.A .A .

A
TUTI-DR
Tercman 1001 TEMEL ESER
..
..
1001.TEMEL ...
,,., .

t;S.mae.tt:h1
Tercman Gazetesinde m bu
1
eser Garanti Matbaaoifilc \le
te$islerinde Kervan
Ofset tesislerinde
TUtt Nilme .
TercUman Gazetesi'nin
olarak
1001 Temel Eser'i
iftiharla sunuyofuz
Tarihimize mana, milli g ka-
tan ktphaneler dolusu seme eser-
Iere sahip bulunuyoruz. Edebiyat, tarih, sosyo-
loji, felsefe, folklor gibi millt ruhu
y.n veren konularda ,elimizin
Ne ki, elimizin bu
eserlerden istifade edemeyiz. nk
devirler yol dil

Gzden ve gnlden uzak unutul-
maya yz -Aina hibir
daha da nem kazan-
binlerce cilt eser, bir sre daha el
tarihin derinliklerinde l.aybolup
nk - tparlayacak ve
gnmzn trkeSi ile
kalemler, gn getike
Bin tarihimizin iinden gelen
ve bizi biz yapan, kltrrozde
vazifesi gren bu eserleri, tozlu raflardan kurta-
np, nesillere
Sevinle 'mitle
"1 000 Temel Eser". serisi, Millt
durdurulunca, bugne kadar
. 66 esere yzlerce ek ve
''Tercman 1001 Temel Eseri'
maya karar verdik,. Eser"
ok bilgiriler beyetini, ;yet
yelerle 200 ilim
dan vaadi aldik.
1001 Temel Eser
iin daha da glendirdik. gu-
rurla, cesaretle eserielimizi gzlere
. ve gnllere
nuyor. Millr ve her kitap ve her
yazar bu serimizde yerini. bulacak, hi bir art
ile de
.. gibi ortaya nk esas gaye
tarihimizin . temelini, gzler
nne sennek, yere oturt-

Bu 1001 Temel Eser'den maddi
hi bir kar sadece gu-
tur, iftihar, hizmet zevki
KEMAL ILICAK
Tercman Gazetesi Sahibi
BBQB
c2'4tl-ncJme., ok e$k1 zamanlara
kadar giden, zaman ve mekan iinde - tarihe-.
gelenek ve greneldere gre - ge-
olan ok es
ki bir halk Bu eserin
de, Kelile ve gibi, Sanakirt edebiya-
tma za.nnolunmaktacbr. Eser sonrala
Hint Arapa ve frasa'ya, Osman-
ilk itiba-
ren de Tlirke'ye Trke terc-
melerinin ayn ayn kim-
seler ihtimali de
galiptir. ilk Sanskirte metni ile elimia-
deki Trke metni arasmda elbette byk fark
lar zira eser, meydana getirili-
- daha meydana
IJ'
''..
X
kadar millet"erin ve bq
milletierin dillerinin atmosferillde adap-
telere
zere cTuti-Name-
nin Trke ter<:mesinin . tek bir .zalnanda ve
tek bir
yebilmek mmkn Bunun en byk
lirtisi, mevcut nshalan ve ifa.
de ufak tefek de olsa konu . va,r..
yant nihayet zincirleme hiklye-:
lerdeki takdim-tehirlerdir.
tesbit bula.- .
. - 1 '
ikl kaynaktan birince gre
me, XVI. FilibeU Ali. Efep.di tara.
Trkge'ye kaynak
ise tE!rcUmenin, XV.
rinden Ham dt
ve n. sunuldutunu
ileri .
Ffibeli Ali Efendi'nin cKelile ve Dimne:.yi
'' ' . ' '
Fa.rsa'dan Trke've ilk evirenlerden biri ol-
. ve buna Humayun-ndme verdi-
bilmekteyiz. Ancak. kaynaklarda. ken-
disinin cTuti-1idmc yi de old&.
dair herhangi . bir kP.yda.
1
ruz. Hamdullah

gelnce: BilindifJ gi
bi bu byk bir de ham.
so'si mevcuttur. Yani kendisi bir gazel ve nles-
Tezkir-i onun ne.,.
sirle de hususunda . herhl.ngi bir
de yoktur .. Eserin, n. emriyle, onun
tarallndan Trkelel'i)ip bu_ sunul
veren nolta, nszde bulunan
olmak Ancak bu
ne n. Ba.yezid'in, ne. de. Bamdullah
Hamdt'nin ye:.
rinde olur:
J... fehm zekaya haft defildir
. cemi halde sadakat-meli ve
tevarih-i inuWa.a ve key-
fiyat ve ahvallerin edb anlardan ze..
.VB.id ve fevlid . Ancak bu
kevn fes&dda. cilve-ger ve olan
tevarihin derk Ve istihzar bir. emr-i
zbde--i
olacak nice
fatl lis8.rundan idrak
ki. derk Ye sahibi olanlar fevlid-i bisylr
ahzetmeleri etnri mukarrerdir. Beld-
+.in-i ciluin ve gl-i sadb81'k-i 4Zemwn .'181'
tJfrdz.t, serir-i &tdtdni w bt'Jr-
. Damani ib4rdt'"'.
mart>t ve ile
tJu abd-i buyuTdUkUJ-
gort;i bu gnd umum ikddm bu bcm.tew
nr.1n m41.;y!itN 'V'illf' sad mer/UJ..
dr z&hir ve ldkin yilmn-i himmet-i
hakaani. ile bu kai/,c:.r kullan iginden s,...efr(JI$
t1e hUBUBU hamiyyet
sadakat-Mrleri
XI
ktMlr6t Ue. Bu pr
bi-oomdl gibi tdbinttmt ,.._
_,.,. AmayundG. ve ,Crin gatmb ...
itili
kl vermeyen mtercim, ger;.
ekten de emri ile. tertip Ne
var kibu ve mtercimin kim-
belirterecek vuzulitan ..
cTuti-n4me:. de zemine ve uygun
beyitler ve daha genio para.:
lanna olduka Tercme
XV. bu
&ras!nd& daha sonraki ol8.a
gerekir.
Halbuki XVI. hattA. xVn.
rnekler Efer kitabiJl
ilk tereihnesi muhakkak XV. yill)'llda ya.-
bunu kablll etmek getekiriei
. bu daha sonraki Ait rnari&umelerin Y&l"-
iab etmek mmkn olabilir: Ki;;
zaman ie}inde ' kimseler
istinsah edilmietir ve mstensihler, uygun 'yer-
lere kendi de rnek-
ler (1).
( 1) Nitekim elimizdeki nshada da o'sa
retlerine de Oysa bizde noktalama
XV. - XVI. XIX ilk Jrile
henz-
cTtindme:. nin bugn dillerin-
den de tercmeleri va.r<tr. Bu tercmeterin bir
teki dillerinden gibi, bir
da Trke nshalanndan Ese-
rin Trke'de ile-
mevcutur. Bunardan bi,ri biri
Amire Bizim.
ye esas ise tarihsiz bir
ilk bir kafes.
stnde resmiyle, ron

gsteren res:m, pek. de usta olmayan bir
ressam
in sa ve stndeki eski .Hind ve
Mslman lkelerindeki giyeceklerin-
den ok Bu gene"likle
ikinci yan
Trk giyim ve uy
gundur. Tarihsiz olan bu karine-
nin de 130:>'lar:ia
doJru bir tahmin
cTti-namc, asimda ok eski ve
bir eser beraber, XV.
dan bu yana bir Trk halk
Dili ve tA-
hemen btnyle

kitleleri
olmam; olaylarm bir-
birine tab'i ve ver"i atmosfer
zellikle dikka.t ekicidir. Konu kahramanlar
tab!atiyle eski ve lkelerin mensubu-
dur. Ama terkip ve tahlili her
xm
mmdan yerli bir hava, tam bir Trk halk ro-
karakteri Tek kelime ile
- ilk evireni kim olursa olsun -
za.ma:n1a ve
Zincirleme birbirine hikAyelerden
bu halk Divan nesri ile halk
bir ifAde Bisim
bu ifldeyi daha ve anhltwr
bir. haJe getirmekten ibarettir. evirenin zaman
zaman sse ve zentiye kaan ifadeleri zellik
le bir yana Bu arada istinsah
edenlerin veya olsa ge-
rek- lzumsuz yere na-
da
,.
ve kadar
ders ve ibret verici, iyi ahllk telkin edici bir
eser olan cTuti-mme de, az da o'sa,
cen szler ve izahlar yer a.hnak-
Eserin nezahetini daha da korumak niYe
tiyle bu blmler tidil ve tahfif
XIV.
cTuti-ndme. tekrarlamak gerekirse,
divan nesrinden halk diline akan, konu
ve hari, her yerli ve
milli bir. edebiyat rndr. Onu yeniden bas-
bu rnlere yeni bir r-
nek duymak i&
tedik.
Kutlu

~ 1
"''
~
.
'
'
TUTi-NAME
L

ahblr ve Aslr &yle ri

vayet ve bu yzden hikA.yet ederler ki,
Hint ki (1) Sovf
tarafla.l'lnda bir biiyk var
idi. Bu tehir mal ve dopdolu idi.
da dahi nice beldeler, diya,rlar An-
cak bu tehri.n ilerigelenlerinden Hoca Sait bir
bezirgft.n ki kendi bile bilmez-
di. lAkin U dUnya denilen . yere bir gel
gayet mahzun ve zgnd. Her nerede
kabul olunan bir kimse ve nerede bir m
barek makam haner alsa oraya vanp ha-
bir evlat iin dua eder . meded isterdi.
( 1) Eski hlkayelerin geleneKsel tekerlemesi: Haberleri
iletenler, .eserleri ve byle hikAye eder-
ler kl

Gnlerden hivgn Tann evliyalanndan birinin
mezanna onu ziyaret etti ve yine evlat iin
dua etti. Allah kabul olundu. Birgn
bu Hoca Sait'in evine nur yzl bir ihtiyar gelip mi-
safir oldu. Ve dedi ki:
- Ey Sait; dnyaya gelmesini
diliyorsan helalinden pek ok sadaka ver. Sonra bir
temiz . hatununla yat, tut
.O yce Allah kemi.l-i kereminden sana evlat ihsan-
eder. Onun Said koy.
Bezirgan Sait de zere ha
reket edip; inayetiyle hatunu hamile olup
dokuz ay on gn <ieyince dnyaya bir erkek
geldi. o alim ve mneccim gayet oktu. Do-
talibini Gayet mbarek ve
i-leride buldular. Drt . hocaya ve
rip ilim Bundan sonra Slid gnden g-
ne gzellenip bir oldu.
Tamam on kendisine haya,
tma soktular. Yirmi harama
meyletmeyip.l 'ldisini diye btn
soylu so!'lll son derece gzel
bir nik&hla dernek ta
sonra S!id'i gveyi koydular. SAid,
bin canla ona vuruldu ve ta yrekten
oldu. de SAid'in boyunu bosunu ve
kendisine sevgisini grerek o da ona vu
ruldu. bu iki candan birbirlerine o ka
dar muhabbet eylediler ki' cGitti ekl, gitti ve
2
gitti hA.b misali (1) birbiriyle yiyip imeden, sohbet
etmeden belki yiyip imeyi bile unut.;.
tular. Hatta SS.id, kA.n ve terkedip,
dahi Bunun zerine
.ana baba grdler ki ol-
mUtur. Baba, kendi kendine dedi: cllahi; sen-
den ben evlat istedim ki drst, ve kA.mil
olsun; benim gnlerirnde. o ben
de rahat edeyim der idim. Ya bu ne hikmettir ki
lum benim bela oldu ... tazarru ve niyas
ederken derhal bir are geldi: Btn
davet edip bir ziyafet vermek ve SA.
id'i de o huzurunda kendisine na.
sihat eylemek.
Bylece bir tertipledi. huzurun-
da dedi ki:
-. Ey sruru ve gzmn nuru
lum. sermayesi benim mr
bahem nihayet Halen boyuro
yay gibi bkld, iki . ukuruna
.. Sen ise bir Hatununla -sohbeti
Geri seni helalincen tutmak is-
temem olmaz. Lakin ki btn
mrn birlikte geiresin. Bari gndzleri
gcnle, ol da geceleri onunla
gibi zevk .ve sohbet eyle. Hele ki gen-
lik insan nefsi zevk ve safaya meyl edicidir.
Her sohbet halinin de bir iyi Hatta
(1) Yeme ime ve uyku bir tarafa
3
meehurdur ki seksen bir yaramas
edemeyip, bir yaramaz seksen
kimseyi yoldan derler ...
deyince S&id:
- Bu hal Nakleyle de dinleyelim, di
ye sordu. Bez.irg&n Hoca Sait
- Tarihiler ki HUrmz
diyannda bir kimse N&hud derlerdi.
Ve. bunun bir on iki Dn
yada ne kadar fisk ve fcur, ve kabahat var
sa hepsini Btn bu kusurlanndan
de meylederdi. Bu halinden btn ak-
Utan Nihayet akra
biri Nahud'a tembih te bulundu: .
clde k-t nedir bilmeyen
sen bne ve olgun adam bul; bir eve
hapseyle. Ola ki bu sohbeti tesir
edip onu bu fena huyundan Bunun .
. Uzerine N&hud istenilen gibi seksen adam bUldu .
her birine bol para vaadedip bir eve
seksen gn hapseyledi. Yiyecek ve
u. Seksen gn tamam olunca
bi te. ;i istediler. Grdler ki
lana ve drstlk hi tesir aksine
o sekeen drst adama
tesir edip hepsi ve muhannes ol-
...
. Bezirgan Sait, s&-
id'in iki gzn pt. said de elini pp
bundan sonra gce ve kazarica meyletmeye niyet
eyledi. Sermaye olmak t.ere pede,rinden bin
gndz ve geceleri zevk
ve sohbet ederdi.
Gnlerden bir gn bir Ttiti
getirdiler ki fasih dilli, Kur'an hi
ve irfan sahibi, bin Her kim
pek ok nimete ve pek devlete olur,
diyerek dellal gezdiriyordu. Hoca S3.id:
c:Acaba ne cins diye Grd ki
tutiyi kafese hi Herkes
onun .. Hoca S&id bu ah
vale c:Sbhanallah.. Acaip, ne ahmak
ola kim yok yere israf edip yok yere bu
Faraza bu fasih Kur'
an Ondan da. ne fayda var? cinsi
szn bilmez ve Kur'an okur
ken secde ayetini okusa, dinleyenlere etmek la
gelmez. byle hayvana bin vermek
ve byk kabahattir ... deyince tu-
tt bu sz deniz gibi ve blbl gibi
maya dedi:
- Ey Hoca aferin ve bin aferin
ve Sznde dikkat ve haki-
kat eseri Ancak bu senin dediklerin
ve teki hayvaniara gredir. Ama benim iim bilgi
ineisi marifet cevahiri ile dop'uludur, btn fazi-
let ve olgunluklara da sahibim. Hatta ileriki zaman-
da meydana gelecek her trl de (nceden)
bilir, Nasihatimi tutan kbinin
. olur. Pek de byk faydalar grr. Kendi fezailimi
bu ana kimseye_ ldim; ancak se-
nin sznde fazilet iimde sa-
na meyil ve muhabbet oldu. lmdi senden rica
ederim ki beni byk menfaatlere ol
ve ben de senin sohbetinden Korka-
nm ki bir bilmez nAdin eline geip eziyet

Hoca (1) Slld cevap verdi:
- Ey geri benim de sana me- .
yil ve muhabbet ama, ne edeyim ki
dnyada. sadece bin malikim. O da sermayem:--
dir. Sana verirsem ne ile g grrm?
-. Ey hoca Si.id; bu sz senin fikir ve ir
d.,mez. Zira dnyada mal ve serma-
ye. dedikleri hner ve marifettir. Bir hner
ve marifeti sonra ona mal eksik
Ama hner ve marifet sonra ki
sahip neye yarar? Zira
hurdur ki:
Adam, olmazsa .bir pulu.
atlastan olsa ulu.
beni al ; sohbetimden byk faydalar elde
edeceksin. dediklerime itimat etmezsen beni
bir mtihayyer Sana bir szm var,
(onu) diyeyim, bunu yerine getir, kat fayda
(elde) etmezsen beni yine geri ver ..
Bunun zerine Hoca Said, bir pa-
( 1) Hllce de okunur. Burada, ticaretle kimse

6
suretiyle muhayyer Sonra. tUtiye
dedi:
_, Bana de onu yerine getire
'
- Bir iki gne kadar Babil birok
bezirgAn gelip smble alsalar gerektir. Hemen
var, bin smble
day) al; iki kat kar edersin.
Hoca SS.id, tt1tinin tembihi zerine
ne kadar smble varsa hepsini.
ondan kimsede smble bulunmaz oldu. Ger
ekten bir iki gn sonra Babil birok be-
gelip iini bir
tane Hoca SAid'de haberini
huzuruna geldiler. kat paha ile Hoca SA.id'den
smbeleyi ve dndler. Hoca
SAid, bin edip birini tutinin ve
binini, de pederinden borca verdi. Kendisine
bin se'rmaye Bin canla tutiye muhab-
bet edip evine getirdi. teslim edip iti
tembihledi. bir zaman tutiye gznden
data ona dedikle
riyle gri-d; izniyle o sonu da
olurdu.
Neyse, birgn Hoca Siid pazarda dellalda bir
tuti daha grd: olsun di
ye onu da bir d=nara eve getirdi.
de bir yere koydu. Bu tutinin asla ve mari-
fetten haberi yoktu. Sadece tutiye ol-
mak iin
7
1
Birgiin, adeti zere tfiti Hoca S.lid'e deniz
selerinden olacak Onun bu
szleri Hoca Si.id'in tesir edip deniz seferi
ne gitmeyi Durumu zevcesi
. ker'e de syledi. bu din-
leyince feryat ve figana &id, onu teselli
iin, ceniz ticaretinin ve yon



- Biliyorum, bu sevdalar senin
ve ykselrnek ama, beni kime
gideceksin? Bundan nce bir lah
za reva grmezken byle uzak sete-
re nedir? Senin taharo
ml ederim? .
diye zari zl.ri HattiL o kadar ki
Hoca Si.id"in hasret SAid:
- Bilirim ki ey bana sevgin had-
dinden . Sadakatini anlatmak ise .
Ancak dosta mal sahibi (zengin)
olmak da' pek iyi b!r. Geri sefer
. ama, aslinda daima seninle beraberim.
Ancak sana birka nas:hatim Szme uyup
nasihatimi nce nasihatimin biri budur ki
bu iki, iyi gzetmekte ve onlan ku
sur etme. ben gelinceye kadar
ken;llni her. tri perbizde tutmaktan bir
Faraza ben bir sene gelmesem dahi.
nefsine ve esir olarak, ve kt kim
se'erle ekin. kendin gibi madde-
ten m.nen stn ve sekin bir kimseyle ku
8
rarsan buna belki bir olamaz. lAkin o za
man da ve olgun tftte et ... yollu
feryat ve haddini
Hoca s&id tekrar yzn yzne
srd ve devam etti:
- Ey huzUr ve teseliisi ve yol
Elem ekme, ben sana latife eyledim. Yollu
zr diledi. Hele (neyse) g beli ile
. buldu. bu iki birbi ..
rinden, can tenden gibi, ve birpiri
ni Allah'a emanet edip Siid ma1larla ykl
gemiye binip yola revan oldu.
Beri yanda Hoca Said'in ile
zaman zaman
Var haberin sabi. taa gJUmden,
Bil- nesne getirdin mi bana cin dilimden!
diyerek, sabah m uhatap _edip sylerdi-
Kih olurdu ki tutinin katesi gelip onunla
. syletirdi:
tahsin ki ket-i rlz edip
geh der diva"'- ,syler sylese (1).
rast (yere) gizli derdini sylerdi.
Tamam bu minval zere . aradan bir sene geti. Bu
esnada bir zerine sev
gilisi olan Hoca Said'i sabah ile ona
( 1) Mahbub kelimesi 'mecnun, yani deli de Bey-
Un O aferin ki
bazan bazan da ve duvara syler.
9
selAm gnderirdi. Ama hikmeti bir gen g-
zel beyzade ki gzellikte benzeri yoktu.
bu beyzadenin gz bin
can:a oldu. Ama bu olandan haber-
sizdi. te yandan beyzadenin gnden gne ar ..
ah ve hadden ziyade oldu> Nihayet derdi
ne derman aciz
Buda'ya bi.r
Hak
o grr bir ve hile
kar ki gkleri yere kaadir, hi
le ve fesatta stad-l idi. Pes imdi beyzade
o acuz-3ye ahvalini btnyll! syledi.
nin derline bir derman istedi. himmetinle bu
olursa sana servet veririm.:.
diye vaadler eyledi. Hemen tmil vermek vaadini
ce acuze bu mhi;IU zerine ok
senn bu ola ve ol ay gibi gzele seni
edeyim. deyip haman-dem (1)
mutlu evine gibi .indi. Bu acuze
yzne candan yrekten bir
ah ekti. sual eyle:li ki: Niin ah ektin,
yoksa de benim gibi e
kiyorsun? Ah ekmek b:-..na ki . tamam bir se-
nedir ken.li ve sevgilim olan kimsenin
ekm::kteyim. Bu firak halim ol-
o hilekar acuze 'rlen bu
( 1) Derhal
10
sz gibi murdar byl szlerini
samaya Ey ok senin
gibi bir gzele ki drt duvar mah-
ve otursun. Hele ki bir senedir erkeksiz-
lik ekersin. Ne var, Hak Tealaya hamdol-
sun, Eenin iibi gzel bir dnyada yar ve dost
eksik olur mu. Bu senin gl
meftunu binlerce tutkunun Bunlardan biri ya-
beyzadedir. Bu gzel gen senin yo-
lunda ylesine ki mrm boyunca
anlatsam yine de binde birini dile getiremem.
Geri sen zevcine ve zevcin sana Fakat fi-
lozoflar derdine ila
ehl-i sordum, faresin dedi:
Ya seferdir, ya tahamml . tkiden hAli (1)
sefere iin (orada)
teskin eder: Her gn bir diyara ve her vakit lAlezA.re
giderek ay yzl gl zevk ve safa, .. ve
eyler. Sen ise burada onun ci-
iersin. Hi olan bir adam,
'bugnk zevki kor mu? da
Bugnk gnde beyzade ile zevk ve safa
et; zevcin onun da sohbeti bakidir.:.
dedi. Daha nice buncaleyin hile ve efsun okuyup vel-

Acuze eyledi
Hareket eyledi nefsi.niyet.
( 1) Ehl-i aresini sordum. eYa katlan mak,
ya yolcuiuk (lm) dur; bu iki yoldan yok.:.
verdi. '
U'
misali, biare cBelki derdime dennan
ola.,. gece beyzadenin evine varmaya karar ver-
di. sslendi, giyindi ta-
mam beyzadenin y-
nelip gidecekken Siid'in szn . O; eFa
raza benden sohbet edeceksen tii.tt
ile et. Kendi kendine d-
tutiye ne de olsa
o da erkektir, tutup beni
adamdan men eder- Ama ki
ne de olsa bana meyil ve mu
habbet eder. Hemen akla budur ki iimin
ona syleyip izin isteyeyim- .
Ve tilimin kafesinin dibine geldi;
biteni btnyle syledi. Cahil
rik, bu szleri gibi gayret da
marlan harekete gelip, saf da hemen at
cF..y ker.di zevcin
ca said'in ne kusur grdn, yahut ve
ne ihmal buldun? Ne abuk bir
gnl verdin. Allah'a hamdoleun,. kocan
salim gelmek zeredir. Ey
gldrp, dostlan Hoca naza
hacil edip yzn yere Hak Teala
hazretlerinden korkup halktan haya etmez misin ki
buncaleyin alaka bir ? diye daha bir-
ok buna benzer szlerle nasihat eyledi.
ise beyzadenin (hakikat
bu iken
kendisine gelip hemen kafesi fkeyle derd
12
mend yere vurduysa biare
o saat bedeninden. de fkesin
den beyzadenin gitrneyip gelip yerine oturdu.
O gece bylece geti. Ertesi g ve
yine beyzadeye gitmek ikerl. nasiha-
tilli bu sefer kAmil ile
ret etmeyi c Kendi
kendim gibi bir ile mevzii helAke ermie
tim. Bir de onun!a edeyim. o -da mu
halefet ederse yola gndereyim.:.
diye tutinin kafesinin
biteni sonuna dek ona tuti
bu s:'zleri gibi denizine orada
yZd. cEy sen bilir
sin; sylersem gi})i ben de bu za
lim elindeki helik olurum. Yok onun
ne uygun olup, velt
nimetim.e hiyanet olup gnaha olu-
rum. azab ekerlm.:. diye geirdi. Sonra
dnp
- Ey paha biilmez yce g-
zellik bahesinin Allah seni btn bu g-
zelli.klerinle daha ok dolu . etsin. Bylesine bir g-
zellik ve ki sende senin gibi bir gze-
lin bir ve .olamaz.
sana sylemek oktan beri iimden ge;yordu
ama, belki szm gemez diye susuyordum. Fakat
hamdolsun mnasebeti sylyorum: Be
nim efendim; icab ederdi ki byle bir M-
Ondan izin istemeyesin. O,
13
halini bilmez, muhabbet lezzetini anlamaz. Bundan
ve halde, kendisi
mzevir ve cahil onunla
uzak Neyse, o buldu.
Anc?k bu de
sonu Bu gecelik
ben kuluna iZ:n ver, iyice gece
gibi size yolunu diyerek bu hile ile
deledip o gece sa,baha kadar hile
uzun Vakta ki ertesi sabah oldu.
Gece geldi. kendisini pek gzel giyecek-
lerle ssleyip ylesine ki neredeyse
fakat alan resimlere benze-.::!i. Yine de
yolunu iin bin bir ve nazla kafesin
dibine gelip dedi ki: .
- Ey ve tck olan tu tt; bana
dnk syle. Bu hususta ne d.,
ise ve bUCr.
TUti hemen cevap verdi:
-Ey ben sana mukaddi-
me Ondan sonra ne ise syle-
rim. L8.kin bu mukad . .:ime malum maksa
da ve sevgiliye O
mukaddime budur: nki sen zevcin sevgisine
Hoca t:aid'in muhabbetine uyarak
de o:urursun. Ve;.;a ele b:5yle bir iken
bu;nlln keyfine
budur ki ben her hele Kocan
. yerde yeme ime ve z:vk Geri
sana da muhabbeti ama o da bugnk zevki-
14:
ni Sana da niin
bu tazelik dUnyamn zevkini srmeyesin.
nc budur ki: Beni Hooa Slid bedeli-
mi verdi. Lakin onun e-irtden bir habbe bile yeme-
dim. ve tanemi hep senden grdfun. Benim
zahmet.mi, hep ekip beni besleyen de sensin.
Yani minen veln:metim sensin. Sen:n
yerine gelmesine bin canla ist;kliyim. Elimden gel-
biteni saklanm. bana itimat et-
. mez. misin.? Ama sonra elbette n'me-
tini hi bir zaman unutmama ihtimal yoktur.
. denilen sadece dille olmaz. b-
tn uzuvlarla olmak gerekir. Faraza bir Icen-
di bir ezlyet bile gelse ecki hu-
kuku gerektir. Bundan byle ben kulun,
sen efendimden bir zarar bile rrrsem Yine de ltfu-
nu unutmama ihtimal yoktur. halim Hind
tutisiyle hatununun ahvali gibidir. Ni-
tekim bir tutmin sadakati f:onradan . malum
. tur.:.
Bunun zerine o hika;yenin ol-
sere u. .ro.tt:
- Pek gibel bir :hikAyedir, sana an-
cak gece bir hayli ilerledi. Beyzadeye gitmek za
,ja Bu arada sen uykusuz
Var rahat eyle. ya.nn gece bu
. hikayeyi sana Sonra sevgiline
nail olursun. Benim de; senin durumunu
dt:n gece eaba.hakadar gzlerime uyku
Bu gece de ok vcuduma
yle bir geldi ki neredeyse helAk
Dedi.
Bunun zerine de uyumaya gitti.
ceki gece gibi ertesi kendini dzp ku-
Aqam olunca tutinin katesini yaruna geldi:
- Hind tutisi hikayesini syle de
dinleyelim, deyince tuti
Evvel zamanla Hind diyannda bir bezirgA.r. var ..
Bunun da ok ve bilgili bir ttisi ki.
kendisine babadan miras Bezirgan bu tuti
yi evine tayin Gndz
de ve eve ondan so
'Iti de btn biteni Bylece
aybr geti. Gnlerden bir gn Ho
gitmesi geldi. Evini tutiye emanet et
ti. Her ne olursa haberdar olup, bana
bildir. cedi. Hatununa da gelip: TUtiyi beslenmekte
kut:ur eyleme. diyerek veda .edip yola Aradan
bir zaman geti. Gnlerden birgn bu hatun bir gen
cin tutulup ve bir gece evi
buiup o davetle sabaha kadar
ve sevk ve safa eylediler. Evin iinde tutiden
biri bu. hali .
Zaman geti ; Hintli bezirg8.n ticaretinden d
np hatunu ile evinin ahvalini tamam ve
muntazam grd. Sbnra tutinin kafesi dibine vanp
cndan durumu sordu. Ancak tuti, genle
olan irkin syleme:ii. Ne var ki bezirgan .
gvenilir iyzn
zarafet ve yolu He duydu,
16
kalbini ldrmeye karar verdi. Fakat
gizleyerek onun yzne glerdi. lAkin davra
hatunu spheye ki bu va-
Bu hali ise evin iinde tutiden
bilmezdi. Muhakkak o diyerek biare ku
kin gc,z3tip, bir gece kafesi
yolup pencereden at-
Sonra: kedi diye feryada ..
Bezirgan eordu. O da: 1tiyi kedi
ldrd ... dedi. evinin emekli ve
bekisi bu kutu. Bundan derin duya-
rak Anc::.k mihncte bu dertli, ve
. bir ktnn eline
iin, evin byk bir puthn.-
nenin bir k .. Orad,a
ve dktkleri ekmek yi-
yor ve yir:e yerine g:z:eniyordu. Bylece birka gn
geti. Arada Eabra m.zcali
evden kovJu.
kimse de evine Hatunun adam
c lan gence ge ince, ona. sahip belki
kendi evlnden bile Aciz
ve aredz garipler yurdu olan o puthaneye
gece gi."ndt:z ibidetle oldu.
s:}yrederdi. Bir gece
yine gelip geenleri anarak zari za-
ri Eylece devam bir pu
tun Ey gzel kabul
edip seni rahmetime gr.m. Z:.wcin olan be
y-eniden sana. meylettiririm. da
F: 2 17
olur, lakin emrime uyup
ve et ki dedi ve sus-
tu. hemen bir ustura
ve tra:.:a niyet etti. Bunun zel'ine putun
dan tuti, kendini gsterip:
- Ey noksan , sen bu dostu
birbirinden ederim mi Dostuna
gven;p bu musibeti getirdin. btn
a, bilen Tann iin ki ben se-
nin o kimseye bildirmedim, Beziiti&na, senin
sz sylemedim. Sen bana bu ha-
kareti kocan durumu ben-
ben ae or.u Neti
cede bu belalara duar de elinden
gi1mezji. lAkin ben senin kalmam, nimetinin
da Bu benim
geldi. Senin bu hususta kabahatin yok-
tur. nk ben seni sen bu
1
dum. Me-
sela senin zerre kadar r-uta ibAdet edip
ondan med.ed. ummaz ve benim sylediklerimi put
zannedip Hi ez
syler mi? Syleyenler oldu ise ancak peygambere
verilen Allah izniyle, mucize olarak,
lmdi gel, babl dindEm Hak dinne gir;
kt ve inanca tbe et, ben de Hintli bezirga-
na gidip kendisini yine sa- .
na meyil ve muhabbet ettireyim.
Dedi. Hatun da olup ile m
oldu. TU.ti derhal evine gelip grn-
d. Bezirgan tutiyi grnce hemen yerinden
18
pp sevdi. gelenleri
sordu.
- Geri ben lmii idi m; fakat Hak Teala ba-
na yeniden hayat verdi.
- ama, hi len biri yeniden hayat bulur
mu!
- Sen Hazreti hikayesini
mi!
- syle de dinleyelim nicedir!.
- ki Hazreti aleyhissel&mm
geldi ki: birbirinden olan
tekrar bir araya gelebilir mi? Ey bana gs-
ter ki kalbirn mutmain Derhal Hazreti
bilaleminden hitap geldi:. cEy drt ai.
kesip birbirine
dikip halleyle. O drt
blk edip drt zerine koyup
da ve neticeyi gr-:. Hazreti denileni
aynen Nitekim Hazreti
in geldiler. bir araya gelip
taze hayat buldular. bu hikaye
beyan Allah mutlak kudrettir ve
her zal!lan _lleri kaadirdir. Murad eyle-
diriltir. Beni de kemal-i kereminden diriltti.
- O lleri dirilten ne byk Tann Aca-
ba bu, bizim (da) byk mdr?
- Behey hoca; sizin ve
Cnlann
Kibriya'dir.
- Ey tuti: kerem et, beni ona
Bunun zerine tuti bezirgana kelime-i
telkin eyledi, bezirgan Mslman olup tuti
dedi:
- Bildim ki Hakk sbhane ve Teala lleri di-
riltmeye kadirdir. lAkin seni . dirHtmeye sebep ne
oldu?
- Ey hcca; benim bu hal gelip ldk
ten sonra senin hatunun bir iftiraya
manlar seni Sen de ona hakaret edip
Derdmend gelip puthanede iba
det etti. Mazlum ve iin,
h;.dayeti Mslman oldu. Bylece viran kalbi
mestur oldu. Scnra Hakk'a niyaz etti: Her
sana malum.'ur; zevcim szne
beni bu hale koydu. de hayatta ki benim
temiz edip zevcime beni ka
bul ettirsin. tahi; niyaz ederim ki tutiye hayat ih
san eyle. dedi. Bunun zerine Hakk, hatu-
nun iyi niyej yzsuyu hrmetine bana yeniden ha
yat verdi. Ben o mazlum un ve namus-
ederim. Kend:si na-mahremle bu
sen de ol
dun. tekrar bifle;-iniz.
HinUi bezirgan bu szlere itimat edip
puthaneye gitti. Hatununun elini yzn> ..
ve. sut;unun niyaz cyled .. Hatun, tuti-
nin ve feraset ve sadakatine aferinler
tahsinler okuyup daha nce cna hareket
oldu ...
Ey imdi sana bu hikayeyi
20
n ki bu hikaye benim de iyiniyetime de
lalet eder. J3ilf ki ben senin halis kulunum.
candan yrekten Me-
sela Hoca S8.id yahut bir
. ben onu latif hilelerle Hemen sen
sevgilin ile zevk ve safada ol. g-
vaktini geirme.
'lti bu hikayeyi lezzet ve
gecenin ne kadan
in malumu Hatta onun izniyle sevgilisinin
taraf.na gitme: e bir de grd ki
e
1
i geemin perdesini gndz
gsterip btn alemi Esas ama ol-
teki geceye Bylece yerine
gelip ken:l:n kendine Benim uyarak
gcsteriyor ve bu hal
renilirse SS.'d'i yalanla diyor. Ya yalan
s leyen bu de bana sylemez
mi? ... "iy:: (':.nd:\. Bu ile etti-
Ge'ip tekrar tuti ile cnu grnce
dedi. .
- Ey hi bu vakit
rab:edxek midir? Ne ve hu-
ru':"lil c'-lan sev-rilinin va n zevk ve safa ile
. .. ' -
Eu ne yalanlar sy-
le 'i ve dahi karar ver.1i; hi bir
yerde yz ak 0
1
maz derPen ma1umun olsun
ki alimleri (bile) birka yerde yalana izin ver-
Biri budur ki:
bulmak ola. Ve banun emsali nice yerlerde g-
2.1
TtJTI NAME
budur ki iin ola, ama
tevil gtre. lAkin benim velinimetim, senden rica
ederim ki ben kulundan mahrem
etmeyesin. Sen hemen sevgilinin bu gece git
ve birbirinizden murat Zira devlet ve saadet
o vakit yz gsterir ki iki bir yere gelip, y
rekleri ferah, birbirlerinin yzlerini seyrederek
hal olalar. lAkin ile sohbetinin usul ve
biri de ki, ok
sevgilisini etmeye. byle
hareket edersen Horasan Merd-i
Cambaz makbul ve olduysa, de
yle gerektir.
bu sz bu ol
istedi ve tuti derhal anlatmaya

1
- Eski tarihlerde ki: Horasan
birgn oturuyordu. Devlet adam-
lan, kuvvetli ve herkes rtbelerine gre
yerlerini nedimler, eskiler-,
den gzel h'kiyeler anlatarak herkesi ibrete ve his-
seye
cevhe--i yekdi.neye araz
hissedir garaz (1)
zere, Herasan da hikayelerden fay-
.
( 1) eTek ve btn olan cevhere (maddenin na) ar az
(yani sonradan elde edilen hasfet ve bilgi-
ler) zaman, szn maksat (hi-
kayeden) gibi bir anlama bir beyit.
22
devletin ve memleketin iin manalar
Neyse bir d3 grdler ki ta-
ince yzl garip bir adam be
lirdi.
Ol zaafla cismi nale
ni.le, aceb hayale
szleri misali, harekete mecali yok
Bir saatta bir atamaz. yle gelip pa-
huzurunda yere koyup sun.
du. Arzthalini eline verdiler. Adam .ar
diy.::r.:'!u ki: szm var;
izni hmayunlan olursa saadetli meclisine dahil olup
ifade edeyim. fzni hmayun oldu. O ge-
lip yer pt, cevahir saan
c Ey ben senin vezirlerin iin::! e Hac ne
hakimi bulunan emirin hizmetinde idim. Benim
kadrimi bilip ck ikram ederdi. Benim Merdi
Cambaz derler. :Zira ben nun can ve fe-
da ederdim. Nice yz bin asker ile vcuda gelmeye
cek ile mal ve asker
vcuda getirirdim. Ve onun hizmetinde
olduka her sene kendisine, yz bin faydam
olurdu. Bana da, hizmetim . on bin
verirdi. Ben C.e bunu oluk sarfedip, senin
devlet'n sayesinde sen ve Hacne emirine
dua ve hizmete ihtimam ederdim. O da benim hizme
tim yznde-n saacette izz rif'at-
te mahsul'l amal olup asla kc-rkusu ve
dosttan yoktu. Hususiyle bunca beri
23
saadet ka.m sayesinde ben de
emniyet ve huzurla Ama birka var ki
o (sadece) kendi zevk ve safasma olup gece
gndz ve her gn bir peri yzl sevgili
ile sohhette olu!> memleketin olma
da karma Ne
rede benim yzme bakmak ve vazife vermek;
vazife mhim lutuf ve keremini
ok hizmetinde a ve dahi gei-
nirdim. lAkin halen memleket sen derece peri:.
kendisi de emrindekilerin halini so-
rup
Grmemek yeydir seni, grp de gamnak olma-
dan (1).
uyarak oluk ve mecburen
terki diyar eyledim.
Sanma kim
rahat olup huzur etmez.
Diir olur geri kim ahibbi.dan.
Hele yzn grmez.
szleri misali imdi senin saadet
Yz srp geldim. o

na ki bizleri yzgeri edeler. Sizin yce var
( 1) Seni grp dertlenmektense grmemek daha iyidir.
(2) gurbet huzur ve rahat duymaz
zannetme. Insan geri gurbette dost'anndan uzak olur ama,
da yzn grmez.
24
ise kerem ve cmertlikte btn tekilerden
cedieriniz da byle
niz. ki beni ltfunuzdan mahrum etmeyip
oluk geindirecek bir vazife verip beni
bir hizmete tayin Ama yle bir hiz
. met olsun ki benden nce kimse bunu yapmaya kaa
dir ola.
Deyince Horasan Merdi by
le ve vcuduna ba
. bir ha ya gld. Sonra:
- Ey ve adam; bu hakir
la z..:_,r bir gelmek, belki yemek
bile yok. Geri sz ok gibi
SJlyorsun ama vcu:!un kemana (yay)
ve lye Seni bir hizmete ta
yn edelim ki onun ste::;ind.:m gelebilesin? Sen ve
sana mnasip bir hizmetimiz yoktur; ancak
olarak seni mahrum etmeyip devlet
hazinesinden sana. bir
Deyince Merd-i Cambaz verdi:
- Hakk Te ala mrn uzun ve k
isteyen mahzum eylesin. Niin
cevahir olan ie iltifat
etmezsin? din grnmekle
hemen ondan demek Belki
cevahiri itedir. Allah'a hamdolsun, benim iimin ha
zinesi hikmet cevahiri ile doludur. Kal-
bimin ve sadakafmin benzeri ise yoktur. gr
halim g:::ri viranedir; lak;n ilim ve irfan-
la durumumayle bakma padi
25
ki aksi meydana utan
duyula. olan budur ki hizmetin
dekilerin kuvvet ve kudretini gre de-
belki ve iyiniyet-
lerine bakalar. iin pehlivan ve kuvvetli
para ile elde edilebilir. Kuvvet gr
belli bunu anlamak
var ki ve kul bulmak ok zordur.
ruluk ve ite bunu an
lamaya imkin yoktur. fAni difuyada dev
let sahibi olan bir kendisine bir kul bul
duktan f:.onra, btn zorluklar kendisi iin kolayla
Kendi velinimetine sakatle hizmet etmek. Hakk
Teala hazretlerinden gerekten korkan bir kimsede
Allah'tan korkmak ise ilim ve fazilete
Nitekim Kibriya Allah'tan korkmak
alimierin ibadetidir.
O halde ey ben kulun, hamdolsun
ki, ilim ve fazilette, ve sadakatte parmakla
gsterilenlerden biriyim. bu szm
sa']malamalar olarak kabul edersen tecrbesi
Tecrbe iin beni bir hizmete tayin buyurun;
btnyle stesinden gelemezsem ve
de grlmez'Se, yce beni bir
yere srgn edin. ferman ...
adam szn dua ile bitirdi. Horasan pa-
vezirleri de orada ken-
dilerine: Bu adam ne dersiniz? diye sor
du. Acaba sznde mudur,
manevi vazifeye emir-i Hacne'ninki
26
Tt!TINAME
kadar, yani on bin etsek, onunla seviyeye
oluruz. ve keremimiz onunkini
olur. nk Hacne emiri bizim
Yck onun
verecek ol:;:ak hazineyi israfa bulunuruz.
ve bilgili bir veziri
.
- buMerd-i Cam baz' sizin
za tavin edelim. BtUn gece asla
hizmete mukayyet olsun. Kendisine senede yirmi bin
verelim. Belli ki bu ile gece bile
getiremeyip, nerede ki bir
ser.e h:kleyerek yirmi bin alabilsin. Byle olun-
ca hem siz cmertlikte kusur olursunuz,
hem ce veya yalan belli olur.
vezirin : k Merd-i
Cambaz'a teklifi O da can ve. gnlden
kabul d'p l:er r;ece
sabaha kadar emrine oldu. Tam bir sene
asla hizmette kusur etmeyip Mec-
buren kendisine yirmi b:n eylediler. Er
tesi sene d3 yl3ce bekledi. drt sene ard
arda eyledi. senenin iinde bir gece
bulutun r.erdesi gizlenip,
btn alem, bir cahilin gibi ol
Herasan saltanat izzet
ve saadet iinde, naz uykusunda iken ok g-
nl bir rya grd. Bu iine en
r,in sevinle ve
ylesine sevin ve doluydu ve
27
taze can gibi ki bu tabir
. ettirmek iin birini Derhal geldi ki Mer--
d-i Cambaz ilminden ve faziletin1en dem
anda ise beklemekteydi.
di bu ona tabir ettirmek suretiyle kendisi-
nin ilim ve da tecrbe
Bu sonra
Cambaz! diye onu Merrl-i Cambaz,
saffet ihtiva eden sesini Buyrun efen
di,m ; Hak Teala mbarek vcudunu hatalardan ko
rusun, mrm senin mrne ben kulun yolu
na kurban Saltanat daima mutlu
ol; drt senedir ki byle bir bekliyordum.
Allah'a olsun ki bu gece nail oldum.
Ferman ise dedi
ona Merd-i Cambaz, dikkatle
dinledi. Sonra tabirine ylesine i
bildirdi ki bundan derece haz
ve safa O arada birden sahra
dan bir ince avaz geldi. Dinlediler ki bir
sesidir. ben gittim; kimdir ki benim ta-
lebimden can ve feda edip beni dndrmeye kaa
dir ola ... Ve bunu tekrarlaya
yordu.
bu acaip
Merd-i Cambaz'a: Cambaz, bu ayaz
ne olmak gerek, hi malumun mudur? diye Eordu.
teki cevap verdi.
- anda malumuro 'Ukin
28
emrederseniz ne ve
d...Jnp size bildireyim. .
izin verdi. Merdi Cambaz hemen
bir gibi kol kanat o sesin tarafa se-
yirtti. Bu arada kendi kendine:
lara aramadan nce kendi hiz-
metinde olanlann ne bilmek Zi
. ra veya ancak bylece anla-
. mak mmkndr. lmdi Merdi Cambaz bana
zaman iddia Hizmetine dikkat, ilim
ve fazilet ve emanete sadakat. Hizmetine dikkati ka
belli o!du. nim ve fazileti de ryama
tabirden Emanete sadakati de bu
belli diyerek Merd,..i ar-
Ancak Merd-i onun
haberi yoktu. Bir miktar yol gitti. Niha-
yet bir mahir grd ki yz ssl, bo-
yu uzun ve son derece gzel. kurup
sebir eklerini atmaya Merd-i
Cambaz, bu ok gzel grnce:
- Ey dilrba gzel; senin gibi bir gzel belki
ancak cennette bulunur. Bu ve zarafet ki
sende byle bir gece<!e l n ne
nerecen gelip n3reye gidersin? Niin byle
figan edersin? Bunun sebebini ltfet de bana beyan
eyle ...
Dedi. Bunun zerine emsalsiz gzellikteki ka
n dnp ona syledi:
-Ey Merd-i Cambaz; beni ol ki ben, ha-
len olan kims::nin gi-
29
den mriiyUm. mddeti m
r tamam ve defteri son bulup ecel kadehi
Ben gidip bir kimse bulup bu
leti ve ona devretmeliyim.
Bunu duyunca biare Merd-i iradesinin
dizginleri elin:!en gitti, kendinden. geip Son-
rak-.:.ndine o nazenin mre:
- Ey mehRare; bu byk derde bir a
re yok mudur ki edeyim? Kendi velinimetimin lm
s z bir hayata nail iin ben kendi
feda.ya .
Diye Nazenin mr ise
- Hikmet bu derde deva bu ma
raza lAkin o macunu tertip eden bir ha-
ldm, bu yolda ken1is:ni feda ederek eski ve bir
Ama kimse, hayat bul-
iin yok olmaya gelmez. yani bu
kadar hukuka riayet etm::k bir fardin elinden gelmf3z.
- Ey banu;, syle, o ben edeyim. Btn
yoluna feda edeyim.
- O halde yeniden hayat
istersen, sen kend:ni ve oluk onun yolu-
na kurban etmelisin.
-Ben kend'mi kurban etmeye ama,
oluk olmasa olmaz Zira onlar, o ka
dar belki kendilerini kurban etme
ye cesaret edemezler.
- he!'si kurban olmaz.
- Peki, ben kendimi kurban edersem
mrnn neden malum?
30
L_
- Ey Cambaz; bu ecel ecel-i Cena
Kibriyi hazretleri onun mrnn uzun veya
bu.ahvale Wik Ve bunun em-
sali Nitekim El sadaka dafiul be-
la ve tevy:d'l mr. (1) dahi buna
lmdi kuru terkeyle; padi
bendesi isen hemen ehil ve ayalinle terk-i
can ve cihan edip gnne kadar iyi namla
bul.
Deyip gzden kayboldu. Merd-i Cambaz hi dur-
evine geldi. biteni oluk syle-
ledi. Bir hatunu, bir ve bir de
birlik edip dediler ki: Bin olsa pa
yoluna feda o!Eun, yeter ki ye-
niden hayat bu'sun. Bizim kurban onun
hayat bize devlet ve saadettir. Ta ki
te kadar bu hak ve
baki Hemen en iyisi velinimetimize
kurban olsa herkes faoilik kadehini
iecektir; s:nu lm ol Cuktan sonra byle iyi namla
lmek her Bunun zerine Mer
d-i Cambaz, polat nce oluk
sonra kendisini

Hepsinden n-
ce m:yvesi ve olan
nu ortaya oturtup,. bedeninder! za
man, bir ses geldi ki: Dur ey
Cambaz; temiz niyetin kabul ve
d efeder ve mr gibi Dir
'anlama.
r&hmeti meb%ul oJdu. Aferin sadakat ve
ne, tahsin senin hakgderlik ve
Kibriy8., bu yznden oluk
mrlerini ve da yeniden .taze
hayat, devlet ve lsz saadet ihsan buyurdu. de
mekteydi.
Merd-i Cambaz derhal secdeye hatununu
ve kenara ekti. ve sena
ile oldular. Horasan ise btn bu
biteni gzleriyle g5rp, Merd-i Cambaz evlatla-
iken, gizlice ondan nce
na dnp oturdu.
te yandan, vazifesini yeri
ne getiren Merd-i katma gelip y
zn yere koydu. bilmezlikten gelip: Ey
Cambaz; o avaze ne mi?
diye sorunca, iinden: btn bu
biteni kendisine anlatsam, akla uzak olan by-
le gerekle re inanmaz. Belki beni. yalan ve
riya ile sular. lyisi odur ki biteni ona
bir cevap vereyim. diye geirdi. Sonra
.
- o gen ve gzel bir
Zevciyle evinden kendi
ne rica edip evine dndrdm.
bulup Oradan da gel-
I. Jim.
Bunun zerine da Merd-i Cambaz'a gz-
leriyle grdklerini Ertesi gn top
Btn 8.limler, vezirler, devlet derece-
32
lerine g:-e yerlerine oturdular. ise o zaman
biteni sonuna kadar bir bir oradaki-
lere Herkes Merd-i sadakatine afe
rinlP.r, ettiler. Merd-i Cam-
ikinci tayin etti. O da sadakatle
hizmet edip, bir mdcet Eonra olup ikisi
birlikte sonuna kadar- saltanat
da ve hkmet mesnedinde karar ettiler ...
Evet ey bu hikayeden de an-
ki dnyada ve ahrette olan sa-
dakattir. Nitekim Cambaz, sadakati sayesinde
nail olau. Ben de senin hususunda Merdi
c""n gib;yim. Sevgiline cand.in
Hemen var, onun git, can sohbeti eyle- Zira
o da eeni beklemektedir.
Dedi. cennet tavuru gibi yryerek, -
B!r de grd ki
ufukta belirdi. Mu
rat y:n3 ertesi geceye ,
Savulun teye;
n divan erteye
o gn de din!enip, sevgilisi
n'n zor etti. 9ldu.
bin naz!a sevgilisine tutinin kafesi nn-
de geti. Htmapervaz tuti hemen kafesinin hapisha-
nes:nden seslenip dedi:
- Ey ve ey parlak yce ni-
in dek sevgi1in5n g'tmedin. Gere
kirdi ki bu vakte kaJar gidip can cana o sen-
F:-3
den, sen ondan Bana syle; bu
gecikmenin sebebi nedir? Yoksa saM
mtihabete kusur ediyor da sen de cO beni benim
kendisini cevmiyor. diye mi d-
Yoksa gencin gibi sen
de sevgilini tcrbe etmek mi istersin? Geri sevgi-
liyl tecrbe etmek gzeldir ama, seninkini tecrbeye
hacet yoktur. yakma, cemali
nin ile git onun hznl
yine merak ederek gencin
hikAyesini sordu. Bunun zerini de anlatmaya

- EV'Vel zamanda ylesine
ay yzl ve huri gibi gzel bir dilher ki g
yz ve adeta.bir @zel
beyitler, ki, onun
Yine mey rii-yi dilher al al
pr mihricemAl
Ternain debisti.n bsnde dersi mahbubu,
o m:: aceb (1)
Birgn bu dilb--. naz ve izzetle yolda giderken, Ni
bir adam Ken-
dis1ni byle gider grnce, bir para ve y
ziin seyrettirmesi iin bulundu. O kadar
ki dilher geldi; ancak
(1) Yine mev al al O parlak
yzne nk. s.evg-ililik dersini g-
ze lik mektebinde okuyup bundan o naz o
pek dilli gibi anlama.,
34
T'OTl-NAME
samimi olup iin kendisine : ,
c Bana olup <ta ne Arkarndan kar
gelmektedir. Olacaksan bylesine gzel birine
ol k.: <;ledi. Kendisine candan oldu
syleyen adam, o dilberin bu szlerine
Dilher de
o zaman ki bu adam biridir ve her
gzele onun Ha-.
marnda kurna, vanp
yoluna devam etti. Herif de gelecek olan yeni bir g
zeli bekledi, durdu. ey gzlerim ne gelen
var ne giden nihayet bildi ki imtihan edil
imi. Ahlar oflarla evine dnd. lmdi Ey
bu vak:e kadar gitmeyip bekle-
menden senin de maksadin tecrbe midir yoksa iin
de yoktur?
- Ey dilli ve iyi huylu tiiti; sen
haddindedir, tecrbe niyetinde de ..
Ama. bu hikayeden ok byk. bir ders Ben
de tzcrbe etsem olmaz
- Tecrbe etmek yerindedir; lakin
hepsi (huy, karakter)
muhabbet yolunda samimi ve oht:> ez de-
uyar. kuvvetli olur ama
sonu ge'meyip, bir sevgisi
dner. Nitekim kuyumcunun dlgere olan on iki
dnya yznden, bylece

- Peki bu hikaye
- Tarih
35
k'i Azerbaycan bir bir ku
yumcu ile bir dlger tkisi de birbiriyle gayet
. dost tu! ar. Ama birgn o lkede ikisinin de
kesat olup rzglira gitti, fakir
ki ikisi de terk-i diyar edeler-
. Birbiriyle kavl karar edip Rum (Anadolu)
na revan oldular. Rum byk bir killseye
oraya kondular. Orada illirlerin ibadet ettik
leri putlar grdler. Dlger, ok
putlar Gittikleri yerde
etmeye da kAfir
Ancak yrekleri imanla
dolu idi. ve gejm olarak ka
fir elbise'si yerlerin kafirle
rine, kendilerini abid ve zA.hid gsterip, ve nasi-
hat ederek onlardan tAzim ve riayet grrlerdi. o
zaman kiliselere . konup ve
grdke ikisinin de tainah Bir
yolunu bulup birini alarak u fakirlik
yck ulluk derdine are derlerdi.
Gide gide btn Rum lkesini Konstanta-
niye bir kiliseye Nice
mddet onun . iinde lcl.firlerin ayini zere ibadet
edip, onlara yine ve nasihatlarda bulundular.
Kendilerine yle ki zenginden fa
kirden herkes onlara riayet ediyor,
nefes ettirmeye
Bir6k kimse de bunlara mrid olup him-
ruhperver ve nefeslerini mucizeli
nefesine Nihayet birJiin kayserin (Bi
36
zans hkmdan) byk bir z1yafeti oldu. Btn halk
ve papazlar da o ziyafete Bu: orada bu iki
da Fakat onlar cevaplannda:
Biz ibadetle ziyafetle bu bo-
D;inya lezzetine ve hevesine iltifat etmeyiz.
Ziraibadetle kayserimizin devletin:n dua-
da doluyoruz. dediler. teki rahipler gelip
ellerini po kayserin ziyaretine gittiler.
tkisi de o gn iinde
o kilisenin de iinde halis
byk bir put O iki suret
ona gz olup gi
bi o putu yerinden kiliseden
lar. Bir mnasip yer bulup orada bir ukur ka
iine koydular. Sonra yerlerine dnp yine iba-
detle oldular.
Aradan birka gn Kilisenin hizmet-
gelip putu O kadri byk
put yerinde yeller eser. Rhbanlar ara-
gulgule birbirini Ama
kuyumcu yu dlgeri sulamak bile gelmez.
Zira zhd ve taatle olap. bu iki
papazdan bile gnah Ancak
nihayet bu byk dertlerini onla-
ra putun sylediler. Haberi
duyan iki sa ve
yolup, ellerini dizlerine dverek o kadar ki
kilisedekilerin hepsinin Bu ara-
da da yle Biz, zamandan
beri bu ihtimalden nk onun sizleri
37
terkedip Zira sizin ona
ve yetersizdi. hak hnneti
tini gzetmeyip gecelerde gndzlerde onu tek
na hep bunu
ve mabudumuz bunlara. gazab edip e
kilir, lsa'ya edebilir, derdik. kork-
geldi; Byk putu gcendirdiniz.
Size gazab etti ve hepinizi terk-edip gitti. Ama
herhalde Bundan sonra buraladan
gelmez, bet bereket olmaz, dualar kabul edil-
mez. Bundan biz de burada kalmayacak,
terk-i cllyar edip dedHer.
Btn rahipler bunlara niyaz edip .
cBize merhamet ve ediniz, yurdumuzdan git-
meyiniz. Pek mit ederiz ki b-3rek8.tiyle tbe-
miz kabul olunur ve m8.budumuz geri gelir. Siz de
giderseniz gayet olur. diye. feryat
figan eylediler. Ama dlgerle kuyumcu ni-
dinlemezlerdi. Nitekim
bir iki gn sonra da rabipiere veda edip gitti-
ler. gibi dnp, putu gizledikleri
uku::-d n geldikleri yola revan oldular.
Bir zam-en tonra ganimetieriyle salim Azer
dndler. kuyumcunun elinde idi.
Dlger ile ikisi ihtiya'}lanna
Birgn dlger kuyumcuya: Birader, senin
hesap eyle, birbirimize
gemesin. o da nceden adaletle har
caderken, ta
mah hevesi iine Ken-
38
di kendine: eBu nedir? Bu hik8.yesi
ni ikimizden bilen yoktur. Dlgere ka-
dar yeter. inkar etsem ne lA
gelir? diye Bir zaman sonra dlger
kuyumcuya gelip istedi. Kuyumcu ise hemen:
Ne Onun hepsi ha.rcolundu, tkendi. Bende
yoktur. deyip bir temiz inkar eyledi. lAkin
dlger son derece ve bilgili bir kimseydi. Bir
syleyip kuyumcuyu incitmek istemedi. Yine ev-
velki gibi kendisine mlayemetle c Ne
kar birader, olsun.
nedir ki? Elem ekme. Zaten vazifesi harco-
Olundu t'kendi. Hakk Te8.1a sana ve ba-
na. mr versin. Tekrar ediyorum, zlme:.ll di-
ye teselli verdi. Ama ok iyi biliyordu ki
yumcu meyleydLlinden: eBu zor-
lukla almak as1a mmkn Belki bu hususta
pek ok hileye gerekecektir.
dan hareket etmeliyim. diye geirip eski
Kuyumcuyla yine eski dostluk ve
sureta o]Sa bile, devam eyledi. Her
gld: Uzun bir zaman byle ge
ti.
Kuyumcuya gelince: Dlgere tkendi
zaman ses onun
veriy.:r, Ama bu md-
det iinde dlger' kendi evinde bir yer ha
kuyumcunun bey bosunda, ve su-
retinde bir yontup bu aynen ku-
yumcunun e:bisesi benzerinde elbiseler giydirdi. Ka-
39
o odada. ayak zeri tki
yavrusu bulup rretird.i. zincirlerle
Her gn zaman
yiyecek verirken, ki kuyumcu kah b
iki omuzuna birer para et
o etiere isterler, zincirlerinden sa-
iEe biri bir cmuzda.ki, teki
br omuzdaki et yerlerdi.
s:!blenirlerdi. Bykce ikisinin de gzleri kuy:umcu.
nun iyice Et yemeleri gnce iki-
kere idi. zamanlarda yavrulan
yerden o ve kulak-
et ile birbiriyle
DlLjer bylece kuyumcunun
iyice
Birgn, eskiden de gibi, dlger kuyum-
cuyu evine davet eyle.::i. Kuyumcunun iki gen
Teklifsiz gelirken on-
lan da bir:ikte oturup zevkle
S{'hbetle yedi' er Yemekten sonra kuyumcu dlgere
dedi ki: Birader, ben dkk:l,na gi:!eyim, sen
eve ge-ncer. giti. O gider
gitmez dlger, iki evin iinde tenha bir
ye!e koyup Son,a alttaki kuyumcu
bir yere k::ydu. iyi-
ce
olup kuyumcu evine grd
ki Hemen ak
dlgerin evine Grd ki
orada da yok Dlgere ne
40
Dlger, haberi ocukla-
kendi hemen gittiklerini syledi.
Kuyumcu: Belki bar;ka yoldan diye
tekrar evine geldi. Grd ki ocuklar
dar oldu. kadar gzlerine uyku gir-
medi. Sabahleyin drt bir Del-
Iale seslendirdi. Fakat iinde onlan gren i.
Bu sefer kuyumcu,
tekrar dlgere geldi: Elbette bul; senin
koyup diyerek dlgerle pene
geldi. &ki bir anda C.
Nihayet ik'si birlikte gitiler.
huzurunda Kuyumcu, bi
teni sona dl:ere ne.
sordu. Dlger: Evet gerektir. benim
ama ken::lisi B"ittikten ec.nra ikisi
. de oldu. Hatta enlem alt kattaki bir yer
verdi. Dl
ger; yabana sz syleme. Muhammet mmeti iin
de mesh (1) olmaz. O eski p:!ygamberler
idi. (Hazreti Muhammed) peygam
bu yana hi bir mesh Hemen
buL deyince dlger: Evet, gerekten
kitaplarda olan da budur. Muhammed'in m
meti mesh'ten Ama hik
(1) bir kimseyi drkin ve kcrkun
bir sokma. Eski kitapl.arda ve efsanelerde bu ko
nuda sylentiler Mesh: harflerele
ha ile Ha i!e mesh ..
vazlamak
41
metiyle bu adamn evlatlarna oldu. Allah bilir
ya, bunun bir kt ii, gnah olmal ki o masumlar
bunun gnahn ekeler. cevabn verdi. Kad, ya
nnda oturanlara bakp:
Ey cemaat mslimn; belli ve bilirsiniz ki
Mslmanlarda mesh olmaz. Lkin bu dlger ok s
rarla konuuyor- Kendimiz gidip varp gzlerimizle
grmeliyiz
Deyince oradakiler kadnn yanma birikip, ku
yumcu da dahil, bir kalabalk halinde dlgerin -evine
geldiler- Dlger yeralt odasn at Kalabalk ieri
girdi- Ay yavrulan cidden kuyumcunun sretine
algmtlar. Onu grnce zerine hcum edip yala
maya, akalamaya, oynamaya baladlar- Kulakla
rn. boynularm oynattlar. Yiyecek umarak onu zor
ladlar- Dlrer onlar znce bu sefer ikisi de sra
yp birer omuzuna ktlar- Adamn boynuna, kula
na srtndler-
Kad ve btn oradakiler bu hali grp sessiz
ve akn kalmlard- Nihayet (diyecek baka bir
sz bulamayan kad) oradakilere:
Ne yapalm, Allah'n emri- Bu yavrularn se
nin oullarn olduunda hi birimizin phesi kal
mad- . ' "
!
!
Dedi- Birlikte dan ktlar- Dlger de ay yav-
ruarmn zincirni kuyumcunun eline verip: Al bira
der oullarn dedi. Hemen o anda kuyumcu duru
mu anlayp, grd ki dlgere stn gelmek hab de
il. ki oluna bedel kendine ay yavrulan hkm-
olundu. Ettii tamahn sonunda, yaplan hilenin, al
alma iin iyice kaani ol-
du. Ama ne ister istemez . dlgeri bir
ekip: c Birader; senin, olan hissen
Hissenelen fazla da olarak ne kadar istersen
vereyim. Yeter ki bizi aleme rsvay etme.
de diliger de: Birader; senin da benim
getir, gtr. ce-
verdi
Netice, kuyumcu getirip ve
salim evine gtrd. Ancak dnya zineti iin ok
eski ve da bir anda
d Hile ve hiyar.et halini ...
lmdi ey bu garip hikayeden fay
da oldu ki bu fani dnyada iki
Biri dostlukta biri dostlukta za-
ki bu tecrbe belli olur. Ama benim
budur ki sevgilin olan beyzadenin sana mu-
habbeti Tecrbe olunsa iyi ama buna bi-
le yoktur. Durma, var, visaline nail ol.
sevinle sevg:Iisfne yneldi-
grd ki sabah kuyumcusunun
saklamakta tepsisi ::rtaya Ma
buna zld ve ertesi geceye
Pes yine sabretti. olup alemi siyah
elbisesini sevgiisinin blbl
gibi Jl8,lan ve suzan olarak tutinin ka-
fesi gelip; Aman ey Tilti; benim bu halim
n;ceye gece gndz
ah zar hemen bu beyit beni an-

Gitti eki gitti gitti b&b;
ab (1).
misalince ey tut.i senden budur ki, benden
hak esirgemeyip Eyleyesin. Gizli derdime
derman Yoksa byle gidersem mrm hic-
ran derecede harap olacak-
deyince, gibi tuti, inci elma.s sa-
an aarak dedi ki: Ey haber-i
saadet, gevher-i eserde varid ki
kendi velinimetine sadakatle maye-i
iksiri izz rif (attir.) Ben kulun, akh
bir Sana. hu:us ve sadakatim de
kalbinin malumu olmustur. ma.:emki beni
' ' f
ortak ve ltfunuza grdnz, gerekir ki
(ben de} hasiane nasihatler gr:!vim, siz de sz
me Hemen k1ybetmeden, bir an
evvel, sevgiline git. z:ra pek abuk ge-
er. senin hasretini eken var
madctn nce, ki, Hoca S5.td gele. Mak
su::un ve canine Hind
si Merd-i Sipahi'n .. n, hatunu mahup oldu-
gibi, r.en de o sadk
Bunun zerine o diye sordu-
:.
- Tarih byle ve
ki Hind Merziban
(l) Daha nce bir bu bevtin !!enel olarak
anlam, <<Yeme, ime, -uyku gibi hepsi
tu!up b'r da gzlerimde kal-

44

;'f-
bir sipahi Bu sipahin!n son derece gzel bir
hatunu ki sz bile bir ben
Zerini ve temiz katiyyen namah-
rem eli Pes sipahi, o nazeninin
zlfnn zincirinin klesi ve enesinde-
ki ukurunun esiri Btn dnya lezzetlerin-
den feragat edip ancak hatlinumin gzel yznn ni:
metine kanaat Asla gcyle olmaz,
gece .gndz hatunu ile sohbet ve ederdi.
Hatunu da zevcine son derece Katiyyen
onun kara kazanca
iki de byle geinirlerdi.
dan gn gnden
bile giyecek bir Bir ta-
raftan bir ake bile gelirleri yoktu. sonunda
gayet fakir ve bir ok
olan birgn zevcine syledi:
- Geri evin ihtiyalan btn alem:n
veren hazinesinden gelmektedir. Allah, b-
tn onlara Lakin
l:m dilnya bir sebepler Sebep olmadan
hi bir adeti de sebebi,
sebepilerine Hamdolsun
Senin emsal ve biz
metinde olalar (da) ki sen bir
byle ve pr-melal lmdi bu
terkedip bir devlet sahibine intisab
edesin. middir ki senin halin nizarn ve inti-
bula.
D.sdi. Sipahi bu szleri aka
cSeni nice gideyim, kime edip
hatun: Geri takat
getiremezsin; lAkin firak fakirlik
aha Hatta fakirlijin aiddeti iin, cehen
nem Ancak .lez-
zetini, iinde refah zaman bulur; yoksa
nin ii gam ve kasavetle doluysa lez.Zetin- .
den mutlu olabilir? benim iin elem e-
kersen ve sen gittikten sonra namusumun elden gi-
dip senin da korkarsan bu ba
bir ve irkin bir hayal olur. Saadet de,
kaavet de daha
Kt ynelmeyi murad edinen
bir kadar
da bunu yapabilir. Byle bir yap-
mak bugne bana vaki Bundan
iin de koruyucu olana
Mademki o, beni zina ile dnyada rezil
ahrette dahi yzm kara etmekten ko-
Bilirsin ki validem ve daha nceki
lerim bu utan verici
Teall ben de istemem. Zira aslinda
bilinir. Nitekim bir erkek, bunun grerek
hatununu verdi. Si!1ahi bunu

- NaklolunUr ki evvel zamanda bir bezirgan,
da\ma tetebb ed:p ahla.
sorar kezerdi. Birgn ticaret seferine gidip, yol
da bir teskin ve nikah emsaline de
itaat iin bir b8.kire nikah eyledi. o
annesinin soyunda var BezirgAn
bir zaman o diyarda geindiler. BezirgAn iyice
da bezitganm uyup temiz bir
hayat srd. Bir seferir..de o diyardan ayn
baQka bir yere gitmesi geldi. Yolculuk ha
grp deveye ve yklediler.
birlikte Birgn bir kprye
nndeki deveyi, kpr
den geiremediler. Benim deveyi ile
ri geirin. dedi. Onun devesini ileri geirdiklerinde
teki deve de ona uydu. Bezirgan, hatunun bu szn
ker&met Senin deven'n
bildin ? Diye sorunca Bilirim ki o ge-
meyen deve, benim yavrusudur.
geince elbette o da ona verince,
bu sz tezirgan: Her evlat ana ya tabi olur
mu? deyince da Beli, tabidir. dedi:
Bezi.rg!n bu sC:zden ck manalar ve
le E:r hatun; bu devekrin se-
nin de durumun bana malum oldu ki bir yola
gitmemekte hayvanca hayvan uyduktan son-
ra, sen de gide gi.de ktliik yoluna gidip be
ni de aleme edersin. Imdi bugnden itiba
ren b::n seninle bir arada olamam.
Va?:ge.]d.im ey sanem. ha.Wi'Ar olmadan;
Gl yznden vazgeip blbl gibi z,lrolmadan(l).
Deyip eline teslim edip (2) kendisini
__ ...... ______ _
(1) Ey put kadar gzel sevgili, sana
vazgetim; blbl gibi inlemektense, gl yznden vazgetim.
Bir nafaka vermek.
47
anneainin iline gnderdi. lmdi bu hikayeden
tu fayda oldu ki tabt eslti
b'r Benim paktir ve kendimi Hu-
da'ya emanet Ve ben kendi nefsimde
l!h zere olduk:an sonra senin korumana hi hacE!t
yoktur. Nitekim rahmetli Nam Hatun kendini
yz, Merd-i Salih'in
oldu. mtealin makbul ve
Deyince sipahi: 0 h:kaye nicedir? diye
hatunu
- sahihe ve fasiha ile mervtdir
ki ( 1) Trkistan memleketlerinde ve namus-
lu bir adam Onun da Merhume bir zev-
ce-::-i ki kendisine ok itaatli, temiz bir
Birgn Merj-i Salih Hicaz'a gidip Kabe'yi tavafa ve
peygamberin ziyarete niyet eyledi. Hatu-
nu olan Merhume'yi kendi evine emanet
k0ydu. Btl"n ahbaplanyla
edip yola oldu. Ama tekrar
ne emanet eyledi.
FesE!c derlerdi. gide dursun, Fess!c, Mer--
hume Hatun'a gelip, biraderinin . tembih.i zere
rekli giderdi.
Birgn yine, adeti zere, eve geldi. kar-
hatunu olan gzleri Derhal
siz cemaline oldu. lb'is ise saat be saat Fessi.c'a
ve::;vese verip ve derd-i ufak ufak
gezdirmeye gnden gne
(1) Gerek haberler ve fasih eserlerle ki."
48
lii bir sabra.
haya perdesinin Birgn tenhaca iken der-
dini Merhume'ye vuslat
hisse taleb eyledi. Ancak Merhume, zevci-
nin (z) bu eseri sz gi-
bi ve olup dedi ki: Ey edepsiz adam;
Allah'tan korkup peygamberden ki
bunun gibi terbiye szler syler ve niyetler bes-
lersin? Yr git; bu vazge.
ihtimali yoktur. Hi bir
zaman temiz kirli gnahlada
temiz gzlerimi habislik tozu ile
Bu alan Merd-i Fessac, hid-
det ve gsterip: bana teslim olmazsan
seni helak ederim. diye korku verdi. Hatun bunu da
asla dinlemeyip kovdu. Elinden
ne gelirse yap; ben Allah ba-
na szleriyle gelip zel otur-
du. Merd-i Fessac, drtklemesiyle trl
mel'unluklar tasallut et
rnek bile getirmedi.
o kendisi gibi karakterli
drt adam daha Onlara byk menfaat vaade-
dip kendine uydurdu. Kendilerini gstererek
ya gitti. Bu drt mahkemede; Merhume,
zina eyledi. yollu iftirada bulundular. Efendi
de: olarak recmolunsun (
suretiyle ldrlsn) hkmn verdi. Merhume'yi
b'r yere gtrdler; orada recmederek
gittiler. Ama
F*: 4 49
kendisini sayesinde, lmden kurtuldu. V
cudunda hayat eseri olduktan. sonra
biraz kendine ki nazenin vcudu
kanlarla lail gibi Hemen can
dan ve yrekten Hakk'a niyaz edip dedi ki:
Ey Nemrud'un ve Yu-
nus'u kendini yutan can-
sensin. Her trl seri:n iin belli
ve Ben gnahkar, mcrim, asi olabirim;
fakat bu ettik! eri iftiradan haberim (bile) yoktur.
Tertemizim ve her zinadan Ey
temiz yz suyu hrmetine beni
bu kurtar-
O byle dururken rahmeti ye-
rini buldu. Yoldan geen bir l bedevisi grld.
iinden bu . geldi.
Grd ki bir iinde f1gan etmektedir.
belki bile eritir. ba
rrel3nleri sco.rc;u. O da biteni sona an-
:Jl bedevisi kendisine iinden
Grd ki emsalsiz bir Yeryzn-
de de bir benzeri Gl cemaline ve bl-
bl gibi olup dedi ki: c Ey hatvn. se
ni kendime nikihla r.e dersin?
ise: Bir avretin iki ere hangi mezhepte ca
izdir? Benim he
1
alim ha'en Hac'da e
verdi. Bunun zerine Allah'tan kor
kup hatunu kendisine edindi. eBundan son-
ra emin ol; dnya ve Helilin ge
. lineeye benim evimde otur. O selametle geldi-
50
seni gtrp kendisine teslim edeyim.:. dedi.
evine gtrd. biteni kendi zevce-
sine de mmkn kadar iyi gzetme-
sini istedi. da Merhumeye
muamelesi etti. Merhume epey bir zaman o
evde Ama o bedevinin bir bed bed dil-
li Kazara gz
kendisine oldu. Birgan bulup iinin der
dini vuslat istedi. reddeti.
bana ram olmazsan sana ktlUk eder, belki
ldrmeye dedi. Btn bunlara
kin ve garaz gdp
kollamaya Bedevinin bir de stte
Adam ok severdi. Bir gece
o Merhume'nin
ve onun al-
koydu.
Ertesi gnn bedevi bi-
teni grnce biare
Merhume'yi tutup yerlere vurup rencide
eyledi. Nihayet btn ona anlat-
Becevi ona cSenin srun sada
katin de bence malumdur. Ama ne ki benim
hatunum annesidir; o seni rahat
Mnasip olan budur ki buradan
bir y-erde diyerek kendisine drt yz dir-
verdi. Merhume de vedA. edip yola revan
oldu. Mahzun ve zgn, o gn kadar. gidip
bir dualar etti.
da iine girdi. Grd ki yol zerinde bir da-
51
ve bir halk' Ka-
sebebini wrdu, sual eyledi.. Kendisi
ne: 8.deti budur ki bir hara ver-
mezse onu asarlar. Bu gen adam da hara vermedi-
dediler. Ne kadar ake ol-
sorJ.u. iin drt
yiiz d:rhem bcrcu Bunun ze-
rine derhal drt yz dirhemi deyen Mer
hume, yere olan gen idam-
dan lmden kurtulan gen, hemen Mer-
hume'nin gelip Bu arada
gz de ona o saat gen oldu
Bu sefer ik:nci defa onun vus-
niyaz eyledi. Merhume, buna asla cevaz ver
. .
m edi. Gert ad m, onun ken-
korkular ve zahmetler etti. Bunun zeri
ne Merhum e ona dedi:
- E.? ecepsiz; seni lmden m-
bu mu:lur? Allah'tan korkmaz ki be
zina etmek istiyorsun?
- Ah efendim; beni da senin
tutulmaya idim. Sanki sen beni denizden
kanp
Ve yine onu takipte devam etti. NfJ.ayet deniz
geldiler. Orada bir gemi rdu.
bir yere gameye Mcrhur gemiye bi
nip bir diyara gitmek istedi. A:ma namerd
gen: Bu benim cariyemdir. Onu diye
Geminin sahibi bir
Merhume'yi on bin Gya ile
52
inci Derhal gemisir.e yelken yola ko:.
yuldu.
Geri Merhume o alak gencin
kurtuldu ama, bu sefer de
gan penesine adam da Merhume'nin
g:.izel yzn ve gzel grp
na tutuldu. Eabra
istedi. Merhume Benim zev-
cim ben cariye ben sana
ileri gitti. ve
btn geminin iinde duyulunca teki gemi-
ciler kendisini kurtarmaya Ancak her ge-
len grnce birden b- ,
tn Merhume'nin giriftar oldu
lar. Her biri ayn hcum etmekteydi. Mer-
hume ki bunlara koymak mmkn de
hemen ellerini dua etti: Fi-
ravunu denizde dostun Hazreti :rj'tih'u kur
sensin. Halim sana malum-
. dur. Ben bu bu byk . s
tesinden gelemem. Beni gnnde yeryzne
rsvay edip oraya kirli gnderme ... dedi. O
denizde misli grlmedik bir Herkes
can bir inip
gemide Merhume'den kim varsa cmlesini
kl eyledi.
Bu durum biter bjtmez de birdenbire din
di. Mlayim bir rzgar esip gemiyi bir
Merhume: Yine bir belaya
korkusundan elbisesini
vanncaya kadar erkek giyecek-
leri giydi. ise taifesiz bir gemi gri.ip
Merhume Bu hal nedir?.
diye soranlara Beni gtrn, ona sy-
leyeceklerim var. ver-....i. Kendisini
. rin beyine gtrdler. Huzura
geenleri kadar ona Bey
mslman ve dindar bir adam
gzlerinden Ve: Ey ha-
tun, ne diye sordu. Merhume ce-
verdi: Ey melek huylu emir; gemi
tam ayar dop:loludur. bulunan serve
tin haddi yoktur. Bir rzgar eserek bu hazi-
neyi senin getirdi. Ama senden rica ederim
ki bana b7r gizli ettiresin; oraya eki
lip mrmn eonuna kadar ibadetle
Bunun zerine beyi, Merhume'nin arzu-
suna uygun bir g-
zel ve da nem verdi. lyi mu-
hafaza edilmesi yolunda gerekli tedbirleri de
Merhume burada kendisini ibadete verdi.
bir zaman iinde onun kamil ve sekin bir in
san kabul etrafa
gelip nefesinden meded uromaya
yle ki bir hasta ve halil kimse g::!lse, onun yce
fahanesinden salim olarak geri dnerdi.
. Pes Merhume bu zere iba
det ve hizmette devam eder dursun, biz gelelim
Merd-i Salih'e.
Merd-i Salih, Merhume'yi z emanet
edip Hacca eda ettikten ve peygam
berin da ziyareten Eonra dnp
ne geldi. Evine indi. kendisini fevc fevc ziya-
ret eylemler. Bu arada on-
dan Merhume'yi sordu .. Fessac
-- Birader, o hi sorma. Edepsizlik aya-
. temiz olmayan senin
. ayaklar zinadan uzak olan soyu
muzun namusunu murdar eyledi. Suu iyice ispatlan-
sonra, hkm ile ye
rine getirilerek denilen bahede mey
vesine son verildi.
Merd-i Salih, sylediklerini gerek
Olana bitene ok zld. Ama ne fayda. Al-
lah byle takdir diyerek
ve tahamml Ne var ki o yca
yani zulm grenlerin alan
gayreti neticesinde iki gzne de
kara su inerek oldu. Ne kadar kamil hekimler
ilA ettilerse de bulmay11p gnden gne Ni-
hayet Merdi Salih ki filan deniz kena
btn dualar kabul olunan ok namus
lu ve hep bir hatun var
her trl iyi gelir Bunun zerine kar
onun gr-
mek zere yola Tesadf o sa
hibi bedeviye hikmeti bu kle
da her belaya eli tutmaz
Derisi de yer yer yzlp kertenkeleye
l bedevisi de klesi ha-
tunun zere birlikte yola
Gittiler, gittiler ve genci
lmden Na:merd gen
de yle bir belaya ki
Akrabalan niyaz edip onu da
istediler.
Nihayet btn bu hastalar va-
olup o dindar ibad3thanesini sordular.
buldular. Grdler ki ylesine kalaba-
ve dertlerine deva arayanlarla dolu ki:
Yz srmek umar, fti.deler amma,
Nbet mi kimseye ucundan (1). ,
beytinin ieri ginnek adeta Sa-
ki sultani has-
taneye o gn kendilerine gel
meyip ertesiye Sabah Merhume
Hatun hepsini 'per<le grp
adaletine hayran secde
sine onlara 'dedi:
- Ey hasta olan kimseler;
biliniz ki Hakk mutluk. hakim ve hakimdir.
Sonsuz hazinesinden ben aciz. lsa nefesi
nin mucizesini lmek zere olan birine
bile tesir eder. Lakin sizlere burada. dua
edemem; ancak beyinin huzuruna ora
da ederim.
(1) hepsi srmek
lar ama, kimseye ucuna olsun iin
ve gelir?
beyine divan etmesi iin haber gnderil-
di. Bey ise byle mbarek bir hatunun byk
bir istek ve gururla yerine getirdi- Divan kurdu
btn alimleri ve ileri gelenleri de orada ha-
oldular. Herkes Acaba ne olacak? diye bekle
mekteler iken, Merhume, namus p'erdesi ile rtl
halde, meclise gelip divana dahil oldu. Bizzat
beyi onu kalkarak
en yerine oturttu. da ls diri-
sine, sznce hepsi birden gelip
beyin Tabii bedevi-
nin ve namerd genci de getirdiler. Merhu-
me
- Ey mmet-i Muhammed; bu hasta hi bir
suretle bulamazlar, ama ben naiz ma-
demki meded umuyorlar . iin yine de
dua Ancak bir var: her
de neden ve bu. olduk
burada sylemelidirl-er. Ondan sonra
dua ederim. Belki bylece Hak k:.mdilerine
merhamet huyurup dertlerinden
Fakat de sylemekten,
ekindiler Merhume ise: Onlar sylemedik
e benim duama da imkan yoktur. Geri Allah
rten ve affedendir. Ben bir kul olarak elbette
istemem, fakat maksa-
buradaki herkese bir ibret vermek ve
kudretini bir kere daha ilan etmektir- Bunlar !!lutla-
ka diye diretti. Bunun zerine has-
talar aresiz Abdullah Fessac, Hacca gi-
57
den zina teklif e tt' ni, ,
. onu bir zina diyerek
ve getirerek
Divanda bulunan herkes biteni bu hain
Sonra bedevinin
klesi olan geldi. o da birer bi-
rer Namerd gen de, kendisini
kurtaran bir musaHat ve son
ra on bin bildirince herkesin
ve nefreti son dereceyi buldt .. Bundan sonra Mer-
hume ve syledi:
- Ey cemaat-i mslimin; bilin ve
olun ki o byk iftiraya, o musibetlere
olan, nihayet her bu zalimlerin pene
lerinden kurtulan Merhume Hatun .C.edikleri ben'im.
Ama yce Allah . pek ok hamd ve ol-
sun ki ve meydana
ve yine onun ltfu saye:::inde
halis oldum. biteni kendilerine
sebebi de dinleyenlere ibret ve nasihat iindi.
O kadir-i mutlak olan Allah, sonunda bunlan bu ha
le getirdi ve en nihayet yine benm duama muhta
Bu Merd-i Salih ise benim helalimdir.
di bu aliller, candan ve yrekiten tvbe
etsinler. izninden sonra ben de bana
ettiklerini heial edeyim.
Alillerin de tam bir can ve yrekten tvbe
ve ettiler. emri ile o saatta hepsinin
dertler1ne c ldu. salim yerlerine dn
dler. Merd-i Salih ile Merhume'yi beyi
58
gn misafir edip kendilerine ziyafe:t-
ler ekti. Sonra byk servetler deihsan ederek ken
dilerini lkelerine yolcu Her ikisi de mrleri-
nin sonuna kadar zindelik ve mutluluk iinde .
bu ibret verici hikaye de onlardan bir h:a-
olarak ..
bundan netice ki: ge
rek gerek . kendi nefsinde
Yoksa tedbirle bir fayda
. Bunun iin bir tedbire akra-
ve dile tam emin
olmak istiyorsan, gel sana bir gl vereyim. Bunu
asla yarundan Bu gl daima ve daima taze
grrsen bilesin ki ben daima namusumla
Ama gl solacak olursa yine bilesin ki
senin hiyanet edip bir kabahat yoluna gitmi-
Benden emin olup var bir sahib-i saadet bul
Dedi. hatununun szn ok
tutu!> bir yerdeki kerem sahibi bir
den;n hizmetine girdi. Merd-i Sipahi'nin hizmeti ve
sadakatinden memnun kalan gittike ona ilti-
ve teki stn
tuttu. Mer.J-i Sipahi, meclisinde
gl hi ise
(hergn elinde taze bir gl grerek) onu her sabah
ta::-e taze baheden diye Bundan
da Ancak ilkbahar mevsimi geip
yaz de
Bu gl hangi baheden bana
diye etti. Merd-i Sipahi, sylemekten
59
are biteni a}"'len
onun bu szlerine kahkahalarla gld. tki
ellerini dizlerine vurarak:
-. Ben de seni bir adam
sen pek ahmak ki bylece bir hesi-
.ne na .. Behey
o senin drst ve namuslu kim bilir na
bir hile veya sihir yaparak byle bir gl me yda
na getirip seni Sen de onun bu sihrine g-
venip kendisini temiz biJerek huzur i:nde oluyorsun.
O ise ve ka-
bahatten geri kalmaz.
Diyerek ve daha buna benzer pek ok
'Syleyerek Merd-i Sipahi'yi Biare
gelmek haddi aresiz
sustu, Meclis harem
tekiler yerlerine ekildiler. Ne var ki Sipahi'nin
iine bir kurd Meseleyi bir tecrbe ile
zmeye karar verdi.
hizmetinde iki .. Birinin
Hasib, tekininki Nesib idi. eGn kim
selerdi ama, pek de ileri
de bunlara Sipahi:nin sylediklerini Sizce
tedbir nedir? diye Hasib: Bunu ania-
mak Ben gidip bir belki
bile nail diyerek on
gn izin Tedbili yola
S'pahi'nin Bir hana indi- Bir
gidip birka dost oldu. buradan ko
sohbet ederlerken, Sz sz aar meselin
60
ce konu dkld. Bunun zerine gen-
ler: Bu bir acuze 'ihtiyar ki
gz srmeli, eli ve bir elinde asa, br elin
de tesbih gece gndz tvbe ve
ederek gezer. bakan elini pp dua
almak ister. Halbuki kendisi nic'e evler pek
ok namuslu yoldan Sanki by-
clkte (1) ve de
o mel'un ylesine medhettiler ki Hasib, der-
dine derman gibi derhal meclisi terkedip o
mel'unu buldu. Merd-iSipahl'nin hatununu kendisi-
ne ram ettirmesi iin mal ve servet vaadetti.
Mel'un acuze de Merd-i Sipa-
hi'nin evine geldi. neriden geriden sz o rtl
ve ahlak sevketmeye yneltti.
Sipahi'n:n son derece bir
mel'anetli ne
Sylediklerine hi muhalefet etme-
yerek cevaplar vererek o gence gidip
ne sylemesini bildirdi. Kocakan ise:
Hatunu uydurdum diye ona
tarifsiz vd.
bhre-i berrak ile ol gerden. .. j
Z&hir oldukm semmiirdan.
Her gren kimse tulii etti eyler heman
iUem (2)
( 1) Yemen'de eskiden sylenen ok g-l, hat
ta A:tah'a bile rakib ! bir efsane
(2) O ka:ur gzel yzl kimsenin
siyah sarnur krkten kendisini her gren sanki
gecenin iinden
ii-em.;'

benzeri, gzellikte_ benezri
kimse ve lde zengin
ile kendinden geip ne isterse verece
uzun Btn bunlardan son 'd
ra Sipahi'U:n hatunu: ,i
- Ey sylediklerin bana ok tesir
etti. Benim de bunlar . minnettir ama halimi
kimlere aabilirim. Derdimi anlatacak kimsem de
yok. gencin hususiyatleri ba-
na uygun gelirse ne ala; yok
dnya sahip olsa niakbulm
verdi. Acuze derhal Hasib'e gelip: Sa
boyun mjdesini ver-
. di. Bu arada bir kere grmek bil
dirdi. Hasib derhal Sipahi'nin evine geltl.
Tenhaca sohbete girdiler. Haturi Hasib'e: Ey ca
Allah sanki senin naze
nin vcudu;au benim arzum zere Mu-
habbetin derhal yer etti. Ancak ben bu
zamana kadar kimseyle Bu <!e
gayet gizli Hatta bile
bilmesin. makulu budur ki gidip
diyesin ki: Senin bana o sipahinin ka
asla benim zevkime uygun Onu bana
ok lAkin ben kendisinden hazzet
medim. geri memleketime ve eline
birka vererek sav, da
evime gel.
Bu zerine Hasib dnp, . verilen talimata
uyarak Gece Sipahi'nin
62
hatununun evine geldi. Hatun nne yemek getirdi
ve cariyesine emretti ki: Yemek yenip eller
gel, ser. Tam biz soyunaca-
zaman gelip vur ve bana Ha-
byk elebi geldi,
veriniz. de ...
Neyse Nasib Yemekten sonra
zaman Cari ye sratle ge-
lip Byk elebi ciye haber verince s:pahi'-
nin yz Biare Hasip
korkarak kenli halinin ne Hatun:
korkup gam ekme. Benim ift-
likte otururLar, byle gelirler. Bir
gece yine sabah erkenden dnerler. Seni gizli
bir yere diyerek evin
zenine stn ki:itledi. Hasib o gece mah-
zenin iin<'e kuru toprak zerin-
de Binlerce kere gam Acuze
Hasib'i memleketiue <13nd annece dursun o
ise adeta mezara Neyse o gece
toprak sabaha na-
mahzenin gelerek
- Ey nefsinin ve bu
hapisten kurtulmak istiy::r::an syle.
Buraya gelmekten nedir? Nereden ve niin
geldin anlat. sy-
lemez:en btn gibi helak olursun. Val-
lah'il azim ve billaah'il kerim seni yle rezil rsvay
ederim ki kt yer gk
duyar, szleriyle tehdit etti.
63

., ...-. .. ..... . ........ .
'ht
'''*'
,j
'f?li

1'--
Neye garip Hasib ahlar, vah
lar ederek, are de
zade ve gnde-
uzun Namuslu btn
dinleyip yce etti: Sonra
tekrar Hasib'e: Elem ekme, seni an-
. !
Hele bu iydegehde dill,er seyrine,
Grelim ayine devran ne gsterir (1)
1
beytinin manasma uygun olarak szleriyle
yeniden lmeyecek kadar ekmek
f:;U verdi. Onlar bu halde olsunlar, gelelim
Hasib'in geri dnmesinin Vadesi on

gn idi; yirmi otuz g1n oldu.
m yollarda grn ol mehlika gelmez;
beni, benden bana gelmez (2)
beytinin bu sefer de t-
kendi Ar ve namus vcudunu
buren: Durum olacak? diye Nesib'e sor::!u
Ve bir ay halde
bildirdi. Nesib, Efen
dim, zlmeyin. Bu bir Yce
izniniz olursa ben ku-
(1) Hele bayram yerine gzel seyrine gidelim.
zamane bize neler gsterecektir? ve:
(2) .Gzm yollarda fakat o ay yzl bir trl :
scnsuz dert ve e'emler,. huzursuzluklar
benden gelmez.
64
!un gideyim. Hem Hasib'ten haber hem de
:5ipahi'nin visaline ben de nail olup kaba-
nitini ben de on gne kadar
<.tr: rim- diyerek o da yola oldu.
Birka gn sonra o da Sipahi'nin ne
Kahveye gitti. Daha nce Hasib'le dost olanlar-
de sen
Hasib sanarak ettiler. S-ohbet ederken
diler ki bu Hasip cnun Ona riayet-
ler edip, onun anada
tavsiye ettiler. Nesib ::le acuze ile
Vuslata erdirirse byk vaadlerde bulun-
du. Mel'un Ey i senden nce bir
gen de o kadmn Ben de boy
numa Ama gen adam g
sonra. diyerek be
Birka gn sonra geri dnd. Ola ki sana
g.::.kr de benim zahmet Z'lyi
verdi ve yine evine
Aynen daha yeniden Sipahi'nin
hatununa, mardar aarak Nesib'in ve
halini uzun Szlerini : Bu sefer ge-
len senin gerek Diye Siparu'
nin ben seni hi
Lakin ne var ki bundan nce gelen gencin gzel y-
zn bir kendisine halde o bir
daha beni grmeye gelmedi. Bilirsin ki gzellerde ve-
fa olmaz. Onun bana yeter. Bir de bu-
nun diye Mel'un ka-
o ben de
li'': 5
Ama ki bu gen evvelki gibi olmaya. dedi.
Bunun zerine namuslu bir kere
gelsinde greyim. ile Nesib'i de evine getirt-
ti. Ona da Hasib'e sylediklerinin syledi.
Nesib de gibi davranarak birka
para verip sonra yeniden eve
dnd. ne kadar ve varsa onla
da birlikte getirdi. Daha nce geen olaylar bu se
fer de geti:
Nesib mahzene Ha-
sib'i grnce ama
tki zari zari Bylece bir mddet
o zindan gibi mahzende
hazretleri, Nesib'in zerinden de on
gn geip haber grnce
gitti. aresiz bu sefer kendisi gitmeye karar vererek
Merd-iSipahi'ye dedi:
- Senin bir gezinti yapmak isterim.
teki ise Buyrun efendim, gidelim. verdi.
Yol grp bir gn
nceden gelip hatunu-
nu haberdar , +i. Ertesi gn
onu evine misw:ir ederek nefis yemekler
Hatun, btn biteni
dan sonuna kadar her ikisi
de ma:hpusumdur, belli etme. diye tembihle-
di. Sonra mahzenin gi-
dip ierdeki'ere: Misafirim geldi. Aziz bir misafir-
dir. anda hizmetiye hapisten
kurtulmak sizi soka-
TtJTI NAME
Cari ye gibi hi,zmet edin, ben de sonra sizi azad
ederim. deyince igerdekiler bu teklifi cana minnet
bilip girdiler. Ellerine yemek tabaK-
huzuruna
. da orada ve Sipahi'yi grnce
gidip dilleri tutuldu.
hazretleri de grnce kendini hay-
retten biteni sordu. On-
lar da hepsini kadar Ha-
tunun ve iffetine binlerce tahsin ve
aferin eylediler.
gelince: Bylece silmeden
kt zan rem mahup
t. Ona nimet ve ihsanlarda bulundu. Bera-
berinde mal ve cevahirin hepsini de kendi-
sine Bundan sonra Merd-i Sipahi'yi
kendisinin en gvenilir ...
ey korkum budur ki
nin mahup gib5, sen de sevgiline mahup
Zira Hcca Said'in bu gelmek ih
timali Bundan sonra gecikin:en _ye
rine gelmez. olan budur ki himmet
rini beline ve bir an nce

tutiden bu sz ok
sevgilisinin yneldi. Ama sabah ol-
denilen ile gecenin
da Hasib ile. Nesib'in gibi ortaya
o gece de murada eremedi, mid ertesi
geceye
67
Ertesi gn yine
sslendi. gitmeden nce tekrar tuti ile g
Kafesin nne geldi. TUtiyi o ka-
dar hareketsiz ve deri.n bir grd
ki zannetti. gelip ne
sordu. TU.ti verdi:
- Ben de kim Sen
bana bu syleyip bu byk
gnden beri Acaba bunun
sonu nereye varacak diye
- Peki netice nedir?
- Benim ki: Sevgilinle bir-
birinize muhabbetiniz iki ise ne iyi ; fakat
sadece EEmin ise bu bulu:ma, hi de arzu
Zira tek muhabbet
ve sonu da bi encam (verimsiz, sonsuz)
Nitekim filozof tuti mu-
habbetleri de byle iin r.eticesiz
- N o, anlatsana.!
- Kafirler memleketinde filozof bir tuti var-
Yksek bir yuva tutmu9tu.
on yavrusu c..
Kande .... olsa b:r peri peyker;
. Bir iki hem-dem eder (l).
da gc ktlk olan
bir akal mesken Bu akal da orada kendi
( 1) Nerede ok gzel biri bulunsa, daima
f kendine dost .edinir., gibi bir anlama.
68
terbi}-e ederdi. Ara akal ava gitti-
tutinin inip yavru-
lan ile Ancak ok olan
tfrti, bu hallerini grdke ok zlr
ve kendilerine nasihat yoluyla gizli
rinden haber verir ve derdi:
sohbet edecekseniz bari kendi cinsinizden olanlarla
e:liniz. Zira nden sohbet etmek
Akibet sonu nedamet ve neticesi ka-
bahattir. Sizler akal taifesi
i:e Sizinle yerler gk ka-
dar fark bundan sonra sizin onlarla
ve sohbetinizi grmeyeyim. yollu derin
tembih ve nasihatlerde bulunurdu. Ne var ki tuti
bu nasihatleri dinlemezler, akal yavrulan
ile
te yandan al,tal da kendi yavrulanna byle
nasihatlerde bulunur, ama onlar da dinle-
. mezlerdi. Nihayet hikmeti, birgn filozof
tfrti, yine .akallarla bir arada
de son derece gazaba geldi. ncekilerden ziyade f-
kelenip dedi ki: Her kim ki kendine olmayan
ynelC:i ve kendine k'mseJerle
nasihat edenin nasihatini d;nlemedi ise
na y' e bir ki dizdann
(kale daha beter olabilir.
Yavrular bunun ne sorduklan filozof tuti

Naklederler ki bir maymun yavrusu
zeyrek derlerdi. Bir kalede mekan
69
O kalede ahbap olup
her zaman grf,irlerdi. ok zaman da santran oy-
zaman kah
kah olurdu. Zeyrek'in baba
ve bilgili bir maymun c1aha Kendisini bu
menetmek isterdi. verici szler Eyleyip
derdi ki: Ah Zeyrek; biz onlardan ki insan-
ile bize
termeleri bizi sevdiklerinden
bizi iindir.
yer tutmaz.
halde kale senin dostun-
dur. bizi teki insanlardan korur ama, cin-
'siyet
bir anda d-
Muhabbetin dnmesi ise -ok
grlen hallerdendir. Bana onun bir zulm-
ne sen bu vazge. Yoksa
bela onun def edilmesi ok zordur.
dinle ve bu sona erdir. '
Zeyrek bu dinlemeyerek kale
ile Olan kesmedi.
m:.rmemek, kazaya sebebidir, dedikleri
zere birgn kale bir ziyafet d-
z.:mledi. Btn da davet etti. Herkes top-
yenHip iilip meclis sonra ortaya
satran konuldu. Maymun ile
Birka el Adetleri zere deli-
galip

latife iin onu inci-

tirdi. Zeyr.zk galip ise maskarahklar eder-
70
di. Nitekim bu, O gnde Zey-
rek kalecinin galip gelip
Bunda edince, kalecinin sen derece
hiddetlenerek
gibi Zeyrek'in vurunca biare
Kanlar ve rts de
Z3yrek ise can unu-
tup onun yzne ya-
c Hay tutun ... demey0 kalmadan. meclisten
kalede metin bir yere Kalecinin
harareti gnden gne Ne kad3X ila
fayda vermedi. Rum bil-
gili bir hekim gel'p bu dedi ki:
- Bu yara ilB. kabul etmez. Ancak bunu aan
maymunun ile bir merhem
olur.
Bunun zerine kalecinin emriyb btn
kaleyi Zeyrek'i buldular.
kestiler. Hek'min bu kanla merhem
dc, da emriyle, adam ve . buldu.
Ama, kendi cinsinden clmayanla kalkan, arka-
eden derdiment Zeyrek de kaybetti.
Benim de size bu:::ur ki bu yavru-
lanyla vazgein. Sonra

Ama. takdiri Bir gece akal,.
yiyecek bulmak iin bir semte g:tti. Av
fazlaca gezmesi gerekti.
bir canavar, izini k::k:ayarak gelip
yedi. akal de akibetini
71
. i
renince yle ah zare ki civardaki teki b-
tn Onlar da feryat ve
f g::.n:a d dolC:urdular. sonunda ana
kal kanaate ki
heHi.kine sebep tutinin Zira herkes on-
sesini bura1ara Ancak onlar
zerinde iin
dan kendi Bunun
bu tuti intikam al-
mak ben:m zerime farz diye karara var-
kini do-
dururdu. Kendisinin bir dostu var-
Birgn ona derdini ona a-
Karakulak verdi:
- oldu-
halde sen bir hlle mi?
- ama. beni d-
halden bile geri koydu. de- .
Ne yapmam bari sen bana Onu
yerine getirerek
- Benim bir r;ey gelmi-
yor: Cen kendini bir gster ve
gibi nnden git. seni byle bir hal-
de ile
t-en de tiltilerin yere gelirsin. Ama ora-
dan da hemen kendisine grnmezsin. O
cenden midini kesince elbette tutl av-

bu tedbiri uygun 3'rd. de-
gibi Gerekten dedikleri gibi oldu.
72
zerinde gorunce a
kalla ilgilenmeyip , onlan avlamak
bir Kaza ve kader
hepsi tuti neye
de.Ji ki: Yavrula
nm; iJte o bela ki hep ve nihayet
, geldi. Btn bunun sebebi ise sizin kndi cinsinizin
o:anlarla dostluk neticesidir. La-
kin byle Ne yapa-
imdi ne kadar ferya:d figan yok-
tur. olan bir kimse, bir olduktan sopra de
olmadan nce tedbirini Olduktan sonra iEe
elden kadar iyi bir rndafaa yapmak gerekli-
dir. bu z ueusta tek
dur ki siz kendinizi glbi bitkin ve f:essiz
sizi atar.
diri olan beni sizi yabana Ama
her biriniz bir tarafa gitmeyin. Birle-
uup gidin. Ben kendimi s::e feda eyledim.
Gerekten de tuti hepsi kendilerini
gibi gsterdi,ler. Ad3ta lmeden nce lme:.:
oldular. gelip uzaktan grd kl
tuti hepsi nce ok se-
v:ndi i!:e de yakma yine hepsinin cai).-
g..::.rnce sevinci ka::lere
nerec'eyse ken:lisi de lecekti. Acaba ile-
rinde hi ye k . diye yoklarken tu-
tlden cl grp birer birer
tutiyi gC:zden geirirken
teki bir anC:a. g(}.
73
rnce daha fkelendi. Kendi kendine: q;Hey
meded: gafil bulundum. Para edecek tutller
beni Anctk bu ahmak hile d-
Byle haltir ve
tan ne gelir? Bunu beslemektense ba..:
ri onu da ben yere diye
ca korkup: Bire meded; sabreyle.
ziyan eyleme ... yolu feryad edince adam
elinde tuttu. tuti kendi kenQ.ine : Bir
' ki geldi. aresi sabretmek ve
Hakk'a Jllarifetle-
rimi belli etmezsem beni ucuz fiyata fakir ve cahil
bir kimseye satar. mrmn senuna kadar
ekerim. Kafesten kurtu'mam da olur. O
halde akla budur ki ve bilgimi
ona belli edeyim. O zaman beni uc,uza satmaz; bir
veya vezire satar. Talihim bana yar ise ben
de mrm izzet ve nimet iin:'e geiririm. Sonra pa
kereminden azad midi de Az&d
olmasam da Zira hizmet, hiz.
metlerin en iyisidir. <liye (1). Padi-
hizmet dnya ve ahrette ykselme ve onla
nn yzne bakmak, bir nevi iba-
dettir. Hele ki drstlk ve hizmet eden-
ler, .J:inyada ve ahrette rabmete olur.
En iyisi budur ki kendi ilim ve kemalimi
(1) Yazar burada, yazmak iin kendisini grev
!endi ren 11. Bayezid'e de bir yapmak

74
diye sonra

- Ey takdi.ri ile ben sana nasib
oldum. Her hal kardan kaza ve kadere
Szn de o firar eden tutller iin elem ekme. Elden
n'mete g::.m yemek faz-
olmaz. Hususiyle Hakk azimin-
de : taksim
diye Yani herkesin kimse-
tini ek nceden takdir ve taksim Zaten o
kaan tutiler, olmaya'l, zaid On-
topundan hami olacak fay.la, tek ben-
den c lur; zira meseldir ki sere-
den bir brek olmaz. ben iyi bir h:!k
1
m ve filo-
zfum. Sonra b:r En iyi bir hekimin
ila!an yapabilirim. ola ki beni
ucuz pahaya satma. Mmkn kadar
ihtiyalanna harcayarak sen de yoksulluktan
kurtul. ..
TU.ti yle ve szler syledi ki
hayrette Byk bir sev!nle filozof
yi gtrp:
- BA kaadir,
ir ve sohbet edici mahir bir tutidir.
Diye teliala gezdir,.:i. Tiitin:n katesinin
gelip her adam olup
Bu hal zere gn bylece
geti. Kimse onun tam veremedi. o
ehrin bir var ki
dar kimse buna bir ila d,a
son derece meyus ve mkedderdi. TUtinin hekim
Belki onun di-
yerek tutiye oldu. tutiyi padi-
getirdiler. onun gibi ko-
ok ve bir kafa-
sin iine koydu. En iyi besleyerek terbiye
ve ile olundu.
Bu arada ve hekim tuti, tedavi
i;n ilalar tertip etmeye Trl macun ve
terkip!eri yedirdi, iirdi. Gn
gnden iyiye gitmeye
tutinin szlerinin
. belli o:up derece . ve m ertebesi Q,e ykseldik-
e Am3. ne var ki tutinin ve fik-
ri d.1ima idi .. o cevahir kafes, bu yz-
den, kendsine zin.::an gibi
kend:"sir.e. ilalar iin bana
daha ok meyil ve muhabh:)t etti.
beni azad etmek, gitme-
ye- bile izin vermez. Geri o benim velinimetimdir.
Ancak <<Vatan muhabbetide
benim de vatan hasreti kar
Bir younu kafesten kurtulup yeri-
me yurduma en diyordu.
Bir keres'nde, iin yeni bir
terkibi syledi. Nitekim hekimler, ta-
rifi z.3re bu huzura
dedi: bu mbarek ta-
srsnler. btn siniriere ve
damarlara sinerek tamamen geer. Ancak
16
bir ricam var: niyaz ederim ki ben de-
kulunu bir hizmetiyle Mba-
rek yzm gzm sreyim. oluk ocuk-
kadar bu iftihar etsinler.
Tabii tut'n:n firar gelme-
kafesinin emretti. Filo-
Zof katesin grnce derhal yksekle-
re uup Oradan
seslendi:
- Ey Hakk Teala vcudunuzu her
trl ktlklerc'en korusun. ek olsun ki
hi bir eser ve zarar
Senin tuzunu ok yedim. Bana helal
eyle. Ben de Allah'a emanet eyledim. Yce iznin
olursa ben de kendi lkeme giceyim.
rrrd. ki hekjm ve tuti gitmek ze-
re. Kan m (el ihsan bitte-
teman) (1)
geliekli kusur ediyorsun. nimeti bil-
mek ve onu yerine de bir Sen ise
nankrlk ederek .daha tama-
men olan beni byle gidiyorsun?
Bu senin kemaline mi? yollu sitemlerde bu-
lundu. TUti: Efendim, senin vcudunda ma-
raz an<la g>:e arpan Er.n iz ve eserler
de zam":!nda kaybolur. Benim yce
bulunmama asla hacet dedi. Pa di

( 1) Bir bari gibi anlama.
71
- Ama biliyorum ki gnln nefret iin
gitmek istiyorsun. kafesinden
bari iinde gzel bahelerden birin-
de yuva tutup orada
- yce ve
zel sz mi ki: Big8.nelerle bahede. olmak-
tansa zindanda olmak belki daha iyidir
ve diye.
- Ok bari gel de vedala-
.
- ben yle nadanlardan de-
ki hile ile ki ahmak av-
benim bilmedi ve siz bile
bilemediniz. Benim her bir tynde bin
bir hner ve marifet gizlidir. Kimya ilminde, sim ..
ya ve iksir ilminde (1) son derece mahirim.
btn zelliklerini de ok Bu
arada hele bir ot ki bir adam onu dvp g-
zne ekecek olsa btn in ve cini kendisi grebilir
de kimse kendisinin gremez. Sonra define ilmini de
ziyadesiyle bilirim. Yer bulunan btn para,
ve mcevherler bana gn gibi
da beni demirden bir kafes iinde muhafaza etmek
gerekirdi. ki bilinmedi. padi-
iznin olsun ben giderim. Lakin ,ekme-
ve nimetini yedim. Ltfedip, izin verip helaleyle
de ben de tedavi ve ilalan helM edeyim.
ne istemez helal etti. }.4\
(1) yapma ve lmsz:k suyun bulma ilmi.
18
lozof tutt oradan uup grmek
arzusuyle kalbini
edip yneldi ..
Evet,_ ey ; sana bu hikayeyi
nun iin syledim ki muhabbet iki
geerli Nitekim bu hikayeden
zere tuti'de muhabbet olmay1p sadece padi-
iin sonunda mukadder oldu.
Evet ey senin sevgi ve vefan yet-
mez. de Ej'er iki b:r mu-
habbet olursa bu zevk'n alem::e benzeri bulun-
ki insan cennette ola. lmdi benim zan-
ki senin muhabbetin var ise:
ocl evvel m8.5uka, andan
gr kim pervi.neyi
(1).
onun da sana ziyade gJre
kir. Zira sende olan gzellik ve k'm-'
de Haydi gecikmeyip tam vaktinde
. ne git. Birbirinizden murad murad ver:niz.
memnun ve mtebessim
grd ki ufkun kafesinden
ykseklere O gece de
ercmeyip ertesiye o gn de
kadar eabredip yine tutinin katesinin geldi.
dedi:
(1) Ah, benim qizli derdim'n hikAyesi dile tari' e
kadar bir
derde
79
- Ey vefakAr dostum ve
kim derdi derlin um gelmez dile;
ge7.crken, bir (1).
beyJnin gibi acaba nihayet yok mu-
dur ki her blr bana bir kadar gelir. Gece
ve gndz sevgilimin ve haya-
liyle gelip gider. ltfedip benim_ derdime der-
man ve saklamak elinden gelen
gayreti gster.
Bunun zerine dilli tiitl yine o
syleyen verdi:
- Bu ne szdr ki sylyorsun?
tan dem vurup beni hi bir habersiz ve ala
.. S:;nra usul ve bu mu-
dur ki byle olarak ayak sUryorsun? An-
Hoca Said sen kocana ve
da seninle olurken
kadar kar
Nitekim \!endisi iin e-
tekrar olarak mahrum
senin beyzaden de senin byle ya-

1
- O hikaye
- &kiler, gerek bir sylenti ola-.
rak ki bir dlger, bir kuyumcu ve bir ter-
zi ve. bir de z1hid (dindar kimse, din bu fl,'-!.rt
bir arada seyahat etme'ye 'i:arar verip yola re-
( 1) nce sevilen ondan sonra da
v:?n kimseve M uma O bile kendisi yanmadan per-
vaneyi yakmadu
80
van oldular. Birka gn seyahat edip, hik
meti, ertesinde korkulu/ bir yerde geceledi
ler. Hepsi de bceklerden, canavarlardan
uyumaya karar
verdiler. nbeti dlger tekiler
uyudular. Dlger otururken uykusu geldi
hlUJ.a }tQ"ymak iin, dlgerlik Aletleriili
ve bir dal keserek bunu bir gzel
yon el ve ayak gzel bir
sktu. nbet kuyumcuya. geldi. Bir mddet
sonra onun da uykusu dlgerin
ve duran grd.
Dlgerin hayran Kendisi de
hem uykusunu. hem de san' gstennek
iin kpe, bUezik gibi zinetleri N-
-beti o terziye gel-.
di. de bu ssl psl grnce hay-
ran Ben de gatereyim. diyerek en
giyecekler dikerek giydirdi. Ar-
bunu g0ren bir tasvir bir sa
nbeti terzi za-
hid nbete girdi. Zahid gzlerini bu gzeli
giirnqe, tamam halvetinde nur gibi donup
Bu ylesine gzeldi ki elle-
rini Allah'a dua etti: Ey kuvvet ve kudret
sahibi yokluktan getiren sen-
sin. meyve bitiren sensin. Senin o
eonstiz kemAl-i kereminden niyaz ederim ki beni ar-
mahup bu
bir ruh ihsan eyle. yine ltfunla ona
F:6
81
da ihsan et ... yollu niyaziarda bulundu.
kabul olurdu, Nitekim yce Allah sonsuz ke-
reminden o heyketine ruh verdi. ser-
vi mbi endamiyle yrmeye ve gibi
...
Nihayet sabah oldu.
drd
nn de gzleri o gnl gzele O saat
hepsi candan gnlden oldular. Aralarmda
kavga dlger: Onu yapan benim. Sizin
yoktur., kuyumcu: cstnn cnca g-
zel s slerini ben ve bu btn servetimi har-
burdan geliyor.:. ZB.hid: eBu
benim Allah'a dua ve sonunda
Cennetteki hurilerden bir misali olan bir
1 .
benimdir. bir
trl halli iin
gitmeye karar. verdiler. Tam bu grdler ki
zerinde aba bulunan b:r gelmek-
Bunlar kendilerine kad.
tayin ettiler. O, her neye hkmeden!e kabul edecek-
lerini blldirdiler.
sonuna kadar Ne var ki
kendisi de grr grmez . candan yrekten ona
vuruldu. Ney gibi ve figan etmeye Ar-
biare kendi \derdine bu drt baka-
rak dedi:
- Behey Mslmanlar; ne ahmaka .
sylersiniz. Allah'tan korkmaz Buncaleyin
irkin benim
82
yontum, ben dua ettim, gibi
le kendinize mal Hi olrpazsa yle
bir sz syleyiniz ki ve onu caiz grsn.
Bu hatun benimdir.. Bu fuerindeki da ona
ben Birka gndr kk bir
oldu, bu gece bana evimden git
Ben de onu bulmak iin yollara
Allah'a olsun ki onu buldum. O halde
bu szler ve iddialarla herkesi kendinize gl-
drmeyin, bunuri hi bir mnasebeti yoktur ...
sahiplik on-
hepsinden daha ok oldu. Bu sefer
birbirleriyle geldiler
ru gidip ahvallerini Gel-
gr da griir grmez onlardan daha faz
la >oldu. cEy ihain ha
rlmiler; bu benim byk biraderemin hatunu
idi. Harimiler ldrp onu elinden 8.1-
AJlah'a olsun ki kan yabanda
kalmaz. Kendi gelip
huzuruna gtrd. Her birisi
kendi birer birer
yzne bir
Grd bir duhter-i zarif simit,
hereki.t.
Kaameti &.fet idi,
Yrse serii ldl.
Mti.jdeler. fitne-i zamA.n ll zemtn,
Gamzei Wir A.fet-i dil il dtn.
83
Genn edip tAb
Oldu b:n canla
Etti hcibn,
Oldu bar&b sedd-i ulftm.
Seyl-i iffet yUsdiL
vaz, 1i bozdu (1).
Hemen kendine almak gelenle-
re Ey dostlar; bu dava bir
ki hepiniz yere kendinize . mal eder..
siniz. Bu temiz ve gzel kklkten be-
ri olarak evimde cariyemdir. Bu
zerin de bulunan giyecek ve ssleri, mcev
herleri kt sonu, be-
ni olsun ki sizin him
metinizle bulunup tekrar ona Metak et ,
Allah indinde bu hizmetiniz zlyi olmaz. Se
grrsnz?.
Gelenler grdler ki gk
ten inen. beli gibi ,ani bir bela getirecek ve bundan
kolay kolay da Zlhid hemen ka
ya dnp syledi: c:Mevlanl; peygamberin
seecadesinde otururum dersin. ki
lmanlann zere halletmeyip
(1) yle zarif bir grd ki
ve ve Ayakta dururken iifet, yrrken Kirpik
her zaman ve yerde fitne I!Z ucuvla dini
elden olsa binlerce
in, denizi cana hcum edince,
ilim seddi bir anda I!fet seli, iffet kalesini yzd; ka
d btn ve bir anda alt st etti .. :.
na.
84
olup, benim cariyemdir, diyesin? Onu elimizden
almak isteyesin? Bu ne biryoldur? Allah'
huzurunda ne cevap verirsin? cevap ver-
di: Ey zahid; ey suret ... Sen aldatmak
iin meseledir ki yalan-
kuvveti ile birlikte ve akla
de Senin ne ne fikrin var
behey ahmak? Bir yalan syle ki Hi
tan insan olur mu? byle sama ter-
kedip gidin. Yoksa siz bilirsiniz. ben cariyemi
buldum ...
Orada bulunan bu dinliyor-
aresiz kalan Bizim .ahvalimiz aynen
Horasan ileri gelenleriyle Havayi hikayesine
benziyor. deyince cO hikaye . diye
sordu ve zAhld anlatmaya :
Horasan ileri gelenlerinden bir dev-
letli, kendi olan vilayet bir ziyafet
Bol ve yemekler yendi. Ziyafet ta-
'sonra. meclis Sohbetler ve
oyunlar Havayi dahi o meclisteydi. B-
yklerden biri seyahatlerinden ve
ki . sualler sordu.
ek ve her bi-
rinde bin bir . hikmet bulunurdu. Dinleyenler onun
adeta taze hayat Fakat
bu arada mecliste bulunan byklerden birinin kar-
bir rzgar esti. Bu zat her ne
kadar bumlup kendini iEe de Ab-
desti bozan bir durumda bulundu. Ancak orada bu-
85
lunanlardm hi kimse bunu ondan bilmeyip gzle-
rini diktiler. Bu Havayi'nin
. sanarak derin bir utanca ka-
neredeyse le Sonunda da-
konlJ3tu: Ey devletliler; ,bu benden
ben itiraf eder,
bu beyitle sizlerden zr dilerdim:
n zindin. b&d.
Bid eyler
gbek bormak eder cAna mrar.
kim her i bid i.b&d.. (1).
yapan rzgar insanda ok yemek yemekten
olan ki bir surat ve kt sirete
(iyz, ahlak) benzer. !yisi onu Za
ten:
n isteye gitmek;
Onne el tutup ci.iz menetmek (2).
Ama tekrar ederim ki bu benden ol-
Her ne kadar sizlerden t:ndu ve ben de
ise de, Allah da bilir ki, onu yapandan utan-
Siz bilmezseniz bile onun yapan kimse kim-
den bilmektedir. szleriyle
kurtuldu ...
( 1) Ne zaman ki ye'in . zindam olur; olan
onu aar. Tutmak iin vurmak cana
Ne olursa olsun. ey iyisi gitsin.
(2) sornurluk bir adam,
mak ve gitmek isterse, nne dikilip onu g'ltmekten

86
ey etendi; de bizim meclisimiz..
de bulunup iyzn bilmeyenler, sizin syledik-
Ietinizi Fakat bizler ok
iyi bilmekteyiz. Allah'tan kork, peygamber-
den utan da yolu ile dedi.
z8Jhide, zahid dillerine ne geldiyse sy-
lediler. Kavga gittike byd, nihayet
kan derecesine git-
meye bir araya ge.
lip iste.diler. Dediler ki:
- Ey mmet-i Muhammed; sizin bu
kimse halledemez ve bu zemez. ki Ce-
ltuf ve ola... Gelin sizinle
. kabristana gidelim. Siz dua edin, biz imin diyelim.
mid olur ki yce bu ..
Hepsi birlikte kabristana Bu-
da zihid elini .. Ey her .elinden gelen
byk bu iyzn sen ok iyi
biliyorsun. kemA.H . kereminden ve buradaki
kimselerin de hnnetine, kim ise belli olsun.
diyerek Btn oradakiler !min dediler. Bu
da byk bir du-
ruynrdu. derhal ikiye iine ve
yeniden Bylelikle; c Her rcu
eder:. da bir daha belli oldu. Kavga,
ortadan Oradakilerin hepsi ki
o drt ise
Bundan nn de yzleri kara oldu. Yapma
tekrar dnp olunca da pe-
ril ortada ...
ey ben de korkanm. ki 'he!Alin
olan Siid gele. O olu-
gibi sen de kocana olup ara yerde olan
beyzade mahrum kala. sana olall budur
ki vakit geirmeden hemen gidesin.
de 'Qirbirinizden lezzet
sevinle gitmek fize-
re grd 1Q sabah olmut, gizli bir
zabidlik yapan ufkun tekkesinden
maya ve benzeyen ay
da gizli bir kendi elimiz.
de, elden ne gelir:. misalinee sevgiliyle
di yine erteye o gn bin bir dert-
le geirdi. hayret ve tti-
ttnin yere bakarken, t1lti, onun kederli oldu
hileye Hak sbhane ve
Teala hazretleri siz keyifini daim ve y- ,
kaaim eylesin. Dn gece na:::ihat
diye oturup uzun hikayeler anlatarak
sizi ettim. sabah yeni-
den hikiyelere dalarak vakti harcamak de-
da elden kaar. Sizin ol-
mak isterim. Bunun iin kendimi Eehvac
hissetmekteyim. deyince bunun kim oJ.,
sordu. 'Tiiti de anlatmaya
- Behvac, byk ve bir
bilgili, halim selim biriydi. Daima fakir ve
eder, kimsenin yzne vur-
insanlara o kadar ki
gelenlerden tek kimse geri dnmezdi. Me-
88
sell irnklnmz . bir bile
gelse, ona her mal, cevallir vererek
maddi imkA.nla.n Ha.tta bir sevdi
iin kendi feda etmiatir.:t
Bunun zerine sordu:
- Birisine yardun ve iyilik iin mlk
n vermek olur ama el iin in$3-n verir?
Pek uzak ihtimal. Ama merak ettim. Anlat da din-
leyelim.
- Bir zamanlar Peylesan ok bilgili,
alim ve bir kimse ki Ebu'l-mecd
derlerdi. Bu igi ylesine ilim ile dolu ve ss-
l idi ki herkes kendisini dinlemek ve fayd,alanmak
i:n can Birgn bu za.t evinden
rin bir bahenin geldi.
bahenin bir havuz ve ha-
vuzun bir zerinde bir
grd. melek kadar gzeldi.
bir benzeri daha .
benzerdi, yz aya ... el
birok cariyeler var&. bu dilberi gr-
oradakilere kim sordu.
mizin verdiler. Bu anda
da gidip candan y-
rekten oldu. zamanda ylesine alev-
ki deli divaneye dnd. Bu kendisi-
ni nla ki ere
idi ..
Uzun boylu sonra kendi
kendine : Bu lmekten ise bari
olan Peylesan halimi arzedeyim. em-
riyle isteyeyim. Merhamet edip verirse
ma ererim. Ye:k vermez hatta gazaba gelirse nihayet
ne olur, ldrmekten ne yapar? Zaten ben
lmekteyim.-.. diyerek, ne olursa ol-
sun bir istedi. Peyle-
san okuyunca byk ofkeye
Tez, l:>U adam katlolunsun. diye emretti. Ama
pa bir veziri dedi: cPadi-
bir yok etmek hususunda acele etmek
Belki bu adam delidir.
Biraz sabredin. Ben kulun bir kere kendisini greyim
ve yollu yolunca dcfedeyim.
Sonra vezir, Ebu'l-mccd'i ve
noa: cEy Ebu'l-mecd, byle niin giri-
Allah da bilir ki derdiyle sen galiba ger-
ki kffi'n olmayan birini
na istiycrsun. Sen bir fakir ..
Mac!em ki almak isti-
yorcun, git bir fil yk getir biz de onu
sana Bunu getirmeye gcn' yetmezse
ve bir daha byle bir verirsen, bu im-
bir aarsan aman
vermeyin seni de bilmelisin dedi.
Ebu'l-mecd, b!r fil yk bir habbe- .
ye bile malik Ama ne Yine de Ya-
pamam demedi, bir fil yk getiri-
rim. dedi. vezirle Pa-
dnen vezir, byle defet-
90
ona bildirdi. Pe padi: vezirinin bu
tedbirini pek OWJ. tahsin ''e aferin okudu.
Biz gelelim
Derdimend hasta. ve
mahzun ve gnl gitti.
Ademi gr ne bile koyar!
Daim& uyar
herkese derdini
istedi. olan insan saza sz mi-
sali, ve herkesten bir deva umuyordu.
insanlardan midini de ikide birde
dua edip Bir sefe-
rinde eski dostlanlldan birine ona da der-
dini zaman, dostu kendisine dedi ki:
Ey gnlden gam ekme. Yce her
veren bunun da
Hemen var. Halini bil-
dir. Umulur ki o sana bu kadar bir ihsan eder.:.
Bunun zerine Ebti'l-mecd yola revan oldu.
lkesine geldi, onun
Iii arzeyledi. Ebu'l-mecd'i dinleyen onun
sonra derhal bir fil ytk haz:ne-
sinden beyaz bir file ykletip ona teslim
etti. Var, imdi Allah rast getirsin. diyerek
yolcu etti.
Ebu'l-mecd Peylesan'a dnd. bt-
n ile vez!re teslim etti. Vezir de bunu Peylesan
hazinesine teslim eyJedi. Ama hep: Acaba bu
91
kim ona verdi? diye
grdler ki sikkesinde Behvac:. ya-
ve ki bu ltuf ve ihsan onundur. Bu
sefer Ebu'l-mecd'i yeniden defetniek iin yeni ve-
g bir tekiifte bulundular: c&lna bu
verenin kesip cesaretini de is-
pat olursun .. O vakit sana veririz. dedi-
ler .
. anlayan Ebu'l-
mecd, midini kesip zari zari aresiz
tekrar Behvac lkesine gidip
biteni sonra: cEy alemin
. bana ltuf ve keremi kimse kimseye
!Akin o hainler bana zillmedip,
scnra bu olmayacak teklifi Bu-
nu anlatmaktan Allah korusun siz cesur
kesrnek isternek Sadece
bana zulm
benim bu dertten bellidir. Allah,
dnyalar durduka, sizin ve salim \ve baki etsin.
yollu dua ile szn Behvac bu s-
z gibi ta yrekten bir ah cEy Ebu'I-
roecd elem ekme; Pe ylesan sana bu irisaniyet-
etti ki biz onlara merdlik edip bu yolda can ve
feJa edelim. Zira emertlik sadece mal ile de-
belki en stn cerecesi can iledir.
Nitekim nefsten en son merte-
.bedeki cmertlik syleyenler Ben
bu ydda kestirmekten de ekinmem. Hemen
kestirip sana veririm. Fakat
92
ki gtUrdkten sonra da bir ko-
aeni erdirmeyeceklerdir. O zaman ben
de gre, bir
bsbtiin peril
Sana her edeceklerdir. tyisi mi gel;
ben seninle birlikte gideyim, Peyle-
san birlikte
sana nikAh ederse bu hemen
orada yapanz. Yok yine bir bahane bu-
lursa, ona gre yapmaya dedi.
Derhal Ebu'l-mecd ile yola koyul-
du. Peylesan memleketine geldiler. Divana
girip ettiler ki: getirdim.
bana nikah edin; Behvac venneye
O anda Peylesan zerinden
grr grmez kendisini
mbarek yzn gzn srd: cBilmezlik
edip efenelimi zahmete koydum. Kusuromu
ile rtmenizi niyaz ederim.:. diye zrler diledi. Son-
ra: Ben senin kulunum, dahi cariyenizdir.
Ne zaman emredersiniz edin.:. diye szlerini
Candan ve yrekten Behvac etek-
lerini pt. Behvac iee Ebu'l-mecd'i hamama gn-
derip, kadar en temiz ve giye-.
cekle giydirdi. Daha nce e-
yiz'verip bir o kadar daha ekleyip Ebu'l-mecd'e
Peyl<)san da bir o kadar masraf edip
dernek Behvlc pek bediye-
lerle ve byk itibarla kendi lkesine gnderdi. Ba-
o yce himmeti sayesinde Ebli'l-
93
mecd de erip bu .hikAye onlardan bir
ra .
szlerini sustu.
tutiye bu hikAyeden ok hele Beh-
hayran kal- .
belirttikten sonra dedi: cAncak onun
nefsini feda etmek hususundaki
Zira bir iin bir bir
gidip (kendimi bu yolda feda etmeye
deyince tekinin onun msaade etme-
mesi ihtimali yoktur. Bu hususun byle
elbette Behvac da buna gvenerek Pey-
lesan Yoksa mutlaka ken-
di nefsini feda etmek iin gitmesi bu hikayeden y-
le Bunun dilli tu-
ti, cevahir saan verdi: c Ey Ma-
geri senin itiraz ilk anda akla gelir.
Ancak ahvalini iyiden iyiye bilen
kimselerin bu gelmez. Zira Behvac
yle bir ki bunun gibi nice bin fedak8.r- .
nice bin Ebu'l-mecd'i erdir-
Hatta bir melikin bir peri ka
hususunda kendi nefsini feda de
onun. kemal-i keremine bir
-Merak ettim, o
-. Bu Behvac sevgili bir ne-
dimi .A.zim derler4i. bu nediminin
sohbetinden byk haz Her hangi bir
den usansa bile Azim'in ken-
disine gelmezdi. Ne var ki bu Azim kumar
94
/
idi. Behvac'tan btn ihsanlan.kuma-
ra verir, hatta bazen bor bile onun bu
kusuruna bakmaz, der, silt fazla ih-
sanlarda bulunurdu. vezirleri, 'bu huyundan
Azim'i ondan isterler: Bu
adam msriftir
1
msrif kimse
Byle . olunca s:min meclisine bu-
olmaz. yollu szlerle telkinlerde bu-
Fakat Behvac bunlann sylediklerine
cevap vermeyi p eE.ki halin:ie devam ederdi .. Nihay\t
Azim, mteessir ve pa-:-
da iltifat ve gayet mahup
birgn diyara
karar verdi ve yola koyuldu Ertesi gn bir
geldi. iinde 'birka kumar oynuyor-
Derhal ken.Jlsin;n de kumar

Belki midiyle bunlarla kumar oynama- .
ya O kadar ve o kadar kaybetti ki,
blr on da
bor etti. Bunu ceyemeyince rehine koydu.
kimseden bor alabilmesi de Bir
kimse ona ihsanda a-
resiz:
Kande vararn saye-i serv .. i blend:m var iken;
Kime kul olam senin. gibi efendim var iken . (1).
( 1) Servi boylurnun glgesi dururken ben nereye
kime gideyim? Senin J?;ibi bir efendim varkm ben olur da
kle olurum?:.
dereesine yeniden Behvac yollan-
Yolda hararetten son c,lerece her yanda
su kadar hi su
Akpm zeri gzleri, kuyuya benzer bir
Yer grd. Su imek midi ile kuyunun stne geldi.
kova ve ip g;bi
Suya a.Iilamak iin
Grd ki kuyunun i:nde som cevahirle
bir kUrs ve bunun stnde de
bir ki kuyunun
iini gibi
ve ihtiyar ljiri vcudu ha-
Yale bir byk kazan iin-
. de kah yzne, klh ka-
zana .
.Azim bunlan. grnce hayrete Hayrette
mecali ve ipi de yukan ekemeyip ylece
baka o gzellikteki
. Azim'i grnce onu , dilenci
kolundaki bileziklerden birini onun
iine koydu. Daha ok
.allran ekemedi, .yine y-
zne bakmaya devam etti. ise, onun bir teki be-
sanarak br kolundan. teki de
klaha koydu. Bu sefer gelen
aif:am ekti Bilezikleri grnce
dan gitti.. nk hazinesinde bile
benzeri geldi. Sabah olunca,
bilezikleri bir
verdi. Kuyumcu bunlardaki cevahirleri
grnce: Sen mutlaka bazinesinden
zerine hcum etti. Halk
kimisi kimisi
kakarak, her biri bir mana. verdiler Sonunda
kuyumcu gelip bir
nu bildirdi. kuyumcuya getirmesini emretti.
Kuyumcu k.im'i getirdi. Behvac onu grnce g:-
lerek: Bize diye bizim
Azim Birka gndur yoktur. Nerede
diye hayret dedikten ona dnp:
oldu da bu iftiraya diye sorup ya-
hal sorup gnln Sonra
bileziklerln eline nereJan sordu.
Azim sonuna ka
dar Bileziklerin hala o kuyunun iin-
de bulunan ait bildirdi. Behvac
bunlara pek Ey bilirim ki sen yalan
sylemezsin. Acaba beraber gitsek o
yeri bulabilir misin dedi . .Azim, syle-
. geceyi bekleyip, gece vakti ikisi de oraya yol-
.Aziin;'in gibi ve ihtiyar yi-
. ne orada idiler, da kazanda Behvac
ah kuyunun Siz .
kimsiniz? diye scrup ve iin byk niyaz
da tahtta oturan ..
na .ve.
Ben periler Bu
oturan ihtiyar ise, beri bana
ve iki sene ki bunun iin bu
kuyunun iindeyim. Allah'tan ihti
F:7 97
tiyar da gidemedim.
Bizim vuslat nimetine ermemize de imkan yok-
tur; nk bizler periyiz,
ve ise cisim ve maddedir .. bu biare
adam bu onun ii}\e girip maddeli-
gic1erip saf gibi
ma ermeyi mid etmektedir. Fakat neticeyi kesin
iin buna cesaret de edememektedir.
bu haldeyiz. Bu
ne kazana girip erebiliyor ne de ben bu
biQareyl gidebiliyorum:
Sonra ve adam Benim
iin bu kazana girmek bile nk l-
mekten hi korkmam. Ancak oraya girip lrsem ar-
sevgilimin gzel yzn de grmekten mahrum
diye yollu verdi. Btn
dinleyen Behvac sordu: Ey ihtiyar, bu
iindeki helak eder mi? Edip et-
bir kimse girip tecrbe etse ve bir ol-
mazsa o zaman sen de tecrbeye cesaret eder ?
Evet, tec.rbe olunsa girerdim. d,eyince
Behvac derhal kendini kaynayaJl kaza-
iine Bir saat ger:.
ekten de insan vcuduna ait
halis gibi Peri inip y-
zn gzn srd. Himmetine afe-
rin ki bir saat musahabet etmekle
oldun.>>. dedi. Behvac ise: senin vus-
ermek sadece iihtiyara cesa-.
ret diye Dnya sen benim .
98
Ol. cleyip ihtiyara etti. derhal soyunup
kazana girdi. O da bir saat kadar Aynen
gibi temiz ve parlak oldu. Gelip
pt. da onun elini ptkten sonra tah-
zerine .gibi kolunu
boynuna
Bin na:i; ile ol duhter-i fa.ik,
verdi (1).
biare oldu. da
yerine getirdi. tkisi de Behvac'a
dua ve senalar ettiler.
Sevap sevinen Behvac tekrar saltanat
yerine Azim'in rehinden
bundan byle cnu da kumar oynamaya tbe ettirdi.
Zevk ve safa iinde devam ettiler. Bu
hikaye de o sekin yadigar
Iann murad iin feda bu hikayeden d,e
de . can::1an
sen d2rece crmerd, iyiliksever,
kerem sahibi bir kabul etti.
- Ey ben de senin
seni iin byle
Hakk Td.la myesser ve mukadder
ise gecikmeden hemen De,..
yince Grd ki peri
gibi parlak yz O gece de mu-
rad yerine gelmeyip O gn de sabre-
(1) 0 stn gzellikteki olduttu buse-
leri verdi, bin bir n az ve eda i;inde .. bir anlama.
99
dip bir taraftan ah ekti, bir tariftan da sslenip
kafesi
geldi ve gitmek iin izin istecli. 'ltlgrd ki M..lu-
olan zlemi ok hemen
skiita ekip bir sylemedi. tek-
rar izin istedi, tiiti yine sustu. ki
tiiti ona sordu:
- Ey tath dilli, ;melek huylu tuti; acaba bir
husus iin bana gcendin mi, ycksa benden bir fena-
grdn? Bunun zerine tiiti: cEy aziz sahi-
bem; benim sana var
Senin kadar bir letafettir; Al-
lah sana hi bir kimseye ver-
Benim sadece sen::n iindir. de-
di. c: benim iin sevgilime
ula.man iin bir are bulurdun. deyince tiiti cevap
verdi: Ey benim efendim; bundan daha fazla iyili-
isternek olur mu? Geceleri sabaha kadar Eenin
yoluna koymaya bir are aramaktan gzlerime
uyku haram Ama ne fayda ki sadakatimi
ve iyi sana Zaten .bir
kulun sadakatinin kolay kolay eskiden
h3ri sregelen bir rre:enektir. Nitekim Kubad
da, meyve tiit.isine nce
gazab edip sonradan sadakatini Benim de
bir diye so
runca, tiiti c dedi ve
, - -Hikaye edenler ve nakleyenler
lar ki: delaylannda fak"r bir Bir
sefer yine tuti avlamak iin tuzak kurdu ve bir tiiti
100
o tutiyi tuzaktan kurta.np .
getirdi. TUti, kendisine bakanlara o kadar
nkteli hikAyeler ki, her gren ona
olurdu. onuri bu grnce fazla para
' istedi. Nihayet ha.beri Acem
kadar ona kulaktan oldu.
Ne kadar istenirse verilip emretti.
kafesi daima bulunduruyor,
tutinin syledikleri ile onun ve
de ok memleket
kendisiyle ediyordu. eBu hay
ne demiyor, onun dediklerini
ve daima isabet ediyordu. Nitekim
M.etlerlnden biri de devlet byk kk de-
me:!en, bilen kimselere ve se-
ip kabul eylerneleridir. Kubad birka sene bu
minval zere gitti. Birgn yine adetleri zere
tftti sohbet ederlerken, tuti ok latif bir hika-
ye Bu hikayeden pek hazzed:m Ey tu
ti; benden hi bir yok mudur? syle de sana
ihsanda deyince tuti: Efendim; ben
fakirin ne. Ben kulun, sen
bir klesiyim. Senin hizmetinde olmak
benim ve
izz cahm. iz'in eyledim ben kim
bende olmak, sultan olmadan yey,.
dir (1).
( 1) mevkiini ben anta-
ki: Senin kul kle olmak, btn dnyaya
sultan olmaktan ok daha byk bir
101
bile benim halimi size anlatmaya yeter.
Geri vatan Benim de yerim ve
yurdumdaki evlat ve iyalimin hasreti hadden ziya-
dedir. Lakin bunu size amaya Sizleri r-
. ktr ve benden diye sylemezdim. Mademki
bu kadar ltuf ve iltifat buyurdunuz; merhametli
piyaz ederim ki ben kulunu bu kafes
bad edip oluk gn-
. Onlan 'biraz greyim, hasret gidereyim.
ok yine d.ner ve yzm gzm aya-
srerim. verdi. da ona
azad eyledi. tiiti ise yneldi.
Akraba ve ziyaret etti. Onlara durumu.;
nu her birisi medh . senalar
edip Nihayet bunlar tutiye:
Sen de o bir iyilik etmJlisin.. dediler. 0:
Benden ne iyilik dakunabilir ki, ben ne-
yim ki 'Cna iyilik edebileyim ? diye akra-

sen yapabilirsin. Hi bir yapamazsan bile ka-
vanp oradaki hayat (lm-
sz...k suyu) emesi bir meyve
velinimetine gtr. Ta ki onu pa-
bunu yaparsan az
da olsa olursun. dediler. \
Bunun zerine tiiti, nasihatini dinleyip
diyanna kanat Buradan bir
meyve huzuru-
na dnd. Kubad tutinin bediyesini memnun
lukla kabul etti. dedi: .:Hediyen gayet makbu-
102
le geti ama, biz bu meyveyi yemek hususunda Haz
reti taklit ederiz. Niteltim o
suyunu gibi de bu meyveyi
zerine tuU: Hazreti
hayat suyunu neden imedi? diye sordu. Kubad if::e
ona sordu: Ey o bir acayip hikayedir. Sen
oldu da ? cEvet
dir. ki sizden Ltfedip nakledin, ..
deyince Kubad
cMuteber kitaplarda ki byk
peygamberler hazretlerinden her birisi hi olmazsa
bir kere hayatla lm arasmda seme durumunda
Lakin Allah'a arzusu stn gel-
hepsi de lm tercih ederler. Nitekim Haz-
reti Sleyman byle Birgn
Cebrail, tabilaleminc'!en (Allah bir
kadeh Hazreti Sleyman'a getirdi. Ve
dedi: c Ey Sleyman; yce sana se-
lam ikram olarak bu hayat suyunu gnderdi.
iip ebediyeti bulursunuz, istemezseniz i-
meyip vakti onun rahmetine
nuz. Bunun zerin3 Hazreti Sleyman acele etme-
yip yeryzndeki btn bir fikir
bulundu. kurtlar, hepsi
c:nu bu suyu imeye ettiler. Fakat kirpi dedik-
leri hayvan hepsinden ileri gelip yere yz srd. Dua
ve yerine getirdikten sonra
Ger.i herkesin ortak fikre
ama izniniz olursa. ben t:--
mamen bir fikir ileri Hazreti S-
103
leyman: fikir meclisidir, herkesin
kendi dncesini serbestce sylemelidir.
da sylemektir. Buna kimse muhalefet edemez, ra
hata fikrinizi syleyin de bizde dedi.
. .
Kirpi kendi
Ey Hazreti Rabman si-
ze ikram bu hayat SUY"JJlU imekte senin ev-
, (
IM ve ayalin de ortak yoksa bu imtiyaz sa-
dece size ait midir? onlar da ortak ise ne g-
zel. Hemen iip btn onlarla birlikte ebediyete ka-
dar Yck sadece size ait de onlan ihtiva
etmiyorsa imeyin. nk onlann her birinin, hatta
birer birer mr kaselerinin do-
lup ldklerini grmek, bu her seferinde ayn
olmak senin iin bir elem ve
azab Bu ylesine unutulmaz bir ki
ebcdi olarak mr indirir. Ya-
ni .bu zevk, sonundaki
asla Bunun zerine Hazreti Sley-
man: cok syledin. dedi. eBu suyu imek
iin bana izin ile, teki-
lerin hepsinden daha stn ispat ettin.
Ben elbette ki senin nasihatini dedi ve
ebrail'in hayat suyunu
Kubad szlerini
ey tu tt; ben sana bu b.ikAyeyi sana bundan
ki bu mevyeyi yemernekte ben de o pey-
gamberin izinden Bu dzensizlikler Ale-
minde durup dinlenmeden bundan dola- .
ben de istemem. Belki birgn daha nce iyi bir
104
sonia ve gerek sevgili olan o byk
gitmek minnettir.
tuti, sylediklerini
buldu: _sylediklerin birer inci
rudur ve tam manasiyle Ancak bu
meyvenin dikllirse ondan meydana gelecek
. meyvede evvelki kuvvet yerinin
sinden olan azalacak, ebe-
di hayal Ne var ki bir ihtiyar
adam o meyveden yese on bir gencin
gcUn kendinde - szleriyle meyveyi
birok medhetti. Bunun zerine Kubad emretti.
Meyvenin mahfuz bir yere dikip buraya
zel tayin edildi. Aradan zaman geti. O
tohumdan bir bitti. Birka meyve verdi.
van birgn grd ki bu meyvelerden biri tam olgun-
Derhal, yere meyveyi bir tabalt
line koyup huzuruna gtrd. Mecliste bulu-
nan ve zirleri: t3r tazedir.
tazelik bulsun, ltfedin yiyip..:. dediler.
Kubad'a bulundular. Ama o, iine bir
ilhamla: Bu mevycden bir kimse yiyip ben de onu
grmedike, yemen. ihtimali yoktur . verdi ..
Derhal zindandan idam mahkW:nu bir ihtiyar getir
diler. Mevyevi yedirdiler. O anda vcudu
renk .. Vcudundan san su-
lar hemen ld. '
Meliste bulunanlarda
Bu arada derdimend tutinin de git-
ti. susa Bu arada Kubad
kendi kendine Bu tuti, tam ma
nasiyle nankrlk etti. Hile. ve aldatma yoluna sa-
beni ldrmeyi niyetlendi. O halde buna yle bir
ceza vermek gerektir ki hainlere'ibret olsun. ama
bir de br var: Ya bunda bir
var da tutinin kabahati yoksa onu yere l-
olmaz Bir nefsi yok etme hususunda
ve teenni etmek bizlere nk ne za-
man istesek o nefsi yok edebiliriz ama,
de zere kesilen yerine gelip sahibine
etmez. sonra yeni
den ihya etmek kabil tuti-
yi bir daha syletelim. sonra
tutiye dnp sordu:
- Ey tuti; bizden ne zarar grdn ki bylece
vcudumuzu ortadan kastettin? Padi-
alemin ruhu ve sebebi
midir? kastetme k, btn
. alemin midir? Bu gnah
ve ortada iken byle byk bir hataya
cret ettin?
Derdimend tuti kolundan
byk bir znt ve iinde .
verdi: Hak mbarek v
cudunu hata ve beladan uzak edi'b, benim mrm
' - .
dahi seninkine eklesin. Bu kulun senin yoluna kur-
ban olsun. ki &3nin vcuduna hiyanet
edip ihanet ve zarara Hakk
ne ve Teala hazretleri s:le iimi bilir ki mevyevi
hayat size ik:3ir gibi iyi
106
diye Bunda katiyen yoktur.
Ancak ben kulun da ki ne oldu de ebe-
di hayat vermesi gereken lme yol Padi-
imdi ni yaz ederim: . Beni ldrmekte acele
etmeyiniz. Ne zaman isteseniz bu Bir
kere o baheye g:delim, o bir meyve daha
bunu da bir hayvana yedirelim. Allah
runun Ola ki bu gn gibi

Bunun zerine Kubad ve btn devlet er-
bu makul grp baheye,
geldiler. Bir de grdler ki byk bir
bir b\iklm bklm B-
yklkte ejderhaya benzemekte olan nefes al-
her zehirli zer-'
reler Kubad da bunu gzyle g-
rnce iine biraz su serpildi. 0
meyveyi bize nereden getirdin? diye sordu.
van, yere
sabah yerde bularak bir
koyup huzura ::yledi.
bu szde ce biraz. zindandan
ikinci bir ihtiyar istetti. kendi
le bir meyveyi ona yedirdi. Adam o anda
on bir Sonbaha-
ilkbahar haline geldi. O zaman ki ld-
rc zehirin yerdeki mevveye nce
buna
Bunun zerine tutinin sadakati Ora-
dakilerin hepsi meyvesinden yediler ve v-
107
cutlarl ter taze oldu. sevgili tUtisinin gn
ln Ona sonsuz ihsanlarda ve iltifatlarda
lundu ...
ey benim benzetmem de o sa
tuti gibidir. Lakin sadakat ve iyi niyetim imdi
lik bilinmez, . sonradan Neyse sana rica
ederim ki bir dakika geeikiDeyip sevgilinin ta-
git. O beklemek
kurtar. tutinin szlerinden teselli buldu
ve sevgilisinin .. yere gitmeye
Fakat sabah olup gecenin g-
dnyaya can tuti-
ii gibi ve parlak, yz
gibi Yine murad ve mid
ertesi geceye O gn kadar sa:bre-
dip tamam btn dnya siyahtan gece b-
yine tutinin kafesinin geldi.
Ah kim bir gl iin gam-zade-i oldum;
Gussadan blbl-i zar oldum (1).
gibilerelen dertlenerek Ey Tftti;
aman, el aman ... Benim bu derdime bir derman
eyle. yle isterim. ki hem adama ka-
hem de kimse bu bilemesin. Bu hu-
susta ne ? tuti ona
verdi: Sana asla zarar gelm3Z. Madem
ki ben kulunu ortak ederek kimseyi ka
bundan sonra da kimse l\ilemiyecektir.
(!) Ah ki bir gl ir;in dikenin J;lem
ve kederken, delisi blble dndm.
108
hi Zira
benim bu gece yeni bir hikaye anlatmaya
yoktur. Sadece ve zl bir iki sz sylemek ge-
rektir. Ta ki bunlan dinleyip ona gre hareket ede-
sin. Beyzade ile
onun arzusuna uy. Fakat ve
hi birisini k::mdisjne . ama.. N ki vezirin da
bylece kendi ve sonra
da O'nun gibi -sen de sonunda
lah elem .. merak
ettim? diye sorunca anlatmaya
- ki Irak birinde vak-
tiyle Hoca Hssam bir bezirgan Birgn
ticaret iin Hind yola Orada bulunan
mallardan pek tekrar
yurduna dnmek zere iken. bulunan dost
lanna dedi: biraderler; geri btn mal-
lardan Lakin ben yle zel bir mal da
isterim, ki kimsede, hatta ba13ka bir memleket-
te Bunun zerine d.')stlan ken1isine
cevap verdiler: Birader; bizim yurdumuza yakn
yle bir filozof ve hekim ki bi kim-
senin ve _
muktc-dirdir. Hatta tesiri ve ile
tutller dzer ki her trl meseleleri konu
bir sohbet ve nedim olur. Dnyada

Bunun zerine Hoca Hssam o hekim
ve filozofa byle bir tu Gerekten de ilk
byle bir tuti Hs-
109
sam bu tutiyi ve teki btn ;Yklenip tek-
rar Irak'taki dnd. vezirinin deli-
dolu bir idi. Bu ara-
da Hoca ile de d::;stluk
de muhabbet zere idiler. Tabii Hoca Hssam'-
bu olan bitenden yoktu. Vezirin ka-
iin bu evine davet
eder, ona iltifatlarda bulunurdu.
Birgn. yine adet z:ere, meclisine da-
vet etti. Mecliste ilerigel:mleri de Her-
kes bir sz sohbet ederlerken, Hssam'a
da bir soru ynelttiler: Ey Hoca Hssam; 2en
eski bir tacirsin. zellikle Hind'e gidip g-elirsin.' Bi-
ze bu Eeyahatlerin garip
den de dinlesek ... Bunun zerine Hs-
sam, geenleri anlatmaya Tabii
o tutisindeh de tz. etti. Hind
yle alim bir adam ki, . tutl-
ler, tutiden daha. bir
Misli .. ,Bunlardan bir tane de
ben alip getirdim. Zaman zaman onu
. lenir, dinlenirim. diye
Bir mddet sonra meclis Durumu hayli
merak eden vezirin haber
kafesiyle birlikte s:z edilen tutiyi getirt-
ti. Ona rnek edinerek, mah'r bir usta eliy-
le ona benzeyen bir
tuti Konu-,an yapma tutiyi
YuP, ken:H yine kafesle dostu olan
geri
110
nik8.lundan kurtanp kendime
kimseye ama. yollu haber Vezirin
evinde tilttyi denedi. Gerekten hakiki
tilti gibi ve Zl
te yandan vezir da ok gzel ve
bir Bu yapma tftti, btn ola-
o hal}tan . sona Ve kimseye /
sylememesi iin <le Ancak: Btn
er ge vezir
bu abid ve zi.-
hid bir adama syledi. bu adamla rt-
l dostluk ederdi. da Ebu'l-ibad idi: Ya
ni ile kalkarsa,
da kababati idi.
Konuya gelelim:, Vezir kendine
koyup evine gnderdikten bir
mddet sonra yeniden bir ziyafet verdt llergelenleri
ve Boea da davet etti. .. Tutisinin
haberi olmayan tacir, bu sefer de yeri gelin-
ce onu medhe Vezirin
sylerek Bssam'a, yalan ileri srd.
Bssam, sznn yem:n edip dire-
nince ve zir bir teklif ortaya
c- Senin idJian ise benim se-
nin ve kanm da olsun. Yok yalan :::ylyor-
san senin senden ben:m olsun
mu?:. Bssam bu teklifi kabul etti. taraf abd ve
yemin ettiler, oradaki Mslmanlar da oldu-
lar. meclis herkes kendi evine dnd.
Hoca Hssam da geldi. li merakla dolu ol-
lll
. . t
tutisinin Bir de ne
grsn? bile amiyor, sanki bir
bir Hemen gidip.
inlemeye ki bunu yapan'filozof bile
ve sihir ise. mddeti
Benim halim niceye ..
diye zari za.ri
duyan annesi gelip ne oldu-
sordu. Bssam biteni Annesi, a-
re derdine tefekkr Nihayet
hidayeti ile bir neticeye varan anne,
na syledi: cEy bu derde asl& deva ol-
maZ, hi bir tabib bu saram8.z. ki yce
Allah, kemal-i kereminden ltuf ve ihsimda bulu-
na... geliyor: kamil
ve yce mertebeli bir Eb'l-
Pak nefesi btn dertlere Derga-
yZ sren nice yz bin kimse muratta.nna. va-
O halde biz de ona ahva.limizi
Bu tuti da. bile gtrelim. Ola. ki
yce izniyle eskisi gibi dile gelir.
e'ibi t3kkesine va-
biteni 6na Ebu'bibad ise btn bu hu-
susl<!n Dnp be-
?:irg&n Hs::::am'a. dedi: Peki ben bu tutlvi ev-
velld gibi b:ma ne iyilik edersin 1
Hssam da: cSana vezirin btn
ihsan verdi. Ebu'l-ibad: cBen mal
ve miilk istemem. Ancak vezir is-
112
terim. Onu bana senin olsun. dedi. An-

Hc'Ca Hssam gider gitmez, Ebu'l-ibad vezir
. haber gnderip her
'Itiyi istetti. rast. giderse
lerini Tabii evdeki bilgili ve konu-'
tutiyi cna. K::Snderdi. Ertesi gece' Ebu'l-ibad Hs-
<Al tttni. duam ile onu yeni-
den Sen de szn tut. diyerek
teslim etti. H6ca Bssam ise tutiyi vezir
.. taleb eyledi. ge-
de vezir kan-
kendisinden d.,.<iip mlk de Hs-
sam'a geti. Hssam, onun kabul etmedi,
sadece Ebfil-ibad'a
Yani szn vezir Hssam'a etmek
bizzat kendi geldi ...
ey bu hikayeden fayda ha-
oldu ki kendi. hatununa syle-
bu felaket geldi. O halde sen
de hi kimseye ama ve vakit geirme-
den
so:psuz sevinlerle tutinin
Tam. adama gidecekken grd ki sa-
vezir hatunu gibi gecenin
... O gecede maksada ..
O gn de dnnceye kadar gz
grmedi. olunca hemen ttinin
tn: E i' tuti bu kar etti.
Bana bir haber ver ki ben de ona gre
F: 8
113
aresine Yoksa senden mid keseyim. Ben
byle iinde yanarken, senin hi derdin ol-
huzur iindesin. derdi-
mi sana yollu bu-
lundu. TU.ti ise ona: Ey niin byle ma-
kul olmayan sylyorsun? Hi bunun gibi
mhim meselelerde etmeden karar verilir
mi? Nitekim Peygamberimiz efendimiz hazretieri
bile, dnyada hi bir halde,
lzum O halde bir kimse ne
kadar olursa olsun, terkedip ken-
di grmemelidir. Heb ki Ha..."Teti Ali bile:
3'rmek manasma
nasihatte terkedenin .
ru yolu gn gibi Sadece ha-
kim, adil ve alim olanlar bu konuya mutlaka dahil
olmazlar.
Bilirsin ki kocan Hoca e.aid de sana benimle
etmeni tavsiye Onun beni tav-
siye edip
bir .. nk rast3"de birine
amak tehlikelidir. Her din, diyanet,, emane.t
olmaz. nk herk3s Allah'tan kadar kork-
maz. haller, ve fesadiarda sadec3 din-
dar ve olanlarda bulunur. Ben kulun da nan-
krlk etmekten iin, elimden
kadar sana olmak isterim ve hak sz. sy-
lemekten geri kalmam:
kadar sana
sz ettim. Nitekim vezir davet hu-
114
susunda etmeseydi kahnn-
d&n hel!k olabilirdi. Ama drt ve
ve onlarla iin mahvolmak
tan kurtulup kurtulduktan
onun nimetlerine devlet ve saadete va
oldu.
bu sorunca
tu tt
- Bundan nce de bir gzel hikAyesi ile
ltuf ve kereminden sz
bir ki gUzellik ve letafette
Birok ilimler;le hner sahibiydi. Dolunay gibi on
drt yeni Birgn &hvac, bu
gzellik bahesinin kendisi' gibi bir gl
ile etmek diledi. Vez:ri
emretti. Vezir de lkenin her tara-
haberler lkenin drt bir sa.:
. marifet sahipleri gelip Bun-
her biri bir ilirnde mahir ve zel, birer s&nata
kaadir idiler. lkenin drt bir
dan gelen hediyeler de gibi Ba-
gn tamam vezir gelip,
nnde yer pp hediyeleri ve h ner sa-
hiplerini bir bir defterlerini sundu.
Ferma.'l diye
Veziri dinleyip deftere gz atan Behvac,
zamanda bu kadar meydana iin
vezirini takdir etti, iltifatta bulundu. Bu arada ken-
di kendine: Acaba bu vezir, bunlardan zor,
belki teklif etsem, yerine getirmeye
115
yollu sonra ona. dedi:
cEy aferin hizmetine, ok
dir .. n. ki o da ve nimetimizi grsn, tabii hedi-
di. Ama bizim bir arzumuz da denizi davet etmen-
dir; Ta ki o da nan ve nimetimizi grs\in, tabii hedi-
ye sunmakta. da kusuru Onu getirirSen
ne 8.Ia, kadar olan
d(n hi biri makbulUroze olmu. Var git sa-
na yedi gn mhlet.;. olmazsa seni

DerJimend Farsa'da
da gelir) bU: tehditli sz
mez gitti. bile kal-
ve evine dnd. Denizin dave-
tinden
Bu arada drt gelip, zntsnn
sebebini sordular. Vezir onla.ra de-
di: cEy gzmn bana yedi gne
kadar mhlet verdi; Denizi davet ve
nroze hediye ile gelmesini istedi. . Elbet bilirsiniz
ki deniz d:tvet edilemez. O koca deniz kimsenin da-
vetine gelmez. kada.r bang.
byle yersiz ve bir teklifi hi
bu teklif ve bu emir
bunu o kimsenin deli y6-
Ancak bu gne kadar byle
istekleri de Belki de .
bu yine de ince ve benim b.ile-
bir ta.raf Ben onun ka-
dar ok tecrbe ve bir By-
116
le halde. ille de beni zOra. istiyorsa,
demek lti benden ve beni ldrme)'e niyet
Bqka bbr sebeb de gre bu
bu sebebi Ama. elden ne gelir? sizi
Allah'a emanet etmekten bir
yoktur.:.
bu szleri dinledikten sonra. gu
verdiler: Ey gzmzn nuru belki sy-
ledikleriniz ama, sizi ldrmeye
kanir olsa .byle babanelere ne hacet? Derhal
o a.Qda gibi da.vranip Dertli ba-
ba da syledi: Padiahlar kendi
ldrmek iin . bir babaneye muhta
lerdir. Li.kin siyasi gelenek bu gne sregel-
ki muhatkak - de olsa - bir
haneye . bizim halimiz ko-
Ylll\ ile arslan bikaysine benzer. Koyunun lmn
niyet edinen andan OWJ Benim bulundu-
yeri tcza diyerek onu
bu ba-
ba
Hikaye kita.!"lannda, t>ski nak:let-
tiklerine gere vaktivle bir bir ge-
. .
mi her Yani gemi daha
nce bir kenara iindeki
hepsi birer birer olarak sade- .
ce bir koyun Bu yalmz koyun, zaman za-
man gemiden ve oralarda Ak-
da gemiye dnp burada
byk bir arslan
117
da vatan evrenin btn ve
onun .. Arslan birgn byUk
. bir avianmadan sonra ve geinenleri de do-
yurduktan sonra gezinirken gzleri oradaki
gemiye Hemen geminin iine girdi. Her
Pek koyunu grd.
tok ona iman verdi.
iyi muamele etti. Garibdir. d-
Gemiyi de kendisine
taht yeri Divan kurmak
teki btn hayvanlan gemiye Bu arada
koyun da <')na Teklifsiz <.larak huzuruna
girer
Na var ki gnn birinde
birlikte kadar orada burada ve hi
bir av Ertesi, daha ertesi gnler de byle
geti. .nc gn de geince arslan
ve a ve girmek zo--
runda veziri ve tekiler ko-
yunun ldrlmesine karar verip huzura girdiler.
Durumu ona Arslan: Bunu kabul ede-
mem, lmeye bile ama geri
alamam. diye geri evirmek istedi. Vezirleri:
2.ma ve vcudunuz
lmek zeredir. O halc1e tek yol, siz
nefsi iin bir kulunuzun feda edilmesidir.
Bundan ne Hele ki alimler, kklerin
byklerio daha ehvendir,
sen ve teki hepsi helak olmaktan
ise bir kulunun helak tabiidir. Adalet budur
118
lti bu kadar nfu,sun selameti bu koyun ken-
dimize ziyafet etmeliyiz.}) .dediler.
Arslan sylediklerini kabul etti. Ko-
yunun ldrlmesine karar verdi: Ama ldrlme
iin hi bir sebep bahane ararken, Allah'-
hikmeti, biare koyun hu
zuruna geldi. . Bunu bilen arslan, birden
gibi Bre edepsiz; sen krallara
hrmet etmeyi bilmez misin. H3r gelip gittike, otu-
rup benim evreyi
toza dumana yollu kkredi. Fakir ko-
yun, iyzn Ey adaletli pa-
ltfet ele byle gerek szlerle
etme. Hi deniz zerindeki bir toz toprak
olur mu ki ben sizi toza ? ceva-
verdi. Tabii bu cevap arslan, vere-
cek cevap sustu. Ama
derhal bunu da bir su sebebi
ra sz sylemek, cevahir gibi ifadeleri-
ni yalanlamak kadar bir olur mu? dedik-
. ten sonra gidip koyuna da
koyun susa dursun. Tilki arslana: Bunun
seyisin efendisine zr gibidir. Yani zr kabahatin-
den byktr. deyince arslan: bu?:. di-
ye sordu ve tilki an la
- hikaye ederler ki: Devlet sahiplerin-
den biri bir gece, tara evine dnerken
evine gelip merciivenden O
bulunan seyis, bir ses
merdiveni bir grd. Bunu,
119
gizli gizli . dostluk evin kOarak
girdi. Beraber
Ne var
ki bu her zamanki yumllak topuk
dikkatle yzne Gra
ki diye topuk, o ya-
ni efendisinindir. Korkudan kendini kaybetti. Yemin
billahlar ederek.:
- Valiahi billAbi efendim, ben sizi
Onunla her merdivenden
byle miierref olurduk da ... yollu zr di-
. lemelere yelteneli efendininin
siz koyunun zr de buna benzer.
Bunun muUalu verilmesi gerektir.:. diye-
rek szn arslan daha fazla dur-
derbal koyunu .
c:Szn benim halim de bunlara benzer o-
Behvac, beni bu bahane ile l-
drmek istemektedir. tekrar
c: Ey. malumdur ki .
kadar af ve keremleri de ga-
zab zere, olmazlar. ki tabiatlan daha ok
ve meyillidir. sula-
da byk zevk duyarlar. Btn
onlara dJmemektedir. Nitekim bu
s:cferdeki gibi, bir teklif buyursalar
galmeyip elden onu
ya en iyisidir. size mnasip olan E-ah
emrine uyarak denize gitmenizdir. Sahile
gidip orada byk Allah'a .niyazda
120
muhtemeldir ki o ze-
bilir.=t.
bu szlerin akla
buldu. gn arka arkaya deniz gidip gel-
di. gn de. bunu Fakat bu se-
fer uyku stn gelip orada kendinden geti. Uyku-
sunda temiz yzl bir ihtiyar grd. Bu ihtiyar ona:
Ey feryatlanDa ve
kabul etti. Geri bizi davetten mak-
hediyelerdir. BUda bu
drt hediye ona ibsan Bir ceva-
bir, bir ok ve elbiseler, bir san-
halis ayar saf ve bir de rzgar gibi kOBJl
at. Bunlan beuim taraf:mdan huzuruna g-
tr. Bu drt. geyin yeryzCode bir benzeri yoktur
ama, sen yine de ka-
bul niyaz eyle. Deniz dedikleri
ise. lY--..nim ... :. dedikten sc-nra g.zden kayboldu.
Vezir g.:Szlerini Bu drt .hediye
de duruyordu. sonsuz
hamd ve ederek onlan
huzuruna geldi. Bartn1an ge-,.;--enleri tm
tmne kendisine Ve hediyeleri sundu. Bu
arada denizin kendisine sylemeyi
Behvac, bunlardan r-ek ziyade
sadece imtihan etmekti. Rah-
manirrahim olan Allah, ltfedip duam da kabul etti
ki sana bu kerameti ihsan eyledi. bu drt he-
birini de ben sana. ihsan etmek ister"m. Han-
gisini arzu ediyorsan al, o serlin olsun. buyurdu.
121
verdi: .. iz-
nin olursa bu hususu
buraya gelsin. demesi zerine bun-
lar huzura Drt hediyeden birini seme-
leri hususunda fikirleri byk
syledi: Ey pederim; almak
zira aziz' ismin3 Bununla at,
ve cevahir At lnce el-
den gider. Elbise eskir ve tamamen yitirir.
Cevahir kaybolabilir. Ama yle bir ki
eskimez, lmez ve zayi olmaz.
eyledi: Ey peder; cevahiri
almak akla Zira sen mademki vezirsin, pa-
sana eksik ol-
maz. ki bu cevahirin her biri dnya Ben-
zerleri oadisah hazinesinde bile bulunmaz.
nc' syledi: Ey peder; al-
mak en Zira at din yolunda
yz Din yoluna o en byk
Ata hizmet zamanda
bir hizmettir.
Drdnc syledi: peder; at
ve aletler din yolunda mahsustur. Mal
ve cevahir olan bu-
en g.:::rp Zevklerini gn
g:lnne srp byk ihtiraslar beslemezler. O hal-
de en iyisi bu giyecekleri huzu-
runda giymeli, cna temiz grnerek bununla
Elhamdlillah onun sayesinde hi bir
yoktur.
122
btn bu dikkatle dinle-
leyip vezirin zek& ve ferasetlerini tahsin
eyiedi. Ve syledi: Ger-i hepsi ok
gen ama ve fikirce stn kim
selerdir. O halde en iyisi hediyeleri bunlara
diy-erek byk cevahiri ikin-
;;ncsne, giyecekleri de drdn-
csne ihsan eyledi. Babalan rtbesin1
de ykseltip onu veziri Byle sonun-
da herkes mesut ve bahtiyar olqu. Bylece
re etmenin ne kadar da bir kere daha
...
ey sana bu hikaye yi
anlatmaktan ki benim gibi bir
eline bunu ihmal Nasiha-
tim Hi vakit geirmeden hemen sevgilinin
beklemekten kurtar.
bin bir naz ve izzetle sevgiline. git-
mek iin Ne var ki sabah dn
ile yz,
ii gibi Yine murad yerine gelemedi.
Ertesi geceye .. aresiz o gn de kadar
sabretti. olup ii gi-
bi yine tutinin gel
di. Ey tuti, dn gece schbet
sabah olmu5. Bu gece niy.ztim hi va
kit kaybetmeden gitmektir. deyince tuti:
bu bile vakit kaybetmeyip gitme-
Zira bulut gibi abucak gelip geicidir.
zaman Hemen git ve o
123
beklemekten kurtar.
betle. de kanaat etmeyip sevgilinden szle-
ri de tut ve bana anlat. Zira sz,
kalbin derler. Bir iy-
. Onun her trl huyu ve karak-
teri ve szlerinden belli olur . .,t\m&
umanm ki kimsede, gibi, soylu sop-
lu biri ola. Yoksa toz ve toprakla gl bir
araya gelmesi
Peki ey tti; bana iyice Bir ko-
onun soyunu soyunu anlamak
miimkndr!
- Ey kimseler her sz-
den bin bir mana Nitek:m bir iftinin
da Riim hal halde, anla-
ve zarafetiyle
-.Merak anlatsana ...
Vaktiyle bir ifti s-
rerlten ok bir buldu. Bunun ben-
Adam bunu ceva-
hircilere gsterdi. Hepsi buna bir pah3. bimekte
aciz iftiye n!J.Sihat et-
tiler: . eSen bunu satmak isterken btn dnya-
. da duyulacak, belki birinin
kadar gidecek ve oonunda onu senn elinden alacak-
lar. Sen almalaima olsan bile, bunu ha-
zinesinden ileri srlerek belki cezaya bile
O halde budur ki elinle g-
trp Rum sultaruna hediye etmelisin. Buna
o da sana byk ltuf ve ihsanlarda bulunur,
fazla mutlu olursun. dediler.
bu akla buldu. Derhal yo-
la koyuldu. Birka gn yol sonra yolda
Onlarla olup ,sohbet ede-
rek devam ettiler. Birka gn de byle git
tiler. Bu arada tekiler, iftide bulunan cevahiri
Bir yolunu bulu!_) elinden almaya d-
Birgn yle. bir yere geldiler ki ar-
ifti yorgunluktan bi tab ve hemen ora-
uykuya Bunu bilen seyyahlar,
iftinin koynundan cevahiri ama
.. Bir habersiz gibi yerlerinde

Biraz zaman geti. ifti uykusundan
Elini koynuna cevahirini Yol
Kendi kendine
Durumu bunlara asam ve
istesem elbette vermezler ve belki beni ldrrler
bile. Iyisi ki bir sylemeyip, onlarla
yol da terketmeyip eskisi gibi yola de-
vam edeyim. Rfun a.-
resine bakanm. Ve byle gn daha yol
gittiler. Nihayet O zaman ifti, ola
m b:teni -anlatt1: Sultan getirtip
sordu. de inkar ettiler. Seyyahlar hapse.
Bununla beraber sultan derin bir
sadece iftinin sz z-:rine hapse at-
Acaba neydi, belki de bu adam-
125
lar susuzd.Ular. Ama sulu iseler, o zaman da ift-
inin . olurdu. Her ne halde olursa
olsun, ederse yann huzurunda ne
bir trl karara derin
derin dsne dursun, bu ve gzel . bir
Banu derlerdi. ve
ferasette tekti.
Birgn. bu gelip onun derin
grnce sebe-
bini sordu. Sultan da olan biteni btnyle
Bunun zerine Binft: Baba; bu
bana ben bu hi kimseyi ineitmeden
hallederim. dedi. Sultan da ona izin yerdi,
kendi evine o
Kendilerine ek iyi muamele eJip dedi ki: Ba-
bam sultan, az sizleri iyice anlama-
dan, o iftinin szn uyacak ve
Ama ben sizden habersiz durumunuzu inceledim,
ki sizler susuz birer gez-Ginci kimsclersiniz,
bilgi ve grgnz
bir yoktur. O halde sizlerden rica
ed:rim: Sohbetlerinizi benden esirgemeyiniz,
ve hikayeler anlatarak beni de bunlardan
Hergn evime rahata gelip gide-
bilirsiniz. Ve sonra kendilerini
serbest Nitekim . c'nlar da bundan istifade
ederek hergn teklifsiz olarak saraya gidip gelir ol-
dular.
Gnlerden bir gn yin3 meclis halinde
sordu: Ey seyyahlar, el-
126
ha.mdllilah iiniz ilmin ss ile ssl ve da
faziletin ile Btn bi1
giniz ve okunuyor. Mademki
da. bu kadar dostluk, tuz ve ekmek
du. Sizden niyaz ederim ki btn ilimle-
leri benden esirgemeyiniz. Zira ilim ve fazilet
a insanlar daha da ykselir. benim bir
. klm var. Vaktiyle bir hikayeden ben
bunu Fakat onu iyi yorumlayacak
ni Size da bari siz bunun
Seyyahla.r, ne sorunca Mihn
anlatmaya
Vaktiyle bir bezirgan Son
derece zengindi. Bu bir
de tam on iki
meli.ha.t ruh-i
Kantara-i misk idi
Lebleri pr fsunk&r idi;
Gzleri cAdu-yi idi (1)
bsyitlerine uygun o' arak incilerin letafetin ceva-
hiri bir ve benzerini gren
Birgn bir sahar gn baheler bostanlar ha
ieklerle O gl yzlti
\1) Gnl yanakl an gzel! 'kesi idi.
sanki misk lkesinin Kantara (Kpr
na gelen Kantara, zamanda Suriye-Filistin
bir
kendinden geirirdi. Gzleri sanki yiyen gzleri idi.
cadft: Divan son derece gzel iin
bir manzumdur).
da glbahelerini seyretmek zere, birka cari-
yesiyle baheye Gezinirken bir gle /
gklere soylu bir/
g.ld bu. Dilfriiz, onu syledi. Cari-i
yeler gl koparmaya Fakat b,L
Dikenlerden.
her taraflan kanlar iinde Ne var ki DilfrUz,
bu yksekteki gl ille de istiyordu. kim
onu koparabilirse, arzu de-
di. .
Dilfriiz'u bir kenardan seyre-
Bu vaadi derhal -Gln
visa.lini isteyen, dikenden korkmaz ve korkan kimse
yoluna gitmez sz ve:
Yar iin minnet aybeylemen;
bir gl iin bin hi.re hizmetkir olur (1).
.
beytinin uygun olarak. Hemen gl
bir rmcek gibi gl ge-
tirdi, Dilfrll.z'un nne koydu. Dilfriiz,
, .
bu cesaretinin kendine olan sevgisinden ileri gel-
Byk bir sevgi ile ona vaadini yapma-
ya niyetlendi. yzne bakarak de-
di: Ey syle bence n
nedir?:. yzn yere koyup ver-
di: Ey budur ki gelin
(l) kimse i:;.in bile minnet etti-
kin beni ki bir g-l ye-
iin binlerce dikenin eza ve ekmektedir. an-

128
gece, zevcinle yatmadan nce bu gelip be-
' nimle Dilf.riiz, bu kabul ve
. yemin de etti.
Aradan zaman geti. Bezirgan evlendir-
meye karar verdi. soylu soplu ve ken-
qisi zengin, ok bir gen bulu!> byak
. dernek de sema onu kendisine i-
.. gveyisi Sonunda gelini ssleyip gerdek oda-
koydular. gre gveyi de ger-
girdi. eller yemekler
yenip gveyi i elbiselerini Biydi. Fakat Dilfruz so-
vaktiyle ile geen ma-
ve vaadini Damad ok eaf biri oldu-
bundan cMadem ahdin var,
git onunla ancak kendini ona etmeyip
abucak gel. dedi.
zerinde btn ss ve zinetle ve tek
baheye ve da ol-
undan yolunu kaybeti. tarafa sap-
bir a kurt belirip zer:ne Dilf-
bunu grnce midini
hce Allah'a dUa. ve bulunduktan sonra bu
sefer de kurd'l. yalvarmaya cEy kurt, filan
bu gece. bir yere ge Up ya abd' m
Bana aman ver de abdimi getireyim ondan
ne istcreep. yap, tek ahdimi yapmadan lme-
yeyim. dedi. Teala kurd.a merhamet verdi,
ve vazgeip dnd gitti.
biraz daha gidince. bu sefer bir h.vamive
Adam geldi diyerek g3n
F:9 129

/
1
1
1
1
. i
soymak isterken, Dilfrliz ona da geeni'
ri Ona da. Harami: P
hayvanken bu kabul ben insank;en
etmem? diyerek Nihayet
fru.z bin bir zahmetle gelip bahede pu-
Brujmdan geenleri de bu arada ona
syledi: . !
- Ey ve vefa banusu; senin gs-
bu sadakat cidden. az rastla-
mi ki sen ahdine bu kadar vefasm.
Benim da zaten seni tecrbe etmekti. Ne
mmkn ki ben sana kt niyet sebleyeyim. Ben
senin yani bir koruyuqunum.
Emanete hiyanet etmek bizim Ben
bahelerin bahesinden bir gl koparacak olursam,
da; g:in gelir, benimk'ncen kopanrlar. Ha-
ge!din, safa geldin. Ahdini tamamiyle yeri-
ne getirdin. Var zevcinle safanda daim Ve onu
ken,::i h'mayesinde, tanzim ile evine kalar rrtrd,
dnp yerine geldi. Dilfrliz selametle zevcine ge-
ri dncl; birbir:lerine oldular. da
fazlasiy:e Bu hikaye de onlar-
dan bir olarak diyerek Rum
szlerini Sonra seyyahlara d-
np: Bu hikay-eden budur ki; bu d.rt
iinde ha,ngisi mrvvet ve
rlan daha stndr? Seyyahlardan biri
verdi:
. Efendim; benim ki
ihtiyar gerek. Belki de dklp v-
130
eutdan kuvvet Yoksa yle bir
' . , .
yere terkedip katlanmak Evet
buna mrvvet
dursun o hayvan pek
de ki
gc yetmedi. Fakat o haramiye ne demeli?
bir gecede, .yle gark bir ay eli
ne iken, onu mutlaka
liktir. Ve ncs de bir tara
fa
yle bir dilber ve ile
de teki edip nimetine ermi
yor. Ele geen yararlanmamak divane
likten nedir?
seyyah kurda, haramiye ve
ver ettiler. da: Gayretsiz, ah
mak bir diye Yanl bunlardan
hi birinin merdlik, mrvvet olarak ni
telemediler. btn dinleyip adam
i lerinin kap)rara ve
iftinin bunlar dedi. Sul-
tan, kendilerini tazyik edip itiraf ettirdi. nk za
ten ne Ne-
tice olarak stnden cevahiri ver-
dikten iftiye da bulundu.
seyyahlar idam olundu... Szlerini
ve hikayesini tamamlayan tuti dnp:
- Ey dedi. bu hikayeyi dinle-
yenler anlarlar ki bir kimse,
da neticeler Sa
131
na da ki beyzadenin
bir gzelce tut; kelimelerinden onun so-
yu sopu, karakteri bir anlamaya
Yoksa kuru dostluktan bir .. Neyse i
duracak zaman Bir an nce sevgiline git .. :./
derken cevahiri ufuk perdesin/
den grnp, gecenin seyyahlann
Murad yine ertesi geceye
Neyse o gn de sabredip dermend fener
gibi o yzl sevgilinin ha ya: i dO-
nerdi. Hele bin edip yine tutinin
na geldi. Ve: Ey szlerin huzuru ve
ruhumun Dn gece tecrbe hususunda ki-
iyz. sziind3n sev-
gitmek Uzereyim. Ama korkum bu ki szle-
rinden bunu nk ben
hi gibi, mrmde bir yz
de Ltfet, bana bu hususta bir
ler ki sevgilimi imtihan edeyim. dedi.
dilli efsun . gibi
Ey dostlann karakterini de-
nemekte eskiler bir usul daha Bunu
sana da yle hareket et. mesela
sevgilin1e Sohbet ediyorsunuz.
d3ha da iin, sen arzu et, saz getirsinler.
saz eskisinden daha faz-
la gelirse bilki soylu s<>plu, iyi bir kimsedir.
Yok hi
Nitekim Isfahan hakimleri ve fi-
lozoflan) olan ta ve tahta
132
olup teki bebeklerden de
bylece meydana
- Merak ettim,
- eski bilginler j()yle naklederler
ki Isfahan yz yirmi
ok . bir .. Nihayet birgn, zamam
gelip . ahrete gt. Kendi yerine geecek byk ev la-
sadece st emen kk
Alimler ve vezirlere bir. ara. ya gelip etti-
ler. Bu masumu tahta geirsek, daha bebektir, ko-
ve hareket edemez. Bundan salta-
nata olup anlamak Yoksa
bu bu kadar. sene bo8 yere ekmek
yersia:lir. te yandan birini ya
parsak ve bu da yaramazsa, bugn .
akla
yine bu tecrbe diye
dler. o gnlerde orada drt yz kadar ilim
ve bilgin bir araya Bunlar ortak bir kara-
ra ki bir saz meclisi tertip olunsun.
k d-e, kendi olan bebeklerle bir-
likte ve o meclise getirip Saz
zaman hareket ederse saltanata
EtmeZse dei'ildir.:.
Bunun . Uzerine medisi tertip edildi. Btn
makamlarla sazlar ve bes-
teler sylediler. be-
bek o kadar e k ve o karlar ok hareket
etti k:. herkes teki bebeklere gelince:
onlar eskisi gibi hareketsiz
lar. Netice olarak hakimler ki bu ocuk
tahta ve saltanata Derhal yerine
onu pa di ...
lmdi ey sen de byle h ner edip,
hi olmazsa bu kadar tecrbe Bunun
zerine sordu: ama musikfden
1
mu-
hakkak bu tesir olur mu? TUti ce-
vap verdi: c Evet, musiki ilminde yle bir tesir var.:
ki, dille tarife gelmez bir haldir. Dinlemeyen
bilemez. Zira bir mecliste saz ve sz ki-
mi ruhani zevk, kimi de zevk duyar ve ka-
biliyetlerine gre hisse Musikinin dolu
niceleri helak Nitekim Cneyd hil-A
si de bunu ispatlar.
- Bu Cneyd hikayesi
- Birgn rahmet zerine
Cneyd-i {1) hazretleri byle bir musiki
ve sema' meclisinde derdiy'le kendin
den geti. Hatta bunun tesiri btn orada bu-
lunanlara da sirayet etti. Bunlardan biri yle
ane ve yrekten kopan bir nara ekti ki bunu
Cneyd'in bir anda zail olup
. geldi. o nara atana bakarak emir
buyurdu. Bu sofi ise ekti ve bir
saat kadar yle durdu. Bir mddet sonra
stnden bir de ne grsnler:
vcudunu ve ruhu gklere
efsane!ere bir Islam halk fi..;
lozol ve
134
bu konuda syleyecek sz oktur. Anlat-
mak gelse sz uzar. En iyisi bu kadarla ye-
tinmektir.
- Peki ey tuti; musiki ilminin bu kadar halle-
rinden bahsettin. Ltfet de nerede na
onu da bildir.
- Musiki ilmi yle engin bir denizdir ki dalga-
nerede nered.e bilinmez. Lez-
zetine ile son olmaz. ki sen bu hususta. sa-
natkar hakim ile maymun un de
din?
- o hikaye?
- Hindistan alimlerinden birisin-
den Saz sanatkan bir filozof
seyahat ederken ve glgesinde
daldan dala bir maymun gr-
d. Tam bu halde iken maymunun keskin bir
dala iki. d
Bir zaman sonra bu kurudu. Rz-
gar ondan ek gzel sesler
Musiki hakim o oradan indirdi.
evvelkinden daha
e.esl.er Sonra bu bir deri kapiayarak
birka tel daha almaya koyuldu. Daha sonra
bundan ilham alarak insanlar sazlar icP.d eyle-
dil er.
Musiki ilmindeki da
ledir; Hind bir vardtr. kaknus
C.erler. Bu burnunda delikler bulun-
ne zaman tecek olsa her
135
ayn birer. ses hakimleri
bu sesleri birer dzene koyup makamlan vcuda ge-
bu derin ilmin iine dalmak ister-
sen, bu szle olmaz, mutlaka iine girmen gere-
kir. Neyse. Sen bu vaktini geirme;
hemen ynel.
kaybeden mrn geirir. Hem muhte-
mel<Jir ki Hoca S8.id de ok gelebi-
lir. Sonra olmaz. Kedinin, farelerin
hepsini lclrdlten sonra gibi sen de
olursun.
-Merak ettim. bu ...
- Hindistan'da bir bahesi
ki ieklerine ve iindeki iindeki
av hayvanianna diyecE'k yoktu. Bu arada
bu bahede bir de arslan yurt evrede ne
kadar hayvan varsa hepsi de bu hiz..
metine Onu
bilirler, himayesini kendileri iin bir sayar-
Nice aylar ve bylece geip gitti. Sonun ..
da ve de genlik
bahan, ' ve
vcudu nne konan
bile kolay kolay yiyemez oldu. Hele uyudu-
zamanlar, tiryaki gibi
Bu yanda yredeki fareler
gelirler, yemek ra
yerlerdi. Ne var bu farelecin bu
rinden olan arslan rahat bir uyku uyu-
136 .
yamaz, ikide bir de Arslan bunlan yakala-
da aciz
. Bir kurt, vezirlik rtbesiyle arslana
Birgn vezirle
larken, arslan fareterin elinden kurda an-
Kurt: cEy yce aynen haliniz
dat halifesiyle Alim Rabbini hikAyesine benziyor.:.
dedi. bunu:n ne sorunca kurt an ..
lath.: c:Abbast halifelerinden biri kibirlilik ve
n Birgn meclisinde
ilimlerinin yiiz ve yz suyu. bilgili bir alim olan
lmam Rabbfi.nl de bulunuyordu. Mevsim yaz oldu-
sinekler halifeyi pek etmekteydi-
ler. Bunun zerine halife Rabhani'ye dnp: cAllah
bu sinekleril niin hi bir fay-
dalan herkesi rahr .. ederler.
. \ ' 1
Scnra. pis ve kirlidirler de ... diye sordu. Bu sual
zerine gerekleri bilen alim . verdi:
c:Ey yeryztinn halifesi; Hakk iin bir
!}eyi yere 1,lu sinekleri yaratmak
tan da zalim ve zorbalara, ne kadar
i.ciz olduklanm Zalim ve zorbalar,
bunca kuvvet ve kudretleri halde bu bir alay
gsZ defedemezler. B5ylece Allah'a ne
kadar muhta ha
Halife, filozof alimin bu szlerinden byk ders
bUyk huzur ve teselli buldu. siz arslan
hazretleri de btn kUvvet ve kudretinize
farelerle edemiyorsunuz. Ancak ne varki her
aresi ve tedbiri mevcuttur. Zira Hakk Teala
137
her iin bir sebeb Birinin elinden
gelen tekinin elinden gelmez. Nitekim evin iindeki
tavus kanatlan ama sprge gide
rir. sizin bu derdinizin de aresi elimizden
gelebilir. eski emektar . bir kedi .
olursa ona
verelim.
Arslan, kurdun bu tavsiyesini kabul etti.
apik denilen kedi, huzuruna
tayin edildi. !pik, bu hizmeti ze-
rine arslana dedi: Ey ;
geri kemal-i kereminden bu kulunu
tayin quyurdun ama, ben bu kadar beri bu
kulu idim. Bir kere bile nail ola
ki benim soyca sana dahi
Arslan: nereden geliyor?
diye apik Hazreti Nuh
aleyhisselam gemisine farelerin
. oradaki btn aciz Duru-
mu ettiler. :e, emriyle,
bumunu gibi iki . burun
iki kedi bunlar bizim Gemi
dek.i btn fareleri temizlediler, herkes de bylelik
le rahat. etti. ben kulun da senin
sayesinde bu stesinden gelirim.
Nitekim yle de oldu. apik'i grdklerinde fa
reJerin hepsi korkudan Lakin i
.farelerin hi birisini ldrmez, sadece
huzuruna gelmekten menederdi. Arslan ra-
hat gn gnden By-
138
lece yerini lpik birgn byk
huzura getirip yer ptrd. Sonra sy
ledi: Ey bu benim byk a
bizmetin yolunu
da bilir. Elinden btn hizmet gelir. Ben kulun ba
zan bir bu yerime
etsin. Arslan bunu kabul eyledi.
Birgn kedi bir Yerine
dikkatlice grev yap:. dedi. O gece kedi
ederken, gibi idare yoluna git-
meyip ilk ortaya fareyi ldrd. Ondan son
rakileri de . o telef etti ki sabaha . bir
tekfui bile hepsini ortadan
Ertesi gn bir de ne grsn? Fa-
re lsnden ortada. ve kmeler meydana
gibip yavrusuna c Ey
ahmak cahil; benim trl zahmetlerle mrm . bo-
yunca elde mevkiimi bir gecede elden
dm. Yce kadir ve yerle bir ettin. Bilme-
din ki bizim soytimuza gsterilen itibar bunlann
def'i iindi. ortada fareler gre ar-
bizlere ne lzum grlr? Allah m
versin ki her berbat eyledin .. yollu azar
lamalarda bulundu.
Nitekim aradan birka gn getikten sonra ars-
lan grd ki farelerden eser Kur-
da: bu kedi yi aziedelim; zira l-
zum Birini lzumsuz yere kullanmak
kr bir kimseye vermeye benzer. ki bu
kedi soyu kan dkcdr; gnnde
.
dktkleri kandan ben de sorumlu
dedi. kedi grevinden aziedildi ve eskisi gibi
bir gsz Bu hususu. a.ffedemeyip
ikide birde Geri yavru da
Ne ki son
fayda vermez ...
Imdi ey , sana bu hikAye yi Ullun
ki elinde varken ve olma-
dan hemen. yola revan. ol.
Ama ne are ki. yine sabah yine
gidemeyip kediye dnd. O gn
dnyadan bi haber olup,
zor buldu.
fkeyle geldi ve dedi: E? her
gece birer hikA.yelerle beni uykusuz
yere beni oyalan1yorsun. Ben
senden derdime derman Allah bilir ya sen
mani . olmaya
Vallahi ve billahi Eeni de ye-
re gnderirim; Para para eder, dnya}-a gelmemi-
Ve buna benzer bir;ck tehditler etti.
Biare tUU bu szlerin tesirinden sersemledi,
gitti. cfkesi. son kerte-
de... Bir cevap verse dinlemez, vermese d, ld-
. recek ... Nihayet btn gcn sze
-Ey ne zaranm dokundu ki
beni ldrmek istiyorsun? f.enin . gerek-
iin gzlerime uyku haram oldu. Ben isti-
yorum ki rahat ve tehlikesiz
140
Dosttan kimse Mil-
railik etmeyip sana d.aima iin
ve seni iin o hi-kayeleri
aksi tesir bilS-eyelim elbette sylemez-
dim.
- Ey nA.dan. senin gibi szlerin
den ne fayda ki ben de istifade edeyim. Zira
senin dnyadan haberin yok, hi bir grmez
ve bilmezsin.
- Ey iffetli ve namuslu banu; byle szler-
le ben kulunu byle azarlamak ve incitmek senin
gibi bilgili birine mi? Sen benim
ve ne ?.
syledikleline itibar
Nitekim csyleyene bakma, syletene bak
lerdir. Bu sz da kuvvetlenditir ki Horasan
beyinin da tilkinin sylediklerini iin
rsVay olmakt..a.n kurtuldu. onu bir
diyerek diruemeseydi kadar
kt olarak
Bunun zerine biraz alay-
bir dille; sylemesini i$tedi.
- Horasan pa ve zirinin
bir Bu yle bir ki bir gren bir
daha. grmeye tvbe ederdi. Gzellik Yusuf'ta
kemalini irkinlikde onda kemalini
ok irkin bir yana, ahmak ve kt
huylu idi. Ama ne var ki eberkes sever,
lan bile:. misali Ph-i
Memalik onu yine de ok sever ve ktti'
141
lan bile kendisine gelirdi. Birgn bu vezir
lunu evlendirrnek isteyip Horasan beylerinden
tertemiz ve kzel ile gz etti. Vezi-
rin ne kadar irkin ise da aksine o kadar
bir sahipti. Ne zaman bu
gzel servi gibi yrse ve tut! gibi ni,..
ce bin ah zare her ba-
aksine bir Ama ne
are ... Felek karga ile -bir kafeste misafir .

Neyse, aradan epey bir zaman geti. Bu
zevciyle beraber tak etti ki, bir ge-
ce, gecenin koynundan
evin bakan penceresinin nne gelip otur-
du. Bir taraftan da ahvalini
yordu. Bu taraftan gzel bir ses du-
yuldu. Ses giderek .Geldi geldi
tam nnde durdu. bu sesin sahibinin m-
tenasip gzei bir gen adam grd.
Gzellikte tam kendi den3i bir erkekti. O anda bu
oldu. Onu pencerenin ii-
nin gizli dertlerini Vezirin yana
etti. Ez!erini: Kerem eyle de beni
beladan kurtar. dlye Delikanh da onu kur
tarmaya sz verip yemin etti. hem:m
zel gidip ykte paharada ne ka-
dar mcevher ve varsa gen
indi. Birlikte yola
Her ikisi de birlikte bir hayli yol son-
ra, birgn byk bir suyun geldiler. Ka.r-
142
..
gemek iin kpr ve geit
lerken Ben yzme iyi bili-
rim. Sen elbise ve cevahirlerini da ben arkama
geireyim. Sonra gelip Eeni de
arkamda geiririm. dedi. bu sz
buldu erkek, onun zerindekilerin . hepsini
. geti. Bu arada
bir fikir soktu ve Bunca. servet eli-
me bu ne diye bela ede-
yim? Hele ki vezirin nn::le sonunda
da Ben o zaman kz boynuzunda bi-
le olsam beni bulurlar. mnasibi bu-
dur ki ben bunlan .. burada
ona aramaya gelenler,
mez ve kendisini giderler. Ben ele

Bylece orada
mal ve cevahiri alarak te tara-
ise garip ve figana
Bu arada onu grd ki bir tilki, bir kemik
gelip suyun. yemektedir.
Tilki yerken &uyuq iinde bir grnd.
avlamak iin, ona
Ancak kemik de
elinden sola
maya tilkinin bu halini grnce, elin-
de olmadan, glmeye Sonra tilkiye dnerek:
d3en ki geinen. bir mP.hluksun. Ne
ki bir varken, daha
tama:h edip elindeki nimeti de Behey ah-
143
mak hi ki tavukian bu-
gnk yumurta daha iyidir (1) . Bunun zerine til-
ki sordu: c Sormak ama siz bura-
da byle niin duruyorsunuz?
dan geenleri bir bir Bunu dinleyen tilki g-
lp: istersen ikimizin de hali bir .
hika.yeye benziyor. dedi. o hikayenin ol.
sorunea tilki
Eski . zamanlarda bir adam, gece evin-
den iinde Bir gece
eski biri
Seni evinden kovdular ki byle gecenin ge sa-
atlannda ortalikta avare ? diye
Bunun zerine heriki de: Behey ahmak; yle
bir syle ki senin da olma-
Peki ben gecenin ge avare .
bu saatlarda senin ne var-
Kenc1i halini bilmeyip bana dil uzatmasan da
ha da fazla bir midir? sen
f.'imdi beni da var git kendi derdinle
verdi.
Tilki, bunu sonra te.krar d-
np: cEy belli ki seninle halimiz birbi-
rine benziyor. kocan gerek iyi gerek kt,
her ne ise, sana onu Sen bu ya-
zma kanaat etmeyip ve onu kendine grmeyip
(1) Bu eski sz zamanla Bugn bu szn
yerine dilimizde Bugnk tavuk,. kazda iyidir.
line ..
144
harama meyil iin Hakk TetlA hazretleri sa-
na. bir ibret dersi verdi. candan ve
iMD bunun tamiri mmkndr.
Derhal evine dn ve iste. Ola ki o
da gsterip seni nasihatini etti.
bunun yolunll. . tilki ona
tu tavsiyede
c::Mademki bir Elbette . anda
baban ve kocan seni her tarafta. Ge
lip bulduklan onlara bir teY belli etme. Ken-
. dini gibi o saman bunlar, senin yap.
1
bilmeyerek gtU.rrler.
Evde de senin iin ilA ve tedavi yaparlar.
Bu arada sen de, Jamanla. gibi
durum dzelir'! Yoksa bunun a-
resi yoktur; byle kadar rezi.l rUs-
vay olunnm. szlerini
Gerekten de- tilkinin dediklerini Ne-
tice olarak eski rahat haline Ey
ker; tmd.nin szn hi
bit dtlftUftl o kt durumdan
Demek ki nasihatm faydalan
kadar oktur. c'Ntt bundan sonra SZ
fazla uzatmak istemedi. Fakat hikA.ye iinde ni
revebU harama ifadesi MA-
son dereee Tiittye yine de-
rin bir kin ve fkeyle cEy hain senin
birbirine uymuyor. Szlerinden '
ele ki r.en, benim ermemi istemi
yrsun. Sevgilime iin trlU trl
: 10 145
szler sylyorsun. U bana bun-
dan sonra ne beyzade ne de senin sohbe-
tin ... Ben lmek istiyorum.' yollu ko-
TUtiye iin beyzadeye de
ekilip Ama
sabaha kadar gzlerine uyku girmedi. Yata-
o yana bn yana dne dne deli oldu
ht haJ&.. dcwJine
,.,:, ki ttl v,ibi
uir;;.;..-.:t .. r)\':i::- .... j''
.::--:HlHldH, oldHgtHJ-:1(: Jii'
iki taraf iin de ()ldu.
ve katesin yanma geldi.
di. 'Iuti ki fkesi epey Bi-
raz ii daha o kendisi sze
cEy iffet ve ismet niin ben: m gi
bi bir kulunu siteminle Yoksa gna
sana yolunda olmam
Ben kulundan ne hata oldu ki bu kadar evre ve
muhatab edildim? . kusurumu bil-
dir, ben de bundan byle ona gre de-
di. Bu sefer de dken
t:zrler diledikten sonra verdi:
senin ve sadakatini bilirim.
Aneak ne bilemeyip
rcninJe, bazan bizzat kendimle b3yle
;vorum. dt> Senden
yine rica ediyorum ki bu ktii aifedip
kusuruma Bendn
yol gstermelerini esirg2meyerek beni
as m? Geri senin bana ihtmam
bilirim. Ancak, hali, i:me
den, gvenim biraz bu konuda sa-
yemin ed-erek yeniden destek ol.
Ey szleri
deliUdir. Yemine ne hacet. Lakin mademki emin ol
mak iin yemin arzu ediyorsun, edeyim. ediyo-
rum:. candan ve gnlden senin de::;teki
olmaz isem, Mansur'u taklid eden gencin akibeti gi
bi ben de rsvay ve bednam
- O
- Ha lkesinde. zengin bir
zirgan Hoca Mansur'du Hakk Teala ona
bir hatun ihsan ki gzellikte ebedi
Son derecede de dindar bir
ne Saliha. derlerdi. Gerokten de haline ok
gundu. (1). Sureti Biretine derkti (2). O. Sa.
dillere
Birgn Hcca Mansur, b;r ticaret ifn seyahata
mecbur Allah'a emanet edip yola
Bu Fur't admia ahHiksiz bir de zam-
para Nefsine olarak c'.a;ma ;;unun bu-
nun namusuna gz diker.di. boynu-
na yere (:ekerdi. utanma-
(1 - 2) Sa!itta: 'liidbt.
.. ti . y;::ll ;in

lll yoktu. Nitekim bu Saliha hatunun ile de ken-
dinden geip arzu llerinde
durudu. Ancak
imkAn hile yollan Bu hi
lekir ve olan avftze bir
ki kambur felek gibi :titnelere fttne katardl.
Fur't _ona gidip acuze bu
zerine o saat Mansur'un evine geldi. Saliha ha
tun; bu ihtiyar bir misatirdir, diyerek hr-
met ve riayet gsterdi. Sohbete
ma bir by benzeyen
murdar sola szler Ge09
ve gsel fesat iin btn
vey hallerinden sz a-
c:Ey put kadar gzel hatun; senin zUlfne
esir olup kendisine gece . ve gndz
diyerek
gen, gzel bu irkin szlerden de-
rin .. bir gazaba gelip ii ocak gibi c Ey edep-
sizin . edepsizi, misafiri etmek ve
gnah anda seni o hale ki
bir yana, bile sana
Gidi mel'un ve ahlaktan mahrum gidi... Sen beni
kendin gibi,alak yapmak istersin? Ben
miyim ki bana zina etmeyi methedel'Sin? Bir daha
evjme geleyim deme, yoksa seni cidden aleme r.s-
va.y ederim. deyip o camiden kpek ko-
var gibi evinden kovdu. muame-
leyi gelip Ben mrmde byle dik-
bir grmedim. diye szlerini
148
Bunun Fu.r1 ka'VllDWJan midini :testi ve
ve sonunda edemeyip D&reyi ter-
ketmeye karar verdi. :Nitekim: lizun
sab:reyleye, eledikleri gibi o da ,ola.
bir. ilWe ..... .. Jdtisesine IWDb
g6rdilld dinpiaa _.,. ek--
mit
PU.r1 tam bir--- ..... 9lbl-
.... nhip .. I)4e deri:
Ey )'Dk:u; .Cihi falilir bir JWr.met.iDde
bir acme cahltm. Bma bu 4ihiiBt hil:metld.r
IOk mab.euhum.. P...,. pduiB yok ki
SU& IAiB--
bir isim Id beDdea sana yadi.gir Ne
zaman bir cJara o syle,
nail Ama ve barama
meyil etme. eytaaa uyup o nuru yerde
bsbta mitsizlik ve ii-
ne dedikten sonra o gerefli ismi FurTye
.
Fur'i, f*e gelip bu ayak uydun.
rak kendisini Hoca diye tamtb. ylesine
Hoca Mansur'a benziyordu ki kim grse kendisini
gerekten Hoca Birgn yine byleee
ve Hoca Mansur ve erken vaktinde
onun evine gitti. girer girmez kendisini SaJi.
ha Hatun Elini pp hal ve sor-
du. Fur'i ise, onu aldatmak iin: eFilan geitte
yol kesen harimiler hepimiaiu
Ben de bu arada byle ve. pa-
ve
1
yol
hep Ben zorlukla kurtuldum. diye
dzmece szler syledi. gerek zan-
neden Saliha: Sen geldin ya, bu bize yeter. Mal,
mlk ve nzkher zaman ele geebilir. Yeter ki Allah
senin Her sz-
leriyle onu teselli etti. Ne var var ki Fur'i'nin
bakarak iinden: Geri bu kimse benim
revcim Mansur'a. ok benziyor ama, yine de ona
benzemeyen ve beni sokan var. En
iyisi, belli etmeden, kendisini birka gn tecrbe et-
mektir. diye kendi kendine karar verdi. ol-
du, mecburen birlikte girdiler. Fakat Saliha
mazeretini ileri srerek onun tekli-
fini geri evirdi. Bylelikle on on gn tehlike-
siz Ancak on gn sonra bu maze-
reti Ileri srmenin hkm Bu sefer de a-
resiz kendisini gsterip ve
asla yataktan F'ur'i'nin ise ve ar-
<.usu gnderi gne onun ucundan
yzne
Hal bylece devam ederken birgn Ho-
ca Mansur geldL Elvinin harem dairesine gir-
ki hasta ve
ucunda da bir Geri kendisine
benzer ama, elbette kendisi Bunun i.ize-
birden Fur'i'nin
t tu tnp: ;< f{re he rif;
i,,,., onu dvmeyn te
yandan Fur'i de onun senin,
benim evimde ne diye mcadeleye
erkek byk bit: kavgaya tutUtular. Saliha, ne
bilemiyordu. Btn _konu da g-
rlty duyup Sont;mda iki ta-
da mahkemeye gtrdler. Kadi Efendi de
meseleyi zemedi. tkisi de o kadar birbiri-
ne benziyorlarili ki hangisinin gerek koca
ok zordu. Ancak ok
zeki adam BU bana ben
J' dedL Herkes, are
lioca Mansur ik ,,, Y
Sii!F. dikti. da getirdi.
merak ve heyecanla neticeyi bekliyordu. zat
onlara. sordu: Gerekten de ikiniz de birbirinize
ek benziyorsunuz ve her her biriniz, bu ken-
di sylyorsunuz. Malum
nu zere erkek ilk gecesinde arala.
n nda geen durumu asla unutmazlar. Sizlerden iki-
niz de o gece olan hali anlatacaksmiz. Biri-
nizin teki duymayacak. dedi. Bunun
zerine iki erkekten birini Pradan Birisi-
ni sonra tekini getirip onu da
tular. Her iki da ile tesb:t edip
sonra Saliha Hatun'u getirip onu konu:;turdular. Ka
syledikleri, asrl .Manaur'uh
na aynen Bylece kimin kimin
meydana Fur'i mahup olduktan
idam edildi. olsun diye derisi de yilztil
d. irkin hile!ti hem lleme rezil rsvly
oldu, hem de eremeyip kaybetti .
8u biki.yeyi de tti,
ydtae cEy ve gzel ben
de senin hizmetinde kusur 'ft gnah Fur1
gibi Aleme rezil ri.isviy sana na-
sihatim budur Id vakit geirmeJip hemen
beyzadenin )'aD1D& git.:. diye Ama yine sa-
bah olmll her taraf llurad yine ha-
. ertesi geceye O gnn
arr eden
branhk b.playmca tekrar tUtinin kofesiBin
geldi. 8ab ve alay ,onu ODa c Yoksa uyuyor mu-
sau !' diye sordu Tirt1 cevap 'ftl'di.: cEy f:.ll
gibeJ kaduu; uyku. beDim g-...lerime ha-
ram olmuttur . Bir aa yoktur Jd eellin ben
de fbmmeyeyim. Uyku nerde aasiha
timi dinlefip E&dlm1l diDleraea hemen pradan
ru JleYgi1iDe git. Nu Babil eehzadesi iki vefakir
ile erdi ise sen de
benfm abamla murada ermelisin.. Bunun iberi-
ne cBlbi1 D8Sll er-
diye rordu ve tti-d cna cevap wrdi:
- Naklederler ki Babll fehrtnde
bir padifah Bakk: TellA bu iki evlat
Hmlyun Baht ve
Baht derlerdi. ge-
lip gaDnce biiyiik tahtma ge..
U. 'Olkeyi adaletle idare ederek byiik bir ka-
FerraJa. Baht ise riayet ettijinden,
paitifa)a. )'UUadi bii,ak bir 'rili.:?* ..
onu emir tayin etlaifti. bd bntet daima
muamele ederter. ft iyi anlagarlanb. Birbir-
leriDi p 88'ftll iki hiJ&iial &J-
samada. baba pbi lld btdefiD
a.nlafhkJanm lromfll
bu J6rip Hatta
yrekleri bilirierdi Jd iki
kardet ulafma IIMI8lebt1eriDe
taarra etmek mDmkla tJellklir. Bandau. hep
temeliDi eelederdi
geldi. lna dfl'Jlanlar isteklerine u-
n olduJar w iJrl aruaNt
ler. tfipheye dfiaea. Htmilyon Baht.
ODa tilrl ... "fe cefaJar etmeye ibe-
line Baht, bulunduju ,erden
tarata g; eia. Yolda .... bir
rastgeldi. eEl de bo, W5teai. de
sz mialinee. rmseye etm.S.
Allah JOlunda :JCk m.imJet bilip Allah
ile mest olarat orada blJnlda
guerdi. Kendi . . iinde
bir i.lem Femah Baht, onun ml serbest Ye
haliDe hayraa oldu. Yanma plip ae-
JJ.m verdi. Ve: cEv saadetli byle bir
lde tet b8tma halde kendine rab
ve semi ediyorsun. Byle tek mutlu olma-
bu sesini gklere kadar eritirme-
nin sebebi nedir'!' Neye matit ki byleaiDe
vinli ve mutl11SUD
ona verdi: Ey Ferruh Baht;
ben anda yle bir cevahire sahibim ki nic<J
ve nice Dara onun yolunda feda
Bu harab vcudumc!a bir hazine ve ii-
min gl bahesinde yle gzel bir gl ki by-
lelikle gerisi benim iin hi bir nem ta-
Senin haline de yine keramet
yolu ile Fakat elem ekme; sana talibin
sonra
ok ve gnlerin de hep bayram gibi
elini pt .. Birlikte biraz yol
yrdler. gen bir adam belirdi.
Gelip elini pt ve kendisini hizmetkar-
kabul etmesini rica eyledi. Ferruh Baht, bunun
kim adam: c: Benim M-
barek Fal derler, verince, onu ba-
et::ki emektarlanndan biri zannedip
Hep brlikte giderlerken bir su kenanna geldi-
ler. Orada zere oturdular. Bu ara-
da Mbarek Fal, biraz gezinmeye gitti. su-
ya dururken grd ki bir bytk bir kur-
fer-
yat figan etmektedir.
stne hcum etti. da korkup
daki Kurtulan suya
fakat orada ylece Ferruh'un
yzne baka Bylece demek istiyordu ki: c: Sen
geri lmden ama, benim lok-
elimden bana oldun. fjehza-
de, a reva Kendi VCU
151
dundan, o bir para et ke-
t:ip nne bu eti inine ge-
lip kendi yedi. da. verdi. Bu
arada. ona
Bu .:k by-
cmertlik ve civanmerdlik olur mu Zira
onlar namerdlikle deyince erkek
lan: Be!i; onlar ama i-
lerinde byle kerem sahipleri de Bunlar, mal-
dursun, z fe-
etmeyi bile en basit hizmetlerden sayarlar.
Nitekim Hazreti kar;Ja ile olan hikayesi
de buna. crnektir. -deyince, ona bunun bir
sordu ve br
Gnlerden bir gn bir gvercin u9arak gelip
Musa'ya: El arkarndan bir
zalim gelmektedir, b:mi elinden kurtar. deyin-
ce, Ha.zreti Musa da gvercini sakla-
Hemen bir karga uarak pey-gam
bere sordu: Ey Musa; anda ben, oluk ve o-
a haldeyiz. Benim benden sak-
Bunu zu metmek mVir? Bunun zerine
Hazreti Musa dedi: Ey karga; senin maksa-
sadece bu gvereine kastetmek midir, yoksa bir
nafaka, aramak gvercin ise onu
sana verzmem. Zira o benim
Yok herhangi bir nafaka isen seni eli
Karga, yiyecek bir olursa, ne
olursa olsun bil::ir<li. O Hazre-
ti Musa, kendi mbarek v.cudundan, gvercin ka-
155
dar et kesip vermeyi isteyince karga. cEy Allah'm
paygamberi; ben karga. meleklerden bi-
ri olan WkiU'im. Sana gvercin gelip
nan da Cebrail'dir. Bizim bylece sa
D& gelitimizin sebebi kerem ye
imtihan etmek iindi. yollu bulUDdu.
Ve her iki melek de bundan sonra gzden kayboklu-
lar.
Erkek hikAyesini
dedi: dlademki o civanmerd adam sana by-
le bulundu. Sana olan da budur ki
gidip omm hizmetiDe giresin.
Szn o da, da peri cia-
sinden birer kimse idiler. bir me-
seleden birbirlerini ldr-
meye giren peri de
bayran ikisi bir
araya gelip hu...'"1.lnlll& Dce
peri cBenim Hi.lis'-
tii-.:t cla cBenimki Muhlis'tir de-
diler ve kerem edip kendilerini hizmetine
niyu Baht, bunlan ch
hizmetklrlanndan hizmetine ken-
disi Kbuek Fal, Halis ve Muhlis drt olarak
yola devam ettiler. Uzun mddet birok yer
lar. geldrer. hik-
meti o gn de sevinli bir treni oldu-
gnmii. Herkes pa.diplun nnde enlik
yor ve hnerlerini Ferruh. Baht da
dostlanyla bir bu :::.eyrederkcm
156
gzleri heybet
ve asalet dklen soyluluk belli
dan onu Hangi vilayetten
sordu. Ferruh Baht sylemeyip
gezen yolumuz buraya .. :.
diyerek kapatmak istedi ama, onun ko-
ibAd ve erkan zere hareketlerinden
pek kendisine maq Ev verdi.
Ara meclisine geldike sohbetinden pek
muhabbeti daha da
Bylece aradan zaman geti. Birgn sul-
ile nehir kenannda otururlarken par-
bir yzk suya Sultan bu
n pek severdi. Derhal emretti. Yet.
seksen kadar gelip kerelerce suya
Ancak kefyi
de kederlendiler. Herkes evine
zgn dnd Ferruh Baht da bu arada. eve
de olanlan Muhlis: c Ey
Ferrub Baht; ben bu Ancak
sen de nce gidip onu nceden
syle ki kendisinin daha fazla. art
sm.:. dedi. Baht gitti.
nce biraz latife edip onun olduka
Sonra yer pp: c Yce i2liliniz olursa o y-.
ben ve gidip diyerek
ondan izin istedi. memnunlukl& izin
verdi. Ferrub Baht evine geldi. Muhlis'le su
geldiler. Muhlis hemen
girdi. suyun dibindeki bulup getirdi.
!"erruh gtrdiL
tan pek sevinip F'erruh Baht'a ihsanlarda bulundu.
Onu k::n(iisine nedim ve musahib (sohbet arkada-
Jzzet ve devletini daha ch yiikseltti.
Bu aradan bir zama:1 daha g2ti.
son derece ve bir vaTdL
Bu gezinirken,
soktu. Derhal haber iiettiL .. Pa::li
gitti. Zira dnyada ondan
yoktu. Derin bir materne girdi.
hi bir Nihayet
bu Halis F'erruh Baht'a;
talcbemdir, diyerek gtiir. H m; ura
bir de biz ila dsyince Ferruh Baht
onun ya!)h. Pad4;ah, bu de bu
ila yapmak t;:Gk
l erruh' a: :;.nu li.rsen
verip s::ni de yollu
yemin etti. 8onra her ikisini ce harem go-
trdii. Halis. eoktup,u yeri bn
daki emerek 3:::nra (:--;:::!
merhem srd. Nitekim zamanda
g3ren sultan. C:.erhal btn
lerini huzurunda Ferruh
B:tht'la evlendirdi. <<Ben
l':;rkek da yoktur. F'erruh'u
nce veliahd, sonra da olarak tayin ediyo-
d3di. Vezir vzera. Duyduk ve itaat
diyoruz. dediler. F'erruh hilal
lindeki talihi bylece dolunay haline geldi.
158
Mbarek Fal, Halis ve Muhlis de onu tebrik et-
tiler. Mbarek Fal en eskileri
nin yzne bakarak Ey Ferruh Baht;
Allah'a. hamdolsun ki saadet yolun
himmeti berekatiyle btn oldu. m-
rnn sonuna kadar da Imdi
senden ricam budur ki Halis ile Muhlis'e izin vere-
sin, lkelerine gidip akraba ve grt-
snler, her zaman arzu edersen yine huzurunda ha-
Bunun zerine Ferruh Baht
verJi: Ey Mbarek Fal; niin byle szler
sylersin? Bu iki dostun benim kt gnlerirnde
hep zahmet ve ektiler, sonunda yk
selip bu hale gelmeme sebep oldular. bu vakit
te onlan sa

Mbarek Fal grd ki onlara izin
venneye niyeti yok. aresiz bil-
dirmeye karar verdi: Ey bilgili ve
da bilmelisin ki biradennden korkup
zaman, lde bir zat
.en byk alim ve Cemaled-
din Hemedani hazretleri idi. Sana nimet ve nefes ey-
da kabul kasesinin dolu bulundu-
vakte ile onun nail oldun.
Ben ki senin talih kuvvetinim, beni de sana
eyledi. Ben bundan sonra senin gzne grn-
mem, fakat da asla Halis ve
Muhlis'e gelince -- ki sen eski
- bunlar da kimler
kendileri size Bunun \1zlu'ine
ystin onl&ra dtinp kim olduklamu sor-
du. lhlis
cEy Alemin gzilnn nuru, eaadetli
Bb ikimiz de peri tatteeiudeD.ia. Biz de senin aynl-
maz Bundan epey nce bizim
bir kavga olmUftu. kin tutm.8.kta
idik. Birbirimisi ldilrmek Ama
senin sayesinde, y&Di onu da!ma
tutmak iin insan girip
O zamandan beri de gremedik.
izin verir&enia Jitmek isteriz, fakat her ne zaman ar-
zu eder
Bunun tberiDe Ferruh Baht istemeyerek onlan.
izin verdi. Halis ile Muhlis o anda gzden
lar. onlann sadakatine bayran
kendilerini ...
B3ylece szlerini t\iU. Mlfuteker'e:,
cEy ben kulun da sadakatte Halia ve
Muhlis'e benzemck isterim. Neyae sen hi
hemen sevgilin kof. Vuslata nail
iin vakit kaybetme.:. dedi.
ki sabah hatta ezan sesleri Mslman
lann sslemiti. O gece de murat
ertesi geceye O gn de zor
gelip: cEy tiitt; bilesin ki
yznden seni de uykusuz koydu-
gibi ne kadar da bilmiyorum. Bu
benim byiik bir belA oldu. Buna derman
isterim.:. dedi. 'ltJ cevap verdi: Ey ni-.
160
l
baeuna be oldu deraia T de-
nilen puarda daha dejerU. biT meta yoktur.
cezM..i stlh)lb..a '
Afld:ar, de...,trTa vtkM.
c4Mier-i kemN,
Jem'a--i cemal.

&eldi ldem.
. silsilc.-i Hud&,
A.,O dUbeste olur i ge&
dinle Atii szn,
BiJdlrtr &eleme bildi (1).
Ey kim arar grd ki
de gresin; insana bir ltfudur
bil. lAkin olan kimselere lim.m olan budur ki
riayet. eyleyeler. Bilhassa.
etmekten son derece ekineler. Mmkn ka-
dar glzU tutup kimseye sylemeyeler.:. de
dedi. cEybenim can ve Al-
lah da bilir ki senin sz cevherlerini can ile
dinliyorum.. szlerini lsa'mn nefesi gi-
bi buluyorum. Geri gibi
etmek olmaz. Zaten olan
(1) jn-sanlara en byk
cevheridir.
kema' .iksirinin cevheridir. gc
z;ncirinin bir ve var sebebidir. Padi-
da dilenci de kurtulaniaz ve onun esiri olur.
szn dinle. tnsana insan kendi zn
ten yine gibi anlaina.
F: ll
161
diline bile almaz. Faraza sevgili ile olan
bir olursa halimiz nice olur?
O zaman her midi kesrnek gerekir.
Evet Geri
korkan kimse semtine
dir. Korkak bezirgan zarar da etmez. Bununla bera-
ber 'bir kimsenin bir olur-
sa bunu bir hile ile Nitekim Sey
yar hatunu elim Zarife, tavusunu
ve Anter bunu gammazlar. Ama o
bu ve ldrtr.::.
bu
- bir adam
Seyyar derlerd( ok zengin bir Lakin
ok zlr, her
bir derman Birgn bu evine Yunan ha
kimlerinden ok bir a:dam geldi. Seyyar, bu
misafdne de evlat arzusunda bahsedi bir derman
rica eyledi. Bunun zerine bu alim ve filozof ad2m
kendisine latif bir macun verdi. Bunu Tavus
dyle ezip hatununa iir, sonra birlikte ln-
bir olur. dedi. Ertesi
Ancak 'Ius tavus bulunmuyordu.
Sadece chrin bir tavusu
bu ok Eever, .adeta kendi gznden bile
Seyyar, hatunu ile Bir yolu-
nu bulup bu tavusu karar verdiler. Bir ge-
ce tavusun baheye gelip hile kemendiy-
le ieri girip tavusu oradan KimEe grmek::;i-
zin evlerine getirip dn
162
ve hakimin macunla itiler. 2'.eri
fe nin Anter bir Durumdan
ok memnun olan bunu Anter'e ..
te yandan gn tavusunun
da her tarafta iin emir
verdi. Tavusu veya kim bulacak olup
haber verirse bin vaadetti.
iinJe sesini duyan Anter,
szn bi-
teni byk gazab gsterip Zarife Ha-
tun'un emreyleJL Vezirleri kendisine: Pa-
bir btn iyzn cana
Her szne ina-
Belki Anter yalan Belki abiasma
!yiden iyiye
ondan sonra verilsin. Bu herif garaz iin sy-
lediyse ceza ona verilsin. dediler.
vezirlerinin szlerini buldu. Ga-
da biraz dindi. Anter'i sordu: Ey adam;
sznde yalan onun yerine seni idam
ederim. dedi. Anter ise: Szme
ma iki adam verin. bir yere
remin kendi dilinden durumu
verince iki onun
Anter bu adamlardan her birini birer san-
koydu. Kilitleyip iki verip
evine getirerek: Benim iQin bir yolcu-
luk grnd. Ben gelene kadar bunlar ema-
net evde
korktum. dedikten sonra sz
163
evirdi evirdi ve tavusun zerine getirdi.
diye sordu. bir da hep
birlikte seviniriz. Fakat .Ap.ah o gece o tavu-
su Bir kere daha syle de te-
. yim. pek iyi

\
Zarife Hatun, biteni - bi belli etmeden "
yeniden ve Fakat szlerini ta-
vakit sabaha Bir
de ki ruya Nitekim
tabir ettim: Tavus ssl ve gzel bir hayvan-
Belki da gzel olacak ki ryamda by-
le Anter, daha nce bunun rya olma-
Fakat kurnaz Zarif e:
Behey biraderim; bilmez misin ki ben bir sereyi
bile ldremem. Nerede ki tavusu, hele ki pa-
tavusunu ldi.ireyim. Sen benim
gerek olabilirsin.:. dedi. Anter'in ak-
gitti. Tekrar buzuruna
cak takati Ancak
adamlar ise rya
fakat Anter'in bunu
gibi kendisine sylediler. da, An-
ter'in garazla byle onu siyaset
katlettirdi. ..
Tfiti szlerini cEy
zarafette byle fayda Zarite bu bi-
le yoluna kendisi lecekti. Sen de bu
hikAyeden ders buna gre davran. Btn
164
usule uygun . sz bu
hepsi Ancak
senin haline da. hep hareketlerin imhai-
ci oluyor. ilirenecek
elbette sevgilinle lAkin
sende gsteriyor.
siaeade eyle mecirJ ise de,
engr hUDt ire pterok bad.e olur (1).
manasma uygun olarak meca.zi hakikate
tirip hal ehli mi oldun! Nitekim. zlhidin Cemile'-
nin de geri kendini so-
nunda tamamtyle ib8dete gibi sen de yle mi
.
-- bu olay!
- Horasan bir zlhid
(d:ndar) Birgn bu zat Hacca niyet edip
luna ve hatununadedi ki cEihamdillillah ge
liniik erdi. Ben Hacda iken bir mnasip ta-
libi veriniz. Zira ola. ki ben ya dnerim ya
dnemem.:. ve hepsine veda edip yola Yolda
Necib bir genle Zahld bp gencin hal ve
pek ona
Hacca beraber gtrd. Bunlar gitmekte
olsunlar, zahi<l:n . ticaret iin bir yere
bir genci ok
k meclzl de olsa onu sinende ,;iz li. tut.
dur ki zm suyu kpn i;;inde kala sonunda o:ur.:.

165
tavsiyesini Zarif bu genle

te yandan evde kalan zahidin
talib olan Nazif isimli bir genci mnasip gro-
rek kendisine verdi. Ancak girmeleri
iin ve gelmelerini beklemesini
Tesadf olarak zahidin Hacdan
gn da ticaretten dnd. Lakin garibi ki o
gn zahidin evinde gveyi bir arada
oldular. Zahid, hatun ve bu hale
aa kimsenin kimseye diyecek bir szleri yoktu.
Necib: bana verdi, Zarif: da
z verdi. diye iddia edelerken Nazif de:
Bana da annesi verdi, da beni sizden nce grp
begendi. Ben sizden daha ek hak sahibiyim. yollu .
Arada Bi-
are zahid, kime bilemeyip aciz kal-
Havadis her yerde
oldu. Bu defa zahidin gam ve
kasavetinden hasta olarak en gn ve sonun-
da bir gece lm iti, yani fani dnyadan,
ebedilik alemine gt. Annesi feryad figan
ederek gerekli ve gmd-
ler. Herkestenok feryat figan edenle!' ise o .
Gece gitti-
ler. Ziyaretleri Necib: Ey biraderler; ben
bu emri
olarak ecel yzn grmek nasib olma-
Hasretimin ise hi olmaz-
sa liisnn yzn grmek isterim. dedi. Zarif ve
166
Nazif de: bakacaksan bak; yoksa
met gnnde onu sana kim verir? Sen ona neden
bizden fazla hak iddia ediyorsun? dediler.
Bunun zerine Necib, hemen Cemile'nin kabrini
ly Hasretle yzne bakarken
Zarif de gelip bakmaya Zarif gayet
stad ve bir tabib Cemile'de hayat be-
lirtisi grp: EY bana yle geliyor ki
bu Kan vcudu
Bunun Kan uzuvla-
Bu ovmak vurmak
Fakat byle bir gl bedenin
nu kim darbeleyebilir? dedi. Nazif, bunun kendi
elinden zira dvlmenin lmden daha
hafif syledi. Bundan sonra bir
vurmaya Derken Cemile'nin
vcudu kanamaya ve hayat eseri belir-
meye O saat kendisinden gerekli kan da
emriyle yeniden hayata dnd.
Gel grelim bu sefer gencin yeni
bir Necib: Benim
nk ben amaya kalkmasa idim siz onu na-
grebilirdiniz?, Zarif: Ben y-
zne yeniden
olur da hayata dnerdi ?, Nazif ise: Ben- onu
yle uzun vurmasa idim, vcudundan kan
getirmeseydim yeniden ? diyorlar
ve hel'si de zerinde hak iddia ediyorlar- .
Nihayet tam bir kavgaya O
arada da halinden bizar olup: Behey
167
elini%den i.cia bhp
dUiae ktye hile
Ltuf ve
edip beDi anama babama J6tU.rin. Sonra
haliniz varsa grim ... deyince
gtrdler.
Bakk' a tkrler etti. a.nne--
siyle karde9i de Allah'a hamd ve sen.Ala.r edip SOD81UI
sevin du)'dular. CemiJe ise onlara fiyle dedi:
hazretleri ltuf ve keremin
den beni yeniden hayata Bunun
borcu olaralt ben de bir kavga olm bu ilemi
bir yana terbcUp kalaD mrm Allall.a ibadet.
de
. Nitekim salanm di binden kestirdi. Ustne bir
aba giyinip ibAdethanesinde mrnn so-
nuna kadar elini ek-
mit bir mr Bilrdii. d&
den ykseldi ..
Szlerini bitiren
dedi: cEy senin de niyetin dnya
tezzetlerini terketmek tse bu bir
dir. Ama bunun Bir saat nce
beyzadenin kog, nail ol .
Bunun zerine gen ve gzel izzet ve naz ile
peneereyi Grd ki denilen Cemile utan-
gelin O
gn de kadar iinde
olunca to.tinin ona sitem etti: cEy
tuti; sen iin huzur iindesin. Yoksa
168.
benim gibi iimin kederini elemini bi-
ki bu derdi beni helAk ediyor:
Gel ey Ilisall ko,_., ll&l-i dildea .. ;
Belli di-.ue ol peri, ltilmea M denJa sea (1)
gam nedir ;bilmezsin ki beni de bileain ..
deyi.n,ce tti cevap verdi: cEy cihamn blnuau; ben
kuluna da derdinden habersizsin der isen gnah
olur. Hi:]l ki ben agktan habersiz. kabul et
mem. Zira haberata olmak lU dnyada
olmaktan da Nitekim B&yezid-i Bistlml .
bazretleri bi.r bunu byle
.
..-- bir o!
- Birpn Bayesid-i Bistlm!. has-
retleri bir clmide va.'s ediyordu. Kk byk birok
kimse orada bulunup naaiha.tleri.DcJen iatifadeye .a
va'z meclisi hareketini iyice
bir kUrsilnUn bir tiryald geldi.
seslendi: cEy mutlu dnyaya. ni-
veren szlerinle herkesi yol& davet edi
yorsun ama, benim de bir zmeni niyaa
ederim. bana bunu buluver .
Bayezid-i Bistlmt: cSabret. bulunur.:. deyip va'ana
devam etti. Ve vaz oradakilere
syledi: timdiye kadar hi
kimseler var ise Bunu
(1) cEy 'u nasihat vermeyi Sen
gnl o peri beni deli divane etti, buna
syleyecek bir var
den bir ihtiyar ve: c Ey geyhim; bu
ilminde ben kulun tamamen cahilim.
dan bu geldim,
ne da. bilmem.
den asla haberim yoktur. Ltfedip bana de-
di. Bunun zerine Bayezid-i Bistimi hazretleri,
yitiren tiryakiye hitapta bulundu: cEy adam
al gtr onu ...
Ey bu hikayeden netice, oldu
ki nasibi olmayan kimse dunyada in
san Sen benj La-
kin hi!' salye
yo\1(U.X' . :tn b-1\.!_-t(;rc h:
,.,
Yani vuslat fazla dikkat
Zira &etirir.I' derler ki
ki arslana olan tacir Sadri'nin de
na gelenler de bundan
- Merak ettim o?
- HikAye kitaplannda
ki Gerevan dolaylannda blr tacir Sadri
idi. hikmeti, bu tacirin tersine dnp
gnden gne fakir c:Harekette bereket var-
diye gurbete karar verip
yola koyuldu. Gide gide bir geldi. o
civarda bir arslan btn kimseyi
buraya Bir yaban ile bir ars-
ve kendisini yola sev-
Yani ltfu ile bir
ve hir ahu onun idiler. Tacir Sadri
grnce korktu, titremeye Ne
bilmedL Geri kasa arslan ko-
ileri gitse kendi lme
Byle beklerken ile ahO. onu grdler,
ilerinden bir hile Zira biliyorlar-
ki arslan ona aman vermeyi p
birden fakir taeiri kurup ars-
geldiler. Kendisini medh sena edip:
Allah devletinizi ve mrnz daha da Sa-
yenizde btn hayvanlat rahat ve huzur iin-
de Bu ltfunuzu bile duy-
ki bir tanesi Galiba sizden bir
ltuf bekliyor .. Ancak yksek huzurunuzdan ve hey-
giremiyor.
D}er izniniz olursa huzurunuza girecek dedi-
ler. Arslan bu szlerden derin bir haz ve guru:r duy-
. du. gelmesini emretti. Sadri, ve
nun delaleti ile huzuruna Yer pp
kendisine gnl szler syledi. bu arslan
o derbentte n:ce kervanlar helak nice mal ve
cevahir Arslan tacirin nne koydu
ve kadar bildirdi. Biare Sadri mal
gibi bunlardan kadar
D0np tekrar lkesine geldi. bir
satarak dedi, bir da evi-
bir gmd.
Ne var ki iini bir lkide bir-
de Niin btn mal ve cevahiri
geliyordu. Scnunda. bu galip gelip
tekrar yere TTe va.
ki bu adam tuzaktan
bersizdi. Bilmiyordu ki akibeti bsbtn mah
rum
Ne yine o eski yen pldi. bazretleri
grnd:ii. Ama o ile
abl Bunlann dhtlliyeti iSe k.tJ.ii1l
dan, iyi yola bile ge
Nitekim. Sadl'i'yl grilnce
nma gelip ki: E)' bOtiin vahoi. kyvaolann
sultam; . niin byle PV'fBk Jro..
rumuyonrunus? Bu ne clik)fat.siziliktir ki
sizin saltanat yerinise kadar ayak bu&.. Bu
yle kstah Id, yeeyfid:nde fe-
u.thklan Bu.nl&ra baddini ge-
rektir. Aslan igitince gazaba geldi.
Sadri'yi para.lamak iin zerine Sadri
ki eski1erin yerine kurt ve
ilil var. bunlarda:n
Gnl savul yolundan, sana zge niyyeti var.:.
ve can havliye bir .
kendisini Arslan o fke ile
i.hii ile Kurt ve a.kal
iti}?arlan aniayarak geri ekildiler.
Yeni servet geri
n, da bundan gazaba an-
Ne olursa olsun yine de onu 1wrtarmaya ni-
yet edip huzurunda yer ptler: cEy yce
bundan byk olur mu ki drt
ve da siJ;in
asaletinizi ululamak iin tekrar tekrar
172
yorlar ... :. yollu szler sylediler. bir-
den dindi. Hay Allah sizden olsun. Ben de az
daha tekilerin szne susuz ldre-
cek.tim. Haydi kendisine syleyin: ve
bana dua etmekte etsin. diyerek dn.dU . Alm
ile da hemen, taeiri F.Pr .. cm
himmeti ve tamalu y..
zUnden lmesi Evet ey
. ve tamahta byle zarar Zinhar
sen de vuslatta isteyip tamahklr olm.a. Ak-
topla, zira vuslat bazan
vk eder. Bu arada bile ka-
sevgilinle birlikte iken
her hususta ll Tabii ikiyiizllk de et-
memek gerektir. Nitekim vezir hatunu
Meh'izlr byle iin sonunca rUsvay ve kt
oldu. Sana lbm ola.ri budur ki daima ha-
reket et, tut, onun gibi cihana ibret ol-
ma ...
- Bu neler
-. Tebriz'de bir ve
bilgili bir veziri Bundan her.
da serbestti ve memleketin btn meseleleri onun
eline Birgn. Tebriz'e Hind ta-
eliler geldi. Vezir bu elileri kendi sara-
her trl
Hergn bunlara ziyafetler eker v:e
ci imkanlar Hatta
bir nedimi ki ne zaman meclise gelse
sanki gller btn meclis glistan
173.
kesilirdi. Nitekim bu bu sefer de meclise
davet ettiler. yolda gelirken ok irkin su-
ve kt huylu bir herife Herif o ka-
dar ki sahra cini bile onun pis ehresini
grse bir daha grmemek Kaf
Ama bu habis yle sevinli idi ve ken-
di kendine yle oyun ve hareketler ki g-
renler sanki btn dnya onun
onun bu oyununa ve sevin-
cine bir rnana veremiyerek sevincinin sebebini sor-
du. Herif mrnde Cevap
vererek dedi; Behey sevinli
olup ki Hind
dan eliler vezir her gn
ziyafetler olacak, byk marifetler gsterilecek.
Hatta bu meclise
da. davet birka gn orada
Tabii evine de Ben onun ha
tunu ile birka seneden beri Byle bir
her zaman ele gemez. Yani bu
gece benim gecemdir. Ben sevinmeyeyim de
kim sevinsin ?:.
Bu szleri hemen geri dnmek
istedi. Fakat vezirin acelesinden,
vezirden korkarak ister istemez onun
elilerin geldi. nice hner orada
marifetlerini Bu arada ve zir de is-
tedi ki bir glsn ve_ gtil-
zaman da gller elileri <le bunu gr-
l'liinle:r ...
;

j
Fakat biare degu gillmek,
' ak su bile ge-
miyordu. Vezir onu gldrrnek iin
fakat
glemiy'Ordu .. Neyse meclis bir mcdet sonra
Vezir, o gi:n mecliste fakat
kendilerini mahup hi hatta
bir tezkere ile padi
gnderdi. bundan bir tke duy
du: G<wektigi zarnan bu adam,
ki, bir ha'n b<d em
rini vet.J} Humm .,si'" kl1i-
Gece gndz liapish>;_m; iinde
Benim ne kara ki veli
beni halimi
byle Bununla da yetinmeyip
de. Acaba benim halim 'niceye
diye dertli dertli Hapishanenin iin-
de bir p-::ncere Onun nne gelip
bakarken grd ki bir filin
zerine ve renceren'n dibine
hapishanenin st dairesine
ve vezirlerin Mch'izar ile
ve
pencereden b:r iple Meh'izar filin zer:nde indi. Fil
ile olup oyunu oynamaya
Yani o gzelim vezir hatunu ile
fll zerinde Glfefian bu hali grnce elinde
olmayarak o kadar ok gilld ki hapishanenin ii
gllerle dolup Zindan tam bir gl bahesine
dnd. Bu hali gren J:indan bekileri: eBu adam de
li midir ki dn hi halJc bugfln burada
glrnekten diyerek gidip durumu ve.zir
Zaten vezir de her halinden
kendisini haberdar etmelerini Vezir,
kendisine gidip paditaha Bun
dan sonra vezir o gn haremi ile baheye gez..
meye gitti. Gl bahesinde son-
ra hatunu ile yiyip imeye O cariye
lerden biri baheden iekler derteyerek geti-
rip vemrin nne koydu; Bunu gren Meh'wr hemen
ieklere dnp rtt. Vezir:
da var ki byle diye
Meh'izar: cEy aydm. yrekli ve
li vezir; ben eenin ma.hreminim. ki gU.zel
yzfune senin gzlerinden rz
nergisin bile beni g::>rmesin. ve
bu iffetli ve
namuslu tCn derece mutlu oldu,
e:lan sev;Jisi iki kat daha da Ancak ya-
kafcste bir blbl bu iki
izniyle, o kadar gilldil ki bunu
biitn cari)'-oeler de Meh'izAr da bunu duy-
vehme ve . vezir:
Bu mden byle gld, elbette bilinmelidir.
Devletimin yoksa mevkiim
den alamettir?:.
btn eiim ve Durumu on-
176
lardan sordu. Hepsi
1
de eeva.p vermekten lciz
lar. Derken kugun- gilltii zamanda
de kadar var-
da bu sebebini Kim
se bu zor Nihayet durum zindan-
dakilere kadar c:Beni
huzuruna. gtrn, bu mfulkl zerim,:. dedi. Vezi-
re, vezir _de paditaha bu iletti. em-
riyle zindandan huzura getirildi.
ona. nce, neden nankA.rlk edip eliler medi-
sinde hnerini gstermeyip veziri ve
kendisini mahup sordu. Daha sonra
zindanda neden glp gllere
da istedi. Son olarak blbil-
niin taleb eyledi.
Allah mrn ziyade et-
sin, ben her zaman kulunum. mrmce ni-
grdUm ve sana minnettanm. zere
o eliler meclisine gider.ken yolda ok irkin bir
adamdan korkun pir o meclis-
te glmeye bile
Ama zindana orada yle acaib bir hal
grdm ki glmernek elimden gelmedi. Ancak ne
var ki .timdi bu sylesem de l-
mek ihtimalim var, sylemesem de. ok
bir tk.ran <la. g. yollu zrler diledi.
cEy syle, sylersen
asla zarar gelmez, belki azad ederim. Aman hAla giz
leyecek olursan, cedd:m ' ijn, seni helAk ede-
rim.:. deyince yolda kendi
F: 12 171
szlerini Bundan sonra hapisha-
ne penceresinden vezirin ile hatunun mu-
grnce elinde olmadan bildir-
di. Szlerini syle kendi aile m
iin sonra glmeyi lmeyi is
Sonra hatunu ile o halle-
rini grnce de aresiz gldm. Sonra ki
byle devletli bir vezirin byle ve
bir felaket olduktan sonra benimki onun
ehven. Sonra, bir ki en alak ve
biimde sonra da mrailik edip nergi-
sin gznden bile namahremdir diye kamarak te-
miz bir ikinci ikiyzllkle Byle
ikiyzl ve alak bir elbette in de cin de g-
ler. Nitekim kafesteki blbl de buna
Btn bu birlikte divan
da hemen adam gnderip
o vezirin
hatununu ve hm,uruna getirtti. ol-
mak zere he!lsini idam ettirdi.
na yeni ve temiz kaftanlar giydirildi, sonsuz ihsan-
larda bulunuldu ...
ey bu hikayeden ibret s:ev-
vezirin hatunu gibi mrailik
etmeyip bir dil
Geri buna mnasip bir hikaye daha geldi.
Fakat vakit Onu sonra Sana
dilik nasihatim budur ki murada erip zevk ve sa-
gitmek
iin kalkarken grd ki ufkun
178
tebessm ederek dnya denilen
meclisi gller ve kokularla Yine
murad ertesi geceye Savulun
b!areler teye - n divan erteye.
o /da ertesi geceye kadar sabredip gecenin
kandili . ile
Geceler ol ha.vfidir;
Bir tarik lle kabul etmez muhabbet (1).
beytini okuyarak tut!nin kafesinin dibine geldi. cEy
tuti; dn gece o ibret verici hikayeyi
di anlat dinleyip gideyim. 'lti de
Ey hikaye ge
biter. Halbuki gitme vakti geldi.
Hele sen git da ba:ka bir sefer sylerim. Fa-
kat ok merak Sylemesini,
tip hisse sonra ileri. srd. Bunun
zerine :
- Vaktiyle Yemen taraflannda bir
bezirgan dnyada
kimsesi yoktu. Birgn bu
na.s birden bir adam grd.
E'ine ki bir kuru Kudret kale-
miyle de eBu kafa diri iken
seksen lmne sebep oldu. lmden nice
zamanlar sonra da bir seksen daha lm-
ne sebep Bu okuyan
( 1) Geceleri o kadar gzetin korka-
Sevgi hi bir kabul etmez nk. gibi bir
anlama.
17?
Kendi kendine dedi: Bu adam
ya bir ki seksen kiliyi l-
yahut da bir pad.iph cell&$ onun em-
seksen Be:ki de ok milzevir
bir ok Btn bun
lar akla Fakat lmnden
olur da seksen daha lmne tebep olabilir?
Hele dur elbette bunda bir
diyerek kuru abp evine getirdi. Toz
gibi dvc;IU'. Bir iine koyup kilit-
ledi.
Bir zaman sonra bir ticaret
le bir yolculuk etmesi ta-
yola revan olW. Biz JOlelim ta-
rafa: Onun birt:;n
iindeki g .... 'l:kn gctr=d'ken, bu
grd\1. g.-d ki bir avu
kadar benzer bir Acaba nedir, diye
edip bir tutarn kadar Derhal
adetinden kesilip - evlenmeksizin - gebe
GJn gnden byyp vakti bir er-
kek ncuk da (1) koy-
du. scnra ticaret:nden dnd. Bir
<le grd ki evinde edebli, olgun, bir do-
biteni
hoLkadaki topraktan bir yedikten b-
tn bu meydana
( 1) Gaibin, sa! oj
lu.:. gibi bir an:ama.
180
/
Hiklyenin ncesini bilea. taclr Uacelemedi. c
gelir. hefbalde bu
den bap gelecektir.:. dPnp meseleli ka
Bir zaman sonra Semlk tebri
birok gemi gelip bu pmiyle gelen belirginlar de--
cevahir getirdiler. CeYhereinaa da gidip bunlat-
dan bir miktar cenhir akh .. Eve getirilen ce-
va.hirleri gren lbn'l-gayb: cEy bykbaba; buala
dan iki tanesi sa.htedir, cevahir on-
lan aymb. CevheqiDaa s6dne
beRrglnlara. pri gtfir4il Sahte olduk-
geri a1ma1anm syledi. Beziqlnlar bunu. pa ..
,.atndaki
G--sterip onun ve daima
Bunun bezirglnlv Cev-
ayaima diiailp: eBu bbe ver. sa-
na ne istersen vereu.n.. diye ni7U-
da bulundular. Cevheqinaa vennek Jstemecli. .FUat
da kendisini yalftnb. bir-
likte gezip seyahat etmek ist.edifini sylediktell
ra: J(iyle illve etti:
cBenbn kim ve ne &eB biyoi'B1I, fa-
kat bunlar bilmiyorlar. Senden aynbr li-
dersem benim iin to-
cuk yollu da sen de
gizli gizli seninle alay etmelerinden
diye Cev-
wrdi. . cocuk me Al-
lah emanetidiT.:ao szleriyle teslim etti.
Besirgin1a)'" gttir fiDYa' Ii.1MitJ'

leri olan Semik'e dndler. yce bir pa
Veziri de son derece bir
Bunun Kimbin derlerdi. Kimbin'in pek sekin
ve gzel birok cariyesi ki bunlardan Kimcuy
hepsinden fazla severdi ve tekilerin
tayin Birgn Kimbm bahelerde gez-
meye gitti. Bir su bir oturdu. Kim-
cuy da idi. teki cariyeler suyun
tutarak Nihayet tutulan
bir iine koyup vezirin nne getirdiler.
Kimcuy, iinde grnce
te yana evirdi. Yzn de Vezir bu-
nun sebebini Kimcuy verdi:
Efendim bilirsiniz ki bu
llerrnde erkekleri de sz ben na
mahreme diye rtndm. ki be-
nim namus bir erkek bile gz gire-
mesin.
cariyesinin bu 'veziri ok mem-
nun etti. Ona tahsin ve aferinlerde bulundu. Ancak
bu btn g1lmeye
Kimcuy haytette .. Ve-
zirin iine de bir vesvese Btn alim
ve filozoflara bunun sorduysa da hi birinden
tatminkir bir cevap Ancak ilerinden biri:
Bunun sebebini bih:e bHse bezirgan
bilir. Zira o bile dilinden anlar.
tavsiyesinde bulundu. Vezir Kimbin, derhal
biteni sonuna kadar
iindeki
182
na Onlara biraz Sonra vezire: Msaade
nizle bunu size syleyey:m, nk
biraz b!r deyince Vezir onunla
da Sultamm bu
diyorlar- ki: Vezirin tane ok gZ0l cariyesi
ca kendi zel birer tane
gen gizlidir. Vezirin habersiz, bu genlerle
yiyip iip zevk ederler. ise hepsin:n
H::;psinden dahabeter ve halde bizim gi-
bi kendisine gya
gizleniyor. Biz glmeyelim de kim;Ier glsn? di-
yorlar! ... :.
bu Ezleri vezir tekrar sa-
dnd. Cariyelerinin Ger-
ekten c e her birinde birer buldu. O
cariye ile ki sekEen
dir, vurduttu ...
Evet, hikft.ye byle... Kamcuy ri
yoluna elbette byle bir belaya tu-
Ey sen de yanmda
asla mrailik etme.
Bunun zerine sordu: c Peki mrai-
lik, yani iki yzllk neden byle kt, zam-
medilen bir TU.ti cevap verdi: eMUrai-
sonu da onun iin.
ise yine en kt biridir.
sen de etme ve el gn iinde kendine vefa-
Nitekim yzn
den kadar kt adla hikayesi
de bunu ispat eder.
183
- bir hilrJ.ye bu!
- Eski zamanlarda CJ
mlnab. denilen bir Onun da ok
ve bilgili bir tlUsi ki
kelime yoktu. Zebin...l.ver
Ci:mAnsb zaman onuula sohbet ederdi. Birgn
konugurlarken az gen lnzla.rdan Padiph:
Ey Zebin-lver; bana efi olamayan bir
sz et.:. dedi. Bunun Zeri ttitt aa ver-
di: cok iillreler gezdim. Birok
Da girdim saJ')BJ.Z gibeller, gslerin peri
peykeder grdm. Fakat w.Jjsinjn kadar
giizellikte birini grmedim. Omrm olduka
()JIUD aulatsam yine de bitiremem ... Tt,.
tinin vmesi o kadar idi ki Cl
mi.nsb ona kulaktan oldu. cEy Zebln-iver;
bir derde ki sorma.
biae lbm olan odur ki bu kendimir.e
F.Cer kadar dilberse. troDSUJii;
yok kadar azab da
yine yle .olacaktJr.
; ben
sis de ok seveceksini&. LA.kin be-
nim de bir ricam var: Bu ok di
li bir tttsi vat, da Shan-perver'dir. Ben tm:un-
la Jdlkt.eo beraber bydm. Her baliyle beni an-
layan bir derd beni
onunla bir blese koyup
sz gerek da
ttiye vaadetti. Derhal valisine mektup
bir adamla fe:nnan yollarup eyizi
ile gru!ermeai isteDildi Ferman f.am valiSine
o da hi geeikti.rmeyip gzeller gzeli
btn mlk ve eyizi ile gelen adama tes-
lim etti. Ci.ni.sb'a badde hesaba
hedi,eler Cimisb grr
gerekten bir gzel
zlfnn divanesi ve pervane-
si kesildi. kanaate ki tUtt az bile t:ylemiftir.
Ona binlerce tahsin ve aferinler ed'!!J, kendi
koynuna gece tUtiyi de Shan-perver"le aym
k:afese koydu.
Padipb, gzellikteki koynun-
da m.urada ere dursun, j]d titi de kafeste bi,r
araya gelip hasret giderdiler. Bunca ]nldir ka-
amp sylegtiler. da sohbetleri uza-
Bir mddet sonra birbirleriBin
sz da bu:nJan.
meye Erkek olan Zebi.n-i.ver, olan
Shan-perver'e diyordu: cEy Shan-perver; sen
bana zira benim ve yara-
zerinedir. mrmde vefa yolun-
dan ;u 8lemde erkek
vefakir w Nitekim Hmln&zm,
Behzad'a gadir ve cefa buna 3han-
pener, bunun sorda Zebi.n-lver f!jjy-
le
cSernedip sahillerinde bir bezirgi.n
Birgn tic3.ret
Kendisinin Hmini.z ok gzel bir bu-
185
kalmaktan Behzad
gittikten sonra bir genle ve ona oldu.
Her gece o gencin evine gider .ve murada ererdi. Bir
mddet sonra Behzad seyahatten dnd. Fakat
bundan memnun nk bu
Bir zaman sabretti, fakat sonra taham-
ml bir gece uyku iirip
sonra kendisi evine Al-
hikmeti, o gece bir bir alma.k
iin, evine ve bir
ti. Behzad'a
btnyle grd. evden
maz, bir qa.lmaktan vazgeip
nereye gidiyor.:. diye onun
ki bir mddet sonra bir gencin evine gir
mektedir. gzetlerneye koyuldu.
cDuyulmaz hi bir olmaz, ne denli olsa nih8.ni.:t
bu iki kimsenin hallerini su-
O gece Amin ver-
meden O memleket-
te Adet byleydi. Byle =.na sahve-
rilir, erkek Neyse, genci
gitti LAkin gencin ftaretie H-
bildirdi ki: cEy sevgili se-
nin yzlinden bu Ne olur
son y&z6mii yzne aiinybn de yle
leyim.:. Hm.lnb onun
dne rirerken. Bu mel._ bdimn tahr1ki
nefsine olan ona
ve can birdea bunnmu difledi, ..
180
burnu kopup
bundan sonra can verdi. Hmanaz, bumunun
dan evine dnd. Behzad ise hala
tesiriyle HilekAr kendi kendine.
Geri olan oldu, giden gitti. Ama Behzad'a
ne cevap da grp burnuna ne
oldu diye soracaklar. lyisi mi akla ya-
bunu haliyle zevcim yapti, diye-
yeyim. yollu Bumunun ya-
tan elbisesine srd. her
lalezare C:ndrd.
sonra: c:Beh-
zad burnumu kesti. diye
sabaha kadar Sabah
. Behzad da Olanlan grp
Daha sonra gelip ka
huzuruna gtrdler. durumu sordu.
BehzaJ verecek hi bir cevap ylece ka-
la Bunun zerine olmak zere Behzad'-
da burnunun kesilmesine hkm verdi. Ancak
biteni sonuna kadar takib eden
. b-
tn grdklerini sonuna kadar Ka
c:Senin syledikterin makbul nk
sen deyince verdi: c 'Ke-
silen \o-eya kQ!>8nlan. burun
ise Hmlrilz'tn Ama
ise benim szm gerektir.:.
BunUn ftzerine v-e akrabalan
hep hirtikte gencin yanma gittiler. Tabif
rak bumunu gencin iinde buldular.
hakikat gn gi'bi alak
bir da utao.la-
nndan. yerin dibine getiler. ibret iin
o haliyle dolqtmp sonra suya atarak
- dular. BylelikJe Behzad teri'inden kurtul-
du. Netice ola.rak hile sonunda
kendi
szlerini burada
sonra: cEy Shan-pener; bu hikAye de gsterir
ki vefa yoktur. byle
deyince tfiU: ok zlp verdi: cEy Ze-
bln-lver; geri hiklyede sulu
Ancak bu rnek suun
ve. btn erkeklerin drst deWet etmez.
Nitekim temiz gen
hile ve da sizin aley-
hine bir belgedir.:. deyince bu sefer erkek tfitt onun
Eordu ve Shan-perver
Gib".el Yle ki vak
tiyle Yezcl 1luhtar bir bezirgin Var
d1. Ama gayet ve iblis gibi
bu savmak iin ona efii-
raz MeymOne ok soylu soplu.
ve gzel bir Bylece da
Fakat aradan bir mddet
getikten sonra 1luhtar ve onun btn e-
yizini memlek.eti olan Yezd'e gitmek zere. yola
revan oldu. gnlk yoldan sonra bir
bir yerde geceleyip bir kuyunun kondular.
188
Ancak Muhta.r ve
edip gece kalkarak, btn Biare
da kuyuya Ertesi gn yola de
vam etti. Ne var ki
Allah kendisini korudu. Biare bin bir za.h
metle kuyudan kallca tekrar kendi lke.
sine geldi. eBu ne haldir?:. diye sor-
biteni anlatmaya
Yolda harimiler yolumuzu kestiler. Btn
beni kuyuya Zevcimin durumunun ne
ise hi bilemiyorum. verdi.
te yandan hilekAr Muhtar Yezd
bir zaman sonra kendi da lnce
onlardan da byiik bir mirasa kondu. ..
ile zengin oldu. Fa-
kat bu kadar para ve zenginlik
dkt. Netice olarak da ek zaman
gemeden her yiyip bititerek bir habbeye
duruma
Dilenrnek Kendi nehri olan Yezd'de
iin gidip, orada evliya-
yalar<la.n birinin tUrbesinin dibinde
hikmeti,.birgn Meymune de oradan
geiyordu. Ezki bu halde grnce Yap
yiizne Ken<llsine gster-
di. Muhtar ise tekrar tekrar tvbe eyle .
di. zrler diledi. sonunda yeni-
den evine
Ana ve baba, yeni eyiz ve mal vererek
tekrar Yezd yolcu ettiler. Yolda yine
189
o kuyunun geldiler. Gecelediklerinde
hilekar damarlan yine ,Daha nce
aynen aynen yeniden Yezd'e geldi.
Shan-perver .. hikayesini bylece Ze-
ban-Aver ise c:Sbhanallah; bu ne bi-
im ki ikinci -defa yle bir tek-
rar ldrd. diye isyan Shan"perver:
. te gryorsun ki gerek erkek, gerek tek
iyi veya kt Her iki tarafta da iyi
si de kts de bulunur. Yeter ki Hakk bizle
ri ve vefadan szleriyle sy-
lediklerini
Her iki bu sohbetten sonra tekrar
daki zevk ve safalarma dndler.
Ey bu hikAyeleri byle teker teker
sana bir ibret dersi vermek
tir. kimseye edip' cefAkAr
ise hemen
onu kurtar.
bu szleri sevinle dinleyip izin
zaman bir de ne grsn? Yine sabah olm1.13
ve yine her taraf ile
Yine murad ertesi geceye Ney-
se o de oldu. yine katesin di-
bine geldi. Yine sitemlerdebulunarak: cEy'tutf; bu
gne kadar sat'!ece senin ihmalin :ydnden bu b-
Yiik mura.c:bm byle hep ertelendi. Senin zerre kadar
iyi Diyetin ve byle
dl.:. ve olpa
8ie nce ftl. be,U okudu:
190
meDZili maksu.dwla &heste gidea;
.Tiz..reftar PJIDa ilimen (1).
ve sonra devam etti: Her bir vakti
Bir acele ile bitmez, belki dikkat ve ihtiyat-
la biter. Sonu olan acele yerine,
daha iyidir. ki Kazzi.z. gUnlk
kanaat etmeyip daha
iin sonunda elindekinden de Bunun gibi
sen de
o? ...
- Irak birinde vaktiy-
le bir Kazzaz Bu Kazzaz (2) bir an iin ol
. sun geri kalmaz, fakat yine
de daha ncekilerden fazla bir para
Kendisinin yapan bir dostu
Birgn onun evine gitti. Grd ki evi ni-
metlerle doludur. Giyecekleri ve ev ise
haddi yoktur. Kazzi.z grnce
d: c Ben ve beylere gidip onlara trl
dok.urum, Bu halla ise sadece
yn ve pamuk atar. Hal byle iken ben niin byle
fakirim, bu niin byle zengin?:. Ve dne .
evine gelip byiik
Bu kendisi byle iilglln ve g-
( 1) -mtmzile af fuat emin
giden kimse mutlaka oraya Ille acele etJMit Iateyen ter
eden k;msenin, etekleri do-
gibi bir anlama.
(2)- Dokuma ve isleme yapan bir esnaf
mensupianna verilen ad .. ,
191
ren sokuldu. sebebini
sordu. Adam, durumunu sonra de-
etti: Ey hatun; ben de karar verdim ki bu te
hirden bir yere g Belki sa
yerde daha ok bilinir ve
m artar. Hi olmazsa bundan sonraki mr-
mU refah iinde geireyim. Zaten hakimler ne de-
dlilil hareket etmedike dolunay haline ge-
lemez. ve sedeften belli
olmaz.:.
Bu senin ettiklerin kuru bir hayaldir.
herkesin Allah tayin eder. O nere-
Ye gidecek olsa Hi bir kimse ne
kadar abalarsa nail
olamaz. Sen nereye gidersen git, budur. En
iyisi olup saadetini bun-
da Zaten belki bilirsin: Belh
Edhem hazretleri11in
de bunun gzel bir Kazz&z: Bilmiyorum,
anlat. deyince
Belh Edhem hazretleri vak-
tiyle birgn ava gidip, bir yerde yeme-
oturdu. Tam yerken ki bir
geldi, sofradan kendine. gre bir kkma tek-
rar uarak gitti. bu .olaydan bir ibret der
si sezdi. An bir dibine
geldi. Orada gzleri kr bir sere
duyunca da
pal'.aya bld. Her birer
birer serenin verdi. tekrar uup yeni
192
aramaya gitti. Bunu gzleriyle gren
h:m Edhem hazretleri, Yce nelere kaadir
grerek, dnyadan bUtUn
kesti ve Allah'a yneldi. ey benim sevgili
cam; O herkesin- veren by}t yaban-
daki sereyi bile unutmaziten senin da ver
mez mi?
Ey hatunum; geri Te-
etmek gzel Fakat unutma ki.
makta da bir saadet senin
buna ermiyor. Bir arslan, o kadar kuvvetli
halde ise hi bir zaman yi
yecek bulamu. at da. menziline
sen ne dersen de, ben sefere niyet ettim.,.
Ve hatunu ile yola ol
du. Gide gide nihayet Orada
bir mddet biraz bir Bundan
sonra: c senelik bir rnrUm bile olsa.. bu
sonuna kadar rahat diye,.
rek tekrar Irak'a dnd. Yolda tehlike-
li bir geitte geceledi. Uyku rii-
iki gzel yzl ku'j grd. yere ka.
nup, birbirini gibi bribirlerine kim
Birisi: Ben bu ()3-liJ}-
ma ve teki de Ben de onun talihi ve
dediler. talihi devam et-
ti: Allah her kulunun verir.
azar azar, kimisininkini verir. kim
f'eler buna durmaya Mesela bu adam!
' bunca diye talihine
F: 13
193
nu Halbuki bak gr ... :. dedi. kesesiy-
le eline
- Ey diye Derhal Merih
biiminde eelilli bir adam peyda oldu. o-
nun omuzunu O anda de gzden kaybol-
dular. Ka.zziz bu ryadan
Bir de ne grsn? Gerkten de ya-
o kadar servet
yreyi
ama nafile. Bir Uzun uzun
ve kendisini Irak'-
ta ne cevap verecekti? aresiz yolundan vazgeti.
Yen:den dnd. Yeniden uzun _abalar
gsterip bir biriktirdi. YeniJen olan
Irak'a gitmek zere yola Yeniden yolda geeele-
mesi gerekti. Ve yeniden uyur uyumaz
grd. Yeniden gelen daha nceki
Talih aba niin bot
yere ille bir kazanmakta sordu-
. aba
cKusura bakma; diye izahatta bulundu. Bizim
karakterimiz de budur. ve ne
kada.r giderse gitsin, biz
Ve bize er ge mutlaka er-
d:rtriz. Bunu senin de olursa ne lli. Ol-
mazsa yine hergemizi kaybeder, fakat azmi
miZi yitirmeyiz.:.
Neyse Kazzi.z bir mddet sonra tekrar
ki yine ortadan Kendi kendi-
ne: gerekten olmu-
Daha fazla direnmek diyerek bu se-
fer Irak'a dnd. gelenleri
Ben sana daha nceden Ama
sen kulak vermedin. bu akal hikayesine ben-
z.edi. deyince bu hikayenin
nu sordu. Ve ona
c:Vaktiyle bir devesi uyuz .. Ne-
redeyse et haline lla edemiyece-
anlayan adam, devesini le kendi
haline terketti. Deve lde avare bir. de-
likteki bir gzetleyen bir akala De
veyi gren akal, kollamaktan vazgeip onun
Onun daha ken-
disini yemeyi olan akal, her ne
kadar ona nasihat edip: ne-
den ediyorsun? daha by-
ararken elindeki de kaybedebilirsin.:.
dediyse de teki: elimde daha elde
etmek varken, ben bir tenezzl et-
mem.> szleriyle deveyi izlenmekte direndi.
gn olarak deve nereye gitiyse
o da oralara gitti. Fakat sonunda
na eremeyip eli olarak dnd.
c:Grdn m?:. Aza kanaat iin
gn da kar yollu sitemler-
de bulundu.
bu bild.yesini de dinleyen Kazzb
ister istemez eze11 losmete boyun ...
. E?.et ey sen de bu nasih&tlem .uy ve
t gsterme.
cDerde bilirler ehl-i derdin h8.lini. beytini
syledikten sonra, cSenin byle dertlerin yok.
Huzur iindesin. Benim derdimle ilgilenmiyor, uzun
hikayeler Her gece yavan bir
sr szlerle beni Ben sana
sylyorum, sen bana dem vuru
seninle halim, halife ile l bede-
visinin haline benzecli. deyince, bu sefer tfitl ona
bunun bir sordu ve

-- Birgn bir l bedevisini halife Me'mun haz.
retlerine gelip dedi ki: c Ey emirii'l-m'minin; ben
haccetmeye niyet etti. lAkin bunun iin param yok.
Halife: Paran yoksa sana haccetmek farz
Niin bunun iin kendini zora ?:.. dedi
l bedevisi verdi: Ben, param yok-
tur diyetek hacca sz ederken sen
den nezaketle bir ihsanda
ise bana pal"a vermek yerine,
dan sz Me'mfin, bedevinin bu
dan Ona byk nimetlerde ve
bulundu ey tuti; ben de sana a-
re istiyorum. Een ise bana devenin
hikayelerini ve bin dereden su getiriyor-
sun. yle ki beni oraya gitmemek iin
syle: Yoksa benim
acla.ma gitmemi arzu etmiyor musun!
Tiiti, biraz sonra
cSbhinallah... Filozoflann Hakikat deme-
leri ne kadar Benim hikayelerim
Vit 'llaSihatlarun sana geldi Oyle ise de sana de-
rim Jti: Hemen bir dakika bile tehir etme-
den git. Onun beklemekten kara su-
-lar gzterine srmeler ek.
sen e yle. mi ki senin iin, bunca zamandll' .
hikAyeler ve mesellerin bilin-
bile amam. Bunlar seni ondan
mahnun etmek iin tarn aksine ona daha ya-
etmek iindi. Sen daha ok gensin.

ok geyler grp ibretler
birok Nice bin malla
ve askerle elde yolu ile
zmeye Bu hususta korkum budur
bir sonunda dooyaya rsVay olma-
Bir insan iyi kollarsa sonunda daima
Nitekim Karakulak hayvan da
bu yolla elinden
- bir teY o!... .
Tiiti, bu sefer biraz ve sitem 'et-
tikten sonra nihayet oldu:
- Vaktiyle gzel bir . yerde
bir arslan yurt Bu bir maymun
Kendisi bir yere za-
man yerini bu maymuna
vekil olarak, o Bir sefer yine oldu. Y o-
la arslan maymuna Ancak may-
mun bu sefer makama iyi gz kulak .
buraya gitmeye ve
Derken bir gelip bu .gzel mevkii
191
grd. ok kendisine yurt
niyetlendi. Neden sonra maymun
mu grnce: Ey Karakulak, dedi. Bu haddini
bilmezlik ve sutur ki gre uzat-
boyundan byk
budur ki dnyada herkes haddini bilmelidir.
Senin bu makam btn pa-
bulunan arslana aittir. Onun korkusundan,
yerine geip oturmak, kimse buralara bile
rayamaz. Bu ne bir pene
lmekten de mi korkmuyorsun ?:t
Karakulak cevap verdi: Ey maymun; dn-
yada ahmak sensin ki byle hu-
suslarda yere bir sr laf edersin. sa
hibinin arslan sana kim syledi.
babamdan miras Ister ars-
lan, ister gelsin. Bunlann hi birisini
buraya Beni sen ne ben ars-
landan korkacak kimse miyim? Ben sadece bir. ka-
rakulak O arslan ise ben de arslan parala-
anda bile arslan. ve kapo-
lan etinden bir yemek Senin arslan de-
o kpek hele bir gelsin., ger ona haddini
babadan kalma. millkne
tecavz etmeyi
Maymun, byle cesaretle
szlerden etkilendi. Dnp gitti.
si, aormadan edeme'di; bWm
iin buralarda .s-..,. QIDidl ania-
l,plf.
198
an nce yol ne dersin? Fakat
erkek karakulak cevap verdi : cKo:kma, belki de bu-
gerekten Onun olsa bile, ba-
yerde bir kazaya Geri dn-
meyebilir. J)nse bile yine bir hile ile elinden kurtul-
ml-k da En iyisi gnmz gn edip
keyfimize Allah kerimdir.
karakulak bunlara bir trl gelmedi.
Bir meselenin hile veya ile iyi bir sona
Uzun uzun Bu arada kurdun,
akala hile yapmak isterk:m neler
bunun bir ol-
rorunca karakulak Vaktiyle bir
kurt, bir inini boQ bulup ieri girdi. Niyeti
akal onu yemekti. Nitekim biraz
s:-nra akal geldi. Ancak ininin kendisinin-
kine. benzemeyen grd. dav-
ieri girmedi. Hatta Ey evim, ey
... :. diyerek seslendi. lerden cevap
ge
1
medi. a.kal devam etti : Ey evim; vaktiyle se-
nin1e benim aramda olurdu.
seni sen de ceva, ve
rirdin. sesjn sa<lan O ben de
ona seni terkeder ve kendime bir yer
bulurum.:.
btn bunlan . i!Jiten ve dinleyen kurt
bndi kendine: Ffer susanam akal J(i.der,
ben de kendisini a.vlayamam. Akla budur ki
1
mn yer'ne ben cevap cedi ve evin
YeriDe kelldisi seslendi. kur-
199
dun sesini duyan a.kal, iyzn
larda bir oban Gidip ona inCe bir kurdun bu
bildirdi. vban da zaten kurttan a!ma-
nk bu srsnden birka ko-
.. yunu ka-
bir gzel HilekAr kurt da a.kal
avlamak isterken kendisi hel&k olup gitti.
Kara.kulak. bu hikiyeyi dinledikten sonra, ken-
disiren akalla hi bir te yan-
dan kurt dedJkleri de ahmak bir yabani kpek-
ten bir sonra: eZa-
ten biraz szlerine kamp
&in seslenmezdi. bir bile yape.n elbette
onun da. Senin bu
ermez.:. diyerek bir de
Bunlar ieride byle ken. birden
ndan bir hay huy sesi duyuldu. Arslan dn-
btn teki hayvanlar da kendisini
Ya Maymun iee arslana,
sonuna kadar
du. Arslan: cBir ka.rakula.k bu kadar yapma-
. ya cesaret edemez. Yoksa senin birisi
.dedikten sonra biraz tercddijt edip yeni-
den cKimbilir; belki de bu ierideki benden
kuvvetli biri olabilir. Yoksa bylesine cesaret gs-
teremezdi.:. Ve ne olur ne olmaz bir
den evine girmeyi uygun Maymun ise: cEy
btn yeryznde
senden cesur, ve kuvvetli birinin olabi-
200
ki ben onun adi
bir karakulak gzlerimle grdm. .Ltfe-
dip ve hemen onun gelin.
yollu direndi. Ama a.rilan:. bir karakulakta
bu denli cesa.tet olamaz. Zira her ka
kereler penemill kahredtci gcn griip tecrbe
Ya bu byle biri ve ben
onunla sonunda. olursam
kimsenin yzne. namusum ayaklar
en iyisi ona grnmeden ve belli
etmeden buradan geliyor.
Arslanla maymun byle ine
ve geklini
ayak seslerini duyan
. geldi. Hadi buna
ne are !i Erkek Jw:akulak: cArslan
tam sen
feryat ettir. Ben sana bunlan
diye bana de ki:
biliyorsun eti yemeye anda
geri pek ok kaplan eti ama,
buniar ille, daba lezzetlidir, diye arslan eti istiyor-
lar, dedi. Nitekim aynen pyle Ka.-
syledilderine son cevap olarak: c: Peki daha
geen gn o kadar ok arslan eti bun-
lar ne oldu?:. diye sordu. cVar, yine bir ok
arslan de var. Fakat bu veledler ille de taze
a.rsla.n eti olsun diye dedi ve erkek
karakulak, dtpndan duyulsun diye yine yksek
sesle
201.
-. - Sustur Zaten sinirlerim ve fkem
bu gn son haddinde. Bana biraz nce, buralarda bir
Galiba bir yere
Herhalde ok gecikmeden geri dner. Hele
bugn veya bir d0nsn. ben bu veledlere en
tazesinden arslan eti yediririm. Bugnk hayat ars-
lan yerine buz gibi taptaze arslan ke-
yerlet ...
arslan da hi kalma-
Maymuna: Grdn m? Bu yle rasgele bir ka-
kuvvetli bir pos-
tu deldirmeden bir an nce terkedelim, de-
YW cradan ..
Fakat maymun Biraz ileride: Ey
niin getiri-
yorsunuz? Bu bir hayvan, hakir bir canavar-
Byle vehme hele ltfedip bir kere
visun ld m? yollu bin bir dil
d3kerek onun girip burnundan Netice-
de geri dndrp stne gtr-
d. Karakulak, grnce, bu maymunun
tekrar
ve Ben sana demedim mi? bu hak
iddia eden arslan geldi. Sana bir daha syleyim.
Onun olan bir maymun bu
benim dostum ve onun casusumdur. Bak,
zere hile ile buraya getirdi.
Dur bir hamlede onun da
hem kendimize hem taze kebab ha-
Tabii bu arada dostum maymunlin da
202
zerimde ona da. ihsanlard.a bu-
lunurum. dedi ..
Arslan, bu szlerini kendi
kendine: Hay yaramaz (1) maymun; 'beni hile ile
az daha ldrtecekti. O beni ldr-
meden ben onu yok edeyim de grsn. deyip hemen
maymunu Kendisi de olanca gcyle ora-
dan Karakulak bylece hile yoluyla kurtuldu.
Ondan sonra da orada zevk ve safa ile ...
ey benim de sana uzun
Ya hikayeler anlatmaktan budur ki sen
da yerde hileyi birgn
olur. Zira ondur, dokuzu- hiledir, de-
varsa bu kadar nasihat yeter.
Derhal evine zevk ve safana bak.:.
grd ki
saan olan: ufuktan
oktan felek denilen Ha-
o gece de murada eremedi. (SaVlflun biareler -
teye, n divan erteye) szlerini zihninden kim
bilir ka kere geirerek zor etti. Neyse
yine kaybolup yine TUtiye:
D:-st kimse grmeden hemen yare
gideyim mi? diye sorunca heriki: Elbette hemen
git. byle vesteselerle geirme. Ne
ler: ok, sz, mr asla bir
(1) Yaramaz sz bugn olduka
tir. Kkler iin de bykter idn de biraz .sempati ta-
zamana kadar bu kelime karaktersiz, fitne, kt
ve hain .. ,.
203
daha geriye geimez. Niin vakit kaybediyorsun!
dek nasihatlan unutma ve
fazla da korkak olma. Zira hakimler: c:Bir
de drt ekinmelidir: Gazab, yalan, acele
ihmal.:. Ancak ok acele etmek de pek
Btn mesele tam
Nitekim Pelenferib hatun, ok
iin kendisini pelengin. yani kurtar-

-. olm U o
- Eskiden yara.maz huylu bir ada-
grgl bir lsmine Pelengfe-
rib derlerdi. Adam dver ve eziyet
ederdi. Birgtin yme pek fazla dvdtl. Nihayet
tahamml edemedi. iki bir gece
evden Gide gide yle bir yabana. vair-
ki oraya devler ve gulyabaniler bile
lar ki bitdem nlerine bir
pars niyeti ocuklan-
lokma yomekti. zihninden ge-
irdi: bir i8insis evinden
bunlar gelir.:. ve buradan kur-
tulursa bir daha. yero:n ettl Kaplan
Fakat Allah'm ile,
parsa. bir hile ne ili, tutmazsa za-
ten diye dfDd. Sonra da
kamaktan ve ona ise, parsa
yksek sesle
c: Ey pars; geri dur aee:le etme. S&D<t. bir ift
szm var, dinle. Sonunda. olsa elindeyim. ne
halin varsa gr.;, de.&. Para. bu szlerine pr-
orada durdu. Ne sordu.
Ben, fU ytlon41Jd kydeDim Bu ky hal
bir :musallat ok
mahlUkt\u' . fla:k birikip aralannda
karar verdiler: :ffiw kur'a ekelim, kime duter-
se onu yel,'fl verelim.:. Bu sefer kur'a
benimle iki k\1k. oflllm& <liiet. Ancak sen de nala-
umarak Seni eli gndermek bi-
lAkin nafa-
vermq de olmaz. Adalet budur ki eyla-
biri ile sen yiyesin. Ka-
lam da arslan ...
b\1 14t:J.eri. pars, arslan kork
. tu. te yanda.n <k onua de-
di: Ey ha.tun; mrvvete hayran ve
hi bir bunu
bile .atlamak iin kendini feda edi-
yorsun. drstsn. Ben sana
tlk Bunun zerine bir hi-
kaye sYledi, pars da iste-
di ve (Parstan kaan, kurtulan
na) Abbasi halifelerinin
biri de ibni (1) iJi.
Birgn b.ir o byk ve ada.letli hali-

(l) bu eser ilmi bit nitelik ama.
biz yine de lm,radaki bir dzeltelim: Omer ibni Ab-
dlaziz, bir Emevi halifesidir. Bunun
olaylar aynen uygundur. mer'in kendisini ze
hirleyen tarihlerce
leye zehir verdi. mer, lmden nce genci
niin kendisini sordu. da
YU syleyerek: Filanca bana byk pa-
ralar vaadettiler. Buna ki
verdi. Bunun zerine halife: Be-
nim imkan yoktur.
iin sana byk ihsanlarda bu-
lunurdum. Bu arada geecek kimse elbette seni l-
drtecektir. Onun iin kurtar. dedi ve
serveti de ona verdi. .. >
Hikayesini bitiren parsa yneldi:
olsa ha sen ha arslan. de
benim iin bir var: V-
cudumun ile birini yedikten sonra
asla buralarda durma. Zira benim bir byc
.. geleni gelip bura-
verir, sen de bu arada mahvolursun. Za-
ten arslan szyle tereddde pars, bun-
dan sonra oradan akla uygun ter-
kedip gitti. Bir tilki dostu yolda ona
Tilki fu.ntl gr,nce .nedenini sor-
du. O da biteni Buna tilki: Ah-
bu .kadar olur. Sen kuvvetlisin ama yok.
Behey ahmak; kadar hiledir.
Geri bizim tilkidir ama hilede bizden
daha yerlerde tuzak kurup
bizi tutup postumuzu giyerler. Bu da:, bir insan
olarak, seni mkemmel Hi
olan biri byle nefis bit: terkeder de gider mi?
Gel Seninle geri dnelim. Belki
sayende bana da biraz yiyecek eyler diyerek
onu Pars: Ya byc gelip or-
yakarsa haltmiz .nice olur? Sen abuk-
sun. Beni Ben daha
gvdeli -senin ka<lar kaamam. ki
o bir de oldu.
sznde durmak . Gel bu vazgee-
um.
Fakat tilki etti. sznn yalan ol-
gerek olursa nce kendisini par-
ileri. srdkten. sonra: Benim
kendi yle gidelim. abuk kur-
tulmak istersem, sana buna mu-
vaffak olamam... yollu telkinlerde bulundu. Bunun
zerine tilki ve yeniden ye-
re dndler.
Kamak gre,
verdi. Kendisi de b:t stne
Pars ile tilki gelince feryada
cEy h&yvan; seninle bir
me Bunun iin sana Niin nasihati-
mi kendini byle Bak
daha verdi. Sadece
by ile edecektir. Sana son sz.: Daha vakit
bununla da Tilki girip de seni
varken,
resine bak ... ,
Bu szleri duyan pars yle bir
k: kurtarmak iin ok gibi O byle ko-
olan tilki de ar-
207
.
her bir yerde kahyordu. on-
lar kadar acele et
medi. Bu bilesi sayesinde de penesinden
kurtulup iki ile birlikte yolunu tut-
tu...
Evet, ey ini ki sen de
aceleci olabilirsin, fakat zinhar acele etme. Zira
yolunda acele S:.iylediklerimi din-
leyip, riayet et. Bylelikle hem na
ll olursun, hem de Hoca s&id'in haberi
olmaz. Kimseden zarar grmeden zevkini ve
olutsun. cevap verdi: <ny
benim vefakir bana her ne nasihat etinse
hepsini yeri-
ne getiririm. Lildn bir zihnimi Ge-
soy soptan Onu tecrbe iin
misaller mU.Sikiyi de ele bu mu-
siki bana zor grnyor. ki ben bun-
lan derken meeeleyi Acaba
bunun daha kolay bir usul, yolu yok mu
dur?:.
Ey bir soyunu an-
mak kadar kolay bir yol yoktur. Bu hususta da
hileler gereklidir. Ancak sen bu hileleri
bunu da git.
E:bette huyu ve ve
da belli. olur. Nitekim akal, bir seferinde ta-
vusluk sonunda rezil rsvay

- ok merak ettim, bu
- Bir zamanlar bir akal,
bir yerde vatan olup el ayak
ve ora-
larda kemikler ve doyu-
rurdu. Birgn bir seferinde yine byle do-
bir bulup iine girdi.
Yiyecek bulmak midiyle.
boya kpnn Bin beli\. ile
kurtuldu. Ama hemen onun bir
kpe Oradan kurtuldu, bir
akal dllindan
kadar kp Bin bir
renge bulunarak acayip bir biim Bundan sonra
gren teki hayvanlar, gzlerine
yorlar, bunun ne bir kestiremi-
yerek Bu . sonunda ona
byk bir dn\it.
aka.l ki btn teki hayvanlar ken-
di:::.ini Bundan gurur duydu.. Ken-
disine kim ve ney soranlara: Bana sekin
ler sekini tavus derler. yollu cevap vermeye
byle hayvanlarla, kendi
ile bile kesti. Kibirinden geilmez oldu.
sonunda, teki btn hayvanlar ona. kendileri-
. ne Hakim tayin ettiler. Btn ona sordurur
oldular. Yap yapma
Bu arada akal; nevinden
en kendisine hizmetkar ve
olarak seti. Ne var ki btn bu olanlara
teki hayvacnlar, hali. onun ne merak edip
F: 14
geri Bilhassa arslan
soyu, ellerinden giden tr zgUn-
dler. Bu yeni hkmdann soyunu dur-
makta idiler.
Bylece bir zaman geti. Bir gece akal yine
ve teki hayvanlar
emrini Tam o esnada bir iine
bir sr girdi ve eski adetleri
ulumaya koyuldular.
bu seslerini duyan akal, bir an iin bu-
lundu. Yerini, grevini unutup onlar gibi ses-
lerle ulumaya ylesine candan ve yrekten
ki sesi bir anda btn o evreyi
Neticede olanlar da oldu. Sesine toplanan btn te-
kine hayvanlar ve .zellikle arslan1ar, bunun stn-
deki bin bir rengin geici bu-
aniayarak zere dakika
iinde kend;sini :9ara ettiler. Tahta da,
olan, !l.r'".lan yeniden ...
Szlerini buraya kadar getiren sustu. Biraz
sonra yeniden c edi: Ey
her mutlaka nnde sonunda geri dner.
zerindeki elbette geicidir. Buna
benzer bir hikaye daha anda geldi Diler-
sen ...
- Merak ettim, o? ..
- Vaktiyle bir bezirgan ok zen-
Ama ronunda, bilinmedik bir sebepten,
geti ve habbcye muhta hale ge!di. yer-
yznde sadece bir ba.;:ka
210
O da. zebun dfp meca.lsiz Birgn bu
diyerek
onu iin Ne var ki
o kadar ve ki hayvan-
lar kendisini bir lokmada bitirebilirlerdi. Bundan ko-
rumak iin evindeki eski bir arslan postunu onun
stne rtt. Dehleyip srd.
o gren btn teki hayvan-
lar, daha uzaktan kamaya
wlar. Bylece serbest ve rahat kalan rahata yi-
yip ierek semirdi. Birgn yine byle bir
bostana ieriye girdi. ilk
grdklerinde arslan zannedip korkarak hepsi bir-
den de orada ye-
yemeye koyuldu. Yine bu bahen:n
birka gemekte idi.
zerine, bizim arslan postlu de
kilde Bu bed sesi duyan arslan
postunun der-
hal indiler. stndeki arslan
postunu kendisini sudan gelinceye kadar
dvdler. Sonra da semer vurup yke
tutar ...
ey her bi-
raz da iyzn meydana koyar. Een de Eev-
g:m iyzn istersen hi
geciktirmeden ona . szleri dik
katle dinle ve iyzn de bylelikle anla.
hemen o Grd
ki Yine
211
bin bir milinetle etti. TU.Unin o
da yine olduka bozuk dzen geldi. Ve yine

- Benim adur ki senin szlerinde
sadakat gze ama, hareketin szlerine uy-
Yoksa beni byle sevdi-
bana danltmak Zira sen bir taraf-.
tan durmadan ve namustan sz etmektesin.
ise olan kimseyi ve namustan n-
k ve namussuzluktur. Sen
beni, beni korkar
sun? bundan sonra. senin szlerine asla kulak
Var sen de yap ... yollu bir
hayli sitemlerde bulundu. Bunun zerine ti'itt ce
verdi:
- Ey sana ne oldu? Yoksa ben'm
szlerim sana hep geliyor? Bu dnyada U
ki sahibini zelil eder: B:rincisi
getirir: kendisini bU yUk grmektir,
getirir. ncs ise
getirir. Sen bana gazab eyliyorsun; ancak so-
nunda Zira ben senin ger.ek kulu
num. Senin kendimi candan gnlC.en ada-
ki Mahmure Ayas'a
ise sen de Selime, Salim'e
ise sen de yle ...
- bunlar?
- nakledilir ki vaktiyle Sistan
bir O da
veziri bulunuyordu. Birinci vezirin Mahmure
212'
ve ikinci vezirin Ayas bir
Her iki baba da bir araya gelip ve bir-
birleri sz ocuk da mek
tepte okumakta idiler. Geri ilim okur-
ama, lAkin z:nllerinde Leylil. ile Mecnun qcr-
sini szfn birbirlerini
candan ve yrekten sevmekte idiler. Neyse zaman
geti, her ikisi de byildfiler. Ayas, gen bir delikan-
. ve Mahrume de tam gelinlik oldu. Birinci ve-
zirle ikinci vezir bunun zerine yine verip:
Onlan birbirine
diyerek dernek
Fakat bu nc vezirin ha-
tunu vefat eyledi!. Bu vezir de bundan biraz sonra pa-
geldi: dlatunumun lm ile Evi-
mi ekip evirecek bir kimem ycktur.
niyu ederim ki ferman buyursun, byk . vezir,
Mahmure'yi bana versin. Bylelikle :t.em ahvalim
dzelir, hem de devlet
rinde daha olurum. dedi.
grd o saat birinci veziri Mahmure'yi
nc vezire vermesini ferman buyurdu.
Birinci vezir olmaz demeye, szldr demeye
kendinde mecal emrini
etti. Bir mbarek vakti ip karar ver-
diler. Ancak derlll .Ayas bu duyunca ve
kederden lecek hale geldi. Gece gun,::z
Bu Salim kendin-
den kk bir O da nc vozirin
Selime candan ve yiirekten
213
Bu iki bir araya gelip
koyuldular. Ayas dedi: Ey birader; lesiye
Mahmure'yi kk vezir gre
ben buralarda duramam. En iyisi yerimi yur-
dumu terketmektir. grmekten ise
bir yana gitmek yeydir. Yani iki yol var:
Ya buradan ya da Ne
var ki buralardan nce Mahmure'yi dn-
ya gzyle bir olsun <1aha grmek isterim. sa-
lim de verdi :
gerekten de deli divane
eder. takat tahamml Benim hali-
mi de sen biliyorsun. O senin alacak olan
nc vezirin Selime'ye da beni
viyor. sen buradan uzakla:Jmak g-
re elbette ben de bir.ikte gelmeliyim. Ne
takdiri byle Ukin makul bu-
dur ki acele etmeyelim. f.:.en dJ mt:mkn mertebe ta
et. Hele ki vezirin gveyi geceye
kadar daha vakit Alimler ve h:tkimler: Ge-
celer gebedir da. bir s-
z Gelin ata bindi, ya nasib dedi derler. Ge-
celerin ertCEi gn ne sabahlar
olabilir. Grelim ltfu orta
ya
Ey kardelm; geri sylediklerin sona
kadar teselli vericidir. Ama bir ki, onu
arzu ve emir o im
kan var E.en ne d3rsen de, bu derd'n
yoktur. Benim iin tek yol bir kerecik Mahmure'nin
214
yzn grp Bylelikle onun bana
olan meyil ve muhabbetinin yerinde olup
da Bundan sonra ise lsem bile gam ye-
. mem.
cBirader, bu dediklerini kolay-
Bilirsin eski bir &det Zifaf gecesi gveyi
zaman gelini tek
Resan nede'nin tarafa
crada iki rekAt namaz
ve ile mutlu olmak dua eder. bun-
dan mnasip vakit olmaz. Sen nceden gidip trbe-
nin bir gizlenirsin. Mabmure
kendisiyle Bu Allah ne
gsterir? Ne gsterirse ona da razi oluruz. Ayas
1
bu .
teklifi kabul etti. Zifaf gecesin:n gndznden iki
gidip trbede giz
1
endiler. te yandan kk
vezir gelin adete uyarak, gelinin
izin verdi. Gelin. trbeye geldi.
Trbeye ol hiir (hurl gibi
indi stne nlir.
beyti misali sanki Mahrume tek
ieri girip iki rekat namaz Ellerini kal-
Ey alemierin Yakub'a Yu-
suf'u sensin. Halil peygambere
Nemrud'un bir glistana dndren sensin.
Adem'i Havya'ya, Yusuf'u Zleyha'ya irgrEm
tiren) yine sensin. O senin sevgilin olan peygamberin
yz suyu hrmetine beni bu vezirin kur-
tar; dan Ayas'a n asi b eyler. bu-
215
nu yapmasan hemen bu sa.atta al. .. diyerek
zari zari
te yandan. bir ve
yen sevgilisinin bu sevgi dolu szlerini

Dane-i hiJine bak
Nice idem! (1).
dereesine hemen . o saat yerden
kendisini Mabmure'ye gsterdi. tki aresiz sevgili
birbirlerine o kadar dua ve niyaz
ettiler ki imkAn yok. Nihayet kendine
gelen Ma.bmure dedi: Ey Ayas; bu
neticeye va.rmaz. En iyisi bir Ayo.s
bu dertten lmd& n aresi olm-
syleyince, te yandan Sllim
kabul . ederseniz ben bu derde bir are
budur ki Mabmure,
bulunan btn o elmas ve mcevherli giyecekleri
yerine ben'mkileri giyinsin. Ben de onunkileri-
ni giy-eyim. Gelin girip kendisini braya ge-
tiren adamlarla birlikte vezirin gelin
girey::m. zr babane ederek bir iki gn ve-
ziri bana olmaktan uzak tutayun. Bu arada
sizler de taraftaki Geylan
Ben bir hile ile onun elinden kurtulursam
size Kurtulamazsam olmazsa sizi
( 1) Cennet gibi

ben tanesi o kadar g-
ze: ki, Al!ah i:n syle, bir insan bu grp
tahamml
216
..
olurum. Hem benim, vezirin sa
glrmemin bir da Bylelikle
onun Selime'yi olurum. Zaten onu gr
dkten lsem de gam yemem.:.
Mahmure ve Ayas bu szleri bulup kabul
ettiler. Mahmure, i.istndekileri Sl-
lim'e giydirdi. Si.lim ok gen ve gzel bir insan ol-
onun bu elbiseler iinde farkedilmesi ko-
lay !la.bmure'yi trbeye getiren
adamlar, bir bile olmadan onu
saraya gtrdler. vezirin zifaf gir-
di. gc olan vezir, kendisine
istedike o .her bir bahane ile kendisinden
Nihayet bu itilenrnekten usanan
vezir, Selime'yi gelinin halini ona
bu gelini kendi ve na
sihat ederek :yula getirmesini rica eyledi. Se
lime, S&lim'i kendi gtrdl. Netice ola-
rak g5kteki ayla. Satrn burta
oldu. nce gelini sahici zanneden Selime,
ona nasihat etmeye bir de grd ki bu
kimse erkektir ve bizzat sevgili Silim'-
dir .. Bunu farkeder etmez hemen, b!r glge gibi, o-
nun yzn gzn yerlere sre-
rek Allah'a sonsuz hamdler ve senilar eyledi.

c:Ey gzellik burcunun ben seni gklerde
ararken buldum. Ey benim gzmn nuru
ve gnlmn bu hal oldu anlatsana!
Bunun zerine Si.lim, sonuna kadar
21T
biteni sevgilisine .. Selime de: c Benim dnya-
da tek sana Nitekim
ltfu ile bu Gel biz de
onlara drdmz birlikte yola revan ola-
dedi. Bir yolunu bulup saraydan Seli-
me, saraydaki mcevherleri de beraberine
Resan trbesine geldiler.
Orada hala beklemekte olan Mahmure ile Ayas'a ka-
Drd de birlikte yola koyuldula.r .
. Sabaha bir }-ere ki, SistAn
hkm oralara kadar Bura
da Ayas Mahmure ile, Salim de Selime
ile evlendiler. Ellerindeki paraya tah
vii edip ticarete ve iki de lnceye
kadar burada mutlu, bir hayat srdler ...
ey benim de senin
byle rahat bir murad,a ermndir. Ne var ki
bu 'iin hem sevenin, hem de sevilenin - AyM
ile Mahmure ve S8.1im ile Selime gibi - tedbir-
li olmalan yoksa iftlerden biri ahmak
olu sa hi bir olumlu net:ce elc!e. edilern:)Z. Ahmak
bir kimseyle yapmak,
yapmak bile tehlikelidir. Zira dost,
gkten dgen bir kayaya benzer.
bunun iin midir ki dosttan ise,
daha iyidir.
dinleyince . ve
Ey henim beni se-
yeni yeni anlamaya Bana sa-
218
yeni yeni Ltfet de
diye kadar sana sitemleri nk
yznden kendimi ok oldu, Ken-
dizine iin can
yoksa ahmak hal&

Ey bir kimsenin nu slunak
tecrbe etmenin oktur .. Hatta
bu hususta de biliyorum. Bununla ben de
birt.ok kim:eyi tecrbe
- Merak ettim, o? ...
Vaktiyle Kabil bir
bezirgan ve bunun da Zhre bir var-
ki bu tarif etmek dilin ve tarifin
cidden idi. en drdne benzeyen bu
yeryznde bir beroeri daha yoktu. Memleketin
ileri gelenlerinden hemen herkes bu
di. Ancak ve tam kamil ol-
mayan bir kimseye ben veremem. diy-e tuttur-
Gel zaman git zaman durum btn lkede

Bu arada bir lkede tane gen delikan-
Dilnvaz, ve Tlren-
(1). Her <le dnyada ve ferasette tek
iddia ederlerdi. Nihayet bunlar da bezir-
tali b oldular. Bezirgan bunlardan
le dedi: Benim ve ferasetim o derecededir ki
ne .gibi hnerleri sordu .. Dilnvaz
(1) Gnl at ok
219
yeryznn neresinde ne gibi bir olay olsa o an ...
da onu haber Bilinmeyen geyleri de sezerim.
hatta birinin geenleri anlanm.:.
dedi: c&n ilminde tek
MeselA at bir JJeY meydana getiri-
ki bir adam bunun ii.Rrine bir
yolu bir gnde alabilir.:..
'Iirendaz da kendisini cBen,. ok
atmak o kadar mahir!m kj bir ok
luti etmez ve mutl.ab bulur.
her n de dinleyen bezirgtn.: cO
halde birka giin mhlet verin, dedi.
(1) Bunun sonunda. karar wrip
ise ona nk her -
de hnerleriniz yle yabana teYler de-
..
. Durum byJe giderken, hik:meti. bir ge-
ce aDSJZm kayboldu. Ertesi gn b
yreyi, evreyi fakat
izine eserine Niyahet bulmak-
tan midini kesince o deJikanhya gidip: cEy
ler; hepitrlz biinerde tek i!dia ettiniz.
te bunu tam dn gece
evden kayboldu. ki olan Zbre
gibi gb"klerin ekildi. riea ediyo-
(1) Eskiden, bir sonunu tayin etmek iin ab.
dest niyet edilir ve sonra vvbya yabhrdt. Riic
yada grl.en o:ava gre vorvm karar ven1irdi. Buna
istihareye denfirdi.
rum: Marifetlerinizi gsteriniz, nerede ol
bana bildiriniz.
Bezirgandan bu haberi iliten genler ilk anda
biraz Nihayet ilk
olarak Dilnvaz: Ben biraz diyerek ba-
iine Biraz sonra
np: Zhre'yi perller falana adada,
ok bir zindana. kendisinin bu-
yere
dedi. Sonra Sadece benim
binecek bir kimse o adaya varabilir, ama
Zlihre'yi elde edebilir mi Ve niha-
yet son sz Tirendaz syledi: cSiz o hayvam meY
dana getirip bana verin, ben binerek adaya gider,
getiriliin . .-. gibi Tir-
endaz, ata binerek o adaya Bir
sr cenk ve ok edi!l sonunda deve galip
geldi. Zhre'yi onun elinden getirdi. Ama
grlt bundan sonra gen
koptu. Her birisi benim iddiasiyle
kavgaya koyuldular ...
hikayesini birden burada kesti . ve
cEy dur Sen bu
hikayeyi adama anlat. o bunlardan
hangisini grecek? diye sordu.
cDa.ha nce sen syle hangisi daha
dedi. Bunun zerine tuti: Ben sana bu hika-
yeyi bir hikaye aaha geldi.
onu da. anlata:y"lm da ikisinin de neticesini
221
birden Ne dersin? Sonra sen de
gence buna gre sual
- Peki o hikaye
Vaktiyle Hind
birinin lkesinin yerlerini gezer ve pek
Ok garip grrken bir seferinde bir putha-
. nenin iinde benzerine rastlanmaz bir gen
gru. Bu grp de mmkn de-
Nitekim o da yle oldu. y
lesine tutuldu ki kendi kendine: c bu bana
nasib olursa kendimi bu puthanenin iinde kurban
ederim. yollu adak Puthane grevlilerinden
biri c-na bu Kandahar . birinin
syledi. Bundan sonra sa-
dnen cBaba; bu bana al-
mazsan kendimi ldrrm. dedi. aresiz kalan ba-
ba, olan Kandahar birok de-
hediyeler gnderip istetti. Kan-
dahar da kabul eyledi ve
deye verdi.
nail oldu. Yani Kandahar pa-
alarak kendi lkesine yola ko-
. yuldu. Yolda yine o pathaneye
puthaneyi bir daha seyretmek istedi. Hiz-
metinde asla bir rabibi
Bu rahip zamancla. onun ne<[mi idi. Bununla
birlikte ieri girdiklerinde daha nce
Yerine getirmek iin byk putun
dibine Puta
222
Ahdime durup bu yolda. edtm fedA;
Can verip ahdine etmez, merd olan sehv hata (1)
ded:kten sonra gtrp vcudundan
hikmeti bu nedimi olan brah-
man rahibi, puthanenin bir yerinde i bAdetle
bitirip
de kana grnce git-
ti. Kendi kendine: ben ken-
di kendini hird, desem inanmaz. Herkes C.e, rahip
tamah edip ldrd, derler. ya
ya beni mutlaka ldrr. Bu-
nu bir yana Bunca yedi-
lmnden sonra dnya bana ha-
GnC:e bin kere lmektense bir kere lmek
daha iyidir. deyip kesin o da v-
cudundan te yandan, da put-
hanenin iine girdi. Gezine putun
kadar hem hem de nedi-
mi olan rabibi al kanlar iinde
ayn grnce, bu manzaraya o da Tam
kentlisini ycelerden bir ses geldi:
Ey temiz gen temiz kabul
Sen de bu iki eskisi gibi gvde-
lerinin zerine getir ve ve iin
dua et. Yce umulur ki, yeniden can-

(1) yemine ve sze kalarak
vermeliyim. Merd olan bir kimse. verir ama, ver
szden geri dnmez. gibi bir anlama.
223
Bir sesi iiten }Qz aynen denilenleri Is-
lam dinine girip eyledi. Biraz sonra her iki
l de yeniden hayata kavugtular. Ne var ki;
ve rahi-
be, rahibin da vcuduna
tu. bunlar sonra ba-
gvdesi iinden gvde
byk meydana geldi ...
TU.ti, sz buraya getirdikten sonra yine
dnd: Ey sen syle ba-
olan mi, yoksa bedeni
olan mi. vermek gerekir?:.
- Ben imtihan etmek iin bu-
nun da senden isterim.
- O halde ben fikriini belirteyim: hikAyede
ok atan gence vermek olur kanaatinde-
yim. iin ki Dilnvaz bildi. yerini
tayin etti ama, bu yolda can vermeyi Tirenda.z g-
ze tkinci hikaye ye gelince: ba-
tarafa verilmelidir. Zira beden sa-
dece kucaklama ve Ama. btn
bedenin ve yneticisi Yani
beden binilecek bir hayva.nsa., ona binen
kimsedir. sen de bunu byle bilerek
beyzadeyi imtihan et. cevap verir:::e ne ala ...
Her ne ise nerede ise sabah olmak Hemen
d urma giderek m er ...
bir de grd ki
zaten oktan sabah Murad yi-
ne ertesi geceye Gece gen
yeniden kafesinin geldi: Kesin bir
kararla: Ey tuti; hi vakit kaybetmeden
m'n gitmek niyetindeyim. Ben;m
yeter. Bari onu daha fazla
iksirini ona sunarak
kendisini de beni de mutlu BeyZadenin
bana bir hi yoktur.
Ama ceearet iin halimi scrup sual
memir.\tir. yle bir erdirmek en b-
yk bu yolda daha
syledi. TO.ti dinledikten sonra: Sy-
lediklerinin hepsi yerden dek Abdi
ne vefa gerekten vebal LAk:n ab
dime vefa edeyim.derken rek de acele etme. :nk:U
hakimler ne . olur:
nce kanaat ki zenginlik getirir. Sonra zahmete kat-
lanmak ki rahat getirir. temiz kalbii olmak ki
murada erdirir. O halde sen de
mak iin biraz ve ol ki hem
hem da zevcin Hoca Said elden gitmeye.
Nitekim Babil hem dostunu elde et-
ti, hem de .birok mala ve mlke nail olup
onunla . .
- bu
- Eski zamanlarda bir Brehmen
!:.mine Ga
1
atnCma derlerdi. Son derece g%el
bir kimse idi. teki gzellere gre gece
iindeki aya ben:-erci. her gren ken
olurdu. Bu gen adam yznden
olup her gn .bir lke-
'F: 15
22.'5
\
de, bir Nihayet birgn Babil
de geldi. suyundan ga-
yet Bir mddet iin orada Gn-
lerderi b.:.rgn gez!nirken bir
bahe grp girJi. evresini seyir ve
koyuldu. Me o gUn . Babil da (:
Her ikisi de etrafianna
larken gz:eri birbirine
yzn gcrr grmez candan ve ytekten, ona vunl-
du te yandan o gibi grr gr-
mek kendisi de bin canla olup git-
ti. Sabra mecali ah ederek, inleyerek
eden
Bir keb derbe dil-i zir,
DerJ. ki aresi
Nail-i mahz hayal;
Bir dahi grmesi Ununid-i muW.. (1)
diye Babil dnd.
de byle muhabbet ve sihir stad bir ka-
Babil ohlum byclerle dolu
halde cnun zerine bir yoktu. Gen
adam bu gidip derdini istedi. An-
cak birJen s<.iyleyemedi. Birka ay hizmet
etti. Galatnma byle hizmette birgn
ona sordu: Ey huyu kadar yz de, yz kadar hu-
( 1) lnleyen yle bir un m az derde ki bu
derdin son d<.>rece g.;tr. O sevgilinin mec
!ir ine bir hayal ve yzn ise
bir mittir.
226'
yu da gzel melek ehreli delikanh; elbette bir mu-
ki e-:-
kinme, derdini syle de seni erdireyim.:.
Sihirci bu ltufkir Ezleri Galat-
nma, o Pa-
syledi. Bunun iiZeri-
ne k::.dm onu teselli etti: Sbhi.nallah; hi bu ka""
c ar basit bir iin insan Ben
dum ki benden yahut cevahir madeni ar-.
zu etmektesin. Bu da bir i:midir ki? lki bir-
. birine benim iin, su imekten daha
dedi _ve sonra kk
bir mhr koydu. Gen .
adam o anda ok gzel bir girdi. Bundan
sonra cadi sihirbaz, yanma kendi
de bir erkek brchmen girdi.
huzuruna geldi. Ve
benim dnyada bir Bu da ge-
lin:mdir. ne denir? bir
gece iinde eVinden kayboldu. Bu kadar
asla ve
onu aramak iin g:diyorum. Gelinimi be-
rcber gtrijrsem bana ayak olur; burada
. akacak emin bir yerim de senin yce
getirdim. Ben dnnceye kadar harem dai-
:cn2e si2;e hizmet etsin. dedi.
Babil bu kendi
d n b:ri :X!erek onun kabul eyledi. Ga-
: ... i'n harem dairesine gt-
rp kendi eliyle teslim etti: Ona iyi
227
istedi. Zira brehmen diye kafirlerin papazlanna
lerdi (1). Bundan bile onlara b
yk gsterirlerdi. bylece Galatn-
ma ile sevgilisi olan bir araya gelip
Ancak
Ancak emiren uyarak yemesine imesine
son derece dikkat ediyor, bir saat ay-
c
Aradan bir zaman geti. Galatnma
Kendisini hastahaneye Birgn
onu orada ziyaret etti. clt
grnce: Efendim; neyiniz var ki byle gnd.n
gne eriyorstinuz? Bir varsa ltfedin, en
kulunuza syleyin .. diye sonsuz niyaziarda bulundu.
Galatnma yine durumu belli etmemek istedi. Fakat
zerine ba are bu-
biteni sonuna kadar anlat-
madan Ha bahede bir g:m gr-
onu grsen ? diy3 sordu.
yrekten bir ah ekip :
Gzlerimden ger ol
. Shu:den baya!i gitmek muhti.l.
Pertev-i hil.sn gzmde, h<'m ha:vili dil"edir.
Ol periyt grmeyflli geri olda sal (2)
(!} Brehmen. Br dininin rahiplerine veri'en ad

(2) !!zel yz gzlerimden kavbo'sa bile gnlm-
hi" bir sekilde Cnk' orava G-
hayali ise P."nlmdedir Awa ne
ki o peri kadar gzeli grmeyeli aylar
tur.
228
diyerek Galatnma. mh
r Bir anda eski dGnnce
onu derbal boynuna Bundan son-
ra Galatnma, sonuna kadar Szn
bundan sonra iki sevgili bulduka ve
gzlerden uzak birbirleriyle
lk sohbetleri etmeye Fakat :
Bi felek verir,
eevr eylese am&. verir,
dedikleri gibi, bu iki sevgilinin de saaletlerinin sonu
ge!di. ki gnlemen birgn
gen grnce g-
nl kutu elinden gidip kendinaan geti. gittik--
e buldu. Ve Mec-
nun gibi . vuruldu... halini
bildil"diler. da onu dereinin ne
sordu. saklamayarak i'ndeki ba-
ve s<Szlerini bu bana almazsan
mutlak:a derdirnden lrm, yollu szlerle
derin Kendi kendine: c:Bu
bana emanettir. cnu kendi alsam,
emanete hiyanet olurum. Almasam lecek. En
iyisi cna. diye Ve Galat-

Gala.tnma, birka zaman iin zevki
ve
verdi:
- c:Ben . siz saadetJu klesiyim,
cariyesiyim. Sizler beni kabul ettikten sonra ben el-
229
bette reddedemem. Ancak olan brehmen
beni siz emanet arama-
ya gitti. kocam hayatta ise bir iki
olamaz. Yok hayatta evlenmek be-
nim de minnettir.:.
bu szlerini ok
di. Ne var ki da tahamml
hale geliyordu. Bu er
yine Galatnma'ya: senin
ilivane oldu Hele ki olup olma-
da malum Belki vefat seni ba-
na emanet brehmen ona (Za-
ruretler, giderir) deriz.
da ki merhamet edip bizden
olmaz. ki olmasa bile ben
iin her eyi bu mutlaka ol-
yollu haber gnderdi. Galatniima
gn mhlet istedi. Kendisine gn mh-
let verildi. O da dun::mu sevgilisi olan
bunun hemen buradan
fikrini ileri srd. Nitekim akQam olun-
ca birlikte hemen evine geldiler.
bu sefer mhr koydu ve
verdi : gibi bu mhr
alan kim:::e, ice erkek, crk::k ke grnr.
birlikte ik'niz de gndz iki erkek arka-
gibi gezi:.' mhr
iki sevgili olarak zevk ve ba-

Onun gibi zevk ve safala-
230
nnda oldular. Biz gelelim saraya. gen ka-
kendi her
Fakat ne ne de Galat-
iz eser Olana bitene zlen
bir taraftanda: emanete hiyanet et-
mek iin bu fel.ket geldi. ste-
lik da elden gitti. diyerek meyus oldu ve ara
maktan vazgeti.
ile sevgilisi nice zaman birbirinden
murat murat verdiler. Ama tkenince
Para iin gam ekmeyin.
Elinizde bittike bana bildirin. Size bir definenin
da verebilirim ama te yanda da
kurtarmak isterim. Sonra
dJ. brehmen sokarak
gitti. Ona kccas:m buldum ve
getirdim. bana verin. dedi. ve
aresiz kalan aredz dedi: Senin ba-
na emanet bir benim birlik-
te saraydan kayboldu. ok nereye gittikleri-
ni verdi. Bunu i;;itEm bir-
den b-3lindeki
(1) yere vurup feryat figana
Bir taraftan da: gv,milir kim-
selerd1r diye gelinimi getirip senin haremine
ise S3n diyorsun. Bu ne
demektir? hemen bulup vermezsen ben de
(i) avnen byle geiyor. chapeau
demek o zaman da
231
kendimi ldrrm . .-. yollu tepindi. Durum-
dan son derece derin bir znt duyan utan-
da yerlere }alvar yakar ol-
du. On bin vererek onun gnln al-
bunun hepsini evindeki Galatnma ile padi-
verdi. Bundan wnra da ne zaman
kalmasa gelin\z, dedi. bylece iki
mrlerinin sonuna kadar iin(le zevk
ve sa.fa ederek mr srdler,..
Evet ey bylelikle Babil padi-
hem sevgilisine hem de mr
boyuuca rahat bir servet elde etti. Sen de
):)yle yap. Yani hm genci elinden
de H<>ea S8.id'i elden Bunlara riayet
edersen btn isted:i.klerine nail olursun, etmezsen
stelik da ktye
sordu: Senin ileri bu
lara uymak ek zordur. En iyisi bu sevdadan
vazgemektir. Zira bu sonu
der. Zaten aliniler ki: Drt drt
eyin c,k irk5n nce alim ve hakim
olan bir kimsenin yalan sylemesi. sonra cmerd bir
kimsenin cimrilik ncs din
hafiflik ve nihayet drdncs
benim sonum da galiba
gitmektedir. Kendime edepsiz dedirtmek-
ten ise lrm daha iyi, ne dersin?:.
--- Ey ne
s:5ylyorsun. Geri gzel
lerdir. Ancak senin son haddine
232
Yani o derecededir ki ZS.bil sev-
gilisi olan can gibi sen de
yle .
bu?
- Zabil bir bezirgan var-
Bu bez.irgamn bir de kdk cariyesi bulunmak-
BezirgAn cariyeyi kendi z gibi terbi-
y., ettirdi. Okutup Maluiise olan cari-
ye on o dereceyi bul-
du ki dilnya dnya bir benzerini
ileri gelenlerinden ok kimse o ceva.hiri
kondilerine isterlerdi. Fakat paha
birnek zaman Zabil
haremine de girip
qnce kulaktan ile bu
oldu. Drt vezirini
. birinin bezirgan evine gidip grmelerini ve ger-
ekten deriilen gibi ise verip gelmele-
emretti. Vezirlerin <..rd birden bezir
evine gittiler. Bezirgan, sa-
lona getirerek yzn drt vezirin de az
daha Ancak bu ve-
zirlerin drd de ok idiler.
bylesine gzel bir
grecek olursa. yznden da
gider. gibi olur. byle
bir melek. da devlet baka-
maz hale gelir.' Bunda da nk elden
gelmez, kudreti bunun
233
O halde ve devletimizi ko-
rumak bizim i:n bir bortur. Makul budur ki
tam tersini syleyelim, . zemme-
delim. Gayet irkin syleyip kendisini onu
almaktan vazgeirelim. bu
memleketin ahvali de ktye gitmez.:. dedi-
ler ve saraya hi de kendisine
ok irkin ileri srp sz-
lerini
sizin en irkin
bile ondan ok daha gzeldir. Hele bir bezirgan
evinde yle grgsz bir
ise hi de caiz Nitekim Hatay pa-
byle iin btn er-

Hatay ne sor-
vezirler c Eski zamanlarda
Hatay lkesinde bir Birgn meclisine
bir adam gelip Padif}aha var. diyerek
ieri girdi. kas'a denilen
tan bir Lakin buna padi-
ne kadar ihsan istediyse o da ver-
di. O gn olup
ok gzel yzl bir grd. gelip padi-
dedi ki: c Ben senin . temsiliyim.
seninle veda etmeye geldim. Zira sen benim
timi bilmeyip yere savuruyorsun. Mesela
bir bir veya iki para iken nice
yz bin verdin. Bu dnyada misli
bir ki byle bir ihsana
234:
ll grlsn. Bundan byle ben seninle 'bir
arada bulunamam. bir yere gitmem daha ha-
olur.
himmete Mal talibine
Yr var, gidersen git. dedi. Ger-
ekten de hemen ertesi gnden itibaren
gelirinde byk bir eksilme Aradan bir za-
man geti. Bir gece yine rya grd. Bu sefer bir
erkek geldi ve kendisine: Ben senin beden kuvve-
tinim. Sen benim bilmedin. bi-
linmezse ben de seni terkeder, giderim. de-
yince ona izin verip Var, git. dedi. Bun-
dan sonra zamanda bedeni kuvveti de
azalmaya yneldi. Bir mddet sonra bir rya daha
grd. Bu sefer ok gzel yzl bir gen geldi. Pa-
selam verip dedi ki: Ben senin himmetinim,
ben de izin isterim. Bu sefer onun
Aman sen bemi diye ricada bu-
lundu. Bunun zerine o da Pa siz beni is-
tedikten sonra ben de sizi gitmem. Sonra
ben seninle olduka sen hi bir gam ve ka-
savet ekme. Mal nzk yine bulursun. Bedenine
hat gelir. yollu teselli verdi. uyan-
maz Gelir
da yeniden ve
Vezirler bu hikayeyi sonra himme-
tin her stnden ilave ettiler. Bunun
zerine Mahruse'nin el ekip
feragat eyledi. te yandan bezirgan
235
mit kesince onu azad edip nikibla
kale verdi.
Tesadf bu ya, kale evi
Mahrfise de duru-
mu humedemiyor: c: Bende byle bir gzellik varken
niin padiah beni kabul etmedi. Allah da bilir ya
galiba beni ona irkin olar,ak onu
O halde ben kendimi bir kere gste-
reyim. Bana :rkin diyenleri
deyip duruyordu. birgn
pencerenin otururken Mahrtl.se,
gibi, onun gz nne O kendi-
sine arzetti. gen ve grr gr- .
mez kendisini kaybetti. Neden sonra kendisine gel
bunun kim sordu. Ona
eski cariyesi sylediler. Cariyelikten A.dd
e ::Up kale ile de ilA. ve etti-
ler. bin bir ah ile: c:Kendim grmeden
gz ile iin bu hal oldu. Hey
meded, ben ne hatA. eyledim.:t diyerek sen derece ke-
derlendi. Bu ked:arle hasta
Saray zamanda ki
ak yzndendir ve o da defte-
rinin ba.1 sahifeeine
bir sevdaya, dillere;
Derd ne iUere..
misali iyice bildiler ki has
Bunun tek ise o yAr
ile tevile gtrmekten
ka yol bulamayan vezirler: bu bi-
zim byle gzel Biz ise
ruyu syledik. nk bize -irkin grnmtt. Ne
var ki sizin ona. gzyle da bu ka:..
dar gzel grnmesinde tesiri Biz sizin, ir-
kin bir yznden devlet ihmal etmeniz,..
den Bu derecede ilgi hi
Dnyada her hal aresi
mutlaka kale syle-
. yip ondan kumandan
makta dlrenirse onun bile dedi-
ler.
cHlta. ki ben kendi nefsimin
uyup byle irkin bir kabul edemem.
tecavz edip kendi namusumu
yollu szlerle direndi. Btn
ni tahamml etmeye Ancak elinden ge--
leni halde daha tahamml edemedi,
yolunda otarak Allah'na te }ran-
dan, kendisinin yznden
nU Mademki durum byledir; bun-
dan dnya bana haram olsun.,
gitti ve onun Uzerine
uzanarak o da ...
- F.y Senin byle yapmak
ise bu mmkn Zira senin durumun Mah
ruseninkine benzemez. odur ki bit
dakika bile
Deyince derhal o tara-
ra yne di: Fakat grdU ki denilen pa-
237
ufuk O gn de mu
rat ertesi geceye ..
yamet ise de beklemek-
ten are Neyse ki o gn de,
mr gibi geip, olC::.u. Gen ve gzel
kafesin dibine gelip tutiye dedi: Ey ve
bilgili bu gece olsun gitmeme izin
var yok mudur? Sen sadece onu syle. Zira ar-
sabra takatim Larkin korkum ve vesve-
sem de cesaretimi cevap verdi: E,y
gzmn nuru; vesvesen ne Bunu bana
bilW.r ki ben de bir karara .
halinden ise buna gerek yoktur. nk kendisini
henz bile Hele ki son-
ra birbirinizi daha iyi '
cevap verdi: Benim, gen
hususunda hi bir yoktur.
kocam Hoca Said'dend.ir. O de ben ken-
dis:ne mahup d.:;erEem ve
da olursak dnya . aleme rsvay olu-
rum.:.
0 halde ey yle sylyor-
sun ki asla senin ferasetine Hi
da olan bir kimse byle r m? Hele ki
Eenin benim gibi tecrbeli ve bilgili bir m-
de varken. &n h3men zevkini grmeye bak.
Evvel Allah ben Hoca Siid'i yle bir ki
ruhu bile duymaz. Hatta meseleyi duyup
anlatsalar ona bile inanmaz. Nitekim
238
gibi ben C:e Hoa Siid'i alda-

- Merak ettim, bu
- rivayet olunur ki
bil' bezirgan ken-
disi bile bilmezdi. Ama btn buna J!3k ok
ahmak ve bu
ram, bir gen tutuldu. Mesele
abucak duyuldu. bezir-
Ahmak ve cahil adam ken-
di Bir tecrbe edeyim, ise
diyerek birgn bir k-
gizlendi. Hatun ile bulw.up sohbe-
te koyulmu:tu. ]"akat bir ara gz, gizlen-
olan hile yoluna
du. oralarda
ettikten sonra, sana laf olsun diye hakaretil
birka sz S.::m derhal gider-
sin. diye yksek sesle:
Sen benim dnya ve ve
zinhar bana gz ile Ben de ta
bii sana yle bakamam. nk biliyorsun ki seni
miihim bir iin Sen bana n!-
.. Benim gibi namuslu l;>ir
bir erkekle bile be-
nim ne soracak olursan: Halen
kocam ticarete Ben onun hasretiyle peri-
bir rya grdm. Ak sakal-
h .. rur y:::l bir evli ya bana; c
kocan olan mr Eceli ya.-
Dnyadaki mr
der demez b saat gitti.
Neye bilemedim. nur yzl evliya
dizine aldJ,,
get:rdi. Ve dedi ki: k::;camn daha
istersen sana bunun aresini syleyeyim.
ki nasihatimi mutlaka Ben de
yemin edip dair sz verdim. Bunun ze-
rine evliya dedi: sen sa113
mahrcm olmayan bir bulup yerine
ve onunla sohbet edeceksin. Ancak ol}a
temiz bir gzle getirmeyecek-
s'n. Bunu Cmryenfden uzar.:.
ey ben seni ek
mr bitmesin, yeniden diyerek bu-
raya getirdim. Seni zahmete ben
sana kt gzle cen de bana byle
bakma. bu kadar sohbet oldu. Yeter. Te-
ecerim. cen de kalk ve evine git.
Kurnaz mukab3le etti:
eSen de benim dnya ve Zaten
sana gzyle bakmak bile
dedi ve eV:ne gitti. garantiye
layan kurnaz bir haberi
g:bi, girip ya Biraz scnra ahmak bezir:-
gan, kklln k:;.esinden geldi.
koynuna girerken o: Ha.y ne zaman
geldin? diye sordu. Bezirgan: Benim sadakatli ha-
tunum; Yce Allah sensiz haram et-
sin. Zira sen benim mrmn van
240
seni bana kt olarak istiyor-
lar. Az ki tecrbe etmeden kt
sana. hakaret ed<X:ektim. ok ki gerek mey-
dana tamamen Sana olan
muhabbetim "bin kat Zira ben senin sadakatini
tecrbe etmek iin ticarete gitmeyi bahane edip
kn tim. O gen. g-
rnce iyice Fakat mi ki sen
o Blldim ki bana olan sevgin ok
fazla Btn bu benim
di benden sana izin: . O gzel yzl seni_n
gibi, benim de. dnya ve olsun, hi
teklife tekellfe lzum grmeden zaman evi-
mize girip Bundan sonra halk
bunu um urumda bile Onlar sadece kin
ve hasedle sylerler. Ben ise iy-
zn biliyorum. Tekrar ediyorum: O genci bul, bizi
dedi.
Tabii tonunu anlatmaya lzum
bundan sonra; gibi ve
zaman evine zevkine safasma daim oldu.
bu hik!yeyi dinledikten sonra: De-
hileler birok defeder. Ancak
bu hikaye bizim halimize uygun
mez. o bezirgan ahmak Faks.t
benim kocam Hoca $id, akil ve ferasette tektir. Onu
aldatmak yle kolay bir Sonra benim gi-
kolay kolay saklanacak bir cins
ten Benim ne kadar gizlemek iste-
I': 16 u
sem yine de mutlaka bir ucundan belirtisi
beytte gibi :
E.en tekye-i o ryan tenim kim.
beden etmeye bir pirehenim yok (1)
Maazallah SS.id benim vaziyetimi
re hi bir hileye tevile alda.nmaz. te yandan
iimdeki ise gnden gne alevknmektedir.
zerre kadar iradem elimde oktan bu
vazgeerdim. tuti, bu szlerini
dinledi. Ey gzeller gzeli; niin byle
szler sylyorsun? dedi ve devam etti: yere.
inlemeye lzum yok. Hele ki benim gibi
ve tedbirli vefakar bir dostun da var. Hi gam
ekme. Benim nasihatimle gittikten sonra Hoca SAid
asla senin onu, bu evin
iindeki tek bir bile bir bilmez. Sen de
gibi bir hileyle pek ala Hoca Said'i alda-
tabilirsin. ahmak sylyorsun.
Ancak ben onu aldatmak istersem
ruhu bile duymaz. vesveseden kurtularak y-
rekli olmak sZ..:: r: Korkak be-
zirgan zarar etmezse de kar da etmez. dedi-
kodusundan korkan bir k;mse zaten ncesinden
yoluna girmemelidir. Dnyada ok kesin bir hkm
Erkek erkeksiz edemez. Bu-
nun gibi seven sevmeden, sevilen de verme-
den edemez. Nitekim Rum melikesi kocaya varmak-
(1) Ben senin tekkende o vcut-
'u kimseyim ki. vrudumun rtecek, stme giyine-
cek bir bile yok.
242
tan halde sonunda yine de varma-
ya
- Niin varmak de sonradan raa

- hikaye ederler ki bir za-
manlar in di yannda lur yce bir
Kendisinin ok ve bilgili
bir de veziri bulunuyordu. Bu vezir her zaman
.vakitli vakitsiz girip
Hi bir zaman nceden izin
Bu vezir birgn, her zamanki adeti zerine yine
fur'un huzuruna girdi. zerine uyu-
rkp derhal eline bir geirerek onu
ldrmeye Oradaki ned:.mler hep birlikte
gkle veziri
Neyse dindikten sonra kendisine
bu ani fkesinin sebebi soruldu. Padilah
verdi :
Ryamda ok gzel yzl bir grdm. y-
lesine gzeldi ki ben yeryznde hi bir kim-
se benzerini grme :rili tir. kendimc!en bir
halde o gzel . yz seyrederken, vezirin
HAla hayali gzmde, tesiri gnlmdedir.
gibi vezir, Aristo kadar ve bilgili
idi. Her stesindBn gelebilirdi. te yandan
bu vezirin da varili. izdi#i resimler can-
adeta grnrd.
dan kendine vazife edinen vezir, ondan,
ryada tarifini iste::i. tari-
fini dikkatle dinledikten sonra da onun resmini izi p
243
bir tekkeye Gelip gidene bu
benzerini sormaya Birgn bir dnya
o yere Resmi grr grmez derin
bir hayrete Vezir, seyyahtan bu hayretinin
sebebini zaman seyya;h dedi ki: 4:una taac
cb ediyorum ki bu son derece gzel yz Rfun
yzne ancak bu kadar benzer. Seyyah
tan bu szleri vezir son derece sevindi,
bilgi istedi. Seyyah :
bu aynen Rum melikesinin
suretidir. ylesine gzel halde yine de
evlenmekten Sebebi de
dur: Bu birgn bir bahe iinde otururken gr-
d ki bir iinde bir ift tavus yavru
Fakat tam o iine bir
nm Erkek tavus, g-
rnce derhal .oradan
ise onlan
kurtarmaya da onlarla bir-
likte Gen ve gzel erkek tavusun bir vefa-
ve . ise grnce ar-
bir daha erkek kknden kay-
boldu. erk-:::k bile izin ver
mez oldu. nerede ki bir erkekle evleri-
. ,
..
bsbtn memnunlu
artan vezir, hemen huzuru
na: Seyyahtan kendisine bir bir an-
Szlerini : ona na-
oldu ise ben de kendisini
244
yle edeyim de dedikten sonra derhal
Rum lkesine gitmek iin izin istedi. HemE:n tedbili
etti. geen da ken-
di de seyyah yola revan oldu. Nihayet bir-
gn Rlim lkesine dahil oldu. Konstantaniyye'ye (Is-
tanbul'a) geldi. Seyyah veziri gtrp o grd-
has baheyi seyrettirdi. V de koynundan iz-
resmi Grd ki padi-.
cennet gibi bahedir. O zaman ke-
sin kanaat getirdi. ryada
Rum idi
1
Vezir, seyyahla birlikte bir kervanaa-
rayda Usta bir resim dersi alma-
ya Az zaman iinde o kadar oldu
ki, saray grevlileri Rlim kayserine ve
hirlerine dnyada bir gel-
haber verdiler. Derin maharetindcn
bahsettiler. Sanata ok olan gen kralie bu
gelip kendi sslemesi
iin izin istedi ve Nihayet seyyah
vezir byle bir grevle saraya davet edildi. Duvarla-
resimlenmesi kendisine verildi.
Bu vazifeyi alan vezir, y-
lesine gzel resimlerle ssledi ki gren]er cennet sa-
ve hayran hayran seyrederlerdi. Btn bunlar
sonra vezir, o . gzellikteki
yatak resimledi. Orada son derece gzel
bir resmi sonra nnde bir
imenl:k ve da in
nun resmini ildi. Buradan bir su Erkek
245
ve diJi bir ahu ile Erkek ahu ve yav-
rular suya Onlar can havliyle
ken, ahu oluyordu.
sonra saray ve Rum
vezir-ressamdan ne oldu-
. sordu. Vezir, eline geen derhal gani-
met hileli. :
Bu bahe, halen in hkmdan olan
has bahesidir. Tahta oturan o gzel yzl
erkek kendisidir. Bu bahede garip bir
Ondan o
daima nefret eder ve uzak durur. onu canlan-
iin bu resim byle : Merak
ettim ne da byle bir '? diye
sorunca .zaten bunu bekleyen vez:r anlatmaya
birgn bu bahedeki bu
Derkn bir ift B.hu ile gel-
diler, su imeye Fakat kuvvet-
li su yavrulan srkleyip gtrmeye Bunu
gren erkek ahu, kurtarmak i-;n derhal ken-
die.ini suya Ama stelik kendi de
Ancak ne
ne de Oradaki
yemeye devam etti. bu hali grnce byk bir
zntye Demek ki btn bylesine
diyerek etti ve on-
lardan elini ekti.
dinleyen derin bir
Bu tam benim halime mnasiptir. Bel-
ki de Allah, beni ona iin, teki erkek-
lerden byle nefret Kendisi de ok vefa-
bir kimse gre herhalde benim gibi ve-
biriyle evlenmek ister. yollu fikirlerden sonra
Kendisini in verme-
sini niyaz eyledi. nihayet evlenmek
ni minnet bilen Rum kayseri, hemen
bir mektup Vezir de bu mektubu gtren eli
ile birlikte in'e geldi. in ilk anda biraz
tereddt gsterir gibi oldu. Lakin minnet ol-
btn kay-
ama, Rum kayserinin iin kabul
ediyvrum. diyerek o saatta mektubu
gnderdi. Tabii vezirinin bu hizmetine pek ok
memnun kendisine sonsuz ihsanlarda
bulundu. daha da
Rum kayseri, ok zengin cihazlarla in
Selametle in'e gelen melike ile
nail ciarak mesut bir mr sr-
dler.
Szn burada tamamlayan tuti,
dnd ve de.di ki :
- Ey bn hikaye de gsteriyor
ki ere da ka-
. huzur 'bulamaz. o halde yere
vazgeQmek szn sana mnasip ola
hemen gitmendir.
- Szlerin ve yennde; Lakin birok
lar ama, yine
ki da hicranla bitip
dir. Buna bir var
247
- Evet bu dnya denilen yerde ka
ondan mahrum kalan da Ne var
ki her vakti gelince Vakti gelmeyen
hi bir Nitekim vakitsiz
maya eden de gelen felaket
buna bir misal eder.
- Merak etim, bu
-. : Vaktiyle bir bir yaban
kz oldular. Daima bir arada gezerlerdi.
Bunlar birgn bir bahenin gelip
kadar orada Gece olunca baheye girip ot-
lamaya ve meyveleri yemeye koyuldu-
lar. doyunca art-
Bunun neticesi olarak bir keyifle
istedi. kz, ona verip : birader anir-
ma; biraz sabret. nk biz buraya bekilik yapma
ya yapmaya geldik.
bizi duyup gelir dayak ata ata
buradan atarlar. Onun iin ltfet de
Daha vakti dedi. ise or ah
c Bre ahmak; dnyada daha. bir
yoktur. Sen benim gibi
ince bir tabiata da sahip Sen yaba-
ni bir hayvan iin de anlamaz-
sm. Bana da sen beni zevkle dinlemeye ha-
verdi.
Yabankm direniyordu : Beh,ey
byle mn!lSebetsiz bir zamanda,
sylemek, bile yeri olmaz. ki se-
nin o sesinden kim musiki zevki
da haz duyar? tabht sahipleri .se-
ni dinlemek bir yana, sesinden b tle nefret edip ka-
arlar. Senin en iyi musikin susmanctn.
tehlikeli yerde arurmaya. yle
bir bela gelir ki, vakitsiz raksetmeye der-
dimend geleni bile
dedi. E1ek bu bir
ca kz de anlatmaya :
Gerdifan lkede bir oiuncu, cdun keEmek
iin bir gzel mesirelik
sinde ki on adam bir yere n-
lerine de bir testi Yiyecek ve iecekten
'ne isterse o testidtm yiyor ve
iiyorlar. yani oduncu, bunlan grn-
ce Sohbetlerine Oradakiler
oduncunun sohbetinden son derece hazzettiler.
rinden birisi kendisine : E}er bizden bir
varsa iste, anda. hemen onu sana verelim dedi.
bunlar perller lkesinin alimlerinden
r
ler. Bunun zerine oduncu onlardan nlerin.::eki tes-
tiyi istedi. brleri : Bu testiyi senden
yiz. Ancak senin onu muhafaza etmen ok zordur.
hi bir )'"aramaz. Bize
gel bir iste. dediler. Fakat ahmak oduncu
bunu kabul etmeyip, ille de testiyi isterim, diye tut-
turdu. Bunun zerine berikiler testiyi ona teslim et-
tiler.
Oduncu bu testi sayesinde zamanda byk bir
servete sahip oldu. Birgn evine
O testiyi gren misafirler ise hayran
249
Bundan ve kendisinden geen odun-
cu birJen testiyi Ey be-
nim velinimetim, sermayem, ... gibi
szlerle oynamaya Ancak bu
yere geen testi elinden
Tabiatiyle bir anda param. para oldu. Testi-
n:'n birlikte btn mlk, serveti
G:} yine bir anda eski halin;3 Oduncu eski
fakir oduncu oldu. szn i,!> ipupullah,
r.ivri kiah kalan cduncu, getikten sonra ok
ise kader
Szlerini tamamlayan kz, dnp :
- Ey ahmak d3di. o .oduncunun ba-
bu bela byle vakitsiz iin geldi. Sen
de edip vakitsiz bizi da
byle bir bela gelebilir. Ne var ki et-
mekte hala direniyordu. Nitekim o irkin sesiyle .
ise,
onun sesini : Bahemize bir ef;ek gir-
diyerek geldiler. de kz de
tutup
kz de etinden kurban ve kavurma
kz, nihayet bir kere lp kurtuldu.
ise cmrnn sonuna kadar,
de
tuti, hikayesini . sonra,
dnp dedi :
- Ey de vakitsiz olarak
vazgemek istersen o zaman halin by-
le sapa sarar. Hi; vakitsiz olur mu? Vakitsiz
250
gren:n sonu daima felakettir.
senin iin feragat Sana olan,
kimseye gidip onunla zevkini snnektedir.
Hadi tam bir dakika beklemeden seni
bekleyen o gen adama
byk bir sevin ve istekle,
ko:;mak iin Ne ki yine sa-
bah nurlan ile
(Savulun biareler teye - nk
erteye). ertesi gnn bin bir
rapla etti. kendi kendine : eBu
tutiye elverdi. Ona bir daha sorup
yz vermemeliyim. papa-
en kk bir iltifatta bile Niyeti
adama gitmekti. .
TUtiye gelince: ki bu kadar ek-
eziyetler, dolaplar bir anda. gide-
cektir. Can havliyle : Ey dedi.
Gel sana var. Bu nasihat hem dinine, hem
de dnyana fayda verir. Unutma ki bizim cinsimizin
nasihatlannda her zaman bir fayda ve
bir hikmet Nitekim bezirgan Zade-i Ubeyde
de kendi tutisinin nasihatini iin, bunun
byk Bu sz duyan
: olarak kafe-
sirt gelip sordu :
- o? ..
- : Vaktiyle Tirmiz bir
hzzirgan Bu bir de Ubeyde
lu Peygamberin: Evleniniz,
251
emrine uyarak nikahla gzel bir
Alicak Ubeyde, ylesine tutuldu ki,
. bir gn, bir saat, belki bir dakika bile onun
dan oldu. Annesi ve
yfu:.n gzn pp pek ok nasihatte bulundular.
Fakat fayda vermedi.
te yandan bu bezirganin bir Be-
zirgan biteni ona Kendisinden bu du-
ruma bir are istedi. ona dedi ki: z ana ve
nasihatini dinlemeyen benim szlerimi
dinler mi? L8.kin ben yine de elimden geleni yapaca-
Bende iki tuti Biri erkek, biri
ylb tesirli ki, sylediklerinin,
hi nemi kalmaz.
sana gndereyim. ki bu na-
siha.tleri sayesinde bu biraz kur-

Nitekim ortak bezirgan evine o iki
biteni S!zi o eve gnderece-
Ola ki sizin ders
bu kurtula. dedi. Ertesi gn de,
hediye gibi her iki
evine
Ubeyde bu iki tutinin ikisinden ce sen derece
bizzat kendi yatak koydu.
erkek tuti, Ey Ubey-
de ; anda. bizler senin . evine misafirleriz:
Niin sohbet etmiyorsun? ki bizim
ruhi sohbettir. birok kimse iin
. adeta lmszlk Gel, ganimet bil:
252
Hem bizi bu kurtar; hem de sohbetimiz-
den istifade et. dedi. Ubeyde, tutinin bu
ister istemez yerinden Kafesin
na geldi ve Ubeyde: Syle
nasihatlerin ? diye rordu. Bu
nun zerine
Herhangi bir nasihatin, o haline uygun
gereklidir. Meseli. ilim ebli kitaplardan
Taeirierin .zevk ise mal ve
mlk zerinedir. Sevenler ve sevilenler
haz duyarlar. lmdi ben de senin ne hal
ve durumda bilmeliyim ki ona gre konu ..
dedi. Ubeyde verdi:
cBizim deeeden kalma be-

Bunun zerine koydu: Fe-
sbha.nallah!. Sen ki biz bugn sa-
bahtan kadar bu evdeyiz. Hep de san.a dik-
kat ediyoruz. Fakat hi bir sznde, hi bir hareke-
tinde ticaretle ilgili bir gremedik ...
TUtinin bu szlerine verecek cevap bulamayan
Ubeyde biraz sustu. Nihayet aresiz
lamaya karar verdi. ile kendinde ol-
sebebinin bu
nu itkaf eyledi. Onun dikkatle dinle-
yen Ey Ubeyde; geri
helalindir. Ancak ne olursa olsun, bu de-
recesi Hele ki ka-
denilen mahluklann bir
yznden bu hallere o da-
ha da ktdr. Sana bir hikaye
Eski zamanlarda Hind hareminde
bulunan cariyelerden birinden bir dnyaya gel-
hikmeti bu ya; bu memesi
normal yerlerinde, fakat anormal
bir yerdeydi. ve onun
son derece hain, bildirdiler.
zaman, onun iin eyiz,
servet, mal ve mlk Fakat ilan etti:
Bunca mal ve mlkle kim isterse o Fa-
kat bir var: sonra benim memle-
ketimde bir lkeye git
sin ... :.
syledikleri herkese bi-
hi kimse cnu almaya Ne
var ki, lkenin bir 'gzleri grmez bir
adam Yoksulluk da t!'.k et-
ne bela gelirse Yeter
ki fakirlikten diyerek gelip
talib o!du. memnunlukla ve
btn serveti ona verdi. koca, lke-
den bir diyara g ettiler. Aradan epey
bir zaman geti. gzleri grmeyen
daima nefret ediyordu. Biraz sonra ise
lkenin gen ve biri ile
kurdu. gzleri de iin
onu alarak derin zevk ve sohbetlere gi-
oldu. Mesele bu yasak ve irkin mnase-
]:)etle erkek her seferinde fakir
ve ama alaya
Nihayet birgn, bununla da yetinmeyerek, onu
ldrmenin aramaya Baheden
siyah bir kr Onu para. para. ede
rek bir tencerede piirdiler. ama dedi
ki: Senin iin Orada.
zerindedir. Gel de yak da. snmesin.
Gzleri grmeyen koca, eline tencerenin
geldi.
sevgilisi onu bu biare haline bakarak sinsi sinsi
idiler.
Talihsi:z koca, tencerenin orba-
anlamak iin, ucu ile
tencereyi koyuldu. hikmeti bu
. ya.. Kr kayna.makta
gzlerine iyi gelip yine izniyle - bir anda
grmeye Bir grd ki ile gen bir
adam kucak Her ikisini de adam
dvd. Sonra yine her ikisini de
teslim etti. Daha sonra da evde alarak eski
lkesine dnd. Okahpe bu gr-
iin bir daha mr boyunca
...
Erkek tiiti, Ubeyde'ye bu hikayeyi
sonra szlerini syle cAncak gere-
ok
ama, bu, btn mutlaka olduklan
gelmez .Onlann iinde hakikatiisi de pzk
pek oktur. Sz getirmek isterim: Senin,
255
hatununun bir an bile
hayra alamet Bir evlAt,
da gzetmelidir. Bu Allah . o
kabul etmez. Nitekim buna nina-
sip bir hikaye daha ki onu da anlatmak iste-
rim: .
Eski zamanlarda Belh bir zahid
makta idi. Bunun da Salih bir
Gerekten de Salih'in kendisine uygundu.
'drst bir gelip
vefat Salih yetim Birgn, ibadeti
geldi: Ben geri ibadetimi tamam
ama, bunun de ge
reklidir. En iyisi budur ki, bir lkeye gidip
orada derin ve bunlara gre ha-
reketlerimi Nitekim })unu
tirmek iin annesinden izin Ama annesi ona
izin vermedi: Ben olurum.:. de-
di. .
Salih kendi kendine: Geri benim niyetim iyi-
ye Fakat annem izin vermiyor. Ne var
annem izin vermese bile, mademki iyiye ynelik b:r
niyetim var, elbbette Ve an-
nesinin iznini almadan birgn Belh'ten 8.lim ve
haktmleri ok bulunan bir yola Gi-
derken yolda yorulup bir glgesinde bir sre
dinlemek istedi. Derken bir gelip zerine
kondu. Hayvan mi? Bunun olarak
daki Salih'in zerine Durumdan S()n
A
( >
1
1
1
derece tedirgin olup Salih, yle bir gazap-
la ki o anda yere ldU.
biraZ geen Salih, tekrar yoluna
devam etti. bir menzile Sonra
bir gelip misafir olmak istedi. bir
Kendisine dedi ki: Biliyorum bu eve
misafir olmak ve doyurmak istiyorsun. O
halde bekle de sana biraz getireyim.:.
Salih pek fazla da
mekte bir hayli gecikti. Nihayet getir
Salih ona da gazapla da
ve
Sen beni, o stndeki gibi. bir f
keli mi O te-
sir eden insana da tesir
yorsan Gel sana, yeri bir
nasihat edeyim: Yapmaya ve olmaya
Yoksa olmak ok ..
bu szlerini Salih, onun
na zrler diledi. Sonra: Bylesine
ler mertebesine nail oldun? diye sordu.
kesin ve i eli: Annemin g-
onun szlerinden iin bu me!'-
tebeye nail oldum. sen de annenn g-
zetse idin ve onun iznini almadan
idin, netice sana daha olurdu. Bunca yolcu ..
luk zahmetine de
bu szleri duyan Salih,
nne konan be yemeden ve hi vakit ge-
irmeden tekrar Belh dnd. Annesinin de-
F: 17
diklerinden Bunun neticesi olarak, onun
sayesinde, zamanda yle derin bir ilim ve 1
fazilet sahibi oldu ki, Belli'te btn ev- /
rede Yandan yre:!en herkes ondan/
fikir almaya, bilmediklerini gelirierdi ...
Tuti szn burada sonra Ubey-
de'yi <lerin bir Her iki da: Bun-
dan byle anne ve mutlaka alaca-
.. Lakin hatunumu terketmek de bana ok zor
gelecek. deyince, erkek tuti: Ey Ubeyde; ben sana
hatunun terket demiyorum. o-
sz ediyorum. Buna b:r misal
de Hind koyunun nasihattir. Bak
sana. bunu da
Birgn Hind avianmak iin
yolu bir l-
lk yere lde dii bir gr(:. Bu
kendi cinsinden olmayan bir
ve onun kendisine istiyordu. Pa-
bu gayri tabii hali grnce gazaba geldi. Der-
hal .ekince .hcum etti.
lan kati. Ne var ki keskin bir par-
girip kurtu:an g-
ren erkek ona sordu.
t'unun zerine Bu lk3nin olan
kinise, avianmak zere Ben de oralarda
yem Birden beni grnce,
mun varmayarak beni uzun boylu clilber bir
. gen Derhal oldu. Ben-
den ille de kendisi ile rica ve niyaz eyledi.
258
Den ise o tertemiz namusumu iin mani
olmak gazaba geldi. ile
stme ama, bir para-
da dedi.
Erkek bu szlerden son derece hu-
zursuz oldu. lntikam almak i-in
Onun byk bir iin-
de gl ve reyhan Yolunu bulup bunun iine
gizlendi. Niyeti, zaman,
onu sokmak ve zehirlem.ekti. Ancak
hikmeti bu ya, gece uyumadan nce ha-
tunu gelip onun girmek istedi. Fakat pa-
Bu-
nun zerine sebebini soran hatununa verdi:
Bugn avda gezerken bir grdm.
vetinden kendi cinsindE'n olma-
yan bir iin duruyor-
du. Durumu grnce tahamml edemedim.
ekip bu kahpe ldrmek istedim. Ne
var ki Ancak bir
dim. Onu ok
bu irkin ihanetlerini iin anda s7nden
de nefret ve istemiyorum.
Hatun, bu szlerini ok
zld. Onun te yandan sak-
da btn
masum bylece oldu. Gidip pa-
ve sz edilen
kendi bildirdi. Gidip derhal o ha-
ve bir varsa derhal ye-
259
rine
dilinden anlamak istiyordu. kendisine bu-
nu istedi. bu mm
kndr, ancak zinhar bu hususta malumat
dedi ve iJAve etti:
nizi bildirirseniz o dakikada helak olursu-
nuz. birok tembihler daha ve sonra
dilini kendisine usul ve
retti. Daha sonra da ile huzurun-
dan Nitekim bundan Eonra btn
dillerinden anlamaya ...
Birka gece scnra idi. ha tunu, sabaha
yine onun gelerek sokul-
du. glsuyu ile ovdu. O ayakla-
ra gzn srd. Bu arada yatak
bir kafeste bir ift de kumru bulunmak-
kumru. Eyle dedi: Ah
benim de elimde byle da senin aya-
sreydim. Cvnra ben de bu gibi se-
vip kumrunun bu szlerini
gld. kendisiyle
alay ederek . sanarak ve dedi ki:
Niin bana hemen anda mut-
laka sylem:elisin. sylemezsen, derhal kendimi
ldrrm .. Zira zaten iim rahat Bundan n-
ce de beni.
di ise bir trl alay ediyorsun ..
uzun gerekten
de ok ve belki kendisini gerekten de
Ona rica et.ti: ki sana gl-
260
medim. Ben, senin bir An-
cak bu sana sylecek olursam hi ol-
ki o zaman da ben o anda l-
memi istemiyorsan bu konuda etme.:. de-
di. Ne are ki nuh diyor, peygamber demiyor-
du. yol gren d-
. gnd: Bari bunu ona tenha bir yerde syleyeyim.
nk olsa, syledikten sonra Bari
kimseler grmesin. ve hasbahesine
ya k8.rar verdi. Bunun zerine biraz skUnet
buldu.
Ertesi gece, kimse grmeden,
hasbaheye Bir bir kuyunun
na geldiler. hikmeti orada iki koyun otla.-
koyun geldi. Kuyunun iine
tue otlar grerek dedi ki:
Ne gzel taze otlar var.
bana getirirsen ne Yoksa k-:mdimi kuyunun ii-
ne atanm. Erkek koyun,
mmkn iin inse bile le-
bilirdi. Kendi kendine: Bunun yok.
olan koyunun bir kaprisi iin kendimi ldrece-
o lsn. Ben gibi saf ki
bir k3yfi iin kendimi bi!e bile lme ata-
diy'e ve Kendi ister ldr, is
ter ldrme. Hi urourumda bile kuyu g-
zn nnde duruyor. Ordaki yemek v.j'a l-
mek istiyorsan, haydi durma, kendini at.
Hi vakit geirme. deyip iincen
Erkek koyunun bu ibret verici szlerini
261'.
kendine geldi ve bundan f:onraki
hi da pek ala ya-
devam ederek tehdidini yerine getirmedi. ..
Hik.lyesini bitiren tekrar Ubeyde'ye dnd:
Evet ey Ubeyde; ben hatununu bir tarafa at
Ancak btn kendisine
rarak gcn ve sohbetini de
ihmal etme diyorum. dedi. neticede bu tuti-
lerin sy!cdikleri Ubeyde zerinde tesirini gsterdi.
Gndzleri gcyle, anne ve sohbetiy-
le, geceleri ve zevk ve ol
maya ..
- Ey sen de bu nasihatlerin
mutlaka grrsn. f:.imdi
yle bir tutum izle ki hem adama, hem de
k()can Hoca s&id'e dokunsun. Neyse, hele
sen durmadan ...
tela{}la Bir c!e grd
ki oktan sabah olm ... yine m-
yesser O gn de dar etti. ol-
tutinin kafesinin g3ldi. Gitmesi i'n
izni olup sordu. Bu. arada: Dn .nasihat
ve sz
meylin varsa Hoca Siid da ihmal et-
me. Zira onu elde ederken elden
Ben Eenin bu sC.:.n pek (le bul-
muyorum. ki, bu dUnyada sadece ben
Benden daha nice
dir ki sevdikleri ile ck vuslat demleri
Niin ben de byle
262
- Ey sen kendini yolunda her-
hangi kimseler le bir mi tutmak istersin? Billahila-
zim y ... e haller gelebilir ki bu ha.ller, bezit-
taklit eden berber:n b:Le ...
- Merak ettim, taklit eden berberin
neler
Vaktiyle Erzurum bir
bezirgan kendi bilmez..
di. Birgn kendi kendine bir
gc.di: Benim fani dnyada elde
servet ve safa Nihayet mr-
mn bundan mnra
tin iinde olup
gnlerimi telafi edeyim. En iyisi servetimi fakir tu-
kara Belki bunun
olarak cennete girebilirim.
Nitekim de Ne kadar m l-
k varsa hepsini fakir fukara
Btn qunlar olup bittikten: birgn
bilgili ve bir ihtiyar ve kendisine
syledi: Ben senin kuvvetiyim. mi
ki sen btn yoksullara Ce;.
Hakk seni de (1) g:pi te-
ki dnyada yce bir mevkie n:rd. Bununla
beraber yine ayn bir kerem rrsterip beni sana yar-
olarak sana bir
( 1) 1 ilk ldklerinde cen
nete gidecekleri, Hazreti Muhammed daha
kendilerine bulunan on On
adam.
geldim. ben senin bir brehmen rabibi
Beni grr grmez hi
o saat byk bir sopa ile vur. Ben yere
ise ruhsuz vcudumu
gzel bir yerde sakla ve srece
benim l vcudumdan paralar kes. her
para o anda haline gelec3ktir. Bu ile de
aider. Ama unutma ve bu
k:mseye
bu szleri syledikten sonra gzden
kaytloldu. Ertesi gn bezirgan, bir berber
da olmakta iken, baht kuvveti, bir brehmen ra-
hibi ieri girdi. Derken bir gn nce rya-
da kimsen:n bir brehmen olarak ieri gir-
gren bezirgan derhal oradaki
bir sopa ile onun vurdu. Beriki derhal
yere Biare berber, bu olup bitenlere
Bezirgan bulundu)
brehmenin etinden bir'' para kesip c-nun eline tu
turdu. Et o anda halis ve tam ayar haline gel-
di. Bezirg"an. kalan gvdeyi bir uvala koyup herbe-
re de: Aman bu diyerek uva-
h oradan .
1
Berber, ahmak bir Bezirga-
da bilmiyordu. Derhal o kanaate ki
kendisi de herhangi bir sopa ile ldrecek
olsa, onun gvdesi de hemen haline gelecektir.
Bundan byle bir beklerneye koyuldu.
Gnlerden bir gn byk bir ziyafet dzenledi.
brehmenlerinden bilgin biri onun da
264
Brehmen de kerli ferli bi,r halde ziyafete
geldi. Fakat daha ieri girer gir-
mez, berber elin(:eki kocaman sopayla onun
na indirdi. Brchmen sersemleyip yere Misa-
firler c:Bu ce haldir'? Bizim, eli-
ni :perek byle bir
sen olur da bu hale sokarsm ? yollu szlerle
onu ve kendisini gibi
gtrdler. Hakim berbere, bu neden
berber de bezirgandan gr-
dklerini sonuna kadar Neticede
Fakat o, hi-
le ve dedi ki:
Ey efendi; hi zerre kadar
olan kimse byle bir cevaba Hi bir in-
san vcudu, so pa ile vurularak haline gelir mi?
Siz, byle szlere itimad edip kendini
ze gldriirsnz. Benim bu berber vaktiy-
le ve bilgili biri idi. Fakat senradan bi-
raz delilik getirdi. En iyisi cnu koyup
bir mdilet tedavi etmektir. Bylelikle ge-
lir ve yeniden gcne dner.
ve orada bulunanlar bu sz akla
buldular berber konuldu. Tabii
sonu olarak hergn bin
trl zorla iiyor ve sopa yiyo:rdu ...
- Ey Bu hilcayeyi iin sy-
ledim ki taklide
na Jaima dertler gelir. Yani U dnyada tak
265
bir sonuca zellikle &k konu-
sunda taklitilik mutlak bir
tutinin bu ok etkilen-
Uzun uzun sonra dedi ki: Et tii-
ti; bu gece garip bir rya grdm. nce sen bu r-
bana bir tabir et ne ol-
sordu ve gen anlatmaya R-
yamda bilinmedik bir yerden bana bir elma ile
ile bir glsuyu verdiler. yle gzel
b:r btn bir tesir al-
Tam bu s1rada da Acaba bu
rya ne manaya gelebilir? hemen cevap verdi:
Haberdar ol. Elmadan murad, can Hoca sAid' dir
ki onun gzel kokusu senin iin ruh O
glsuyu ise beyzadeU:n ki onunla da
gzel kokularla dolar. tabi-
ri budur. Yakmda bunun da greceksin. in
hem kendi hem de Akra
rinin gibi, sen de ya-
hem o gence hem de kocana
demektir.
- Merak etim, in bu
- in lkesinde bir
Birgn avda gezerken acaip ve garip bir hayvan av-
Yamndakilere dedi ki: Acaba bylesine gzel
bir da yeryznde bulunur mu? Ah by-
le bir hayvan yerine bu kadar gzellikte bir ele
Bnun. zerine orada bulunanlardan
biri, Ulkenin ve gzellerini birer birer
vmeye bir veZir var-
266
ki dnyada bir ilim Bu ko
zerine Pa-
bu gibi gzel ve kusursuz bir
rastlamak elbette mi ki yer
yznde ve elbette bunun tesiri
de insan vcuduna hissedilecektir. nk stn-
de, Ancak gznden u-
zak bulunan yle bir diyar ki ben <!e byle bir
lkenin sadece ilim ve tesadf sayesinde
renebildim. Bu yerin Medinet'l-Akra (Akra
dir. Oradaki gzellerin bir tanesinin bile g-
anlatmak gerekse bin meydana
bir kitap yazmak gelir. Hele bu
bir ki tekilerden de 9k da-
ha . stn ve sekindir ...
ve bilgili vezir bu ylesine uzun uza-
medhetti ki o anda kulaktan bu
oldu. Bu gnden gne c-nne geilmez bir
Neyse aradan bir mddet zaman ge-
tj. Derken birgn tahamml
ve zirini Beni bu derde sen
da senden isterim. dedi. .:Vezir: Pekala
ferman senindir. Elbette bir aresine
Ne. var ki ben Vcudum da pek
harekete gcm yeteeydi, reh-
berlik ederek seni oraya gtrrdm. Oraya
tan sonra da elbette bir yolunu bulurdu}[.
L8.kin, syled'm ya, gitmeye takatim yoktur. Ancak
da var: Akra kadar gemi
ile gidilebilir. Ben de gemi ile sizinle birlikte oraya
kadar gelirim. Fakat ondan tesine gidemem. Size
yolu gsterip be.kler ve olurum. siz'
kendiniz verdi.
in bunu da bir mjde olarak kabul
etti. Yol Galtanat
bir kimseye Kendisi de seyyah gi-
rerek ve bilgin veziri ile yola Deniz
gelip gemiye bindiler. Birok gndz, birok
gece yol Nihayet byk bir sahile
uradan da bir eril]tiler. Vezir:
Akra Ben buradan da-
ha tesine gitmeye kaadir Burada durup se-
. ni een saadotle. yolu tutup daha yol
gidersin. Drdnc gn bir bapcnn kenannda, l-
lesind.an sular akan bir Orada
her trl acaip ve garip greceks:n.
da nail olarak tekrar buraya dnersin. O
zaman beni burada bul ursun. dedi.
Bunun zerine bir ata binerek vezirinin
zere tam gn gitti.
Drdnc gn bJ.r bahenin
geldi. Buz gibi suyunclan iip biraz istirahat etti.
O byle dinienirken oraya iki adam gel-
di. oturup l:tirbiriyle
s:ebebini anlamayan
in niin sordu.
dan birisi cevap verdi:
Biz'e miraslar Bun-
lardan biri bir keE:edir ki ne. zaman bize biraz
268
olsa iinden o miktar fakat ke,sedeki
hi bir eksilmez, yine de hep
Sonra bir anak: ne kadar ve hangi e-
yemek yemek . arzu etsek ve yeriz. nc
olarak bir ift Bunu giyen adam, ne-
reye gitmek istese daha o anda kmdisini yer-
de bulur. Drdnc olarak bir
tan sonra bir kimse bu bir lde bile
o l o anda muazzam bir ve
dkka.nla dolar. ise btn
bunlar bir anda yine kaybolur. bu
drt eJyan:n drd de
Her zamanla ve yer mekanda tesirlerini bs-
terirler. ikimiz d.:>rt
Mademki size de
sizi hakem tayrn diyoruz. Siz taksim eden:e-
ona diyerek getirip padl-
nne koydu.
her ikisine de: Hemen gidin, bana iki
top ve bir getirin. dedi.
uzaklara Hanginiz evvel getirirseniz
ona veririm. getirmek zere
O in da: Bundan gzel
olmaz diyerek beline Keseyi
koynuna koydu. eline
giyerek Akra yollanmaya ni-
yetlendi. Niyetlenmesiyle birl:kte kendisini
tain nnde buldu. ieri girmenin
ararken birden gz bir
Acaba kim<lir ? diye dikkat edince, bumin
269
emanet vezirin
o medhederken bunu dinle-
mekte o da Kulaktan ve byk
bir sihir gcne sahip o sihir gcyle
gelip Ne var. ki, vezir pa-
iin dua izniyle
bir Ben in
ka kimseye varmam, ryamda kendisini
g3rdm, ben sadece onu isterim. diyerek
niya.z
in vezirin grnce:
niin geldin? diye sordu. Vezirin ise
biteni kendisine
Ancak kendisini gren ona olan
yine sihir kuvvetiyle
ilave etti. Bu szlerden ok memnun olan
vezirin ile devam ediyordu ki bir-
adamlar oraya geldiler. Bunlar Akra pa-
idi. in
Akra bilginleri de bu
. kendi haber olduklann-
dan, onun gelmes:ni gzetiernekte idiler. in
gren saray adamla.n, durumu derhal
kendi haber verdiler. Bunun zerine
Akra bizzat gelerek in iz-
zet ikramla kendi gtrd. tki ta:raf konu-
karara Nikah
Bundan sonra in kendi lke-
sine dnmek iin tekinelen iz:n rica etti. Akra padi-
da izin verdi. teslim alan in onu
270
ge,en gitmeye
niyet etmesiyle kendisini orada buldu.
te yandan vezirin
sonunda, eski sihir gc Yani gel-
gibi in lkesine dnemiyecekti. Bun-
dan en son sihir 'gcn kendi kendi-
sini bir sinek koydu. in zerine
kondu. Bylelikle, da ok
grebiliyordu. Evet bylece
lar .. Fakat bundan haberi yoktu.
biraz istirahat ederlerken, daha nce grd-
iki dikildiler. omardan
zr diledi ve dedi ki:
Beni mazur Ben sizin
iin bu Benim iin vk nemli
bir mesele onu halletmek iin bu suu
yani Bunun zerine
biri cevap verdi: Biz senin kim biliyor-
duk. yoluna gelsin diye by
le bir yola ok de ol
du. ikimiz de bu drt
sana hediye olarak terkediyoruz. Allah bundan .
sonraki (.!e rast getirsin. Bizi de duadan unut-
ma. Sonra sana bir iyilikte Claha
nu yaparsan bir bir
ha da girersin. Gen bu de-
usuln o sinek
linde orada bulunan vezir da bunu
Tabii durumdan haberi olmayan o iki
gence edip Yola koyuldu. gn
271
tekrar yol eonra, yerde vezirini
buldu. byle murada olarak geli-
memnun olan vozir, Allah'a Sahile gelip
-e bindiler. Nice yolculuktan sonra kendi lke-
leri olan in'e geri oldular. Yeni ve gzel,
siz harerne koyan in gece onunla,
gndz devlet gnn gUn ederken birgn
ava Birden bir ceylan belirdi.
kovalayan bir hayli
uzak Neyse da
inip Bu arada geldi. Ken-
di kendine:
yeni marifetin tesiri nedir? diyerek, insan
dan ceylan girdi. vezirin
da daima cey-
lan grnce kendisi ee derhal onun
girdi. Ata saray adamla-
geldi. Hepsini' sa-
raya yneldi. Harem ond3.n hi et-
meyerek, ile ieri Ne var ki olan
btn bunun ol-
sezinleJL Kendisini hasta gsterip vezirin
mi:isaade etmedi. Hain ve-
zir bundan yz hele bir de eskile-
re diyerek teki hatununun oda-
girdi. onu nce Fakat
biraz sonra o da Bunda b!.r bir hi-
le aniayarak imkan vermedi.
vezir donilen o k:dtaban, bir ona,
bir buna yneldi ise de hi 'bir elde edemedi.
272
te yandan, ceylan girip yle kalan in
gnlerden: bir &n bir tuti cesedine
llerde byle dolamaktansa bari
gireyim, diye Nitekim girdi. O
anda kanat kendi Akra
penceresine kono:lu. ki sevgili
benzi hasta O
denilen is3, kendi
ucunda durmadan vuslat ni-
yaz etmektedir. Bu durumu gzleriyle gren in pa-
, candan, yrekten bir ah ekti ve neticeyi bek-
lerneye koyuldu.
vezir kadar bekleyip bir ne-
tice o .. ada
in ile cama Vlll'l\P
biteni sonu-
na kadar ona durumu imdi ne
yapmak Eordu. cP..::k bilmem;
fakat ne yap, benim o vezir
olacak pis ruhundan dedi ve
bahelin bir gizlendi. Allah'tan bir ltuf
ve beklerneye koyuldu.
Ertesi gn vezirin a2eti zere, yine yata-
geldi. Yine vuslat niyaz etmeye koyul-
du. Bunun zerine ona ki: B0n Eenden vus-
elbette esirgemcm. Fakat iimde bir
var. Bu da
Dnyacla insan insana benzer. Belki kocam olan
bir hal de, d2vlet adam-
lan, halimizi diye ona ben:aer
F: 18 273
birini, mesel! sizi bulup
de mademki byle bir var, tecrbe etmeden
sana teslim olmam. Vezirin yksekten atarak.
byle 'sama srd. Sonun-
da ise aresiz: Tecrbe etmek di-
ye sordu. cevap verdi:
. lkemde, iki gen koc.ama ka-
Onu kocamdan
bilemez. sen de zaman de-
ki z yapamazsan
De yap greyim de kocam anla-

Bundan daha kolay ne var ki... diyerek se-
vinen vczir emretti. Derhal topal bir ge-
tirdiler. bir anda girer
bir bekleyen in '!a derhal kendi z
girdi. hileka.r. vezir bundan EOn-
ra mr boyunca to pal e ek
yk uayak yiye yiyc, berbat
hale geldi. geberip gitti. in ise
memleketinin ve olarak sev-
gilisiyle uzun ve mutlu bir C. mr crd ...
Hikayesini burada tamamlayan Ey
bu hika.yeyi iin ki sen
de hisse ve bylece her iki
ki Hoca Said kendi z Elinde
her zaman Btn mese1e halde
beyzadeyi elinden
sat iken istifade etmeye bak. dedi. din!eyc:n
hemen
274
Grd ki sabah Maksat ertesi geceye
O gn yine kafesin dibine geldi.
Gitmek iin izin istedi. Daha nce de
tu:
Ey tu tt; dn geeeki hikayeden
dur ki, bir kanaat etm<!yip, daha ok .
in gibi her bakundan
nail Yani demek isterim ki benim de
sadece Hoca Said'le kanaat etmem Bu
byle gibi sadece beyzaden'n
olmam da: bunlardan ikisine
de sahip olmaya Ne var ki bey-
zade gitsem,. bu arada Hoca Si.id dn-
ise durumumuzu ve kendisiriden vaz
gemek zaruri olur. te yandan
gsterip Hoca, gelinceye kadar errele-
sem daha iyi olur. birden
nail olmak benim iin en iyisidir.
- Ey bu senin
ycelik belki demek gerekir. Bir
elde nimeti elinden onun-
la kanaat etmesi gerektir. Nitek:m eEldeki para, el-
deki daha iyidir diye bir sz de
ha! de sana en . olan ki
ganimet bilip hemen . beyzadenin sohbetine
sm. Hoca Said'in schbeti Bir kimse elinde
olan nimetin . bilmeyip daha iste-
yecek olursa drt seyahat aki-
bet gibisonunda bsbtn eli kalabilir.
- Merak ettim; bu'? ...
275
'
- ok eski Belh
rinde drt samimi dost ve gnJerin
de asJA birbirlerinden. Ne var ki bun-
ikbal zamanla Gittike fakir-
Sonunda seyahat
Gide gide lkesine geldiler. Bu lke
de ok derin bir filozof btn ilim-
lerinde bir tekti. Gelip onun hizmetine girdiler. O
filozofa fakirliklerinden
yet ettiler. Filozof, bu genlerin durumuna
Uzun sonra koynundan
drt tane mhr Her b:riniz bu mhrler-
den birer tanesini koyun uz. Nerede ..
herkesin nasibi mh-
rinin yeruedir. cedi. birinizin rtasi-
bine tekini <le ortak etmek isterteniz, o da sizin bi.;.
diye de ilave etti. Filozof, dua edip
Drt yo'a giderler-
ken izniyle birinin mhr
Bir madeni Kendisine bu
roaderi <:;:kan, iseniz benimle
ortak clursunuz, siz bilirsiniz. dedi ise
de tekiler: Biz kendi nasibimizi diye-
rek, orada gittiler. Derken da-
ha ileride bir ki kazd.ilar.
Bu sefer de bir madeni Bu kimse, ar-
ortak teklif etti. Fakat beriki-
ler devam ettiler. Derken da-
ha ileride nellsnn mhr de tki arka-
Buradan da madeni
276
sahibi teklif etti. LA.kin o
bunu kabul etmeyerek de dedi: ka
dar hep birbirinden maden ocaklan Sa-
ki sonra.' Onun
ben daha ileride arayacak ve seninle or-
tak gibi de Arkadagm-
dan yoluna devam etti.
Nihayet birka gn sonra bunun de ba-
yere Adam byk bir derhal top-
kazmaya koyuldu. Buradan ise demir madeni
Herifin gitti. Hemen demiri
roadenini bulan ise de
onun izini eserini bile Byk bir znt
ile filozofun dnd. Fakat Irondisine haber
verdiler ki bu filozof onun bir gn nce
vefat Tekrar ye'se hi olmazsa
gidip demiri karar verdi. Fakat dnd
onun y-
znden elleri bom bog ortada kala ...
- ey sen de daha is-
tersen, ki elindekinden de Gel
bu sevdadan vazge de hemen ya-
git.
tutinin bu szn dinleyip yrekten
. bir ah ekti. Dedi ki: c Ey tftti; szn ama,
beyzadenin visaline nail olmak gayet zordur. Onun
iindir ki kadar birok szler sy-
ledim.
- ama, senin onu gibi o da seni
seviyorsa gam ekmeye sebep yok. Mutlaka birbiri-

nize gerekir. Nitekim inli cariye ile
gen, birok engellere sonunda yi-
ne birbirlerine
da
- bir
Son derece zen-
ginili. Birgn inli bir earlyeye oldu.
Haddinden ok mal ve servet vererek bu cari
yeyi Her ona sarfederek
bir habbeye muhta duruma Bir&"n ken
disine dedi ki: Ey gen; mutluluk zamanmda
israf ve telef ederek bir habbeye
muhta Yoksulluk dayanmak son
derece zor bir Bu halde . ikimizin bir araea bu-
da pek fazla bir haz ve lezzet umul-
maz. vuslat bile anc3.k gnl ile
olur. bir be-
. nim tahamml edebilirsen beni bir
sat. para ile yeniden kura-
rak haline yoluna k-:>y. Elbette su ye-
re akar. Ben elimden senin ta-
hamml etmeye Mecalim ve t-
zaman ise kendimi ldrp dnya dertlerin
den kurtulurum. Ama hi olmazsa, benim yzm-
den yoksul olan sen, yeniden refaha kavu-
... :.
ister istemez, bu tavsiyeye oldu.
Ertesi gn ok earlyesini iin esir
pazanna bir tccar, Bas
ra ticaret niyetiyle, Ca-
278
riyeyi grp bin De
iki bin alarak evine dnd.
Ne var ki, ok iin gece gndz
ah ederek, adeta duruyordu. Neyse
oldu. Evin ii o Z'<!_man kendisine daha da ka-
geldi. Tahamml bir anda tkendi. Hemen
iade edip geri Hatta sa-
baha kadar bile bekleyemeyerek gecen:n
evinden aramaya koyuldu. Sonunda
yorgunluktan bitab bir harabede durdu. Me-
bir da kendisinin Bezirgan
gen, yorgunluktan gelip koynundaki
kesesini bir
de grnce
gibi o!du. Divanc gibi
te yandan gzel cariyeyi alan teki be-
zirgan da, cariyesiyle birEkte baaka bir lkeye ti-
carete Ne ki cariyesin"n hergn syle-
sitemli ve szlerden onun kalma-
gzel visaline ermek, yzne
bakmak bile myesser olmuycrdu. Tek tesellisi, ara-
dan zaman geerse bu gen ve gzel derdini
ve kendisine idi. Bu yzden de
niz derya, l, kara gezip duruyordu.
Fakat Cariyesinin k"n ve fke
her gn biraz daha Nihayet
tahamml kaimayan bezirgan yemin etti
ki: seni bana satan /sahibini bulacak olursam,
iki b'n da vazgeip, seni cna di-
ye ahdetti. Bunu cariye daha ok ah ve inle-
279
meye Bylelikle kendisinden.daha ok
ve daha abuk umuyordu.
llerde Mecnun gibi feryJ.tlar, ahlar
ederek gen bezirgan, birgn bir deniz
bir gemiye Geminin ii ticaret
ile doluydu. hikmeti bu ya, ca-
riye ile onu alan tacir de o gemiye
di. Ancak iki da birbirlerinden haberleri yok-
tu. Bylece denizde birka gn yol Bir gece
Ha.:;imi bezirgan, cariyesinin eline bir saz verip, bir
rica eyledi. Cariye
eline yle ili, yle besteler
ve syledi ki gemidekilerin hepsi ona
bitirip bir tarafa koyan cariye yine
Bu arada eski sahibi
gen bezirgan da onu Derhal Fakat
kimseye bir belli etmedi. Ertesi gn oldu. <;e.
midekiler bir su ve zahire Ge-
minin gren bu eefer
eline geirdi. Sevgilisinin ok iyi ve ona
vaktiyle kendisinin dzeni verdi. O
gnn tacir tekrar cariyesinden
saz etti. Cariye eline ilk
derhal bitenin vardl.
Birden tekrar elinden ve yeminle birlikte
dec!i: cBen'm eski sahibim tacir bi-
zimle birlikte bu geminin iindedir.:. kalbli Ha- ,
ise: yle verdi. c Sizi
birbirini:::e ben de dnyada ve ahrette se-
vaba girerdim .. Derhal geminin iine aramaya
280
Gen taeiri buldular. onu
izzet ve ikramda. bulundu. cCJ.riyene asla dokun-
O seni lesiye sevmekte<lir. Sen de onu yle
al seni olsun. Beni de duadan
dedi. .
Gemide bulunan herkes, bu gen bu
gen birbirlerine byle sadaka.tle
ve te yandan tacirin bu civa
hayran tahsin' ve aferin okudular.
tacir, genten sordu. O da.
dan geen fel8.ketleri. bir bir dinle-
yen gzlerindn dkt. Ve dedi:
Her ve feaketin bir sonu Bun.,.
dan sonra elem okme . Benim evlad ve
ayalim yoktur, Bundan byle sen ve cariye
de olarak benim himayemdesiniz. Her iki
gen sonsuz sevin'e tacirin ellerine ka-
Bylece gemi bir mddet daha yol
Bir limanda gemi yine su ve erzak iin
herkes gen tacir de bu ara-
da bir de ne grsn?
Uygun rzgar kaptan da yolcular tam
gemi oktan ..
yeniden feryad ve figana te
yandan ile cariye Basra'ya geldiler.
dedi ki : Benim ahdim seni, btn m ve ml-
kmle eski sahibine vermekti. Fakat takdi-
rine bak . ki ortadan kayboldu. bu
durumda ne yapmak gerekiyorsa syle, ben de ay-
nen onu yerine getireyim.
281
Cariye: cBenim iin bir kenarda bir tekke yap-
Orada gencin bir mezar
stne bir . sanduka koy. mrmn sonuna kadar
ben burada kimEenin ile
Ecelim gelip de beni bu me-
zara gmdt. diye niyazda bulundu. onun
aynen yerine getirdi.
te yandan gn bin bir ve iinde
sahilde bekleyen gn limana
bir gemiye bin bir zahmetlerden
sonra Basra'ya varabildL evini sordu.
Onu da b:n bir zahmetle buldu. Tacirle gen adam
birbirlerinin sevinip
lar. Bu arada soran gence,
. biteni adam hemen onu sevdi-
sevgili bir kere daha bu-
yle ki, grenler: Bu fani
dnyada bu kadar sevgililer de var
diyerek duydular. O tekkeyi, ta-
cir onlara bir halihe getirdi. mrlerinin so-
nuna kadar mesut ...
Tiitt, buraya getirdikten
Ey seninle o beyzadenin sevgisi de
ise mesele yoktur. Sonunda mutlaka
riail olursunuz. sen vakit kaybet
meden hemen ona Ancak sana. nasihatim budur
ki zaman edeb hareket etmekten
bilhassa Zira bir fazla ve edebli
clmazsa o sohbetin lezzeti olmaz. Hele
282
ki hatunu gzel olan bir C.mr de uzun olur.
Hatunu irkin olan ke mr
- Ey tuti; sen neler sylyorsun? Hi mr
denilen gzellfk veya. irkin uza.lip
Bu bir Allah vergisidir, ne te
siri olabilir?
- - Evet im:an mr yle buna
gre bir Ama da
unutma: Bir kimse ki evinde son derece g
zel bir onun yzne her
dem sanki yeni bir hayat bulur. Bunun tam aksi ise,
yani irkin, bir ise sanki in
E:ana zindan eder. Yani szn rnrn
bu Nitekim Dehka-
ni'nin hikayesi bu konuyu ok gzel ifade eder.
- hikaye bu, merak ettim?
- Evvel zamanda. bir dehkan, ya.
ni ifti, iftini srerken birden bir demir
halka ki bu
halka bir mahzenin Byk gayret ve a
balarla leriye girdi.
ile doluydu .. Bunu grn
ce ve gidip durumu valisine
bi'dirdi. Vali de biraz nmune ola-
nk Jken'n da
.Jay Onun hangi millet
da bunun bilen bir kimsenin
bu1unup istedi.
:k bir redimi Bu ned:m dedi ki:
lkemizin falanca
283
bir iftlik sahibi Bu zmn yapsa
/
yapsa ancak o yapabilir.:.
Bunun zerine bir grevlinin eline o
daydan bir miktar rnek verip o iftiye g-n-
derdi. Grevli acele ile giderken, yol-
da eski bir dostuna Dostu, kendisine nere-
ye grevli biteni
ona Bunun zerine dostu: Allah'a
olsun ki sana Zira senin kimse
gerekten kamil biridir. Benim de ondan
bir Ltfet de ben:mki-
ni de sor. diye ricada bulundu.
ne
dur, diye Bir insan zaman ne-
den rengc girmiyar da beyaz bir
renk Sonra: bir erkek
neden erkekte vefa fazla olur. nc
olarak: sevimli
halde ; neden daha sevimsiz oluyorlar?
istiyorum.
a-
VU'? yoluna devam ederek niha:,ct :ft
1
nin
o buldu.
Grd ki ifti, be'i iki bklm gzlerine per-
de ok bir kimsedir. Ona ne iin gelmi
nce sordu. ift-
i dedi: 0 ne Z'l.man ve
ben ce bilmiyorum. Ancak,
hmden daha bir Belki
284
o bu hikmetini bilebilir. Ve grevli ona
edi en
buldu. Grd ki bu, kara b:'r vcudu
ise kk ok daha zindedir. Duruma
birlikte O!tdan da sordu.
O da cevap aciz ve: Benim za-
byle bir meydana gelmemi:;;ti. Bilemi-
yorum. Ancak ehirde benim bir
ona git. Muhtemeldir ki o bunun ve-
rebilir. dedi.
Grevli bu de
sylenilen gitti. Bir de ne grsn? En
diye tarif edilen bu adam, her iki ok.
daha genti. Ge'l ve yak,sJk-
bir .. kendi kendine: Sb-
hanallah;. En dedikleri her iki<:".inde.' de
gen, diye geirdi. Bununla birlikte niin
kendisine Bunun zerine bu adam a.vuga
syledi: Bu yz sene
nce bir kavme aittir. Onlann byle bir ni-
mete :;udur: Bu kavim ok
doJru ve dindar meydana Al-
lah'da onlara byle ltuflada dedik-
ten scnra anlatmaya devam etti:
bir gn bir adam, kendi evi-
ni bir Evj onu
tamir ederken bir de grd ki bir muazzam
kp ve kadar altm doludur. Hemen
evin kenilisine satan buldu ve ona:
285
Gel evde bir kp alt:n Bu
senin ben sadece evi dedi.
-Satan ise bunu kabul etmedi: Ben o evi bul
durnsa .!lana da yle ben ki
benim olsun. O halde bu mal asla benim olamaz. diye
direndi. Sonunda. ikisi by-
d. arala.rin.da zemeyince ka: padi
gittiler. tki tarafa. kabul ettiremiyen
onlara: var diye sordu:
bunlardan bir tekinin de bir
her iki adama da bir-
birleriyle ve da
Yani kan hkmetti. Evi satan ve
sat n alan bu kara.ra oldular. birbir..;
leriyle evlendirdiler. Bylece ,bir k!.l do'usu bu .
oldu. Allah, bu iki adalet-
ok ho::--grerek, kavimlerinin ala-
eyledi. lrte

aVUIJ, memnun olup geri dnerken a.rka-
da. soru geldi. Dnp da
sorunca. adam
kimsenin sa.q ve ba?ka renge
sebebi gayet basittir. veya siyah
renk - ki genlik -
Nurun en gel.iigin rengi de beya.zdr.
daha sebebi
sonunda hamile Do-
. emzirilmesinden tutun da btn
klleri aittir. Bundan erkek de vefakar
ki terazi g:bi adalet yerine gelsin.
d{.neminde daha sevimli, daha sevim-
siz .sebebine gelince: Malum zere
Allah yani Hazreti Adem'i topraktan, Hav-
ise onun ze-
re., t::.prak durduka daha da fakat ete ge-
linceye, et biraz durup bekleyince
ya Bu ua bunun bilmem anlatabil
dim mi?
Bunun zerine Ey adam, diye sor-
du. Btn hallettiniz. Ancak
de benim bir m var; hcg
grp onu da hallederseniz minnettar dcdi-
kamil adam, bunun ne is-
tedi ve sordu: Sizin ktk son
derece bitkin ve takattan
beli grdm. ve
ona biraz daha iyice idi. En olan
zi ise bir de grdm. Bu-
nun sebebi nedir . .Ifade ka-
artar.
Ka.mil adam bunu da izah etti: En kk
biraderimin son derece bitkin sebebi
ziraatta fazla biraz fakir
bunun ve irkin yz-
l 1ki byk beli byle bir araya
c-elirse elbette netice de yle olur. Yani kendisi, daha
dnyada iken gibidir. Ortanca bi
radorime gelince: onun ziraat meselesi
28'1
/
fakat birincisininki gibidir. Bana gelince:
Hamdolsun, benim hem ziraat konusunda talihim
yaverdir, hem de hatuum ok gzeJ yz, ok gzel
huyludur. Szn bir yolunda ve ka-
da iyi ise dnya kendisi iin cennettir. Zaten bu-
nun iin midir ki byklerimiz:. Cennet de ce-
hennem de ken.i evinin iindedir.
dir ... :.
ve kendisinin
ni bylece zp tekrar dnd.
Herkes de bu hikaye-
den hisseler a: dlar.. . .
- Ey bu hikayeden de ki
bir iyi ise o kadm ok bir
d'r. sen de huy ve daha da
ve gzelle:;-tir ki kimse senden nefret etme-
sin. Neyse .. Sen vakit geir-
me de hemen bu gece o beyzadene '
bu szleri derhal aya-
bir de ne grsn?
oktan Bin bir znty'e ieri dn.
d. O gnde kadar znt ile ge-
irdi. olur olmaz, Tezce gideyim deyiy ace
le ile geldi. onun geli<:ind.:m
ve Bunu gidermek iin P.re d-
Derhal vurdu.
tutin:n uyumakta grnce hemen
d:;,di: Ey tuzsuz tutt; sen
habersiz iin daima uykusun.
288
da.Sn. Bir yandan da benimle ileri
srersin. Gerek ki bu gerek dostlu-

mezsin. bu mudur? Benim gzme uyku-
girmezken sen hi bile olmayasm! ..
Kurnaz tuti, sanki bu szlerden gi-
bi gzlerini cEy dedi. olur da.
sen bana dersin? Gel o halde se-
ninle Bende en az senin ka-
dar elem ve keder ekmekteyim. Sen nihayet son
on yirmi gndr bu elemi ekjyorsun. Ben ise
alem bu yana Ben senin ele-
min yznden gece gUnd.z iindir ki
biraz kendimden Asimda haki-
. katini bilseydin bana byle sitem'erde
Sonra ben- uykuda gzlerim derin bir
ibret alemi iindeyim. Belki bu evreye gz.m ka-
gerekler Bylece
kimsenin bilip bana Me-
sela biraz de ryamda veya ha-
yil ileminde yle sezinledim ki Hcca Said'in gelme-
si, Allah bilir ya, ok Sen ise ha'a
ni mahrum birden Hoca
Said gele, sen de z8.hidin hatununun, zihitten
gibi ylece yzne baka-
..
- Merak ettim, zahidin hatunu ve niin

- Beni gc
F:
289
ibadet etmek olan bir zahid Son derece fakir
di. Zaman zaman nafaka iin Lill8.h di-
yerek birka ake temine
Birgn yine adeti zere iinde gezerken an
bir kimseye rastgeldi. Bu kimse ona: Hel!.
linden bir ister misin? .Yoksa on
istersin? diye eordu. Zihid: cRaram
bin olsa istemem. Bana helalinden bir
yeter. :verdi. Bunun zerine adam, onun
r.vucuna bir koydu. Uhid, bereket versin, di-
yerek kabul etti. Sonra yine yoluna devam ederken,
biriilde gzel yz bir grd. . Birden
bu bir sevgi
scrdu. Kuun Buna yedi renkli derler,
paha3l da bir deyince hemen elindeki bir al-
verip Yedi renkli evine ge-
tirdi. bir yiyecek getirecek midiyle onu bek-
liyordu. nk ok byle eli gel-
g::,rnce tl.3ri
maya Hele iin. de bir fke
3':.sterdi: Bizler nafakaya muhta iken sen bir
ka isteklisi daha getirdin stelik susUZ. hay-
hapsedip onu da mahkfun Bu
nedir? yollu syledi de syledi.
sen derece gzel ZS.hid, o
dese buna Ses bir
kafese koyup duvara zaman
kafesi iinde silkinmeye Zihid, bunun
gelip grd ki (yumurtlar
gibi) bir cevahir Hemen g-
trd ve yz Evinin birok
m temin etti. yedi renkli kafese
yorlar, katesin daima
zaman uup gidiyor, o!du-
yeniden eve, kafes:ne dnyordu. Her
de de bir zUmrt Z!hid ire
bu zmrtld gtrp bir Az
zaman iinde ylesJne zengl'l oldu ki m-
knn kendi bile bilmez oldu.
yle ki z.ah:din (nce-
leri halde) hamile de
kit ve zam.a!U gelince bir erk.ek ocuk ok
seY:nen z8hid, !el bir Ferid
koydu. ok birgn, Hac
grevini yapmak isteyer:ek. Hicaz'a yo'a
nce de hatununu g/hn!> Ey-
lcdi: Ey benim namuslu b1.tunum; bizim bu ikbali
mize yedi renkli Hacca bile
onun gitmektevfm. Onun iin bu ku'"lU'l yi-
yecek ve iyi hizmetlerini ihmal etme.
b'le ile dnya'ya ?.e'di.
seni ve Allah'a emanet eyledim.:. diye-
rek gitti. '
gide dursun, bir mddet evin tc:in-
de yalnz kalmaktan batun gezmcye
arn.tda gezinirken birden ve bir sar-
rs.( grn o'du. O kadar tutuldu ki, her
onun nnden geip, seyrederek te-
291
selli buluyordu. Zahidin geldike de
beyti okumaktay
Yarin greydi zi.bid-i hodbin cemi.lini;
Ta'netmezdi bilirdi h&lini (1).
onun vus' atma are
birgn gen gizlice evine davet et-
ti. Gen adam da bu ok gzel
Nihayet her iki sevgili zahidin evinde gizli

Birgn yine her ikisi de ca..'l sohbetine

ve onun sayesinde byle zengin gen
adama sz ettl Gen bilgili ve bir dos-
tu O da bu kimseye Bu
adam da k.:mdisine bir nasihatte bulun-
du: Bu ,belli ki son derece sihir"i bir
Mesela bir adam onu ele geirip
yiyecek olsa, mutlaka vezir ola-
bilir.:.
bu szleri
Derhal o elde edip
yemeye yemin eyledi. Birgn yine
iin evine kebab edip
yemeyi gnlm istedi. diye diretti. Kadm, gen ada-
ma ylesine ki: 0 bizim saa-
O) Et/'er o sadece dsnen zahid, sevgilinin
gzel yzn onu seveni halinden an-
..
292
detinin sermayesi Ama mademki sen is-
tedin, onu, kendi bile feda ederim. Ya-
gel, onu kesip sana kebab afi-
yetle ye ... verdi. '"Adam ertesi gn
erkenlnde ka Ku-
evirmeye ..
Ne var ki Ferid, pek onunla
dost Bir saat onu gremezse edemezdi. Uya-

ve kad?.r tese'-
liye Fakat ocuk susmuyordu. Bunun
zerine da hatuna: Ey hatun; o etinden
bir lokma ver, ccuktur, belki
diner. cedi. Fakat yle gz
ki, bile etinden bir lokma vermeye
d. Ancak niyaz ediyor: Etinden vazg:etik,
hi olmazsa ver onu yesin. diy<?rdu ve ilave
ediyordu. yenmez. adam da
onun etini ister. bunu
olsun esirgeme ...
:aunun zerine iste-
meye irtemeye, Ferid'e verdi. ocuk, ba-
yer yemez vazgeti. Bu da
c;cn sarraf eYe ge1d.i. derhal k3ndisini
ikrP.mla Ey mrmn se-
n:n byj.ik iin eri hyk ve tkenmez hazi-
nemiz olan bile
diye ya'taklanarak kurdu. Bir yedi
nnkli ku$UD etini koyup getirdi. Sarraf
yemeye iltifat .etmeden, aramaya Bu-
293
ne sordu. Ca-
da yenir mi? olan onun
gvdezi ve etidir. Onu sustunnak
iin, etini sana kendisine ver-
dim. yollu bulundu. Bu E5=:. sar-
raf de bir anda dnd. bir-
likte yere evden delolup da
filozofa
fakat dzenbaz filozof ona: etme, dedi.
sz.'l geiyorsa bunun dro.. aresi
Yani sen de isteyecek
ve onu yiyeceksin. Yoksa ileride olur
ve sen ortada .. :.
Bunun zerine sarraf haber gnderdi:
Benim o ku;mn kesi!> yemekti. Ma-
demki onu sen kendi ofuna yedirdin.
bana yedinnelwin. Yoksa mr.n olduk-
a yzne bakma.m.:. dedi. Mel'un nefsinin ve
3bvetinin o kadar esiri ki, srf gen sarraf-
tan iin, bunu <h ancak
mUn.a.sip bir bildirdi. San-af
memnun olup sevindi. tiP. bir yolunu bulu!> z
ldrmenin gzetmeye koyuldu. Ne
V&r' ki bunu se%inledi. Bir gece hain
annesi uyurken. masum ev-
den ve hatta o Sabaha kadar yol ala-
. .
rak bir
Ferid'in a..nnesi, sabahleyin
ve dnd. Her
ve ocuk ise bu arr.da gi- .
de gide payitahta, yere
arayan hain annenin tek
Eyvah, sarraf gence ne cevap yolunda
idi. Nitekim bunu sarraf da bir daha .
evine yani onu
helak 0
1
a.cak derece-
lere geldi. te yandan, Hac dnen za-
hid bir de grd ki ortada ne var, ne var,
ne de var. ne ka.-
Benim efendim;
olsun. Hepsi birer birer Ve
ile benim gl yzm de byle solup
diyerek
Biz gelelim Ferid'e. Ferid zamanla byd. Ata.
binmeyi sevi:rordu. ava
Birgn yine binip ava giderken, ha-
rem geti. dn-
ya'ar gzeli bir sey-
rederken gzleri Ferid'e birden
dan gidip bin canla ona oldu. Fe-
rid de pencereye ve derdine
Bundan sonra biare Ferid, her gn av
bahanesiyle gemeye ve '
da onun yolunu gzetmeye Bir zaman
byle geti. Anla. gnlerden birgn taham-
ml edemeyip, yukandan seslendi Ey yi
( 1) deyimi met'nde aynen Ancak
16. yzyddski metinde de byle olup tespit ederne-
dik .
295
benim babam Dnyada benden
da. Ondan her ne istesem ben-
den esirgemez. Nitekim ben de babama em-
r:yle gen adamP. nik8.hla demek niyetinde-
yim. da var ki, babam btn vezir'erinin huzu-
runda,. ok daha ncelerden
.O yerine getiren, kimse beni ala-
Fakat bu ne sana asla sy-
leycmem. nk bu yolda pek ok gen telef
tur. Senin de telef istemem. diye
Ferid ne de".
sylemememek iin dire!ldi. Sonunda o kRdar rica ve
ni yaz etti ki da mecburiyetinde
cFalanca otlar. Fakat bu
rada bir zehir saan bir ejderha peyda ol-
bir
yu giden yolu da Ora-
ya gidebilmek hi bir mmkn
babam, yemin ki bu drr
se beni ona Ferid .eordu: Ey g-
zeller gzeli, bunu bir de ben deneyeyim. Bilmez mi-
sin ki bir k;msenin mr dnya
bir araya gelse o kimse asla lmez. Tekiifte
kendimi o ejderhanm zerine H.ak
Teala ba!la yardup ederse cnu ldrr ve
nail olurum. Aksi olur, ecelim iin, bu
da lrsem sen de beni duadan unutma. Zir.-. seninle
sonra benim nemi
ve yoktur. diyerek zerine g:t-
meye kesin karar verdi.
296
tki taraf da birbirlerinden
t
Ferid evine gelip kendisini byten ve ok
seven Ertesi gn de
huzuruna kip ejderhamn zerine gitmek
arzetti. Ferid'i grr grmez ona,
haf ve derin bir alaka duydu. Vezirine dnp: Lala;
birine verrnek iin bu yemin'e
tum. Byle bir yeminim dcrhal bu
gence verirdim. Gel sen nasih&t et de bu
bu sevdarlan vazgesin. Belki bu da teki bir oklart
gibi bu yolda helA.k olur da iimiz yine yanar. En iyisi
bu AlJah'a Onun izniyle belki ejder-
ha . kendi kendine ortadan kalkar da bizler de byle-
ce kurtoluruz bu gencin. de gitmes:ni arzu et-
miyorum. dedi. Vezirler de Ferid'e g.erekli tavsiye
ve nasihatlerde bulundular. FP.kat gen r.dam: Mut
laka yollu diretti. Bunun zerine vezirler
ve devlet ileri gelenleri de onunla birlikte o
tekiler geride durup Ferid'e e.iderhamn
yeri r:sterdiler. Ferid, Allah'a
dualar ettikten keskin ekerek o tara-
fa yneldi. G5rd ki gibi zehirli ve kor-
kun bir ejderha ve tam o da uykuya
B"r anda gibi korkun canava-
o anda ikiye Hemen gvdesinden
Ferid, bunu
d. Btn devlet ileri gelenleri re birlikte
da hayran
Mesele bilginler ka-
naate Bu .. ldrlmesine insan
297
gc yetmezdi. ki kimse yedi renk'i
ola .. dediler. Bunun zerine Ferid, da-
gibi onlara Ve-
zirlerin ve alimierin olan muhabbetleri
daha da ise ejderha.nm ol-
nihayetsiz derecede memnundu. Byk d-
dernekler tertipleyerek Ferid'e
de ok erkek
belirterek onu kendisine velir.hd tayin
o':ti. Bundan sonra lkesine haber g.nderip an-
nesini ve aynca idam edilmek zere sarra-
istetti. Ancak sarraf nce Ana baba, yeni .
kendilerini niin
ge diler. .r.cn derece se-
vindiler. Ferid: Olan geren diye-
rek annesini de haremdeki cariyeo.
ler r:erine tayin etti. t.:>nra onlarla halvet olup
bu yana geenleri ani:-
SO'.l derece hacil oe.rak cAra-
mzda irkin gemedi, sadece. gzlerimizle bir-
. birimize deyip tekrar tbeler etti. Fe.
rid yeniden ellerini :--crek .
Bundan sonra hep birlikte refah iinde mr
srdler ...
tamamlayan tuti, dnp:
- Ey
budur ki Hoca Said ge'medcn hemen seven o
gen gidesin. Hemen bmm yapmn.z-
san, zah:d;n sevgilbir.e gi-
bi sen de mahrum ..
298
tutinin szlerinden onun izni
Hemen.gitmek zere
birden duydu. Gen
aar amaz ne grsn? Hoca Said gel-
Sevincinden ne bilemedi. Derhal
le ki, sebebini ona iyi
bir yolla ifade etsin ve dedi: Sizin ka-
mil tutiden haber Onun iin byle sslenip
pUslenip amaya bekliyordum. Hoca SA.-
id zarif ve bir Hi acele t.neyip
ru Kamil tutisinin k af esinin ge-
lip, cndan kendi biteni sordu. TUti
aynen
- c Ey benim geri kiginin kendi
kendisini me<1hetmesi iyi bir Ama yeri
ve mecbur iin syleyeyim: Ben ku-
lunuz size yles:ne candan ve yrekten bir hizmet ct-
ki, dnya dnya bir benzerini bir kim-
se bir kimseye
senin korumak, elin1n
ne engel fA.ni dnyada her kolay bu-
lunabilir, fakat benim gibi sznden dn-
mez bir kul her zaman kolay ele geemez. Bu
hizmetimin senden hi bir rica et-
miyorum. Ben bu hizmeti her nce
ve. sana o'an yznden ettim.
benim velinimetim senin gayreti-
ni gzettim. Sen kendi kereminden ne grrsen
bana onu yapmakta :::erbestsin. Me:cla b:mi bu ha-
pisten azad edip ben de olan
299
teki gibi zaman zaman br.3:larda babeler-
de gezip yine senin hizmetine gelsem ne kadar mem
nun ve mesut olurdum. dedi.
Hoca Said'in istemesi ze-
rine tutt, o inci elmas dken tekrar git-
gnden, saata kadar olup bitenleri
dan sonuna kadar Gen ve tecrbesiz kar-
ve kendisinin namusunu korumak
iin, onu me-;.gul etmek maksadiyle, her geoe ne gibi
ne hikayeler bir
b:r Ve yemin etti ki o andan ana
iffete en kk bir davrawg
meydana O beyzadenin yzn bf e gr-
mcmitir. Szlerini
- mi? Her tecrbe-
siz ve sana olan sevda ve yzn-
den byle bir ham sevdaya Ben yerinde
tedbirlerle onu Sen de onun bilmeyerek
bu kusuru grmez ikten gel. nk
sadece ve sadece sana ...
Hoca Sa
1
.d, ok memnun oldu. Abdine vefa edip
tutiyi hemen o gecenin sehcr'nde azad eyledi. Tti de
babeelere gidip dostlan ve ile g-
mutlu o!du. Hoca Said, su:-u
iin ve ettirdi. tki
eskiri gibi mesut bir mre yneldiler. tuti
szde durarak zaman zaman geliyor ve
Bylece her de
zere felekten kam
300
lmdi bu hikayeleri ve temsilleri din'eyip
okuyan ve y:mileyen bir rica Bu
gzel naciz tercmeciainin meydana
olan kusur ve Onlar g-
. rp ruhunu bir dua mesrur buyursunlar. Yce Al-
lah'a gkrler e:lsun ki burada
SON
301
1-YUNUS EMRE
2-HUZUR
3-lB. YZYIL TRK RF VE
ADETLERI
DIVANI
5-0RU BEGl TARIHI
6-BOZGUN
7-MEVLANA
B- EMIRSULTAN
9-BUHRANLARIMIZ
lO-TRKLERIN MANEVI GC
ll-BiR ZAMANLAR ISTANBUL
12-TRKIYE MEKTUPLARI
13-NECATI BEY DIVAN!
14-BARBAROS HAYRETTlN PA

15-BARBAROS HAYRETTlN PA
ll
16-50SYALIST LKELERDE
FIKIR SANATlN KADERI
VE
MIZ
lB-TRKIYE'NiN DRT YILI
19-KITAB-1 BAHRIYE 1
KITAB-I BAHRIYE ll
20-GECE HI KAVELERI (Msame-
retname}
21-FATIH'IN TARIHI
22-RAMAZANNAME
23-GAZI MUSTAFA KEMAL
24-ZAGlRA MFTSNON HA-
Tl RALARI
25-EVRAK-1 PE RI
26-KA RACAOGlLAN
27-AN EKI TRKIYE
2B-BUDIN KANUNNAMESI
29-ISLAM MEDENIYET!
30-AHLAK
31-TRKIYE'Yi BYLE
GRDM
32-LEHET'L HAKAYlK
33-TRKLERIN SOY KTGl
34-AHMET HARAMI DESTANI
35-A'MAK-1 HAYAL
36-KABUSNAME 1
KABISNAME ll
37-MNECCIM TARIHI
MNECCIM TARIHill
RETTEN DEVLETE
(Trkiye Tarihi 1)
39-IMPARATORLUK YOLU
(Trkiye tarihi ll)
40-ciHAN HAKIMIYETI(Trklye
tarihi lll)
41-LGUNLUK AGli(TUrklye
tarihi IV)
42-50NUN
(Trkiye tarihi V)
43-50NA DO Gl RU(TUrklye tari h i
VI)
10 Tl
TERCMAN 1001 TEMEL ESER
lKAN APLAR
tarihi
VII)
85- ESKi YURT
45-BYK SANCACl IN
86- YENIKAPI MEVLEVit-
87 - MORKOPOLO SEYAHJ
GLGESINDE M ESi CiL T 1
46- BIZANS TARI HI 1
47-BIZANS TARIHI ll
4B-ENVARU'L i
49-ENVARU'L ll
50-ENVARU'L lll
51- 1001 HADIS 1
88 - MARKOPOLO SEVAHI
M ESi CiL T 2
HADis
53-MEVLANA CELALEDDIN
RUMI
89 - TRKLER
54-ISTANBUL TRK KALELERI
55-MUHAMMEDIYE 1
56-MUHAMMEDIYE ll
57-MUHAMMEDIYE lll
5B-MUHAMMEDIYE IV
59-:-TRKIYE'DE SANATLAR
VE ZENEATLAR
60-ELHITRKIMPARATOR-
LUGlU
61-MiR-AT- L MEMALIK
62- TAVSI R-1 AHLAK
63-TRKIYE 1B50 ClLT 1
64- TRKIYE 1B50 CIL T ll
65-ESLAF
66-5MRLEN TOPRAKLAR
SOVYETIMPARATORLUGlU
67- -5MRLEN MILLETLER
SOVYETIMPARATORLUGlU
2 ClLT
6 B- ZAFERNAME
69- DEVLET VE AILE AHLAKI
70-VAKA- 1-cEDID
71-HUZUR- U AKL FEN DE
MADDIYUN MESLEK-I
DELALETI
72- KOCA 1
73-HAYDAR ELEBI
RUZNAMESI
74-TARIHI GILMANI
75-GIZLI NOTLAR
76-FATIH SULTAN MEHMEDE
NASIHATLER
77-Ki RIM HARBI
7B - ANAKKALE IiNDE
VURDULAR BENI
79- ESIR ORTA ASYA
BO- YNETENLERIN
YNETIMI
Bl - TRKLERIN SIYASI
DOSTURLARI
B2 - YIRMISEKIZ ELEBI
MEHMED EFENDI SE
FA RETNAMESI
B 3- TRK ISLAM TARI-
HINDEN ClLT 1
B4 - TRK ISLAM TARI
HINDEN ClLT 2