Bc. Nhng g c nhiu
nng-lc m hn nng-lc dng th gi l m ( v vy
m tin nhn gi tn thiu m ( ) l Dng trong m,
n l Dng ch khng phi l m nh mt s nh nghin
cu cho l m, nhng l dng trng thi tnh), v
nhng g c nhiu nng-lc dng hn m th gi l
Dng ( Thiu Dng: tc l m trng thi
ng). Ni tm li m-dng lun lun tng-i ch
khng c mt ci g tuyt-i m hay tuyt-i Dng
trong v-tr ny . ng Gip c th m i vi ng t
nhng l dng i vi ng Bnh. Qu t dng i vi
mt trng nhng m i vi mt tri .
Trn vn-t, ngi ta dng ch m ch mt ci
g lnh-lo , ti-tm, bun-b, bt-ng hay cht-chc . V
d nh: m-phong, m-phn, m-hn, m-ph.Cn Dng
l ch nhng ci g sng-ng, sng-sa,vui-ti, nh
trong ch dng-gian, dng-minh. m cn dng ch
mt ci g huyn-diu, th mng, nn ngi ta gi mt
trng l thi-m; Dng ch mt ci g nng ny ,
cung-bo v-d nh mt tri ngi ta gi l thi-dng .
(Ngy nay khoa-hc chng nhng khm-ph ra vn-vt u cu
to bi cc nguyn-t cng hp thnh bi nhng in-tch m dng m
c th mi sinh-vt chnh l mt nh my pht-in , cc t-bo cng l
- 39 -
nhng thi nam-chm in, nhng ng-in, nhng my pht-thanh v
thu-thanh vi-t .
phng th-nghim Gnral lectric . Hoa-k ngi ta
t hai in-cc trong mnh mt con chut cng . Mt in-cc bng thp
(m) di da, v mt bng Bch-kim (dng) trong xoang ca phc m
(Pritoine). Con chut ny cho thng xuyn mt dng in 0,68 Volt
chy mt my radio t hon. Ngi ta c-on rng th-nghim ny c th
tip-tc n sut i con chut, v c c by chut c t cc in-cc
trong mnh v trong vng 6 thng , thnh-thong ngi ta li o cng-
ca dng in v thy lng in vn khng thay-i g .
Ba nh Bc-hc Php sadrow, Douzou v Polowsky khm ph ra
rng nhn ca t-bo c-th con ngi, ng ra l acit nuclic c c
tnh ca nhng thi nam-chm in v nhng ng-in, v nh vy mi
t bo ch khng phi ch ring t-bo c u c th tip c nhng tn-
hiu nh nhng my thu-thanh nh truyn cm-xc ln c v n cng li
c th pht i nhng tn-hiu na..
u u cng m dng , m dng biu hin trong thin hnh vn
trng t vt-cht n tm-linh
V phng din vt-l : th g cha nhiu nc (cn cc iu kin
khc ging nhau ) th m, t nc hn th dng .
V phng-din ha-hc: Mi vt cht gm nhiu H, C, Li, As,, Na
th dng hn nhng hp-cht gm t v cha cc cht nh O, N, K, P, S.
Theo Dch-l, tt c mi vt u c th phn hng vo mt trong
hai loi tng-phn v sau xp-t theo s thch-nghi h tng ca
nhng cu-t m dng .
Tt c mi hin-tng v mi c-tnh ca vn-vt u ty thuc
vo t-l v cch ha-hp ca hai nguyn-tnh m dng cng hai nn tng
Dng-lc hng tm v m-lc ly-tm..)

C - PHN NHN
C
1-
TINH KH TO RA VN VT
Chng IV H-t truyn vit: Tinh kh vi vt (
) = Tinh-kh to nn s vt. y chnh l vn- then-
cht trong qu-trnh kh-ho, bao-trm v v-tr hu-
hnh.
- 40 -
Sch Hong ni-kinh l-lun rt r v Tinh v
kh ny. y ch xin trnh-by vi cu quan-trng trong
b sch trn nhm lm sng t cu ni trong Kinh Dch
Thin Bn thn (Linh khu 8) vit C sinh chi lai
v chi tinh. Lng tinh tng bc v chi Thn
( Ch bc c ngha l giao-kt nhau)
= Cho nn, khi con ngi bt u sinh hoc bt u
c s sng th ci lm cho ngi sinh gi l tinh. Hai
tinh cng nh nhau gi l thn.
Trng Cnh-Nhc ch: Ci gi l tinh chnh
l ci Thin chi nht( Thi-cc) v cng l ci a
chi lc.
a-Tam Dng phi vi Tam m: Tri c 3 kh
Dng : Thiu-Dng, Dng
minh, Thi-Dng, t c 3 kh
m: Thi-m, Thiu-m v quyt-
m . Ch ca 3 kh Dng l Kin
(), ch ca 3 kh m l Khn
(). Hai kh Kin Khn giao
nhau thnh raBt qui hu thin
c hnh dng ging ch in:
() m v-tr ch giao im gm c 9 con s tng ng
vi Bt-qui hu-thin: 1 l Khm; 2 l Khn; 3 l Chn,
4 l Tn; 5 l Trung ng; 6 l Kin; 7 l oi; 8 l Cn; 9
l Ly ( bn Lc-th bn y.
Trong php luyn o c cu: Luyn tinh ha kh
chng ta nn hiu tinh y chnh l ci Mt m ci
mt chnh l ngi Thi-cc, tc l Kim-n ca nh
luyn o.
Nh chng ta bit Kinh Dch l quyn sch din
gii li qu trnh ca vn-vt hu-hnh t Thi-cc, lng
- 41 -
nghi, m Thi-cc cng chnh l lng nghi, t-tng.
bin-ha ra .(Xem hnh sau y):
Chng ta khng
th tch ra nh nhng d-
kin nm ring-r bn
nhau nghin-cu.
Nhng v nhu cu cn
trnh by cho r l m
quyn sch i hi,
chng ta tm phn ra theo di m thi.( iu cn-yu l khi
c n, chng ta ng thi phi c ci nhn qun-xuyn, qun-xuyn t kh
v-cc,Thi-cc,lng-nghiqun-xuyn t Thin n Nhn n a,
qun-xuyn t kh huyt trong thn-th con ngi n ng-vn lc-kh ca
tu nguyt thnh suy).
Thi-cc sinh lng nghi ri sinh ra vn vt.
y chnh l tinh-kh ca Thi-cc l ngun sinh ra vn
vt. Kinh Dch pht ho ra mt cch i-cng c tnh-
cch ch-o cho s gii-thch sau ny Hong ni-
kinh. Chng ta s dnh vn lng nghi cho phn sau.
y, chng ta tm a ra mt vi tng-qut m thi.
(Thin ly ci nht sinh Thu, a ly ci lc thnh Thu. T
sinh ra ng-hnh sm nht. Chng ta thy rng vn-vt lc cn s
sinh u ch l nc. V-d nhng ht ca qu lc cha kt thc cng
ch l nc. V-d ci thai, ci trng lc mi thnh cng ch l nc.
Phm ci bt u ca s sng con ngi, cng vi cn-trng, tho mc,
khng g khng nh th. y chnh l cu ni trong Kinh Dch: Nam n
cu tinh, vn-vt ho sinh. Lng tinh y l tinh kh ca m Dng .
Phm ci o sinh thnh ca vn vt, khng vt no
khng do s giao-cu nhau ca m Dng ri sau
thn-minh mi c hin ra.
(C sanh-ha Cn Khn o to,
.Do m Dng hip o bin thin (Kinh Hn-phi)
Cho nn, s sinh ra ca con ngi, tt nhin l do
s hp nhau ca hai kh m Dng. Do hai tinh kh ca
- 42 -
cha m giao-cu nhau ri mi to thnh hnh v thn.
c
2
- Thin a hp kh gi l :nhn.
Trng Ch-Thng ch: Tinh y l kh lc
vn vt cha thnh hnh v cn ang th Thin chi nht.
Thin Quyt-kh (Linh khu 30) cng vit mt cu
tng t nh thin Bn-thn: Lng thn tng bc, hp
nhi thnh hnh, thng tin thn sinh, th v tinh. = Hai
thn cng nh nhau (giao nhau) hp li m thnh hnh,
thng sinh (hin hu) trc khi thn-th thnh hnh.
gi l tinh.
Qu-trnh hnh-thnh ra vn vt, nh vy, i t v-
cc, thi-cc. Kh-ho tin t Thi-cc, ri chnh
lng-nghi (m Dng) mi l giai-oan tng thi
thnh vn-vt m chng ta tip-tc trnh-by sau y.
Vn hu trong php-gii mi mi u c hai c
tnh tng xung, tng phn nhng tng lin, tng-tr,
tng-quan, tng-phi. V vn-hu u gi hp do hai
nng-lc : m v Dng.Vn-vt cng m v bng
dng, nhn ch xung nhau m ha nhau..
Chnh do s tng-phn m-dng, nhn ch xung
nhau m Ha nhau ha-sanh vn-vt , to lp ra v-tr
Cn-khn .
C m hay c Dng c ngha l cht. Sch xa
c cu: V Dng tc m v d sanh, v m tc dng
v d ha. Mun sanh-ha phi c m dng p-i
lm th dng ln nhau v c Dng chng sanh, c m
chng trng.
(Nh trnh by trn, qu trnh kh ha thnh vn vt hu
hnh i t v-cc sang Thi cc ri sang lng nghi. Thc ra y
ch l li ni cn hn hp trong phm vi ngn ng .
Khng lm g c nhng giai on phn chia r-rt gia v cc,
thi cc v lng nghi (m Dng). Nhng t ng ny ch l ci kh
- 43 -
o. Lo-T cho rng ci kh o khng phi l ci Thng
o. Thng o l mt chui sinh ho khng h gin on.)
D sao s pht trin sinh ho cng r nt t lng
nghi m Dng, cho nn bt u t y ti xin trnh
by phn quan trng nht:
C
3
- KH HA VN VT HU HNH.
Con ngi th kh ca Tri t m sinh (c ngha
l ly kh dng ca Tri lm kh (l phn nhim ca H-
), ly kh m ca t lm huyt (L phn hnh ca
LAC-TH). Do kh thng hu d, huyt thng bt
tc.
Nh vy, chng ta thy r : Tri t l cha m ca
vn vt. Tri rng ln lm Dng m vn hnh bao trm
ra ngoi t . t c gia Tri lm m, nh ci i kh
ca Tri nng ln. Mt Tri th thc thuc dng , vn
hnh trm bn ngoi mt Trng. Mt trng th khuyt
thuc m, bm th nh sng ca mt Tri lm sng.
m kh ca con ngi tiu trng nng theo s
doanh h ca mt Trng . V th trong cuc sng ca con
ngi , con trai 16 (2x8) tui th tinh kh c thng , con
gi 14 (2x7) tui th kinh nguyt vn hnh. y l qu
trnh m con ngi t lc hu hnh sinh ra, b sa, n
thu cc nui dng th m kh mi thnh, by gi m
kh mi phi vi dng kh . Tt c con ng lm cho
con ngi thnh ngi v thnh cha m. Ngi xa t
phi gn 30 tui v 20 tui mi gi (ly chng) v th (ly
v), cho thy m kh rt kh thnh . iu ny cng ni
ln rng ngi xa rt kho trong vic nhip sinh v
dng sinh. Duy n tui 50 v sau mi gi l dng
m. Ni Kinh ni: tui n 40 th m kh t cn phn na
v vic ng thc bt u suy ri vy.
- 44 -
i! Nhn v mt trng thnh v suy yu, m
dng ch cung cp khong 30 nm ri bt u khuyt
dn trong vic nhn, nghe, ni v hnh ng tnh dc ca
con ngi l v b, l thy m kh l ci g kh
thnh m d suy yu. Nh vy, lm sao cho php chng ta
c tng dc?(Ni-kinh).
C
4
- KH L S SNG. (KH -SANH-QUANG)
c Jesus dy rng trong thin nhin c cht liu
lm mi vt, v ngi ta c th tm lng thc ca
mnh trong . Chng ta ch cn rt cc cht liu ny
to ra mi th cn dng (trch sch -chu huyn-b)
Ni Kinh vit: Dng kh l Thin kh ch ngoi,
m kh l a kh ch ni. Cho nn, Dng o l thc,
m o l h.
Khng c kh th khng c vn vt, m khng c
L th con ngi cha th thnh ngi. Cho nn s sng
tht ca con ngi l L V Kh m ai cng phi bit v
sng sao cho hp vi n th mi c t cch lm mt
bc chnh nhn thnh t trong cuc sng ny vy.
Thin Tin Thin thuyt sch Y hc nhp
mn vit: Hc Kinh Dch , ri sau mi c th ni
n Y-hc c. Bi th m c Nguyn-nh-Chiu trong
Ng Tiu vn p Nho Y din ca c cu:
o Y na Dch-Kinh
Cha thng l Dch sao rnh chc y
T rng mun hc Hin K
Trc tua c qu Bo-Hy mi tng.
Ni nh vy, khng c ngha l bo chng ta ch
hc vch (hoch) ho. Chng ta th nhn Tm ca
chng ta, trong qu thc c vch, c ho no khng ?...
Ch l Nguyn kh, nguyn l hn hp khng gin on
m thi. Sinh ra Thin, sinh ra a, sinh ra Nhn, sinh
- 45 -
ra Vttt c u do s To-ho ny lm ch m
ra..
Ci gi l hn hp v gin chnh l nguyn l,
nguyn kh, l ci nguyn u ca s sng trong v tr,
trong th thn th chng ta l mt dng hu hnh qu
nht, cng vn hnh ng nhp theo ng vi s vn hnh
ca Thin l, chn nguyn m thi.
Cc kin trn ca cc nh y hc li lc ng
phng cng tm chng ta nh gi c vai tr ch
o ca Kinh Dch trong Y hc ng Phng.

D - M DNG GIAO-CM NH-V THNH
HNH (210).
Qua phn Tam-ti, chng ta cm nhn c
nhng lut bin dch, bin ha, t con ngi khng th
khng noi theo sng (sao) cho thch hp vi l o,
ng thi phi bit thm ci c ln ca Tri t (Thin
a chi i c vit sinh) sng ha hp mt cch bn
vng trc s thng trm ca v-tr.
D
1-
QUY-LUT VN-HNH ca lng-nghi hoc m
Dng to ha thnh vn-vt hu hnh v nh v (1).
Tt nhin, chng ta s dnh cho cc phn sau ni ring, v
ring thnh con ngi vi thn th,
kh huyt, thy ha, tng ph mt cch sng ng,
sng ton din gia Thin, nhn, a. v vn vt.
Gii thch: (1) m dng c ha hip th cn-khn mi yn-
tnh, vn-vt mi sinh-ha pht-trin v thng-hoa.
Thng- to ra phm con ngi l do ly ngi Pht phi hp
vi ngi Php (tc ngi 1+ ngi 2 hay pht hp vi Php ra ngi Tng)
thnh ra ngi Ba l phm con ngi. Con ngi c hai ngi Tri v t
ni mnh cng thm ngi ba na th mi c hon ho(1: Pht + 2:
Php+3: Tng+Tam dng + Tam m)= 9( gi l cu Thin khai-ha ).
Nh vy mi c th gi con ngi ng phm ti linh. Na ngi, na
Pht ni mnh anh nhi( Kinh tm Thnh.)
- 46 -

T Thi-cc sang lng-nghi, Thin-a c
thnh hnh ri nh c s tn ty trong v-tr, trong
x-hi v trong con ngi.
M u chng I H-t thng truyn, ta thy
trnh by nhng nt tht chnh:
Thin tn, a ty, th l Kin Khn c
nh ri vy. Thp v cao by ra, th l s sang hn
c nh. S ng v tnh c l thng ca n, th l
cng v nhu c quyt on ri . Cc loi t li
thnh phng , cc vt phn ra thnh n , nh vy s ct
hung sinh ra ri vy. trn Tri thnh tng, di
t thnh hnh, th l s bin-ha hin ta ri vy.
Tt c nhng nt i cng v nn hnh v tng
ca vn vt nh trn cho ta thy Thin a, cao ty, qu
tin, ng tnh, cng nhu, ct hung, hnh tngchnh l
nhng vt c nh hnh v nh v to nn v-
tr.
Con ngi, c nh-ngha nh mt vt bm
th kh m Dng v ng-hnh hon chnh nht th: phi
bit sng ng nhp vi s sng ca v-tr:
l s ha hp m Dng . Trong lTam ti:
thin, a, Nhn th con ngi thuc phn nhn nn
gia tc u i tri, chn p t, con ngi gia l
gi ch Ha. Ch HA y khng nhng ch ni n
con ngi lnh vc trai gi m ni bao gm ti ba lnh
vc l Ha Thin, Ha a v ha nhn.(1).
(1): Biu th ca ch Ha. ( l ch vng (): Trn u c
mt nt ngang () tng cho Tri, di chn c mt nt ngang () tng
cho t v gia l ch thp () tng cho con ngi l do s phi hp
ca Tri t vy). Hnh nh ch Vng Trn Thin bn c thm mt nt
- 47 -
trn ht l hnh thin nhn to thnh ch ch ( tc Tri l ch t trong
vn vt) l biu hin cho s thi-ha ca Tri t vy.(Qua biu tng
ch ch ny, ta c th hiu (suy on) c ti sao c Di-Lc c tn
danh l Di-Lc vng B-tt ha Di-Lc Vng Pht).

D
1 -
M DNG GIAO-CM v s quan-
h gia NG TNG LC PH vi THIN A.
m Dng ng hnh khi hu hnh ni con ngi
hay ni vn vt u th hin r ci Tnh ca ng hnh.
Ni khc i, mi vt hin hu c nhn ng ( tc con
s 5 trung-ng l M K Th) m kinh Dch
niCc hu Thi-cc l th ) tc l a, phn hu
hnh r nt ca s nui nng ca a-kh. Trong mi
hnh li c chia ra lm m v Dng . Tt nhin phi
c s quan-h vi lc kh ca Thin th vn-vt mi
c thnh hnh. Chng ta s bn tip vn ny phn
sau y.
Sch y-tng kim gim ni ln -ngha ca s
quan-h ny qua bi Thi h l kh Thin a m Dng
ca:
V hu Thin a kh sinh hnh,
D hu Thin a, hnh ng kh.
Tng hnh cu kh vit m Dng,
T kh quan l vit Thi cc.
Khi ta ni kh l ni n m Dng, khi ni hnh l ta ni
n ng hnh . Vn bin-ha tht l vi-diu, khng th
no trnh by ht c. y chng ta ch da vo Ni
Kinh phn no lm cn-bn trnh by nguyn-l bin-
ha ca m Dng giao-cm vi ng hnh. Trong Ni
kinh c nhiu thin bn trc-tip n m Dng , cc
thin khc d khng trc tip ni v m Dng nhng
- 48 -
vn ly l m Dng lm cn-bn cho mi vn- ca
con ngi.
Thin m Dng ng tng i lun m Trng
Ch-Thng gii-thiu trong (T-vn 5) bn v cc vn-
Thin a, thy ha, t thi, ng hnh, hn nhit, kh v
u ph hp vi hnh thn, tng ph ca con ngi. Cn
nhng vn khc nh thanh trc, kh huyt, biu l,
thng h, thnh tng, thnh hnh, khng c ci no i
ngoi o-l m Dng. Ngoi ra, nh vic chn mch,
quan hnh st sc, tr liu chm cu cng ly php theo l
m dng . Bi th mi t tn cho thin ny l m
Dng ng tng i lun.
M u thin ny vit:
Hong ni: m Dng l o: con ng
ca Thin a, l cng k ca vn-vt, l ph mu ca
bin ha, l bn th ca sinh st, l ph ca thn minh.
Tr bnh t phi tm bn: gc. V th tch Dng
thnh Thin, tch m thnh a. m th tnh, Dng
th to , Dng th sinh, m th trng. Dng th st, m
th tng. Dng ha kh, m thnh hnh. Hn cc sinh
nhit, nhit cc sinh hn. Hn kh sinh trc, nhit kh sinh
thanh. Thanh kh di, th s sinh ra bnh xn tit, trc
kh trn th s sinh ra bnh ph trng . l con ng
m Dng phn tc v con ng nghch tng ca bnh
vy.
Cho nn kh thanh dng thnh Thin, kh trc m
thnh a. a kh ln trn thnh my, Thin kh xung
di thnh ma. Ma xut ra a-kh, my xut ra
Thin-kh v th kh thanh Dng xut ra thng khiu ,
trc m xut ra h khiu. Kh thanh Dng pht ra
tu-l, kh trc m chy n ng tng , Kh thanh Dng
l thc cho t chi, kh trc m quy v lc ph.
- 49 -
Gii-ngha: Vn vt chi cng k: Hai ch
cng v k u c b mch : t sil mun
ni v vn- dt c u mi ln nh. Bi Dng ng vai
tr chnh ca kh sinh, m ng vai ch tr lp. Nn
mi c cu m Dng l cng k ca vn vt. Mi t
ln l cng () , mi t nh l k (- -). u mi tng
(ln), di l cng, ci vy quanh, ngn v nhiu hn gi
l k.
Trng cnh Thng ch: Vn-vt nh c m Dng m
thngli nhau c gi l cng , phn tn ra nh gi l
k.
Bin ha chi ph mu: Thin Thin nguyn k
i lun (T vn 66) vit: Vt n lc sinh gi l Ha,
vt n lc cc gi l Bin. Bin l con ng i dn
n ca ha, ha l giai-on thnh ca bin, m c th
bin thnh Dng, Dng c th bin thnh m. D cho
s bin ha a oan, nhng khng ngoi s sinh ra ca
m Dng, cho nn gi m Dng l cha m ca s
bin ha.
Sinh st chi bn th: Thin ly Dng sinh m
trng, a ly Dng st m tng.
Thn minh chi ph d: Kinh Dch m t
mDng bin ha n khng o lng c th gi l
thn , m Dng giao-hp lm cho vn vt c sng
t gi l minh:
Thn ca m Dng ha ng kh ca Thin, ha
ng hnh ca a sinh ra vn vt, cho nn mi gi m
Dng l ph ca thn minh.
Tr bnh tt cu k bn: Vng Bng ch: m
Dng v s sinh st bin ha ca mun loi ng tham
hp vi hnh thn con ngi . Cho nn trong php tr bnh
- 50 -
t phi tm v ci gc tc l tm v nhng qui-lut bin-
ha ca m Dng. Ch bn c ngha l gc. Gc
y l ly gc ca m Dng, gc tng ph, kh huyt,
thng h ca con ngi u ly gc m Dng, trong
lc nhng kh ngoi dm nh Phong Hn Th Thp
hoc t thi ng hnh cng u thuc vo hai kh m
Dng.
C tch Dng vi Thin, tch m vi a: Tch
Dng ln n ch cao nht thnh thin, tch m n ch
dy nht thnh a. y l ni tip ca cu trn, ni tr
bnh phi theo ci l ca Thin a m Dng.
m tnh Dng to: m kh ca a ch v tnh
cho nn theo l thng. Dng kh ca Thin ch v
ng, cho nn vn-hnh bt tc (khng ngng ngh).
Dng sinh m trng, Dng st m tng:
m Dng lc hng v vng v thnh th Dng-kh
sinh-pht, m-kh trng-thnh. m Dng lc hng v
suy v thoi th Dng-kh ng vai tr thu li, st, m-
kh ng vai tr b-tng.
Ma xun v h thuc m Dng ca Thin, cho
nn ch v Dng sinh m trng, ma thu v ma ng
thuc m Dng ca a cho nn ch v Dng st m
tng.
Dng ha kh, m thnh hnh: Thin ch v
sinh ra vt, a ch v thnh vt. cho nn Dng ha
kh ca vn vt th kh con ngi chng ta cng theo
Dng ha; m thnh hnh ca vn vt th hnh con
ngi chng ta cng theo m m thnh.
Hn cc sinh nhit, nhit cc sinh hn: M
nguyn i ch: Con ngi chng ta b hn, hn cc th
sinh ra nhit. V-d nh b thng hn sau li bin
thnh nhit chng. y l mt l. Thn chng ta b nhit,
- 51 -
nhit cc th sinh ra hn, v d nh ni nhit n cc s
sinh ra hn. y li thm mt l na.
Trng Cnh Thng ch: m hn v Dng nhit,
thuc v chnh kh ca m Dng. Hn cc sinh nhit
c ngha l m bin thnh Dng. Nhit cc sinh hn
c ngha l Dng bin thnh m. Thiu t ni ci th
ca ng sinh ra Dng, khi ng n cc th m sinh. Ci
th ca tnh sinh ra nhu , tnh n cc th cng sinh .y
chnh l ngha m sch Chu Dch ni rng Lo th
bin cn thiu th khng bin. Cho nn ci l ca m
dng h n cc th s bin sinh. Bnh ca con ngi
cng th, khi nhit thm th pht hn, hn thm th phn
nhit. o tr bnh cng th, nu nh ung lu ngy v
thuc kh hn s ha Ha.
Hn kh sinh trc, nhit kh sinh thanh, thanh
kh h tc sinh xn tit, trc kh ti thng tc sinh xn
trng, th m Dng phn tc, bnh chi nghch tng
d :
Vng Bng Ch: Nhit kh di th cc kh s
khng ha, cho nn sinh ra chng tiu chy, hn kh trn
th kh khng tn, cho nn sinh ra chng ph trng.
Trng Cnh Thng ch: Hn kh ngng di
cho nn sinh ra trc m, nhit kh tn trn cho nn sinh
ra thanh Dng. Khi ni thanh kh di c ngha l n
t trn m ging xung di cho nn sinh ra bnh tiu
chy. Khi ni trc kh trn c ngha l n t di ln
trn ngng li, v th sinh ra bnh ph trng . y l
trng hp phn tc ca thn hnh chng ta lm cho kh
nghch tng m sinh ra bnh. y cng ni v th v v
ca m Dng u c thng h.
C thanh Dng vi Thin, trc m vi a, a
kh thng vi vn, Thin kh h vi v. V xut a kh,
- 52 -
vn xut Thin kh: Vng Bng ch: m ngng trn
kt li thnh my, Dng tn di rt xung thnh ma.
Ma c t my m th-ha trn vn vt, cho nn mi
ni v xut a-kh. My da vo kh giao-hp, cho
nn mi ni vn xut Thin kh. Ci l ca Thin a
nh vy, kh thanh trc ca nhn thn cng nh th.
Trng Cnh Thng ch: y l on vn ni tip
trn. V tr ca m Dng u c ch thng h ca n.
Ring kh ca m Dng trn di cng tng giao ri
sau mi c vn hnh v th ri ha-sinh vn vt.
Kh thanh Dng thnh Thin, kh trc m thnh a. a
tuy bn di , nhng a-kh thng ln trn thnh
my. Thin tuy trn , nhng Thin-kh ging xung
thnh ma.
Do my ri sau mi c ma, c ngha l ma
tuy t trn ri xung, nhng thc ra n vn t a-kh
thng ln m thnh my. Cho nn ma xut ra t a-kh
ri do ma ri xung sau mi c my thng ln, do
tuy ni rng my tuy thng ln t a nhng thc s n
do ma ri t Thin xung cho nn mi ni my xut ra t
Thin-kh .y l con ng giao nhau gia m Dng .
Con ngi cng ng theo nh th.
C thanh Dng xut thng khiu, trc m
xut h khiu : Thng khiu y gm 2 tai, 2 mt, 2
mi, ming (gm c 7 l gi l tht khiu sanh quang).
H khiu gm tin-m (b sinh-dc) v hu-m ( ch hu-
mn).
Trng Cnh Thng ch: Kh thanh Dng ca
con ngi ly gc Thin nn ln trn xut thng
khiu. Kh trc m ca con ngi ly gc a nn xung
di xut ra h khiu. y mun ni rng kh m
- 53 -
Dng ni con ngi v vi my thng ln v ma ging
xung. Kh ca con ngi thng vi Thin a.
Thanh Dng pht tu l, trc m tu ng tng
: Tu l ni Tam-tiu thng hi vi nguyn kh v chn
kh; L l ch vo ni vn v l ni b phu v tng ph .
Trng Cnh Thng ch: Kh thanh Dng thng-
hi tu-l, cn phn tinh huyt thuc m trc th chy
vo ng tng. Ng tng ch v tng tinh.
Thanh Dng thc t chi, trc m quy lc ph:
Trng Cnh Thng ch: T chi l ci gc ca Dng-
kh. Lc ph c vai tr truyn ha vt m khng tng gi.
y ni v kh thanh Dng sanh ra t m-thc s sung-
thc cho t chi. Cn phn hn trc li quy vo lc ph .
T ch v t chion u ni v kh thanh dng ln
trn, on gia ni kh thanh dng pht theo ng tu-
l ra ngoi vo ni . y ni v kh thanh Dng l sung
thc cho t chi. Bi v Dng kh v vi Thin v nht, v-
tr ca n ngi cao nhng s vn-dng ca n li i khp
bn phng , lc hp cu chu
Thin ny (T vn 5) nhn mnh v vai tr ca m
Dng : Thin a l thng h ca vn vt. m
Dng l nam n ca huyt kh. T hu l con ng ca
m Dng . Thy Ha l trng v triu ca m Dng.
m Dng l ngun gc ca sinh thnh . Cho nn ni
rng: m bn trong ng vai tr gn-gi cho Dng ,
Dng bn ngoi, ng vai tr s-gi cho m.
Thin Thin nguyn k i lun (T vn 66) cng
lp li cng ni-dung nh cu trn (T vn 5).
Vn vt hu hnh, hu sinh-ha l nh vo kh ca
hai qu Kin v Khn.
Qu Kin:
Thon-t truyn vit: i tai Kin nguyn vn
- 54 -
vt t th = To rng thay! Nguyn kh ca qu Kin, vn
vt u bt u t .
Thon-t truyn vit: Ch tai Khn nguyn,
vn vt t sinh = Bao-la thay! Nguyn-kh ca
qu Khn , vn vt u c sinh ra t .
Thon-t truyn qu Kin vit tip: Vn
hnh v th, phm vt lu hnh = My ma bay i khp
ni lm cho phm v vt thnh hnh khp c.
Chng II Thuyt-qui truyn vit : Lp nn o
ca Thin gi l m Dng, lp nn o ca a gi l
nhu cng
Thin Thin nguyn k i lun (T vn 66) tm
ht cc ngha ca Kinh Dch trn ht sc su-sc : Vn
vt t th, ng vn chung thin (1). B kh chn linh tng
thng Khn nguyn (2). Cu tinh huyn lng, tht diu
chu ton (3). Vit m vit Dng , vit nhu vit cng
(4) U hin k v, hn th th trng (5). Sinh sinh ha ha
phm vt hm chng (6).
Dch ngha: Vn vt c t th, th ng vn vn-
hnh trn Thin vn, b-tn kh ra khp vn vt v con
ngi, bao gm chung hai kh Kin Khn, cu tinh c
treo sng trn Tri , nht nguyt v ng tinh chu hnh
c Thin-. Gi l nht m, nht Dng , gi l
nhu l cng , nt ti (m) v sng (ngy) c v tr
ca n, kh hn, th c vng lai, sinh sinh ha ha,
phm v vt c hin r.
Ch-gii:
(1): Trng Cnh Thng ch: Ng vn y l vn ca
Mc, Ha, th, Kim, Thy. Ch chung thin ni ng
vn vn-hnh ht mt vng Thin 365 v . Vn vt
nh vo s ha-nguyn () mi c sinh, nh vy ng
hnh vn hnh theo Thin vn khng ngng ngh. y
- 55 -
ng vi -ngha ca Kinh Dch:i tai Kin nguyn, vn
vt t th.
(2): TCThng ch: Ch chn linh y ni v quan-h
gia con ngi v vn vt . Cu tng thng Khn
nguyn ni a trong Thin, Thin th bao bc bn
ngoi a. Kinh Dch ni Ch tai Khn nguyn vn vt t
sinh.
(3): TCNhc ch: Cu tinh y l Thin-bng ()
Thin-nhu () Thin-xung (), Thin-ph (), Thin
cm(), Thin-tm (), Thin-nhm (), Thin-tr (),
Thin-anh ().
MNi ch: Tht diu y gm Nht, Nguyt, Kim-tinh,
Mc-tinh, Thy-tinh, Ha-tinh, Th-tinh. Ng vn hnh c
tr, c tc, c thun c nghch, v vi chnh s ca nh vua,
cho nn cn gi l tht-chnh ().
(4): Cu ny ly trong kinh Dch m chng ta trch
ra trn Lp Thin chi o vit m d Dng, lp a chi
o vit nhu d cng
(5): Ch u y c ngha l ni u-ti, ch hin l sng-
t. y v vi Dng l ngy, l sng, m l m l ti.
Ngy m vn hnh cng l m Dng vn-hnh c v
, tc l c mc- ca n. Ch th trng y l co
dui, l hn th vng lai.
(6): Cu trn y tm-tt nhng -ngha quan-trng nht
trong qu trnh Kinh Dch m-t s hu-hnh ca vn vt.
Ch sinh sinh ha ha th chng ta ni rt nhiu ln
trong quyn sch ny. Ring 4 ch Phm vt hm
chng mang mi ch mt -ngha ring m chng ta
phi gii-thch ring.
- 56 -
Thon-t truyn qu Kin vit: Vn hnh v th,
phm vt hm chng = My v ma ri xung khp ni,
(nh vy m) phm v vt c hm chng:
Thin nguyn o (sch Vn-tm iu long)
lp li ngha ca phm, vt, hm chng mt cch
tuyt vi. Ni-dung ca thin ny (xem li bi ta) m-t
qu-trnh hnh-thnh vn vt. Vn vt thnh hnh ty theo
trnh- kh-ha m n bm-th c n c nhng tn
gi khc nhau: Vn, c, Phm, Vt, Kh (), chng,
tng, hnhTa c th hiu mt cch tng qut nh sau:
c: l biu hin mt cch trn vn nht ca mt
vt v kh m vt bm th c ca Thi-cc, m
Dng: Mt mu sc, mt m-thanh, mt hnh-ng
- Tt c nhng g hin-hu trong Tri t u c
gi chung l vt: Nhn-vt, thc-vt, ng-vtni chung
l vn-vt.
Vn: L nhng biu-hin hi-ha nht v ci c
ca mi vt, n c khi vn vt c: Vn chi vi c d,
i h! D Thin a tnh sinh gi. Nhng g m con
ngi m-phng li ca vn, bng ch vit, m-nhc, hi-
ha cng ch l tc-vn: lm li, v li vn m thi.
Chng ta tm hiu vn ca Tri gi l Thin-vn, vn ca
ngi gi l nhn-vn , ca t gi l a-l.
Tng: L nhng vt c thnh Tri, hnh l
vt c thnh t: Ti Thin thnh Tng, ti a
thnh hnh. Trong thn-th con ngi, chng ta cng u
c Thin a. Ng tng l nhng vt bn trong ngi
thuc tng . Tng nh vy l nhng vt ch c ch
chng ta khng th s m c, khi chng ta s-m c
th n khng cn l tng na. Ta gi mn hc v ng
tng lc ph l Tng tng hc l th. Trong thin-nhin,
- 57 -
hnh gm c ni sng, cy c, chim mungth trong con
ngi chng ta hnh chnh l tay chn, da tht, tc tai
Lo t trong o-c kinh ni rt nhiu v vt
v tng, Ni-kinh cng ni rt nhiu v tng. Qu-trnh
c nhn nhn Thin, nhn a php tc: bt chc
Thin tng, a hnh l qu-trnh lm cho ci vn c
minh ; vn minh th s bt chc s gip cho Thnh-
nhn ch ra nhiu thnh-qu v vn-ha cho con ngi
dng.
H-t h truyn chng II vit: Ngy xa Bo Hy
th lm vng thin-h, ng ngng (ngng) ln
quan tng trn Tri, ci (ph) xung quan php di
t, ng nhn ci vn: ng nt ca chim th v nhng
g (thch-hp cho cuc sng) di t. Gn th ng ly
(kinh-nghim) thn mnh, xa th ng ly hiu bit cc
vt. Th l ng vch ra bt qui, nhm lm thng c
ci c ca thn minh, nhm phn loi c ci tnh ca
vn vt. ng tht dy li thnh ci li, ci v i
sn, nh c, nh ly (tng) qu Ly. H Bo Hy mt,
h Thn nng ln thay, ng o g lm li cy, un g
lm cn cy, em s ch-li v ci cy dy dn trong
thin-h, ng ly (tng) qu ch.
Nh vy, chng ta thy, tng l thuc Thin,
nhng con ngi c th bt chc theo s hu-hiu ca
Thin tng to ra vt cho con ngi dng.
T-vn c nhiu thin ni v tng, nh m
Dng ng tng i lun, Lc tit tng tng
luncng i theo nguyn-l .
Nhng vt m thnh-nhn to ra nh chng ta ni
trn gm nhiu loi: mang tnh-cch cao v thp. Nu
trnh- thp ta gi l kh:, tc l mc- ca mt
dng-c. V-d Ni kinh gi b-phn sinh-dc l m -
- 58 -
kh: , thin lc tit tng tng lun (T-vn 9) m
chng ta trnh by, gi T, Tiu-trngl kh.
Kh y l mt loi dng-c cha ng. Nhng nu
trnh- cao hn, ngi xa gi l phm: . mc
dng-c thi, cy n ch l nhc-kh.
Chng ta hy xem li mt vi on vn trong Vn
tm iu long nh-ngha v nhng ch trn: Ngng
quan th diu, ph st hm chngC hnh lp tc
chng thnh h, thanh () pht tc vn minh h. = (
Ngng ln quan phun ra ci diu, ci xung st
ci hm chngcho nn hnh c lp nn th
chng thnh vy, thanh pht ra th vn minh vy.
Chng ta thy ch : diu y l chiu sng
rc-r.
Ho Lc tam qu Khn vit: Hm chng kh
trinh(): hm cha iu chng l c th trinh.
Vn-ngn qu Khn li vit: Hm vn-vt nhi ha
quang = Hm cha vn vt m ha ra sng-sa.
Cn-c vo nhng ti-liu trn, chng ta thy ch
vn ch vo s hi-ha gia vn vt to thnh nt p
Tri v ngi. Ring t c kinh Dch xem nh l
mt ni cha ng, nui dng vn vt m khng bao gi
mt-mi. Ch hm c ngha l cha, l dung-np, l
giao-cm vi Thin ha-sinh vn vt.
Nh vn-tm iu long ni Hnh lp nhi
chng thnh, thanh lp tc vn minh th ch chng
chnh l vn nhng hin-hu r hn, qua m-thanh, mu
sc, chua cay, tanh kht, ngay mt t, gn-gi trc-tip
vi cuc sng con ngi. Ni r hn, vn v chng chnh
l ng v tnh, m v Dng. Nh vy phm v vt c
- 59 -
cha , c sinh ra v nui dng t vn ca Tri v
ngi v t chng ca t..

D
2
- NG HNH TIN THIN
Chu Lim-Kh vit Thi-cc thuyt gii-
thch cho -ngha ca Thi-cc .
Nguyn-tc ca bi ny khng di lm, nhng n
bao-qut mi vn- i vi v-tr t cha hu-hnh n
hu-hnh: v-cc, Thi-cc, m Dng, Ng hnh, con
ngiTa c th xem y l mt bng lc- hon-
chnh ca qu-trnh bao-la trn.

ON 1: V cc nhi Thi cc.
Sch Tnh l tit yu (TLTY) ch: tng trn
thng Thin vn v thanh, v x, nhng chnh thc l
ci gc, ci then-cht ca to-ha to ra mi phm v
vt trong Tri t. Cho nn, khi ni rng V-cc chuyn
sang Thi-cc khng c ngha l ngoi ci Thi-cc ra
cn c thm ci V-cc na.!.
Mt vn- t ra: Kinh dch ch ni Dch hu
Thi-cc m thi, nh vy khng th ni l cn c ci v-
cc na. Vy ti sao Chu Lim-Kh li ni V-cc nhi
Thi-cc?
Chu Hy tr li: Nu khng ni n Thi-cc th
v-cc s chm m vo mt trng-thi h-khng, tch-
mch, khng lm ci gc cho vn-vt. Tri li, nu
khng ni n v-cc th Thi-cc cng s ging vi mt
vt no thi, khng lm ci gc ca mun vn s
bin-ha.
on 2: Thi-cc ng nhi sinh Dng, ng cc nhi
tnh, tnh nhi sinh m, tnh cc phc ng. Nht ng nht
tnh h vi k cn , phn m phn Dng, lng nghi lp
- 60 -
yn. = Thi-cc ng m sinh ra Dng , ng cc th
tnh, tnh s sinh m, tnh cc th ng tr li. Mt ng,
mt tnh cng lm gc cho nhau, phn ra lm m, phn ra
lm Dng. Th l lng nghi c lp ri vy.
Phng Hu-Lan cho rng: Ci nht ng, nht
tnh ca Thi-cc c th xy ra ng thi vi nhau(1).
Sch TLTY gii-thch rng: Thi-cc c ng v
c tnh. l s lu-hnh ca Thin-mnh.
Cu Lng nghi lp yn c ngha l c s phn
ra r nt v m Dng. Thi-cc l l vi-diu ca bn
nhin. ng-tnh l c-cu vn-hnh ca c. Thi-cc l
o ca Hnh-nhi-thng. m Dng l khca hnh-
nhi-h. Nu o khng c kh th o s khng thnh
hnh-th. Nu kh m khng c o th kh s bt lp:
khng th thnh v tn-ti c.
Trnh t ni rng: ng tnh th v oan, tc l
khng c u-mi. m Dng th v th tc l khng c
bt u.
Sch TLTY ni tip: Thi-cc ty theo m Dng
m thnh ng tnh. m Dng th da vo ng tnh m
s sinh ha s hin ra Th i th hn li, Nht i th
nguyt li. Xun sinh, h trng, thu thu, ng tngvn
c cng theo l thng m thi.
NG V TNH
Thin ng tnh sch Thng-th gii-thch:
ng m khng tnh, tnh m khng ng l vt.
ng m khng ng, tnh m khng tnh, l thn.
Khi ni rng ng m khng ng v tnh m khng
tnh khng phi l khng ng hoc khng tnh. Vt th
thuc loi bt-thng, cn thn l ci vi-diu ca vn-
phm., vn-vt.
- 61 -
Qua li gii-thch trn ca sch Thng-th chng ta
thy rng tt c cc s vt c-th, trong lc ng th ch
c ng m khng tnh, trong lc tnh th ch c tnh m
khng ng. Mt s vt no c hnh dng nh th ny
th s th ny ch khng ng thi l th kia , v ngc
li. l ngha ca ch bt thng. Thi-cc th khng
nh vy. Khi ni Thi-cc ng m khng ng, tc l
ni trong ci ng ng thi c ci tnh, khi ni tnh m
khng tnh tc l ni trong ci tnh ng thi c ci ng.
l -ngha ca vn- m trung hu Dng, Dng
trung hu m, l -ngha cu ni thn diu vn phm.
Sch TLTY nhn mnh: Thi-cc ty theo m
Dng m thnh ng tnh, m Dng th da vo ng
tnh m s sinh-ha s hin ra. V d nh con kin trn
chic ci xay. Ci chuyn-ng th con kin cng theo ci
m ng. Ci ngng li th con kin cng theo ci m
ngng. Con kin chuyn-ng nh ci xay tuy nhin, cng
nh s chuyn-ng ca con kin m ta thy c s ng
tnh ca ci xay.
Con ngi c c ci o cng ch l c ci
thnh. Thnh chnh l Thi-cc. Xa nay cha c
mt vt no, d nh bng si lng m thot khi ci l
.
Sch Trung-dung ni: Thnh gi, Thin chi o
d: Thnh l o ca Tri..
Thnh chi gi, nhn chi o d: thc-hin c
(o Tri) l o ca ngi.
Nh vy Thnh gi chnh l Thi-cc, cn qu-
trnh thc-hin y thi cc ni con ngi gi l
Thnh chi gi.
- 62 -
on 3: Dng bin m hp nhi sinh Thy Ha
Mc Kim Th. Ng kh thun b t thi hnh yn. Ng
hnh nht m Dng d.. m Dng nht Thi-cc d.
Thi-cc bn v cc d. Ng hnh chi sinh d, cc nht,
k tnh. V cc chi chn, nh ng chi tinh, diu hp nhi
ngng . Kin o thnh nam, Khn o thnh n, nh kh
giao cm, ha sinh vn vt, vn vt sinh sinh nhi bin-ha
v cng yn.
= Dng bin, m hp m sinh ra Thy Ha Mc Kim
Th. Ng kh thun m ta rng ra cho bn ma vn-
hnh c vy. Trong ng hnh, mi hnh u c mt m
Dng . Trong m Dng u c mt Thi-cc. Thi-cc
ly gc v cc. Ng hnh sinh ra, mi hnh c mt tnh.
Ci chn ca v cc, ci tinh ca nh kh v ng
hnh, hp li nhau mt cch vi-diu ri ngng-t li:
Kin o thnh nam (trai), Khn o thnh n (gi). Hai
kh giao-cm nhau ha-sinh ra vn-vt Vn vt c
sinh sinh ri bin-ha n v cng vy.
Theo TLTY th trong thin-h khng vt no sinh
ra ngoi ci tnh, tc l khng vt no l khng c tnh.
Ni chung, vn vt thng-th vo Thi-cc. Ni ring, mi
vt u c mt Thi-cc.
Thiu Khang-Tit ni: o l Thi-cc, Tm l
Thi-cc. Khi ni rng Tm l Thi-cc ni rng vn
vt tng-hi Tm.
Phng Hu-Lan gii-thch r hn:y r-rng l
Thi-cc sinh ra m Dng ng hnh . Trong lc ,
Thi-cc li thc s hin hu bn trong m Dng ng
hnh .
Thin L, Tnh, Mnh sch Thng th gii-thch
: Nh kh v ng hnh ha-sinh ra vn vt nm hnh
khc nhau, hai kh hin thc. Hai kh ly gc ci nht.
- 63 -
l ci vn-th ca vn vt quy vo ci nht. Ci nht
cng thc s c vn phn (phn ra thnh hng vn). D
ci vn th hay l ci nht, mi ci u chnh c vai-
tr ca mnh th s ln nh s c nh.
Chng ta thy rng trong Thi-cc thuyt, Chu
Lim-Kh gi ng hnh l ng kh. Trong Thng th ng
li gi m Dng l nh kh. Nh vy, theo ng, d l
m Dng hay l ng hnh, tt c u l kh.
Chu Hy ni: Trong khong Tri t, c l, c
kh. L l o ca Hnh-nhi-thng, l ci gc sinh ra
vn vt. kh v kh ca hnh-nhi-h l nhng hnh
dng c-th ca vn vt. Cho nn, con ngi sinh ra c:
bm-th ci l, sau mi c tnh, ni khc i, con
ngi hay vn vt phi bm-th ci kh sau mi c
hnh.
Tm li, kh ngng-t thnh mt vt no th vt
chnh l n, v n bm-th c ci l, ci Thi-
cc. Ci m vt bm-th c cho ring mnh. Gi l
Tnh.
Qua 3 on vn trn ca Thi-cc thuyt, ta
thy c bng lc- tht r bng nhng nt chm ph
i t v-cc cha hu hnh n Thi-cc, m Dng,
ng hnh hu hnh, hu tnh ca vn vt.
Trong y-hc, con ng vt ha trn c
thc-hin mt cch tuyt-vi t sinh-l, bnh-l, dc-l
v c iu-tr-l na.
M DNG NG HNH QUA MT S DC LIU,
Thin tng ph kinh mch tin hu bnh mch
sch Kim-qu yu-lc nhn mnh n vic con ngi
bm-th kh ng hnh: Ph nhn bm ng thng ,
nhn Phong kh nhi sinh trng. Phong kh tuy nng sinh
- 64 -
vn vt, dic nng hi vn vt , nh thy nng ph chu,
dic nng phc chu. = i! Con ngi bm-th kh ca
ng thng, nhn Phong kh m sinh v trng . Phong-
kh tuy c th sinh ra vn vt, m cng c th hi vn vt .
V nh nc c th lm cho chic thuyn ni ln , nhng
cng c th lm cho chic thuyn b lt p xung .
Ch ng thng y chnh l ng kh, l ng
hnh. Ch Phong kh l ni chung v kh Thi-cc, m
Dng, ng hnh.
Con ngi sng c ngha l thc-hin qu-trnh
khi-ha hp vi Thin a, m Dng ng hnh qua tng
thi ca i mnh. Bt c mt l-do no do ni thng
con ngi s bnh. hay ngoi cm lm mt i s thng
bng ca kh-ha th
Lo t ni: tn hu d, b bt tc. Theo
nguyn-l , ngi xa, nht l Thn-Nng dng
dc tr bnh. Ni khc i, Thn-Nng dng dc
b t, iu-ha s thnh suy trong con ngi.
Mi mt dc vt bm-th mt kh no trong
ng hnh sinh ra, c tnh c v
ng Dung-Xuyn t vn- : Dc gm c
cn-trng, th thch, r c, da cy tt c u khc vi
con ngi, vy m n li c th tr c bnh ca con
ngi. Ti sao vy?
ng t tr li: Tri t ch l hai kh m Dng
lu-hnh thnh ng vn (Kim Mc Thy Ha Th),
i-i nhau m thnh lc kh (Phong Hn Th Thp To
Ha). Con ngi sng l ly gc Thin v gn-gi vi
a , tc l con ngi bm-th ng vn lc kh sinh ng
tng lc ph.
Phm cc vt tuy hnh dng khc vi con ngi ,
nhng khng vt no khng ly gc kh ca Thin a
- 65 -
sinh: sng. Ring s vt v ch c c mt kh cho
nn khc vi con ngi, con ngi th bm-th c ton
th kh trong Thin a.
Nay gi-s kh trong con ngi nghing v thnh
hay nghing v suy, nh vy gi l bnh. Ngi xa
mn mt loi dc vt no bm-th c mt kh
iu-ha s thnh-suy trong thn-th mnh lm cho thn
chng ta tr li bnh-ha.

TNH DC CA THO MC
ng nhn mnh:
: Ci gi vt chi m Dng d bin-ha nhn
thn chi m Dng d.
Chng ta nghe Chu Hy nh-ngha tnh ca vn
vt qua bi Thi-cc thuyt, chng ta hy nghe ng
Dung-Xuyn trnh-by r hn v tnh ca dc-vt trong
vic tr-liu:
Hnh thnh tnh dc:
ng t vn- ( iu 5/ Bn tho vn p):
Mi vt, mi vt u c mt tnh, nhng mi
tnh nh vy c thnh hnh nh th no?
ng ni: phi xt n cch sinh ra ca n bit
c tnh ca n . Nu n cm-th c kh ca Dng
sinh ra th tnh ca n thuc Dng . Nu n bm-th
c kh ca m sinh th tnh ca n thuc m. Hoc
c khi n bm-th c Dng kh trong m, hoc bm-
th c m-kh trong Dng . Ta phi nhn tng-qut s
sinh thnh ca n khu bit v tnh, tc l ta xt s
chung thy ca mt vt ri thm vo s khc bit v hnh,
sc, kh, v ri sau mi nh c tnh.
- 66 -
ng a ra th-d ca nhn-sm. Theo ng, c
ngi cho l nhn-sm b kh thuc Dng, cng c
ngi cho l n sinh ra tn (dch) thuc m. y l chng
ta ch lun v kh-v ca nhn-sm m li khng xt n
ci l sinh ra n nh th no.
V th chng ta khng nh c ci tnhca n.
Theo s nghin-cu ca ng , ng trch hai cu th
trong Bn tho cng mc:
Tam nha ng gia,
Bi Dng hng m.
= (Cy nhn-sm mc) nhnh c 3 chc, nm l, Bi v
Dng hng v m.
Nhn-sm sinh vng m thp ca rng cy
Liu-ng. Theo ng, tt c tho-mc sinh ra vng m
thp , bm-th c kh ca Thy m nhun trch v th
v ca n kh cam v c cht trp dch. Nhn-sm nhnh
c 3 chc v 5 l l theo ng vi con s ca Dng. Mm
ca n mc ra t trong t m thp, l do m m sinh
ra Dng , cho nn t trong m-v () ca cam kh c
kh sinh ra Dng. Kh ny ta c th nm bit c.
Nguyn-kh trong thn-th con ngi xut ra
t Thn thy t ln n Ph, l sinh ra t m m
xut ra Dng, n ng mt ci l vi nhn-sm cng t
m sinh ra Dng .
Nhn-sm c th i ha kh , kh ha s ln trn
xut ra ming v mi thnh tn-dch . y cng l ci l
chng ta bit c Nhn-sm sinh ra tn-dch . Chng
ta khng th ch da vo v ca n m thi . Cho d l
lun v kh-v th ta cng thy rng trong ci cam kh
- 67 -
vn hm cha ci kh sinh pht, y chnh l con ng
do m m xut ra Dng vy.
Bn v ni sinh ca Nhn-sm, ng cho rng bc
phng thuc Thy, qu, n thuc qu Khm . Qu
Khm th ngoi m trong Dng. Nhn-sm sinh ra Bc
phng, l Dng trong m. Qu Khm thuc Thy.
Kh Thin Dng u xut ra trong Thy. Trong con
ngi Thn v Bng-quang thuc Thy. Bao gi Dng
cng ha kh bc ln t Thy, n xut ra ming mi
thnh h hp, n lm sung cho b-mao s thnh v-kh.
cng l con ng m Dng-kh ca Tri t
hm sn trong Thy, khi ha n s thnh kh ri xut
ra trn ngp trong vn vt.
Trong ng hnh, Thy thuc bc-phng, Nhn-
sm sinh ra bc-phng, bm-th c Dng-kh trong
Thy, v th n tng-hp vi qu-trnh kh ha trong con
ngi. V th ngi ta mi ni rng Nhn-sm i nng
b kh.
Theo ng khng ch Nhn-sm mi theo ci l .
Mt s dc-vt khc cng vy. C-s l-lun ny cho ta
bit c ci tnh ca vn vt. (133).
Nu bc-phng m ta thy c loi Dng-dc
sinh ra t trong m, th tri li, nam-phng ta cng
thy c m-dc sinh ra t Dng . V-d nh Chu-sa:
chng hn.
Nhn-sm thuc Dng trong Thy, : n-
sa thuc m trong Ha. n-sa sinh ra Thn chu v
th c gi l Thn-sa. Ngi i dng Lu-hong
v Thy-ngn luyn thnh mu xch () mo danh l
Thn-sa. Li cn c Linh-sa cng dng hai v trn
luyn thnh, c tn l Nh-kh-sa, cho rng n c cng-
- 68 -
nng b Khm in Ly. Php ny hc theo Bo-phc t.
nghe ni Bo-phc t nh ung thuc ny m thnh tin:
Thy-ngn thuc m-trp trong thch, Lu-hong
thuc Dng-trp trong thch (). Luyn chung li s
bin ci m ca Thy-ngn hon-ton quy v Dng mu
ca n l thun xch, ging ht vi mu ca n-sa.
Nhng y l do nhn-to. Khi m m hon ton quy v
Dng th m b tn ch cn li c Dng m thi, ngoi
ra n li cn ci c-tnh ca Ha luyn. Nu chng ta
dng n tr Dng thoi m th c, cn nh dng
b Dng ch m th khng c . N khng bng n-
sa, v n-sa do t nhin ca Thin a o-luyn m
thnh : trong Dng c hm cha m, bn ngoi n l ra
bng mu Ha , bn trong n hm cha Thy m.
n-sa ca t-nhin khng nh n ha-lc, nh th mi
l cc k thn-diu, khng th ly thy-ngn v lu-hong
m ni v n-sa c.:
Trong ha hm cha thy-kh, v th n-sa c th
nhp vo Tm, lm ch cho m An-thn. Trong lc
Linh-sa v Thn-sa do luyn thnh khng c tnh
Dng trung hm m.
Duy ch c Ly Ha ca nam-phng luyn thnh
Chu-sa mt cch t-nhin, bn ngoi bc-l ra mu ca
Ha, bn trong hm cha Thy m, n hp vi qu
Ly: ngoi Dng ni m, m trong Ly l Thy
trong Khm. Chu-sa bn ngoi c mu ca Ha, bn trong
hm cha Thy-ngn, l tng ca Khm Thy hm
cha trong Ly Ha, v th n c th b cho Thy ca qu
Khm , nhm trn-an c Ly cung: dng huyt an thn.
ng Dung-Xuyn nhn mnh: Nhn-sm bm-
th Dng-kh trong Thy nhm b kh, Chu-sa bm-th
- 69 -
m-kh trong Ha nhm dng huyt, mt sinh bc-
phng, mt sinh nam-phngnh ta bit c
vn- nam bc, Thy Ha, m Dng, huyt kh tt c
c ci l ca n bc phng thuc Thy phn ln sinh
ra loi dc sinh kh phn, nh Hong-k chng hn.
Nam phng thuc Ha phn ln sinh ra loi dc sinh
huyt phn nh nhc-qu chng hn.
Trn y, chng ta i t nh-ngha ca tnh
trong Kinh Dch cho n tnh trong dc vt, qua nhn-
sm v Chu-sa.
Tnh ca dc khi ung vo ngi, n s c nhng
bin-ha ca n trn cn-bn ca ng hnh sinh khc th-
hin qua hnh, sc kh v
So-snh gia Hong-k v cam-tho v mt l
ca ng hnh v l ca Thi-cc:
ng Dung-Xuyn ni: Cam-tho v chnh
cam nhp T V, n ch c th ch khng c tu(b
i), n b trung-kh ha cc v dc khc . Tuy n khng
sinh ra H-nam trung chu m li sinh vng cc ty
ca Cam-tc, l v a (th) ca Cam-tc thun-hu, v
th n sinh ra Cam-tho c r di su n 4, 5 xch , khng
khc vi Hong-k.
Th nhng Hong-k th bn trong rng thuc vo
kh-phn, l n c c Thy-kh trong Th. Cn
Cam-tho rut c (thc) n c c ci hu ca Th-
kh, v th r di su m thc, tuy n sinh ty nhng thc
s c c kh ca trung Th. Ni chung, ci l ca ng
hn, khi phn ra ni th n c nhng khc bit nhau.
Nhng khi hp li lun chung th n cng ng nhau t
mt Thi-cc.

Vai-tr ca Th v trong ng hnh:
- 70 -
Nh chng ta thy trong on 3 ca Thi-cc
thuyt , ng hnh t m Dng bin hp m ra. m
Dng t Thi-cc m ra, Thi-cc ly gc v-cc. Khi
hin-hu ra bng vn vt hu hnh th trong ngi c ng
tng, T Th ng trung-ng, trong dc v th T Cam
ng trung-ng. Nh vy vai-tr ca cam phi quy T.
ng Dung-Xuyn t vn- xa hn : Ngi ta
tr bnh bng dc thng ly v lm chun. V cam th
quy vo T-kinh, th nhng cam-v dc rt nhiu, c
khi n nhp thng vo T V, hoc c khi n kim nhp
vo 4 tng khc. Ta phi phn-bit nh th no cho r?
Theo ng th chnh v ca Cam th nhp thng vo
T-kinh , cn nu n kim kh, kim toan, kim hm,
kim tn, ta gi l gin v ca Cam, nhng v ny
kim nhp vo t tng cn li:
- Cam-tho thun cam, c th b cho T-m, c
th ch cho Dng-kh ca V, hoc dng sinh, hoc
dng thc, hoc dng n ha trm loi dc,
khng u l khng thch-nghi.
- Hong-tinh v cam m nhiu trp, ng l
dng b cho Thp-kh ca T.
- Sn-dc: Sc bch km v toan, cho nn n
b T v kim nhp vo can v Ph.
- Bch-trut: V cam m kh n, cho nn n b
T n Th, ha can-kh nhm th-thi T-kh.
- Thng trut: V cam m kh to, cho nn n
s lm to c V, kh c Thp.
- Hong-k:V cam m kh thnh, cho nn
dng n b kh.
- Long nhn quy T, n c sn-xut ti
Vim-chu, c c sinh ra t Ha kh ca ma
- 71 -
h-lnh, l Ha sinh Th, cho nn n b Tm
kim b T
- S-qun-t nhn v cam c th b
T li c th git c cam-trng (), nhn v kh
ca n kim hng x , n mang tnh n-lit ()
cho nn khi ung vo th k ung nhit tr, nu
phm phi th b tiu chy, ging ung ba-u lc
nng th tiu chy vy.
- Hong ngu (b) tht ca n thuc cam n,
i b T V.
- Tht d tuy cam nhng li c kh tanh, n c c
v n ca Mc, cho nn n b T kim b can.
- Tht heo tuy cam nhng kim hm, n c c
hn tnh ca Thy Th, cho nn n t T v
nhun Thn.
- Sa ngi v cam, ly gc ci trp ca vic n
ung, n c c kh-ha ca Ph v V m thnh,
cho nn n c th nhun-dng V, t sinh
huyt-dch, b c T-m rt tt.
- cam tng v cam nhng hng li lit
cho nn n ch v l ci kh ca T.
- Mc-hng s d l c kh chnh v kh n
quy T nhng v li kim vi tn, li c c ci n
ca Mc-kh, sc ca n l lm s Th. V li thn
Mc-hng gm 5 nhnh, 5 l, 5 tit, tt c u hp
vi con s ca T Th, v th n l c T.
Nu k v cc loi qu: tri cy, ta c:
- i-to v mu hng, nhc mu hong, b
thuc tn, nhc thuc cam, n c tnh Ha sinh
Th, v th n thun dng b T V.
- 72 -
- (tri l) v cam nhng hm cha thy
tn, v th n lm nhun T Ph.
- l-chi sinh ng-nam v cam toan, cho nn
n quy T v can n v b.
Ni tm li, cam-v u nhp T nhng ta nn xt thm v
c kim mi loi dc bit n nhp vo tng no
trong vic cha tr

Vn- sc, v ca Thy Ha cng mt gc:
Chng ta cn nh, ng hnh trong Thi-cc cho ta thy
Thy v Ha cng xut ra mt gc. Thy lm gc cho
Ha, Ha lm gc cho Thy.
a)- V kh l v ca Ha, th nhng c v kh u
khng b Ha, ngc li ch t Ha, ti sao?
ng Dung-Xuyn ni rng vt
n cc th phc: quay tr li.
Dng cc th m sinh . Nu lun
qu th trong qu Ly c ho
m, l ci tng trong Ly Ha
hm cha Khm Thy.
Phm loi dc no c
Ha-v th bn trong u hm cha
Thy-tnh v n c th ging Ha. y l ci l Thy
Ha h-cn: Thy v Ha cng lm gc cho nhau. V-d:
Hong-lin v chnh kh cho nn n nhp thng vo
Tm-kinh nhm t Ha.
Chi t v kh tng ca Tm-bo, cho nn n t
Tm-bo-lc (t Ha)
Lin-kiu: cng tng ca Tm-bo-lc nhng cht
ca n khinh, dng: nh v ta rng v vi kh, v th n
- 73 -
khi thanh t ln trn , n lm thanh c Ha ca Tm v
Thng-tiu u mt.
Lin t tng ca Tm, nhng lin-tm li nm
trong gia, v ca n l cc kh , v vi ho m trong qu
Ly , dng n thanh ci Ha Tm.
Hong-cm v kh bn trong nhiu h khng, c
nhiu l rng. Trong con ngi, ch c Tam-tiu l c
nhng l rng vn-hnh Thy kh, n ch Tng ha.
Hong-cm rng bn trong n nhp vo Tam-tiu, v li v
ca n kh v th n ch v vic thanh c Tng Ha.
, m-tho, H hong-lin v kh m rn sp
, n kim c tnh ca Thy, Mc, cho nn u c th t
Mc Ha ca Can v m . Duy c m tho r nhiu,
mc su v nh, cho nn n t Ha kim ging li. H
Hong-lin th ch th : gi ly m khng i. l iu
nn phn-bit.
i-hong v kh, hnh to m kh lit cho nn n
i vo T V, h Ha cng nhanh.
b)- Kh c dng t Ha, sc thng mu vng, ti
sao th?
ng Dung-Xuyn ni rng Hong l mu ca
Th. L ca ng hnh, h cng thnh th thoi. Sc ca
Ha mu hng, kh n sinh Th th sc n thnh hong .
Ta thy c mu Hong l mu Ha thoi. V th loi
dc hong v kh u ch thoi Ha. Trng-hp v
kh m sc khng hong, l n kim c tnh khc na.
V-d:
- 74 -
- Hoa phn sc bch v kh m c cht dch () v
th n cng-nng t Ha t m cng-nng t Thn th
nhiu.
- n-b sc hng v kh, do n thanh c Tm
Ha m hnh huyt.
- Thanh-i sc thanh, v kh, n thanh c can
Ha v tt c Phong
Trn y, chng ta i t Thi-cc , Thi-cc
thuyt n vai tr ca Hnh, sc, kh, v ca dc tnh
tc-ng vo ng tng lc ph ca thn-th con ngi.
Thy hay Ha, b hay ttt c u theo lut vn-hnh
ca Tri t c gii-thch qua Kinh Dch: m Dng
giao-cm ha-sinh, l cng thng, bin-ha
Di y chng ta tip-tc trnh by:

TNH THIN&C
on 4: Duy nhn d, c k t nhi ti linh. Hnh k sinh
h, thn pht tri h. Ng tnh cm ng nhi thin c phn,
vn s xut h.
Dch ngha: Duy ch c con ngi bm th c ci t-
kh ca ng hnh nn c ti linh. (Xem phn Ng hnh
trang 98). Khi hnh-th sinh th thn cng biu-l ra
c s hiu bit. ng tnh cm-ng nhau m thin c c
r, vn s t m ra vy.
Theo TLTY th Mi ngi u c ci l ng tnh,
nhng thng lm mt i bi s ng sc .
Hnh sinh ra m, thn pht ra Dng.Ng
tnh tc l ng thng chi tnh, do cm vt m
thnh ng (Xem li phn m ng hnh v Dng ng
hnh ni H- quyn Sng-o). Dng kh ng
- 75 -
thnh thin, m kh ng thnh c. Tnh ca ng thng
khc nhau nn to ra thnh mun ngn s vic khc nhau.
Chu Hy ni trong Thi kinh truyn t:
Nhn sinh nhi tnh, Thin chi tnh d, cm vt nhi ng,
tnh chi dc d. = Con ngi sinh ra l tnh, l tnh
Tri, cm bi vt m thnh ng, l ci dc ca tnh.
TLTY dn li ca Chu Hy ni: Nh kh v ng
hnh giao-cm m sinh ra con ngi v vn vt. Sinh ra
nhng c s khc nhau v tinh-kh v th kh. V-d
con ngi u trn tng trng cho Tri, c chn vung
tng-trng cho t, dng ng th bnh chnh, oan-
trang, thng ng, l v con ngi bm-th c ci
chnh-kh ca Tri t, cho nn h mi bit c o-l,
c c tri-thc.
Vn vt khc ch bm-th c ci kh lch (1), cho
nn loi cm th th sng v sinh trng theo hng ngang
( honh sinh), loi tho mc th sng v sinh trng
theo hng u xung di ui li hng ln trn ( l
qu Thin a B).
Trong s cc vt, vt no c gi l c tri: bit
cng chng qua l thng c mt con ng duy nht
cho ring mnh m thi. V-d: con ri c th bit cng t,
con ch ch bit gi nh, con tru ch bit cy rung m
thi.
Nh vy, con ngi bm-th ci t-kh ca ng
hnh nh thin ng vn sch L-k ni, do ch c
con ngi mi c Nhn, ngha, l, tr, tn bit trc-n,
bit thn, bit thng ght, bit phi triTt c nhng
ci c Kinh Dch cng nh cc nh Nho gi l c
tnh, n l ci biu-l ca tnh.
- 76 -
Ni khc i, n ging nh Trung-dung gi l
Trung. D trung hay tnh, n vn l ci cha pht ra.
Phng Hu-Lan ni: Ci cha pht ra gi l
Tnh; ci pht ra gi l Tnh. Ch c Tm mi bao-
qut c c ci pht v cha pht. y gi l Tm
thng c Tnh ln Tnh.
Chu Hy ni: ngi ngi c mt Thi-cc, vt vt
c mt Thi-cc.
Phng Hu-Lan cng gii-thch v ng- cho rng
s-d con ngi v vn-vt khc nhau v Tnh l v
chng bm-th c ci thanh-kh hoc trc-kh khc
nhau m thi.
ng ni: Ci kh m con ngi bm-th c l
thanh v chnh, v th nn con ngi c th bit c
iu m mnh bm-th c chnh l l, l Thi-cc . Mc
d c th bit, nhng vn phi hc bit theo tng giai-
on tui. Theo li ni ca Chu Hy, ci c gng, ci hc
chnh l cu ni: cch vt tr tri ca i-hc .
CH THNH.
(Bi Nim hng ( Kinh cng t thi) c cu: o gc
bi lng thnh tn hip). Th no l Thnh?
Sch Thng-th gi tnh Thin ca ngi l cng-
phu thc-hin c ci m Trung-dung gi l Thnh.
Chng Thnh sch Thng-th vit: Thnh l
ci gc ca thnh-nhn . Cu i tai Kin nguyn vn-vt
t th l ci ngun ca Thnh vy. Cu Kin o bin-
ha cc chnh tnh-mnh lp nn ch Thnh. N l
ci thun-ty ch thin. Kinh Dch ni: Nht m nht
Dng chi v o, k chi gi, thin d, thnh chi gi, tnh
d.
- 77 -
c nguyn, c hanh l l thng ca
Thnh. i! Kinh Dch to rng thay, l ngun ca tnh
mnh vy.
Sch Thng-th cng gii-thch v ch c ni
trong Thi-cc thuyt. M u chng Thnh, c,
c, sch Thng-th vit:
: Thnh v-vi, c thin c.
Ci Thnh m bt ng (v vi) th l ci c ca thin
c.
Chng 5 H-t h truyn vit: C gi, ng chi
vi, ct hung chi tin hin gi d = C l im nh ca
mi ci ng, l s hin ra trc ca mi im lnh d .(
ch thp (): c thin).
Chng Thnh sch Thng-th nh-ngha c:
ng nhi v hnh, hu v chi gian gi, c d = Ci ng
m cha thnh hnh, n vo khong gia hu v v, gi
l c.
Con ngi tnh vn thin, nhng trong qu-trnh
hnh-ng v va-chm vi s vt khc khng phi lc no
cng hp vi trung. Nu khng hp vi trung th gi l
c.
Chng ta thy rng theo Kinh Dch th Dng l
cng, m l nhu, con ngi bm-th kh m Dng nn
tnh cng c cng nhu. Khi cng nhu khng ha-hp
ng n s lm cho ng tnh b cm v ng, khng hp
vi Trung, l c.
Chng Thn ng sch Thng-th nhc li cu
ni trong Trung-dung: C qun-t thn k c: cho nn
ngi qun-t phi thn-trng trong lc hnh-ng mt
mnh.
- 78 -

on 5:
Thnh nhn nh chi d trung chnh nhn ngha

Thnh nhn chi o nhn ngha trung chnh nhi d h

nhi ch tnh (v dc c tnh) lp nhn cc yn. C
( )
thnh nhn d Thin a hp k c. Nht nguyt

hp k minh, t thi hp k t, qy thn hp k ct

hung. .

Dch ngha: Bc thnh-nhn nh rng nh nhn
ngha trung chnh (Chu Lim-Kh t ch: o ca thnh
nhn ch l nhn ngha trung chnh m thi) m ch v tnh
(t ch: v v dc nn tnh). l o lm ngi c
ng-n n cc ri vy.
Cho nn thnh-nhn l ngi hp vi ci c ca
Tri t, hp vi ci sng ca mt tri, mt trng, hp vi
ci th-t ca 4 ma, hp vi im lnh d ca qu thn.
Sch TLTY ni rng tnh l ci chn ca Tnh.
Nu con ngi khng c ci Tm tch-nhin v dc
c tnh th lm sao c th i-i vi ci bin ca vn
vt m thng nht ci ng ca vn vt.
Cu Lp nhn cc yn c ngha l qu-trnh hnh
ng ca mt ngi rt tiu-chun, ng-n.
- 79 -
Chng Thun-ha sch Thng-th vit: Tri
ly Dng sinh vn vt, ly m thnh vn vt. Sinh l
nhn, Thnh l Ngha. Cho nn thnh-nhn bn trn
dng nhn dc vn vt, dng ngha chnh
vn vt.
Chng ta nhn thy ni-dung ca on vn trn
nhn mnh n cch sng ca con ngi, l gi cho
c tnh.
Cu trung chnh nhn ngha r-rng l nhc-nh
chng ta sng ha-hp vi l bin-ha ca m dng m
thi.
Tit u tin ca thin Thng c thin chn lun
(T-vn 1) ghi:
Hong hi K B: Ta nghe rng ngi thi
thng c tui c n trm m ng-tc vn khng suy
yu. Ngi thi nay tui mi na trm m ng-tc u
suy yu. l v thi th khc nhau ? hay l con ngi
sp mt i (s ha-iu m Dng )?.
K B p: Ngi thi thng c u bit ci o
tu-dng, h bt chc theo l (bin-ha ) ca m Dng,
h ha-hp c vi thut luyn tinh-kh. H n ung c
iu-, thc ng theo l thng , khng lao-ng mt-
nhc mt cch cu-th . Do hnh-th v thn-kh ca h
y- c th sng trn tui Tri. Trm tui mi
cht

NHN NGHA L O CA NGI
Chng 2 Thuyt-qui truyn vit: Ngy xa
bc thnh nhn vit ra Dch l by t s sng thun vi
ci l ca tnh mnh. Cho nn, ci o lp nn Thin gi
l m v Dng, ci o lp nn a gi l nhu v cng
- 80 -
,ci o lp nn nhn (ngi) gi l nhn v
ngha..
Nh vy, nhn ngha y khng phi l lng
thng ngi mt cch chung chung, m n chnh l mt
cch sng ha-iu vi m Dng ca Thin, cng nhu
ca a.
Thin Thng c thin chn lun ni tip: Bc
thnh-nhn dy ngi dn (di mnh) mun cho h u
phi r v (tai hi) ca h t tc phong, mun cho h ty
theo thi-tit m trnh t-kh phi gi lng im-m h-
v, phi sng ng vi chn-kh ca mnh. Tinh-thn c
gi c bn trong th bnh lm sao c th n c?
c vy th ch s nhn m t ham mun . Tm c an
m khng s-st, hnh th nhc-nhn m khng mt-mi.
Kh c theo vi l thun
y cng chnh l -ngha m thin T kh iu
thn lun (T-vn 2) nhn mnh: Thin minh nhi nht
nguyt bt minh.
on 6: Qun t tu () chi ct, tiu nhn bi () chi
hung. C vit: Lp Thin chi o vit m Dng, lp a
chi o vit nhu d cng (), lp nhn chi o vit
nhn d ngha. Hu vit: nguyn th: ) phn chung
(). C tri t sinh chi thuyt (). i tai Dch d: T
k ch h ( ).
Dch ngha: Ngi qun-t tu sa (chnh-kh)
cho nn ct; k tiu-nhn lm ngc li (chnh-kh) cho
nn hung. V th Dch ni o lp nn Thin gi l m
v Dng, o lp nn a gi l nhu v cng, o lp
- 81 -
nn nhn gi l nhn v ngha. Kinh Dch li ni:
Nguyn bt u i ri tr li ci chung. V th nn bit
c ci l ca vic sng cht. i! L ca Dch to rng
thay! t n mc ny l cao nht vy.
Chng ta thy cu kt-lun, Chu Lim-Kh
khuyn-co con ngi nn hnh-ng theo o ngi
qun-t, tc l lun lun lc no cng phi tu c, phi
sng ng theo Thin-o, c vy th kt-qu s ct:
lnh. Ngc li, bn tiu-nhn sng nghch vi Thin-
o th kt-qu s hung.
Thin T kh iu thn lun (T-vn 2) nhn
mnh: i! m Dng vn-hnh trong 4 ma l ci
cn: r, ci bn (gc) ca vn vt. Cho nn, bc thnh-
nhn n ma xun v ma h th dng Dng , n ma
thu v ma ng th dng m, l theo ng vi ci
cn v cng cng vi vn-vt chm ni theo cnh ca
ca vic sng cht.
Nu sng nghch li vi ci cn, l cht t ci
bn l hy-hoi ci chn vy. Cho nn, m Dng
vn-hnh trong 4 ma l ni chung-th ca vn vt. l ci
gc ca vic sng cht.
Thin ny ni tip:

.
Nghch chi tc tai hi sinh, tng chi tc h tt bt
khi, th v c o. o gi, thnh-nhn hnh chi, ngu
gi bi chi. Tng m Dng tc sinh, nghch chi tc t,
Tng chi tc tr, nghch chi tc lon. Phn thun vi nghch
th v ni cch.
- 82 -
Dch ngha: Sng nghch li vi m Dng th tai
hi s xy ra. Sng thun theo vi m Dng th cc tt
bnh nng khng th dy ln, gi l c o.
o l con ng m thnh-nhn i theo, k ngu th
lm nghch li. Theo ng vi m Dng th tr (yn),
nghch li th lon. Xoay ngc ci thun thnh ci
nghch, gi l Ni-cch.
Phng hu-Lan ni rng con ngi phi ly lng
trung chnh lm khun mu cho mnh v ly lng
nhn ngha i-x vi k khc.
R-rng cu ni trong Kinh Dch Lp nhn chi
o vit nhn d ngha khng phi l ni n mt th
nhn ngha thng ngi chung chung, m nhn ngha
y chnh l hnh-ng ng theo s vn-hnh ca m
Dng (Thin), ng theo nhu cng (a), ng vi -
ngha m thin T kh iu thn lun ni: m
Dng gi, vn vt chi chung th d, t, sinh chi bn d.
Con ngi ch cn hnh-ng nh th l thnh-
nhn ri. Thnh-nhn l ngi sng thun vi l bin ca
m Dng , k ngu (tiu-nhn) th lm ngc li.
Tm li, nu Kinh Dch ch mi pht-ha nhng nt
i-cng v Thi-cc v con ngi, nu Trung-dung hay
dc-truyn t m nt hn vi lng thnh, th Thi-cc
v Thi-cc thuyt t m hn na: V-cc,
Thi-cc, m Dng, ng hnh. Ri chnh Ni-kinh mi
l tc-phm lp nn con ngi bng mt thc-th hon-
chnh nht c kh huyt, kinh mch, ct-nhc, hn-phch,
t sinh

- 83 -
CHNG II
LUT BIN-HA TRONG KINH DCH
( Php-lun thng chuyn)
y l phn quan-trng trong vic trnh-by v lut
bin-ha , giao-cm trong Kinh Dch.
Khi ng-dng vo y-hc, ngi thy thuc ng-
phng cng phi da vo l bin nghin-cu t sinh-
l, bnh-l, mch-l v iu-tr-l
Thng-hn lun v Kim-qu yu-lc l 2 tc-
phm u tin khai-trin l bin-ha trong Ni-kinh
ng-dng vo lm-sng v cc mt nh ni trn. Chng
ta s bn vn- ny sau y.
Trong phn ny, chng ta i t nhng nh-ngha
i-cng trong Kinh Dch ni v lut bin-ha. Qua s
trnh-by ny, chng ta s dng nhng ti-liu trong Ni
Nan, Thng Kim lm ni-bt quan-h bin-ha
trong Kinh Dch n bin-ha trong y-hc.
Chng 8 H-t h truyn khng-nh:

Dch chi vi th d, bt kh vin, vi o d l thin

bin ng bt c, chu lu lc h, thng h v

thng , cng nhu tng dch, bt kh vi in yu,
.
duy bin s thch.
Dch ngha:
Dch khi c vit thnh sch (l nhc cho chng ta bit
rng) khng th sng xa vi (ci l ca n). o (ca
- 84 -
Dch) l lun lun di-i, bin-ng ch khng vo
mt ch. N lu-hnh khp ni trong ci lc h, ln xung
mt cch v thng, l cng mm cng thay nhau.
Khng th xem n nh mt mu-mc no ch c da vo
l bin l thch-hp nht.
Cu ni trn y, tt nhin, khng th hiu ngay v
hiu mt cch n-gin c . Ni-dung ca n nhc
chng ta bit rng khi hc Dch, khng nn da vo phn
hu-hnh hiu mt cch c-nh no , chng ta phi
da vo l bin-ha ca o.
Nhng phn trc y, chng ta bit th no l
kh, l o. Chng ta nn tip-tc nhng khi-nim trn
v kh tm hiu nhng phn di y.
Chng I H-t h truyn vit: Cng nhu tng
thi bin ti k trung h.= cng nhu x-y nhau m
bin ti bn trong vy.
Chng ny vit tip: Ct hung hi ln sinh ra t
trong ci ng. Cng nhu l lp nn ci gc, bin thng
th theo ng vi thiCi ng trong thin-h c
trinh bi ci Nht
Cng nhu l s hu-hnh ca vn vt a.
Chng 2 H-t thng truyn vit:
Cng nhu tng thi nhi sinh bin-haBin ha gi,
tin-thoi chi tng d. = Cng v nhu x-y nhau m
thnh bin-ha Bin-ha l ci tng ca s tin-
thoi.
Nhng cu ni trn trong Kinh Dch chng t bin-
ha l ci l Sinh sinh chi v Dch. C bin-ha mi c
giao-cm, c giao-cm mi c bin-ha; giao-cm v bin-
ha nm trong mt ci vng m Ni-kinh gi l chu nhi
phc th nh hon v oan: i ht vng ri li tr li, nh
chic vng ngc khng u mi. y mi chnh l im
- 85 -
m c-nhn thng ni Hc Dch i , ri mi ni n
vic hc y!
Trong phm-vi ca quyn Dch-l v y-l ti xin
trnh by nhng nt ln v vn- ny. Sau , chng ta
tip-tc dng n lm hnh-trnh i vo rng y.
Trc ht ti xin trnh-by lut bin-ha , phn
sau s ni n lut giao-cm. Sau l phn dng nn
mt con ngi, d nhin di mt ng-y , vi thn v
th, th v tc, kh v huyt, kinh v mch, ng v thc,
bun v vui chng ta hiu th no l bnh nhn. T
, chng ta s bit c th no l bnh nhn. Cng-tc
ca ngi thy thuc ng-phng phi bit con ng
a t bnh nhn tr li vi bnh nhn, hoc gi cho
bnh nhn trnh c tr thnh bnh nhn.
Khng Dnh-t trong Chu Dch chnh ngha
trch dn sch Dch V Kin-tc , chia s bin-ha ca
Kinh Dch ra lm 3 ngha:
a)-BIN-HA THEO D-GIN ().
(Nht bn tn vn th)
Nh chng ta bit, s bin-ha ca vn vt hu
hnh i t v-cc, thi-cc, lng-nghi, t tngtc l
i t d v gin ca v-cc, ca Thi-cc, ri tin ti
vn vt a th do m Dng to nn. Dch-l hay l y-l
u phi i bng con ng t phc tp, a th tr v
vi ci d gin:
Thin Thin nguyn k i lun (T-vn 66) vit:
C vt sinh v chi ha, vt cc v chi bin. m Dng bt
trc v chi thn, thn dng v phng v chi thnh: = Cho
nn, vt sinh ra gi l ha, vt n lc cc gi l
bin. m Dng (bin-ha n ch) khng o-lng
c gi l thn. Ci dng ca thn khng b ng
- 86 -
khung vo mt mt no, ngi thc-hin c vic y gi
l thnh-nhn.
Thin ny ni tip: i! Ci dng ca bin-ha:
Thin l huyn , nhn (ngi) l o, a l
ha. Ha s sinh ra ng v, o sinh ra tr,
huyn sinh ra thn. Thn Thin l Phong, a l
Mc, thin l nhit, a l Ha, Thin l Thp, a
l Th, Thin l To, a l Kim, Thin l Hn,
a l Thy. Cho nn, Thin gi l kh, a gi l
hnh.
Hnh kh cng tng cm m ha sinh ra vn
vt.
Thin Lc vi ch i lun (T-vn 68) v thin
ng thng chnh i lun (T-vn 70) cng ni tng-
t nh th.
Vn vt hu hnh a dng, tt c u t kh
bin ha.
Kin d d tri, thn d gin nng , d tc d tri, gin tc d
tng. = o Kin da vo ci d: d m iu-hnh mi
vic. o Khn th da vo ci gin m thc-hin c
vai-tr ca mnh. H d th iu-hnh, gin th d
lm theo.
Chng ny vit tip:
:
D, gin nhi thin h chi l c h. = Nh vo d
v gin m ta c c ci l trong thin-h.
Nh vy, trong thin a v con ngi , ci d ci
gin hiu nh l ci nht. Chnh ci mi l u
mi quan-trng iu-hnh ci phc-tp, a-th. Ci
- 87 -
d v gin cng chnh l ci ngun gc t sinh ra
vn vt a th.
Chng 10 H-t thng truyn gi n l c:
Ph Dch, thnh nhn chi s d cc thm nhi nghin c.
Duy thm d c nng thng thin h chi ch; duy c d c
nng thnh thin h chi v; duy thn d c bt tt nhi tc,
bt hnh nhi ch. = i! Kinh Dch c mt ni-dung m
bc thnh-nhn dng din t ci ch cc thm
nghin-cu ci c vy. Duy ch c thm mi thng
c ci ch ca thin-h; duy ch c c mi thnh c
ci nhim-v trong thin-h; duy ch c thn lm cho
khng vi-vng m c mau chng, khng i m n.
Thnh-nhn y, nh chng ta bit, l nhng
ngi sng thun vi L ca tnh mnh, h cng l
nhng tc-gi ca Kinh Dch nh Phc Hy, Vn vng,
Chu-cng n, Khng-t. T nhng ngi ny cho n
nhng th-h sau ni tip theo, tt c lm cng vic
gii-quyt mi vn- quan-h gia Thin a, vn-vt v
con ngi. Hong Ni-kinh l b sch gii-quyt vn-
trn ring v mt con ngi v bnh tt.
Nguyn-l gii-quyt l bt u t ch phc-tp
nht ca x-hi, gia-nh, thn-th vi ng tng luc ph
tm ra ci thm, ci c, ci thn, tc l ci d, ci
gin. Duy ch c d v gin tc l ci Thi Nht mi gii-
quyt tn ngun gc ca vn vt hu-hnh phc-tp m
thi.
Thin Thng c thin chn lun (T-vn 1) vit:
Ngy xa Hong sinh ra l rt thn linh
y, chng ta hon-ton khng nn hiu ch
thn linh l mt v thn rt linh-thing, c kh-nng siu-
vit, gip- hoc hm-hi loi ngi chng ta li cng
- 88 -
khng nn hiu Hong khi sinh ra l mt v thn-
linh.
MN i ch: Kinh Dch vit:m Dng khng
lng c gi l thn.
Ch Linh c ngha l ty theo cm ng theo.
Kinh Th cng ni: Duy ch c con ngi l vn vt ch
linh, cho nn gi l thn linh.
TCThng ch: Thn linh c ngha l ngi c
tr tu.
TCNhc ch: Thn linh c ngha l ngi ht
mc thng-minh.
Thng qua cc li ch-gii ca cc nh y-hc trn,
ch thn linh vn cha din-t c -ngha su-sc ca
n. Thc s, chng ta phi chia t ny ra lm 2 t gii,
sau tng-hp li th mi hiu r c su hn.
Trong sch Hong Ni-kinh, nht l trong vn-
tr-liu, ch thn phi c hiu theo y-hc, ch khng
th hiu chung chung c. Thin cu chm thp nh
nguyn (Linh-khu 1), Thin bt chnh thn minh lun
(T-vn 28), Thin Bn thn (Linh-khu 8)tt c u
m-t thn nh l mt biu-hin sng-ng nht trong
qu-trnh kh-ha ca m Dng, quan-h khng ri nhau
gia tinh v kh.
Chng ta c th trnh-by mt s ti-liu rt ra t
trong Ni-kinh tht in-hnh v ch thn, sau s c
phn nhn-nh qu-trnh i t thn n linh.
Thin Tiu chm gii (Linh-khu 3) vit: Thn l
chnh-kh vy.
Thin vinh v sinh hi (Linh-khu 18) vit:
Huyt l thn kh vy. TCNhc ch: Kh vinh v tuy
chia ra phn thanh v trc, th nhng, tt c u l do phn
tinh-hoa ca thy cc m thnh. Tinh-kh l con ng
- 89 -
tin ca huyt thnh mu xch (), khng th o-lng
c s k-diu . l -ngha ca cu ni Huyt l
thn-kh, TCNhc dn cu ni trong chng 5 H-t
thng truyn (Kinh Dch): m Dng bt trc v chi
thn.
Thc vy, chng ta thy s bin-ha t tinh-kh ca
m Dng ca cc v v bin-ha thnh huyt-kh l
mt qu-trnh bin-ha v cng vi-diu, khng th o-
lng bng phng-tin hu-hn ca tai v mt con ngi.
Thin Thin nin (Linh-khu 54) vit:
- Hong hi: Ci g gi l Thn?
- K B p: Huyt-kh ha, kh vinh v
thng, ng tng thnh, thn-kh s ng vo Tm.
- Thin Kinh thy (Linh-khu 12) vit: Ng tng l
ni hp li v tng cha thn, kh, hn, phch.
Thin Cu chm thp nh nguyn(Linh-khu 1) vit:
Tit l ni cho thn-kh du-hnh v xut-nhp.
Thin Bt chnh thn minh lun (T-vn 26) vit:
Huyt-kh l thn ca con ngi
TCThng ch on cht ca thin Gii tinh vi
lun: Dng-kh l thn-kh, Ha-kh l Dng-kh .
ni bn trong thn-kh c gi-gn bi tinh-khKh
sinh ra thn, thn sinh ra tinh, tinh-kh nng theo
thn-kh m vn-hnh.
n y, chng ta c th kt-lun thnh 2 im:
a) Bn- cht ca thn chnh l mt dng sinh-
ng ca tinh m tinh l s kt-hp hi-ha gia
Tin-thin kh v Hu-thin kh. Con ngi y-
tinh, tc l con ngi y kh-huyt, s hin-hu v s
biu-hin ca n s sng-ng, s nhanh-nhn, theo kp,
theo ng vi s bin-ha, vn-hnh ca Thin nhn a
( hnh di y):
- 90 -

S biu-hin nh trn c gi l thn, s nhanh-
nhn sng-ng gi l linh. Vy TINH KH THN LINH
l mt qu-trnh sinh-ha ca kh m Dng khng
ngng-ngh, khng tch ri, cng nh khng th bt n
dng li m quan-st nhn n nh mt i-tng nm
yn mt ch.
b) Cho nn, dng v hnh ca kh, thn-linh l
m Dng iu-ha, cn dng hu-hnh ca thn-th
kh huyt th thn linh l s sng quan-h vi nhng ngi
xung-quanh mnh, vi x-hi, vi v-tr. Ni khc i,
thn-linh l mt kh-nng tip-nhn, phn-ng nhanh-
nhn, chnh-xc, khng sai vi nhp vn-hnh chung ca
Thin a.
Tm li, cu Hong sinh nhi thn-linh c
ngha l Hong sinh ra v ln ln vi 1 Tin-thin kh
khe mnh v mt Hu-thin kh sung-tc, ng sng
nhanh-nhn, thch-ng tuyt-vi vi nhp-iu chung ca
v-tr quanh mnh
Qua s nhn-nh trn, chng ta thy rng thn-
linhni Hong c ngha l ng ny c mt kh-nng t
tin-thin n hu-thin thnh mt ngi nm c l
bin-ha ca v-tr d gin n phc-tp ri a nn
y-hc ng-phng i ng vo con ng bin-ha
chung ca V-cc, Thi-nht n s bin-ha ca m
Dng

THI-CC VI CH (V-TR HU HNH.)
Chng 5 H-t h truyn xc-nh:
- 91 -

C gi, ng chi vi, ct hung chi tin hin gi d.
= C l ch nh (vi) nht ca mi ci ng, l s hin ra
trc ca mi im lnh d.
Bc Thnh-nhn phi tri c, kin c hnh-
ng ng thi, ng tn ngun ca mt vn-.(xem
phn H- SNG O I) .
Chng ny ni tip:

Qun-t kin c nhi tc, bt s chung nht. = Ngi qun-
t phi kin c hnh-ng, khng th ngi sut ngy
ch-i (ngha l phi Tu).
Vng Bt, v mt Dch-l, gii-thch rt r
trong thin Minh thon (Chu Dch lc l):

Ph ! Chng bt nng tr chng, tr chng gi, ch
qu gi d. = i ! Chng khng th tr chng, mun tr
chng phi l ci ch qu.
ng ni tip:
: Ph! ng bt nng ch ng, ch thin-h
chi ng gi, trinh ph nht d = i! ng khng th ch
c ng, mun ch ci ng trong thin-h, phi l ci
trinh nht.
Trong hai cu ni trn: chng v ng l mun
ch vo vn-vt a-th, qu th ch vo ci Nht, ci gin,
ci dch trinh nht cng th.
- 92 -
Lo t ni trong chng 39 o-c kinh: Vng
hu c nht d vi thin h trinh. = Bc Vng hu c
c ci nht lm ci trinh trong thin h.
Chng 1 H-t h truyn cng vit: Thin h chi
ng, trinh ph nht d. = Ci ng trong thin-h c
trinh l do Nht. y, chng, ng l s biu-hin
phc-tp. Mun gii-quyt ci phc-tp khng th dng
n phc-tp m phi tr v vi ci d v gin.
Khng t ni trong chng 5 H-t h truyn:
Thin h ng qui nhi th , nht tr nhi bch l, thin
h h t h l? = Thin-h i bng nhiu ng khc
nhau, nhng cng quy v mt mi, (Thin h) suy-ngh
nhiu cch nhng cng i n ch nht tr. Thin-h cn
lo g? Ngh g?
Ch ng quy v nht tr cng c ngha l ci
ngun gc ca d v gin. Khi ni n nht thng th phi
ni n tng (), khi ni n hi th phi ni n nguyn
(). C nh vy th phin m khng b lon, chng m
khng b m-hoc.
Cho nn d 6 ho (trong mt qu dch) c nhng
ngi v khc nhau, nhng ta c th chn mt ho lm
sng-t, d cng nhu c tng tha nhau, nhng ta c th
chn mt ngi ch nh kh.
Vng Bt a ra nhng th-d trong kinh Dch:
Trong qu c 5 ho Dng v 1 ho m, th ho
m lm ch:
Qu ng Nhn: ng nhn,
nhu c v, c trung nhi ng h
Kin vit ng nhn.
(Qu ng nhn : ho nhu c
v, c trung m ng vi qu Kin, gi l ng nhn.)
- 93 -
i tng truyn vit: Thin d Ha ng nhn,
qun-t d tc loi bin vt. (Thin v ha l tng ca
ng-nhn. Ngi qun-t da vo m phn-bit c
tc loi v phn bit c vn vt.
Ch gii: Qu ng nhn gm c hai qu n Kin v
Ly. Xt ton qu th ch c 1 ho m gia qu Ly l c
trung ,c chnh tc c v. Ho 2 l c sng, l Ha.
ng nhn c ngha l ha-ng cng ngi khc. Ho lc
nh ng vi ho cu ng, l o ca ngi qun-t:
Hai qu Kin v Ly hp nhau thnh qu ng-nhn
cng nh c ho lc nh. Ho ny to thnh qu Ly trong
qu-trnh m qu Kin hp-th c mt ho m gia
thnh a con gi (trung n).

Trn Tri, di La, tnh ca 2 qu cng ging
nhau, biu trng ca s thng ch trong thin h. 5 ho
Dng ny nh c mt ho m m c ci tng tt nh
th.
Thont truyn vit: L, nhu L
cng d. Duyt nhi ng h Kin ,
th d l h v, bt it ( ) nhn,
hanh.
Qu L l ni v nhu p ln cng vy. y l
ly c vui ng vi qu Kin, v th p ln ui cp
m cp khng cn ngi, hanh.
Ch gii: Qu ny gm 5 ho Dng v mt ho
lc tam thuc m. Ho t lc tam c ni p ln ui
cp, cp cn ngi, hung
Nu ch nhn ring ho th ho ny l hung. Nhng
theo Vng Bt th vai-tr ca Thon-t l nhm gii-
- 94 -
thch im ch-yu ca mt qu, ho lc tam ca qu L
ny to thnh ci th ca qu.
Cu p ln ui cp l ni v ci nguy. Ho lc
tam lm ch qu L, l dng nhu p ln cng ,
l nguy. Nhng khi ni p ln ui cp m cp khng
cn l ly ci vui ca qu oi ng vi qu Kin ,
Qu Kin tng-trng cho ci c cng chnh. y ci
c duyt: vui khng em ra thi-hnh mt cch cu-
th m ri ly n ng vi qu Kin, nhm lm cho
p ln ui cp m cp khng cn ngi.
Chu Hy ni: Qu oi gp qu Kin, l vui-v
tip nhau vi s cng mnh
Nu nhn i-tng ca qu chng ta thy
thng Thin h Trch, ngi qun-t xem nh
c, thy c vai tr ca k trn ngi di
Thon-t truyn vit: Nhu c v
nhi thng h ng chi, vit Tiu-
sc. :Ho nhu c v m lm cho
thng h ng nhau gi l Tiu-sc.

Ch gii: Qu Tiu-sc gm 2 qu n l Tn v
Kin. Xt ton qu Tiu-sc th qu Tn c mt ho m
n no di 2 ho Dng, c ca n l thun . Tiu-sc
c ngha l cha t. Trn l qu Tn, di l qu Kin. Kh
m ngn kh Dng, Ho m duy nht ny lm ch
ngn li 5 ho Dng.. Sc cha t nn gi l Tiu-sc.
Qu Kin l mnh, qu Tn l thun, ho nh v ng l
Dng , ho cu nh lm vic ngi v m, khng c v,
khng c chnh nhng vn thi-hnh ci ch ca mnh
c, d rng khng rng-ri ging nh my dy c m
khng ma
- 95 -
Thon-t truyn vit: Nhu c tn
v i trung nhi thng h ng chi
vit i hu.
Ho nhu c ngi tn v,
ci ln c hp vi trung m trn di u ng-hp, gi
l i-hu.
Ch gii: Qu Ly thuc ha, qu Kin thuc Thin,
ha trn Tri, chiu sng. Trong 5 ho Dng c ho
m ngi Dng l ho lc ng. Ho ny ngi tn
hp vi o trung lm cho 5 ho Dng u hng v
ng-hp. l i hu (c ln), l c nguyn hanh.
Trong qu c 5 ho m v 1 ho Dng th ho
Dng s lm ch:
Thon-t truyn vit: S chng d .
Trinh chnh d . Nng d chng chnh
kh d vng h.= Qu S l ch vo
s ng dn chng. Trinh l chnh.
Bit a dn chng vo ch chnh s thnh vng.
Ch gii: Qu Khm di, qu Khn trn.
Ngi xa xem binh lnh nh lc-lng lm rung. Ho
cu nh nm trong qu Khm , c trung l tng ca ng
tng, khin cho 5 ho m trn di u phi thun theo:
dn chng, binh lnh th phi theo tng . Ho cu nh li
ng vi ho lc ng, trinh chnh.
Thon-t truyn vit: T ph d,
h thun tng d. = T l gip , k
di phi thun tng (trn).
Ch gii Ho cu ng c c
cng c trung chnh, do trn di 5 ho m u phi
theo gn-gi nhau.
Thon-t truyn vit: Khim hanh,
thin o h t nhi quang minh , a
- 96 -
o ty nhi thng hnh .= Qu Khim l hanh-thng . o
Tri xung thp cu dn nn c quang-minh. o t
thp nhng i ln.
Ch gii Ho cu tam ngi chnh; trn di 5
ho m u quay theo. V ho Dng ngi chnh nn
c c sng , nhn-nhng c th quay xung vi
dn, trong lc th qu cn di qu Khn nhng nh
ngi nhn-nhng nn d di cng khng ai vt
qua c , va lng c trn di.
Thon-t truyn vit: D cng
ng nhi ch hnh, thun d ng. =
Qu D: cng m c ng nn ch
c hnh, l di thun, trn
ng, qu D.
Ch gii: D l s ha-thun vui v. Trn di
ng-hp nn vui v. Cu t l ho Dng to cho thng
qui thnh qu Chn, chn l ng, trn ng m l thun
di , trn di c ng nhau, c ha nhau, Ho cu
t dn-dt 5 ho m, mt Tri, mt trng khng i qu, s
vn-hnh ca 4 ma khng sai lch, bc thnh-nhn thi-
hnh vic tr dn c trong sch nn dn phc. Tt c u
vui-v.
Thon-t truyn vit: Phc hanh cng
phnphn phc k ophc k kin
thin a chi tm h = Qu Phc thuc
c hanh, ho cng tr lio
tr li lut phn phcQu Phc cho ta
thy c ci Tm ca Thin a vy.
Ch gii: Qu Phc gm 5 ho m v di cng l
1 ho Dng , l Dng-kh phc: tr li. V-tr
i ht mt vng ca thun Khn th bt u sng tr li
vi nht Dng sinh.
- 97 -
Ni qui l qu Chn, ngoi qui l qu Khn: kh
Dng ng di cng theo l tin, t di ln trn,
bin-ha theo l thun. Mt vng phn phc i t qu Cu
(thng 5): Mt ho m sinh ra di 5 ho Dng cho n
qu Phc (thng 11): 1 ho Dng sinh ra di 5 ho m.
y l -ngha ca cu ni:
Tht nht lai phc, thin hnh d .= By ngy tr
li phc l s vn-hnh ca Thin.
Thon-t truyn vit: Bc, bc d.
Nhu bin cng d. = Qu Bc c
ngha l bc ra, lt ra. Nhu m bin
thnh cng vy.
i tng truyn vit: Sn ph a Bc, thng d hu
h an trch: ( Ni da vo t,
l tng ca qu Bc. K trn nn i-i hu vi k di
gi yn c ch .
Ch gii: Qu Bc l qu c 5 ho m di 1
ho Dng . m thnh ln m ngi v ca Dng ang rt
suy. Vai tr ca mt ho Dng y rt t-nh, kho lo
gi ni ca mnh. Mi vic theo ho Dng n y m
dng li, chnh n ng vi mnh Tri.
Chng ta thng theo Vng Bt ra mt s qu
chng minh vai-tr ca d gin ca 1ho trong mt
qu. Ci gi l d gin ny c din-t bng nhiu
danh-xng khc nhau: d, gin, Nht, thm, C, Thn, V-
cc, Thi-cc, Thng o
Thc vy, trong y-hc, tc l trong Ni-kinh, tt c
im then-cht c T-vn gi l nht.
Trc ht chng ta gii-thiu thin Ngc bn lun
yu (T-vn 15). Ni-dung ch ca thin ny lun v
- 98 -
phng-php vn-dng iu gi l Qu c k hng
bng cch chng-minh qua mch sc ca bnh.
Chnh v phng-php ny rt bo-qu v th cho
vo Ngc bn. Sau l phn trnh by ca K B rt
su-sc v sc mch. V th mi c tn gi l Ngc bn
lun yu.
Di y chng ta th a ra on lun v phng-
php sc mch a dng m c quy v ci Nht, tc l
quy v thn-kh ca bnh nhn.

NG HNH: NGUN GC CA S SNG
(Biu-tng CNG L KH SANH QUANG.)
b)S sinh khc ch ha ca m Dng Ng-hnh:
Hc thuyt Ng-hnh coi tt c s vt trong v-tr
u cu thnh bi s vn-ng v bin-ha ca 5 loi vt
cht: Mc, Ha, Th, Kim, Thy. NG l ch vt cht
khng th thiu c trong sinh-hot ca 5 lung vn
ng. HNH l ch vn-ng v bin-ha.
Vn-vt trn th-gian u chu s sinh-khc ch ha ca m
Dng ng hnh. Con ngi tm ra qui lut . V th, trong Hong-
ni-Kinh c ni:
m Dng l o ca Tri-t, l cng k ca mun loi, l
cha ca mun s
bin-ha, l ci gc
ca mi s mt cn.
Ci kh ca
Tri t hp m lm
mt ( tc l v-tr biu
tng l hnh ch
Thp(: t phng
thng h vit v; c
vng kim lai vit tr),
phn ra m(: nt
ngang), dng (: nt s), chia ra bn ma (Xun:Thiu m,H: Thi
- 99 -
dng, Thu: Thiu dng, ng: Thi m) by ra nm hnh:Thy, Mc,
Ha, Kim, Th) Hnh () l i vy. Cch i khng ging nhau: Di ln, i
xung, i thng, i cong v mt ch (Th trung cung) m iu hnh mi
vic cho nn gi l ng-hnh. Nm-hnh l 5 ng quan trong mt triu-
nh, so ra sinh ln nhau m gin cch thng ln nhau vy. Tng sinh l
theo th-t m sinh ra nhau nh 1 sinh 2, 2 sinh 3, 3 sinh 4, 4 sinh 5.
hnh di y cho ta thy: Theo chiu mi tn i theo chiu
thun l tng sinh tc l: Kim sanh Thy; Thy sanh Mc; Mc sanh
Ha; Ha sanh Th; Th sanh Kim; Kim sanh Thy.
C tng-sinh tc c tng thn: Mc sinh Ha. tc Ha thn
Mc
Cn nh gin tng thng l khc ch nhau nh: Kim thng
Mc (hay kim khc mc) gia gin cch Thy. Thy thng Ha gia
gin cch mc. Mc thng Th gia gin cch Ha .Ha thng Kim
gia gin cch Th. Th thng Thy gia gin cch Kim.- Vng tng-
khc l M t mt hnh c kh nng hn-ch, kim-sot hay ph hy
ton b s tin-trin ca mt hnh khc.
V-d: Thy dp tt ha. Mc ht nha sng t Th. Ha nu chy
Kim. Th xy p ngn ThyKim dng lm ba st ch c ci (mc).
v.v.
B tc cho vng tng khc l thuyt Tng-c (C l s, l n).
Th khc thy th thy c th.
Ngi xa ly thuc tnh ca 5 loi vt cht
suy din tru tng, dng ni ln ton b th-gii vt
cht, cn cho rng 5 loi vt cht khng nhng c
quan-h tng h t sinh, tng h ch c m cn
khng ngng vn-ng v bin-ha. Nhn-loi pht
hin s vn-ng khng ngng v tc-dng tng h
ca ng-hnh l qui lut l nguyn nhn SI NH DI T v
BI N-HA ca v-tr.
Trong h-thng ln ca v-tr Bt-qui c thuc
tnh ng-hnh, v th bn ng-hnh l n-gin, nhng
vn-vt trong tri t c hm cha trong . Hc thuyt
ng-hnh c t-tng trit-hc su-sc, l mt b-phn
quan-trng trong vn-ha truyn thng ca Trung-Quc
ni ring v cc nc Chu ni chung, trong c Vit-
- 100 -
Nam ( y t l Hi-Thng Ln ng ) ngy nay c tn-
gio Cao-i (Ta-Thnh Ty-Ninh).
H-t ca Chu-Dch cng ni: T lc bt u cho
n khi kt thc phi bit v thuyt sinh-t, m-dng
giao-hp(Thi) l bt u ca s vt. m dng phn-ly
(B)l kt-thc ca s vt : Hp th Sinh, ly th T.
Ci th xc hu hnh ca con ngi nh ta thy l
do hai kh m dng ng-hnh kt to mi thnh .
Kinh Dch cho bit rng: C Tri ri mi c t.
Tri t kt hp iu ha mi sanh ra vn vt v con
ngi, cng nh con ngi ai cng phi c Cha M. (1).
Ch-gii (1):Tri l dng s, l c s (s l). t l m s l s
ngu (tc s chn). Mt (Dng) + Hai (m) tc l o m Kinh Dch
bo: (Nht m, Nht dng chi v O). Do theo trn, ta c th thit lp
ring cho mnh mt biu thc lm nn tng v mc tiu m chng sanh
phi tin ln v lm cho sng t pht trin tr tu ca mnh hu hong
dng chnh php ca nn chn o theo thi Tam-K Ph-m
Thng- khai m hn 85 nm nay. Biu thc nh sau:
Cn: s 1= c 3 nt dng + hay hp
vi Khn s 2 c 2 nt m tc l :1+
2 = 3 . Con s 3 l do mt gch dng
gt chng ln gch m thnh
hnh ch Thp .
Biu tng ny l ch cho
ngi bit rng: khi cha c chi trong
cn khn th gii, ta gi n l Tin-
Thin H-V chi kh, tc l kh V-
Cc, cng l kh sanh quang. Kh ny
cn trong trng thi tnh, c ngha l
cha c vt chi trong cn khn th gii ny c.
n khi khi Thi-cc ng th mi sanh ra lng ngh, tc
l hai kh m Dng,kh dng nh thng ln lm Tri, kh m nng(
trc kh) ging xung lm t. Khi hai kh ny phi hp nhau th Tri
t mi c sanh ra v vn vt cng c thnh hnh t . Cc tin
Thnh ( nh Phc Hy) theo mi ngh ra cch khai trin thnh bc
H- gm c 10 con s ( l phn L-S) nn ta gi tn n l ng-
- 101 -
hnh hay ng kh m vn vt t l bm ci kh y ri mi c hnh. Cho
nn Dch mi ni Cc hu Thi-cc.Trong bn H- cn ni: Thin
nht sanh Thy (l nc tng bng qu khm :( c 5 nt) m a lc
thnh chi( tc ng kh (l s 1) phi hp vi ng hnh (s 5) m thnh
ra thai bo vy.Ly theo s m ni th l c Nh ng, v Trong ng
hnh cn chia ra ng hnh dng v ng hnh m, tc Tin-thin dng
ng hnh t s 1,2,3,4,5 v Hu-thin m ng-hnh l cc s t 6,7,8,9,10.
S Dng l s Sanh v s m l s Thnh.(xin xem li tp S , phn H-
s r hn).
Ng hnh l g?
- m dng l ngng ca ca s phn-ha biu
hin thin hnh vn trng, tng trng l m-dng Ng-
hnh, theo qu-trnh HAI (m+Dng) v NM (Ng-
hnh).
Tri c nm hnh: Mc, Ha, Th, Kim, Thy.
MC l bt u ca ng-hnh, Thy l cui cng
ca ng-hnh.
Nm hnh ly Th lm gia. y l th-t ca tri
hay thin-nhin.
Ng-hnh tng sinh:
MC sinh ra ha, Ha sinh ra th, Th sinh ra kim, Kim
sinh ra thy, Thy sinh ra mc , y l quan-h cha con.
Ha ng trc, thy ng sau, Th chnh gia, y
l th-t cha con vy, chu nhau m phn b. Nm hnh
theo nhau, mi ci nh th-t ca n . Quan ca nm
hnh, mi ci trn ht kh nng ca n .
Cho nn Mc ti phng ng m ch kh ma
Xun.
Ha ng phng Nam m ch kh ma H,
Kim ng phng Ty m ch kh v ma Thu .
Thy ng phng Bc m ch kh v ma
ng. Th nn mc (Mc dc) ch v Sinh m Kim ch
- 102 -
v St (kim khc mc). Ha (La) ch v nng m Thy (
nc) ch v lnh ...
Th ng gia gi l thin-nhun, Th l cnh
tay ca Tri. c tnh ca n tt p , khng th ly cng
vic ca mt thi tit m mnh-danh n c. Cho nn
nm hnh trong bn ma th Th u gm c kim-mc,
thy-ha, tuy mi hnh mt chc-v, nhng khng c
Th th TH khng ng c ( Th l ch, l vua.
Kim, mc, thy, ha l khch, l by ti).
V nh chua, mn, cay, ng khng nhn c v ngt, bo th khng
th thnh v. Ngt l gc ca nm v, Th l ch ca nm hnh. Ch ca
nm hnh l Th kh cng nh nm v c ngt bo vy, khng th khng
thnh.
Tri t ly lm cn bn cho s iu l qun
phn, mi hnh u c tc dng ln lao quan trng, chim
mt a v thit yu khng gian v thi gian . Mi s vt
d ln nh, c n sng ni t ai khng sao thiu c
n m thnh tu, m tin b, ty theo c tnh ca mi
hnh m hin n, tng phi, tng ly.
i cng phng-php lun ng-y da trn
nn tng Duy vt bin-chng v c nhng nguyn-l
sau: Kh ( nergie) l vn-ng ca vt-cht qui-dnh s
tn-ti v pht trin ca vn vt. Trong cc cng nng
ca c th con ngi khi bnh thng l sinh-l, khi bt
thng gy ra bnh-l. Vn-vt bin chuyn khng ngng
theo chu-k: Mm trung-ng ny sinh bin chuyn tt-
(pht-trin), suy-yu ri hy-dit qua 5 giai-on: SINH
TRNG- HA THU TNG. Nm giai-on nh
vy tc nhin c 5 kh tng ng:
1) MC KH: L ngun nng-lng ng vi s ny sinh,
khi-ng tng cho Ma xun. Do , nu Mc kh
vng ln s gy qun tht, nhu ng khn trng. Mc
- 103 -
kh suy gy mi yu, nhu ng yu. Mc ng vi Gan
(can).
2) HA KH: L ngun nng-lng th hin cao s
sng, giai-on trng. Tnh ca Ha l pht nhit. Do
Ha kh vng gy vim nhit, nng st, au nhc. Ha
kh suy gy ra cm gic qu mt. Ha ng vi Tm tng
cho ma H.
3) TH KH: L ngun nng-lc trung-ng gi vai-tr
nui dng, ch s lun-lu ca huyt (thng huyt). Th
kh vng lm cnh vt chao-o, lt ngc. Th kh suy
gy t nng, suy-nhc, xy-sm. Th ng vi T ( 15
ngy cui ca 4 ma u thuc th: thn, tut, su, mi).
4) KIM KH: L ngun nng lc bc ln, thu lim. Do
Kim kh y- lm nhu-nhun, mn-mng. Kim kh suy
s gy tc trng, snh si, kh to. Kim ng vi Ph ch
ma Thu.
5) THY KH: L ngun nng-lc tng-tr trong ngi,
lin-h n cc triu-chng n, hn, sc gim. Thy kh
y lm m-p linh-hot. Thy kh suy khin cho cm
gic lnh, bi-tit nhiu, c-quan co rt li. Thy ng vi
Thn ch ma ng.
Da trn nguyn-l ng v phn-ng lc ngi
xa chng-minh c s lin-h ca 5 lung kh lc theo
lut sinh khc ng-hnh.
c-tnh ca Ng-hnh:
Nc (Thy) thm xung, La (Ha) bc ln, cy
(Mc) c cong c thng, Kim loi (Kim) co dn i
thay ty s cn dng ca tay th. t (Th) gieo trng
gt hi. Ngi i nhn phi thu hiu l sanh khc bin
ha m ty thun theo t nhin p dng vt l ngoi
gii, ch to nhng c cu vt dng cn thit hng ngy,
m mang cuc sng cho nhn qun x hi ngy thm
- 104 -
thng tin thun l Tri, hp lng ngi hu gip Tri
t hng dn qun sanh tr li ci ngun t-do, hnh-
phc.
L ca kh Ng-hnh:
Trong khong Tri t c L c Kh. L l ci o
thuc v Hnh-nhi-thng, ci gc s sinh ra vn-vt
thuc v Hnh-nhi-h, ci sinh ra vt. Bi th ngi
vi vt sinh ra, t l bm ci kh y ri mi c tnh ;.
Trong thin-h cha c kh no khng c l, cng cha c
l no khng c kh. Vy L l phn thuc v Hnh-nhi-
thng (Cung Ly ), m kh l phn thuc v Hnh-nhi-
h (cung Khm ).Ngha l L th v-hnh, m kh th c
hnh , nhng ci n ln ci kia , ch khng bao gi c ci
n m khng c ci kia c . Bi vy ng ni rng: L
kh bn v tin hu chi kh ngn. Nhin l hu phi bit vi
nht vt, tc tn h th kh chi trung : L vi kh vn
khng ni c c ci trc ci sau. Song l khng phi l
mt vt ng ring mt mnh, tc l trong kh (1). L
vi kh (tc thy vi ha cng nh tri vi t, khng c
thy ha th s sng do u m thnh? ) lc no cng i
vi nhau, nhng xem cu vn-p sau ny th ng vn cho
l l gc. Hi rng: Trc khi cha c Tri-t , ht thy
ch c l, c phi khng?
- Rng: Trc khi cha c Tri t, ht thy ch c
L (L l v-cc). C l y, mi c tri-t y. Nu khng
c l y, th cng khng c Tri-t, khng c nhn-vt g
c . C L l c kh( l kh Tha-cc) , hai ci cng lu-
hnh v pht-dc vn-vt. Thi-cc khng phi l ci
c trc khi c Tri-t , khng phi l ci vt hn
(hn-tp) thnh ra, ch l ci tng danh gi ci l ca
tri-t v vn-vt, c phi khng?
- 105 -
- Rng: Thi-cc (biu th bng ch thp tng trng cho
kh Th trung-ng) ch l ci l ca tri-t v vn-vt.
Ni Tri-t, th trong tri t c ci thi-cc; ni
vn-vt, th trong vn-vt, mi vt c mt ci thi-
cc..(cng nh mi ngi ch c mt ci u).Cho nn
Dch mi ni: Cc hu Thi-cc.
Thi-cc l L. Trong vn-vt mi vt c mt
Thi-cc, nhng tm c li l ch c mt thi-cc, cng
nh l ni trong vn-vt, mi vt c mt l , nhng tm
c li l ch mt l duy nht m thi (Thy l cc con, cc
con l Thy) . Ci thuyt y cng tng-t ci thuyt ca
Trng-honh-C ni v Thi-h.
L th khng phn-bit ra khc nhau c, du
c chia ra lm nghn, lm vn mi cng ch l mt gc
m thi ( gc O ). Kh th chia ra lm nhiu
loi , m mi loi mt khc. S khc nhau y bi ti
kh c thanh, c trc, hu, bc cho nn mi thnh ra c
sai-bit.
Pht-gio c cu: Kin tnh thnh Pht, vy tnh l ci g m
Pht ni thy c Tnh l thnh Pht?
Vn-vt tuy c sai-bit, nhng vt no cng c ci Thi-cc. Ci
thi-cc y vo bc thnh-hin th ci tia-sng pht-hin ra nh hn
ngc qu nm trong chu nc trong, m vo ngi ngu di, th n ti
m i, nh hn ngc nm trong chu nc c vy.
Thi-cc trong ngi ta l ci tnh bn nhin ca mnh. Ci
tnh y theo bn nguyn ca n th ai cng nh ai c. Song ngi ta li
bm th ci kh m sinh ra , tt l c ci tnh kh cht th ty ci kh bm:
Thanh, trc, hu, bc m thnh ra khc nhau. Th-d nh: Theo ci thuyt
Ng-hnh, ng c tng-phi th ngi no chu nhiu kim kh l khc
ngi chu nhiu mc kh .v.v.
Ch c bc Thnh-hin th mi c c ci tnh kh
cht, khng nhng l c thanh, trc khc nhau m thi, li
c thun hay khng thun na. Th-d: C ngi thng-
minh vic g cng hiu c, y l bi c ci kh thanh,
- 106 -
nhng n vic lm th v tt vic g cng trng l , y l
bi c ci kh khng c thun. C ngi cn hu, trung-
tn, y l bi c kh thun , nhng n s bit th v tt vic
g cng t c l, y l bi ci kh khng thanh.
Thanh vi trc, thun vi khng thun l bi ci
thin-mnh nh ra nh vy. nhng ta c th ly nhn-
lc (tu-thn) m bin-ha ci tnh kh cht i, lm cho
sng ci tnh thun-ty l thin-l ra, y l ci cng-
phu ca s tu-dng vy.
Ci tnh bn-nhin v ci tnh kh cht tuy khc
nhau, nhng hai tnh y mt tip vi nhau, khng bao gi
c tnh n m khng c tnh kia c . Bi v mt bn l
Hnh-nhi-thng thuc v tinh thn, mt bn l Hnh-nhi-
h thuc v vt-cht. Ci hnh-nhi-thng c ci hnh-
nhi-h mi pht-hin ra c , v nh mt go nc,
khng c ci go ng th nc khng cha vo u.
Vy nn c l l c kh, m c kh l c l.

QU C K HNG
THIT MCH (Bt mch)
Nguyn vn:Hong vn vit: D vn qu c
k hng (1) s ch bt ng, dng chi ni h? (2). K B
i vit : Qu c gi, c bnh chi thm thin d; K
hng gi, ngn k bnh d. Thnh ngn o chi ch s,
ng sc mch bin, qu c k hng o ti vu Nht (3).
Thn chuyn bt hi , hi tc bt chuyn ni tht k c (4),
ch s chi yu bc cn d vi (5), tr chi Ngc bn, mnh
vit hp Ngc c (6).
Dch ngha: Hong hi: Ta nghe ni v
phng-php qu c k hng, nhng s biu-l ca n
li khc nhau, vy phi vn-dng n nh th no?
- 107 -
K B p: Ch qu c c ngha l o-lng
mc- su cn ca bnh; ch k hng ni n nhng
k bnh. Thn xin c ni v ch s (ca mch), ni v
ng sc v mch bin, tt c nhng phng-php o-lng
v cc k bnh y , o ca n ch Nht. Thn-kh th
lun lun vn-chuyn (vn-hnh) ch khng quay tr li,
khi m n quay tr li tc l khng cn vn-hnh na.
l n mt i ci c. S quan-yu ca vn- ch
s ch: khi chng ta thit mch l ch tip-xc c
mc- thin-cn, nhng chng ta phi bit l s vi-
diu (ca thn v c). V th (c nhn) ghi n li trong
Ngc-bn, dng tham-hp vi thin Ngc-c chn
tng lun vy.

LUYN KH HA THN
Ch gii:
(1) Qu c k hng:
Sch Hong Ni Kinh T-vn dch thch ch: Qu c
ni o lng v so-snh; k l d thng, hng l chnh
thng.
Theo M Nguyn-i th qu ac l dng php
thit mch tm ra mch-l ca bnh.
2) S ch bt ng : ni khi o-lng bng sc mch
m Dng , bit c thin thm, thun nghch, tt c
u biu-l ra khc nhau
3) Thnh ngn o chi ch s o ti vu nht; thn
chuyn bt hini tht k c:
Vng Bng ch: Huyt-kh chnh l thn-kh.
MNi ch: Nht c ngha l g? l ni v con ngi
c thn-kh vy.ng trng ra mt s thin trong Linh t:
-Thin Di tinh bin kh lun (T vn 13) c ni:
C c thn th kh.
- 108 -
- Thin Thang dch lao l lun (T vn 14) c ni:
Khi m thn-kh khng cn th bnh khng khi.
- Thin Bt chnh thn minh lun (T vn 26) ni:
Huyt-kh l thn-kh ca con ngi, khng th khng
dng thn mt cch cn-thn.
- Thin Thng c thin chn lun(T vn 1)
Ni: Nu hnh v thn cn y- th s sng trn tui
Tri.
Vng Bng nhn mnh: Thn l ch ca con
ngi. Khi thn-kh vn-chuyn vo ng tng th s khng
th hi: quay tr li, hi c ngha l i ngc li m
khng th i ti. Nu b hitc l b mt i ci c. Ta
thy c c tai thn, cn yu ti c
TCThng ch: Mch bt u Tc thiu-m thn,
sinh ra Tc Dng-minh V, vn-hnh Tc Thi-
m T. Cho nn Thi-m c nhim-v vn-hnh kh n
tam m, ti nhun cho t tng . Ch s ni nhn mch
xut nhp m o c con s . Cu ng sc mch bin
ni mch ca ng tng biu-hin ra sc mt.
Nht c ngha l thn. Thn l thn-kh ca
huyt mch ca ng tng. T l tng trung-ng Th c
vai tr ti nhun 5 tng. Ng tng nhn ly kh ch c
chuyn hnh i ra m khng c tr li. Nu nghch li
chuyn qua cho ci s thng, gi l hi ch khng phi
truyn . gi l tht i ci vn-chuyn tng sinh ca
c
Qua on vn trn trong T-vn, chng ta thy r
rng nhng loi k bnh biu-hin bng sc din khc
nhau, bng ch s ca mch khc nhau, nhng ci c m
ngi thy thuc phi nm, l thn-kh ca ngi bnh
. Bnh bin-ha t thn-kh n nhng nt a dng v sc,
mch, ngi thy thuc phi hc Dch-l bit rng,
- 109 -
bnh bin theo t d gin n a th. Mun cha
bnh , phi bit d c bao nhiu thay i v sc mch,
nhng im chnh vn l thn, c, nht, ng vi cu
trong Kinh Dch: D gin nhi thin h chi l c h v
ngi thy thuc v nh ngi qun t kin c nhi tc,
bt s chung nht
S thay i bnh-tnh ty vo rt nhiu tnh hung
khc nhau, trong c thi, c hon-cnh ca cuc sng
bn ngoi v bn trong ni tngThin Di tinh bin kh
(T vn 13) a ra s phi-hp trong vic chn-on:
sc, mch, vn. Tt c u phi da vo ci Nht ni
ngi bnh v ng thy thuc . Ci nht cng chnh l
c, thm, thn m chng ta thy ni phn trc.
Ring trong thin ny phng-php vn-chn c thc-
hin tht chu-o nhm kt-hp vi thn sc ca bnh
nhn. Sau khi m-t php chn-tr tng-qut xa nay:

PHN VN CHN ( nm bt cho c ci nht)
vit: Nguyn vn yu o!. K B vit: Tr
chi yu cc, v tht sc mch, dng chi bt hoc, tri chi
i tc (1), nghch tng o hnh , tiu bn bt c, vng
thn tht quc (2), kh c tu tn, ni c chn nhn ,
vit: D vn k yu vu phu t h. Phu t ngn bt ly sc
mch, th d chi s tri d. K B vit: Tr chi cc vu
nht. vit: H v nht? K B vit: Nht gi nhn
c chi (3). vit: Ni H? K B vit: B h tc
d, h chi bnh gi, s vn k tnh d tng k , c thn
gi xng, tht thn gi vong (4). vit: Thin.
Dch ngha:
Hong ni: Ta mong c nghe v ci o
(L) quan-trng trong vic lm chng.
- 110 -
K B p: im quan-yu cc (nht) ca vic
tr-liu l ng nhn-nh sai v sc mch, v khi ng-
dng (sc mch vo tr-liu) ng c nghi-ng .y chnh
l nguyn-tc ln nht trong vic tr-liu, (cn nu nh
chng ta khng nm vng vn- trn, ri) lm cho
bnh tnh b nghch tng , b ngc xui, khng nm c
gc ngn, (nh vy, nu ngi thy thuc cha bnh) s
lm hi n thn-kh ca bnh-nhn. (dng n ) tr quc
s lm vong quc. Hy vt b nhng thi quen sai-lm c
, th-hin cho c tinh-thn mi, nh vy mi c th c
c ci sng ca bc chn-nhn .
Hong hi: Ta nghe c nhng iu quan-
yu ca phu-t ni. Phu-t ni rng khng nn ri sc
mch, l iu m ta hiu ri (khng bit cn c
nhng iu no quan-trng na khng?).
K B p: Ch cc: cao nht ca php tr-liu
l ch nm c ci nht.
Hong hi: Th no gi l Nht?
K B p: Nht c ngha l nhn (do ) tip-
xc vi bnh-nhn m bit c.
Hong hi: Phi tip-xc nh th no?
K B p: ng ca ln, ca s, gp-g thn-mt
vi bnh-nhn, hi-han v bnh-tnh mt cch nhn-ni,
lm th no cho bnh-nhn theo ng m ni ra
(bnh-tnh ca mnh), (mt mt theo di thn-kh ca
bnh-nhn, nu) cn c thn th kh, nu h b tht thn
th nguy.
Hong ni: ng vy!
Ch gii:
1) Tr chi yu cctri chi i tc:
- 111 -
TCThng ch: Sc mch l con ng biu-hin ca m
Dng . Ch cn xem sc mch ni ngi bnh s bit
c vic t sinh. Php tr ln l y.
2) Nghch tng o hnhvong thn tht quc:
TCThng ch: Cu nghch tng o hnh c ngha l
lm mt i nghch thun l vn-hnh ca 4 ma v hn
thTm tng thn v lm ch ton thn, nu ch cn
sng-sut th tt c u anthn cn th kh cn, v th
thin ny rt trng thn-kh.
3) Tr chi cc vu NhtNht gi nhn c chi:
TCThng ch: K B thy Hong bit v vn-
sc mch, ng ni tip rng con ng tr-liu cn da vo
im ch cc, quy vo ci nht m thi. Nht chnh l
thn (kh) Nu bit c thn-kh th s nm c sc
mch tinh khvy.
4) B h tc dtht thn gi vong:
TCThng ch: Khi ni ng cc ca ln v ca s
mun khng cho ch (c thy thuc ln bnh-nhn) b
thot ra ngoi. Thn x: Tm. Tm ng ra ngoi gi l
tnh. Ch v dng ch-ng tinh-thn, thu hn-
phch, thch-ng vi m lnh, ha-iu c h n.
V th khng nn cho ch b thot ra ngoi (lo ra).
Khi ni Hi-han v bnh-tnh mt cch nhn-ni
l theo ng vi -tnh (ca bnh-nhn), nh vy s
c c s tn vong ca thn-kh
Qua hai on vn trn trong T-vn, chng ta cng
thy r c mt iu l t Kinh Dich n Y Dch, s vt
c biu-hin hu hnh mt cch a dng. Nhng mun
gii-quyt, chng ta phi nm cho c ch d v gin
tc l nm c ci c, ci thm, ci thn. Thn sc,
mch ao, cuc sng t ni Tm n ngoi cnh, s thay-
i kh-ha ca 4 ma, tt c u nh-hng nhau v cng
- 112 -
biu-hin ra tht khc nhauv v th bnh xy ra cng
ht sc a dng.
Mc d vy, ngi thy thuc phi bit nm cho c
ci NHT nh T-vn ni. Ci Nht thin h
biu-hin ni con ngi thn-kh. y l mt trong
nhng nt c-o trong vic chn-tr ca y-thut ng-
phng . N xc-nh cu ni D gin nhi chi l c h.

b) - BIN DCH THEO BT DCH
S H-HP
(LNG CC NG TNH )
y l php Luyn-n hay luyn thuc Trng sanh
bt t ca Tin gia thi Tam-K Ph-.
(L ni v b php ca hai qu Khm v Ly ).
Thng thng khi ni n vn- h hp th ai cng
bit: Ht khng kh (thanh kh : dng kh) vo phi v th
ra (a thn kh ra ngoi), y l mt vic lm t-ng, v
nu chng ta khng bit, khng ngh n th c th chng
ta cng t-ng lm vic . Cn vn h-hp m ti
mun ni y, n bao gm vn tu-luyn v phng s
ca ngi TU theo Tn-php Cao-i : hp thu cho
tng tn ci l l chn tht, tc o php nhim mu
ri truyn b ci o-l y cho ng loi vi mnh c
hiu bit nh mnh th vic h-hp ny mi thc s c
ngha phng-s vn linh tc l phng s Thng-
vy. (s h hp theo Y-l phng ng l trch
nhim ca Ph v Thn vy).
Theo cc nh Yoga n-, hi th l s th
hin kha cnh vt cht ca ni lc tim tng trong con
ngi. Chng ta th trung bnh 21.600 ln mi ngy m.
Nhp th mau s lm con ngi suy yu, gim th, ch
ng c hi th lm ch c nhp th theo hng iu
- 113 -
ha, s sng c ko di v nhng cng nng s bc pht
tuyt diu hay cn non nt ty bn lnh kh luyn ca mi
ngi. Theo tm hiu, mt i ngi dng khng ht mt
triu t bo i no trong tng s 14 t t bo ny. Tp
luyn kh cng chnh l nh thc, khai thc cc t bo
cn say ng .
ng cc th tr li tnh. Tnh cc th tr li ng,
ging nh con ngi h hp vy. H hp y mun ni
l c s vn-hnh ca t tng , tc l dng t tng hiu
bit tn tng (cng l tn tnh) ca mnh v hai kh m
dng (ging nh ht th vo thuc phm vi ca Thn
vy) lm cho s sng ca mnh c thng hoa , khe
mnh v dng s hiu bit v o l ca mnh phng s
cho vn linh ( ging nh hi th ra : H thuc Ph) y
l thut chuyn di t-tng.
HN NHIT
HN l cc ca hp ( thuc qu Khm ), l trm
ca kh. NHIT l cc ca h ( l ph ca kh. N l vi
ca h, l thng ca kh (thuc qu Ly ). LNG l vi
ca hp l ging ca kh. Mt h, mt hp ci C theo
ln c trt t ca n. N c nhng quan h tng ng
khi tiu hi ln nhau ( chit khm in ly l qu Thy
Ha K-t). y l ni v mt dng ca vic lu hnh, cn
trc y l ni v i v tiu, h v thc, tt c u nm
ci th i i nhau.
C ngi ni: Xa th ly gng Tri t, mt
Tri mt Trng, gn th ly gng thn th ca trai
gi, c ci bt tc, c ci hu d. iu ny chng ta
bit ri. Cn nu nh ni rng con ngi gia ni giao
kh ca Tri t, nay nu mun thun vi ci l ca m
- 114 -
dng m thc hin ci php nhip sinh v dng sinh,
phi nh th no mi l ng?
Ta p: Thn ch b tng, Can ch v s tit. Hai
tng ny u c Tng ho v u lin h vi bn trn,
vi Tm Tm thuc v Qun ho, cho nn con ngi
khi b ngoi vt lm cm th d ng n tm. Tm
ng th Tng ho d b ng theov th cc bc
Thnh Hin ch dy cho con ngi ta TU TM DNG
TNH . ch ca c nhn tht l su xa vy.

SNG V CHT (vn sanh t).
TC-NG CA 2 KH NG-HNH

a) Ngun gc pht sinh bnh tt:(Phong kh)
Thin Tng ph kinh lc tin hu bnh (Kim
qu yu lc) vit: i! Con ngi bm th kh :
ng thng do Phong-kh m c sinh trng. Phong
kh tuy c th sinh ra vn vt, m n cng c th hi vn
vt, v nh nc c th lm ni cho chic thuyn v cng
c th lm lt p chic thuyn. Nu ng tng c ha,
kh nguyn v chn c thng sng th con ngi s
c an ha
Ng thng y chnh l ng kh, ng hnh, ng
tng trong con ngi . Tt c u vn-hnh ng-nhp vi
Thin a. Phong y l kh giao-cm gia Thin a,
m Dng con ngi thnh ngi. Qu-trnh ny l
qu-trnh Thin-mnh chi v tnh ca sch Trung-dung
ni.)
Con ngi sng c ngha l thc-hin qu-trnh
kh-ha hp vi Thin a, m Dng ng hnh qua tng
thi ca i mnh. Bt c mt l do no do ni
- 115 -
thng hay ngoi cm lm mt i s thng bng ca
kh-ha th con ngi s bnh.
Nn Y-hc hin-i cng nhn-thc c rng:
Con ngi s-d sinh bnh , dn n t-vong, hoc b
nhng thng-tn khc,, nhng tai-ha khc, u do s
sinh khc ch ha ca kh m dng ng hnh c tc-
dng quyt-nh.
Lo t ni Tn hu d, b bt tc (tc l lm
cho m dng c qun bnh v iu-ha). Theo nguyn-
l , ngi xa, nht l Thn Nng dng dc tr
bnh. Ni khc i, Thn nng dng dc b t,
iu-ha s thnh suy trong con ngi.

TNH THIN.
Chng V H-t thng truyn vit: Nht m,
nht Dng chi v o, k chi gi, thin d. Thnh chi
gi, tnh d. = ( S vn-hnh giao cm gia)1 m, 1
Dng, gi l o ( l -ngha ca o).( Thin a giao-
cm hoc con ngi hnh-ng lm sao ) k-tc c
theo ci l ca (o) gi l thin. Khi no thc hin
(hoc hon thnh) ci o y ni ngi (hay vt) gi l
Tnh.
Cu ni trn c vi cn c ni r thm.
o l con ng vn-hnh, bin-ha t kh v-
cc, n Thi-cc, n Lng-nghin vn-vt hu
hnh . o t n c quy-lut bin-ha ca n . Thin-o
bin-ha c bnh kh, c thi-qu, c bt-cp, tt c u
biu-hin bng mt m v mt Dng .Con ngi sng
trong s giao-bin ca Thin a, phi ng theo ng vi
Thin o, gi l thin. R-rng thin y khng
phi l tnh thng ngi, hay lm lnh lnh d mt cch
chung chung . Vn-hnh ng nhp vi Thin o
- 116 -
thc-hin Thin o ni mi vt trong con ngi l
quan-trng nht, gi l Tnh.
o ca Thin lm mu mc cho o ca ngi.
Mi giai-on bin-ha ng vi thi gi l thin, l bt
dch, l trung trinh, l thng.
o l mt, nhng biu-hin khc nhau, l ha,
l bin, nhng i ti cng n l mt : V-cc v Thi
cc. Thin-kh c thng, c bt thng, con ngi trong
cuc sng phi bit ng theo, l -ngha ca bt
dch, Trung-dung.
Ngay phn m u, sch Trung-dung vit:
Thin mnh chi v Tnh,
Sut tnh chi v o,
Tu o chi v gio.
= (Ci m ta) bm th c Tri (Tri cho) gi l
tnh. Hnh-ng thun theo ng vi tnh gi l (nhn)
o. Sa i ci o y ( ng vi Thin o) gi l
gio.
Con ngi bm-th c Thin a kh thnh
hnh vi ng tng lc ph, kh huytphi lun lun ng
vi s thay i ca Thin o vi tng thi, ta phi linh:
nhanh-nhn xoay tr vi thi-qu, vi bt cp. Bi v
kh ca Thin a sinh ra con ngi nhng nu con ngi
sng nghch li vi Thin o tc l khng gio, khng
sut tnh th chng ta s b bnh v cht..
Khi ni l thin mnh chi, tc l ni, Tri ban
cho, tc l ni chng ta bm-th kh m Dng. m
Dng ca Tri t c tiu trng th m Dng ni
ngi chng ta cng c tiu trng theo ng tng nhp
thay i . Theo ng ng nhp gi l thin .
- 117 -

Chng ta nhc li chng I H-t h truyn:
Thin h chi ng trinh ph Nht d. (Ci ng
trong thin h c trinh bn chnh l ci nht vy.
(Nht y l Thi-nht, l Thng o, l bt-dch, trung trinh..)
Chng ny vit tip: Cng nhu gi, lp bn gi
d. Bin thng gi,, th thi gi d = Cng v nhu l
lp nn cigc. Bin v thng l theo ng vi thi
vy.
o vn-hnh theo l bt dch, l thng, cho nn mi hnh-ng
ca con ngi khng lc no c i xa, i sai vi o.
Sch Trung-dung (thin I) vit: o gi bt kh tu du ly d, kh
ly phi o d.= i vi o con ngi khng th xa ri d trong thong
chc . Nu xa ri th hnh ng y khng hp vi o.
Sch Trung-dung (xut-hin trc Ni-kinh) lun
lun nhc-nh con ngi trong hnh-ng thuc lun-l
hay y-hc trong cuc sng hng ngy phi cn-thn tng
giy pht. Con ngi khng th sng nghch li vi o
(thng).

SNG O TC L TRNG SINH.
Thin T kh iu thn lun (T vn 2) nhn mnh:
bn ma trong tri t khng cn gi c iu-ha s
lm tht i ci o. Nh vy cuc sng cha c na
ng b tuyt-dit. Duy ch c bc Thnh-nhn l theo
ng vi Thin o, v th h gi c thn mnh khng
b bnh l, vn vt s khng mt i l sng, sinh-kh khng
b kit.
Sng gn vi o cng c ngha l bit trc tt c
nhng s thay i ca t thi d-tr khi cha b bnh .
Thin ny ni tip: Cho nn, bc Thnh-nhn khng tr:
( , nghin-cu) ci bnh m lo tr ci cha bnh,
khng tr ci lon m lo tr ci cha lon.i! i khi
- 118 -
bnh thnh ri mi dng thuc, i khi lon thnh
ri mi tr lon, cng v nh i kht nc ri mi o
ging, i lc nh nhau ri mi c binh-kh. Nh vy,
cng chng mun lm ?
L m dng ca tri t l k cng , l u mi
ca s sng vn vt, m dng khng th ri nhau m c
sinh c thnh c (ging nh hai u ca mt thanh nam
chm , ging nh in kh ( nu khng c ci hai ny hip
mt li th s khng c s sng bao gi. Cho nn DCH
ni tuy hai m mt). V vy m v chng phi hp nhau
mun trng cu phi bit o, lm theo o l mi gi l
c o). o ca tri t d c phn chia n cng vn
khng mt c lng tnh, v y l quan nim O
TRI tc l tnh hnh () hu hp ():

O TRI KHNG HAI (Phn-l .q12))

Ni o Tri khng hai c ngha l ch c mt, l
Duy nht bn th. D l ngi phng ng hay phng
ty cho ch n c vn vt c c s sng ny u l do
o m ra c. Khi nghe ngi ta ni; Anh l o Cng
gio, ngi kia l o Pht, ngi n l o Lo Ni
nh vy khng c ngha l c nhiu o m thc ra ch
l hnh thc ca tn gio ch cha phi l o. Tn gio
ch l phng tin m o mi tht l cu cnh chung cho
tt c loi ngi Th nn o l duy nht, l vnh tn
khng bao gi h hoi..
o trng cu ca tri l vt tng phn vy, khng ni
ln cng mt lc c, cho nn gi l mt (Nht tr). Mt
m khng hai l vn-hnh ca tri .m vi dng l vt
tng phn vy. Cho nn hoc i ra, hoc tr v , hoc bn
- 119 -
phi, hoc bn tri. Ma xun u phng Nam , Ma
Thu u phng Bc, ma H giao trc mt, ma
ng giao sau lng . Cng vn-hnh mt lc m khng
cng mt ng, giao nhau gp g m mi ng u i-
biu cho mt l, y vn v biu th ca n chng !
. C ci bn th ng nht (o = ) bn trong th
mi duy-tr c s Tnh hnh bt ng , Giao hi
cc i-l y l phn bn th hc vy. Vn vt u c
ch bt u, ci ch bt u y gi l Nguyn : Gi l
nht nguyn y l ci bt u i yu (V nht nguyn gi
i thy d ).
Ch c bc Thnh tr mi c th lin thuc mun
vt vo mt mi m h-thng vo nguyn . Cui cng
khng ti gc do y xut ra theo, khng c th mn
nguyn cng trnh. Th nn ly ma xun, ma Thu bin
i m nht tr gi l nguyn . (Nguyn cng nh ngun vy.
Ngha ca n l ty vo Tri t t u n cui cho nn nguyn l mun
vt , v ti y l ngun gc loi ngi. ti ch no nh th no? N
ti trc khi c Tri t.)
TIN-THIN: C trc Tri t tc l c trc
thin-nhin theo ngha hu hnh vt l, tc l trn thin-
nhin , trn thin-a cn c mt nguyn-l siu nhin.
Ci nguyn-l siu-nhin y l THIN (tc Thng l
ng To-ha) c ci c sng to nh l mt Duy-nht
vin mn:(Thin l t ca mun vt (gi l Tri hay
Thng-). Mun vt khng c Thin (1) khng sinh ra
c.
( Mt mnh kh m khng sinh, mt mnh kh dng khng sinh. m dng
vi Tri t tham-hp ri sau mi sinh.(Thin Thun-mnh 70- q7 phn l )
- 120 -
(.Hnh thp t gi l tng ch Kh hay qu Khm , ng vi cu
thin nht sanh thy., l l m dng ng-hnh th hin trn bc H-
gm c 10 con s vy).

GHI CH (1): TRI L AI ?
Tri cng l Tng T-ph ca ngi. Do y nhn-loi mi bt
chc ging vi Tri trn. Hnh th ca ngi l ha thin s m nn,
huyt kh ngh-lc ca ngi l ha thin ch lm c nhn i. c hnh ca
ngi l ha Thin-l thnh ra chnh ngha.
Nu tham-gia vi Tri t th y l ha vy
Ci kh nng Tham thin-a y l c-bit ca tnh ngi mi c vy.
Bi v ngi vi tri t cng mt th .Tri: Cn ; t: Khn (v tr).
Ngi: u trn cung Khn ; Pha
di cung khn c 3 nt dng l
ming, b sinh dc, hu mn hp
thnh qu Cn . nh vy th cu ni
Tri ngi ng th tht l ch-l.

THI-CC V LNG
NGHI

H-t ni: Dch hu Thi-cc, th sinh Lng-
nghi Trng honh C cng ni: Ci lng khng lp
c th ci Nht cng khng hin ra c.
Nht khng hin ra c th ci dng ca lng
s mt. Ci th ca lng l H thc, l ng tnh,
l T tn, l Thanh trc, cui cng n vn l ci
nht(Thin Thi-ho/chnh mng).
Ch Nht m Trng honh C ni y chnh
l Thi-cc. ng ni: C Lng t c Nht, l Thi-
cc(Dch thuyt).
Thi-cc l Nht, l Thi ho, l ci kh ton
chn. Ci kh trong lc to rng m cha t li,
trng thi c gi l Thi-h.
- 121 -
ng ni: Kh Thi-h v hnh, l bn th ca
kh (Thi-ho/Chnh-mng).
Cng nh Kinh Dch ni, ng din t ch
Thi-h tuy khng trng thy, nhng khng phi l
khng c g, khng th gi l h-v.
ng ni: Bit Thi-h l kh th khng phi l
khng c gKh Thi-h khi thng khi ging, bay rng
ra, cha bao gi ngng li, Kinh Dch gi l nhn-
un: un-c dy c l ci c ca h thc, ng
tnh, l ci bt u ca cng nhu, m dng. Ci ni v
bay ln thuc kh thanh ca Dng , ci chm v ging
xung thuc kh trc ca m. Khi chng ng v cm, t
v tn th s thnh ma gi, sng tuyt, thnh vn vt
hu hnh, ni sng, con ngi (Tham-lng/Chnh-
mng).
Theo ng, trong kh Thi-cc c hai kh m dng
tng-cm nhau, do m kh Thi-cc khng th dng
li trng-thi Thi-h: kh t th vt s thnh, kh tn th
vt s tn. ( Thu ho, Ho thu).
ng ni: Do , ta bit rng vn vt tuy a dng,
nhng khng vt no khng c m Dng . (Thi-
ho/Chnh-mng).
Sch Tnh-l tit yu ch: tng trn thng thin vn v thanh,
v x, nhng chnh thc l ci gc, ci then cht ca To-ha to ra
mi phm v vt trong Tri t. Cho nn, khi ni rng V cc chuyn sang
Thi-cc khng c ngha l ngoi ci Thi-cc ra cn c thm ci v-cc
na. Sch Dch ch ni Dch hu Thi-cc m thi, nhng Chu-lim-Kh
li ni: nu khng ni n Thi-cc th v-cc s chm m vo mt trng
thi h khng, tch-mch, khng lm ci gc cho vn-vt . Tri li nu
khng ni n v-cc th Thi-cc cng s ging vi mt vt no thi,
khng lm ci ci gc ca mun vn s bin-ha.
Thi-cc ng m sinh ra Dng , ng cc th tnh, tnh s sinh
m, tnh cc th ng tr li. Mt ng, mt tnh cng lm gc cho nhau,
phn ra lm m, phn ra lm Dng . Th l Lng-nghi c lp ri vy.
- 122 -

Vn My ma sm st:
Trng Honh C gii-thch: m tnh l ngng t, Dng tnh
l pht tn. Khi m t th Dng t phi tn, nh ci th qun-bnh
mi thnh. Khi Dng tn th lm lu n m, hai kh gi cht nhau thnh
ma, ri xung. Kh-m lm cho Kh-Dng c-kh, by gi dng-kh s
bay bng ln thnh my. Cho nn ni rng my ban b rng ra t Thi-h ,
l m-kh b gi ui, thu-lim, t li cha tn vy. Phm khi m-kh
ngng t, Dng kh b bao vy gia khng ra c (l qu ),do
phn-kch m n ra thnh sm st (li-nh). Khi m kh ngng t, Dng
kh bn ngoi khng vo c, cho nn n s quay quanh m-kh khng
ngng thnh ra gi (qu )Khi m Dng ho m tn th s thnh sng
tuyt, ma mc. Khi m Dng bt ho m tn th s thnh kh c trn
lan. m kh thng m tn ra chm s giao hp vi Dng-kh v ma gi
s iu ho, nng lnh c chnh. (Tham-lng/Chnh-mng).

CHNH KH NI CON NGI

(112)- VN THIN TNG VI BI CHNH KH CA
Con ngi mt khi luyn c nh kh m dng hp nht ri
(tc l Tinh kh Thn hp nht hay Tam-hu t nh) th u cn s g
bnh tt n vi mnh na, m dng hp thnh nht kh chnh l chic o
gip che ch cho thn mnh chng li vi t kh bn ngoi khng th no
xm nhp vo mnh c. mi tht l chnh kh.
Vn Thin-Tng khi b nn ngi t vit bi Chnh kh ca
din t con ngi bm th c chnh-kh ca Tri t, cho nn d b nhiu
gian lao y kh c m ng vn khng b bnh.
Bi Chnh kh ca gm c bi t v bi ca. Trong phm vi ca
quyn sch ny, ti ch gii thiu bi T v mt on u c lin-quan
n vn chnh kh, n m Dng ni con ngi m thi .
Bi T ca bi Chnh-kh ca:
Ti b bt ngi t ti Yn-kinh. Ti b giam ti mt nh t xy
bng t . Chiu di ca phng giam ch c hn 30 xch. Mt cnh ca duy
nht va thp va nh. Ca s th va ngn va hp. Phng giam va ti
tm va m t . Khi ma H n, cc mi hi thi tp trung vo phng
giam nh b ny. Nc ma lm cho bn gh triy l thu kh. Bn t
t trn vch, di t phn ln b m t , ni bt ln mt nc. y l th
kh. Kh hu t nhin thay i , tri tnh, cn nng bc to ra khp ni .
Kh trong phng nh b b tc , bn b kh khng thng c. y l nht
kh. Ngoi hin nh, bn di ngi ta dng ci nu cm lm tng thm
- 123 -
cho sc nng ca mt Tri. y l ho kh . Kho thc phm cha y cc
thc n hi thi, theo gi tng cn hi nng nc lm cho mi ngi ngp
th. y l m kh. Ngi xp st ngi, vai st vai, va bn va hi mi
m hi. y l nhn kh
Ni tm li, cc mi hi thi k trn lm cho mi ngi khi ngi
phi khng th no khng b bnh.
Ti, con ngi nh b, gy cm, sut ngy m nm ngi, n ung
trong hon cnh nh th n nay c gn trt hai nm. May m ti
khng b bnh g c.
Ni chung, c l ti nh vo cng phu tu dng ca bn thn. Th
nhng chnh ti, ti cng khng bit th no l tu-dng . Mnh-t ni:
Ta kho nui ci kh ho-nhin ca ta. Nhng kh xu, hi gm c gn 7
loi . em ci kh mt loi ca ti chng li 7 loi kh c hi kia , ti
cn s g na ? Hung chi Kh ho-nhin l chnh kh trong Tri t. V
th ti vit ra bi Chnh-kh ca.
Trn y l bi T ca bi Chnh kh ca. Di y ti xin trch
ra 6 cu u ca bi ca ny. Ti ngh rng trong phm vi ca quyn sch
Y-o, mt s cu nh vy cng lm tiu biu cho vn gi l
Chnh kh trong thn th con ngi:
Thin a hu chnh kh,
Tp nhin ph lu hnh.
H tc vi h nhc,
Thng tc vi nht tinh.
nhn vit Ho nhin,
Bi h tc thng minh
Dch ngha:Tri t c chnh-kh. Vn-vt mun mu, mun v
thnh hnh l nh bm th c (kh) ca Tri t. di t th thnh
sng ni , trn Tri th thnh mt tri, cc v sao. ngi gi l kh ho
nhin. Nh vy, chnh-kh trn y mt cch sung mn ( trn Tri, di
t v trong con ngi).
Ch gii: Cu 2 Tp nhin ph lu hnh: Ch tp nhin
ni vn vt hin hu vi mun hnh vn trng. Ch ph c ngha l ban
cho, bm th c. Ch lu hnh ni vn vt nh bm th kh m hu
hnh.
Cu 6 Bi h tc thng minh: Ch bi ch trng thi sung-
mn ca chnh-kh khp ni. Ch thng l ch Tri. Ch minh ch
t. Ch tc l trn y.(114)

- 124 -
HO NHIN CHI KH

Cng quan nim ca Kinh Dch, Mnh-t cho rng:
Tnh, Kh l ci m con ngi bm th c ca Tri,
t, ca o. S vn hnh ca kh l tt, l t
nhin, khng tt xu vi ring ai, cho nn con ngi trong
php dng sinh , trong cuc sng phi gi gn, tun th
theo s vn hnh ca Thin o mi c.
V mt lun l, n l ci g lm cho con ngi
thnh ngi, lm cho con ngi khc vi cm th.
V mt vn hnh ca kh ho trong thn th , n l
ci kh chu lu trong thn th khng ngng.
Thin Cng-tn Suc ghi cuc vn-p gia
Mnh-T v Cng-tn Su nh sau:
Mnh-t ni: Ch kh chi soi d. Kh th chi sung
d (i! Ch lm ch-soi ca kh. Kh th trn y trong
con ngi vy).
Mnh-t ni tip: Ta kho dng ci kh ho
nhin ca ta.
Cng-tn Su hi: Dm tha thy, kh ho nhin
l g?
Mnh-t p: Kh din t! Kh y l ch i, ch
cng. Nu chng ta bit nui n mt cch thun li,
ng lm thng hi n n, n s trn y trong
khong Tri t.
Tuy nhin theo Mnh-t, trong qu trnh nui
dng kh y trong con ngi chng ta, chng ta khng
th nng ny , chng ta phi im m, nhn ni, dng bt
chc theo ngi nc Tng (1).
Mnh-t kt lun: Hin nay ngi trong thin h
d lm vic ngoi i hay trong khi dng kh, s
- 125 -
ngi khng ging vi ngi nc Tng gip cho la
chng ln, tht l t vy.
Thin Tn tm thng vit:
Vn-vt b ng, phn thn nhi thnh, lc mc i
yn. (Vn vt c y trong ta, nu ta quay v vi ta
Thnh, khng cn nim vui no hn.
Ghi ch (1): Mnh-t k: Nc Tng c mt ngi, ng ny c mi lo
lng v la ca mnh lu ln. ng bn i ra rung nh cho la c mc
ln cao hn . Cng vic xong ri ng hm h chy v nh khoe vi ngi
nh rng: Hm nay ta mt qu, v ta gip cho la mau ln.
Con ng nghe vy, vi vng chy ra rung xem, th ra la
rung kh ht c. ( Trch sch Dch l y l ca Hunh minh c ).
y l mt quan nim ca Kinh Dch: Ni tip gia
con ngi v Thin a. Vn vt c y trong ta
ni ta l Tiu v tr. Nhn o t thin o m ra. Do
ta phi lun lun hnh ng cho ng v cho c vi
ci o t nhin y.
Phn thn l li ku gi ca Mnh-t con
ngi quay v vi nguyn kh vi ci o
chng ta hnh ng ng vi o.

CH THNH
Thi-cc l l vi-diu ca bn nhin. ng tnh l c cu
vn-hnh ca C. Thi-cc l o ca Hnh-nhi thng.
m dng l kh () ca hnh-nhi-h. Nu o khng c
kh th o s khng thnh hnh th . Nu kh m
khng c o th kh s bt lp: (khng th thnh v
tn-ti c) (Trnh t ni rng: ng tnh th v-oan, tc l
khng c u mi. m Dng th v th, tc l khng c bt u .Sch
TLTY ni tip: Thi-cc ty theo m Dng m thnh ng tnh . m
Dng th da vo ng tnh m s sinh-ha s hin ra Th (nng)i th
Hn (lnh) li , nht i th nguyt li. Xun sinh, H trng, Thu thu,
ng tngVn c cng theo l thng m thi.)
- 126 -
Con ngi c c ci O cng ch l c ci
thnh () . Thnh chnh l Thi-cc.( Trong Kinh c cu:
o gc bi lng thnh tn hip). Xa nay cha mt vt
no, d nh bng si lng m thot khi ci l . (trong
phn tng s bc H-, ni giao-im ca trc tung
(Dng) v trc honh (m) thuc hnh Th l hai con s
5 v 10 l tng-trng cho ch thnh vy)
Sch Trung-dung ni: Thnh gi, Thin chi o
d:() Thnh l o ca Tri.
Thnh chi gi, nhn chi o d: Thc hin c
(o Tri) l o ca ngi.
Nh vy Thnh gi chnh l Thi-cc cn qu
trnh thc-hin y Thi-cc ni con ngi gi l
thnh chi gi.

CHN-THN (1)CA CON NGI

Con ngi c 3 th : Tinh, kh, thn, khi ni n kh
l ni n chn thn tc l nh xc thn, v n do
kh hu-thin to thnh thuc bn hu hnh , c th thy
c; ngi tn-gio Cao-i gi tn l ci Va hay
phch v n c s rung ng ( Vibration).
Cc nh nghin cu sinh hc nhn thy rng :
chung quanh c th sng mi sinh vt u c nng lng
in. Nng lng ny c th o c bng cch t 1 in
k gn hoc trn da. Cng nng lng in ny thay
i hng gi, hng ngy (xem thm phn 'Gi Vng Suy
Ca Cc Kinh Lc' trong chng 'Hc Thuyt Kinh Lc').
Thi gian m 1 ngi cm thy khe mnh hoc nhc mt
- 127 -
u c th o c bng cch o nng lng in. (y l
1 phng cch ch yu trong vic p dng o cc Nguyn
huyt ca cc ng kinh).
Gii-thch (1):
Ngay t nm 1940, Kirlian, trong khi chp hnh cc sinh vt,
tnh c khm ph thy nng lng in ny v gi n l cht Plasma sinh
hc (cn gi l ho quang).
. Kirlian chp c chung quanh cc sinh vt c 1 gii nh
sng , xanh trng v vng. Nhng l cy va b bt ra khi cnh
cng c biu hin , nhng lu th khng cn. L ca nhng cy
khe mnh th ta sng, trong khi , l ca nhng cy b bnh biu hin
bng nhng mu sc khc hn. Mt hm, 1 ngi khch nh Kirlian
chp hnh 2 chic l ging ht nhau, Kirlian c gng chp sut c m
nhng vn khng lm sao 2 l ging nhau c. Kirlian ngh rng ng
tht bi. Ngy hm sau, khi a nhng tm nh ng chp v gii
thch s c gng v vng ca ng cho ngi khch th ngi khch li
ht sc hi lng v gii thch rng : s khc nhau gia 2 l cy trn l do
1 chic l c bt ra 1 cy c bnh v chic cn li cy khng bnh.
Ti Lin X, khi nghin cu cc tm nh chp c th con ngi, cc
nh nghin cu ti i hc Kiep nhn thy rng c nhng chm nh
sng mnh hn 1 s c th. Nhng b phn pht ra nh sng u ging
nhau mi ngi. Khi em so snh cc tm nh vi nhng huyt ca khoa
chm cu th thy 700 huyt ca khoa chm cu hon ton trng vi nhng
im c nh sng mnh m Kirlian chp c.
Hin nay c 1 cch chp nh bng cch i nhit ra cc mu sc
khc nhau. Nhng bc nh nhit cng th hin 1 th ho quang
chung quanh c th : nhng b phn "cht" nh mng tay, tc... th
hin ra mu en cn cc mu khc hin ra mu xanh lc, da cam...
Nu b phn no ca c th b bnh th mu sc thay i, cn c vo s
thay i mu sc, c th phn no bit c tnh trng ca s ri lon
c th.
Ngoi nhng biu hin v nhit lng, mu sc, ngy nay, cc
nh nghin cu cn tm thy nhiu s thay i khc nh thay i in
tr (in tr vng huyt bnh xung thp hn vng khc) thay i
trng thi (tr nn mm, hoc cng hoc au n hn ch khc), hoc
xut hin 1 s du hiu ring bit (tn nhang, mn rui, vt ban...)
nhng du hiu bo bnh ny ang c cc nh nghin cu ch n
v trong 1 ngy gn y c ch ca nhng l thuyt ny s c loan
bo 1 cch r rng v hon ho hn.
- 128 -
Tuy nhin, cho n nay, nhng nh nghin cu ch mi c th
cho bit rng : cc vng nh sng th hin trong c th chnh l nhng
b phn trong con ngi chng ta bit c nhng thay i, th d :
thay i v in trong khng kh, v t trng ca tri t, v s xo
trn ca cc b phn, c quan tng ng vng pht in...
Nhng thay i ny nhiu khi qu nh b n ni ta khng cm
nhn ht tt c nhng thay i , m ch cm nhn c 1 phn no
thi. Th nhng, nu ta rn luyn v nm c 1 s nhng nguyn tc
k thut, ta c th nhn c nhng thng tin , c th bit v cng c
th din t c.

THI BIN HA
Kinh Dch l quyn sch gii thch v chng minh rng
vn vt hu hnh u do kh m dng giao hp nhau m
thnh. Vn vt hu hnh khng dng li mt giai on
no, d l ni sng, cy c, th vt hay con ngi. Ni
khc i, vn vt u c s sng m ni n sng l ni
n bin ha, bin ha trong mt chu k khng u mi
ty theo kh v hnh m n bm th c:( Sinh sinh chi v
Dch : Ngun sng lin tc l ngha ca
Dch.
m Dng giao nhau gi l giao dch. Giao dch
khng phi l bin-i mt cch ty-tin, t-ngt. Ht
ma ng ri mi n Xun, a hoa tn s bin thnh
tri.
Khng T khi nhn nc chy ni: Th gi nh t
ph! Bt x tr d (Tri mi th ny ! Ngy m khng
ngng).
Ma ng cc hn, ng ch th nht dng sinh,
nht dng sinh s khng dng li m tip tc bin. Mi
giai-on bin u phi ng vi Thi, thi m c
Trung na th s c Ha. (Ch Trung y l
ngha ca ch TN ).Trung l ci l cho mt vt gi
c s hin din ca mnh qua nhiu ln giao dch.
- 129 -

SchTrung-dungvit:(Qun t chi
trung dung, qun t nhi tri trung): o trung-dung ca
ngi qun-t, l ngi qun-t hnh-ng trung theo
ng vi thi. l ng vi c trinh vy.
=Trung + thi = Trinh
(ng tnh hu thng, cng nhu
on h)= L ng v tnh c theo ng l thng th kh
cng nhu mi nh c.
Ch thng ny chnh l ch thng o m
Lo-t ni. Thng khng phi l ch vo mt vt
trong tnh trng mi mi nh n ang hin-hu. Thng
c ngha l mt vt no ang bin v ha theo ng
nh thi m bn thn n ang c.
Thin-kh ty thi m c bnh-kh, c thi-qu,
c bt cp, l kh ty thi m ha, trong ha c
thng c bin.
Thin thun kh nht nht phn vi t thi(Linh-
khu 44) c ghi mt on i thoi:
Hong hi: Ta mong c nghe ni v kh ca
t thi (bn ma).
K B p: Ma xun th sinh, ma h th trng,
ma thu th thu, ma ng th tng. y l l thng ca
kh. Con ngi phi ng theo.
Mi nm, tit xun-phn th kh tri m p, ng-
ch th kh tri lnh-lo.
V-d: Mi nm theo ch vn th t tit i-hn
n tit Xun-phn l s-kh Quyt-m Phong Mc. Nu
kh-vn v thi cng n ng lc nhau th gi l chnh-
- 130 -
ha, tri li n sm hn hay mun hn th gi l t-ha
(i-ha).
Chnh l thng, l trinh. Cng nhu lm trn c
nhim-v ca n. Tri li l tht thng.
Trinh l bn. Con ng bin-ha chnh l con
ng ca m Dng Thin a giao nhau, ca cng
nhu x y nhau. l Thin o, nhn o cng th..
Thin o c thng th Nhn o cng c thng . l
ngha ca Trung-dung.

TNH THIN: Tnh l g? Th no l thin.?
Chng V H-t thng truyn vit: Nht m, nht
Dng chi v o, k chi gi, thin d. Thnh chi gi, tnh
d. = ( S vn-hnh giao cm gia)1 m, 1 Dng, gi l
o ( l -ngha ca o).( Thin a giao-cm hoc con
ngi hnh-ng lm sao ) k-tc c theo ci l ca
(o) gi l thin. Khi no thc hin (hoc hon thnh)
ci o y ni ngi (hay vt) gi l Tnh.
Cu ni trn c vi cn c ni r thm.
o l con ng vn-hnh, bin-ha t kh v-
cc, n Thi-cc, n Lng-nghin vn-vt hu
hnh . o t n c quy-lut bin-ha ca n . Thin-o
bin-ha c bnh kh, c thi-qu, c bt-cp, tt c u
biu-hin bng mt m v mt Dng .Con ngi sng
trong s giao-bin ca Thin a, phi ng theo ng vi
Thin o, gi l thin. R-rng thin y khng
phi l tnh thng ngi, hay lm lnh lnh d mt cch
chung chung . Vn-hnh ng nhp vi Thin o
thc-hin Thin o ni mi vt trong con ngi l
quan-trng nht, gi l Tnh.
- 131 -
o ca Thin lm mu mc cho o ca ngi.
Mi giai-on bin-ha ng vi thi gi l thin, l bt
dch, l trung trinh, l thng.
o l mt, nhng biu-hin khc nhau, l ha,
l bin, nhng i ti cng n l mt : V-cc v Thi cc.
Thin-kh c thng, c bt thng, con ngi trong cuc
sng phi bit ng theo, l -ngha ca bt dch,
Trung-dung.
Ngay phn m u, sch Trung-dung vit:
Thin mnh chi v Tnh,
Sut tnh chi v o,
Tu o chi v gio.
= (Ci m ta) bm th c Tri (Tri cho) gi l
tnh. Hnh-ng thun theo ng vi tnh gi l (nhn)
o. Sa i ci o y ( ng vi Thin o) gi l
gio.
Con ngi bm-th c Thin a kh thnh
hnh vi ng tng lc ph, kh huytphi lun lun ng
vi s thay i ca Thin o vi tng thi, ta phi linh:
nhanh-nhn xoay tr vi thi-qu, vi bt cp. Bi v
kh ca Thin a sinh ra con ngi nhng nu con ngi
sng nghch li vi Thin o tc l khng gio, khng
sut tnh th chng ta s b bnh v cht..
Khi ni l thin mnh chi, tc l ni, Tri ban
cho, tc l ni chng ta bm-th kh m Dng. m
Dng ca Tri t c tiu trng th m Dng ni
ngi chng ta cng c tiu trng theo ng tng nhp
thay i . Theo ng ng nhp gi l thin .
Thin Tng ph kinh lc tin hu bnh (kim qu
yu lc) vit: i! Con ngi bm-th kh ng
- 132 -
thng do phong-kh m c sinh trng . Phong-kh tuy
c th sinh ra vn vt, m n cng c th hi vn vt, v
nh nc c th lm ni cho chic thuyn v cng c th
lm lt p chic thuyn. Nu ng tng c ha, kh
nguyn v chn c thng sng th con ngi s c
an ha
Ng thng y chnh l ng kh, ng hnh, ng
tng trong con ngi, tt c u vn-hnh ng nhp vi
Thin a. Phong y l kh giao-cm gia Thin a,
m Dng con ngi thnh ngi. Qu trnh ny l
qu-trnh Thin mnh chi v tnh ca sch Trung-dung
ni.

BNH BIN THEO T THI
Chng ta nhc li chng I H-t h truyn:
Thin h chi ng trinh ph Nht d. (Ci ng
trong thin h c trinh bn chnh l ci nht vy.
Nht y l Thi-nht, l Thng o, l bt-dch,
trung trinh..
Chng ny vit tip: Cng nhu gi, lp bn gi
d. Bin thng gi,, th thi gi d = Cng v nhu l
lp nn cigc. Bin v thng l theo ng vi thi
vy.
o vn-hnh theo l bt dch, l thng, cho nn
mi hnh-ng ca con ngi khng lc no c i xa,
i sai vi o.
Sch Trung-dung (thin I) vit: o gi bt kh tu
du ly d, kh ly phi o d.= i vi o con ngi
khng th xa ri d trong thong chc . Nu xa ri th
hnh ng y khng hp vi o.
Sch Trung-dung (xut-hin trc Ni-kinh) lun
lun nhc-nh con ngi trong hnh-ng thuc lun-l
- 133 -
hay y-hc trong cuc sng hng ngy phi cn-thn tng
giy pht. Con ngi khng th sng nghch li vi o
(thng).
Thin Tng-ph kinh-lc tin hu bnh (Kim-qu
yu lc) cho rng khi t kh trng vo ngi, thng
gy ra vic cht-chc, khng ngoi 3 l do m trong c
hai l do chnh bi con ngi khng sng thun vi thin-
nhin:
+ Kinh lc th t-kh, nhp vo tng ph, l
nguyn nhn bn trong gy nn .
+ T chi, cu khiu l ni huyt mch truyn
nhau. Khi n b ng-tc bt-thng, l trng vo phn
bn ngoi b phu
Nh vy d cho l t-kh bn ngoi vo gy ra
bnh th nguyn nhn mt phn cng do ni tng chng ta
sng khng hp vi kh ca o.
Kh ca ni tng ng c vi Thin kh th con
ngi an-ha, ngc li nu khng cn ng th bnh.

BNH C LC NNG LC NH
ThinThun kh nht nht phn vi t thi (Linh-khu 44)
thut li li Hong- hi K-B: theo ng th trong trm
bnh, phn ln l n hu, tr an, tch gia, d thm: sng
khe, tra an, chiu thm, m nng, nhng cng c
nhng trng-hp xy ra mt cch ngc li. Ti sao nh
vy?
Theo K B th mi nht chia lm bn thi: bui
sng (triu) thuc ma xun; bui tra (tr) thuc ma h
bui chiu (nht nhp) thuc ma thu; ban m (d) thuc
ma ng.
Bui sng l lc kh ca con ngi mi sinh ra cn
bnh-kh ang suy, cho nn n hu.
- 134 -
Bui tra (nht trung) l lc kh ca con ngi
trng, m trng th thng t, v th c an.
Bui chiu, kh ca con ngi bt u suy, t kh
bt u sinh, v th phi gia (nng thm).
Bui ti, kh ca con ngi nhp vo trong giu
kn, t-kh mt mnh thn-th , v th nn b thm
(nng hn).
K B cng ni rng khi no tng kh khng th
thng c thi th bnh nng, khi no thng c thi th
bnh khi.
M Nguyn-i dn gii thm: Hong cng
thy rng c nhng trng-hp m sng v tra th bnh
hoc gia hoc thm, tri li c khi hu c khi an. V th K
B ni rng y l tng-kh mt mnh lm ch bnh, m
khng ng c vi t thi trong mt nht.
V-d: T bnh khng thng c mc-kh ca
bui sng; Ph bnh khng thng c Ha-kh ca bui
tra; Can bnh khng thng c Kim-kh ca bui chiu,
Tm bnh khng thng c Thy-kh ca bui ti, v th
bnh gia v thm.
Nu nh tng-kh ca con ngi thng c kh ca
thi nh: Ph thng c Mc-kh ca bui sng ; Thn-
kh thng c Ha kh ca bui tra; Tm-kh thng
c kim-kh ca bui chiu ; T-kh thng c Thy-
kh ca bui ti, v th tr hu, n an.
Trong php tr cng vy, phi thun vi thi. V-d:
T bnh khng thng c mc-kh ca bui sng, php
tr phi b T m t Can; Ph bnh khng thng c
Ha-kh ca bui tra, nn b Ph m t Tm; Can bnh
khng thng c Kim-kh ca bui chiu , nn b Can
m t Ph; Tm bnh khng thng c Thy-kh ca bui
ti, nn t Tm b Thn
- 135 -
Thin T kh iu thn lun (T vn 2) nhn
mnh: bn ma trong tri t khng cn gi c
iu-ha s lm tht i ci o. Nh vy cuc sng cha
c na ng b tuyt-dit. Duy ch c bc Thnh-
nhn l theo ng vi Thin o, v th h gi c thn
mnh khng b bnh l, vn vt s khng mt i l sng,
sinh-kh khng b kit.
Sng gn vi o cng c ngha l bit trc tt c
nhng s thay i ca t thi d-tr khi cha b bnh .
Thin ny ni tip: Cho nn, bc Thnh-nhn khng tr:
( , nghin-cu) ci bnh m lo tr ci cha bnh,
khng tr ci lon m lo tr ci cha lon.i! i khi
bnh thnh ri mi dng thuc, i khi lon thnh
ri mi tr lon, cng v nh i kht nc ri mi o
ging, i lc nh nhau ri mi c binh-kh. Nh vy,
cng chng mun lm ?

PHNG BNH
Chng I sch Trung-dung vit tip:
Th c qun-t gii thn h k s bt , khng c
h k s bt vn, mc hin h n, mc hin h vi, c qun-
t thn k c. = Cho nn, ngi qun-t phi cn-thn
ngay nhng lc cha thy, lo s ngay nhng lc cha
nghe , bi v khng c ci g hin r nht bng lc n cn
n? Khng c ci g rc-r ra bng lc n cn rt nh. Cho
nn, ngi qun-t phi cn-thn ngay khi hnh-ng
ring mnh.
Thn k c tc l thi- phn tnh, bit r v
mnh, cn-thn vi chnh mnh.
Thin Sinh-kh thng-thin lun (T-vn 3) vit:
Cho nn, bc Thnh-nhn sng thun vi m Dng,
nh vy m cn v mch c ha-ng, ct-ty c
- 136 -
vng chc, kh v huyt vn-hnh theo ng chiu ca
mnh. c vy th bn trong v bn ngoi c iu-ha,
t-kh khng lm hi c ta, tai mt ta c thng-minh,
chn-kh ca ta ng vng theo l thng ca nNu
m c bnh, Dng dc b (kn, vng) th tinh-thn
mi c chnh-thng. Khi no m Dng phn ly th
tinh-kh mi tuyt.

C MY TH BNH
BNH N
Thin ny nhn mnh: Ma ng b thng bi
hn th ma xun t b bnh n.
Theo Ni-kinh, ma ng lnh gi vn vt phi n
tng ni kn o m ta li khng bit gi-gn php dng-
sinh , hoc lao lc qu , hoc n chi phng-tng lm
thng n nguyn-m v nguyn Dng , s b-tng b
lng-lo : ni h v ngoi cng h , v-kh khng cn bo-
v c bn ngoi , t-kh ca ma xun s tn-cng vo
b-phu, c-nhc, tu-l n ct ty, ri li ni mnh t
ca Thiu-m Thn, lu ngy ha thnh nhit. Ma xun
n, Dng-kh sinh ra v ln ln, ni ngoi nhit s gp
nhau gy nn bnhn.
Sch Thng hn lun ni v chng bnh ny rt r

.TRUNG HA.
Sch Trung-dung chng trn vit tip:
H n ai lc lc cha pht ra gi l Trung; pht
ra m u trng tit gi l Ha. Trung l ci gc ln
trong thin-h; Ha l con ng t o trong thin-h.
t c n mc Trung v Ha th thin a s vn-hnh
ng ngi v ca mnh v vn vt s c sinh ha ng
nh (ci tnh) ca n.
- 137 -
Cu ni trn din-t r thm ci l bin-ha t
gc n ngn.
Nu Trung l ci gc ln, ci d gin, ci nguyn-
kh, t vn vt bm-th sinh sinh, ha ha th s
biu-l (pht ra) ca n l tnh. TNH c ha c ngha l
tnh pht (trng tit).
Trng tit l TRUNG, l ng thi, c nh vy mi
trinh: bn.

TRUNG + THI + TRINH HA

Ha c ngha l s hi- ha ca 2 kh Dng m vn-
hnh theo ng vi o. C trng tit th mi Ha. Ha
bao trm v-tr l thi-ha.(XEM PHN VN KH)
Thon-t truyn qu Kin vit:
Kin o bin-ha, cc chnh tnh mnh, bo hp Thi
ha , ni li, trinh . = o ca Kin bin-ha l nhm
chnh li ci tnh mnh, bo hp c l Thi-ha, c
vy s li trinh .
Ngay trong ni tng ca con ngi, mch-kh nu
khng gi c bnh, tc l xa vi l thng .
Thin Cn kt (Linh-khu 6) vit:
Mt ngy mt m (mch i) 50 doanh (vng) nhm
doanh: cung ng tinh kh n cho ng tng. Nu c tnh-
trng (s cung-ng ny) khng ng ng vi con s
nh th gi l cung sinh.
Khi ni rng mch hnh ng thp doanh tc l ni
rng ng tng u c th kh . Chng ta ch cn nm
c mch-khu m s ch tc l mch n 50 ng
m khng c mt ln i, l ng tng u c th
kh . Mch n 40 ng th c mt ln i, l c mt
- 138 -
tng khng c th kh . Mch n 30 ng th c mt
ln i, l c 2 tng khng th c kh. Mch n 20
ng th c mt ln i, l c 3 tng khng th c
kh . Mch n 10 ng th c mt ln i, l 4 tng
khng th c kh . Cha y 10 ng th c mt i,
l c 5 tng khng th c kh. Nh vy l sp ti
thi-k cht ri.. Khi ta ni rng mch n 50 ng m
khng c mt ln i, ta xem l thng. Chng ta s-
d bit c ng tng ang sng hay ang gn ti ch
cht, l nh vo mch ng khi n mt cch thng
hay bin, tht thng.
Theo Trng Cnh-Nhc th doanh c ngha l
vn-hnh. Kinh mch ca con ngi vn-hnh trong thn-
th c mt nht mt d gm 50 chu nhm vn-hnh tinh-
kh n cho ng tng.
iu 11 Nan vit: Kinh ni rng: Mch cha y
50 ng m mt ln ch:, l mt tng khng th
c kh , l tng no?
Tht vy:Con ngi hp: ht vo kh vo trong
theo ng m, h: th ra kh theo ng Dng i ra.
Nay con ngi ht vo m kh khng xung c n
Thn, ch n Can ri tr ra . Do ta bit c rng c
mt tng khng th c kh. l Thn-kh b tn
trc nht .
Theo sch ch Nan kinh mch quyt th ng
c ngha l ch. 50 ng hp vi s i din ca Kinh
Dchh v hp nh tc mch i theo ng ng: 1 n
Ph, 2 n Tm, 3 n T, 4 n Can, 5 n Thn. Nh
vy, con ngi mt tc ng ng, kh i khp ng tng.
- 139 -
Theo Trng Cnh-Nhc th ch i c ngha
l c s thay-i no , ni trong lc mch ang bnh
t-nhin thy yu i, hoc lc nht, lc tha hoc lc t
on., lc lin-tc. l c mt tng no ang b tn,
cho nn kh b ht v bin ra nh th
Nh vy, mch-kh th kh cng phi ng vi kh
ca Thin a. Khi ni rng Thn-kh b tuyt hay T kh
bi tuyt c ngha l ng tng kh ang trong tnh-trng tch
ri vi o tc l vi Thin a.
Thon-t truyn qu Tit vit:
Thin a c tit th t thi mi thnh.
T thi thnh l chng-minh r-rng nht ca
trung v ha ca vn vt dc yn ca l thng Thin
o.
Th no l hnh-ng trng tit?
Thin 20 sch Trung-dung vit:
Thnh gi Thin chi o d , thnh chi gi Nhn chi o
d. = Thnh l o ca Tri, thc-hin c o
Tri l o ca ngi.
Hnh-ng ng vi Thng o gi l thnh
chi, l lm trng tit.
Kinh Dch vit ra l nhc-nh cho con ngi
phi hnh-ng cho trng tit, tc l thc-hin ci qu-
trnh thnh chi y.
Qu-trnh thc-hin ny c nh du qua nhng
chng ng :
Ct ..Hung
HiLn
Lihi
ctht

- 140 -
TNH CHN V TNH NGY.
Chng 12 H-t h truyn vit:
Tnh ngy tng cm nhi li hi sinh. Phm Dch chi
tnh cn nhi bt tng c tc hung hoc hi chi hi th
ln. = Ci tnh chn v ngy cng cm nhau s sinh ra li
hoc hi. Phm ci tnh m Kinh Dch mun din t, l,
nu c gn nhau m khng tng c vi nhau th s a
n kt-qu hung hoc hi n mc phi hi v ln.
Nh vy: Tnh pht ra trng tit Tnh.
Tnh pht ra khng trng tit ..ngy.
Hnh-ng ca con ngi quan-trng trong qu-trnh pht
ra ci tnh. Hnh ng th mun hnh vn trng, nhng
trong c mt ci g lm thng bng gi l trung v trinh
. C trung trinh mi c ha. C ha mi gi l t c
nhn o. t c nhn o tc l bin-ha ng theo
Thin o.
Chng 12 H-t thng vit: Thit qui d tn
tnh ngy. Kinh Dch lp ra qui l din-t ht ci l
gi l tnh v ngy.
Tt c ch lm mt n-lc: Gi c l thng.
Phng Hu-Lan ni: ng trung kin thng =
Trong ci ng hin ra c l thng .(Tn nguyn
o.)
Tm li, l bin-ha theo bt dch, trung trinh c
ngha l Thin a v con ngi lun lun vn-hnh theo
ng l thng ca n. Con ngi khng th khng bit
n s ng-hp gia con ngi v l bin v thng ca
Tri t.
Tuy nhin, trong v-tr cng nh trong con ngi
s bin-ha li phi ty thuc vo m v Dng, tc l
khi m Dng hu hnh th n bin-ha theo ng tnh
khc nhau. Ring v con ngi, t ra chng ta cng phi
- 141 -
bit rng bin ha theo bt dchhay l thng, c ngha
l phi khng xa ri vi o , ngay c trong lc thi-kh
bin-ng tht thng.

T NGOI CM N NI THNG
NGUYN NHN GY BNH
Thin Tng-ph kinh-lc tin hu bnh (Kim-qu
yu lc) cho rng khi t kh trng vo ngi, thng
gy ra vic cht-chc, khng ngoi 3 l do m trong c
hai l do chnh bi con ngi khng sng thun vi thin-
nhin:
+ Kinh lc th t-kh, nhp vo tng ph, l
nguyn nhn bn trong gy nn .
+ T chi, cu khiu l ni huyt mch truyn
nhau. Khi n b ng-tc bt-thng, l trng vo phn
bn ngoi b phu
Nh vy d cho l t-kh bn ngoi vo gy ra
bnh th nguyn nhn mt phn cng do ni tng chng ta
sng khng hp vi kh ca o.
(Kh ca ni tng ng c vi Thin kh th con
ngi an-ha, ngc li nu khng cn ng th bnh.

BNH NGOI CM
Sch T vn c nhng thin m-t con ng t-
kh xm-nhp vo b phu, kinh lc, tng ph gy bnh.
Mt trong nhng biu-hin ca bnh l do mu sc ca
bnh hin ra ni kinh-mch hoc lc mch mt cch
thng v tht thng. Ngi thy thuc phi nm r
iu ny.
Thin B b lun (T vn 56) vit: Cho nn trm
bnh bt u sinh ra , t trc ht l b mao. Khi t kh
- 142 -
trng vo ngi th s lm cho tu-l khai, tu-l khai th
(t kh) nhp vo trong khch ni lc-mch. Nu n (lu
li) m khng b ui ra n s truyn nhp vo kinh. Nu
n lu li m khng (b ui) ra n s truyn nhp vo
ph, cht-cha ni Trng v.
Lc t-kh va mi nhp vo b mao n s lm cho
n vng da v lng b dng ln, lm khai tu-l. Khi n
nhp vo n lc th s lm cho lc mch b thnh, sc b
bin . Khi n nhp vo n kinh -khch ni ny n s
lm cho mch b cm h v hm xung. Khi n lu li
trong khong cn v ct, nu hn a th cn b vn, ct b
thng, nu nhit a th cn b bung li, ct b tiu kh,
nhc b t nng mm l , lng b ng thng c bi
on ny cho ta thy khi t-kh vo n vng lc
s c hin-tng bin thnh cc mu thanh hong xch hc
bchS bin sc ny li phn thnh m Dng .
BNH KINH LC
Thin kinh-lc lun (T vn 57) ni tip:
Hong hi: Lc-mch khi hin ra ng sc ca
n u c nhng im khc nhau nh thanh, hong, xch,
bch, hc. Nguyn-nhn no khin nh vy?
K B p: Kinh th c thng () sc, cn din
lc th khng c thng bin.
Hong hi: Th no l thng sc ca kinh?
K B p: Tm th mu xch, Ph th mu bch,
Can th mu thanh, T th mu hong, Thn th mu hc,
tt c u ng vi mu sc ca kinh mch .
Hong hi: m Dng ca lc u ng vi
kinh ca n khng?
- 143 -
K B p: Sc ca m lc th ng vi kinh, sc
ca Dng lc th bin v thng. N ty theo t thi
m vn-hnh vy.
TCThng ch: y ni v kinh mch ng vi ng
tng biu-hin ra bng thng sc nh thanh hc hong
bch xchm-lc ng vi kinh-mch bin thnh ng
sc , nhng Dng lc phi ty theo l bin ca t thi
thnh ng sc. m-lc l ni v lc ca cc m-kinh ng
vi kinh ca ng tng, n c cc thng sc m khng
bin. Ring Dng-lc l nhng lc thuc Dng-kinh, n
hp vi Dng-kh ca lc ph ty theo t thi m: Xun
thanh, h xch, thu bch, ng hc, tt c u bin-dch
theo t thi . cng l thng sc ca t thi ng
hnh.
c xem l v bnh, nu trong 4 ma lc ca ng
tng hin ln mu thanh hc thuc hn, hin ln mu
hong xch thuc nhit.
Vng Phng-Hu ch: Dng thuc Thin-kh,
ch ngoi, m thuc a-kh ch ni . Lc ph thuc
Dng bn ngoi ng vi kh ca tam Dng . Ng tng
thuc m bn trong hp vi ng hnh ca a. V th
Dng lc ty theo t thi ca Thin m sc ca n bin
mt cch v thng, trong lc bn trong n thng vi
ng tng, ng tng ng vi ng hnh bn trong cn bn
ngoi hp vi tam Dng . Th l tng ph m Dng li
h tng giao-hp nhau.
Nh vy, chng ta thy ch thng y phi
hiu mt cch tht uyn-chuyn . m Dng th biu-hin
ra bng ng hnh ca t thi v mch-kh th m lun
lun bin-ha thch-ng vi mu sc ca ng tng ra lc-
mch m khng l-thuc vo t thi. Trong lc , Dng
lc th bin-ha thun theo t thi. V th, ni cho cng, l
- 144 -
bin-ha vn thun ch khng nghch, khng xa ri vi
o tc l vi m Dng.
Thin a bin-ha c bnh-kh, c thi-qu, c bt-
cp, vai-tr ca con ngi l phi thng c thin vn,
phi t c a-l , phi qun c vi nhn-s sng
mt cch hi-ha , gi c l trung-ha , mi l -
ngha ca bt dch trung trinh.
Thin Kh giao bin lun (T vn 69) nhn mnh:
Ph! o gi, thng tri thin vn, h tri a-l, trung tri
nhn s, kh d thng cu. = i! o c ngha l trn
bit thin-vn, di bit a-l, gia bit nhn-s.
gi l ( t n l) thng cu.
Thng cu y chnh l -ngha ca l bin-
ha theo bt-dch, trung trinh, theo l thng.
Chng ta c th c tip cc thin t vn t 66, 67,
n 71 nm bt l bin-ha ni trn.

c) -BIN HA () THEO BIN DCH (185)
l phn ni v bin ha trong cc qu dch
Ch bin-dch y ni s bin-ha ca v-tr
l bao trm vn vt. 64 qui v 384 ho tng-trng cho l
bin-ha ph-bin, bao-qut ht cc nguyn-l bin-ha
ca vn vt.
Chng 6 H-t h truyn vit: Sch Dch cho
chng ta bit rng chng ta khng th ri xa vi o. o
thng thay i, bin-ng ch khng yn mt ch, chu-
lu khp ci lc h, ln xung v thng, cng nhu cng
i nhau, khng th ng khung vo mt khun-kh no.
Ch c da vo l bin mi c th thch-ng c.
Chng 4 H-t thng truyn vit: Dch d
Thin a chun, c nng di lun Thin a chi o =
- 145 -
Dch ng vai-tr chun-ch vi Tri t, cho nn kt-
hp c vi o ca Tri t.
Ch chun y c ngha l cng mc thc vi,
ngang vi, ph-bin rng-ri vi nhau. Ch di lun c
ngha l kt li, dt thnh.
Con ngi thc-hin c nhn o tc l
theo ng vi Thin o. V Phng ngn c cu Dc
tu thin o, tin tu nhn-o, nhn o bt tu, thin o
vin h ( Con ngi khng th xa ri vi o, cng khng
th lm ngc li vi o. Con ngi c th sai-st trong
hnh-ng v xa ri o, nhng Thin o vn-hnh theo
l thng ca n mt cch rng-ri, khng sai st c.)
Chng 4 H-t thng truyn vit tip: D Thin
a tng t c bt vi. Tri chu h vn vt nhi o t thin
h c bt quPhm vi Thin a chi ha nhi bt qu,
khc thnh vn-vt nhi bt di, thng h tr d chi o nhi
tri, c thn v phng nhi Dch v th. = (o) nm
trong khun-mu ca s bin ha ca Tri t m khng
vt qu, un-nn nn vn vt m khng s-st, thng-
sut s vn-hnh ca ngy m m iu-hnh n. Cho nn
gi n l thn m khng (hn-ch) vo phng (khng-
gian) Dch khng hnh-th.
S vn-hnh chnh l s bin-dch ph-bin . Bi
v nu khng cn bin-dch Thin-a s khng cn giao-
nhau nh qu B ni:
Thin a bt giao nhi vn vt bt thng
d= Tri t khng giao nhau th vn vt
khng thng.
Thon-t truyn qu Qui-mui vit:
Thin a bt giao vn vt bt
hng = Tri t khng giao th vn
vt khng hng khi.
- 146 -
Tri li, nu vn vt giao th s thng .
Thon-t truyn qu Thi
vit: Thin a giao nhi vn vt
thng = Tri t giao th vn vt
c thng.
Thon-t truyn qu Cu vit:
Thin a tng ng phm vt hm
chng = Thin a gp nhau
l lc m cc phm v vt c
cm nhau sng-t ra.
Trong cu ni trn, ch phm v vt l nhng g
hu-hnh c-th, tt c u c cm nhau v lm sng-t
nhau.
Thon-t truyn qu Hm vit: Kh
nhu trn v kh cng i, hai kh
cm-ng nhau snh i nhau
Tri t cm nhau th vn vt ha
sinhc nhn xem ci cch cm y th ta thy c ci
tnh ca Tri t v vn vt hin r ra ri vy.
Nh cm nhau m kh mi giao-dch, bin-dch mt
cch ph-bin. S bin-dch ng vi Thin o th vn
vt v con ngi mi sinh-ha. Qu -trnh ha sinh ng
vi tnh ca mi vt gi l : dc, l tnh. V tnh
l s biu-l chnh trinh ca tnh. Nh vy r rng tnh
khng phi ch l s vui bun thng thng ni con ngi
m thi. N cn l s biu-l ca ma thun gi ha, ni
xanh, sng sutrong thin-nhin na.
S giao-dch chnh-trinh khng phi l con ng
bin-dch duy-nht ca vic giao-cm . Thc s, gia
Thin a vi nhau, hoc Thin a vi con ngi c
- 147 -
nhng lc vo cnh i-nghch, nhng l th i-nghich
cn-thit chun-b cho s giao-cm c hanh-thng hn.
Thon-t truyn qu Khu vit:
Nh n ng c k ch bt ng =
Hai c gi cng chung nhau, ch
tri nhau.
D l nh vy, nhng v mt Tri t vi con
ngi, s bt-ng ny khng mu-thun, v n ch khc
nhau b ngoi . Ni l khc nhau th Tri t khc nhau,
trai gi khc nhau, nng lnh khc nhau. Nhng tt c u
c mt ging nhau: phi cm nhau lm mt nhim-v
chung: To ra ngun sng lin-tc Sinh sinh chi v Dch.
Thon-t truyn qu Khu vit: Thin a khu nhi
k s ng d . Nam n khu nhi k ch ng d . Vn-vt
khu nhi k s loi d .Khu chi thi dng i h tai! =
Thin a tri nhau nhng nhim-v ging nhau. Trai gi
tri nhau nhng ch ca h ging nhau. Vn vt tri nhau
nhng nhim-v cng loi nhau. Vn- thi trong ci l
tri nhau y c ci dng rt ln vy .
y, ch : dng c -ngha tht quan-trng.
Dng khng phi dng hay l mt th cng-dng theo
-ngha thng thng.
ch Dng trong qu Khu ny ch vo s thch-
hp, s n khp, ng vi thi trong tng vai tr mt.
chng ta th ly mt th-d trong hoc-thuyt v ng
vn lc kh. V-d: Nm Bnh thuc Dng Thy , vn ca
n thuc Thi-v dng-s.
Tri t biu-hin ra khc nhau nhng c chung
nhim-v to ra t thi
Tm li, Thin a m Dng bin-ha mt cch
ph-bin, s bin-ha ny, ni cho cng, da vo lut
- 148 -
giao-cm gia m Dng . V th khai-trin vn-
ny , ti xin ni r phn giao cm tip sau.

189) M DNG GIAO-CM v THINNHN
A.
Nh chng ta thy phn trn, Kinh Dch l ni
v bin-ha , bin-dch: bin-ha theo d gin, theo bt
dch v theo bin dch. Tt c cc lut bin-ha y chnh
l ngun sng sinh sinh. Ngun sng y u do t giao-
cm m thnh Thin Nhn a hu hnh. Y-hc ng
phng chng-minh qua l-lun v thc-tin lm-sng
t ci l giao-cm y.
Ton b Hong Ni-kinh v Thng-hn lun,
Kim-qu yu-lcv tt c cc sch v y-hc ng-
phng . D nhin trc khi c s kt-hp ng ty u
da vo lut bin-ha v giao-cm m xy-dng nn
con ng ca mnh.
Khi bn v s giao-cm Thin nhn a trong
Dch-l cng nh ng-dng trong y-l, chng ta phi dng
phng-php t phn-tch n tng-hp, tc l phi chia
lm nhng chng-mc tht r-rng, nhng trong lc c
xong chng ta phi tc thi ni nhng chng mc y li
thnh mt chui vng trn bt-kh-phn m Ni-kinh
gi l chu nhi phc th nh hon v oan. Ni khc i
chng ta phi i t ci l tht tng-qut ca Kinh Dch,
tin ti chng-minh bng ni-dung tht ngi trong Ni-
kinh, sau cng l ch- n bnh-l kt-thc iu-tr-
l. Tt c s ni tip gip chng ta trnh c bnh tt
v gip cho ngi thy thuc bit o: con ng a
bnh-nhn tr li vi bnh nhn.

- 149 -
M DNG (LNG NGHI) GIAO-CM theo
THIN A CHI I C VIT SINH
C HO SINH CA THNG-
m Dng trong Tri t bin-ha, giao-cm
khng phi lc no cng c iu-ha, c lc gi l hu
d, c lc bt-cp. V sau khi ni v ng vn lc kh,
cc nh nghin-cu gi l t-khhay l chnh khd l
chnh-kh hay t-kh, d xy ra trong Tri t hay xy ra
trong con ngi, tt c u c nhng quan-h cht-ch.
D nh vy, kinh Dch vn xem Thin - nhn - a
c mt ngun quan-h hng cu nh da vo ci :
c: Thin a chi i c vit sinh: Ci c ln
trong. Tri t chnh l -ngha ca s sng.
C L hu-Trc vit: o lm thuc l mt nhn-
thut chuyn bo-v sinh-mng con ngi, phi lo ci lo
ca ngi, v vui ci vui ca ngi , ch ly vic cu sng
mng ngi lm nhim-v ca mnh, khng nn cu li k
cng , tuy khng c s bo-ng ngay nhng li m
c v sau
Thin Lc nguyn chnh k i lun (T vn 71)
vit:
.
Bo c d c, bo ha d ha, bo chnh d chnh, bo
lnh d lnh.= (Vn vt bm-th) ci c ca (kh Thi-
cc) th phi (biu-l) ra bng c; (bm-th) ha th
biu-l bng ha; (bm-th) chnh th biu-l bng chnh;
(bm-th) lnh th biu-l bng lnh
Trng Ch-Thng ni rng t thi c ng vn lc-
kh , c c, c Ha, C chnh, c lnh, c bin c
bnhNh vy c ngha l mi ma c s biu-l ra bng
- 150 -
s nng lnh, mttheo ng vi thi. S biu-l ra
phi gi ng ci m vn vt phi bin-ha ng thi.
Thin S ng qu lun (T vn 77) c thut li li
ca Hong than-th vi Li-Cng. ng ni rng Tri
t mnh-mng. Khi nhn my ni bay, khi nhn xung
vc su, tri t bao-la qu , khng bit u bn b. Ring
ci thut ca thnh nhn c em ra lm mu-mc
cho ngi dn, ngay c trong y-hc cng th. ng nu ra
ng qu: nm iu sai lm, t c: bn iu v c m
ngi thy thuc phi bit .Nu lm sai t c, n s
thnh t tht: tc l 4 iu sai-st.
Trng Ch-Thng ni rng: Ci o chn bnh
cng phi hp vi Thin o. Kh ca con ngi thuc
Dng, cn tinh thy thuc m. V-kh thuc Dng,
doanh huyt thuc m. m Dng c bnh-ha th sau
huyt-kh mi vn-hnh, kinh-mch mi qun-bnh. V th
nn gi-gn ch-, phi cn-thn trong m-thc c-x, m
Dng h n, sau mi st n sc mch. Nh vy mi
c vn ton, khng s b sa vo ci cu ca qu v
tht. Ngi thy thuc nh bc thnh-nhn, phi gi thi-
thung-dung trong vic thi-hnh ci nhn thut ,
truyn ci c li cho i sauVy t c chnh l t
thi sinh, trng, thu, tng c c ha. Cn nu
nh khng bit n ci l m Dng nghch tng ca t
thi th gi l t tht . T vn 78 l thin Trng
T tht lun bn rt r v vn- trn.
Nh chng ta ni trong bi Tqua bi nguyn
o sch Vn tm iu long, c chnh l s biu-l r
nht ca kh-ha v-tr, s hi-ha ca c mi vt gi
l vnNgi thy thuc c c , tc l thc-hin c,
- 151 -
thi-hnh c mt cch thng-sut s quan-h Thin
Nhn a mt cch thng d bn ma c tht thng.
Kinh Dch nh vo ho v qu ni ln c
ci c ca v-tr: Ct, hung, hi, ln
C-th hn, r hn, chng ta phi trnh-by 9 qu
ni v c trong chng 7 H-t h truyn:

C 9 QUI NI V C
Ct hung hi ln gi, sinh h ng gi d. :
Ct hung hi ln sinh ra t ci ng vy.
Ho d gi, hiu thin h chi ng gi d, th c ct hung
sinh nhi hi ln tr d.= Ho l m-phng theo cing
trong thin h, cho nn ct hung sinh ra t hi ln cng
sng t.
m Dng bin-ha theo ng th ct hung hi ln
cng khng ri s bin-ha, giao cm y.
Th c Dch hu Thi-cc th sinh lng nghi, lng nghi
sinh t tng, t tng sinh Bt-qui. Bt-qui nh ct
hung, ct hung sinh i-nghip.Th c php tng mc i
h Thin a, bin thng mc i h t thi, huyn tng
tr minh mc i h nht nguyt.
= cho nn Dch c Thi-cc, t sinh ra lng nghi,
lng nghi sinh ra t tng, t tng sinh ra bt qui. Bt
qui nh c ct hung , ct hung s sinh ra i nghip.
Cho nn mun php: bt chc theo tng th khng g
ln hn Thin a, mun (php) theo l bin thng th
khng g ln hn t thi, nu ln ci tng lm sng t
khng g bng mt Tri mt trng .
- 152 -
Vn-vt vn-hnh theo nguyn-l chu nhi phc th
nh hon v oan, nh vy m l ct hung thay nhau
cng lm cho vn vt ngy c nht tn: ngy cng mi
hn. Nht tn s to nn i-nghip.

C THNH.Lm sao bit lc no th c
thnh?
Cng thn tri ha, c chi thnh d. = Nm c rt-ro
ci thn, iu hnh c ci ha, l lc ci c ang
thnh.
Ch nghip y khng th hiu l s nghip
mt cch thng thng nh chng ta hiu hng ngy: lm
quan ln, tin bc nhiu.
i nghip l kt-qu ca qu-trnh hnh-ng
tng-ng vi s bin-ha, giao-cm ca Thin a, vn
vt trn con ng trng thnh hp vi thi: sinh sinh
chi v Dch
Nguyn Cng-Tr vit:
Nhp th cc bt kh v cng-nghip,
Xut mu hoi tin th hu qun thn.
Dng sng ca Thin a vn vt c lin-tc ng vi
thi chnh l -ngha ca ch c trong cu: Thin a
chi i c vit sinh.
c i i vi nghip theo mt vng tin-trin
sinh-ng.
Vn-ngn qu Kin vit: Qun t tin c tu
nghip = Ngi qun-t phi tin ci c, tu sa ci
nghip.
Ngi qun-t tu sa ci c, tc l phi hnh-
ng hp vi ci c ca t thi, tc l sng hp vi
Xun sinh, h trng, thu thu, ng tng. Nu sng
- 153 -
nghch li s b bnh. Vng bin-ha sinh-ng tc l
vng ca c v nghip.

Thnh nhn s d sng c nhi qung nghip. = Bc
thnh-nhn nh nng cao ci c, lm cho ci
nghip c rng hn.
Thnh c i nghip. = Lm cho ci c c thnh,
nghip c ln.
Con ngi sng trong cuc sng cng ging nh s
bin-ha ca t thi, c lc thng, lc trm, nh vy m
hiu mnh hn, hiu ngi hn, hiu vt hn. Nht l trong
phm-vi y-hc, s thng trm ca kh-ha cho ta bit lc
no kh thi-qu, lc no kh bt cp, lc no bnh kh, bit
m sng th no cho hp, ng lm nghch li Thin-
kh : bnh, cht.
Tt c s sng st vi l bin l c, kt qu gi
l nghip.

Qu-trnh thc-
hin c hnh
v Nghip c
thc-hin qua 9
giai-on ca 9 qu, bin-ha rt chc-ch. y l mt
iu-kin gip cho chng ta thy r con ng vn-hnh
ng ca vn- giao-cm gia Thin-nhn-a qua cc
quy-lut ca Kinh Dch m chng ta s trnh by tip theo
sau:
1) Qu L: a) c chi c: Qu L l nn tng ca
c.
- 154 -
i-tng truyn vit: Thng thin h trch, l. Qun-t
d bin thng h, nh dn ch. = Trn l Tri di l ao
m, l tng ca qu L. Ngi qun-t xem
phn-bin k trn ngi di, nh li c ci ch ca
ngi dn.
Qu L tng-trng cho nn-tng ca c. N
gip cho ngi qun-t nh r c ci phn trn di .
c vy, ch ca dn, lng ca dn mi nh v trt-t
x-hi mi r-rng. Tri cao, t thp, cha ln, con nh,
xun h ri mi thu ng. S sp-xp ny rt ra t quy-
lut trt-t ca v-tr. Nu lm ngc li s lon. S d
mi ngi phi lm ng vai-tr ca mnh l v h da
vo ci nn tng ca c, -ngha ca n cng chnh l
L.
b) Ha nhi ch: Gi iu ha-mc m t c kt-qu tt.
Da trn l ca qu L m i, m hnh-ng
tin xa hn, lng mnh s c vui.Ha l nh gi c
ci gc ca c, do kt-qu s n mt cch t-nhin,
khng min-cng.
Nh nh vy nn Thon-t vit: p ln ui h
m h khng cn ngi . T nn tng ca c m c c
L, L hp vi vn-hnh iu-ha ca Tri t.
c ca qu, ti ca qu a n dng ca qu:
c) D ha hnh: Nh vo m c hi-ha v c
hnh.
Qu Khim: a) c chi bnh: Qu
Khim l ci cn ca c.
Bnh c ngha l ci cn, l ni m
ngi ta nm cho cht-ch , nm cho vng. Nm ci cn
ca c bit rng mnh ang ng gia Thin a, mi
ngi phi mt vai tr no . Vai-tr d khc nhau, khc
vi ngi khc, khc vi vn vt nhng tt c u c
- 155 -
chung mt nhim-v tn Thin a chi ha dc = Gip
cho s ha dc ca Tri t.
Sch Trung-dung vit: Duy c bc ch thnh trong
thin-h mi c th bit r ci tnh ca mnh; bit r ci
tnh ca mnh th mi c th bit r ci tnh ca ngi
khc; bit r ci tnh ca ngi khc th bit r ci tnh ca
vn ct ; bit r c ci tnh ca vn vt th c th gip
cho s ha dc ca Tri t,, c gip c cho s
ha dc ca Tri t th mi c th cng tham vo c
vi Tri t.
Thin-nhn-a tham-hp nhau chnh l l -tng
cao nht trong y-hc ng-phng m ti s trnh-by tip
sau phn ny.
i-tng truyn qu Khim vit: a trung hu
sn, Khim. Qun-t d biu a ch qu , xng vt bnh
th. = Trong t c ni, l tng ca qu Khim. Ngi
qun-t xem bit bt ch nhiu, thm vo ch t
cn-nhc mi vt, thc-hin mi vic cng-bng.
b) Tn nhi quang: Tn knh m sng-sa.
Hnh-ng ca mt ngi cng khim th cng
tn qu v cng c nhiu ngi bit n , ging nh t
mnh ta ra nh sng, lm cho mi ngi knh-trng.
Khim ngha l nhn-nhng, nhng nhn-nhng
khng c ngha l h mnh thp xung ri b mi ngi
khinh-r hay vt qua mnh.
Thon-t truyn vit: Khim, tn nhi quang, ty nhi
bt kh du. = Khim (nhn-nhng) c ngha l ngi v
tn cao m sng-sa, ci xung thp m khng ai c th
vt qua c.
c) D ch l: t ch hp vi L.
Tiu tng-truyn ho S lc vit: Khim khim,
qun-t ty d t mc d.= Nhn-nhng ri li nhn-
- 156 -
nhng , ngi qun-t da vo thi- nhn-nhng
c th ng di thp m t dn-dt cho hnh-ng ca
mnh.
Ngi qun-t cng nhn-nhng th cng dng
c ci c ca mnh , t ch theo ci l bn trong lng
mnh v c bn ngoi x-hi, to cho mnh c nhng hnh-
ng lun lun ng: khng t h mnh m cng khng
qu kiu-cng.
Qu Phc: a) c chi bn: Qu
Phc ci gc ca c.
Thon-t truyn vit: Phc k kin
Thin a chi tm h = Qu Phc cho ta thy c ci
Tm ca Tri t ri vy!
Trong s vn-hnh ca mt tu theo 12 thin-t
qui th qu Phc nm tit ng-ch. ng-ch cc m,
nht Dng sinh: s sng tr li. Nht Dng y
chnh l -ngha ca ch minh c m sch i-
hc ni: i-hc chi o ti minh minh c. = Ci
hc v sch i-hc l nhm lm sng c ci c sng
ni mnh..
i-hc l sch ni v ci hc ca ngi ln, ngi
trng thnh, giai-on lp thn hnh-o. Thy c ci
c sng ca mnh l thy c ci c sng ca Tri t.
c sng l Tm. Thin a chi Tm cng l nhn
Tm.
b) Tiu nhi bin vt: (Ho Dng ca) qu Phc
tuy cn nh m phn-bit c sc sng ca vn
vt.
Tiu-tng truyn ho lc t vit: Trung hnh c
phc, d tng o d. = i chung vi vn vt m t mnh
- 157 -
bit quay li vi mnh, l nh mnh bit i ng vi
Thin o.
c) D t tr: Nh qu Phc m mnh t iu-khin
mnh.
Ch tri y khng phi ch l s hiu bit m
thi, m n cn c ngha l iu-khin, hoc qun-l.
Dng-kh ca ho Dng s vn-hnh ln dn hng dn
ta t iu-khin ly mnh c nhng hnh-ng ng vi
Thin o.
Thon-t truyn vit: ng nhi d thun hnh, th
d xut nhp v tt = ng m vn-hnh cho thun
vi Thin o, do lc ra vo khng b hi.
Qu Hng: a) c chi c: Qu
Hng biu-l s bn vng ca c.
-ngha ca Hng l bn cu .
C th ni rt nhiu trng-hp ngi ta hiu ch cul
bn lu, ni khc i mt vic no , mt vt no , mt
hnh-ng no nu ko di c trong thi gian khng
thay-i bn-cht th gi l cu l Hng. Hiu nh vy l
cha ng lm vi -ngha ca Kinh Dch. V nh chng
ta ni phn trc, khng mt vt no, theo nguyn-l
bin-ha ca Dch c th tn-ti mi mi ng nh
nguyn-trng ca n c.
Tt c u bin- dch, cng nh v-tr ang bin-
dch. Thng hoc cu hoc hng ni ln mt vt
vn-hnh tng-ng vi thi m n ang c trong mt
giai-on no . N tng-ng v phi tng-ng vi s
vn-hnh ca v-tr.
l thng, cu, hng
Cuc sng x-hi cng nh sinh-l con ngi c nhiu lc
phi thng-trm, thay-i nhng chng ta phi kp thi
- 158 -
xoay theo ng vi s thay-i ca v-tr. Chng ta
khng qu cao-hng trong lc thng, li cng khng chn-
nn trong lc trm, lc no cng gi ly ci c, ci i
c ca s sng lin-tc c bn vng.
cng l -ngha ca Ni-kinh Linh-khu:
i-tng truyn vit: Li phong, Hng. Qun-t
d lp bt dch phng. = Li v Phong cng i vi nhau,
l tng ca qu Hng. Ngi qun-t xem ng
vng khng thay i phng hng.
Sch Trung-dung vit: Qun-t t k v nhi hnh,
bt nguyn h k ngoi. = Ngi qun-t da vo vai tr
mnh ang c m hnh-ng, khng mong vo hon-cnh
bn ngoi.
Nh vy ch bt dch phngkhng phi l
yn mt ch, l mt ch m ch c ngha l vn ng
vng ty theo hon-cnh ca mt giai-on thay i no
. l -ngha ca t k v da vo hon-cnh m
mnh ang c hnh-ng.
b) Tp nhi bt ym: Tp vo nhau m khng chn.
c-bit trong trit-hc ca Kinh Dch, chtp
khng mang -ngha ln-xn, khng u mi, n ch vo
nhng s vt hin-hu hi-ha vi nhau, thnh nhng mu
sc khc nhau m thnh rc-rThc s ci g u u
nhau mi ym: chn, ch tp ca qu Hng y
khng mang -ngha u-n, s vn-hnh ca Thin a
c sinh trng thu tng: mi l biu-tng ca l
bin-dch hng thng.
c) D c nht: Ly ci c Hng lm l hng.
Nn nhn ci c hng thng hiu c ci
Nht ca v-tr, hiu c l bin-dch m khng ln-
xn, xo-trn bt-thng trong ci hng ca n.
- 159 -
Qu Tn: a) c chi tu: Qu Tn l
tu-sa ci c, l gim bt.
i tng truyn vit: Sn h
hu Trch, Tn. Qun-t d trng-phn, trt dc. = Di
ni c ao m, l tng ca qu Tn. Ngi qun-t
xem ngn-nga s phn-n, cm ch lng ham
mun.
Hnh-ng ca ngi qun-t v nh ta bt ci
di thm vo cho ci trn, bt ch ng bt, thm
vo ch ng thm
b) Tin nan nhi hu d: Trc kh
nhng sau d.
S kh-khn l do lng t dc,
nhng nu bit lc no nn b bt
ch ng b trau di ci c th
s d- dng v sau.
Tiu-tng truyn vit: Tn k tt dic kh h d
= Gim bt ci khuyt-im ca mnh, cng ng mng.
c) D vin hi: Lm cho ci hi xa ra. C gng b
bt, gim bt ci hi ca mnh, lm cho c ca mnh
ngy tt hn.
Thon-t truyn vit: Tn tn h ch thng, k
o thng hnh. = Tn c ngha l gim bt ci di
thm cho trn, o ca mnh ngy cng i ln.
Qu ch: a) c chi d: Qu ch l s
di-do, tt lnh.
ch c ngha l lm tng thm,
cho di-do thm. Trong qu, bt Dng ca qu trn
thm cho m ca qu di: bin t trn xung. Ho lc
nh v ho cu ng c c trung c chnh. Thon-t
truyn vit: ch, tn thng ch h, dn duyt v cng, t
thng h h, k o i quang.= Qu ch c ngha l bt
- 160 -
phn trn thm cho phn di.Dn vui khng b-
bn, l nh t trn i xung di . o lm ngi c
vy nn rt sng.
b) Trng d nhi bt thit: Di-do lu bn m
khng phi by t thm ra.
Qu ch l lm cho c c tt, tin mi, v n
da vo t-nhin ch khng phi t by-t ra m c.
i-tng truyn vit: Phong Li ch, Qun-t d kin
thin tc thin, hu qu tc ci.= Gi v sm cng hp
nhau, l tng ca qu ch. Ngi qun-t xem , h
thy iu thin th di hng theo iu thin, thy iu
quy th nn sa i li.
c) D hng li: ch l lm hng khi iu li.
ch li l cng-dng tt, kt-qu tt, hnh-ng c
n ni n chn. Nh vo c di-do v nh hng c
vo l thin mt cch t-nhin cho nn qu ch lm hng-
khi c s thng li. Ho S cu vit: Li dng vi i
tc = Nh iu li m c th dng lm nhng vic ln.
Ho s cu ngi v lm li cho k di nhng
cng ch s nng ca b trn: trn di c l hanh-
thng, do lm nn c vic ln.
Qu Khn: a) c chi bin: Qu
Khn l giai-on phn-bin ca
c.
Ch Khn c ngha l b lm vo cnh khn-n
khng li thot. Qu Khm di b qu oi trn che
lp. Ho cu nh b hai ho m hm bn di. Bn trn th
ho thng lc che lp hai ho cu t v cu ng.
Tuy nhin, nu nhn ton qu th tuy Khm b khn
bn di, nhng bn trn oi l c cao ca s vui-v.
Thn d b hm, nhng lng vn gi c nim vui. Ho
cu nh ngi c trung, d b hai m che li nhng vn
- 161 -
gi c vai tr cng ca mnh, l hnh-nh ca bc
ai-nhn b khn. Tuy vy h vn chu ng c
xng-ng vi ho cu ng bn trn.
Nh vo hon-cnh Khn m ngi qun-t
mi c dp nhn c u l iu hp vi c v u l
iu sai vi c. Vn Vng nh khn m vit ra qui-t.
Vn Thin-Tng nh khn m vit c bi chnh-kh
ca.
b) Cng nhi thng :Nh cng m c thng .Thi-
thng thng ca con ngi khi gp cnh bc ng
cng h thng than-th cho l b-tc; danh khng t, li
khng thac khi h li cn t-t cht i. H cht l v
khng hiu l bin thng, l v sng theo bt ng.
Bc thnh-nhn sng khng bt-ng, v h bit
c ci l ca Dch: cng th thng. Thon-t vit:
Khn, hanh trinh, i-nhn ct, v cu. Hu ngn bt tn
= Qu Khn ch vo s hanh-thng v trinh. Phi gi thi-
chnh, ct nh bc i-nhn th v cu. Nu dng li
ni ni nhiu , v-ch , (thm khn).
Trinh l gi ng l trung-dung hp vi l t-nhin.
Ngi qun-t gi c hanh-thng v trinh l nh vo
cng trung. Cng trung chnh l ci c ca Thin a
hp vi ngi, gip cho con ngi ng vng c trc
kh-khn.
Thon-t truyn vit: Trinh i nhn ct d cng
trung d. = Phi trinh chnh nh bc i-nhn th ct, l v
ho cng c trung vy.
Trong lng gi ng c iu cng, l ci
c, n s sng ra mc d ang b hm, nhng n v cu
ch v l giai-on vn-hnh phi c cng th mi n
thng c.
- 162 -
Nh vy, ngi qun-t gi vng ci c ca mnh
trong lc b khn, chu ng. V ni nhiu s b hi v li
cng khng ai tin. Thon-t truyn vit tip:
Thng khu ni cng d = Chung vo li ni
cng lm cho khn-cng hn. Cu ny khuyn con ngi
trong lc b kh-khn, c m gi ci c sng trong lng,
khng nn ni nhiu. Thon-t truyn vit tip: Him d
duyt, khn nhi bt tht k s hanh, k duy qun-t h:
Gp iu him-nguy m vn vui, gp cnh khn m khng
mt i s hanh-thng, ch c ngi qun-t mi c nh
vy.
i-tng truyn vit: Trch v thy, khn, qun-
t d tr mnh toi ch. = Trong ao khng c nc, l
tng ca qu khn.. Ngi qun-t xem vn lm
ht sc mnh theo vi Thin-mnh v cng toi c
ci ch ca mnh.
Cu ny ni d trong cnh khn-cng, ngi
qun-t vn mt lng tin vo s vn-hnh ca Thin a ,
ch ca mnh m-p nh th no t trc, cng tin l s
lm c. Vn Vng khi b cm t ng vn hc Dch, v
t trc ng c mun tm hiu l vn-hnh t-nhin
ca Tri t. Phan Bi Chu trong cnh khn vn vit
c Khng hc ng. Nh vy ta c th gi trng-hp
2 ng ny l tr mnh toi ch: Theo vi mnh Tri
toi ch mnh. Hai ng thun tnh-mnh chi l.
c) D qu on: Nh qu Khn m bt c on.
Qu Khn cho ta thy c l cng thng ca v-
tr, cho nn ta khng nn on hon-cnh hay k khc. S
kh-khn ch gip cho chng ta t phn tnh nhn r
u l ct hung hi ln. Ho thng lc vit: ng hi,
hu hi chinh ct. = Ni rng: ng s b hi, c hi th
con ng i ti mi ct.
- 163 -
T mnh trong khi b khn, c thi gian t vn
ly mnh v nhng hnh-ng qua, hin-ti v sp ti.
Nu c ch no phi hi th hi, nh c hi mi quay v
c vi o. Nh vy mi tin xa hn, mi ct. Ch
chinh y c ngha l i xa.
Qu Tnh: a) c chi a :Qu Tnh
l ming t ca c.
Ging l ming t gieo
trng ci c v cng l ngun nc,
cung-cp khng cng m khng v li. c ca Tri t
l khng cng, cho nn c ca con ngi theo ng vi
Tri t cng s v cng.
Thon-t truyn vit: Tn h thy nhi thng
thy, Tnh. Tnh dng nhi bt cng. = Gi lun di
nc m nc em c ln trn, l ging. Ging nc
nui vn vt v con ngi m li khng bao gi cn i
vy.
b) C k s nhi thin: Ging l nc mt ni m vn
em i n ni khc c.
Thon-t truyn vit: Tnh, ci p bt ci Tnh, v
tng v c, tnh tnh vng lai. = Ging l -ngha ca vn-
i p khng i ging, khng mt g m cng khng
c g , k i li t ging v ch rt tp-np.
Vng Bt ni rng: tnh: gingl tng-trng
cho ming t ni ci ngun cung-cp khng bao gi
thay-i: vi ri li y nh c. C k s khng c
ngha l mt s chim-ng khng-gian lu di m khng
di ch. Ch c y ni ci c phi gi c l
thng ca n khng b ngoi vt li ko. Ngi ta c
th i ti, i lui t ch ny n ch khc, l -ngha
ch ci p, nhng nc ging nh l vn khng thay
i: vi y ri y vi vi mc thng ca n. Nu
- 164 -
mc ln, nc vn khng vi cn, l v tng, nu
yn nc vn khng trn ra, l v c.
c) D bin ngha: nhm phn-bit iu ngha.
Ngi qun-t nn gieo, nn lp ci c ca mnh
trn ci tng ca ging. c ca ngi qun-t c mt
nhng thi-hnh ra khp ni m khng cn, khng ht.
l ngha ca cu Tnh dng nhi bt cng: ging nc
nui con ngi m khng bao gi cng.
i-tng truyn vit: Mc thng hu thy, Tnh.
Qun t d lo dn khuyn tng. = Trn mc c thy,
l tng ca qu Tnh. Ngi qun-t xem m nui dn
v khuyn h cng nui nhau.
n y ta thy -ngha ca ch ngha. Ngha c
ngha l con ng m ngi qun-t phi i v khuyn-
khch ngi dn cng i. Ngi qun-t v mnh nh nc
ging, lo cho dn, nui nng h c th t lo s sng vi
nhau.
Nui-nng, gip khng lc no ngng, l nh
tm long khng t li. Khng li mi l ngha. ng
Trng-Th c ni: Chnh k nghi, bt mu k li, minh
k o bt k ( ) k cng.. = Lm ngay chnh li nhng
vic phi lm, lm sng t ci o m khng ngh n
cng-lao (ring mnh). Hc qu Tnh bit iu no hp
vi ngha v khng hp vi ngha.
Qu Tn: a) c chi ch: Qu
Tn l php ch-ha ca c.Tn l
thun, l vo. Mt ho m n di
hai ho Dng. m theo vi Dng l li, nhng phi bit
r iu no ng theo, iu no khng ng theo th mi
gi c l chnh. Ngi ta tin-b hay khng l do ci
- 165 -
c phn-bit c hay khng, ch-ha c hay khng.
c lm cho thuntnh mnh chi l.
Thon-t truyn vit: Qu Tn trng ln nhau
(thun) pht-trin ci tnh-mnh.
Ch thn c ngha l dui ra, l pht-trin ra, thi
hnh rng ra. Thn mnh l pht-trin ci tnh-mnh ca
mnh hp vi tnh mnh ca v-tr.
Chng 2 Thuyt-qui truyn vit: Ngy xa, bc
thnh-nhn vit ra Kinh Dch l nhm sng thun theo
ci l ca tnh mnh.
Tng ca Tn l Phong. Trng Phong c ngha l
gi ny lin vi gi kia khin cho ngi qun-t phi ngh
mt cch lin-tc n vic c, lm cho thn mnh
cho thun tnh mnh chi l.
Cu c chi ch c ngha l ngi qun-t phi
gi ci c ca mnh lc no cng khng thi-qu , khng
bt-cp, lc no cng iu-ha lin-tc, phi trau gii ci
c mi-mi.
b) Xng nhi n: xng ng m n.
Xng y c ngha l c v hnh hp nht, hi-ha
n ni ta thy nh hnh khng l ra ngoi ring l. Tn l
gi, u n cng lt vo c m khng ai trng thy,
nhng r-rng n hin-din khp ni.
Sch Trung-dung vit: Mc hin h n: khng c
g hin ra r cho bng ci ang n.
Ngi qun-t th c khp ni nhng khng
khoe-khoang ra ngoi. Cho nn ci c y, ci hnh y
nh ang n khng ai trng thy n l th no, nhng kt-
qu li hin r khp ni.
d) D hnh quyn: Nhm thi-hnh ci quyn.
- 166 -
Ch quyn y khng phi l quyn-hnh hoc
quyn thnh chng ta thng hiu, m n li chnh l
ci quyn m Mnh-t ni.
Trong thin Ly-lu thng sch Mnh t, sau khi
k chuyn nam n th th bt thn thuc vn- v L,
ng kt lun:
Nam n th th bt thn, l d.
Tu nch vin chi d th, quyn d.
(Nam n th bt thn thuc v (phm-vi) ca L. Ch du
b cht ui, dng tay vt ln thuc quyn.
Chng ta thy rng:
+ L l hnh-ng c trt-t, c lun-l no trong lc
x-hi sng mt cch bnh-thng , cng gi l kinh.
+ Quyn li thuc hnh-ng uyn-chuyn, ty theo hon-
cnh kh-khn trc mt nh th no m gii-quyt,
khng cu-n vo nguyn-tc ca L.
Nh vy quyn l kh-nng bit cn-nhc cho
hp-l nhm gii-quyt mt hon-cnh cp-bch no
khng th gii-quyt nh trong lc kinh (bnh thng).
Tm li d l L hay quyn, lc no con ngi, nht l
ng thy thuc ng-phng cng phi da theo thng
o ca m Dng l chnh.
Ni khc i, con ngi sng l phi thng Thin
o, thng Thin o t tr: qun-l ly mnh, t
qun-l mnh mi tri c. Tri c c mi c th ty
c m ng vi bin, gi l quyn.
Tm li, l m Dng bin-dch trong v-tr c
lc thnh, lc suy, c trng c tiuVn- chnh vn l
da vo l bin-ha gi vng ci c. Con s 9 qu
trn ni v c din-t y- qu-trnh vn-hnh m
- 167 -
Dng , hnh thnh s thnh suy v bn-vng ca c qua
3 giai-on:
Lp c.pht trin cDng ca c.
Qu-trnh ny cui cng i n s nghip. S-nghip ca
ngi thy thuc ng-phng cng khng ra khi con
ng ni trn. Di y chng ta tip-tc i vo con
ng vn-hnh ca m Dng.

CHNG III
THI BNH HC (Chronopathologie)
nghin cu nhng chu k ln nh hng ca kh hu
hng nm i vi sc kho v bnh tt con ngi, ng-Y
c hc thuyt Vn-Kh:
Hc-thuyt Vn-Kh ( Ng vn v Lc kh) l
mt l thuyt ca ng y nhm gii thch s bin ho ca
thi tit, kh hu v nh hng ca n i vi con ngi,
ng thi suy tnh, d on bnh tt cho tng thi k, tng
nm.
Thuyt ny ly m dng Ng hnh lm ht nhn
v da trn quan nim chnh th Thin nhn tng ng
m xy dng nn.
p ng c nhng i hi chnh xc
vKHca thi tit trong nm, ngi ta lp ra thuyt vn
-kh:

NG VN V LC KH
TR BNH THEO VNG O:Theo vn v kh ca Tri t.
Mi mt dc vt bm-th mt kh no trong
ng.hnh sinh ra, c tnh c v
ng-Dung-Xuyn t vn-: Dc gm c
cn trng, th thch, r c, da cytt c u khc vi
- 168 -
con ngi, vy m n li c th tr c bnh ca con
ngi. Ti sao vy?
ng t tr li: Tri t ch l hai kh m dng
lu-hnh thnh ng-vn (Kim, Mc,Thy, Ha, Th),
i i nhau m thnh lc kh (Phong, hn, thp, to, ha,
th). Con ngi sng l ly gc Thin v gn gi vi
a , tc l con ngi bm th ng vn, lc kh sinh
ng tng lc ph..
Phm cc vt tuy hnh dng khc vi con ngi ,
nhng khng vt no khng ly gc kh ca Thin
a Sinh: sng. Ring s vt th ch c c mt
kh cho nn khc vi con ngi, con ngi th bm th
c ton th kh trong Thin a..
Nay gi-s kh trong con ngi nghing v thnh
hay nghing v suy, nh vy gi l bnh. Ngi xa
mn mt loi dc vt no bm th c mt kh
iu-ha s thnh suy trong thn th mnh. Lm cho thn
chng ta tr li bnh-ha. ( y l cch tr bnh theo
Vng o )
Bt-qui chnh l qui-lut bin-ha sinh khc
ca m-dng ng-hnh m ngi ta da vo d-
on bnh-trng cng nh thi-gian t-vong ca con
ngi.
V th m c Nguyn nh Chiu trong Ng Tiu
vn p Nho Y din ca ni v Ng-hnh nh sau:
Ai m r l ng-hnh
Vic trong Tri t d lnh trc hay
Trn thi ma mc gi my
Di thi non nc c cy mun loi
Gia thi nh ca n i
Nm hnh tm vic ba ti nh to
V d to ha my l
- 169 -
Ha-cng my th mt pho ng-hnh.

Tri t ly s thay i, suy vng ca ng hnh
thnh t thi. Ng tng, Lc ph ca con ngi cng
ng theo m suy hay vng .
(Thng T thuc T, thng Nm thuc Ng l nhng thng i
vng ca ho kh. Ho l Phu: chng ca Ph kim, khi Ho vng th
kim suy. Thng 6 thuc V (Mi) l thng i vng ca Th.. Th l
Phu: chng ca Thu. Khi Th vng th Thu suy. V li, Thn thu nh
c Ph kim l m b cho ci bt tc)
t lu, m dng ng-hnh vn b ngi ta
cho l mt danh-t trit-hc tru-tng . Trn thc-t,
ci kh ca m dng ng-hnh cng l mt loi vt-
cht , c cht v c lng. Tuy vy khoa-hc hin-i
vn cha c cch no tin hnh s trc-nghim ton din
i vi n. Nhng y-hc hin-i tha-nhn n l mt
dng vt-cht v cng tinh-vi ( Khoa hc t tn cho n
l Nguyn-t kh), quyt-nh s sanh t tn vong ca
con ngi. Loi vt cht tinh-vi ny, con ngi nhn
khng thy, s khng c, nhng dng Bt-qui Thin-
can, a-chi tin-hnh sp-xp v ghi chp i vi c th
con ngi li rt
d dng thy c nhng thng-tin v m dng ng-hnh
ca c-th con ngi thay-i , pht sinh v ch-khc ra
sao.
24 TIT KH TRONG NM
Bn giai on bin ha ca t-tng: Khm, Ly, Chn,
oi.
Kinh Dch l quyn sch gii thch v chng minh
rng vn vt hu hnh u do hai kh m dng giao hp
nhau m thnh Cuc sng hu hnh.
Sch Dch-V k lm cho s thnh suy ca t
thi l s bin ha ca t tng v cc qu Khm, Ly,
- 170 -
Chn, oi l t chnh qui thuc t tng, mi qui c 6
ho, mi ho sinh mt kh (Tit).
Ta c th thnh lp 24 tit kh trong mt nm qua 4
t chnh qui nh sau:
Qu Khm: Ho S-lc ch tit ng-ch.
Ho Cu Nh ch tit Tiu-hn.
Ho Lc Tam ch tit i-hn.
Ho Lc T ch tit Lp-Xun.
Ho Cu Ng ch tit V-thy.
Ho Thng Lc ch tit Kinh-trp.

Qu Chn: Ho S Lc ch tit Xun-phn.
Ho Lc Nh ch tit Thanh-minh.
Ho Lc Tam ch tit Cc-V.
Ho Cu T ch tit Lp-h.
Ho Lc Ng ch tit Tiu-mn.
HoThng-Lc ch tit Mang-chng.

Qu Ly: Ho S Cu ch tit H-Ch.
Ho Lc Nh ch tit Tiu-Th.
Ho Cu Tam ch tit i-th.
Ho Cu T ch tit Lp-thu.
Ho Lc Ng ch tit X-th.
Ho Thng Cu ch tit Bch-l.

Qu oi: Ho S Cu ch tit Thu-phn.
Ho Cu Nh ch tit Hn-l.
Ho Lc Tam ch tit Sng-ging.
Ho Cu t ch tit Lp-ng.
Ho Cu Ng ch tit Tiu-tuyt.
Ho Thng Lc ch tit i-tuyt.
- 171 -
Tri c ng vn (ng-hnh), t c lc kh (tam
m tam Dng). nh c v tr thch hp gia vn
v kh trong nm bin-ha nh th no, ngi ta ngh ra
cch phi-hp Thin can v a chi lp thnh mt hc-
thuyt vn kh nh c 24 tit kh trong nm cho
chnh xc.
Con ngi, c nh-ngha nh mt vt bm
th kh m Dng v ng-hnh hon chnh nht th: phi
bit sng ng nhp vi s sng ca v-tr:
Thin Ng-vn hnh i lun (T-vn 67) vit:
i! Ci dng (Vn-hnh) ca l bin-ha (lm cho) Thin
bung ci tng (xung), (lm cho) a thnh hnh
Con ngi phi sng thng vi Thin a. Thin
m Dng ng tng i lun (T-vn 5) nhn
mnh: Duy ch c bc Hin-nhn, trn lo phi vi Thin
dng u, di tng vi a dng tc, gia
c sng thch hp vi ngi khc dng ng tng.
Tinh kh ca Thin thnh lc kh, Tinh kh ca
a thnh ng vn. Con ngi sanh ra trong giao-cm ca
kh ca Thin a phi bit thch ng bng cch trn th
dng u, di dng tc, gia phi n bng ng
lun vi ngi khc dng ng tng. Bi v chng ta
u bit, bt c mt s quan-h no gia ngi v ngi
u gy ra mt ci tnh. Tnh ny c pht ra bng mt
trong ng kh, trong ch ca Can chng hn thuc
N. Qu n th lm thng Can. Can kh b nghich th
hoc ln trn s i ra mu, xung di s b sn-kh,
trng-h, i ngang s b au hng sn. Hin-nhn hay l
Thnh-nhn, hay l qun-tcng chng qua dng gi
nhng ngi bit sng theo nhng iu ni trn m thi.
Thin Bo mnh ton hnh (T-vn 25) vit:
Hong- hi: Tri che, t ch, vn vt u c y
- 172 -
ci l , nhng khng c vt no qu bng con ngi .
Con ngi bm th kh ca Thin a c sinh ra,
da vo ci php ca t thi m thnh. T bc qun
vng cho n k th dn , tt c u mun bo ton
c hnh th ca mnh
Vng Bng ni rng Thin ly c lu hnh,
a ly Kh ha sinh . c v kh cng tng hp th
vn vt mi sinh. ng cho rng ngha ca cu ni trn
tng hp vi ngha cu ni trong kinh Dch: Thin
a nhn un, vn vt ha thun, Nam N cu tinh vn
vt ha sinh: Thin a hi ha nhau th vn vt ha
thun, trai gi cu tinh th vn vt ha sinh.
Thin ny ni tip: Con ngi sinh ra a,
nhng treo ci mnh ca mnh Thin. Ni m Thin a
hp kh gi l nhn(ngi). Con ngi c th ng vi t
thi th Thin a ng vai tr ph mu (cha m).
Theo Hong- th con ngi sng khng th
tch ri vi m Dng, cho nn nu nghch li s b
bnh. Trong php cha tr ngi thy thuc phi ch
n mt qu trnh hp l. K B trnh by qu-trnh y
nh sau:
(1) Tr bng Thn-kh.
Chng ta ni nhiu v thn-kh phn trc . C th
tm tt thn y l Thi-cc , l Nht, l s biu l ca
kh huyt ni con ngi.
(2) Bit cch dng thn.
Trng Cnh Thng cho rng nu thn mnh b h, li
gp phi h kh ca Thin, c hai H cng gp nhau, kh
c th i vo n ct ty, lm thng n ng tng. V
th con ngi nn bit c s hn n ca nht, bit c
l h thnh ca Nguyt, bit c kh ph trm ca t thi,
- 173 -
ng hu iu ha c kh huyt trong thn th mnh,
khng cho t kh lm thng bnh.
(3) Phi bit mt cch chn thc v c dc.
Trng Cnh Thng ni rng c dc y l ch vo
thuc ung cng t tr bnh. Nhng nu chng ta khng
nhn chn c tnh v ca tng loi trong vic cha tr,
dng sai vai tr th tri li, n s lm thng n chnh
kh. Trong thin Cu chm thp nh nguyn (Linh khu
1), Hong cng nhn mnh Ta khng mun cho
h (ngi dn) ung phi c dcng ni rng ng
ch mun dng loi kim vi chm thng kinh mch cho
ngi dn, iu-ha kh-huyt cho h
(4) Ch nhng vin bim-thch nh ln thch-
hp:
i Thng-c cha c kim chm, ngi ta dng
chc vo huyt, nhng vin bim thch c to c
nh, ty theo bnh thch hp dng, v sau Hong v
K B ch ra kim chm thay th cho bim-thch.
(5) Phi nm vng tnh trng huyt kh ca tng
ph.
Trng Ch-Thng ni rng ph thuc Dng,
Tng thuc m, kh thuc Dng, Huyt thuc m. Con
ngi hu hnh khng ri khi m Dng , v th php
chn tr phi nm c tnh trng h thc ca kh huyt
ca tng ph, sau mi thc hin vic chm tr.
K B cho rng ngi thi nay (thi ca K B)
vn-dng php chm-tr theo cch: bnh h th chm cho
thc, bnh mn th dng php tit t. Theo ng phng
php ny l phng php chung ca nhng ngi thy
thuc tm thng . ng nhn mnh:
Nay nu (ngi thy thuc) bit php theo
Thin, tc theo a , phi ty v ng ng chm . N
- 174 -
s ha nhau nh hng: ting vang ng vi m thanh,
n s ty nhau nh nh i theo hnh. o khng g ngoi
qu thn, t n t i.
y l cu ni ht sc quan-trng trong php
chm-tr i hi chng ta phi gii-thch thm.
Trc ht ngay c php chm h gi thc chi,
mn gi tit chi m thin cu chm thp nh nguyn
(Linh-khu 1) ni cng b xem l tm thng , nu nh
b qua 5 php trn.
Hai ch ty v Ha trong cu ni trn cng
mt vi cu ni trong LKH 1: nghnh nhi ty chi, d
ha chi, chm o tt h: Php chm phi theo ng
nghnh, ty, ly iu-ha n. c vy th o ca
php chm mi trn vn vy.
Trng Cnh Thng dn li ca T Cng-H
ni: Ch lai: n l ni v Dng, ch vng: i l ni
v m. Ch qu thn l ni v kh ca m Dng, ni
ci o l thun Nht v th nn mi ni nhc v qu
thn.
Trng Cnh Thng li dn li ca Chu-t ni:
Qu thn ni v cng v dng () ca Thin a,
ni v hnh-tch ca to ha.
Nu nhn bng hai kh ring ra th ci linh ca
m l qu, ci linhca Dng l thn. Nu nhn bng
mt kh th khi no kh n vn rng ra gi l thn, khi
no kh quay ngc tr v gi l qu. Thc s, tt c ch l
Nht: mt m thi.
Chng 4 H-t thng truyn vit: th c tri
qu thn chi tnh trng d thin a tng t. (Cho nn ta
bit rng tnh trng ca qu thn cng tng-t nh
Thin a vy.
- 175 -
Qu thn, nh vy c th hiu l s xut nhp v
cng vi diu ca Thin a, trong vn vt v c trong con
ngi qua s uyn-chuyn ca hai kh m Dng .
Chng 5 H-t thng truyn nhn mnh : m
Dng bt trc v chi thn: (S bin-ha) ca m Dng
(vi-diu) khn lng gi l thn.
m dng giao cm thnh Thin a vn vt v
con ngi, s thnh hnh c nh v bng nhng trt-t
tn ty, ct hung, qu thn nn y-hc ng phng
da vo nhng trt-t khuyn con ngi trong cuc
sng phi bit v phi tun th trt t trong dng sinh
cng nh trong vic iu tr.
Tn hay ty, nhu hay cng, nam hay n tt c u
phi vn hnh ng trt-t th s giao cm mi ct.?
Thon-t truyn qu oi vit: oi, duyt
gi. Cng trung nhi nhu ngoi, duyt d li
trinh . Th d thun h Thin nhi ng h
nhn. (oi l vui, cng trong m nhu
ngoi, vui c li trinh . V th nn thun
vi Tri m ng vi ngi.
Qu Cu ni trong Thon-t truyn: Thin a
cng tng ng th phm v vt c hin-din v sng.
Thon-t truyn qu Ly vit: Ly l d. Nht
nguyt l h Thin, bch cc tho mc l h th , trng
minh d l h chnh, ni ha thnh thin h. Nhu l h
trung chnh, c hanh= (Ly l l vy. Mt Tri, mt
trng l: sng Tri, trm th la, tho mc l t.
Hai sng cng sng trng nhau nhm l l chnh. Nh
th mi ha thnh thin h. Nhu c l trung v
chnh, xcho nn c hanh
Vng Bt cho rng qu Ly ly c nhu lm
chnh (trung chnh)Nhu bn trong m p ln trung
- 176 -
chnhbn ngoi cng m bn trong thun ci th ca
qu Ly ly nhu thun lm ch.
Ch ly v ch l trong qu Ly c ngha l
sng, l bc l sc sng ca Thin ln a.
Thin Lc tit tng tng lun (T-vn 9) vit:
Hong hi: Ta nghe kh hp nhau m thnh
hnh, nhn hnh bin ra khc nhau m c nhng tn gi
khc nhau . S vn hnh ca Thin a , s sinh ha ca
m Dng, tt c i vi s bm th ca vn-vt nhiu t
nh th no, ta c th nghe gii thch c khng ?
K B p: B H hi rt k v y
thay!Tri qu rng khng th o c, t qu to khng
th lng c, li hi ca B H qu thn, qu linh . Nay
h-thn xin ni r tng phng mt.
Tho sinh ra ng cc, s bin ca ng sc lm cho
(chng) ta nhn khng xu, tho sinh ng v, ci ngon ca
ng v khng bit ngon n u. S a thch ca con
ngi khng ging nhau , cho nn mi v u c ch thng
ca n . Thin nui con ngi bng ng kh, a nui con
ngi bng ng v, . Ng-kh nhp vo t(mi), tng n
Tm v Ph, (Tm) ln trn ng vai tr lm cho ng sc
( mt) c sng nhun, (Ph ch m thanh) m thanh c
th tr thnh trong-tro. Ng v nhp vo ming, tng n
ni Trng V, (mi) v u c ch tng cha ca n
nhm dng ng kh , kh ha m sinh ha, tn-dch nh
m thnh, thn-kh th l c sinh ra vy.
Ch thch: Hong dng ch : tng l s
biu hin trong ngha ca trong kinh Dch: Tng d
gi, tng d= (Tng c ngha l s biu hin ra bng
nhng hnh tng ging nh l n c).
- 177 -
Di y l on vn i p gia Hong v
K B , ni r s biu hin ca mi tng kh ra hnh
tng:
Hong hi: Tng kh biu hin ra bng
hnh tng nh th no?
(220) - K B p: Tm l ci bn: gc ca s sng, l
l bin ca thn; hoa ca n mt, sung ca n
huyt mch, n thuc Thi-dng trong Dng thng vi
h kh:
Cao S-Tng ch: Tm l ch ca thn, v th gi
l ci gc ca s sng.
TCThng ch: Tm ch v huyt, Trung-tiu th
nhn kh v trp ha thnh mu xch thnh huyt, nhm
phng cho s sng ca thn mnh, khng c g qu hn
n, v th gi Tm l ci bn ca s sng.
Tm tng thn v c vai tr ng bin vn s, v
th gi n l l bin ca thn. 12 kinh mch v 365 lc,
tt c kh huyt u ln trn mt. Tm ch v huyt mch,
cho nn hoa ca n ti mt, sung ca n huyt mch,
Tm thng vi Ha-kh, vi li v tr ca n ngi tn-
qu., v th n thuc Thi-dng trong Dng v thng
vi ma h. H ch Ha.
Ph l ci bn ca kh, l ni ca Phch; hoa ca
n lng (mao), sung ca n b, n thuc Thi-m trong
Dng, thng vi thu-kh.
TCThng ch: Ph ch kh v tng phch, cho nn
thuc ci gc ca kh, l ni ca phch. Ph ch b mao,
v th hoa ca n mao, sung ca n b, tng chn m
ngi cao cho nn gi l Thi-m trong Dng, thng vi
thu-kh.
- 178 -
TCNhc ch: Thn thuc v tng m nhng li c
dng kh trong m ca qu Khm , v th gi n l
Thiu-m trong m .
Nh chng ta u bit, trong y-hc ng phng,
con su trp:l mt loi cn trng rt nhy vi s thay
i ca thi-kh. c bit l lc nhng ma thu v ng .
Giai on ny con su trp-trng nht nh s chui vo
hang v p t ln trn lnh mt cch kn o, i n
ma xun, n s git mnh v chi dy thot ra khi
hang. Tt c vic lm ca n hon ton n khp vi thi-
kh ca 4 ma.
Trng Cnh Thng ch: Thi ng-lnh Dng
kh phong b li, su trp trng n-tng di hang su,
Thn ch v ng tng cho nn ni rng n ch trp
phong tng. Su trp-trng l con vt nh rt sinh ng,
khi n ma xun gp kh ca nht Dng s sinh, s lm
cho con trp-trng chn ng tr li. Thn thuc Thy
tng, n nhn tinh dch ca ng tng tng cha, v th
gi n l ni ca tinh-kh. Tc l ch d ca huyt, cn
huyt l do tinh kh ha ra, v th hoa ca Thn ti tc.
Thn ch v ct, v th gi n l sung ct; Thn thuc
tng m, n c im dng kh trong qu Khm, v th
gi n l Thiu-m trong m v thng vi kh ma
ng.
Can l ci gc ca nhng cng-tc lao-ng cng
cc l ch ca Hn, hoa ca n mng (tro), sung ca
n cn (gn), n sinh ra huyt kh, v ca n toan, sc
ca n thng (xanh). N thuc Thiu-dng trong
Dng, thng vi xun-kh.
- 179 -
Cu Thiu-dng trong Dng c mt s n
bn khc nh bn ca Ton-nguyn-Khi, ca Gip-t,
Thi-t u ghi l Thiu-dng trong m.
Trng Cnh Thng ch: Can ch cn, con ngi
lao-ng u do cn-lc, V th gi l cng tc lao-
ng cng-cc.
T, V, Tiu-trng, i-trng, Bng-quang,
Tam-tiu tt c l ci gc ca kho la go, l ch ca
doanh-kh, gi tn l kh (): dng c, chng c th ha
c cht b. V th chng lm cng vic chuyn ha ng
v v ch v nhp: hp thu v xut: bi tit. Hoa ca
chng vng t bch ca mi, sung ca chng c
(nhc), V ca chng cam, sc hong. y thuc v loi
vng ch m, thng vi Th-kh.
Ng Hc-Cao ch: ch kh c ngha T l
mt th dng c dng cha, ng thy-cc.
Chng ta thy mc d cu ny ni thm v Tiu-
trng, i-trng, Tam-tiunhng thc s T ng vai
kho chung cho tt c.
TCThng ch: Tc Thi-m nhn ly trc kh ca
thy-cc, n l quan-nng chuyn-vn, Trng v V ch
v nhn v truyn thy cc. Tam-tiu ch v khai ngi
nc, Bng-quang l ph trch-nhim v thy-tinh. Tt c
c xem l ci gc ca kho la. T tng doanh-kh, v
th nn gi n l ch ca doanh-kh. Ch kh y
mang ngha mt ni cha ng s sinh ha, ng vai tr
lm thng ging, xut nhp kh. T c nhim-v vn-ha
cht b, chuyn ng v nhp vo nui ng tng, a cc
cht b ra khi tin m v hu m. Ch t bch ch vo
vng ven bn pha ngoi ca mi. Ming l ch khai
khiu ca T m T li ch v c , v th hoa ca n t
- 180 -
bch ca mi. Sung ca n c, cam l v ca Th, hong
l sc ca Th, T thuc ch-m trong m, thng vi Th-
kh.
Tt c 11 tng trn u phi quyt-on bi m.
Trng Cnh-Thng ch: y ni chung v ng
tng lc ph, trong s 11 tng u phi chu s quyt-
on ca m, m ch Gip-t, Gip-t ng vai tr
ng u trong ng-vn lc kh. Khi m m-kh thng
th kh ca 11 tng ph cn li cng thng. l ngha
ca cu ni th quyt m. y l iu m chng ta
thng ni, tm cho n cng u phi quy v xun vy.
on vn trn trong T-vn cho chng ta thy
c rng vn-vt hu hnh t cy c n con ngi. Cy
c vo tng ph ca con ngi s quy v ni ng kh
tng cu, n s nui dng tng ph con ngi. Kh ca
tng ph c iu ha th n s biu-hin ra ngoi. N i t
ci gc l ng tng cho n nhng nt p sng, thng vi
Thin a, ni tc, da, sc din, tinh-kh, ct ty
Tuy nhin, l-lun cn-bn v vng chc nht ca
y-hc ng-phng nm trong s bin-ha ca m
Dng.
S bin ha ca m Dng trong Tri t v
trong con ngi tht l v cng vi diu v a th.
Thin Ng-vn hnh i lun (T-vn 67) vit:
Ni v (s bin-ha) ca m Dng, nu m ra c n
10, suy ra n hng trm, m ra n hng ngn, suy ra c
n hng vn. m Dng trong Thin a khng th no
m v suy ra cho ht c, ch c da vo s biu-hin
ca n bit m thi.
Thin m Dng ly hp lun (T-vn 6) cng
ni ging vi thin 67 ni trn, nhng nhn mnh: Tuy
nhin im quan-yu ca n ch l nm ci Nht.
- 181 -
Ch Nht y nhc chng ta nh n Thi-cc
v cu ni trong Kinh Dch: Nht m nht Dng chi v
o. Nh vy, Nht chnh l Thi-cc, l o, l Thng
o
Di y l phn trnh by s giao-cm gia m
Dng v ng-hnh thnh ra ng vn v lc kh Sau l
phn ni v s bin-ha c-bit t m Dng ca Thin
a thnh tam m v tam dng ni con ngi qua kinh
mch.
..
VAI TR CA KH V
Thin m Dng ng tng i lun (T vn 5) vit
tip:
Thy thuc m, Ha thuc Dng, Dng thuc kh,
m thuc v
V quy hnh, hnh quy kh, kh quy tinh, tinh quy
ha
Tinh c nui bi kh, hnh c nui bi v, (kh
v v) ha sinh thnh tinh, kh sinh hnh
V lm thng hnh, kh lm thng tinh
Tinh ha thnh kh, kh b thng bi v
m v xut ra h khiu , Dng kh xut ra
thng khiu
V hu (dy) thuc m, v bc (mng) thuc
Dng trong m; kh hu (dy) thuc Dng, bc (mng)
th thuc m trong Dng
V hu th b tiu chy, mng th thng; kh mng
th pht tit ra ngoi , dy th pht nhit
Kh ca trng Ha suy th kh ca thiu Ha trng ,
Trng Ha xm thc kh (trong lc th) kh li nui
dng thiu Ha . Trng Ha l tn kh cn thiu Ha th
sinh ra kh
- 182 -
Ch gii: (1)- Trong bi ny ch kh c
hiu l nguyn kh l chn kh. TC Nhc ni: Chn-
kh l kh nhn Thin ri cng hp vi cc-kh ri
lm sung cho thn-th con ngi.
Y-hc ng-phng, qua Hong Ni-kinh ni
rng hu-thin kh ca con ngi do thy-cc v v m ra.
Ni r hn, thy-cc gm cm go v nc ung, cn v
() bao gm tt c nhng g n c, ung vo c
ngoi cm go v nc, v nh rau, tht, c, thuc (dc).
Tt c nhng g chng ta n ung c nh ni trn, d
xut-hin di hnh-thi no: tho mc, nhc ng, kim
thchu c quy vo 5 loi. l ng v: tn (cay),
toan (chua), hm (mn), cam (ngt), kh (ng)
Thy hn m tnh cho nn thuc m, Ha nhit m
to cho nn thuc Dng
Thanh Dng thng ln thnh kh, trc m ging
xung thnh v.
(2) Hnh c nui bi v, cho nn v quy hnh,
kh dng hnh cho nn hnh quy kh, tinh c nui bi
kh, cho nn kh quy tinh, ha sinh tinh cho nn tinh quy
ha.
(3) Nguyn vn vit l ch
c th c l thc: n, c l t: nui ngi khc n.
Trong cu trn ch phi c c l t.
TC THng ch: Tri nui ngi bng ng kh, t
nui ngi bng ng v. Kh v ha-sinh ci tinh kh
nhm sinh-dng ci hnh.
(4) TCThng ch: i! Hnh c nui bi v,
tinh c nui bi kh. Nu nh kh m-thc thi-qu n
s lm thng ngc li n tinh v hnh.
- 183 -
(5) TCTHng ch: Tinh-kh l ci gc ca
nguyn-kh, cn kh l do tinh ha ra. Hnh c nui bi
v cho nn v quy hnh . Khi v thng hnh s lm thng
n kh . Tit ny lun v kh v ca m Dng ca vic
n ung nhm sinh ra m Dng ca tinh-kh dng
hnh .
(6) VBng ch: V c cht cho nn n chy
xung di v t ra h khiu, kh v hnh cho nn xut
ra cnh ca ca h-hp.
(7) TCTHng ch: V thuc m, nu v hu
(dy) thuc thun m, nu mng th thuc Dng trong
m. Kh thuc Dng, nu kh hu (dy) thuc thun
Dng, nu mng th thuc m trong Dng. y l
trong m Dng cn c m Dng.
(8) TCTHng ch: V hu thuc m trong m,
s ging, v th n ch v tit xung di. V bc thuc
Dng trong m, s thng, v th n ch v tuyn-thng.
Kh bc (mng) thuc m trong Dng , s ging,
v th n ch v pht tit. Kh hu (dy) thuc Dng
trong Dng , s thng, v th n ch v pht nhit. Tit
ny lun v m Dng trong kh v v c thng v c
ging.
(9) Cu trn c hai mnh-:
ta thy trong c hai ch . Ta phi c: Trng Ha
thc kh, kh t thiu Ha. Nu c l thc c ngha
l n, lm tiu-haoNu c l t c ngha l nui
dng k khc
Vng Bng ch: Khi Ha trng cc th suy, Ha
thiu th phi trng. Kh sinh ra trng Ha cho nn ni
Trng Ha xm thc kh, thiu Ha t () cho kh cho
- 184 -
nn ni kh nui dng thiu Ha. Cho nn kh c trng
Ha th s hao-tn. V thiu Ha lm ch cho kh cho nn
kh c thiu Ha s sinh trng. Kh trng v thiu ca
Dng-kh cng nh th.
Theo sch HNK T vn dch thch th Kh trng
Ha c ngha l Dng-kh ng lc khng thnh,
cn kh thiu Ha c ngha l Dng-kh ang lc chnh-
thng.
TC Thng ch: Kh thuc Dng, Ha thuc
Dng, nu hp li th kh tc l Ha. Kh Thiu-Dng
Tam-tiu sinh ra t Mnh-mn, du-hnh khp ni ngoi
ri hp nhau Bo-lc thnh Tng Ha; chnh kh
Thiu-dng s sinh ny khi quy ln Thng-tiu th n
ch v np, khi n quy vo Trung-tiu th n ch v ha.
N np v ha ci tinh-vi ca thy-cc ri sinh ra tinh-
kh dng hnh. y ni tip ca tit trn ni rng khi
ng v thi-qu s lm thng n kh, trong lc nu
m Ha thi-qu cng s lm thng n kh. Bi v kh
sinh ra t tinh, trong lc tinh sinh ra l do kh c
ha. Hnh c nui bi v (), cn v khi nhp vo V
() cng do kh ha m dng c hnh. l l-do ni
rng kh khng th b thng c. V th mi ni khi kh
ca trng Ha suy th kh ca thiu Ha phi trng.
Ta thy rng khi Dng :khng th Ha trng
v sinh kh ngc li phi suy. Khi Dng ha th Ha
bnh cn kh th trng thnh. Khi no Ha trng bn
trong n s thc: n, lm tiu hao kh. Khi no kh thnh
bn trong th n s nui dng Ha. y ni khi Ha
trng th kh phi nhp chung vi Ha., khi no kh thnh
th Ha quy v kh. Kh v Ha khi hp li s l mt. Khi
Ha trng bn ngoi s lm cho tn kh, khi Ha bnh
- 185 -
ngoi th sinh ra kh . Cho nn mi ni Tng Ha l k
cp ca nguyn-kh.
Nu mun nui dng tinh, kh, hnh phi lm sao
bnh c Ha.
Trn chng ta trnh by s giao-cm gia m
Dng, s giao cm ny rt vi-diu, lm nn tng cho s
sng ton din gia Thin-nhn-a. Trong phm vi ca
quyn Dch-l v y-l, chng ta ch c th trnh-by
nhng nt tht i-cng v m Dng m thi, phn cn
li chng ta tip tc c Ni-kinh.

S QUAN-H GIA TNG PH V THIN
A. (239)
Nh chng ta bit, m Dng khi thnh hnh u
biu-hin c-th bng ng hnh, ng phng, ng
khTrong Ni-kinh, chng ta c th chn ba thin trong
T-vn ni v vn- s sinh-ha ng kh ny. l
thin m Dng ng tng i lun (T vn 5) v T
vn 67, v Thin Ng thng chnh i lun (T vn
70). S trnh by ca ba thin ny c nhng chi-tit ging
nhau, nhng cng c nhng chi tit khc nhau. Di y
l phn trnh by chung, chn nhng chi tit ging nhau,
sau s trnh by tip nhng chi-tit khc nhau.(239).

M DNG NG TNG I LUN.
(T vn 5).
ng phng sinh phong .
Chng ta bit , vn vt hu hnh t m Dng
vn-hnh, nhng c th phi qua ng hnh ca kh ng
phng: ng, Ty, Nam, Bc v Trung-ng.
Ni kinh minh chng cho ta thy r: Vn vt
hu hnh trong Tri t tuy vn th nhng khng ra ngoi
- 186 -
ng hnh v trong mi hnh vn c m Dng ca
n. Ni r hn, kh Tri l ng phng, ng kh.
ngi l ng tng, ng th. t l ng v ng hnh
Kh phng no u c dng biu-hin ca n.
V-d: Kh ca phng ng nu biu-hin Tri
th gi l Phong, t th gi l Mc, Ngi th gi l
Can (gan). Phong hay mc hay can cng ng kh ca
phng ng sinh ra , v n u th c tn gi tng-
ng. l -ngha ca ch sinh v tidng trong phn
bi vit ny.
Theo ngn ng thng thng, ngi ta ch hiu
Phong l gi, l ng chung cho trng hp khc.
y phong khng th hiu l gi, m phi hiu l kh
phng ng c biu hin Thin , l mt trong su
kh ca Tri.

T PHNG SINH THNH LUN.
NG PHNG SINH PHONG
- Phong sinh Mc ( mt trong ng hnh ca a).
- Mc sinh Toan (mt trong ng v, thuc Mc)
- Toan sinh Can (mt trong ng tng, thuc mc)
- Can sinh cn ( l gn, mt trong ng th)
- Cn sinh Tm: y l ng hnh tng sinh theo
ng vi lut sinh khc ca n l Mc sinh Ha.
- Can ch v mt: TC Thng ch: Can-kh thng
vi mt, nu Can-kh ha th mt phn-bit c ng sc.
- Khi n biu-hin- Thin gi l huyn,
ngi l o, a l Ha, ha sinh ra ng v, o
sinh ra Tr, huyn sinh ra Thn
Thn biu-hin Thin l Phong, a l Mc,
th l cn, tng l Can, sc l thng (thanh), m l
- 187 -
gic, thanh l h (ku ln), bin-ng l c (),
khiu l mt, v l toan.
Ch c y l nm cht, co li. Can tng khi
bin-ng s lm cho bnh-nhn nm cht, co-vn.
- ch l n; n thng Can: Ch ca can l n, nhng
nu qu n s lm thng tr li Can.
- Bi thng n: y l lut ng hnh tng khc gia ch v
ch. Ch ca Ph l bi, ca Can l n. Nu Ph v bi thuc
Kim. Can v n thuc mc: Kim khc Mc.
- Phong thng cn: Phong sinh cn th cng hi cn.
- To thng Phong: y l s tng khc gia kh v
kh: Kim_ khc_ Mc.
- Tn thng toan: y l s tng khc gia v v v:
Kim khc Mc.
NAM PHNG
- Nam phng sinh nhit: Trong lc kh nhit l qun Ha.
- Nhit sinh Ha: Thin-kh sinh a-kh.
- Ha sinh kh (ng) a-kh sinh v-kh
- Kh sinh Tm: V-kh sinh tng-kh.
- Tm sinh huyt: Tr.Cnh Thng ni: Huyt do trp ca
Trung-tiu ln trn phng cho Tm-thn ha ra mu
xch, cho nn huyt l thn-kh.
- Huyt sinh T: y l ng hnh tng-sinh: Ha sinh
Th.
- Tm ch li: Tm-kh thng vi li, khi no Tm-kh
ha th li bit c ng v , gi Tm ch li (Thit ).
- (Kh ca phng Nam) biu-hin Thin l nhit, a
l Ha, th l mch, tng l Tm, sc l xch (),
m l chy, thanh l ci, bin ng l u: lo lng,
khiu l li, v l kh:
- 188 -
Trng cnh Nhc ch: Tm tng thn, thn hu
d th tiu, thn bt tc th u.
Trng cnh Thng ch: Tm-kh hp chung vi
Ph th u.
- ch l H, h thng Tm: Qu vui mng s lm
thng n Tm.
- Khng thng H : khng thuc Thn thy, thy khc Tm
ha.
- Nhit thng kh: Nhit lm cho kh tit ra.
- Hn thng nhit: Hn Thy thng Nhit Ha.
- Kh thng kh: TC Nhc ch: Kh tng theo Ha
ha, cho nn n lm thng Ph-kh.
- Hm thng Kh: Hm thy thng kh Ha.

TRUNG-NG
- Trung-ng sinh Thp: Thp thuc lc kh.
- Thp sinh th: Thin sinh a, kh sinh vn.
- Th sinh cam: Ng vn sinh v ().
- Cam sinh t: Ng v sinh ng tng.
- T sinh nhc: Ng tng sinh ng th.
- Nhc sinh ph: Ng hnh tng sinh: Th sinh Kim.
- T ch ming: Trng cnh Thng ch: T kh thng
vi ming, T-kh ha th ming phn-bit c ng-v.
- Kh ca trung-ng biu-hin Thin l Thp, a l
Th, th l nhc, tng l T, sc l hong, m l
cung, thanh l ca ht, bin-ng l uyt (i), khiu l
ming, v l cam.
- ch l t (suy ngh), T lm thng t: TCThng ch:
Ng tng ha ng kh sinh ng ch, dng ch qu s
lm thng n kh, kh b thng s lm tng cng b
thng.
- N thng t: Can mc thng T th.
- 189 -
- Thp lm thng nhc: T ch nhc m thp, cho nn
khi thp-kh thng th lm thng nhc.
- Phong thng Thp: Phong mc thng Thp th.
- Cam thng nhc: y l v lm thng hnh.
-Toan thng Cam: Mc v thng Th v.

TY PHNG
- Ty phng sinh To: To l mt trong lc-kh.
- To sinh Kim: Kh sinh vn.
- Kim sinh Tn: ng vn sinh v-kh.
- Tn sinh Ph: Ng v sinh ng tng.
- Ph sinh mao: Ng tng sinh ng hnh.
- B mao sinh Thn: Ph Kim sinh Thn thy.
- Ph ch mi (t): TC Thng ch: Ph-kh thng vi
mi, Ph-kh ha th mi bit c hng x
- Kh ca phng Ty biu-hin Thin l To, a l
Kim, th l b mao, tng l Ph, sc l bch, m l
thng , thanh l khc, bin-ng l ho, khiu l t
(mi), v l tn (cay).
- ch l u (lo lng), u th lm thng Ph: Ch ca Ph
l u, qu u s lm thng n Ph .
- H thng u: TC Thng ni: Khi no vui mng th kh
tn , s ht u-ut y l Ha khc Kim.
- Nhit thng b mao: Kh thng hnh.
- Hn thng nhit: Vng Bng ch: m ch Dng
- Tn thng b mao : TC Thng ch: Kh ch b mao m
tn th lm tn kh, v th tn lm thng b mao.
- Kh thng tn: Ha v thng Kim v.

BC PHNG
- Bc phng sinh hn: Hn l mt trong lc kh.
- Hn sinh thy: Kh sinh vn.
- 190 -
- Thy sinh hm (mn): ng vn sinh v-kh.
- Hm sinh Thn: Ng v sinh ng tng.
- Thn sinh ct ty: Tinh kh ca Thn sinh ct ty.
- Ty sinh Can: Thn thy sinh Can mc.
- Thn ch Nh: TC Thng ch: Thn-kh thng vi tai, -
Thn-kh c ha th tai s nghe c ng m..
Kh ca phng bc biu-hin Thin l Hn, a l
Thy, th l ct, tng l Thn, sc l hc (en), m
l v (), thanh l thn : rn-r, bin-ng l lnh
run, khiu l tai, v l mn (Hm).
TC Thng ch: Ng phng sinh ng kh , ng kh sinh
ng hnh , ng hnh sinh ng v, ng v sinh ng th; khi
ni n ng tng l mun ni rng con ngi ly gc
hnh kh ca Thin a to thnh, n biu-hin Thin
gi l Hn th a gi l Thy, th l ct, tng l
Thn. y mun nhn mnh rng Thin a Nhn thnh
tng thnh hnh u ly gc s bin-ha ca m
Dng bt trc m ra.
- ch l khng (s), khng th lm thng Thn: Ch ca
Thn l khng, qu khng s thng thn.
- T thng khng: T th thng Thn thy.
- Hn thng huyt: Khi hn thm th huyt b ngng .
Vng T-Phng t vn-:
Khi ni Phong lm thng cn, Thp lm thng
nhc l ni n bn kh l thng bn th.
Khi ni n Tm th li ni Nhit lm thng kh.
Khi ni n Thn th li ni Hn lm thng
huyt.
Ti sao li ni khc nhau nh vy?
ng t tr li : Kh thuc Dng , huyt thuc m,
Ha thuc Dng, Thy thuc m. Tm ch v Ha v
thuc nhit, Thn ch v Thy v thuc Hn . Do mi
- 191 -
ni Nhit lm thng kh v Hn lm thng huyt.
y l ng kh tng cm. on vn k di c ni
m Dng l Nam N ca huyt kh , Thy Ha l trng
triu ca m Dng. Tm Thn vn l ch-t ca m
Dng, Thy Ha, v th trong l-lun n c khc vi cc
tng khc, nhng cng mang -ngha ca vn- bn kh
t lm thng chnh mnh.
- To thng Hn: VBng ch: To do nhit sinh ra v th
To thng Hn.
- Hm thng huyt: TCThng ch: Hm v th chy v
theo huyt v th n nhiu hm th thng huyt.
- Cam thng Hm: Th khc Thy. (253)

S NM (ng ) & S BIN HA.
(245)Thin NG THNG CHNH I LUN(TV70)
Thin ny c Hong v K B ni v kh ng
vn vn-hnh to thnh ba dng: Bnh kh, Thi-qu v bt
-cp. Trong phm-vi gii-hn ca quyn sch ny ch ni
n phn bnh-kh m thi. Phn cn li , qu c-gi c
th nghin cu thm kinh T vn.
Bnh kh ca ng vn chia ra lm 5. Nm gi l:
Phu-ha, Thng Minh, B Ha, Thm Bnh, Tinh thun.
-Phu-ha (): c ca Mc vn-hnh khp
Tri t, Dng-kh c th-sng, m-kh c m
rng, kh ng ha c tuyn-thng v bnh.
Ch phu c ngha l ph by rng ra khp ni.
Ha l sinh kh c bnh-ha. TCThng ch: ng
phng sinh Phong, Phong sinh Mc, khi mc-kh c
bnh, n s ph-din, b-tn ci kh Dng ha ra khp
ni sinh vn-vt. Ng kh c sinh trng thu tng
gi l ng ha tuyn bnh.
- 192 -
- kh ca n l oan: chnh trc; Tnh ca n l ty:
nhu thun, dng ca n l khc trc, gy v thng; ha
ca n l sinh : vinh (Ti tt); loi ca n l tho
mc; chnh ca n l pht tn: m rng ra; hu
ca n l n ha; lnh ca n l Phong; tng ca n l
Can; can rt s thanh (mc s Kim Ph); ch ca n l
mt; cc ca n l ma ; qu ca n l tri l; sung thc
ca n l hch: ht(gm 2 ming trong mt ht, l
ngun sinh ca Mc); ng ca n l xun; su trng ca
n l loi c lng; sc vt ca n l khuyn: ch(tnh
ca ch l dng-cm hng v pha trc); sc ca n l
thanh, thng ; dng ca n l cn (v can ch cn);
bnh ca n l l cp chi mn: bn trong au cp m t
chi b mn; v ca n l toan; m ca n l gic; vt ca
n l trung kin: rn gia (tng trng cho trong Th
c Mc); s ca n l s 8 (s sinh v thnh ca H-:
Thin 3 sinh Mc, a 8 thnh chi , vy s 8 y l s
thnh ca Mc).
-Thng minh (): y l giai-on chnh
Dng: Ha kh ch nam phng c ca n th-ha
khp ni, kh-ha ca ng hnh c bnh-ha.
Ch thng minh c ngha l tnh ca Ha l bc
ln, c ca n l hin v minh: thng minh. Kh ca n
cao; tnh ca n l tc:nhanh; dng ca n l thiu
nng; ha ca n l sum-s; loi ca n l Ha; chnh
ca n l sng-rc; hu ca n l vim nng; lnh ca n
l nhit; tng ca n l Tm; Tm rt s hn (y l Ha
s Thy); ch ca n l li; cc ca n l la mch; qu
ca n l hnh (V kh sc xch); sung thc ca n l lc
mch trong qu; ng ca n l ma h; su trng ca n l
- 193 -
loi c lng v; sc vt ca n l nga (kin v quyt,
thuc ha); sc ca n l xch ; dng ca n l huyt;
bnh ca n l ng v co git, (bnh thuc Ha ng); v
ca n l kh; m ca n l chy; vt ca n l mch-lc
(bn trong n c nhiu chi mch, l do Ha ha ra); s
ca n l 7 (y l thnh ca Ha: a 2 sinh Ha, Thin 7
thnh Ha).
-B Ha (): Th ch v ha s vt, n c y
(b) kh a n 4 phng. y l giai-on Thin
a hp nhau. Thin ch v sinh, a ch v thnh . Th-
kh c bnh-ha s hp vi ci p ca Tri ha-sinh
vn vt. Ci c ca Th tri khp 4 phng , lm cho
ng ha c y .
Kh ca n l bnh; tnh ca n l thun; dng ca n l
cao v thp; ha ca n l phong-ph v y ; loi ca
n l Th; chnh ca n l an-tnh; hu ca n l thp
nhit; lnh ca n l Thp., tng ca n l T; T rt s
Phong (y l Th s Mc); ch ca n l ming; cc ca
n l la tc; qu ca n l tri to; sung-thc ca n l
phn cm (nhc) ca tri; ng ca n l ma trng h;
su trng ca n l loi trn la; sc vt ca n l ngu
(tru b, tnh ha hon, gip cy cy); sc ca n l hong;
dng ca n l nhc (T ch c nhc); bnh ca n l
b (TCTHng ch: b c ngha l T bnh trung Th
lm cho thng h khng cn giao nhau na); v ca n l
cam, m ca n l cung; vt ca n l phu: da; s
ca n l 5 (y l s sinh ca Th).
-Thm Bnh (): y l giai-on m vn vt
thu-lim li m khng tranh nhau, tiu-si (st) m khng
- 194 -
sai phm nhau, kh-ha ca ng hnh c tuyn-sng,
sng t.
Ch thm bnh c ngha l Kim ch v tiu si
c bnh-ha, khng tiu-st ba-bi.
Kh ca n l thanh-khi; tnh ca n l cng-rn;
dng ca n l tn-lc; ha ca n l thu-lim, loi ca
n l Kim; chnh ca n l tiu-si v trong-sng; hu ca
n l mt-m; lnh ca n l to; tng ca n l Ph; ph
rt s nhit; ch ca n l mi; cc ca n l la o (loi
la chn vo ma thu);qu ca n l o; sung-thc ca n
l loi c v cng ngoi; ng ca n l ma thu; su trng
ca n l loi c vy cng ngoi; sc vt ca n l g; sc
ca n l trng; dng ca n l b mao; bnh ca n l
ho; v ca n l tn (cay); m ca n l thng (); vt
ca n l phn cng bn ngoi; s ca n l s 9 (s thnh
ca Kim).
-Tnh thun (): y l giai-on m vn vt
c c ci kh sinh trng sum-s, Thy-vn c
bnh-ha, v th tuy l ch v tang m khng lm hi n
vn vt, kh c bnh, c tr nn lng xung, ng kh
nh c cm c c nt chnh-t.
Ch Tnh thun c ngha l ci th ca Thy l
thanh-tnh, tnh nhu v thun.
Kh ca n l cao sng (Thin 1 (nht) sanh thy cho nn
n rt cao minh; Tnh ca n l lng xung; dng ca n l
thm nhun v trn y; ha ca n l ngng-ng v
cng-rn; loi ca n l Thy; chnh ca n l chy i
khng dt; hu ca n l lnh gi v yn-tnh; lnh ca n
l Hn; tng ca n l Thn; Thn rt s Thp (Thy s
Th); ch ca n l nh m (tin v hu m); cc ca n l
u (u l cc ca Thy, mu en); qu ca n l tri lt
- 195 -
(mu en v hm); sung thc ca n l nhu: trong ci rn
c cha tn dch; ng ca n l ma ng ; su trng ca
n l loi c ln : c vy di nc sinh ra; sc vt
ca n l tr: heo; sc ca n l hc; dng ca n l
ct ty; bnh ca n l quyt, (Thn l ngun ca sinh-kh,
nu thn bnh th chn tay b quyt lnh); v ca n l
hm; m ca n l :v; vt ca n l cht lng; s ca
n 6 (Thin 1 sinh Thy, a 6 thnh Thy).
Chng ta va lc qua vai tr ca kh ca ng
phng giao-cm hnh-thnh v-tr hu hnh. Ng tng
ca con ngi vn-hnh, giao-cm nhm to s sng cho
con ngi theo ng nhp ca Thin a.
Trong qu-trnh giao-cm , ng tng i theo
cc nhp s hp, s tng, s ch, s thng, s
thng, s cm
Di y chng ta ln lt trnh by; trc ht l
da vo thin Tuyn minh ng kh (t vn 23), sau
n mt s thin khc trong Ni-kinh.
TC Thng gii-thiu ni-dung ca bi ny: Trong
phm vi lc hp, trong khong Tri t, khng g ra ngoi
s 5. S giao-cm ca con ngi cng ng theo nh vy.
Thin ny tip ni theo thin trn l Tng kh pht thi
lun (T vn 22) nhm tuyn-minh cc vn- nh ng
kh, ng v, ng tng, ng tcho nn khng vit di
dng vn-p, v cng lit vo hng lun.

NG V S NHP( )
TC Thng dn li ca B Cao ch: V l bin
ca ng tng lc ph. Thy cc u nhp vo v. Ng tng
- 196 -
lc ph u phi bm th kh ca v. Ng v () u chy
v ni m n thch. Trc ht toan phi nhp can, Kh
nhp vo Tm, Cam nhp T, tn nhp Ph, hm nhp
Thn, khi m cc-kh, tn dch vn-hnh c thng th
kh doanh v mi i thngNg v khi nhp vo tng
ph l dng cc tng ph v c ch hp nhau nh Ph
hp Kim, toan nhp can v Mc sinh toan, toan sinh can
vy toan nhp can dng can.
NG KH S BNH ( ).
a) Tm vi i : VBng ch: Tm tng Ha, bc
ln, khi theo nng bc ln, Tm khng chu vt -u v
th tng ra ngoi.
TCTHng ch: i-kh ni kh ang bt bnh.
Linh khu c ni kh ln n Tm thnh . y l m-kh
chy n Dng-minh. Kinh Dng-minh c ng lc
vi Tm, v th n ln n tm gy thnh chng . y l
chng do v kh nghch ln trn m gy ra bnh.
b) Ph vi khi : VBng ch: Ph l tng ca Kim,
s cng-rn g nhp thnh m-thanh, ni t-kh nh vo
ph gy thnh chng ho.
TC THng ch: m Dng ng tng i lun ni
Ph bin-ng thnh khi (ho).
Theo M nguyn i th ho y l ni mt cch
tng-qut do Ph, nhng cn-c vo thin khi-lun th
ng tng lc ph u c th gy thnh chng ho. c-gi
nn c thm thin Khi-lun nm vng vn- hn.
c) Can vi ng (ng): Ch c hai cch c.
Nu c l ng c ngha l li ni, nu c l ng th
c ngha l ni, p, thut li.
- 197 -
TC Thng ch: Can l tng qun chi quan, ch l
n, khi can-kh mun t ra ngoi th phi ni nhiu.
d) T vi thn : Thn c ngha l nut vo.
TC Thng ch: T ng vai tr vn-hnh tn dch, khi
T-kh b bnh s khng th ti thm t chi, t tng, nh
vy tn dch s quay ngc v ming, ming l khiu ca
T, gy ra chng hay nut.
VBng ch: T tng ca Th, c tnh bao-dung, khi
vt quy vo trong , gy thnh chng thn: nut.
e) Thn vi khim, vi s: ch khim l ngp,
ch s l hch-x.
V Bng ch: Thn l tng ca Thy chy xung, khi n
ln trn s sinh ra vn v v. Kh b ut V cho nn phi
ngp. Kh Thi-dng ha li v trn y Tm, xut ra
mi thnh hch-x.
TCThng ch: Linh-khu c ni: Dng ch thng,
m ch h, Dng dn th kh ln, m dn th kh xung,
kh m v Dng cng dn th thng b ngp, nn chm
t kinh Tc Thiu-m, chm b kinh Tc Thi-dng. Bi
v kh Thiu-m di, khi bnh th nghch ln trn, trong
lc li mun dn xung, mun dn xung th ngp,
nghch ln trn th hch-x . l Thn-kh lc ln trn
thng vi V.
f) V vi kh nghch , vi uyt , vi khng : V bnh
gy thnh kh nghch, thnh uyt, thnh khng.
TCThng ch: Thin khu vn (Linh khu) vit con
ngi b uyt: i l do cc-kh nhp vo V, V-kh ln
trn rt vo Ph, nay nu c hn-kh c cng giao vi cc-
kh mi, c hai cng quay nhp vo V, mi c cng lm
lon nhau, chn-kh v t-kh cng nh nhau, c hai kh
- 198 -
cng b nghch quay ra khi V thnh ra chng i. Bi v
cc nhp vo V n s ln trn rt vo Ph. Ph-kh li
quay tr li nhp vo V, V b hn kh ca Ph lm nghch
mun quay ra khi V thnh chng i. Nghch kh ca V
i xung nhp chung vi Thn s thnh chng khng: s-
st. Ch uyt y l ch nghch: nc. Ting nc u-
n nh ting xe chy u: uyt uyt.
ng Dung-Xuyn ch: Dng-minh ch v np.
Kh Dng-minh nu i xung th thun, nu nghch tc l
bnh. Xung-mch c quan-h vi Dng-minh , Xung b
nghch cng c quan-h n Dng-minh. V b uyt, tc
l s i ra d, nut chua, hitt c u thuc v nghch
li vi np thc n. Khng: s-st do Thn lm ch.
y l Thn Thy ng m V th khng ch c v th
khng cng do V m thnh.
g) i Tiu-trng gy thnh bnh tit : tiu chy:
D Xuyn ch: Bnh tit l chng do T V v Trung-
tiu phn ln gy ra, nhng u xut ra t trng, v th
mi ni rngtit l chng ca Tiu v i-trng. Tiu-
trng thuc Ha nhm ha cc. Khi Ha h th cc
khng ha c gy thnh chng xn-tit. i-trng
thuc Kim nhm lm to:ro phn. To-kh bt-tc th
phn thnh ng t: tiu lng. Khi Tiu-trng Ha b
thm th s thnh keo kt li thnh chng : l. Khi
i-trng to thm s lm phn b b kt. y chnh l s
bin-thi ca chng tit.
h) H-tiu b trn y s thnh chng thy (thng):
y l chng bnh do Tam-tiu gy ra, Tam-tiu
trong tng ph ni chung chim mt vai tr quan-trng
nht (Tam-tiu ca con ngi l l tam ti trong Tri
t).
- 199 -
DD Xuyn ch: Tam-tiu l quan-nng khai ngi
ncy ch ni ring v h-tiu bi v thng-tiu
lin h n Tm v Ph, trung-tiu th lin-h n T V,
phn ln ni n Thng v Trung l ni n cc chng
lin-h n T V, Tm PhDuy ch c H-tiu ng
vai-tr thng khu ca Bng-quang l con ng cho
nc nhp vo Bng-quang . Nu ni y m bt li th
s lm cho nc b trn ngp ln trn, t ra n ngoi v
thnh ra chng thy-thng. H-tiu thuc Thn, thuc
Cn. Tr chng bnh ny nn s-tit Can v Thn. Vi li
Ph nm trn cao c th ch-ng c di, ch v
thng-iu thy o. Nu khng khai li Ph-kh th
khng th tr c bnh H-tiu.
i) Bng-quang bt li thnh chng lung: b i, nu
khng cn : c: rng-buc s thnh i dm:
D Xuyn ch: Di Bng-quang l ng tiu, khi ng
tiu b rt li bt thng th thnh chng lung: b i. Ph
ch v thy-o. Nu do Ph-kh b b th nn thanh li.
Can-mch quay quanh b sinh-dc, nu do can m huyt
tr, nn hot liSau ng tiu l ng dn tinh, ng dn
tinh c th lm bi tinh, t huyt th n cng c th lm tr
-tc ng tiu. Php tr nn li Thn. Ph a m-kh
xung n Bng-quang, thng-iu thy-o ch v ch-
tit lm cho vic tiu-tin c chng mc. Can v Thn a
Dng-kh xung Bng-quang chng ct thy-kh a
n bc ln trn. Nu Dng-kh khng lm nhim-v
chng ct th thy s khng cn b rng-buc gy nn
chng i dm. Php tr nn n bo-tht. Bi v Bng-
quang nh ci ni nc, bo-tht nh l la. Khi ta n
bo-tht tc l chng ta thm ci la di ni
- 200 -
j) m-kh (b ut) gy thnh n: ni gin:
TC Thng ch: m thuc quan-nng trung chnh, tnh
ca n l cng-quyt, ngay thng. Nu b bnh, kh s b
ut v thnh n. y ni chung l bnh ca ng kh, ng
hnh, ng tng, nhng phi-hp c lc ph.
DXuyn ch: Ni n m l ni n Mc sinh
Ha . Ty-y khi ni n m chuyn ni v : trp. H
khng bit rng c trp l phi c kh. V th Ni-kinh
da vo kh lp-lun. Khi Mc-kh c iu-sng th
Ha-kh tuyn-t. c vy th m-kh s thanh, ha v
nhun, con ngi sng mt cch bnh-ha.. Nhng nu
m-kh b ut n s sinh Ha, Ha b ut n s bo-pht
gy thnh cn gin d-di. Phm khi bnh m d pht gin
u do m-kh pht ra. (252)

(3) Tnh kh ca ng tng gp nhau tnh c ngha l
cng chung nhau, gp-g nhau
a) Tinh-kh gp nhau Tm s h: mng vui:
Vng Bng ch: Tinh kh ni y l tinh-kh ca Ha.
Khi Ph h m Tm-tinh hp nhp vo s lm cho b h:
mng vui. Linh-khu c ni khi h lc qu mc s lm
thng n Hn phch. l thn-minh ca Ph b Tm
Ha hp nhp vo hi Ph Kim vy.
TCThng ch: Dng cng nhiu th cng h. Tm l
Dng tng b m-tinh hp nhp vo cho nn h. Linh-
khu ni Thn-kh hu d th ci khng thi.
Chng ta thy c hai nh ch-gii trn, d trnh by
c khc nhau v chi-tit nhng vn kt lun chung chng
Tm h u do m v Dng hp nhp Tm v Ph.
- 201 -
M nguyn i ch: Nay Tm b h, tinh-kh ca cc
tng khc u hp nhp vo s lm cho d h thnh
bnh.
b) Tinh-kh hp nhp nhau Ph s bi: bun:
VBng ch: Can h m Ph-kh hp-nhp vo s thnh
biy l Ph-kh hp-nhp vi Can mc vy.
TCThng ch: Can-kh bi-ai s lm ng bn trong v
lm thng hn. y l Ph h v Can-kh hp nhp vo
Ph m thnh bnh: bi.
MN i ch: Ph-kh h tinh-kh ca cc tng khc hp
nhp vo s d b bi.
c) Tinh-kh hp-nhp nhau Can s u: lo-lng:
VBng ch: Khi T h m Can-kh hp-nhp vo s lm
cho d u: lo-lng. Linh-khu ni Su u khng gii
c s lm thng n . l thn-minh ca T . y
l Can Mc hp nhp vo T Th vy.
TCThng ch: Can h v T-kh nhp vo Can s u.
MNi ch: Can h v tinh-kh ca cc tng khc hp-
nhp vo lm cho u.
d) Tinh-kh hp nhp vo T s y: s :
VBng ch: Khi Thn h v T-kh hp-nhp vo s lm
cho d y. Linh-khu ni Khng c (s-st) m khng
gii c s thng n tinh-kh. Tinh-kh l thn-minh
ca Thn.. y l T th hp-nhp vo Thn Thy.
e) Tinh-kh hp-nhp vo Thn s khng: khip:
TCThng ch: m-kh b thiu, Dng-kh nhp vo
m, m v Dng cng nh nhau gy thnh chng
khng. Bi v Tm v Thn l ch-t ca m Dng
Thy Ha, v th khi Tm h, m-tinh hp-nhp vo s
thnh chng h, khi Thn h, Dng-kh hp nhp vo
- 202 -
s thnh khng. y l 2 kh Thy Ha ln xung
hp-nhp vo nhau. Cc tng cn li u do cc kh tng
thng hp-nhp vo. l -ngha m ngi xa thng
ni khi no mt kh bt-cp th kh s thng s vng-
hnh.
(4) Kh ca ng tng (): ght nhau:
D Xuyn vit: Ng tng u c kh ha ca n,
tc l u c tnh tnh ca n. c tnh tnh th phi c
hiu : a ght. Khi ngi thy thuc bit c iu s
ca mi tng th c th bit c php tr.
a) Tm nhit: DXuyn ch: Php phn bit c ng
tng c nhn nh sau:
CAN nhit s lm cho cn-kh b t nng, ng-
kinh, co-vn.
Ph nhit s lm cho ho, kh ln trn lm cho kht.
T nhit lm cho nhc b tiu-hao, i-tin b-kt,
nng tng cn
Thn nhit s lm cho ct-kh b chng, tinh b kh,
ty b kit.
Thng-tiu nhit s lm cho Tm b phin, khu
kht, mt au, Trung-tiu nhit s lm cho vic n ung b
gim, thng-trng, bnh l, st rt.
H-tiu nhit s lm cho tiu-tin bt-li, i-tin
b khng iu ha. S biu-hin chng trng do nhit gy
ra khng ging nhau, nhng khng ra khi vai tr ca Tm
. Bi v Tm l Ha tng. Ni chung vn- Ha nhit u
do Tm lm ch. Tm ha huyt dng Ha . Vy nu
Ha khng khng () th nhit c tr. Nu nh Ha
khng thm s lm cho huyt ca Tm b thng. V th
Tm nhit. Phm tr nhit-chng ta khng th khng
dng kh dc , l nhm tr Ha ca Tm vy. Ty-y
- 203 -
khi gp chng nhit bnh thng dng nc p ln
ngc . Nu nhit nh th nhit c th bt. Nu nhit nng
hn, bn ngoi b ci lnh ca nc ngn tr, nhit s
quay vo trong tn-cng bn trong, nhit c s tn-
cng vo Tm, cht ngi.
b) Ph hn: VBng ch: Hn lm kh lu tr.
Trng cnh Thng ch: Ph thuc thanh Kim cho nn
hn.
c) Can Phong: DXuyn ch: Can Mc ch v
Phong. v cng v vy nn n phong. Bi v huyt c
c ha-kh th mi lu-sng , cn nu huyt b t-kh
th s b t nng, tiu-hao v ngng-kt. Ngi gi trng-
phong, tr con kinh-phong, tt c nhng chng thuc
phong-thp hay ma-mc, nga ngy, ng-kinhkhng
c chng no m khng ly tr Can lm gc. Thc s
Phong chnh l Dng trong m, chnh l kh trong huyt.
Nh vy ch c Phong l c th lm sinh-ng c huyt
v duy ch c huyt l c th iu-dng c Phong.
V Bng ch: Can b Phong cn s to cp.
d) T Thp: V Bng ch: Thp-kh lm cho nhc b
nuy, thng.
D Xuyn ch: Cc chng xn-tit, ng-tit, b-mn,
thng trng, thy-mu do thp-kh hu-d, T
Th khng khc-ha c. Trong ng hnh duy ch c
Th l c th ch c Thy. Khi Th thng th Thy b
ch, khi Thy thng th Th khng cn quyn. V th T
c th tr Thp nhng T li Thp. T nm trn phn
du v mc: m v mn-m. Mn-m thuc Tam-
tiu, l con ng hnh thy. M thuc T. Khi Thy gp
m s hot-li tri i ch khng lu li. y gi l T
ch Thy vy. Nu nh Thy qu nhiu th ngc li m
- 204 -
s b thm-thu. Trong lm-sng chng ta nn phn-bit
hn-thp hay l nhit thp m to hoc li.
e) Thn To:
Dng Thng-Thin ch: ng l phi ni Ph
To; y li ni Ph Hn, Thn To. Bi v, i
vi ma Thu th To l th: bt u ca Hn, cn i vi
ma ng th Hn l chung: chm dt ca To. i vi
ma Thu th Ph Hn thm, cho nn ni rng chung,
i vi ma ng th Thn Hn khng thm, cho nn ni
rng th.
TCThng ch: 3 tng (Can Tm T) th kh s
thng ca mnh, ring c Ph li ci Hn ca Thn,
Thn li ci To ca Ph. y cng l con ng m
Dng bin-i giao-hon, tc l kh t mu gia Ph v
Thn cng lm gc ngn cho nhau vy.
D Xuyn ch: Thn ch v tng tinh, bn di n
lm thng thy-o, bn trn n tuyn-pht tn dch, n
nm ht vn- vn-ha ca m-tinh. To-kh li lm
thng n m-tinh, lm kh ct ty, khi tn dch t i,
thy-o kh cn, chng ta phi dng loi dc
t nhun, nh vy l Thn thy c dng.
ng Dung-Xuyn nhn mnh rng vn- trn
y c kinh vn ni rt s-lc, nhng nu chng ta
bit rng n bao-qut nhiu chng bnh, chng ta s thy
n a chng ta suy rng ra n nhiu lun chng rt cao
v xa.
(5) Kh ca ng tng ha dch ():
CSTng ch: Thy-cc nhp vo ming, sau tn v
dch u i theo con ng ca mnh. Ng tng nhn c
tinh kh ca thy-cc s a ra lm nhun t cho cc
khiu bn ngoi, n s ha thnh ng dch.
- 205 -
a) Tm pht ra hn: m-hi:
TCThng ch: Tm ch huyt, m-hi l dch ca huyt
b) Ph pht ra th: nc mi:
TCThng ch: Xut ra t khiu ca Ph gi l nc
mi.
c) Can pht ra l: nc mt:
VBng ch: (Dch) rt ra t mt gi l l.
d) T pht ra din: nc ming: VBng ch: (Dch)
trn ra ngp mi v ming (gi l nc ming).
e) Thn pht ra tha: nc di: VBng ch: Sinh ra
t rng.
TCThng: Thn kinh lc ln trn xuyn qua cch
nhp vo Ph ln trn na dc theo c hng p vo cung
li, 2 huyt lim-tuyn v ngc-anh l con ng vn-
hnh ca thng dch. l -ngha Thn vi tha.
TCThng a ra mt thuyt na ni rng Thn thuc
thy tng, Thn nhn ly tinh-kh ca ng tng tng
gi. Dch ca Thn nu quay vo Tm s thnh huyt , nu
quay vo Can s thnh nc mt (l), nu quay vo Ph s
thnh nc mi, nu quay vo T s thnh nc ming
(din), t quay v mnh s thnh nc di (tha). Chnh v
vy m ng dch u c v mn (hm).
Thin Cu chm lun (Linh Khu 78) cng c vit
v cc biu-hin ca ng kh gn ging vi thin Tuyn
minh ng kh (T vn 23) m chng ta ang ni trn vi
mt s chi-tit khc nhau rt nh, khi cn chng ta s so-
snh c hai thin vi nhau.
6) Ng v s cm ( nhng iu cm thuc ng v :
- 206 -
Thin Cu chm lun (Linh khu 78) trnh by
vn- trn khc hn vi T vn 23. Thin ny trnh by:
- Ng tu (chy i): Toan tu cn, Tn tu kh
Ng ti (): ct bt, gim bt; bnh ti cn v thc
toan, bnh ti kh v thc tn
T-vn 23 nhp chung ng tu v ng ti li:
a) Tn chy theo con ng kh, kh bnh th khng nn n
nhiu v tn:
TCThng ch: Ph ch kh, Tn nhp ph, s chy theo
con ng kh. Nu kh bnh m n nhiu v (tn) s lm
cho tn tn v kh b thng.
Dng Thng-Thin ch: Ming mun n nhng khng
th, khng c php n nhiu , phi t gim bt gi l
ti.
TCThng dn li ca Vng T-Lut ch: Ch ti
c ngha l s chm-chc thc-hin mt vn- mt
cch va phi. Ng v nhp vo ming, bn trong n
dng ng tng, bn ngoi n lm nhu-nhun cho hnh-
thn. Khi bnh ngi ta thch n nhiu (mt v no ),
nn n t li.
b) Hm chy theo huyt, huyt bnh khng nn n nhiu v
hm.
TCThng ch: Tm ch huyt, nhun xung di
thnh v hm. Khi ni Hm tu huyt l ni thy-kh
giao ln trn n Tm. Khi huyt bnh m n nhiu (hm)
tc l lm cho thy ngc li thng Ha vy.
c) Kh chy theo ct, ct bnh khng nn n nhiu v kh :
TCThng ch: Thn ch v ct, bc ln trn thnh v
kh. Khi ni Kh tu ct c ngha l Ha kh xung
di giao vi Thn. Nu ct bnh m n nhiu (v kh)
Tc l lm cho Ha ngc li thng (thy) vy. Cu ny
- 207 -
c -ngha ging vi cu kh hp nhp vo Tm th h,
hp nhp vo Thn th khng. Bi v kh Thy Ha, Tm
Thn lun lun k t vi nhau. V th y c s thay-
i trong giao-kh. Cn li 3 tng kia thuc vo cc v ca
tng ca mnh chy theo mnh.
VBng ch: Hong-ph S-an ni: Hm trc ht
chy theo Thn. y li ni Hm chy theo huyt, bi
v Thn hp vi Tam-tiu (1). Huyt-mch tuy thuc vo
Can v Tm, nhng li theo vi con ng ca Trung-tiu,
cho nn mi ni Hm nhp vo s i theo huyt. Kh
chy vo Tm y li ni Kh chy theo ct, bi v
Thy Ha cng giao-tranh nhau lm cho ct kh thng vi
Tm.
d) Cam chy theo nhc, nhc bnh khng nn n nhiu v
cam:
TCThng ch: T ch c nhc, cam thuc Th v,
T bnh m n nhiu v cam s lm thng n T-kh.
e) Toan chy theo cn, cn bnh khng nn n nhiu v
toan :
TCThng ch: Can hp vi cn, toan chy theo can.
Nu cn bnh m n nhiu v toan s lm thng n can-
kh.
(7) Ng bnh pht ra: Cao S-Tng ch: Bnh v
m Dng ca ng tng u c ch pht ra ca n. Thn
thuc m, tng ca n ct, cho nn bnh ca thn m
pht ra ct; Tm thuc Dng, ch ca n huyt, cho
nn bnh ca Tm Dng pht ra huyt; T thuc m,
ch ca n nhc, cho nn bnh ca T m pht ra
nhc; Can thuc Dng, thi ca n l Xun, nu ma
ng lm tht i l n-tng ca n th ma xun khng ly
g sinh, v th bnh ca can Dng pht ra ma ng
; Ph thuc m, thi ca n l ma thu, nu ma h lm
- 208 -
tht i l trng, th ma thu khng ly g thu , cho
nn bnh ca Ph m pht ra ma h.
a) Dng bnh pht ra huyt: TCThng ch: Tm
thuc Thi-Dng trong Dng, th l mch, cho nn
bnh ca Tm Dng pht ra huyt.
Chu Vnh-Nin ch: Tit trn ni Hm tu huyt,
kh tu ct, tit ny li ni m bnh pht ct , Dng
bnh pht ra huyt. l ni ln s vi-diu ca th v
dng ca m Dng vy.
b) m bnh pht ra ct: TCThng ch: Thn
thuc m tng, th l ct, cho nn bnh ca Thn m
pht ct.
c) m bnh pht ra nhc: TCThng ch: T thuc
ch-m trong m, th l nhc, v th bnh ca Thi-m
phi pht ra ch ca n l c-nhc.
d) Dng bnh pht ra ma ng: TCThng ch:
Can thuc Thiu-dng trong m. Khi nghch li vi kh
ca ma ng th kh phng sinh phi thiu (t), ma xun
b bnh nuy quyt. V th ni rng Dng bnh ca can
pht vo ma ng.
e) m bnh pht vo ma h: TCThng ch: Ph
thuc tn tng (ging ci). Khi sng nghch vi h-kh
th kh phng thu () b thiu, ma thu b bnh st-rt.
V th ni rng m bnh thuc Ph pht vo ma h.
Khi ngi xa ni m bnh pht ct , Dng bnh pht
huyt, c -ngha m thin T kh iu thn lun ni
nghch vi h kh th kh Thi-dng khng trng, Tm-
kh ni ng, nghch vi ng-kh th kh Thiu-m khng
tng Thn-kh t trm. y l trng hp bn kh t b
thng thnh bnh vy.
- 209 -
Cn khi ni rng Dng bnh pht vo ma ng,
m bnh pht vo ma h l ni nguyn-nhn do kh ca
m b nghch m sinh ra bnh. Con ng ca m Dng
suy ra thy n bin-ha v cng. Nu ch c-chp vo vn-
Tm v Thn, ct v huyt, can v Ph pht ra t ng
v hth khng th gi l bit lun v m Dng:
(259).
(8) NG T LM LON: y ni v chnh kh lm
lon t kh.
a) T nhp vo Dng th bnh cung :
VBng ch: T vo trong Dng mch lm cho t chi
b nhit thnh, thnh ra bnh cung.
b) T nhp vo m th bnh t: TCThng ch: T
c ngha l b: ng li l thng: au nhc, Khi t-kh
nhp vo m th n s lm b li, khng vn-hnh na,
lu li thnh bnh t v thng. V th mi c cu Bnh
ti Dng gi l Phong, bnh ti m gi l T.
c) T bc Dng s thnh chng in tt:
TCNhc ch: Ch bc c ngha nh ra. Khi t kh nh
vi Dng s lm Dng-kh th thng, gi l in tt.
Tit trn ni t nhp vo Dng th cung, l n tr
cho Dng , Dng b thc. (xem thin in cung)
d) T bc m s thnh chng cm:
TCNhc ch: Khi t-kh nh vi m th m-kh b th
thng lm cho ting ni b cm. m y l cc m-kh
ca ng tng. Tm ch v li, Th Thiu-m Tm mch
ln trn nhp vo c hng, buc vo cung li; Th Thi-
m Ph mch chy qua c hng; Tc Thi-m T mch
ln trn kt vo c hng (yt), lin-h vi cung li, tn
ra di li; Tc Quyt-m can mch dc theo sau c
hng, ln trn nhp vo khng tng (vm hng), trong lc
- 210 -
cn mch lc vo cung li; Tc Thiu-m Thn
mch dc theo c hng, ct vo cung li. Tt c u c
quan-h n bnh cm.
e) Dng nhp vo m th tnh, m xut n Dng
th n
TCThng ch: T-kh Dng-phn nhp vo m
th bnh thuc v tnh, l v m thnh th tnh. T-kh
m-phn xut ra n Dng th bnh hay n: gin. l
v Dng thnh th n.
(260):
(8) T-kh ca ng tng hin ra (mch):
TCThng ch: Khi ng t lm lon kh m Dng tc l
lm lon kh ca m Dng ca ng tng. y l chnh
kh b tc t lm thng, l thng kh ca ng t hin ra
mch.
a) Ma xun m c mch ca ma thu; ma h m
c mch ca ma ng , ma trng h m c mch
ca ma xun; ma thu m c mch ca ma h; ma
ng m c mch ca ma trng h:
TCThng ch: Ma xun mch Huyn, ma h
mch Cu, ma thu mch Mao, ma ng mch Thch,
l chnh-kh ca m Dng hin ra mch vy. Ngc li
nu thy hin ra mch s thng l t-tc thnh hin
ra.
b) y gi l m xut ra n Dng , bnh hay n,
bt tr; y l ng vi ng t , gi l mch cht, bt tr:
TCThng ch: Ni thuc m, ngoi thuc Dng,
ng tng bn trong thuc m, b nhc lc mch bn ngoi
thuc Dng. Tang-kh b thng bn trong m hin ra
bn ngoi ni mch, l -ngha cu m xut chi
Dng. T xut ra mch c ngha l huyt hu d. Kinh
- 211 -
ni rng Huyt hu d th n. y l chnh-kh b thng
bi t-kh, gi l bt tr.

(9) NG TNG S TNG: Nhng g m ng tng tng-
cha.
DXuyn ch: Con ngi c xem l ti linh
trong vn vt. l v h bm-th c ci t-kh ca ng
hnh. Ci t-kh ti linh ny khng phi l ci g khng
biu-hin ra, thc s n c n-tng trong ng tng .
l thn-kh ca ng tng . Khi con ngi cht th thn-
kh thot ra khi ng tng. Khi con ngi bnh th thn-
kh bt an. Nu chng ta bit c ng thn iu-hnh
nhng g sau chng ta mi bit c tnh-trng ca ng
bnh.
a) Tm tng thn: Vn- thn, hn, phch
c thin Bn-thn (Linh-khu 8) v nhiu trng-hp
trong Ni-kinh ni n rt nhiu. Sau y l li ch-gii
tht c-bit ca ng Dung-Xuyn:
Con ngi s-d c tri-gic l do Thn lm ch.
Thn l g? Ni mt cch hn- hp th hai tinh cng
nh nhau gi l thn. Ni mt cch rng hn th bin-
ha n khng lng c gi l thn. y l nhng li
ni c v rng-ri, xa-vi , cha ni ln c ci g thc-
t. Nay ti xin ni r hn:
Thn c sinh ra t tinh-kh ca Thn, n ln trn
quy vo Tm, hp thnh qu Ly (), gia qu Ly cha
ng mt ho thuc Khm Thy: ().
Chnh nh m-tinh hp bn trong v Dng-tinh
bo-v bn ngoi m Ha-kh do Tm tng-n mi chiu
sng rc-r con ngi c th tip-xc vi vn vt. Ni
khc i, Thn chnh l Tm Ha c c Thn m
- 212 -
t cho, lm cho Tm xut ra c thn minh(Dch l gi
l thy ha K-t). V th mi ni Tm tng Thn. Khi
Tm huyt bt-tc th thn-kh b bc-rt; khi Tm Ha
bt-tc th thn-kh b lm cho nht-nht. Phong m nhp
vo Tm s lm cho thn-kh b hn-mTy l ci
dng ca TmBi v ty l tinh-kh ca Thy, n c
c Tm Ha soi sng sng ra, t sinh ra tri-gic.
Trong c vn, ch t c vit bi ch
hung v ch tm. y l -ngha ca Tm Ha chiu
sng no ty. Ty v nh ci phch ca nguyt, Tm v
nh nh sng mt Tri, cng chiu nhau ra nh sng.
gi l ci dng ca thn vy.
b) Ph tng phch:
TCThng ch: (Ci g) cng xut ra mt lc vi tinh gi
l phch, phch chnh l m-tinh sinh ra, Ph thuc tng
m, v th n ch v tng phch.
DXuyn ch: Hnh thn con ngi c huyt c nhc,
y l phn hu cht ca m.. C cht no th phi
c phn iu-hnh cht , Phch l phn bm-th mt
cch ti linh ca m-tinh.
Can ch v huyt ly gc m vy m n tng
cha ci hn thuc Dng tng. Ph ch v kh, ly
gc Dng vy m n tng-cha ci phch thuc
m-tng. y l m sinh ra t Dng vyHn ch v
ng, Phch ch v tnh. Bch hp bnh (1) lm cho
ngi bnh b hong-ht khng an, l phch b phin-
nhiu . Con ngi cht thnh qu, l Phch bin
thnh. Phm hn v phch u v hnh m hu tng ,
bin-ha khng th lng c. Ty-y chuyn gii-phu
m khng th thy c g, v th h cho ra ngoi phm-vi
- 213 -
ca y. i ! khi ni n y-hc m khng ni n hn
phch th lm sao bit n vic sng cht!
c) Can tng hn:
TCThng ch: (Ci g) i theo thn vng lai, gi l
hn. Can l Dng tng, cho nn ch tng hn.
DXuyn ch: Hn l tinh-kh ca Dng, l phn
linh ca kh. Trong nhn thn, kh thuc Dng, huyt
thuc m. Dng m khng c m th khng c ch da
( ph ), kh m khng c huyt th khng gi li c
( lu). Can ch huyt m bn trong hm-cha Dng-
kh, gi l hn. Tm n cn-nguyn ca hn, ta thy
n sinh ra t ho Dng-kh trong qu Khm . Suy ra
n cng-dng ca hn ta thy n pht ra thnh nguyn
() kh ca Kim. N khng tng Ph m li tng Can,
l Dng tim-n m. N khng tng Thn m li
tng Can, l m xut ra t Dng.
Ban ngy, hn n vi mt, chng ta thy c s
vt, ban m, hn quay v Can, th l con ngi ng.
Khi hn khng an th nhiu mng, hn khng mnh th
con ngi nht-nht. Ty-y khng bit hn l g , v th h
khng bn n n trong gic mng bi v hn khng th
tm thy trong gii-phu v mng khng phi l mt ci g
c th o-lng bng kh-c c !
d) T tng :
Thin Bn thn (Linh-khu 8) nh-ngha: S d
nhm vt gi v chi tm, Tm hu s c v chi : ng
vai-tr x-tr trn vn vi s vt gi l Tm , ci tm
cha, nh gi l .
DXuyn ch: Tm Ha sinh T Th, v th tng
cha ni T . Nay xt T ch v mt gi ly gia, cho
nn c th k c: nh. T li ch v vn-hnh, bit t
- 214 -
l. l -ngha T tng . Khi T Dng bt-tc th
t l b hn-ch, khi T m bt-tc th k c km
e) Thn tng ch:
Bi i-t ca Mao Thi c vit: Thi gi, ch chi s
chi , ti Tm vi ch, pht ngn vi thi= Thi (ca) l li
thot ca ch. Khi cn Tm, n l ch, khi pht ra li ni,
n l thi(VHS Trung-quc/ trg 20).
TCThng ch: Li thot ca Tm gi l ch. Thn sinh
ra t tinh, ch sinh ra t Tm. y cng l trng hp Tm
Thn giao v t nhau. Nay xt, ch chuyn v (c)
m khng thay i. Ch ly tc-dng ca gc Tm
tng-cha trong Thn, y l Dng tng-cha trong m.
Thn sinh tinh, c xem l ci gc ca ng tng.Tinh
sinh ra ty, c xem l ngun sng ca trm loi hi-ct.
Khi m tinh v ty c sung-tc th s kho-lo s bt ra,
l ci dng ca ch. Nay li xt thm ch ch.
Ch ny xa vit l ch . Con ngi s d khng qun
s vt l nh vo sc nh ca ch ny. Vy nh c
ghi vo u? l Thn. Bi v Thn sinh tinh, tinh
ha thnh ty ri tng-cha trong no. Phm s vt
i vo mt , nhp vo no. Chnh ty trong no in vo no
nhng s vt qua tai, mt v Tm. Lu ngy, mun t
n vt no th Tm s t, lc vt trong no s hin
ra . Bi v Tm Ha nh nh sng mt Tri , nh tm
gngm trp trong no ty nh phn ghi hnh

(10) NG TNG S CH: Tm ch v mch; Ph ch
v b; Can ch v cn; T ch v nhc; Thn ch v ct.
TCThng ch: y ni v cc tng lp v b nhc
cn ct ca nhn thn u do ng tng lm ch.

- 215 -
(11) NG LAO S THNG:
5 iu lao-nhc lm thng ng tng.
a) nhn lu lm thng n huyt (lao n Tm)
b) nm lu lm thng n kh (lao n Ph).
c) Ngi lu lm thng n nhc (lao n T).
d) ng lu lm thng n ct (lao n Thn).
e) i lu lm thng n Cn ( lao n Can).
(12) NG MCH NG-TNG:
Mch l mt kha cnh ti quan-trng trong vic
chn-on bnh nhn v bnh nhn. Vn- ny phi
vit li ton din trong quyn sch khc. y, trong
phm-vi ny, chng ta ch bn n mch ca mt ngi
bnh nhn ng vi t thi .
Thin Bnh nhn kh tng lun (T-vn 18) vit:
Hong hi: Mch tng ca bnh-nhn nh th
no?
K B p: Con ngi mt h mch ti ng
(ng 2 ln), mt hp mch cng ti ng. H v Hp nh
gi l mt tc, mch gm ng ng, di ra (nhun) 1 thi-
tc (hi di), ta gi l bnh nhn. Bnh-nhn tc l
ngi khng b bnh. Thng phi ly h hp ca ngi
khng bnh iu c h-hp ca ngi bnh. Ngi
Thy thuc phi l ngi khng b bnh c th iu-tc
ca mnh trong cng-tc nm c mch-tc ca bnh-
nhn. Con ngi khi mt h mch hnh mt ng, mt
hp mch hnh mt ng, gi l thiu kh, khi mt h
mch tam ng, mt hp mch tam ng m to(l
bnh).
Thin ny nhn mnh: Thng kh ca bnh nhn
c bm th V. V l thng kh ca bnh-nhn .
Con ngi khng cn v-kh gi l nghch, nghch th
cht.
- 216 -
Mch-tng ca bnh-nhn biu-hin bng:
a) Can mch huyn ():
Thin Ngc c chn tng lun (T vn 19) nh-ngha:
Hong hi: Mch ca ma xun nh huyn (dy n).
Nh th no mi l mch huyn?
K B p : Mch ca ma xun ng vi can,
thuc ng phng Mc. l lc vn-vt bt u sinh
ra . V th kh ca n dn nhuyn, nhc, khinh, h m
hot, thng-thn m trng (di). V th gi l huyn.
b) Tm mch cu ():
VBng ch: ni mch n thnh, ri i th suy, v nh
cong ca ci cu mc.
TCThng ch: ni mch tng do Ha bc ln thnh,
trong pht chc quay chuyn li cong nh ci mc cu.
Sch Trung-quc Y-hc T in ni: (mch cu)
cng l mch hng. T vn 19 vit tip:
Hong hi: Mch ma h nh (mc) cu, nh th
no mi l mch cu ?
K B p: Mch ca ma h ng vi Tm , thuc
nam phng Ha . l lc vn vt thnh trng. V th
kh ca n li thnh m kh (ri i) th suy, gi l cu.
c) T mch i ():
Sch Ni-kinh ging ngha gii-thch: Ch i ch
nhiu -ngha v mch. Mch c loi ngng-ngh, c loi
i tiu cch nhau, c loi t thi thay i. Tt c u
gi l i . Mch i ca t thi thay i thuc v
kh-hu; mch i ca ngng-ngh thuc v ch s; mch
i ca i tiu cch nhau thuc v hnh-th. Cu trn
y l ni v mch i thuc kh-hu.
TCNhc ch: ch i y c ngha l thay-i.
T mch th ha-nhuyn, phn-b khp t qu. V-d:
- 217 -
ma xun phi ha-nhuyn kim huyn; ma h phi ha-
nhuyn kim cu; ma thu phi ha-nhuyn kim mao;
ma ng phi ha-nhuyn kim thch. Ty thi m thay
nhau, cho nn gi l i (), khng phi l ngng-ngh
d) Ph mch mao ():
VBng ch: Mch n nh lng (mao, v ) nh.
T vn 19 vit: Hong hi: Thu mch nh ph:
ni nh nh lng, nh th no mi l ph ?
K B p: Mch ca ma thu ng vi Ph, thuc ty
phng Kim. l lc vn vt thu gn li, thnh-thc. V
th kh ca n n khinh-h m ph, n cp m i tn ra,
cho nn gi l ph.
Mch ph y cng l mch mao.
e) Thn mch thch ():
TCThng ch: tng-trng cho thch: chm xung
nc.
Sch Nan-kinh gi l thch, T vn 19 gi l doanh.
T vn 19 vit: Hong hi: Mch ca ma ng nh
thch: , nh th no mi gi l thch?
K B p: Mch ca ma ng ng vi Thn,
thuc bc phng Thy. l lc vn vt hp li n-
tng, v th kh ca n n trm m ng th, cho nn gi l
doanh.
Thin m Dng bit lun (T vn 7) nh-ngha
chung: C nht Dng vit cu, c nht m vit mao, c
Dng thng cp vit huyn , c Dng ch nhi tuyt vit
thch.= Mch ng mt Dng thuc mch cu, ng mt
m thuc mch Mao; ng Dng mt cch thng cp
thuc mch huyn; ng Dng n m nh tuyt thuc
mch thch
- 218 -
TCThng ch: Mch cu nn i li l huyn,
mch huyn nn i li l cu. y lun v mch ca t
kinh ng vi t thi. Ch c c ngha l ng. Kh ca
nht Dng lc mi thng v th mch ca n nh huyn:
dy cung thng-thn, nhm ng vi kh ca xun sinh.
Kh ca nht m lc mi thng v th mch ca n nh v
mm nh si lng nhm ng vi kh ca ma thu m.
Dng kh ang lc thnh cho nn mch ca n n thnh
m i th nh v nh ci mc cu, nhm ng vi kh h
nhit. Ch ch tc l Dng n, Dng ang phc-tng
cho nn d l mch c ng, c n nhng ang tuyt
nhm ng vi kh ng tng.

NG TNG SINH THNH LUN
Ng hp:
Thin Ng tng sinh thnh lun (T vn 10) vit: (1)-
Tm chi hp mch d, k vinh sc d, k ch Thn
d :
a) Hp ca Tm l mch:
TCThng ch:Tm ch huyt mch, cho nn hp vi
mch. Kinh ni rng Mch xut ra kh-khu, sc hin ra
minh-ng. Hoa ca Tm mt
Sch Ni-kinh ging-ngha ch: (Thin ny) lun
v ng tng ng th, ng v, ng sc, ng mchc nhng
quan-h tng sinh, tng khc, tng phn tng thnh.
V th n c tn ng tng sinh thnh (lun).
b) Vinh ca n l sc:
DXuyn ch: Tm ch huyt, huyt y- th sc
c hoa: ti, huyt thot th sc kh.
c) Ch ca n l Thn:
DXuyn ch: Ci l ca ng hnh tng sinh tng
ch, ch th sinh ha. Tm thuc Ha tng v chu ch bi
- 219 -
Thn Thy. y l Thn ng vai ch cho s sinh-ha ca
Tm. l -ngha cu k ch Thn d. Tm thuc Ly
()Ha, ho m trong qu Ly hm cha Thy ca qu
Khm. Tm s d sinh huyt cng nh Thy n giao vi
Ha. Ch khi no Thy c t c Ha th cng-dng
ca Ha mi thnh. V th khi Tm huyt b h tt phi
kim b Thn Thy. Chng ta thy Thin vng b Tm
an () (1) v phc mch thang(2)
ca Trng-Cnh, tt c u dng a-hong, chng-minh
-ngha ni trn l ng.
Ph-lc:
(1) THIN VNG B TM AN:
+ Phng ca Th y c hiu phng ().
+ Cng-dng: Ninh Tm, bo thn, ch huyt, c tinh,
trng-lc, cng ch, thanh Tam-tiu, ha m nht, ui
phin nhit, tr lo-s, hi-hp, tr t-l qu , Tm huyt
bt tc, thn ch khng an, tn-dch kh kit, c kh ming
to, kin-vong, i-tin bt-li, ming sinh nht
+ Dc phm:
Sinh a-hong
Nhn-sm
Bch phc-linh
vin-ch
Thch xng b
Huyn-sm
B t nhn
- 220 -
Ct cnh
Thin mn ng
an sm
to Toan to nhn
Cam tho
Mch mn ng
Bch-b
-trng
phc-thn
ng- quy
Ng v t ( ng cn lng).
+ Php ch: Nghin thnh bt, luyn mt thnh hon, mi
lng khong 10 hon.
+Lun phng: Phng ny ly sinh a-hong lm qun,
v n i theo kinh Tc Thiu-m nhm t thy ,
phc Ha. Sau n thanh kh khng g bng B-t
nhn , b huyt khng g hn Toan to nhn, k n dng
sm v linh (cam) b Tm kh, dng toan ca ng v
thu-lim Tm kh, dng hn v ca 2 ng lm thanh Ha
vng kh phn , dng v cam ca ng-quy b Tm
huyt, dng v hn ca an-sm sinh Tm huyt, dng
v hm ca huyn-sm nhm lm thanh Ha kh trong
huyt, dng ct-cnh lm mi cho, dng Vin-ch dn-
dt, cc v khc y nhp Tm an thn, Ha thanh th
- 221 -
huyt tc, Tm c dng th thn s sng-sut, sung-
sng, cc chng bnh s khi.

Tip theo l ph-lc bi:
(2) PHC MCH THANG ca Trng-Cnh. Bi
ny chnh l bi Chch cam tho thang:
+ Thng-hn Kim-qu phng.
+ Cng-dng: Tr Thng-hn mch kt li (), Tm
ng, hi-hp, Ph nuy chy nc ming, nc di rt
nhiu, Tm bt-rt, h lao, chy m-hi, bc-bi
+Dc-phm:
Cam-tho
Qu-chi
sinh khng
Nhn sm
A-dao
i to
Ma-nhn
Mch mn ng
Sinh a-hong
+ Php ch: Ru tt 7 thng, nc sach 8 thng. Trc
ht sc: 8 v ny cn 3 thng
+ Lun phng: i vi bnh m mch nhc, m nhc
Trng-Cnh thng dng thc-dc ch m , nu
Dng h th dng qu-chi thng Dng , nu nng th
gia thm nhn-sm sinh mch-kh, cha bao gi dng
- 222 -
a-hong, Mch mn-ng. y v bnh Tm h, mch
kt-i (), ng dng Sinh a-hong lm qun, Mch-
ng lm thn nhm b chn m, m mt con ng
t m cho k hu-hc. a-hong, Mch-ng v tuy cam
nhng kh li hnt phi c nhn-sm v qu-chi
thng Dng mch, c sinh-khng, i-to iu-ha
kh vinh v, c A-dao b huyt, toan-to lm an thn, v
hon ca cam-tho khng lm cho kh xung nhanh, s
dng-mnh ca ru gip cho ln nhanh. Ring v Ma-
nhn nhm lm t-nhun b-kt ca Trng v. Th l ni
ngoi iu-ha , s hi-hp s an, cn mch th cng
phc-hi bnh thng

(2) Ph chi hp b d, k vinh mao d, k ch Tm d:
a) Hp ca Ph l b (da):
TCThng ch: Ph ch kh, kh ch biu, Ph hp b.
DXuyn ch: Ph thuc can (thanh) Kim, th ca n
cao v to ln. V nh Thin che ch cho tt c vn vt.
Kh t ra ngoi nhm v cho ton thn v nh Thin
bao-bc tt c vyPhm cc chng ngoi cm, khng
phng no l khng c tr Ph .
b) Vinh ca n l mao: lng mao:
DXuyn ch: Lng mao l ch d ca huyt. Thc s
th huyt do kh ha m sinh ra. Kh sinh ra t Thy.
Chn-kh Tin-thin gi l Thin-qu Thy. Con gi ly
huyt lm ch, kh theo huyt ha, cho nn thy ha
thnh huyt, vn-hnh bn trong v t xung di
thnh nguyt-tn (nguyt-kinh). Con trai ly kh lm ch
cho nn huyt phi ha theo kh, cho nn huyt ha thnh
thy vn-hnh ln trn, t ra n ngoi, sinh ru, sinh
- 223 -
lng. Khi lng c vinh: ti l kh ha c thnh.
Ph ch kh cho nn vinh ca n lng.
c) T ch Tm d (ch ca T l Tm):
DXuyn ch: Ng hnh ca Thin c Ha lu chy v
phng ty sau mi thnh ma thu. Ng hnh ca a
c Ha khc Kim sau mi thnh kh. Ng hnh
ca con ngi c Tm Ha lm n: m cho Ph sau
Dng-kh gia ngc c ha , khng c chng hn-m,
ho, t. Cho nn Tm Ha l ch ca Ph . Nu Tm Ha
qu thm s lm cho Ph b To, Tm Ha bt-tc s lm
cho Ph b hn.

(3) Can chi hp cn d, k vinh tro d, k ch
Ph d:
a) Hp ca can l cn :
VBCh: Tnh ca Mc c th thng, cong, cn cng th.
Can ng vi Mc cho nn hp vi cn vy.
DXuyn ch: Cn l tng ca Gip t Mc, cho nn
n l hp ca can. Thng ngi ta ch thy cn hin r ra
ni giao nhau ca ct tit m khng bit rng (kh ca n)
giao nhau vi can. Can c mn-m bao-bc, lin-h khp
t trong ra ngoi b phu. Tt c cc bp tht (nc) u c
mn-m bao-bc v u gn lin vi 2 u gn ca bp
tht . Can-kh pht ra t mn bao bn trong pht ra n bn
ngoi, ri t thnh cn (gn). l con ng tng
thng gia can v cn. ng-y ch bit ni n ngha ch
khng ni n hnh, nay xin mn hnh-tng trong Ty-y
m-t cho r. Ch hp c ngha l lin-h nhau. Phm
cc chng bnh rt gn, co vn u do cc mn m bn
trong co dui do bi cn-kh m ra .. Nu nh chng ta
- 224 -
khng bit ci ngun sinh ra cn-kh th chng ta khng
th tr c bnh ni trn.
b) Vinh ca n l tro (mng):
DXuyn ch : Tro (mng) l ch d ca cn . Khi no
cn v ct-tit nhu ha th vinh ca n hin ra mng.
c) ch ca n l Ph:
DXuyn ch: Can ch huyt, ch v kh thanh Dng ,
cn phi c kh ca Ph Kim ch n. Mc khng ut
s thnh Ha nh vy l thanh-kh c thng, huyt mch
iu-ha, sung-sng. Nu nh kim khng bnh c
Mc, th can Ha s bc ln trn gy thnh chng m m,
h lao, tht huyt
(4)) T chi hp nhc d, k vinh thn d , k ch
can d :
a) Hp ca T l nhc:
DXuyn ch: Trong hnh thn con ngi, nhc l phn
m cht. T thuc Thi-m, sinh-ha thy-cc sinh ra
c-nhc. c l ph nhc: tht m, nhc: tht nc.
Ph nhc do kh sinh ra, nhc do huyt sinh ra. T sinh ra
trn mn m. Khi T-kh y-, n s sinh ra cao-du:
m khi bn trong, ra n ngoi, n sinh ra ph-nhc.
Khi T huyt y- n cng s sinh t trong ra ngng kt
thnh su nhc: tht nc.
V hnh dng, ph-nhc ph ngoi su nhc, v kh,
l kh bao ph huyt. T Dng h th nhc b ph, T
m h th nhc b tiu-hao.T sinh cao-du, t cao-du sinh
ra c-nhc, hnh tng c lin-h nhau. Ty-y rt gii v
gii-phu , gii-phu su hay cn cng khng th no bit
c quan-h gia T v c nhc, v th kh c th c
php c-tr v cc bnh ny.
b) Vinh ca n l thn mi:
- 225 -
DXuyn ch: T khai khiu ming. Mi l cnh ca
ca ming, v th gi vinh ca n ming. Phm cc bnh
mi b co rt, l T b tuyt bt tr.
c) Ch ca n l can:
DXuyn ch: Can thuc Mc, c th lm s-tit thy-
cc. T Th c c Can Mc lm s-tit th vic n
ung s c ha. Nu Dng ca can mc m khng
thng th bnh tiu chy. Can-kh hn th bnh phc thng
hoc lon. C xem trong Kin trung thang ngi xa
dng Qu-chi n Can th r. Nu Can Ha b ut th s
thnh bnh l, cng l Can bnh lm ly n T. Do
ta bit rng Can l ch ca T. Ty-y ni rng Can sinh ra
m trp nhp vo V ha thy-cc, tc l -ngha
m Ni-kinh gi l Mc c th s th.
Trong quyn Thi-t thn chm cu, Lu Khit-
Thanh -ngh dng hai huyt Dng lng-tuyn v Tc
Tam-l cha chng do Can T bt ha. Hai huyt ny
s lm th can kin T . ng ni: Tc Tam-l l huyt
hp ca kinh Tc Dng-minh, thuc Th trong Th. Khi
ta chm t Tc Tam-l l lm s-tit trc-kh trong V,
lm thng Dng kh trong V lm cho trc m phi ging
xung v thanh Dng c sanh ra . Dng Lng-tuyn
l huyt quan-trng ca Tc Thiu-Dng kinh, chm t
s lm thanh c nhit-kh ca m-kinh, s bnh c
honh-nghch ca Can Mc, t ging c kh ang
thng nghch. Can thuc t Mc, m thuc Gip Mc,
y l chng ta lm cho Mc ha c Th. Can v
V c ha, T v V c ha, c kin, bnh s
khi.
(5) Thn hp ct d, k vinh pht d , k ch T
d:
- 226 -
a) Hp ca Thn l ct:
DXuyn ch: Trong ct c ty, Ct do ty sinh ra. Ct
tit trong ton thn ly ct sng lm ch, Thn h xuyn-
qun vo ct sng. Thn tng tinh, tinh sinh ty, ty sinh
ct. Cho nn ct l ch hp ca Thn. Ty-y da vo gii-
phu bit rt r v hnh-tng ca no ty, nhng khng
bit Thn v ct hp nhau, v th vic tr-liu (v no
ty) cn nhiu bt-tin, cha r.
b) Vinh ca n l tc:
DXuyn ch: Lng v tc ca con ngi c kh-ha
sinh ra t huytNhng lng sinh ra t kh thuc Ph
Kim, cn ru sinh ra t quanh mi, y l ni cui cng
ca Nhm-mch. Tt c u thuc hai kinh Can Thn,
nhng tc sinh trn u , thuc c-mch, giao nhau vi
Thi Dng-kinh. Thi-dng kinh vn-hnh t lng n
u , c-mch i t ct sng lng ln trn xuyn qua u
.Thi-dng Bng-quang l ph ca Thn. Mch ca Thn
thuc thn, u giao nhau trn u . Huyt trong n-
in theo s ha ca kh , dc theo kinh i ln, sinh ra
tc trn u. V th nu Thn-tinh y- th vinh ca n
tc. Ngi gi Thn-kh kit, v th tc bc. Huyt theo
kh ha
c) Ch ca n l T:
DXuyn ch: T Th c th ch c Thy, nhm
phong tng Thn-kh. Nu T khng thng-nhip Thn th
bnh di tinh, nu T khng ch c Thy, Thn Thy s
trn thnh chng m m.
Ni tm li, ng tng hp nhau l ni v tng
sinh, ng tng ch nhau; l ni v tng thnh. C sinh
phi c thnh, c ch mi c ha .

- 227 -
TNG PH HP
Thin Bn du (Linh khu 2) vit v ng hp:
(1) Ph hp i trng, i trng gi,
truyn o chi ph. (Ph hp vi i-trng, i-trng
l ph c nhim-v truyn i v dn dt)
MNi ch: Ch y dng nh ch : a i,
dn dt. Phm nhng g m Tiu-trng ha s do t
y a i xung di.
DXuyn ch: Ch hp y c ngha l cng hp
nhau thnh-cng. Nu c tng lm th th cng c
ph lm dng. Kh ca tng vn-hnh ph, tinh ca
ph chuyn-ch vo tng. Tng v ph cng tng hp
sau mi thnh-cng c
Ph thuc thanh Kim, i-trng thuc To Kim.
Ph tng Phch, trong lc giang-mn ca i-trng
c gi l phch-mn. Con ng giao-thng gia Ph
v i-trng ton da vo trong mn m ca ph-h, t
ph-h theo mn m t xung ti i-trng. Ton th
i-trng u c mn m bao-bc. Tuy rng i-trng
v Ph, mt trn, mt di rt xa nhau, nhng kh ca
n t mn m qun-thng vi nhau. Ph cc cao,
i-trng cc thp nhng vn lin-h nhau. Th Thi-
m Ph v Th Dng-minh i-trng quan-h biu l.
Cu truyn o chi ph ni truyn o Ph kh lm
cho n ng nghch. Phm cc chng bnh ca i-trng
u t Ph n. V th nu i-trng b b-kt, to-kt, ta
nn nhun Ph. Chng l ca i-trng pht ra t
thi ca ma thu Kim, cng l Ph Kim, n di: li
ci nhit cho i-trng. Tuy nhin, nu ai-trng b
bnh cng c th nghch ln trn lm hi n Ph.
- 228 -
Sch Thng-hn lun ni: Bnh h l nu i-tin
ra m v mu, c hng khng t. Cn nu khng i-tin
ra m v mu th c hng b t. l v t nhit khng
theo ng i-tin t ra ngoi, n ln trn ng-tc
c hng. Php tr l nn t i-trng. l -ngha
i-trng c vai tr truyn o Ph kh.
(2) Tm hp Tiu-trng, Tiu-trng gi, th
thnh chi ph: (Tm hp vi Tiu-trng, Tiu-
trng l ph c nhim-v cha ng.)
Ch th l nhn ly, ch thnh y phi
c l thnh, c ngha l cha ng.
DXuyn ch: Th Thiu-m Tm kinh v Th Thi-
dng Tiu-trng kinh cng thng nhau, cng biu l
nhau. Ton th Tiu-trng u bc mn m ln trn dc
theo can cch nhp thu vo gia ngc thnh Tm-bo-lc.
Tm v Tiu-trng giao-kh nhau ton l t Bo-lc m
ra , i xung di t n cc mn m thng vi Tiu-
trng. Tiu-trng cha ng thy-cc, ha ra tinh-trp,
ln trn phng cho Tm ha thnh huyt. Tiu-trng
l ph ca Tm. Nu Tm Ha khng tuyn-thng th cht
b ca Tiu-trng s khng ha, gy thnh chng tiu
chy. Nu Tm Ha qu thm th Tm Ha s i di
xung theo ng mn m thnh nhit chng ct. Khi
chng ta ung nc vo i qua cc mn m , n s b
chng ct thnh mu hong v xch. Chng bnh l khng
ha c cht b, to thnh cht m mu d bn, tt c
u do Tm a ci nhit xung n Tiu-trng m
thnh.
(3) Can hp m, m gi, trung tnh chi ph:
Sch gip-t vit l thanh tnh chi ph:
ph sch-s.
- 229 -
MNi ch: Cc ph khc khi nhn mt ci g
, thng l ch trc: d bn nht. Duy ch c m l
nhn ly phn tinh-trp ca ng tng.
DXuyn ch: Nay xt cc tng ph u c
nhng v-tr xa gn khc nhau, nhng u lin-h nhau
bng cc mn m, duy ch c m l gn-gi vi can
nht. Ty-y ni rng m trp vo V gip vic tiu-ha.
y chnh l iu m ngi xa thy rng tinh-kh ca
Trung-tiu phi nh vo m, cho nn gi m gi trung
tnh chi ph d. m thuc Ha, Can thuc Mc, m-
trp l do can ha ra y l qu-trnh Mc sinh Ha.
m-trp gip tiu-ha thc n, l qu-trnh Mc s
Th vy. Cho nn kinh ni rng khi thc n vo V s tn
tn-dch vo Can, nu can hn th m-trp khng ha
c vt, cn nu can nhit th m-trp s ha vt thi-
qu, pht ra chng bnh trung tiu.
(4) T hp V, V gi, ng cc chi ph:
(T hp vi V, V l ph ca ng cc).
DXuyn ch: T ch ha cc, V ch np cc,
l V l ph ca T. V thuc Dng, T thuc m .
Khi np cc t (n t) V Dng b h, khi np cc nhiu
m khng ha, l T m h. V nh bnh cch-thc
() tiu ra phn nh cc d, l T m h , khng
cn kh nhu-nhun, cho nn to-kt li m khng ha. Bit
c T m v V Dng th mi bit php kin T V.
L ng-Vin ch-trng n T v m trong phng
thng n To, l ng ch bit n V Dng m khng
bit n T m. Ty-y ch- n m-trp ca m v T
m t n V Dng ch v np ccc hai u c
ch thin lch ca mnh.
- 230 -
(5) Thn hp Bng-quang, Bng-quang gi tn dch chi
ph d,
Hong ni: Ta nghe con ngi c 6 kh. l
Tinh, Kh, Tn, Dch, Huyt, Mch.. Ta cho rng chng
cng ch l mt kh m thi, nay c phn ra lm 6 tn
gi khc nhau (Quyt kh, Linh khu 30).
DXuyn ch: Thn thuc Thy tng, Bng-
quang l ph ca ThyNi-kinh ni rt r: H-tiu
chnh l nm thng khu ca Bng-quang , li ni rng
Tam-tiu l quan-nng khai mch nc v con ng
thot nc thot ra t y. Ci m Ni kinh gi l Tam-
tiu tc l ci m Ty-y gi l cc mn m bao-bc khp
ni. Cho nn ch tiu ngy xa vit l ngi sau
tnh lc li thnh ri chng bit n l ci g. Khi
nc tiu xut ra khi bng-quang thc s l do Tam-tiu
lm ch. Cn Bng-quang lm ch v sinh tn dch.
Dng-kh trong Thn chng ct Thy trong Bng-quang,
do kh trong Thy thng ln thnh tn dch. Kh ny
khi t thnh vt li ha ra Thy. Kh xut ra ni b mao
thnh m-hi, kh xut ra ni ming, mi thnh nc
ming, nc mi, kh trn ra khp ni trong ngoi tng
ph gi chung l tn dch. Qu trnh ha kh ny i t
Thn Dng chng ct bn di thy ca Bng-quang ha
kh thng ln, do m gi l Thn hp vi Bng-quang
v Bng-quang l ph sinh tn dch cho Thn.
(6) Kinh Thiu-Dng thuc Thn. Thn i ln trn lin-
h vi Ph, cho nn (mt mnh n) lnh-o (tng) c 2
tng. Tam-tiu l ph trung-c, thy o xut ra t y,
thuc vo Bng-quang. l mt ph c: mt mnh.
Trn y l nhng ni m lc ph thuc vo.
- 231 -
DXuyn ch: Trc y ni Thn hp Bng-
quang, y li ni Thn hp vi Tam-tiu. Thiu-dng
tc l Dng-kh trong Thy, thuc Tng Ha. Ch
thuc Thn ni thuc vo mnh-mn trong Thn.
Mnh-mn chnh l Thn-h. T Thn-h mi sinh cc
mn m ging khp bn di , l H-tiu. gia n
sinh ra lp m, l Trung-tiu, ln trn na n sinh ra
cch mc, l Thng-tiu. Cn-nguyn ca n thc s
xut ra t Thn-h. Thn-h tc l Mnh-mn. Mnh-mn
l ci cn: r ca Tng Ha. Tam-tiu li ly r
Mnh-mn, cho nn Tam-tiu t: iu-hnh, lnh
o. Tng Ha m li thuc vo Thn. Thn c c Thy
ln Ha. Khi ni rng Thn hp vi Tam-tiu l ni v
ci hp ca Tng Ha. Li ni Thn thng lin Ph
l ni v Kim sinh Thy, y l hp ca Thy m. Cho
nn Thn tuy l mt tng nhng li tng: lnh o c
hai tng khc.
Thn l ch v Thy, nhng ph hnh thy li l
Tam-tiu. Tam-tiu chnh l ton th cc mn m trong
con ngi, n ni lin Trng, V v Bng-quang. Khi ta
n vo V, thc n s i xung theo ng ca Trng khi
ta ung nc vo V, 4 pha ca V u c nhng vi qun
a Thy ra khi V tn vo cc mn m. Cc mn m
ny chnh l Tam-tiu. Thy do Thng-tiu i qua can
cch thng xung n Thn-h nhp vo mn m ca H-
tiu n Bng-quang. V th mi ni Tam-tiu gi,
trung c chi ph, thy o xut yn.
Khi ni thuc Bng-quang ni Tam-tiu v
Bng-quang cng lin thuc vo nhau. Khi ni th c chi
ph l ni ng tng u phi vi ng ph, cn Tam-tiu
th iu-khin vic khai rch nc cho Thn thy. Tam-
- 232 -
tiu, nh vy, mt mnh thnh mt ph lc ph hp
vi mnh . Khi ni tng-qut rng lc ph hp ng tng
l ni tng hp thnh cng vy.
Trung-quc t ng Tng v sau, cc y-gia khng
bit Tam-tiu l g, v th c nhng nhn-nh sai-lm.
Ty-y th bit c mn m khp chu thn. Bit c mn m
nhng mn m ny xut-pht t u? iu-hnh kh g?
V th cng cha pht-huy vai-tr ca n y-
Thin Bch bnh th sinh (Linh khu 66) v thin
T kh tng-ph bnh hnh (Linh-khu 4) trnh by v
vn- ng tng s thng; Sch Y kim tinh ngha ca
ng Dung-Xuyn cng trnh by vn- ny . C 3 u
c mt s chi-tit khc nhau, nhng i-cng th gn
ging nh nhau:

NG TNG S THNG
(1) Vn- thng Tm :
Linh khu 4 vit: Su, u, Khng, C tc thng-Tm.
Linh khu 66 vit: u t thng Tm.
Y kinh tinh ngha vit: u su t l tc thng Tm.
TCNhc ch: y ni v t kh trng vo ng tng. Tt
nhin, bn trong tng phi c ch no m nguyn-kh b
thng-tn, sau t kh bn ngoi mi theo vo c.
Tm tng thn. u su khng c lm cho thn kh b khip
cho nn s lm thng n Tm vy.
DXuyn ch: Tm thuc Ha tng. Kh Ha kh c
tuyn-pht v quang-minh n s ha-sinh c huyt dch,
lu-sng vo cn mch. Khi huyt mch c lu hnh
th ch ca n s thng h. Nu tri li vi h thnh
ra u su, t l th Tm-kh b tr nghch, Ha b ut,
huyt b tr, nh th l lm thng Tm. Php tr nn
- 233 -
tuyn-t Tm Dng, thng-sng huyt mch v thng
dng h thng u l.
(2) Vn- thng Ph:
Linh khu 4 vit: Thn hnh b hn m ung lnh s b
thng Ph. (Hnh hn hn m).
Linh khu 66 vit: Trng hn s thng Ph.
Y kinh tinh ngha vit: Hnh thn hn m ung lnh s
thng Ph (Hnh hn lnh m).
TCNhc ch: Ph hp vi b mao, Ph tng rt s hn.
Khi thn th b hn, chng ta li n thm thc lnh vo do
s lm thng n Ph. Nay nu bn trong ang c ch
b thng-tn n nguyn-kh , cng lc bn ngoi li b
cm. Do trong v ngoi u b thng a n vic kh
b nghch v thng hnh: biu s c chng hn nhit,
au nhc, l s c chng ho-hen, i ma
DXuyn ch: Ph Kim s Ha, v cng s nhit.
y li thm s hn lnh. Ti sao th? Bi v ci th ca
Ph tuy thuc m Kim, nhng m ci dng ca n li thc
s ch v Dng-kh. Kh th b-tn ra bn ngoi. l v
Dng, n lm sung cho b mao. Nay nu n mc khng
thch-nghi vi thi-tit th bn ngoi th hn, b mao b
dao-ng, n nhp dn vo tu-l , pht nhit, ng n
m m, gy thnh ho suynPhp tr nn n tn kh
(3) Vn- thng can:
Linh khu 4 vit:..C khi do i n kh ln trn ri khng
xung, tch li ni hng sn, lm thng can.
Linh khu 66 vit: Phn n lm thng can.
Y kinh tinh ngha vit: Bi n lm kh nghch, thng can.
DXuyn ch: Bi do Ph lm ch , nu qu bi th Kim
s n khc mc, th l Mc khng t. N do can lm
ch, qu n th can Mc b nghch, huyt khng th an-
tnh c. C hai u thuc nghch kh. Can l tng ch v
- 234 -
huyt. Huyt s-d lu-hnh m khng tr, tim-phc
khng ng, tt c u da vo s bnh-ha ca kh, n
phi dng vi huyt. Nay nu kh nghch th huyt
nghch: can Mc ut di, can Ha phm ln trn, th l
can b thng .
Bi th can Mc ut bn di , nn dng v tn
lm thng tn. N th can Ha phm ln trn, nn dng v
kh ging v giiNi tm li, chng ta nn dng
can ha thn, ct l lm sao can c ha l chnh.
(3) Vn- thng T () :
Linh khu 4 vit:hoc ung ru say lm chuyn trai gi,
hoc c m-hi m ng trc gi, lm thng T.
Linh khu 66 vit: Say ru m lm chuyn trai gi, m-hi
ra m ng trc gi, thng T.
Y kinh tinh ngha Vit: Do n ung v do lm vic mt-
nhc s thng T.
TCNhac ch: T ch v c-nhc, vic n ung hoc b
nh, b t s lm thng n c-nhc. Sau khi say ru
ri lm chuyn trai gi, khi m-hi ra m ng trc gi
u lm thng n T.
DXuyn ch: Ung nc l lm nhun T, ung
nhiu qu s thnh nh-m, thnh thp. T c nhim-v
tr Thy, tc l Th c th tr Thy, nhng ngc li b
Thy lm khn, nn lm li thy. n l dng t,
n nhiu qu s thnh nh thc, thnh chng tiu chy
hoc y bng. T c nhim v ha thc, nhng ngc li
li b thc lm khn, nn dng php tiu, dn i xung
di
(5) Vn- thng Thn() :
Linh khu 4 vit: Dng sc nhiu, gnh vc vt nng, lm
chuyn trai gi qu , m-hi ra ri tm, thng Thn.
- 235 -
Linh khu 66 vit: Dng sc qu , nhp phng, m-hi ra
m tm, thng Thn.
Y kinh tinh ngha vit: Ngi lu ni c thp kh, cng
lc nhp phng, thng Thn.
TCNhc ch: Thn ch v tinh v ct, khi dng sc qu
nhiu, gnh vc nhng vt nng s lm thng n ct.
Nhp phng qu th lm thng n tinh, m-hi ra m
tm th thy-t s phm vo bn tng, thng Thn.
DXuyn ch: Dng-kh trong Thn c th ha c
Thp kh. Thy Bng-quang a kh vn-hnh vo cc
ct-tit. Nu nh ta ngi lu ch c Thp-kh th thp kh
nng lm cho Dng kh Thn ngc li b thng, gy
ra au nhc ct tit v ct sng, php tr l nn to
Thp-kh. m tinh trong Thn nu sung-tc m khng b
tn c th giao-hp sinh con, nh vy vic giao-hp l
vic thng. Ch khi no sc lc ang kit m c rng sc
giao-hp th mi lm kh kit thn tinh m thi. Php tr
nn t, nn b. (280).

TNG V TRONG Kinh Dch (361)
y l mt vn- rt quan-trng trong cng vic tm hiu
v Kinh Dch, c nh hng rt nhiu trong ngn-ng
hng ngy v mi lnh vc.
H t thng truyn chng 12 vit:
T vit: Thnh nhn lp tng d tn = Khng t
ni: Bc Thnh nhn lp nn tng din t ht ci
ca mnh.
Vng Bt trong thin Minh tng sch Chu Dch
lc l ging gii ca cu ni trn ht sc y .
ng ni:
- 236 -
i! Tng l ci dng biu l ci vy. Li ni
l ci dng lm sng t ci tng vy. Din t ht
khng g bng tng , din-t ht tng khng g bng li
ni. Li ni sinh ra t tng , cho nn c th tm hiu li
ni xem thy c tng.
Nhn xt: Theo Vng Bt, cu ny ni bc
Thnh-nhn lp nn tng l nhm din t ci . V
chnh li ni ng vai tr lm sng t ci tng .
V-d: Trong l bin-ha ca qu Kin th con
Rng l tng ca mt con vt ang bin ha. Mun lm
sng t ci tng ca qu Kin, thnh nhn mn con
rng lm tng.
Mun din t con rng l g th thnh-nhn li
mn li ni (ngn) din t cho bit, cho ht ci tng
ca con rng. Cho nn c th gi con rng l ci ca
tng.
ng ni tip: Tng sinh ra t , cho nn nghin-
cu tng l nhn thy c . nhm din t ht v
tng, cn tng nh li ni m c r-rng. Cho nn li
ni l nhm lm sng t tng , nhng khi bit c tng
ri phi qun li ni i. Tng l ci gi , khi c
ri phi qun tng i. V nh ci li th l bt th ,
nhng khi c th phi qun li. Ci nm l bt c,
nhng khi c c phi qun nm. Li ni l ci li ca
th , cn tng l ci nm ca vy.
Nhn-xt: Cu ny ni, qu Kin chng hn, l
dng lm sng-t . Khi nghin-cu qu Kin l
nhn thy c ci . Khi tn c th tn c tng .
Tng c sng t th li ni cng c r-rng.
V th khi hiu c ci tng ca con rng th c
th qun li ni din-t con rng i. Khi hiu c ci
v con rng th c th qun c con rng di.
- 237 -
Ci li th l v vi li ni, th l v vi tng.
Gi li li l bt c th, bt c th ri, phi qun
li . Gi li nm l bt c , bt c c ri phi qun
nm. Ci li th v vi li ni, cn nm v vi tng.
ng ni tip: Cho nn khi cn phi gi li ni
l cha hiu c tng, khi cn phi gi tng, l
cha hiu c . Tng sinh ra t , th m khi chng ta
gi li ci tng , th ci m chng ta gi li khng phi l
tng. Li ni sinh ra t ci tng, th m khi chng ta
gi li li ni th ci m chng ta gi, li khng phi l li
ni.
Th m, phi qun tng th mi c , phi qun
li ni th mi c tng. Hiu c l nh qun
tng , hiu c tng l nh qun li ni . V th,
(thnh-nhn) lp tng l din-t ht , trong lc
tng l ci nn qun i, (thnh-nhn) trng hoch l
din t ht tnh, trong lc hoch l ci phi qun i.
Nhn-xt: Cu trn ni rng khi chng ta cha
hiu c tng th phi dng li ni, nhng ng qun
rng li ni khng phi l tng, v khi chng ta cha
hiu c th phi dng tng , nhng ng qun rng
tng khng phi l . Do , chng ta phi qun tng
th mi hiu c , phi qun li ni th mi hiu c
tng. Chng ta phi ph b ci chp v tng, v li
nith mi c c .
V d: Thon-t truyn vit:
Qun t chnh d. Duy qun t vi nng
thng thin h chi ch.= Qun t l
ngi gi ng c iu chnh . Ch
c bc qun-t l c th thng c ci ch ca thin-h.
- 238 -
i tng truyn vit: Thin d Ha, ng
nhn(Thin v Ha i i nhau, l tng ca ng-
nhn.
So-snh gia t (li) v tng ca qu ng-nhn,
chng ta thy rng nu hiu c th c th b qun
tng , nu hiu c ci tnh cm nhau ( qun-t v
thng ch) th c th qun i cc ho hoch. Ni r hn,
nu c s cm nhau gia Tri v La, gia ngi ny v
ngi kia th ta ch cn nh ci thng thin h chi ch
m c th qun i ci tng Thin d Ha.
Sau khi chng-minh s-kin nh c mao l
c ct, v ng c vi ci ch ca vua ca nc trong
ho s lc qu B, ta c th qun vic nh c mao i.
ng nhn mnh:
Th c xc loi kh vi k tng, hp ngha kh vi
k trng . Ngha cu ti Kin. H tt m h? Ngha cu ti
thun h tt ngu h? Ho cu hp thun h tt Khn ni
vi ngu? Ngha cu ng Kin h tt Kin ni vi m? Nhi
hoc gi nh m kin, n vn trch qui hu m v kin
tc ngy thuyt t mn nan kh k h. H th bt tc toi
cp qui bin, bin hu bt tc suy tr ng hnh. Nht tht
k nguyn xo d di thm. Tng phc hoc tr nhi ngha
v s th.Ci tn tng vong chi do d. Vong tng d
cu ngha t hin h = cho nn ( bc Thnh-nhn) khi va
chm phi cc loi thc-t th h to ra ci tng (din
-t) v khi kt-hp c -ngha (ca tng) th h s lm
nn ci trng. Nu (hp) ngha nm y trong c Kin
th Thnh-nhn cn g phi trng ra nga ? Nu (hp)
ngha nm y trong c Thun th Thnh-nhn cn g
phi trng ra Tru? Nu cc ho to ra c s ha-hp
ca c Thun th qu Khn cn g phi a ra con tru?.
- 239 -
Nu (hp) ngha ng c vi c Kin th qu Kin cn
g phi a ra con nga?
Gi s, nu nh c-nh lun con nga trong qu
Kin th l p vn vo vai tr ca qu (v ngc li)
nu ch ni Nga m khng ni n -ngha ca qu Kin
th nhng l-thuyt ngy-to s ni ln ba-bi kh m ghi
chp li cho ni.
Hai th (nga tru v qu) khng ha-hp c
tha-ng, by gi s nh n l bin ca qu. Nu l bin
ca qu vn cha , s suy rng ra n ng hnh. Khi m
ci l Nht mt i ci nguyn-th ca n th nhng li xo-
ngn ngy cng nhiu ra. Bung lng tng hoc li th -
ngha s khng c ch da. l l do khin cho ngi ta
c gi tng m qun . Vai tr v -ngha ca vic qun
tng tm hin r ri vy.
Nhn xt: Ch trng trong cu u c ngha l s
th-nghim vo thc-t. S va chm vi thc-t a n
vic phi to ra tng. V-d nh: Ng, long, ngu, m
Ta ly th-d v quan-h gia c Kin v nga,
dtrong qu i-trng.
Ho cu tam ca qu Kin ( di) c
cu: Con d ci xung hc vo du, b
khn ci sng.
Quan-h gia c Thun v nga
nm trong qu Khn: Trinh ca con nga
ci Trong hai trng-hp trn, Vng
Bt khi nu ln vai tr tru, nga, dch
a ra ci tng thi, chng-minh
quan-h gia tng v .
Quan-h gia cc ho v l Thun c
nhc li qu ny. (qu Thin Sn n).
Ho cu nh c nhc n con b (ngu).
- 240 -
Quan-h gia cc ho ca c Thun v s
hp ngha c nhc ni qu ny.
Ho lc nh c nhc n con nga

Tt c nhng th-d trn cho ta bit rng chng ta
khng nn chp vo -ngha ca qu Kin hay l qu
Khn vo tru hay d hay nga
Chng ta cng khng c chp vo tng hay
chp vo li. V-d ta khng gi th, gi c th chng ta
ch m ci li, ci nm rng. Cn nu chng ta b ci
Kin hoc Thun th chng ta s ch ni sung v tru
hoc nga m thi . (366)

CHNG IV
CHC-NNG TNG PH
Thin Linh lan b in (T vn 8) trnh by v vai
tr quan ca tng ph:
Ch quan mang mt ngha c bit t hnh
chnh n y-hc. Ni n gin, mt triu i c ng vua
th c nhng ngi thay mt ng vua lm cng tc cai tr,
lnh o, qun l. Ta gi l Quan . Cng vy, triu
Nh Hn l triu i c qui m t chc trung ng v t
trung ng m rng qua vai tr ca quan li. Hong-
Ni-kinh v Thng-hn-lun, Kim-qu yu lc l
nhng tc phm xut-hin di triu Hn, cho nn ni
dung cng vay mn nhng khi-nim ca chnh quyn
vo y-hc.
V d quan: Qun, Thn, T, S Nh vy quan
y c gn cho nhim-v ca mi tng-ph trong cng
tc vn-hnh, iu-khin c th trc s sng ca con
ngi. V th trong khi dch, ti xin dng li ch quan
- 241 -
vi tt c hm ngha ca n m khng thm vo vi n
mt ch no khc.
ng Dung Xuyn ni: Ch Quan ni s iu-
hnh i vi mt cng tc no (: t). Khi m con
ngi khng bnh th quan lm trn chc nng ca n
mt cch hu hiu. Nhng khi c bnh th n mt i vai
tr lnh o iu hnh ca mnh.

TM:
Tm gi, qun ch chi quan, thn minh xut yn:
(Tm ng vai tr quan thuc v qun ch, thn minh
xut ra t .
ng Dung Xuyn ch: Tm ng vai qun ch trong
thn th. Ni Kinh ni: Thn ch ty, ty do thn tinh
sinh ra. Thn v Tm cng giao nhau lm nhim-v
chung. Mn ty thng vi Tm, l con ng thn giao
vi Tm, c hai hp li thnh qu LY (), gia qu Ly c
tng ca qu Khm, v th n c th iu hnh c
thn minhy cng l con ng Thy t Ha. Khi
m chn tinh hp c bn trong th chn quang pht
sng ra ngoi, th l Thn minh xut ra vy. Bi v Tm
thuc ha c nh sang, Ty thuc Thn thy c kh nng
thu nhn v dn rng ra kh sang. Tm thn ln trn rt
vo no ty lm cho nh sng cng soi nhau vn vt c
sng ra. (Xem li Tm tng Thn, v Thn tng Ch).
PH:
Ph gi, tng ph chi quan, tr tit xut yn.
(Ph c vai tr quan nhm lm ph t lo vic iu tit,
vic iu tit t m ra ).
Dung Xuyn ch: Tm thuc qun ch, Ph nm ngoi
Tm nhm lm ph t cho Tm . Tm ha rt s b thi
- 242 -
qu, v th Ph c nhim v lm thanh kh, bo v cho
Tm . y v nh S ph : ng thy gip, ph tr
cho bc qun ch. l ngha ca cu tng ph chi
quanTm ha thi qu th kh hu d, thng nghch,
Tm ha bt tc th tiu chy bn ditc l Ph khng
lm trn vai tr iu tit ca mnh Ch c Ph ch c
Tm ha lm cho n khng thi qu, Ph tit c Tm
ha khng lm cho n b bt cp
CAN

Can gi, tng qun chi quan, mu l xut yn ( Can
ng vai quan thuc v tng qun, mu l xut ra t
).
.Dung Xuyn ch: m dng trong thn ngi, m
ch v tnh, tnh c vai tr th: (): Gi gn; Dng ch
v ng, ng c vai tr lm vic. Can thuc kinh Quyt-
m, l giai-on m tn. V th tnh ca n l kin nhn
m th thng. Kh trung hin ca Quyt-m l Thiu-
dng. m tn th Dng sinh . m ha sinh v trong
Can, l trong m c hm cha dng . Khi dng kh
pht ng th hu vi: lm vic), mu l xut ra t . V
th ngi xa gi Can l Tng qun chi quan. Khi Can
kh b honh nghch, hnh ng cung lon, Can kh b h
nhc th hnh ng nht-nht.

M:
m gi, trung chnh chi quan, quyt on xut yn
(m ng vai tr quan thuc trung chnh, quyt on
xut ra t ).
- 243 -
.DXuyn ch: m ch tng ha, l kh sinh ra t
Can mc Nu lun v trp, mt ngi m trp y
ngi khng s st. Nu lun v kh, khi m ha
vng th ngi khng s st . Khi m kh thi qu
th bt c trung , bt c chnh, v th m ngi hnh
ng ngang dc, bo hung. Khi m kh bt cp, ngi
mi vic u s st, nht nht. cng l hnh ng mt
i l trung chnh. m kh khng cng cng khng nhu
th ngi lm trn trung chnh chiquan, khi gp vic
s quyt on rch ri . Nu lun chung gia Can v m
th Can l tng Dng trong m ch v mu, m l
Dng xut ra t m nn ch v quyt-on.

CHIN-TRUNG:
(5)
(Chin trung c vai tr quan ca thn s, h lc xut ra t
y.)
Dung Xuyn ch: Ch chin : y ch vo mn
m bc trc ngc , bao bc vo trong gn vi hng sn
v ct sng. N che trc kh. Cch mc chnh l chin,
Tm bo lc li nm gia vng chin trung Tm bo
lc thay mt cho Tm tuyn b mnh lnh nm gia ca
vng chin cch, cho nn mi c tn l chin trung. N
thuc v tng ha , n li ch v huyt , dng huyt
t Ha, nh m c iu ha ch khng mnh
lit, v th mi ni rng n ch v h lc. Khi Tm b u
su th ha ca bo lc khng tuyn pht . Tm qu H
th ha ca bo lc thnh ln. Ty y m t phn trn ca
Tm c bc mt lp mn m , tc l bo-lc. Ty y li
khng r vai tr ca bo-lc.
- 244 -
T V
(6) .
T v gi, thng lm chi quan, ng v xut yn:
( T v V c vai tr quan ca kho la , ng v xut ra t
.)
D Xuyn ch: Mi mt tng ph u c gi bng
mt quan. Duy c T v V li hp nhau gi c mt
quan. Ti sao?
Bi v V ch v np cc, T ch v tiu cc, c hai
hp li sau mi thnh cng , gi chung T V l
thng lm chi quan, ni T V ch tiu np ng cc.
Cu ng v xut yn ni trong ng cc u hm
ng v. Cc v nhp vo V ha thnh trp dch, do T a
ra n ng tng. Cu xut yn ni (cc kh) xut T V
t n tng ph doanh v . Nu V khng np cc th
ng v s khng nhp, V thuc Dng, nn dng php
to. Khi T khng ha cc th ng v khng t ra n
cc tng. T thuc m, nn dng php t .
TIU TRNG:
(7)
Tiu trng gi, th thnh chi quan, ha vt xut yn:
DXuyn ch: Tiu trng bn trn tip vi V. Phm
nhng thc n ung m V np vo u nhn v cha
vo Tiu-trng. Ton th Tiu-trng u lin h vi cc
mn m. Trong cc mn m y c nhng vi huyt qun li-
ti thng vi Tiu-trng. m trp i t nhng huyt qun
vi-ti rt vo trong Tiu-trng nhm gip cho Tiu-
trng ha vt. T trp cng rt vo Tiu-trng ha
vt. Tinh trp ca ha vt ra khi Tiu-trng theo cc
mn i n cc tng . l -ngha cu ha vt
- 245 -
xut yn. Cc mn m ca Tiu-trng chnh l Trung-
tiu , thuc vo T.
Tiu-trng li thuc vo Tm h. Con ng thng
nhau gia Tm v Tiu-trng do cc mn m ca Tam-
tiu . N ln khi cch-mc n Bo-lc, ri t n
Tm. Nu Tm a nhit xung Tiu-trng s lm cho
ha vt khng xut ra c v thnh bnh l v bnh
lm. Nu T m bt tc th Trung-tiu khng lm trn
vai tr cha ng, bnh cch thc v i tin kt. Nu
tng ha ca Tam-tiu bt tc khng h nng v ha
c thy-cc s thnh bnh tiu lng. Ty-y c ni
chng vim Tiu-trng , l chng tit, l, Trng
ung ng yNhng g m Tiu-trng cha ng
ch l thc n (thc vt), thuc m-cht. Trong lc
ung nc mi ha kh, cn n cm ch ha huyt . Thc
vt Tiu-trng ch ha thnh dch trp thi, n xut ra
ln trn phng cho Tm sinh ra huyt . V th mi gi
Tiu-trng l ph ca Tm, ni cng ng ti cho
Tm ha huyt.

I TRNG:
(8) i trng gi, truyn o chi quan, bin ha xut
yn:
D Xuyn ch: Cu bin ha xut ni nhng
g a t Tiu-trng n i-trng th tinh trp ha
ht ri , n s bin thnh cht b xut ra ngoi. Ti sao
n li ra ngoi c ? Tt c u nh vo giai tr truyn
o: a ng, dn li ca i-trng. Ti sao i-
trng li c th a ng c? Chnh v n l ph
ca Ph. Ph kh t xung ti bn i lm cho i-
- 246 -
trng truyn o ra ngoi giang mn, li cho i-tin.
Mun li c i-tin tt phi iu Ph-kh.

THN:
(9) Thn gi, tc cng chi quan, k xo xut yn:
D Xuyn ch: Ty y ni rng ti tr v sc lc con
ngi l do no ty. Nhng nu hi no ty l g th Ty
y khng nu ra c ngun gc. (Theo ng-y) ty do
Thn-tinh sinh ra, tinh tc th thy tc. Ty nm trong ct.
Ty tc th ct cng: mnh, l ngha tc cng
chi quan, v do m ngi ty tc th ti-tr hn ngi.
Tinh sinh ra Thn (xem li mc Tm tng Thn). Tinh
tc th Thn cng, ngi lm vic nhiu k xo. Nu
ngi no ty bt tc th lc bt cng , tinh bt tc th lc
yu km . Ty y ni v ty rt nhiu nhng php tr v ty
th t, c l v h khng bit rng ty l do Thn sinh ra .
V th h khng bit phi tr vo u. Nhng hiu bit ca
cc nh y-hc cn i ch bit Thn m khng bit ty , h
ch lm tr ci cho Ty-y m thi . H u bit rng cc
Thnh-nhn vit ra Ni-kinh c nhng bi lun v ty
hi, v ct khng lun, h cng kt hp lun chung
gia Thn v ty, qu r rng. Trnh ca cc v thnh-
nhn thi c, mun i khng ai b c!

TAM-TIU:
(10) Tam-tiu gi, quyt c chi quan, thy o xut
yn:
Vn ny rt quan trng, y xin tm tt li ch
ca ng Dung Xuyn m thi. ng ni: Ty-y ni
rng khi ung nc vo V, xung quanh V u c nhng
huyt qun li-ti hp ht nc vo cc mn m a vo
Bng-quang.Vt m Ty-y gi l mn m ging tc l
- 247 -
ci m ng-y gi l Tam-tiu , n ging khp chu than.
l ngha cu ni Tam tiu gi, quyt c chi quan ,
thy o xut yn: Tam-tiu l quan khai ngi lch
nc, thy o xut ra t y.Ci Cn: r ca Tam-tiu
xut ra t Thn . Gia hai qu Thn ni lin nhau bng
mt du mc: mn m, n xuyn qun n ct sng, gi l
Mnh-mn(). Ngun ca Tam-tiu l y . Cc
mn m trong chu thn u xut ra t y ln n Can,
ngc Bo-lc, Ph-h n c hng. Phn ra ngoi ca n
chnh l nhng mn ging khp tay chn, lng ngc (trc
ngc). l tu ly. l Thng-tiu. Phn tu-l
bng lng l Trung-tiu. Phn i-trng, bng-quang,
Bo-tht, thiu phc l H-tiu. Con ngi ung nc vo
do Tam-tiu m nc xung ti bng-quang . c vy l
vic khai ngi lch nc c thng sng.
Trng hp Tam-tiu bt li s lm cho thy o b
bn ngoi thnh chng thng trng. Ty-y bit qu r v
hnh dng ca cc mn m ny, nhng khng gi n l
Tam tiu, cng khng bit cc mn m ny bt ngun t
u v c nhim-v g , vai tr kh hanh th no!
Chng ta s tr li vn ny phn sau.

BNG QUANG:
(11) Bng-quang gi, chu chi quan, tn dch tng
yn, kh ha tc nng xut yn.
D Xuyn ch: Con ngi khi ung nc vo V, u
c nhp vo Bng-quang. Bng-quang c xem nh l
bn nc (Chu chi quan). Ngi ta ch bit Bng-
quang ch v niu: nc tiu nhng khng bit rng thy
nhp vo Bng-quang, n s ha kh i ln trn thnh
tn dch. Phn trc cn d li mi thi ra ngoi, l
- 248 -
nc tiu. Kinh vn nhn mnh Kh ha mi c th
xut ra. y l ni xut ra tn dch, ch khng phi xut
ra nc tiu bn ngoi. T i ng v sau ngi ta
khng bit n hai ch kh ha ny. Nay ti xin ni r ra
y: khi no ha giao c n thy th thy ha thnh
khThy Ha trong con ngi giao nhau nh th no?
V Tm ch ha, mi ht nh th no, l kh Thin
Dng, cng thuc Ha Kh ny qua Tm h cng dn
Tm ha i xung nhp vo di rn, tc Kh-hi. con
gi y l bo-cung. Kinh ni Bng-quang l ci bo
tht. Bo y l mt mn m to thnh mt ci tht
:bung to m hp, c th phnh ra m cng c th co vo.
Thc s n to hn Bng-quang v ch cch Bng-quang c
mt lp mn, n thng vi Bng-quang bng nhng huyt
qun li-ti. Phm khi ngi ta ht kh Thin Dng vo .
Kh ny s hp vi Tm ha xung n bo-trung
chng ct thy ca Bng-quang ha thnh khThy ca
Bng-quang khi ha thnh kh n s ra khi Bng-quang
nhp vo Bo-trung, n tr ln theo ng kh xung , dc
theo rn, ln n cch nhp vo Ph ri thot ra bng mi
v ming Kh ny thot ra ming,mi v tng ph
chnh l tn dch. Nu n thot ra bng ng ming mi
l hin nhin th n cng thot ra bng con ng b mao
nhm lm m, lm nhun c nhc thnh m-hi. y
chnh l ngha ni rng Kh-ha th tn-dch c th xut
ra vy.
Ngi gi tiu nhiu chnh v ha kh t m thy
cht nhiu, ngi trai tr tiu t, l kh ha nhiu m thy
cht tHp th i theo ct sng nhp vo, do c-
mch lm ch. H th i theo cch ra do Nhm-
mch lm ch. Hp vo l Dng kh vo , l Ha
n giao vi Thy. H ra l m ra, kh tr li thnh
- 249 -
Thy . H hp tun hon, l b-quyt ca O-
GIA. Chnh Ni-kinh ni r iu ny, bng con ng
kh ha
Nu Ha khng chng ct Thy th tn dch
khng thng, kh khng c ha. Cn nh Thy khng
t Ha th tn dch b cn kh , thy khng xung
c.
ng Dung Xuyn nhn mnh v tm- tt vn-
tng ph mt cch tuyt vi nh sau: Khi ni v
nhng hp ca tng ph , chng ta thy ch c ng tng
lc ph m thi. y, trong Linh lan b in, ta li thy
c thm mt tng Chin-trung, nh vy l ng Lc
tng, lc ph, nh vy l kh y . V li, Thn c
Thy v Ha , trong phn thuc Ha l Mnh-mn .
V th cu trn ni Thiu dng thuc Thn, l
ni Tng Ha ca Tam-tiu ly r Mnh-mn vy.
Cu Thn ln trn lin-h n Ph ni quan-h Kim v
Thy tng sinh v Bng-quang l ph. Li ni cho nn
n: tng : lnh o c hai tng, y l ni Thn v
Mnh-mn c th chia lm hai tng phi vi Tam-tiu
v Bng-quang (2 ph).
Sch Nan-kinh xem pha t l Thn, pha Hu l
Mnh-mn, t hn c ci l ca n. Tuy nhin khi ni
ng-tng lc ph l ch ni ln ci yu ch ca n m
thi. Cn khi ni lc tng lc ph l ni y v vt
vy.
Ngoi ra, thm vo Mnh-mn th li tr thnh tht
tng lc ph, nh th l c mt s l. Chng ta thy rng
con s : c ngu (l chn) trong Thin a m
Dng khng c ch no khng c mang s l chn. l
( m Kinh-Dch) ni tham ng thc tng:
- 250 -
. Ni nh vy mi ni ht c l bin-ha
trong Tri t. Tng ph ca con ngi cng ng theo l
. V th trong Kinh c K kinh, trong tng ph cng
c s l vy.

CI TM L CH V TINH THN
Chng ta va trnh by s vn-hnh, giao-cm ca
m Dng ha-sanh vn-vt, con ngi. l con ng
giao-cm theo chnh kh, theo Thin a cmht sc
t nhin, cng t , nu c mt lc no, mt ch no
khng vn-hnh ng o th ma gi khng ha, con
ngi s sinh ra bnh tt.
Thin m Dng ng tng i lun (T vn 5)
m t tng-qut: Ma ng b thng bi Hn-kh th
ma xun b bnh n; ma xun b thng bi Phong-kh
th ma h b bnh tiu chy; ma h b thng bi Th-
kh th ma thu b bnh st-rt; ma thu b thng bi
Thp-kh th ma ng b bnh ho-hen.
Thin Linh lan b in (T-vn 8) sau khi trnh
by v vai tr quan ca cc tng ph , kt-lun: cho
nn nu cha sng-sut th dn di c an. Ly
m dng-sinh th thNu cha bt minh th c 12
quan u b nguy, khin cho ci o b b-tc, khng
thng, hnh-thn mi b thng, ly m dng-sinh
th nguy.
Theo Trng Cnh Thng th cha y l Tm ,
ng vai tr ca qun-ch. Tm thuc qu Ly : l
tng ca s sng sa, n l thn-minh trong ngi.
- 251 -
Tm mt sng-sut th 12 quan s b nguy, con ngi s b
bnh
Chng ta cn nh, trong phn ni v Ph tng
Phch : Chng Bch-hp bnh) m-t Hn v Phch b
phin nhiu. Ti xin trnh by li nh sau.
Chng Bch hp h hoc m Dng c bnh
chng tr tam sch Kim-qu yu lc vit:
DCH NGHA ( vi li thin ch ca Trn Tu-Vin)..
Lun-vn vit: Bch-hp bnh phn ra lm trm
mch nhng hp li th nht tng Khng th phn bit
bng kinh lc, vy m vn c xy ra bnh. Th-t xy ra
nh mun n nhng li khng n c. Ming mun ni
nhng khng ni c, ch thng lng thinh . Mun nm
nhng li bn chn khng nm c . Mun i nhng li
li n khng i cVic n ung c lc n thy ngon,
c lc khng mun n , nh l ang ngi thy mi hi
thc n, ngi nh hn m khng hn , nh nhit m
khng nhit, ming ng, tiu-tin mu xch (), cc
dc loi khng tr khi, c khi ung thuc vo li bnh
nng hn, li v th, v nh ang c b ci g nh thn linh
ang u y, trong lc th thn v hnh nh ha (bnh
thng).
( Cc chng trn y, ton do hong ht, ti lui chng c
ci tng no lm bng lun bnh, ch cn bng vo
mch v vic tiu-tin m thi .Nu qu thc bit rng
ang nhit th thy mch vi sc.(Mch sc l
Thi-dng, mch ca n ln n nh u . Khi i tiu
m u thng l Thi-dng ang cht h kh ca
nhit tha ln, Nay) mi ln i tiu (th) u (mi ln ) b
thng, ( l nhit kh n lc thm, phi cn n) 60
tr li. m-kh tr li th Dng-t mi bnh. Sau ) mi
ht bnh. Nu trong lc i tiu m u khng thng, ngoi
- 252 -
da hi rn-rn ( l lc bnh i n ni cn, nh vy
khong chng) 40 ngy (th c th) khi bnh. Nu (lc)
i tiu c thng khoi ch c u b chong-vng thi (
li c cn hn, ch cn) 20 ngy (th c th) khi
bnh. Ci chng ca bnh (Bch-hp ny ) phn ln do
i bnh do thng hn gy ra, sau mi hin ra ) hoc
c khi cha b bnh th c nhng biu-hin hin ra,
(nu Ph, khi m Ph kh khng thanh th
d ang thc, tnh m nh thy thn-linh .Ci l ny c
th hp li xem xt. Tit ny li cp n vn
tiu-tin mu . V tip theo th ch nhn mnh n vic
tiu-tin . Bi v Ph ch v thy o, khi thy b trc s
l l do gy bnh, thy c thanh s l con ng
i n khi bnh. n nh vn bin chng thin v
thm , th nht ni u thng, tip theo ni u khng
thng m da rn-rn, sau cng l u chong vng. Li
thin ch ch nhm vo Kinh thi-dng lun, nhng
nu nhn k vo cu vn, chng ta thy lun v vai tr ca
no-ty . V th khi ni n thng tc l ni n
thm, cn nh bt thng tc l ni n thin. u
thng thuc Thi-dng ththin biu, khng th thm
c. Ta thy rng Ph kh thng ln n no ri t ra
n mi theo ng thng . Cn c vo no ty phn
bit s su cn th ci l rt l su sc vy .
Di y ng Trnh Vn-Lai trong khi
cha nhp vo bn trong tng ph nhng m Dng-kh
yu, do phi 40 ngy mi khi. Nu nc tiu ra
mt cch sng-khoi ch c u l b chong vng, l
t kh cn cn, chng t m Dng ang ha-sng,,
kh vinh-v thng-li, tng ph khng th t , bn ngoi
khng b rn-rn, nh vy l Dng-kh cn vng vng .
u b chong vng l do t kh ang ti Dng-phn.
- 253 -
Dng kh thc th khng b nh-hng ca t kh , v th
m u ch chong-vng ch khng thng, do m 20
ngy sau bnh khi.
Li chnh ca ng Dung Xuyn: Ngi gi hay tr
con, trong lc i tiu m phi lc u, u do Dng h
v ty bt tc . Nu l Bch-hp bnh th nc tiu ,
u thng khc vi u dao(lc du), v n do Dng-kh
hu d lm cho ty th bnh. Nu l Ty-y, khi gii-phu
s thy b vim mn no. Trnh Vn-Lai trong khi lun v
bnh ny c cp n vai tr ca no ty, rt tinh, nhng
ng vn cho Bch-hp bnh ch thuc Dng-h, bin
chng nh vy l cha ng.
Chng ny vit tip:
Bch-hp bnh, pht hn hu gi, Bch-hp tri-mu thang
ch chi.( Bch-hp bnh, sau khi pht hn (v khng
nn pht hn m li pht hn n ni tn dch b suy cn
v th nn) dng Bch-hp tri mu thang lm ch.
Bch hp Tri mu thang phng:
Bch hp: 10 c
Tri mu : 3 lng
Trc ht dng nc ra Bch hp, ngm mt m, khi c
bt ni ln, b nc ny, c-bit dng nc sui 2 thng
sc cn 1 thng , b xc; ngoi ra dng nc sui 2 thng
sc Tri mu cn mt thng. Sau sc chung nhau cn li
mt thng 5 phn, chia ra ung m.
Nam Nguyn T ch: Trm mch u v triu vi
Ph. Nay trm mch u bnh, bnh-hnh phc-tp, khng
th tr tt c, ch tr mi mnh Ph m thi. Ph ch kh,
kh gy bnh, nu khng phi thc ri khng thun
th s h ri bt-tc. Bch hp c th tr ci thc ca
t-kh ng thi c th tr b ci h ca chnh-kh. Tri-
mu nhp vo Ph Kim, lm ch thm ci ngun nc, bn
- 254 -
di n lm thng Bng-quang khin cho kh ca Thin v
thy hp nhau, do m m-kh ang b thng s c
chuyn bin. Sau t-kh s theo ng tiu-tin ra
ngoi. Neus nh cho pht hn mt cch sai lm s thng
n m. Hn thuc dch ca m . m dch b thng ,
chng ta nn dng thang ny duy-tr Dng-kh. Duy-
tr Dng-kh c ngha l cu m-kh.
DXuyn b: Bch-hp c hoa quay xung nh
hnh ci chung, ging nh hnh-tng ca Ph. R ca n
c nhiu cnh v hp nhau thnh mt, l trm mch
hp li thnh mt tng. V th n vai tr qun, ch.
Sc th ring ra nhng ung th hp li, l hai loi dc
hp li t n cng ln nht
Bch hp bnh, h chi hu gi, Bch hp Hot thch
i gi thang ch chi = Bch-hp bnh, sau khi dng
php h ( v khng nn h (x) m li h n ni nhit
nhp xung di v th nn dng Bch-hp Hot thch i
gi thang lm ch..
Bch hp hot thch i gi thang phng :
Bch-hp : 7 c
Hot thch : 3 lng nghin nt dng vi bc li,
i gi thch: to bng vin n, 1 vin nghin nt bc vi.
Bch hp th sc nh cch ni trn. Ngoi ra dng
nc sui 2 thng sc Hot-thch, i gi thch cn 1
thng, b xc. Sau sc chung nhau cn li 1 thng 5
phn, chia ra ung m 2 ln .
Nam Nguyn T ch: Khi cho h: x mt cch sai
lm th nhit tt phi hm xung, Nhit hm t s lm
thng n m-kh H-tiu, v th nn dng Bch-hp
thanh b Ph Kim, dn ng ngun nc; dng i-gi
thch trn Ly Ha lm cho n khng th bc ln trn;
- 255 -
dng Hot-thch dn Nhit-kh, thng c Thy-ph.
Nh vy, t-kh ang b hm s theo ng tiu-tin m ra
ngoi, khng cn ci lo m b t nng. y chnh l
php kin Dng cu m.
Vng Tn-Tam ch: Khi cho x sai lm thng
n Thiu-m lc i tiu s thy rn-rn , dng Hot-
thch trn thng vi Ph , di thng vi Dng ca Thi-
dng , Li s rng Hot-thch thng vi ph, Li vi
khiu l xut m-hi, cho nn li dng gi-thch trn tr
li kh ca Tm kinh nhm ngn khng cho m-hi ra.
y l php m bnh cu Dng.
Bch hp bnh, th chi hu gi, Bch-hp k t thang
ch chi. = Bch-hp bnh, sau khi dng php th (v
khng nn th m li cho th, n ni thng n tng
m bn trong, v th nn) dng Bch hp k t thang lm
ch.
Bch hp K t thang phng:
Bch-hp: 7 c ch ra
K t hong : 1 qu.
Bch-hp th sc nh cch ni trn, cho lng trng
vo khuy u , sc cn 5 phn, ung m.
Nam Nguyn T ch: Sau khi th v h: i v x
m b thng l bnh m. V m b thng cho nn
dng lng trng dng m kh ni Tm v V.
Bch-hp t cho Ph-kh xung di nhun cho To. V
l m ca Ph. Khi V an th Ph-kh c ha v lnh ca
n c hnh. y cng l dng m ha Dng ,
khng phm vo vic cm cng-ph Dng.
Vng Tn-Tam ch: Cho th sai lm lm
thng n Dng-minh, dng lng trng cu m
ca quyt-m nhm lm an cho V-kh. Cu Quyt-m l
- 256 -
trn Dng-minh, cu m ca Ph. y cng l php
Dng bnh m cu m.
n y, ti xin trch ra mt s th-d v m
Dng bt ha' gy thnh bnh. Tt nhin, chng ta tip-
tc c v nghin-cu Ni Nan, Thng Kim nhiu hn
na.

HNH THNH KINH MCH V NG VN LC
KH.(294).
Chng ta trnh by v ng tng lc ph hnh
thnh v quan h vi nhau v vi Thin a. Tuy nhin, s
quan-h vi con ngi trc tip phi qua kinh mch. Kinh-
mch c thnh hnh qua s b tr ca Tam m, Tam
Dng . Tam m tam Dng li rt ty thuc vo ng vn
lc kh.
Thin Kinh bit (Linh khu 11) nu ln vai tr
quan-trng ca 12 kinh mch trong quan-h gia con
ngi v Thin a.
Ni dung thuyt vn kh l ly Thin-a-Nhn
kt hp li tho lun.

THIN C 10 Can: chia ra 5 can Dng v 5 can
m:
Dng : Gip, Bnh, Mu, Canh, Nhm.
m: t, inh, K, Tn, Qu.

THIN CAN HA VN
Thin can phi hp vi ng-hnh ng dng tnh i vn.:
Gip k ho th, t canh Kim
inh nhm ha mc tn thnh lm,
Bnh tn ho thu thao thao kh,
Mu qu nam phng ho dim xm.
- 257 -

Lc kh l 6 kh: Phong, Hn, Th, Thp, To, Ho phi
hp bi a chi tnh TU KH ca mi nm (Nm
no th thuc kh no).
Do theo 12 chi kt hp li thnh 6 kh: Gm 3 m
v 3 dng tnh khch kh:
T Ng: Thiu m qun ho,
Su mi: Thi m thp th,
Dn thn: Thiu dng tng ho,
Mo du : Dng minh to kim
Thn tut: Thi dng hn thu,
T hi: Quyt m phong mc

THIN CAN PHI HP VI A CHI
Mi can (Thp thin can) v mi hai chi (Thp nh a
chi) kt hp li dng tnh thi gian (Tng nm, tng
thng, tng ngy, tng gi ).
Khi u ca s phi hp gia thin can v a chi
l nm Gip T, t su, Bnh Dncho n Qu Hi th
tr li gip t l trn 60 nm . Trong 60 nm c 6 ln can
gip ng u 6 chi : Gip T, gip Tut, Gip Thn, Gip
Ng, Gip Thn, Gip Dn. Mi con gip lm ch 9 nm
k theo nh:
Gip T: t su, bnh dn, inh mo, mu thn, k
t, canh ng, tn mi, nhm thn, qu du.
GipTut: t Hi, Bnh T..Qu Mi.
i vn hay trung vn ni r s bin ho ca kh
hu trong ton nm ( C 5 nm thi qu v 5 nm bt cp
i xen k nhau). Nm Can dng l nm thi qu, nm can
m l nm bt cp.
Nm dng th bn kh lu hnh:
V d: Nm ho thi qu th th nhit lu hnh.
- 258 -
Nm ho bt cp th hn kh lu hnh.
Nh nm Mu l ho vn thi qu, trong nm y
phn nhiu l nhit kh thng.
Nh nm Qu l nm ho vn bt cp th thu s
n khc ho, lm cho kh hu nm s rt nhiu hn
Ch vn: Cho bit s bin ho bnh thng ca kh
hu ca cc qu vn ( c 5 qu vn) trong nm.
Khch vn: Cho bit s bin ho khc thng ca
kh hu trong cc qu vn trong nm.
Khch kh: ni kh khi bt thng (bin) nh
ngi khch i li bt thng, khng nh ngi ch th c
nh.
Ch kh: ni kh bnh thng lm ch tng
ma, chia lm 6 bc ( 24 tit kh trong nm trong 6
bc ) bt u tnh t ngy i hn nh sau:

6
bc

1

2

3

4

5

6

6 kh
Quyt m
phong
mc
Thiu m
qun ho
Thiu
dng
tng ho
Thi m
thp th
Dng minh
to kim
Thi
dng hn
thu
Th
t
thi
tit
i hn
Lp xun
v thu
kinh trp
Xunphn
thanhminh
cc v
lp h
Tiu mn
mang chng
h ch
tiu th
i th
lp thu
x th
bch l
Thu phn
hn l
sng
ging
lp ng
Tiu tuyt
i tuyt
ng ch
tiu hn

Khch kh di chuyn l ly s nhiu t ca kh m,
kh dng lm th t trc sau nh: quyt m l nht m,
thiu m l nh m, thiu dng l nht dng,Mi nm
c mt kh lm ch.
Phm gp nm T, Nm Ng th bt lun thin
can l g, Khch kh cng u l thiu m t thin ( Thiu
m thng sut c kh hu na u ca nm ).

- 259 -
Phm gp nm Su, nm Mi khch kh cng u
l thi m t thin ).
(khch kh thng sut kh hu na u ca nm gi
l t thin, khch kh thng sut kh hu na cui ca nm
gi l ti tuyn ).

VN KH HNH (lm ra) BNH
Bnh sanh ra theo vn kh suy vng, sanh khc ch
ha l do nh hng ca thi tit kh hu bt thng i
vi con ngi, ch yu l nhn t gy bnh ca LC
DM. Hc thuyt vn kh cn c vo tnh cht khc nhau
ca nguyn nhn bnh ri vn dng hc thuyt m dng,
ng hnh ni ln mt cch khi qut v bnh tnh l do:
1. Bnh tt do kh hu khc vi tng.
2. Bnh tt do kh hu nh hng n tng thuc
vi kh y m pht ra .
3. Cn c nh hng ca kinh mch , quan h biu
l gia cc tng m pht bnh .
V thuc tnh ca nguyn nhn bnh khc nhau, th
cht bnh nhn khc nhau, cho nn tng ph b bnh v
chng trng hin ra tt nhin khc nhau.
Nh nm inh, nm Nhm u thuc mc vn,
nhng: Nm inh l nm Mc vn bt cp, nm to
kh vng thnh lu hnh: con ngi thng d b chng
trung kh h hn (t, v), mng sn au, bng di (can)
au, si bng, a lng (t), nng rt qua li, ho, nght mi
(ph).
Nhm l mc vn thi qu, nm phong kh
vng thnh lu hnh: ngi thng mc chng a sng
phn, n km, ngi nng n, suy nhc, phin mun hay
y bng, si bng (T), nng thi hay cu gin v u
- 260 -
chong mt hoa (Can), au tc mng sn, nn ma
nhiu.
Nh nm T, nm Ng l nm thiu m qun ho
thng sut kh hu ca na u nm t thin . Dng minh
to kim thng sut kh hu ca na cui nm (ti tuyn).
Thiu m (qun ha) t thin th nhit t vng
thnh, con ngi hay mc chng trong ngc phin nng,
c kh, mng sn phi y tc, ngoi da au nhc, nng
rt qua li, ho suyn, nn ra mu, a ra mu, chy mu cam
(chng ca cc tng tm, ph, can ).
Dng minh ti tuyn th to kh vng thnh,
ngi ta thng mc chng nn khan, nn ra mt, hay th
di, tim sn au kh tr mnh, nng hn th con ngi
kh ho, c kh, ngoi bn chn nng .

Vn dng hc thuyt vn kh vo chn on v
iu tr ch yu l cn c vo tnh cht ca ngoi nhn v
c im chng trng khi pht bnh ng thi nm vng
cng hiu ca kh v trong v thuc, theo m xc nh
chn on v x phng nh: Phong kh thi qu m xm
nhp vo c th th dng thuc cay mt.
Do kh t thin thng qu m gy nn bnh, nu l
phong th dng thuc pht tn khu phong ho. Nu l nhit
th dng thuc t ho thanh nhit. Nu l thp th dng
thuc to thp, li tiu. Nu l to th dng thuc thng h
nhun to, nu l hn th dng thuc n nhit l cn
c vo tnh cht ca lc kh m nh ra php tc cha
bnh, ng nhin cn phi linh hot tu theo th cht
tng bnh nhn vy.
Ng rng: Ni i Thin Can,
C non ng vn toan vic g.
- 261 -
Ng vn: Tc l ly Ng hnh phi hp vi Thin can
tnh TU VN ca mi nm (Nm no thuc v vn g).

CH VN
i hn mc vn ch hnh s.
Thanh minh tin tam ho vn c.
Mang chng hu tam th vn th.
Lp thu hu lc kim vn suy.
Lp ng hu cu thu vn chuyn.
Chu nhi phc thu vn nin nh.
NG VN CH BNH
Gip m, t can, Bnh tiu trng,
inh tm, Mu v, K t hng,
Canh thuc i trng, Tn thuc ph.
Nhm thuc bng quang,Qu thn tng,
Tam tiu dic hng nhm cung k,
Bo lc ng qui nhp qu phng.

Thi ni v gi ch ca Tng Ph:
Ph dn, i mo, V thn cung,
T t, Tm ng, Tiu mi trung,
Thn bng, Du thn, Tm bo tut,
Hi tam, T m, Su can thng.

HNH THNH LC KH
T Ng: Thiu-m Qun ha.
Su Mi: Thi-m Thp th,
Dn Thn: Thiu-dng Tng ha.
Mo Du: Dng minh to Kim.
Thn Tut: Thi-dng Hn thy,
T Hi: Quyt-m Phong mc.

- 262 -
CH KH 4 MA
i hn quyt m kh chi s
Xun phn qun ho nh chi ngu.
Tiu mng thiu dng phn tam kh
i th thi m t tng h.
Thu phn, dng minh ng v th.
Tiu tuyt thi dng lc chi d.

MC KH: L ngun nng-lng ng vi s ny
sinh, khi ng, ma xun. Do nu mc kh vng ln
s gy qun tht, nhu ng khn trng . Mc kh suy gy
mi, yu, nhu ng yu. Mc ng vi Can (Gan).
HA KH: L ngun nng-lng th hin cao
s sng, giai-on trng,ma H. Tnh ca Ha l pht
nhit. Do Ha kh vng gy vim nhit, nng st, au
nhc. Ha kh suy gy ra cm gic qu mt (lnh). Ha
ng vi Tm.
TH KH: L ngun nng-lc trung-ng,(15
ngy cui ca mi ma ) gi vai tr nui dng, ch s
lun lu ca huyt. Th kh vng lm cnh vt chao o,
lt ngc. Th kh suy gy t, nng, suy nhc, xy sm.
Th ng vi T.
KIM KH: ch ma Thu, l ngun nng-lc bc
ln, thu lim. Do kim kh y lm nhu nhun, mn
mng. Kim kh suy s gy tc, trng, snh, si, kh, to.
Kim ng vi Ph.
THY KH:Ch ma ng l ngun nng-lc
tng tr trong ngi , lin-h n cc triu chng n, hn,
sc gim. Thy kh y lm m-p, linh-hot. Thy kh
suy khin cho c cm gic lnh, bi tit nhiu, c quan co
rt li . Thy ng vi Thn.
- 263 -
Da trn nguyn-l ng v phn ng lc,
ngi xa chng minh c s lin-h ca 5 lung kh lc
theo lut Sinh khc Ng-hnh.
Hong hi K B: Ta nghe con ngi hp vi
Thin o, bn trong c ng tng ng vi ng m, ng
sc, ng thi, ng v ; bn ngoi c lc ph ng vi lc
lut, lc lut kin nn cc kinh thuc m Dng,
nhm hp vi thp nh nguyt, thp nh thn, thp nh tit ,
thp nh kinh thy, thp nh thi, thp nh kinh mch. y
l s ng ca ng tng lc ph vi Thin o.
i! Thp nh kinh mch l ni m con ngi da
vo sng, ni m bnh da vo thnh , ni m con
ngi da vo tr, ni m bnh da vo khi ln ;
ci hc (v y) bt u t y , s kho lo (ca ngi thy
thuc phi) t n (s hiu bit v n). Ngi thy vng-
v thng hay i s hiu bit ca mnh v n, ngi thy
thuc kho lo xem n l vn kh khn (cn t n).
Ta xin hi thy v s xut nhp, ly hp (ca n)
nh th no?
K B ci rp u xung ly hai ly, p: Sng
sut thay cu hi ca B-h ! y chnh l vn m
ngi thy thuc vng-v thng l l v ngi thy
thuc kho lo rt ch trng, lu tm n. Nay thn xin
ni r
S hnh thnh ca m Dng ni con ngi tng
ng th tc v tng ph ca con ngi, cn thit cho
ngi thy chm cu theo di trong lc thc hin vic
chm tr. Thin m Dng h nht nguyt (Linh khu
41) vit:
Hong hi: Ta nghe ni Thin thuc Dng,
a thuc m, nht () thuc Dng, nguyt () thuc
- 264 -
m. (Kh m Dng trn) hp vi con ngi nh th no
?.
K B p: T tht lng tr ln thuc Thin, t
tht lng tr xung thuc a, v th mi ni l Thin
thuc Dng , a thuc m. 12 kinh mch ca Tc
nhm ng vi 12 nguyt (thng). Nguyt sinh ra t thy
, v th mi ni phn di thuc m. 10 ngn tay nhm
ng vi 10 nht (ngy). Nht ch v Ha, v th mi ni
phn trn thuc Dng .
Hong hi: Nhng iu hp vi mch th
no?
K B p: Thng Dn l thng sinh Dng ca
chnh nguyt (thng ging), ch v thiu-dng ca t tc
; thng V (Mi) l thng 6 ch Thiu-dng ca hu
tc; thng Mo l thng Hai ch Thi-dng ca t tc;
thng ng l thng 5 ch Thi-dng ca hu tc; thng
thn l thng 3 ch Dng-minh ca t tc; thng t l
thng t ch dng-minh ca hu tc. y l lc lng
dng hp nhau tin , v th gi l Dng-minh.
Thng thn l thng 7 ch Thiu-m ca hu tc,
y l thng sinh m; thng su l thng 12 ch Thiu-
m ca t tc; thng du l thng 8 ch Thi-m ca hu
tc; thng t l thng 11 ch Thi-m ca t tc; thng tut
l thng 9 ch Quyt-m ca hu tc; thng hi l thng
10 ch Quyt-m ca t tc. y l lng m giao tn
cho nn gi l Quyt-m. (2)
Gip ch Thiu-dng ca t th ; K ch Thiu-
dng ca hu th ; t ch Thi-dng ca t th; Mu
ch Thi-dng ca hu th ; Bnh ch Dng-minh ca
t th; inh ch Dng-minh ca hu th. y l giai
on lng Ha cng hp chung nhau, cho nn gi l
Dng-minh.
- 265 -
Canh ch Thiu-m ca hu th ; Qu ch Thiu-
m ca t-; Tn ch Thi-m ca hu th ; Nhm ch
Thi-m ca t th.(3)
Cho nn Dng ca tc thuc v Thiu-dng trong
m; m ca tc thuc v Thi-m trong m, Dng ca
th thuc v Thi-dng trong Dng ; m ca th thuc
v Thiu-m trong Dng . T tht lng tr ln thuc
Dng ; t tht lng tr xung thuc m. (3)
n nh ng tng th Tm thuc Thi-dng trong
Dng; Ph thuc Thiu-m trong Dng; Can thuc
Thiu-dng trong m; T thuc ch-m trong m; Thn
thuc Thi-m trong m. (5)
Hong hi:
Thng ging, thng 2,thng 3 l lc m nhn kh
t, cho nn khng c chm Dng-kh t tc;
Thng 4, thng 5, thng 6 l lc m nhn kh
hu, v th khng c chm Dng kh hu tc;
hu tc v th khng c chm m kh hu tc;
t, v th khng c chm m kh t tc. (6)

S HNH THNH (10) THIN CAN V (12)
A CHI
Ch-gii:
1) Yu d thng vi Thin ( t tht lng tr ln, cho nn
ni phn trn thuc Dng.)
Trng Cnh Thng ch: Tch Dng thnh
Thin, tch m thnh a. Con ngi l ni hp kh ca
Thin a . V th na thn ngi tr ln thuc Dng ,
do Thin kh lm ch; na thn ngi tr xung thuc m,
do a kh lm ch . Nht (mt tri) ng vi Ha, Nguyt
- 266 -
(mt trng) ng vi Thy. Con ngi bm th thy ha
ca tin-thin thnh hnh (Thn)Con ngi nh vy
l tham vo Thin a.
Trng Cnh Nhc ch: Nht thuc Dng tinh
() cho nn nht ch v Ha, Nguyt thuc m tinh cho
nn nguyt sinh ra t Thy . Nht thuc Dng, s ca
Dng l 5. S 5 l s c: l ca s gia (Dng) . Hai
ln nm (2x5) l 10, v th thnh mt tun: c 10
nht, dng thp Can ghi nht . Nguyt thuc m, s
ca m l 6. S 6 l s ngu : chn ca s gia (m).
Hai ln su (2x6) l 12, v th mi tu c 12 nguyt, dng
thp nh chi ghi nguyt.
Tt c ci hp vi con ngi th t tht lng tr
ln thuc Thin, t tht lng tr xung thuc a. Th
(tay) nm trn tht lng v th n thuc Dng , v c
hai bn c 10 ngn tay nhm ng vi 10 nht vy. Tc
(chn) nm di tht lng v th n thuc m, v c hai
bn c gm 12 kinh nhm ng vi 12 nguyt.

LC DNG LC M TC (HAI CHN).
2) Thng Dn l thng sinh Dnggi l Quyt-
m:
TC Nhc ch: y ni v 12 chi thuc m (Thp
nh a chi), tc cng thuc m , v th cc kinh ca Tc
ng vi 12 nguyt. Tuy nhin, trong mt tu, na nm u
thuc Dng, cho nn n hp vi lc Dng ca Tc, na
nm sau thuc m, cho nn n hp vi lc m ca Tc.
Hai chn ca con ngi cng c phn ra m v Dng
: T thuc Dng, Hu thuc m, th l m Dng ca
thng h bn nin hp vi hai chn ca con ngi .
- 267 -
V th thng ging, 2, 3 thuc Dng trong Dng ,
y l giai on Dng tin, gi thng ging l thng
sinh Dng . Dng kh tin tin T, tin hu Hu.
Cho nn thng ging ch v Thiu-dng ca T tc,
thng 2 ch v Thi-dng ca t tc, thng 3 ch v
Dng-minh ca t tc.; thng 4, 5, 6 thuc m trong
Dng , y l giai-on Dng thoi dn , m sinh dn.
Cho nn, thng 4 ch Dng-minh ca hu tc, thng 5
ch v Thi-dng ca hu tc, thng 6 ch v Thiu-
dng ca hu tc.
Nay xt rng Dng kh trong mt tu hi nhau
hai thng thn v t, y gi l lng Dng hp tin,
gi n l Dng-minh. Dng-minh c ngha l lc
Dng kh thnh n cc.
Thng 7, 8, 9 thuc m trong m, y l giai on
tin ca m, cho nn thng 7 gi l thng sinh m . m
kh tin tin hu v tin hu t. V th thng 7 ch v
Thiu-m hu tc , thng 8 ch v Thi-m ca hu tc ,
thng 9 ch v Quyt-m ca hu tc.
Thng 10, 11, 12 thuc Dng trong m, y l giai-
on m thoi dn , Dng sinh dn. V th thng 10 ch
v Quyt-m ca t tc (T hi quyt-m phong mc),
thng 11 ch v Thi-m ca t tc, thng 12 ch v
Thiu-m ca t tc.
Nay xt rng m-kh trong mt tu hi nhau hai
thng tut v hi. y gi l lng m giao tn v gi
n l Quyt-m. Ch Quyt c ngha l tn. m kh cc
ti y..

3) Gip ch Thiu-dng t th Nhm ch Thi-m
:
- 268 -
TC Nhc ch: y ni v 10 Can thuc Dng,
th (tay) cng thuc Dng , v th cc kinh thy ng
vi 10 nht . Trong 10 nht th Mc Ha Th ch tin,
thuc Dng, cn c hu l Kim v Thy thuc m.
Dng ng vi Dng kinh, m ng vi m kinh Ha
ca 10 Can gp nhau Bnh inh. y gi l lng Ha
cng hp chung nhau v th mi gi l Dng-minh . T
K v sau l Canh, Tn, Nhm, Qu u c Kim v Thy
thuc mTc c ni n Quyt-m , nhng th th
khng ni. Bi v tc l ni v tu , tu kh gm c 6, th
li ni v tun: 10, tun ch ni v ng-hnh. V li, Th
Quyt-m l Tm-Bo-lc, tng ny ph thuc vo Tm,
khng cn phi ni.

4) Dng ca tc thuc v Thiu-dng xung thuc
m:
TCN ch: y l cc o ca Lng-nghi v T-
tng: Trong m khng c Thi-dng, trong Dng
khng c Thi-m. Tc thuc m, cho nn Dng trong
m ch c Thiu-dng m thi. m trong m ch c
Thi-m. Th thuc Dng, cho nn m trong dng ch
c Thiu-m m thi . Dng trong Dng ch c Thi-
dng thi.Cho nn, ly phn trn v di ca tht lng
chia lm m Dng th th phi vi 10 Can, tc phi 12
chi. Nh vy l Tam m v Tam dng u c th
thuc vo ca chng. Nh vy, ta thy c rng t tht
lng tr ln trong Dng cn c m (), t tht lng tr
xung trong m cn c Dng ().

5) Tm thuc Thi-dngThn thuc Thi-m trong
m:
- 269 -
TC Nhc ch: trong ng tng,Tm v Ph thuc
Dng, v th n c: vo b v trn cch, thuc vo
kinh ca th: Can, T, Thn thuc m v th n vo b
v di Cch, thuc vo kinh ca tc. Tuy nhin trong m
li cn c s phn chia v m Dng Ging vi thin
Kim qu chn ngn lun ni Dng trong Dng l
Tm, m trong Dng l Ph, m trong m l Thn,
Dng trong m l Can, Ch-m trong m l T.

6) Thng ging, 2, 3 l lc nhn khkh t tc:
TC Nhc ch: Ni no c nhn kh th khng th
chm v s lm thng n kh ang vng . Nay xt thin
ny ch thy ni n vic cm k v vic chm tr tc m
thi, khng thy ni n th, bi v chng ta c th t
nhng iu tc suy ra n th cng c. Cho nn
Gip, t, Bnh nm Thiu-dng, Dng-minh v Thi-
dng ca t th . Can K, Mu, inh nm Thiu-
dng, Thi-dng v Dng minh ca hu th; Canh
Tn nm Thiu-m, Thi-m ca hu th; Qu Nhm
nm Thiu-m v Thi-m ca t th., tt c cng u l
nhng ni khng th chm c.
Cui thin ny Hong cng t vn ni rng
trong ng-hnh, ta thy phng ng thuc Gip t mc,
n lm cho ma xun c vng, ma xun thuc mu
xanh, ch v can, can thuc Tc-quyt-mn khc hn
vi nhng iu ni trn, ti sao?
K B ni: y l m Dng ca Thin a, n
khng phi l s vn-hnh ca ng-hnh trong t thi. V
li m Dng thuc hu danh m v hnh, cho nn nu
m ra can s c n 10, tch ra c n 100, tn rng ra c
n 1.000, suy ra n hng vn
- 270 -
Chng ta c th xem li cc thin T kh iu thn
lun (T-vn 2), thin Mch-gii (T-vn 49), Kinh
mch bit lun (T vn 21), Chn yu kinh chung lun
(T-vn 16), m Dng bit lun (T vn 7) c th
nm r vn bin-ha ca m Dng hn.

VN KH CH BNH

CH VN
i-hn mc vn ch hnh s,
Thanh-minh tin tam ha vn c,
Mang-chng hu tam th vn th,
Lp thu hu lc kim vn suy,
Lp-ng hu cu thy vn chuyn.
Chu nhi phc th vn nin nh.

NG VN CH BNH
Ch phong iu huyn ni can mc.
Thng dng sang dng Tm ha thuc.
B thp thng mn T th kinh.
Kh b ut nuy ph kim phc.
Hn chi thu dn Thn thy hng.
Ng vn ch bnh khu yu mc.
Gii ngha:
Cc chng phong co git chong vng thuc v can
mc. Cc chng au nga nht l thuc Tm ha. Cc
chng b thp y thng thuc T th. Cc chng tc hi
ut hi, mn mi thuc Ph kim. Cc chng hn co rt
thuc Thn thy. l danh mc ct yu cc ch bnh
ca ng vn.

- 271 -
LC KH VI BNH

Ch kh 4 ma
i-hn;quyt-m kh chi s,
Xun-phn Qun-ha nh chi ngu.
Tiu mn Thiu-dng phn tam kh,
i-th Thi-m t tng h ,
Thu-phn Dng-minh ng v th,
Tiu-tuyt Thi-dng lc chi d.

LC KH VI BNH TNG CA
1) QUT-M PHONG MC
Ch bo cng trc
Chi bnh l cp
Cn sc nhuyn l
Bn tc can m nh kinh
Quyt m phong mc chi kh
Gii ngha:
(cc chng bt thnh lnh cng thng)
(cc bnh chn tay m bn trong au gp)
(gn co li hay lng ra)
(vn l do kh Quyt-m phong mc ca hai kinh
tc can v m).

2) THIU M QUN HA
Ch bnh suyn u cp th toan
Bo ch h bch chuyn cn nan
Tiu tin hn trc huyt dt tit
Lu kh kt hch dng chn ban
Ung th th h hoc lon chng
Phn ut thng trng t hn can
Cu nc lm b thn pht nhit
- 272 -
hn chin lt kinh hoc gian
tiu b chim vng nc mit
phc trng c chi hu thanh hoa
Thiu m qun ha th nh kinh
Chn tm Tiu trng kh chi ha .
Gii ngha:

3) THI M THP TH
X d cng trc tch dc tr
Hoc lon trung mn ch cch b
Th trng th h ph thng y
Nhc nh n chi n bt kh
Thi m thp th tc nh kinh
T d tng trung V chi kh.
Gii ngha:
Cc chng kh ngi cng ra
Hay tch mun thnh tr
Hoc lon trong bng y
Cc chng cch b mnh nng th t, i sng dt,
tht ph nh bn n lm vo khng ln
l do kh Thi m thp th ca hai kinh tc T
v V.

4) THIU DNG TNG HA
Ch nhit mu kh cn thng thng .
Qu ng sc nc xit tng cc
Bo m mo mui to nhiu cung
M l kinh hi kh thng nghch
Ph thng ng toan u sang
Hu t nh minh lung dc b
u dng vt thc h bt nng
Mc mui bt minh nhun kh
- 273 -
Hoc cm lt chi nh tn thn
Bo bnh bo t bo ch l
Thiu dng tng ha th nh kinh
Tm bo lc d Tam-tiu kh.
Gii ngha:
Cc chng nng m man vt v, gn git nhay
nhy, hi hp, co git vt v qu. Thnh lnh cm khu,
hn m, trn trc, in cung. Chi la s hi hi xng
ngc. i sng au , ht hi,ma, pht l, c sng, tai
tng chng ic c, ln ma n khng sao xui c.
Mt m nhn khng r, ko mng, my tht, vt v. Hoc
l pht run ngng ming nh mt hn. au thnh lnh cht
ti t ph. l do kh Thiu dng tng ha ca hai
kinh th: Tam-tiu cng Tm-bo-lc.

5) DNG MINH TO KIM
Ch sp kh hc b
Can knh yt toan kh
Dng minh chi to kim
Ph d i trng kh.
Gii ngha:
Cc chng: kh, cn, sp, b, cng, ro
Da dp ln u do kh Dng minh to kim ca Ph v
i trng.

6) THI DNG HN THY
Thng h thy dch xut thanh lnh
Trng h i sn kin b binh.
Phc mn cp thng l bch thanh
Thc d bt th l tinh
Khut thn bt tin d quyt nghch
Quyt nghch cm c Thi dng kinh
- 274 -
Thn d bng quang vi hn thy
m dng phiu bn lc kh l
Gii ngh:
Nc ra trn hay di trong v lnh
Hn bng sa b v rn. Bng y v gp i ra nc
khng . n khng i th v i ra tanh.. Chn tay co dui
kh khn v lnh gi. Lnh gi v b tt y u thuc kinh
Thi dng . Thi dng hn thy tc l Thn v Bng
quang. No m, no dng, no gc, no ngn cng
quanh trong vng 6 kh.

Ni-dung ca vn chng ta va ni trn chng t
c mt s quan-h mt thit gia kinh mch v ng-vn
lc kh ca Thin a. Tuy nhin, d sao n cng ch mi
nhn mnh n mt vi im quan-trng m thi.
Tin ti mt bc na, chng ta tip tc trnh by vn
ng-vn lc-kh kinh mchv nguyn l tr liu ca
y-hc ng-phng da trn vn- ni trn.

Thin Lc vi ch i lun (T vn 68) vit:
,

. ,

- 275 -
DCH NGHA:
Thiu-dng chi thng do Ha kh tr, kh trung hin l
Quyt-m.
Dng-minh chi thng do To-kh tr, kh trung
hin l Thi-m.
Thi-dng chi thng do Hn kh tr, kh trung
hin l Thiu-m.
Quyt-m chi thng do Phong kh tr, kh trung
hin l Thiu-dng .
Thiu-m chi thng do Nhit-kh tr, kh trung
hin l Thi-dng .
Thi-m chi thng do Thp-kh tr, kh trung hin
l Dng-minh.
Ci gi l Bn ni rng di ng i ca bn l
ci hin khca trung. Di kh trung-hin l tiu ca
kh. Khi m Bn v tiu bt ng nhau, l kh ng ra
vi nhng tng khc nhau.
y l on vn ngn ca T-vn m mi T v
mi T mang mt -ngha rt su sc cn phi gii thch
mi nm r.
D Xuyn trong Y kinh tinh ngha (trang 50) vit:
Thin c Kim Mc Thy Ha Th, l ng-hnh vn-
hnh khng ngng ngh, gi l ng-vn, con ngi bm
th ng vn sinh ra ng tng , ng tng ng vi vn. Thin
li c Phong Hn Thp To Ha Nhit, lc kh ny sung
tc: trn y vn vt, con ngi bm th n c lc
kinh . Mi tng ph u c mt kinh, gm tt c l 6 kinh ,
6 kinh ny nhm ng vi lc kh ca Thin.
Khi gi l Thi-dng c ngha l Thin c kh
thi-dng.
Khi gi l Thi-m c ngha l Thin c kh
thi-m
- 276 -
Danh xng ca lc kinh u ly gc Thin, n
khng phi l ci g do con ngi vch ra, tm ra ri
gn p cho n . Nh vy ngi thy thuc t phi bit r
ci g lm ch ca kinh kh , sau mi nm c bnh
tnh. Kh ha dng no mi sinh ra ci l no ca
con ngi. Thy c ci nguyn y ca bnh th mi
hiu r cch cha u nm y Lc kinh xut ra t
tng ph, tng ph u c kinh mch ca mnh, n du-
hnh, xut nhp nhm a kh ca mnh b-tn ci ha-kh
ra khp ni. Ni ng vai Lc ca kinh mch gi l
trung hin

Sch Ni-kinh ging ngha vit: Phong, Ha, Nhit
(Th),Thp,To, Hn thuc lc kh ca Thin, l bn.
Thiu-dng, Thi-dng, Dng-minh, Thiu-m,
Thi-m, Quyt-m y l tam Dng tam m, l tiu
ca lc kh. Kh cng lm biu l vi tiu l kh trung
hin. Di bn kh l kh trung hin, di kh trung
hin l khtiu. Kh thuc v tiu bn u c nhng
khc nhau v m Dng , hn nhit, con ngi sng trong
khong giao kh nhn v Thin a c nhng bin i
khc thng, m b bnh
D Xuyn trong phn c php sch Thng-hn-
lun nh-ngha v mt s t v t cu trn nh sau:
Ni kinh ni, chi thng ca mt kinh no
u c mt kh tr, Ch chi thng: c ngha l
tng ph l bn, kinh mch l mt: ngn. ni tng ph
nm chi thng: trn ng ca kinh mch, v th mi
gi l chi thng. T bn-kh ca tng ph i dc xung
theo ng kinh mch, gia ng n lc vi kh no
, gi l trung chi hin: hin ra trong khong ng i.
- 277 -
Di kh trung hin kinh mch tip tc i ra bn ngoi
chy n tn th tc thnh Lc-kinh.
Ni tm li, nu lc kh ca Thin to thnh tng
ph ca con ngi, th kh ca tng ph c xem l bn .
Kinh mch pht xut t bn kh ca tng ph i ra
ngoi tay chn ni lin vi Thin kh c xem l tiu.
Trn ng m kinh mch ra ngoi n lilac vi kh
cng lm biu l vi n , l kh trung hin.
Trong php chn tr, thin ch chn yu i lun (T
vn 74) nu ra cng lnh:
Thiu-dng v Thi-m tng bn;Thiu-m v
Thi-dng tng bn, tng tiu.
Dng-minh v Quyt-m khng tng tiu bn, tng
theo trung (hin).
n y , chng ta thy mt vn c t ra: phi
gii thch ng b t tiu bn trung kh v nguyn-l tr-
liu. Nguyn-l tr-liu chia tt c thnh ba cp: Thiu-
dng Thi-m. Thiu-m Thi-dng. Dng-minh
Quyt-m.

(1) Thiu-dng v Thi-m:
+ Thiu-dng chi thng ha kh tr chi trung hin
Quyt-m:
-Th Thiu-dng Tam-tiu ch v Tng-ha.
-Tc Thiu-dng m ch v Tng-ha.
Tng-ha l bn kh ca Thiu-dng .y l ngha
Thiu-dng chi thng Ha kh tr chi. ni tng ph
ca hai kinh ny ly Ha lm ch.
- Th Thiu-dng Tam-tiu i t Tam-tiu ra n th
(tay) gia ng lc vi Th-quyt-m Tm-bo .
-Tc Thiu-dng m i t m n tc (chn), gia
ng lc vi Tc-quyt-m Can.
- 278 -
Nh vy, kh trung hin ca Thiu-dng l
Quyt-m.

+ Thi-m chi thng Thp kh tr chi, trung hin Dng-
minh:
-Th Thi-m Ph kinh thuc thanh Kim.
-Tc Thi-m T kinh thuc Thp th.
Th sinh Kim, c hai thuc mu t ng kh , nh vy l
Thi-m chi thng Thp kh tr chi.
-Th Thi-m Ph kinh i t trung tiu ra n th gia
ng lc vi Th Dng-minh i-trng.
-Tc Thi-m T kinh i t m ra ngoi n tc, gia
ng lc vi Tc Dng-minh V.
Nh vy, kh trung hin ca Thi-m l Dng-
minh.
+ Thiu-dng Thi-m tng bn:
y ni v kh ha ca lc kinh . C khi ly m Dng
ca bn kh lm ch . C khi ly m Dng ca tiu kh
lm ch, c khi ly kh-ha ca Trung-hin lm ch .
- Thiu-dng bn l Ha, tiu l Thiu-dng. Tiu v
bn ng kh cho nn php tr l phi tng bn.
-Thi-m bn l Thp, tiu l Thi-m. Tiu v bn ng
kh cho nn php tr l; phi tng bn.
Vn- t ra l: Thiu-dng v Thi-m cng c
trung-kh, ti sao khng tng trung-kh? Ta thy:
- Thiu-dng thuc Ha, Quyt-m thuc Mc. Mc tng
Ha ha, cho nn Thiu-dng phi tng bn Ha.
- Thi-m thuc Thp, Dng-minh thuc Kim. Th sinh
kim,To tng Thp ha, cho nn Thi-m phi tng bn
Thp, ch khng tng trung-hin l To.

(2) Thiu-m v Thi-dng:
- 279 -
+ Thiu-m chi thng nhit kh tr chi, trung hin Thi-
dng:
-Th Thiu-m Tm kinh thuc Ha Nhit.
- Tc Thiu-m Thn kinh thuc Thy m.
Tm l qun- ch, cho nn Thn phi tng theo
Tm ha, v th hai kinh Th v Tc Thiu-m u ly
nhit kh ch tr.
- Th Thiu-m Tm trn ng i, lc vi Th Thi-
dng Tiu-trng.
- Tc Thiu-m Thn trn ng i, lc vi Tc Thi-
dng Bng-quang.
Nh vy, kh trung hin ca Thiu-m l Thi-
dng.

+Thi-dng chi thng Hn kh tr chi trung hin Thiu-
m:
- Th Thi-dng Tiu-trng kinh thuc Qun-ha.
- Tc Thi-dng Bng-quang kinh thuc Hn Thy.
y l th phi tng tc ha. Hn Thy lm ch.
-Th Thi-dng Tiu-trng trn ng i, lc vi Th
Thiu-m Tm.
- Tc Thi-dng Bng-quang trn ng i, lc vi Tc
Thiu-m Thn.
Nh vy, kh trung hin ca Thi-dng l Thiu-
m.
+ Thiu-m, Thi-dng tng tiu tng bn:
- Thiu-m bn l Nhit, tiu l m. Nh vy, tiu v bn,
kh khc nhau, cho nn khi chn tr nn phn bit r lc
no tng bn, lc no tng tiu, khc nhau.
- Thi-dng bn l hn, tiu l Dng. Nh vy, tiu v
bn, kh khc nhau, cho nn khi chn tr nn phn bit r
lc no tng bn, lc no tng tiu, khc nhau.
- 280 -
Vn t ra l: Thiu-m v Thi-dng cng c
trung kh, ti sao khng tng trung kh? Ta thy:
- Trung kh ca Thiu-m l Thi-dng Hn Thy.
- Trung kh ca Thi-dng l Thiu-m Qun-ha.
C hai, nu ng vi bn th khc vi tiu, cn nu ng
vi tiu th khc vi bn. Do m Thiu-m v Thi-
dng phi tng tiu hoc tng bn m khng tng trung
kh.

(3) Dng-minh v Quyt-m:
+ Dng-minh chi thng To kh tr chi trung hin Thi-
m.
- Tc Dng-minh V kinh thuc To th.
- Th Dng-minh i-trng kinh thuc To Kim.
C hai u thuc To kh ch tr.
- Th Dng-minh i-trng kinh lc vi Th Thi-
m.
- Tc Dng-minh V kinh lc vi Tc Thi-m.
- Nh vy, kh trung hin ca Dng-minh l Thi-m.

+ Quyt-m chi thng Phong kh tr chi trung hin Thiu-
dng.
- Th Quyt-m Tm-bo kinh thuc Tng-ha.
- Tc Quyt-m Can kinh thuc phong mc.
y l trng hp T tng mu ha, do Phong kh
lm ch.
-Th Quyt-m Tm bo lc vi Th Thiu-dng .
- Tc Quyt-m Can l lc vi Tc thiu-dng..
Nh vy, kh trung hin ca Quyt-m l Thiu-dng.

+ Dng-minh Quyt-m khng tng tiu bn, tng trung
hin:
- 281 -
- Trung kh cua Dng-minh l Thi-m Thp-th, th
sinh kim , To tng thp ha.
- Trung kh ca Quyt-m l Thiu-Dng Tng-ha.
Mc tng Ha ha.
V th, Dng-minh v Quyt-m phi tng kh trung -
hin, theo lut ng kh tng cu.
Sch Ni-kinh ging ngha nhn mnh: S thay i
bin ha ca Lc-kh ca Thin o nu khng tng ng
c vi tit kh th s xy ra vn thng, phc, thi-qu,
bt cpN s hnh thnh lc dm t kh , con ngi
cm phi s thnh bnh. ng thi tng ph trong con
ngi ngay c kinh mch trong con ngi, u c nhng
lc thin v thc, thin v h, v th s pht sinh ca tt
bnh tht l bin-ha a oan. Mc d nh vy, trong
nhng kinh nghim thc tin trng k, ngi xa d
tm ra c mt s quy-lut, nh thin Ch chn yu i
lun (T vn) ni: Cho nn trm bnh c khi ln, c
khi sinh ra bn, c khi sinh ra tiu , c khi sinh ra
trung kh. C khi phi th php tr bn mi c , c khi
phi th php tr tiu mi c . i! Ci o ca tiu v
bn quan yu v rng-ri, phm vi nh m tc-dng tht to
ln. C th ch ni mt li thi m bit c ci hi ca
trm bnh. Khi ni v tiu v bn tc l ni v php tr
tht bnh d m khng qu trn. Khi xt c bn v tiu
th kh c th thc hin c ci lnh ca n v c
iu ha.
Nh chng ta bit trn, kinh mch pht xut nh
nhng con ng ni lin tng ph vi Thin a, n quan
h vi sc khe v tt bnh ni con ngi. Php tr phi
n tiu bn trung kh. Tin hn trc na , vai tr ca
Tam m v Tam-dng cng c Ni-kinh xc nh.

- 282 -

HNH THNH LC KINH

THP CAN NG VI TNG PH
Gip m, t can, Bnh tiu trng,
inh tm, Mu v, K t hng.
Canh thuc i-trng, Tn thuc ph.
Nhm thuc bng-quang, Qu thn tng.
Tam tiu dic hng Nhm cung k,
Bo-lc ng qui nhp Qu phng.

GI VNG CA TNG PH:
Ph dn, i mo, V thn cung.
T t, Tm ng, Tiu mi trung.
Thn bng, Du thn, Tm-bo tut,
Hi Tam, t m, su Can thng.

Thn tut, thi dng , thy: Tiu trng cp bng quang .
Mo du, Dng minh kim: i trng V trung tng.
Dn thn, Thiu dng ha:Tam-tiu,m cng phng.
Su mi, Thi m th: Ph d T ng hng.
T ng, Thiu m ha: Tm Thn lng tng ng .
T hi, Quyt m mc: Bo lc Can ti bng.
Gii ngha: Kinh Thi dng thuc thy, ng vi Thn
tut, thng vi rut non, bng i.

T THIN V T TUYN
T ng, Thiu m qun ha Thin.(gi tri).
Dng minh, To kim a trung tuyn (gi t).
Su mi, Thi m thp th thng.
Thi dng, hn thy v lin min.
Dn thn, Thiu dng tng ha vng (tri)
- 283 -
Quyt m phong mc a trung tuyn (t).
Mo du, khc d T ng phn.
Thin tut t Hi, o giai nhin.

TAM DNG KINH
Thin cn-kt (linh khu 5) vit: Thi-dng vi
khai, Dng-minh vi hp, Thiu-dng vi khu.= (Thi-
dng ng vai r khai: m ra; Dng-minh ng vai
tr hp: ng li; Thiu-dng ng vai tr khu: cht
ca.

THI DNG
D Xuyn ch: Thi-dng Bng-quang kh ca
n c ha ln trn, t ra ngoi lm sung b mao,
gi vng bn ngoi gi l v kh. V th gi Thi-dng
ch v khai. Phm t kh t ngoi nhp vo u do Thi-
dng khng cn gi c vai tr khai ca mnh.
Dng-minh V kinh ch v np thy-cc, ha tinh
trp a ra khp ng tng lc ph , ha cht b truyn
xung n i-trng, Tiu-trng. Kh ha ca n ch
v ni hnh v h t, V th gi Dng-minh ch v
ng li; Phm nhng chng bnh nh u nghch, t hn
u do kinh Dng-minh khng lm trn vai tr ng
ca mnh.
Thiu-dng Tam-tiu bn trong n ch v cch
mc (mn m) , bn ngoi n ch v tu-l. Tt c kh ni
ngoi, xut nhp u theo con ng ca tu l m
vng lai.
V th nu t kh ti tu l th gy nn chng hn
nhit vng li, hoc kh Thi-dng khng t c ra
ngoiKhi ln xung, vng lai u theo con ng ca
- 284 -
cc mn m, v th gy nn chng kt ngc, hm
ngc, hoc t kh mun vo V th i, nng hn th u th
khng ngng. Tt c cc chng ny u do Thiu-dng
khng cn lm trn vai tr cht ca ca mnh.
Thin ny vit tip:

TAM M KINH:
THI M
Thi-m vi khai, quyt-m vi hp, Thiu-m vi khu.=
Thi-m ng vai tr khai, Quyt-m ng vai tr hp:
ng li, Thiu-m ng vai tr khu: cht ca.
D Xuyn ch: Th Thi-m Ph ch v b-tn ,
Tc Thi-m t ch v vn-ha . Phm huyt mch c
chu lu,tn dch c vn hnh ra n 4 phng , u do
Thi-m lm ch, v th mi gi Thi-m ch v khai.

TC QUYT M CAN
Tc-quyt-m Can kinh ch v tng-n, m-kh ca
H-tiu, lm cho huyt-mch c tim-n v tinh kh
khng chy thot ra ngoi. Th Quyt-m Tm-bo kinh
ch v tng n m-kh ca Thng-tiu, lm cho m-
huyt c lim v Ha khng pht-tc, v th gi Quyt-
m ch ng.

TH THIU M TM
Th Thiu-m Tm kinh bn trong hp vi bo-lc,
bn di sinh T Th, v th n ng vai cht ca cho
hai kinh ny. Tc Thiu-m Thn kinh bn trn t cho
Ph Kim bn di sinh ra Can mc, n cng ng vai
cht ca ca hai kinh ny.
- 285 -
Nhng iu ni trn y chnh l chic cha kha
quan trng nhm thm chng thi-hnh vic iu-tr
m chng ta khng th khng nm cho vng.
Lc kh ca Thin to nn kinh mch m Dng ni
con ngi qua tiu bn, trung-kh, ra n bn ngoi n
cn nh hnh ni th tc. S thnh suy ca kh ha ty
thuc vo s tin thoi ca m Dng qua tu nguyt
trong nm nh qua thin m Dng h nht nguyt
ni trn. S tin thoi ny cng biu hin ra bng mch-l.

KINH MCH& s ngy vng ca lc kh trong nm
(307)iu 7 Nan vit:
Dch ngha: ( iu 7 Nan): Kinh ni: Mch Thiu-
dng n c lc i, lc Tiu, lc on, lc Trng;
mch Dng-minh n th Ph i m on, mch
Thi-dng n th Hng i m Trng; mch Thi-
m n th Khn i m Trng; mch Thiu-m n th
Khn T m Vi; mch Quyt-m n th Trm on m
n.. Su mch trn n nh vy l bnh mch ? L bnh
mch ?
Thc vy, tt c u thuc vng mch vy.
Kh ca mi kinh vng bao nhiu ngy, trong
thng no?
Thc vy, Sau tit ng-ch ta c mt Gip-t,
l thi vng ca kinh Thiu-dng ,
sau li ti mt Gip t khc l thi vng ca kinh
Dng-minh,
sau li ti mt Gip t khc l thi vng ca kinh
Thi-dng ;
sau li ti mt Gip t khc, l thi vng ca kinh
Thi-m,
- 286 -
sau li ti mt gip t khc, l thi vng ca kinh
Thiu-m,
sau li ti mt gip-t khc, l thi vng ca kinh
Quyt-m. Mi ln vng l 60 nht. Su ln 6 l 360
nht, thnh mt tu. Trn y l i yu ca nht vng
thi vng ca Tam m, Tam Dng vy.
Ch gii:
Ton b vn m chng ta va ni trn c lin h
mt-thit vi nhau, v th ti xin trnh by li mt s
hnh, trc khi ch-gii bi 7Nan.
(309)TIU BN TRUNG KH

Tam m,
Tam
dng
Thiu
dng
Dng
minh
Thi
dng
Quyt
m
Thiu
m
Thi
m
Bn
Ho To Hn Phong Nhit Thp
Trung
kh
Quyt
m
Thi
m
Thiu
m
Thiu
dng
Thi
dng
Dng
minh
Tiu Thiu
dng
Dng
minh
Thi
dng
Quyt
m
Thiu
m
Thi
m

- 287 -
L Qung Ch: Kh Thiu-dng vng thng Ging,
thng hai, kh ca n cn thiu : non tr cho nn mch
n tin thoi v thng ;
Kh Dng-minh vng Thng 3, thng 4, kh ca
n bt u manh: mc mm cha thnh v th mch
n Ph i m on;
kh Thi-dng vng thng 5, thng 6 kh ca n
giai on rt thnh, v th mch n Hng i m
Trng.
; kh Thi m vng thng 7, thng 8 y l giai
on n tha ln ci Dng kh cn d li ca ma H,
trong lc m kh vn cha thnh v th mch ca n
n Khn i m Trng;
kh Thiu m vng thng 9, thng 10, Dng
kh suy m m kh thnh v th mch n Khn T m Vi;
kh Quyt m vng thng 11, 12, y l giai
on m kh thnh cc cho nn gi n l Quyt m, mch
ca n n Trm on m n. (Mch n l mch trm
m trng).
Kinh tri qua 4 ma, c mt m ri mt Dng, 8
ln vng, l ngha m Nan kinh ni rng: Tam
Dng tin m Tam m hu. S vng ca n s d
khng ging nhau chnh v c s di-hnh khc nhau.
Nan-kinh ni rng t thng ging n thng 6, ma
xun v ma H chim na nm (bn tu),y l giai on
Ph Dng dng s, gi l Tam Dng vng tin. T
thng 7 n thng 12, ma Thu v ma ng chim na
nm (bn tu), y l giai on Trm m dng s, gi l
Tam m vng hu. Gi y l s vng ca m
Dng , ca phu ph (v chng) trong 4 ma vy.
- 288 -
inh c Dng ch: Kh vng ca Tam m v
Tam Dng ty vo 6 ln gip phn bit.
Sau ng-ch, nu c ngy Gip-t th l kh
phn trong giai on s-kh trong nm. Gip-t ny hoc
nm u tit Tiu-hn , hoc sau tit i-hn, v th
nn khi Thiu-dng vn cha ra khi m-phn,, do
mch s c lc i, lc Tiu , lc on, lc Trng. Sau
ta li c ngy Gip-t tip, tc l lc kh Dng-minh
ang vng. Kh Dng minh n th mch Ph i m
on. y l nh kh trong nm, hu () ca n bt u
m, kh trong giai on ny vn cha thnh, v th cho nn
kh Dng minh n th mch Ph i m on.
Kh Thi-dng n s Hng i m Trng,
Gip-t k tip l Tam kh trong nm thnh Dng-phn.
V th nn kh Thi-dng n th mch s Hng i m
trng.
Kh Thi-m n s khn i m Trng, Gip-t k
tip l t kh trong nm, thuc kh phn ca Th Thp,
thu kh bt u sinh, tha ln ci Dng kh cn d li ca
ma H, v th nn khi Thi-m n th mch s Khn i
m Trng.
Kh Thiu-m n s Khn T m Vi, Gip-t k tip
l ng kh trong nm, thuc kh phn ca thanh thit
() v th nn khi Thiu-m n th mch s Khn T
m Vi.
Kh Quyt-m n s Trm on m n, Gip-t k
tip l chung kh trong nm, thuc kh phn ca thnh
m nc ong c li nh . Cho nn kh Quyt-m n
th Trm on m n.
- 289 -
Trn y l mch ca Tam m Tam Dng ty thuc
theo ngy Gip-t v th nn mch trng ca Lc kh xy
ra ng vi thi-kh gi l Bnh mch.

Sch ch nan kinh mch quyt ch: y ni v
mch vng trong mt tu trn. Tit ng-ch, m cc
sinh Dng , Dng trng m tiu. Ch S c ngha l
s: bt u, l tm. Kh Thiu-dng l kh bn
Dng bn m cho nn mch s Trng, s i
l s hin ln ca mch Dng ; mch on, mch Tiu,
l s hin ln ca mch m.
Kh Dng-minh l kh trong Dng c m v
th m mch ca n Ph i thuc Dng, mch on
thuc m.
Kh Thi-dng l cc ca Dng cho nn mch
Hng m Trng. Mch Hng i v Trng u thuc
mch Dng.
Tit H-ch Dng cc sinh m, th l kh truyn
cho Thi-m, m trng th Dng tiu, mch Thi-m
th m cn t m Dng nhiu cho nn mch Khn i
m Trng. Mch Khn thuc m cn mch i v
Trng thuc Dng.
Mch Thiu-m thuc m v th mch ca n Khn
T m Vi. Mch Quyt-m l ch tn ca m v th mch
Trm on m n. n c ngha l trng.
Mch bnh l mch ca mt ngi khng b bnh
Mch vng l mch ng lnh.
Tu c 12 nguyt, con ngi c 12 kinh, c nhn
dng 12 qui phi (1). Tt c khng c ci g m khng
nhn theo ci l thng ging ca m Dng: l
nguyt ca tu, l kinh ca ngi, l qu ca Dch. Tt c
nh mt ton b ph-hp nhau.
- 290 -
Tuy nhin, trong 12 nguyt, tnh theo Gip v t , c
6 giai on u da theo ng vi thi vng. Tt c
u da theo 60 nht tnh thnh mt tu . Gip-t ca
sau tit ng-ch l Gip-t bt u . ng-ch l mt tit
nm trong thng 11. Nhn v nguyt c i tiu, thnh
nhun V th nn tit kh ca nguyt-phn khng ging
nhau v tin v hu.
Gip-t u d sao vn khng ra khi trong vng
ca tit kh ca thng 11. N phi c sinh ra trong vng
tit kh , n khng b s sm hay mun (tin hoc hu) m
thnh ln-xn. Gip-t k tip c theo th-t m tnh.
Trong mi nguyt, m Dng ca mt qu u bin t
di ln trn cho nn vn mch vng con ngi
cng i t tc ln th.
V-d: Thiu-dng vng vo 60 nht ca Gip-t
u tin, trong 30 nht u l giai on vng ca Tc-
Thiu-dng , 30 nht sau l giai on vng ca Th
Thiu-dng, cc kinh khc u nh th . y l php
bin ha nht nh ca m Dng , mt l-lun vng-
vng.
Nu bit r c php bin ha ny , tc l cc y-gia
thng c l bin ca m dng ng-hnh trong Tm
mnh . H s chn mch da theo thi v nht c
c ci no khng thuc mch bnh, cng khng mch
vng , l mch vng vy.
Hot B-nhn ch: iu 7 Nan chia lm hai on
vn. on trn ni v s vng ca mch ca Tam m,
Tam dng. on di ni v s vng ca thi ca Tam
m, Tam Dng . ng vo mt thi no , s hin ra
mt mch no .
u ca on vn c ni Kinh ngn, nhng khi
xt li trong Linh-khu v T-vn, ta khng thy c ch no
- 291 -
ni n on ny. Thin Bnh nhn kh tng lun tuy c
nhc n ni dung tng t nhng s lc hn. C l vo
thi ca Tn Vit-nhn c mt s ti liu c l-t ngang
hng vi Linh T,. hoc Linh T c ri nhng ngi
i sau lm tht lc i chng? Chng ta khng th quyt-
on thuyt no l ng. (313).

NH CHIC VNG NGC
Nh chng ta bit, m Dng giao cm hnh
thnh Thin-Nhn-a. Con ngi t tng ph kinh lc
u bm th Thin-a-kh v sng c ngha l tip
ni vi s vn-hnh ton-din .
Qua l-lun ca Kinh Dch cng nh ca Ni-kinh,
ta thy s vn hnh ton din trn khng i theo ng
thng m i theo vng trn. C th ni, t khi th y-hc
ng phng trn nn tng ca kinh Dch, xy dng lp
lun ca mnh ng vi cu Nguyn th phn chung
(Chng 4/ H t thng). Ni-Kinh bin cu ni trn
bng mt cu ni r hn : Chu nhi phc th nh hon v
oan= Xoay ht mt vng ri li tr li, nh chic vng
ngc khng u mi.
Chnh v n l vng trn cho nn khng th ly
iu m ngy nay chng ta gi l tin b khoa hc theo
ng thng so-snh hn thua c.
Chng 4 H-t thng truyn nhn mnh: Phm
v Thin a chi ha nhi bt qu.
S cm ca Thin a hp ri ly ly ri hp.
Nhng s ly-hp khng i qu chic vng ngc, tc l
chu mt vng ri tr li, tc l xut nhp, ni ngoi,
thng h khng i sai qu ci o ca mnh. Mt trng
hp no , chu k b chm li, hay i nhanh hn th c
- 292 -
xem nh l b bnh. Tr bnh l mt cch no
nhm ti lp ci chu-k trt-t m thi.

VN GIAO CM CA THIN A
Thon-t truyn qu a Thin Thi vit: Thin
a giao vn-vt thng d= Thin a giao th vn-vt
thng.
Thon-t truyn qu Li Trch Qui-mui vit:
Thin a bt giao vn vt bt hng= Tri t khng
giao th mun vt khng hng khi.
Thon-t truyn qu Thin a B cng ni:
Thin a bt giao th vn-vt khng thng.
Nu vn-vt c giao th mi c cm, mi c
sinh-ha, th s giao cm khng phi lc no cng
bm ly nhau. Tri li, c nhng lc vn-vt phi tch ra
di mt dng no , mt mc no th s nng
lnh ca bn ma mi thnh.
p :y l da vo ci tnh tr vy. Khi chng
Thon-t truyn qu Li Thy Gii vit: Thin a
gii nhi li v tc, li v tc nhi bch qu tho mc giai
gip sch, Gii chi thi i h tai! = Tri t c gii:
ci m m sm ma n ra, Sm ma n ra s lm cho
trm th hoa qu, tho-mc u nt v ra. Thi ca Gii
tht to rng thay!
Thon-t truyn qu Trch-Ha Cch vit:
Thin a Cch nhi t thi thnhCch chi thi i h
tai! = Thin a cch: tch ra th t thi mi
thnhthi ca cch tht to rng thay!
Chng 11 H-t thng truyn vit: Cho nn
ca ng gi l Khn, ca m gi l Kin. mt ng
mt m gi l Bin, qua li khng cng gi l
thng.
- 293 -
Thon-t truyn qu Li a D vit: Thin
a d thun ng, c nht nguyt bt qu nhi t thi bt
thc = Tri t nh vo l thun m ng, cho nn
mt Tri, mt trng khng i qu v t thi cng khng i
sai
Thon-t truyn qu Thy Trch Tit vit:
Thin a Tit nhi t thi thnh. = Tri t nh tit m
t thi thnh.
Nh vy, Thin a hp ri ly ng vi thi
th vn-vt mi thnh. S ly-hp ny vn-hnh theo
mt chu k vng trn m Ni-kinh gi l Chu nhi phc
th nh hon v oan. y l hnh nh p nht ca
CHIC VNG NGC m ngi xa tc lng
son li cho chng ta.
Ni cho cng, s ly-hp ri hp-ly s d vn-hnh
mt cch ti p nh chic vng ngc l nh vo lut
ng thanh tng-ng, ng kh tng cu.
Thon-t truyn qu Sn Li DI vit: Thin a
dng vn-vt = Tri t dng: nui mun vt.
D nhin ch dng y khng ch l nui sng
m thi. N cn mang ngha Thin a v vn-vt ng
nht t Thi-cc.
Ho t ho Cu Nh qu Trung-phu vit: Minh
hc ti m, k t ha chi = con hc ht trong mt ni kn
o no , con ca n (cng) ha li.
Vn ngn qu KIN vit: ng thanh tng-ng,
ng kh tng cu= ng thanh vi nhau th cng ng
nhau, ng kh vi nhau th cng tm n nhau.
Nh vy, trong chic vng ngc y, ta tm c
mt ci l quan trng nht trong y-hc ng-phng :
ng thanh tng-ng, ng kh tng cu. Nh vo
ng thanh v ng kh m kh huyt trong con ngi
- 294 -
vn-hnh, cng nh cy ctrong thin nhin c th
ng qui theo tng kinh mch ca tng hnh trong ng
hnh.Con ng vn-hnh ny theo khp hng: trn
di, trong ngoi khng ra ngoi chic vng ngc y:
cc Dng th sinh m, cc m sinh Dng, cc nhit
sinh hn, cc Hn sinh Nhit
ng Dung Xuyn t mt s vn v
ng kh tng cu trong sch Bn tho vn-p rt r.
Hi: Php bin dc thng da vo hnh, sc,
kh, v nhm phn bit ng hnh, phi hp vi tng ph,
ch tr trm bnh. l ging mi ln trong dc l vy.
Cn nh vn- hnh v l cng cm nhau li khng nm
ch hnh sc kh v.
V-d: H-phch c th hp thu dnh. Gii t
(), t-thch c th ht chm (kim), Dng khi
thch c th bc bay ln, rn s rt, rt s cc, cc s rn.
l tng ch, tng y (s). Tt c u khng nm
l-lun v hnh sc kh v. Ti sao vy?
Ta dng hnh sc kh v bin (phn bit) dc
chnh l kho v ci tnh ca n. Nu qu thc c c
ci tnh y th ci l v hnh sc kh-v cng y- .
Cho nn, phm khi bin v dc trc ht nn phn bin
v ci tnh. V-d nh T thch, nu lu ngy s thnh
thit: st. N chnh l m ca st. Khi n c th ht c
kim (chm) l theo l ng kh tng cu: con n
tm m. Nu lun v mt dc tnh th thch () thuc
kim, cn thit (st) thuc thy. T thch bm th dc
tnh ca Kim v Thy cho nn n quy thn. Trong php
ch tr n c th t trong thn hp thu ly kh ca Ph Kim
quy v can. H phch chnh l nha ca cy tng
nhp vo a ha thnh , tng l loi cy thuc Dng,
- 295 -
nha ca n thuc Dng-trp, tnh ca n l lm dnh
li, lu ngy n ha ri thnh ngng kt v ht dnh
li. Bi v trp ca n bn ngoi th ngng-kt li, nhng
dng tnh ca n li lim vo bn trong, khi chng ta
ch st, n s pht nhit, l Dng-kh pht ra ngoi,
th ca n l dnh. Khi ngng ch-st th lnh tr li,
l Dng-kh quay tr vo trong. Tnh ca n l thu-hp
cho nn khi gp Gii- (t) l n ht dnh li. Hn trong
con ngi thuc Dng v c tng trong m-phn ca
can huyt. N ging nh Dng-kh ca H-phch c
lim-tng trong m-phch. V th cng-dng ca H-
phch l lm an hn, nh phch.
Dng-khi-thch sinh ra trong vng hang ni
ca ni Thi-sn, n l ci cn ca vn-mu. Ni ny vo
ma ng khng tch tuyt , ma h li sinh ra vn
(my). l tch Dng thng ln trn, cho nn, c th ni
rng l ci ln Ha-kh bay ln cao, hoc c th l
theo vi nht-kh bay ln. Phm khi con ngi bnh m
Dng-kh b hm xung di , Dng-vt khng cn
cng ln ta dng n tr cho dng-kh c a cng
ln, bt ln. y cng chnh l ngha dng Dng tr
Dng m thi.
Hnh dng con rn l di, l n bm th Thy-
kh, n b i un-o, l n bm-th Mc-kh. thi, n
thuc t, tng n thuc hng bc, tinh (sao) n
thuc Thng-long. Nhn chung, ta bit loi rn bm th
hai kh Thy v Mc m sinh ra.
Loi rt (ng cng) sinh ra phng nam gia
vng t To Th, v ca n l i tn v n bm th
c kh To Kim sinh ra.
Loi rn s loi rt. l Kim ch c Mc, loi
rt s loi cc, chnh v loi cc bm th c tinh kh ca
- 296 -
thy-nguyt, sinh ra vng thp-a, bm-th kh Thp
Th sinh ra, Thp th thng To, v th loi rt s loi
cc. Loi cc s loi rn, l Phong thng Thp, ngha
ca Mc khc Th
Qua th-d trn, chng ta thy vn-vt ng kh
tng cu, nhng ngc li nu khc kh, s gy ra tnh
trng tng : s nhau tng phn: nghch nhau.
Di y l mt th-d v Hong-k v vn- b
T.
Hi: hong K c khi sinh ti Hn-trung , hoc
sinh ti Cam-tc, hoc sinh ti Sn-ty, hoc sinh ti Bc-
khu ngoi. Nay ch ni chung ly bc-phng lp
lun, ci l c ng khng?
p: Tuy khng tt nhin phi sinh phng-bc ,
nhng tnh ca n thc s l bm-th Dng kh trong
bc-phng thy sinh ra. Khi da vo lp lun bc-
phng sinh kh cng ch nhm vo ni m n c kh
m thi. V th, Hong-k loi tt nht vn l sinh vng
Bc-khu ngoi.
Bi v Dng kh trong Thin a u xut ra t
di hong-tuyn (sui vng) di lng t. Kh ny xut
ra khi mt t , ln trn n Tri thnh vn v v, khi n
thnh vt l v l . N giao ni con ngi thnh h-hp.
Tt c cng ch l kh ny m thi.
Dng kh trong con ngi xut ra t trong kh-hi
gia Thn v Bng-quang . N ln trn ton theo con
ng ca Tam-tiu, tc cc mn m, t ln n Ph
to thnh h-hp, b-tn ra n b-mao to thnh v-kh.
Tt c cng ch l kh ny m thi .
Trong ng-hnh, Thy thnh nht Bc-phng ,
v th loi thuc b kh tt nht vn l loi sn-xut ti
bc-phng .Loi Hong-k sn-xut ti Hn-trung, Cam-
- 297 -
tc, cn-th ca n phn ln l thc: c, kh khng
thnh, l rng li nh, t. Loi Hong-k sn-xut ti Sn-
ty th th ca n h rng hn, do kh c phn thnh
hn. Bn trong n c nhng l rng nhm thng kh. Tt
c khng u bng loi sinh ra Bc-khu ngoi, loi
y th ca n tht tha rng, bi v bn trong c nhng l
rng to nht vn-hnh Thy-kh, do ta bit c kh
ca n cng thnh . Nay xt Hong-k, ta thy r ca n
di n nhiu xch, mc tht su vo tn lng t hp dn
Thy-kh t Hong-tuyn trong lng t nhm a ln
sinh ra chi l bn trn. Kh tc l thy, dn thy tc l
dn kh. Bn trong r ca n c rt nhiu l rng tha, cho
nn n ht rt nhiu thy kh. V th m Hong-k kh rt
thnh v dng b kh. Trong con ngi, kh sinh ra t
Thn (h), n i t kh hi ln trn dc theo mn m t
ln n ming v mi, khng khc g nhng l rng ca
Hong-k a Thy-kh ln trn thnh chi l vy.
Nhng l rng ca Hong-k v vi cc mn m trong
thn th con ngi. Mn m y chnh l Tam-tiu. V th
gi Hong-k l loi trung dc tr Tam-tiuV li,
ngoi b ca Hong-k mu t-hc (tm en), y l mu
nm gia Thy v Ha. Duy c Hong-k bm th
Dng-kh trong Thy tr thnh mu c Thy Ha.
Tam-tiu thuc tng-ha. Dng kh trong Thy gi l
Thiu-dng . Hong-k thng rut, ging vi hnh ca
Tam-tiu , dn Thy-kh mc ra chi lN l loi
dc tr Tam-tiu. Ring v nhc l, nhc ca n sc
hong v cam, y l sc v ca Th. Hong-k mc su
nht vo lng t , li c c ci hu ca Th-kh,
v th Hong-k i b T.Ngi i nay khng bit cc
mn m trong thn th thuc Tam-tiu, li cng khng
- 298 -
bit cc lp m trong ni tng thuc T , khng bit c hai
cng lin-h nhau. Th lm sao bit c Hong-k b T
Th, t Tam-tiu!
Hong-k l mt v thuc, khi vo tng ph, n
i vo ni ng kh vi n, ni khc i, n ng qui
theo ci l ng kh tng cu ca Dch l.
C khi mt v thuc no , c sp xp chung
vo mt phng no , vai tr ca n c thay i
quy kinh mt cch tt hn. ng Dung Xuyn trnh
by:
Hi: Nhc-qu sinh ra phng nam, bm-th
ha-kh ca a nh sinh Ha, nhm nhp vo huyt-
phn. y l v dc dng trong Thn kh hon ca
Trng Trng-Cnh, nhm nu ln vai tr ha kh ca
n, ch ng khng cn dng n vi vai tr ha huyt na.
Ti sao th?
p: Huyt khng c kh th khng vn-hnh, Kh
khng c Huyt th khng ch ta. Hai ch kh v huyt
khng th tch ri nhau c. V li, vn- ha-kh
trong trng-hp ca phng ny , chnh l mt diu-
dng ca Trng-Cnh ch khng phi bn tnh ca
nhc-qu.
Kh ca con ngi sinh ra t mt ho Dng trong
Thn thc s l nh Thin Dng-kh do mi ht vo, tri
qua Tm-h , dn Tm Ha xung di giao cho Thn,
sau chng ng Thn Thy, ha kh bc ln trn xut
ra ming v mi . Trong thang Thn-kh hon, Trng-
Cnh thng x-dng a-hong, sn-dc, n-b, Sn
th-du sinh Thy, dng Linh, Trch nhm li thy. Sau
mi dng Qu dn dt Tm ha xung di
giao cho Thy, ri dng Ph-t phn chn Thn dng,
lm ng n kh. y chnh l vai tr ca nhc-qu
- 299 -
trong trng-hp ny.. Ta xem y l s s-dng mt cch
tuyt vi ca Trng-Cnh v Nhc-qu, ch khng phi t
Nhc-qu m c th ha kh. Nu nh ch dng n c
mi v Nhc-qu vi s dc v hp vi nhp huyt-phn
th phn ln s vo huyt phn ch khng phi kh-phn.
Li nh Qu-chi chng hn, sc xch, v tn, cng
nhp vo Tm v Can, tc l loi dc nhp vo huyt
phn, Th m Ng-linh tn v Qu Linh cam tho ng
v thang u dng n nhp vo Bng-quang ha kh.
y khng phi t qu-chi c th ha kh, thc s th Linh
v Trch Li Thy, dn Qu-chi nhp vo trong Thy
ha Thy thnh kh, ging vi nhc-qu trong Thn kh
ha, ta khng th ni ring Qu-chi c th ha kh.
n nh Hong-k ng vt thang, tr chng
huyt t, ng-quy t nghch thang tr than thng, tt
c u dng Qu-chi lm n thng cho huyt mch. Do
ta c th bit c Tm Ha sinh huyt, cho nn nhng
loi dc vt no bm-th c Ha-kh u nhp vo
Huyt-phn. l ci L ng nht:

Di y ti xin trch ra mt s v thuc
quy kinh theo ng kh tng cu:
D Xuyn ni: Dc v no bm th c
Thin Thy th nhp kh-phn, v no bm th c a
Ha th nhp Huyt-phn. Kh ly gc Thin, Vn ly
gc a.. Loi no kh hu nhp kh-phn, Loi no v
hu nhp huyt-phn. Nhp vo kh-phn th chay n
thanh-khiu, nhp vo huyt-phn th chy n trc
khiuMt th-d r nht v nhp kh-phn l nhn-sm
v Hc-k.
- 300 -
(trch t) v (d nhn), c hai u sinh t
Thy m Li Thy. C hai ging nhau m cng khc
nhau. D nhn sinh thn cy, do n ha kh i
xung di n dn Ph Dng t xung ti di .
Trch-t sinh t di r, do n ha kh i ln trn,
n dn Thn m t ln trn.
chung-nh thch hnh bung xung nh
tng ca Thin, th thuc Thch v Kim, v th n ch v
trn-ging Ph-kh.
Cp-gii sinh trong , c c kh Kim
v Thy, chonn n t ph Kim, cng ca n li chuyn
li Thy. S d n nh c suyn l v Thy hnh th kh
s c ha, khng cn m m lm tr-tc, cho nn cn
suyn s t n-nh.
Mch-thin-ng bm-th Thy m, c
th lm t ph thanh kh-phn..
Long (rng) l mt con vt thuc Dng trong
Thy. Ngi i dng Long-ct l thuc thch-phm
trong Th ch khng phi thuc thy-tc. Tuy nhin khi
n thnh long-hnh tc l n ly t gc Dng-kh
ca Thin Nht Thy sinh ra. Nhng khi n thnh
long-hnh (hnh ca rng) n li khng ln c, v n
gi: mn thch lm cht ri tim tng trong lng
t. N vn c bm th Dng kh ca Thin Thy
ri quy tr v lng t , v th n c th tim-np Thn-
kh, thu-lim Tm-thn, l ngha ca kh tim-np
ni long ct vy.
Trn y l mt vi v thuc m tnh qui kh-phn.
Cn nh nhng v quy huyt-phn u c c v ca
- 301 -
a Ha sinh ra nh ng-quy, xuyn-khung chng
hn. Bi v huyt trong thn ngi do trp ca Trng V
ri c c Tm Ha ha thnh mu xch, l huyt.
Khi thnh huyt n trn sang mch chuyn ti Bo-
cung do Can lm ch. V th phm cc loi dc nhp vo
huyt-phn u c c v ca a Ha ri li kim nhp
vo Can Mc.
ng-quy tn kh, l c c v ca a
Ha, kh ca n vi n, n c ci tnh ca Mc ; cho nn
cht ca n trn nhun v c c ci Thp ca a. Cho
nn n c th ha trp, tr Tm sinh huyt vn-hnh ti
Can.
Xuyn-khung v cng tn kh, n c c
ci tnh Ha lit ca Mc Ha, cht ca n khng nhu-
nhun, tnh chuyn chy trn, cho nn ch v hnh huyt
Tm v Can.
iu 30 Thng-hn lun c cho dng Cam-tho
can khng thang cng nm trong -ngha ng kh
tng cu.
Thin a nh vy l vn-hnh theo con ng
ng kh tng cu v khng bao gi i qu vng trn
ca chic vng ngc.
Tiu-tng truyn ho Cu Nh qu a-thin
Thi vit: V vng bt phc, Thin a t d = Khng
c ci g i m khng tr li. l mc nh ca Tri
t vy.
Thon-t truyn qu Sn-phong C Vit:
Chung tc hu th, Thin hnh d. = Chung th t c thy
l s vn-hnh ca Tri vy.
Thon-t truyn qu a Li Phc vit: Phn
Phc k o, tht nht lai phcPhc k kin Thin a
- 302 -
chi Tm h. = Phn ri phc theo ng vi Thin o.
ng 7 ngy tr liqu Phc cho ta thy c ci Tm
ca Tri t.
Thon-t truyn qu Li Ha Phong vit: Nht
trung tc trc, nht doanh tc thc. Thin a doanh h d
thi tiu trng. = Mt Tri ng gia tra ri th phi
x, mt trng y ri th phi vi. Tri t y vi cng
tiu v trng vi thi ca n.
Dch nh vy l theo thi bin-ha, bin n
cng n cc ri th li bin, bin thng, thng
cuChng 2 H-t h truyn vit: Dch cng tc bin,
bin tc thng, thng tc cu = Dch (bin) n cng
th li bin, bin c th thng, thng c th cu:
bn
D sao , tt c nhng cu ca Kinh Dch ch c tnh
cch ca ci l, khi ng dng vo y-hc ta s thy r
hn.
Tt nhin, c mt iu m Kinh dch khng ni r
ra nhng c Ni-kinh b sung. l, nu ni con ngi
m s vn-hnh do mt l do no nghing hn v
thnh hay v h th chic vng ngc xem nh b tan
v: l bnh . Mt ln na, chng ta thy, cha bnh
theo quan-nim ca ng-phng l tm cch hn gn
chic vng ngc v cng qu gi y m thi.
Thin Lc v ch a lun (T-vn 68) gii-thch
r hn v vn- thng ging c bin-ha: K-B
vit: Thng d nhi ging, ging gi v thin; ging d nhi
thng, thng gi v a. Thin kh h ging, kh lu vu a,
a kh thng thng kh ng vu Thin.. C cao h tng
chiu, thng ging tng nhn, nhi bin tc h = K-B
ni: (kh) thng ht ri li ging, gi ging thuc Thin;
ging ht ri li thng, gi ging thuc a. Thin-kh
- 303 -
ging xung th kh lu-hnh a, a-kh thng ln th
kh bay ln Thin. Cho nn, (kh) cao (Thin) v h
(a) cng gi nhau, nhn thng mi c ging, nhn c
ging mi thng, c vy th mi c bin (ha) xy ra
vy.
Trng Cnh-Thng ni rng Thin-kh ch v
ging, nhng do c thng th mi c ging, tc l kh
ging li t a thng ln. a-kh ch v thng, nhng
do c ging th mi c thng, tc l kh thng li t
Thin ging xung. y l mt ci l k diu ca Thin
a thay nhau dng s. Thin-kh lu hnh a, a
kh bay ln Thin. Kh cao Thin, kh thp a
cng ku gi nhau cm nhau, do thng m c ging,
do ging m c thng. Thng v ging cng lm nhn
cho nhau, th l bin-ha hin ra vy.(ngi tu hnh
nn nghin-ngm ci l thng ging ny m lo sa mnh
gip i)
L bin-ha t Kinh Dch n Ni-kinh c
a vo y-hc p-dng t l-lun n lm-sng tht rng-
ri v tuyt-vi.
ng Dung-Xuyn m-t vn- thng ging
trong bn tho vn-p (iu 24): y l vn- ly
bn: gc m Dng trong Thin a. Nu ly gc
Dng th kh lm ch, nu ly gc m th v lm ch .
Kh lm ch th vn-hnh ln trn v t ra n ngoi , v
th thng th kh ph (ni ln) c th chy ln thng-tiu
v pht ra biu. V lm ch th vn-hnh vo trong v t
xung n di, v th ging th kh trm c th vn hnh
l v t n H-tiu. Kh ly gc Thin v V t
thnh a. Ni-kinh ni: Tri nui ngi bng ng kh,
t nui ngi bng ng v. Loi no ly gc Thin th
thn (thch gn-gi) vi trn, loi no ly gc a, th
- 304 -
thn vi di. Th l ci l thng ging ph trm c
r ri vy.
Ci l thng ging ph trm trn y ca ng
Dung-Xuyn da vo Ni-kinh T-vn pht-biu.
Trong mt s dc-tnh, s hi ha gia kh v v, gia
thng v ging, gia tng phn tng thnh to
thnh mt l-lun su-sc trong ton b bnh-l v iu-tr
l ca y-hc ng-phng.
S su-sc ny vn ly cn-bn ci l ng kh
tng cu v cng tt bin, bin tt thng ca chic
vng ngc khng u mi m Ni-kinh m t m
thi.
ng Dung-Xuyn trnh by trong Bn tho
vn-p:
Hi: (iu 18) Loi no c c Ha v thuc
kh cng u c c Hn tnh ca Thy, ngha l n c
th thanh Ha. Vy ti sao Ngi-dip, C-ch, Ba-kch,
Vin-ch tt c cc v trn u thuc Kh vy m cng u
c th b Ha ?.
p: Khi no (v) kh n cc th ngc li n
s c c ci tnh ca Thy. Cn nu nh vn l vi -
kh th n vn cn tn li ci bn-tnh ca Ha, v th n
c th b Ha. V li trong ci vi kh (kh nh) t phi
cn mang ci tn-n, l v n khng thun kh vy.
- Ngi-dip v kh m kh n, nhung ca n c th pht
Ha, v th dng n n Can b Ha.
- c-ch, ba-kch v kh kim tn-n. C ch
sc en ht cng dng n Thn. Ba-kch sc tm r
thc dng n Can.
- vin-ch hnh cc nh cho nn n nhp Tm , v
li kh cng nhp Tm, tuy nhin n kim tn-n dng
- 305 -
b Tm Hakhng th ch da vo v kh m
lun.
Hi: (iu th 19) Tn l v ca Kim. Tnh ca Kim
l ch v thu. Nay xt li loi dc c v tn, ta thy
chng u ch v tn ch khng ch v thu. Ti sao?
p: Phm kh v v ca dc gm th v dng
khc nhau. Chng tng phn nhng li tng thnh . Cho
nn loi no c c v ca Kim th cng c c kh
ca Mc. Mc-kh th t ln trn v v th m v tn ch
tn ch khng ch thu. Kh ca Mc l n, c th kh hn,
kh ca Mc l tn c th kh b.
Bc-h tn m cht li khinh (nh), kh ca
n tht nh v bng. V nh (khinh) cho nn kh ph, v
chy n tn b mao nhm lm tn Hn-kh , v bng ()
cho nn kh thng v ln trn n u mt v kh c kh
Phong Hn.
Kinh-gii tnh ging nh Bc-h,, cho nn c
th tn kh b mao, nhng cht v v so vi Bc-h th
hi trm hn cho nn c th nhp vo Huyt-phn, tn kh
vng c-nhc.
Tn-di, hoa trn ngn, tnh ca n cc thng,
kh ca n v tn, kh tn cho nn c th lm tn c kh
Phong Hn vng ca no v mi.
Khng-hot ,c-hot , r ca n cc
su v di, n c c Thy-kh di hong-tuyn thng
ln trn sinh ra chi l, v vi Thi-dng kinh trong
thn th con ngi bm-th Dng-kh trong Bng-
quang pht ra n kinh mch. V ca n tn, kh ca n
- 306 -
lit v th n nhp Thi-dng kinh lm tn kh Phong
Hn u v c. Ring c-hot li c mu en do n
kim nhp vo Thiu-m ri t n Thi-dng, n c
th lm tn kh Phong-hn lng v ct sng.
T-tn hnh nh, sc hc cho nn n nhp vo
Thiu-m kinh, Thiu-m l tng ca Hn Thy. Khi hn
th Thy-kh trn ln trn. T-tn c th lm tn c Hn
kh ca Thiu-m cho nn cng c th ui c Thy-
m.
Phng-phong th tn m v cam cho nn nhp
T lm tn kh Phong-hn c nhc.
T-t sc tm, nhp huyt-phn, v tn, kh
hng, c th lm tn c kh phong-hn huyt-phn.
H-t nhnh ca n vn ra 4 pha, dng n tn
ra n t chi.
T-cnh rng gia, c mng trng, dng
lm tn kh trong bng.
T-t ht cng chc, dng n lm vn-hnh
v ging Ph-kh, hnh m.
Chng ta thy, cng l v tn m li c s bt-ng
gia r, nhnh, ht v l. Chng ta nn xem chung cc tnh
v khinh trng, thng ging ri phn bit ra tr.
Qu-chi c th tn ra t-chi, sc v v ca n
ging vi T-chi, nhng qu-chi hi cng chc hn v th
Qu-chi kim lun chy n cn ct, trong lc T-chi
ch c th chy n c-nhc.
Nhc-qu so vi (qu) chi th v hu hn, kh
cng ngng t hn, l ch ln n cc ca Mc tnh;
- 307 -
th i tn th i n, c th lm ch cho Tm Ha. y l
loi dc chuyn v Mc sinh Ha, k thc l loi dc
dng lm n Can. Can l m ca Tm. Khi bnh h, ta
lo b cho m , Tm v Can u iu hnh huyt-phn, v
th Nhc-qu c xem l loi dc lm n huyt.
Trong Thn kh hon, Trng-Cnh dng Nhc-qu
tip nhn v a Ha ca Tm Can quy xung Thn, cng
vi vai tr ca Ph-t, Thc-a, Phc-linh lm cho
tnh ca Nhc-qu nhp Thn. l s diu-dng ca
Trng-Cnh, ch khng phi t Qu c th i vo Thn
c. Ngay Nhuc-qu v Qu-chi cng l mt vt m cch
dng li khc nhau, c ngha l phi phn bit v hu v
bc nh thng ging . Khi no c loi no mang v tn
th u mang tnh n ca Mc. Qu ng l Mc m li
mang tnh n v th n c xem l loi chnh dc
lm n Can.
Ng-du, Tiu-hi u c tn v v kh
n ca Mc.
i- l r ca tho (c) t quy v H-tiu.
Tiu-hi-hng l loi tho-t. Phm tnh ca
t: ht u ch v h ging. V th hai loi trn u c
th lm n vng H-tiu, Bo-cung v Bng-quang.
Ng-du v tn m mang thm kh, tnh ca ht li
ch v h-ging, v th n ging v Thy-m, hnh tr kh.
C-ch v Cu-t u c mu hc m n. Mu hc l
mu ca Thn-thy. Ht li ch v h ging . V th hai v
ny u c th n Thn.
Ph-t sinh ra di r, n khc vi chi, dip, b,
ht v th n khng nhp vo vng Trung v Thng-tiu.
- 308 -
Sc ca n l thun hc nhng v th tn rt lit (). N
bm th c kh nht Dng trong qu Khm . N ch
i vo H-tiu m thi nhm ph-tr v b cho Dng-
kh, cc Dng, cc m u c c. Tnh lit ca Ph-
st chnh v n l loi c tnh thun l Khm Dng, c
th i c.
Ph-t v Nhc-qu, tnh ca chng khc nhau.
Nhc-qu th b Ha, n bm th c kh ca a nh
sinh Ha m sinh ra. Ph-t li tr nhit, nhit sinh ra t
trong Thy, n c c Dng-kh ca Thin nht sinh
Thy m sinh ra. V th Ph-t thun nhp kh-phn
tr Dng, thuc loi dc ca Thn v Bng-quang
Phm cc loi n-dc u bm-th Mc-kh, duy
c Ph-t l bm-th Dng-kh trong Thy, n l loi
dc chnh-yu lm n Thn t Dng . Tm li, loi
no bm-th Mc Ha l c a nh chi Ha. Tm li,
loi no bm-th Mc Ha l c a nh chi Ha, loi
no bm-th Dng kh trong Thy l c Thin nht chi
Dng.
Tm li, qua cc loi dc ni trn, chng ta thy
dc chnh l mt dng hu-hnh ca m Dng. Con
ngi cng l dng hu hnh ca m Dng . Khc nhau
l mc- bm-th c v m Dng ni mi nhn-
vt hay l dc-vt m thi. Con ngi bm-th c
ng-hnh chi t kh mt cch ton din v hon-chnh,
trong lc mi loi vt ngoi con ngi ch bm th
c mt n 2 kh m Dng ni ng-hnh m thi.
iu quan-trng y, phm-vi y-hc ng-phng, mi
vt sau khi bm-th kh m Dng, n s tip-tc vn
hnh theo kh m n bm-th c. N vn-hnh theo
tnh, tc l theo ng kh tng cu, ng thanh tng-
- 309 -
ng. Trong qu-trnh ng thanh kh , n bin v
ha theo tng giai-on kh ha ca mnh ng nhp vi
bin ha ca Tri t. l cng th bin, bin th
thng
Mt loi cy c, thch kim no khi c cc nh
y-hc cho ngi bnh ung vo bng, n s tip-tc
hnh kh ca mnh n ni ca n. Ta gi l quy . C
mt iu phi l ng-hnh ca tho mc, thch kim s
khng bao gi quy sai ni qui-nh ca chnh n.
Nu c mt v thuc no lm cht ngi, l
li ca ngi thy thuc, tc l v tng cm binh a
qun-s ca mnh i sai hngm thi.

Chng ta tip-tc gii-thiu v vai-tr ca Mc:
Hi: (iu 20) Tnh ca Mc l tn , ti sao v ca
n li toan v li ch v thu lim?
P: y cng l vn- tng phn thng thnh. L
ci l Kim giao-hp vi Mc . Loi dc no c ci v
ca Mc th cng c c ci tnh ca Kim. V th
toan v th ch thu-lim.
Ng-v t ch v khi nghch lm cho kh i ln.
Bi v kh xut ra t di rng, ni bo-tht ca kh-hi,
n i dc theo Xung-mch ln trn nhp vo Ph, Bo-tht
do Can iu-hnh. Nu Can b hn th kh ca Bo-cung v
Xung-mch mang theo thy-m i ln trn xung v Ph
gy thnh chng khi suyn. Nu Can b nhit th kh ca
bo-cung v Xung-mch s dn bn Ha ln trn xung
vo Ph gy thnh chng khi suyn.
Ng v toan lim Can Mc, lm cho Mc-kh bnh
khng nghch ln, nh vy Thy v Ha s khng xung
ln gy thnh bnh. y l toan v nhp vo Can li c
- 310 -
c ci tnh thu-lim ca Kim cho nn mi hiu-qu nh
trn. Ng v t cng vi toan m cht li nhun, ti bc to
m rng mang ci tng khng-h trong Ph. N sinh ra
trong khong l, tnh ca n khinh m ph (nh m ni),
v th cng nng ca n l lim-ph, sinh tn dch. Ng-v
t lim can lim Ph, bi v tnh v v ca n cng
trm.
Ng-bi t chuyn ch v lim Ph, v tnh v ca
n hi ph.
Anh-tc xc cng lim Ph, dt ho, dt t li nh vo v
toan ca n khng nhiu, ti ht ca n rng m c ngn
tng trng cho ph v ngn ca mn m, v th tnh thu-
sc ca n khng ring nhp vo can m c th nhp vo
Ph nhm thu-lim nghch-kh, thu ch (ngng) t li (tiu
tiu).
Bch-thc r ca n v toan, cho nn ch v lim can
Mc, ging Ha hnh Huyt.
Sn th du toan m cht nhun, chuyn nhp vo can
t-dng m-huyt.
-mai v cc toan dng lim can mc, c th ha vu
trng (giun), c th tr c vng tht thng, y l Mc
khc Th, theo php toan thu-lim.
Sn-tra lm ha c tht b tch li, ging vi ci l toan
v -mai vy.
Ngay trong cc v thuc, lut lut cng tc bin,
cc tc phn c biu-hin rt r.
Hi: (iu 22) Toan ch v thu-lim, nhng i n cc
li c th pht th (i) . Ti sao th?
p: Tn ch v thng tn, nhng tn i n cc li ch
v n ging. Toan ch v thu-lim, nhng toan n cc
th s vt tr ln thnh th (i).
- 311 -
ng-Dung Xuyn nhn mnh:
Vt thng cc tc phn h, vt h cc tc phn thng =
vt khi ln n cc th quay ngc tr xung, vt khi
xung n cc th quay ngc tr ln.
ng ni tip: C xem i v tiu si-h thang ca
Trng-Cnh, tr v chng th nghch do Can Ha gy ra,
Ng-th-du thang tr v chng th nghch do Can Hn
gy ra. iu ny cho chng ta thy, phm cc chng th
(i) t phi km theo kh t ln trn ca can Mc th mi
pht th, thm na ta cng bit rng kh mun a ln
th th phi can kh thng hnh mi th c.
Mt trng-hp khc na l loi dc v hm c
th c Ha tnh hay khng.
Hi (iu 23) Nh nhng lp lun trnh by
trn, nu loi dc no c Thy hm th phi c ci tnh
ca Ha. Vy ti sao Ton-phc hoa hm m li nhun
ging m Ha, Trch-t hm li nhun li Thp nhit,
Cn-b, hi-to hm nhng li thanh can Ha, Mang-tiu,
Hn-thy thch hm nhng li t T ha. Nh th l cc
loi trn u c v ca hm v u c ci bn tnh ca
Thy nhng ti sao khng thy v no c bin thnh
Ha tnh?
p: V no bnh th khng ri bn tnh ca n,
v no cc th t s bin ci bn tnh ca n.
V-d: V no v kh th chnh l loi dc dng
n Tm Ha, th nhng nu n l i kh n s ngc
li thnh Hn. Cng nh th, nu v l vi hm th u bm
th kh Hn Thy, cn nu nh n thuc loi i hm, n
s bin thnh nhit. Trong qu Ly c chn m, trong
qu Khm c chn Dng, l ci l nht-nh. Nay
xt:
- 312 -
Ton-phc hoa v hm, hoa sc hong, nh vo
mc ri m sng, c kh ca Kim nhiu, c kh ca
Thy t, v th n dng nhun li Ph Kim, trng hp
ny khng th xem n l thuc thun hm lun.
Cn-b, Hi-to u sinh trong nc, v vi
hm li c ci cht ca loi tho, y l loi vt bm
th hai kh Thy v Mc, v th chng c th thanh Ha v
nhun can Mc.
Hn-thy thch c c ci tnh ca thch nhiu
v tuy hm nhng khng nhiu , v li ni ca loi thch
ny c th sinh Thy, tri chy ra m thnh sui (tuyn)
l loi thch ny c Thy-tnh v th n c th dng
thanh nhit.
Mang-tiu hm v tuy nng nhng cha n ch cc
v th n vn gi tnh ca Hm Thy, c th dng i
h Ha. N vn thuc bn tnh ca Hm Thy ch cha
phi thuc trng hp hm cc th bin-ha.
n nh Ha-tiu th v mn rt nng cho nn n
ngc li bin thnh tnh ca Ha v th n c th dng
t. y chnh l Ha trong Thy.
Khi chng ta n mui nhiu phi kht nc, l v
hm chy vo huyt sinh ra nhit
Chng ta ni kh nhiu v m Dng . m
Dng c biu-hin ra bng th tc, tng-ph, kh-
huyt, Thy Ha ni con ngi, ri n tn cam hn nhit
m mi loi v dc bm th cKhi no tng-ph,
kh huyt hay Thy Ha ni con ngi vn-hnh iu-ha
vi Thin a trong chic vng ngc khng u mi,
l bnh nhn. Ch khi no do lc dm t-kh bn ngoi,
- 313 -
hoc do ng ch tht tnh bn trong lm tan v chic
vng ngc th Dng s ri m. Ty theo mc lm
cho m Dng trong con ngi b xa cch m con ngi
bnh nng hay nh hoc i n ch cht.
Nguyn-l ca y-hc ng-phng l mt n lc
khng ngng t ngn xa nhm ngn chn trc bnh tt
bng cc phng-php nga bnh sau mi tr bnh.
Sch Y-hc nhp-mn (phn Tp l m u) vit:
Bo dng d tr dc lc, nhc chuyn th dc nhi bt
tri dng tnh tc dc dic nan hiu. C nhn giai tin
dng tnh, bt d nhi hu phc dc= (sng bng ) bo
dng tr cho sc mnh ca dc, nu nh ch chuyn
da vo dc m khng bit n vic dng tnh th dc
cng kh c hiu qu. Ngi xa u (sng theo phng-
php) trc tin l lo dng tnh, khi no (bnh vn)
khng ht, sau mi ung thuc.
Bo-dng hay dng-sinh l sng th no cho
kh huyt vn-hnh ng theo ng thanh tng ng,
ng kh tng cu theo ng hng ni ngoi, thng
h trong con ngi n khp vi Thin-a. Khi m ni
ngoi b ngn v thng h, Thy Ha khng cn giao
nhau na, ta s nh vo cy kim chm vo huyt-o
iu kh, nh v dc tn cam no ung vo ngi
iu-kh. Trong phm-v hn hp ca quyn y-o ny, ti
ch xin trch p-dng Kinh Dch nh mt nguyn-l ch
o cho y-hc ng-phng.
Thin in cung (Linh-khu 22) v thin Quyt
bnh (Linh-khu 24) u din-t li tnh-trng quyt -
nghch gy bnh.
Sch Thng-hn lun (Thi-dng thin, trung)
c ghi mt trng hp bnh do kh Thi-dng b nghn
ngc khng xut nhp c nghch trong khong hung
- 314 -
cch, do bn trong n lm ng n cc tng. Php tr
l phi da vo Thiu-dng ng vai cht ca t ,
a t kh i ra ngoi, to cho s vn-hnh ca chic vng
ngc c ni tip tr li.
Thng hn ng lc nht, trng phong, vng lai hn
nhit, hung hip kh mn, mc mc bt dc m thc, Tm
phin, h u, Hoc Hung trung phin nhi bt u, hoc kht,
hoc phc trung thng, hoc hip h b ngnh, hoc Tm
h qu, tiu tin bt li, hoc bt kht, than hu vi nhit,
hoc khi gi, d Tiu Si-h thang ch chi.
Dch-ngha (vi thin ch ca Trn Tu-Vin):
Thng-hn n ngy th 5, th 6 ( l kinh truyn
i ht 1 vng, kh ang ti quyt-m. N ang da vo
kh trung-hin l Thiu-dng lm cht ca xoay, thm
vo l bnh trng Phong. (Chng by gi l) vng lai hn
nhit ( l ci tng ca cht ca ca Thiu-dng
).Ngc l (b-v ca Thi-dng), hng sn l (b-v ca
Thiu-dng. Thi-dng khng xut ra c, Thiu-
dng khng ng vai tr cht ca, v th s thnh chng
kh mn. (Ch mc gm ha v hc, y l ha
phc minh b ut m khng ui ra ngoi c, cho nn
n gy ra trng-thi) mc mc: yn lng. (Mc v Ha b
ut bn trong n ni lm chi lc ca v khng ha, v th)
khng mun n ung. (Mc v Ha giao mt cch
khng cho nn gy thnh chng) Tm phin. (Tnh ca
Mc l a iu-t, n s thng ln trn, cho nn) thng
hay i.(Bnh-kh ang ti Thi-dng, cn kinh-kh th
ang ti Quyt-m .Kh trung-hin ca Quyt-m chnh
l Thiu-dng ch v cht. Kh ca Thiu-dng du-
hnh Tam-tiu bn ngoi tng ph, 11 tng cn li u
c quyt-on Thiu-dng, n s hoc chng ny
- 315 -
chng kia ) hoc (n can thip n Tm m khng n V,
cho nn lm cho) trong ngc phin m khng i, hoc (n
can thip n To kh ca kinh Dng-minh, cho nn lm
cho) kht, hoc (n can-thip n T-kh ca Thi-m, s
lm cho trong bng b thng, hoc (n can-thip n can-
kh ca Quyt-m, s lm cho) di sn b b cng, hoc
(n can-thip n Thn-kh ca Thiu-m, s lm cho)
di Tm b hi-hp (a n) tiu-tin bt li, hoc
(Thi-dng ang nng theo ci cht ca Thiu-dng,
ang c ci th mun thot ra ngoi, nh vy s) khng
kht, thn mnh hi nhit, hoc b ho ( l n can-thip
n Ph-kh ca Thi-m. i! Cc huyt kinh du ca ng
tng u nm lng do Thi-dng lm ch, trong lc
kh ca ng-tng li sut ra t ngc v cng do Thi-
dng lm ch. Nay kh ca Thi-dng b nghch lng
ngc m khng thot c ra ngoi do , d n khng
lm can-ng n chn hnh tng bn trong, nhng n
cng lm can-ng n tng-kh v hnh bn ngoi ri
hin ra cc chng bnh thuc tng. Vy nu khng nh
vo sc chuyn-ha ca ci cht ca ca Thiu-dng th
khng th no lm cho t kh ang can-phm bn trong
thot ht ra ngoi c. Mun vy, phi) dng Tiu Si-h
thang (tr cho cht Thiu-dng) lm ch.
ng Dung Xuyn sau khi m t cc mn m v
khi m bn trong thuc v Tam-tiu v T, cn tu-l
mi l biu ca Tam-tiu, ng ni: Khi t kh ti tu-l,
n xut ra tranh vi Dng th hn , nhp vo tranh vi
m th nhit, v th mi c chng vng lai hn nhit.
Ngc v hng sn l ni ni tip ca cc mn m.. Khi t
kh ti cch mc s lm cho ngc v hng sn b kh
mn. m Ha ca Thiu-dng du-hnh khp Tam-tiu,
bn trong n thng vi Bo-lc, khi Ha b ut khng
- 316 -
iu-t c s lm cho bnh nhn thch yn-lng (mc
mc). Phm khi con ngi ung nc, nc s t v tn ra
n cc mn m, i xung di theo mn m nhp vo
Bng-quang. Phm khi con ngi n thc-vt vo, n
c ha thnh trp-dch , ri t trong Trng V theo
ng mn m t n cc tng, Nay nu t ti cc mn
m th thy s khng i xung c v th s khng mun
ung nc.Trp-dch nu khng tiu, khng vn-hnh th
khng mun n. Chng Tm phin l do tng Ha ca
Tam-tiu hp vi bn trong ca Bo-lc. Chng hay i l
do bi Tam-tiu l ph hnh thy m nay Thy li khng
i xung c na v th mi ngc tr ln i, hoc do
Tm Ha lm cho lng ngc b phin do Thy khng
nghch ln trn th s khng b i, hoc Ha ca Tam-tiu
lm tiu Thy, s b chng kht, hoc kh ca can-cch
bcvo trong, trong bng lm cho bng au, hoc t kt
hai khi m bn hng sn lm cho hng sn b b-mn,
hoc Ha nhc, thy thnh trong Tam-tiu lm cho Thy-
kh nghch trong khong cch mc di Tm lm cho di
Tm b hi-hp, hoc ph Tam-tiu khng nhit s khng
lm tiu kht, t-kh ti biu ca Tam-tiu, tc l trong
khong tu-l s lm cho thn b hi nhit, hoc n i
trong mn m ln n Ph xung vo yt hu thnh m
Ha, phm vo Ph thnh ho. Ni tm li, bnh trn y
u do Thy Ha trong mn m ca Tam-tiu b ut m
thnh bnh. Tt c u nh vo vai tr ca Tiu Si-h
lm tn Ha ging Thy lm ch tr. Phi ty chng gia
gim
Tiu Si-h thang phng:
Si-h (na cn) Hong-cm (3 lng) Nhn-sm (
3lng) Cam-tho 3 lng) Bn h (na thng, ra
- 317 -
sch) Sinh khng (3 lng ct ming) i to (12
qu, b ra).
7 v trn cho vo 1 u 2 thng nc, sc cn 6
thng b xc, ri li sc thm cn 3 thng, ung m mt
thng, ung ngy 3 ln.
Php gia gim: Nu ngc phin m khng i th b
Bn-h v nhn-sm, gia thm mt qu Qua-lu-thc, nu
kht nc, b Bn-h gia nhn-sm ln nhiu hn, ln n
4 lng ri, Qua-lu 4 lng, nu au trong bng, b
Hong-cm, gia Thc-dc 3 lng. Nu di hng
sn b b cng, b i-to gia Mu-l 4 lng. Nu di
Tm hi-hp, tiu-tin bt li, b Hong-cm gia Phc-
linh 4 lng. Nu khng kht nc, bn ngoi hi nhit b
nhn-sm gia Qu 3 lng. Ung m cho ra t m hi bnh
khi. Nu ho b Nhn-sm, i-to, Sinh-khng gia
Ng-v-t na thng , can-khng 2 lng.
Trng Lnh-Thiu ch: y l kh ca Thi-
dng khng th ra vo bng con ng ngc v phi b
nghch trong khong hng sn v ngc . Bn trong n
can-ng n tng-kh, chng ta nn bit l n phi c
a ra ngoi bng con ng cht ca ca Thiu-dng.
Si-h mc mm non vo thng 2, n cm kh nht
dng s sinh, hng kh ca n bay thng ln my xanh.
N li bm-th c kh ca Thi-dng, v th n c th
i theo vi ci cht ca Thiu-dng lm t kh ca
Thi-dng.
Bn-h sinh ng vo gia ma h , n cm kh
nht m sinh ra, theo vi m-kh thng ln.
Hong-cm kh v kh hn, bn ngoi thc, bn
trong rng, n c th gii ci nhit bn ngoi ca hnh -
thn.
- 318 -
Cam-tho, Nhn-sm, i-to tr cho T th
Trung-tiu, i t Trung-tiu ra ngoi.
Sinh-khng nhm lm pht tn v truyn thng.
y l phng i t trong t ra ngoi.
Trong php dng thuc, Tha-kh thang ca
Trng-Cnh cng ng-dng ci l ca Kinh Dch vt
cng tc bin m chng ta s thy qua Dng-minh bnh
sau:
Dng-minh bnh, mch tr, tuy hn xut, bt hn
gi. K thn tt trng, on kh, phc mn nhi suyn, hu
triu nhit gi. Th ngoi dc gii, kh cng l d. Th tc
tp nhin nhi hn xut gi, th i tin d ngnh d, i
Tha-kh thang ch chi. Nhc hn a vi pht nhit hn
gi, ngoi v gii d, k nhit bt triu, v kh d Tha kh
thang. Nhc phc i mn bt thng gi, kh d Tiu
Tha-kh thang, vi ha v kh, vt lnh i tit h.
Dch ngha:(li thin ch ca Trn Tu-vin)
Dng-minh bnh, mch tr (y thuc Dng-t
nhp vo l m. Tuy nhin nu ch ni v mch thi th
cha bng chng, t phi dng chng m hi ra
bit c rng Dng nhit ang chng nng bn trong .
Tuy nhin, nu cng ch ni v m hi thi , cng cha
bng chng). Tuy m hi ra (y l thuc Dng nhit
ang chng nng bn trong th cho d l biu cha gii
cng thng c chng ra m-hi , nh vy phi thm) bt
hn (mi on-nh rng biu chng c gii.
Tuy nhin, d cho l biu-chng gii, cng phi nghim
thm l-chng. Dng-minh ch c-nhc, khi t-kh ti
biu Dng th thn mnh nh v d xoay tr, nu n nhp
vo l m th) thn mnh tt phi nng-n. Khi t-kh kt
bn trong , n s lm ngn tr vic h-hp v lm cho) kh
th b ngn, bng y (kh c th xung di thng,
- 319 -
th ca n l phi nghch ln trn) m (gy thnh)
suyn. (Trn y l nhng chng thuc i Tha-kh. Tuy
nhin, cn phi c thn b nhit ri tin ti nhit cng
cao bit chc rng nhit-t trn trong v, by gi
mi c th ch ra ci thc ti ca n , v th mi ni) khi
no c nhit cng ln cao th l bn ngoi mun gii,
c th tn-cng bn trong. (Li phi xt thm vn- m -
hi khp ngi do nhit chng m ra, bin thnh m-hi
t m tay chn. Khi no nhit v m-hi u lim,
dt, biu-l r rng y l chng trng ca tay chn thc
s thuc v Dng-minh V lm ch, ta mi nm c
thc ti ca n). Tay chn t m bi m-hi , y chnh
l lc m i tin b cng (nn dng) i Tha-kh thang
lm ch .
Nu (ngi bnh) m hi (tuy c) ra nhiu, li hi
pht nhit, hn, bn ngoi cha gii (khng th tn-cng
bn trong. Cho d l khng hn nhng) nhit ca h
khng ln cao hn ( l V cha ton thc) cha th dng
n (i) Tha-kh thang. Nu (ngi bnh) bng b to,
y (i-tin) khng thng (phm khi no khng thy
nhit ln cao, ch c th) dng Tiu Tha-kh thang nhm
lm ha phn no v-kh, nhm ng cho tiu chy ra
qu nng.
i Tha-kh thang phng ()
i-hong (4 lng, ra ru)
Hu-phc (na cn, co b v, nng)
Ch-thc (5 qu,sao )
Mang-tiu (3 vc).
- 320 -
Cho 4 v vo mt u nc, trc ht sc 2 v trc
cn li 5 thng , b xc. Sau cho i-hong vo, sc
cn 2 thng, cho Mang-tiu vo, cho ln la nh si hai
do, phn ung m 2 ln.. Nu tiu c th thi ung
phn cn li.
Trn-th V-lng ch: Phng danh c tn l
Tha-kh. y l -ngha ca cu Khng tc hi, tha ni
ch: Khng th hi, tha ch. Khng tc l lm tri li,
vt chnh mnh, tha c ngha l bn di lt bn trn.
i! Ci l trong Thin a th vn-vt cng l mt kh v
th Hn cc sinh nhit, nhit cc sinh hn.
Vt cng tc bin: Vt cng th bin. Cha
bao gi khng cc m khng bin. Thng-hn m t-
nhit nhp vo V lm cho tn-dch b hao-tn, chn m b
h, Dng thnh m bnh.
Ta c cu Dng thnh m h, nu dng php
hn: cho ra m-hi th cht, dng php h: x th sng.
y ta phi dng loi phng-t kh hn thng
nhit cu m-kh ang sp b tuyt bng cch t ci
Dng-kh ang khng thnh. y chnh l vai tr c cng
vn-hi to-ha ca Tha-kh.
m Dng vn-hnh khng thun tip ni nhau
s gy ra chng quyt. Thin Quyt-m (Thng-hn
lun) chng-minh: Phm Quyt gi, m Dng kh
bt tng thun tip, tin vi quyt. Quyt gi, th tc
nghch lnh th d.
Dch ngha (thin ch ca Trn Tu-vin): (Tam
m, Tam Dng kinh ca th (tay) cng tip ni nhau
10 u ngn tay. Tam m, Tam Dng kinh ca tc (
chn) cng ni tip nhau 10 u ngn chn) Phm chng
quyt l do kh m Dng khng tip ni mt cch thun
- 321 -
nhau th thnh Quyt. Quyt y chnh l s nghch v
lnh ca tay chn vy.
Trn Bnh-B ch: Cu ny bn v chng quyt
v nguyn nhn gy nn quyt, khng ring ni v hn
quyt.. Ch Phm u cu cho ta thy khng ch ni v
ci quyt ca Tam m m lun c hn ln nhit. Bi v
Dng th kh t chi, m th kh ng tng. Kh m
Dng cng xuyn sut nhau nh chic vng ngc khng
u mi. Nu b hn quyt th Dng s khng th cng
m tip ni mt cch thun c, nu nhit quyt th m
s khng th cng Dng tip ni mt cch thun
c
S nghch cch ca m Dng khng ch a ti
chng bnh quyt lnh m thi, n c th i n ch cht.
Thin Quyt-m (Thng-hn lun) trnh by:
Thng-hn lc tht nht, mch vi, th tc quyt lnh,
phin to, cu Quyt-m. Quyt bt hon gi, t.
Dch ngha (Thin ch ca Trn Tu-Vin):
(Quyt m c mt chng bt tr, khng th khng bit).
Thng hn 6 ngy (do Quyt-m lm ch kh) n ngy
th 7 ( l thi-k do Thi-dng lm ch kh, vy m vn
cha c c ci ha-kh ca Dng-nhit, l Dng
mun tuyt khng cn vn-hnh mch, cho nn) mch
vi. (Dng mun tuyt khng cn vn-hnh t chi, cho
nn) tay chn b quyt lnh. (H Dng trn v khng
th giao xung di cho m, cho nn) b phin (Chn m
di v khng th giao ln cho Dng , cho nn) to.
(y l do m Dng Thy Ha khng cn giao nhau
na, nn) cu Quyt-m (nhm m cho trong m sinh ra
c Dng, sau Thy Ha c giao-hi. Nay nu
cu ri m) chng Quyt vn cha quay tr li ( l
- 322 -
Dng-kh khng quay v, m-kh b tch hn cho nn)
phi cht.
i : y ni v chng bnh do Thy Ha
thng h khng cn giao nhau i n ch cht. y
cng ni v bnh ca Quyt-m m hin ra bng t chng
ca Thiu-m . Bi v Thiu-m l m ca Quyt-m. t
v Qu cng ngun mang -ngha cng th phn li vi
bn.
Li chnh ca ng Dung-Xuyn: Ch Quyt
ca Quyt-m bt ngun t can Mc km theo Thn Thy
m sinh hn. Ch phin ca Quyt-m bt ngun t Bo-
lc km theo Tm Ha m sinh nhit, v th chng ca
Quyt-m u hin ra vi t chng ca Thiu-m.
Trng Lnh-Thiu ch: Cu Quyt-m nn cu
huyt Vinh, Quan-nguyn, Bch-hihuyt Vinh l huyt
Hnh-gianri n Chng-mny l ni hi ca
Quyt-m v Thiu-dng
Thm an-Thi ch: Nn cu huyt Thi-xung (2
huyt), cu 3 trng, v huyt ny chnh l ni rt vo ca
Quyt-m mch.
Thin Thiu-m c mt iu lun v tiu bn:
Thiu m bnh h li, mch vi sp, u nhi hn xut, tt s
cnh y, phn thiu gi, ng n k thng cu chi.
Dch ngha (Thin ch ca Trn Tu-vin):
(Chng m hn thuc Thiu-m nn dng php n. Thn
thuc qu Khm ch v Thy, khng nn nghing hn v
php n nh, trong lc Tm thuc qu Ly, qu Ly
th c ho trung ca qu Khn (cng khng nn qu thin
v n. V vy, trong php n phi c ci o ca n.).
Thiu-m bnh (l hn) h li (chn) mch thy mch vi
(do Dng h) v mch sp (do m-h). (H Dng h
khng th thng m cho nn m hn nghch ln trn, gy
- 323 -
thnh chng) i. (H m h khng th gi ly bn trong
lm cho tn dch chy ra ngoi) m m-hi ra. ( Mch
chng nh vy cng ch cho php chng ta bit i lc
m thi, ch cha dm quyt-on r-rng, Vy phi da
vo g?) t phi s cnh y, phn thiu.( y bi v
Dng h th kh try xung di, m nhc th cng c -
gng ht sc mnh. Lc ny nu mun cu Dng li cng
phi tm cch bo-h ly m, php dng dc khng th
thin thng, suy ngh cho tht chnh-chn, ch cn c cch)
phi n. Dng dc ngoi vic ph Dng dng m,)
bn trn (nn th huyt Bch-hi ) cu huyt . (
dng Khng Ph b Dng n trung, li cng phi
dng cch tr cho Khng Ph c thng Dng vn-
hnh ln trn, c vy th chng h li s dt . y chnh
l php bnh bn di m p dng php tr bn trn vy.)
i-: Thiu-m trn thuc Ha, di thuc Thy ,
n ch v s xut nhp ca thn-c. V th trong thin
ca Thiu-m lun y- v m Dng Thy Ha, thn
c, khu-chuyn, v thng h, xut nhp n ni n chn
. V-d nh chnh-kh xut nhp nh th ny th t-kh
cng xut nhp nh th ny. Nhn c t m lun chnh,
ri cng do chnh m bit n t . Khi t ra i th chnh
tc s hi phc, chnh hi-phc tc l t t ra i.
Cng () hay l b () hai nhng m mt, mt nhng
m hai. Ng c ci l ny tc l nhp c vo y-
o ri vy. Nu khng nm c ti ngn ngoi:
nm ngoi li ni th d cho hng ngy c sch ca
Trng-Cnh, hng ngy dng phng dc ca Trng-
Cnh, cng ch l ngi ngoi cnh ca m thi.
Theo D Xuyn th cu tt s cnh y, phn thiu
gi cn cha r ngha. Xin li nghin-cu sau.
- 324 -
n y, chng ta thy, t ch kh v-cc cha
hu hnh n thi-cc, lng nghi, m Dng, Thin a
v con ngi dn dn c hu hnh t kh-ha. Thin
l nht nguyt, gi my, a l t nc c cy, ngi
l kh huyt tng phTt c iu m ta gi l s sng
chnh l s vn hnh chu nghi phc thy, nh hon v
oan: ht vng ri tr li, nh chic vng ngc khng u
mi. Kinh Dch l quyn sch m c nhn, sau qu-trnh
tm hiu c ci l , bng du hiu ri bng ch vit,
ghi li cho ngi sau ci gia-ti qu-gi . Nn y-hc
ng-phng tha-hng, da vo nhng nguyn-
l trn vit li ton b l-lun cng nh thc-tin lm-sng
ca ring mnh.
Chng ta thy rng, con ngi vi s hnh-thnh
phc-tp ca n, gt li s nm Thy Ha ca trc Ly-
Khm, trc T Ng m thi. Thy Ha phi lun lun giao
nhau nh chic vng ngc v trong chic vng ngc qu-
gi .
V th, tm kt-thc phn lng nghi, m
dng ny, ti xin trch ra mt s ti-liu trong Ni-kinh
nhm phc-ha nhng nt tht i-cng v Tam-tiu.
Tt-nhin, y l mt ph c-bit trong y-hc ng-
phng ng vai-tr dn-o kh huyt trong ton thn
con ngi. D sao, trong phm-vi hn hp ca quyn y-
dch, chng ta khng th ni ht y. Chng ta s tr
li vn ny phn y-hc thc-dng vi y phn
sinh-l, bnh-l, v iu tr l ca cng son-gi NT.
Dch ngha (iu 31 Nan) ni r v nhim-v ca
Tam-tiu:
Tam-tiu c bm th u, sinh ra t u, bt
u nh th no, chm dt nh th no. N c bt u
nh th no (ti ni no?), ta c th hiu hay khng ?
- 325 -
Thc vy Tam-tiu l con ng (vn-hnh) ca
Thy-cc, l ch chung th ca kh.
Thng-tiu nm di Tm ri i xung di
cch trn thng-khu ca V. N ch np ch khng
ch xut. Tr ca n l vng Chin-trung, di huyt
Ngc-ng mt thn 6 phn. Ngay ch lm vo ca gia
hai u v.
Trung-tiu nm Trung-hon ca V, khng ln
khng xung; N ch v lm h (nt) v thc (chn) thy-
cc. Tr ca n nm bn cnh rn.
H -tiu nm ngay ch thng-khu ca Bng-
quang. N ch v phn bit thanh v trc. N ch xut m
khng ch v np, v c nhim-v truyn dn (ra ngoi).
Tr ca n di rn mt thn. Cho nn gi tn n l
Tam-tiu. Ph ca n ti kh-nhai (c bn vit l xung).
Ch-gii (iu 31 Nan)
(1) Ch huyt y c l np: , c ngha l cho
vo. Ch tr c ngha l t:: iu-hnh, lnh-o,
hoc c ngha l ch cc quan ngy xa ng doanh-ph
tr dn. Ch : tr ny cng c th c bnh-thanh
tri tng-ng vi ch : tri v cng c ngha l
quan ph huyn chn sc dn. y, ch ny ni khi
Tam-tiu c bnh th c nhng ni tr, iu-
hnh, qun-l n.
Hot B-Nhn ch: Tng-ph trong nhn thn c
hnh, c trng, c bm c sinh. Nh can th bm kh
Mc., sinh ra Thy; Tm bm kh Ha sinh ra
Mccc tng ph khc u nh vy. Duy c Tam-tiu
v hnh-trng nhng ch bm v ch sinh ch da vo
- 326 -
: nguyn-kh v V-kh m thi, v th mi gi n l
o l: con ng ca thy-cc v l ni chung th ca
kh.
Tr ca Thng-tiu nm Chin-trung , tr ca
Trung-tiu nm huyt Thin-xu nm cnh rn, tr ca
H-tiu nm huyt m-giao di rn mt thnTam-
tiu thuc v Tng-ha. Ha c th lm mc-nt, lm
chn vn-vt. Ch tiu cng c Ha cng l kh l mc-nt
vn-vt. c th l mn tn gi gii ngha chng
?...Ti ngh rng cu Tam-tiu k ph ti kh nhainghi
c l l cu vn c din thm ra a vo y, bi v
Tam-tiu t thuc vo cc ph, kinh ca n phi vi Th
Thiu-dng v Th Tm-ch, v li mi tiu u c ch
tr ca n, khng cn phi c mt ph ring na.
Dng Huyn-Tho ch: Tiu chnh l nguyn-
kh. Thin c Tam nguyn kh sinh thnh ra vn-vt,
con ngi theo php ca Thin a cho nn c tam-
nguyn kh m dng hnh thn ca mnh
Ngu Th ch: Thin c Tam nguyn thng
ng-vn, con ngi c Tam-tiu thng ng tng. Nay
xin theo Hong nh-kinh phi bt qui thuc ng tng
theo php ca Tam-tiu nhm lm sng-t rng Tam-tiu
php theo tng ca tam-nguyn.
Tm v Ph nm thng b.Tm php theo qu
Ly , Ph php theo qu oi , qu Kin th
li ch vng Thng-tiu, Kin thuc v ch Thng-tiu,
thuc Thin gip Ph vn-hnh Thin-kh.
T V vng trung b, T V thuc Th thng qu
Khn qu Cn cng thuc Th, Cn trong vn-kh ch-tr
Trung-tiu.
- 327 -
Thn can nm H b, Thn php theo qu Khm
, Can phptheo qu Chn , trong lc qu Tn
ch v H-tiu, ch v thng a-kh, hnh Thy-o.
Nh vy, ta bit rng qu Khm, Ly, Chn, oi v Khn
php theo ng tng, qu Kin, Cn, Tn php vi Tam-
tiu nhm hp vi s bin v dng ca bt-qui
Vn- Tam-tiu phi vi bt qui nh ni trn
thuc v Hu-thin bt qui. y, ti xin v ra minh -
ha v dnh phn gii-thch cn-k hn chng ni v
Hu-thin bt qui sau:
(2) Thng-tiu gi ti Tmnh gian hm ga th:
Ngu Th ch: Thng-tiu ch v nhp Thy-cc, ch c
np ch khng xut. Bnh s thnh lnh hoc nhit: H th
b Tm, thc th t Ph, tr
nh th th vn ln khng sai
mt.
(3) Trung-tiu gi ti
v Trung-hontr ti t-
bng:
DH Tho ch: T rn
tr ln gi l Trung-tiu, n
bin-ha Thy-cc sinh
Huyt lm vinh cho ng
tng lc ph v thn th. Huyt Trung-hon nm di
Cu-v 4 thn..
Ngu Th ch: Trung-tiu chnh l T-v. Trung-tiu gy
bnh thnh lnh nhit: h th b V, thc th t T. Tr nh
vy th vn ln khng sai mtTr ca n nm hai bn
rn cch mt thn, l huyt Thin-xu
(4) H-tiu gi, ng Bng-quangtr ti t h
nht
- 328 -
DH Tho ch: T rn tr xung gi l H-tiu,
di rn 1 thn l huyt m-giao, ch v thng li tiu
tiu
Ngu-Th ch: bnh H-tiu thnh lnh nhit: h th b
Thn, thc th t Can, tr nh vy vn ln khng sai mt.
n y, chng ta thy r Tam-tiu l mt ph
ng vai vn-hnh kh v huyt trong ton thn ty thuc
vo vai tr thng, trung hay h.
Chng ta tm a ra vi th-d tht in-hnh.
Thin Ng lung tn-dch bit (Linh-khu 36) vit:
Hong hi: Thy-cc khi nhp vo ming, a
vo tn Trng v V, dch ca n c phn-bit ra lm 5
loi. Tri lnh, o mng s thnh nc tiu v kh. Tri
nng nc m mc o dy th s thnh m-hi. Khi bun
su (bi ai) th kh nhp chung vo nhau thnh nc mt
(khp). Nu trong bng nhit th V b hon s thnh nc
di. Nu t kh nghch bn trong th kh b b hn khng
vn-hnh, m bt hnh th thnh thy-trng. Ta bit r
nhng ci , nhng ta khng bit n sinh ra t u.Ta
mong c nghe v con ng sinh ra . (1)
K B p: Thy-cc u nhp vo ming, v ca
n c 5 loi v u rt vo bin (2), tn-dch th mi th
u i theo con ng ca mnh, cho nn gi Tam-tiu
lm xut ra kh (3) nhm lm m c-nhc, lm sung b
phu, l phn thuc v tn (), cn phn lu-hnh bn
trong m khng vn-hnh (ra ngoi) gi l dch. (4)
Tri nng-nc, qun o dy th tu-l b m ra, hn
kh lan vo trong khong phn-nhc, t li thnh mt:bt
nc v thnh thng. Tri lnh tu-l b, kh b rt li
khng vn-hnh c, do thy chy xung ti Bng-
quang thnh nc tiu v kh. (5)
- 329 -
K B tm-tt v nhn mnh: Tn-dch ca ng
cc, nu c ha th thnh cht bo-nhn, bn trong n
thm vo ct-khng, b ch no-ty v i xung n di
phn m. Cn nu m Dng bt ha n s lm cho
dch b trn ngp v chy xung di m-khiu, do
ty v dch u b gim v chy xung di , khi chy
xung nhiu qu th h, h th lng v tht lng b au v
cng chn b but. Kh o ca m Dng bt-thng, bn
bin b b-tc, Tam-tiu khng t ra c, tn dch khng
ha c, thy cc ch vn-hnh trong trng V, xong n
ri khi chy xung H-tiu, khng lm thm c
Bng-quang do m H-tiu b trng. Thy b trn
ngp s thnh chng thy trng (346).

PHP DNG SINH
Hong- hi : i ! t xa n nay, mng sng
ca con ngi u thng vi Thin, gc ca mng sng
ly gc m Dng.
Trong khong Tri t, trong khong lc hp, d
cho cu chu ( di t) hoc cu khiu, ng tng, thp
nh tit trong con ngi, tt c kh u thng vi Thin
Kh
Kh sinh ra ng hnh, kh sinh ra Tam kh.
Nu con ngi nhiu ln phm vo s thng kh th t
kh s lm thng n bn trong, v y chnh l ci
gc ca s sng th mnh
Kh ca tri xanh l trong v sch, (nu sinh kh
con ngi thng vi Thin kh) th kh s lm cho ch
c bnh tr.
Nu con ngi sng thun theo vi s thng kh
th s lm cho Dng kh ca mnh c vng vng, tuy
c tc t n, n cng khng lm hi c .
- 330 -
Kt qu ny l nh vo chng ta sng thch ng
vi s thun t ca t th.
Bc thnh nhn da vo vn hnh c ci
tinh thn ca mnh, thch ng c vi Thin kh, thng
c vi thn minh .
Ngc li, nu chng ta sng lm mt i cch sng
thng thin th bn trong s lm cho cu khiu b b,
bn ngoi s lm cho c nhc b ng, lm cho vai tr ca
v kh b tn, b gii, Ta gi y l trng hp t mnh
lm thng n thn mnh, t mnh lm cho nguyn
kh b tc ot vy .
Dng kh (kh sanh quang) trong con ngi cng
ging nh nht kh trn tri, nu chng ta lm tht i
(Dng kh ) tc l chng ta lm gy i tui th mt
cch khng ng c.
Cho nn, nu Thin kh vn hnh phi da vo nht
kh c s sng su, th con ngi Dng kh cng
phi nhn m vn ln; l ngha ca v kh bo
v bn ngoi con ngi vy.
Gp lc chng ta vo ma lnh, chng ta nn
thch ng vi bn ngoi nh ci cht ca vn xoay, nu
chng ta vng ng trong vic thc ng th thn kh chng
ta tri ni ra ngoi (khng cn gi c Dng kh na).
Gp lc chng ta vo ma nng nc n s lm cho m
hi ra, trong lng phin mun ri a n hi th kh
khn, nhanh v kh kh
(Nu nhit t tn cng vo trong, nh hng n
thn minh) thn hnh chng ta tuy c yn tnh, nhng li
phi ni nhiu, thn hnh nng ln nh ang trn l than,
cn phi ra m hi mi gii c bnh
Gp lc chng ta b thng bi thp t, u
chng ta s nng nh c ci g trm ln trn. Nu kh
- 331 -
thp nhit ny khng b tiu tr, n s lm cho phn i
cn b co rt v ngn li (co li m khng dui ra c, n
s lm cho phn tiu cn s b gin ra m di ra (dui ra
m khng co li c)
Cn b co rt v ngn li gi l cu; Cn b gin
ra m di ra gi l nuy
Nu kh h lm cho c bnh thng, t chi s ln
lt ph thng v ng tc s b nhm ln qua li vi
nhau, l tnh trng Dng kh b kit m ra
Dng kh trong con ngi, nu b phin v lao
nhc th s b cng thng, tinh kh b tuyt; v nu c lp
li nhiu ln nh th cho n ma h, s lm cho con
ngi b bnh tin quyt; hai mt s m khng thy g
na, tai b khng nghe c g na, mnh mng nh nc
v b, cun cun nh dng nc tri i m khng dng
li.
Dng kh trong con ngi, nu v gin d nhiu
th hnh kh b tuyt, huyt kh b ut kt trn, khin
ngi ta b bnh bc quyt
C ngi b thng n cn kh, lm cho cn b li
lng, hnh ng c v nh khng ch ng c na, nu
m hi chy ra na bn ngi, s gy thnh bnh thin
kh
Nu sau khi m hi ra m li b thp t tn cng s
b bnh ta pht
S tai hi ca nhng ngi n nhiu mn cao
lng, thng sinh loi nht to cn gi l inh, bnh xy
ra d dng nh cm mt ci vt (chn) rng cha ng
mt vt khc
Nu sau khi lm vic mt nhc, m hi ra li ng
trc gi, hn kh s tn cng vo trong gy thnh nhng
- 332 -
mn nht trn mt v mi, nu ut kh tch lu ngy
thnh nhng mn si.
Dng kh trong con ngi nu sinh ha c tinh
kh th s dng c thn kh, nu n c nhu ha th
n s dng c cn kh .
S m ng (ca b phu, tu l) b tht iu s
lm cho hn kh theo m vo sinh ra chng lng
cng Khi b hm mch (do t kh tn cng vo trong
mch) s thnh chng l; nu n lu li v gy nh
hng vi vng c nhc, tu l, n s i theo con ng
ca cc du huyt vo trong gy cho ngi bnh chng lo
s v kinh hi.
Doanh kh vn vn hnh bn trong mch, nay nu
hn kh nhp vo kinh mch doanh kh s khng cn vn
hnh tun theo con ng ca n, n s nghch hnh vo
vng c nhc v tu l, th l n s gy thnh chng ung
thng.
Nu m hi (phch hn) ra cha ht, trong lc hnh
th li suy nhc, kh li b tiu n kit, cc du huyt s
b b tc khng thng, gy thnh chng phong ngc
Cho nn, phong l nguyn nhn bt u ca trm bnh
Tuy nhin, nu (Dng kh) gi c thanh tnh
th c nhc v tu l c ng li v gn gi cn thn, d
cho c nhng i phong c tnh h khc, c hi cng
khng th no hi chng ta c
l nh chng ta thch ng c vi s thun t
ca t th vy
Cho nn, nu t kh gy bnh lu ngy, n s
truyn ha, trn di khng cn giao nhau na, by gi d
c nhng bc lng y, h cng khng th lm g c!
V th, Dng kh b sc tch cng s a n ch
cht
- 333 -
Dng kh (sc tch) s lm cch tr (khng
thng), v nu b cch tr nh th, chng ta nn dng
php t
Nu chng ta khng c nhng cch tr liu nhanh
v chnh xc, ch ng ph bng phng php vng v,
bnh s i ti ch suy bi (t vong).
V th, Dng kh ca con ngi ban ngy ch bn
ngoi.
Sng sm, nhn kh ca con ngi sinh ra, gia
tra l lc Dng kh thnh ln, lc mt tri ln v hng
ty l lc Dng kh h, kh mn bt u ng li.
V th, khi m n chng ta phi thu tng (Dng
kh) li, ng lm nhiu lon cn ct, ng c mt
nhng ni c v v l (m v mc).
Nu chng ta sng nghch li vi 3 th , hnh
th chng ta mi b khn n v suy bc
K B ni : m c nhim v tng tinh v ng
ln vi (Dng kh) mt cch nhanh chng
Dng c nhim v bo v bn ngoi mt cch
vng vng
Nu m khng thng c Dng s lm cho
mch lu hnh mt cch cp bch, (v nu Dng kh)
trng vi Dng kh s lm cho cung .
Nu Dng khng thng c m s lm cho
kh ca ng tng cng tranh nhau v s lm cho cu
khiu bt thng .
Cho nn bc thnh nhn sng thun vi m
Dng, nh vy m cn v mch c ha ng, ct ty
c vng chc, kh v huyt vn hnh theo ng chiu
ca mnh
c vy th bn trong v bn ngoi c iu
ha, t kh khng lm hi c ta, tai v mt c thng
- 334 -
v minh, chn kh ca chng ta ng vng theo l
thng ca n
V-KH CA CON NGI.
Lut iu-ha v-tr: Lut iu ha v tr nh rng
dng c ging th m mi thng c. Cng nh c nh
nng mt Tri (tng l Ly: x xung nc tng l
Khm: th nc mi bc hi m t li trn thnh
nc ma m thm nhun cho vn vt). Chng ta xem hai
qu cn bn l a Thin Thi v Thy Ha K-T trong
Dch hc th thy r iu ny:
Qu Thy Ha K-t nh r s thng ging ca hai
kh m Dng.
- Huyt thuc m, do , phi thng (i
ln), nu huyt h, khng i ln c,
phn trn khng c huyt nui dng,
gy chng mt, hoa mt... nguyn nhn
do m h, cn b m.
- Kh thuc dng, phi ging (i xung), kh khng lm
trn chc nng, thay v i xung li i ln, gi l kh
nghch gy ra chng hen suyn, kh th, nguyn nhn do
kh nghch, cn iu chnh kh. C Nguyn nh Chiu
cho ta cu th v-d sau:
Kh nh m huyt nh xa
Xa nh m ko m ha xa i.
Cu th trn cng ni ln c s bt phn ly gia kh v
huyt v c hai u cn thit cho s sng ca mun loi,
nhng cn phi ha hp nhau th mi ng theo l o.

- 335 -
THI SINH HC V PHP DNG SINH
THUT DNG SINH

THNG C THIN CHN LUN
Ngy xa, Hong khi sinh ra c tnh thn linh, tui
cn nh bit ni, cn b x l mi vic nhanh nhn
v chu o. Khi ln ln, tnh tnh ng n hu, minh mn.
Khi thnh nhn ng c ln ngi vua.
C ln ng hi Thin S (K B) rng : Ta nghe
rng ngi thi thng c tui tc c n trm tui m
ng tc vn khng suy yu, ngi thi nay tui mi na
trm m ng tc u suy yu. l v th th khc nhau
? Hay l con ngi sp mt i ( s ha iu m
Dng)?
- K B p : Ngi th thng c u bit o
dng sinh, h bt chc theo l (bin ha) ca m
Dng, ha hp c vi thut luyn tinh kh, n ung c
iu , thc ng theo l thng, khng lao ng mt
nhc 1 cch cu th, do hnh th v thn kh ca h y
c th sng trn tui tri, trm tui mi cht.
Ngi thi nay th khng th, h ly ru lm thc
ung, ly s cu th lm l thng, say sa ri giao hp,
ly sc dc lm cho tinh kh b hao kit, hao tn n chn
kh, h khng bit gi vng ci chn y, khng theo ng
s thay i kh tit bn ma bo dng tinh thn, h
ch mun lm cho khoi ci tm, lm nghch li ci vui
chn thc, h thc ng khng iu , do m tui mi
na trm th suy yu vy.
i ! Th thng c, bc thnh nhn dy ngi dn
di mnh, (mun cho h) u phi r v (tai hi) ca h
t, tc phong, mun cho h ty theo thi tit m trnh t
- 336 -
kh, phi gi lng im m, h v, phi sng ng vi
chn kh mnh .
Tinh thn c gi c bn trong th bnh lm
sao c th n c? c vy th ch s nhn m t ham
mun, tm c an m khng s st, hnh th nhc nhn
m khng mt mi .Kh c theo vi l thun, mi vic
theo ng mun ca mnh v u c toi nguyn.
Nh vy mi ngi c n ngon, mc theo
mun, vui vi tp tc ni mnh sng.
K vng cao hay thp khng ham mun ci g
ngoi ni ca mnh . Nh vy, ta gi ngi dn ny l
phc. Nh vy, s ham mun khng lm mt b mt,
iu dm t khng lm Tm b m hoc.Tt c k ngu, bc
tr, bc hin, ngi ng n khng b ngoi vt lm cho
kinh s. Cho nn, ta gi l hp vi o.
L do ti sao nhng ngi ny c th sng n trm
tui m ng tc khng suy yu, l nh h gi
c ci c ca mnh ton vn, nn khng b nguy
(tnh mng).
Hong hi : Con ngi khi tui gi khng th
c con, l do tinh lc tn ? Hay l do Thin s
khin nh vy ?
THIN CHN CA NGI
K B p : Con gi 7 tui Thn kh thnh, rng
thay, tc di; tui mi bn (nh tht 2 x 7) th Thin
qu n, Nhm mch thng, Xung mch thnh, Nguyt s
theo ng th chy xung, cho nn c th sinh con; tui hai
mi mt (tam tht: 3 x 7) Thn kh sung mn, cho nn
rng thc mc ln v di hn; tui hai mi tm (t tht :
4 x 7) th gn v xng cng chc, tc di nht, thn th
thnh trng; tui ba mi lm (ng tht : 5 x 7) mch
Dng minh b suy, mt bt u nhn, tc bt u rng;
- 337 -
tui bn mi hai (lc tht: 6 x 7) mch Tam dng b suy
trn, mt bt u nhn, tc bt u trng; tui bn mi
chn (tht tht : 7 x 7) Nhm mch b h, mch Thi xung
suy thiu, Thin qu kit, mch o h b khng cn
thng, cho nn hnh th b hoi v khng cn sinh con na.
Trng phu (con trai) 8 tui th Thn kh thc, tc
di, rng thay; tui mi su (nh bt: 2 x 8) Thn kh
thnh, Thin qu n, tinh kh (c th) chy trn ra, m
Dng c ha, cho nn c th c con; tui hai mi bn
(tam bt: 3 x 8) Thn kh c sung mn, gn xng thng
cng, cho nn rng thc mc ln v di hn; tui ba mi
hai (t bt: 4 x 8) gn xng to v thnh, c nhc c
y v khe mnh; tui bn mi (ng bt : 5 x 8)
Thn kh suy, tc rng, rng b kh; tui lc bt Dng
kh suy kit trn, mt nhn, tc bc hoa rm; tui nm
mi su (tht bt) Can kh suy, cn khng cn c th
ng; tui su mi t (bt bt : 8 x 8) thin qu kit, tinh
kh t i, Thn tng b suy, hnh th u b suy cc, do
m tc v rng b rng
Thn ch thy, nhn tinh kh ca ng tng lc ph
tng cha, cho nn nu ng tng thnh th c th cho
chy ra; nay nu ng tng u suy, cn ct b yu, khng
cn sc, Thin qy tn, do tc v tc mai b trng, thn
th nng n, bc i khng vng, v s khng c con.
-Hong hi : C nhng ngi gi m vn
c th c con, ti sao th ?
- K B p : l trng hp ngi bm th
kh tin thin vt mc, mch o ca kh hu thin cn
thng, v th nn Thn kh hu d. Trng hp ny, con
ngi c th c con, nhng d sao, nam cng khng th
vt qua tui bt bt (8x8= 64), n cng khng th vt
- 338 -
qua tui tht tht (7x7= 49) l tui m tinh kh u kit
vy
- Hong hi : Ngi no bit tu dng theo
Thin o, th sng n trm tui, c con c khng
?
- K B p : Ngi no bit tu dng c th
thay cho tui gi bo ton hnh th, d thn th v
tui tc c th, vn sinh con c.
- Hong hi : Ta nghe bc chn nhn thi
thng c chng gi c vi Thin a, nm gi c
m Dng, h hp tinh kh, ng vng gi c thn,
c v nhc rn chc. Cho nn h sng qu tui th ca
Thin a khng c lc chm dt, l do tu dng
ng o m c nh vy.
Thi trung c, c bc ch nhn, gi c c
thun, gi o c ton, ha c vi m Dng, iu
c vi t thi, tm h xa ri c nhng phin toi ca
cuc i, thn trnh khi b phin nhiu bi th tc, tch
cha c ci tinh, bo ton c ci thn, i rong chi
trong ci Tri t, nghe thy trong ci xa ca tm
phng. y chnh l php lm cho tng thm tui th
c mnh khe vy, Nhng bc ny cng s c th quay
v vi cc bc chn nhn.
Th n l cc bc thnh nhn, ng c trong
ci ha ca Tri t, theo c ci l ca tm phng,
thch ng c vi lng ham mun trong khong th tc,
khng c ci Tm tc gin, sn si; Hnh ng ca h
khng mun xa ri vi cuc i, c ch h khng mun
trng vo ni th tc; Bn ngoi h hnh th mnh b
lao nhc bi s vic, bn trong khng c ci lo lng v t
tng, ly s im tnh, vui v lm nhim v, ly vic
thc hin ci o l cng lao; Hnh th h khng b che
- 339 -
lp, tinh thn h khng b phn tn; c vy, h cng s
sng c trm tui .
Th n l c bc hin nhn, H bt chc theo l
vn hnh ca Tri t, m phng theo ci tng ca mt
tri mt trng, sng theo s thay i ca Thin vn, theo
ng l nghch tng ca m Dng, phn bit r s thay
i ca bn ma; H theo ng c vi np sng ca
ngi thng c, thch hp v ng iu vi Thin o;
c nh th, h cng c th lm tng tui th n ch
cao nht.
Sng gn vi thin nhin, ho hp vi nhp iu
ca thin nhin ( Ho vi m dng, thun vi bn ma),
n , lm vic iu , im m, t lng dc l mt
nguyn tc ca php dng sinh.
Thin T kh iu thn lun trong Ni Kinh c
ghi:
Ba thng ma Xun gi l pht trn (Thay c i
mi) kh ca tri t mi pht sinh, mun vt u ny n
ti tt, nn dy sm i dong do ngoi sn , bung xo
tc, mc o rng cho ch sinh raLm nh vy cho
hp vi ci kh ca ma xun tc l ci o dng sinh
vy. Nu tri li s thng n Can , do khng gip
cho s pht trin ca Tm . Tm s b thu khc ( theo ng
hnh sinh khc) n ma h s sinh, bin ra bnh hn.
Ba thng ma h: Kh ca tri t giao nhau,
mun vt u tt ti n hoa, kt tri, nn dy sm ch
ngi ngy di, khng trong tm ch c s gin d
thn kh c th thi, lm cho kh bn trong c tuyn
tit ra ngoi khng b vt lp. Lm nh vy cho hp vi
kh ca ma H tc l ci o dng sinh vy. Nu tri li,
s thng n tm, ti ma thu s bin ra chng ngc
- 340 -
(st rt). Tm kh km khng gip s thu lim ca
Ph, ma ng tt li mc thm bnh nguy him.
V Tm thuc ho vng v ma H, nu lm tri
vi kh ph vit ca ma h thi tm s tn thng n
ma thu khng cn thu lim c, khin cho hai kh m
dng i chi nhau, nn sinh ra chng ngc (st rt)
n ma ng khng cn g b tng, dng kh khng tr
v ni cn bn. Ma ng l thi k hn thu pht trin.
V khng c dng kh m p qun bnh iu ho, nn
d mc thm bnh nguy him.
Ba thng ma thu kh tri hanh ro, kh t trong
sng, nn ng sm, dy sm theo ting g gy ( Ma thu
g gy sm, xung chung mun) cho ch c yn
bnh, lm du bt s tc si ca ma thu, thu lim thn
kh cho ph kh c trong sch. Lm nh vy cho hp
vi ci kh ma thu, nu tri li s thng ph, khng
gip cho s thu tng, ma ng s sinh bnh tit t (a
chy).
V ma thu v ph thuc hnh kim, Ph kim b tn
thng th khng sinh c thn thu ng vi ma ng .
Thn kh suy khng gi c thu. T th cng li
khng ch c thu nn b Thp xm ln m sinh ra
chng tit t
Ba thng ma ng b tng, nc thnh bng, t
nt n khng nn lm nhiu dng kh. Nn i ng sm,
dy mun, i lc mt tri mc, khin cho ch nh n gi,
cho kh ca Tm vi Thn giao nhau, trnh ni rt, ti
ch m, ng da h nhiu , tuyn tit lm ng ti cn
kh bn trong . Lm nh vy cho hp vi ci kh ca ma
ng tc l ci o gip cho s thu tng vy. Nu lm tri
s tn thng ti thn. Do s khng kh gip cho s
sinh trng ca can mc, nn ti ma xun: Can (ch v
- 341 -
cn) b suy yu tt sinh bnh nuy quyt (Tay chn mm
r, gi lnh).
Nu bit sng thun theo thi kh th s khng mc
phi nhng bnh tt k qui m sinh kh cng c lu
bn mi. V th, ngi thy thuc gii khng ch bit tr
khi bnh mc, m phng t lc cha mc. Khng ch tr
khi lon, m phng t lc cha lon. Nu bnh
mc mi cha, lon thnh mi tr, c khc chi lc kht
mi o ging, sp nh trn mi c v kh, chng l
mun lm ru!

TNG-LUN
S hnh thnh v tin ha ca thn th con ngi tt
c u lun lun c s quan h mt thit vi Tri t. V
th m trong cuc sng bo sinh, con ngi phi lun lun
hp vi Thin a.
Thot sinh ra, con ngi ta nm trong mt con
ngi sinh-l vi tt c s bin-o ca v-minh di
hnh-thc gic-quan, v trong mt con ngi tm-linh
vi tt c s bin-o ca v-minh di hnh thc m Vng
ca -thc phn-bit Ng, Php.
Quen sng trong vng-tng ca nh-nguyn,
con ngi thng phn chia tch bit s vt ra lm hai
phn i-lp. V ng trn lp-lun nh-nguyn, cc
vn- khng gii-quyt c m tri li cng ngy
cng tng-gia ny-n.
Nhng ngi theo duy-vt nhn mnh v vt-cht
nhng ch l chng i tinh thn. Ngi yu ha-bnh
th chng chin-tranh . Nhng ng thy thuc th ch ra
cao, n, hon, tn tiu-dit nhng yu t lm au kh
nhn-loi. H t xem nh k i lp vi nhng yu t y.
- 342 -
Cc nh tn-gio th chia con ngi v Thng-, a-
ngc vi Thin-ng.
Nhng k suy-lun theo kin-gii nh nguyn
thng c c phn tch, v ng, cui cng ri cng i n
ch c-ti, c chp, ph hoi, cung tn v quan-nim
cuc i l c nh, n phng. S thng-tr bng bo
lc Dng bao gi cng l mt trong nhng triu-chng
ca s sp- ca mt tp-on hay mt nn vn-minh .
Lo-t ni: Cng lng gi, bt-c k t (dng bo-
ng, cht bo-tn) (o-dc kinh XLII).
Th hn chng bng l a-ngc; mt khi ta git k
th ca ta chnh l ta ng thi git l sng ca ta l
git tr-tu ca ta.
Phng tin tm chn-l l tr tu, l tm hiu
ch khng phi l chng i, khng c, m cng khng
phi l s hi, ln trn.
i, c k d c vi-trng, c tt bnh, c tai bin,
c au kh th ngi i mi c nhng yu t b-tc,
tr duyn, suy-ngh su sc hn v ngha ca cuc
i v dn con ngi tr v vi O. Th m thng
tnh ngi ta li hy-hoi i tc l ph hoi l sng thing-
ling l nghch vi o.
Con ngi kh au v con ngi sng xa chn tm,
nghch li vi nguyn-l m dng ca vn-php v
khng hiu c thc th ca bn ng thm tm cng nh
bn th ca v tr. Nhng cng t trong kh au l
nguyn liu nui dng l-tng gii-thot. Mun ra
khi kh au phi nim -thc v thc-nghim kh au
chng sanh b m ui trong b kh , nhng cng nh
kh au m chng sanh l nhng v pht s thnh.
Di hnh thc m-dng , cc php b-tc, tng
tr cho nhau. Cho nn C khng cng sinh ra nhau; kh
- 343 -
d lm thnh ra nhau; di ngn cng so-snh vi nhau;
cao thp cng nghing p nhau; ting ging cng trn ln
vi nhau ; trc sau cng theo nhau (o-c Kinh II).
Ci ny sanh ra ci kia v l tng sanh m cng l
nh-lut v thng dch l chi phi s i thay ca vn-
php.
Ngi ta ch hiu c s nhn-o khi ngi ta
hiu th no l bt nhn, ngi ta yu t-do khi no hiu
n tn cng ca s n-l , buc rng. Ngi au kh
nhiu v bnh tt mi bit c gi tr v ngn ca sc
khe . Cho nn t-do, gii thot, sc khe phi c t-
cm mi ngi, phi l mt nim khao-kht v-bin,
phi l mt ngun hng-khi xut t trong su thm ca
tm t ch khng bao gi v gng-go, b buc. m t
dng m sinh , Dng cng t m m pht.
(Thi nam-chm khng th ch c cc bc m khng c cc nam.
Ngy khng th la m m c. C cao phi c thp, c ng phi c Ty,
c trong phi c ngoi, c c phi c mi , c sng phi c ti , c hp phi
c tan, c bun phi c vui. C lnh phi c dCc php tng thnh,
tng lp bt tng ly).
o ln b i nn c nhn-ngha. Tr khn sng-sut linh-mn
sinh ra nn c di tr ln. Su thn bt-ha nn c con hiu. Nc lon nn
c ti trung(o-c kinh XVIII)
Lng s-hi, nim tin-tng vo bo-lc hay s
bo-ng do khng thu-o Dch-l m-dng u
gy ra bi gio-dc v s hiu-bit khng thu o tn-
gio ca mnh, l biu tng lng si-m ca nhng k
khng hiu chn-l.
Tr tu bin-i mi s d bn thnh tt-p ,
l ci p bnh thng bt sinh bt dit. Ci p
khng th bao dung mi ci xu m khng ly ci xu l
ci p ca nc ct (Nc bc hi), th nc khng nui
- 344 -
c mt con vi-trng, mt sinh-vt nh nht no , nc
khng sinh-kh, nc ca cht-chc.
Ci p ca bin c bin i mi d bn thnh
nhng con ci p, nhng cy san-h m miu; l v
p sng-to, l v p siu vit ca i-tha Pht-gio.
Trong m c Dng, trong Dng c m. Trong
mi chng-sanh v-minh u tim n pht tnh l chn-l
ti thng ca Pht-gio i-tha, l ngun-gc ca hnh-
nguyn v bin ca bao nhiu v Pht, v B-tt trong ba
i quyt-tm tn- chng sanh. V t xa n nay ca
Pht bao-gi cng rng m ph- qun-sanh , d i
vi k cng hung cc c chng chu hi-ci cng c tm
trm nghn phng tin cm-ha, ch im cho h tr
v chnh-o.
Hiu thuyt m-dng tinh thn con ngi
khng b cng thng; khng c s xung-t v ni tm,
khng thy th m ch thy bn, khng thy ci d m
ch thy ci hay, khng thy ci xu m ch thy ci
tt. Do y tm tr c AN LC, tinh thn thoi mi
thnh thi l mt yu t cn thit ca trng-th v
bnh, ca s gii-thot mi buc rng au kh ca
cuc i.
Chin tranh v bnh tt cng ch l s biu l trng
thi bn trong chng ta, l s phng i cc ng tc hng
ngy ca chng ta. S d mi ngy, n mt trm trng hn,
l do kt qu cc hot ng k ngh, v c sng to ca
con ngi. Chin tranh khng th chm dt nu cc
nguyn nhn gy nn cuc chin vn cn. Nguyn nhn
chin tranh bt ngun t cc tham vng, gin d, on hn,
u c quc gia, b lc, tinh thn phe phi, k, ganh
ght, vv Tn dit c cc thi xu ny l chm dt
chin tranh.Nu c mt cy c th tht ln v ta mun tiu
- 345 -
dit n. Ta khng th leo ln vt ht l cy c, vt l
ny n li mc l khc phi khng cc bn ? Cch duy
nht l n tn gc r.
Phng php duy nht l lm mt cuc cch
mng trong tm hn. Ch khi no loi ngi thc
iu ny v thay i quan nim sng, xo b lng th
hn, th h s thy bnh an. Tic rng ai cng ch nhn
thy s sai quy ni ngi khc m khng t vn mnh,
nn mi c tnh trng ngy nay. Ho bnh v thin ch cn
i i vi nhau, nn khng ai c th thc hin ho bnh khi
lng cn y on th, ghen ght, mun bc lt k khc
mu li cho c nhn mnh hay phe phi mnh. Tt c cc
hi ngh, cc mu tnh mang li ho bnh cho nhn loi
u tht bi, v con ngi khng chu thc hin ho bnh
chnh mnh.
T ngn xa, ngi -ng bit b-quyt n
chay em li sc khe cho th xc v pht trin tr-tu
em li chnh-kin nh hiu bit v p-dng Dch-l m-
dng.
Con ngi c hnh-phc chn tht l nh c sc-
khe v c mt kin-gii sng-sut l Chnh kin ,
ngn uc soi-sng cho mi hnh-vi, hot ng trong i
ta to mt nghip lnh hoc a ta vo gic-l .
Trong v-tr m-dng khng iu-ha th sanh ra
hn hn, mt ma, thin-tai, bo-lt. Ni con ngi m
m-dng khng iu-ha th bnh-tt, khn cng, bt-
hnh trong gm cc ti c, cc iu mt, mi s
kh-khn m nguy-hi hn ht l chin-tranh tn-khc.
Cui bi ny , Son gi ku gi v kt lun l mi
ngi nn tun trng php dng sinh, sng hp vi
thin nhin:Nn bo ton Thin ho c th t tr
cho ci ngun sinh ho, lm cho ci Bn:gc c c
- 346 -
s bo dng. Phi lm sao m kh khng b khuyt
tn, cng t bnh vi dng kh, nh vy m dng kh
mi c ch nng ta , khng lm vo tnh trng bay ln,
thot rac nh vy th thn th s thnh l ni Thin
a giao ca qu THI. Bnh g c th xy ra ? Ti c
mong chng ta cng nhau tun th nhng li khuyn trn
ng ph nhng li dy bo ca ngi xa. c vy tht
l may mn lm thay!. Sau y l bi th bn cu m
ngay t lc mi khai o CT dy cc mn rng:
Chng qun ng Tng mi mt nh,
Cng nhau mt o tc mt Cha,
Ngha Nhn nh gi thn trm tui,
Dy ln cho nhau ng ch Ha.
Chng ta ly lm bi hc hng tm . l hon thuc
trng sanh ca chng ta vy..
(Bi ny trch trong: chu huyn-b):
Xin chn thnh trao v qu bn o lm hnh trang trong :
Chuyn i tr v.
C th no c mt v Thng- cho ngi n-, mt Thng-
cho ngi Trung-hoa, mt Thng- cho ngi Do-thi v mt Thng-
cho ngi Gia-t chng?
Ch c mt nguyn-l duy nht, i-ng v thing-ling cai-qun
tt c mun loi vn-vt. Ci nh sng trung ng ca nguyn-l y gi l
Thng-. Thng- phi l bao gm ht tt c. Tt c u thm nhun
s sng ca Thng-. iu y, chc hn khng c ngha l c mt v
Thng- c nhn, ring bit cho mt nhm ngi no.
Khi chng ta ni v Thng-, chng ta ch ni c mt ng
Duy-nht, Ngi l ca tt c, cho tt c, trong tt c v xuyn qua tt c.
Nu ngi n- t mt tn cho Thng- ca h, v ni rng ngoi ra
khng c ng no khc na, th t-tng ca h c s phn cch. Nu
ngi Trung-hoa t mt tn cho Thng- v ni rng ngoi ra khng c
ng no khc na, th t-tng ca h b phn chia. Nu ngi Do-
Thi t mt tn cho Thng- v ni rng ngoi ra khng c ng no
khc na, th t-tng ca h c s cch bit. Nu ngi Gia-T t mt
tn cho Thng- v ni rng ngoi ra khng c ng no khc na, th
t-tng ca h cng b phn chia. Mt ci nh m n t chia r
cch bit, th b tiu-dit ngay t trc, v d nhin l n phi sp-.
- 347 -
Nu c hp nht, n s sng trng cu. Cc bn hy chn la xem nn
theo ng no. Chia r, cch bit c ngha l ph sn v dit vong. Hp
nht trong ci nguyn-l m Dng c ngha l tin-b, danh-d v quyn
nng. AUM, AUM, AUM.
Chng ta hi hp chiu nay vi mt mong c c hiu r
ngha ca s chuyn tip t mt trng thi tm thc thp km ln mt trng
thi siu vit hn.Chng ti xin chc mng nhng ngi no trong qu v
c chun b cho s chuyn tip .
Chuyn tip t mt trng thi tm thc thp km ln mt trng thi
cao hn c ngha l gt b ci th gii vt cht y dy nhng xung t v
va chm chp nhn ci tm thc B- hay tm thc ca ng Christ.
Khi , th tt c u l m l, iu-ha v ton thin. tc l php sinh
hot t nhin, l php sng m Thng- chn la cho chng ta, v
c Jesus nu mt gng sng huyn diu thay trn th gian. Cch sng
ch-k l phn t nhin. l con ng chong gai, trc tr. Con ng
ca ng Christ tht l d dng v t nhin nu chng ta hiu r c n!
Ngi no theo con ng tc l sng trong tm thc ca ng Christ
hay tm thc B-.(trang 45).
Chng ta ang ngi chung quanh nhng bn by sn thc n.
y l c hi duy nht m chng ta tu hp trong mt ba tic nh nhng
k th nhn phm tc vn thng quan nim. N l mt ba tic thng t
v thc hin, biu tng cuc L Chuyn Tip nh hi thi i ca c
Jesus , cuc l Phc sinh(Pque), tc s chuyn tip( thng khng c
hiu r trong thi i ny) ca tm thc phm tc ln tm thc B-.
Chng ti tin rng mt ngy kia tt c nhng ngi con ca Thng- s
hi hp quanh mt ba tic tng t ( i l Hi-Yn Diu-Tr)v hiu r
ci ngha tht s ca n.

- 348 -
MC-LC
Li ni u Trang
CHNG I
Hc thuyt tam ti : 10
A- CN NGUYN I-O
Nho y l s: nn tng con ngi 13
T hc thuyt Tam-ti n ngi Thi-cc hu hnh 16
Phn y-dch 26
Vn- Ton chn 27
B- PHN A
Vn- kin tnh 33
m Dng l g 35
c tnh ca m Dng 36
m Dng tng xung tng ha 38
C-PHN NHN
Tinh kh to ra vn-vt 39
Thin a hp kh 42
Kh ha vn vt hu hnh 43
Kh l s sng (Kh sanh-quang) 44
D- M DNG GIAO-CM
NH-V THNH HNH 45
D
1-
s quan-h gia ng tng lc ph vi Thin a 47
D
2-
Ng hnh Tin-thin 59

CHNG II
Lut bin-ha trong Kinh Dch 83
a) Bin-ha theo D gin 85
Thi-cc vi ch (V-tr hu hnh). 90
Ng hnh: ngun gc ca s sng 98
Qu c k hng (T chn). 106
Luyn kh ha Thn 107
b) Bin-dch theo bt dch 112
Sng v cht (Vn- sanh t). 114
- 349 -
Thi-cc v Lng nghi 120
Chnh kh ni con ngi 122
Chn-Thn ca con ngi. 126
Tnh Thin 130
Bnh bin theo t thi 132
Phng bnh 135
C my th bnh 136
Tnh chn v tnh ngy 140
T ngoi cm n ni-thng 141
Nguyn nhn gy bnh
T thi bnh bin
c) Bin-ha theo bin-dch 144
m Dng giao-cm 148
Giao-cm theo Thin a chi i c vit sinh 149
Chn qui ni v c 151
c thnh 152

CHNG III
Thi bnh hc
Ng vn v Lc kh 167
S quan-h gia tng ph v Thin a 185
T phng sinh thnh lun 186
S 5 v s bin-ha 191
Ng tng sinh thnh bnh 218
Tng v trong Kinh Dch 235

CHNG IV.
Chc nng Tng ph 240
Tm vi ch (tng thn) 250
Hnh thnh Kinh Mch v Ng vn lc kh 256
Hnh thnh can chi 265
Lc Dng lc m tc (chn) 266
- 350 -
Vn-kh ch bnh 268
Lc kh vi bnh tng ca 271
Lc kinh (hnh thnh) 282
Tam Dng , tam m kinh 283.
Kinh mch & s ngy vng ca lc-kh trong nm. 285
Chic vng ngc 291

Vn- giao cm ca Thin a. 292
Php Dng-sinh 329
V-kh ca con ngi. 334
Thi sinh-hc: thut Dng-sinh 335
Tng-lun 341
Chung 350

- 351 -

- 352 -

- 353 -

Ydao

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ydao

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

.

You might also like