Astrobiyoloji

1
Astrobiyoloji
Evrende yaam kodlayabilen
biyomolekller yalnzca nkleik
asitler olmayabilir.
[1]
Astrobiyoloji ya da egzobiyoloji, disiplinler-aras bir bilim olup, zellikle
evrende yaamn ortaya kmasn ve evrimini salayan jeokimyasal ve
biyokimyasal etken ve sreleri konu alr; bir baka deyile, evrende biyolojik
kkenin, evrimin, dalmn ve canllarn geleceinin incelenmesidir. Bu
bilimsel disiplinler-aras alan, ksaca, Gne Sistemimiz iinde ve dnda kalan
"yaanabilir gezegen"lerdeki yaanabilir ortamlarn aratrlmasn, abiyogenez
(prebiyotik kimya) kantlarnn aratrlmasn, Marsta ve Gne Sistemimizde
yaam, Dnyadaki yaamn evriminin kkenleri ve erken dnemleri zerine
laboratuvar almalarn ve alan aratrmalarn ve yaam potansiyelinin Dnya
ve uzaydaki zorluklara uyarlanmas almalarn kapsar.
[2]
Astrobiyolojinin bu tanm, doal olarak, yaamn, yeryznde ortaya kt
gibi, Gne Sistemimiz iinde veya dnda bulunan baka yerlerde, baka
gezegenlerde de ortaya km olabilecei kabuln ierir. Bizimkinden "kkten
farkl ortamlar" ieren dier kozmik cisimler zerinde de yaam izleri mevcut
olabileceinden, astrobiyolojide "basit organik madde"den (biyomolekller,
peptidik, nkleik ya da lipidik zincirler) daha karmak yaplara (ilk hcreler, ilk
genetik sistemler) doru uzanan evrime hkmeden olas srelerin aratrlmas
sz konusudur. Dolaysyla bu srelerin aratrlmasnda, organik kimya,
inorganik kimya, biyokimya, hcre biyolojisi, iklimbilim, jeokimya,
gezegenbilim ve enformatik modelizasyon gibi eitli bilimsel alanlarn, bir
btn tamamlayacak tarzda, derin bir etkileim iinde olmalar kanlmaz hale
gelir. rnein, astrobiyologlar yeni gezegenler kefetmek ve bunlarn
yaanabilirliini saptamak zere astronomlarla, molekler etkileimlerden
yaama geii anlamak zere kimyaclarla, dier gezegenler zerindeki anahtar
mineraller ve suya ilikin kantlar incelemek zere jeologlarla, en erken yaam
trlerini aratrmak ve anlamak zere paleontologlar ve molekler biyologlarla ve bunlarn yan sra,
iklimbilimcilerle, gezegenbilimcilerle ve dier eitli bilim dallarndaki bilim insanlaryla i birlii iinde alrlar.
Gnmzde gitgide genileyen astrobiyoloji ayn zamanda, hangi trde olursa olsun Dnya-d yaama ve varsa
Dnya-d zeki yaama ilikin aratrmayla da (Dnya D Akll Yaam Aratrmas)
[3]
da ilgilenmektedir. Fakat
olas gelimeleri beklemekte olan bu son deinilen aratrma sahas (Dnya D Akll Yaam Aratrmas) imdilik
ok marjinal durumdadr.
Astrobiyoloji dier dnyalardaki yaamn mahiyeti hakknda kuramsal tahminlerde bulunabilmek ve
Dnyannkinden ok farkl olabilecek biyosferleri tanmlayabilmek ve ayrt edebilmek amacyla, fizikten,
kimyadan, astronomiden, molekler biyolojiden, ekolojiden, gezegenbilimden
[4]
ve jeolojiden yararlanr
[5][6]
Astrobiyoloji daha ok bilimsel verilerin yorumlanmasna, yani evrenin dier ortamlar hakknda dier bilimlerce
ortaya koyulmu ayrntl ve gvenilir verilerin yorumlanmasna younlar ve ncelikle, mevcut bilimsel kuramlarla
elimeyen varsaymlarla ilgilenir.
Astrobiyoloji
2
Mars meteoru ALH84001 bir canlya ait olabilecek mikroskobik oluumlar
gstermektedir.
Genel bak
Evrenin baka bir yerinde
yaamn Dnyadaki gibi
hcresel yaplar kullanp
kullanmad bilinmemektedir.
(Burada bitki hcrelerindeki
kloroplastlar grlmektedir.)
[7]
Astrobiyoloji terimi, eski Yunancadaki yldz, takmyldz anlamna gelen astron
(), yaam anlamna gelen bios () ve alma, inceleme anlamna
gelen -logia (- ) szcklerinin birletirilmesinden olumutur. Astrobiyoloji
nispeten ksa zaman nce ortaya km ve hlen gelimekte olan bir alandr.
Evrenin baka yerlerinde yaamn olup olmad meselesi, dorulanabilir bir
varsaym ierdiinden, bilimsel sorgulamann geerli olduu bir konudur. Bir
gezegenbilimci olan David Grinspoon astrobiyolojiye, bilinen bilimsel kuramlar
dahilinde bilinmeyen hakknda speklasyonlarda bulunan bir tr doal felsefe
alan gzyle bakar.
[8][9]
Bununla birlikte astrobiyoloji, bilimsel sorgulamann
ana-akm dnda tutulmas halinde, balbana yntemli bir inceleme alandr.
NASA ilk astrobiyolojik projesini 1959da hazrlam, astrobiyolojik programn da
1960da belirlemitir.
[10][11]
NASAnn 1976 da uygulamaya koyduu Viking
missions projesi, mmkn yaam belirtilerini aratrmaya ilikin biyoloji deneyi ieriyordu. NASA 1971de ksa
ad SETI olan Dnya D Akll Yaam Aratrmas Projesini (Search for Extra-Terrestrial Intelligence) balatt.
Projenin amac Dnya-d bir uygarlktan veya uzak bir gezegenden gelen mesajlarn varlnn saptanmas ve var
olduklarnn saptanmas halinde bunlarn incelenmesiydi. Projede olas Dnya-d zeki yaam zellikle
radyoelektrik sinyalleri dinleme yoluyla aratrmaya arlk verilmitir.
Astrobiyoloji 21.yy.da NASAnn ve ESAnn (European Space Agency) Gne Sistemi keif projelerinde giderek
artan bir nemle odak haline gelmitir. Bu alanda Avrupallarn astrobiyolojiyle ilgili ilk uygulamas Mays 2001de
talyada yer alm,
[12]
ardndan Aurora Program
[13]
uygulamaya konulmutur.
[14]
Halihazrda NASA bnyesinde
NASA Astrobiyoloji Enstits
[15]
bu alanda almalarn srdrmekte ve gerek ABD niversitelerinde (University
of Arizona, Penn State University) gerekse Britanya (University of Glamorgan
[16]
) Kanada, rlanda gibi dier
lkelerin niversitelerinde okutulan astrobiyoloji, niversitelerde giderek yaygnlamaktadr.
Gnmzde astrobiyolojinin zel bir aratrma alan da Dnyaya yaknl ve jeolojik tarihi nedeniyle Mars
gezegeninde yaamn aratrlmasdr. Marsn yzeyinde gemite bol miktarda sv su bulunduuna ilikin olarak
gnmzde yeterince kant bulunmaktadr. Bilindii gibi, su, karbon temelli yaamn olumasn haber veren bir n
belirti saylr.
[17]
Viking Program ile Beagle-2 sonda aralarnn her ikisi de zellikle Marsta yaamn
aratrlmasna ynelik almalarla grevlendirilmiti. Bu konuda Viking Programnn sonularnn yetersiz olduu
Astrobiyoloji
3
kabul edilir.
[18]
Beagle-2 ise arzalanp paralanmt.
[19]
Astrobiyolojinin ba rolde olaca bir baka proje Jpiterin su ierdii sanlan uydularna uzay gemisinin
gnderilmesinin planland Jupiter Icy Moons Orbiter Projesi
[20]
idi. Fakat NASAnn tercihlerindeki deimeler ve
2005te finansmann kesilmesi sorunu projenin iptalini getirdi. Halihazrda Phoenix, Marstaki mikrobik yaamn
gemiteki ve imdiki durumunun anlalmas iin evreyi ve gezegendeki suyun tarihini aratrmaktadr. NASA bu
aratrmann daha deiik bilim aralaryla srdrlmesi iin 2009da da Mars Science Laboratory adl uzay keif
aracn frlatmay planlamtr.
Amalar ve aratrma alanlar
Yaam kozmozdan Dnyaya asteroitler tam
olabilir.
Astrobiyolojinin NASA tarafndan belirlenen 7 temel amac ve
bunlarn ierdii, aratrma alanlarnn neler olduklarn gsteren
konular unlardr:
[21]
Evrende yaanabilir ortamlarn tabiatn ve dalmn anlamak.
Yaanabilir gezegenlerin oluum ve evrim modellerinin
oluturulmas.
Gne Sistemimiz dndaki yaanabilir gezegenlerin
dorudan ve dolayl astronomik gzlemleri.
Yaanabilir ortamlar, prebiyotik kimyay ve Gne
Sistemimizdeki yaam belirtilerini imdiki ve gemi halleriyle
kefetmek.
Marsn kefi
Gne Sistemi-dnn kefi.
Kozmik ve gezegensel belirtilerden yola karak yaamn nasl meydana gelebileceini anlamak.
Dnyadaki btn sularn kuyruklu yldzlarn
dnyaya dmesiyle olutuu dnlyor.
Prebiyotik materyel ve katalizr kaynaklar
Fonksiyonel biyomolekllerin kkenleri ve evrimi
Enerjetik aktarmn (ng. transduction) kkenleri
Hcreselliin (sellarite) ve protobiyolojik sistemlerin kkenleri
Dnyadaki yaamn gemite gezegensel sistemdeki ve Gne
Sistemindeki deiimlerle nasl bir etkileim iinde bulunmu
olduunu anlamak.
Astrobiyoloji
4
Varsa, evrendeki zeki canllara bir mesaj iletmek zere,
3 Mart 1972'de frlatlan Pioneer 10 uzay aracna
eklenen sembolik resim plakas
Dnyann erken biyosferi
Karmak yaamn olumas
Dnya-d olaylarn biyosfer zerindeki etkileri
Yaamn evresel snrlarn ve evrim mekanizmalarn
(ileyilerini) anlamak.
Mikroorganizmalardaki molekler evrim ve evreye
bamllk
Mikrobik toplululuklarn (ng. community) toplu evrimi
Arlk gsteren sistemlere biyokimyasal adaptasyon.
Dnyada ve dier ortamlarda yaamn geleceini biimlendiren
ilkeleri anlamak
evresel deiimler, element ve unsurlarn biyota tarafndan
evrimi, topluluklar ve ekosistemler
Yaamn Dnya-d ortamlarda adaptasyonu ve evrimi
Dnyadaki ve dier dnyalardaki yaam iaretlerinin nasl farkna varlacan tanmlamak
Gne Sistemi materyellerinde aranacak "canllk iaretleri" (ng. biosignature
[22]
)
Yakn gezegen sistemlerinde aranacak canllk iaretleri.
Yntemler
Alan daraltma
Yldzlarn birbirine oranla boyutlar ve
fotosferik
[23]
slar. Kzl cce tipindeki bir
yldzn evresinde dolanan bir gezegenin,
Dnya-benzeri scaklklarda olmas mmkndr.
Dier gezegenlerdeki yaam aratrrken, doru olup olmadklar
henz bilinemiyorsa da baz basitletirici varsaymlardan yola
klmas astrobiyoloun hedefini kltmesi, yani alma alann
daraltmas ve ykn hafifletmesi bakmndan yararldr. Bu bakmdan
astrobiyoloji almalarnda u hususlar gznnde bulundurulur:
Galaksimizdeki yaam trlerinin byk ounluunun kimyasal
yapsnn Dnyada olduu gibi karbon temelli (ng. carbon-based
life) olduu sanlmaktadr.
[24]
Karbon temelli olmayan yaamn
mmkn olabilecei kabul edilmekle birlikte, u nokta gzden uzak
tutulmaz: Karbon, istisnai bir zellie sahiptir; evresinde geni bir
molekl eitlilii oluabilmektedir.
Bu bakmdan sv su yaam iin olumlu bir etken olarak kabul
edilir; nk yaygn bir molekl olup, yaamn ortaya kmasn salayan "karbon temelli" karmak molekllerin
oluumu iin mkemmel bir evre salar.
[25]
Baz aratrmaclar bu bakmdan amonyan ya da amonyak ile su
karmnn daha olumlu bir etken olduunu belirtirler.
[26]
Bu tr ortamlar gerek karbon temelli yaam, gerekse
"karbon temelli olmayan yaam" iin elverili ortamlar olarak kabul edilirler.
ncs, gezegensel yaanabilirlik kavramndan hareketle, yaamn gelitii gezegenlerin evresinde
dolandklar yldzlarn Gne-benzeri yldzlar olmas hususudur.
[27]
ok byk yldzlar nispeten ksa mrl
olurlar, yani evrelerinde dolanan gezegenlere, zerlerinde yaamn geliebilmesi iin yeterince zaman
tanmayabilirler. ok kk yldzlar da gezegenlere ok az s verirler.
[28]
Bir gezegenin yeterince kaln bir
atmosferi olmamas, gezegenin bir tarafnn frnda kzarm gibi bir hal almasna karlk, dier tarafnn
buzlam bir hale gelmesi sonucunu dourur. Fakat 2005te bu husus (gezegensel yaanabilirlik iin yldzn
Gne-benzeri bir yldz olmas art) yeniden gzden geirilmek zere bilimsel topluluun dikkatine
Astrobiyoloji
5
sunulmutur. nk Kzl cce tipindeki yldzlar da uzun mrl olduklarndan, kaln atmosferli gezegenlerinde
yaamn geliebilmi olmas gayet mmkndr.
[29]
Bu nokta son derece anlamldr, nk kzl cceler son derece
yaygndr.
Galaksimizdeki yldzlarn % 10unun Gne-benzeri yldzlar olduu sanlmaktadr. Gneimizden yaklak 100
k yl uzaklk iinde byle 1000 kadar Gne-benzeri gne bulunmaktadr. Bu yldzlar ya da gnelerin Dnya
D Akll Yaam Aratrmas kapsamndaki yldzlar-aras dinlemede ncelikli hedefler olmasnda yarar
grlmektedir.
Astrobiyolojiye yardmc dallar
Astronomi
Ktleekimsel mikromercekleme
[30]
ile
kefedilmi, Dnyadan 20.000 k yl
uzaklktaki bir yldzn evresinde
dolanan OGLE-2005-BLG-390Lb adl
gezegenin bir sanat tarafndan
hazrlanm temsil resmi.
Astronomiye ilikin astrobiyolojik aratrmalarn ou, yaam Dnyada
ortaya ktna gre, Gne Sistemimiz dndaki Dnyaya benzer zellikler
tayan gezegenlerde de ortaya kabilir varsaymndan hareketle, Gne
Sistemi-d gezegenlerin kefi kategorisinde yer alr. Bu yzden, olanaklarn
bir ksm Gne Sistemi dndaki Dnya-benzeri gezegenlerin kefine tahsis
edilmitir. Bu aratrmalar zellikle NASAnn Terrestrial Planet Finder ve
ESAnn Darwin adl programlarnda yer almaktadr. Ayrca Gne
Sistemimiz dndaki gezegenleri aratrmak zere NASA Kepler Mission
uzay gemisini Mart 2009da frlatmay planlamtr, Franszlarn ksa ad
CNES olan Uzay ncelemeleri Ulusal Merkezi (The Centre National d'tudes
Spatiales) ise COROT adl uzay teleskobu aracn 2006da frlatmtr.
[31][32]
Gne Sistemi dndaki Dnya-benzeri gezegenlerin kefi konusunda, uzay
aralaryla srdrlen almalarn yan sra, bunlar kadar nemli
tutulmamakla birlikte, yerde srdrlen almalar da bulunmaktadr.
Bu frlatma almalarnn amac yalnzca Dnya byklndeki gezegenleri saptamak deil, ayn zamanda
gezegenlerden kan klar spektroskopla dorudan doruya (Dnya atmosferi gibi eitli etkileyici faktrlere
maruz kalmadan) analiz edebilmektir. Bu tayf analizlerinin incelenmesiyle Gne Sisteminin dndaki bir
gezegenin temel ierii, atmosferi ve yzeyi saptanabilir ki, bu da gezegen zerinde yaam olaslnn
belirlenmesinde son derece yararl bilgiler salar. NASAnn bir aratrma grubu olan Virtual Planet Laboratory adl
grup,
[33]
Terrestrial Planet Finder ve Darwin projeleri kapsamnda frlatlan ve frlatlacak uzay aralar tarafndan
saptanacak gezegenlerin neye benzediini anlamak ve daha salkl yorumlar yapabilmek zere, bu gezegenlerin
kapsaml bilgisayar modellemeleri zerinde almaktadr. Umulan odur ki, uzay aralarnn saptayaca tayf
analizleriyle bu grubun vard sonular, bir gn bu gezegenlerde yaamn varln gsterecek ekilde akrlar.
Gne Sistemimiz dndaki gezegenlerin yzey ve atmosfer zelliklerinin anlalmasnda malarnn fotometrik
[34]
incelenmesi de ipucu niteliinde veriler salamaktadr.
"Dnya-d zeki yaam"n bulunduu gezegenlerin tahmini says Drake
denklemi yoluyla hesaplanr. Bu hesaplamada gnelerine uygun uzaklkta
olan gezegenlerin says, bunlar iinden koullar yaamn olumasna
elverili gezegenlerin says vb. gibi parametreler kullanlr.
[35]
Hesap sonucunda evrenin gzlemleyebildiimiz ksmnda (100 milyar
galakside) yaamn olumasna elverili bir gezegene sahip yldzlarn says
710
22
olarak kmaktadr. Bu hesaplamayla yalnzca 300 milyar yldz
Astrobiyoloji
6
NASAnn Gne Sistemimiz dndaki
gezegenleri aratrmak zere tasarlad
Kepler mission uzay gemisi.
ieren Samanyolu galaksimizde olmas mmkn Dnya-d uygarlklarn
says yirmi ile birka milyon arasndadr. Bu denklemle, iletiim
kurulabilecek Dnya-d uygarlklarn says da hesaplanabilmektedir.
Denklem udur:
[36]
:
Denklemdeki matematiksel sembollerin anlamlar yledir:
N= letiim kurabilecek Dnya-d uygarlklarn says
R*= Gneimiz gibi uygun yldzlarn oluum oran
f
p
= Bu yldzlardan gezegenli olanlarn ayrlma deeri (Kantlar
Gneimiz gibi yldzlarn gezegen sistemleri olduunu gstermektedir)
f
l
= Bu gezegenlerden yaamn olumasna elverili Dnya-benzeri gezegenlerin ayrlma deeri
f
i
= Yaamn oluabilecei Dnya-benzeri gezegenlerden zekann geliebilecei gezegenlerin ayrlma deeri
f
c
= Zekann geliebilecei gezegenlerden iletiim kurulmasna olanak salayanlarn ayrlma deeri (zerinde
elektromanyetik iletiim teknolojisinin gelitii gezegenlerin ayrlma deeri)
L = Btn bu olanaklara sahip uygarlklarn varlklarn srdrebilme sresi (mr)
Denklemdeki mantk doru olmakla birlikte, birok bakmdan hata pay olduu bilinmektedir ve bu, gzden uzak
tutulmamaldr. Dnya d yaamn varlyla ilgili bu tr hesaplamalarn sonularna kar kan bir varsaym
Fermi paradoksu adyla bilinir. Fermi paradoksuna gre eer evrende zeki yaam yaygnsa, onun kendini belli eden
iaretlerinin olmas gerekir. SETI gibi projelerin de amac budur, yani Dnya-d zeki uygarlklarn yaynlam
olabilecei radyo yaynlarn yakalamaya almaktr.
Astrobiyolojide bir baka etkin aratrma alan gezegensel sistemlerin oluumudur. Kimileri Gne Sistemimizin
oluum zelliklerinin gezegenimizdeki zeki yaamn oluumunu takviye ettiini ileri srmektedir.
[37][38]
Ancak
bugne kadar hibir kesin sonuca ulalamamtr.
Biyoloji
Dnyadaki ekstremofil
[39]
bakterileri
destekleyebilen hidrotermal bacalar
(jeotermal olarak snm suyun gezegen
yzeyine kt atlaklar)
[40]
kozmozun baka yerlerinde de yaam
destekliyor olabilirler.
Ekstremofiller (en ar zelliklerdeki ortamlarda yaayabilen organizmalar)
astrobiyologlar iin esasl bir aratrma unsuru oluturmaktadr. Biyota ieren
byle organizmalar okyanus yzeyinden kilometrelerce aada (hidrotermal
bacalar yaknnda) yaayabilmekte, hatta ekstremofil mikroplar yksek lde
asitli ortamlarda yaayabilmektedir.
[41]
Son zamanlarda, ekstremofillerin
yaama hi de elverili olmayan koulllarda yaayabiliyor olmalarnn kefi
astrobiyologlara ilham kayna olmutur. Bu organizmalarn karakteristik
zelliklerinin, evrelerinin ve evrimsel yollarnn tanmlanmasnn evrenin
baka yerlerinde yaamn nasl geliebileceinin anlalmasnda ok nemli
bir husus olduu dnlmektedir. Bu bakteriler Dnyada ar scak
ortamlarda (termofil organizmas), ar basnl ortamlarda (piezofil), asitli
ortamlarda (asidofil, alkalofil) ve nml ortamlarda (radyorezistan
organizma) yaayabildiine gre, bu koullar ieren gezegenlerde
yaamamalar iin hibir neden yoktur. Ksa zaman nce bir astrobiyolog
ekibi okyanus diplerindeki hidrotermal bacalar yaknnda yaayan
ekstremofilleri incelemek zere hidrobiyologlar ve deniz jeologlaryla
ibirliinde bulunmutur. Bilim insanlar bu incelemede edinecekleri
bulgular Gne Sistemimizdeki Europa gibi doal uydularda mevcut
olabilecek yaam zerine gelitirecekleri hipotezlerde kullanmay
ummaktadrlar.
[42][43][44][45][46]
Astrobiyoloji
7
Yaamn evriminden ayr olarak yaamn kkeni hlen devam eden bir baka aratrma alandr. Gne nn
etkisinde oksijensiz bir atmosfer ortamnda organik molekllerden bir ilkel orba oluabileceini iddia eden
Aleksandr vanovi Oparin ve J. B. S. Haldane tarafndan ortaya atlan varsayma gre, ilk zamanlarda Dnyada
yle elverili koullar hkm sryordu ki, bu koullar inorganik maddelerden organik bileimlerin olumasn
salayc, yani bu srece sevk edici bir nitelikteydi ve bylece, oluan baz ortak kimyasal rnlerin gnmzde
grdmz tm yaam trlerinde bulunmasn salam oldular. Bu srecin incelenmesi olan "prebiyotik kimya"
[47]
(abiyogenez), az ok ilerleme kaydetmi olmakla birlikte, yaamn Dnyada bu ekilde oluup olumad
konusunda hlen pek ak deildir. Bu varsayma alternatif teori olan panspermia teorisine gre ise yaamn ilk
unsurlar Dnyannkinden daha elverili koullara sahip bir baka gezegen ya da kozmik cisimde olumu ve
herhangi bir yolla Dnyaya aktarlm olmalyd.
Astrojeoloji
Astrojeoloji gezegenler, doal uydular, asteroitler, kuyrukluyldzlar, meteorlar gibi gk cisimlerinin jeolojisine
ilikin bir gezegenbilim disiplinidir. Astrojeolojinin salad veriler, zerinde yaamn balayabilmesi ve
geliebilmesi konusunda bir gezegen ya da uydunun sahip olduu elverili potansiyeli, yani gezegensel
yaanabilirliini lebilmemizi salamaktadr. Astrojeolojinin bir ek disiplini jeokimyadr. Jeokimya ya da
yerkimyas Dnya'nn ve dier gezegenlerin kimyasal bileimlerini, kaya ve topraklar etki altnda tutan kimyasal
sre ve tepkileri, Dnyann kimyasal bileenlerine ilikin maddi ve enerjetik dngleri ve bunlarn atmosfer ve
hidrosfer ile etkileimlerini yer ve zaman bakmndan konu alan bir daldr. Bu daldaki baz uzmanlk alanlar
kozmokimyay, biyokimyay ve organik jeokimyay ierirler.
Fosiller Dnyadaki yaamn bilinen en eski kantlarn salarlar.
[48]
Bu buluntularn incelenmesiyle palentologlar
Dnyann erken dnemlerinde ortaya kan organizma tiplerini daha iyi anlama olanan bulurlar. Bat
Avustralyadaki Pilbara ve Antarktikadaki McMurdo gibi Dnyadaki baz blgeler, Marstaki blgelere jeolojik
olarak e tutulmaktadr ve bylece bu blgeler, Marsta gemite var olmu yaam nasl aratrabileceimiz
konusunda bizlere ipular salamaktadr.
Yaamn oluabilecei kozmik cisimler
Yaamn oluabilmesi iin koullar
Bugnk ounluk kabulne gre, bir gezegen zerinde yaamn ortaya kabilmesi iin zaruri koullar olarak,
genellikle sv suyun, azotun, karbonun ve muhtemelen silisyumun varl gerekmektedir. Ayrca gezegenin
yrngesinin, ait olduu gne sistemindeki yerinin yaanabilir kuakta (sistemin merkezindeki yldzdan Gnein
Dnyaya uzakl kadar bir uzaklkta olan kuak) sabit olmas gerekmektedir. Bugnk genel kabule gre,
Dnyadakine benzer bir atmosferden ve sudan yoksun bir gezegende yaamn var olabilmesi son derece speklatif
bir fikirdir. Sonu olarak, evrende yaam aratrma programlar gezegenimizdeki bu yaam standartlarndan yola
kan gncel bilimsel bilgilerden hareketle yaplmaktadr.
Gne Sistemi'nde yaam
Gne Sistemimizde Jpiter gibi gaz devi olan baz gezegenlerin sv sudan olumu okyanuslara sahip, kat yzeyli
ve yaama elverili uydularnn olmas gayet mmkndr. Gne Sistemimizde scak, kayalk, bol maden ieren,
Dnya gibi bir gezegen olup olmad henz bilinmemektedir. Eldeki verilere gre, Gne Sistemimizde Dnya
haricinde yaam barndrmaya en elverili aday Mars gezegeni, Jpiterin uydusu Europa ve Satrnn uydusu
Titandr.
[49][50][51][52][53]
Bu dnce hcreler iin zc (ng. solvent) olduundan yaam iin temel bir molekl
saylan sv suyu Mars ve Europann yeryuvarnn ieriyor olmas olgusuna ve Titann da ierme olasl zerine
kuruludur.
[54]
1970li yllardan itibaren Mars, Europa, Titan, Enceladus gibi birok gk cisminde su buzu
bulunduunun kefi astronomlarn suyun yaygn bir kimyasal bileim olmad ynndeki nceki kanaatini
Astrobiyoloji
8
deitirmeye balamtr.
[55]
Marsta yaam
10 Eyll 2005'te Mars Global Surveyor sonda arac
tarafndan alnm bu fotoraf (sada) 30 Austos
1999'daki fotorafta (solda) mevcut olmayan su buzuna
benzer beyazms bir keltinin meydana geldiini,
yani geici de olsa, yzeyde sv su aknn varln
ortaya koymaktadr.
Marsn gemiindeki sv su aklar Marsn yaanabilirlik
potansiyeli tadn ortaya koymaktadr. Marsta su kutup
blgelerinde bulunur. Mars yzeyinde sv suyun bulunmad
konusunda gnmze dek ok tartmalar olmusa da, ksa zaman
nceki son saptamalara gre, su aknn andrmasyla
alabilecek yeni yollar olumaktadr ki, bu gzlemler Mars
yzeyinde, geici de olsa, sv suyun olabileceini
[56][57]
ve
muhtemelen yeraltnda da geni sv su rezervlerinin bulunduunu
ortaya koymaktadr. Merih yzeyindeki dk ss ve dk
basn altnda yzeye kan suyun ok tuzlu olduu
sanlmaktadr.
[58]
Verilere gre, Marsn atmosferi ince olup, Mars
yzeyindeki sular yaam iin gerekenden ok daha tuzlu ve ok
daha asitlidir;
[59]
Gezegen gemite gnmzdeki haline kyasla
daha yaanabilir haldeydi. Fakat, tartmal olmakla birlikte,
1970lerdeki Viking Program srasnda Mars toprandaki mikroorganizmalarn saptanmas amacyla Marstan
getirilen rneklerde baz pozitif grnen sonular elde edilmitir. Viking Programyla edinilen verilerden yararlanan
profesr Gilbert Levin,
[60]
Rafal Navarro-Gonzlez
[61]
ve Ronalds Paepe yeni bir taksonomik sistem hazrladlar ve
bu sistemde Marstaki yaam tr Gillevinia straata
[62]
ad altnda ele alnd.
[63][64][65]
Sonraki yllarda Phoenix Mars Lander tarafndan yrtlen deneyler Mars topranda sodyum, potasyum ve klorr
ieren bir alkali bulunduunu gsterdi.
[66]
Bu besleyici toprak yaam tamaya gayet elveriliydi. te yandan
2004te iki yer teleskobu Merih atmosferinde metann varln gsteren tayf iareti saptadlar. Ksa zaman nce
Mars yrngesindeki uzay gemileri Mars atmosferindemetan ve formaldehit olduunu doruladlar. Bu saptamalar
Mars'ta yaamn varln ima eden iaretler olarak yorumland; zira bu kimyasal bileikler Mars atmosferinde hzla
znmektedir.
[67][68]
2011de Marsta olmas planlanan Mars Science Laboratory adl sonda arac, burada
jeokimyasal m yoksa biyolojik bir kkenin mi sz konusu olduunu anlamak zere Mars atmosferinde metan (CH4)
ve karbondioksitteki (CO2) karbon izotop oranlaryla ve oksijenle ilgili lmlerde bulunacaktr.
[69][70][71]
Marsta biyolojik kkenli olduklar ileri srlen oluumlardan en tannmlar koyu kumul lekeleri adyla bilinen
oluumlardr.
[72]
lk kez Mars Global Surveyor tarafndan 1998-1999 yllarnda gnderilen fotoraflarla kefedilen
koyu kumul lekeleri Marsn zellikle gney kutup blgesinde (60-80enlemleri arasnda) grlebilen, buz
tabakasnn zerinde veya altnda beliren, mahiyeti henz anlalamam oluumlardr. Mars ilkbaharnn balarnda
belirmekte ve k balarnda yok olmaktadrlar. Bunlarn k boyunca buz tabakasnn altnda kalan fotosentetik
koloniler, yani fotosentez yapan ve yakn evrelerini stan mikroorganizmalar olduklar ileri
srlmektedir.
[73][74][75][76][77][78]
Astrobiyoloji
9
Europada yaam
Jpiterin doal uydularndan, buzlu
yzeyi altnda okyanusa sahip Europa,
mikrobik yaam barndryor olabilir.
Titan atmosferinin puslu tabakalarnn
gerek renkleriyle fotoraf
Jpiterin doal uydularndan Europann d yzeydeki buz tabakasnn
altnda sv su okyanusunun bulunduu, bir baka deyile, Europa uydusunun
d buz tutmu bir okyanusla kapl olduu sanlmaktadr.
[79]
Bu sv su, esas
olarak gelgit etkisiyle snmaya maruz kalmakla birlikte, ayrca okyanus
tabanndaki volkanik atlaklar (hidrotermal bacalar)
[80]
tarafndan da
stlyor olabilir.
[81]
Kalnl 10km. olduu tahmin edilen bu buz
tabakasnn altndaki sv su okyanusunda gne olmasa da byk
basnlara dayankl piezofil
[82]
tr organizmalarn geliebilecei
dnlmektedir.
[83]
Bilim insanlar bu okyanusun koullarn zebilmek
zere, almalarnda Dnyadaki, buzlar altnda kalm bir gl olan Vostok
Gln (Antarktika) model olarak ele almaktadrlar.
Titanda yaam
Yaam ierme potansiyeline sahip bir dier gk cismi Satrnn en byk
uydusu Titandr.
[84]
Titann Dnyann ilk zamanlardaki koullarna sahip
bulunduu anlalmtr.
[85]
Titandaki gller Dnya dndaki ilk kefedilen
gllerdir. Bu gllerdeki svnn su olmad, etan ya da metan olduu
dnlmektedir.
[86]
Bununla birlikte, Satrn ve uydular hakkndabilgi
toplamak zere gnderilen, NASA ve ESAnn ( European Space Agency)
ortak yapm olan robotik uzay gemisi Cassini Huygens n Mart 2008de
salad veriler ,Titann sv ve amonyak ierdiini ortaya koymutur.
[87]
(ABD sonda arac Cassininin indirdii Avrupa sonda arac Huygens Ocak
2005te yzeye konan ilk ara olmutur.)
[88]
17 janvier 2005
Astrobiyologlarn Titana ilgi gstermelerinin bir baka nedeni, azot, metan
ve baka bileimler ieren, basnc Dnyadakinin 1,5 misli olan atmosferidir. Atmosferi Dnyada yaamn balad
dnemde sahip olduu atmosferle ayn zelliklere sahiptir. Ayrca Satrnn bir baka uydusu olan Enceladusun
buzlu yzeyi altnda bir okyanusun uzand sanlmaktadr.
[89]
Ksenobiyoloji
Dnya-d yaama ilikin sistemli aratrma, okdisiplinli muteber bir bilimsel alma olup ngiltere, ABD ve
Kanada gibi birok lkenin niversitelerinde okutulmaktadr; Amerikan hkmeti ise bu alanda NASA Astrobiyoloji
Enstitsn
[90]
kurmutur. Bununla birlikte Dnya-d yaamn nitelenmesinin yerine oturmu olduu pek
sylenemez. Muhtemel Dnya-d yaamn nasl bir ey olduu, trleri ve mahiyeti hakknda bir konsenss yoktur.
Bu alandaki hipotezler ve tahminler byk bir eitlilik gstermektedir.
Kimilerine gre ksenobiyoloji (xenobiology) ve astrobiyoloji yanllkla eanlaml olarak kullanlan iki terimdir.
Byle dnenlerden biyolog Jack Cohen ve matematiki Ian Stewart ksenobiyojiyi astrobiyolojiden ayrt ederler.
Onlara gre, astrobiyoloji yalnzca Gne Sistemi dnda Dnya-benzeri yaam aratrmasdr. Evrende yaam
konusuna daha geni bir perspektiften bakan ve evrendeki yaamn Dnyadaki yaama benzer olmayabileceinden
yola kan kseonobiyologlar ise, karbon ovenizmi
[91]
ad verilen yaamn muhakkak karbon temelli olduu
grne kar karlar ve almalarnda karbon ve oksijene gerek duymayabilecek canl trleri de olabilecei
olasln gzden uzak tutmazlar.
Astrobiyoloji
10
Gne Sistemi dnda yaam
Gnmzde Gne Sistemimiz dndaki Dnya-d yaam saptamamz olanakl deildir. Bununla birlikte,
gndemde bu amala hazrlanan birok proje bulunmaktadr. Gelien keif ve gzlem yntemleri sayesinde giderek
daha fazla yeni gezegen sistemleri kefedilmektedir ve bunlardan bazlar hi kuku yok ki bizim sistemimizin
benzerleri olacaktr. Nitekim NASAnn Mart 2009da frlatlan Kepler Uzay Teleskobu aracnn amalarndan biri de
Dnya benzeri gezegenleri saptamaktr. Bunu yldzlarn k erisinde(n. Light curve)
[92]
lmlerde bulunarak
gerekletirecektir. Gnmzde kzltesi astronomisisayesinde uzak yldz sistemlerinin toz ve asteroit kuaklar
gibi eitli bileenleri giderek daha fazla gn na karlmaktadr. Gne Sistemimiz dndaki bir gezegenin
1995de kefedilmesinden beri, Gne Sistemi dndaki yaamn, varsa, atmosferlerin spektroskopi yoluyla
incelenmesi sayesinde saptanabilecei dnlmektedir. Ksa ad ESA (European Space Agency) olan Avrupa Uzay
Dairesi nin bu alandaki bir projesi 2025 ylna uzanmakta olup Darwin Uzay Projesi adn tar. Darwin Projesinin
2020 ylna doru Gne Sistemimiz dnda yeni gezegenleri gn na karmas ve bunlardaki muhtemel ilkel
yaam izlerini kefetmesi beklenmektedir. Proje kapsamnda uzaya yeni bir model easas alnarak hazrlanan 5
teleskopun uzaya yerletirilmesi szkonusudur.
Bir gne sisteminde "yaanabilir kuak"ta (gne sistemlerinde Dnya'nn Gne'e uzakl kadar uzaklktaki
kuak) yer alan "yaanabilir gezegen"lere ilikin meselelere cevap arama abalar gnmzde hayli yol katetmi
durumdadr ve baz baarlar elde etmi bulunmaktadr. rnein gnmzde "Doppler spektroskopisi"
[93]
ve transit
yntemleriyle Gne Sistemi dndaki gezegenler kefedilebilmektedir. Bu sayede, evrelerinde gezegenlerin
doland yldzlarn saysnn sanlandan ok daha fazla olduklar anlalmaya balanmtr. Gne Sistemimiz
dndaki, dier gne sistemlerinin "yaanabilir kuak"larnda yer alan gezegenlerden ilk kefedileni, dikeyhzdan
yararlanlarak kefedilmi Gliese 581 c adl gezegendir.
[94]
Bu gezegen 4 Nisan 2007de Fransz, Portekiz ve
svireli astronomlardan oluan bir ekip tarafndan kefedilmi olup, 20 k yl uzaklkta bulunan kzl cce
tipindeki Gliese 581 yldz evresinde dolanr. Dolaysyla bu gezegen yzey ss bakmndan Dnya ile byk
benzerlikler tayor olmaldr. Bu gezegenin ortalama scaklnn -3C ile 40C arasnda deitii sanlmaktadr ki,
bu da yzeyinde suyun sv halde olabilecei anlamna gelmektedir.
Uzaydan gelenlerin aratrlmas: Meteorlar
Bileiin snf Younluk (ppm)
Aminoasitler 17-60
Alifatik hidrokarbonlar >35
Aromatik hidrokarbonlar 3319
Fullerenler >100
Karboksilik asitler >300
Hidrokarboksilik asitler 15
Prinler ve pirimidinler 1.3
Alkoller 11
Slfonik asitler 68
Fosfonik asitler 2
Astrobiyolojinin 1970'li yllardan itibaren ilgi oda olmasnda baz meteorlar zerinde aminoasitlerin kefinin etkisi
byktr. Baz meteorlar zerindeki incelemeler, sonular tartmal da olsa, Dnya-d yaamn ipularn veriyor
gibi grnmektedir. Bu meteorlardan en tannmlar unlardr:
Murchison meteoru: 28 Eyll 1969 tarihinde Avustralyada adn ald yere (Murchison, Victoria) dt
gzlemlenmitir.Organik bileikleri bolca ieren meteorlar grubunda ve CM karbonlu kondirit grubunda
[95]
Astrobiyoloji
11
snflanr.
Murchison meteorunda
rastlanan yuvarlak
oluumlardan bir ift,
Argonne Ulusal
Laboratuvar.
100kg. arlnda olup, bykl sayesinde en fazla incelenen meteorlardan biridir.
1970li yllarda bu meteor zerinde yalnzca doal olan 70 farkl aminoasit
kefedilmitir.
[96]
Meteor sk rastlanan aminoasitlerden glisin, alanin ve glutamik asiti
ierdii gibi, pek sk rastlanmayan isovaline ve pseudoleucine gibi aminoasitleri de
ieriyordu.
[97]
Bu meteor yaamn kkeni hakknda o zamana dek mevcut kavramlarn
sarslmasna yol am ve Dnyadaki yaamn kkeninin Dnya-d olabilme
olaslnn da var olduunu ortaya koymutur.
[98]
Bu organik bileiklerden ilgin
olanlarndan ikisi prinler ve pirimidinlerdir; nk bu molekller DNA ve RNAnn
temelleri saylrlar.
[99]
ncelemeler sonucunda oluturulan ilk rapor, aminoasitlerin
rasemik olduunu ve dnyasal bir bulamann (kontaminasyon) sz konusu olmayp,
kaynan Dnya-d olduunu ortaya koydu. Meteorda zel bir aminoasit ailesinde snflanan diamino aside de
rastlanmtr.
[100]
Daha sonra 1997de yaplan incelemeler enantiyomeraminoasitlerin nitrojenin
15
N izotopuyla
zenginlemi olduunu gsterdi ki, bu, kaynan Dnya-d olduunu bir kez daha ortaya koyuyordu.
[101]
2008de
yaplan son inceleme meteorun nkleobazlar ierdiini gstermi olup, karbon testleri bu oluumlarn hibir
dnyasal kken gstermediini ortaya koydu.
[102]
Nakhla meteoru
Nakhla meteoru: SNC Grubunda
[103]
snflandrlan Mars kkenli bir
meteordur. Mars yzeyine byk bir cismin arpmasyla frlam olduu
dnlen bu meteor, 28 Haziran 1911de skenderiyenin (Msr) Nakhla
blgesine dmtr.
[104][105]
Meteordan koparlan bir para 1998de
NASA'nn Johnson Uzay Merkezinden
[106]
bir ekip tarafndan, optik
mikroskobun yan sra SEM (scanning electron microscope) elektron
mikroskobu da kullanlarak incelenmitir. ncelemede saptanan, biim ve
boyutlar bakmndan Dnyadaki fosillemi nanobakterileri andran nesneler
ve Dnyadan bulamam orijinal karbon izleri Marsta en -azndan bir
zamanlar- yaamn olduunu ortaya koymutur.
[107][108][109]
Bu sonuca yaplan Dnyadan bulama olabilecei
ynnde yaplan itirazlardan sonra, 2000 ylnda bu kez sv gaz kromatografisi
[110]
ve mass spektrometri
[111]
yntemleriyle allm ve incelemeler sonucunda NASA uzmanlar Nakhla metorunundaki organik maddenin %
75inin kesinlikle hibir ekilde Dnyadan bulamam olduunu aklamtr.
[112][113]
Bu aklamayla meteorun
ilgi oda olmasndan sonra, 2006da NASA Londra Doal Tarih Mzesinden meteorun incelenen birinci
paradan daha byk bir parasn daha almay baarmtr. kinci para zerinde yaplan incelemelerde ayrca
geni lde dendritik karbona rastlanmtr. Kesin sonular 2006da yaymlandnda baz bamsz
aratrmaclar bu karbon oluumlarnn biyolojik kkenli olmas gerektii sonucuna varmlardr.
[114]
[115]
Mars meteoru ALH84001
ALH84001 meteoru (Allan Hills 84001): 1984te Antarktikada ksa ad
ANSMET (ANtarctic Search for METeorites) olan Antarktika Meteor
Aratrma Projesi ekibi tarafndan bulunmutur. Arl 1,93kg.dr.
[116]
Yaplan hesaplamalara gre, Marstan 17 milyon yl nce frlam ve 11.000
yl sren bir yolculuktan sonra Dnyaya, Antarktika buzlarna dmtr.
NASA tarafndan yaplan ilk bileim incelemeleri baz mikroorganizmalarla
ilgili bir tr manyetit olduunu gstermitir.
[117]
Daha sonra Austos
2002de Thomas-Keptrann bakanlndaki bir baka ekip tarafndan
yaplan incelemeler bu manyetitin % 25inin yeryznde ancak biyolojik faaliyet sonucunda oluabilen tekbiimli
kk kristallerden olumu olduunu ortaya koydu. Tan geri kalan % 75lik ksm normaldi, yani bilinen
Astrobiyoloji
12
inorganik maddeden oluuyordu. Tata polisiklik aromatik hidrokarbonlarn saptanmas tan vaktiyle yzeyden
uzakta bulunduunu gstermektedir. Tata saptanan baz yaplar Dnya daki minerallemi bakterileri ve
fibrillerini andrmaktadr.
[118]
[119]
Bu oluumlar biim ve boyut bakmndan fosillemi nanobakterilere benzemektedir. Varlan sonuca gre
bunlar Mars zerindeki ilk yaam trleriydi.
[120][121][122][123]
Notlar ve referanslar
[1] " Launching the Alien Debates (part 1 of 7) (http:/ / www. astrobio. net/ news/ article2168. html) ". Astrobiology Magazine. NASA.
December 08, 2006.
[2] " Astrobiology (http:/ / astrobiology.nasa.gov/ about-astrobiology/ About)". NASA Astrobiology Institute. NASA. January 21, 2008
[3] SETI (http:/ / en.wikipedia. org/ wiki/ SETI)
[4] Planetary science (http:/ / en.wikipedia.org/ wiki/ Planetary_science)
[5] http:/ / www. itwire.com/ content/ view/ 11647/ 1066/ iTWire - Scientists will look for alien life, but Where and How?
[6] [6] Ward, P. D.; Brownlee, D. (2004). The life and death of planet Earth. New York: Owl Books. ISBN 0-8050-7512-7.
[7] Gutro, Robert (November 4, 2007). " NASA Predicts Non-Green Plants on Other Planets (http:/ / www. nasa. gov/ centers/ goddard/ news/
topstory/ 2007/ spectrum_plants. html)". Goddard Space Flight Center.
[8] Elusive Earths | SpaceRef - Your Space Reference (http:/ / www. spaceref. com/ news/ viewpr. html?pid=17211)
[9] [9] Schulze-Makuch, Dirk; Irwin, Louis N. (2004). Life in the Universe: Expectations and Constraints. Berlin: Springer
[10] About Astrobiology (http:/ / astrobiology.nasa.gov/ about-astrobiology/ )". NASA Astrobiology Institute. NASA. January 21, 2008.
[11] [11] The Living Universe: NASA and the Development of Astrobiology, by Steven J. Dick and James E. Strick, Rutgers University Press, New
Brunswick, NJ, 2004
[12] First European Workshop on Exo/Astrobiology (http:/ / www. esa. int/ esaCP/ Pr_27_2001_p_EN. html)". ESA Press Release. European
Space Agency. 2001.
[13] Science | 1 June 2001 | Vol. 292 | no. 5522 pp. 1626 - 1627 | ESA Embraces Astrobiology (http:/ / www. sciencemag. org/ cgi/ content/
summary/ 292/ 5522/ 1626?maxtosho=) | DOI: 10.1126/science.292.5522.1626
[14] Science | 1 June 2001 | Vol. 292 | no. 5522 pp. 1626 - 1627 |http:/ / www. sciencemag. org/ cgi/ content/ summary/ 292/ 5522/
1626?maxtosho= ESA Embraces Astrobiology | DOI: 10.1126/science.292.5522.1626
[15] NASA Astrobiology Institute (http:/ / nai.arc. nasa. gov/ education. cfm)
[16] CASE Undergraduate Degrees,University of Glamorgan (http:/ / case. glam. ac. uk/ CASE/ Degrees/ AstroBio. html)
[17] NOVA | Mars | Life's Little Essential | PBS (http:/ / www. pbs. org/ wgbh/ nova/ mars/ essential. html)
[18] KLEIN, HAROLD P.; GILBERT V. LEVIN (1976 - 10 - 01). " The Viking Biological Investigation: Preliminary Results (http:/ / www.
sciencemag. org/ cgi/ content/ abstract/ 194/ 4260/ 99)". Science Vol. 194. (no. 4260): 99 105. doi: .
[19] " Possible evidence found for Beagle 2 location (http:/ / www. esa. int/ esaCP/ SEMAPB8A9HE_Life_0. html)". European Space Agency.
[20] Jupiter_Icy_Moons_Orbiter (http:/ / en.wikipedia. org/ wiki/ Jupiter_Icy_Moons_Orbiter)
[21] Goals and Objectives (http:/ / astrobiology.arc. nasa. gov/ roadmap/ goals_and_objectives. html)
[22] Biosignature (http:/ / en. wikipedia. org/ wiki/ Biosignature)
[23] Photosphere (http:/ / en. wikipedia.org/ wiki/ Photosphere)
[24] " Polycyclic Aromatic Hydrocarbons: An Interview With Dr. Farid Salama (http:/ / library. thinkquest. org/ C003763/ index.
php?page=interview07)". Astrobiology magazine. 2000.
[25] " Astrobiology (http:/ / www.bookrags.com/ research/ astrobiology-spsc-04/ )". Macmillan Science Library: Space Sciences. 2006.
[26] " The Ammonia-Oxidizing Gene (http:/ / www. astrobio. net/ news/ article2057. html)". Astrobiology Magazine. August 19, 2006.
[27] " Stars and Habitable Planets (http:/ / www.solstation. com/ habitable. htm)". Sol Company. 2007.
[28] " M Dwarfs: The Search for Life is On (http:/ / www.redorbit. com/ news/ display/ ?id=223364& source=r)". Red Orbit & Astrobiology
Magazine. 29 August 2005.
[29] Habitability of red dwarf systems (http:/ / en. wikipedia. org/ wiki/ Habitability_of_red_dwarf_systems)
[30] [30] Ktleekimsel mikromercekleme
[31] " Kepler Mission (http:/ / kepler. nasa.gov/ )". NASA. 2008.
[32] " The COROT space telescope (http:/ / smsc.cnes.fr/ COROT/ )". CNES. 17 October 2008.
[33] " The Virtual Planet Laboratory (http:/ / vpl. astro. washington. edu/ main/ about_vpl. html)". NASA. 2008.
[34] Photometry (http:/ / en.wikipedia. org/ wiki/ Photometry_(astronomy))
[35] Ford, Steve (August 1995). "http:/ / www.setileague. org/ general/ drake. htm What is the Drake Equation?". SETI League.
[36] Ford, Steve (August 1995). " What is the Drake Equation? (http:/ / www. setileague. org/ general/ drake. htm)". SETI League.
[37] Jakosky, Bruce; David Des Marais, et. al. (September 14, 2001). " The Role Of Astrobiology in Solar System Exploration (http:/ / www.
spaceref.com/ news/ viewsr. html?pid=3910)". NASA. SpaceRef.com.
[38] Bortman, Henry (September 29, 2004). " Coming Soon: "Good" Jupiters (http:/ / www. astrobio. net/ news/ modules. php?op=modload&
name=News& file=article& sid=1222)". Astrobiology Magazine.
[39] [39] Ekstremofil
Astrobiyoloji
13
[40] Hydrothermal vent (http:/ / en.wikipedia.org/ wiki/ Hydrothermal_vent)
[41] Carey, Bjorn (7 February 2005). " Wild Things: The Most Extreme Creatures (http:/ / www. livescience. com/ animalworld/
050207_extremophiles. html)". Live Science.
[42] Weinstock, Maia (24 August 2000). " Galileo Uncovers Compelling Evidence of Ocean On Jupiter's Moon Europa (http:/ / www. space.
com/ scienceastronomy/ solarsystem/ europa_ocean_000824. html)". Space.com.
[43] Cavicchioli, R. (Fall 2002). " Extremophiles and the search for extraterrestrial life. (http:/ / www. ncbi. nlm. nih. gov/ entrez/ query.
fcgi?cmd=Retrieve& db=PubMed& list_uids=12530238& dopt=Abstract)". Astrobiology 2 (3): :281 92.. PMID 12530238.
[44] David, Leonard (7 February 2006). " Europa Mission: Lost In NASA Budget (http:/ / www. space. com/ news/ 060207_europa_budget.
html)". Space.com.
[45] " Clues to possible life on Europa may lie buried in Antarctic ice (http:/ / science. nasa. gov/ newhome/ headlines/ ast05mar98_1. htm)".
Marshal Space Flight Center (NASA). March 5, 1998.
[46] Michael Meyer, Michael; Peter Ward (15 July 2002). " Rare Earth Debate Part 1: The Hostile Universe (http:/ / www. space. com/
scienceastronomy/ rare_earth_1_020715. html SPACE. com)". Space.com. . Retrieved on 20 October 2008.
[47] Prebiotic chemistry (http:/ / en.wikipedia.org/ w/ index. php?title=Prebiotic_chemistry& redirect=no)
[48] " Fossil SUccession (http:/ / pubs. usgs.gov/ gip/ fossils/ succession. html)". U.S. Geological Survey. 14 August 1997. Retrieved on 20
October 2008.
[49] Tritt, Charles S. (2002). " Possibility of Life on Europa (http:/ / people. msoe. edu/ ~tritt/ sf/ europa. life. html)". MilwaukeeSchool of
Engineering. Retrieved on 20 October 2008.
[50] Friedman, Louis (December 14, 2005). " Projects: Europa Mission Campaign (http:/ / www. planetary. org/ programs/ projects/
explore_europa/ update_12142005.html)". The Planetary Society. Retrieved on 20 October 2008.
[51] David, Leonard (10 November 1999). " Move Over Mars -- Europa Needs Equal Billing (http:/ / www. space. com/ news/
europa_story_991109. html)". Space.com.Retrieved on 20 October 2008.
[52] Than, Ker (28 February 2007). " New Instrument Designed to Sift for Life on Mars (http:/ / www. space. com/ businesstechnology/
070228_tw_mars_massspec. html)". Space.com. Retrieved on 20 October 2008.
[53] Than, Ker (13 September 2005). " Scientists Reconsider Habitability of Saturn's Moon (http:/ / www. space. com/ scienceastronomy/
050913_titan_life. html SPACE.com)". Science.com.Retrieved on 20 October 2008.
[54] NOVA | Mars | Life's Little Essential (http:/ / www.pbs. org/ wgbh/ nova/ mars/ essential. html) | PBS
[55] Agence Science-Presse, " La lune humide (http:/ / www. sciencepresse. qc. ca/ archives/ man200999. html)" [archive], 20 septembre 1999.
[56] " Water ice in crater at Martian north pole (http:/ / www. esa. int/ SPECIALS/ Mars_Express/ SEMGKA808BE_0. html)". European Space
Agency. 28 July 2005.
[57] " NASA Images Suggest Water Still Flows in Brief Spurts on Mars (http:/ / www. nasa. gov/ mission_pages/ mars/ news/ mgs-20061206.
html)". NASA. 2006.
[58] Landis, Geoffrey A. (June 1, 2001). " Martian Water: Are There Extant Halobacteria on Mars?". (http:/ / www. liebertonline. com/ doi/ abs/
10. 1089/ 153110701753198927?prevSearch=allfield:(Halobacteria+ on+ Mars). ) Astrobiology 1 (2): 161 164. doi: (http:/ / www.
liebertonline.com/ doi/ abs/ 10. 1089/ 15311070175319892710. 1089/ 153110701753198927. )
[59] Helen Briggs (BBC science reporter, Boston) (February 15, 2008). " Early Mars 'too salty' for life (http:/ / news. bbc. co. uk/ 2/ hi/ science/
nature/ 7248062. stm)". BBC News.
[60] The Carnegie Institution Geophysical Laboratory Seminar, "Analysis of evidence of Mars life" held 05/14/2007; Summary of the lecture
given by Gilbert V. Levin, Ph.D. (http:/ / arxiv. org/ abs/ 0705. 3176), published by Electroneurobiologa vol. 15 (2), pp. 39-47, 2007
[61] [61] Navarro-Gonzlez, R; Navarro, K. F.; de la Rosa, J., Iiguez, E.; Molina, P.; Miranda, L. D.; Morales, P; Cienfuegos, E.; Coll, P.; Raulin, F.,
Amils, R. and McKay, C. P. (2006), "The limitations on organic detection in Mars-like soils by thermal volatilization-gas
chromato-graphy-MS and their implications for the Viking results", Proc. Natl. Academy of Sciences 103 (44), 16089-16094.
[62] Gillevinia straata (http:/ / en. wikipedia. org/ wiki/ File:Gillevinia_straata. jpg)
[63] [63] Chambers, Paul (1999), Life on Mars; The Complete Story, London: Blandford, ISBN 0-7137-2747-0
[64] Viking biological experiments (http:/ / en. wikipedia.org/ wiki/ Viking_biological_experiments), Life on Mars/Gillevinia straata (http:/ / en.
wikipedia. org/ w/ index.php?title=Life_on_Mars& action=edit& section=4)
[65] Gillevinia-straata (http:/ / www. nationmaster.com/ encyclopedia/ Gillevinia-straata)
[66] " Phoenix Returns Treasure Trove for Science (http:/ / www. nasa. gov/ mission_pages/ phoenix/ news/ phoenix-20080626. html)".
NASA/JPL. 2008-06-26.
[67] Vladimir A. Krasnopolsky, Jean-Pierre Maillard, Tobias C. Owen (2004). "Detection of methane in the Martian atmosphere: evidence for
life?". Icarus 172: 537 547. doi: 10.1016/j.icarus.2004.07.004 (http:/ / www. sciencedirect. com/ science?_ob=ArticleURL&
_udi=B6WGF-4D4PR3P-4& _user=10& _rdoc=1& _fmt=& _orig=search& _sort=d& view=c& _acct=C000050221& _version=1&
_urlVersion=0& _userid=10& md5=84aab747369d1e8955bc15a74a9e00ac).
[68] " Formaldehyde claim inflames Martian debate (http:/ / www. nature. com/ news/ 2005/ 050221/ full/ 050221-15. html)". Nature. February
25, 2005. doi: 10.1038/news050221-15 (http:/ / www.nature. com/ news/ 2005/ 050221/ full/ news050221-15. html).
[69] " Sample Analysis at Mars (SAM) Instrument Suite (http:/ / ael. gsfc. nasa. gov/ marsSAM. shtml)". NASA. October 2008. Retrieved on 9
October 2008.
[70] Tenenbaum, David (June 09, 2008):). " Making Sense of Mars Methane (http:/ / www. astrobio. net/ news/ modules. php?op=modload&
name=News& file=article& sid=2765& mode=thread& order=0& thold=0)". Astrobiology Magazine. Retrieved on 8 October 2008.
Astrobiyoloji
14
[71] Tarsitano, C.G. and Webster, C.R. (2007). "Multilaser Herriott cell for planetary tunable laser spectrometers". Applied Optics, 46 (28):
6923 6935.
[72] Dark dune spot (http:/ / en.wikipedia.org/ wiki/ Dark_dune_spot)
[73] Gnti, Tibor; Andrs Horvth, Szaniszl Brczi, Albert Gesztesi and Ers Szathmry (October 31, 2003). " Dark Dune Spots: Possible
Biomarkers on Mars?". Origins of Life and Evolution of Biospheres Volume 33 (Numbers 4-5): 515-557. doi: 10.1023/A:1025705828948
(http:/ / www. springerlink.com/ content/ ut8r78131173254n/ ). Retrieved on 18 November 2008.
[74] Gnti, T. et al, " Evidence For Water by Mars Odyssey is Compatible with a Biogenic DDS-Formation Process (http:/ / www. lpi. usra. edu/
meetings/ lpsc2003/ pdf/ 1134.pdf)". (PDF) Lunar and Planetary Science Conference XXXVI (2003)
[75] Horvth, A., et al, Annual Change of Martian DDS-Seepages (http:/ / www. lpi. usra. edu/ meetings/ lpsc2005/ pdf/ 1128. pdf). (PDF) Lunar
and Planetary Science Conference XXXVI (2005).
[76] DasSarma,Shiladitya. " Extreme Halophiles Are Models for Astrobiology (http:/ / www. asm. org/ ASM/ files/ ccLibraryFiles/ Filename/
000000002127/ znw00306000120. pdf)" (PDF). http:/ / www. asm. org/ ASM/ files/ ccLibraryFiles/ Filename/ 000000002127/
znw00306000120.pdf. Retrieved on 2007-03-17.
[77] Vasavada, A.; K. E. Herkenhoff (1999). " SURFACE PROPERTIES OF MARS POLAR LAYERED DEPOSITS AND POLAR
LANDING SITES (http:/ / mars. jpl.nasa.gov/ mgs/ sci/ fifthconf99/ 6086. pdf)." (PDF). NASA.
[78] " Martian spots warrant a close look (http:/ / www.esa. int/ esaCP/ ASE4YZ9KOYC_FeatureWeek_1. html#subhead2)". European Space
Agency. March 13, 2002.
[79] Weinstock, Maia (24 August 2000). " Galileo Uncovers Compelling Evidence of Ocean On Jupiter's Moon Europa (http:/ / www. space.
com/ scienceastronomy/ solarsystem/ europa_ocean_000824. html)". Space.com. Retrieved on 20 October 2008.
[80] [80] Dnyada okyanus dibindeki hidrotermal bacalarn yaknlarnda ekstremofillerin yaayabildikleri bilinmektedir.
[81] Kruszelnicki, Karl. " Life on Europa (http:/ / www. abc. net. au/ science/ articles/ 2001/ 11/ 05/ 94459. htm?site=science/
greatmomentsinscience)", Part 1, 5 November 2001
[82] Piezophile (http:/ / en.wikipedia. org/ wiki/ Piezophile)
[83] Eric J. Gaidos et al., "http:/ / www. sciencemag. org/ cgi/ content/ short/ 284/ 5420/ 1631 Life in Ice-Covered Oceans" [archive], Science, 4
juin 1999.
[84] Than, Ker (13 September 2005). " Scientists Reconsider Habitability of Saturn's Moon (http:/ / www. space. com/ scienceastronomy/
050913_titan_life. html SPACE.com)". Science.com. Retrieved on 2008-10-20.
[85] " Titan: Life in the Solar System? (http:/ / www.bbc.co. uk/ science/ space/ life/ looking/ titan. shtml)". BBC - Science & Nature. .
Retrieved on 2008-10-20.
[86] Britt, Robert Roy (28 July 2006). " Lakes Found on Saturn's Moon Titan (http:/ / www. space. com/ scienceastronomy/ 060728_titan_lake.
html)". Space.com. Retrieved on 2008-10-20.
[87] Lovett, Richard A. (March 20, 2008). " Saturn Moon Titan May Have Underground Ocean (http:/ / news. nationalgeographic. com/ news/
2008/ 03/ 080320-titan-ocean. html)". National Geographic News.Retrieved on 2008-10-20.
[88] Agence Science-Presse, "[Une orange et une crme brle http:/ / www. sciencepresse. qc. ca/ archives/ 2005/ man170105. html]"
[89] " Saturn moon 'may have an ocean' (http:/ / news. bbc. co. uk/ 2/ hi/ science/ nature/ 4790126. stm)". BBC News. 2006-03-10. Retrieved on
2008-08-05.
[90] http:/ / astrobiology. nasa. gov/ nai/ NASA Astrobiology Institute
[91] Carbon chauvinism (http:/ / en.wikipedia.org/ wiki/ Carbon_chauvinism)
[92] Light curve (http:/ / en. wikipedia.org/ wiki/ Light_curve)
[93] Doppler_spectroscopy (http:/ / en. wikipedia.org/ wiki/ Doppler_spectroscopy)
[94] Than, Ker (24 April 2007). " Major Discovery: New Planet Could Harbor Water and Life (http:/ / www. space. com/ scienceastronomy/
070424_hab_exoplanet.html)". Space.com.
[95] S. A. Airieau, J. Farquhar, M. H. Thiemens, L. A. Leshin, H. Bao, E. Young. Planetesimal sulfate and aqueous alteration in CM and CI
carbonaceous chondrites (http:/ / www.lpi. usra.edu/ meetings/ lpsc2007/ pdf/ 1230. pdf). Geochimica et Cosmochimica Acta, Volume 69,
Issue 16, p. 4167-4172
[96] Murchison mtorite (http:/ / fr. wikipedia.org/ wiki/ Murchison_(mtorite)#cite_ref-2)
[97] Kvenvolden, Keith A.; Lawless, James; Pering, Katherine; Peterson, Etta; Flores, Jose; Ponnamperuma, Cyril, Kaplan, Isaac R.; Moore,
Carleton (1970). " for extraterrestrial amino-acids and hydrocarbons in the Murchison meteorite (http:/ / chemport. cas. org/ cgi-bin/
sdcgi?APP=ftslink& action=reflink& origin=npg& version=1. 0& coi=1:CAS:528:DyaE3MXisVCnsg==& pissn=0028-0836& pyear=1983&
md5=cb8b015f54156458fa2be8cdca44789f.Evidence)". Nature 228 (5275): 923 926. doi:10.1038/228923a0. .
[98] Jeremy Bailey, The Murchison Meteorite (http:/ / web. archive. org/ web/ 20060210215453/ http:/ / www. ast. cam. ac. uk/ AAO/ local/
www/ jab/ astrobiology/ murchison. html), archive (http:/ / wikiwix. com/ cache/ index. php?url=http:/ / www. ast. cam. ac. uk/ AAO/ local/
www/ jab/ astrobiology/ murchison. html) sur Institut d'astronomie de l'Universit de Cambridge
[99] Laurent Sacco, Les briques de l'ARN ont-elles une origine extraterrestre ? (http:/ / www. futura-sciences. com/ fr/ news/ t/ astronomie/ d/
les-briques-de-larn-ont-elles-une-origine-extraterrestre_15903/ ), archive (http:/ / wikiwix. com/ cache/ ?url=http:/ / www. futura-sciences.
com/ fr/ sinformer/ actualites/ news/ t/ astronomie/ d/ les-briques-de-larn-ont-elles-une-origine-extraterrestre_15903/ ) , 18 juin 2008,
Futura-Sciences.
[100] Meierhenrich, Uwe J.; al. (2004). "Identification of diamino acids in the Murchison meteorite". PNAS 101: 9182-9186. doi:
10.1073/pnas.0403043101 (http:/ / www.pnas.org/ content/ 101/ 25/ 9182).
Astrobiyoloji
15
[101] Engel, Michael H.; Macko, S. A. (September 1, 1997). "Isotopic evidence for extraterrestrial non-racemic amino acids in the Murchison
meteorite". Nature 389: 265 268. doi: 10.1038/38460 (http:/ / www. nature. com/ nature/ journal/ v389/ n6648/ abs/ 389265a0. html).
[102] Martins, Zita; et al. (2008). "Extraterrestrial nucleobases in the Murchison meteorite". Earth and Planetary Science Letters 270 (1 2):
130 136. doi: http:/ / www.sciencedirect. com/ science?_ob=ArticleURL& _udi=B6V61-4S3G406-1& _user=10& _rdoc=1& _fmt=&
_orig=search& _sort=d& view=c& _acct=C000050221& _version=1& _urlVersion=0& _userid=10&
md5=d14b77a37b5fdfa2f307a1b73badb63e 10.1016/j.epsl.2008.03.026..
[103] Shergottites /Nakhlites /Chassignites (http:/ / en.wikipedia. org/ w/ index. php?title=Mars_meteorite& action=edit& section=2)
[104] Baalke, Ron (1995). " The Nakhla Meteorite (http:/ / www2. jpl. nasa. gov/ snc/ nakhla. html)". Jet Propulsion Lab. NASA. . Retrieved on
2008-08-17.
[105] " Rotating image of a Nakhla meteorite fragment (http:/ / www. nhm. ac. uk/ nature-online/ virtual-wonders/ vrmeteorite5. html)". London
Natural History Museum. 2008. . Retrieved on 2008-08-17.
[106] Johnson_Space_Center (http:/ / en.wikipedia. org/ wiki/ Lyndon_B. _Johnson_Space_Center)
[107] Rincon, Paul (8 February 2006). "http:/ / news. bbc. co. uk/ 2/ hi/ science/ nature/ 4688938. stm Space rock re-opens Mars debate". BBC
News.
[108] Meyer, C. (2004). " http:/ / www-curator.jsc.nasa.gov/ antmet/ mmc/ Nakhla. pdf Mars Meteorite Compendium" (PDF). NASA.
[109] http:/ / mars. jpl. nasa.gov/ mgs/ sci/ fifthconf99/ 6142.pdf Evidence for ancient Martian life. E. K. Gibson Jr., F. Westall, D. S. McKay,
K. Thomas-Keprta, S. Wentworth, and C. S. Romanek, Mail Code SN2, NASA Johnson Space Center, Houston TX 77058, USA.
[110] Gas_chromatography (http:/ / en.wikipedia.org/ wiki/ Gas_chromatography)
[111] Mass_spectrometry (http:/ / en. wikipedia.org/ wiki/ Mass_spectrometry)
[112] Meyer, C. (2004). " Mars Meteorite Compendium (http:/ / www-curator. jsc. nasa. gov/ antmet/ mmc/ Nakhla. pdf)" (PDF). NASA.
[113] Evidence for ancient Martian life (http:/ / mars.jpl.nasa. gov/ mgs/ sci/ fifthconf99/ 6142. pdf). E. K. Gibson Jr., F. Westall, D. S. McKay,
K. Thomas-Keprta, S. Wentworth, and C. S. Romanek, Mail Code SN2, NASA Johnson Space Center, Houston TX 77058, USA.
[114] Whitehouse, David (27 August 1999). " Life on Mars - new claims (http:/ / news. bbc. co. uk/ 2/ hi/ science/ nature/ 289214. stm)". BBC
News.
[115] Compilation of scientific research references on the Nakhla meteorite (http:/ / curator. jsc. nasa. gov/ antmet/ marsmets/ nakhla/ references.
cfm)
[116] " Allan Hills 84001 (http:/ / tin. er. usgs. gov/ meteor/ metbull. php?sea=alh+ 84001& sfor=names& ants=& falls=& stype=contains&
lrec=50& map=ge& browse=& country=All& srt=name& categ=All& mblist=All& phot=& snew=0& pnt=no& code=604)". The
Meteorolitical Society. April 2008.
[117] [ http:/ / mars.jpl. nasa. gov/ mgs/ sci/ fifthconf99/ 6142. pdf Evidence for ancient Martian life]. E. K. Gibson Jr., F. Westall, D. S. McKay,
K. Thomas-Keprta, S. Wentworth, and C. S. Romanek, Mail Code SN2, NASA Johnson Space Center, Houston TX 77058, USA.
[118] Crenson, Matt (2006-08-06). " After 10 years, few believe life on Mars (http:/ / www. space. com/ scienceastronomy/
ap_060806_mars_rock. html)". Associated Press (on space.com.
[119] McKay, D.S., Gibson, E.K., ThomasKeprta, K.L., Vali, H., Romanek, C.S., Clemett, S.J., Chillier, X.D.F., Maechling, C.R., Zare, R.N.
(1996). "Search for Past Life on Mars: Possible Relic Biogenic Activity in Martian Meteorite ALH84001". Science 273: 924 930. doi:
10.1126/science.273.5277.924 (http:/ / www.sciencemag. org/ cgi/ content/ abstract/ 273/ 5277/ 924). PMID 8688069 (http:/ / www. ncbi.
nlm.nih.gov/ pubmed/ 8688069).
[120] [120] Evidence for ancient Martian life. E. K. Gibson Jr., F. Westall, D. S. McKay, K. Thomas-Keprta, S. Wentworth, and C. S. Romanek, Mail
Code SN2, NASA Johnson Space Center, Houston TX 77058, USA.
[121] " Allan Hills 84001 (http:/ / tin. er. usgs. gov/ meteor/ metbull. php?sea=alh+ 84001& sfor=names& ants=& falls=& stype=contains&
lrec=50& map=ge& browse=& country=All& srt=name& categ=All& mblist=All& phot=& snew=0& pnt=no& code=604)". The
Meteorolitical Society. April 2008.
[122] Crenson, Matt (2006-08-06). " After 10 years, few believe life on Mars (http:/ / www. space. com/ scienceastronomy/
ap_060806_mars_rock. html)". Associated Press ( on space.com. (http:/ / www. space. com/ ))
[123] McKay, D.S., Gibson, E.K., ThomasKeprta, K.L., Vali, H., Romanek, C.S., Clemett, S.J., Chillier, X.D.F., Maechling, C.R., Zare, R.N.
(1996). "Search for Past Life on Mars: Possible Relic Biogenic Activity in Martian Meteorite ALH84001". Science 273: 924 930. doi:
10.1126/science.273.5277.924 (http:/ / www.sciencemag. org/ cgi/ content/ abstract/ 273/ 5277/ 924). PMID 8688069 (http:/ / www. ncbi.
nlm.nih.gov/ pubmed/ 8688069).
Astrobiyoloji
16
Kaynaka
The International Journal of Astrobiology, published by Cambridge University Press, is the forum for
practitioners in this interdisciplinary field.
Astrobiology, published by Mary Ann Liebert, Inc., is a peer-reviewed journal that explores the origins of life,
evolution, distribution, and destiny in the universe.
Dick, Steven J.; James Strick (2005). The Living Universe: NASA and the Development of Astrobiology.
Piscataway, NJ: Rutgers University Press. ISBN 0-8135-3733-9.
Grinspoon, David (2003). Lonely planets. The natural philosophy of alien life. New York: ECCO. ISBN
0-06-018540-6.
Jakosky, Bruce M. (2006). Science, Society, and the Search for Life in the Universe. Tucson: University of
Arizona Press. ISBN 0-8165-2613-3.
Lunine, Jonathan I. (2005). Astrobiology. A Multidisciplinary Approach. San Francisco: Pearson
Addison-Wesley. ISBN 0-8053-8042-6.
Gilmour, Iain; Mark A. Sephton (2004). An introduction to astrobiology. Cambridge: Cambridge Univ. Press.
ISBN 0-521-83736-7.
Ward, Peter; Brownlee, Donald (2000). Rare Earth: Why Complex Life is Uncommon in the Universe. New
York: Copernicus. ISBN 0-387-98701-0.
Revues :
Hors-Srie Science et Avenir, n51, juillet/Aot 2007 et
Ciel et Espace de juin 2006, entirement consacr l'exobiologie
Pour la Science, juin 2006. Consacr aux exoplantes.
Science et Vie de janvier 2006, consacr la contamination de Mars par des bactries terrestres.
Les Nouveaux Mondes, dernier n de Science et vie consacr aux exoplantes.
Essais scientifiques ou de vulgarisation :
Carl Sagan, Les Dragons de l'Eden. Spculations sur l'volution de l'intelligence humaine et autre'. Le Seuil,
1980.
Evry Schatzman, Les Enfants d'Uranie, Le Seuil, 1986.
Jean Heidmann, Intelligences extra-terrestres. ditions Odile Jacob, 1992, rd. 1996.
Franois Raulin, A la recherche de la vie extraterrestre, Le collge de la cit/Le Pommier, 2006.
Franois Raulin, Florence Raulin-Cerceau et Jean Schneider, La Bioastronomie, Que sais-je ?/Le Seuil, 2007.
Sous la direction de Florence Raulin-Cerceau, Pierre Lna et Jean Schneider, Sur les traces du vivant - De la
Terre aux toiles, Le Pommier, 2002.
Gerda Horneck et Petra Reetberg, Complete Course in Astrobiology Wiley-VCH, 2007.
Steven J.Dick et James E. Stick, The Living Uivers : NASA and the Development of Astrobiology, Rutgers
University, 2004.
Muriel Gargaud, Des atomes aux plantes habitables, Presses Universitaires de Bordeaux, 2005.
Pascal Bord, Y a-t-il d'autres plantes habites dans l'Univers ?, Le Pommier, 2004.
Andr Brack, Dcouvrir la vie extraterrestre, Le Pommier, 2007.
Andr Brack et Bndicte Leclerq, La vie est-elle universelle ?, EDP Sciences, 2003.
Dominique Proust et Jean Schneider, O sont les autres ? A la recherche de la vie dans l'Univers, Science
ouverte/Le Seuil, 2007.
Florian Roy, "tude des organismes extrmophiles: applications en exobiologie". Universit de Nantes Facult
des sciences et des Techniques. Master Sciences de la Terre, de l'Univers et de l'Environnement 2006
Astrobiyoloji
17
D balantlar
Astrobiology Instant Expert on New Scientist (http:/ / space. newscientist. com/ channel/ astronomy/
astrobiology?DCMP=Matt_Sparkes& nsref=astrobiology-instant-expert)
Australian Centre for Astrobiology (http:/ / aca. unsw. edu. au/ )
The Astrobiology Web (http:/ / www. astrobiology. com/ )
Astrobiology Magazine (http:/ / www. astrobio. net/ )
NASA Astrobiology Institute (http:/ / nai. nasa. gov/ )
European Astrobiology Network Association (EANA) (http:/ / www. astrobiologia. pl/ eana/ )
Possible Connections Between Interstellar Chemistry and the Origin of Life on the Earth (http:/ / pokey. arc. nasa.
gov/ ~astrochm/ LifeImplications. html)
Scientists Find Clues That Life Began in Deep Space - NASA Astrobiology Institute (http:/ / nai. arc. nasa. gov/
news_stories/ news_detail. cfm?ID=207)
Stars and Habitable Planets (http:/ / www. solstation. com/ habitable. htm)
NASA-Macquarie University Pilbara Education Project (http:/ / pilbara. mq. edu. au/ )
Conditions for Life Everywhere (http:/ / biocab. org/ Exobiology. html)
Snaiad, a world-building project with creatures designed with evolutionary biology in mind. (http:/ / www.
nemoramjet.com/ snduterus. html)
Hypothse extraterrestre (http:/ / fr. wikipedia. org/ wiki/ Hypothse_extraterrestre)
Astrobiology Lecture Course Network (a.y. 2005 2006) (http:/ / streamiss. spaceflight. esa. int/ ?pg=production&
PID=alcn)
Site de la mission Cassini-Huygens (http:/ / saturn. jpl. nasa. gov/ home/ index. cfm)
Le site du groupe de recherche en exobiologie et astrobiologie du CNRS (http:/ / www. exobio. cnrs. fr/ )
New Scientist (http:/ / www. newscientist. com/ news/ news. jsp?id=ns9999440)
Articles sur la bioastronomie (http:/ / www. astrosurf. com/ luxorion/ menu-bioastronomie. htm) de Thierry
Lombry
Lhypothse martienne (http:/ / ufologie. net/ htm/ marsdeinococcusf. htm) de l'origine de Deinococcus
radiodurans
Le paradoxe de Fermi (http:/ / www. fermisparadox. com) - En anglais
Madde Kaynaklar ve Katkda Bulunanlar
18
Madde Kaynaklar ve Katkda Bulunanlar
Astrobiyoloji Kaynak: http://tr.wikipedia.org/w/index.php?oldid=14410473 Katkda bulunanlar: 2over0, Agnostik eviri Grubu, Astrobiyolog, Ayrntl Bilgi, BIT1982, Bambi'nin annesi,
BetelgeuSeginus, Bozkurt16, Cat, CommonsDelinker, Courcelles, Dbl2010, Denisutku, Dnya vatanda, Dnenadam, Emperyan, Fagus, GAWB, KAGAN12, Kuz, Merube 89, Mzrak,
Noumenon, Rapsar, Sabri76, Sigitolo, Superyetkin, Tolqadernek, Ugur Basak, Veritas-tr, Yunus.sendag, 7 anonim dzenlemeler
Resim Kaynaklar, Lisanslar ve Katkda
Bulunanlar
Dosya:DNA Overview.png Kaynak: http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dosya:DNA_Overview.png Lisans: GNU Free Documentation License Katkda bulunanlar: Michael Strck
(mstroeck)
Dosya:ALH84001 structures.jpg Kaynak: http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dosya:ALH84001_structures.jpg Lisans: Public Domain Katkda bulunanlar: NASA
Dosya:Plagiomnium affine laminazellen.jpeg Kaynak: http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dosya:Plagiomnium_affine_laminazellen.jpeg Lisans: GNU Free Documentation License
Katkda bulunanlar: Kristian Peters -- Fabelfroh
Dosya:951 Gaspra.jpg Kaynak: http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dosya:951_Gaspra.jpg Lisans: Public Domain Katkda bulunanlar: Alaniaris, BokicaK, Papa November, Ruslik0, The
Evil IP address, Tryphon, Yonidebest, 5 anonim dzenlemeler
File:Comet Hale-Bopp 1995O1.jpg Kaynak: http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dosya:Comet_Hale-Bopp_1995O1.jpg Lisans: Creative Commons Attribution-Sharealike 3.0 Katkda
bulunanlar: E. Kolmhofer, H. Raab; Johannes-Kepler-Observatory, Linz, Austria (http://www.sternwarte.at)
Dosya:Pioneer plaque.svg Kaynak: http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dosya:Pioneer_plaque.svg Lisans: Public Domain Katkda bulunanlar: Vectors by Oona Risnen (Mysid);
designed by Carl Sagan & Frank Drake; artwork by Linda Salzman Sagan
Dosya:Relative star sizes.svg Kaynak: http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dosya:Relative_star_sizes.svg Lisans: Public Domain Katkda bulunanlar: User:Bryan Derksen, original SVG
by es:Usuario:SeRgio, original jpeg by NASA
Dosya:OGLE-2005-BLG-390Lb planet.jpg Kaynak: http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dosya:OGLE-2005-BLG-390Lb_planet.jpg Lisans: Public Domain Katkda bulunanlar:
Karl432, Stas1995
Dosya:USA.NM.VeryLargeArray.02.jpg Kaynak: http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dosya:USA.NM.VeryLargeArray.02.jpg Lisans: GNU General Public License Katkda
bulunanlar: user:Hajor
Dosya:Keplerspacecraft-20110215.jpg Kaynak: http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dosya:Keplerspacecraft-20110215.jpg Lisans: Public Domain Katkda bulunanlar: Original uploader
was en:User:Drbogdan at en.wikipedia
Dosya:Blacksmoker in Atlantic Ocean.jpg Kaynak: http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dosya:Blacksmoker_in_Atlantic_Ocean.jpg Lisans: Public Domain Katkda bulunanlar: P. Rona
Dosya:Centauri Montes Region of Mars, 1999 and 2005.jpg Kaynak: http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dosya:Centauri_Montes_Region_of_Mars,_1999_and_2005.jpg Lisans: Public
Domain Katkda bulunanlar: NASA
Dosya:PIA01130 Interior of Europa.jpg Kaynak: http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dosya:PIA01130_Interior_of_Europa.jpg Lisans: Public Domain Katkda bulunanlar: Ain92,
Badseed, Bricktop, Coyau, Edward
Dosya:Titan-Complex 'Anti-greenhouse'.jpg Kaynak: http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dosya:Titan-Complex_'Anti-greenhouse'.jpg Lisans: Public Domain Katkda bulunanlar:
Conscious, Denniss, FrancescoA, Huntster, Ruslik0, Torsch, Uwe W., WolfmanSF, 1 anonim dzenlemeler
Dosya:Murchison-meteorite-stardust.jpg Kaynak: http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dosya:Murchison-meteorite-stardust.jpg Lisans: Public Domain Katkda bulunanlar: Ruslik0
Dosya:Nakhla meteorite.jpg Kaynak: http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dosya:Nakhla_meteorite.jpg Lisans: Public Domain Katkda bulunanlar: NASA
Dosya:ALH84001.jpg Kaynak: http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dosya:ALH84001.jpg Lisans: Public Domain Katkda bulunanlar: NASA
Lisans
Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0
//creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/