Professional Documents
Culture Documents
2
تحلیل محتوا چیست ؟
3
:تحلیل محتوا از نظر برناردو برلسون
4
:تحلیل محتوا از نظر باركز
5
چرا محتوا را تحلیل كنیم ؟
6
:مواردي از تحلیل محتوا
تحلیل محتوا به منظور تعیین میزان تناسب محتوا ی تولید شده با چهار 1.
چوب راهنمای تالیف
تحلیل محتوا به منظور تعیین اطمینان از تاثیر در یادگیری 2.
تحلیل محتوا به منظور مشخص ساختن انواع مفاهیم و مطالب به كار رفته 3.
تحلیل محتوا به منظور تعیین میزان هر یک از انواع اهداف آموزشي 4.
تحلیل محتوا به منظور تعیین نقاط ضعف و اصلح مسیر انتخاب شده 5.
تحلیل محتوا به منظور بررسي میزان درگیر شدن یادگیرنده با محتواي كتاب 6.
تحلیل محتوا به منظور تعیین میزان خود آموزی 7.
تحلیل محتوا به منظور تعیین میزان استرس وارده بر محاطب 8.
تحلیل محتوا به منظور تعیین روایی علمی محتوا 9.
تحلیل محتوا به منظور کاربردی بودن محتوا 10.
تحلیل محتوا به منظور....... 11.
7
:انواع روش هاي تحلیل محتوا
• در یك دسته بندي اجمالي محتوا را مي توان به یكي از
روش ذیل تحلیل نمود :
• تحلیل محتواي توصیفي
• تحلیل محتواي آماری)مدل ویلیام رومي ،مدل کلوزو(...
8
:مراحل اصلي تحلیل محتوا عبارتند از
9
:روش ویلیام رومي در تحلیل محتواي كتب درسي
• درباره هدف روش تحلیل محتواي ویلیام رومي مي توان گفت :
• به عبارت دیگر هدف این است كه بسنجیم آیا كتاب به شیوه فعالي
ارائه و تدوین و تنظیم شده است یا خیر ؟
10
• درباره نمونه گیري نیز همانند سایر روش هاي دیگر
پژوهش ،اگر جامعه آماري وسیع باشد مي توان دست به
نمونه گیري زد و چنانچه جامعه آماري مورد نظر وسعت
چنداني نداشته باشد ،مي توان از تمام جامعه به عنوان
نمونه استفاده كرد .
11
كد گذاري و تعریف مقوله ها
12
طبقه بندي مقوله ها
،مقوله را به سه طبقه تقسیم مي نماید
،مقوله هاي فعال
،مقوله هاي غیر فعال
.مقوله هاي خنثي
13
مقوله هاي فعال
در مقوله های فعال ،دانش آموز با فعالیت هاي علمي و بطور
كلي با یادگیري و آموزش درگیر است و چون مستلزم فعالیت
.فراگیر است ،به آنها مقوله هاي فعال گفته مي شود
14
مقوله هاي غیر فعال
15
مقوله هاي خنثي
16
مراحل اجرا
به طور تصادفي ده صفحه یا صفحات بیشتري از قسمت هاي گوناگون
.یك كتاب را انتخاب كرده و علمت گذاري نمایید
در هر یك از صفحات انتخابي 25 ،جمله یا بیشتر را مطالعه نموده و
هر كدام را در یكي از مقوله هاي زیر قرار دهید .این جملت
شامل عناوین ،شرح زیر تصاویر و پیشگفتار و یا مقدمه هاي
.فصول نمي شود
17
) :(aبیان حقیقت
بیان حقیقت عبارتست از بیان ساده مفروضات و یا مشاهداتي
كه بوسیله فرد دیگري غیر از دانش آموز انجام پذیرفته
.است
مثال :ترکیب آتمسفر شامل دو عنصر نیتروژن و اكسیژن به
مقدار زیاد و دو ماده مركب دي اكسید كربن و بخار آب
به مقدار كم وگاز های دیگری است که با هم مخلوط شده
.اند
18
) :بیان نتایج یا اصول كلي )تعمیم ها)(b
منظور از بیان نتایج یا اصول كلي عبارتست از نظرات ارائه
شده توسط نویسندگان كتاب درباره ارتباط بین مفروضات
و موضوعات مختلف
مثال :شايد بهترين راه حل برای دور ماندن از خطر زلزله .
ساختن بنا های مستحکم باشد
19
) :(cتعاریف
منظور جملت یا جمله اي است كه براي توصیف و تشریح
.یك واژه یا اصطلح آورده مي شود
مثال :سیل ،از خارج شدن جریان آب جاری از بستر کبیر رودخانه
در اثر ریزش ناگهانی مقدار زیادی باران یا ذوب ناگهانی برف
هاست
20
( )d.سوالتي كه در متن مطرح شده و جواب آنها
بلفاصله بوسیله مولف داده شده است
مثال :سنگ های رسوبی حاصل عمل تخريب ،حمل مواد ی
هستند که بوسیله رود هادر دريا ها رسوب گذاری شده اند
و طی مدت های طولنی بوسیله ليه های بالتر تحت فشار
قرار داشته اند .فسیل صدف های داخل برخی از سنگ
های رسوبی از کجا آمده اند؟
21
( )eسوالتي كه ایجاب مي كند دانش آموز براي پاسخ
به آنها مفروضات داده شده را تجزیه و تحلیل
.نماید
مثال :چه عواملی سبب بروز پديده مهاجرت های اجباری می
شود؟
چرا؟
مهمترين عامل جذب گردشگر به نواحی طبیعی چیست؟
22
( )fاز دانش آموز خواسته شده كه نتایجي را كه خود او
بدست آورده بیان نماید
مثال :در مقام یک مسئول اداره جنگل ها و مراتع چه اقداماتی را برای حفظ
پوشش گیاهی انجام می دهید؟
23
از دانش آموز خواسته شده كه آزمایشي را انجام )(g
داده و نتایج حاصل از آن را تحلیل نماید و یا اینكه
.مسائل عنوان شده را حل كند
مثال :فاصله مسافت خانه ،مدرسه ،پارک وکتابخانه را بر
روی نقشه داده شده اندازه گیری نموده با استفاده از مقیاس
نقشه بیان کنید کدام مسیر برای رسیدن از خانه به مدرسه
.کوتاه تر است؟
24
( )hسوالتي كه به منظور جلب توجه دانش آموز ارائه شده
و جواب آنها بلفاصله بوسیله نویسنده كتاب در متن
.نیامده است
مثال :تافونی ها اشکال زيبايی برای روی سنگ های دامنه
کوهها هستند که در نتیجه فرسايش تفريقی باد و آب بوجود
می آيند .چگونه باد و آب بخشی از اين سنگ ها را دچار
فرسايش می کند و بخشی ديگر را بدون تغییر باقی می
گذارد ؟
25
( )iاز دانش آموز خواسته شده است كه تصاویر یا مراحل
انجام یك آزمایش را مورد ملحظه قرار دهد
بطور كلي جملتي كه در هیچكدام از مقوله هاي فوق نگنجد
در این مقوله جاي مي گیرد .
مثال :به طبقه بندی مقیاس بفورت را به ترتیب از نسیم تا توفان شديد
مرتب شده است توجه کنید.
26
( )jسوالات مربوط به معاني بیان .این مقوله در جغرافیا
مصداقی ندارد
27
جزء مقوله dو cو bو aاز مقوله هاي ده گانه فوق ،که جزء
،هاي غیر فعال به حساب مي آیند
e ,f , g ,h
جزء مقوله هاي فعال قلمداد مي گردند و دو مقوله آخر یعني
jوi
مقوله هاي خنثي هستند كه نقش مهمي در ارزیابي كتاب ندارند و
بنابراین مي توان از آنها در امر ارزشیابي و تحلیل ،چشم پوشید
.و صرفنظر كرد
به منظور محاسبه ضریب درگیري دانش آموز با متن و یا به منظور
سنجش سطح فعالیت فراگیر مي توان مجموع مقوله هاي فعال را
بر مجموع مقوله هاي غیر فعال تقسیم نمود
به متن جزوه مراجعه نمایید
28
مجموع مقوله هاي فعال
e+f+g+h
a+b+c+d
29
تفسیر نتایج در روش تحلیل محتواي ویلیام رومي
30
ضریب درگیري كمتر از 4/0بیانگر این است كه كتاب فقط
به ارائه اطلعات علمي مي پردازد و از فراگیران مي
خواهد تا در پي حفظ كردن مطالب علمي ارائه شده باشند .
چنین كتابي در زمره كتابهاي غیر پژوهشي به حساب مي
آید كه در آن دانش آموز هیچگونه نقش فعالي را در امر
یادگیري به عهده ندارد و به او و به ذهن او به عنوان یك
سیستم بانكي نگریسته مي شود كه همیشه در پي حفظ و
نگهداري و بایگاني مطالب است .
31
از طرف دیگر ضریب درگیري بزرگتر از 5/1نمایانگر
كتابي است كه در مورد هر جمله ،تصویر ،یا سوال آن ،
از دانش آموز مي خواهد تا به نوعي تجزیه و تحلیل
.انجام دهد و به فعالیت بپردازد
چنین كتابهایي مفروضات و اطلعات علمي كافي را در
اختیار فراگیران قرار نمي دهند و فقط از دانش آموزان
مي خواهند تا به گونه اي ،فعالیتي را انجام دهند .از
نظر ویلیام رومي این كتابها نیز به صورت غیر فعال ارائه
شده است .زیرا فعالیت زیادي مي طلبد در حالي كه به
.اطلعات كا في و شرایط فراگیر توجه نمي شود
32
بنابراین به عقیده ویلیام رومي كتابي مناسب است و به
صورت فعال ارائه شده است كه شا خص درگیري دانش
آموز با محتواي آن كتاب بزرگتر از 4/0و كوچكتر از
5/1باشد .به عبارت دیگر هر كتاب كه به صورت فعال
ارائه مي شود باید حداقل %30و حداكثر %70مطالب و
موضوعات علمي را ارائه دهد ،در غیر اینصورت
محتواي كتاب غیر فعال خواهد بود .در مورد این روش
می بایست توجه داشت که همیشه هم این تحلیل نتیجه
صحیح به دست نمی دهد و ممکن است موجب گمراهی
شود .در چنین شرایطی چاره چیست؟
33
جدول تحلیل محتوا
جمع شماره شماره شماره شماره شماره شماره شماره شماره شماره شماره
صفحه صفحه صفحه صفحه صفحه صفحه صفحه صفحه صفحه صفحه
صفحات
/
طبقات
34
شماره
طبقا ت /صفحات
صفحه
حقايق
تعاريف
پرسش هايی به منظور جلب توجه يادگیرنده بدون پاسخ فوری مولف
معانی بیان
35
تحلیل محتوا به روش کلوز
این روش که برای کتاب های درسی دورهای بالتر از
ابتدایی مناسب است بر مبنای تعیین میزان فشار روانی بر
مخاطب به تخمین میزان تاثیر محتوا بر یادگیری دانش
آموزان بنا نهاده شده است.
کلوز در این روش بر کل نگری تاکید دارد و در آن با توجه
به سطوح متن کتاب ها از نظر آموزش و خود آموزی
) مستقل بودن ( سطح فشار روانی و سطح آموزشی کتب
را طی مراحل زیر به محک می گذارد.
36
مراحل اجرا
انتخاب چند پاراگراف از قسمت های مختلف کتاب که فراگیران هنوز آن را 1.
مطالعه نکرده اند
نوشتن اولین جمله از پاراگراف انتخاب شده به صورت کامل و بدون تغییر 2.
حذف پنجمین کلمه از هر جمله پس از اولین جمله که تعداد جا های خالی بر
اساس میزان توانایی فراگیران می تواند از 50،75 ،25 ، 20و یا 100
مورد باشد
-3از دانش آموزان بخواهیم جاهای خالی متن مورد نظر را تکمیل کنند ) از
کلمات و مفاهیم مناسب استفاده کنند(
__0______20______40______60_____80_____100
37
تحلیل
الف( چنانچه نتیجه میانگین پاسخ ها بین 0تا 40باشد متن
مورد نظر در سطح ناامیدی و فشار روانی است .به این
مفهوم که فراگیران بدون معلم توان مطالعه و درک صحیح
.مطالب را ندارند
ب( اگر نتیجه بین 40تا 60باشد .متن مورد نظر برای فرا
.گیران قابل فهم بوده اما حضور معلم نیز لزم است
ج( اگر نتیجه بین 60تا 100باشد .در سطح مستقل و خود
آموز است یعنی متن بدون نیاز به معلم قابل یادگیری است
38
شما هم می توانید یک ابزار تحلیل محتوا بسازید
39
چگونه مي توان اعتبار يک درس توليدشده را اندازه گيري کرد؟
40
چگونه مي توان اعتبار یک درس تولیدشده را اندازه گیري کرد؟
41
در اندازه گیري میزان اعتبار محتواي تولیدشده چه نکاتي
مدنظر قرار مي گیرد؟
در ارزشياب ي درون ي اعتبار و ارزش مت ن تهيه شده مورد مداق ه قرار
مي گيرد:
آيا محتواي تهيه شده از اعتبار علمي لزم برخوردار است؟ 1-
آيا محتواي تهيه شده توان تحمل تغييرات لزم براي بهنگام شدن را 2-
دارد؟ 44
فعالیت عملي این كارگاه
45
:در صورت نیاز می توانید با اين آدرس مکاتبه فرمايید
gazarbaijanshargi@yahoo.com
46