7 Ro cn M&A ti VN

Trong tnh trng suy thoi kinh t, nhiu doanh nghip VN, ln v nh, nhn vo th
trng M&A (mua bn v sp nhp) nh ci phao cui cng trc nhng cn sng ln
ca nn kinh t. Nhng c 7 ro cn ln c th "git cht" cc phi v M&A m cc DN
cn phi tm cch vt qua.
Trong tnh trng suy thoi kinh t, nhiu doanh nghip VN, ln v nh, nhn vo th
trng M&A (st nhp v mua li) nh ci phao cui cng trc nhng cn sng ln
ca nn kinh t. Nim hy vng thng nm vo cc i tc v nh u t nc ngoi,
nhm em li cho h khng nhng ngun ti chnh cn thit m cn thm vo .
nhng cng ngh hin i, thng hiu tt v th trng th gii. Nu khng cu c
con c nc ngoi no, cc doanh nghip gp kh khn nh phi quay li vi nhng
i th hoc i tc VN. H chc phi bn cng ty r hn (ngi Vit vi nhau th
bit "ty" ca nhau qu nhiu), di nhng iu kin kht khe hn v thng mt i
quyn qun l a con tinh thn ca h.

Nhng d vi i tc no, vic M&A ti VN vn gp rt nhiu ro cn, khin t l thnh
t ca giao dch, cng nh s st nhp ca 2 cng ty khc vn ha sau khi hon tt
giao dch, s gp nhiu thch thc ln lao cho c 2 bn mua v bn. Ti ch lit k 7
ro cn chnh yu m 2 bn phi ng u. Nhiu yu t khc d nh hn cng c
th "git" mt giao dch hoc lm v vic M&A tr thnh c mng cho 2 bn sau khi
hon tt. S chun b tinh thn v ti lc gii quyt v vt qua 7 ro cn ny c th
l vn sinh t ca M&A ti VN.
1. T duy v vn ha
Doanh nghip ng thng da quyt nh quan trng vo trc gic, s din v cm
quan c nhn nhiu hn l cc ng nghip bn u M, cc x ny, chin lc nh
v ca cng ty, sn phm c o, ch s ti chnh ROI (return on invesment), gi th
trng, thng hiu hay cng ngh c th l nhng thnh t chnh. Nhng VN,
ngoi cc yu t trn, doanh nhn VN cn lu n quan h gia 2 bn, vn s din
"b" mua, hay i khi, li ch c nhn cn quan trng hn mc tiu ca cng ty.

Vn ha ng t nng lin h gia nh nn phn ln nhng doanh nghip va v
nh vn l mt thc th do "gia nh tr". Mi ngi VN l mt ng tri con (di mt
h) nn s st nhp bnh ng v lu di gia 2 doanh nghip VN l iu kh xy ra.
Thng thng th "c ln nut c b" (mua li ch khng st nhp), nhng nhng
con c b li c nhiu th thut c th lm cho c ln b mc nghn hay au d dy lin
tc.

Vi cc i tc nc ngoi th doanh nghip VN rt sn lng st nhp ton phn hay
bn phn (mt hnh thc ca u t FDI) v h ngh l ngi nc ngoi cha quen
bit vi mi trng kinh doanh ni a, nn thng tr gi cao hn v d b li dng
trong vic iu hnh hng ngy.
2. Minh bch v trung thc
Ro cn th hai l nhng s liu v ti chnh v hot ng m cc doanh nghip VN
cng b. Rt nhiu bo co c ngy to v che y, khin bc tranh ton cnh kh
m hnh dung. Quan trng hn l nhng khon n, nhng tiu sn b che du, nhng
ti sn c thi phng, vic thiu thu chnh ph, hay vic giy php khng r rng.
Cha ni n vic bn xong mt doanh nghip ri, ngi ch c cho b con thit lp
mt cng ty tng t khc cnh tranh.

Doanh nhn VN cng b ting xu l hay "n" v kh nng v tim lc. Vi php lut u
M, khi cng b ch 90% s thc cng b kt ti l "ni di" (full disclosure). Khng c
minh bch trung thc, th vic lin doanh kh tn ti lu di. Khi nh u t mt
nim tin, th sm mun g, h cng phi b chy.
3. Kha cnh php l
Mt ng nghip ngi o ca ti bay qua VN kho st (due diligence) v mt cng
ty VN ng mun mua. Sau khi nghe lut s ging v 7 o lut c th nh hng n
vic hon tt giao dch, ng ta xin co li v khch sn ng tip. ng ni qua lut
y sao qu rc ri v nhiu mu thun, ng ta khng bao gi hiu ni.

Ni tng qut, vic giao dch mua li mt cng ty nh ca ng (ch 8 triu USD) phi
chu s chi phi ca 7 lut khc nhau: lut doanh nghip, lut u t, lut cnh tranh,
lut chng khon, lut mi trng, lut mua bn ti sn, lut nh t; cha k n
nhng thng t ngh nh c th ban hnh bt c lc no. i lt 7 ca ny, v lut s
tin on l phi mt hn 2 nm, nu khng tr ph bi trn. Ln cht, ti nghe ng va
mua xong mt doanh nghip khc cng tm c Thi Lan (giao dch ch mt 4 thng).

Ngay c khi 2 bn u l doanh nghip trong nc, cc th tc php l cng khng d
dng g. Mi chm tr v thi gian u tn km v c th lm ngi mua hay bn mt
ng lc v i .
4. nh gi doanh nghip
Doanh nhn VN thng nh gi mua bn trn s tin h u t (cost). Trong khi ,
ngi u M li da vo gi th trng (market) hay dng tin (cash flow). y thng
l mt mu thun kh gii quyt nu cc con s ny cch bit nhau qu xa.

Mt vi doanh nghip ln nhiu hiu bit c th ng s dng mt nh nh gi c
lp (independent appraiser), nhng ph tn v nghi ngi thng lm doanh nhn VN
(bn hay mua) khng ng .

Mt yu t na l vic nh gi cc ti sn v hnh (cng ngh, thng hiu, kinh
nghim know-how...) gy rt nhiu tranh ci v doanh nhn VN vn cha hnh dung r
rng v gi tr hay nhng thc thi v bn quyn tr tu.
5. Vn ti tr
Hin nay, cc giao dch M&A thng da vo vn ti tr ca ngn hng, cc qu u
t hay vic bn c phiu, tri phiu ra sn chng khon hay cc khon tin ring ca
cng ty. Nhng hnh thc ti tr theo dng n by (leveraged buy-out) vn cha uc
ph thng v khin nhiu doanh nhn VN (bn bn) nghi ngi.

Trong tnh hung m li sut ln n 20% ti ngn hng, cc qu u t ti VN cn
kit tin d tha v sn chng khon suy sp khng c thanh khon, th vic ti tr cho
dch v M&A s rt kh khn. Ti thng c sy gii php "Nim yt ti sn M", nhng
doanh nhn VN khng mn m lm v thiu s hiu bit.
6. i ng t vn
Mt giao dch M&A thng cn rt nhiu nh t vn c lp v t cng ty no c
nhn lc vi kh nng v kinh nghim hon tt. Thng thng, chng ta phi nh
n t vn v php l, v ngn hng u t (investment banker), v kim ton, v nh
gi, v thng tin i chng (PR)...Quan trng hn na, l mt cng ty escrow (h ng
gia nhn tin ngi mua v bo m l giy t sang nhng cng ty hay ti sn
ph hp vi lut l v hp ng). Tng s cc chi ph ny kh cao, c th ln n 15%
gi giao dch cho dch v nh (di 10 triu USD) v 5% cho giao dch ln (trn 200
triu USD). Doanh nhn VN thng khng chu tr cc ph ny.

Ti u M, cc M&A nh di 10 triu USD thng do nhng nh mi gii thng mi
(business broker) lm trung gian. Cc nh mi gii ny phi hc v thi u mi c
cp chng ch hnh ngh. Ti VN, c rt nhiu "c" tng t, nhng h khng c chc
nng hay kinh nghim v cng khng c o to.
7. Hu giao dch
Vn ln nht sau khi st nhp hay mua li l lm sao 2 cng ty vi 2 vn ha
khc nhau cng chuyn hnh trn cng mt k hoch. S c rt nhiu ng chm gia
cc v qun l v nhn vin 2 bn, gia quyn li ring t tng c nhn, gia nhng th
phn v thng hiu i chi. Nu khng kho gii quyt, cng ty s mt rt nhiu th
gi cng nh nhn lc, ng ngha vi vic mt mt doanh thu v li nhun.
Kt
Chin thut M&A c rt nhiu doanh nhn VN ln k hoch cho cc nm ti. Tuy
nhin, v nhng ro cn ny, nhiu doanh nghip s tht vng. Theo T. Phm Tr Hng
ca Indochine Law, ch c khong 35% cc giao dch M&A ti VN l c hon tt tt
p. Ti ngh con s ny khng tng trng cho hnh nh ton cnh, v T.S Hng ch
tnh n nhng thng v ln hn 10 triu USD. Nu gom c nhng doanh nghip va
v nh, ti ngh con s ng hn l di 10%. Thc s, nu khng chun b y v
hiu r nhng chng ngi vt, cc doanh nhn VN s b rt nhiu th gi v tin bc
vo mt chin thut khng hiu qu.

Mt kho cu khc ca cng ty t vn McKinsey cho thy trong nhng giao dch M&A
thnh cng, ch c 26% l em li li ch (tnh bng doanh thu v th phn) cho bn
mua. Cn li, rt nhiu vic mua li lm lng ph tin bc v c hi ca cc cng ty
ch mun tng trng, bt chp gi phi tr.

kt lun, M&A l mt v kh bn nhn pht trin cng ty cho ngi mua, hay d
thoi vn vi bn bn. V bn nhn, nn nu khng cn thn, c 2 bn s b t tay d
dng.

(Theo VEF - TS. Alan Phan, Ch Tch Qu u T Viasa)