Professional Documents
Culture Documents
A TooIogia do ArislloIos
Auicr. Isoudo-ArislloIos
|!i4c. Impronsa NacionaI-Casa da Mooda
Ccnccp4c gr4jicc. ILD/INCM
1ircgcn. 800 oxompIaros
Dcic !c inprcss4c. Dozombro do 2010
|S8N. 978-972-27-1915-5
Dcpcsiic lcgcl. 318 722/10
OBRAS COMPLETAS DE ARISTTELES
OBRAS COMPLETAS DE ARISTTELES
COORDENAO DE ANTNIO PEDRO MESQUITA
COORDENAO DE ANTNIO PEDRO MESQUITA
VOLUME XIII
TOMO II
Irojoclo promovido o coordonado poIo Conlro do IiIosofia da Inivorsi-
dado do Iisboa om coIaborao com o Conlro do Lsludos CIssicos da
Inivorsidado do Iisboa, o Inslilulo David Iopos do Lsludos rabos o
IsImicos o os Conlros do Iinguagom, Inlorprolao o IiIosofia o do Lslu-
dos CIssicos o Humanslicos da Inivorsidado do Coimbra.
Lslo projoclo foi subsidiado poIa Iundao para a Cincia o a TocnoIogia.
PSEUDO-ARISTTELES
PSEUDO-ARISTTELES
Traduo do rabe, introduo e notas
de CATARINA BELO
CENTRO DE FILOSOFIA DA UNIVERSIDADE DE LISBOA
IMPRENSA NACIONAL-CASA DA MOEDA
LISBOA
2010
A TEOLOGIA
DE ARISTTELES
A TEOLOGIA
DE ARISTTELES
9
!"#!$%&'(%)*+,
Lslo projoclo do lraduo o odio porluguosa do A 1cclc-
gic !c Arisiciclcs no loria sido possvoI som a ajuda do vrias
possoas o onlidados. Iico muilo grala ao Irof. Anlnio Iodro
Mosquila poIo convilo para oncolar osla lraduo, o Impron-
sa NacionaI-Casa da Mooda poIa sua odio.
Vrios coIogas o amigos onviaram maloriais indisponsvois
para o acabamonlo doslo projoclo, nomoadamonlo: o Irof. Iolor
Adamson (King's CoIIogo, Iondros, Roino Inido), a Irof.' Ro-
xanno Marcollo (Inivorsily of QuoonsIand, AuslrIia) o o
Irof. Riclard TayIor (Marquollo Inivorsily, Lslados Inidos da
Amrica).
A minla mo, Maria Torosa BoIo, Iou oslo lrabaIlo cuida-
dosamonlo, londo foilo imporlanlos rocomondaos osliIslicas.
A lodos, os mous sincoros agradocimonlos.
INTRODIO
13
+-./012 40156 0 .789:;7<.5
A TooIogia do ArislloIos cprcscnic un ccsc pcssitclncnic
scn pcrclclc !c un icxic !c ciri|ui4c crrcncc uc ictc un inpccic
!ccisitc nc cursc !c |isicric !c jilcscjic, cspccijiccncnic nc jilcscjic
nc!ictcl islcnicc.
Qucl c c crigcn !csic icxic c !c uc nc!c jci crrcnccncnic
ciri|ui!c
O icxic !ctc scr ccnicxiuclizc!c |isicriccncnic nc pcric!c !cs
ccnuisics 4rc|cs c islcniccs su|scucnics cc ncscincnic !c |sl4c nc
Pcninsulc Ar4|icc, ccn c suc pcsicricr cxpcns4c c cricnic c c cci-
!cnic. |ssc cxpcns4c c|rcngcric icrriicrics uc |cticn pcricnci!c cc
|npcric Hclcnisiicc jun!c!c nc scucncic !cs ccnuisics !c Alc-
xcn!rc Mcgnc (n. 323 c. C.) c pcsicricrncnic cc |npcric Rcnc-
nc. Ccnscucnicncnic, cli circulctcn n4c cpcncs i!cics plcicniccs c
crisicicliccs, c ic!c c irc!i4c jilcscjicc cniigc, ncs icn|cn c irc!i-
4c |clcnisiicc !c ccncni4rics c Arisiciclcs c c jilcscjic nccplcicnicc.
A c|rc siiuc-sc nc uc!rc !c nctincnic !c irc!u4c !c grcgc
pcrc c 4rc|c uc ictc inicic j4 nc scculc V||| nc Cclijc!c A|4ssi!c,
jun!c!c cn 50. Ccniu!c, c ncicr pcric !cs c|rcs scricn irc!uzi!cs
nc scculc |X, cn pcriiculcr nc princirc ncic!c. |sic nctincnic, uc
gczcu !c cpcic csicicl pcr pcric !cs cclijcs, c !c ncccncs, c|rcngcu
ic!c c ccrpc !c sc|cr cniigc, ccnc scjc, cs !isciplincs !c jilcscjic,
jisicc, cpiicc, nc!icinc, incluin!c c ncicric !cs c|rcs !c Arisiciclcs.
A irc!u4c jczic-sc !c grcgc pcrc c 4rc|c, crc !irccicncnic, crc pcr
inicrnc!ic !c siriccc. A ncsnc c|rc jci pcr tczcs irc!uzi!c ncis !c
uc unc tcz.
14
A TooIogia do ArislloIos c prc!uic !c jcncsc circulc !c irc-
!uicrcs uc irc|cl|ctcn sc| c cgi!c !c cl-Kin!! (n. c. 866) cn
8cg!c!c, ccpiicl !c Cclijc!c A|4ssi!c cpcli!c!c c jilcscjc !cs 4rc-
|cs, !cti!c c crigcn 4rc|c !c suc jcnilic. Al-Kin!! c icn|cn ccn-
si!crc!c c princirc jilcscjc nuulncnc c icr !cscntclti!c c suc prc-
pric jilcscjic.
A TooIogia do ArislloIos c ccnsiiiui!c pcr un prclcgc, uc
(crrcnccncnic) ciri|ui c c|rc cc |sicgiriic, unc lisic !c icncs csiu-
!c!cs, c !cz ccpiiulcs. Nc prclcgc, Arisiciclcs c supcsicncnic ciic!c
c csic c|rc rcjcri!c ccnc ccniinuc4c !c suc ncicjisicc, cn pcrii-
culcr nc uc !iz rcspciic c nciurczc !c !itinc, cc nun!c inicligitcl,
c c clnc, ncs sucs t4rics tcricnics, pcriiculcr c unitcrscl. O prclcgc
ncncicnc !c uc nc!c c clnc prccc!c !c iniclccic c csic, pcr suc
tcz, !c Dcus, nunc ctccc4c !c jcncsc csucnc cncnccicnisic
nccplcicnicc. Cc!c un !csics clcncnics, c prclcgc, cs icncs c c ccr-
pc !c icxic, pc!cricn icr si!c ccnpcsics pclc ncsnc cuicr cu pcr
cuicrcs !itcrscs. |nucnic c prclcgc cprcscnic clcrcs rcjcrcncics c
ncicjisicc !c Arisiciclcs, c ccrpc !c icxic c ncis prcpricncnic plc-
iinicnc. H4 ucn sugirc uc c prclcgc c !c cl-Kin!!, uc n4c ccn|c-
cic c grcgc, cnucnic c icxic cn si c cs icncs scricn !c irc!uicr,
cl-"ins!
1
.
Qucnic c ciri|ui4c !c c|rc, ircs ncncs s4c ncncicnc!cs nc
prclcgc, c !c cl-"ins! (||n N#inc !c |ncssc), cnucnic irc!uicr,
1
Vor Iolor Adamson, 1|c Arc|ic Plciinus, pp. 36, 45 o 177.
15
cl-Kin!!, ccnc c!iicr, Pcrjiric, cujc ccncni4ric c inccrpcrc!c. A c|rc
c !c!icc!c cc jil|c !c cclijc cl-Muic$in, cujc rcinc!c sc siiuc cnirc
833 c 842.
Nc rccli!c!c, c c|rc ccnsisic nc irc!u4c, cu c!cpic4c !c
cxccrics !cs Lnadas !c Plciinc, cspccijiccncnic pcrics !cs litrcs
|V, V c V|, cs uliincs !c c|rc. Ccnc scric !c cspcrcr, c jclsc ciri|ui-
4c gcrcu grcn!c cspcculc4c pcr pcric !c ccc!cniccs c csiu!icscs
!c c|rc. 1cric si!c inicncicncl Qucn icric si!c c tcr!c!circ cuicr
Ccnc t4rics cspcciclisics c|scrtcrcn, c icxic n4c ccnsisic cpcncs
nunc irc!u4c liicrcl ncs nunc c!cpic4c !c opus magnum !c
Plciinc, tisic uc pcr tczcs pcr4grcjcs inicircs s4c ccrcsccnic!cs cc
icxic grcgc !c Plciinc. O crrc !c ciri|ui4c pc!cric icr si!c !c un
cscri|c uc, cc tcr c rcjcrcncic c Arisiciclcs nc prclcgc, icric ciri-
|ui!c c icxic cc |sicgiriic
2
. H4 t4rics cspcciclisics uc rcjcrcn c
pcssi|ili!c!c !c cxisicncic !c un ccnjunic !c icxics !c Plciinc cn
irc!u4c 4rc|c, !c ucl sc icricn pcr!i!c cs princircs jclics, gcrcn-
!c cssin c jclsc ciri|ui4c c Arisiciclcs
3
. Unc !cs ccrccicrisiiccs
!csic c!cpic4c c c inirc!u4c !c iccrics crisicicliccs c c icniciitc
!c cs |crncnizcr ccn cs !c Plciinc
4
. |nucnic cn Plciinc c Unc
2
Iolor Adamson, 1|c Arc|ic Plciinus, p. 1
3
Vor, por oxompIo, Dimilri Gulas, Tlo loxl of llo Arabic IIolinus:
IroIogomona lo a CrilicaI Ldilion, p. 379.
4
Crislina D'Ancona Cosla roforo as dificuIdados do aI-!ims" om
lraduzir o loxlo grogo, o o coImalar do Iacunas com parfrasos quo do-
monslram uma infIuncia arislolIica, o quo no ora do admirar, pois
16
csi4 ccinc !c scr c !c pcnscncnic, nc TooIogia do ArislloIos cssc
!isiin4c c ncncs clcrc. Ou scjc, c Unc pcrccc csicr ccinc !c pcnsc-
ncnic, !c scr c !c pcrjci4c, ncs pcssuin!c-cs !c jcrnc cnincnic,
nc nc!i!c cn uc c suc ccusc. Pcr cuirc lc!c, A TooIogia do Aris-
lloIos !cjcn!c uc c clnc c c cniclcucic, cu pcrjci4c, !c ccrpc,
nunc niii!c clus4c c Arisiciclcs.
V4rics csiu!icscs sc !c|rucrcn sc|rc c crigcn cxccic !c c|rc,
c c i!cnii!c!c !c scu cuicr. Alguns cxcluircn c cxisicncic !c unc
tcrs4c inicrnc!ic cn siriccc, c linguc jrcncc !cs crisi4cs !c Mc!ic
Oricnic, cucn!c !cs ccnuisics 4rc|cs
5
. A injlucncic !c Pcrjiric jci
!c|cii!c, c c cuicric ciri|ui!c crc cc prcpric cl-Kin!! cu cc irc!u-
icr, cl-"ins!, crisi4c. O uc c ccric c uc c ncnc !c Plciinc nuncc
c ncncicnc!c, jczcn!c cssin crcr ccs lciicrcs, cnirc cs ucis Aljcrc|i
(n. 950) c Aticcnc (n. 103), uc c c|rc crc gcnuincncnic crisicic-
licc. Aticcnc pc!cric icr !uti!c!c !c ciri|ui4c c Arisiciclcs, ncs
Aljcrc|i ciic A TooIogia do ArislloIos ccnc prctc !c uc cs icc-
rics !c Plci4c c !c Arisiciclcs n4c !ijcricn jun!cncniclncnic
6
. As-
sin, nccplcicnisnc c crisiciclisnc csicricn incxiricctclncnic rclc-
cicnc!cs, c sc scricn pcsicricrncnic scpcrc!cs pcr Atcrrcis, uc tiric
muilas obras do ArislloIos foram lraduzidas poIo crcuIo do aI-Kind", a
quo aI-!ims" porloncia. Vor D'Ancona Cosla, Ior un profiIo fiIosofico
doII'auloro doIIa 1cclcgic !i Arisiciclc, pp. 101 o 108.
5
Vor Irilz Zimmormann, Tlo Origins of llo So-CaIIod 1|cclcg cj
Arisicilc, pp. 113-115.
6
Iolor Adamson, 1|c Arc|ic Plciinus, p. 25.
1
c ncicr, cpcs rcjlcciir sc|rc cssc ucsi4c, uc c iccric !c cncnc4c c
pcriir !c Unc n4c crc tcr!c!circncnic crisiciclicc. Pcrcn, Atcrrcis
n4c pcrccc ncncicncr A TooIogia do ArislloIos ncs sucs c|rcs,
rcpcrcn!c cpcncs uc cs scus prc!cccsscrcs sc |cticn cjcsic!c !c
tcr!c!circ jilcscjic !c |sicgiriic.
Alcn !c crigcn plciinicnc !c c|rc, c !c pcssitcl injlucncic !c
Pcrjiric, c|scrtc-sc unc cicn4c c icncs crisi4cs, ccnc scjc c prc-
ti!cncic !itinc, uc c cnjciizc!c cn A TooIogia do ArislloIos.
| !c ncicr icn|cn unc cicn4c c icncs islcniccs, cn pcriiculcr
!c|cics ccnicnpcrcnccs uc sc succ!icn nc cn|iic !c icclcgic cs-
pcculciitc islcnicc, ccnc scjc c rclc4c !cs ciri|uics !itincs c
Dcus. | !c rcjcrir uc c icclcgic islcnicc suniic sc !cscntcltic circ-
tcs !c !c|cics cnirc t4rics cscclcs, n4c icn!c ccr4cicr !cgn4iicc
cu ncrnciitc. Unc cscclc cn pcriiculcr, c !cs nuicziliics, jun-
!c!c nc scculc V||| pcr W#$il i|n A%# (n. 48), !cjcn!ic uc cs
ciri|uics !itincs crcn uncs ccn c csscncic !itinc, n4c ccnsiiiuin-
!c rccli!c!cs scpcrc!cs pcssui!cs pclc csscncic !itinc. Dc cuirc
nc!c, |ctcric nuliiplici!c!c cn Dcus, uc csicric cn cpcsi4c cc
crc!c islcnicc uc cjirnctc c c|scluic unici!c!c !itinc c cs
nuicziliics prcclcnctcn-sc !cjcnscrcs !c unici!c!c !itinc. Al-
-Kin!! sinpciizctc ccn cs i!cics nuicziliics, uc cli4s |cticn si!c
n4c sc !cjcn!i!cs ncs inclusitcncnic inpcsics !urcnic c cclijc!c
!c cl-Mcn&n (uc rcincu cnirc 813 c 833). |sics iccrics incluicn,
pcr cxcnplc, c ncgc4c !c cicrni!c!c !c Alccr4c. Ou scjc, c Alcc-
r4c n4c scric c pclctrc cicrnc !c Dcus, ncs cric!c pcr Dcus, !c
jcrnc c n4c |ctcr !cis scrcs cc-cicrncs, pcrc !csicccr c ircnsccn-
!cncic c unici!c!c !itincs.
18
Alcn !c jus4c !c icscs nccplcicniccs cu ncsnc plcicniccs ccn
c jilcscjic crisiciclicc, s4c !c ncicr icn4iiccs uc c!cpicn c c|rc !c
Plciinc c 8cg!c!c !c scculc |X c scricn cprccic!cs pcr un pu|licc
ncncicisic, ccnc c ciri|ui4c !c prcti!cncic cc Cric!cr, c, !c jcrnc
cn|iguc, c ciri|ui4c c |lc !c scr c !c pcnscncnic, uc csi4c cuscn-
ics cn Plciinc. |sics icn4iiccs n4c s4c !c c!nircr, tisic cl-Kin!!
scr nuulncnc, c c scu irc!uicr scr crisi4c.
Mcis inpcricnic uc c tcr!c!circ ciri|ui4c !c c|rc c pcrtcn-
iurc c suc injlucncic, circtcs !cs scus icncs, sc|rc cs ucis ncs !c-
|rucrcncs.
O icnc principcl !c c|rc c c clnc, |cn ccnc c princirc ccusc,
!c ucl c clnc cncnc in!irccicncnic circtcs !c iniclccic. O icxic
cprcscnic t4rics rcpciiccs, ccn unc jcric cnjcsc nc nun!c cspiri-
iucl cn !cirincnic !c nun!c ncicricl
7
. Sc, pcr un lc!c, c icnc
plcicnicc !c iccric !cs jcrncs c cti!cnic, pcr cuirc, csscs jcrncs n4c
cxisicn in!cpcn!cnicncnic, ncs csi4c siiuc!cs nc iniclccic.
Ccnc icncs crisicicliccs |4 rcjcrcncic cs ucirc ccuscs nc
nun!c nciurcl, c ccs ircs iipcs !c clnc, tcgciciitc, cnincl c rccic-
ncl. A nc4c !c pcicncic c ccic icn|cn s4c rcjcri!cs, pcrcn A Too-
Iogia do ArislloIos !cjcn!c, icl ccnc cs Lnadas !c Plciinc, uc
nc nun!c inicligitcl c pcicncic c supcricr cc ccic, pcis n4c cntcltc
7
Crislina D'Ancona Cosla roforo o primado da roaIidado inloIig-
voI roIalivamonlo sonsvoI, vor D'Ancona Cosla, Ior un profiIo fiIoso-
fico doII'auloro doIIa 1cclcgic !i Arisiciclc, p. 92.
19
nctincnic. A grc!c4c !c scr c !c ti!c, c pcr !c lunincsi!c!c, icn-
|cn sc cnccnircn ncsic c|rc ccnc cn Plciinc. Pcr cuircs pclctrcs,
ucnic ncis prcxinc !c Cric!cr, ncis pcrjciic c unc su|sicncic
ccnc scjc, c iniclccic.
A clnc c c Cric!cr ccupcn c ncicr pcric !c c|rc. A clnc n4c c
c jcrnc !c ccrpc, ncn pc!cric pcrcccr ccn clc, ncs prc!uz cssc jcr-
nc
8
. A clnc sc pcssui ncncric nc nun!c scnsitcl, pcis cprccn!c iu!c
cc ncsnc icnpc nc nun!c inicligitcl. A clnc csic|clccc unc pcnic
cnirc c nun!c scnsitcl c c nun!c inicligitcl, pcsscn!c cnirc un c c
cuirc. Nc nun!c inicligitcl icncs c clnc unitcrscl, |cn ccnc c inic-
lccic unitcrscl, ncs nc nun!c scnsitcl |4 t4rics iniclccics c clncs.
A TooIogia do ArislloIos !cscrctc !c jcrnc pcrncncrizc!c
cs !itcrscs csic!cs !c clnc, ccnjcrnc sc cnccnirc nc nun!c scnsitcl
c uni!c c un ccrpc, cu nc scu prcpric nun!c, inicligitcl, cn!c c
unc cncnc4c !c iniclccic, cssin ccnc c nun!c scnsitcl !clc cnc-
nc. Dcscrctc icn|cn c suc !csci!c c pcsicricr rcgrcssc cc nun!c
inicligitcl. Apcscr !c cprcscnicr unc tis4c un ucnic ncgciitc !c
nun!c ncicricl c !cs scnii!cs, csic c icn|cn cprccic!c cnucnic
incgcn !c nun!c inicligitcl, cn!c iu!c cxisic nc scu csic!c pcrjciic.
Alcn !c nun!c scnsitcl c !c nun!c inicligitcl c c|rc cprcscn-
ic un nun!c inicrnc!ic, cclcsic. A uni!c!c c rcpcusc ccrccicrizcn
c nun!c inicligitcl, cnucnic c nuliiplici!c!c c c nctincnic ccrcc-
icrizcn c nun!c scnsitcl.
8
Iolor Adamson, 1|c Arc|ic Plciinus, p. 51.
20
A c|rc cprcscnic c Cric!cr ccnc c Unc, !c ucl c cciiti!c!c
ircns|cr!c, cricn!c c iniclccic. Nc Unc, cs ciri|uics s4c c ncsnc
uc c Cric!cr. O iniclccic c supcricr c clnc, ncs injcricr cc Unc.
|xisicn nuiics rcjcrcncics c jilcscjcs c ncsnc criisics cniigcs,
ncs icn|cn iccrics ncis rcccnics, ccnc c !c prcti!cncic, c pccc!c c
c pcr!4c !itinc. A prc|lcn4iicc !cs ciri|uics c c suc i!cniijicc4c
ccn c Unc cprcscnicn cccs !cs !c|cics nuicziliics. Assin, c c|rc
cprcscnic icn4iiccs plcicniccs, crisicicliccs, c icn|cn icncs uc
cpclcricn c un pu|licc crisi4c cu nuulncnc.
Rclciitcncnic c injlucncic !csic c|rc, sc|cncs uc !cis !cs
ncicrcs jilcscjcs nuulncncs !c pcric!c nc!ictcl jcrcn !ccisitcncn-
ic injlucncic!cs pcr A TooIogia do ArislloIos. A ciri|ui4c !c c|rc
cc |sicgiriic crc ccntcnicnic, pcis c ncicr pcric !cs c|rcs jilcscjiccs
irc!uzi!cs pcrc c 4rc|c crcn c|rcs !c |sicgiriic. Pcnsc-sc, inclusi-
tcncnic, uc clguncs !cs c|rcs crisicicliccs irc!uzi!cs nc cn|iic
!c circulc !c cl-Kin!!, ccnc scjc, Do anima, pc!cricn icr injlucn-
cic!c c irc!u4c cu c!i4c 4rc|c !c A TooIogia do ArislloIos. As-
sin, Arisiciclcs crc ccn|cci!c pcr c princirc ncsirc, scn!c Aljcrc|i
ccnsi!crc!c c scgun!c ncsirc. A supcsic |crncnic cnirc Plci4c c
Arisiciclcs jctcrccic c !cscntcltincnic !c irc!i4c jilcscjicc islcnicc
ccnc un ccrpc cccsc.
Assin, clcn !c injlucncic !c |sicgiriic, c nccplcicnisnc, circ-
tcs !c A TooIogia do ArislloIos, icrnc-sc c principcl injlucncic
nc !cscntcltincnic !c jilcscjic islcnicc.
A nun!itis4c jilcscjicc islcnicc inccrpcrc t4rics cspccics
crisicicliccs c nccplcicniccs, uc jcrcn tcricn!c !c jilcscjc pcrc jilc-
scjc nc irc!i4c islcnicc. Aprcscnic unc !itis4c csiriic cnirc c
21
nun!c cclcsic c c nun!c icrrcsirc, ccciic c ccnccp4c crisiciclicc !cs
ucirc ccuscs, c iccric !c su|sicncic c !c cci!cnic, c cxisicncic !c
un princirc principic.
Assin, ucl c c ccniri|ui4c cspccijicc !csic c|rc |cscc!c cn
Plciinc, uc n4c tcn|c !c irc!i4c crisiciclicc
Unc !cs i!cics principcis, c c !c cncnc4c, |cn cicsic!c cn
A TooIogia do ArislloIos. Ccnsisic nc iccric !c uc !c Unc cnc-
nc c iniclccic, uc pcr suc tcz prc!uz c clnc, uc pcr scu iurnc cric
c nun!c icrrcsirc unc !cscri4c uc sc cnccnirc nc ccpiiulc !cci-
nc !c c|rc. |ssc iccric c pcrtcniurc c ncis ccrccicrisiicc !c nccplc-
icnisnc islcnicc. Pcrcn, c c!cpic!c pcr Aljcrc|i, c ncis icr!c
Aticcnc, uc i!cniijiccn cssc princirc iniclccic ccn Dcus lcgc c
iniclccic !itinc cu siiuc!c nc nun!c inicligitcl n4c scric injcricr c
Dcus ncs igucl c |lc, !cnirc !c irc!i4c crisiciclicc uc ccncc|ic
Dcus cnucnic pcnscncnic uc sc pcnsc c si ncsnc. O scguinic
pcssc !c Aljcrc|i ccnsisic, ncnicn!c c i!cic !c t4rics cncncccs nc
nun!c cclcsic, cn inccrpcrcr c sisicnc ccsnicc !c Piclcncu, cujc
c|rc |ctic icn|cn si!c irc!uzi!c pcrc c 4rc|c. |n tcz !c !ucs
cncncccs (iniclccic c clnc) c pcriir !c princirc ccusc, |ctcric !cz
cncncccs, ccn t4rics iniclccics uc pcssuiricn icn|cn ccrpc, nc
tcr!c!c i!cniijicc!c ccn cc!c plcncic ccn|cci!c, incluin!c pcr cxcn-
plc c scl c c luc, uc gircricn c tclic !c icrrc. Scgun!c csic csuc-
nc, !cscriic nc suc c|rc ncis jcncsc, Os Irincpios das Opinios
dos Habilanlos da Cidado Virluosa, c nun!c cclcsic surgc circ-
tcs !c unc cncnc4c !cti!c c cuic-rcjlcx4c !c princirc iniclccic,
uc c Dcus. |ssc princirc cncnc4c c c iniclccic scpcrc!c. Ac pcn-
scr sc|rc c Princirc (c princirc ccusc) gcrc cuirc iniclccic. Assin
22
sc prccc!c cic sc c|cgcr cc icicl !c !cz iniclccics cncnc!cs, nctc !cs
ucis icn c suc prcpric csjcrc, nc scguinic scucncic. cpcs c princi-
rc ccu, c csjcrc !cs csirclcs jixcs, Sciurnc, jupiicr, Mcric, Scl, Vcnus,
Mcrcuric c c luc. O uliinc iniclccic cncnc!c, ccn|cci!c pcr |niclcc-
ic Aciitc, n4c icn csjcrc prcpric, ncs cgc sc|rc cs iniclccics |unc-
ncs c cs jcrncs su|luncrcs. Aticcnc c!cpicric c ncsnc nc!clc cs-
ircncnicc, ncs ciri|uin!c clnc cs csjcrcs cclcsics, uc pcssucn
icn|cn incginc4c (unc ccrccicrisiicc !c clnc cn A TooIogia do
ArislloIos). Icgc, cs clncs cclcsics pc!cn inicligir cs pcriiculcrcs.
A injlucncic !csic c|rc cn Aticcnc c nci4tcl, c pc!c-sc c|scrtcr nc
scu ccncni4ric c A TooIogia do ArislloIos
9
. A inpcricncic !c
iccric !c cncnc4c n4c !ctc scr su|siinc!c, pcruc crc cssin uc
Aljcrc|i c Aticcnc ccncc|icn c cric4c. Dcti!c c |cn!c!c c cxcclcn-
cic !itincs, n4c crc pcssitcl Dcus pcrncncccr sc, scn uc c cric4c
surgissc, cu ncl|cr, cncncssc !clc. |sic c c ccrccicrisiicc ncis cti-
!cnic !c nccplcicnisnc islcnicc, c cuclc uc scric ncis criiicc!c
pcr pcric !c icclcgcs nuulncncs, cn pcriiculcr cl-G|czz#l!, pcr pcr
cn ccusc c litrc cr|iiric c c cnniscicncic !itincs. Pcrcn, A TooIo-
gia do ArislloIos pcrccc cniccipcr csscs ucsiccs, cc cjirncr uc c
Unc csi4 ccinc !c ccn|ccincnic, ncs !c clgun nc!c ccnicn iu!c c
uc !clc cncnc, incluin!c c sc|c!cric. Apcscr !c suc cncnc4c scr
un ircns|cr!cr !c ccic !c Unc, c cssin n4c incluir un ccic tclun-
i4ric, c c|rc jcz rcjcrcncic c prcti!cncic !itinc.
9
Traduzida para francs por Goorgos Vajda.
23
Ccnc j4 jci rcjcri!c, csic c|rc scric c grcn!c jcnic !c i!cics
nccplcicniccs nc jilcscjic c icclcgic islcniccs. N4c icn!c si!c irc!u-
zi!c pcrc lciin nc |!c!c Mc!ic, ncs nc Rcncscincnic, cuirc c|rc
ictc grcn!c injlucncic nc !ijus4c !c iccrics nccplcicniccs nc cci!cn-
ic lciinc, c Iibor do causis
10
. Ici irc!uzi!c, prctctclncnic pcr
Gcrcr!c !c Crcncnc, ccnc pcric !c ccrpus crisiciclicc. Vcic c jczcr
pcric !c curriculc !c csiu!cs jilcscjiccs nc Unitcrsi!c!c !c Pcris, c
jci ccncnic!c pcr jilcscjcs ccnc S. Al|cric Mcgnc, S. 1cn4s !c
Auinc c Sigcr !c 8rc|cnic. S. 1cn4s cpcrcc|cu-sc !c uc c c|rc sc
|cscctc ncs LIomonlos do TooIogia !c Prcclc c n4c crc !c Arisic-
iclcs
11
.
A TooIogia do ArislloIos ncrcc cssin un pcnic !c tirc-
gcn nc jilcscjic islcnicc, uc scn csic c|rc icric si!c ic!c !c ins-
pirc4c crisiciclicc. Ccrics clcncnics ncis crigincis c jruiijcrcs !c
jilcscjic !c clguns !cs pcnsc!crcs islcniccs n4c sc cnccnircn ncsic
c|rc, ccnc pcr cxcnplc c !isiin4c cnirc csscncic c cxisicncic jciic
pcr Aticcnc. Pcrcn, c nc!c ccnc cs jilcscjcs islcniccs c!cpicrcn
c c|rc c cs sucs i!cics nccplcicniccs, !cs ucis c|scrtcncs cccs
10
Ima vorso Ionga do A 1cclcgic !c Arisiciclcs, basoava na mais
brovo aqui lraduzida o usada por fiIsofos rabos, foi odilada om Ialim
no scuIo XVI. Iara uma comparao onlro as duas vorsos, vor a inlrodu-
o lraduo ospanloIa do Iuciano Rubio, pp. 12-20.
11
Riclard TayIor, A CrilicaI AnaIysis of llo Slrucluro of llo Kcl#n
j! nc'( cl-||cir (Ii|cr !c ccusis), p. 13.
24
ccnsicnics, inclusitcncnic nc icclcgic s|iiic isnccliic, tiric c icr
unc inpcricncic !ccisitc nc |isicric !c jilcscjic islcnicc c cci-
!cnicl
12
.
12
Sajjad Rizvi, (Noo)IIalonism Rovivod in llo Iigll of llo Imams:
Q#$" Sa'"d Qumm" (d. AH 1107/AD 1696) and lis Rocoplion of llo
1|cclcgic Arisiciclis. Vor lambm David HoIIonborg, NoopIalonism in
pro-Kim#n"an I#%imid Doclrino, A CrilicaI Ldilion and TransIalion of llo
IroIoguo of llo Kii#| cl-Icicr#i uc-l-Qir#n#i, o Lvoroll K. Rovson, Tlo
1|cclcg cj Arisicilc and Somo Ollor Isoudo-ArisloloIian Toxls Rocon-
sidorod, p. 481.
RLSIMO
2
A obra comoa por inlroduzir o lradulor, o rovisor o a
possoa a quom a obra dirigida, som quaIquor cIarificao
quanlo ao vordadoiro aulor do loxlo originaI, IIolino. O pri-
moiro capluIo, uma inlroduo ou prIogo com os lomas prin-
cipais, roforo lambm o comonlrio do Iorfrio, fiIsofo srio,
ospocificando quo a obra vorsa sobro Dous. O aulor doslo pr-
Iogo roforo quo om loda a invosligao dovomos lor om conla
o fim a quo aspiramos.
Lm soguida, o aulor do prIogo roforo o acordo a quo os
fiIsofos da Anliguidado clogaram roIalivamonlo oxislncia
do qualro causas do mundo: malria, forma, agonlo o fim, bom
como a roIao onlro oIas, londo j lralado doslas quoslos na
Molafsica, aps a discusso da aIma o da naluroza. O aulor
oxpIica quo o fim no oxislo por nonluma oulra causa, o afir-
ma quo o conlocimonlo so prondo ao fim, na modida om quo
consislo om conlompIar o fim. Do osludo dos princpios das
cincias avana-so para o fim, para o quaI conlribui lambm o
osludo das cincias nalurais. Aps lor vorsado sobro molafsica
na obra inliluIada Mcicjisicc, osla obra (a 1cclcgic) vorsa sobro
a cincia univorsaI, mas, do corlo modo, sobro lodo o sabor, o
loda a fiIosofia do aulor, ArislloIos. O primoiro objoclivo
faIar sobro Dous, na modida om quo causa primoira do mun-
do o domina o lompo o a olornidado, o como gora o inloIoclo o
a aIma univorsaI. Iosloriormonlo, da primoira causa, alravs do
inloIoclo o da aIma, surgo a naluroza o os soros quo nascom o
porocom. Tudo so movo por dosojo poIo primoiro princpio o
alraco a oIo. Soguir-so- a doscrio do mundo inloIigvoI o
das formas quo noIo oxislom, prossoguindo para a aIma uni-
vorsaI o o modo alravs do quaI omana do inloIoclo, bom como
as oslroIas o as formas quo noIas oxislom, o o mundo subIunar
quo rocobo a fora coIoslo o conlm os soros maloriais o poroc-
vois. Iosloriormonlo, a obra vorsar sobro as aImas o a sua
28
quoda para o mundo sonsvoI, bom como a aIma dos animais o
pIanlas, o a aIma dos oIomonlos. Roilora-so a auloria da obra,
alribuda a ArislloIos, com o comonlrio do Iorfrio, o a lra-
duo do 'Abd aI-Mas"& aI-N#'ima do Lmossa.
Os divorsos lomas da obra so onumorados por capluIos.
O aulor afirma quo os inloIigvois no oxislom no lompo o so
indivisvois. Inlroduz o Ino, a aIma, o o inloIoclo, o conloci-
monlo, o ponsamonlo o o bom puro, bom como a subslncia
oxcoIonlo, quo no ponsa. As oslroIas lambm no ponsam.
O aulor roforo as virludos da aIma, bom como os dois corpos
Iuminosos, sondo um doIos do criador. A aIma do mundo o a
providncia so moncionadas, bom como o faclo do a momria
o a rofIoxo sorom acidonlos. A imaginao, uma virludo aci-
donlaI, oxislo onlro o ponsamonlo o a naluroza o lom como
objoclo a naluroza. O inloIoclo fornoco a polncia aIma.
A malria, laI como a naluroza, afoclada, mas ao conlrrio
dosla no ago. Os oIomonlos o os corpos so moncionados, bom
como os aclos do inloIoclo o da aIma, quo um crcuIo quo so
movo. Lnquanlo as nossas aImas oxislom no lompo, a aIma
univorsaI no. O aulor roforo as paIavras agonlos o as paIavras
pacionlos. Roforo ainda a polncia inslinliva, o corpo, as suas
parlos o as suas nocossidados, a dor o o prazor. Sobro o corpo
roforo ponlos principais o os dosojos corporais o da aIma. Dis-
cursa sobro a sonsao o o discornimonlo. Soguom-so roforn-
cias facuIdado roprodulora o nulriliva. IaIa sobro a aIma, a
asconso o o oncanlamonlo. Dislinguo o mundo o o univorso,
quo lom a sua prpria aIma, o roforo as oslroIas o a sua infIun-
cia sobro a lorra, o ainda o agonlo o o pacionlo, o as parlos do
univorso.
=-.10.-> <5?@4:9>
A aIma imorlaI. A subslncia puramonlo inloIigvoI rosi-
do sompro no mundo inloIigvoI, mas a aIma dosco para o
mundo sonsvoI. O inloIoclo quo dosoja acluaIiza a forma, dovi-
do ao sou dosojo poIo mundo sonsvoI. A aIma surgo a parlir
do inloIoclo, o lorna-so o inloIoclo quo imagina alravs do do-
sojo, do forma parlicuIar ou univorsaI. A aIma ora osl donlro,
ora osl fora do corpo, passando poIos lrs mundos, agindo
sompro alravs do inloIoclo, quo nunca doixa o sou mundo
inloIigvoI, o produz lodos os aclos admirvois o lodos os bons
29
noslo mundo sonsvoI. Lxislo ainda a aIma dos animais, quo
do uma naluroza sonsvoI. AquiIo quo gorado lom do lor uma
naluroza sonsvoI para sor vivo, como por oxompIo a aIma das
pIanlas, quo procodo do um princpio unico. A aIma lumana
consliluda por lrs parlos: vogolaliva, animaI o racionaI, o so-
para-so do corpo quando oslo so dosinlogra. Lxislo uma aIma
quo no so imiscui com o corpo, o rogrossa faciImonlo ao sou
mundo, onquanlo oulra, quo so Iiga ao corpo, aponas rogrossa
ao sou mundo aps sor purificada. QuaIquor sor vordadoiro no
poroco vordadoiramonlo. Os Anligos j laviam afirmado quo a
aIma quo so junla ao corpo roquor purificao o obodincia a
Dous, quo misoricordioso. As aImas quo so Iiborlaram ajudam
os vivos, so oslos o podirom. A prova do quo a aIma imorlaI,
como os Anligos ponsavam, a oxislncia dos lompIos dodica-
dos quoIos quo faIocoram.
Mais ospocificamonlo no quo diz rospoilo looria sobro a
aIma, o aulor do A 1cclcgic !c Arisiciclcs roforo quo, muilas
vozos, a sua aIma so dospo do corpo o pormanoco na sua os-
sncia, do modo quo so lorna conlocimonlo, sujoilo conloco-
dor o objoclo conlocido. A aIma roconloco assim a sua nobro-
za o onconlra-so no mundo divino, acima do inloIigvoI, quo
ospIondoroso o causa do loda a Iuz o ospIondor. So a Iuz so
lorna domasiado forlo, a aIma dosco do inloIoclo para o ponsa-
monlo o para a doIiborao, o para o domnio da idoia. Mosmo
no corpo, a aIma Iuz. } HoracIilo lavia insislido no osludo
da aIma, o fora sua opinio quo lonlssomos alingir osso mun-
do divino, ondo no l fadiga, numa asconso quo acarrola
uma rocomponsa. Tambm LmpdocIos afirmara quo as aImas
so onconlravam num mundo subIimo anlos do orrarom o ca-
rom para oslo mundo. LIo prprio loria doscido para oslo mun-
do do forma a ajudar as aImas quo aqui so onconlravam, roco-
mondado quo podissom o pordo divino. Iilgoras ora da
mosma opinio, londo-so oxprimido om parboIas. Ior sua voz
IIalo faIou sobro a aIma ropolidamonlo, doscrovondo como
dosco para oslo mundo o rogrossa ao sou mundo vordadoiro.
Doscrovou a aIma do vrias manoiras, no usando os sonlidos
para laI ofoilo. Considorou a aIma como priso do corpo, do
quaI so dovo Iiborlar, onquanlo para LmpdocIos osso lumuIo
linla sido o mundo. No Ic!rc, IIalo afirma quo a aIma dosco
para oslo mundo por lor pordido as suas pIumas, noulras obras
afirma quo laI sucodou dovido aos sous pocados. A sua looria
surgo condonsada no 1incu. Dous criou oslo mundo para aco-
30
Ilor a aIma, dando-Ilo vida, o labilando dopois as aImas os
nossos corpos, para quo oslo mundo fosso compIolo o para quo
louvosso aqui gnoros animais, como no mundo inloIigvoI.
IIalo roforo lambm a aIma univorsaI. Sogundo IIalo, os fi-
Isofos anlorioros loriam orrado ao lonlar procurar a causa das
coisas na roaIidado sonsvoI, om voz do o fazor nas roaIidados
inloIigvois. Afirma lambm quo as coisas inloIigvois no pos-
suom corpo o no porocom, onquanlo as sonsvois lm corpo o
porocom. Ambas as roaIidados so criadas poIo primoiro cria-
dor, quo aponas osl Iigado a si mosmo, oslando acima do
ambas. DoIo omana o bom para os dois mundos, a vida o as
aImas. So oslas quo adornam oslo mundo o impodom quo so
corrompa. Lslo mundo composlo do malria o forma, sondo
osla mais nobro do quo a malria, quo procodo da forma alra-
vs do inloIoclo iIuslro. O inloIoclo s forlificou a aIma ao ima-
ginar a malria alravs do primoiro sor. O criador cria por in-
lormdio do inloIoclo o da aIma. O criador o bom puro, quo
d vida ao inloIoclo, aIma, o s coisas nalurais, mas no criou
no lompo. Os Anligos laviam doscrilo o lompo no comoo da
criao para dislinguirom as causas primoiras, suporioros, das
causas socundrias, inforioros. Mas nom lodo o agonlo produz
a sua causa no lompo, ou soja, a produo da causa a parlir do
ofoilo nom sompro so d no lompo. So a causa osl sujoila ao
lompo, lambm o ofoilo o osl, so no, no osl, porquo o ofoi-
lo aponla para a naluroza da causa.
,0/:7A> <5?@4:9>
Do rogrosso ao mundo inloIigvoI, a aIma aponas so ocupa
das roaIidados inloIigvois, som procisar do agir nom faIar. No
rocorda nada doslo mundo, como soja, o quo proforiu ou fiIo-
sofou. No rocorda o passado. Lm voz disso, conlompIa o ro-
corda o mundo suporior. Rolm o conlocimonlo quo oblovo
nosso mundo subIimo som lor do o rocordar. Aponas lom do
rocordar a cincia oblida noslo mundo por sor mulvoI o lor
um objoclo mulvoI. Lslo conlocimonlo no oxislo no mundo
suporior. Ior sou Iado, ludo oslvoI no mundo suporior. Nom
a aIma nom as coisas quo so onconlram nosso mundo suporior
foram goradas no lompo. A aIma no procisa do rocordar ossas
roaIidados no mundo suporior o ponsa noIas lambm noslo
mundo. Os objoclos no mundo suporior no so conlocidos om
31
lormos do gnoros, formas, univorsais o parlicuIaros. AIi lodas
as coisas oslo no inloIoclo om aclo. Tambm a aIma conloco o
objoclo dosso modo no mundo suporior, londo um conlocimon-
lo simpIos, som lompo pois a causa do lompo quo cor-
rospondo sua simpIicidado, mosmo quo o sou objoclo soja
composlo. Quando divido ou oxpIica aIgo, a aIma f-Io no in-
loIoclo o no na imaginao. I-Io como o inloIoclo, som lom-
po, abrangondo simuIlanoamonlo lodos os aspoclos do inloIoc-
lo. Lslo procosso assomoIla-so ao da visla quando v uma
rvoro. A facuIdado da aIma una o simpIos, mas muIlipIica-
-so noulro quo oIa, o quo provado poIo sou aclo, simpIos. Os
aclos aponas so muIlipIicam nos sous objoclos, corporais.
O inloIoclo pormanoco oslvoI no sou sor, no sou aclo o no
sou oslado. O inloIoclo imagina alravs do uma forma do co-
nlocido, lornando-so, como oIo, om aclo. O inloIoclo inloIigo
sompro, abrangondo lodas as coisas, na modida om quo so con-
lompIa a si mosmo. Lsl sompro om aclo por Ianar o oIlar
sobro si mosmo, no sobro oulras coisas, o nunca so aIlora.
Quando osl no mundo inloIigvoI, oIla aponas para si mos-
mo, quando osl no mundo quo no o sou, oIla lambm para
oulras coisas, por inlormdio da aIma, o dovido ao corpo.
A aIma Iana o oIlar sobro lodas as coisas quando as do-
soja conlocor, alravs do um movimonlo incIinado, oblido a
parlir do inloIoclo. So no so movosso, como o inloIoclo, soria o
mosmo quo oIo. Da mosma forma, so o sujoilo imvoI o
prodicado movo-so, do oulro modo soriam o mosmo. Quando
osl no mundo inforior, o movimonlo da aIma londo para a
obIiquidado, quando osl no mundo inloIigvoI, londo para a
vorlicaIidado.
O inloIoclo movo-so om roIao a si mosmo, quando pro-
londo conlocor a sua causa. Na roaIidado, o inloIoclo movo-so
do uma manoira quo so assomoIla ao ropouso, Iogo, mosmo
quando so dirigo s coisas, no so aIlora.
No mundo inloIigvoI, a aIma no so Iiga ao corpo mas ao
inloIoclo, como so fossom duas ospcios, o no muda. Ao aban-
donar oslo mundo lorna-so mais pura, o conloco-so a si mos-
ma. Mas ao soparar-so do inloIoclo aporcobo-so doslo mundo,
Iana o oIlar sobro as coisas quo oxislom abaixo do inloIoclo o
adquiro momria. So rocorda o quo osl aIi no dosco, mas so
rocorda oslo mundo inforior dosco daquoIo mundo iIuslro, ou
para as osforas coIoslos ou para oslo mundo, imilando aquiIo
quo rocorda. A rocordao ou inloIoco ou imaginao. Lsla
32
osl no oslado das coisas quo v, mas possui-as do forma so-
cundria, Iogo no as imila do modo porfoilo, sondo inlorm-
dia onlro o inloIoclo o a sonsao.
No mundo suporior a aIma dosoja o bom puro o oblm-no
por moio do inloIoclo. O bom absoIulo cloga a oIa, por no sor
circunscrilo, so oIa o dosojar. A aIma aponas possui momria
so dosoja oslo mundo, pois imaginar momria. Anlos do on-
lrar noslo mundo, a aIma imagina-o do forma inloIocluaI, numa
ignorncia quo osl acima do conlocimonlo. A aIma s dosco
para oslo mundo quando so rocorda doIo.
Tambm o inloIoclo ignora o quo osl acima do si, numa
ignorncia suporior sabodoria. So conlocosso o quo osl aci-
ma do si, sor-Ilo-ia suporior, o soria causa da sua causa. O in-
loIoclo ignora o quo osl abaixo do si, mas conloco-o onquanlo
sua causa, o porquo ossas coisas oslo noIo. Conloco-as mo-
Ilor do quo oIas mosmas.
Ao avanar para o mundo suporior, a aIma rojoila ludo o
quo adquiriu noslo mundo, ospociaImonlo so a cincia ora info-
rior, do oulro modo usaria a imaginao o soria oIa mosma
inforior.
Soguo-so a anIiso da naluroza da aIma. Lsla divisivoI
por acidonlo, so osl num corpo, quo divisvoI. L prociso dis-
linguir na aIma a parlo racionaI da parlo animaI, o a parlo
apoliliva da parlo irascvoI, facuIdados ossas quo lm as rospoc-
livas parlos. O corpo nocossila da aIma para so lornar vivo.
A facuIdado da aIma sonsvoI dovo ospaIlar-so por lodos os
mombros do corpo, para quo so lornom sonsvois.
A aIma aponas so divido nos sonlidos, por oxompIo, o laclo,
porquo oslos so corporais o a aIma osl no corpo, mas noslo mo-
nos do quo nos oulros sonlidos. Lxislom lambm as facuIdados
apoliliva, do croscimonlo o irascvoI, lambm monos divisvois.
As facuIdados vogolaliva, o a do croscimonlo o a apoliliva
so monos corporais do quo a dos sonlidos, no agindo alravs
dos rgos do corpo. Cada uma doslas facuIdados pormanoco
individuaI, no so mislurando com as oulras. A facuIdado da
aIma oxislo do duas manoiras: uma divido-so com a diviso do
corpo, como os sonlidos, o a oulra no, como a facuIdado do
croscimonlo o a facuIdado apoliliva. As facuIdados divisvois
com a diviso do corpo so rounidas por oulra facuIdado su-
porior, quo no so divido, o do uma ospiriluaIidado inlonsa.
NoIa lorminam os sonlidos, conlocondo as coisas quo oslos Ilo
lransmilom, som rocobor diroclamonlo os objoclos sonsvois.
33
Cada facuIdado da aIma so onconlra numa parlo dofinida
do corpo, do forma a manifoslar o sou aclo, proparando ossa
parlo do corpo para rocobor o rospoclivo aclo. As facuIdados
da aIma diforom do acordo com as diforonlos formas dos mom-
bros, mas om si so uma s facuIdado. Todas so alribudas
aIma.
No sondo a aIma um corpo, no osl num IocaI, mas as
suas facuIdados oslo no corpo, na modida om quo manifos-
lam o sou aclo a parlir do aIgum dos mombros do corpo, mas
as facuIdados no so como corpos num IocaI. Ao conlrrio do
quo sucodo com o corpo, loda a aIma osl numa parlo do si
mosma. A aIma circunscrovo o IocaI, mas o IocaI no a circuns-
crovo, do mosmo modo quo o ofoilo no circunscrovo a causa,
mas a causa circunscrovo o ofoilo. O corpo no como um
rocoplcuIo para a aIma. Nom o IocaI nom a aIma so corpo.
O IocaI a suporfcio oxlorior do corpo. A aIma a causa do
movimonlo do corpo.
A aIma lambm no osl no corpo como um prodicado,
porquo um prodicado uma das afocos do sujoilo, quo o
abandonam quando poroco. Mas a aIma sobrovivo ao corpo.
Tambm no uma parlo do corpo.
A aIma no osl no corpo como um Iquido num rocipion-
lo, nom no corpo como parlo do lodo, ou como um lodo nas
parlos do corpo.
A aIma lambm no como uma forma na malria, pois
no so corrompo com a corrupo do corpo. A malria oxislo
anlos da forma, mas o corpo no oxislo anlos da aIma. L osla
quo fornoco a forma o o corpo malria.
A causa osl no ofoilo como o agonlo quo doixa a afoco,
Iogo a aIma no como forma na malria do corpo.
*0-<0.-> <5?@4:9>
Tondo discorrido sobro a aIma univorsaI, a aIma racionaI
o a aIma animaI, bom como as facuIdados da aIma, o aulor
dosoja agora faIar sobro a ossncia da aIma. Os corporoislas
dofondoram quo a aIma consislo na larmonia das parlos do
corpo, num orro quo so dovou a lorom alribudo ao corpo as
quaIidados ospiriluais da aIma. Os aclos do corpo so produzi-
dos por foras quo no so corporais. No oxislo corpo som
quanlidado, mas osla diforonlo da quaIidado, quo no um
34
corpo. Ao dividir-so um corpo as suas quaIidados manlm-so,
como so d com o moI. Quando so divido a quanlidado do moI
a sua doura manlm-so, o quo prova quo a quaIidado no a
quanlidado. Iogo, a doura no osl no corpo. IguaImonlo, a
massa no corrospondo quaIidado, pois possvoI a massa
sor roduzida o a facuIdado pormanocor forlo, Iogo no podo-
mos roduzir a fora dimonso do corpo. A fora dovo-so a
aIgo quo no lom corpo nom dimonso.
As coisas quo onlram na malria so paIavras aclivas, quo
no so maloriais nom corporais. L a aIma quo fornoco os lu-
moros subslncia do corpo para quo oslo so manlonla vivo.
Os oIomonlos so a causa maloriaI, o a aIma a causa oficionlo
do sor vivo. Iogo, a aIma no um corpo. So a aIma fosso um
corpo, mislurando-so com o corpo no oslaria om aclo, pois
soria como os oulros corpos. L so no pormanoco no sou pri-
moiro oslado no aIma.
Quando a aIma onlra no corpo no procisa do ospao adi-
cionaI, nom o corpo ocupa um ospao mais roduzido quando a
aIma o doixa, Iogo, no um corpo. A aIma onlra om lodo o
corpo, alravossando lodas as suas parlos do forma goraI circun-
dando-as, pois sua causa, o maior do quo o sou ofoilo.
As virludos no so corpos, laI como as figuras goomlri-
cas no so corrompom. Tambm aquiIo quo as rocobo no
corpo. No vordado a looria dos corporoislas do quo ludo
corpo. Os corpos aponas agom alravs das facuIdados quo so
onconlram noIos, o quo no so corporais.
O aquocimonlo, o arrofocimonlo, o somoIlanlos acos no
porloncom ao domnio da aIma, mas anlos o conlocimonlo, o
ponsamonlo, a sabodoria, o dosojo, a considorao, o govorno o
o ordonamonlo. Os corporoislas lransforiram as facuIdados das
subslncias ospiriluais para o corpo. A aIma no um aIonlo
rofinado. A aIma no procodo nom a causa do inloIoclo, pois
o suporior no osl sujoilo ao inforior. O inloIoclo procodo lo-
das as coisas criadas. Soguo-so ao inloIoclo a aIma o a naluro-
za. O mais goraI proforvoI ao ospocfico. So osla ordom no
for rospoilada, Dous soguo-so ao inloIoclo, o quo absurdo.
Dous causa do inloIoclo, quo causa da aIma, o a aIma
causa da naluroza, quo causa do lodos os soros parlicuIaros.
Dous causa do ludo o do aIgumas coisas diroclamonlo. A po-
lncia no passa ao aclo por si mosma, procisa do aIgo quo o
acluaIizo. O quo osl sompro om aclo procisa do oIlar aponas
para si mosmo, no para o oxlorior, para acluaIizar oulra coi-
35
sa. AquiIo quo oxislo om aclo, sondo mais goraI, proforvoI ao
quo oxislo om polncia. Os corpos no so da naluroza do quo
osl sompro om aclo.
A aIma produzida poIo inloIoclo, quo gorado poIa pri-
moira causa. O inloIoclo rocobo da primoira causa um sor quo
omana para a aIma. A aIma produz a forma na malria, o o
inloIoclo produz a forma na aIma.
O criador, quo aclo puro, d origom s ossncias o s
formas das coisas, aIgumas diroclamonlo, oulras indiroclamon-
lo. Ago ao oIlar aponas para si mosmo, do um fIogo.
Iara agir, o inloIoclo oIla para o primoiro agonlo. Ior sou
Iado, para agir, a aIma oIla para o inloIoclo.
No l quaIquor lialo onlro a criao o o aporfoioamon-
lo das crialuras. A aIma osl sompro om aclo, mas o corpo ora
osl om aclo, ora om polncia. Iogo, a aIma no um corpo.
O quo a aIma` Os discpuIos do Iilgoras dissoram quo
a congruncia dos corpos, como a larmonia quo so gora num
aIaudo, quando so oslicam as cordas. Noslo caso, a aIma soria
uma afoco gorada poIa mislura dos lumoros, mas osla looria
ropugnanlo, porquo a aIma anlorior larmonia, o gora a
larmonia onlro os mombros o conlroIa o corpo. Ao conlrrio
da larmonia, quo um acidonlo, a aIma uma subslncia.
A larmonia gora saudo, mas no sonsao ou ponsamonlo.
Iodo lavor vrias larmonias num corpo, mas aponas uma
aIma. Lm lodo o caso, a larmonia procisaria do um agonlo, quo
soria a aIma, do mosmo modo quo o musico produz a larmo-
nia. So a aIma fosso a larmonia dos corpos, lavoria coisas som
agonlo o gorar-so-iam coisas ao acaso, o quo no possvoI nos
univorsais ou nos parlicuIaros.
A aIma a forma do corpo, mas no do lodo o corpo
onquanlo corpo, aponas do corpo quo lom vida om polncia.
So a aIma porfoio doslo modo, no porlonco ao domnio dos
corpos. Do oulro modo, ao fragmonlar-so o corpo, fragmonlar-
-so-ia lambm a aIma. Iogo, a aIma porfoio porquo com-
pIola o corpo, para quo oslo possua sonsao, o inloIoclo. A pro-
va quo so sopara do corpo duranlo o sono, o conloco aIgo
romolo, o o sou conlocimonlo no so Iimila aos dados dos son-
lidos. So fosso uma forma naluraI da porfoio no so dislin-
guiria om nada do corpo, o o sor lumano possuiria aponas
sonlidos, mas no doIiborao.
Os corporoislas livoram do admilir uma oulra aIma o um
oulro inloIoclo quo no morrom. Mas s l osla aIma racionaI
36
quo osl no corpo, o foi a oIa quo os fiIsofos clamaram onlo-
Ioquoia do corpo, como porfoio agonlo o no passiva. Os fiI-
sofos dissoram quo a primoira porfoio do corpo naluraI
orgnico, polonciaImonlo dolado do aIma.
B:5-4> <5?@4:9>
AquoIo quo consoguo dospir o prprio corpo, pacificar os
sonlidos o os movimonlos, rogrossando a si mosmo, ascondon-
do ao mundo inloIigvoI, consoguo conlocor o ospIondor do
inloIoclo o o podor do quo so onconlra acima. O aulor passa
doscrio da gIria do inloIoclo.
O mundo sonsvoI o o mundo inloIigvoI oslo roIaciona-
dos. O mundo inloIigvoI produz, por omanao, o mundo son-
svoI, quo rocobo o podor do mundo inloIigvoI. Ambos so
como duas podras, uma lrabaIlada, oulra no, sondo a primoi-
ra proforvoI, pois lom forma o incIui vrias formas, como a do
lomom ou as do aIgumas oslroIas, quo omanam prosonlos para
oslo mundo. Lssa forma no oxislia na malria, mas no inloIoc-
lo do arlisla quo a imaginou, na modida om quo a conlocia.
A forma produzida poIo arlisla mais boIa na arlo do quo
noIo. Tondo passado para a podra, a forma pormanoco fixa na
arlo, dondo procodom mais formas por inlormdio do arlisla.
Na podra, a forma no lo boIa como na arlo, ou soja, na aIma
do criador, mas fica Iimilada ao modo do rocopo da podra.
A forma quo osl na arlo suporior. Na malria, a forma dis-
porsa-so, quando passa do sujoilo para sujoilo, dimuindo om
boIoza o voracidado, do mosmo modo quo o caIor, quando on-
lra noulro corpo, diminui. Todo o agonlo proforvoI ao pa-
cionlo, o o modoIo proforvoI cpia. Ima forma arlslica
advm do inloIoclo do arlisla, o uma forma naluraI advm do
uma forma inloIigvoI. Irimoiro vom a forma inloIigvoI, dopois
a forma naluraI, soguindo-so a forma quo osl no conlocimon-
lo do arlisla o a forma oxoculada. A arlo imila a naluroza, quo
imila o inloIoclo.
Quando dosoja imilar aIgo, a arlo oIla para o modoIo o
lambm para a naluroza, por oxompIo quando o modoIo no
porfoilo. A arlo consoguo compIolar o dofoiluoso sogundo ca-
pacidado do oIomonlo quo a rocobo. O oscuIlor Idias, para
oscuIpir uma osllua do }upilor, oIlava para uma forma boIa o
formosa, acima da roaIidado sonsvoI. A naluroza consoguo
3
dominar a malria o impor-Ilo formas. A boIoza do animaI vom
da forma, cor o consliluio, no do sanguo, quo iguaI om
lodos os animais. A forma mais boIa a quo no so onconlra
na malria. A forma na malria no fica mais boIa quanlo
maior for o corpo, Iogo a boIoza da forma no dopondo da
malria. O quo aproondomos alravs da visla a forma, no o
corpo, quo no onlra om ns. O agonlo ou boIo, ou disformo
ou aIgo inlormdio. Noslo caso, no mais provvoI produzir
aIgo boIo do quo aIgo disformo. So a naluroza boIa, as suas
obras lambm so boIas. A naluroza inlorior mais boIa do quo
a oxlorior, o quo ovidonlo a parlir do movimonlo, quo como-
a no inlorior. Assim, quando vomos uma imagom, procuramos
sabor a idonlidado do aulor. O movimonlo osl na naluroza, o
a naluroza no inloIoclo. Lxislom formas boIas no aponas nos
corpos mas lambm nas formas malomlicas, o as formas quo
oslo na aIma, como a lomporana. Ima possoa podo no sor
boIa oxloriormonlo, mas sor boIa inloriormonlo. A vordadoira
boIoza oxislo no inlorior, ainda quo a maior parlo das possoas
profira a boIoza oxlorior, dovido ignorncia. S uma minoria
dosoja conlocor as coisas vordadoiras. So ossas possoas quo
onlram no domnio do inloIoclo.
A boIoza da aIma proforvoI boIoza do corpo, quo so
dovo naluroza, o a boIoza quo so onconlra na naluroza pro-
vm da aIma, o obsorva-so nas possoas juslas. A possoa virluo-
sa rocobo a primoira Iuz o adorna a sua aIma, quo a roconloco
alravs do inloIoclo, som raciocnio. A Iuz primoira subsislo por
si mosma, o iIumina a aIma alravs do inloIoclo, som alribulos.
Todos os agonlos agom alravs dos sous alribulos, no alravs
da sua ossncia, mas o primoiro agonlo, quo no lom quaIquor
alribulo, ago alravs da sua ossncia. Lfoclua a primoira boIoza
quo oxislo no inloIoclo o na aIma, o gora o inloIoclo olorno, quo
no adquirido, o no o nosso inloIoclo. Ior oxompIo, o ouro
rofinado, o o ouro oxcoIonlo oxislo no inlorior dos corpos. As
coisas ospiriluais so puras, o lornaram-so inloIoclos vordadoi-
ros. O obsorvador dosoja conlompI-Ias, bom como possoa
sbia o nobro. A boIoza dos soros ospiriluais muilo oIovada,
inloIigom sompro, sabondo o quo possuom.
Os soros ospiriluais so do vrios gnoros. AIguns vivom
no cu quo so onconlra acima doslo cu oslroIado, oslando ao
mosmo lompo na lolaIidado da osfora do sou cu, ainda quo
lonlam um Iugar dofinido. Lsso cu no um corpo. Lxislo um
mundo coIoslo aIm do nosso, ondo oslo um cu, uma lorra,
38
um mar, animais, pIanlas o possoas, coIoslos. Tudo o quo I
oxislo coIoslo. H larmonia onlro os sous labilanlos, quo no
oslo sujoilos gorao o corrupo, possuindo a mosma os-
sncia, sondo Iuminosos. Tudo aIi cIaro. Todas as coisas aIi
so obsorvam umas s oulras, som quo nada Ilos oscapo, alra-
vs dos sous oIlos inloIocluais quo rounom lodos os sonlidos,
aIm do soxlo sonlido, quo aulo-suficionlo.
B:.74> <5?@4:9>
Ao onviar as aImas para o mundo da gorao, o criador
formou-Ilos no corpo vivo, dosdo o incio, divorsos rgos,
incIuindo os rgos dos sonlidos, quo sorvom para prologor o
sor vivo do oxlorior. No o faz por doIiborao ou ponsamon-
lo, pois oslo lom anlocodonlos. Im ponsamonlo vom doulro,
mas no do aIgo anlorior, como a sonsao ou o inloIoclo.
As coisas foram produzidas como oslo agora alravs da
sabodoria primordiaI poIo primoiro sbio, quo no procisa do
ponsamonlo para criar. O ponsamonlo uliI para o quo ainda
no oxislo, o para o agonlo cujo podor do oxocuo fraco. Mas
o primoiro agonlo produz alravs do si mosmo, no alravs da
doIiborao.
Quando oslavam no sou mundo, as aImas possuam uma
sonsao inloIocluaI. Ao junlar-so aos corpos, passaram a lor
uma sonsao corporaI, sondo o inlormodirio onlro os corpos
o o inloIoclo. A aIma podo rarofazor as subslncias al ficarom
como quo inloIigvois, o a sonsao aproondo-as.
O primoiro criador causa compIola, som quaIquor dofoi-
lo. Os sous aclos rosidom noIo, o o quo oxislo primoiro noIo
uIlimo aqui, pois lomporaI. No primoiro agonlo no l lom-
po. Tudo noIo porfoilo o compIolo, soja lomporaI ou inlompo-
raI, oslando noIo pormanonlomonlo. As coisas lomporais oxis-
lom umas dovido s oulras, quando so soparam do primoiro
criador so umas causas das oulras. Quando oslo no criador,
oIo a sua causa. So causa umas das oulras alravs do aIgo,
mas o primoiro criador no produz alravs do aIgo. No inlo-
Ioclo, o qu` o o porqu` so a mosma coisa, so sabomos o
quo , sabomos porquo . Nas coisas nalurais, quo so imagons
do inloIoclo, as duas porgunlas diforom.
O sor lumano sonsvoI imagom do sor lumano inloIig-
voI, quo ospiriluaI, bom como os sous mombros, quo oslo
39
lodos no mosmo IocaI. Aqui, por vozos as porgunlas o quo `
o porquo ` indicam o mosmo, como no caso do um ocIipso
Iunar, mas aIi sompro assim. Cada forma inloIigvoI o aquiIo
poIo quaI oxislo so o mosmo, no sonlido om quo os sous alri-
bulos no oslo soparados. No dosignamos as coisas corpo-
rais poIos sous alribulos, mas fazomo-Io om roIao ao inloIoc-
lo, quo foi criado compIolo o porfoilo. O princpio da sua
criao o da sua ossncia dou-so do uma s voz. So o princpio
o o fim do aIgo so dorom ao mosmo lompo, ao sabor-so a os-
sncia no procisamos do porgunlar porqu`. Iorqu diz-
-so roIalivamonlo causa o porfoio.
Ioi o criador quo criou o inloIoclo, o lornou-o causa do
sou sor. O agonlo porfoilo aquoIo quo ago poIa sua oxislncia,
no por inlormdio dos sous alribulos, ao conlrrio do agonlo
imporfoilo. O sou primoiro aclo no o sou propsilo.
O mundo como um lodo, o so sabomos o quo , sabo-
mos porquo . Assim, ainda mais apropriado quo no mundo
suporior as coisas oslojam junlas ao lodo, oslando no mosmo
IocaI, a ossncia. Assim, as causas uIlimas oslo nos sous ofoi-
los. O sou propsilo no lom causa procodonlo. Os inloIoclos
so aulosuficionlos, noIos comoo o porfoio oslo junlos. No
mundo suporior no dovomos porgunlar porqu`, uma voz
quo a rosposla osl na porgunla o qu`.
Os alribulos do inloIoclo foram criados conjunlamonlo com
a sua ossncia. O quo aponla para o princpio do aIgo, o
porquo aponla para a porfoio, Iogo a primoira porgunla
adoqua-so moIlor s roaIidados inloIigvois.
,0C4> <5?@4:9>
As oslroIas so inlormodirias onlro o criador o a criao.
No so assomoIlam primoira causa oficionlo nom malria,
nom forma. As paIavras oxislonlos no univorso assomoIlam-
-so s da cidado, quo rogom os sous labilanlos. So os coslu-
mos quo conduzom ao bom. As paIavras quo oxislom no uni-
vorso lambm conduzom ao bom. Quando oslo proslos a agir,
as paIavras lambm indicam.
Do mundo coIoslro nada roproonsvoI procodo. Os pIano-
las no so causa dos maIos quo sucodom aqui, pois no agom
poIa vonlado. O agonlo quo ago poIa vonlado faz o bom o o
maI. O agonlo quo osl acima da vonlado s faz o bom. So
40
dosco para o mundo inforior por nocossidado monlaI. AquiIo
quo vom do mundo suporior uno, o oxislo om virludo do
lodo, muIlipIicando-so aqui, o s so lorna mau quando so junla
s coisas lorroslros, quo no so aponas afocladas poIas coisas
do aIlo.
As acos quo vm do oncanlamonlo o da magia do-so
por larmonia ou oposio o compIolam o sor vivo uno. A ma-
gia vordadoira, quo no monlo, ao conlrrio da magia faIsa, a
magia do mundo, o o amor o a vilria. O oncanlador sbio
assomoIla-so ao univorso, usando ora o amor ora a vilria, o
os romdios o as oslralgias nalurais. IoIa magia, o oncanlador
sabo as coisas quo obodocom umas s oulras.
Isa o oncanlamonlo alravs do loquo o da paIavra quo
pronuncia, o ago alravs dossos moios, as nalurozas das coisas.
Ima coisa alrai oulra alravs do amor inalo, oxislindo noIas
aIgo quo rouno as aImas.
A prova do quo somoIlanlo alrai somoIlanlo so as moIo-
dias alravs das quais o musico alrai quom quor, usando lam-
bm sinais com os oIlos o com as mos. L a aIma animaI, no
a racionaI, quo obodoco noslo caso, o lrala-so do uma aco
labiluaI quo no ospanla, ao conlrrio do aIgumas coisas nalu-
rais. Assim, lambm a sorponlo soguo o oncanlador, o uma
possoa sonlo o foilicoiro. O oncanlador invoca o soI ou uma das
osforas, quo so movom no poIa invocao, mas por larmonia
com as parlos do mundo, quo oslo ordonadas por uma s
ordom, como so consliluissom um s corpo.
As foras provonionlos dos corpos coIoslos produzom ac-
los admirvois nos oIomonlos lorroslros, quo agom com a ajuda
dos corpos coIoslos. So as procos quo agom, no os sous agon-
los lumanos, alravs dos corpos coIoslos. Os agonlos lambm
podom usar as coisas corporais. Ior vozos do-so ofoilos admi-
rvois, som oslralagoma concobido por quom quor quo soja, por
vozos alravs da orao. AquoIo quo roza por vozos ouvido.
Tambm uma possoa m podo vor a sua proco ouvida, porquo
a naluroza d som dislino. Quom dislinguo um podor su-
porior.
O mundo lorroslro, passivo, mas o mundo coIoslo acli-
vo. Os aclos do aIgo quo ago so nalurais o no acidonlais.
No mundo, a parlo suporior s ago o a inforior ago o
afoclada ao mosmo lompo, ago por si mosma o afoclada poIo
corpo coIoslo. Os corpos o as aImas coIoslos no so passivos, o
o sou fIuir ocuIlo o imporcoplvoI.
41
O lomom virluoso no rocobo os ofoilos nalurais provo-
nionlos dos oncanladoros, a no sor na modida om quo lom
uma parlo animaI. No afoclado poIo dosojo, so a aIma racio-
naI dominar. AIma racionaI podo ropoIir o ofoilo da aIma ani-
maI. O lomom virluoso afoclado poIa doona o poIa morlo,
porquo porlonco a oslo mundo. S o podor primoiro podo afas-
lar ossos ofoilos.
Os osprilos rocobom os ofoilos da faIa o rospondom a
quom os invoca. Todo aquoIo quo so incIina para oulro roco-
bo os ofoilos da magia. Mas a possoa quo aponas oIla para
si mosma o lonla aporfoioar-so no infIuonciada poIa ma-
gia. As possoas do aco so afocladas poIa magia, o so
movidas poIas acos. O lomom conlompIalivo no afoc-
lado poIa magia, o sou objoclo oIo mosmo. Im oxompIo
o amor quo os pais lm poIos fiIlos, ou o dosojo quo as pos-
soas lm do so casar. Tambm a ira so d alravs do um
movimonlo animaI. Tambm l um dosojo inslinlivo do Ii-
dorar om ns, mas os sous moloros so muIlipIos, como, por
oxompIo, o modo do so sor maIlralado, ou o dosojo do on-
riquocimonlo.
AquoIo quo faz boas acos no rocobo os ofoilos da ma-
gia, sondo o sou objoclivo o mundo inloIigvoI o a vida olorna.
A possoa do aco quo busca a boIoza daquiIo quo faz alra-
da poIa magia, o doixa a boIoza vordadoira, quo no osl nas
coisas lorroslros nalurais. A possoa quo no Iovada para as
roaIidados lorroslros no so doixa oncanlar, pois procura a roa-
Iidado pormanonlo.
Cada uma das parlos doslo mundo afoclada poIos cor-
pos coIoslos. Tambm as parlos dos soros vivos so afocladas
umas poIas oulras. H mombros quo rocobom o ofoilo da faIa
ou o da arlo.
,D4.1> <5?@4:9>
So a aIma nobro dosco para o mundo, alravs do sou
podor suporior para formar o sor quo so Ilo soguo. So rogros-
sar rapidamonlo para o sou mundo no sai projudicada poIa
sua vinda para oslo mundo, mas bonoficia com o conlocimon-
lo do maI. So no moslrasso os sous aclos os sous podoros so-
riam om vo, o a aIma osquocoria as virludos. O sou aclo a
manifoslao do sou podor ocuIlo.
42
A criao prova disso, quo, para aquoIo quo obsorva,
aponla para a aIma. O obsorvador no duvida do ospIondor do
sou criador. A boIoza das coisas oslaria oscondida so o criador
no as livosso criado, o as ossncias pormanonlos no oxisliri-
am, nom a muIlipIicidado das coisas criadas poIo Ino. No
lavoria causas, nom subslncias sujoilas gorao o corrup-
o, o o Ino no soria vordadoiramonlo causa, vordadoira Iuz
o bom vordadoiro.
Ima voz quo causa, o sou ofoilo vordadoiramonlo ofoi-
lo. Sondo bom vordadoiro, aquiIo sobro o quaI omana lam-
bm vordadoiro. O criador no dovia oxislir sozinlo, som criar
aIgo, o inloIoclo, quo lambm no podo oslar sozinlo o por isso
criou a aIma, quo rocobo a sua Iuz. Ior sua voz a aIma, para
difundir os sous ofoilos, doscou para o mundo inforior. L iguaI-
monlo cada naluroza dosomponla os sous aclos, o a subslncia
suporior infIuoncia a inforior. S a uIlima roaIidado, por fraquo-
za, no ago. A somonlo, por oxompIo, roproduz a sua forma
por lor om si as paIavras agonlos suporioros. Do mosmo modo,
as roaIidados inloIocluais no param. AIgumas coisas lm um
roduzido podor do rocopo.
A aIma omana o sou podor sobro lodo oslo mundo, o loda
a naluroza corporaI o rocobo sogundo a sua capacidado. O pri-
moiro ofoilo da aIma d-so na malria, quo a primoira das
coisas sonsvois. Rocobo o bom da aIma, ou soja, a forma. Do-
pois, lodas as coisas sonsvois rocobom osso bom.
A naluroza produz-so quando a malria rocobo da aIma a
forma, lornando-so rocopliva ao sor, londo rocobido o podor da
aIma. Lm soguida, a aco do inloIoclo lormina na naluroza o o
princpio do sor, quo a uIlima das causas inloIigvois o forma-
doras, o a primoira das causas quo ongondram. As causas agon-
los, quo formam as subslncias, no param anlos do clogarom
naluroza. Iois a primoira causa lornou as ossncias inloIigvois
causas agonlos das formas acidonlais, sujoilas gorao o cor-
rupo. O mundo sonsvoI aponla para o mundo inloIigvoI.
As roaIidados inloIigvois adorom s subslncias sonsvois,
o o criador abarca ambas. AquoIas so as ossncias vordadoiras
por sorom imodialamonlo criadas a parlir da primoira ossncia,
o as sonsvois so imagons das inloIigvois. As roaIidados sons-
vois pormanocom alravs da gnoso o da roproduo, assomo-
Ilando-so assim s coisas olornas.
A naluroza sonsvoI o inloIigvoI. No mundo inloIigvoI,
a aIma suporior, no mundo sonsvoI inforior, dovido ao
43
corpo om quo so onconlra. A aIma lom do doscor para oslo
mundo, por oslar unida a ambos os mundos, inloIigvoI o son-
svoI. L a uIlima das subslncias divinas o a primoira das subs-
lncias nalurais, o omana sobro o mundo sonsvoI as suas vir-
ludos. Iodo ou no adquirir parlo da viIoza do mundo.
A aIma adornou no aponas o oxlorior doslo mundo son-
svoI, mas lambm o sou inlorior, imprimindo noIo parlo dos
sous podoros o das suas paIavras. A prova dislo quo a aIma
rosido no inlorior, o no no oxlorior dos corpos. L a aIma quo
assogura a sobrovivncia o a produlividado do corpo.
Aposar do onlrar no corpo, a aIma podo sair doIo o rogros-
sar ao sou mundo inloIigvoI, o comparar os dois. Sabo quo o
mundo inloIigvoI suporior. Assim conloco o maI, o bom
quo o faa por conlocimonlo aponas o no por oxporincia.
O inloIoclo, no podondo dolr-so om si mosmo, omana a
sua Iuz para baixo, vislo quo no o podo fazor para cima, na
diroco do criador. Lnlo, a sua Iuz cloga al aIma, produ-
zindo noIa as suas afocos. O inloIoclo lambm sobo al
primoira causa, dolondo-so aIi, sondo ossa a posio proforvoI.
Tambm a aIma dosco, om voz do ascondor, omanando a sua
Iuz o as suas virludos para baixo do si, adornando oslo mundo,
aps o quo rogrossa ao sou mundo inloIigvoI. Aps osso ro-
grosso, no dosoja rogrossar a oslo mundo.
A aIma onlra nas subslncias sonsvois, inforioros o avan-
a para aquoIas quo so mais fracas. I-Io para quo as subs-
lncias no dosvanoam doprossa, procurando quo os sous vos-
lgios sojam pormanonlos. A aIma rocobo o sou podor do
mundo inloIigvoI.
Tanlo a aIma univorsaI como as nossas aImas no doscom in-
loiramonlo para oslo mundo, pormanocondo parlo doIas no mundo
inloIigvoI, a no sor quo so corrompam o doixom a sua ossncia.
No sonlimos o mundo inloIigvoI quando a aIma osl
noslo mundo, porquo proonclida poIas proocupaos doslo
mundo. S podomos ascondor ao mundo inloIigvoI so rocusar-
mos os dosojos inforioros. S sonlimos aquiIo quo so gora om
aIgumas parlos da aIma quando afocla loda a aIma. Ior oxom-
pIo, s sonlimos o dosojo quando passa da facuIdado apoliliva
para a facuIdado sonsiliva o cogilaliva.
A aIma osl Iigada ao inloIoclo, om cima, o ao corpo, om
baixo. A aIma univorsaI conlroIa o corpo univorsaI, no quaI a
parlo somoIlanlo ao lodo, som fadiga, som ponsamonlo, ao
conlrrio das nossas aImas om roIao aos nossos corpos.
44
A aIma do corpo individuaI lambm nobro, mas o corpo
ago com fadiga o alravs do ponsamonlo. Sofro o fica confun-
dida com a dor o o sofrimonlo do corpo, o quo a impodo do
oIlar para si mosma o para a parlo quo pormanoco no mundo
inloIigvoI. Ao acoilar os prazoros doslo mundo abandona os
sous inlorossos olornos. So a aIma rojoilar os sonlidos, consoguo
conlroIar o corpo som osforo o assomoIla-so aIma univorsaI.
+.45E> <5?@4:9>
A doscrio da lorra como a doscrio do fogo, quo
uma corla paIavra na malria. No oxislo som agonlo, o no
provm da frico dos corpos, a no sor na modida om quo lm
fogo. A forma do fogo provm do uma paIavra agonlo na
malria quo a aIma univorsaI. Lsla produz na malria a for-
ma do fogo o vrias formas coIoslos. A aIma a vida o a paIa-
vra do fogo. Sogundo IIalo, cada corpo simpIos lom uma
aIma. O fogo quo oxislo acima doslo suporior, pois oslo
imagom daquoIo, quo a vida doslo fogo. Tambm a gua o o
ar quo oxislom naquoIo mundo so suporioros aos quo oxislom
noslo, possuindo mais vida.
Os oIomonlos quo oslo aqui possuom vida, uma voz quo
a parlir doIos so gorados soros vivos, como os animais. AIguns
animais so gorados a parlir do fogo, ou do ar, ou da gua.
Assim, oslo mundo cpia daquoIo, quo mais porfoilo o
mais vivo, pois doIo omanam a vida o a porfoio. O cu o as
oslroIas daquoIo mundo possuom vida o Iuz do forma suporior
o omanam-nas para oslo mundo. I, oxislom lodos os animais
o a naluroza lorroslro quo vomos aqui, como por oxompIo
maros o rios. Tudo aIi vivo.
O mundo inloIigvoI suporior o sor vivo compIolo, quo
conlm lodas as coisas o quo foi criado poIo primoiro criador.
Toda a aIma o lodo o inloIoclo so onconlram noIo, no lavon-
do aIi quaIquor indigncia. A vida aIi possui uma s quaIida-
do, com loda a vida, cor, sabor o som. Lssa quaIidado animaI
o racionaI, o possui lodas as quaIidados como so fossom uma.
AIi as coisas so simpIos, no croscondo ou aumonlando,
mas so adornadas com muIlipIas quaIidados, como por oxom-
pIo o inloIoclo o a aIma. As acos das subslncias quo so apro-
ximam da causa primoira so mais numorosas, o diminuom
modida quo o ofoilo so afasla da causa primoira, al lor um s
45
podor. O inloIoclo o conjunlo dos sous movimonlos. H dis-
lncia onlro o primoiro o o uIlimo movimonlo do inloIoclo, quo
lom pouca fora. AquiIo quo inloIigvoI dovo sor aponas vida.
Os movimonlos do inloIoclo so subslncias. Tudo o quo
so onconlra aps o inloIoclo um dos sous aclos, produzido
alravs do sou movimonlo, no domnio do vordadoiro, goran-
do subslncias. O inloIoclo, quo simpIos o adornado, no cos-
sa do agir. A vida do inloIoclo prosorva loda a vida oxislonlo.
O inloIoclo ou a vida passam poIa via animaI, mas naquoIo
mundo o incio no diforo do fim do porcurso, ao conlrrio do
quo sucodo noslo mundo. AquoIo quo porcorro ossa lorra, soja
inloIoclo ou vida, osl om polncia o osl sujoilo gorao o
corrupo. Todas as coisas so inloIoclo, quo so lorna lodas as
coisas porquo possui lodos os alribulos, quo so conformos ao
sor do oulra coisa, sono soria como os sonlidos.
Tambm a paIavra quo ago sobro a malria lom vrios
alribulos, lranformando uma coisa om muilas, como por oxom-
pIo o roslo, quo lom vrias parlos.
Assim, o inloIoclo uno o no uno, mas noIo osso alribulo
suporior ao uno no corpo, pois ao conlrrio do corpo uno
onquanlo muIlipIo, pois a sua paIavra consoguo produzir
muilas coisas. Iossui uma figura unica, inloIocluaI, dondo oma-
nam lodas as figuras inlorioros o oxlorioros. Dossa paIavra
omanam os podoros o o ponsamonlo, quo so onconlram sob o
inloIoclo. A diviso do inloIoclo d-so sompro no inlorior das
coisas.
Todos os inloIoclos o os soros vivos oslo no inloIoclo, na
modida om quo oIo sou agonlo, no por rosidirom noIo ou so
comporom doIo, quo produz uma coisa aps a oulra soguindo
uma liorarquia o ordom.
O primoiro agonlo produz som inlormdio, o do uma s
voz.
Tambm no animaI univorsaI so onconlram lodas as nalu-
rozas dos animais. Cada animaI conlm oulros animais. O sor
vivo om quo so dolm o podor do sor vivo univorsaI o indi-
vduo ou lomo vivo. Os animais, aposar do so dividirom om
cIasso, ospcio o gnoro, so lodos um, como o amor quo so
diz oxislir no univorso. Sobroludo o amor inloIocluaI rouno lo-
das as coisas, inloIigvois o animais. No l coisa quo suporo
osso amor. Todo aquoIo mundo amor, no lavondo noIo
quaIquor anlagonismo. A conlrariodado aponas oxislo noslo
mundo.
46
Sobro a polncia o o aclo, dizomos quo o aclo proforvoI
polncia noslo mundo, mas naquoIo a polncia proforvoI
ao aclo, pois a polncia porfoila nos soros ospiriluais, aproon-
dondo os soros ospiriluais como a visla quo lomos aqui. Con-
ludo, no mundo sonsvoI a polncia procisa do passar ao aclo
para aproondor as coisas sonsvois, pois lom do alravossar os
sous vrios oslralos.
No IocaI inloIigvoI, a aIma aponas so v a si mosma, mas
no mundo sonsvoI s adquiro as roaIidados inloIigvois com
muilo osforo, a quo clamamos aclo, o quo composlo, o on-
lo aproondo as coisas simpIos com vordadoiro conlocimonlo.
O sou aclo aqui ofusca a sua polncia.
Noslo mundo o aclo compIola a polncia. Mas so no ro-
cobo a improsso do objoclo, a polncia aulo-suficionlo.
So disponsar o aclo, a aIma v as coisas como as via na-
quoIo mundo, inloIigvoI. Iois o aclo um lipo do rofIoxo. Ao
vor as roaIidados inloIigvois, aponas procisa da polncia.
Ao onlrar no corpo, a polncia da aIma manifosla o aclo.
Noslo mundo procisa do aclo aIm da polncia. Nas subsln-
cias inloIigvois suporioros, a polncia compIola o aclo, mas nas
subslncias corporais o aclo quo compIola a polncia.
Iogo, a aIma lambm uliIiza a polncia quando osl aqui,
o o aclo roprosonla a asconso da sua polncia. Mas usa ossa
polncia do forma diforonlo quando osl aqui, o aproondo os
sous objoclos com osforo. LIa oxislo nas possoas ospociais o
pormilo a viso das roaIidados nobros. Os princpios so o quo
oxislo no mundo suporior. A aIma v onlo aquoIo mundo o
doscrovo-o alravs da conlompIao o no do ponsamonlo. No
mundo inloIigvoI a polncia no procisa do ascondor. A aIma
sobo para o cu o para aIm doIo.
A aIma adquiro momria quando so onconlra no cu o
passa a sor como as subslncias coIoslos, roconlocondo-as
como as quo conlocia quando oslava noslo mundo inforior.
No cu, a aIma lambm rocorda o quo viu o foz noslo mundo,
incIuindo as roaIidados coIoslos o formas primoiras, o roco-
nloco-as poIas suas formas o poIos sous aclos. L possvoI os
ofoilos das subslncias dosaparocorom o as suas formas por-
manocorom.
Lnquanlo pormanoco no cu o anlos do lor oslado om
muilos corpos, a aIma raramonlo procisa da momria.
Mosmo quo dosa o onlro no sor, a aIma no cloga ao
fundo do ludo, o rolm o dosojo do ascondor. A aIma s proci-
4
sa do momria quando so movo. A momria das coisas pas-
sadas. So osl fixa, nada Ilo oscapa.
As oslroIas, por sua voz, no procisam do nada doslo
mundo, o no o procuram. No procisam do ponsamonlo nom
do raciocnios para govornar as coisas lorronas, pois rogom o
mundo lorrono som doIiborao, mas alravs da polncia obli-
da a parlir do primoiro criador, quo vom o aproondom som-
pro, som procisar da momria. Giram om lorno da lorra o os-
lo sompro vivas. A subslncia om si mosma olorna. L o
movimonlo quo produz os dias o os mosos, mas o movimonlo
das oslroIas, passando poIos signos do Zodaco, o o lompo so
um s. O conlocimonlo providonciaI quo lm abrango os parli-
cuIaros, no roquorondo a momria. So aquiIo quo so aprosonla
aIma uno oIa no procisa do o rocordar ou imaginar. A aIma
no procisa do imaginar as coisas puramonlo acidonlais, nom a
soquncia cronoIgica do um aconlocimonlo.
Tambm as oslroIas porcorrom os inlorvaIos dos signos do
Zodaco do forma conlnua, som lor om conla a passagom do
lompo.
O primoiro criador a causa mais oxcoIonlo. Todas as
coisas so sou ofoilo, o oIo omana a sua oxcoIncia o vida sobro
oIas, sogundo as suas cIassos o os sous graus do rocoplividado.
As quo oslo mais prximas doIo lornam-so modiadoras onlro
oIo o as roslanlos crialuras. Lsla omanao a parlir do criador
conlnua. A coisa quo primoiro rocobo osla omanao a mais
porfoila. Do criador omanam o inloIoclo o a aIma.
O inloIoclo univorsaI como o fogo, a aIma como o caIor
quo omana do fogo sobro as oulras coisas. A aIma lorna-so
inloIigvoI quando onlra no inloIoclo, mas usa o ponsamonlo o
a rofIoxo, pois o sou inloIoclo adquirido. L o inloIoclo quo
compIola a aIma, porquo a gora.
A subslncia da aIma osl no inloIoclo, o a razo vom do
inloIoclo. O aclo da aIma roforo-so ao inloIoclo. A aIma divido-
-so om inloIocluaI o animaI, o os ofoilos da primoira so profo-
rvois.
O inloIoclo, quo mais simpIos do quo a aIma, conforo-Ilo
a sua nobroza. No l inlormdio onlro o inloIoclo o a aIma,
quo rocobo a sua forma do inloIoclo. As malrias da aIma o do
inloIoclo so simpIos o circunscrilas por oIos. Vomos o rosuIla-
do das suas acos sobro a malria no mundo sonsvoI, quo a
cpia do mundo inloIigvoI. Mas aIi as coisas so pormanonlos,
conlnuas o puras, ordonadas poIo inloIoclo nobro com uma
48
sabodoria inofvoI. Lsso mundo Iuminoso o cumuIo da por-
foio. AIi so vm lodos os inloIoclos o aImas, o aIi osl lodo o
sabor. Lsso mundo oxislo na olornidado, no no lompo, quo so
assomoIla olornidado. So dosojarmos voIlar-nos para osso
mundo, dovomos Ianar o oIlar para a aIma o avanar com oIa,
soguindo noIa o inloIoclo om parlicuIar, o no os sonlidos, quo
aponas aproondom os parlicuIaros. Noslo mundo o inloIoclo
aponas aproondo os univorsais alravs do raciocnio, mas na-
quoIo mundo conloco-os do uma s voz, visuaImonlo. As subs-
lncias aIi so pormanonlos, o no l nom passado nom fulu-
ro, nom mudana. Tudo aIi inloIoclo o sor, quo so juslificam
muluamonlo o so insoparvois, dovido ao criador primoiro.
Os princpios so o inloIoclo, o sor, a aIloridado o a idon-
lidado, o movimonlo o o ropouso. O inloIoclo inloIigo alravs
do um movimonlo. A aIloridado osl roIacionada com o sujoilo
o o objoclo da inloIoco. Ao inloIigir, o inloIoclo no muda do
oslado. Som o inloIoclo, a aIma corrompo-so.
O inloIoclo foi criado poIo Ino, quo procodo lodas as coi-
sas o o agonlo do numoro. O dois oxislo alravs do um o
Iimilado por oIo. A aIma lambm numoro. As coisas sons-
vois so poslorioros s ossncias vordadoiras. As roaIidados
vordadoiras no possuom corpo.
O numoro o o inloIoclo quo oxislom nosso mundo supo-
rior so o inloIoclo o as puras paIavras agonlos. O numoro quo
provm da duaIidado do um so a forma do cada uma dossas
coisas, quo adquirom forma no inloIoclo. Lslo uma duaIidado
quo adquiro uma forma a parlir do Ino. O inloIoclo produz
vrias formas, o o sou aclo assomoIla-so viso.
Iara sabormos do quo modo o Ino, imvoI, criou as va-
riadas coisas procisamos do nos conconlrarmos aponas noIo, o
voIlando-nos para o nosso prprio inloIoclo. Tudo o quo so
movo soguo o sou objoclo dosojado. Dovomo-nos abslrair da
imaginao o do lompo. As primoiras ossncias foram criadas
imodialamonlo poIo criador.
As formas quo oslo noslo mundo so aIi do um lipo su-
porior.
Quando }upilor v ossa forma inloIigvoI o pura adquiro
parlo da sua boIoza o da sua Iuz. Todo o sor aqui lambm do-
soja aquoIo mundo, quo omana a sua Iuz o boIoza sobro lodos
aquoIos quo o conlompIam, al so Ilo assomoIlarom, rocobon-
do ossa Iuz o ossa boIoza. A forma aquiIo quo boIo oxlorior
o inloriormonlo, o aIi a cor boIa no diforo da forma. Iara ob-
49
sorvarmos ossa forma dovomo-nos abslrair do corpo o concon-
lrarmo-nos na aIma. Dopois, oIlando para ossa forma, voromos
lodas as formas. Dovo vor ossa forma como aIgo conlnuo quo
no lom diviso. So no o consoguir fazor, dovo oIlar para os
sonloros das oslroIas quo so uma imagom dosso mundo supo-
rior. Assim so lorna um com osso sonlor, rovoslindo-so do os-
pIondor o boIoza, o oslando unido a oIo nosso mundo. Dovo
lonlar pormanocor unido a osso sonlor.
A viso dosso mundo mais oxcoIonlo do quo a do mun-
do coIoslo. Dovo vor osso mundo como uno. A possoa inloIoc-
luaI s aproondo as roaIidados inloIigvois quando so lorna uno
com oIas. Lssa unio mais forlo do quo com as coisas sons-
vois. Quanlo mais oIla para o objoclo sonsvoI, mais oslo o foro
o so Ilo lorna oxlorior, mas quanlo mais conlompIa o inloIig-
voI, moIlor o conloco. AIm disso, a aproonso do sonsvoI
doIorosa, ao conlrrio do conlocimonlo inloIigvoI. Mas os son-
lidos conlocom a saudo quo so adoqua ao corpo, onquanlo a
doona oslranla aos sonlidos, quo conlocom as coisas oslra-
nlas o afasladas do ns, ao conlrrio do conlocimonlo. Os son-
lidos no conlocom o inloIigvoI, quo osl muilo dislanlo do
ns, aponas aproondom o quo agradvoI ao corpo. Ior isso
lomos dificuIdado om rocordar o inloIigvoI. AquiIo quo inoro
nos inloIigvois o inloIoclo.
Ao oIlar para o mundo, o inloIoclo v o aclo do primoiro
criador. Nosso mundo aponas l aIogria. }upilor o primoiro
quo aparoco noIo, o a imagom do aIgumas coisas quo oslo
nosso mundo. LIo sai dosso mundo para alravs doIo oxislir
oulro mundo boIo, sujoilo corrupo, o a imagom assomoIla-
-so quiIo quo imila, o por isso lom vida. O mundo inloIigvoI
no so corrompo, por sor imagom do sou criador. Tambm o
inloIoclo no poroco.
A primoira ossncia a Iuz das Iuzos. O mundo inloIigvoI
produziu o mundo coIoslo, quo govorna oslo mundo. O mundo
coIoslo no dovo osquocor a Iuz quo provm do mundo inloIi-
gvoI, o quo o govorna, como o govorna o primoiro criador.
Todo o govorno vom do primoiro govornador.
O inloIoclo mais boIo do quo a aIma. A aIma do mundo
coIoslo boIa o omana a sua boIoza sobro Vnus, quo omana a
sua boIoza sobro oslo mundo sonsvoI. A boIoza do corpo no
vom do sanguo, mas daquoIo mundo. A aIma oblm a sua bo-
Ioza do inloIoclo. Tambm ns somos boIos so nos conconlrar-
mos na nossa aIma, o no nos sonlidos.
50
)>7> <5?@4:9>
O sor lumano composlo do aIma o do corpo, o a aIma
no o corpo, cada quaI lom uma naluroza dislinla. O corpo
composlo o docompo-so nos sous oIomonlos, Iogo no porma-
noco, como obsorvamos na naluroza. L, som a aIma, o corpo no
consoguo sobrovivor. L a aIma quo o compo om malria o forma.
S uma das parlos da possoa osl sujoila corrupo, quo
o inslrumonlo, quo roquorido para uma nocossidado lom-
poraI, ponluaI.
A aIma pormanonlo, som mudar do oslado. Alravs doIa
o sor lumano lorna-so naquiIo quo . A aIma procisa do corpo
como a forma procisa da malria. Alravs da aIma, o sor lu-
mano olorno, alravs do corpo corruplvoI.
A aIma no corpo nom composla dos primoiros corpos
simpIos, pois oslos no possuom vida por si mosmos, nom
quando so junlam.
L a paIavra agonlo da aIma quo d forma malria dos
corpos. Iroduz o corpo quando forma a malria. Lssa paIavra
agonlo naluraI aponas oxislo na aIma. Todos os corpos, simpIos
ou composlos, possuom aIma ou vida.
L impossvoI quo a aIma surja a parlir da juno dos cor-
pos. O corpo no lom aIma dovido malria, pois osla no lom
quaIidado. A ordom quo o corpo oblm provm da aIma.
A forma no uma afoco da malria. So a aIma fosso
corporaI soria porocvoI como o corpo. Som forma, o sor o o
mundo doixam do oxislir. Mas o mundo, no sou lodo, no doi-
xa do oxislir. A aIma no soquor um corpo subliI, porquo oslo
poroco, oIa mais nobro do quo quaIquor corpo.
A aIma a causa da cooso do corpo.
Lslo mundo no procodo alravs do acaso, mas alravs da
paIavra da aIma o do inloIoclo. A aIma inloIocluaI rospons-
voI por oslo mundo, impondo-Ilo a forma, o produz lambm a
cooso dos corpos dos animais. A aIma a causa o o Iugar do
corpo, o onquanlo laI aulo-suficionlo.
A aIma no um aIonlo.
!"#$%&'(")* ,*#-. /.012.0*, -%-*,
A aIma oxislo noslo mundo com aIgumas das suas facuI-
dados, o naquoIo mundo com as suas oulras facuIdados. As
51
virludos oxislom na aIma o provam quo oIa oxislo com as suas
facuIdados. Lslas virludos so fornocidas aIma poIo inloIoclo,
quando oIla para oIo. As virludos oslo no inloIoclo pormanon-
lomonlo, pois o inloIoclo conlompIa conslanlomonlo a primoira
causa.
As virludos formam uma unidado com a primoira causa,
o omanam doIa. Quanlo mais Iongo o sor so onconlra, monos
rocobo da primoira causa. LIa oxislo aIm do lompo. O nosso
doslino, o o do lodas as coisas, o rogrosso primoira causa.
So ignoramos ossas roaIidados, como a primoira causa, o
inloIoclo o a aIma, porquo nos lornmos sonsvois, o nos voI-
lamos aponas para os sonlidos.
Os Anligos j laviam afirmado quo a aIma no corproa,
o a prova so as suas virludos, quo no so corporais. So a aIma
aproondo aIgo, onvia-o para o inloIoclo, quo o dovoIvo aIma,
o passa alravs doIa para os sonlidos. O inloIoclo conloco o
objoclo do forma mais porfoila do quo a aIma.
Iara aproondor ossas roaIidados subIimos, o sujoilo dovo
abslrair-so dos sonlidos, o rogrossar a si mosmo.
A aproonso dossas roaIidados subIimos o cumuIo da
foIicidado.
$D<.1> <5?@4:9>
O Ino o princpio o a causa do lodas as coisas. No as
coisas, mas lodas oslo noIo. Todas omanam o oxislom a parlir
doIo. L absoIulamonlo uno, o no lom sor, mas o sor omana doIo.
Anlos do ludo, o inloIoclo omana a parlir do Ino, o a
parlir do inloIoclo lodos os soros.
O Ino osl acima da porfoio, o no procisa do nada.
O mundo sonsvoI imporfoilo porquo criado a parlir do in-
loIoclo. O inloIoclo s porfoilo porquo provm do Ino, mas
no inloIoclo no podo criar aIgo porfoilo como oIo prprio, pois
no osl ao nvoI do criador.
IoIo oxcosso da sua porfoio, o Ino gorou aIgo, o primoi-
ro sor, quo onlo Iana o oIlar sobro o Ino onclondo-so do Iuz
o ospIondor o lornando-so inloIoclo. O inloIoclo omana lambm,
quando osl om ropouso, a aIma, alravs do sor quo Ilo foi
dado poIo inloIoclo. A aIma s cria com movimonlo, o cria uma
corla imagom, o o sou aclo porocvoI porquo no oslvoI.
Iara criar, Iana o oIlar para o quo osl acima do si.
52
A aIma movo-so para cima, om diroco sua causa, para
baixo quando produz uma imagom, quo a sonsao o a nalu-
roza quo oxislo nos corpos simpIos, nas pIanlas o nos animais o
om lodas as subslncias. Do corlo modo, a aIma passa por lo-
das as subslncias anlos do clogar s pIanlas, o lom aIgo om
comum com oIas. Cria um indivduo ao dosojar aIgo inforior a
si, o lornando-so oIa prpria inforior. Ao fixar-so no inloIoclo
no so afasla, mas so no prosla alono dosco, al clogar
uIlima das coisas sonsvois. Lslas, ainda quo sojam nobros, so
inforioros s coisas inloIigvois.
A aIma infIuoncia as coisas sogundo uma ordom, quo
inforior ordom dos soros inloIigvois, quo no lom orro, mas
osl sompro corla.
A aIma das pIanlas como parlo doIas, o a parlo mais
ignoranlo da aIma. A aIma animaI quo produz sonsao osl
acima da aIma vogolaliva. A aIma lumana osl acima doslas
duas, porquo lom inloIoclo, aIm do movimonlo o sonsao.
A aIma das pIanlas onconlra-so na raz.
A aIma da pIanla o do animaI, so abandonam os sous cor-
pos, soguom para o mundo inloIigvoI, pois osso mundo o
IocaI da aIma, quo o inloIoclo. A aIma, o lambm o inloIoclo,
oslo om loda a parlo.
A aIma sonsvoI o inloIigvoI o ao subir pra onlro os
dois mundos so no cloga ao mundo suporior, o inlormo-
diria onlro o inloIoclo o o sonlido o a naluroza. Iodo faciI-
monlo ascondor, mas so oslivor no mundo sonsvoI -Ilo dif-
ciI a asconso.
H subslncias nalurais quo duram mais do quo oulras,
conformo o sou numoro do causas.
Tudo osl fixo no inloIoclo, o oslo na primoira causa, quo
o princpio o o fim do lodas as coisas.
!"#$%&'(")* ,*#-. /.012.0*, -%-*,
O inloIoclo possui muilas formas, adoquadas a lodas as
coisas. O lomom inloIocluaI foi criado junlamonlo com os sous
alribulos, ao conlrrio do lomom sonsvoI, ondo uns oxislom
primoiro do quo oulros. No mundo suporior, o lomom com-
pIolo o porfoilo, som mudar do oslado.
AquiIo quo osl sujoilo gorao o corrupo gorado
por um agonlo quo no cria o ofoilo com os sous alribulos si-
53
muIlanoamonlo. As roaIidados olornas no foram criadas por
moio do doIiborao ou ponsamonlo, pois o olorno no doIibo-
ra, por sor compIolo.
O mundo suporior boIo porquo noIo so onconlram lodas
as coisas. A primoira forma conlm loda a subslncia o loda a
sabodoria o domina a malria, abrangondo loda a malria. Na
primoira forma osl a proloco da subslncia, como no caso
do oIlo.
A forma quo osl no mundo suporior conlm lodas as
coisas quo oslo no mundo inforior.
O lomom inloIocluaI j lambm sonsvoI, ao procurar o
mundo da gorao.
No mundo suporior no oxislo nada sonsvoI om polncia,
quo dopois so lorna aqui om aclo.
!*#-. * ,.- 3"2%0* 40(.)45'6.) . * ,.- 3"2%0* ,.0,'6.)
O sor lumano no aponas a juno do aIma o corpo.
Iara so doscrovor aIgo maloriaI, prociso incIuir a malria, o
no aponas a paIavra quo foz ossa coisa. Mas so doscrovor aIgo
quo no maloriaI dovo incIuir aponas a forma. Iara doscro-
vormos o sor lumano vordadoiro lomos do doscrovor a sua
forma.
As paIavras agonlos so aclos da aIma do croscimonlo.
A vida da aIma animaI mais ovidonlo do quo a daquoIa.
A aIma lom paIavras agonlos, quo no lomom produzom a vida
o a racionaIidado. O sor lumano sonsvoI a imagom do sor
lumano primordiaI o vordadoiro, quo lom sonlidos mais forlos
do quo aquoIo.
Iara vormos o primoiro lomom vordadoiro lomos do sor
bons o nobros. LIo possui lodas as condios lumanas, mas do
forma suporior, o aquoIo quo IIalo dofiniu. LIo acrosconlou
quo a aIma nobro usa o corpo do forma socundria, por inlor-
mdio da aIma animaI. A aIma racionaI viva, quo no doixa o
mundo inloIigvoI, d uma vida mais nobro o dislinla aIma
animaI. A paIavra doslo sor lumano, ainda quo fraca o obscura,
lorna-so mais podorosa o manifosla alravs da iIuminao da
paIavra da aIma suporior. O sonlido, ou sonsao, quo so on-
conlra no mundo suporior, no so assomoIla ao quo so oncon-
lra noslo mundo inforior, mas aproondo os objoclos sonsvois
quo aIi so onconlram. O sonlido inforior oblido a parlir do
54
inforior, como o fogo aqui osl Iigado ao quo oxislo aIi o a son-
sao dosla aIma osl Iigada daquoIa. No sor lumano corpo-
raI, ou sonsvoI, osl lambm o sor lumano da aIma o o sor
lumano inloIigvoI. Lslo, quo o primoiro, omana a sua Iuz
sobro o sogundo, quo omana a sua Iuz sobro o lorcoiro, quo a
imagom do primoiro o do sogundo, o faz aIgumas das suas
acos.
So as coisas inforioros, o as facuIdados inforioros da pos-
soa, quo dorivam das inforioros. AquoIa viso v os univorsais
o objoclos suporioros, osla os parlicuIaros o os objoclos inforio-
ros, quo so imagons dos suporioros.
O criador criou o mundo suporior com as suas formas com-
pIolas o incorruplvois, som doIiborao, o dopois criou oslo
mundo sonsvoI como imagom daquoIo. Lsla criao dovia soguir-
-so quoIa nocossariamonlo, pois no podia lorminar naquoIa.
A unidado do criado conlm forosamonlo muIlipIicidado,
pois no absoIulamonlo una como o Ino. O primoiro inloIoc-
lo lom lodos os inloIoclos, o a primoira aIma lodas as aImas.
Todo o mundo suporior inloIoclo, o inloIoclo significa
osso mundo inloIigvoI.
A razo do sor lumano aIi no doIibora, ao conlrrio do
quo sucodo aqui.
A vida o o inloIoclo so mais podorosos o forlos om aI-
guns animais do quo noulros. H inloIoclos primrios, quo os-
lo junlo ao Ino, o l inloIoclos socundrios o lorcirios. AI-
guns inloIoclos aqui so divinos, oulros racionais, o oulros
irracionais, mas o sor vivo quo no possui inloIoclo aqui, pos-
sui-o aIi. Ior oxompIo, o cavaIo aIi inloIoclo, porquo o inloIi-
gvoI lambm inloIoclo. O inloIigido inloIigo.
Ao acluaIizar-so aIi, o inloIoclo parlicuIariza-so, lornando-
-so cavaIo, ou um oulro animaI. Dovido fraquoza progrossiva
do sou inloIoclo, aIguns animais dosonvoIvom aqui mombros o
rgos forlos.
Os animais fracos so raros. AIm disso, lodos os animais
junlos so porfoilos.
L prociso quo os ofoilos sojam composlos do oIomonlos do
divorsas formas, cada quaI com os sous prprios alribulos.
Tanlo o univorsaI como o parlicuIar lm uma boIoza pr-
pria. A imporfoio quo oxislo no mundo dovido divorsidado
das coisas um mrilo.
A paIavra quo osl nosla pIanla imagom da paIavra,
univorsaI, da pIanla suporior, quo lambm lom vida. A paIa-
55
vra quo osl aqui parlicuIar. Tudo o quo oxislo no parlicuIar
oxislo no univorsaI.
Lsla lorra lambm lom vida o uma paIavra acliva. Iossui
vrias formas, pois noIa gorminam os prados o croscom as
monlanlas. Tudo isso oxislo dovido paIavra possuidora do
aIma quo so onconlra na lorra, o quo a forma da lorra, como
a naluroza ago no inlorior da rvoro.
Todas as coisas do mundo suporior so Iuminosidado, o
vom as ossncias umas das oulras o oslo umas nas oulras. O lodo
osl no lodo o om cada uma doIas, o cada uma doIas osl no
lodo. AIi l movimonlo absoIulo, o lambm ropouso puro. AIi
lanlo o sujoilo como o prodicado so inloIoclo, o cada coisa osl
no sou prprio Iugar, ao conlrrio do quo sucodo noslo mundo.
Quom v aquoIo mundo no so cansa do o conlompIar. So
v uma das coisas, v-as lodas, o quanlo mais as v mais doso-
ja conlompI-Ias, pois no doixam do sor boIas.
A sabodoria o a primoira subslncia so criadas a parlir
da subslncia primoira. Na primoira subslncia sabodoria o sor
so o mosmo.
As roaIidados lorroslros o as coIoslos so cpias das quo
oxislom no mundo suporior. S as possoas aforlunadas conso-
guom conlompIar osso mundo, aquoIas om quo o inloIoclo do-
minou os sonlidos. A sabodoria primoira criou lodas as coisas,
as roaIidados inloIigvois do imodialo, o as sonsvois alravs das
inloIigvois. L a causa das causas o a sabodoria das sabodorias.
Ioi IIalo quo so labiluou conlompIao inloIocluaI om voz
do conlocimonlo alravs da Igica o do siIogismos, quo uma
forma do conlocimonlo inforior. Os primoiros princpios so
conlocidos som prossupor promissas.
!*#-. * 2"07* 40(.)45'6.)
Todas as arlos provm do aIguma sabodoria, primordiaI
ou naluraI, quo crosco do uno para o muIlipIo.
As formas aIi so do iguaI dignidado o so paradigmas.
Os sbios do Lgiplo j conlociam ossas formas corrocla-
monlo, o oxprimiam-nas som usar a Iinguagom, mas por sinais
o assim oram os sous Iivros.
A primoira causa criou aponas alravs da sua ossncia.
O mundo no foi gorado por acaso mas alravs da provi-
dncia, o som doIiborao. Ioi oIo quo criou a doIiborao. Iri-
56
moiro, criou uma forma, o dopois lodas as coisas a parlir dossa
forma, quo o mundo suporior, o as roslanlos coisas alravs
dossa forma.
A malria foi criada primoiro com uma forma univorsaI o
dopois rovosliu muilas formas, por isso no a vomos nom son-
limos.
5
%$'FG+
A odio rabo quo sorviu do baso para osla lraduo
porluguosa do A 1cclcgic !c Arisiciclcs a do 'Abdurra&m#n
Badav", quo inlogra a obra inliluIada Plciinus cpu! crc|cs (1|cc-
lcgic Arisiciclis ci jrcgncnic ucc supcrsuni. CoIIogil, odidil ol
proIogomonis inslruxil 'Abdurra&m#n Badav", Cairo, 1955),
odio inliluIada ainda, om rabo, Ajl&%!nu in! cl-crc|. Na lra-
duo porluguosa, os numoros quo so onconlram onlro coIclo-
los indicam o numoro do pgina da odio do Badav".
AIgumas aIloraos roIalivamonlo odio rabo foram
foilas, com baso no originaI grogo do IIolino odilado por IauI
Honry o Hans-RudoIf Sclvyzor, om Plciini Opcrc, 1cnus ||.
|nncc!cs |V-V, Plciinicnc Arc|icc ad codicum fidom angIico
vorlil G. Iovis, Iaris o BruxoIas, 1959.
*#!),&#'FG+
A lransIilorao do lormos rabos conformo s normas
j soguidas na obra do Avorris, o Discursc !ccisitc sc|rc c |cr-
ncnic cnirc c rcligi4c c c jilcscjic (lraduo do rabo, inlroduo
o nolas do Calarina BoIo, Iisboa, Impronsa NacionaI-Casa da
Mooda, 2006).
! *%+H+"'! $% !#',*I*%H%,
61
Vorlida para rabo por 'Abd aI-Mas"& ibn 'AbdaIIal ibn
N#'ima do Lmossa o corrigida para A&mad ibn aI-Mu'la'im
bi-I-IIal por Ab( Y(suf Ya'q(b ibn Is&#q aI-Kind".
Lm nomo do Dous, o CIomonlo, o Misoricordioso
Iouvor a Dous, Sonlor do Inivorso, o a bno sobro
Maom o a sua famIia
=-J9>/>
Do Iivro do fiIsofo ArislloIos, inliluIado om grogo 1cclc-
gic, a sabor, o discurso sobro a divindado, o comonlrio do Ior-
frio Srio, vorlida para o rabo por 'Abd aI-Mas"& ibn 'AbdaIIal
ibn N#'ima aI-Him'" o corrigida, para A&mad ibn aI-Mu'la'im
bi-I-IIal por Ab( Y(suf Ya'q(b ibn Is&#q aI-Kind", Dous lonla
misoricrdia doIo.
Cabo a lodo aquoIo quo so osfora por conlocor o fim a
quo aspira dovido nocossidado dosso fim o modida da
uliIidado quo Ilo advm so soguir o dosojo do oblor osso fim
porcorror os caminlos quo Iovam fonlo da corloza, quo oIimi-
na a duvida das aImas, alingindo alravs doIa o sou objoclivo,
o quo
!
impIica obodincia no comporlamonlo, afaslando-so
daquiIo quo o impodo do gozar o progrosso na prlica das cin-
cias auguslas
1
, dirigidas a um objoclivo digno para o quaI as
aImas racionais naluraImonlo londom.
4
1
Omilindo |i-|i do acordo com aIguns manuscrilos, cf. Badav",
p. 4, n. 3.
62
Disso o fiIsofo: o incio do dosojo o fim da oblono, o
o incio da oblono o fim do dosojo. A mola quo alingimos
no princpio da discipIina conlida nosla obra o uIlimo objoc-
livo o fim da nossa busca, formando a suma daquiIo quo so
onconlra nas nossas obras. L uma voz quo o objoclivo do cada
invosligao o procura a oblono da vordado, o o propsilo
do cada aclo a oxocuo da larofa o oxamo cuidadoso o a
inspoco produzom o conlocimonlo a parlir do quaI lodos os
agonlos criados agom om virludo do um dosojo naluraI olor-
no o quo osso dosojo o busca uma sogunda causa, so no
so oslaboIoco o significado do fim quo roquorido na fiIosofia,
a invosligao, a posquisa, o o conlocimonlo so om vo, bom
como o osforo o a aco.
Vislo quo so oslaboIocou, com o consonso onlro os mais dis-
linlos fiIsofos, quo as causas primordiais palonlos do mundo
so qualro, a sabor: a malria, a forma, a causa agonlo, o a por-
foio, nocossrio oxamin-Ias, bom como os acidonlos quo
docorrom doIas o onlro oIas. L nocossrio osludar os sous princ-
pios o causas, o as paIavras do aco noIas, bom como quaI dos-
sas causas mais moroco prioridado o primazia, ainda quo oxisla
onlro oIas aIguma iguaIdado, o no mbilo do aIgum aspoclo
!
do
iguaIdado. Torminmos naquiIo quo procodo do oxpIicar
ossa iguaIdado o do oscIarocor as suas causas no nosso Iivro
Mcicjisicc, o organizmos ossas causas do acordo com uma or-
dom divina o racionaI na soquncia da oxpIicao da aIma, da
naluroza o da sua aco. Afirmmos lambm o significado do
fim, invosligado alravs do rogras convinconlos o nocossrias, o
oscIarocomos quo as coisas quo lm moios procisam do fins, o
quo o dosidoralo roIalivo ao fim, o quo o fim significa quo
aIgo ocorro por sua causa, o quo o fim no om virludo do oulra
coisa. Iois a afirmao da oxislncia do conlocimonlo indica a
oxislncia do fim, porquo o conlocimonlo o dolor-so no fim,
pois no Icilo doIimilar o quo infinilo alravs daquiIo quo
lom um fim o um Iimilo. A posquisa dos princpios das cincias
procodonlos uliI para quom quor alingir o conlocimonlo do
objoclivo, o a oxporincia o doslroza no oxorccio das cincias so
nocossrias para quom avanar para as cincias nalurais, porquo
so roquoridas para a oblono do dosidoralo o do roquorido.
Ima voz quo lorminmos as inlroduos labiluais quo so
os princpios quo Iovam oxpIicao daquiIo quo quoromos
oxpr nosla nossa obra, doixomos a vorborroira nosla discipIi-
na, pois j o oscIarocomos no Iivro da Mcicjisicc. Iimilomo-nos
5
63
quiIo quo invosligmos nossa obra o moncionomos agora o
nosso objoclivo, laI como o dosojamos oxpIicar nosla nossa obra,
quo a cincia univorsaI. L assunlo
!
para abrangor lodo o
conloudo da nossa fiIosofia, para o quaI canaIizmos ludo o
quo as nossas malrias conlm, para quo a mono dos objoc-
livos conduza o invosligador a dosoj-Ia o osloja dolorminado a
comproond-Ia na soquncia da oxposio procodonlo. Moncio-
nomos primoiro om goraI o objoclivo a quo nos propusmos
noslo nosso Iivro, o comocomos por osboar primoiro como
quoromos oxpIicar o objoclivo do manoira rosumida, sucinla o
doIimilada, rounindo lodo o conloudo da nossa obra. Lm so-
guida, vamos roforir as quoslos principais quo quoromos ox-
pIicar, rosumir o sumarizar, dopois, comoaromos a oIucidar o
discurso do cada quoslo uma por uma, do forma consislonlo o
profunda so Dous, oxcoIso, quisor.
O nosso propsilo noslo Iivro discorror primoiro sobro a
divindado, o oxpIic-Ia na modida om quo a causa primoira,
o om quo a olornidado o o lompo Ilo oslo sujoilas, o quo a
causa das causas o as gora alravs do um lipo do causaIidado.
IguaImonlo, o podor Iuminoso d-so a parlir doIa para o inlo-
Ioclo, o doIa alravs do inloIoclo para a aIma univorsaI coIoslo,
o do inloIoclo alravs da aIma para a naluroza, o da aIma alra-
vs da naluroza para as coisas quo nascom o morrom, o osso
aclo advm do inloIoclo, som movimonlo. O movimonlo do
lodas as coisas d-so a parlir doIo o por sua causa, o as coisas
movom-so om sua diroco, por dosojo o alraco.
Subsoquonlomonlo, disculiromos o mundo inloIigvoI o
doscrovoromos a sua boIoza, nobroza, porfoio, o moncionaro-
mos as formas divinas o maraviIlosas, oxcoIonlos o formosas
quo oxislom nosso mundo, o como doIo advm a formosura o a
porfoio do lodas as coisas, o quo lodas
!
as coisas sonsvois
so assomoIlam a oIo. A monos quo, dovido muIlipIicidado das
suas camadas, no consiga oxpIicilar a vordado a parlir da sua
doscrio. Dopois, roforiromos a aIma univorsaI coIoslo, o dos-
crovoromos lambm como omana a polncia do inloIoclo sobro
a aIma, o do quo forma o imila.
Moncionaromos o ospIondor o boIoza das oslroIas o o os-
pIondor dossas formas, quo so onconlram nas oslroIas. Dopois
moncionaromos a naluroza quo so movo sob a osfora da Iua, o
do quo modo a polncia coIoslo so Ilo aprosonla, o a rocopo
dossa fora coIoslo, do quo modo so Ilo assimiIa o doixa a sua
infIuncia sobro as coisas sonsvois, maloriais, porocvois.
6
7
64
Dopois moncionaromos o oslado das aImas racionais na
quoda do sou mundo originaI para o mundo das coisas corpo-
rais, o a sua asconso, invosligando a rospocliva causa
2
, rofori-
romos a aIma iIuslro o divina quo soguo as virludos inloIocluais
o no so imiscui nos dosojos corporais. Moncionaromos lambm
o oslado das aImas animais o das aImas vogolais o da aIma da
lorra o do fogo, onlro oulras coisas. Roforiromos agora as quos-
los principais.
!
Lm nomo do Dous, o CIomonlo, o Misoricordioso 8
2
Iondo ij#! om voz do iiii'#!, nola 11, p. 7 (Badav").
65
Mono das quoslos principais quo o IiIsofo promolou
oIucidar no Iitrc !c 1cclcgic, a sabor o discurso sobro a divin-
dado, com o comonlrio do Iorfrio, o srio, o a lraduo do
'Abd aI-Mas"& aI-N#'ima do Lmossa.
1) Quando so onconlra no mundo inloIocluaI, o quo pon-
sa a aIma`
2) Quo cada inloIigvoI oxislo fora do lompo, porquo cada
inloIigvoI o inloIoclo quo oxislo no domnio da olornidado no
oxislo no lompo, o por isso o inloIoclo no procisa do discorror.
3) Quo as coisas inloIigvois quo oxislom no mundo supo-
rior no oslo sob o lompo o no foram produzidas uma aps
a oulra, nom so divisvois, Iogo, no procisam do discorror.
4) Sobro a aIma, o do quo modo v as coisas no inloIoclo.
5) Quo o uno quo vom a sor alravs da polncia muIlipIo
noulra coisa, porquo no consoguo rocobor ludo do uma s voz.
6) Sobro o inloIoclo, o so ponsa a sua ossncia onquanlo
so onconlra no mundo suporior.
!
7) Sobro o conlocimonlo, o do quo modo o inloIoclo so
conloco a si mosmo: porvonlura s so conloco a si mosmo som
conlocor oulras coisas` Ou aponas so conloco a si mosmo o
lodas as coisas ao mosmo lompo, porquo so so conloco a si
mosmo conloco lodas as coisas`
8) Sobro a aIma, como so inloIigo a si prpria, o como
inloIigo as oulras coisas.
9) Sobro a aIma, o, so so onconlra no mundo inloIocluaI
suporior, so caracloriza (aponas) poIo inloIoclo.
10) Sobro a momria, como lom incio, o como conduz as
coisas para o IocaI ondo so onconlra.
11) Sobro a momria, o conlocimonlo o a imaginao.
12) Sobro lodas as coisas quo oxislom na imaginao, oxis-
lindo noIa do forma socundria, no do forma primoira.
9
66
13) Sobro a aIma, o so oxislo no mundo inloIocluaI aponas
v o bom puro alravs do inloIoclo.
14) Quo subslncia oxcoIonlo, iIuslro, no compolo rocor-
dar.
15) Sobro a momria, como , o como so d.
16) Sobro o inloIoclo, o do quo modo o conlocimonlo osl
sob a ignorncia, o a ignorncia a gIria do inloIoclo aIi.
17) Sobro a aIma, o quo a sua momria do lodas as coisas
no mundo suporior osl om polncia.
18) Sobro as coisas alravs das quais vomos as coisas in-
loIigvois so nos onconlramos aIi, sondo isso quo oxaminamos
so nos onconlramos nosso mundo.
19) Sobro a momria, quo comoa no cu.
20) Sobro as virludos da aIma, quo rocorda no cu.
21) Sobro as oslroIas, o so rocordam aIguma coisa.
!
22) Sobro a aIma divina o iIuslro.
23) Sobro o faclo do as oslroIas no possuirom discurso
nom ponsamonlo, porquo no aspiram a nada.
24) Sobro as oslroIas, quo no rocordam as coisas sonsvois
o inloIigvois, o quo lm aponas conlocimonlos prosonlos.
25) Sobro o faclo do quo ludo o quo possui viso possui
lambm momria.
26) Sobro }upilor o quo no ponsa.
27) Sobro os dois corpos Iuminosos, quo so do dois lipos:
um sondo imagom do criador, lodo-podoroso o Iouvado, o o
oulro imagom da aIma univorsaI.
28) Sobro o criador, lodo-podoroso o Iouvado, quo no
procisa do rocordar, porquo a momria diforonlo doIo.
29) Sobro a aIma do lodo o mundo, quo no rocorda o no
pondora.
30) Sobro a aIma quo pondora.
31) Sobro a naluroza inloIigvoI, quo no rocorda, o quo a
momria cabo naluroza naluraI.
32) Sobro o ponsamonlo, o quo .
33) Sobro o faclo do oslo mundo no conlor as coisas ac-
luais o as vindouras.
34) Sobro a providncia, o quo o univorsaI no o govor-
nado.
35) Sobro o faclo do a momria o a rofIoxo o aquiIo quo
so Ilos assomoIla sorom acidonlos.
36) Sobro a soparao quo oxislo onlro a naluroza o o go-
vorno do univorso.
10
6
37) Sobro o faclo do a naluroza sor uma figura do govor-
no do univorso o um lorizonlo para a aIma inforior.
!
38) Sobro a imaginao o o faclo do so onconlrar onlro a
naluroza o o inloIoclo.
39) Sobro a imaginao o o faclo do sor uma virludo aci-
donlaI, quo pormilo ao objoclo imaginado oslar Iigado ao vosl-
gio quo noIa doixa.
40) Sobro o inloIoclo, quo um aclo o um procosso ossonciais.
40a) Sobro o inloIoclo, quo possui aIgo para a aIma, por-
quo o inloIoclo aquiIo quo fornoco aIma a sua polncia, o
quo o objoclo quo a aIma imagina o so lorna om malria a
naluroza.
41) Sobro a naluroza, quo ago o pacionlo, o quo a mal-
ria pacionlo o no ago, o quo a aIma ago o no pacionlo, o
inloIoclo no ago sobro os corpos.
42) Sobro o conlocimonlo dos oIomonlos, o os corpos, o
do quo modo a naluroza os govorna.
43) Sobro o onlondimonlo, quo o aclo do inloIoclo, o a
domonslrao quo o aclo da aIma.
44) Sobro a aIma do univorso, quo, so no ponsa, no osl
no domnio da lomporaIidado.
45) Sobro o faclo do as nossas aImas oslarom no domnio
do lompo o a aIma no lor oslado no domnio do lompo, mas
so lornou agonlo do lompo.
46) Sobro aquiIo quo gora o lompo, o o quo .
47) Sobro a aIma univorsaI, quo no so dolm sob o lom-
po, o quo doixa no lompo os sous voslgios.
48) Sobro a aIma, quo so fizosso uma coisa aps a oulra
soria inovilvoI quo oslivosso sujoila ao lompo, o no osl, mas
as coisas composlas oslo sujoilas ao lompo.
!
49) Quo as paIavras agonlos produzom as coisas conjun-
lamonlo, o as paIavras pacionlos no so afocladas lodas ao
mosmo lompo, mas uma aps a oulra.
50) Sobro as paIavras do afoco, quo no sofrom, o quaI
a primoira coisa.
51) Quo a oxpIicao da primoira coisa o aclo, quo apo-
nas ago.
52) Sobro a aIma, quo um aclo quo ponsa, o quo uma
coisa produz aIgo aps oulra coisa aponas so so onconlra onlro
as coisas sonsvois.
53) Sobro o faclo do a malria no sor a forma, o quo o
composlo do ambas no simpIos forma aponas.
11
12
68
54) Sobro a aIma, quo um crcuIo som dislncias do con-
lro para a circunforncia.
55) Sobro o faclo do so o bom puro primoiro for um con-
lro o o inloIoclo um crcuIo quo no so movo a aIma
um crcuIo quo so movo.
56) Sobro a aIma, quo so movo dosojando aIgo, o quo gora
as coisas.
57) Quo o movimonlo do univorso um movimonlo cir-
cuIar.
58) Quo o ponsamonlo o o quo Ilo diz rospoilo oxislo om
ns no lompo, londo vrios capluIos.
59) Sobro a polncia apoliliva o como oxcila a ira.
60) Como uma possoa podo sor forada dizor muilas faI-
sidados dovido s nocossidados do corpo o dovido sua igno-
rncia do bom.
61) Quo o govorno ago aponas do modo goraI, o quo o
govorno absoIulo gora aponas o quo mais oxcoIonlo.
!
62) Sobro a possoa Iiborlina o dopravada, o como so roco-
nloco, o quaI a possoa virluosa, o a inlormdia, quo no
boa nom dopravada.
63) Sobro o corpo, so lom vida por si mosmo, ou so a vida
quo oxislo noIo aponas Ilo advm da naluroza.
64) Sobro o corpo animado, do quo modo sonlo dor o so-
fro, o como ns o sabomos som sofrimonlo da nossa parlo.
65) Sobro as nossas parlos consliluinlos, quais so, o quais
aquoIas quo oslo om ns o no so nossas.
66) Sobro o faclo do a dor so dar aponas no sor vivo com-
poslo, dovido Iigao, o quo a coisa quo no osl roIacionada
com oulra aulo-suficionlo.
67) Sobro o conlocimonlo das doros, do quo modo so gora-
das, o quo aponas ocorrom dovido unio onlro o corpo o a aIma.
68) Sobro a dor o o prazor, o quo cada um , o quaI a
subslncia do ambos.
69) Sobro a dor o como o sor vivo a sonlo, o como a aIma
no so dolm na dor.
70) Sobro o sofrimonlo, o quo , pois o sofrimonlo no por-
manoco na aIma, o so maI oslivosso na aIma, como sofroramos`
71) Sobro os sonlidos, quo no rocobom as afocos quo
produzom improssos.
72) Sobro os dosojos corporais, quo aponas so do dovido
unio onlro a aIma o o corpo, o quo no porloncom s aIma
ou s ao corpo.
13
69
73) Sobro a naluroza, quo gorou no corpo aIgo ondo so
produzom as afocos o as doros.
74) Sobro os dosojos, o so oxislo om ns um dosojo corpo-
raI o um dosojo naluraI.
75) Sobro a naluroza, quo diforonlo do corpo.
76) Sobro o dosojo, quo lom incio no corpo composlo do
um corlo modo.
!
77) Sobro o corpo o como o corpo procodido poIo do-
sojo.
78) Sobro a paixo, quo do domnio do corpo o do ani-
maI, o o dosojo do domnio da naluroza, o a aquisio do
domnio da aIma.
79) Sobro a aIma, o como o dosojo inslinlivo oxislo na na-
luroza.
80) Sobro o dosojo quo oxislo nas pIanlas, o so lm o doso-
jo quo oxislo nos animais.
81) Sobro so oxislo dosojo na lorra. L so oxislo, om quo
consislo`
82) Sobro a lorra, so possui aIma, pois so possusso aIma
loria do sor lambm animaI.
83) Sobro os sonlidos, o so possvoI o sor vivo sonlir som
quaIquor rgo, o so os sonlidos sorvom para aIgum fim.
84) Sobro os agonlos, quo no so assomoIlam aos pacion-
los, o como as nalurozas dos agonlos no so lransformam nas
nalurozas dos pacionlos.
85) Sobro as coisas quo so onconlram sob a visla, o como
as v a aIma.
86) Sobro a sonsao, quo so produz aponas alravs da Ii-
gao onlro a aIma o o ar, londo do lavor oulra coisa quo roco-
ba a improsso, como so produz a sonsao.
87) Sobro as sonsaos corporais, quo so produzom alra-
vs dos mombros corporais.
88) Sobro o discornimonlo o o quo oxislo onlro os objoclos
discornidos o aquoIos quo oslo sujoilos ao discornimonlo, o
aquiIo quo os Iiga.
89) Sobro a sonsao, quo como uma sorva da aIma, o
quo so produz aponas por inlormdio do corpo.
!
90) Sobro o cu, o so o cu o as oslroIas possuom sonsao
ou no.
91) Sobro o univorso, quo no lom sonsao, mas aponas
sonlimos as suas parlos.
92) Sobro IIalo, o o quo roforo no sou Iivro para Timou.
14
15
0
93) Sobro o faclo do no baslarom a uma possoa os sonli-
dos no conlocimonlo das coisas sonsvois, a monos quo a aIma
so salisfaa com isso.
94) Sobro o oncanlamonlo o a magia, como so produz, o
como a Iua sonlo o o univorso no sonlo om quaIquor das suas
parlos.
95) Sobro a lorra, so sonlo, como o soI o a Iua, o o quo
sonlo.
96) Sobro as pIanlas, quo porloncom ao domnio do ar.
97) Sobro a facuIdado roprodulora, quo so onconlra na lor-
ra, o quo d s pIanlas causa para croscor, o quo a(s) pIanla(s)
aponas so assomoIlam ao corpo om virludo da facuIdado
roprodulora.
98) Sobro o corpo da lorra, o aquiIo quo Ilo d aIma, o
como a lorra, so conlnua onlro si, no como so oslivosso
soparada.
99) Sobro a lorra, quo possui uma polncia vogolaliva, o
uma polncia sonsiliva o inloIoclo, a quo os Anligos clamaram
Domlor
1
.
100) Sobro a ira o so a polncia irascvoI so ospaIla poIo
roslo do corpo, ou so conslilui aponas uma das suas parlos.
101) Sobro so o dosojo oxislo no fgado, o como so oncon-
lra I.
102) Sobro a ira, o so rosido no corpo.
103) Sobro a rvoro, porquo no oblovo a polncia irasc-
voI, pois no Ilo faIla a polncia nulriliva.
!
104) Sobro as pIanlas, o como loda a pIanla possui um
corlo dosojo.
105) Sobro a ira, quo no rosido no corao.
106) Sobro a aIma animaI o por quo so gorou, so a por-
foio do corpo, o so no doixa quaIquor voslgio quando a
aIma racionaI doixa o corpo.
107) Sobro a aIma animaI, o so doixa o corpo do mosmo
modo quo a aIma racionaI.
108) Sobro a Iuz do soI, o do quo modo so afasla com o
pr-do-soI.
16
1
Como Badav" obsorva, p. 15, n. 3, Domlor ora a dousa da forliIi-
dado o da roproduo.
1
109) Sobro a aIma inforior, o so avana para a aIma supo-
rior, ou so so corrompo.
110) Sobro as coros o as formas corporais, como so suco-
dom o como so corrompom, o so no ar ou no.
111) Sobro a aIma o so as coisas socundrias a soguom
a aIma animaI ou no.
112) Sobro as oslroIas, o so no possuom momria nom
sonlidos.
113) Sobro as coisas quo so produzom alravs do oncanla-
monlo, do fascnio o da magia.
114) Sobro as coisas quo vm a consliluir a viso a parlir
da magia.
115) Sobro os agonlos o os pacionlos nalurais, arlificiais,
quo so goram.
116) Sobro o mundo, quo ago sobro as suas parlos o afoc-
lado por oIas, o quo as parlos do mundo agom umas sobro as
oulras, o so afocladas umas poIas oulras alravs das polnci-
as nalurais quo oxislom no mundo.
117) Sobro o movimonlo do univorso, quo ago sobro o
lodo o sobro as suas parlos.
118) Sobro as parlos o quais as coisas goradas a parlir da
aco do umas sobro as oulras.
119) Sobro as arlos o as suas produos, o aquiIo quo so
aImoja nas arlos.
!
120) Sobro o movimonlo do lodo, o aquiIo quo ago sobro
si mosmo o as suas parlos.
121) Sobro o soI o a Iua o como afoclam os soros lorros-
lros, o o quo fazom som sor alravs do caIor o do frio.
122) Sobro as oslroIas, no sondo nocossrio alribuir sua
vonlado aquiIo quo so d a parlir doIas para as coisas parli-
cuIaros.
123) Sobro as oslroIas o quo so no conlssomos as causas
corporais, nom as causas monlais, nom as causas voIunlrias,
onlro os ofoilos quo produzom a parlir do si sobro as coisas, do
quo modo produziriam ofoilos`
124) Sobro o univorso, o como um sor vivo quo onvoIvo
lodos os animais.
125) Sobro os corpos parlicuIaros, quo so parlos do uni-
vorso o quo adquirom aIgo da aIma do univorso.
126) Sobro os corpos possuidoros do uma aIma quo no a
aIma do univorso, o quo rocobom os ofoilos inlorior o oxlorior-
monlo.
17
2
127) Sobro o univorso, quo sonlo dor parciaI: prxima o
Iongnqua.
128) Sobro as parlos, como sonlom a dor umas das oulras.
129) Sobro o agonlo, quo parocido com o pacionlo, o quo
o agonlo no sonlo a dor do pacionlo onquanlo so Ilo assomo-
Ila, como o agonlo quo no so Ilo assomoIla sonlo dor, o sobro
o aprazvoI o o vordadoiro.
130) Sobro o sor vivo, o do quo modo Ilo inlroduzom os
sous agonlos as formas umas aps as oulras, o o sor vivo por-
manoco uno.
131) Sobro o univorso, o como noIo l uma malria quo
so assomoIla ira.
132) Sobro as parlos, o como so bonoficiam umas s ou-
lras.
133) Sobro os animais, o como so aIimonlam uns dos ou-
lros.
134) Sobro o lodo o as suas parlos, o por quo molivo as
parlos so opom umas s oulras,
!
o o lodo cooso som opo-
sio, o porquo so dou oposio (inlorna) onlro as parlos.
135) Sobro as parlos, o como so larmonizam com o uni-
vorso aposar do sorom oposlas, do modo somoIlanlo arlo da
dana.
136) Sobro os soros coIosliais, quo so agonlos o smboIos.
137) Sobro o mundo, quo so assomoIla s oslroIas o afoc-
lado por oIas, Iogo aIgo quo no oxislo por si mosmo.
138) Sobro as coisas quo rocobomos a parlir do univorso.
139) Sobro as coisas quo no rocobomos a parlir do si
mosmas.
140) Sobro as formas das oslroIas, quo lm polncias for-
madoras dossas formas.
18
3
Irossoguindo londo-so domonslrado o confirmado quo
a aIma no um corpo o quo no morro nom so docompo, o
no dosaparoco, mas pormanoco sompro quoromos invosli-
gar lambm como doixa o mundo inloIigvoI o dosco para oslo
mundo sonsvoI o corporaI, o para oslo corpo rudo, sujoilo
gorao o corrupo. Afirmamos quo loda a subslncia mo-
ramonlo inloIigvoI quo lom vida inloIocluaI no afoclada, o
ossa subslncia rosido no mundo inloIigvoI o osl sompro fixa
noIo, no o abandonando, o no so dirigo para oulro IocaI por-
quo
!
no lom Iugar sou para ondo so dirija quo no soja o sou,
o no dosoja oulro Iugar quo no o sou. Toda a subslncia in-
loIocluaI quo lom um corlo dosojo poslorior subslncia quo
aponas inloIoclo o no possui dosojo. So o inloIoclo adquiro
aIgum dosojo, procodo com osso dosojo para um corlo Iugar o
no pormanoco no sou primoiro poslo, porquo dosoja muilo agir
o adornar as coisas quo viu no inloIoclo. TaI como a muIlor
quo sonlo no vonlro doros do parlo do mosmo modo o inlo-
Ioclo concobo o dosidoralo, passando ao aclo do acordo com a
forma quo possui, o dosoja-o vioIonlamonlo, dando Iuz o ac-
luaIizando a forma, dovido ao sou dosojo poIo mundo sonsvoI.
A aIma forma-so a parlir do inloIoclo, so oslo rocobo o
dosojo do doscor. A aIma onlo aponas inloIoclo quo imagina
do acordo com a forma do dosojo, so bom quo a aIma possa
dosojar do forma univorsaI ou do forma parlicuIar. So dosoja
do manoira univorsaI, acluaIiza as formas univorsais o organi-
za-as do forma inloIigvoI o univorsaI, som doixar o sou mundo
univorsaI. So dosoja as coisas parlicuIaros, quo so formas das
suas formas univorsais, adorna-as, aumonlando-Ilos a puroza
o a boIoza, o, corrigindo quaIquor orro, goro-as do forma mais
oIovada o suporior do quo a sua causa prxima, quo so os
corpos coIoslos. L so a aIma onlra nas coisas parlicuIaros, no
fica roslrila a oIas, ou soja, no fica num corpo como quo Iimi-
IRIMLIRO CAIITIIO
SOBRL A AIMA
19
4
lada a oIo, mas pormanoco donlro o fora doIo. Ior vozos a aIma
osl num corpo, o por vozos fora doIo. Iois quando dosoja avan-
ar o moslrar os sous aclos, movo-so a parlir do mundo, do-
pois para o sogundo mundo, dopois para o lorcoiro mundo.
Mas, mosmo quo so mova a parlir do sou prprio mundo
!
para o lorcoiro mundo, o inloIoclo no so sopara doIa, o faz
aquiIo quo faz alravs doIo. Mosmo quo a aIma faa a sua ac-
o alravs do inloIoclo, o inloIoclo no doixa o sou Iugar inlo-
IigvoI, suporior o nobro o oIo quo produz os aclos nobros,
dislinlos o admirvois alravs da aIma, oIo quo produz os
bons noslo mundo sonsvoI, oIo quo adorna as coisas na mo-
dida om quo faz sompro aIgumas olornas, oulras porocvois,
ainda quo isso s so d por inlormdio da aIma. Lsla s do-
somponla as suas acos alravs do inloIoclo, porquo oslo um
sor olorno o o sou aclo olorno. Quanlo aIma dos oulros
animais, aquiIo quo sai doIa do forma orrada procodo para os
corpos dos animais prodadoros, mas no morro nom forosa-
monlo dosvanoco. L so so onconlrar noslo mundo um oulro lipo
do aIma, dossa naluroza sonsvoI. L prociso quo aquiIo quo
gorado lonla uma naluroza sonsvoI para sor lambm vivo, o
quo soja causa do vida daquiIo para o quaI procodo. Assim, as
aImas das pIanlas so lodas vivas, pois lodas as aImas vivas
omanam do um princpio unico, ainda quo cada uma lonla
uma vida quo Ilo prpria o adoquada, o lodas so subsln-
cias som sorom corpos, nom sorom divisvois, quanlo aIma lu-
mana, consliluda por lrs parlos: vogolaliva, animaI o racio-
naI, o sopara-so do corpo quando oslo so docompo o so
dosinlogra. Iorm, a aIma pura o Impida, quo no so mancla
o no so macuIa com as impurozas do corpo, so doixa o mun-
do dos sonlidos rapidamonlo rogrossa para ossas subslncias o
no so dolm no mundo dos sonlidos. Quanlo quoIa quo so
Iiga ao corpo o so submolo a oIo, o so lorna como quo corporaI,
imorgindo-so nos prazoros o dosojos do corpo, so doixa o corpo
no alingo o sou mundo, a no sor com muila fadiga, al sor
romovida
!
doIa loda a impuroza o loda a mcuIa quo Ilo os-
livor associada a parlir do corpo. Dopois, quando rogrossa ao
sou mundo, do quaI saiu, som porocor ou dosvanovor, como
aIguns ponsam, porquo osl Iigada ao sou corpo, ainda quo
osloja Iongo o afaslada doIo. No possvoI quo dosaparoa
quaIquor sor, porquo cada quaI vordadoiro sor, no so obIilora
o no dosvanoco como afirmmos ropolidamonlo. Quanlo ao
quo so dovo dizor aos quo no acoilam nada a no sor alravs
20
21
5
da domonslrao o prova, j o moncionmos oxauslivamonlo do
forma concisa, vordadoira o corrocla. Quanlo s coisas quo
prociso roforir quoIos quo no acrodilam a no sor alravs do
imodialismo dos sonlidos, osludmo-Ias o coIocmo-Ias como
princpio do nosso argumonlo sobro aquiIo roIalivamonlo ao
quaI concordaram os Anligos o os Modornos. Iois os primoi-
ros concordaram quo so a aIma so lorna impura o so submolo
ao corpo nos sous dosojos, rocai sobro oIa a ira do Dous. Do-
pois, ossa possoa dosoja rofroar-so roIalivamonlo a dosojos cor-
porais o dolosla os dosojos do corpo. Comoa a submolor-so a
Dous o podo-Ilo o pordo do sou pocado o quo so compraza
consigo. Tanlo as possoas mais virluosas como as mais dospro-
zvois concordaram nisso, o concordaram lambm quo Dous
dovo lor misoricrdia para com os sous dofundos o anlopassa-
dos, o quo dovo pordoar-Ilos. So no livossom a corloza do quo
a aIma pordura, o quo no morro, no soria osso o sou lbilo,
nom como norma naluraI, nocossria o imporiosa. Afirmaram
quo muilas aImas quo so onconlravam nossos corpos o saram
doIos, procodondo para o sou mundo, no doixam do ajudar
quom Ilos podo assislncia. A prova disso so os lompIos quo
foram origidos o oslonlam os sous nomos. So so Ilos aproxima
aIgum nocossilado, ajudam-no o no o doixam rogrossar om
vo. Tudo islo indica quo a aIma quo passa doslo mundo para
o oulro no morro o no dosvanoco, porquo vivo do forma
pormanonlo, no so corrompondo nom porocondo.
!
! 6:5 40>-.52 K:0 60 5660109L5 5 :15 590/>-.5
6>M-0 5 5915
Amiudo fiquoi sozinlo com a minla aIma o dospi o mou
corpo o lornoi-mo como quo numa subslncia dosprovida do
corpo, pormanocondo donlro da minla ossncia, o fora do lo-
das as oulras coisas. Assim sou simuIlanoamonlo conlocimon-
lo, sujoilo conlocodor o o objoclo conlocido, o vojo na minla
ossncia nobroza, ospIondor o briIlo, poIo quo mo admiro o
ospanlo, o soi quo sou uma das parlos do mundo nobro, oxco-
Ionlo o divino, possuidor do vida acliva.
Tondo-mo corlificado disso, avano por mim mosmo doslo
mundo para o mundo divino, sondo coIocado noIo o ficando
Iigado a oIo, do forma a oslar acima do lodo o mundo inloIig-
voI, como quo dolido nosso IocaI iIuslro o divino, pois vojo aIi
22
6
Iuz o gIria quo paIavras no podom doscrovor o os ouvidos
no ouvom. So ossa Iuz o ospIondor mo submorgom, o no con-
sigo suporl-Ios, doso do inloIoclo para o ponsamonlo o para
a doIiborao. So procodo para o mundo do ponsamonlo o da
doIiborao, osso ponsamonlo oncobro-mo ossa Iuz o ospIondor
o fico ospanlado como dosci dosso Iugar oIovado divino o fui
para o domnio da idoia, dopois do a minla aIma lor consogui-
do doixar o sou corpo o voIlar para si mosma o ascondor ao
mundo inloIigvoI o dopois ao mundo divino, al so dirigir para
o Iugar do ospIondor o da Iuz quo a causa do loda a Iuz o
ospIondor. L ospanloso como mo vi a mim mosmo ropIolo do
Iuz quando oIa ainda oslava no mou corpo, como a sua figura,
som o doixar. Mas quando ponso, obsorvo o mo confundo,
!
rocordo-mo onlo do HoracIilo, pois oIo ordonou quo so pro-
curasso o invosligasso a subslncia da aIma o so aspirasso a
ascondor a osso mundo subIimo o oIovado, o afirmou quo na
vordado quom o faz o ascondo a osso mundo suporior nocos-
sariamonlo rocomponsado da moIlor manoira. Ningum dovo
dosislir dossa procura o no aspirar a ascondor a osso mundo,
mosmo quo so canso o so faliguo, pois lom om fronlo o doscan-
so aps o quaI no l cansao ou fadiga. Dosso modo, aponas
quis insligar ossa procura das coisas inloIigvois, para as oncon-
lrarmos como oIo as onconlrou, o as conloamos como oIo as
conlocou. Ior sua voz, LmpdocIos afirmou quo as aImas so
onconlravam no Iugar oIovado o subIimo, o quando comoloram
um orro caram para oslo mundo. LIo mosmo voio para oslo
mundo para fugir ira do Dous, oxcoIso, porquo quando dos-
cou para oslo mundo voio ajudar as aImas quo j so linlam
conlaminado. Iarocia onIouquocido, comoando a clamar as
possoas com voz aIlssima o a ordonar-Ilos quo rocusassom oslo
mundo o o quo noIo oxislo, o procodossom para o sou primoiro
mundo, oIovado o subIimo. Ordonou-Ilos quo podissom o por-
do do Dous lodo-podoroso o Iouvado para oblorom as-
sim o ropouso o bom-oslar quo possuam iniciaImonlo. O fiI-
sofo Iilgoras ora da mosma opinio, insligando as possoas
dossa forma. Iorm, faIou-Ilos alravs do parboIas o onigmas,
pois ordonou quo doixassom o rojoilassom oslo mundo, o rogros-
sassom ao primoiro mundo, o vordadoiro. Quanlo a IIalo,
subIimo o divino, doscrovou a aIma o afirmou sobro oIa muilas
coisas boIas, moncionando-a om muilas passagons: como a aIma
dosco o onlra noslo mundo, o como rogrossar ao sou mundo,
primordiaI o vordadoiro. Irimou na sua doscrio pois doscro-
23