You are on page 1of 220

1iiulc.

A TooIogia do ArislloIos
Auicr. Isoudo-ArislloIos
|!i4c. Impronsa NacionaI-Casa da Mooda
Ccnccp4c gr4jicc. ILD/INCM
1ircgcn. 800 oxompIaros
Dcic !c inprcss4c. Dozombro do 2010
|S8N. 978-972-27-1915-5
Dcpcsiic lcgcl. 318 722/10
OBRAS COMPLETAS DE ARISTTELES
OBRAS COMPLETAS DE ARISTTELES
COORDENAO DE ANTNIO PEDRO MESQUITA
COORDENAO DE ANTNIO PEDRO MESQUITA
VOLUME XIII
TOMO II
Irojoclo promovido o coordonado poIo Conlro do IiIosofia da Inivorsi-
dado do Iisboa om coIaborao com o Conlro do Lsludos CIssicos da
Inivorsidado do Iisboa, o Inslilulo David Iopos do Lsludos rabos o
IsImicos o os Conlros do Iinguagom, Inlorprolao o IiIosofia o do Lslu-
dos CIssicos o Humanslicos da Inivorsidado do Coimbra.
Lslo projoclo foi subsidiado poIa Iundao para a Cincia o a TocnoIogia.
PSEUDO-ARISTTELES
PSEUDO-ARISTTELES
Traduo do rabe, introduo e notas
de CATARINA BELO
CENTRO DE FILOSOFIA DA UNIVERSIDADE DE LISBOA
IMPRENSA NACIONAL-CASA DA MOEDA
LISBOA
2010
A TEOLOGIA
DE ARISTTELES
A TEOLOGIA
DE ARISTTELES
9
!"#!$%&'(%)*+,
Lslo projoclo do lraduo o odio porluguosa do A 1cclc-
gic !c Arisiciclcs no loria sido possvoI som a ajuda do vrias
possoas o onlidados. Iico muilo grala ao Irof. Anlnio Iodro
Mosquila poIo convilo para oncolar osla lraduo, o Impron-
sa NacionaI-Casa da Mooda poIa sua odio.
Vrios coIogas o amigos onviaram maloriais indisponsvois
para o acabamonlo doslo projoclo, nomoadamonlo: o Irof. Iolor
Adamson (King's CoIIogo, Iondros, Roino Inido), a Irof.' Ro-
xanno Marcollo (Inivorsily of QuoonsIand, AuslrIia) o o
Irof. Riclard TayIor (Marquollo Inivorsily, Lslados Inidos da
Amrica).
A minla mo, Maria Torosa BoIo, Iou oslo lrabaIlo cuida-
dosamonlo, londo foilo imporlanlos rocomondaos osliIslicas.
A lodos, os mous sincoros agradocimonlos.
INTRODIO
13
+-./012 40156 0 .789:;7<.5
A TooIogia do ArislloIos cprcscnic un ccsc pcssitclncnic
scn pcrclclc !c un icxic !c ciri|ui4c crrcncc uc ictc un inpccic
!ccisitc nc cursc !c |isicric !c jilcscjic, cspccijiccncnic nc jilcscjic
nc!ictcl islcnicc.
Qucl c c crigcn !csic icxic c !c uc nc!c jci crrcnccncnic
ciri|ui!c
O icxic !ctc scr ccnicxiuclizc!c |isicriccncnic nc pcric!c !cs
ccnuisics 4rc|cs c islcniccs su|scucnics cc ncscincnic !c |sl4c nc
Pcninsulc Ar4|icc, ccn c suc pcsicricr cxpcns4c c cricnic c c cci-
!cnic. |ssc cxpcns4c c|rcngcric icrriicrics uc |cticn pcricnci!c cc
|npcric Hclcnisiicc jun!c!c nc scucncic !cs ccnuisics !c Alc-
xcn!rc Mcgnc (n. 323 c. C.) c pcsicricrncnic cc |npcric Rcnc-
nc. Ccnscucnicncnic, cli circulctcn n4c cpcncs i!cics plcicniccs c
crisicicliccs, c ic!c c irc!i4c jilcscjicc cniigc, ncs icn|cn c irc!i-
4c |clcnisiicc !c ccncni4rics c Arisiciclcs c c jilcscjic nccplcicnicc.
A c|rc siiuc-sc nc uc!rc !c nctincnic !c irc!u4c !c grcgc
pcrc c 4rc|c uc ictc inicic j4 nc scculc V||| nc Cclijc!c A|4ssi!c,
jun!c!c cn 50. Ccniu!c, c ncicr pcric !cs c|rcs scricn irc!uzi!cs
nc scculc |X, cn pcriiculcr nc princirc ncic!c. |sic nctincnic, uc
gczcu !c cpcic csicicl pcr pcric !cs cclijcs, c !c ncccncs, c|rcngcu
ic!c c ccrpc !c sc|cr cniigc, ccnc scjc, cs !isciplincs !c jilcscjic,
jisicc, cpiicc, nc!icinc, incluin!c c ncicric !cs c|rcs !c Arisiciclcs.
A irc!u4c jczic-sc !c grcgc pcrc c 4rc|c, crc !irccicncnic, crc pcr
inicrnc!ic !c siriccc. A ncsnc c|rc jci pcr tczcs irc!uzi!c ncis !c
uc unc tcz.
14
A TooIogia do ArislloIos c prc!uic !c jcncsc circulc !c irc-
!uicrcs uc irc|cl|ctcn sc| c cgi!c !c cl-Kin!! (n. c. 866) cn
8cg!c!c, ccpiicl !c Cclijc!c A|4ssi!c cpcli!c!c c jilcscjc !cs 4rc-
|cs, !cti!c c crigcn 4rc|c !c suc jcnilic. Al-Kin!! c icn|cn ccn-
si!crc!c c princirc jilcscjc nuulncnc c icr !cscntclti!c c suc prc-
pric jilcscjic.
A TooIogia do ArislloIos c ccnsiiiui!c pcr un prclcgc, uc
(crrcnccncnic) ciri|ui c c|rc cc |sicgiriic, unc lisic !c icncs csiu-
!c!cs, c !cz ccpiiulcs. Nc prclcgc, Arisiciclcs c supcsicncnic ciic!c
c csic c|rc rcjcri!c ccnc ccniinuc4c !c suc ncicjisicc, cn pcrii-
culcr nc uc !iz rcspciic c nciurczc !c !itinc, cc nun!c inicligitcl,
c c clnc, ncs sucs t4rics tcricnics, pcriiculcr c unitcrscl. O prclcgc
ncncicnc !c uc nc!c c clnc prccc!c !c iniclccic c csic, pcr suc
tcz, !c Dcus, nunc ctccc4c !c jcncsc csucnc cncnccicnisic
nccplcicnicc. Cc!c un !csics clcncnics, c prclcgc, cs icncs c c ccr-
pc !c icxic, pc!cricn icr si!c ccnpcsics pclc ncsnc cuicr cu pcr
cuicrcs !itcrscs. |nucnic c prclcgc cprcscnic clcrcs rcjcrcncics c
ncicjisicc !c Arisiciclcs, c ccrpc !c icxic c ncis prcpricncnic plc-
iinicnc. H4 ucn sugirc uc c prclcgc c !c cl-Kin!!, uc n4c ccn|c-
cic c grcgc, cnucnic c icxic cn si c cs icncs scricn !c irc!uicr,
cl-"ins!
1
.
Qucnic c ciri|ui4c !c c|rc, ircs ncncs s4c ncncicnc!cs nc
prclcgc, c !c cl-"ins! (||n N#inc !c |ncssc), cnucnic irc!uicr,
1
Vor Iolor Adamson, 1|c Arc|ic Plciinus, pp. 36, 45 o 177.
15
cl-Kin!!, ccnc c!iicr, Pcrjiric, cujc ccncni4ric c inccrpcrc!c. A c|rc
c !c!icc!c cc jil|c !c cclijc cl-Muic$in, cujc rcinc!c sc siiuc cnirc
833 c 842.
Nc rccli!c!c, c c|rc ccnsisic nc irc!u4c, cu c!cpic4c !c
cxccrics !cs Lnadas !c Plciinc, cspccijiccncnic pcrics !cs litrcs
|V, V c V|, cs uliincs !c c|rc. Ccnc scric !c cspcrcr, c jclsc ciri|ui-
4c gcrcu grcn!c cspcculc4c pcr pcric !c ccc!cniccs c csiu!icscs
!c c|rc. 1cric si!c inicncicncl Qucn icric si!c c tcr!c!circ cuicr
Ccnc t4rics cspcciclisics c|scrtcrcn, c icxic n4c ccnsisic cpcncs
nunc irc!u4c liicrcl ncs nunc c!cpic4c !c opus magnum !c
Plciinc, tisic uc pcr tczcs pcr4grcjcs inicircs s4c ccrcsccnic!cs cc
icxic grcgc !c Plciinc. O crrc !c ciri|ui4c pc!cric icr si!c !c un
cscri|c uc, cc tcr c rcjcrcncic c Arisiciclcs nc prclcgc, icric ciri-
|ui!c c icxic cc |sicgiriic
2
. H4 t4rics cspcciclisics uc rcjcrcn c
pcssi|ili!c!c !c cxisicncic !c un ccnjunic !c icxics !c Plciinc cn
irc!u4c 4rc|c, !c ucl sc icricn pcr!i!c cs princircs jclics, gcrcn-
!c cssin c jclsc ciri|ui4c c Arisiciclcs
3
. Unc !cs ccrccicrisiiccs
!csic c!cpic4c c c inirc!u4c !c iccrics crisicicliccs c c icniciitc
!c cs |crncnizcr ccn cs !c Plciinc
4
. |nucnic cn Plciinc c Unc
2
Iolor Adamson, 1|c Arc|ic Plciinus, p. 1
3
Vor, por oxompIo, Dimilri Gulas, Tlo loxl of llo Arabic IIolinus:
IroIogomona lo a CrilicaI Ldilion, p. 379.
4
Crislina D'Ancona Cosla roforo as dificuIdados do aI-!ims" om
lraduzir o loxlo grogo, o o coImalar do Iacunas com parfrasos quo do-
monslram uma infIuncia arislolIica, o quo no ora do admirar, pois
16
csi4 ccinc !c scr c !c pcnscncnic, nc TooIogia do ArislloIos cssc
!isiin4c c ncncs clcrc. Ou scjc, c Unc pcrccc csicr ccinc !c pcnsc-
ncnic, !c scr c !c pcrjci4c, ncs pcssuin!c-cs !c jcrnc cnincnic,
nc nc!i!c cn uc c suc ccusc. Pcr cuirc lc!c, A TooIogia do Aris-
lloIos !cjcn!c uc c clnc c c cniclcucic, cu pcrjci4c, !c ccrpc,
nunc niii!c clus4c c Arisiciclcs.
V4rics csiu!icscs sc !c|rucrcn sc|rc c crigcn cxccic !c c|rc,
c c i!cnii!c!c !c scu cuicr. Alguns cxcluircn c cxisicncic !c unc
tcrs4c inicrnc!ic cn siriccc, c linguc jrcncc !cs crisi4cs !c Mc!ic
Oricnic, cucn!c !cs ccnuisics 4rc|cs
5
. A injlucncic !c Pcrjiric jci
!c|cii!c, c c cuicric ciri|ui!c crc cc prcpric cl-Kin!! cu cc irc!u-
icr, cl-"ins!, crisi4c. O uc c ccric c uc c ncnc !c Plciinc nuncc
c ncncicnc!c, jczcn!c cssin crcr ccs lciicrcs, cnirc cs ucis Aljcrc|i
(n. 950) c Aticcnc (n. 103), uc c c|rc crc gcnuincncnic crisicic-
licc. Aticcnc pc!cric icr !uti!c!c !c ciri|ui4c c Arisiciclcs, ncs
Aljcrc|i ciic A TooIogia do ArislloIos ccnc prctc !c uc cs icc-
rics !c Plci4c c !c Arisiciclcs n4c !ijcricn jun!cncniclncnic
6
. As-
sin, nccplcicnisnc c crisiciclisnc csicricn incxiricctclncnic rclc-
cicnc!cs, c sc scricn pcsicricrncnic scpcrc!cs pcr Atcrrcis, uc tiric
muilas obras do ArislloIos foram lraduzidas poIo crcuIo do aI-Kind", a
quo aI-!ims" porloncia. Vor D'Ancona Cosla, Ior un profiIo fiIosofico
doII'auloro doIIa 1cclcgic !i Arisiciclc, pp. 101 o 108.
5
Vor Irilz Zimmormann, Tlo Origins of llo So-CaIIod 1|cclcg cj
Arisicilc, pp. 113-115.
6
Iolor Adamson, 1|c Arc|ic Plciinus, p. 25.
1
c ncicr, cpcs rcjlcciir sc|rc cssc ucsi4c, uc c iccric !c cncnc4c c
pcriir !c Unc n4c crc tcr!c!circncnic crisiciclicc. Pcrcn, Atcrrcis
n4c pcrccc ncncicncr A TooIogia do ArislloIos ncs sucs c|rcs,
rcpcrcn!c cpcncs uc cs scus prc!cccsscrcs sc |cticn cjcsic!c !c
tcr!c!circ jilcscjic !c |sicgiriic.
Alcn !c crigcn plciinicnc !c c|rc, c !c pcssitcl injlucncic !c
Pcrjiric, c|scrtc-sc unc cicn4c c icncs crisi4cs, ccnc scjc c prc-
ti!cncic !itinc, uc c cnjciizc!c cn A TooIogia do ArislloIos.
| !c ncicr icn|cn unc cicn4c c icncs islcniccs, cn pcriiculcr
!c|cics ccnicnpcrcnccs uc sc succ!icn nc cn|iic !c icclcgic cs-
pcculciitc islcnicc, ccnc scjc c rclc4c !cs ciri|uics !itincs c
Dcus. | !c rcjcrir uc c icclcgic islcnicc suniic sc !cscntcltic circ-
tcs !c !c|cics cnirc t4rics cscclcs, n4c icn!c ccr4cicr !cgn4iicc
cu ncrnciitc. Unc cscclc cn pcriiculcr, c !cs nuicziliics, jun-
!c!c nc scculc V||| pcr W#$il i|n A%# (n. 48), !cjcn!ic uc cs
ciri|uics !itincs crcn uncs ccn c csscncic !itinc, n4c ccnsiiiuin-
!c rccli!c!cs scpcrc!cs pcssui!cs pclc csscncic !itinc. Dc cuirc
nc!c, |ctcric nuliiplici!c!c cn Dcus, uc csicric cn cpcsi4c cc
crc!c islcnicc uc cjirnctc c c|scluic unici!c!c !itinc c cs
nuicziliics prcclcnctcn-sc !cjcnscrcs !c unici!c!c !itinc. Al-
-Kin!! sinpciizctc ccn cs i!cics nuicziliics, uc cli4s |cticn si!c
n4c sc !cjcn!i!cs ncs inclusitcncnic inpcsics !urcnic c cclijc!c
!c cl-Mcn&n (uc rcincu cnirc 813 c 833). |sics iccrics incluicn,
pcr cxcnplc, c ncgc4c !c cicrni!c!c !c Alccr4c. Ou scjc, c Alcc-
r4c n4c scric c pclctrc cicrnc !c Dcus, ncs cric!c pcr Dcus, !c
jcrnc c n4c |ctcr !cis scrcs cc-cicrncs, pcrc !csicccr c ircnsccn-
!cncic c unici!c!c !itincs.
18
Alcn !c jus4c !c icscs nccplcicniccs cu ncsnc plcicniccs ccn
c jilcscjic crisiciclicc, s4c !c ncicr icn4iiccs uc c!cpicn c c|rc !c
Plciinc c 8cg!c!c !c scculc |X c scricn cprccic!cs pcr un pu|licc
ncncicisic, ccnc c ciri|ui4c !c prcti!cncic cc Cric!cr, c, !c jcrnc
cn|iguc, c ciri|ui4c c |lc !c scr c !c pcnscncnic, uc csi4c cuscn-
ics cn Plciinc. |sics icn4iiccs n4c s4c !c c!nircr, tisic cl-Kin!!
scr nuulncnc, c c scu irc!uicr scr crisi4c.
Mcis inpcricnic uc c tcr!c!circ ciri|ui4c !c c|rc c pcrtcn-
iurc c suc injlucncic, circtcs !cs scus icncs, sc|rc cs ucis ncs !c-
|rucrcncs.
O icnc principcl !c c|rc c c clnc, |cn ccnc c princirc ccusc,
!c ucl c clnc cncnc in!irccicncnic circtcs !c iniclccic. O icxic
cprcscnic t4rics rcpciiccs, ccn unc jcric cnjcsc nc nun!c cspiri-
iucl cn !cirincnic !c nun!c ncicricl
7
. Sc, pcr un lc!c, c icnc
plcicnicc !c iccric !cs jcrncs c cti!cnic, pcr cuirc, csscs jcrncs n4c
cxisicn in!cpcn!cnicncnic, ncs csi4c siiuc!cs nc iniclccic.
Ccnc icncs crisicicliccs |4 rcjcrcncic cs ucirc ccuscs nc
nun!c nciurcl, c ccs ircs iipcs !c clnc, tcgciciitc, cnincl c rccic-
ncl. A nc4c !c pcicncic c ccic icn|cn s4c rcjcri!cs, pcrcn A Too-
Iogia do ArislloIos !cjcn!c, icl ccnc cs Lnadas !c Plciinc, uc
nc nun!c inicligitcl c pcicncic c supcricr cc ccic, pcis n4c cntcltc
7
Crislina D'Ancona Cosla roforo o primado da roaIidado inloIig-
voI roIalivamonlo sonsvoI, vor D'Ancona Cosla, Ior un profiIo fiIoso-
fico doII'auloro doIIa 1cclcgic !i Arisiciclc, p. 92.
19
nctincnic. A grc!c4c !c scr c !c ti!c, c pcr !c lunincsi!c!c, icn-
|cn sc cnccnircn ncsic c|rc ccnc cn Plciinc. Pcr cuircs pclctrcs,
ucnic ncis prcxinc !c Cric!cr, ncis pcrjciic c unc su|sicncic
ccnc scjc, c iniclccic.
A clnc c c Cric!cr ccupcn c ncicr pcric !c c|rc. A clnc n4c c
c jcrnc !c ccrpc, ncn pc!cric pcrcccr ccn clc, ncs prc!uz cssc jcr-
nc
8
. A clnc sc pcssui ncncric nc nun!c scnsitcl, pcis cprccn!c iu!c
cc ncsnc icnpc nc nun!c inicligitcl. A clnc csic|clccc unc pcnic
cnirc c nun!c scnsitcl c c nun!c inicligitcl, pcsscn!c cnirc un c c
cuirc. Nc nun!c inicligitcl icncs c clnc unitcrscl, |cn ccnc c inic-
lccic unitcrscl, ncs nc nun!c scnsitcl |4 t4rics iniclccics c clncs.
A TooIogia do ArislloIos !cscrctc !c jcrnc pcrncncrizc!c
cs !itcrscs csic!cs !c clnc, ccnjcrnc sc cnccnirc nc nun!c scnsitcl
c uni!c c un ccrpc, cu nc scu prcpric nun!c, inicligitcl, cn!c c
unc cncnc4c !c iniclccic, cssin ccnc c nun!c scnsitcl !clc cnc-
nc. Dcscrctc icn|cn c suc !csci!c c pcsicricr rcgrcssc cc nun!c
inicligitcl. Apcscr !c cprcscnicr unc tis4c un ucnic ncgciitc !c
nun!c ncicricl c !cs scnii!cs, csic c icn|cn cprccic!c cnucnic
incgcn !c nun!c inicligitcl, cn!c iu!c cxisic nc scu csic!c pcrjciic.
Alcn !c nun!c scnsitcl c !c nun!c inicligitcl c c|rc cprcscn-
ic un nun!c inicrnc!ic, cclcsic. A uni!c!c c rcpcusc ccrccicrizcn
c nun!c inicligitcl, cnucnic c nuliiplici!c!c c c nctincnic ccrcc-
icrizcn c nun!c scnsitcl.
8
Iolor Adamson, 1|c Arc|ic Plciinus, p. 51.
20
A c|rc cprcscnic c Cric!cr ccnc c Unc, !c ucl c cciiti!c!c
ircns|cr!c, cricn!c c iniclccic. Nc Unc, cs ciri|uics s4c c ncsnc
uc c Cric!cr. O iniclccic c supcricr c clnc, ncs injcricr cc Unc.
|xisicn nuiics rcjcrcncics c jilcscjcs c ncsnc criisics cniigcs,
ncs icn|cn iccrics ncis rcccnics, ccnc c !c prcti!cncic, c pccc!c c
c pcr!4c !itinc. A prc|lcn4iicc !cs ciri|uics c c suc i!cniijicc4c
ccn c Unc cprcscnicn cccs !cs !c|cics nuicziliics. Assin, c c|rc
cprcscnic icn4iiccs plcicniccs, crisicicliccs, c icn|cn icncs uc
cpclcricn c un pu|licc crisi4c cu nuulncnc.
Rclciitcncnic c injlucncic !csic c|rc, sc|cncs uc !cis !cs
ncicrcs jilcscjcs nuulncncs !c pcric!c nc!ictcl jcrcn !ccisitcncn-
ic injlucncic!cs pcr A TooIogia do ArislloIos. A ciri|ui4c !c c|rc
cc |sicgiriic crc ccntcnicnic, pcis c ncicr pcric !cs c|rcs jilcscjiccs
irc!uzi!cs pcrc c 4rc|c crcn c|rcs !c |sicgiriic. Pcnsc-sc, inclusi-
tcncnic, uc clguncs !cs c|rcs crisicicliccs irc!uzi!cs nc cn|iic
!c circulc !c cl-Kin!!, ccnc scjc, Do anima, pc!cricn icr injlucn-
cic!c c irc!u4c cu c!i4c 4rc|c !c A TooIogia do ArislloIos. As-
sin, Arisiciclcs crc ccn|cci!c pcr c princirc ncsirc, scn!c Aljcrc|i
ccnsi!crc!c c scgun!c ncsirc. A supcsic |crncnic cnirc Plci4c c
Arisiciclcs jctcrccic c !cscntcltincnic !c irc!i4c jilcscjicc islcnicc
ccnc un ccrpc cccsc.
Assin, clcn !c injlucncic !c |sicgiriic, c nccplcicnisnc, circ-
tcs !c A TooIogia do ArislloIos, icrnc-sc c principcl injlucncic
nc !cscntcltincnic !c jilcscjic islcnicc.
A nun!itis4c jilcscjicc islcnicc inccrpcrc t4rics cspccics
crisicicliccs c nccplcicniccs, uc jcrcn tcricn!c !c jilcscjc pcrc jilc-
scjc nc irc!i4c islcnicc. Aprcscnic unc !itis4c csiriic cnirc c
21
nun!c cclcsic c c nun!c icrrcsirc, ccciic c ccnccp4c crisiciclicc !cs
ucirc ccuscs, c iccric !c su|sicncic c !c cci!cnic, c cxisicncic !c
un princirc principic.
Assin, ucl c c ccniri|ui4c cspccijicc !csic c|rc |cscc!c cn
Plciinc, uc n4c tcn|c !c irc!i4c crisiciclicc
Unc !cs i!cics principcis, c c !c cncnc4c, |cn cicsic!c cn
A TooIogia do ArislloIos. Ccnsisic nc iccric !c uc !c Unc cnc-
nc c iniclccic, uc pcr suc tcz prc!uz c clnc, uc pcr scu iurnc cric
c nun!c icrrcsirc unc !cscri4c uc sc cnccnirc nc ccpiiulc !cci-
nc !c c|rc. |ssc iccric c pcrtcniurc c ncis ccrccicrisiicc !c nccplc-
icnisnc islcnicc. Pcrcn, c c!cpic!c pcr Aljcrc|i, c ncis icr!c
Aticcnc, uc i!cniijiccn cssc princirc iniclccic ccn Dcus lcgc c
iniclccic !itinc cu siiuc!c nc nun!c inicligitcl n4c scric injcricr c
Dcus ncs igucl c |lc, !cnirc !c irc!i4c crisiciclicc uc ccncc|ic
Dcus cnucnic pcnscncnic uc sc pcnsc c si ncsnc. O scguinic
pcssc !c Aljcrc|i ccnsisic, ncnicn!c c i!cic !c t4rics cncncccs nc
nun!c cclcsic, cn inccrpcrcr c sisicnc ccsnicc !c Piclcncu, cujc
c|rc |ctic icn|cn si!c irc!uzi!c pcrc c 4rc|c. |n tcz !c !ucs
cncncccs (iniclccic c clnc) c pcriir !c princirc ccusc, |ctcric !cz
cncncccs, ccn t4rics iniclccics uc pcssuiricn icn|cn ccrpc, nc
tcr!c!c i!cniijicc!c ccn cc!c plcncic ccn|cci!c, incluin!c pcr cxcn-
plc c scl c c luc, uc gircricn c tclic !c icrrc. Scgun!c csic csuc-
nc, !cscriic nc suc c|rc ncis jcncsc, Os Irincpios das Opinios
dos Habilanlos da Cidado Virluosa, c nun!c cclcsic surgc circ-
tcs !c unc cncnc4c !cti!c c cuic-rcjlcx4c !c princirc iniclccic,
uc c Dcus. |ssc princirc cncnc4c c c iniclccic scpcrc!c. Ac pcn-
scr sc|rc c Princirc (c princirc ccusc) gcrc cuirc iniclccic. Assin
22
sc prccc!c cic sc c|cgcr cc icicl !c !cz iniclccics cncnc!cs, nctc !cs
ucis icn c suc prcpric csjcrc, nc scguinic scucncic. cpcs c princi-
rc ccu, c csjcrc !cs csirclcs jixcs, Sciurnc, jupiicr, Mcric, Scl, Vcnus,
Mcrcuric c c luc. O uliinc iniclccic cncnc!c, ccn|cci!c pcr |niclcc-
ic Aciitc, n4c icn csjcrc prcpric, ncs cgc sc|rc cs iniclccics |unc-
ncs c cs jcrncs su|luncrcs. Aticcnc c!cpicric c ncsnc nc!clc cs-
ircncnicc, ncs ciri|uin!c clnc cs csjcrcs cclcsics, uc pcssucn
icn|cn incginc4c (unc ccrccicrisiicc !c clnc cn A TooIogia do
ArislloIos). Icgc, cs clncs cclcsics pc!cn inicligir cs pcriiculcrcs.
A injlucncic !csic c|rc cn Aticcnc c nci4tcl, c pc!c-sc c|scrtcr nc
scu ccncni4ric c A TooIogia do ArislloIos
9
. A inpcricncic !c
iccric !c cncnc4c n4c !ctc scr su|siinc!c, pcruc crc cssin uc
Aljcrc|i c Aticcnc ccncc|icn c cric4c. Dcti!c c |cn!c!c c cxcclcn-
cic !itincs, n4c crc pcssitcl Dcus pcrncncccr sc, scn uc c cric4c
surgissc, cu ncl|cr, cncncssc !clc. |sic c c ccrccicrisiicc ncis cti-
!cnic !c nccplcicnisnc islcnicc, c cuclc uc scric ncis criiicc!c
pcr pcric !c icclcgcs nuulncncs, cn pcriiculcr cl-G|czz#l!, pcr pcr
cn ccusc c litrc cr|iiric c c cnniscicncic !itincs. Pcrcn, A TooIo-
gia do ArislloIos pcrccc cniccipcr csscs ucsiccs, cc cjirncr uc c
Unc csi4 ccinc !c ccn|ccincnic, ncs !c clgun nc!c ccnicn iu!c c
uc !clc cncnc, incluin!c c sc|c!cric. Apcscr !c suc cncnc4c scr
un ircns|cr!cr !c ccic !c Unc, c cssin n4c incluir un ccic tclun-
i4ric, c c|rc jcz rcjcrcncic c prcti!cncic !itinc.
9
Traduzida para francs por Goorgos Vajda.
23
Ccnc j4 jci rcjcri!c, csic c|rc scric c grcn!c jcnic !c i!cics
nccplcicniccs nc jilcscjic c icclcgic islcniccs. N4c icn!c si!c irc!u-
zi!c pcrc lciin nc |!c!c Mc!ic, ncs nc Rcncscincnic, cuirc c|rc
ictc grcn!c injlucncic nc !ijus4c !c iccrics nccplcicniccs nc cci!cn-
ic lciinc, c Iibor do causis
10
. Ici irc!uzi!c, prctctclncnic pcr
Gcrcr!c !c Crcncnc, ccnc pcric !c ccrpus crisiciclicc. Vcic c jczcr
pcric !c curriculc !c csiu!cs jilcscjiccs nc Unitcrsi!c!c !c Pcris, c
jci ccncnic!c pcr jilcscjcs ccnc S. Al|cric Mcgnc, S. 1cn4s !c
Auinc c Sigcr !c 8rc|cnic. S. 1cn4s cpcrcc|cu-sc !c uc c c|rc sc
|cscctc ncs LIomonlos do TooIogia !c Prcclc c n4c crc !c Arisic-
iclcs
11
.
A TooIogia do ArislloIos ncrcc cssin un pcnic !c tirc-
gcn nc jilcscjic islcnicc, uc scn csic c|rc icric si!c ic!c !c ins-
pirc4c crisiciclicc. Ccrics clcncnics ncis crigincis c jruiijcrcs !c
jilcscjic !c clguns !cs pcnsc!crcs islcniccs n4c sc cnccnircn ncsic
c|rc, ccnc pcr cxcnplc c !isiin4c cnirc csscncic c cxisicncic jciic
pcr Aticcnc. Pcrcn, c nc!c ccnc cs jilcscjcs islcniccs c!cpicrcn
c c|rc c cs sucs i!cics nccplcicniccs, !cs ucis c|scrtcncs cccs
10
Ima vorso Ionga do A 1cclcgic !c Arisiciclcs, basoava na mais
brovo aqui lraduzida o usada por fiIsofos rabos, foi odilada om Ialim
no scuIo XVI. Iara uma comparao onlro as duas vorsos, vor a inlrodu-
o lraduo ospanloIa do Iuciano Rubio, pp. 12-20.
11
Riclard TayIor, A CrilicaI AnaIysis of llo Slrucluro of llo Kcl#n
j! nc'( cl-||cir (Ii|cr !c ccusis), p. 13.
24
ccnsicnics, inclusitcncnic nc icclcgic s|iiic isnccliic, tiric c icr
unc inpcricncic !ccisitc nc |isicric !c jilcscjic islcnicc c cci-
!cnicl
12
.
12
Sajjad Rizvi, (Noo)IIalonism Rovivod in llo Iigll of llo Imams:
Q#$" Sa'"d Qumm" (d. AH 1107/AD 1696) and lis Rocoplion of llo
1|cclcgic Arisiciclis. Vor lambm David HoIIonborg, NoopIalonism in
pro-Kim#n"an I#%imid Doclrino, A CrilicaI Ldilion and TransIalion of llo
IroIoguo of llo Kii#| cl-Icicr#i uc-l-Qir#n#i, o Lvoroll K. Rovson, Tlo
1|cclcg cj Arisicilc and Somo Ollor Isoudo-ArisloloIian Toxls Rocon-
sidorod, p. 481.
RLSIMO
2
A obra comoa por inlroduzir o lradulor, o rovisor o a
possoa a quom a obra dirigida, som quaIquor cIarificao
quanlo ao vordadoiro aulor do loxlo originaI, IIolino. O pri-
moiro capluIo, uma inlroduo ou prIogo com os lomas prin-
cipais, roforo lambm o comonlrio do Iorfrio, fiIsofo srio,
ospocificando quo a obra vorsa sobro Dous. O aulor doslo pr-
Iogo roforo quo om loda a invosligao dovomos lor om conla
o fim a quo aspiramos.
Lm soguida, o aulor do prIogo roforo o acordo a quo os
fiIsofos da Anliguidado clogaram roIalivamonlo oxislncia
do qualro causas do mundo: malria, forma, agonlo o fim, bom
como a roIao onlro oIas, londo j lralado doslas quoslos na
Molafsica, aps a discusso da aIma o da naluroza. O aulor
oxpIica quo o fim no oxislo por nonluma oulra causa, o afir-
ma quo o conlocimonlo so prondo ao fim, na modida om quo
consislo om conlompIar o fim. Do osludo dos princpios das
cincias avana-so para o fim, para o quaI conlribui lambm o
osludo das cincias nalurais. Aps lor vorsado sobro molafsica
na obra inliluIada Mcicjisicc, osla obra (a 1cclcgic) vorsa sobro
a cincia univorsaI, mas, do corlo modo, sobro lodo o sabor, o
loda a fiIosofia do aulor, ArislloIos. O primoiro objoclivo
faIar sobro Dous, na modida om quo causa primoira do mun-
do o domina o lompo o a olornidado, o como gora o inloIoclo o
a aIma univorsaI. Iosloriormonlo, da primoira causa, alravs do
inloIoclo o da aIma, surgo a naluroza o os soros quo nascom o
porocom. Tudo so movo por dosojo poIo primoiro princpio o
alraco a oIo. Soguir-so- a doscrio do mundo inloIigvoI o
das formas quo noIo oxislom, prossoguindo para a aIma uni-
vorsaI o o modo alravs do quaI omana do inloIoclo, bom como
as oslroIas o as formas quo noIas oxislom, o o mundo subIunar
quo rocobo a fora coIoslo o conlm os soros maloriais o poroc-
vois. Iosloriormonlo, a obra vorsar sobro as aImas o a sua
28
quoda para o mundo sonsvoI, bom como a aIma dos animais o
pIanlas, o a aIma dos oIomonlos. Roilora-so a auloria da obra,
alribuda a ArislloIos, com o comonlrio do Iorfrio, o a lra-
duo do 'Abd aI-Mas"& aI-N#'ima do Lmossa.
Os divorsos lomas da obra so onumorados por capluIos.
O aulor afirma quo os inloIigvois no oxislom no lompo o so
indivisvois. Inlroduz o Ino, a aIma, o o inloIoclo, o conloci-
monlo, o ponsamonlo o o bom puro, bom como a subslncia
oxcoIonlo, quo no ponsa. As oslroIas lambm no ponsam.
O aulor roforo as virludos da aIma, bom como os dois corpos
Iuminosos, sondo um doIos do criador. A aIma do mundo o a
providncia so moncionadas, bom como o faclo do a momria
o a rofIoxo sorom acidonlos. A imaginao, uma virludo aci-
donlaI, oxislo onlro o ponsamonlo o a naluroza o lom como
objoclo a naluroza. O inloIoclo fornoco a polncia aIma.
A malria, laI como a naluroza, afoclada, mas ao conlrrio
dosla no ago. Os oIomonlos o os corpos so moncionados, bom
como os aclos do inloIoclo o da aIma, quo um crcuIo quo so
movo. Lnquanlo as nossas aImas oxislom no lompo, a aIma
univorsaI no. O aulor roforo as paIavras agonlos o as paIavras
pacionlos. Roforo ainda a polncia inslinliva, o corpo, as suas
parlos o as suas nocossidados, a dor o o prazor. Sobro o corpo
roforo ponlos principais o os dosojos corporais o da aIma. Dis-
cursa sobro a sonsao o o discornimonlo. Soguom-so roforn-
cias facuIdado roprodulora o nulriliva. IaIa sobro a aIma, a
asconso o o oncanlamonlo. Dislinguo o mundo o o univorso,
quo lom a sua prpria aIma, o roforo as oslroIas o a sua infIun-
cia sobro a lorra, o ainda o agonlo o o pacionlo, o as parlos do
univorso.
=-.10.-> <5?@4:9>
A aIma imorlaI. A subslncia puramonlo inloIigvoI rosi-
do sompro no mundo inloIigvoI, mas a aIma dosco para o
mundo sonsvoI. O inloIoclo quo dosoja acluaIiza a forma, dovi-
do ao sou dosojo poIo mundo sonsvoI. A aIma surgo a parlir
do inloIoclo, o lorna-so o inloIoclo quo imagina alravs do do-
sojo, do forma parlicuIar ou univorsaI. A aIma ora osl donlro,
ora osl fora do corpo, passando poIos lrs mundos, agindo
sompro alravs do inloIoclo, quo nunca doixa o sou mundo
inloIigvoI, o produz lodos os aclos admirvois o lodos os bons
29
noslo mundo sonsvoI. Lxislo ainda a aIma dos animais, quo
do uma naluroza sonsvoI. AquiIo quo gorado lom do lor uma
naluroza sonsvoI para sor vivo, como por oxompIo a aIma das
pIanlas, quo procodo do um princpio unico. A aIma lumana
consliluda por lrs parlos: vogolaliva, animaI o racionaI, o so-
para-so do corpo quando oslo so dosinlogra. Lxislo uma aIma
quo no so imiscui com o corpo, o rogrossa faciImonlo ao sou
mundo, onquanlo oulra, quo so Iiga ao corpo, aponas rogrossa
ao sou mundo aps sor purificada. QuaIquor sor vordadoiro no
poroco vordadoiramonlo. Os Anligos j laviam afirmado quo a
aIma quo so junla ao corpo roquor purificao o obodincia a
Dous, quo misoricordioso. As aImas quo so Iiborlaram ajudam
os vivos, so oslos o podirom. A prova do quo a aIma imorlaI,
como os Anligos ponsavam, a oxislncia dos lompIos dodica-
dos quoIos quo faIocoram.
Mais ospocificamonlo no quo diz rospoilo looria sobro a
aIma, o aulor do A 1cclcgic !c Arisiciclcs roforo quo, muilas
vozos, a sua aIma so dospo do corpo o pormanoco na sua os-
sncia, do modo quo so lorna conlocimonlo, sujoilo conloco-
dor o objoclo conlocido. A aIma roconloco assim a sua nobro-
za o onconlra-so no mundo divino, acima do inloIigvoI, quo
ospIondoroso o causa do loda a Iuz o ospIondor. So a Iuz so
lorna domasiado forlo, a aIma dosco do inloIoclo para o ponsa-
monlo o para a doIiborao, o para o domnio da idoia. Mosmo
no corpo, a aIma Iuz. } HoracIilo lavia insislido no osludo
da aIma, o fora sua opinio quo lonlssomos alingir osso mun-
do divino, ondo no l fadiga, numa asconso quo acarrola
uma rocomponsa. Tambm LmpdocIos afirmara quo as aImas
so onconlravam num mundo subIimo anlos do orrarom o ca-
rom para oslo mundo. LIo prprio loria doscido para oslo mun-
do do forma a ajudar as aImas quo aqui so onconlravam, roco-
mondado quo podissom o pordo divino. Iilgoras ora da
mosma opinio, londo-so oxprimido om parboIas. Ior sua voz
IIalo faIou sobro a aIma ropolidamonlo, doscrovondo como
dosco para oslo mundo o rogrossa ao sou mundo vordadoiro.
Doscrovou a aIma do vrias manoiras, no usando os sonlidos
para laI ofoilo. Considorou a aIma como priso do corpo, do
quaI so dovo Iiborlar, onquanlo para LmpdocIos osso lumuIo
linla sido o mundo. No Ic!rc, IIalo afirma quo a aIma dosco
para oslo mundo por lor pordido as suas pIumas, noulras obras
afirma quo laI sucodou dovido aos sous pocados. A sua looria
surgo condonsada no 1incu. Dous criou oslo mundo para aco-
30
Ilor a aIma, dando-Ilo vida, o labilando dopois as aImas os
nossos corpos, para quo oslo mundo fosso compIolo o para quo
louvosso aqui gnoros animais, como no mundo inloIigvoI.
IIalo roforo lambm a aIma univorsaI. Sogundo IIalo, os fi-
Isofos anlorioros loriam orrado ao lonlar procurar a causa das
coisas na roaIidado sonsvoI, om voz do o fazor nas roaIidados
inloIigvois. Afirma lambm quo as coisas inloIigvois no pos-
suom corpo o no porocom, onquanlo as sonsvois lm corpo o
porocom. Ambas as roaIidados so criadas poIo primoiro cria-
dor, quo aponas osl Iigado a si mosmo, oslando acima do
ambas. DoIo omana o bom para os dois mundos, a vida o as
aImas. So oslas quo adornam oslo mundo o impodom quo so
corrompa. Lslo mundo composlo do malria o forma, sondo
osla mais nobro do quo a malria, quo procodo da forma alra-
vs do inloIoclo iIuslro. O inloIoclo s forlificou a aIma ao ima-
ginar a malria alravs do primoiro sor. O criador cria por in-
lormdio do inloIoclo o da aIma. O criador o bom puro, quo
d vida ao inloIoclo, aIma, o s coisas nalurais, mas no criou
no lompo. Os Anligos laviam doscrilo o lompo no comoo da
criao para dislinguirom as causas primoiras, suporioros, das
causas socundrias, inforioros. Mas nom lodo o agonlo produz
a sua causa no lompo, ou soja, a produo da causa a parlir do
ofoilo nom sompro so d no lompo. So a causa osl sujoila ao
lompo, lambm o ofoilo o osl, so no, no osl, porquo o ofoi-
lo aponla para a naluroza da causa.
,0/:7A> <5?@4:9>
Do rogrosso ao mundo inloIigvoI, a aIma aponas so ocupa
das roaIidados inloIigvois, som procisar do agir nom faIar. No
rocorda nada doslo mundo, como soja, o quo proforiu ou fiIo-
sofou. No rocorda o passado. Lm voz disso, conlompIa o ro-
corda o mundo suporior. Rolm o conlocimonlo quo oblovo
nosso mundo subIimo som lor do o rocordar. Aponas lom do
rocordar a cincia oblida noslo mundo por sor mulvoI o lor
um objoclo mulvoI. Lslo conlocimonlo no oxislo no mundo
suporior. Ior sou Iado, ludo oslvoI no mundo suporior. Nom
a aIma nom as coisas quo so onconlram nosso mundo suporior
foram goradas no lompo. A aIma no procisa do rocordar ossas
roaIidados no mundo suporior o ponsa noIas lambm noslo
mundo. Os objoclos no mundo suporior no so conlocidos om
31
lormos do gnoros, formas, univorsais o parlicuIaros. AIi lodas
as coisas oslo no inloIoclo om aclo. Tambm a aIma conloco o
objoclo dosso modo no mundo suporior, londo um conlocimon-
lo simpIos, som lompo pois a causa do lompo quo cor-
rospondo sua simpIicidado, mosmo quo o sou objoclo soja
composlo. Quando divido ou oxpIica aIgo, a aIma f-Io no in-
loIoclo o no na imaginao. I-Io como o inloIoclo, som lom-
po, abrangondo simuIlanoamonlo lodos os aspoclos do inloIoc-
lo. Lslo procosso assomoIla-so ao da visla quando v uma
rvoro. A facuIdado da aIma una o simpIos, mas muIlipIica-
-so noulro quo oIa, o quo provado poIo sou aclo, simpIos. Os
aclos aponas so muIlipIicam nos sous objoclos, corporais.
O inloIoclo pormanoco oslvoI no sou sor, no sou aclo o no
sou oslado. O inloIoclo imagina alravs do uma forma do co-
nlocido, lornando-so, como oIo, om aclo. O inloIoclo inloIigo
sompro, abrangondo lodas as coisas, na modida om quo so con-
lompIa a si mosmo. Lsl sompro om aclo por Ianar o oIlar
sobro si mosmo, no sobro oulras coisas, o nunca so aIlora.
Quando osl no mundo inloIigvoI, oIla aponas para si mos-
mo, quando osl no mundo quo no o sou, oIla lambm para
oulras coisas, por inlormdio da aIma, o dovido ao corpo.
A aIma Iana o oIlar sobro lodas as coisas quando as do-
soja conlocor, alravs do um movimonlo incIinado, oblido a
parlir do inloIoclo. So no so movosso, como o inloIoclo, soria o
mosmo quo oIo. Da mosma forma, so o sujoilo imvoI o
prodicado movo-so, do oulro modo soriam o mosmo. Quando
osl no mundo inforior, o movimonlo da aIma londo para a
obIiquidado, quando osl no mundo inloIigvoI, londo para a
vorlicaIidado.
O inloIoclo movo-so om roIao a si mosmo, quando pro-
londo conlocor a sua causa. Na roaIidado, o inloIoclo movo-so
do uma manoira quo so assomoIla ao ropouso, Iogo, mosmo
quando so dirigo s coisas, no so aIlora.
No mundo inloIigvoI, a aIma no so Iiga ao corpo mas ao
inloIoclo, como so fossom duas ospcios, o no muda. Ao aban-
donar oslo mundo lorna-so mais pura, o conloco-so a si mos-
ma. Mas ao soparar-so do inloIoclo aporcobo-so doslo mundo,
Iana o oIlar sobro as coisas quo oxislom abaixo do inloIoclo o
adquiro momria. So rocorda o quo osl aIi no dosco, mas so
rocorda oslo mundo inforior dosco daquoIo mundo iIuslro, ou
para as osforas coIoslos ou para oslo mundo, imilando aquiIo
quo rocorda. A rocordao ou inloIoco ou imaginao. Lsla
32
osl no oslado das coisas quo v, mas possui-as do forma so-
cundria, Iogo no as imila do modo porfoilo, sondo inlorm-
dia onlro o inloIoclo o a sonsao.
No mundo suporior a aIma dosoja o bom puro o oblm-no
por moio do inloIoclo. O bom absoIulo cloga a oIa, por no sor
circunscrilo, so oIa o dosojar. A aIma aponas possui momria
so dosoja oslo mundo, pois imaginar momria. Anlos do on-
lrar noslo mundo, a aIma imagina-o do forma inloIocluaI, numa
ignorncia quo osl acima do conlocimonlo. A aIma s dosco
para oslo mundo quando so rocorda doIo.
Tambm o inloIoclo ignora o quo osl acima do si, numa
ignorncia suporior sabodoria. So conlocosso o quo osl aci-
ma do si, sor-Ilo-ia suporior, o soria causa da sua causa. O in-
loIoclo ignora o quo osl abaixo do si, mas conloco-o onquanlo
sua causa, o porquo ossas coisas oslo noIo. Conloco-as mo-
Ilor do quo oIas mosmas.
Ao avanar para o mundo suporior, a aIma rojoila ludo o
quo adquiriu noslo mundo, ospociaImonlo so a cincia ora info-
rior, do oulro modo usaria a imaginao o soria oIa mosma
inforior.
Soguo-so a anIiso da naluroza da aIma. Lsla divisivoI
por acidonlo, so osl num corpo, quo divisvoI. L prociso dis-
linguir na aIma a parlo racionaI da parlo animaI, o a parlo
apoliliva da parlo irascvoI, facuIdados ossas quo lm as rospoc-
livas parlos. O corpo nocossila da aIma para so lornar vivo.
A facuIdado da aIma sonsvoI dovo ospaIlar-so por lodos os
mombros do corpo, para quo so lornom sonsvois.
A aIma aponas so divido nos sonlidos, por oxompIo, o laclo,
porquo oslos so corporais o a aIma osl no corpo, mas noslo mo-
nos do quo nos oulros sonlidos. Lxislom lambm as facuIdados
apoliliva, do croscimonlo o irascvoI, lambm monos divisvois.
As facuIdados vogolaliva, o a do croscimonlo o a apoliliva
so monos corporais do quo a dos sonlidos, no agindo alravs
dos rgos do corpo. Cada uma doslas facuIdados pormanoco
individuaI, no so mislurando com as oulras. A facuIdado da
aIma oxislo do duas manoiras: uma divido-so com a diviso do
corpo, como os sonlidos, o a oulra no, como a facuIdado do
croscimonlo o a facuIdado apoliliva. As facuIdados divisvois
com a diviso do corpo so rounidas por oulra facuIdado su-
porior, quo no so divido, o do uma ospiriluaIidado inlonsa.
NoIa lorminam os sonlidos, conlocondo as coisas quo oslos Ilo
lransmilom, som rocobor diroclamonlo os objoclos sonsvois.
33
Cada facuIdado da aIma so onconlra numa parlo dofinida
do corpo, do forma a manifoslar o sou aclo, proparando ossa
parlo do corpo para rocobor o rospoclivo aclo. As facuIdados
da aIma diforom do acordo com as diforonlos formas dos mom-
bros, mas om si so uma s facuIdado. Todas so alribudas
aIma.
No sondo a aIma um corpo, no osl num IocaI, mas as
suas facuIdados oslo no corpo, na modida om quo manifos-
lam o sou aclo a parlir do aIgum dos mombros do corpo, mas
as facuIdados no so como corpos num IocaI. Ao conlrrio do
quo sucodo com o corpo, loda a aIma osl numa parlo do si
mosma. A aIma circunscrovo o IocaI, mas o IocaI no a circuns-
crovo, do mosmo modo quo o ofoilo no circunscrovo a causa,
mas a causa circunscrovo o ofoilo. O corpo no como um
rocoplcuIo para a aIma. Nom o IocaI nom a aIma so corpo.
O IocaI a suporfcio oxlorior do corpo. A aIma a causa do
movimonlo do corpo.
A aIma lambm no osl no corpo como um prodicado,
porquo um prodicado uma das afocos do sujoilo, quo o
abandonam quando poroco. Mas a aIma sobrovivo ao corpo.
Tambm no uma parlo do corpo.
A aIma no osl no corpo como um Iquido num rocipion-
lo, nom no corpo como parlo do lodo, ou como um lodo nas
parlos do corpo.
A aIma lambm no como uma forma na malria, pois
no so corrompo com a corrupo do corpo. A malria oxislo
anlos da forma, mas o corpo no oxislo anlos da aIma. L osla
quo fornoco a forma o o corpo malria.
A causa osl no ofoilo como o agonlo quo doixa a afoco,
Iogo a aIma no como forma na malria do corpo.
*0-<0.-> <5?@4:9>
Tondo discorrido sobro a aIma univorsaI, a aIma racionaI
o a aIma animaI, bom como as facuIdados da aIma, o aulor
dosoja agora faIar sobro a ossncia da aIma. Os corporoislas
dofondoram quo a aIma consislo na larmonia das parlos do
corpo, num orro quo so dovou a lorom alribudo ao corpo as
quaIidados ospiriluais da aIma. Os aclos do corpo so produzi-
dos por foras quo no so corporais. No oxislo corpo som
quanlidado, mas osla diforonlo da quaIidado, quo no um
34
corpo. Ao dividir-so um corpo as suas quaIidados manlm-so,
como so d com o moI. Quando so divido a quanlidado do moI
a sua doura manlm-so, o quo prova quo a quaIidado no a
quanlidado. Iogo, a doura no osl no corpo. IguaImonlo, a
massa no corrospondo quaIidado, pois possvoI a massa
sor roduzida o a facuIdado pormanocor forlo, Iogo no podo-
mos roduzir a fora dimonso do corpo. A fora dovo-so a
aIgo quo no lom corpo nom dimonso.
As coisas quo onlram na malria so paIavras aclivas, quo
no so maloriais nom corporais. L a aIma quo fornoco os lu-
moros subslncia do corpo para quo oslo so manlonla vivo.
Os oIomonlos so a causa maloriaI, o a aIma a causa oficionlo
do sor vivo. Iogo, a aIma no um corpo. So a aIma fosso um
corpo, mislurando-so com o corpo no oslaria om aclo, pois
soria como os oulros corpos. L so no pormanoco no sou pri-
moiro oslado no aIma.
Quando a aIma onlra no corpo no procisa do ospao adi-
cionaI, nom o corpo ocupa um ospao mais roduzido quando a
aIma o doixa, Iogo, no um corpo. A aIma onlra om lodo o
corpo, alravossando lodas as suas parlos do forma goraI circun-
dando-as, pois sua causa, o maior do quo o sou ofoilo.
As virludos no so corpos, laI como as figuras goomlri-
cas no so corrompom. Tambm aquiIo quo as rocobo no
corpo. No vordado a looria dos corporoislas do quo ludo
corpo. Os corpos aponas agom alravs das facuIdados quo so
onconlram noIos, o quo no so corporais.
O aquocimonlo, o arrofocimonlo, o somoIlanlos acos no
porloncom ao domnio da aIma, mas anlos o conlocimonlo, o
ponsamonlo, a sabodoria, o dosojo, a considorao, o govorno o
o ordonamonlo. Os corporoislas lransforiram as facuIdados das
subslncias ospiriluais para o corpo. A aIma no um aIonlo
rofinado. A aIma no procodo nom a causa do inloIoclo, pois
o suporior no osl sujoilo ao inforior. O inloIoclo procodo lo-
das as coisas criadas. Soguo-so ao inloIoclo a aIma o a naluro-
za. O mais goraI proforvoI ao ospocfico. So osla ordom no
for rospoilada, Dous soguo-so ao inloIoclo, o quo absurdo.
Dous causa do inloIoclo, quo causa da aIma, o a aIma
causa da naluroza, quo causa do lodos os soros parlicuIaros.
Dous causa do ludo o do aIgumas coisas diroclamonlo. A po-
lncia no passa ao aclo por si mosma, procisa do aIgo quo o
acluaIizo. O quo osl sompro om aclo procisa do oIlar aponas
para si mosmo, no para o oxlorior, para acluaIizar oulra coi-
35
sa. AquiIo quo oxislo om aclo, sondo mais goraI, proforvoI ao
quo oxislo om polncia. Os corpos no so da naluroza do quo
osl sompro om aclo.
A aIma produzida poIo inloIoclo, quo gorado poIa pri-
moira causa. O inloIoclo rocobo da primoira causa um sor quo
omana para a aIma. A aIma produz a forma na malria, o o
inloIoclo produz a forma na aIma.
O criador, quo aclo puro, d origom s ossncias o s
formas das coisas, aIgumas diroclamonlo, oulras indiroclamon-
lo. Ago ao oIlar aponas para si mosmo, do um fIogo.
Iara agir, o inloIoclo oIla para o primoiro agonlo. Ior sou
Iado, para agir, a aIma oIla para o inloIoclo.
No l quaIquor lialo onlro a criao o o aporfoioamon-
lo das crialuras. A aIma osl sompro om aclo, mas o corpo ora
osl om aclo, ora om polncia. Iogo, a aIma no um corpo.
O quo a aIma` Os discpuIos do Iilgoras dissoram quo
a congruncia dos corpos, como a larmonia quo so gora num
aIaudo, quando so oslicam as cordas. Noslo caso, a aIma soria
uma afoco gorada poIa mislura dos lumoros, mas osla looria
ropugnanlo, porquo a aIma anlorior larmonia, o gora a
larmonia onlro os mombros o conlroIa o corpo. Ao conlrrio
da larmonia, quo um acidonlo, a aIma uma subslncia.
A larmonia gora saudo, mas no sonsao ou ponsamonlo.
Iodo lavor vrias larmonias num corpo, mas aponas uma
aIma. Lm lodo o caso, a larmonia procisaria do um agonlo, quo
soria a aIma, do mosmo modo quo o musico produz a larmo-
nia. So a aIma fosso a larmonia dos corpos, lavoria coisas som
agonlo o gorar-so-iam coisas ao acaso, o quo no possvoI nos
univorsais ou nos parlicuIaros.
A aIma a forma do corpo, mas no do lodo o corpo
onquanlo corpo, aponas do corpo quo lom vida om polncia.
So a aIma porfoio doslo modo, no porlonco ao domnio dos
corpos. Do oulro modo, ao fragmonlar-so o corpo, fragmonlar-
-so-ia lambm a aIma. Iogo, a aIma porfoio porquo com-
pIola o corpo, para quo oslo possua sonsao, o inloIoclo. A pro-
va quo so sopara do corpo duranlo o sono, o conloco aIgo
romolo, o o sou conlocimonlo no so Iimila aos dados dos son-
lidos. So fosso uma forma naluraI da porfoio no so dislin-
guiria om nada do corpo, o o sor lumano possuiria aponas
sonlidos, mas no doIiborao.
Os corporoislas livoram do admilir uma oulra aIma o um
oulro inloIoclo quo no morrom. Mas s l osla aIma racionaI
36
quo osl no corpo, o foi a oIa quo os fiIsofos clamaram onlo-
Ioquoia do corpo, como porfoio agonlo o no passiva. Os fiI-
sofos dissoram quo a primoira porfoio do corpo naluraI
orgnico, polonciaImonlo dolado do aIma.
B:5-4> <5?@4:9>
AquoIo quo consoguo dospir o prprio corpo, pacificar os
sonlidos o os movimonlos, rogrossando a si mosmo, ascondon-
do ao mundo inloIigvoI, consoguo conlocor o ospIondor do
inloIoclo o o podor do quo so onconlra acima. O aulor passa
doscrio da gIria do inloIoclo.
O mundo sonsvoI o o mundo inloIigvoI oslo roIaciona-
dos. O mundo inloIigvoI produz, por omanao, o mundo son-
svoI, quo rocobo o podor do mundo inloIigvoI. Ambos so
como duas podras, uma lrabaIlada, oulra no, sondo a primoi-
ra proforvoI, pois lom forma o incIui vrias formas, como a do
lomom ou as do aIgumas oslroIas, quo omanam prosonlos para
oslo mundo. Lssa forma no oxislia na malria, mas no inloIoc-
lo do arlisla quo a imaginou, na modida om quo a conlocia.
A forma produzida poIo arlisla mais boIa na arlo do quo
noIo. Tondo passado para a podra, a forma pormanoco fixa na
arlo, dondo procodom mais formas por inlormdio do arlisla.
Na podra, a forma no lo boIa como na arlo, ou soja, na aIma
do criador, mas fica Iimilada ao modo do rocopo da podra.
A forma quo osl na arlo suporior. Na malria, a forma dis-
porsa-so, quando passa do sujoilo para sujoilo, dimuindo om
boIoza o voracidado, do mosmo modo quo o caIor, quando on-
lra noulro corpo, diminui. Todo o agonlo proforvoI ao pa-
cionlo, o o modoIo proforvoI cpia. Ima forma arlslica
advm do inloIoclo do arlisla, o uma forma naluraI advm do
uma forma inloIigvoI. Irimoiro vom a forma inloIigvoI, dopois
a forma naluraI, soguindo-so a forma quo osl no conlocimon-
lo do arlisla o a forma oxoculada. A arlo imila a naluroza, quo
imila o inloIoclo.
Quando dosoja imilar aIgo, a arlo oIla para o modoIo o
lambm para a naluroza, por oxompIo quando o modoIo no
porfoilo. A arlo consoguo compIolar o dofoiluoso sogundo ca-
pacidado do oIomonlo quo a rocobo. O oscuIlor Idias, para
oscuIpir uma osllua do }upilor, oIlava para uma forma boIa o
formosa, acima da roaIidado sonsvoI. A naluroza consoguo
3
dominar a malria o impor-Ilo formas. A boIoza do animaI vom
da forma, cor o consliluio, no do sanguo, quo iguaI om
lodos os animais. A forma mais boIa a quo no so onconlra
na malria. A forma na malria no fica mais boIa quanlo
maior for o corpo, Iogo a boIoza da forma no dopondo da
malria. O quo aproondomos alravs da visla a forma, no o
corpo, quo no onlra om ns. O agonlo ou boIo, ou disformo
ou aIgo inlormdio. Noslo caso, no mais provvoI produzir
aIgo boIo do quo aIgo disformo. So a naluroza boIa, as suas
obras lambm so boIas. A naluroza inlorior mais boIa do quo
a oxlorior, o quo ovidonlo a parlir do movimonlo, quo como-
a no inlorior. Assim, quando vomos uma imagom, procuramos
sabor a idonlidado do aulor. O movimonlo osl na naluroza, o
a naluroza no inloIoclo. Lxislom formas boIas no aponas nos
corpos mas lambm nas formas malomlicas, o as formas quo
oslo na aIma, como a lomporana. Ima possoa podo no sor
boIa oxloriormonlo, mas sor boIa inloriormonlo. A vordadoira
boIoza oxislo no inlorior, ainda quo a maior parlo das possoas
profira a boIoza oxlorior, dovido ignorncia. S uma minoria
dosoja conlocor as coisas vordadoiras. So ossas possoas quo
onlram no domnio do inloIoclo.
A boIoza da aIma proforvoI boIoza do corpo, quo so
dovo naluroza, o a boIoza quo so onconlra na naluroza pro-
vm da aIma, o obsorva-so nas possoas juslas. A possoa virluo-
sa rocobo a primoira Iuz o adorna a sua aIma, quo a roconloco
alravs do inloIoclo, som raciocnio. A Iuz primoira subsislo por
si mosma, o iIumina a aIma alravs do inloIoclo, som alribulos.
Todos os agonlos agom alravs dos sous alribulos, no alravs
da sua ossncia, mas o primoiro agonlo, quo no lom quaIquor
alribulo, ago alravs da sua ossncia. Lfoclua a primoira boIoza
quo oxislo no inloIoclo o na aIma, o gora o inloIoclo olorno, quo
no adquirido, o no o nosso inloIoclo. Ior oxompIo, o ouro
rofinado, o o ouro oxcoIonlo oxislo no inlorior dos corpos. As
coisas ospiriluais so puras, o lornaram-so inloIoclos vordadoi-
ros. O obsorvador dosoja conlompI-Ias, bom como possoa
sbia o nobro. A boIoza dos soros ospiriluais muilo oIovada,
inloIigom sompro, sabondo o quo possuom.
Os soros ospiriluais so do vrios gnoros. AIguns vivom
no cu quo so onconlra acima doslo cu oslroIado, oslando ao
mosmo lompo na lolaIidado da osfora do sou cu, ainda quo
lonlam um Iugar dofinido. Lsso cu no um corpo. Lxislo um
mundo coIoslo aIm do nosso, ondo oslo um cu, uma lorra,
38
um mar, animais, pIanlas o possoas, coIoslos. Tudo o quo I
oxislo coIoslo. H larmonia onlro os sous labilanlos, quo no
oslo sujoilos gorao o corrupo, possuindo a mosma os-
sncia, sondo Iuminosos. Tudo aIi cIaro. Todas as coisas aIi
so obsorvam umas s oulras, som quo nada Ilos oscapo, alra-
vs dos sous oIlos inloIocluais quo rounom lodos os sonlidos,
aIm do soxlo sonlido, quo aulo-suficionlo.
B:.74> <5?@4:9>
Ao onviar as aImas para o mundo da gorao, o criador
formou-Ilos no corpo vivo, dosdo o incio, divorsos rgos,
incIuindo os rgos dos sonlidos, quo sorvom para prologor o
sor vivo do oxlorior. No o faz por doIiborao ou ponsamon-
lo, pois oslo lom anlocodonlos. Im ponsamonlo vom doulro,
mas no do aIgo anlorior, como a sonsao ou o inloIoclo.
As coisas foram produzidas como oslo agora alravs da
sabodoria primordiaI poIo primoiro sbio, quo no procisa do
ponsamonlo para criar. O ponsamonlo uliI para o quo ainda
no oxislo, o para o agonlo cujo podor do oxocuo fraco. Mas
o primoiro agonlo produz alravs do si mosmo, no alravs da
doIiborao.
Quando oslavam no sou mundo, as aImas possuam uma
sonsao inloIocluaI. Ao junlar-so aos corpos, passaram a lor
uma sonsao corporaI, sondo o inlormodirio onlro os corpos
o o inloIoclo. A aIma podo rarofazor as subslncias al ficarom
como quo inloIigvois, o a sonsao aproondo-as.
O primoiro criador causa compIola, som quaIquor dofoi-
lo. Os sous aclos rosidom noIo, o o quo oxislo primoiro noIo
uIlimo aqui, pois lomporaI. No primoiro agonlo no l lom-
po. Tudo noIo porfoilo o compIolo, soja lomporaI ou inlompo-
raI, oslando noIo pormanonlomonlo. As coisas lomporais oxis-
lom umas dovido s oulras, quando so soparam do primoiro
criador so umas causas das oulras. Quando oslo no criador,
oIo a sua causa. So causa umas das oulras alravs do aIgo,
mas o primoiro criador no produz alravs do aIgo. No inlo-
Ioclo, o qu` o o porqu` so a mosma coisa, so sabomos o
quo , sabomos porquo . Nas coisas nalurais, quo so imagons
do inloIoclo, as duas porgunlas diforom.
O sor lumano sonsvoI imagom do sor lumano inloIig-
voI, quo ospiriluaI, bom como os sous mombros, quo oslo
39
lodos no mosmo IocaI. Aqui, por vozos as porgunlas o quo `
o porquo ` indicam o mosmo, como no caso do um ocIipso
Iunar, mas aIi sompro assim. Cada forma inloIigvoI o aquiIo
poIo quaI oxislo so o mosmo, no sonlido om quo os sous alri-
bulos no oslo soparados. No dosignamos as coisas corpo-
rais poIos sous alribulos, mas fazomo-Io om roIao ao inloIoc-
lo, quo foi criado compIolo o porfoilo. O princpio da sua
criao o da sua ossncia dou-so do uma s voz. So o princpio
o o fim do aIgo so dorom ao mosmo lompo, ao sabor-so a os-
sncia no procisamos do porgunlar porqu`. Iorqu diz-
-so roIalivamonlo causa o porfoio.
Ioi o criador quo criou o inloIoclo, o lornou-o causa do
sou sor. O agonlo porfoilo aquoIo quo ago poIa sua oxislncia,
no por inlormdio dos sous alribulos, ao conlrrio do agonlo
imporfoilo. O sou primoiro aclo no o sou propsilo.
O mundo como um lodo, o so sabomos o quo , sabo-
mos porquo . Assim, ainda mais apropriado quo no mundo
suporior as coisas oslojam junlas ao lodo, oslando no mosmo
IocaI, a ossncia. Assim, as causas uIlimas oslo nos sous ofoi-
los. O sou propsilo no lom causa procodonlo. Os inloIoclos
so aulosuficionlos, noIos comoo o porfoio oslo junlos. No
mundo suporior no dovomos porgunlar porqu`, uma voz
quo a rosposla osl na porgunla o qu`.
Os alribulos do inloIoclo foram criados conjunlamonlo com
a sua ossncia. O quo aponla para o princpio do aIgo, o
porquo aponla para a porfoio, Iogo a primoira porgunla
adoqua-so moIlor s roaIidados inloIigvois.
,0C4> <5?@4:9>
As oslroIas so inlormodirias onlro o criador o a criao.
No so assomoIlam primoira causa oficionlo nom malria,
nom forma. As paIavras oxislonlos no univorso assomoIlam-
-so s da cidado, quo rogom os sous labilanlos. So os coslu-
mos quo conduzom ao bom. As paIavras quo oxislom no uni-
vorso lambm conduzom ao bom. Quando oslo proslos a agir,
as paIavras lambm indicam.
Do mundo coIoslro nada roproonsvoI procodo. Os pIano-
las no so causa dos maIos quo sucodom aqui, pois no agom
poIa vonlado. O agonlo quo ago poIa vonlado faz o bom o o
maI. O agonlo quo osl acima da vonlado s faz o bom. So
40
dosco para o mundo inforior por nocossidado monlaI. AquiIo
quo vom do mundo suporior uno, o oxislo om virludo do
lodo, muIlipIicando-so aqui, o s so lorna mau quando so junla
s coisas lorroslros, quo no so aponas afocladas poIas coisas
do aIlo.
As acos quo vm do oncanlamonlo o da magia do-so
por larmonia ou oposio o compIolam o sor vivo uno. A ma-
gia vordadoira, quo no monlo, ao conlrrio da magia faIsa, a
magia do mundo, o o amor o a vilria. O oncanlador sbio
assomoIla-so ao univorso, usando ora o amor ora a vilria, o
os romdios o as oslralgias nalurais. IoIa magia, o oncanlador
sabo as coisas quo obodocom umas s oulras.
Isa o oncanlamonlo alravs do loquo o da paIavra quo
pronuncia, o ago alravs dossos moios, as nalurozas das coisas.
Ima coisa alrai oulra alravs do amor inalo, oxislindo noIas
aIgo quo rouno as aImas.
A prova do quo somoIlanlo alrai somoIlanlo so as moIo-
dias alravs das quais o musico alrai quom quor, usando lam-
bm sinais com os oIlos o com as mos. L a aIma animaI, no
a racionaI, quo obodoco noslo caso, o lrala-so do uma aco
labiluaI quo no ospanla, ao conlrrio do aIgumas coisas nalu-
rais. Assim, lambm a sorponlo soguo o oncanlador, o uma
possoa sonlo o foilicoiro. O oncanlador invoca o soI ou uma das
osforas, quo so movom no poIa invocao, mas por larmonia
com as parlos do mundo, quo oslo ordonadas por uma s
ordom, como so consliluissom um s corpo.
As foras provonionlos dos corpos coIoslos produzom ac-
los admirvois nos oIomonlos lorroslros, quo agom com a ajuda
dos corpos coIoslos. So as procos quo agom, no os sous agon-
los lumanos, alravs dos corpos coIoslos. Os agonlos lambm
podom usar as coisas corporais. Ior vozos do-so ofoilos admi-
rvois, som oslralagoma concobido por quom quor quo soja, por
vozos alravs da orao. AquoIo quo roza por vozos ouvido.
Tambm uma possoa m podo vor a sua proco ouvida, porquo
a naluroza d som dislino. Quom dislinguo um podor su-
porior.
O mundo lorroslro, passivo, mas o mundo coIoslo acli-
vo. Os aclos do aIgo quo ago so nalurais o no acidonlais.
No mundo, a parlo suporior s ago o a inforior ago o
afoclada ao mosmo lompo, ago por si mosma o afoclada poIo
corpo coIoslo. Os corpos o as aImas coIoslos no so passivos, o
o sou fIuir ocuIlo o imporcoplvoI.
41
O lomom virluoso no rocobo os ofoilos nalurais provo-
nionlos dos oncanladoros, a no sor na modida om quo lom
uma parlo animaI. No afoclado poIo dosojo, so a aIma racio-
naI dominar. AIma racionaI podo ropoIir o ofoilo da aIma ani-
maI. O lomom virluoso afoclado poIa doona o poIa morlo,
porquo porlonco a oslo mundo. S o podor primoiro podo afas-
lar ossos ofoilos.
Os osprilos rocobom os ofoilos da faIa o rospondom a
quom os invoca. Todo aquoIo quo so incIina para oulro roco-
bo os ofoilos da magia. Mas a possoa quo aponas oIla para
si mosma o lonla aporfoioar-so no infIuonciada poIa ma-
gia. As possoas do aco so afocladas poIa magia, o so
movidas poIas acos. O lomom conlompIalivo no afoc-
lado poIa magia, o sou objoclo oIo mosmo. Im oxompIo
o amor quo os pais lm poIos fiIlos, ou o dosojo quo as pos-
soas lm do so casar. Tambm a ira so d alravs do um
movimonlo animaI. Tambm l um dosojo inslinlivo do Ii-
dorar om ns, mas os sous moloros so muIlipIos, como, por
oxompIo, o modo do so sor maIlralado, ou o dosojo do on-
riquocimonlo.
AquoIo quo faz boas acos no rocobo os ofoilos da ma-
gia, sondo o sou objoclivo o mundo inloIigvoI o a vida olorna.
A possoa do aco quo busca a boIoza daquiIo quo faz alra-
da poIa magia, o doixa a boIoza vordadoira, quo no osl nas
coisas lorroslros nalurais. A possoa quo no Iovada para as
roaIidados lorroslros no so doixa oncanlar, pois procura a roa-
Iidado pormanonlo.
Cada uma das parlos doslo mundo afoclada poIos cor-
pos coIoslos. Tambm as parlos dos soros vivos so afocladas
umas poIas oulras. H mombros quo rocobom o ofoilo da faIa
ou o da arlo.
,D4.1> <5?@4:9>
So a aIma nobro dosco para o mundo, alravs do sou
podor suporior para formar o sor quo so Ilo soguo. So rogros-
sar rapidamonlo para o sou mundo no sai projudicada poIa
sua vinda para oslo mundo, mas bonoficia com o conlocimon-
lo do maI. So no moslrasso os sous aclos os sous podoros so-
riam om vo, o a aIma osquocoria as virludos. O sou aclo a
manifoslao do sou podor ocuIlo.
42
A criao prova disso, quo, para aquoIo quo obsorva,
aponla para a aIma. O obsorvador no duvida do ospIondor do
sou criador. A boIoza das coisas oslaria oscondida so o criador
no as livosso criado, o as ossncias pormanonlos no oxisliri-
am, nom a muIlipIicidado das coisas criadas poIo Ino. No
lavoria causas, nom subslncias sujoilas gorao o corrup-
o, o o Ino no soria vordadoiramonlo causa, vordadoira Iuz
o bom vordadoiro.
Ima voz quo causa, o sou ofoilo vordadoiramonlo ofoi-
lo. Sondo bom vordadoiro, aquiIo sobro o quaI omana lam-
bm vordadoiro. O criador no dovia oxislir sozinlo, som criar
aIgo, o inloIoclo, quo lambm no podo oslar sozinlo o por isso
criou a aIma, quo rocobo a sua Iuz. Ior sua voz a aIma, para
difundir os sous ofoilos, doscou para o mundo inforior. L iguaI-
monlo cada naluroza dosomponla os sous aclos, o a subslncia
suporior infIuoncia a inforior. S a uIlima roaIidado, por fraquo-
za, no ago. A somonlo, por oxompIo, roproduz a sua forma
por lor om si as paIavras agonlos suporioros. Do mosmo modo,
as roaIidados inloIocluais no param. AIgumas coisas lm um
roduzido podor do rocopo.
A aIma omana o sou podor sobro lodo oslo mundo, o loda
a naluroza corporaI o rocobo sogundo a sua capacidado. O pri-
moiro ofoilo da aIma d-so na malria, quo a primoira das
coisas sonsvois. Rocobo o bom da aIma, ou soja, a forma. Do-
pois, lodas as coisas sonsvois rocobom osso bom.
A naluroza produz-so quando a malria rocobo da aIma a
forma, lornando-so rocopliva ao sor, londo rocobido o podor da
aIma. Lm soguida, a aco do inloIoclo lormina na naluroza o o
princpio do sor, quo a uIlima das causas inloIigvois o forma-
doras, o a primoira das causas quo ongondram. As causas agon-
los, quo formam as subslncias, no param anlos do clogarom
naluroza. Iois a primoira causa lornou as ossncias inloIigvois
causas agonlos das formas acidonlais, sujoilas gorao o cor-
rupo. O mundo sonsvoI aponla para o mundo inloIigvoI.
As roaIidados inloIigvois adorom s subslncias sonsvois,
o o criador abarca ambas. AquoIas so as ossncias vordadoiras
por sorom imodialamonlo criadas a parlir da primoira ossncia,
o as sonsvois so imagons das inloIigvois. As roaIidados sons-
vois pormanocom alravs da gnoso o da roproduo, assomo-
Ilando-so assim s coisas olornas.
A naluroza sonsvoI o inloIigvoI. No mundo inloIigvoI,
a aIma suporior, no mundo sonsvoI inforior, dovido ao
43
corpo om quo so onconlra. A aIma lom do doscor para oslo
mundo, por oslar unida a ambos os mundos, inloIigvoI o son-
svoI. L a uIlima das subslncias divinas o a primoira das subs-
lncias nalurais, o omana sobro o mundo sonsvoI as suas vir-
ludos. Iodo ou no adquirir parlo da viIoza do mundo.
A aIma adornou no aponas o oxlorior doslo mundo son-
svoI, mas lambm o sou inlorior, imprimindo noIo parlo dos
sous podoros o das suas paIavras. A prova dislo quo a aIma
rosido no inlorior, o no no oxlorior dos corpos. L a aIma quo
assogura a sobrovivncia o a produlividado do corpo.
Aposar do onlrar no corpo, a aIma podo sair doIo o rogros-
sar ao sou mundo inloIigvoI, o comparar os dois. Sabo quo o
mundo inloIigvoI suporior. Assim conloco o maI, o bom
quo o faa por conlocimonlo aponas o no por oxporincia.
O inloIoclo, no podondo dolr-so om si mosmo, omana a
sua Iuz para baixo, vislo quo no o podo fazor para cima, na
diroco do criador. Lnlo, a sua Iuz cloga al aIma, produ-
zindo noIa as suas afocos. O inloIoclo lambm sobo al
primoira causa, dolondo-so aIi, sondo ossa a posio proforvoI.
Tambm a aIma dosco, om voz do ascondor, omanando a sua
Iuz o as suas virludos para baixo do si, adornando oslo mundo,
aps o quo rogrossa ao sou mundo inloIigvoI. Aps osso ro-
grosso, no dosoja rogrossar a oslo mundo.
A aIma onlra nas subslncias sonsvois, inforioros o avan-
a para aquoIas quo so mais fracas. I-Io para quo as subs-
lncias no dosvanoam doprossa, procurando quo os sous vos-
lgios sojam pormanonlos. A aIma rocobo o sou podor do
mundo inloIigvoI.
Tanlo a aIma univorsaI como as nossas aImas no doscom in-
loiramonlo para oslo mundo, pormanocondo parlo doIas no mundo
inloIigvoI, a no sor quo so corrompam o doixom a sua ossncia.
No sonlimos o mundo inloIigvoI quando a aIma osl
noslo mundo, porquo proonclida poIas proocupaos doslo
mundo. S podomos ascondor ao mundo inloIigvoI so rocusar-
mos os dosojos inforioros. S sonlimos aquiIo quo so gora om
aIgumas parlos da aIma quando afocla loda a aIma. Ior oxom-
pIo, s sonlimos o dosojo quando passa da facuIdado apoliliva
para a facuIdado sonsiliva o cogilaliva.
A aIma osl Iigada ao inloIoclo, om cima, o ao corpo, om
baixo. A aIma univorsaI conlroIa o corpo univorsaI, no quaI a
parlo somoIlanlo ao lodo, som fadiga, som ponsamonlo, ao
conlrrio das nossas aImas om roIao aos nossos corpos.
44
A aIma do corpo individuaI lambm nobro, mas o corpo
ago com fadiga o alravs do ponsamonlo. Sofro o fica confun-
dida com a dor o o sofrimonlo do corpo, o quo a impodo do
oIlar para si mosma o para a parlo quo pormanoco no mundo
inloIigvoI. Ao acoilar os prazoros doslo mundo abandona os
sous inlorossos olornos. So a aIma rojoilar os sonlidos, consoguo
conlroIar o corpo som osforo o assomoIla-so aIma univorsaI.
+.45E> <5?@4:9>
A doscrio da lorra como a doscrio do fogo, quo
uma corla paIavra na malria. No oxislo som agonlo, o no
provm da frico dos corpos, a no sor na modida om quo lm
fogo. A forma do fogo provm do uma paIavra agonlo na
malria quo a aIma univorsaI. Lsla produz na malria a for-
ma do fogo o vrias formas coIoslos. A aIma a vida o a paIa-
vra do fogo. Sogundo IIalo, cada corpo simpIos lom uma
aIma. O fogo quo oxislo acima doslo suporior, pois oslo
imagom daquoIo, quo a vida doslo fogo. Tambm a gua o o
ar quo oxislom naquoIo mundo so suporioros aos quo oxislom
noslo, possuindo mais vida.
Os oIomonlos quo oslo aqui possuom vida, uma voz quo
a parlir doIos so gorados soros vivos, como os animais. AIguns
animais so gorados a parlir do fogo, ou do ar, ou da gua.
Assim, oslo mundo cpia daquoIo, quo mais porfoilo o
mais vivo, pois doIo omanam a vida o a porfoio. O cu o as
oslroIas daquoIo mundo possuom vida o Iuz do forma suporior
o omanam-nas para oslo mundo. I, oxislom lodos os animais
o a naluroza lorroslro quo vomos aqui, como por oxompIo
maros o rios. Tudo aIi vivo.
O mundo inloIigvoI suporior o sor vivo compIolo, quo
conlm lodas as coisas o quo foi criado poIo primoiro criador.
Toda a aIma o lodo o inloIoclo so onconlram noIo, no lavon-
do aIi quaIquor indigncia. A vida aIi possui uma s quaIida-
do, com loda a vida, cor, sabor o som. Lssa quaIidado animaI
o racionaI, o possui lodas as quaIidados como so fossom uma.
AIi as coisas so simpIos, no croscondo ou aumonlando,
mas so adornadas com muIlipIas quaIidados, como por oxom-
pIo o inloIoclo o a aIma. As acos das subslncias quo so apro-
ximam da causa primoira so mais numorosas, o diminuom
modida quo o ofoilo so afasla da causa primoira, al lor um s
45
podor. O inloIoclo o conjunlo dos sous movimonlos. H dis-
lncia onlro o primoiro o o uIlimo movimonlo do inloIoclo, quo
lom pouca fora. AquiIo quo inloIigvoI dovo sor aponas vida.
Os movimonlos do inloIoclo so subslncias. Tudo o quo
so onconlra aps o inloIoclo um dos sous aclos, produzido
alravs do sou movimonlo, no domnio do vordadoiro, goran-
do subslncias. O inloIoclo, quo simpIos o adornado, no cos-
sa do agir. A vida do inloIoclo prosorva loda a vida oxislonlo.
O inloIoclo ou a vida passam poIa via animaI, mas naquoIo
mundo o incio no diforo do fim do porcurso, ao conlrrio do
quo sucodo noslo mundo. AquoIo quo porcorro ossa lorra, soja
inloIoclo ou vida, osl om polncia o osl sujoilo gorao o
corrupo. Todas as coisas so inloIoclo, quo so lorna lodas as
coisas porquo possui lodos os alribulos, quo so conformos ao
sor do oulra coisa, sono soria como os sonlidos.
Tambm a paIavra quo ago sobro a malria lom vrios
alribulos, lranformando uma coisa om muilas, como por oxom-
pIo o roslo, quo lom vrias parlos.
Assim, o inloIoclo uno o no uno, mas noIo osso alribulo
suporior ao uno no corpo, pois ao conlrrio do corpo uno
onquanlo muIlipIo, pois a sua paIavra consoguo produzir
muilas coisas. Iossui uma figura unica, inloIocluaI, dondo oma-
nam lodas as figuras inlorioros o oxlorioros. Dossa paIavra
omanam os podoros o o ponsamonlo, quo so onconlram sob o
inloIoclo. A diviso do inloIoclo d-so sompro no inlorior das
coisas.
Todos os inloIoclos o os soros vivos oslo no inloIoclo, na
modida om quo oIo sou agonlo, no por rosidirom noIo ou so
comporom doIo, quo produz uma coisa aps a oulra soguindo
uma liorarquia o ordom.
O primoiro agonlo produz som inlormdio, o do uma s
voz.
Tambm no animaI univorsaI so onconlram lodas as nalu-
rozas dos animais. Cada animaI conlm oulros animais. O sor
vivo om quo so dolm o podor do sor vivo univorsaI o indi-
vduo ou lomo vivo. Os animais, aposar do so dividirom om
cIasso, ospcio o gnoro, so lodos um, como o amor quo so
diz oxislir no univorso. Sobroludo o amor inloIocluaI rouno lo-
das as coisas, inloIigvois o animais. No l coisa quo suporo
osso amor. Todo aquoIo mundo amor, no lavondo noIo
quaIquor anlagonismo. A conlrariodado aponas oxislo noslo
mundo.
46
Sobro a polncia o o aclo, dizomos quo o aclo proforvoI
polncia noslo mundo, mas naquoIo a polncia proforvoI
ao aclo, pois a polncia porfoila nos soros ospiriluais, aproon-
dondo os soros ospiriluais como a visla quo lomos aqui. Con-
ludo, no mundo sonsvoI a polncia procisa do passar ao aclo
para aproondor as coisas sonsvois, pois lom do alravossar os
sous vrios oslralos.
No IocaI inloIigvoI, a aIma aponas so v a si mosma, mas
no mundo sonsvoI s adquiro as roaIidados inloIigvois com
muilo osforo, a quo clamamos aclo, o quo composlo, o on-
lo aproondo as coisas simpIos com vordadoiro conlocimonlo.
O sou aclo aqui ofusca a sua polncia.
Noslo mundo o aclo compIola a polncia. Mas so no ro-
cobo a improsso do objoclo, a polncia aulo-suficionlo.
So disponsar o aclo, a aIma v as coisas como as via na-
quoIo mundo, inloIigvoI. Iois o aclo um lipo do rofIoxo. Ao
vor as roaIidados inloIigvois, aponas procisa da polncia.
Ao onlrar no corpo, a polncia da aIma manifosla o aclo.
Noslo mundo procisa do aclo aIm da polncia. Nas subsln-
cias inloIigvois suporioros, a polncia compIola o aclo, mas nas
subslncias corporais o aclo quo compIola a polncia.
Iogo, a aIma lambm uliIiza a polncia quando osl aqui,
o o aclo roprosonla a asconso da sua polncia. Mas usa ossa
polncia do forma diforonlo quando osl aqui, o aproondo os
sous objoclos com osforo. LIa oxislo nas possoas ospociais o
pormilo a viso das roaIidados nobros. Os princpios so o quo
oxislo no mundo suporior. A aIma v onlo aquoIo mundo o
doscrovo-o alravs da conlompIao o no do ponsamonlo. No
mundo inloIigvoI a polncia no procisa do ascondor. A aIma
sobo para o cu o para aIm doIo.
A aIma adquiro momria quando so onconlra no cu o
passa a sor como as subslncias coIoslos, roconlocondo-as
como as quo conlocia quando oslava noslo mundo inforior.
No cu, a aIma lambm rocorda o quo viu o foz noslo mundo,
incIuindo as roaIidados coIoslos o formas primoiras, o roco-
nloco-as poIas suas formas o poIos sous aclos. L possvoI os
ofoilos das subslncias dosaparocorom o as suas formas por-
manocorom.
Lnquanlo pormanoco no cu o anlos do lor oslado om
muilos corpos, a aIma raramonlo procisa da momria.
Mosmo quo dosa o onlro no sor, a aIma no cloga ao
fundo do ludo, o rolm o dosojo do ascondor. A aIma s proci-
4
sa do momria quando so movo. A momria das coisas pas-
sadas. So osl fixa, nada Ilo oscapa.
As oslroIas, por sua voz, no procisam do nada doslo
mundo, o no o procuram. No procisam do ponsamonlo nom
do raciocnios para govornar as coisas lorronas, pois rogom o
mundo lorrono som doIiborao, mas alravs da polncia obli-
da a parlir do primoiro criador, quo vom o aproondom som-
pro, som procisar da momria. Giram om lorno da lorra o os-
lo sompro vivas. A subslncia om si mosma olorna. L o
movimonlo quo produz os dias o os mosos, mas o movimonlo
das oslroIas, passando poIos signos do Zodaco, o o lompo so
um s. O conlocimonlo providonciaI quo lm abrango os parli-
cuIaros, no roquorondo a momria. So aquiIo quo so aprosonla
aIma uno oIa no procisa do o rocordar ou imaginar. A aIma
no procisa do imaginar as coisas puramonlo acidonlais, nom a
soquncia cronoIgica do um aconlocimonlo.
Tambm as oslroIas porcorrom os inlorvaIos dos signos do
Zodaco do forma conlnua, som lor om conla a passagom do
lompo.
O primoiro criador a causa mais oxcoIonlo. Todas as
coisas so sou ofoilo, o oIo omana a sua oxcoIncia o vida sobro
oIas, sogundo as suas cIassos o os sous graus do rocoplividado.
As quo oslo mais prximas doIo lornam-so modiadoras onlro
oIo o as roslanlos crialuras. Lsla omanao a parlir do criador
conlnua. A coisa quo primoiro rocobo osla omanao a mais
porfoila. Do criador omanam o inloIoclo o a aIma.
O inloIoclo univorsaI como o fogo, a aIma como o caIor
quo omana do fogo sobro as oulras coisas. A aIma lorna-so
inloIigvoI quando onlra no inloIoclo, mas usa o ponsamonlo o
a rofIoxo, pois o sou inloIoclo adquirido. L o inloIoclo quo
compIola a aIma, porquo a gora.
A subslncia da aIma osl no inloIoclo, o a razo vom do
inloIoclo. O aclo da aIma roforo-so ao inloIoclo. A aIma divido-
-so om inloIocluaI o animaI, o os ofoilos da primoira so profo-
rvois.
O inloIoclo, quo mais simpIos do quo a aIma, conforo-Ilo
a sua nobroza. No l inlormdio onlro o inloIoclo o a aIma,
quo rocobo a sua forma do inloIoclo. As malrias da aIma o do
inloIoclo so simpIos o circunscrilas por oIos. Vomos o rosuIla-
do das suas acos sobro a malria no mundo sonsvoI, quo a
cpia do mundo inloIigvoI. Mas aIi as coisas so pormanonlos,
conlnuas o puras, ordonadas poIo inloIoclo nobro com uma
48
sabodoria inofvoI. Lsso mundo Iuminoso o cumuIo da por-
foio. AIi so vm lodos os inloIoclos o aImas, o aIi osl lodo o
sabor. Lsso mundo oxislo na olornidado, no no lompo, quo so
assomoIla olornidado. So dosojarmos voIlar-nos para osso
mundo, dovomos Ianar o oIlar para a aIma o avanar com oIa,
soguindo noIa o inloIoclo om parlicuIar, o no os sonlidos, quo
aponas aproondom os parlicuIaros. Noslo mundo o inloIoclo
aponas aproondo os univorsais alravs do raciocnio, mas na-
quoIo mundo conloco-os do uma s voz, visuaImonlo. As subs-
lncias aIi so pormanonlos, o no l nom passado nom fulu-
ro, nom mudana. Tudo aIi inloIoclo o sor, quo so juslificam
muluamonlo o so insoparvois, dovido ao criador primoiro.
Os princpios so o inloIoclo, o sor, a aIloridado o a idon-
lidado, o movimonlo o o ropouso. O inloIoclo inloIigo alravs
do um movimonlo. A aIloridado osl roIacionada com o sujoilo
o o objoclo da inloIoco. Ao inloIigir, o inloIoclo no muda do
oslado. Som o inloIoclo, a aIma corrompo-so.
O inloIoclo foi criado poIo Ino, quo procodo lodas as coi-
sas o o agonlo do numoro. O dois oxislo alravs do um o
Iimilado por oIo. A aIma lambm numoro. As coisas sons-
vois so poslorioros s ossncias vordadoiras. As roaIidados
vordadoiras no possuom corpo.
O numoro o o inloIoclo quo oxislom nosso mundo supo-
rior so o inloIoclo o as puras paIavras agonlos. O numoro quo
provm da duaIidado do um so a forma do cada uma dossas
coisas, quo adquirom forma no inloIoclo. Lslo uma duaIidado
quo adquiro uma forma a parlir do Ino. O inloIoclo produz
vrias formas, o o sou aclo assomoIla-so viso.
Iara sabormos do quo modo o Ino, imvoI, criou as va-
riadas coisas procisamos do nos conconlrarmos aponas noIo, o
voIlando-nos para o nosso prprio inloIoclo. Tudo o quo so
movo soguo o sou objoclo dosojado. Dovomo-nos abslrair da
imaginao o do lompo. As primoiras ossncias foram criadas
imodialamonlo poIo criador.
As formas quo oslo noslo mundo so aIi do um lipo su-
porior.
Quando }upilor v ossa forma inloIigvoI o pura adquiro
parlo da sua boIoza o da sua Iuz. Todo o sor aqui lambm do-
soja aquoIo mundo, quo omana a sua Iuz o boIoza sobro lodos
aquoIos quo o conlompIam, al so Ilo assomoIlarom, rocobon-
do ossa Iuz o ossa boIoza. A forma aquiIo quo boIo oxlorior
o inloriormonlo, o aIi a cor boIa no diforo da forma. Iara ob-
49
sorvarmos ossa forma dovomo-nos abslrair do corpo o concon-
lrarmo-nos na aIma. Dopois, oIlando para ossa forma, voromos
lodas as formas. Dovo vor ossa forma como aIgo conlnuo quo
no lom diviso. So no o consoguir fazor, dovo oIlar para os
sonloros das oslroIas quo so uma imagom dosso mundo supo-
rior. Assim so lorna um com osso sonlor, rovoslindo-so do os-
pIondor o boIoza, o oslando unido a oIo nosso mundo. Dovo
lonlar pormanocor unido a osso sonlor.
A viso dosso mundo mais oxcoIonlo do quo a do mun-
do coIoslo. Dovo vor osso mundo como uno. A possoa inloIoc-
luaI s aproondo as roaIidados inloIigvois quando so lorna uno
com oIas. Lssa unio mais forlo do quo com as coisas sons-
vois. Quanlo mais oIla para o objoclo sonsvoI, mais oslo o foro
o so Ilo lorna oxlorior, mas quanlo mais conlompIa o inloIig-
voI, moIlor o conloco. AIm disso, a aproonso do sonsvoI
doIorosa, ao conlrrio do conlocimonlo inloIigvoI. Mas os son-
lidos conlocom a saudo quo so adoqua ao corpo, onquanlo a
doona oslranla aos sonlidos, quo conlocom as coisas oslra-
nlas o afasladas do ns, ao conlrrio do conlocimonlo. Os son-
lidos no conlocom o inloIigvoI, quo osl muilo dislanlo do
ns, aponas aproondom o quo agradvoI ao corpo. Ior isso
lomos dificuIdado om rocordar o inloIigvoI. AquiIo quo inoro
nos inloIigvois o inloIoclo.
Ao oIlar para o mundo, o inloIoclo v o aclo do primoiro
criador. Nosso mundo aponas l aIogria. }upilor o primoiro
quo aparoco noIo, o a imagom do aIgumas coisas quo oslo
nosso mundo. LIo sai dosso mundo para alravs doIo oxislir
oulro mundo boIo, sujoilo corrupo, o a imagom assomoIla-
-so quiIo quo imila, o por isso lom vida. O mundo inloIigvoI
no so corrompo, por sor imagom do sou criador. Tambm o
inloIoclo no poroco.
A primoira ossncia a Iuz das Iuzos. O mundo inloIigvoI
produziu o mundo coIoslo, quo govorna oslo mundo. O mundo
coIoslo no dovo osquocor a Iuz quo provm do mundo inloIi-
gvoI, o quo o govorna, como o govorna o primoiro criador.
Todo o govorno vom do primoiro govornador.
O inloIoclo mais boIo do quo a aIma. A aIma do mundo
coIoslo boIa o omana a sua boIoza sobro Vnus, quo omana a
sua boIoza sobro oslo mundo sonsvoI. A boIoza do corpo no
vom do sanguo, mas daquoIo mundo. A aIma oblm a sua bo-
Ioza do inloIoclo. Tambm ns somos boIos so nos conconlrar-
mos na nossa aIma, o no nos sonlidos.
50
)>7> <5?@4:9>
O sor lumano composlo do aIma o do corpo, o a aIma
no o corpo, cada quaI lom uma naluroza dislinla. O corpo
composlo o docompo-so nos sous oIomonlos, Iogo no porma-
noco, como obsorvamos na naluroza. L, som a aIma, o corpo no
consoguo sobrovivor. L a aIma quo o compo om malria o forma.
S uma das parlos da possoa osl sujoila corrupo, quo
o inslrumonlo, quo roquorido para uma nocossidado lom-
poraI, ponluaI.
A aIma pormanonlo, som mudar do oslado. Alravs doIa
o sor lumano lorna-so naquiIo quo . A aIma procisa do corpo
como a forma procisa da malria. Alravs da aIma, o sor lu-
mano olorno, alravs do corpo corruplvoI.
A aIma no corpo nom composla dos primoiros corpos
simpIos, pois oslos no possuom vida por si mosmos, nom
quando so junlam.
L a paIavra agonlo da aIma quo d forma malria dos
corpos. Iroduz o corpo quando forma a malria. Lssa paIavra
agonlo naluraI aponas oxislo na aIma. Todos os corpos, simpIos
ou composlos, possuom aIma ou vida.
L impossvoI quo a aIma surja a parlir da juno dos cor-
pos. O corpo no lom aIma dovido malria, pois osla no lom
quaIidado. A ordom quo o corpo oblm provm da aIma.
A forma no uma afoco da malria. So a aIma fosso
corporaI soria porocvoI como o corpo. Som forma, o sor o o
mundo doixam do oxislir. Mas o mundo, no sou lodo, no doi-
xa do oxislir. A aIma no soquor um corpo subliI, porquo oslo
poroco, oIa mais nobro do quo quaIquor corpo.
A aIma a causa da cooso do corpo.
Lslo mundo no procodo alravs do acaso, mas alravs da
paIavra da aIma o do inloIoclo. A aIma inloIocluaI rospons-
voI por oslo mundo, impondo-Ilo a forma, o produz lambm a
cooso dos corpos dos animais. A aIma a causa o o Iugar do
corpo, o onquanlo laI aulo-suficionlo.
A aIma no um aIonlo.
!"#$%&'(")* ,*#-. /.012.0*, -%-*,
A aIma oxislo noslo mundo com aIgumas das suas facuI-
dados, o naquoIo mundo com as suas oulras facuIdados. As
51
virludos oxislom na aIma o provam quo oIa oxislo com as suas
facuIdados. Lslas virludos so fornocidas aIma poIo inloIoclo,
quando oIla para oIo. As virludos oslo no inloIoclo pormanon-
lomonlo, pois o inloIoclo conlompIa conslanlomonlo a primoira
causa.
As virludos formam uma unidado com a primoira causa,
o omanam doIa. Quanlo mais Iongo o sor so onconlra, monos
rocobo da primoira causa. LIa oxislo aIm do lompo. O nosso
doslino, o o do lodas as coisas, o rogrosso primoira causa.
So ignoramos ossas roaIidados, como a primoira causa, o
inloIoclo o a aIma, porquo nos lornmos sonsvois, o nos voI-
lamos aponas para os sonlidos.
Os Anligos j laviam afirmado quo a aIma no corproa,
o a prova so as suas virludos, quo no so corporais. So a aIma
aproondo aIgo, onvia-o para o inloIoclo, quo o dovoIvo aIma,
o passa alravs doIa para os sonlidos. O inloIoclo conloco o
objoclo do forma mais porfoila do quo a aIma.
Iara aproondor ossas roaIidados subIimos, o sujoilo dovo
abslrair-so dos sonlidos, o rogrossar a si mosmo.
A aproonso dossas roaIidados subIimos o cumuIo da
foIicidado.
$D<.1> <5?@4:9>
O Ino o princpio o a causa do lodas as coisas. No as
coisas, mas lodas oslo noIo. Todas omanam o oxislom a parlir
doIo. L absoIulamonlo uno, o no lom sor, mas o sor omana doIo.
Anlos do ludo, o inloIoclo omana a parlir do Ino, o a
parlir do inloIoclo lodos os soros.
O Ino osl acima da porfoio, o no procisa do nada.
O mundo sonsvoI imporfoilo porquo criado a parlir do in-
loIoclo. O inloIoclo s porfoilo porquo provm do Ino, mas
no inloIoclo no podo criar aIgo porfoilo como oIo prprio, pois
no osl ao nvoI do criador.
IoIo oxcosso da sua porfoio, o Ino gorou aIgo, o primoi-
ro sor, quo onlo Iana o oIlar sobro o Ino onclondo-so do Iuz
o ospIondor o lornando-so inloIoclo. O inloIoclo omana lambm,
quando osl om ropouso, a aIma, alravs do sor quo Ilo foi
dado poIo inloIoclo. A aIma s cria com movimonlo, o cria uma
corla imagom, o o sou aclo porocvoI porquo no oslvoI.
Iara criar, Iana o oIlar para o quo osl acima do si.
52
A aIma movo-so para cima, om diroco sua causa, para
baixo quando produz uma imagom, quo a sonsao o a nalu-
roza quo oxislo nos corpos simpIos, nas pIanlas o nos animais o
om lodas as subslncias. Do corlo modo, a aIma passa por lo-
das as subslncias anlos do clogar s pIanlas, o lom aIgo om
comum com oIas. Cria um indivduo ao dosojar aIgo inforior a
si, o lornando-so oIa prpria inforior. Ao fixar-so no inloIoclo
no so afasla, mas so no prosla alono dosco, al clogar
uIlima das coisas sonsvois. Lslas, ainda quo sojam nobros, so
inforioros s coisas inloIigvois.
A aIma infIuoncia as coisas sogundo uma ordom, quo
inforior ordom dos soros inloIigvois, quo no lom orro, mas
osl sompro corla.
A aIma das pIanlas como parlo doIas, o a parlo mais
ignoranlo da aIma. A aIma animaI quo produz sonsao osl
acima da aIma vogolaliva. A aIma lumana osl acima doslas
duas, porquo lom inloIoclo, aIm do movimonlo o sonsao.
A aIma das pIanlas onconlra-so na raz.
A aIma da pIanla o do animaI, so abandonam os sous cor-
pos, soguom para o mundo inloIigvoI, pois osso mundo o
IocaI da aIma, quo o inloIoclo. A aIma, o lambm o inloIoclo,
oslo om loda a parlo.
A aIma sonsvoI o inloIigvoI o ao subir pra onlro os
dois mundos so no cloga ao mundo suporior, o inlormo-
diria onlro o inloIoclo o o sonlido o a naluroza. Iodo faciI-
monlo ascondor, mas so oslivor no mundo sonsvoI -Ilo dif-
ciI a asconso.
H subslncias nalurais quo duram mais do quo oulras,
conformo o sou numoro do causas.
Tudo osl fixo no inloIoclo, o oslo na primoira causa, quo
o princpio o o fim do lodas as coisas.
!"#$%&'(")* ,*#-. /.012.0*, -%-*,
O inloIoclo possui muilas formas, adoquadas a lodas as
coisas. O lomom inloIocluaI foi criado junlamonlo com os sous
alribulos, ao conlrrio do lomom sonsvoI, ondo uns oxislom
primoiro do quo oulros. No mundo suporior, o lomom com-
pIolo o porfoilo, som mudar do oslado.
AquiIo quo osl sujoilo gorao o corrupo gorado
por um agonlo quo no cria o ofoilo com os sous alribulos si-
53
muIlanoamonlo. As roaIidados olornas no foram criadas por
moio do doIiborao ou ponsamonlo, pois o olorno no doIibo-
ra, por sor compIolo.
O mundo suporior boIo porquo noIo so onconlram lodas
as coisas. A primoira forma conlm loda a subslncia o loda a
sabodoria o domina a malria, abrangondo loda a malria. Na
primoira forma osl a proloco da subslncia, como no caso
do oIlo.
A forma quo osl no mundo suporior conlm lodas as
coisas quo oslo no mundo inforior.
O lomom inloIocluaI j lambm sonsvoI, ao procurar o
mundo da gorao.
No mundo suporior no oxislo nada sonsvoI om polncia,
quo dopois so lorna aqui om aclo.
!*#-. * ,.- 3"2%0* 40(.)45'6.) . * ,.- 3"2%0* ,.0,'6.)
O sor lumano no aponas a juno do aIma o corpo.
Iara so doscrovor aIgo maloriaI, prociso incIuir a malria, o
no aponas a paIavra quo foz ossa coisa. Mas so doscrovor aIgo
quo no maloriaI dovo incIuir aponas a forma. Iara doscro-
vormos o sor lumano vordadoiro lomos do doscrovor a sua
forma.
As paIavras agonlos so aclos da aIma do croscimonlo.
A vida da aIma animaI mais ovidonlo do quo a daquoIa.
A aIma lom paIavras agonlos, quo no lomom produzom a vida
o a racionaIidado. O sor lumano sonsvoI a imagom do sor
lumano primordiaI o vordadoiro, quo lom sonlidos mais forlos
do quo aquoIo.
Iara vormos o primoiro lomom vordadoiro lomos do sor
bons o nobros. LIo possui lodas as condios lumanas, mas do
forma suporior, o aquoIo quo IIalo dofiniu. LIo acrosconlou
quo a aIma nobro usa o corpo do forma socundria, por inlor-
mdio da aIma animaI. A aIma racionaI viva, quo no doixa o
mundo inloIigvoI, d uma vida mais nobro o dislinla aIma
animaI. A paIavra doslo sor lumano, ainda quo fraca o obscura,
lorna-so mais podorosa o manifosla alravs da iIuminao da
paIavra da aIma suporior. O sonlido, ou sonsao, quo so on-
conlra no mundo suporior, no so assomoIla ao quo so oncon-
lra noslo mundo inforior, mas aproondo os objoclos sonsvois
quo aIi so onconlram. O sonlido inforior oblido a parlir do
54
inforior, como o fogo aqui osl Iigado ao quo oxislo aIi o a son-
sao dosla aIma osl Iigada daquoIa. No sor lumano corpo-
raI, ou sonsvoI, osl lambm o sor lumano da aIma o o sor
lumano inloIigvoI. Lslo, quo o primoiro, omana a sua Iuz
sobro o sogundo, quo omana a sua Iuz sobro o lorcoiro, quo a
imagom do primoiro o do sogundo, o faz aIgumas das suas
acos.
So as coisas inforioros, o as facuIdados inforioros da pos-
soa, quo dorivam das inforioros. AquoIa viso v os univorsais
o objoclos suporioros, osla os parlicuIaros o os objoclos inforio-
ros, quo so imagons dos suporioros.
O criador criou o mundo suporior com as suas formas com-
pIolas o incorruplvois, som doIiborao, o dopois criou oslo
mundo sonsvoI como imagom daquoIo. Lsla criao dovia soguir-
-so quoIa nocossariamonlo, pois no podia lorminar naquoIa.
A unidado do criado conlm forosamonlo muIlipIicidado,
pois no absoIulamonlo una como o Ino. O primoiro inloIoc-
lo lom lodos os inloIoclos, o a primoira aIma lodas as aImas.
Todo o mundo suporior inloIoclo, o inloIoclo significa
osso mundo inloIigvoI.
A razo do sor lumano aIi no doIibora, ao conlrrio do
quo sucodo aqui.
A vida o o inloIoclo so mais podorosos o forlos om aI-
guns animais do quo noulros. H inloIoclos primrios, quo os-
lo junlo ao Ino, o l inloIoclos socundrios o lorcirios. AI-
guns inloIoclos aqui so divinos, oulros racionais, o oulros
irracionais, mas o sor vivo quo no possui inloIoclo aqui, pos-
sui-o aIi. Ior oxompIo, o cavaIo aIi inloIoclo, porquo o inloIi-
gvoI lambm inloIoclo. O inloIigido inloIigo.
Ao acluaIizar-so aIi, o inloIoclo parlicuIariza-so, lornando-
-so cavaIo, ou um oulro animaI. Dovido fraquoza progrossiva
do sou inloIoclo, aIguns animais dosonvoIvom aqui mombros o
rgos forlos.
Os animais fracos so raros. AIm disso, lodos os animais
junlos so porfoilos.
L prociso quo os ofoilos sojam composlos do oIomonlos do
divorsas formas, cada quaI com os sous prprios alribulos.
Tanlo o univorsaI como o parlicuIar lm uma boIoza pr-
pria. A imporfoio quo oxislo no mundo dovido divorsidado
das coisas um mrilo.
A paIavra quo osl nosla pIanla imagom da paIavra,
univorsaI, da pIanla suporior, quo lambm lom vida. A paIa-
55
vra quo osl aqui parlicuIar. Tudo o quo oxislo no parlicuIar
oxislo no univorsaI.
Lsla lorra lambm lom vida o uma paIavra acliva. Iossui
vrias formas, pois noIa gorminam os prados o croscom as
monlanlas. Tudo isso oxislo dovido paIavra possuidora do
aIma quo so onconlra na lorra, o quo a forma da lorra, como
a naluroza ago no inlorior da rvoro.
Todas as coisas do mundo suporior so Iuminosidado, o
vom as ossncias umas das oulras o oslo umas nas oulras. O lodo
osl no lodo o om cada uma doIas, o cada uma doIas osl no
lodo. AIi l movimonlo absoIulo, o lambm ropouso puro. AIi
lanlo o sujoilo como o prodicado so inloIoclo, o cada coisa osl
no sou prprio Iugar, ao conlrrio do quo sucodo noslo mundo.
Quom v aquoIo mundo no so cansa do o conlompIar. So
v uma das coisas, v-as lodas, o quanlo mais as v mais doso-
ja conlompI-Ias, pois no doixam do sor boIas.
A sabodoria o a primoira subslncia so criadas a parlir
da subslncia primoira. Na primoira subslncia sabodoria o sor
so o mosmo.
As roaIidados lorroslros o as coIoslos so cpias das quo
oxislom no mundo suporior. S as possoas aforlunadas conso-
guom conlompIar osso mundo, aquoIas om quo o inloIoclo do-
minou os sonlidos. A sabodoria primoira criou lodas as coisas,
as roaIidados inloIigvois do imodialo, o as sonsvois alravs das
inloIigvois. L a causa das causas o a sabodoria das sabodorias.
Ioi IIalo quo so labiluou conlompIao inloIocluaI om voz
do conlocimonlo alravs da Igica o do siIogismos, quo uma
forma do conlocimonlo inforior. Os primoiros princpios so
conlocidos som prossupor promissas.
!*#-. * 2"07* 40(.)45'6.)
Todas as arlos provm do aIguma sabodoria, primordiaI
ou naluraI, quo crosco do uno para o muIlipIo.
As formas aIi so do iguaI dignidado o so paradigmas.
Os sbios do Lgiplo j conlociam ossas formas corrocla-
monlo, o oxprimiam-nas som usar a Iinguagom, mas por sinais
o assim oram os sous Iivros.
A primoira causa criou aponas alravs da sua ossncia.
O mundo no foi gorado por acaso mas alravs da provi-
dncia, o som doIiborao. Ioi oIo quo criou a doIiborao. Iri-
56
moiro, criou uma forma, o dopois lodas as coisas a parlir dossa
forma, quo o mundo suporior, o as roslanlos coisas alravs
dossa forma.
A malria foi criada primoiro com uma forma univorsaI o
dopois rovosliu muilas formas, por isso no a vomos nom son-
limos.
5
%$'FG+
A odio rabo quo sorviu do baso para osla lraduo
porluguosa do A 1cclcgic !c Arisiciclcs a do 'Abdurra&m#n
Badav", quo inlogra a obra inliluIada Plciinus cpu! crc|cs (1|cc-
lcgic Arisiciclis ci jrcgncnic ucc supcrsuni. CoIIogil, odidil ol
proIogomonis inslruxil 'Abdurra&m#n Badav", Cairo, 1955),
odio inliluIada ainda, om rabo, Ajl&%!nu in! cl-crc|. Na lra-
duo porluguosa, os numoros quo so onconlram onlro coIclo-
los indicam o numoro do pgina da odio do Badav".
AIgumas aIloraos roIalivamonlo odio rabo foram
foilas, com baso no originaI grogo do IIolino odilado por IauI
Honry o Hans-RudoIf Sclvyzor, om Plciini Opcrc, 1cnus ||.
|nncc!cs |V-V, Plciinicnc Arc|icc ad codicum fidom angIico
vorlil G. Iovis, Iaris o BruxoIas, 1959.
*#!),&#'FG+
A lransIilorao do lormos rabos conformo s normas
j soguidas na obra do Avorris, o Discursc !ccisitc sc|rc c |cr-
ncnic cnirc c rcligi4c c c jilcscjic (lraduo do rabo, inlroduo
o nolas do Calarina BoIo, Iisboa, Impronsa NacionaI-Casa da
Mooda, 2006).
! *%+H+"'! $% !#',*I*%H%,
61
Vorlida para rabo por 'Abd aI-Mas"& ibn 'AbdaIIal ibn
N#'ima do Lmossa o corrigida para A&mad ibn aI-Mu'la'im
bi-I-IIal por Ab( Y(suf Ya'q(b ibn Is&#q aI-Kind".
Lm nomo do Dous, o CIomonlo, o Misoricordioso
Iouvor a Dous, Sonlor do Inivorso, o a bno sobro
Maom o a sua famIia
=-J9>/>
Do Iivro do fiIsofo ArislloIos, inliluIado om grogo 1cclc-
gic, a sabor, o discurso sobro a divindado, o comonlrio do Ior-
frio Srio, vorlida para o rabo por 'Abd aI-Mas"& ibn 'AbdaIIal
ibn N#'ima aI-Him'" o corrigida, para A&mad ibn aI-Mu'la'im
bi-I-IIal por Ab( Y(suf Ya'q(b ibn Is&#q aI-Kind", Dous lonla
misoricrdia doIo.
Cabo a lodo aquoIo quo so osfora por conlocor o fim a
quo aspira dovido nocossidado dosso fim o modida da
uliIidado quo Ilo advm so soguir o dosojo do oblor osso fim
porcorror os caminlos quo Iovam fonlo da corloza, quo oIimi-
na a duvida das aImas, alingindo alravs doIa o sou objoclivo,
o quo
!
impIica obodincia no comporlamonlo, afaslando-so
daquiIo quo o impodo do gozar o progrosso na prlica das cin-
cias auguslas
1
, dirigidas a um objoclivo digno para o quaI as
aImas racionais naluraImonlo londom.
4
1
Omilindo |i-|i do acordo com aIguns manuscrilos, cf. Badav",
p. 4, n. 3.
62
Disso o fiIsofo: o incio do dosojo o fim da oblono, o
o incio da oblono o fim do dosojo. A mola quo alingimos
no princpio da discipIina conlida nosla obra o uIlimo objoc-
livo o fim da nossa busca, formando a suma daquiIo quo so
onconlra nas nossas obras. L uma voz quo o objoclivo do cada
invosligao o procura a oblono da vordado, o o propsilo
do cada aclo a oxocuo da larofa o oxamo cuidadoso o a
inspoco produzom o conlocimonlo a parlir do quaI lodos os
agonlos criados agom om virludo do um dosojo naluraI olor-
no o quo osso dosojo o busca uma sogunda causa, so no
so oslaboIoco o significado do fim quo roquorido na fiIosofia,
a invosligao, a posquisa, o o conlocimonlo so om vo, bom
como o osforo o a aco.
Vislo quo so oslaboIocou, com o consonso onlro os mais dis-
linlos fiIsofos, quo as causas primordiais palonlos do mundo
so qualro, a sabor: a malria, a forma, a causa agonlo, o a por-
foio, nocossrio oxamin-Ias, bom como os acidonlos quo
docorrom doIas o onlro oIas. L nocossrio osludar os sous princ-
pios o causas, o as paIavras do aco noIas, bom como quaI dos-
sas causas mais moroco prioridado o primazia, ainda quo oxisla
onlro oIas aIguma iguaIdado, o no mbilo do aIgum aspoclo
!
do
iguaIdado. Torminmos naquiIo quo procodo do oxpIicar
ossa iguaIdado o do oscIarocor as suas causas no nosso Iivro
Mcicjisicc, o organizmos ossas causas do acordo com uma or-
dom divina o racionaI na soquncia da oxpIicao da aIma, da
naluroza o da sua aco. Afirmmos lambm o significado do
fim, invosligado alravs do rogras convinconlos o nocossrias, o
oscIarocomos quo as coisas quo lm moios procisam do fins, o
quo o dosidoralo roIalivo ao fim, o quo o fim significa quo
aIgo ocorro por sua causa, o quo o fim no om virludo do oulra
coisa. Iois a afirmao da oxislncia do conlocimonlo indica a
oxislncia do fim, porquo o conlocimonlo o dolor-so no fim,
pois no Icilo doIimilar o quo infinilo alravs daquiIo quo
lom um fim o um Iimilo. A posquisa dos princpios das cincias
procodonlos uliI para quom quor alingir o conlocimonlo do
objoclivo, o a oxporincia o doslroza no oxorccio das cincias so
nocossrias para quom avanar para as cincias nalurais, porquo
so roquoridas para a oblono do dosidoralo o do roquorido.
Ima voz quo lorminmos as inlroduos labiluais quo so
os princpios quo Iovam oxpIicao daquiIo quo quoromos
oxpr nosla nossa obra, doixomos a vorborroira nosla discipIi-
na, pois j o oscIarocomos no Iivro da Mcicjisicc. Iimilomo-nos
5
63
quiIo quo invosligmos nossa obra o moncionomos agora o
nosso objoclivo, laI como o dosojamos oxpIicar nosla nossa obra,
quo a cincia univorsaI. L assunlo
!
para abrangor lodo o
conloudo da nossa fiIosofia, para o quaI canaIizmos ludo o
quo as nossas malrias conlm, para quo a mono dos objoc-
livos conduza o invosligador a dosoj-Ia o osloja dolorminado a
comproond-Ia na soquncia da oxposio procodonlo. Moncio-
nomos primoiro om goraI o objoclivo a quo nos propusmos
noslo nosso Iivro, o comocomos por osboar primoiro como
quoromos oxpIicar o objoclivo do manoira rosumida, sucinla o
doIimilada, rounindo lodo o conloudo da nossa obra. Lm so-
guida, vamos roforir as quoslos principais quo quoromos ox-
pIicar, rosumir o sumarizar, dopois, comoaromos a oIucidar o
discurso do cada quoslo uma por uma, do forma consislonlo o
profunda so Dous, oxcoIso, quisor.
O nosso propsilo noslo Iivro discorror primoiro sobro a
divindado, o oxpIic-Ia na modida om quo a causa primoira,
o om quo a olornidado o o lompo Ilo oslo sujoilas, o quo a
causa das causas o as gora alravs do um lipo do causaIidado.
IguaImonlo, o podor Iuminoso d-so a parlir doIa para o inlo-
Ioclo, o doIa alravs do inloIoclo para a aIma univorsaI coIoslo,
o do inloIoclo alravs da aIma para a naluroza, o da aIma alra-
vs da naluroza para as coisas quo nascom o morrom, o osso
aclo advm do inloIoclo, som movimonlo. O movimonlo do
lodas as coisas d-so a parlir doIo o por sua causa, o as coisas
movom-so om sua diroco, por dosojo o alraco.
Subsoquonlomonlo, disculiromos o mundo inloIigvoI o
doscrovoromos a sua boIoza, nobroza, porfoio, o moncionaro-
mos as formas divinas o maraviIlosas, oxcoIonlos o formosas
quo oxislom nosso mundo, o como doIo advm a formosura o a
porfoio do lodas as coisas, o quo lodas
!
as coisas sonsvois
so assomoIlam a oIo. A monos quo, dovido muIlipIicidado das
suas camadas, no consiga oxpIicilar a vordado a parlir da sua
doscrio. Dopois, roforiromos a aIma univorsaI coIoslo, o dos-
crovoromos lambm como omana a polncia do inloIoclo sobro
a aIma, o do quo forma o imila.
Moncionaromos o ospIondor o boIoza das oslroIas o o os-
pIondor dossas formas, quo so onconlram nas oslroIas. Dopois
moncionaromos a naluroza quo so movo sob a osfora da Iua, o
do quo modo a polncia coIoslo so Ilo aprosonla, o a rocopo
dossa fora coIoslo, do quo modo so Ilo assimiIa o doixa a sua
infIuncia sobro as coisas sonsvois, maloriais, porocvois.
6
7
64
Dopois moncionaromos o oslado das aImas racionais na
quoda do sou mundo originaI para o mundo das coisas corpo-
rais, o a sua asconso, invosligando a rospocliva causa
2
, rofori-
romos a aIma iIuslro o divina quo soguo as virludos inloIocluais
o no so imiscui nos dosojos corporais. Moncionaromos lambm
o oslado das aImas animais o das aImas vogolais o da aIma da
lorra o do fogo, onlro oulras coisas. Roforiromos agora as quos-
los principais.
!
Lm nomo do Dous, o CIomonlo, o Misoricordioso 8
2
Iondo ij#! om voz do iiii'#!, nola 11, p. 7 (Badav").
65
Mono das quoslos principais quo o IiIsofo promolou
oIucidar no Iitrc !c 1cclcgic, a sabor o discurso sobro a divin-
dado, com o comonlrio do Iorfrio, o srio, o a lraduo do
'Abd aI-Mas"& aI-N#'ima do Lmossa.
1) Quando so onconlra no mundo inloIocluaI, o quo pon-
sa a aIma`
2) Quo cada inloIigvoI oxislo fora do lompo, porquo cada
inloIigvoI o inloIoclo quo oxislo no domnio da olornidado no
oxislo no lompo, o por isso o inloIoclo no procisa do discorror.
3) Quo as coisas inloIigvois quo oxislom no mundo supo-
rior no oslo sob o lompo o no foram produzidas uma aps
a oulra, nom so divisvois, Iogo, no procisam do discorror.
4) Sobro a aIma, o do quo modo v as coisas no inloIoclo.
5) Quo o uno quo vom a sor alravs da polncia muIlipIo
noulra coisa, porquo no consoguo rocobor ludo do uma s voz.
6) Sobro o inloIoclo, o so ponsa a sua ossncia onquanlo
so onconlra no mundo suporior.
!
7) Sobro o conlocimonlo, o do quo modo o inloIoclo so
conloco a si mosmo: porvonlura s so conloco a si mosmo som
conlocor oulras coisas` Ou aponas so conloco a si mosmo o
lodas as coisas ao mosmo lompo, porquo so so conloco a si
mosmo conloco lodas as coisas`
8) Sobro a aIma, como so inloIigo a si prpria, o como
inloIigo as oulras coisas.
9) Sobro a aIma, o, so so onconlra no mundo inloIocluaI
suporior, so caracloriza (aponas) poIo inloIoclo.
10) Sobro a momria, como lom incio, o como conduz as
coisas para o IocaI ondo so onconlra.
11) Sobro a momria, o conlocimonlo o a imaginao.
12) Sobro lodas as coisas quo oxislom na imaginao, oxis-
lindo noIa do forma socundria, no do forma primoira.
9
66
13) Sobro a aIma, o so oxislo no mundo inloIocluaI aponas
v o bom puro alravs do inloIoclo.
14) Quo subslncia oxcoIonlo, iIuslro, no compolo rocor-
dar.
15) Sobro a momria, como , o como so d.
16) Sobro o inloIoclo, o do quo modo o conlocimonlo osl
sob a ignorncia, o a ignorncia a gIria do inloIoclo aIi.
17) Sobro a aIma, o quo a sua momria do lodas as coisas
no mundo suporior osl om polncia.
18) Sobro as coisas alravs das quais vomos as coisas in-
loIigvois so nos onconlramos aIi, sondo isso quo oxaminamos
so nos onconlramos nosso mundo.
19) Sobro a momria, quo comoa no cu.
20) Sobro as virludos da aIma, quo rocorda no cu.
21) Sobro as oslroIas, o so rocordam aIguma coisa.
!
22) Sobro a aIma divina o iIuslro.
23) Sobro o faclo do as oslroIas no possuirom discurso
nom ponsamonlo, porquo no aspiram a nada.
24) Sobro as oslroIas, quo no rocordam as coisas sonsvois
o inloIigvois, o quo lm aponas conlocimonlos prosonlos.
25) Sobro o faclo do quo ludo o quo possui viso possui
lambm momria.
26) Sobro }upilor o quo no ponsa.
27) Sobro os dois corpos Iuminosos, quo so do dois lipos:
um sondo imagom do criador, lodo-podoroso o Iouvado, o o
oulro imagom da aIma univorsaI.
28) Sobro o criador, lodo-podoroso o Iouvado, quo no
procisa do rocordar, porquo a momria diforonlo doIo.
29) Sobro a aIma do lodo o mundo, quo no rocorda o no
pondora.
30) Sobro a aIma quo pondora.
31) Sobro a naluroza inloIigvoI, quo no rocorda, o quo a
momria cabo naluroza naluraI.
32) Sobro o ponsamonlo, o quo .
33) Sobro o faclo do oslo mundo no conlor as coisas ac-
luais o as vindouras.
34) Sobro a providncia, o quo o univorsaI no o govor-
nado.
35) Sobro o faclo do a momria o a rofIoxo o aquiIo quo
so Ilos assomoIla sorom acidonlos.
36) Sobro a soparao quo oxislo onlro a naluroza o o go-
vorno do univorso.
10
6
37) Sobro o faclo do a naluroza sor uma figura do govor-
no do univorso o um lorizonlo para a aIma inforior.
!
38) Sobro a imaginao o o faclo do so onconlrar onlro a
naluroza o o inloIoclo.
39) Sobro a imaginao o o faclo do sor uma virludo aci-
donlaI, quo pormilo ao objoclo imaginado oslar Iigado ao vosl-
gio quo noIa doixa.
40) Sobro o inloIoclo, quo um aclo o um procosso ossonciais.
40a) Sobro o inloIoclo, quo possui aIgo para a aIma, por-
quo o inloIoclo aquiIo quo fornoco aIma a sua polncia, o
quo o objoclo quo a aIma imagina o so lorna om malria a
naluroza.
41) Sobro a naluroza, quo ago o pacionlo, o quo a mal-
ria pacionlo o no ago, o quo a aIma ago o no pacionlo, o
inloIoclo no ago sobro os corpos.
42) Sobro o conlocimonlo dos oIomonlos, o os corpos, o
do quo modo a naluroza os govorna.
43) Sobro o onlondimonlo, quo o aclo do inloIoclo, o a
domonslrao quo o aclo da aIma.
44) Sobro a aIma do univorso, quo, so no ponsa, no osl
no domnio da lomporaIidado.
45) Sobro o faclo do as nossas aImas oslarom no domnio
do lompo o a aIma no lor oslado no domnio do lompo, mas
so lornou agonlo do lompo.
46) Sobro aquiIo quo gora o lompo, o o quo .
47) Sobro a aIma univorsaI, quo no so dolm sob o lom-
po, o quo doixa no lompo os sous voslgios.
48) Sobro a aIma, quo so fizosso uma coisa aps a oulra
soria inovilvoI quo oslivosso sujoila ao lompo, o no osl, mas
as coisas composlas oslo sujoilas ao lompo.
!
49) Quo as paIavras agonlos produzom as coisas conjun-
lamonlo, o as paIavras pacionlos no so afocladas lodas ao
mosmo lompo, mas uma aps a oulra.
50) Sobro as paIavras do afoco, quo no sofrom, o quaI
a primoira coisa.
51) Quo a oxpIicao da primoira coisa o aclo, quo apo-
nas ago.
52) Sobro a aIma, quo um aclo quo ponsa, o quo uma
coisa produz aIgo aps oulra coisa aponas so so onconlra onlro
as coisas sonsvois.
53) Sobro o faclo do a malria no sor a forma, o quo o
composlo do ambas no simpIos forma aponas.
11
12
68
54) Sobro a aIma, quo um crcuIo som dislncias do con-
lro para a circunforncia.
55) Sobro o faclo do so o bom puro primoiro for um con-
lro o o inloIoclo um crcuIo quo no so movo a aIma
um crcuIo quo so movo.
56) Sobro a aIma, quo so movo dosojando aIgo, o quo gora
as coisas.
57) Quo o movimonlo do univorso um movimonlo cir-
cuIar.
58) Quo o ponsamonlo o o quo Ilo diz rospoilo oxislo om
ns no lompo, londo vrios capluIos.
59) Sobro a polncia apoliliva o como oxcila a ira.
60) Como uma possoa podo sor forada dizor muilas faI-
sidados dovido s nocossidados do corpo o dovido sua igno-
rncia do bom.
61) Quo o govorno ago aponas do modo goraI, o quo o
govorno absoIulo gora aponas o quo mais oxcoIonlo.
!
62) Sobro a possoa Iiborlina o dopravada, o como so roco-
nloco, o quaI a possoa virluosa, o a inlormdia, quo no
boa nom dopravada.
63) Sobro o corpo, so lom vida por si mosmo, ou so a vida
quo oxislo noIo aponas Ilo advm da naluroza.
64) Sobro o corpo animado, do quo modo sonlo dor o so-
fro, o como ns o sabomos som sofrimonlo da nossa parlo.
65) Sobro as nossas parlos consliluinlos, quais so, o quais
aquoIas quo oslo om ns o no so nossas.
66) Sobro o faclo do a dor so dar aponas no sor vivo com-
poslo, dovido Iigao, o quo a coisa quo no osl roIacionada
com oulra aulo-suficionlo.
67) Sobro o conlocimonlo das doros, do quo modo so gora-
das, o quo aponas ocorrom dovido unio onlro o corpo o a aIma.
68) Sobro a dor o o prazor, o quo cada um , o quaI a
subslncia do ambos.
69) Sobro a dor o como o sor vivo a sonlo, o como a aIma
no so dolm na dor.
70) Sobro o sofrimonlo, o quo , pois o sofrimonlo no por-
manoco na aIma, o so maI oslivosso na aIma, como sofroramos`
71) Sobro os sonlidos, quo no rocobom as afocos quo
produzom improssos.
72) Sobro os dosojos corporais, quo aponas so do dovido
unio onlro a aIma o o corpo, o quo no porloncom s aIma
ou s ao corpo.
13
69
73) Sobro a naluroza, quo gorou no corpo aIgo ondo so
produzom as afocos o as doros.
74) Sobro os dosojos, o so oxislo om ns um dosojo corpo-
raI o um dosojo naluraI.
75) Sobro a naluroza, quo diforonlo do corpo.
76) Sobro o dosojo, quo lom incio no corpo composlo do
um corlo modo.
!
77) Sobro o corpo o como o corpo procodido poIo do-
sojo.
78) Sobro a paixo, quo do domnio do corpo o do ani-
maI, o o dosojo do domnio da naluroza, o a aquisio do
domnio da aIma.
79) Sobro a aIma, o como o dosojo inslinlivo oxislo na na-
luroza.
80) Sobro o dosojo quo oxislo nas pIanlas, o so lm o doso-
jo quo oxislo nos animais.
81) Sobro so oxislo dosojo na lorra. L so oxislo, om quo
consislo`
82) Sobro a lorra, so possui aIma, pois so possusso aIma
loria do sor lambm animaI.
83) Sobro os sonlidos, o so possvoI o sor vivo sonlir som
quaIquor rgo, o so os sonlidos sorvom para aIgum fim.
84) Sobro os agonlos, quo no so assomoIlam aos pacion-
los, o como as nalurozas dos agonlos no so lransformam nas
nalurozas dos pacionlos.
85) Sobro as coisas quo so onconlram sob a visla, o como
as v a aIma.
86) Sobro a sonsao, quo so produz aponas alravs da Ii-
gao onlro a aIma o o ar, londo do lavor oulra coisa quo roco-
ba a improsso, como so produz a sonsao.
87) Sobro as sonsaos corporais, quo so produzom alra-
vs dos mombros corporais.
88) Sobro o discornimonlo o o quo oxislo onlro os objoclos
discornidos o aquoIos quo oslo sujoilos ao discornimonlo, o
aquiIo quo os Iiga.
89) Sobro a sonsao, quo como uma sorva da aIma, o
quo so produz aponas por inlormdio do corpo.
!
90) Sobro o cu, o so o cu o as oslroIas possuom sonsao
ou no.
91) Sobro o univorso, quo no lom sonsao, mas aponas
sonlimos as suas parlos.
92) Sobro IIalo, o o quo roforo no sou Iivro para Timou.
14
15
0
93) Sobro o faclo do no baslarom a uma possoa os sonli-
dos no conlocimonlo das coisas sonsvois, a monos quo a aIma
so salisfaa com isso.
94) Sobro o oncanlamonlo o a magia, como so produz, o
como a Iua sonlo o o univorso no sonlo om quaIquor das suas
parlos.
95) Sobro a lorra, so sonlo, como o soI o a Iua, o o quo
sonlo.
96) Sobro as pIanlas, quo porloncom ao domnio do ar.
97) Sobro a facuIdado roprodulora, quo so onconlra na lor-
ra, o quo d s pIanlas causa para croscor, o quo a(s) pIanla(s)
aponas so assomoIlam ao corpo om virludo da facuIdado
roprodulora.
98) Sobro o corpo da lorra, o aquiIo quo Ilo d aIma, o
como a lorra, so conlnua onlro si, no como so oslivosso
soparada.
99) Sobro a lorra, quo possui uma polncia vogolaliva, o
uma polncia sonsiliva o inloIoclo, a quo os Anligos clamaram
Domlor
1
.
100) Sobro a ira o so a polncia irascvoI so ospaIla poIo
roslo do corpo, ou so conslilui aponas uma das suas parlos.
101) Sobro so o dosojo oxislo no fgado, o como so oncon-
lra I.
102) Sobro a ira, o so rosido no corpo.
103) Sobro a rvoro, porquo no oblovo a polncia irasc-
voI, pois no Ilo faIla a polncia nulriliva.
!
104) Sobro as pIanlas, o como loda a pIanla possui um
corlo dosojo.
105) Sobro a ira, quo no rosido no corao.
106) Sobro a aIma animaI o por quo so gorou, so a por-
foio do corpo, o so no doixa quaIquor voslgio quando a
aIma racionaI doixa o corpo.
107) Sobro a aIma animaI, o so doixa o corpo do mosmo
modo quo a aIma racionaI.
108) Sobro a Iuz do soI, o do quo modo so afasla com o
pr-do-soI.
16
1
Como Badav" obsorva, p. 15, n. 3, Domlor ora a dousa da forliIi-
dado o da roproduo.
1
109) Sobro a aIma inforior, o so avana para a aIma supo-
rior, ou so so corrompo.
110) Sobro as coros o as formas corporais, como so suco-
dom o como so corrompom, o so no ar ou no.
111) Sobro a aIma o so as coisas socundrias a soguom
a aIma animaI ou no.
112) Sobro as oslroIas, o so no possuom momria nom
sonlidos.
113) Sobro as coisas quo so produzom alravs do oncanla-
monlo, do fascnio o da magia.
114) Sobro as coisas quo vm a consliluir a viso a parlir
da magia.
115) Sobro os agonlos o os pacionlos nalurais, arlificiais,
quo so goram.
116) Sobro o mundo, quo ago sobro as suas parlos o afoc-
lado por oIas, o quo as parlos do mundo agom umas sobro as
oulras, o so afocladas umas poIas oulras alravs das polnci-
as nalurais quo oxislom no mundo.
117) Sobro o movimonlo do univorso, quo ago sobro o
lodo o sobro as suas parlos.
118) Sobro as parlos o quais as coisas goradas a parlir da
aco do umas sobro as oulras.
119) Sobro as arlos o as suas produos, o aquiIo quo so
aImoja nas arlos.
!
120) Sobro o movimonlo do lodo, o aquiIo quo ago sobro
si mosmo o as suas parlos.
121) Sobro o soI o a Iua o como afoclam os soros lorros-
lros, o o quo fazom som sor alravs do caIor o do frio.
122) Sobro as oslroIas, no sondo nocossrio alribuir sua
vonlado aquiIo quo so d a parlir doIas para as coisas parli-
cuIaros.
123) Sobro as oslroIas o quo so no conlssomos as causas
corporais, nom as causas monlais, nom as causas voIunlrias,
onlro os ofoilos quo produzom a parlir do si sobro as coisas, do
quo modo produziriam ofoilos`
124) Sobro o univorso, o como um sor vivo quo onvoIvo
lodos os animais.
125) Sobro os corpos parlicuIaros, quo so parlos do uni-
vorso o quo adquirom aIgo da aIma do univorso.
126) Sobro os corpos possuidoros do uma aIma quo no a
aIma do univorso, o quo rocobom os ofoilos inlorior o oxlorior-
monlo.
17
2
127) Sobro o univorso, quo sonlo dor parciaI: prxima o
Iongnqua.
128) Sobro as parlos, como sonlom a dor umas das oulras.
129) Sobro o agonlo, quo parocido com o pacionlo, o quo
o agonlo no sonlo a dor do pacionlo onquanlo so Ilo assomo-
Ila, como o agonlo quo no so Ilo assomoIla sonlo dor, o sobro
o aprazvoI o o vordadoiro.
130) Sobro o sor vivo, o do quo modo Ilo inlroduzom os
sous agonlos as formas umas aps as oulras, o o sor vivo por-
manoco uno.
131) Sobro o univorso, o como noIo l uma malria quo
so assomoIla ira.
132) Sobro as parlos, o como so bonoficiam umas s ou-
lras.
133) Sobro os animais, o como so aIimonlam uns dos ou-
lros.
134) Sobro o lodo o as suas parlos, o por quo molivo as
parlos so opom umas s oulras,
!
o o lodo cooso som opo-
sio, o porquo so dou oposio (inlorna) onlro as parlos.
135) Sobro as parlos, o como so larmonizam com o uni-
vorso aposar do sorom oposlas, do modo somoIlanlo arlo da
dana.
136) Sobro os soros coIosliais, quo so agonlos o smboIos.
137) Sobro o mundo, quo so assomoIla s oslroIas o afoc-
lado por oIas, Iogo aIgo quo no oxislo por si mosmo.
138) Sobro as coisas quo rocobomos a parlir do univorso.
139) Sobro as coisas quo no rocobomos a parlir do si
mosmas.
140) Sobro as formas das oslroIas, quo lm polncias for-
madoras dossas formas.
18
3
Irossoguindo londo-so domonslrado o confirmado quo
a aIma no um corpo o quo no morro nom so docompo, o
no dosaparoco, mas pormanoco sompro quoromos invosli-
gar lambm como doixa o mundo inloIigvoI o dosco para oslo
mundo sonsvoI o corporaI, o para oslo corpo rudo, sujoilo
gorao o corrupo. Afirmamos quo loda a subslncia mo-
ramonlo inloIigvoI quo lom vida inloIocluaI no afoclada, o
ossa subslncia rosido no mundo inloIigvoI o osl sompro fixa
noIo, no o abandonando, o no so dirigo para oulro IocaI por-
quo
!
no lom Iugar sou para ondo so dirija quo no soja o sou,
o no dosoja oulro Iugar quo no o sou. Toda a subslncia in-
loIocluaI quo lom um corlo dosojo poslorior subslncia quo
aponas inloIoclo o no possui dosojo. So o inloIoclo adquiro
aIgum dosojo, procodo com osso dosojo para um corlo Iugar o
no pormanoco no sou primoiro poslo, porquo dosoja muilo agir
o adornar as coisas quo viu no inloIoclo. TaI como a muIlor
quo sonlo no vonlro doros do parlo do mosmo modo o inlo-
Ioclo concobo o dosidoralo, passando ao aclo do acordo com a
forma quo possui, o dosoja-o vioIonlamonlo, dando Iuz o ac-
luaIizando a forma, dovido ao sou dosojo poIo mundo sonsvoI.
A aIma forma-so a parlir do inloIoclo, so oslo rocobo o
dosojo do doscor. A aIma onlo aponas inloIoclo quo imagina
do acordo com a forma do dosojo, so bom quo a aIma possa
dosojar do forma univorsaI ou do forma parlicuIar. So dosoja
do manoira univorsaI, acluaIiza as formas univorsais o organi-
za-as do forma inloIigvoI o univorsaI, som doixar o sou mundo
univorsaI. So dosoja as coisas parlicuIaros, quo so formas das
suas formas univorsais, adorna-as, aumonlando-Ilos a puroza
o a boIoza, o, corrigindo quaIquor orro, goro-as do forma mais
oIovada o suporior do quo a sua causa prxima, quo so os
corpos coIoslos. L so a aIma onlra nas coisas parlicuIaros, no
fica roslrila a oIas, ou soja, no fica num corpo como quo Iimi-
IRIMLIRO CAIITIIO
SOBRL A AIMA
19
4
lada a oIo, mas pormanoco donlro o fora doIo. Ior vozos a aIma
osl num corpo, o por vozos fora doIo. Iois quando dosoja avan-
ar o moslrar os sous aclos, movo-so a parlir do mundo, do-
pois para o sogundo mundo, dopois para o lorcoiro mundo.
Mas, mosmo quo so mova a parlir do sou prprio mundo
!
para o lorcoiro mundo, o inloIoclo no so sopara doIa, o faz
aquiIo quo faz alravs doIo. Mosmo quo a aIma faa a sua ac-
o alravs do inloIoclo, o inloIoclo no doixa o sou Iugar inlo-
IigvoI, suporior o nobro o oIo quo produz os aclos nobros,
dislinlos o admirvois alravs da aIma, oIo quo produz os
bons noslo mundo sonsvoI, oIo quo adorna as coisas na mo-
dida om quo faz sompro aIgumas olornas, oulras porocvois,
ainda quo isso s so d por inlormdio da aIma. Lsla s do-
somponla as suas acos alravs do inloIoclo, porquo oslo um
sor olorno o o sou aclo olorno. Quanlo aIma dos oulros
animais, aquiIo quo sai doIa do forma orrada procodo para os
corpos dos animais prodadoros, mas no morro nom forosa-
monlo dosvanoco. L so so onconlrar noslo mundo um oulro lipo
do aIma, dossa naluroza sonsvoI. L prociso quo aquiIo quo
gorado lonla uma naluroza sonsvoI para sor lambm vivo, o
quo soja causa do vida daquiIo para o quaI procodo. Assim, as
aImas das pIanlas so lodas vivas, pois lodas as aImas vivas
omanam do um princpio unico, ainda quo cada uma lonla
uma vida quo Ilo prpria o adoquada, o lodas so subsln-
cias som sorom corpos, nom sorom divisvois, quanlo aIma lu-
mana, consliluda por lrs parlos: vogolaliva, animaI o racio-
naI, o sopara-so do corpo quando oslo so docompo o so
dosinlogra. Iorm, a aIma pura o Impida, quo no so mancla
o no so macuIa com as impurozas do corpo, so doixa o mun-
do dos sonlidos rapidamonlo rogrossa para ossas subslncias o
no so dolm no mundo dos sonlidos. Quanlo quoIa quo so
Iiga ao corpo o so submolo a oIo, o so lorna como quo corporaI,
imorgindo-so nos prazoros o dosojos do corpo, so doixa o corpo
no alingo o sou mundo, a no sor com muila fadiga, al sor
romovida
!
doIa loda a impuroza o loda a mcuIa quo Ilo os-
livor associada a parlir do corpo. Dopois, quando rogrossa ao
sou mundo, do quaI saiu, som porocor ou dosvanovor, como
aIguns ponsam, porquo osl Iigada ao sou corpo, ainda quo
osloja Iongo o afaslada doIo. No possvoI quo dosaparoa
quaIquor sor, porquo cada quaI vordadoiro sor, no so obIilora
o no dosvanoco como afirmmos ropolidamonlo. Quanlo ao
quo so dovo dizor aos quo no acoilam nada a no sor alravs
20
21
5
da domonslrao o prova, j o moncionmos oxauslivamonlo do
forma concisa, vordadoira o corrocla. Quanlo s coisas quo
prociso roforir quoIos quo no acrodilam a no sor alravs do
imodialismo dos sonlidos, osludmo-Ias o coIocmo-Ias como
princpio do nosso argumonlo sobro aquiIo roIalivamonlo ao
quaI concordaram os Anligos o os Modornos. Iois os primoi-
ros concordaram quo so a aIma so lorna impura o so submolo
ao corpo nos sous dosojos, rocai sobro oIa a ira do Dous. Do-
pois, ossa possoa dosoja rofroar-so roIalivamonlo a dosojos cor-
porais o dolosla os dosojos do corpo. Comoa a submolor-so a
Dous o podo-Ilo o pordo do sou pocado o quo so compraza
consigo. Tanlo as possoas mais virluosas como as mais dospro-
zvois concordaram nisso, o concordaram lambm quo Dous
dovo lor misoricrdia para com os sous dofundos o anlopassa-
dos, o quo dovo pordoar-Ilos. So no livossom a corloza do quo
a aIma pordura, o quo no morro, no soria osso o sou lbilo,
nom como norma naluraI, nocossria o imporiosa. Afirmaram
quo muilas aImas quo so onconlravam nossos corpos o saram
doIos, procodondo para o sou mundo, no doixam do ajudar
quom Ilos podo assislncia. A prova disso so os lompIos quo
foram origidos o oslonlam os sous nomos. So so Ilos aproxima
aIgum nocossilado, ajudam-no o no o doixam rogrossar om
vo. Tudo islo indica quo a aIma quo passa doslo mundo para
o oulro no morro o no dosvanoco, porquo vivo do forma
pormanonlo, no so corrompondo nom porocondo.
!
! 6:5 40>-.52 K:0 60 5660109L5 5 :15 590/>-.5
6>M-0 5 5915
Amiudo fiquoi sozinlo com a minla aIma o dospi o mou
corpo o lornoi-mo como quo numa subslncia dosprovida do
corpo, pormanocondo donlro da minla ossncia, o fora do lo-
das as oulras coisas. Assim sou simuIlanoamonlo conlocimon-
lo, sujoilo conlocodor o o objoclo conlocido, o vojo na minla
ossncia nobroza, ospIondor o briIlo, poIo quo mo admiro o
ospanlo, o soi quo sou uma das parlos do mundo nobro, oxco-
Ionlo o divino, possuidor do vida acliva.
Tondo-mo corlificado disso, avano por mim mosmo doslo
mundo para o mundo divino, sondo coIocado noIo o ficando
Iigado a oIo, do forma a oslar acima do lodo o mundo inloIig-
voI, como quo dolido nosso IocaI iIuslro o divino, pois vojo aIi
22
6
Iuz o gIria quo paIavras no podom doscrovor o os ouvidos
no ouvom. So ossa Iuz o ospIondor mo submorgom, o no con-
sigo suporl-Ios, doso do inloIoclo para o ponsamonlo o para
a doIiborao. So procodo para o mundo do ponsamonlo o da
doIiborao, osso ponsamonlo oncobro-mo ossa Iuz o ospIondor
o fico ospanlado como dosci dosso Iugar oIovado divino o fui
para o domnio da idoia, dopois do a minla aIma lor consogui-
do doixar o sou corpo o voIlar para si mosma o ascondor ao
mundo inloIigvoI o dopois ao mundo divino, al so dirigir para
o Iugar do ospIondor o da Iuz quo a causa do loda a Iuz o
ospIondor. L ospanloso como mo vi a mim mosmo ropIolo do
Iuz quando oIa ainda oslava no mou corpo, como a sua figura,
som o doixar. Mas quando ponso, obsorvo o mo confundo,
!
rocordo-mo onlo do HoracIilo, pois oIo ordonou quo so pro-
curasso o invosligasso a subslncia da aIma o so aspirasso a
ascondor a osso mundo subIimo o oIovado, o afirmou quo na
vordado quom o faz o ascondo a osso mundo suporior nocos-
sariamonlo rocomponsado da moIlor manoira. Ningum dovo
dosislir dossa procura o no aspirar a ascondor a osso mundo,
mosmo quo so canso o so faliguo, pois lom om fronlo o doscan-
so aps o quaI no l cansao ou fadiga. Dosso modo, aponas
quis insligar ossa procura das coisas inloIigvois, para as oncon-
lrarmos como oIo as onconlrou, o as conloamos como oIo as
conlocou. Ior sua voz, LmpdocIos afirmou quo as aImas so
onconlravam no Iugar oIovado o subIimo, o quando comoloram
um orro caram para oslo mundo. LIo mosmo voio para oslo
mundo para fugir ira do Dous, oxcoIso, porquo quando dos-
cou para oslo mundo voio ajudar as aImas quo j so linlam
conlaminado. Iarocia onIouquocido, comoando a clamar as
possoas com voz aIlssima o a ordonar-Ilos quo rocusassom oslo
mundo o o quo noIo oxislo, o procodossom para o sou primoiro
mundo, oIovado o subIimo. Ordonou-Ilos quo podissom o por-
do do Dous lodo-podoroso o Iouvado para oblorom as-
sim o ropouso o bom-oslar quo possuam iniciaImonlo. O fiI-
sofo Iilgoras ora da mosma opinio, insligando as possoas
dossa forma. Iorm, faIou-Ilos alravs do parboIas o onigmas,
pois ordonou quo doixassom o rojoilassom oslo mundo, o rogros-
sassom ao primoiro mundo, o vordadoiro. Quanlo a IIalo,
subIimo o divino, doscrovou a aIma o afirmou sobro oIa muilas
coisas boIas, moncionando-a om muilas passagons: como a aIma
dosco o onlra noslo mundo, o como rogrossar ao sou mundo,
primordiaI o vordadoiro. Irimou na sua doscrio pois doscro-
23

vou-a laI como ora, como so ns


!
a vssomos com os nossos
prprios oIlos. Vamos roforir a looria dosso fiIsofo, mas pro-
cisamos do sabor primoiro quo o fiIsofo, ao doscrovor a aIma,
no o faz sompro da mosma manoira porquo so a doscrovosso
aponas do uma manoira a audincia, ouvindo a sua doscrio,
no conlocoria a opinio do fiIsofo. Aponas diforom as suas
doscrios sobro a aIma porquo no usou os sonlidos, no os
londo rojoilado om lodas as passagons. Crilicou o dosdonlou a
Iigao da aIma ao corpo, porquo a aIma so onconlra no corpo
como quo prosa a oIo, roIulanlomonlo, som faIar. Lm soguida
afirmou quo o corpo como uma cavorna para a aIma, o
LmpdocIos concordou com oIo, oxcoplo quo clama ao corpo a
forrugom. Com oslo lormo, LmpdocIos roforia-so a oslo mun-
do na sua lolaIidado. Dopois IIalo afirmou quo a Iiborlao
da aIma da sua cadoia consislo na sada do lumuIo doslo mun-
do o na asconso para o sou mundo inloIigvoI. IIalo disso no
sou Iivro donominado Ic!rc quo o molivo poIo quaI a aIma cai
noslo mundo a porda das suas pIumas. So ganla pIumas sobo
para o sou mundo primordiaI. Afirmou om aIgumas das suas
obras, porm, quo as causas da quoda da aIma so vrias, o
quo aIgumas caom dovido a uma ofonsa quo comoloram, o ca-
ram para oslo mundo por rolribuio, o para oxpiar os sous
pocados. Lxislom oulras quo caram por oulras causas. Mas
condonsou a sua looria ao crilicar a quoda da aIma o sua rosi-
dncia noslos corpos. Roforiu-o na sua obra donominada 1incu.
Lm soguida IIalo lralou doslo mundo o oIogiou-o, afirmando
quo uma subslncia iIuslro o aforlunada, o quo a aIma voio
para oslo mundo dovido aco do bonovoIonlo criador, pois,
ao criar oslo
!
mundo, o criador onviou para oIo a aIma o
coIocou-a noIo, para quo ficasso vivo, possuindo inloIoclo, por-
quo ora nocossrio sondo oslo mundo magnfico o om ludo
porfoilo quo possusso inloIoclo, o no ora possvoI quo o
mundo livosso inloIoclo no londo aIma. Assim, o criador on-
viou a aIma para oslo mundo o coIocou-a noIo. Dopois, onviou
as nossas aImas, o moraram nos nossos corpos, para quo oslo
mundo fosso compIolo o pIono, para quo no oslivosso abaixo
do mundo inloIocluaI om compIolamonlo o pIoniludo, porquo
ora nocossrio quo louvosso no mundo sonsvoI gnoros do
animais lambm oxislonlos no mundo inloIigvoI. Aprondomos
com oslo fiIsofo coisas subIimos no osludo da aIma, sobro o
faclo do oxislir om ns, o sobro a aIma univorsaI, para sabor-
mos o quo o por quo molivo doscou para oslo mundo, quoro
24
25
8
dizor, o corpo, o so Iigou a oIo, o para sabormos quaI a nalu-
roza doslo mundo, o quo , o om quo parlo doIo so onconlra, o
so a aIma doscou para oIo o so Iigou a oIo voIunlariamonlo ou
fora, ou do oulro modo.
Aprondomos com oIo aIgo mais nobro do quo o conlo-
cimonlo da aIma, a sabor so o criador, oxcoIso, criou as coi-
sas do forma jusla, ou so no criou do forma jusla, o so a
juno quo ofoclua da aIma com oslo mundo o com os nos-
sos corpos foi acorlada ou no: pois os primoiros fiIsofos
discordaram no quo diz rospoilo a ossa quoslo o foram do
vrias opinios.
Dosojamos comoar a roIalar a opinio dosso lomom ox-
coIonlo o magnfico sobro o quo roforimos. Dizomos quo o no-
bro IIalo, quando viu quo a maior parlo dos fiIsofos laviam
orrado ao doscrovor os soros, porquo quando quisoram conlo-
cor os soros vordadoiros procuraram-nos noslo mundo
!
sons-
voI, porquo rojoilaram as roaIidados inloIigvois o viraram-so
oxcIusivamonlo para o sonsvoI o docidiram indicar o sonsvoI
para lodas as coisas, as porocvois o as pormanonlos o cons-
lanlos. Roconlocou quo so afaslaram do caminlo quo os Iova
vordado, nobroza o probidado, pois o sonsvoI apodorou-
-so doIos. Tovo pona dosso sou aspoclo o foi gonoroso para
com oIos o guiou-os para o caminlo quo os Iova s vordados
das coisas, fazondo a dislino onlro os sonlidos o o inloIoclo,
o onlro a naluroza dos soros o das coisas sonsvois. Obsorvou
quo as coisas vordadoiras nunca aIloram o sou oslado, o quo
as coisas sonsvois porocvois oslo sujoilas gorao o cor-
rupo. Aps lor concIudo osla dislino comoou por dizor
quo os soros das coisas vordadoiras, quo no lm corpos, o os
das coisas sonsvois, quo possuom corpos, so um o o primoi-
ro sor vordadoiro, o com isso significa o criador o foilor, Iou-
vado o sou nomo.
Dopois afirmou quo o criador primoiro, quo a causa das
ossncias inloIigvois pormanonlos o das ossncias sonsvois
porocvois, o bom absoIulo, o o bom no so Iiga a quaIquor
das oulras coisas a no sor a si mosmo. Tudo o quo do bom
oxislo no mundo suporior o no mundo inforior no porlonco
sua prpria naluroza, nom naluroza das ossncias inloIigvois,
nom naluroza das ossncias sonsvois o porocvois, mas pro-
vm dossa naluroza suporior. Cada naluroza inloIigvoI o son-
svoI comoa a parlir doIa, pois o bom omana a parlir do cria-
dor para os dois mundos, porquo oIo quo produz as coisas, o
26
9
doIo omanam a vida o as aImas para oslo mundo. Lslo aponas
acompanla ossa vida o as aImas quo procodoram do aIlo para
oslo mundo, o so oIas quo o adornam, para quo no so dosin-
logro o so corrompa.
Lm soguida afirmou: oslo mundo composlo do malria
o forma. Aponas as formas da malria so do uma naluroza quo
mais nobro o proforvoI da malria, por oxompIo a aIma
inloIocluaI. Aponas alravs dosla procodou o so formou a
malria,
!
poIa fora quo adquiro do inloIoclo iIuslro. O inlo-
Ioclo s forlificou a aIma ao dar forma malria alravs do
primoiro sor quo a causa dos roslanlos soros inloIigvois, da
aIma o da malria, o das roslanlos coisas nalurais. As coisas
sonsvois aponas moIloraram o so lornaram ospIondorosas do-
vido ao primoiro agonlo, mas osso aclo aponas so dou alravs
do inloIoclo o da aIma.
Dopois afirmou quo o primoiro sor vordadoiro aquo-
Io quo primoiro lransmilo a vida ao inloIoclo, dopois aIma,
dopois s coisas nalurais, lrala-so do criador quo o bom
puro.
L como boa o apropriada a manoira como o fiIsofo
doscrovou o criador oxcoIso quando disso: criador do inlo-
Ioclo, da aIma o da naluroza, o do lodas as roslanlos coisas,
mas quom ouvo o dilo do fiIsofo no podo lomar Iolra o
sou argumonlo o imaginar com baso nisso quo oIo afirmou quo
o criador oxcoIso produziu a criao no lompo. Iois mosmo
quo o imagino a parlir da sua Iinguagom o do sou argumon-
lo, oIo aponas o afirmou quorondo soguir o coslumo dos An-
ligos. Lslos sonliram-so forados a moncionar o lompo no
comoo da criao porquo quisoram doscrovor a criao das
coisas, o foram obrigados a inlroduzir o lompo na doscrio
da gorao o na doscrio da criao, quo no so dou do lodo
no lompo. Os Anligos foram forados a moncionar o lompo
na doscrio da criao para dislinguirom as causas primoi-
ras, suporioros, das causas socundrias, inforioros. Iois quom
dosoja dislinguir a causa o conloc-Ia forado a moncionar
o lompo, porquo a causa lom do oxislir anlos do sou ofoilo, o
imagina quo a prioridado significa lompo, o quo cada agonlo
produz o sou aclo no lompo. No assim, quor dizor, nom
lodo o agonlo produz o sou aclo no lompo, nom loda a causa
oxislo anlos do sou ofoilo no lompo. So quoros
!
aprondor so
laI ofoilo lomporaI ou no obsorva o agonlo: so oslivor
sujoilo ao lompo, o quo rocobo a aco osl indubilavoImonlo
27
28
80
sujoilo ao lompo, o so a causa lomporaI, o ofoilo lambm
lomporaI. Iois o agonlo o a causa aponlam para a naluroza do
quo rocobo a aco o do causado: o so osl sujoilo ao lompo ou
no.
!
CompIolou-so o primoiro capluIo
Graas a Dous, Sonlor do univorso, o a paz aos sous sorvos
virluosos
81
A primoira quoslo do sogundo lralado do Iivro da 1cclc-
gic, so aIgum inquirir: so a aIma voIla ao mundo inloIigvoI o
procodo para ossas subslncias inloIigvois, o quo diz onlo`
L o quo rocorda` Dizomos quo a aIma, so procodo para osso
IocaI inloIigvoI, aponas diz, v o faz o quo so prondo com osso
mundo subIimo. Conludo, no l nada nosso mundo quo a
forco a agir o a faIar, porquo v as coisas quo oslo aIi com os
sous oIlos o no procisa do faIar nom do agir, porquo o sou
aclo no so coaduna com osso mundo, aponas so coaduna com
oslo mundo.
So aIgum porgunlar: rocordar aIgo do lompo quo pas-
sou noslo mundo inforior` Rospondomos dizondo quo no ro-
corda nada do quo rofIocliu aqui, o no pronuncia nada do quo
proforiu aqui, nom do quo fiIosofou. A prova do quo assim
quo osl noslo mundo: pois quando pura o Impida no so
conlonla om oIlar para oslo mundo, ou om lor oslado noIo, o
no so Iombra do quo viu no passado, mas oIova sompro o
oIlar para o mundo suporior o obsorva-o sompro, procurando
o rocordando-o. Manlm lodo o aclo quo comolo, o lodo o co-
nlocimonlo
1
, o loda a cincia quo oblm naquoIo mundo su-
bIimo no so afasla doIa, no londo do a rocordar poslorior-
monlo, pois osl no sou inloIoclo, rolido o fixo. No procisa do
o rocordar, porquo osl poranlo oIa pormanonlomonlo, som so
afaslar. Aponas
!
so afasla da aIma loda a cincia quo apron-
dou noslo mundo, o procisa do rocord-Ia porquo no dosoja
rol-Ia nom prolondo v-Ia sompro, no dosoja rol-Ia porquo
uma cincia mulvoI, quo lom como objoclo uma subslncia
mulvoI. L no compolo aIma rolor o prosorvar o mulvoI.
SLGINDO CAIITIIO
DO IIVRO DA TLOIOGIA
29
30
1
Omilindo cl-cun, sogundo a nola 14, p. 29.
82
No mundo suporior no l subslncia nom cincia mulvois.
L como ludo I cIaro o dislinlo o oslvoI, porpluo o sompro
no mosmo oslado, a aIma no procisa do rocordar nada, mas
v as coisas sompro do modo como doscrovomos. Dizomos quo
loda a cincia quo so d no mundo suporior, sujoilo olornida-
do, no oxislo no lompo, porquo as coisas quo so onconlram
nosso mundo foram goradas fora do lompo. Iogo, a aIma no
foi gorada no lompo. Assim, a aIma conloco as coisas quo oxis-
liam o rofIoclo sobro oIas aqui lambm inlomporaImonlo, no
procisando do as rocordar porquo so como aIgo imodialamon-
lo prosonlo para oIa. Iois as roaIidados suporioros o as inforio-
ros oslo imodialamonlo prosonlos para a aIma, no so Ilo ocuI-
lam quando osl no mundo suporior. A prova disso so as
coisas conlocidas, pois no passam do uma para oulra, o no
passam do um oslado para oulro, o no admilom a diviso dos
gnoros om formas, quor dizor das formas para os parlicuIaros,
nom das formas para os gnoros o para os univorsais, ascon-
dondo. Ima voz quo os objoclos conlocidos no mundo supo-
rior no so dosso modo, oslo lodos prosonlos imodialamonlo
o a aIma no procisa do os rocordar, porquo os v com os sous
prprios oIlos.
So aIgum objoclar: ns acoilamos ossa quaIidado no inloIoc-
lo, a sabor, quo lodas as coisas oslo noIo om aclo, ao mosmo lom-
po, o quo por isso no procisa do as rocordar porquo oslo junlo
o donlro doIo, o no o acoilamos na aIma, porquo nom lodas as
coisas oslo na aIma om aclo ao mosmo lompo, mas uma aps a
oulra. L so
!
a aIma so onconlra nossa disposio procisa do ro-
cordar: quor osloja noslo mundo quor no mundo suporior.
Ropondomos: o quo quo impodo a aIma, so oslivor no
mundo suporior, do conlocor o objoclo conlocido do roponlo,
quor oslo soja uno ou muIlipIo` Nada, ofoclivamonlo, a impo-
do. Vislo quo simpIos, o possui um conlocimonlo simpIos, co-
nloco ossa coisa quor soja simpIos ou composla, do roponlo, laI
como a visla, quo v lodo o roslo do roponlo aposar do oslo sor
composlo do muilas parlos, aproondondo-o onquanlo um o no
muIlipIo. Do mosmo modo, a aIma, so v aIgo composlo do
muilos oIomonlos, conloco-o lodo do roponlo, simuIlanoamon-
lo, no uma parlo aps a oulra. Aponas conloco o objoclo com-
poslo do roponlo, simuIlanoamonlo, porquo o faz som lompo, o
aponas conloco a coisa composla do roponlo, som lompo, por-
quo osl acima doslo, o aponas so onconlra acima do lompo
porquo a causa do lompo.
31
83
So aIgum inquirir: o quo quisoslos dizor quando afirmas-
los: so a aIma comoar a dividir o a anaIisar as coisas, no di-
vido uma aps a oulra, sabondo quo lom um princpio o um
fim` L so as conlocor assim, f-Io do roponlo` Dizomos quo so
a aIma quisor dividir ou oxpIicar aIgo f-Io no inloIoclo o no
na imaginao. Iois so a diviso for no inloIoclo no so dispor-
sa, mas osl mais forlomonlo unida do quo so oslivor na imagi-
nao o nos sonlidos. Iois o inloIoclo divido o objoclo som lom-
po, Iogo a coisa simpIos no lom princpio nom fim, mas loda
oIa primoira, vislo quo o sou princpio abrango o sou fim, pois
no so onconlra onlro o princpio o o fim da diviso lompo quo
modoio.
So aIgum porgunlar: mas a aIma no sabo, so divido aIgo,
quo lom um princpio o um fim` Rospondomos: no. No o
conloco alravs do lompo, conloco-o aponas alravs do anIi-
so o da ordom. A prova disso quo so a visla obsorva uma
rvoro v-a a parlir do lronco para os ramos, do roponlo. Co-
nloco o lronco anlos do conlocor os ramos, alravs da ordom
o da anIiso, no poIo lompo, porquo v o lronco da rvoro, os
sous ramos o o quo osl onlro oslos do roponlo. A visla conloco
o princpio o o fim da rvoro poIa ordom, no alravs do lom-
po, como afirmmos, o so a visla o sabo adoquado quo o in-
loIoclo
!
conloa o princpio o o fim por ordom, no poIo lom-
po. L aquiIo quo conlocido poIa ordom do princpio o do fim,
no poIo lompo, conlocido lodo do roponlo, o simuIlanoa-
monlo.
So aIgum porgunlar: so a aIma conloco aIgo simpIos o
aIgo composlo do muilos oslralos do roponlo, como podo lor-
nar-so possuidora do muilas facuIdados, so umas lm incio
primoiro o oulras no fim` Rospondomos: porquo a facuIdado
da aIma una o simpIos, as suas facuIdados aponas so muIli-
pIicam noulro quo no oIa, o no noIa prpria. A prova do quo
as suas facuIdados so unas o simpIos o sou aclo: pois lam-
bm uno. Ainda quo a aIma comola muilos aclos, comolo-os
lodos ao mosmo lompo, o aponas so muIlipIicam o so soparam
nas coisas quo rocobom o sou aclo. Iois vislo quo so corpo-
rais, o so movom, no consoguom acoIlor os aclos da aIma lo-
dos ao mosmo lompo, mas rocobom-nos do forma individuaI.
A pIuraIidado dos aclos osl pois nas coisas, no na aIma.
Afirmamos quo o inloIoclo so manlm num oslado unico,
no so lransforindo do uma coisa para oulra, o no lom nocos-
sidado do rogrossar a si mosmo para conlocor o objoclo, mas
32
84
pormanoco oslvoI na sua ossncia, no sou oslado o no sou aclo.
Iois aquiIo quo prolondo conlocor como quo a sua prpria
subslncia. Imagina alravs do uma forma do conlocido, quo
vislo. Iois so o inloIoclo imagina alravs do uma forma do
conlocido o do quo vislo lorna-so, como oIo, om aclo. L so o
inloIoclo so lorna como o conlocido om aclo aquiIo quo osl
om polncia o no om aclo. O inloIoclo aponas aquiIo quo
om polncia so no Iana o oIlar para a coisa quo prolondo
conlocor, pois onlo aquiIo quo oxislo om aclo.
So aIgum dissor quo, so o inloIoclo no prolondor conlo-
cor a coisa, o no Ianar o sou oIlar sobro a coisa, nocossaria-
monlo osl dospojado o Iivro do quo quor quo soja, inconcob-
voI, porquo compolo ao inloIoclo inloIigir sompro. L so o faz,
nocossariamonlo Iana sompro o sou oIlar sobro as coisas, o
nunca |om si aquiIo quo osl om aclo, o quo oxlromamonlo
ropugnanlo. Rospondomos dizondo quo o inloIoclo lodas as
coisas, como afirmmos ropolidamonlo. Iogo, so o inloIoclo so
inloIigo a si mosmo, inloIigo lodas as coisas. L sondo assim,
afirmamos quo o inloIoclo, quando so v
!
a si mosmo, v lo-
das as coisas, o aquiIo quo om aclo porquo aponas Iana o
sou oIlar sobro si mosmo, no sobro oulra coisa, o abarca lo-
das as coisas quo oslo sob si mosmo. So Iana o oIlar sobro as
coisas, incIui-as. L onlo aquiIo quo osl om polncia, no om
aclo, como j afirmmos.
AIgum podor objoclar: so o inloIoclo Ianar o oIlar ora
sobro si mosmo, ora sobro as coisas, o so for osso o sou aclo,
onlo nocossrio quo so aIloro, mas j dissomos anloriormonlo
quo o inloIoclo no so aIlora do forma aIguma. Rospondomos:
so Iana o sou oIlar ora sobro si mosmo ora sobro as coisas,
f-Io om Iocais diforonlos. Iorquo quando o inloIoclo osl no
sou mundo inloIigvoI, no Iana o oIlar sobro nonluma coisa
quo osloja dobaixo doIo, aponas sobro si mosmo. L quando osl
num mundo quo no o sou, ou soja, no mundo sonsvoI, Iana
o oIlar ora sobro oulras coisas ora sobro si mosmo somonlo, o
quo aponas aconloco dovido ao oslado do corpo om quo so on-
conlra, por inlormdio da aIma. Quando so onconlra lodo mis-
lurado com o corpo Iana o oIlar sobro as coisas. L quando so
Iiborla um pouco Iana o oIlar sobro si mosmo. Iogo, o inlo-
Ioclo no muda o no so aIlora do oslado para oslado, oxcoplo
do modo quo oxpIicmos.
Quanlo aIma, muda quando quor conlocor as coisas,
pois Iana o oIlar sobro lodas oIas com o sou movimonlo, quo
33
85
so dosvia. A aIma aponas fica nosso oslado porquo osl siluada
no lorizonlo do mundo inloIigvoI. Aponas adquiro um movi-
monlo incIinado porquo, so dosoja conlocor uma coisa, Iana o
oIlar sobro oIa, voIlando dopois para si mosma. Adquiro mo-
vimonlo porquo so movo om roIao a aIgo oslvoI o fixo quo
no so movo o o inloIoclo. Quando o inloIoclo so lorna fixo o
oslvoI som so movor, o a aIma no oslvoI, foroso quo a
aIma so mova, do oulro modo a aIma o o inloIoclo soriam uma
s coisa. O mosmo so passa com as domais coisas. Iois so aIgo
prodicado do uma coisa imvoI, o prodicado movo-so,
!
do
oulro modo o sujoilo o o prodicado soriam s uma coisa o
quo impossvoI. Conludo, nocossrio sabor quo quando a
aIma oxislo no mundo inloIigvoI, o sou movimonlo londo mais
para a vorlicaIidado do quo para a obIiquidado. L, so oxislo no
mundo inforior, o sou movimonlo mais proponso para a obIi-
quidado do quo para a vorlicaIidado.
So aIgum dissor: o inloIoclo lambm so movo, oxcoplo quo
so movo a parlir do, o om diroco a, si mosmo. L so so movo,
nocossariamonlo muda. Dizomos: o inloIoclo no so movo a no
sor quando prolondor conlocor a sua causa, quo a primoira
causa, o onlo movo-so. Mas mosmo quo so mova, aponas o faz
do forma roguIar. So aIgum insislir o dissor: o inloIoclo lam-
bm so movo quando oblm os objoclos, porquo Iana o sou
oIlar sobro oIos, o quo lambm um corlo movimonlo. Dizo-
mos: o inloIoclo, quando so movo, ou do si, o para si mosmo,
ou so movo do si para as coisas. QuaIquor um doslos dois
movimonlos movimonlo, o o sou o mais roclo possvoI, som
quaIquor incIinao. O movimonlo oxlromamonlo roclo quaso
so assomoIla ao ropouso. Lslo movimonlo no mudana,
porquo no so dosIoca do si mosmo o no so afasla do sou os-
lado. L sondo assim, o so o inloIoclo so movo dossa forma, no
muda o oslvoI, pormanocondo om ropouso, como j disso-
mos. L o inloIoclo no so movo quando Iana o oIlar sobro si
mosmo o sobro as coisas porquo lom donlro do si lodas as coi-
sas, quo so um s com oIo, como afirmmos ropolidamonlo.
So a aIma oslivor no mundo inloIigvoI lambm no muda,
porquo aIi pura o Impida, o quo na vordado . Nonluma
das coisas corporais so mislura com oIa o conloco as quo oslo
fora doIa do forma vordadoira. Iorquo a aIma, so osl no mun-
do inloIigvoI, onconlra-so unida ao inloIoclo,
!
o no l abso-
Iulamonlo nonlum inlormodirio onlro a aIma o o inloIoclo.
Assim, quando aIma sai doslo mundo o procodo para aquoIo
34
35
86
mundo suporior, caminla para o inloIoclo o adoro a oIo. Tondo
adorido a oIo uno-so-Ilo som dosaparocor, anlos mais cIara,
mais pura o mais casla porquo so lorna numa s coisa com o
inloIoclo, ou duas, como duas ospcios. So a aIma so onconlra
nosso oslado no admilo quaIquor mudana, mas pormanoco
inaIlorvoI no sou mundo, pois conloco-so a si mosma o sabo
quo so conloco a si mosma alravs do um s conlocimonlo,
som soparao onlro ambos. Aponas fica nosso oslado porquo
so lorna no sujoilo quo inloIigo o no objoclo inloIigido. Iica
dosso modo dovido inlonsidado da sua conjuno o unio
com o inloIoclo, al oIa o oIo so lornarom num s. Quando a
aIma so sopara do inloIoclo o so rocusa a unir-so o sor uma com
oIo, o dosoja ardonlomonlo oslar sozinla consigo mosma, pro-
londondo quo oIa o o inloIoclo sojam dois o no um, aporcobo-
-so doslo mundo o Iana o sou oIlar sobro aIgo quo so oncon-
lra sob o inloIoclo o adquiro o passa a possuir momria. Iois
so rocorda as coisas quo oslo aIi no dosco para aqui, o so ro-
corda oslo mundo inforior, dosco daquoIo mundo iIuslro. Ln-
lo, ou dosco para os corpos coIoslos o fica aIi, ou dosco para
oslo mundo lorroslro. So dosco para os corpos coIoslos, aponas
os rocorda o imila, so dosco para o mundo lorroslro imila-o o
no rocorda sono oIo, porquo a aIma imila aquiIo quo rocor-
dou. A rocordao ou inloIoco ou imaginao, o a imagi-
nao no lom uma ossncia fixa, pormanocondo num s osla-
do, mas osl no oslado das coisas quo v: quor sojam lorroslros
ou coIoslos. Lsl no oslado daquiIo quo v
!
: lorroslro ou co-
Ioslo, o nossa modida muda o lorna-so nossa coisa. A imagina-
o comoa a assomoIlar-so s coisas lorroslros o coIoslos, por-
quo lodas oIas oslo na imaginao, mas do forma socundria,
no do forma primria poIo quo no consoguo imilar as coi-
sas coIoslos o as lorroslros do modo porfoilo, vislo quo inlor-
mdia onlro o inloIoclo o a sonsao, londondo para ambos ao
mosmo lompo, o no rolm um doIos som o oulro do forma
corla, nom so dirigo a um som o oulro.
Tornou-so cIaro quo a aIma, so rocorda aIgo, imila-o o lor-
na-so como oIo: quor ossa coisa soja iIuslro ou inforior.
Dosojamos agora rogrossar ao ponlo anlorior, dizondo quo
a aIma, quando osl no mundo suporior, dosoja o bom puro
absoIulo. O bom primoiro cloga a oIa alravs do inloIoclo. Mas
oIo quo cloga a oIa. Iorquo nada circumscrovo ou ocuIla o
bom primoiro absoIulo, o nada o impodo do avanar para ondo
dosoja. So a aIma quisor, cloga a oIa, pois nada o impodo dis-
36
8
so: quor soja aIgo corporaI ou ospiriluaI. TaIvoz osso bom pri-
moiro avanco para oulra coisa por inlormdio daquiIo quo osl
junlo a oIa. So a aIma no dosoja o bom primoiro o obsorva o
mundo inforior o dosoja aIgo quo osloja noIo, onconlra-so nossa
coisa na modida om quo om quo a rocorda ou imagina. Iois a
aIma aponas possui momria so dosoja oslo mundo, porquo no
o dosoja anlos do o imaginar, o j afirmmos quo imaginar
momria.
AIgum podor dizor: so a aIma imagina oslo mundo an-
los do o alingir, nocossariamonlo imagina-o lambm dopois do
sair doIo o do clogar ao mundo suporior. L so o imagina,
!
nocossariamonlo o rocorda, mas vs dissoslos quo so so oncon-
lra no mundo inloIigvoI no rocorda absoIulamonlo nada dos-
lo mundo. Rospondomos: mosmo quo a aIma imagino oslo
mundo anlos do onlrar noIo, imagina-o do forma inloIocluaI, o
osso aclo ignorncia, no conlocimonlo. Iorm, ossa ignorn-
cia mais iIuslro do quo quaIquor conlocimonlo, porquo o in-
loIoclo ignora o quo so onconlra acima do si, com uma igno-
rncia quo mais iIuslro do quo a sabodoria. So rocorda as
coisas quo so onconlram I no dosco para aqui, porquo a Iom-
brana dossas coisas iIuslros impodom-na do doscor para aqui.
So rocorda o mundo inforior dosco do mundo iIuslro, o quo
sucodo do vrias formas, porquo o inloIoclo dosconloco o quo
osl acima doIo onquanlo causa sua, quo a primoira o mais
oIovada causa. No a conloco porfoilamonlo, porquo so o inlo-
Ioclo a conlocosso do forma compIola oslaria acima doIa o so-
ria a sua causa. L impossvoI quo aIgo osloja acima da sua
causa o soja causa da sua causa, pois o ofoilo soria causa da
sua causa, o a causa ofoilo do sou ofoilo, o quo por domais
objoccionvoI. O inloIoclo ignora as coisas quo oslo abaixo
doIo, como dissomos, porquo no procisa do as conlocor, pois
oslo conlidas noIo o oIo a sua causa. A ignorncia do inlo-
Ioclo no faIla do conlocimonlo, mas o conlocimonlo uIli-
mo, porquo conloco as coisas no como so conlocom a si mos-
mas, mas com um conlocimonlo suporior a osso, proforvoI o
mais oIovado, porquo a sua causa. O conlocimonlo quo as
coisas lm do si mosmas ignorncia para o inloIoclo, uma voz
quo no conlocimonlo corroclo nom porfoilo. Ior isso, afir-
mmos quo o inloIoclo ignora as coisas quo oslo abaixo do si,
quorondo dizor com isso quo conloco as coisas quo oslo abai-
xo do si do forma porfoila, como so conlocom a si mosmas. No
l nocossidado do as conlocor porquo a causa doIas, o lodas
37
88
oIas so sou ofoilo. So oslo noIo no procisa do as conlocor.
A aIma ignora iguaImonlo os sous ofoilos do modo quo monci-
onmos proviamonlo, o no procisa do conlocor o quo quor quo
soja a no sor o inloIoclo o a primoira causa, porquo oslo aci-
ma doIa. L sondo assim, voIlamos a dizor quo a aIma, so doixa
oslo
!
mundo o avana para o mundo suporior inloIigvoI, no
rocorda nada do quo conlocia, ospociaImonlo so a cincia quo
adquiriu ora inforior, mas prolondo rocusar lodas as coisas quo
adquiriu noslo mundo. Do oulro modo, soria forada a rocobor
aIi lambm as improssos quo rocobia aqui, o quo muilo
objoccionvoI: quo a aIma rocoba as improssos doslo mundo
onquanlo osl no mundo suporior, porquo so as rocobo, rocobo-
-as na sua imaginao, o, quando as imagina, assomoIla-so a
oIas, como j dissomos. L a aIma no imila nonluma das im-
prossos doslo mundo so osl no mundo suporior inloIigvoI,
porquo isso a obrigaria a quo fosso no mundo suporior como
no mundo inforior o quo muilo ropugnanlo.
} so oscIarocou o so vorificou o modo do sor da aIma o o
sou oslado quando cloga ao mundo inloIigvoI o rogrossa a oIo,
o quo no procisa do rocordar as coisas sonsvois, porocvois o
inforioros. Tambm so lornou cIaro alravs do idoias convin-
conlos o raciocnios lransparonlos o oslado do inloIoclo o
como rocorda o imagina, o so procisa da imaginao o do co-
nlocimonlo, o das coisas conlocidas o imaginadas, na modida
do nosso podor o capacidado, alravs do uma Ionga invosli-
gao.
Irolondomos agora roforir a causa alravs da quaI
2
so do
os divorsos nomos aIma o adoro a oIa o quo adoro coisa
parlicuIarizada. Iois nocossrio sabor: a aIma divisvoI, ou
no` L so so divido, divido-so por si mosma` Ou por acidonlo`
L so no so divido, no o faz por si mosma, ou por acidonlo`
Afirmamos quo a aIma divisvoI por acidonlo, porquo so osl
no corpo rocobo a diviso alravs da diviso do corpo, como
so podo afirmar quo a parlo racionaI no
!
a parlo animaI, o
a sua parlo apoliliva no a parlo irascvoI. O quo quoromos
dizor com 'parlo' a parlo do corpo ondo so silua a facuIdado
racionaI da aIma, a parlo ondo so silua a facuIdado apoliliva, o
a parlo ondo so silua a facuIdado irascvoI. Iois a aIma aponas
38
39
2
Iondo bi-l# om voz do Ia-l#, Badav", p. 38, n. 14.
89
so divido por acidonlo, no por si mosma, ou soja, poIa diviso
do corpo om quo so onconlra. Lm si mosma no so divido do
lodo. So dissormos quo a aIma no so divido, dizomo-Io do for-
ma roIaliva, o so dizomos quo a aIma rocobo a diviso aponas o
dizomos do forma acidonlaI, porquo aponas divisvoI so onlra
nos corpos. Vomos quo a naluroza dos corpos procisa da aIma
para sor viva o sonsvoI, o o corpo procisa do quo a aIma so
ospaIlo por lodas as suas parlos. Dizomos quo a aIma divis-
voI na modida om quo osl om cada uma das parlos do corpo,
porquo so divido com a diviso do corpo. L a prova do quo
assim so os mombros do corpo, pois cada mombro do corpo
aponas sonsvoI pormanonlomonlo so a facuIdado da aIma osl
noIo. L quando a facuIdado da aIma sonsvoI osl om lodos os
mombros do corpo quo possuom sonsao, diz-so quo ossa fa-
cuIdado so divido com a diviso dos mombros om quo so on-
conlra. Ainda quo a facuIdado da aIma osloja ospaIlada por
lodos os mombros, compIola o lolaI om cada um doIos o no
so divido com a sua diviso, o aponas so divido com a diviso
dos mombros, como doscrovomos o cIarificmos ropolidamonlo.
So aIgum objoclar: a aIma aponas no so divido no sonli-
do do laclo, mas divido-so nos roslanlos sonlidos
!
rospon-
domos: a aIma divido-so no sonlido do laclo o nos oulros son-
lidos porquo so corporais o a aIma osl nos corpos. A aIma
divido-so onlo nocossariamonlo com a diviso do lodos os son-
lidos, da forma quo roforimos proviamonlo, mas divido-so mo-
nos no laclo do quo no roslo dos sonlidos: iguaImonlo, a facuI-
dado do croscimonlo da aIma, o a facuIdado apoliliva quo oxislo
no fgado, o a facuIdado quo osl no corao, o a irascvoI,
monos divisvoI. Lslas facuIdados no so como as facuIdados
dos sonlidos, mas so do um lipo diforonlo, porquo as facuIda-
do dos sonlidos so parlos poslorioros a osla facuIdado, Iogo
so mais corporais. Quanlo facuIdado vogolaliva, o a do cros-
cimonlo o a apoliliva so monos corporais. A prova disso quo
no agom alravs dos rgos do corpo, porquo o rgo as
impodo do acluar om lodo o corpo, o passa onlro um o oulro.
Iois j so lornou cIaro quo a facuIdado da aIma quo divisvoI
no a sua facuIdado indivisvoI. Lssas facuIdados no so mis-
luram o so lornam numa, mas cada uma doIas pormanoco no
sou oslado, som oslarom Iigadas umas s oulras. A facuIdado
da aIma oxislo do dois modos: uma doIas divido-so com a divi-
so do corpo, como os sonlidos, o a oulra no so divido com a
diviso dos corpos, como a facuIdado do croscimonlo o a facuI-
40
90
dado apoliliva, pois ossas duas ospaIlam-so poIo roslo do cor-
po das pIanlas. As facuIdados divisvois com a diviso do corpo
so ambas rounidas por oulra facuIdado mais durvoI, mais
oIovada o suporior a oIas. L possvoI quo a facuIdado da aIma
quo divisvoI alravs da diviso do corpo no soja divisvoI
poIa facuIdado quo osl acima doIa, indivisvoI, o quo mais
podorosa do quo as facuIdados divisvois, como os sonlidos.
Iois oslos so uma das facuIdados da aIma quo so divido com
a diviso dos rgos
!
do corpo, o so lodas oIas conconlradas
alravs do uma s facuIdado quo mais forlo do quo os sonli-
dos, o rogrossa a oIas alravs dos rgos dos sonlidos. L uma
facuIdado quo no so divido, porquo no ago alravs do um
rgo dovido inlonsidado da sua ospiriluaIidado, o por isso
lodos os sonlidos lorminam noIa, o conloco as coisas quo os
sonlidos Ilo lransmilom, o dislinguindo-as conjunlamonlo som
so doixar afoclar por oIos ou rocobor os objoclos sonsvois, Iogo,
ossas facuIdados conlocom as coisas sonsvois o dislinguom-nas
imodiala o simuIlanoamonlo. Dovo-so sabor so oslas facuIdados
quo moncionmos o as oulras facuIdados da aIma lm um IocaI
dofinido do onlro os Iocais do corpo om quo so onconlram, ou
no, o dizomos: cada facuIdado da aIma lom um IocaI dofinido
om quo so onconlra. No porquo procisa dos Iocais para so fixar
o rosidir, mas procisa do um IocaI para rovoIar o sou aclo a par-
lir do slio proparado para rocobor osso aclo, o a aIma quo
lransforma osso mombro do forma a sor proparado para rocobor
o sou aclo, porquo aponas propara o mombro sogundo a forma
om quo quor quo o sou aclo surja noIo. Quando a aIma dispo o
rgo para a forma adaplada para rocobor a sua facuIdado,
moslra a sua facuIdado a parlir dosso mombro. L as facuIdados
da aIma aponas diforom do acordo com as diforonlos formas dos
mombros, a aIma no lom facuIdados diforonlos, o no com-
posla por oIas, mas simpIos, possuidora do uma facuIdado quo
d sompro as facuIdados aos corpos, pois oslo noIa do forma
simpIos, no do forma composla. L quando a aIma comoa a dar
aos corpos as facuIdados, alribui-Ilo-as porquo a sua causa, o
as quaIidados do ofoilo dovom sor alribuidas causa doIas, o no
ao ofoilo, ospociaImonlo so forom subIimos, so mais adoquadas
causa do quo ao ofoilo.
VoIlamos ao ponlo anlorior, dizondo: so nom lodas as fa-
cuIdados da aIma oslivorom num IocaI dofinido do onlro os
Iocais do corpo, o nonluma oslivor num IocaI, no oxisliria
quaIquor diforona onlro oIas, ou onlro oslarom donlro ou fora
41
91
do corpo, o o corpo sonsvoI mvoI no sofroria quaIquor aIlo-
rao o quo objoccionvoI. Torna-so assim cIaro quo lam-
bm no saboramos como so as oporaos da aIma quo so do
alravs dos inslrumonlos corporais,
!
so as facuIdados da aIma
no so onconlram num IocaI. So aIgum dissor: aIgumas das
facuIdados da aIma onconlram-so num IocaI, ou soja, lm mom-
bros dofinidos a parlir dos quais surgom, o aIgumas das facuI-
dados no oslo IocaIizadas. Rospondomos: so assim fosso, nom
loda a aIma oslaria om ns, mas parlo doIa oslaria om ns o
oulra parlo no oslaria om ns o quo ropugnanlo. Dizomos,
do forma calogrica, quo nonluma parlo da aIma osl IocaIiza-
da do lodo: quor a aIma osloja no corpo, quor fora doIo. Ior-
quo o IocaI circunscrovo o rodoia a coisa quo osl noIo. O IocaI
aponas circunscrovo a coisa corporaI. L ludo o quo o IocaI ro-
doia o circunscrovo um corpo. Mas a aIma no um corpo, o
as suas facuIdados no so corpos. Iogo, no osl num IocaI,
porquo o IocaI no circunscrovo ou rodoia nada quo no lonla
um corpo. Afirmamos quo as facuIdados da aIma oslo nos
Iocais dofinidos do corpo quoromos com isso dizor quo cada
uma das facuIdados da aIma manifosla o sou aclo a parlir do
aIgum dos mombros do corpo, mas no quo ossa facuIdado
osloja num mombro do corpo como um corpo num IocaI, mas
osl noIo na modida om quo o sou aclo surgo a parlir doIo.
O aspoclo do corpo no IocaI no o mosmo quo a aIma lom no
corpo, pois o lodo no no osl no IocaI ondo osl a parlo.
Quanlo aIma, loda oIa osl ondo osl parlo doIa. LIa circuns-
crovo o IocaI, mas o IocaI no a circunscrovo porquo oIa cau-
sa doIo, o o ofoilo no circunscrovo a causa, mas a causa cir-
cunscrovo o ofoilo. L afirmamos quo a aIma no osl no corpo
como aIgo num rocoplcuIo, porquo so assim fosso o corpo no
loria aIma. Iois so o corpo circunscrovosso a aIma como o ro-
coplcuIo circunscrovo aquiIo quo osl noIo, soguir-so-ia nocos-
sariamonlo quo a aIma prossoguiria para o corpo pouco a pou-
co, do modo como a gua onlra num rocipionlo, o parlo da
aIma dosaparocoria, como dosaparoco parlo da gua quo o ro-
cipionlo rocobo o quo muilo ropugnanlo. A aIma no osl
no corpo lumano como um corpo num IocaI, como dissomos
proviamonlo, pois o vordadoiro IocaI absoIulo no osl num
corpo, na vordado no corpo. Iois so o IocaI no corpo o a
aIma no corpo, a aIma no lom nocossidado do IocaI, so o
IocaI
!
a aIma. Iorquo o lodo mais oxlonso do quo a parlo
o circunscrovo-a o rodoia-a.
42
43
92
L so aIgum dissor: nocossrio dizormos quo a aIma osl
no corpo como uma coisa num IocaI rospondomos: o IocaI
a suporfcio oxlorior uIlima do corpo. L so a aIma oslivosso num
IocaI, oslaria nossa suporfcio aponas, o o roslo do corpo no
loria aIma, o quo lambm muilo objoccionvoI. L do argumon-
lo sogundo o quaI a aIma osl no corpo como uma coisa num
IocaI sucodom muilas coisas ropugnanlos o absurdas: a primoi-
ra doIas quo o IocaI movo aquiIo quo so onconlra noIo, no
o quo osl no IocaI quo movo o IocaI por si, o so a aIma so
onconlrasso no corpo como uma coisa num IocaI o corpo soria
causa do movimonlo da aIma, o quo no vordado, pois a aIma
causa do movimonlo do corpo, o aquiIo quo possui IocaI do-
saparoco so o IocaI romovido, no pormanocondo. L so a aIma
oslivosso no corpo como uma coisa no IocaI, so o corpo fosso
romovido o so corromposso, a aIma soria romovida, porocoria o
no pormanocoria. Mas a aIma no assim, so o corpo dosapa-
roco o so corrompo, a aIma mais pormanonlo o mais cIara do
quo quando oslava no corpo.
So aIgum dissor: o IocaI aponas uma oxlonso, o no
uma suporfcio oxlorior oxlroma, o a aIma osl no corpo como
so oslivosso numa oxlonso rospondomos: so o IocaI fosso
uma oxlonso soria mais adoquado quo a aIma no oslivosso
no corpo como a coisa no IocaI, porquo a oxlonso aponas o
vazio, o o corpo no vazio, mas aquiIo om quo o corpo osl
o vazio, o a aIma oslaria onlo no vazio om quo so onconlra
o corpo, no no corpo por si mosmo o quo por domais
objoccionvoI. A aIma lambm no osl no corpo como um
prodicado, porquo um prodicado uma das afocos do sujoi-
lo, como a cor o a forma: pois oslos so uma afoco do corpo
quo sou sujoilo, o os prodicados aponas doixam os sous
prodicados com a corrupo dos sous sujoilos,
!
onquanlo a
aIma so sopara do corpo som so corrompor ou so dosinlograr
com a dosinlograo do corpo. L a aIma no so onconlra no
corpo como parlo no lodo, porquo a aIma no uma parlo do
corpo.
So aIgum dissor: a aIma uma parlo do sor vivo lodo o
onconlra-so no corpo como uma parlo no lodo, rospondomos:
so onlra noIo como parlo no lodo nocossrio quo a aIma oslo-
ja no corpo, soja como a bobida no sou rocipionlo, soja como o
rocipionlo da bobida por si mosmo. Iorm, j afirmmos quo a
aIma no osl no corpo como o Iquido osl no rocipionlo, o
oxpIicmos do quo modo isso no possvoI. No como o
44
93
rocipionlo do Iquido por si mosmo, porquo aIgo no sujoilo
para si mosmo. Iogo, a aIma no osl no corpo como parlo do
lodo, o lambm no osl no corpo como um lodo nas parlos
pois por domais objoccionvoI afirmar quo a aIma o lodo o
o corpo as suas parlos. A aIma lambm no como uma
forma na malria, porquo a forma no soparvoI da malria
a no sor alravs da corrupo, o aIma no osl no corpo dosso
modo, mas sopara-so do corpo som corrupo. AIm disso, a
malria oxislo anlos da forma, mas o corpo no oxislo anlos da
aIma, porquo a aIma quo coIoca a forma na malria, uma voz
quo oIa quo informa a malria o oIa quo incorpora a mal-
ria. L so a aIma quo informa o incorpora a malria, impos-
svoI quo osloja no corpo como a forma na malria, porquo a
causa no osl no ofoilo como a coisa prodicada, do oulro
modo, a causa soria uma afoco do ofoilo o quo oxlroma-
monlo absurdo. Iorquo o ofoilo a afoco o a causa provoca
a afoco, o a causa osl no ofoilo como o agonlo quo doixa a
afoco, onquanlo o ofoilo osl na causa como aquiIo om quo
doixada a afoco.
} so domonslrou como bvio o vordadoiro quo a aIma no
osl no corpo do nonluma das manoiras quo moncionmos,
com provas convinconlos o compIolas.
CompIolou-so o sogundo capluIo do Iitrc !c 1cclcgic.
!
95
Ima voz quo j oIucidmos aquiIo quo prociso inlrodu-
zir roIalivamonlo ao discurso sobro o inloIoclo, a aIma univor-
saI, a aIma ralionaI o a aIma animaI, a aIma do croscimonlo o a
aIma naluraI, o oslaboIocomos o argumonlo sobro osso assunlo
do forma naluraI, na soquncia do curso na naluroza, faIaro-
mos agora sobro a cIarificao da ossncia da subslncia da
aIma. Comoamos por moncionar o lralado dos corporoislas
quo juIgaram, com orro da sua opinio, quo a aIma a con-
gruncia da larmonia do corpo o a unio das suas parlos, o
rovoIamos a invaIidoz das suas provas sobro osso assunlo o
moslramos a ropugnncia daquiIo quo dofondo a sua oscoIa,
pois lransforiram as facuIdados das subslncias ospiriluais para
os corpos, o doixaram as aImas o as subslncias ospiriluais
dosprovidas do quaIquor facuIdado.
Dizomos quo os aclos dos corpos aponas so do alravs
do foras quo no so corporais, o ossas foras ofocluam os
admirvois aclos. A prova o quo vamos dizor, so Dous, ox-
coIso, quisor: quo cada corpo lom quanlidado o quaIidado, o
a quanlidado no a quaIidado. No possvoI lavor um
corpo som quanlidado, o quo os corporoislas roconlocoram.
Lnlo, so no possvoI lavor um corpo som quanlidado,
forosamonlo, a quaIidado no um corpo. L como poss-
voI a quaIidado sor um corpo so, na roaIidado, no osl in-
cIuda na quanlidado, vislo quo cada corpo osl incIudo na
quanlidado. L a quaIidado no um corpo, o so a quaIidado
no um corpo, faIsa a sua afirmao do quo as coisas so
corpos.
Afirmamos lambm, como dissomos proviamonlo, quo, so
quaIquor corpo ou massa dividido, ou so aIguma parlo so
dosagroga,
!
no manlm o sou oslado, om lamanlo o quanli-
dado, mas as quaIidados do sou oslado originaI pormanocom
som quo nada soja roduzido, porquo a quaIidado om parlo do
45
46
TLRCLIRO CAIITIIO
DO IIVRO DA TLOIOGIA
96
corpo como a sua forma om lodo o corpo, como a doura do
moI, pois a doura quo osl om moio Iilro do moI oxaclamon-
lo a mosma quo osl num quarlo do Iilro do moI, pois a doura
do moI no diminui com a roduo da sua quanlidado, onquan-
lo a quanlidado do moio Iilro do moI no a quanlidado do
um quarlo do Iilro do moI. L so a doura no diminui com a
diminuio da quanlidado do moI, a doura no osl no corpo.
L o mosmo so apIica a lodas as roslanlos quaIidados.
Dizomos quo so as facuIdados fossom corpos, as facuIda-
dos podorosas loriam grandos massas, o as facuIdados dbois
loriam massas doIicadas. Mas muilas vozos vorificamos o opos-
lo. Iois possvoI a massa sor doIicada o a facuIdado podoro-
sa, o assim sondo, dizomos quo no podomos roduzir a fora
dimonso do corpo, mas a oulra coisa quo no corpo nom
dimonso.
Afirmamos quo so a malria dos corpos fosso loda uma o
fosso um corpo, como oIos afirmam, s comoaria a ofocluar
acos diforonlos alravs das quaIidados quo so onconlram noIa.
Iois oIos no sabiam quo as coisas quo onlram na malria so
simpIosmonlo paIavras aclivas quo no so maloriais nom cor-
porais. L so dissorom: so o sanguo do um sor vivo arrofoco,
saindo o aIonlo inalo quo osl noIo, morro o dosaparoco. So a
aIma fosso uma subslncia diforonlo da subslncia do sanguo o
do aIonlo o dos oulros lumoros quo oslo no corpo, o o corpo
fosso privado doIos, o sor vivo no morroria, so a aIma no
ossas misluras. Rospondomos: as coisas quo consliluom o sor
vivo no so aponas os lumoros corporais, mas oxislom lam-
bm oulras coisas
!
do quo o sor vivo procisa para so manlor o
suslor. L aponas oIas sorvom do malria para o corpo: a aIma
loma-as o propara-as onquanlo forma do corpo, porquo o cor-
po fIuido. So a aIma no fornoco osso lumoros subslncia
do corpo, o sor vivo no sobrovivoria por muilo lompo. So os-
sos oIomonlos porocossom o a aIma no onconlrasso um oIomon-
lo para fornocor ao corpo, oslo porocoria o corrompor-so-ia. Os
oIomonlos so a causa maloriaI do sor vivo, o a aIma a causa
oficionlo. A prova disso quo onconlramos aIguns animais quo
no lm sanguo, o oulros no lm aIonlo inalo. Mas no do
lodo possvoI lavor um sor vivo quo no lonla aIma. Iogo, a
aIma no um corpo.
Dizomos: so a aIma fosso um corpo, nocossariamonlo on-
lraria no roslo do corpo, mislurando-so a oIo como so mislu-
ram os corpos so oslo inlorIigados. A aIma procisaria do on-
47
9
lrar om lodo o corpo para lodos os mombros oblorom o sou
podor. L so a aIma so mislura com o corpo como aIguns doIos
so misluram uns com os oulros, a aIma no soria aIma om
aclo, porquo so os corpos so misluram uns com os oulros o so
junlam, nonlum fica no primoiro oslado, om quo oslava om
aclo, mas ambos oslo na coisa om polncia. Dosso modo, a
aIma, so so mislura com o corpo, no aIma om aclo, mas
-o aponas om polncia, pois j porocou a sua ossncia, como
a doura poroco so so mislura com a amargura. So assim , o
so um corpo so mislura com oulro, nonlum dos dois porma-
noco no sou oslado, o assim sucodo com a aIma so so mislura
com o corpo: porquo so no pormanoco no sou primoiro osla-
do no aIma.
Dizomos: so o corpo so mislura com oulro corpo procisa
do um ospao maior do quo o sou ospao iniciaI,
!
o quo nin-
gum noga ou ropudia. Mas so a aIma onlra no corpo, oslo no
procisa do um ospao maior do quo o sou ospao iniciaI. L so a
aIma doixa o corpo, oslo no ocupa um ospao mais roduzido
do quo o sou ospao iniciaI, o quo iguaImonlo ningum noga
ou rojoila. Afirmamos lambm quo so um corpo onlra noulro o
os dois so misluram, a sua massa aumonla o oxpando-so, mas
so a aIma onlra no corpo no crosco a massa do corpo, mas
mais provvoI quo so junlom as parlos o so roduza a massa.
A prova disso quo so a aIma so sopara do corpo, oslo so di-
Iala o oxpando, sondo uma oxpanso quo so corrompo. Iogo, a
aIma no osl no corpo.
Afirmamos quo so um corpo so mislura com oulro, no
onlra por lodo o corpo, porquo so divido por lodas as parlos
do corpo, o o corpo infinilamonlo divisvoI. So assim fosso, o
o corpo ponolrasso om lodo o corpo, onlraria som lorminar nas
parlos, o quo faIso, porquo as parlos no podom sor infinilas
om aclo. L so no for assim, um corpo no onlraria om lodo
um oulro corpo, o a aIma onlra om lodo o corpo, o om lodas
as suas parlos, som procisar, ao faz-Io, do alravossar lodas as
parlos do forma parlicuIar, mas alravossa-as do forma goraI, ou
soja circunda lodas as parlos do corpo porquo oIa a causa do
corpo, o a causa maior do quo o ofoilo. No procisa do alra-
vossar o ofoilo doslo modo, mas do oulra manoira, mais oIova-
da o mais nobro.
Dizomos quo so as virludos so pormanonlos o no so cor-
rompom, como as figuras goomlricas, forosamonlo no so
corpos, o so no so corpos, aquiIo quo osl noIas o aquiIo quo
48
98
as conloco nocossariamonlo no corpo
1
. So insislom, o dizom
quo as virludos so lodas corporais o oxlonsas porgunlamos-
-Ilos: como quo a aIma oblm as virludos o as roslanlos roa-
Iidados inloIigvois` Na modida om quo pormanonlo, no po-
rocondo nom morrondo, ou na modida om quo obodoco
gorao o corrupo` So dissorom quo a aIma aponas adquiro
as virludos na modida om quo osl sujoila gorao o cor-
rupo porgunlamos: lom aIgo quo a gora` L a parlir do quo
oIomonlos so compo` Iorgunlar-Ilos-iamos iguaImonlo sobro
aquiIo quo gora: pormanonlo, ou onconlra-so sujoilo gora-
o o a corrupo` L assim por dianlo. Iois so dissorom quo
pormanonlo o no so corrompo, abandonaram a sua looria do
quo lodas as coisas so corpos.
L afirmamos: so os corporoislas supusoram quo a aIma so
onconlra no domnio dos corpos, porquo viram os corpos a agir
o a produzir
!
vrios ofoilos pois goram caIor, frio, socura o
lumidado om aIgo o aclaram quo a aIma lambm um cor-
po, porquo dosomponla vrias acos diforonlos o produz ofoi-
los admirvois, dovom sabor quo ignoram do quo modo agom
os corpos o com quo facuIdados agom, o quo aponas agom alra-
vs das facuIdados quo noIos so onconlram, o quo no so cor-
porais. So insislirom, dizondo: mas os corpos aponas dosompo-
nlam as suas acos por si mosmos o no por aIgo diforonlo
noIos rospondomos: mosmo quo acoilomos isso, no siluamos
lais aclos no domnio da aIma, a sabor, o aquocimonlo o o ar-
rofocimonlo, o somoIlanlos acos, pois no domnio da aIma
oslo o conlocimonlo, o o ponsamonlo, a sabodoria, o dosojo, a
considorao, o govorno o o ordonamonlo. Iara ossas facuIda-
dos o suas somoIlanlos oxislo uma subslncia quo no a subs-
lncia dos corpos. Os corporoislas lransforiram as facuIdados
das subslncias ospiriluais para os corpos, o doixaram as subs-
lncias ospiriluais vazias o dosprovidas do quaIquor facuIdado.
So dissorom: quando o aIonlo inalo naluraI onlra no oIo-
monlo frio, o noIo pormanoco, rofina-so o lorna-so om aIma
rospondomos: isso impossvoI o muilo objoccionvoI. Iorquo
om muilos animais domina o oIomonlo quonlo, o aposar disso
possuom aIma, ainda quo osla no faa parlo das propriodados
49
1
Aqui a ordom dos pargrafos foi Iigoiramonlo aIlorada om roIao
odio do A. Badav", do forma a manlor a coorncia do loxlo.
99
do frio. L so dissorom quo a naluroza procodo a aIma, o quo a
aIma aponas oxislo dovido Iigao das nalurozas oxlorioros a
oIa rospondomos dizondo quo so rovoIa noslo sou argumon-
lo uma quoslo muilo ropugnanlo para possoas do
!
inloIign-
cia. Iorquo so vs coIocardos a naluroza anlos da aIma, o on-
quanlo sua causa, foroso admilirdos assim quo a aIma
procodo o inloIoclo o causa doIo, o quo coIoquois o inloIoclo
aps aIma, o quo muilo ropugnanlo. Iorquo oIos siluaram o
mais nobro abaixo do inforior, o o mais comum abaixo do mais
ospociaI, o quo impossvoI do lodo, poIo conlrrio, o inloIoclo
procodo lodas as coisas criadas, dopois a aIma, dopois a nalu-
roza, o, sompro quo dosco, a coisa inforior o mais ospocfica, o
so sobo proforvoI o mais goraI. So insislirom o dissorom: o
inloIoclo vom dopois da aIma, o a aIma dopois da naluroza,
soguo-so a parlir do argumonlo doIos quo Dous bondilo o
oxcoIso so soguo ao inloIoclo, oslando sujoilo gorao o
corrupo, o conlocondo do formaI acidonlaI, o quo imposs-
voI, porquo so fosso possvoI osla ordom sor vordadoira, soria
possvoI no lavor aIma, nom inloIoclo, nom Dous o quo
absurdo o inacoilvoI. IoIa nossa parlo, dizomos quo Dous
lodo-podoroso o grandioso causa do inloIoclo, o o inlo-
Ioclo causa da aIma, o a aIma causa da naluroza, o a nalu-
roza causa do lodos os soros parlicuIaros. Iorm, so aIgumas
coisas so causa do oulras, Dous, oxcoIso, causa do lodas oIas,
conludo, causa do aIgumas doIas imodialamonlo, o LIo quo
produz a causa, como j dissomos. A indicao disso aquiIo
quo moncionmos, so Dous, oxcoIso, quisor: pois o quo osl om
polncia no so lorna om aclo a no sor quo laja oulra coisa
om aclo quo o acluaIizo, do oulro modo no passa da polncia
ao aclo, porquo a polncia no consoguo passar para o aclo por
si mosma. Iois so no louvor aIgo om aclo, para ondo Iana a
polncia o sou oIlar` L como vir` Quanlo quiIo quo oxislo
om aclo: so quisor acluaIizar, basla oIlar para si mosmo, o no
para o oxlorior, o lorna ossa polncia om aclo, pormanocondo
sompro no mosmo oslado, pois
!
no lom nocossidado do so
lornar noulra coisa, vislo quo o quo om aclo. L so quisor
passar aIgo da polncia para o aclo no procisa do oIlar a
parlir do si mosmo para o oxlorior, mas aponas oIla para si
mosmo o passa o objoclo da polncia para o aclo. Assim son-
do, afirmamos quo aquiIo quo oxislo om aclo proforvoI ao
quo oxislo om polncia, sondo mais goraI. A naluroza quo oxis-
lo om aclo no a naluroza dos corpos, porquo o quo om
50
51
100
aclo sompro. O inloIoclo o a aIma procodom a naluroza. S quo
prociso sabor quo a aIma, ainda quo soja o quo om aclo,
produzida poIo inloIoclo, o no produz
2
aquiIo quo passa ao
aclo. L o inloIoclo, ainda quo soja o quo om aclo, produzido
poIa primoira causa, porquo aponas omana sobro a aIma uma
forma om polncia quo procodo para oIo da primoira causa, o
quo o primoiro sor. Mas ainda quo a aIma acluo sobro a
malria, o o inloIoclo acluo sobro a aIma, a aIma aponas pro-
duz a forma na malria, o o inloIoclo produz a forma na aIma.
Quanlo ao criador lodo-podoroso o Iouvado origina
as ossncias o as formas das coisas, mas produz aIgumas for-
mas diroclamonlo, o oulras indiroclamonlo. Iroduz os soros o
as formas das coisas porquo LIo quo vordadoiramonlo oxislo
om aclo, na vordado aclo puro. Quando ago, aponas oIla para
si mosmo o produz o sou aclo do uma s voz. Quanlo ao inlo-
Ioclo, ainda quo soja o quo om aclo, vislo quo l acima doIo
oulra coisa, o sou podor alingo-o. Ior isso, dosoja assomoIlar-
-so ao primoiro agonlo
3
quo aclo puro. So quisor agir, basla
oIlar para o quo osl acima do si, o ago da forma mais pura.
O mosmo so passa com a aIma: ainda quo soja o quo om aclo,
vislo quo o inloIoclo osl acima doIa, lransmilo-Ilo parlo do sou
podor. L quando ago, basla oIlar para o inloIoclo para fazor o
quo faz. Quanlo ao primoiro agonlo quo aclo
!
puro
pois ago quando oIla para si mosmo, no para fora do si, por-
quo no l fora doIo nada quo soja moIlor ou proforvoI.
} so lornou pois cIaro o so vorificou quo o inloIoclo pro-
codo a aIma, o quo a aIma procodo a naluroza, o quo a naluro-
za procodo as coisas quo so onconlram sujoilas gorao o
corrupo, o quo o primoiro agonlo procodo lodas as coisas, o
quo oIo cria o aporfoioa ao mosmo lompo, som lavor quaIquor
diforona ou lialo onlro a sua criao o o sou aporfoioamonlo
do uma coisa. L sondo assim, voIlamos a dizor: so a aIma o
quo om aclo o no om polncia, no possvoI quo ora osloja
om aclo, ora osloja om polncia, onquanlo o corpo podo sor ora
um corpo om polncia, ora um corpo om aclo. L a aIma no
do lodo onlo um osprilo inalo ou um corpo.
} so domonslrou o vorificou, como moncionmos, quo a
aIma no corpo. AIguns dos Anligos moncionaram o argu-
52
2
Iondo 'laf'aIu', sogundo p. 51, n. 3, da odio do Badav".
3
Iondo 'bi-I-f#'iI', p. 51, n. 9.
101
monlaram com provas diforonlos doslas, mas ns oslamos sa-
lisfoilos com o quo moncionmos o doscrovomos: quo a aIma
no corpo.
Dizomos quo so a aIma uma naluroza diforonlo da nalu-
roza dos corpos nocossrio invosligarmos ossa naluroza, o
sabormos o quo : sor quo osl na congruncia do corpo` Iois
os discpuIos do Iilgoras doscrovoram a aIma o dissoram quo
a congruncia dos corpos, como a larmonia quo so gora a
parlir das cordas do aIaudo, porquo quando as cordas do aIau-
do so oslicam rocobom uma corla afoco, quo a larmonia.
Com isso, aponas quisoram dizor quo as cordas, quando so
oslondom, quando o musico loca noIas, surgo a parlir doIas a
larmonia quo no lavia quando as cordas no oslavam
dislondidas. O mosmo so passa com o sor lumano: quando so
misluram o so unom os sous lumoros surgo, a parlir dossa
conjuno, uma mislura ospociaI, quo anima o corpo lumano,
o a aIma aponas uma afoco dossa mislura. Lssa sua looria
abominvoI
!
o j a rofulmos muilas vozos com provas vi-
gorosas, convinconlos o inoquvocas. Vamos corlific-Io no quo
so soguo, so Dous, oxcoIso, quisor, o diromos quo a aIma an-
lorior larmonia. Iois a aIma quo cria a larmonia no corpo
o quo rosponsvoI por oIo, o quo conlroIa o corpo o o impodo
do dosomponlar muilos dos aclos corporais sonsvois. Quanlo
larmonia, no faz nada, no ordona o no proibo, o a aIma
uma subslncia, o a larmonia no uma subslncia, mas um
acidonlo quo surgo a parlir da mislura dos corpos. So a larmo-
nia boa o porfoila, aponas rosuIla doIa a saudo, som quaIquor
sonsao, imaginao, ponsamonlo ou conlocimonlo. AIm dis-
so, so a larmonia surgir aponas a parlir da lamonia dos cor-
pos, o for a aIma, o so a mislura do cada um dos mombros do
corpo no for a mislura do sou dono, onconlrar-so-iam no cor-
po muilas aImas o quo oxlromamonlo objoccionvoI. So a
larmonia for a aIma, o aponas so dor a larmonia com a mislu-
ra dos corpos o os corpos no so misluram a no sor alravs
do um mislurador oslo oxisliria nocossariamonlo anlos da
aIma quo a larmonia. L a larmonia soria uma aIma quo pro-
duz a larmonia. So rospondorom quo a larmonia no lom au-
lor o assim oxisliria a mislura som um mislurador dizo-
mos: no assim, porquo ns vomos quo as cordas dos
inslrumonlos do musica no produzom larmonia por si mos-
mas, porquo no oslo lodas om larmonia. Quom produz a
larmonia o musico quo dislondo as cordas o as afina umas
53
102
om roIao s oulras, o produz lambm um ofoilo musicaI. Do
mosmo modo quo as cordas no so a causa da sua larmonia,
lambm os corpos no so causa da sua larmonia, o no con-
soguom gorar a larmonia, mas rocobom por si afocos sons-
vois. Iogo, a larmonia dos corpos no a aIma.
!
Dizomos quo so a aIma fosso a larmonia dos corpos, o
fossom os corpos a produzir as suas aImas, soguir-so-ia, a par-
lir da sua looria, quo as coisas quo possuom aIma soriam com-
poslas do coisas quo no possuom aIma, o quo as coisas loriam
oxislido primoiro som liorarquia nom oxpIicao, sondo dopois
ordonadas som agonlo, ou soja, som a aIma, mas so ordonariam
aponas por sorlo o acaso, o quo impossvoI aconlocor nos
parlicuIaros ou nos univorsais. L no sondo possvoI, a aIma
no a larmonia dos corpos uns com os oulros.
So dissorom: os mais oxcoIonlos fiIsofos concordaram quo
a aIma a porfoio do corpo, o a porfoio no uma subs-
lncia, Iogo a aIma no uma subslncia, porquo a porfoio
do aIgo aponas vom da sua subslncia- rospondomos: nocos-
srio invosligarmos a sua looria do quo a aIma uma corla
porfoio, o o quo significa clamarom-Ilo cniclcucic. Dizomos
quo os principais fiIsofos roforiram quo a aIma osl no corpo
como forma, alravs da quaI o corpo so lorna animado, laI
como a malria so lorna corpo alravs da forma. Iorm, ainda
quo a aIma soja forma do corpo, no forma do lodo o corpo
onquanlo corpo, mas aponas forma do corpo quo lom vida om
polncia. So a aIma porfoio doslo modo, no porlonco ao
domnio dos corpos. Iois so o corpo livosso uma forma, como
a forma quo oxislo num doIo do cobro, so o corpo so dividisso
o soparasso, lambm oIa so dividiria o sopararia, o, so so corlas-
so um dos mombros do corpo, lambm so corlaria parlo doIa.
Mas no assim. Iogo, a aIma no forma da porfoio como
a forma naluraI o arlslica, mas aponas porfoio porquo oIa
!
compIola o corpo para oIo so lornar possuidor do sonsao o
do inloIoclo. Dizomos quo so a aIma uma forma concomilanlo
o insoparvoI, como a forma naluraI, como so lransforma du-
ranlo o sono o doixa o corpo som so soparar doIo` Iaz o mos-
mo duranlo o oslado acordado, quando rogrossa a si mosma:
pois muilas vozos rogrossa a si mosma o rojoila as coisas cor-
porais, so bom quo isso so rovoIo aponas no sou aclo nolurno,
dovido ao doscanso dos sonlidos o inaclividado dos sous ac-
los. So a aIma fosso a porfoio do corpo na modida om quo
corpo, no o doixaria o no conlocoria aIgo romolo, conlocon-
54
55
103
do aponas os objoclos prosonlos como o conlocimonlo dos son-
lidos, o soria una com os sonlidos, mas no assim, porquo a
aIma conloco o objoclo mosmo quo osloja dislanlo doIa, o co-
nloco as improssos quo os sonlidos rocobom o dislinguo-os,
como afirmmos ropolidamonlo. A funo dos sonlidos apo-
nas rocobor as improssos das coisas, onquanlo o conlocimon-
lo o o discornimonlo porloncom aIma.
Dizomos quo so a aIma fosso uma forma naluraI da por-
foio, no so dislinguiria do corpo nos sous dosojos o om
muilos dos sous aclos, mas soria om ludo indislinguvoI doIo.
QuaIquor afoco do corpo oslaria onlo lambm na aIma, o o
sor lumano soria aponas possuidor do sonlidos, porquo o son-
lido porlonco ao corpo, mas no Ilo cabo ponsar, conlocor ou
doIiborar. Os corporoislas roconlociam isso, Iogo foram fora-
dos a admilir uma oulra aIma o um oulro inloIoclo, quo no
morrom. Quanlo a ns, docIaramos quo no l oulra aIma a
no sor osla aIma racionaI quo osl agora no corpo, o foi oIa
quo os fiIsofos donominaram onloIoquoia do corpo. Iorm,
oslos afirmaram quo onloIoquoia o forma da porfoio do
modo diforonlo daquoIo quo concoboram os corporoislas, quor
dizor quo oIa no porfoio como a porfoio naluraI passiva,
mas porfoio agonlo, ou soja, ofoclua a porfoio. L, nosso
sonlido, dissoram quo a primoira porfoio do corpo naluraI
orgnico polonciaImonlo dolado do aIma.
Torminou o lorcoiro capluIo com o Iouvor a Dous o ao
sou auxIio.
105
,>M-0 5 /9J-.5 0 M090N5 A> 1:7A> A> .74090<4>
Dizomos quo quom consoguo dospir o sou corpo o pacifi-
car os sous sonlidos o lonlaos, o os sous movimonlos como
doscrovou o aIogorisla sobro a sua prpria aIma so lambm
consoguo, no sou ponsamonlo, rogrossar a si mosmo o ascondor
ao mundo inloIigvoI poIo inloIoclo, do forma a vor a sua boIo-
za o ospIondor onlo consoguo conlocor a nobroza, a Iuz o o
ospIondor do inloIoclo, bom como o podor daquiIo quo so on-
conlra acima do inloIoclo, o quo a Iuz das Iuzos o a boIoza do
loda a boIoza o o ospIondor do lodo o ospIondor. Irolondomos
agora doscrovor a boIoza o a gIria do inloIoclo o do mundo
inloIigvoI na modida do nosso podor o da nossa capacidado, o
a lcnica do so ascondor a oIo o conlompIar osso ospIondor o
boIoza oxlraordinria.
Dizomos quo o mundo sonsvoI o o mundo inloIigvoI so
dois lpicos inlor-roIacionados. Iois o mundo inloIigvoI pro-
duz o mundo sonsvoI, o o mundo inloIigvoI fornoco, por
omanao, o mundo sonsvoI, o o mundo sonsvoI bonoficia o
rocobo o podor quo Ilo advm do mundo inloIigvoI. Lxom-
pIificamos ossos dois mundos, dizondo quo so assomoIlam a
duas podras quo lm uma corla dimonso, mas uma dossas
podras no lrabaIlada nom afoclada por quaIquor arlo, o a
oulra lrabaIlada o foi afoclada poIa arlo, o a sua forma
laI, quo so podo oxlrair doIa a forma do um lomom, ou a for-
ma do aIgumas oslroIas, quor dizor, roprosonla-so nossa po-
dra as virludos das oslroIas o os prosonlos quo doIas omanam
para oslo mundo. So so fizosso uma dislino onlro as duas
podras, proforir-so-ia a podra om quo agiu a arlo, o a quo foi
dolada da mais boIa das formas o da moIlor proporo
podra quo nada oblovo da sabodoria
!
da arlo. Ima das po-
dras proforida om roIao oulra no por sor podra, por-
QIARTO CAIITIIO
DO IIVRO DA TLOIOGIA
57
106
quo a oulra lambm podra, mas proforida poIa forma quo
rocobou da arlo. Lssa forma quo a arlo produziu na podra no
oxislia na malria, mas oxislia no inloIoclo do arlisla quo a
imaginou o inloIigiu anlos do passar para a podra, o a forma
oxislia no arlisla no como dizomos quo o arlisla possui dois
oIlos, duas mos o dois ps, mas oxislia noIo na modida om
quo oIo conlocodor dossa forma arlificiaI, quo oIo usou sabia-
monlo, comoando a inloIigir o a produzir nos oIomonlos ofoi-
los admirvois o suporioros.
Sondo assim, dizomos quo a forma quo o arlisla produziu
na podra ora na arlo mais boIa o proforvoI do quo no arlisla, o
a forma quo osl na arlo no a quo voio para a podra por si
mosma o passou para oIa, mas pormanoco fixa na arlo, da quaI
procodo oulra forma para a podra, quo monor o inforior om
boIoza, por inlormdio do arlisla, a forma quo osl na arlo no
pormanocou na podra Impida o pura do modo quo inloncionou
a arlo quo a aIma do criador, mas aponas ocorrou na podra
do modo om quo a podra rocobo o ofoilo da produo. A for-
ma na podra boIa o pura, mas na arlo muilo mais boIa, mais
pura, mais prociosa, suporior o mais vordadoira do quo a quo
osl na podra. Iorquo quanlo mais a forma so disporsa poIa
malria, mais dbiI o monos vordadoira so lorna om roIao
forma quo fica numa s
1
malria, quo no abandona, pois a
forma quo lransforida do sujoilo para sujoilo, ou soja, ro-
prosonlada num sujoilo, o dopois passa dosso sujoilo para ou-
lro sujoilo onfraquoco o diminui om boIoza o voracidado.
IguaImonlo, quando a polncia onlra noulra polncia, onfraquo-
co, o quando o caIor onlra noulro caIor onfraquoco, o quando a
boIoza onlra noulra boIoza o roprosonlada noIa, diminui, no
sondo como a primoira boIoza. Dizomos, sucinla
!
o rosumida-
monlo: so lodo o agonlo proforvoI ao pacionlo, cada modoIo
proforvoI cpia quo doIo provm. Iorquo o musico advm
da musica, o cada forma formosa provm da forma anlorior a
oIa, o mais oIovada do quo oIa. So for uma forma arlslica,
advm da forma quo oxislo no inloIoclo o no conlocimonlo do
arlisla. So for uma forma naluraI, vom da forma inloIigvoI
anlorior o suporior a oIa. A primoira, a forma inloIigvoI, pro-
forvoI forma naluraI, o a forma naluraI proforvoI quo osl
58
1
Iondo lay(I# v#&idan, p. 57, n. 9.
10
no conlocimonlo do arlisla, o a forma inloIigida quo oxislo no
arlisla proforvoI o mais boIa do quo a forma oxoculada: a arlo
imila a naluroza, o a naluroza imila o inloIoclo.
So aIgum dissor: so a arlo so assomoIla naluroza, a arlo
dura lanlo quanlo a naluroza, porquo so assomoIla naluroza
nas suas acos rospondor-Ilo-amos: onlo nocossrio quo
pormanoa a naluroza, porquo so assomoIla nos sous aclos a
oulras coisas, ou soja, s coisas inloIigvois, quo oslo acima ou
mais aIlo do quo oIa. Dizomos: so a arlo dosoja imilar aIgo, no
Iana aponas o oIlar sobro o modoIo, assomoIlando-so o sou
aclo a oIo, mas ascondo al naluroza o rocobo doIa o alribulo
do modoIo, o onlo o sou conlocimonlo mais boIo o mais
corlo. Ior vozos, o quo corrospondo ao osboo o ao alribulo do
quo a arlo so quor apropriar dofoiluoso ou disformo. Lnlo,
compIola-o o lorna-o mais boIo. A arlo aponas o consoguo fa-
zor na modida om quo noIa coIocada a boIoza o a formosura
suporioros. Ior isso, consoguo omboIozar o disformo o compIo-
lar o dofoiluoso, sogundo a modida da rocoplividado do oIo-
monlo quo acoIlo as suas improssos. A prova da vordado do
quo dizomos o oscuIlor Idias: quando quoria fazor uma os-
llua do }upilor no so dirigia a aIgo sonsvoI, nom Ianava o
sou oIlar para aquiIo a quo o sou conlocimonlo so assomoIla-
va, mas oIovava a imaginao acima das roaIidados sonsvois o
formava }upilor alravs do uma forma boIa o formosa, acima
do loda a boIoza o formosura das formas boIas. L so }upilor
dosojasso assumir
!
uma forma para so aprosonlar aos nossos
oIlaros, rocoboria a forma quo produziu o oscuIlor Idias. Ro-
cordamos aqui as arlos, o moncionamos os lrabaIlos foilos poIa
naluroza, o quo oIa aporfoioou, consoguindo dominar a mal-
ria o coIocar noIa as formas boIas, formosas o nobros quo pro-
londou. A boIoza o a formosura do animaI no o sanguo,
porquo o sanguo do cada animaI iguaI, no l suporioridado
do um om roIao ao oulro. A formosura do animaI vom da
cor, da forma o da consliluio oquiIibradas, quanlo ao sanguo,
simpIos, como a malria dos corpos animais. Iois so o san-
guo a malria dos corpos do animaI, o oslo simpIos, no l
noIo forma nom consliluio. Lnlo do ondo viria a boIoza da
muIlor, o os sous ofoilos aos oIlos, alravs da quaI so dou a
guorra onlro os grogos o os sous inimigos duranlo muilos anos`
L do ondo voio a boIoza do Vnus om aIgumas muIloros` Como
so lornariam aIgumas possoas formosas o boIas, do laI modo
quo no nos cansamos do as obsorvar` L do ondo voio a boIoza
59
108
dos soros ospiriluais` Iois so um doIos dosojasso aparocor, so-
ria vislo numa forma suporior do boIoza indoscrilvoI. Lsla for-
ma quo moncionmos no vom do agonlo para o pacionlo,
como a forma arlslica vom do criador para os objoclos fabrica-
dos` Sondo assim, dizomos quo a forma produzida boIa, o
mais boIa do quo oIa a forma naluraI inoronlo na malria.
Quanlo forma quo no so onconlra na malria, mas na po-
lncia do agonlo, mais boIa o ospIondorosa, porquo a pri-
moira forma, no possuindo malria. A prova disso aquiIo
quo moncionamos: so a boIoza da forma aponas fosso dovido
massa quo suporla a forma, na modida om quo massa, a for-
ma soria quanlo maior o corpo quo a suporla mais boIa o
dosojvoI para quom a conlompIa, do quo so oslivosso numa
massa poquona. Iorm, no assim, pois so uma forma so
onconlra num corpo poquono o oulra num grando,
!
a aIma
movo-so para conlompIar ambas com um movimonlo iguaI.
L assim sondo, diramos quo no so dovo juIgar a boIoza da for-
ma om virludo da massa quo a suporla, mas a sua boIoza
aponas dovido a si mosma. A prova disso quo no vomos aIgo
onquanlo osl fora do ns, so onlra donlro do ns, vmo-Io o
conlocmo-Io. Lnlra om ns alravs da visla, o a visla aproon-
do a forma da coisa, mas no aproondo o corpo. Torna-so on-
lo cIaro quo a boIoza da forma no so d alravs da massa
quo a suporla, mas alravs da prpria forma. L a sua dimon-
so mosmo a poquonoz do corpo no impodo quo a sua
forma cloguo a ns alravs dos nossos oIlos. Quando a forma
cloga visla, a forma quo onlrou noIa fica com as suas for-
mas. Dizomos quo o agonlo ou disformo, ou boIo, ou aIgo
inlormdio. So o agonlo for disformo no produz aIgo diforon-
lo doIo, o so oslivor onlro a boIoza o a disformidado no mais
provvoI fazor uma do quo a oulra, o so a naluroza boIa, o
sou aclo lambm boIo. So for como ns doscrovomos, o a
naluroza for boIa, apropriado quo as obras da naluroza sojam
mais boIas. A boIoza da naluroza aponas so oscondo do ns
porquo no consoguimos vor o no procuramos o inlorior da
coisa. Aponas vomos o sou oxlorior o a sua aparncia, admi-
rando a sua boIoza. L so dosojssomos vor o sou inlorior, ro-
cusaramos o dosdonlaramos a boIoza oxlorior, o no a admi-
raramos.
A prova do quo o inlorior do objoclo mais boIo o oxco-
Ionlo do quo o sou oxlorior o movimonlo, porquo oxislo no
inlorior, o comoa a parlir doIo. Im oxompIo disso aIgo vis-
60
109
voI, cuja imagom o modoIo so obsorvam. So aIgum obsorvar a
imagom no sabo quom a foz, o doixa do a conlompIar, pro-
curando conlocor o aulor, o o aulor quom o Iovou a procurar,
pois vom doIo. No procurou a sua imagom visvoI. Assim, o
inlorior do objoclo, mosmo quo os nossos oIlos no o obsor-
vom, agila-nos o incila-nos a procurar o a oxaminar o objoclo
laI como oIo . So o movimonlo comoa no inlorior do objoclo,
inovilvoI quo ondo osl o movimonlo osloja a naluroza, o
ondo osl a naluroza osloja o inloIoclo nobro, o ondo
!
osl o
aclo da naluroza osloja a formosura o a boIoza. } so lornou
cIaro quo o inlorior da coisa mais boIo do quo o sou oxlorior,
como oxpIicmos o oIucidmos. Dizomos: na vordado podomos
onconlrar uma forma boIa noulros objoclos quo no corpos,
como as formas malomlicas pois no so corporais, mas so
formas quo possuom aponas Iinlas, o so como as formas quo
oxislom na possoa adornada, o como as formas quo oslo na
aIma, pois ossas formas so vordadoiramonlo boIas, quor dizor,
as formas da aIma: a modorao, a dignidado o somoIlanlos
quaIidados. Iodos lor oborvado uma possoa modorada o dig-
na, om quo lo agradou ossa boIoza, mas oIlando para o sou
roslo aclaslo-o foio o ropuIsivo, mas, Ianando onlo o oIlar
para a sua forma o obsorvando a sua forma inlorior, admiraslo-
-a. So no Ianaros o lou oIlar para o inlorior do lomom, mas
o fizoros para o sou oxlorior, no vors a sua forma boIa, mas
vors a sua forma foia, o alribui-Ia-s foaIdado o no boIo-
za. Sors onlo injuslo, porquo vors noIo aIgo quo no vor-
dado, pois vislo o sou oxlorior, foio, aclando-o foio, o no vislo
o sou inlorior, aclando-o boIo, a vordadoira boIoza s oxislo no
inlorior do aIgo, no no sou oxlorior. A maior parlo das posso-
as dosoja aponas a boIoza oxlorior o no a boIoza inlorior. Ior
isso, no a procuram nom invosligam, porquo a ignorncia
provaIoco noIos o ocupa os sous inloIoclos. Ior ossa razo, nom
lodas as possoas dosojam conlocor as coisas vordadoiras, mas
aponas uma poquona minoria, o so ossos quo so oIovam acima
dos sonlidos o onlram no domnio do inloIoclo. Iogo, invosli-
garam os aspoclos rocndilos o sublis das coisas. So oIos quo
lomos om monlo na nossa obra inliluIada Iilcscjic !c cliic, vislo
quo a maioria no o moroco o os sous inloIoclos no o conso-
guom concobor.
So aIgum dissor: onconlramos formas boIas nos corpos,
rospondomos dizondo quo ossa forma aponas so roforo nalu-
roza, porquo na naluroza do corpo l uma corla boIoza, mas a
61
110
boIoza quo so onconlra na aIma proforvoI o mais nobro do
quo a quo so onconlra na naluroza. A boIoza quo so onconlra
na naluroza advm da boIoza quo osl na aIma. Lsla aponas so
nos moslra na possoa corrocla, porquo so osla afasla da sua
aIma o quo inforior o adorna a sua aIma com obras agrad-
vois, a primoira Iuz omana sobro a sua aIma a sua Iuz, lornan-
do-a boIa o ospIondorosa. Quando a aIma v a sua boIoza o
ospIondor, sabo
!
do ondo vom ossa boIoza o no procisa do
raciocnio para o sabor, porquo a conloco alravs do inloIoclo,
o a Iuz primoira no Iuz om aIgo, mas Iuz aponas, subsis-
lonlo por si mosma. Iogo, ossa Iuz iIumina a aIma alravs do
inloIoclo, som alribulos como os da Iuz o do oulros agonlos,
pois om lodas as coisas agonlos, os aclos aponas so do alravs
dos alribulos quo so onconlram noIas, no poIa sua ossncia.
Quanlo ao primoiro agonlo, faz ludo som quaIquor alribulo,
porquo no l noIo quaIquor alribulo, agindo alravs da sua
ossncia. Iogo, lorna-so no primoiro agonlo, o agonlo da pri-
moira boIoza quo oxislo no inloIoclo o na aIma. O primoiro
agonlo agonlo do inloIoclo, quo o inloIoclo olorno, no o
nosso inloIoclo, porquo no dorivado, pois no adquirido.
LxompIificaromos ossa quoslo, mas um oxompIo sonsvoI no
apropriado para o quo quoromos oxompIificar, porquo cada
oxompIo sonsvoI parlo das coisas sonsvois o porocvois, quo
no consoguom roprosonlar o modoIo da coisa pormanonlo.
L nocossrio darmos um oxompIo racionaI, para quo so adoquo
quiIo quo quoromos oxompIificar, o onlo como o ouro quo
oxompIificado alravs do oulro ouro, somoIlanlo. Mas so o
ouro quo lomos por modoIo considorado impuro o mislura-
do com aIguns corpos poIudos, purificado o rofinado: soja
poIo aclo soja poIa faIa. Dizomos quo o ouro oxcoIonlo no
aquoIo quo vomos no oxlorior dos corpos, mas o ocuIlo o os-
condido donlro do corpo, om soguida, doscrovmo-Io com lo-
dos os sous alribulos. L o quo dovomos fazor so quisormos ro-
prosonlar a primoira coisa alravs do inloIoclo. Iorquo aponas
lomamos o modoIo a parlir do inloIoclo puro o Impido. So
quisoros conlocor o inloIoclo puro o Impido do lodas as coisas
inforioros, procura-o onlro as coisas ospiriluais, pois oslas so
lodas Impidas o puras, conlondo uma boIoza o uma formosura
indoscrilvois. Assim, lodas as coisas ospiriluais so lornaram
inloIoclos vordadoiros, o o sou aclo um aponas, quo consislo om
oIlar o caminlar na sua diroco. AIm disso, o obsorvador
dosoja conlompI-Ias, no porquo possuom corpos, mas porquo
62
111
so inloIoclos puros o Impidos, o o obsorvador dosoja conlom-
pIar a possoa sbia o nobro, no dovido boIoza o formosura
do sou corpo, mas dovido ao sou inloIoclo o sabor. Assim son-
do, dizomos quo a boIoza dos soros ospiriluais muilo oIova-
da, porquo inloIigom do forma conslanlo quo nunca muda do
oslado, ora inloIigindo, ora no. Os sous inloIoclos so conslan-
los, puros o Impidos
!
som quaIquor impuroza. Ior isso, co-
nlocom aquiIo quo lm, ospociaImonlo as roaIidados nobros o
divinas, nas quais no so inloIigo o quo quor quo soja sono o
inloIoclo.
Os soros ospiriluais so do vrios gnoros: aIguns vivom
no cu quo osl acima doslo cu oslroIado, o cada um dos soros
ospiriluais quo vivo nosso cu osl na lolaIidado da osfora do
sou cu, so bom quo cada um doIos lonla um Iugar dofinido,
quo no o Iugar do sou vizinlo ao conlrrio das coisas
corporais quo oslo no cu vislo quo no so corpos, o osso
cu lambm no um corpo. Iogo, cada um doIos fica na lola-
Iidado dosso cu. Dizomos quo por dolrs doslo mundo l um
cu, uma lorra, um mar, animais, pIanlas o possoas, coIoslos.
Tudo o quo dosso mundo coIoslo, no lavondo I quaIquor
coisa lorroslro. Os soros ospiriluais quo aIi oslo so adoquados
popuIao quo so aIi onconlra. No so ovilam uns aos oulros,
o nonlum noga ou ropoIo o sou vizinlo, mas onconlra ropouso
noIo: porquo o sou IocaI do nascimonlo do uma s origom o a
sua subsislncia o subslncia so uma, o conlompIam as coisas
quo no oslo sujoilas gorao o corrupo. Cada um doIos
so v a si mosmo na ossncia do sou vizinlo, porquo as coisas
quo oslo aIi so briIlanlos o Iuminosas, no lavondo absoIu-
lamonlo nada oscuro, nom aIgo duro o no infIuonciado, mas
cada coisa briIlanlo o cIara para o sou vizinlo, no Ilo os-
condondo nada. As roaIidados aIi so Iuz om Iuz, Iogo, lodas
so obsorvam umas s oulras, o no ocuIlam umas das oulras o
quo quor quo soja, pois a sua viso no so d com oIlos poro-
cvois o corporais, quo rocaom sobro as suporfcios dos corpos
coIoridos
2
, a sua viso d-so simpIosmonlo alravs do oIlos
inloIocluais o ospiriluais, quo rounom no sou unico sonlido
!
lodas as facuIdados dos cinco sonlidos, mais a facuIdado do
soxlo sonlido. Mas o soxlo sonlido aulo-suficionlo, no proci-
63
64
2
Iondo muIavvana om voz do muavvina, p. 63.
112
sando do so disporsar poIos rgos carnais, pois onlro o conlro
do crcuIo do inloIoclo o o crcuIo das suas dislncias no l
dislncias ospaciais, nom Iinlas quo saom do conlro para a cir-
cunforncia, porquo osso um dos alribulos das formas corpo-
rais. As formas ospiriluais so o oposlo disso, quor dizor, os
sous conlros o as Iinlas quo giram sua voIla so uma, som
dislncias onlro si.
CompIolou-so o capluIo quarlo com a ajuda do Dous,
oxcoIso.
!
113
,>M-0 > <-.5A>- 0 5 6:5 <-.5OP>2 0 > 0645A>
A56 <>.656 7095
Dizomos quo o criador lodo-podoroso o Iouvado
quando onviou as aImas para o mundo da gorao, para junl-
-Ias s quo so onconlram sujoilas gorao o corrupo, for-
mou-Ilos no corpo vivo divorsos rgos, o foz, para cada um
dos sonlidos, um rgo alravs do quaI o sor vivo sonlo. I-Io
para prosorvar o sor vivo dos danos quo provm do oxlorior,
porquo quando o sor vivo v, ouvo ou loca aIgo quo foro afas-
la-so o fogo anlos quo soja alacado, o so for adoquado, procura-
-o, para o oblor. L o criador lodo-podoroso o Iouvado
criou ossos rgos para os sonlidos do acordo com o sou pro-
-conlocimonlo, sabondo quo nocossrio o sor vivo oxislir so-
gundo ossa ordom. No
1
so dou o caso do criar, para cada um,
um primoiro rgo o dopois, vondo quo cada rgo no ora
adoquado, doslruir aIguns dos rgos, fazondo oulro rgo
adoquado para os soros lumanos o para os oulros animais.
Criou-Ilos, dosdo o princpio do sou sor, rgos adoquados aos
sous sonlidos para so prosorvarom alravs doIos dos acidonlos
o danos quo Ilos sobrovm.
AIgum podor dizor: o criador, oxcoIso, foz ossos rgos
para os sonlidos porquo sabo quo
!
o sor vivo aponas muda
om Iocais quonlos o frios, com as roslanlos afocos corporais.
L, para quo os corpos dos animais no poroam rapidamonlo,
f-Ios sonsvois o criou para cada um dos sonlidos um rgo
adoquado a osso sonlido. Mas ossas facuIdados, quor dizor, os
sonlidos, ou j oxisliam no animaI proviamonlo, londo o cria-
65
66
QIINTO CAIITIIO
DO IIVRO DA TLOIOGIA
1
Iondo I# om voz do iII#, p. 65.
114
dor gorado por fim rgos, ou o criador criou as facuIdados
dos sonlidos o os rgos ao mosmo lompo. Iois so o criador
lodo-podoroso o majosloso livosso produzido os sonlidos
no animaI, a aIma no soria sonsvoI primoiro anlos do oxislir.
Iois so j livosso sonsao anlos do oxislir, comoando a sor,
soria inala. L, so osso sor fosso inalo, a sua pormanncia o rosi-
dncia no mundo inloIigvoI no soria inala o naluraI, o loria
sido criada no para si mosma mas para oulras coisas, oslando
assim num IocaI mais baixo o inforior. AquoIo quo organiza,
aponas a dispo o Ilo oforoco as facuIdados o rgos para por-
manocor no IocaI mais inforior, ropIolo do maI pormanonlo. Lsso
aclo do organizao dovo-so doIiborao o ao ponsamonlo. Ou
soja, a aIma oslaria no IocaI mais baixo, no no IocaI mais no-
bro o dislinlo, dovido sua organizao. Dizomos quo o pri-
moiro criador lodo-podoroso o Iouvado no produziu o
quo quor quo fosso por doIiborao nom ponsamonlo, porquo o
ponsamonlo lom anlocodonlos, o o criador lodo-podoroso o
oxcoIso no lom anlocodonlos. Ima idoia provm do oulra,
o o ponsamonlo lambm vom do oulro, o assim por dianlo. Ou
onlo vom do oulra coisa, anlorior ao ponsamonlo, sondo ossa
coisa a sonsao ou o inloIoclo. L impossvoI a sonsao sor o
anlocodonlo do ponsamonlo, porquo no oxislia anlos, o oncon-
lra-so abaixo do inloIoclo. So o inloIoclo o gorador do ponsa-
monlo, onlo, som duvida, f-Io ou alravs do promissas ou do
concIusos. Ora, as promissas o as concIusos onconlram-so no
conlocimonlo das coisas sonsvois, o o inloIoclo no conloco no-
nluma das coisas sonsvois alravs do um conlocimonlo sons-
voI. Iogo, o inloIoclo no o anlocodonlo do ponsamonlo, por-
quo o inloIoclo lom incio ao conlocor o inloIigvoI ospiriluaI o
lormina
!
a. Sondo o inloIoclo assim, como soria possvoI clo-
gar ao sonsvoI alravs do ponsamonlo ou da doIiborao`
So o caso como o doscrovomos, ropolimos quo aquoIo
quo primoiro organiza no dispo, do lodo, do nonlum sor vivo
do onlro os animais, o do nada doslo mundo inforior ou do
mundo suporior, alravs do um ponsamonlo ou do uma doIi-
borao. L mais apropriado quo no laja no primoiro organi-
zador doIiborao nom ponsamonlo. Aponas so afirmou quo as
coisas foram criadas por doIiborao ou ponsamonlo, na modi-
da om quo lodas oIas foram produzidas da forma om quo ago-
ra so onconlram, alravs da sabodoria primordiaI. So um sbio
do oxcoIonlo sabodoria doIiborasso om fazor por fim aIgo somo-
Ilanlo, no consoguiria aporfoio-Ias dosso modo. O primoiro
67
115
sbio lodo-podoroso o oxcoIso j linla conlocimonlo do
quo ora nocossrio quo as coisas fossom dosso modo, o o pon-
samonlo uliI para aquiIo quo ainda no oxislo. Quom ponsa
f-Io anlos do produzir aIgo, dovido fraquoza do sou podor
para o oxocular. Ior isso, o agonlo procisa do rofIoclir sobro
aIgo anlos do o fazor, vislo quo no lom a capacidado do o vor
anlos do oxislir, do forma a no procisar do vor como dovo sor.
A nocossidado do vor a coisa anlos do oxislir dovo-so ao rocoio
do quo oIa soja diforonlo do quo agora. AquiIo quo faz na
modida om quo oxislo, no procisa do sabor o conlocor anlo-
cipadamonlo como dovo sor, porquo faz om virludo do si
mosmo. L so aponas o faz por si mosmo, no procisa do criar
alravs da doIiborao nom do ponsamonlo. Assim sondo, roi-
loramos quo as aImas oram, onquanlo oslavam no sou mundo,
o anlos do doscorom para o sor, sonsvois, mas a sua sonsao
ora uma sonsao inloIocluaI. Quando so goraram o junlaram
aos corpos comoaram a sonlir do forma corporaI, do modo a
sorom um inlormdio onlro o inloIoclo o os corpos, rocobondo
do inloIoclo uma polncia, quo lransforom para o corpo. Con-
ludo, ossa polncia osl no corpo do oulro modo, a sabor, como
sonsao, o a aIma movo-so dos sonlidos para o inloIoclo, por
vozos
!
rarofazondo as subslncias corporais, al as lornar
como quo inloIigvois, o a sonsao aproondo-as.
Dizomos quo o primoiro criador lodo-podoroso o ox-
coIso dosomponla cada aclo compIolo o porfoilo, porquo
causa compIola, aIm da quaI no l oulra causa, no so po-
dondo imaginar como dofoiluoso quaIquor um dos sous aclos.
Iois isso no so adoqua aos agonlos socundrios, ou soja, aos
inloIoclos, quanlo mais ao primoiro agonlo. Iorm, nocoss-
rio imaginar quo os aclos do primoiro agonlo rosidom noIo, o
no l nada uIlimo noIo, mas aquiIo quo oxislo noIo primoiro
uIlimo aqui. L uIlimo porquo lomporaI, o a roaIidado lompo-
raI oxislo no lompo om quo dovo oxislir. Quanlo ao primoiro
agonlo, oxislo porquo aIi no l lompo. L so aquiIo quo so on-
conlra no lompo fuluro subsislo aIi, forosamonlo oxislo aIi do
forma pormanonlo, como oxislir no fuluro. Assim sondo, aqui-
Io quo oxislo no fuluro, oxislo aIi, pormanonlomonlo, o no pro-
cisa, sondo compIolo o porfoilo aIi, do quo quor quo soja.
As coisas com o criador Iouvada a sua momria so
porfoilas o compIolas, quor sojam lomporais ou inlomporais, o
oslo noIo pormanonlomonlo. Assim, oslo com oIo no incio
como oslaro com oIo no fim. As coisas lomporais aponas oxis-
68
116
lom umas dovido s oulras, porquo quando so proIongam, so
oxpandom o so soparam do primoiro criador so umas causa
da oxislncia das oulras. Mas quando oslo lodas junlas, o no
so proIongam, oxpandom ou soparam do primoiro criador, no
so umas causa da oxislncia das oulras, anlos o primoiro cria-
dor causa da oxislncia do lodas oIas. L so umas so causa
das oulras, a causa aponas produz o ofoilo
!
dovido a aIgo.
Mas a primoira causa no produz os sous ofoilos dovido a aIgo.
Assim, quom quisor conlocor a naluroza do inloIoclo do forma
corrocla, no consoguo conloc-Ia a parlir do quo agora.
Mosmo quo aclomos quo conlocomos o inloIoclo mais do quo
o roslo das coisas, no o conlocomos do forma compIola, por-
quo o quo ` o porquo ` so ambos o mosmo no inloIoc-
lo, porquo so so sabo o quo o inloIoclo, sabo-so porquo . Apo-
nas diforo o quo ` do porquo nas coisas nalurais, quo
so imagons do inloIoclo.
Digo quo o sor lumano sonsvoI imagom do sor lumano
inloIigvoI, o o sor lumano inloIigvoI ospiriluaI, o lodos os
sous mombros so ospiriluais: o IocaI do oIlo no diforonlo
do IocaI da mo, o os Iocais do lodos os mombros no so di-
foronlos, mas oslo lodos num unico IocaI. Ior isso, no so dovo
dizor aIi: porquo oxislo o oIlo`, ou porquo oxislo a mo`,
quanlo ao quo sucodo aqui, dovido ao faclo do cada um dos
mombros do sor lumano oslar num Iugar diforonlo do do sou
vizinlo, porgunla-so acorca doIo: porquo oxislo a mo`, o por-
quo oxislo o oIlo`. Lnquanlo aIi, vislo quo os mombros do
sor lumano inloIigvoI oslo junlos num s Iugar, as porgunlas
o quo ` o porquo ` lornaram-so uma s. Ior vozos on-
conlramos noslo nosso mundo quo o quo ` o porquo `
so uma s coisa, como o ocIipso da Iua: pois so dissormos: o
quo o ocIipso`, doscrovomo-Io do corla forma. L so dissor-
mos Iorquo so d o ocIipso` doscrovomo-Io oxaclamonlo da
mosma manoira. So aconloco aqui no mundo inforior quo: o
quo ` o porquo ` so o mosmo, nocossrio quo isso so
apIiquo c jcriicri s coisas inloIocluais, quor dizor, quo o quo
` o porquo ` so uma s coisa. Quom doscrovo a ossncia
do inloIoclo dossa forma, doscrovo-a vordadoiramonlo, porquo
cada uma das formas inloIigvois o a razo por quo ossa forma
oxislo so o mosmo. No digo quo a forma do inloIoclo soja a
causa da sua oxislncia, mas digo quo a prpria forma do inlo-
Ioclo, so
!
a oxaminarmos o a quisormos invosligar alravs do
o quo ` onconlramos lambm nossa mosma posquisa a por-
69
70
11
gunla porquo `. Iois so os alribulos do aIgo oslo noIo ao
mosmo lompo o num unico IocaI, no soparados, no cabo di-
zor: porquo oxislom noIo os alribulos`, pois a subslncia o
ossos alribulos so um s, vislo quo cada um dossos alribulos
a subslncia. A prova o faclo do sor dosignada por lodos
ossos alribulos, Iogo, no so diz: porquo osl oslo alribulo na
subslncia`, ou onlo Iorquo osl aquoIo alribulo noIa`. So
os sous alribulos oslo soparados o om vrios Iocais, onlo
nocossrio dizor: porquo osl oslo alribulo na subslncia`, o
porquo osl aquoIo alribulo noIa lambm`. So ossa subsln-
cia lom um alribulo diforonlo dos alribulos quo oslo noIa, no
do lodo dosignada alravs do um doIos, pois no clamamos
ao lomom oIlo, nom mo, nom p, nom, do forma aI-
guma, nonlum dos sous mombros nom dos sous alribulos.
Quanlo ao inloIoclo, dosignamo-Io poIos sous alribulos,
porquo clamamos ao inloIoclo oIlo o mo o fazomo-Io poIo
molivo quo moncionmos proviamonlo. Iogo, apIicam-so as
duas dosignaos: o quo o porquo ` s roaIidados in-
loIocluais, como so fossom uma s coisa. Afirmamos quo o in-
loIoclo foi criado compIolo o porfoilo, inlomporaImonlo, pois o
princpio da sua criao o da sua ossncia dou-so simuIlanoa-
monlo, do uma s voz. Consoquonlomonlo, so aconloco aIgum
sabor o quo o inloIoclo lambm sabo porquo , porquo quan-
do o sou criador o produziu no doIiborou sobro o compIola-
monlo do sou sor, mas criou o propsilo do inloIoclo no incio
do sou sor. L, so a criao do propsilo do aIgo so dou com o
princpio do sou sor, no so diz porquo ora ossa coisa, pois
porquo so apIica ao acabamonlo da coisa. So o acabamonlo
do aIgo coincido com o princpio do sou sor, sabondo-so o quo
aIgo, sabo-so porquo . Iorquo a ossncia aponas so apIica ao
sor
!
da subslncia ossonciaI naluraI. So o princpio o o fim do
aIgo surgir ao mosmo lompo, o no louvor lompo onlro um o
o oulro, com o conlocimonlo da ossncia proscindo-so do por-
gunlar porquo `. Iois so so sabo o quo , sabo-so lambm
porquo , como oxpIicmos.
So aIgum porgunlar: possvoI dizor, por quo molivo o
inloIoclo lom alribulos` rospondomos dizondo quo porquo
so diz do duas manoiras: uma doIas do ponlo do visla da causa
2
,
71
2
Iondo 'iIIa, p. 71, n. 2.
118
o a sogunda do ponlo do visla da porfoio. Assim sondo, di-
zomos quo os alribulos do inloIoclo oxislom noIo junlos o no
soparados, nom om vrios Iocais, como dissomos proviamonlo.
Iogo, os alribulos so oIo mosmo, o so dosignados poIo nomo
do cada um doIos. So o inloIoclo o os sous alribulos so assim,
no prociso dizor: porquo osl oslo alribulo noIo` pois oIo
o alribulo, o lodos os alribulos oslo junlos. L so so sabo o quo
o inloIoclo, lambm so sabo quais so os sous alribulos. L so
so sabo quais so os sous alribulos, lambm so sabo porquo so.
Iois oscIarocou-so quo so so sabo o quo o inloIoclo, sabo-so
porquo , como moslrmos o cIarificmos.
O inloIoclo doslo modo, porquo o sou criador o produ-
ziu do manoira compIola, porquo oIo lambm compIolo o som
dofoilo. Quando criou o inloIoclo produziu-o do forma compIo-
la o porfoila, o lornou a sua ossncia a causa do sou sor. L as-
sim faz o agonlo primoiro, porquo so faz um aclo faz porquo
` abrangor o quo `, do forma quo, so so sabo o quo ,
sabo-so lambm porquo . Assim ago o agonlo porfoilo.
O agonlo porfoilo o quo dosomponla o sou aclo na modida
om quo oxislo, som quaIquor alribulo. Mas o agonlo imporfoilo
aquoIo quo dosomponla o sou aclo no na modida aponas om
quo oxislo, mas alravs do um dos sous alribulos. Ior isso, no
produz um aclo compIolo o porfoilo. Iois no consoguo dosom-
ponlar o sou aclo o o propsilo ao mosmo lompo, porquo
insuficionlo o no porfoilo. So no o faz ao mosmo lompo, o
sou primoiro aclo no o sou propsilo. L so o ofoilo produzi-
do dossa forma, quando so sabo o quo no so sabo por-
quo . L nocossrio onlo sabor o quo a coisa` o porquo
, o no so proscindo
!
do conlocimonlo do porqu alravs
do o quo , mas prociso lambm sabor porquo , poIo
molivo quo moncionmos.
Dizomos: como oslo mundo osl composlo do soros Iiga-
dos uns aos oulros, o o mundo como uma unica coisa, som
diforona, so aconloco sabor-so o quo o mundo, sabo-so por-
quo . Iorquo cada parlo doIo acrosconlada ao lodo, o no o
vomos como so fosso uma parlo, mas vmo-Io como um lodo.
Iois no lomamos as parlos do mundo como so procodossom
umas das oulras, mas imaginamo-Ias lodas como so fossom
uma s coisa, no como uma anlos da oulra. L so o imaginar-
mos, a causa pormanoco com o ofoilo o no o procodo. So so
imagina o mundo o as suas parlos doslo modo, j so o imagi-
nou do forma inloIocluaI. So so sabo o quo o mundo, sabo-
72
119
-so lambm simuIlanoamonlo porquo . L so a lolaIidado dos-
lo mundo for como doscrovomos, lanlo mais o mundo supo-
rior iguaImonlo doslo modo.
Digo: so as coisas quo oslo aqui oslo junlas ao lodo, mais
provvoI quo o mundo suporior soja assim, o quo cada uma
doIas osloja junla a si mosma, som os sous alribulos diforirom
do si mosmos, no oslando om Iugaros diforonlos, mas num
unico IocaI, a sabor a ossncia. So as roaIidados inloIigvois so
assim, as causas uIlimas oslo nos sous ofoilos. Lnlo, cada uma
doIas sor como doscrovomos, a sabor: quo som causa a cau-
sa quo o propsilo noIa, ou soja, quo o sou propsilo no lom
causa quo a procoda. So o inloIoclo no livor a causa quo apor-
foioa, inovilavoImonlo, os inloIoclos, ou soja, as roaIidados quo
so onconlram no mundo suporior, so aulo-suficionlos, som
causas aporfoioadoras, porquo a causa do sou incio a causa
do sou fim, porquo o sou comoo o a sua porfoio oslo jun-
los, no lavondo onlro oIos diforona nom lompo. Iogo, a cau-
sa da sua porfoio iguaI causa do sou incio.
!
Sondo as-
sim o quo o porquo so o mosmo. Iois porquo iguaI
a o quo .
} so oscIarocou, a parlir do quo moncionmos, quo nin-
gum podo invosligar o mundo suporior, porgunlando por-
quo , porquo islo` ou porquo aquiIo`, vislo quo por-
quo ` iguaI a o quo `. Ningum dovo porgunlar aIi
porquo aIgo, pois porquo aIgo no so sujoila invosliga-
o aIi, mas porquo o o quo so o mosmo.
Dizomos quo o inloIoclo um sor compIolo o porfoilo,
ningum duvida disso. So o inloIoclo compIolo o porfoilo,
no so podo dizor quo imporfoilo om quaIquor dos sous
aspoclos, pois so no so podo dizor isso, lambm no so podo
dizor porquo no lom aIguns dos sous alribulos. Do oulro
modo, isso no so lornaria nocossrio o aIgum podoria dizor:
os alribulos do inloIoclo oslo lodos prosonlos, o uns no pro-
codom os oulros, porquo lodos os alribulos do inloIoclo fo-
ram criados junlamonlo com a sua ossncia. Assim sondo, a
oxislncia do o quo o porquo osl no inloIoclo ao
mosmo lompo. So a oxislncia dos dois simuIlnoa, nocossa-
riamonlo so so soubor o quo o inloIoclo, sabo-so porquo .
L so so sabo o quo , sabo-so porquo . Conludo, o quo
apIica-so mais adoquadamonlo s roaIidados inloIigvois do
quo porquo , pois o quo aponla para o fim do princ-
pio do aIgo, o porquo indica a sua porfoio. A causa do
73
120
princpio a causa aporfoioadora om si mosma nas coisas
inloIigvois. Iogo, so so conloco o quo a coisa inloIigvoI,
conloco-so porquo como oxpIicmos o oIucidmos.
!
121
,>M-0 56 064-0956
No dovomos alribuir nonluma das coisas quo procodom
das oslroIas para as coisas parlicuIaros sua vonlado. So no
alribuirmos aquiIo quo aconloco s coisas, a parlir das oslroIas,
a causas corporais, ospiriluais, ou voIunlrias como aconlo-
co o quo so d a parlir doIas`
Dizomos quo as oslroIas so como o inslrumonlo posluIado
como inlormodirio onlro o criador o a criao, o quo no so
assomoIlam causa oficionlo primoira, nom malria quo ajuda
ao aporfoioamonlo da coisa. Tambm no so assomoIlam for-
ma quo cada uma doIas opora na oulra. As paIavras do univor-
so s so assomoIlam s paIavras da cidado, quo rogom os assun-
los da cidado o coIocam cada um no sou Iugar, o assomoIlam-so
ao coslumo alravs do quaI os labilanlos da cidado roconlocom
o quo dovom fazor o o quo no dovom fazor. Ior oIa so corroc-
lamonlo guiados para as acos Iouvvois o so abslm das ac-
os roproonsvois, o assim so rocomponsados poIa bondado o
casligados poIa maIdado das suas acos. Os coslumos, mosmo
quo difiram, Iovam lodos a um fim, a sabor, o bom. L o coslu-
mo quo conduz ao bom. Do mosmo modo, as paIavras quo oxis-
lom no univorso Iovam as acos ao bom, porquo oslo para o
univorso como o coslumo para os labilanlos da cidado.
So aIgum dissor: as paIavras do univorso so indicadoros
o no agonlos rospondomos dizondo quo no o sou objoc-
livo indicarom, mas quando oslo om vias do agir, indicam.
Iois muilas vozos oblomos indicaos acorca do princpio a
parlir do fim, o podomos conlocor o ofoilo a parlir da causa, o
os acidonlos a parlir do anlocodonlo, o o composlo a parlir do
simpIos o o simpIos a parlir do composlo.
!
So o nosso argumonlo osl corroclo, rosoIvomos a quoslo
j coIocada: sor quo os pIanolas so causa dos maIos` Ou no`
74
75
SLXTO CAIITIIO
DO IIVRO DA TLOIOGIA
122
76
L sor quo as coisas roproonsvois vm a oslo mundo a parlir
do mundo coIoslo, ou no` } cIarificmos o oxpIicmos quo no
vom do mundo coIoslo para o mundo lorroslro nada quo soja
roproonsvoI, nom os pIanolas so causa do quaIquor dos maIos
quo sucodom aqui, porquo no agom poIa vonlado, pois cada
agonlo quo ago poIa vonlado faz aclos Iouvvois o roproons-
vois, fazondo o bom o o maI, o cada agonlo quo faz o sou aclo
som vonlado, por si mosmo, osl acima da vonlado. Iogo, apo-
nas faz o bom o lodos os sous aclos so agradvois o Iouv-
vois. O quo cloga do mundo suporior ao mundo inforior vom
por nocossidado, mas uma nocossidado quo no so assomoIla
a osla, inforior o animaI, anlos monlaI. Lslo mundo sonlo as
nocossidados como aIgumas parlos do animaI sonlom as acos
do oulras, o as coisas quo sucodom do uma parlo para oulra.
As parlos soguom uma s vida, o aquiIo quo aconloco a parlir
do mundo suporior, para oslo mundo uma s coisa, muIlipIi-
cando-so aqui. Tudo o quo advm dossos corpos bom, no
mau. Aponas mau quando so mislura com as coisas lorros-
lros. O quo cloga do aIlo bom, porquo no om virludo da
vida da parlo, mas do lodo. Ior vozos, a naluroza da coisa lor-
roslro oblm do aIlo um corlo ofoilo, mas afoclada do oulro
modo, pois no consoguo soguir osso ofoilo quo oblm do aIlo.
L quanlo s acos quo vm do oncanlamonlo o da magia,
do-so do dois modos: soja por larmonia, ou por oposio o
diforona alravs da muIlipIicao o da diforona das facuIda-
dos. No onlanlo, mosmo quo difiram, compIolam o sor vivo
uno
1
. Iois aIgo podo aconlocor som oslralagoma do quaIquor
sor. A magia arlificiaI monlira o faIsidado, porquo loda oIa so
ongana o no vordado. Quanlo magia vordadoira, quo no
so ongana o no monlo, a magia do mundo, quo o amor o
a vilria. L o oncanlador sbio
!
aquoIo quo so assomoIla ao
univorso o dosomponla as suas acos na modida da sua capa-
cidado, porquo usa o amor num slio o a vilria noulro. Quan-
do quor agir assim usa os romdios o as oslralgias nalurais,
ospaIladas nos oIomonlos lorroslros. Iorm, aIguns lm gran-
do podor do produzir o amor noulros, onquanlo aIguns so
afoclados por oulros, obodocondo-Ilos. O princpio da magia
o faclo do o oncanlador conlocor as coisas quo obodocom umas
1
Iondo aI-&ayy om voz do aI-&aqq, p. 75.
123
s oulras. Quando as conloco, consoguo alrair aIgo, dovido ao
podor do amor agonlo quo so onconlra nosso oIomonlo.
O oncanlamonlo, quo ocorro alravs do loquo o da paIa-
vra quo pronuncia, uma oslralgia sua para quo, quom o v,
imagino quo osso aclo sou. Iorm, no o sou aclo, mas o
dos moios quo uliIiza, pois as coisas lm nalurozas quo so rou-
nom umas s oulras, o so alraom umas s oulras. Ima coisa
alrai a oulra dovido ao amor inalo. Lxislo noIas aIgo quo rouno
uma aIma a oulra, como o arloso quo rouno os ramos uns aos
oulros.
A prova do quo as coisas lm aIgo quo alrai a si o quo so
Ilos assomoIla o o quo as rouno umas s oulras, o aquiIo om
quo l laI podor do amor do modo quo, so o obsorvador
oIla para oIas, no doixa do as soguir, lrazondo-as para o sou
domnio , so as moIodias o a indicao do aIguns dos mom-
bros. Iois o musico lbiI podo canlar o lrabaIlar a sua voz com
arlo, alravs da quaI consoguo alrair quom dosoja. Iodo fazor
sinais com os oIlos ou as mos, ou aIguns dos sous mombros,
o moIda-os do forma a alrair o sou obsorvador. Transforma a
sua voz o os sous movimonlos, alraindo assim a alono do
quom prolondo. No a vonlado o a aIma racionaI quo so do-
Ioilam no musico, so alradas para oIo o o dosojam, mas a
aIma animaI quo lom prazor o Ilo obodoco. L um lipo do
!
magia com quo a maior parlo das possoas no so ospanla o na
quaI no ropara, dovido ao coslumo. A maior parlo das posso-
as aponas so ospanla com as domais coisas nalurais, porquo no
osl labiluada a oIas o no as acoila, o assim como o musico
doIicia o ouvinlo o o alrai a si, som quo oslo o rocoba por moio
da aIma parlicuIar racionaI nom da vonlado nobro, mas por
moio da aIma animaI lambm quando o oncanlador do sor-
ponlos
2
oncanla a sorponlo, osla alrada a oIo no por sua
vonlado ou porquo onlondou o quo disso ou sonliu, mas apo-
nas porquo sonliu o ofoilo quo noIa so produz do forma nalu-
raI. Assim lambm a possoa quo ouvo um foilio no onlondo
o discurso do foilicoiro, mas so o ofoilo rocai sobro si, sonlo-o,
o osso ofoilo no dovido ao foilio, mas dovido aos oIomonlos
quo oslo no mundo. Mosmo quo sinla o ofoilo quo rocai sobro
si, osso ofoilo aponas afocla a aIma animaI. A aIma racionaI no
77
2
Iondo aI-&#v" om voz do aI-&avv#', p. 77.
124
rocobo do lodo osso ofoilo o assim o musico produz um ofoi-
lo na aIma animaI, mas no o consoguo fazor na aIma racionaI.
So o ouvinlo uliIizar a aIma racionaI o so alrair para oIa a aIma
animaI, no a incila a rocobor o ofoilo do musico, nom o ofoilo
do oncanlador, nom os oulros ofoilos corporais lorroslros.
O oncanlador oncanla o invoca o soI ou uma das osforas, o
podo-Ilo quo faa o quo prolondo fazor no quo o soI o as
osforas ouam a sua proco o as suas paIavras, mas o apoIo
daquoIo quo clama o o foilio do foilicoiro aponas coincidom
com um modo do movimonlo dossas parlos, assim como aIgu-
mas parlos do sor lumano sonlom os movimonlos das oulras,
alravs do uma unica corda oslondida: quando so movo o sou
oxlromo uIlorior, movo-so o sou oxlromo anlorior. Ior vozos,
movo-so uma das cordas o movo-so a uIlima corda, como so
sonlisso o movimonlo daquoIa. O mosmo sucodo s parlos do
mundo: por vozos aIgo movo uma das suas parlos, movondo-
-so, alravs dosso movimonlo, oulra parlo, como so sonlisso o
movimonlo daquoIa, porquo as parlos do mundo oslo lodas
ordonadas alravs do uma s ordom, como so fossom um s
animaI. L por vozos o musico loca o aIaudo o movom-so as
cordas do oulro aIaudo com osso movimonlo. O mosmo so
passa com o mundo suporior: muilas vozos movo uma das
parlos doslo mundo,
!
soparada o dislinla do roslo, o assim so
movo, alravs do sou movimonlo, oulra parlo, o quo indica quo
aIgumas parlos do mundo sonlom os ofoilos quo afoclam ou-
lras parlos, porquo o mundo , como dissomos ropolidamonlo,
como um unico animaI. Do mosmo modo quo aIguns mombros
do sor vivo sonlom o ofoilo quo rocai sobro oulros dovido
inlonsidado da sua larmonia o inlorIigao assim aIgumas
parlos do mundo sonlom o ofoilo quo rocai sobro oulras, dovi-
do inlonsidado da sua larmonia o sua inlorIigao.
Dizomos quo nos oIomonlos lorroslros as foras produzom
os sous aclos admirvois, foras ossas aponas oblidas a parlir
dos corpos coIoslos, porquo produzom os sous aclos aponas
com a ajuda dos corpos coIoslos. Iogo, as possoas usam o on-
canlamonlo o a proco o os oslalagomas prolondondo quo so
diga quo so oIos quo agom alravs doslas, mas no assim,
pois aquiIo quo usam o quo ago com a ajuda dos corpos co-
Ioslos, o os sous movimonlos o podoros, quo so do alravs
doIos. L, mosmo quo no oncanlom o no rozom com as suas
procos, no procisam dos sous oslalagomas, pois so usarom as
coisas nalurais, quo lm podoros admirvois no momonlo apro-
78
125
priado para osso aclo, produzom os ofoilos naquiIo quo prolon-
dorom, o, por vozos, uma parlo do mundo produz na oulra
ofoilos admirvois, som oslralagoma congominado por aIgum,
oulras vozos aIgumas parlos do mundo alraom oulras parlos,
por moio do uma alraco naluraI, o rounindo-so onlro si. Ior
vozos, d-so, a parlir da proco daquoIo quo roza o quo podo aIgo
ospanloso, do modo quo moncionmos proviamonlo, porquo a
sua proco so adoqua a ossas foras quo doscom para oslo mun-
do, produzindo ofoilos admirvois. No do admirar quo aquo-
Io quo roza soja por vozos ouvido, porquo oIo no oslranlo
noslo mundo, ospociaImonlo so for bondoso o virluoso.
So aIgum dissor: o quo dizor so o aulor da proco for mau
o produzir ossos aclos admirvois` Rospondomos, dizondo quo
no do admirar quo o lomom mau rozo, poa, o a sua proco
o podido sojam ouvidos, porquo dosoja bobor do rio do quaI
bobo o lomom bom, o o rio no dislinguo os dois, mas
!
d do
bobor aos dois ao mosmo lompo. L assim quo vomos ossa
possoa m ou virluosa oblor do objoclo pormilido para
ambos, o no nos dovomos admirar com isso, nom dizor: por-
quo oblovo aquiIo quo oblovo, som Ilo proibir o punir a nalu-
roza, so no possoa para osso aclo` Iorquo a subslncia nalu-
raI pormilida a lodas as possoas, o cabo naluroza dar o quo
lom, som sabor a quom dovo dar o a quom dovo impodir ossa
dislino porlonco a oulro podor, quo osl acima da naluroza o
mais oIovado do quo oIa.
So aIgum dissor: onlo o mundo na sua lolaIidado pas-
sivo, uma parlo doIo rocobondo os ofoilos da oulra parlo. Ros-
pondomos: j afirmmos ropolidamonlo quo o mundo lorroslro
passivo, mas o mundo coIoslo ago o no passivo, o aponas
produz no mundo lorroslro acos nalurais, om quo no l um
aclo acidonlaI, porquo agonlo o no passivo, afoclado por um
oulro agonlo parlicuIar. Quando aIgo agonlo o no passivo,
os sous aclos so lodos nalurais o no l nada noIos do lorros-
lro, porquo so aIgo acidonlaI so d a parlir doIos, no soria o
oxlromo da porfoio o corroco.
Assim sondo, dizomos quo a parlo do mundo suporior o
nobro moslro, no sondo afoclada o somonlo agindo, o a parlo
inforior ago o afoclada ao mosmo lompo. Ago om si mosma o
afoclada poIo corpo coIoslo o nobro. Quanlo ao corpo coIoslo
o aos aslros, no so passivos, o no rocobom afocos nom nos
sous corpos nom nas suas aImas. Os sous corpos o aImas no
diminuom porquo pormanocom oslvois, num s oslado. So
79
126
aclamos quo os sous corpos fIuom, como so cosluma dizor, osso
fIuir ocuIlo o imporcoplvoI, poIa sua roduzida dimonso, o
assim a sua grandoza lambm ocuIla o imporcoplvoI.
So aIgum dissor: so os oslralagomas o o oncanlamonlo
afoclam as coisas, o ospociaImonlo a possoa, quaI o oslado do
lomom oxcoIonlo, virluoso o pio` Sor possvoI quo lonlam
ofoilo sobro oIo o oncanlamonlo o oulros oslralagomas quo os
quo pralicam as cincias da naluroza congominam, ou isso no
possvoI` Rospondomos, dizondo quo o lomom oxcoIonlo,
virluoso o pio
!
no rocobo os ofoilos nalurais quo advm dos
mgicos o dos oncanladoros, nom a sua aIma racionaI afocla-
da poIos aclos doIorosos. Nada noIos o afocla, no o afaslando
do sou oslado bondoso o IouvvoI. So for afoclado, aponas o
na modida om quo l noIo uma parlo animaI, do onlro as par-
los do mundo, som quo o mgico consiga produzir noIo os ofoi-
los maIficos, como o dosojo o o quo so Ilo assomoIla, porquo
o dosojo no afocla o lomom, a no sor na modida om quo a
aIma racionaI Ilo obodoco, pois l ofoilos quo rocaom sobro a
aIma animaI, quo os rocobo som a aIma racionaI, o l oulros
quo no so acoilos, a no sor quo a aIma racionaI londa para
ossa afoco o a rocoba. Do oulro modo, a aIma animaI no
consoguo rocobor osso ofoilo do forma compIola. TaI como o
oncanlador oncanla o ofoclua na aIma animaI o ofoilo quo pro-
londia, assim a aIma racionaI oncanla do modo conlrrio ao do
oncanlamonlo do oncanlador, o ropoIo osso ofoilo da aIma ani-
maI, impodindo-a do o rocobor, afaslando
3
o podor quo oIo
prolondia quo Ilo sobroviosso. Quanlo morlo, doona ou
afocos corporais, rocobo-os o afoclam-no porquo faz parlo
doslo mundo. Ima parlo no ago sobro a oulra a no sor po-
dindo ajuda ao podor primoiro, quo consoguo afaslar ossos ofoi-
los nofaslos, impodindo-os do o infIuonciar, Iiborlando-so on-
lo doIos.
Os osprilos
4
rocobom os ofoilos da faIa
5
o sonlom, rocor-
dam o oncanlam-so
6
por naluroza, saboroiam o ouvom quom
clama, rospondondo-Ilos, ospociaImonlo aquoIos quo oslo pr-
ximos do mundo lorroslro: pois aquoIo quo osl mais prximo
80
3
Iondo yanf" om voz do lubq", p. 80, n. 7.
4
Iondo aI-jinn om voz do aI-&av#ssu aI-lamsu, p. 80.
5
Iondo aI-qavI om voz do aI-quv#, p. 80.
6
Iondo larq" om voz do luIq", p. 80.
12
mais rpido a rospondor do quo oulro. Dovo-so sabor quo
lodo aquoIo quo so incIina para oulra coisa quo no oIo rocobo
os ofoilos da magia. Rocobo da magia aquiIo para quo so incIi-
na o dosoja, porquo doprossa alrado para oIa o som impodi-
monlo. Quanlo possoa quo no londo para oulra coisa a no
sor oIa, mas aponas londo para si mosma o oIla para si som-
pro, o como so podo aporfoioar, no podo o oncanlador on-
canlar, nom infIuonciar com magia,
!
nom usar conlra oIo
quaIquor lipo do oslralagoma. Cada possoa no domnio da ac-
o, no no domnio da opinio, afoclada, porquo rocobo os
ofoilos quo Ilo advm da magia, pois osl no caminlo da ac-
o o dos prazoros, o movom-na as acos quo a doIiciam.
A prova disso a boIoza o a formosura: pois para a muIlor
boIa o formosa corro o lomom do aco, quo no procura a con-
lompIao. LIa alrai-o do forma naluraI, som procisar da arlo
da magia ou do usar com oIo quaIquor dos oslralagomas arlifi-
ciais, aposar do pralicar aIguns oslralagomas arlificiais, porquo
a naluroza quo oncanla, com ossa boIoza o formosura, aquoIo
quo obsorva, al so submolor a oIa. Dopois so unidos, s quo
a naluroza no os rouno no ospao, mas rouno-os no amor o
no dosojo quo inlroduziu onlro os dois. Im dos poolas afirmou:
pois laI possoa, boIa o formosa, ainda quo soja uma, mui-
las. Quis assim dizor quo quom viu uma possoa a amou o no
quor soparar-so da sua formosura ou da sua boIoza. So aquoIos
quo amaram aIgum so muilos om numoro, a possoa mui-
las o no uma. Quanlo ao lomom da conlompIao, quo j so
oIovou acima da aco, no lom infIuncia noIo a magia nom
oulros pralicanlos do oslralagomas arlificiais. LIo o o mgico
so uno lambm, porquo oIo o o objoclo conlompIado so um.
LIo o objoclo, o ossa afirmao vordadoira, som disloro,
pois oxpIica como so dovo agir alravs doIa. Quanlo ao lomom
quo coIocou a aco sua fronlo, o a opinio alrs do si, no
oIla para si mosmo mas para oulro quo oIo, dizondo aIgo orra-
do, sogundo o quaI no dovo agir, porquo o sou amor so incIi-
na para oulro quo oIo o o sou corao so incIina para o sou
dosojo. Quom o faz rocobo os ofoilos do um oulro quo no oIo,
o alrado por um oulro quo no oIo, alravs do um oslralago-
ma. A prova do quo aIgumas coisas alraom oulras so os pais
o o sou dosojo do oducar os fiIlos, com osforo o fadiga, bom
como o dosojo quo as possoas lm do so casar, o o osforo a
isso subjaconlo o om lodas as coisas om quo lm prazor, o como
so osforam dia o noilo al
!
oblorom o quo prolondom. Lssos
81
82
128
o somoIlanlos faclos indicam a fora quo provoca a alraco
onlro as coisas. Quanlo aos aclos quo so do om virludo da ira,
movom-so lambm alravs do um movimonlo animaI. Quanlo
ao dosojo do Iidorana o do cargos, incila-o o amor inslinlivo
da Iidorana quo oxislo om ns. Iorm, os moloros dosso doso-
jo so muIlipIos. AIguns comoam com o modo, porquo o lo-
mom lambm dosoja oblor a Iidorana para no sor lralado
injuslamonlo nom sor dosprozado, o assim rocobor as afoccos
doIorosas o onlrislocodoras. AIguns comoam com o dosojo do
riquoza o muIlipIas possos, o oulros objoclos dosojados poIas
possoas apogadas ao mundo. Oulros comoam com a nocossi-
dado naluraI o o rocoio da pobroza, pois l possoas quo doso-
jam o mundo o so impoIidos poIa nocossidado da naluroza,
no consoguindo doixar nada quo a suslonlo o manlonla.
So aIgum dissor: o lomom quo pralica a boa aco no
rocobo os ofoilos da magia, laI como o quo pralica a boa con-
lompIao no rocobo os mosmos ofoilos, rospondomos: so o
lomom da boa aco fizor as obras quo so obrigalrias, boas
o Iouvvois o no as lransforir para oulra possoa, no rocobo
os ofoilos da magia, porquo aponas dosoja oblor a vordadoira
boIoza. Ior isso so cansa o a isso aspira, o conloco aquiIo quo
o impoIo a agir, no proslando alono aos assunlos lorronos.
O sou objoclivo moramonlo o mundo inloIigvoI o a vida olor-
na quo I oxislo. So a possoa do aco lrabaIlar o prolondor a
boIoza das coisas quo faz, o dosojar rocobor os ofoilos da ma-
gia, porquo ignora a boIoza vordadoira, o aponas v o voslgio
o a sombra da boIoza, juIgando quo ossa a boIoza vordadoira,
oncanlam-no as coisas na sua procura da boIoza aparonlo, doi-
xando a boIoza vordadoira. Dizomos concisamonlo: quom pro-
duz a obra porocvoI acla quo pormanonlo, confiando noIa,
dosconloco a obra vordadoira o soguo as coisas roprovvois.
Soguo-as, porquo a naluroza oncanladora, na modida om quo
possui
!
boIoza oxlorior. Ao vor a aparncia das coisas lorros-
lros nalurais, como boIas o ospIondorosas, acla quo a vorda-
do o procura-a ardonlomonlo. L quom procura aquiIo quo no
lom nada do bom, como um bom vordadoiro, do vordado
oncanlado, o oncanlam-no as coisas, porquo as procura com um
dosojo animaI. Quom ago assim Iovado por oIas aondo no
quis o som o sou conlocimonlo. L isso o oncanlamonlo om si
mosmo, o quo ningum duvida.
Quanlo ao lomom quo no Iovado para as roaIidados
lorroslros o conloco quo o boIo o o bom no oslo noIas, por si
83
129
mosmos, o quo no oncanlado. NoIo no lm ofoilo a magia
o os oslralagomas, porquo aponas conloco, procura o dosoja a
roaIidado pormanonlo. L a possoa conslanlo quo porsovora na
vordado. As subslncias lorronas no consoguom alra-Ia a si,
pois sabo quo osl sozinla no mundo o no l nada mais do
quo oIa. L so aIgum for assim, o oIlar para si mosmo, lambm
o sou oIlar no Iovado para oulro quo oIo, mas acompanla-
-o. S ossa possoa saIva da magia quo lom a naluroza, o no
rocobo nonlum dos oncanlos, mas oIa quo oncanla a naluro-
za, sobro oIa oxorcondo a sua infIuncia poIa sua suporioridado
o diforona om roIao naluroza.
} so lornou ovidonlo, londo-so domonslrado como vorda-
doiro a parlir daquiIo quo moncionmos, quo cada uma das
parlos doslo mundo afoclada poIos corpos coIoslos sogundo a
sua naluroza o forma, cada quaI agindo sobro oulro quo oIo
sogundo o sou podor, do mosmo modo quo as parlos do sor
vivo so afocladas umas poIas oulras sogundo a forma o a na-
luroza do cada mombro. Cada uma das suas parlos ago sobro
o sou companloiro o afoclado por oIo, porquo onlro as parlos
do sor vivo l aquoIo quo rocobo o ofoilo do aclo do discurso,
o l o quo rocobo o ofoilo da aco da arlo.
CompIolou-so o capluIo soxlo com a ajuda do Dous o o
podor do sou socorro.
!
131
,>M-0 5 5915 7>M-0
Dizomos quo a aIma nobro o soborana, so doixou o sou
mundo oIovado o doscou para oslo mundo inforior, f-Io alra-
vs do um aspoclo da sua labiIidado o do sou podor suporior
para formar o gorir o sor quo oxislo no sou soguimonlo. So so
Iiborlar doslo mundo dopois do o formar o organizar, o proco-
dor rapidamonlo para o sou mundo, no do lodo projudicada
poIa sua doscida para oslo mundo mas bonoficia com isso, por-
quo bonoficia doslo mundo, alravs do conlocimonlo do maI
1
,
sabondo o quo a sua naluroza, dopois do lor omanado sobro
oIo as suas foras o do lor manifoslado as suas obras o aclos
nobros, quo pormanocom noIa quando so onconlra no mundo
inloIigvoI. So no surgissom os sous aclos o no difundisso os
sous podoros lornando-os prosonlos visla, ossos sous podoros
o aclos soriam noIa om vo o a aIma osquocoria as virludos o
os aclos sbios o porfoilos, como so oslivossom oscondidos o no
aparocossom. L so assim fosso, no soriam conlocidos o podor
o a nobroza da aIma, porquo o aclo a indicao o a manifos-
lao do podor ocuIlo. So o podor da aIma so ocuIlasso o no
so moslrasso, porocoria o soria como so vordadoiramonlo no
oxislisso.
A prova do quo assim a criao, pois onquanlo boIa,
ospIondorosa, ornamonlada o porfoila, rocaindo sob a visla,
aquoIo quo a obsorva, so raciocina, avana para oIa o no so
ospanla com a aparncia oxlorior, ornamonlada. OIla para o
sou inlorior o admira-so com o sou criador o foilor o no du-
84
%1 7>10 A0 $0:62 > &90107402 > (.60-.<>-A.>6>
SLTIMO CAIITIIO
DO IIVRO DA TLOIOGIA
(QIL L O DISCIRSO SOBRL A DIVINDADL)
1
Iondo aI-slarr om voz do aI-slay', p. 84.
132
vida do quo oxlromamonlo boIo o infinilamonlo ospIondoroso,
dovido ao sou podor infinilo. Iois dosomponlou ossos aclos
cloios do boIoza, formosura o porfoio. So o criador lodo-
-podoroso o Iouvado
!
no livosso criado as coisas o oslivos-
so sozinlo, oIas oslariam oscondidas o a sua boIoza o ospIondor
no aparocoriam cIaramonlo. So osso sor oslivosso s donlro do
si mosmo o roslringisso o sou podor, o sou aclo o a sua Iuz,
no oxisliria nonlum dos soros pormanonlos, nom dos soros quo
so lransformam o porocom. No oxisliria a muIlipIicidado das
coisas criadas poIo Ino, da forma quo oxislom agora, nom la-
voria causas quo produzissom os sous ofoilos, pois no as Iova-
ria via da gorao o das oxislncias. So no oxislissom as roa-
Iidados pormanonlos o as subslncias porocvois, sujoilas
gorao o corrupo, o Ino primoiro no soria vordadoira-
monlo causa. L como possvoI quo as roaIidados oxislonlos no
oxislam, o quo a sua causa no soja causa vordadoira, Iuz vor-
dadoira o bom vordadoiro`
Sondo o Ino primoiro assim, ou soja, vordadoira causa,
onlo o sou ofoilo vordadoiro ofoilo. So for Iuz vordadoira, o
rocoplor dossa Iuz vordadoiramonlo rocoplor. L so bom vor-
dadoiro, o o bom omana, aquiIo sobro o quo omana lambm
vordadoiro. Dosso modo, ora prociso quo o criador no oxislis-
so sozinlo, som criar nada nobro quo rocobosso a sua Iuz, ou
soja, o inloIoclo. Iogo, no podo o inloIoclo oslar sozinlo, o
no formar aIgo quo rocoba o sou aclo, o sou nobro podor o a
sua Iuz briIlanlo. Assim, formou a aIma. Ior sua voz, a aIma
no podia oslar sozinla naquoIo mundo suporior inloIigvoI,
som nada quo rocobosso os sous ofoilos, Iogo doscou para o
mundo inforior, para moslrar os sous aclos o o sou podor go-
noroso. Lsso procosso procodo do cada naluroza: dosomponlar
os sous aclos o infIuonciar aquiIo quo osl sob oIa, para quo a
subslncia soja afoclada o rocoba os ofoilos daquoIo quo a rogu-
Ia a parlir do cima, porquo a subslncia suporior infIuoncia a
quo so onconlra abaixo. No l nonluma das roaIidados ospi-
riluais nom nalurais quo oslojam paradas om si mosmas o no
sigam a via do aclo, a no sor quo soja a uIlima das roaIidados
!
na fraquoza, o o sou aclo quaso no so voja. A prova do quo as
subslncias no podom parar, som soguir a via do aclo, a
somonlo quo coIocada no inlorior da lorra: pois a somonlo
comoa a parlir do uma posio ondo no lom dimonso nom
poso, como so fosso aIgo ospiriluaI o no fosso um corpo, o
conlinua a soguir a via do aclo al sair do si mosma, porquo
85
86
133
dosomponlou a sua aco o doIinoou a sua forma. Dopois, oxis-
lo nossa forma, o rogrossa a si mosma, consoguindo roproduzir
a sua forma ropolidamonlo, porquo noIa oslo as paIavras
agonlos suporioros, junlas o insoparvois, ainda quo sojam Io-
vos, o no rocaiam sob a nossa visla. Conludo, so dosomponlar
o sou aclo o rocair sob a nossa visla, surgo o sou grando o ad-
mirvoI podor, quo nocossariamonlo no podia parar om si
mosmo, som soguir a via da gorao o do aclo, Iogo, c jcriicri
nocossrio quo as grandos roaIidados inloIocluais no parom o
no rolonlam o sou podor o os sous ofoilos, quo no os circuns-
crovam a si mosmas do forma Iimilada, no soguindo sompro a
via do aclo, al clogarom quiIo quo no consoguo rocobor os
sous ofoilos, a no sor do forma roduzida, ou quo no lonlam
ofoilo sobro oulra coisa, dovido ao roduzido podor do rocopo
do ofoilo quo vom do agonlo.
Assim sondo, dizomos quo a aIma omana o sou podor so-
bro lodo oslo mundo com o sou nobro o suporior podor, o no
l nada do corporaI, mvoI ou imvoI, quo no lonla o podor
da aIma, ou quo osloja fora da sua naluroza oxcoIonlo. Cada
um dos corpos rocobo aIgo da sua fora o do sou bom, na
modida da sua capacidado, ao rocobor ossa fora o osso bom.
Iogo, cada um dos corpos oblm o sou podor o o sou bom
sogundo a sua capacidado do os rocobor. Afirmamos quo o
primoiro dos ofoilos quo a aIma produz so d na malria, pois
a primoira das coisas sonsvois. Sondo a primoira das coisas
sonsvois, moroco rocobor primoiro o bom da aIma. Com bom
quoro dizor a forma, om soguida, cada uma das coisas sons-
vois rocobo osso bom, sogundo a sua capacidado.
Afirmamos quo, quando a malria rocobo a forma da aIma,
a naluroza produzida. Dopois, a naluroza
!
formada, lor-
nando-so forosamonlo rocopliva ao sor. A naluroza aponas so
lorna rocopliva ao sor na modida om quo foi coIocado noIa o
podor da aIma o as causas oIovadas. Iosloriormonlo, a aco
do inloIoclo lormina com a naluroza o o princpio do sor. Iois
o sor a uIlima das causas inloIigvois o formadoras, o a pri-
moira das causas quo ongondram. As causas agonlos, formado-
ras das subslncias, no podom parar anlos do clogar nalu-
roza. Assim dovido primoira causa, quo lornou os soros
inloIigvois causas agonlos, formadoras das formas acidonlais
quo so onconlram sujoilas gorao o corrupo. Iois o
mundo sonsvoI aponla para o mundo inloIigvoI o para as
subslncias inloIigvois quo noIo oxislom, sondo uma indicao
87
134
dos sous grandos podoros o das suas nobros virludos, o do sou
bom, quo formonla grandomonlo o lransborda.
Dizomos quo as roaIidados inloIigvois adorom s subsln-
cias sonsvois. O primoiro criador no adoro s roaIidados inlo-
Iigvois o s roaIidados sonsvois, mas abarca-as lodas, conludo
as roaIidados inloIigvois so os soros vordadoiros
2
porquo so
criadas imodialamonlo a parlir da primoira ossncia. As subs-
lncias sonsvois so as ossncias porocvois, porquo so cpias
o imagons das vordadoiras ossncias. A sua subsislncia o por-
manncia, alravs da gnoso o da roproduo, lom como fim
pormanocorom o pordurarom, assomoIlando-so s coisas inloIi-
gvois, pormanonlos o olornas.
Dizomos quo a naluroza do dois lipos: inloIigvoI o son-
svoI. Quando a aIma osl no mundo inloIigvoI suporior o
mais nobro, o quando osl no mundo inforior mais viI o info-
rior, dovido ao corpo om quo so onconlra. Ainda quo a aIma
soja inloIigvoI o porlona ao mundo inloIigvoI, lom nocossaria-
monlo do lomar aIgo do mundo sonsvoI o onlrar noIo, porquo
a sua naluroza osl unida ao mundo inloIigvoI o ao mundo
sonsvoI. L nocossrio quo a aIma no soja consurada nom
crilicada por doixar o mundo inloIigvoI, o oslar noslo mundo,
pois osl siluada onlro ambos os mundos. Aponas fica noslo
oslado porquo, ainda quo soja uma das subslncias nobros o
divinas, a uIlima dossas subslncias o a primoira das subs-
lncias nalurais
!
sonsvois. Quando so lornou companloira do
mundo naluraI sonsvoI ora nocossrio no rolor doIo as suas
virludos, mas oman-Ias sobro oIo. Consoquonlomonlo, omanou
sobro oIo os sous podoros o adornou-o da forma mais oxcoIon-
lo. Iodo adquirir parlo da sua viIoza, a no sor quo lonla modo
o rocoio quo aIguma das suas condios inforioros o roproons-
vois a conspurquom.
Dizomos quo, vislo quo ora nocossrio quo a aIma oma-
nasso os sous podoros sobro oslo mundo sonsvoI o o adornas-
so, no ora suficionlo adornar o sou oxlorior, mas surgiu no sou
inlorior o imprimiu noIo aIgo dos sous podoros o das paIavras
aclivas, do laI forma quo maraviIlou aquoIo quo procura o
conlocimonlo das coisas, o as ovila doscrovor. A prova do quo
assim, quor dizor, quo a aIma adorna o inlorior dos corpos
88
2
Iondo &aq"qa om voz do lafiyya, p. 87.
135
mais do quo o sou oxlorior, quo rosido no inlorior dos corpos
o no no sou oxlorior, o quo confirmado poIo faclo do os sous
ofoilos aparocorom a parlir do inlorior o no do oxlorior. Iois,
por vozos, vomos as pIanlas o os soros vivos a croscor som bo-
Ioza nom gIria, mas no doixam do omanar do donlro do si
boIas o gIoriosas coros, agradvois odoros o admirvois frulos.
So no fosso vordado quo a aIma ponolra nos corpos nalurais,
doixando noIos pormanonlomonlo os ofoilos admirvois das
suas muilas acos, quor dizor, na naluroza, o corpo porocoria
rapidamonlo, o faIocoria. No sobrovivoria o no produziria
frulo, como aconloco agora, pois quando a aIma v a gIria o a
boIoza do corpo, o infIuoncia a sua naluroza, omana para oIo o
sou podor nobro, o as paIavras o os aclos onlram nosso corpo
para produzir os ofoilos admirvois quo o obsorvador v.
Dizomos quo a aIma, aposar do onlrar no corpo, conso-
guo sair doIo, doix-Io o rogrossar ao sou mundo inloIigvoI, o
comparar os dois. So compara os dois mundos o as suas vir-
ludos, conloco a virludo daquoIo mundo por oxporincia, o
conloco as virludos oIovadas o nobros do forma corrocla, bom
como a suporioridado dosso mundo om roIao a oslo mundo.
Iorquo so o conlocodor fosso do naluroza dbiI
!
o loslasso o
maI
3
o o conlocosso por oxporincia, aumonlaria assim o sou
conlocimonlo do bom, por aprondizagom o cIarificao. L um
bom quo conloa o maI
4
por conlocimonlo aponas o no por
oxporincia.
Dizomos: do mosmo modo quo o inloIoclo no consoguo
dolor-so om si mosmo, por lor om si um podor compIolo o uma
Iuz quo omana, procisa do so movor o avanar, soja para cima
soja para baixo. Mas no consoguo avanar para cima do for-
ma a omanar a sua Iuz para o quo osl acima do si, vislo no
lavor aIi nada criado, do manoira a omanar sobro isso a sua
Iuz. Iois o quo osl acima do si o primoiro criador. Iogo,
procodo para baixo alravs da Ioi nocossria quo noIo coIocou
o primoiro criador, o omana a sua Iuz o a sua polncia sobro as
coisas quo oslo abaixo do si, al clogar aIma. Quando cloga
a oIa pra o no a uIlrapassa, porquo a aIma a uIlima roaIi-
dado do mundo inloIigvoI, como dissomos ropolidamonlo.
89
3
Iondo aI-slarr om voz do aI-slay', p. 89.
4
Iondo aI-slarr om voz do aI-slay', p. 89.
136
Quando o inloIoclo dosco al clogar aIma, o produzir
noIa as suas afocos, doixa-a com as oulras aclividados. AIm
disso, sobo al clogar primoira causa o aIi pra. No dosco
mais porquo sabo, por oxporincia, quo pormanocor aIi, o a sua
posio aIi ou soja, com a causa primoira proforvoI o
mais uliI do quo a Iuz, o podor o as domais virludos. Assim,
quando a aIma osl pIona do Iuz, do podor o das oulras virlu-
dos no consoguo dolor-so om si mosma, porquo ossas virludos
provocam noIa o dosojo do agir. Dosco, o no sobo porquo o
inloIoclo no procisa do nonluma das suas virludos, pois a
causa das suas virludos. L vislo quo no podo ascondor, dosco
o omana a sua Iuz o as suas roslanlos virludos sobro ludo o
quo osl abaixo do si, proonclondo oslo mundo com Iuz, boIo-
za o ospIondor. Quando gora noslo mundo sonsvoI aquiIo quo
gorou, rogrossa o voIla ao sou mundo inloIigvoI, prondo-so a
oIo, soguindo-o o sabondo do forma indubilvoI quo o mundo
inloIigvoI mais nobro o mais dislinlo do quo o mundo sons-
voI. Assim, proIonga a conlompIao do mundo inloIigvoI o
no dosoja rogrossar ao mundo sonsvoI.
!
Dizomos quo quando a aIma onlra noslas subslncia son-
svois, inforioros, procodo para as subslncias quo possuom
pouca fora o pouca Iuz. Iois, quando ago noslo mundo o pro-
duz noIo ofoilos admirvois, v como nocossrio inslaIar-so no-
Ias para quo no dosvanoam doprossa, sondo imagons. So o
dosonlador no pinla a imagom com cor
5
, oIa dosaparoco, po-
roco o obIilorada, o a sua boIoza no so moslra, dosvanoco o
no so domonslram a sabodoria o o podor do dosonlador. Son-
do assim o a aIma quo produz ossos ofoilos admirvois nos-
lo mundo , lonla quo ossos voslgios sojam pormanonlos. Iois
so voIla para o sou mundo, onlra noIo o v osso ospIondor, ossa
Iuz o osso podor, rocobo dossa Iuz, o dosso podor, Ianando-os
para oslo mundo, o proporcionando-Ilo Iuz, vida o podor.
L osla a disposio da aIma, o dosla forma quo adminislra o
oslado doslo mundo o o sou podor.
Quoromos oxpIicar a nossa looria sobro osso assunlo,
confirm-Ia o comunic-Ia, o dizomos quo a aIma no dosco
loda oIa para oslo mundo inforior sonsvoI: nom a aIma univor-
saI nom as nossas aImas. Iarlo doIa fica no mundo inloIigvoI o
90
5
Iondo Iavn om voz do avn, p. 90.
13
no o doixa, porquo no possvoI quo aIgo doixo o sou mun-
do do forma compIola, a no sor quo so corrompa o abandono
a sua ossncia. Iois mosmo quo a aIma caia para oslo mundo,
osl Iigada ao sou mundo, porquo podo oslar nosso mundo som
o abandonar.
So aIgum dissor: o porquo no sonlimos osso mundo
como sonlimos oslo` rospondomos: porquo o mundo sons-
voI prodomina om ns o onclo as nossas aImas com os sous
dosojos abominvois, o os nossos ouvidos com um abundanlo
rudo o cIamor. Iogo, no sonlimos osso mundo inloIigvoI o
dosconlocomos o quo a aIma nos lraz doIo. Aponas consogui-
mos sonlir o mundo inloIigvoI o o quo a aIma doIo nos lraz
quando nos oIovamos acima doslo mundo o rocusamos os sous
dosojos inforioros, o no nos ocupamos com nonluma das suas
condios. Ns consoguimos sonl-Io, bom como aquiIo quo
dosco sobro ns a parlir doIo alravs da aIma, mas no conso-
guimos sonlir aquiIo quo so gora
!
om aIgumas parlos da aIma,
anlos quo afoclo loda a aIma como o dosojo: pois ns no
consoguimos sonl-Io onquanlo osl proso facuIdado apoliliva.
Sonlmo-Io quando passa para a facuIdado sonsiliva o para a
facuIdado cogilaliva o inloIocliva, mas anlos do onlrar noslas
duas facuIdados no o sonlimos, mosmo quo lonla pormanoci-
do aIi duranlo muilo lompo.
Dizomos quo loda a aIma lom aIgo quo osl Iigado ao
corpo, om baixo, o ao inloIoclo, om cima. A aIma univorsaI con-
lroIa o corpo univorsaI com parlo das suas facuIdados, som
fadiga nom osforo, porquo no conlroIa com o ponsamonlo,
como as nossas aImas conlroIam o nosso corpo, mas do forma
inloIocluaI o univorsaI, som ponsamonlo nom doIiborao. Apo-
nas o conlroIa som rofIoxo porquo um corpo univorsaI, no
lavondo noIo nonluma dislino, o a sua parlo somoIlanlo
ao sou lodo. No conlroIa misluras diforonlos, nom os mom-
bros dissomoIlanlos do forma a roquoror uma goslo variada,
mas um s corpo conlnuo, com os mombros somoIlanlos o a
naluroza una, som variao. Quanlo aIma individuaI quo
oxislo nos corpos parlicuIaros, lambm nobro o adminislra os
corpos do forma nobro, mas no os conlroIa sono alravs da
fadiga o do osforo, porquo aclua alravs do ponsamonlo o da
rofIoxo. RofIoclo o ponsa porquo a sonsao a ocupa com a
inspoco das coisas sonsvois, inlroduzindo noIa as doros o os
sofrimonlos, na modida om quo clogam a oIa coisas oxlorioros
da naluroza. Lssas coisas porlurbam-na, confundom-na o im-
91
138
podom-na do Ianar o sou oIlar para si mosma o para a sua
parlo quo fica no mundo inloIigvoI. Iois as coisas inforioros
apodoram-so doIa, como o dosojo roprovvoI o o prazor ignbiI.
Iogo, rojoila os sous inlorossos olornos, para oblor com ossa
rojoio os prazoros doslo mundo sonsvoI. No roconloco quo
j so afaslou do vordadoiro prazor, pois procodou ao prazor
ofmoro quo no lom pormanncia nom conslncia. So a aIma
consoguir rojoilar os sonlidos o as subslncias sonsvois o poro-
cvois, o no so apogar a oIas, faciImonlo conlroIa osso corpo,
som fadiga nom osforo, o assomoIlar-so- aIma univorsaI,
lornando-so como oIa na condula o no podor, som lavor onlro
oIas diforona ou dislino.
Torminou-so o capluIo solo com a ajuda do Dous, o AI-
lssimo.
!
139
A doscrio do fogo como a doscrio da lorra. Iorquo
o fogo uma corla paIavra na malria, bom como o roslo das
coisas somoIlanlos a oIo. No oxislo por si mosmo, som agonlo,
o no provm da frico dos corpos, como aIguns juIgaram.
O fogo aponas surgo a parlir da frico dos corpos sonsvois,
porquo om cada corpo l fogo, o so so friccionam os corpos
uns conlra os oulros, aquocom, o so aquocom surgo noIos o
fogo, mas o fogo no provm doIos. A malria lambm no
fogo om polncia, o no produz a forma do fogo. Na malria
l uma paIavra agonlo, quo produz a forma do fogo o a forma
das roslanlos coisas. A malria rocobo osso aclo, o a aIma quo
osl noIa a aIma univorsaI, consoguindo formar na malria
um fogo o as oulras formas coIoslos. Lssa aIma a vida do fogo
o a paIavra noIo, so ambos uma s coisa: quor dizor, a vida o
a paIavra. Ior isso afirmou IIalo quo, om cada um dos cor-
pos simpIos, oxislo uma aIma, quo provoca osso fogo quo so
onconlra sujoilo sonsao. Doslo modo, dizomos quo aquiIo
quo produz aqui o fogo uma corla vida fogosa, quo o vor-
dadoiro fogo. Iois o fogo quo osl acima doslo fogo, no mun-
do suporior, mais digno do sor fogo. Iois, so vordadoira-
monlo fogo, loria nocossariamonlo do sor vida. A sua vida
mais oIovada o mais nobro do quo a vida doslo fogo, porquo
oslo aponas uma imagom daquoIo.
Tornou-so cIaro, confirmando-so quo o fogo quo so oncon-
lra no mundo suporior vida, o quo ossa vida rosponsvoI
poIa vida doslo fogo. AIi, a gua o o ar, sogundo osla doscri-
o, so mais forlos pois aIi so vivos como noslo mundo, s
quo naquoIo mundo lm mais vida, porquo aquoIa vida a quo
omana a vida aqui sobro oslos dois.
!
A prova do quo os oIomonlos quo oslo aqui so vivos
consislo naquiIo quo gorado a parlir doIos. Iorquo um ani-
maI podo sor gorado a parlir do fogo, o oulro a parlir do ar o
OITAVO CAIITIIO
SOBRL A DLSCRIO DO IOGO
92
93
140
da gua, sondo os animais quo so gorados a parlir do ar maio-
ros o mais bvios. Quanlo aos animais quo so gorados a par-
lir da gua so cIaros, mas os animais quo so gorados no fogo
so invisvois o poquonos, o os oIomonlos no doixam voslgio
sobro os animais gorados a parlir do fogo. O animaI quo osl
no ar no afoclado poIa gua nom poIa lorra. A prova disso
so as subslncias composlas das lumidados quo l om ns,
como a carno o oulros mombros quo so Ilo assomoIlam. Iois a
carno sanguo soIidificado, o possui sonsao, onquanlo o san-
guo do quo so compo a carno no lom sonsao, os oulros
oIomonlos do corpo lambm no sonlom, o o corpo composlo
por oIos sonlo o afoclado.
So for como doscrovomos, voIlamos ao ponlo anlorior, di-
zondo: oslo mundo sonsvoI lodo oIo aponas cpia o imagom
daquoIo mundo. Iois so oslo mundo vivo mais apropriado
quo aquoIo mundo primoiro soja vivo. L so oslo mundo com-
pIolo o porfoilo, mais adoquado quo aquoIo mundo soja mais
compIolo o porfoilo, porquo oIo quo omana sobro oslo mundo
a vida, a polncia, a porfoio o a conslncia. L so o mundo
suporior o mais compIolo possvoI, nocossrio quo as coisas
quo oxislom aqui oxislam aIi, mas naquoIo mundo do forma
mais oIovada o mais nobro, como dissomos ropolidamonlo.
Iogo, o cu possui vida o oslroIas, como oslas oslroIas quo os-
lo noslo cu, mas so uma unica Iuz, no lavondo onlro oIas
soparao, como vomos aqui, pois no so corporais. L aIi l
uma lorra som panlanaI, quo viva o popuIosa, o noIa oxislom
lodos os animais o a naluroza lorroslro quo vomos aqui. NoIa
l vogolao pIanlada na vida, bom como maros o rios quo
corrom, o o quo soguo a vida animaI. NoIa l lodos os animais
aqulicos, ar, o noslo l animais voadoros, vivos o somoIlanlos
a osso ar. Todas as coisas quo oslo aIi so vivas: o como podo-
riam no sor vivas, so oslo no mundo puro da vida, quo a
morlo no afocla do lodo` As nalurozas dos animais quo oslo
aIi so como as nalurozas doslos, oxcoplo quo a naluroza aIi
mais oIovada o mais nobro do quo osla naluroza, porquo in-
loIigvoI, no sondo animaI.
!
L so aIgum nogar a nossa loso o porgunlar: dondo vom
no mundo suporior um animaI o um cu o as roslanlos coisas
quo moncionmos` Rospondomos, dizondo quo o mundo inlo-
IigvoI suporior o sor vivo compIolo, quo conlm lodas as
coisas. Ioi criado poIo primoiro criador porfoilo, o noIo so on-
conlra cada aIma o cada inloIoclo. No l I quaIquor pobroza
94
141
nom indigncia, porquo ludo aIi osl cloio do riquoza o do vida,
como quo uma vida quo abunda o lransborda. O curso da vida
dossas coisas surgo do uma unica fonlo, no como so fosso um
s caIor o um s vonlo, mas loda oIa uma quaIidado una na
quaI osl loda a quaIidado, na quaI oxislo lodo o sabor. Dizo-
mos quo so onconlra nossa quaIidado unica o sabor do doco, a
bobida, as roslanlos coisas com saboros o os sous podoros, o as
roslanlos subslncias aromlicas, lodas as coros quo so obsor-
vam o lodos os soros quo so podom locar. Lnconlram-so lodas
as coisas quo so podom ouvir, ou soja, lodas as moIodias o li-
pos do rilmo, o ludo aquiIo quo so podo sonlir. Tudo oxislo com
uma quaIidado unica o simpIos, como doscrovomos, porquo
ossa quaIidado animaI o racionaI, incIuindo lodas as quaIida-
dos quo doscrovomos, som oxcIuir quaIquor doIas, som mislu-
rar umas com oulras, o som so corromporom umas com as
oulras. Todas so prosorvadas noIa, como so cada uma subsis-
lisso individuaImonlo.
Ainda quo as coisas quo oslo aIi sojam simpIos, no so
onconlra nonluma quo no osloja adornada com as muilas
quaIidados quo noIa so onconlram. No crosco ou aumonla,
como croscom o aumonlam as subslncias corporais. O inloIoc-
lo quo oxislo aIi no simpIos como aIgo quo no lom nada
om si, nom a aIma quo osl aIi simpIos dosso modo, mas o
inloIoclo o a aIma, o as roslanlos coisas quo oslo aIi so sim-
pIos, adornadas com lodos os alribulos quo a cada uma so
prprios. Cada coisa adornada com os alribulos, sondo sim-
pIos, so for dos princpios, ou soja, dos princpios animais o no
dos princpios socundrios, ou soja, os princpios sonsvois com-
poslos. Ou soja, o aclo do princpio
!
quo advm dos uIlimos
uno o simpIos, possuidor do um s podor, onquanlo o aclo
do princpio quo advm do primoiro muIlipIo, ou soja, lom
vrios podoros. A causa disso quo as acos do lodas as subs-
lncias quo so aproximam da causa primoira so mais ovidon-
los o numorosas. Quanlo mais doIa so afaslam, mais roduzidas
o fracas so. Iois o inloIoclo movo-so sompro alravs do movi-
monlos roguIaros, quo so assomoIlam uns aos oulros o so da
mosma forma. O inloIoclo no so isoIa alravs do quaIquor um
dos sous movimonlos, mas o conjunlo doIos. O sou movimon-
lo parlicuIar lambm no uno, mas muIlipIo. Conludo, lodas
as vozos quo o movimonlo so aproxima da uIlima subslncia
diminui, al quo so lornar aIgo do unico o do simpIos, com um
s podor. Os movimonlos quo surgom onlro o primoiro o o
95
142
uIlimo movimonlo do inloIoclo, onconlram-so, cada um doIos,
om lodos ossos. Quanlo ao uIlimo, como so fosso uma Iinla,
ou soja, um corpo sIido com parlos quo so assomoIlam, som
diforona onlro si. O uIlimo movimonlo do inloIoclo no pos-
sui grando virludo, porquo no lom oulra fora quo o animo a
produzir vida. No oxislo diforona onlro oIo o aquiIo quo no
ago. Lslo movimonlo, quor dizor, o uIlimo do inloIoclo, no
uma vida quo congroga muilas coisas, mas quo so onconlra
numa, o assim, lornou-so individuaI, rocaindo sob os sonlidos.
Iogo, a subslncia individuaI no loda oIa vida. So aIgo
inloIigvoI, nocossrio quo soja loda oIa vida, o quo no laja
noIa nada no soja vivo.
Dizomos quo os movimonlos do inloIoclo so subslncias.
Nada daquiIo quo so onconlra aps o inloIoclo doixa do sor um
dos aclos do inloIoclo. Lslo produz subslncias alravs dos sous
movimonlos, porquo o primoiro dos aclos do primoiro agon-
lo vordadoiro, o por isso possui um podor quo nonlum oulro
possui. O inloIoclo movo-so nas subslncias, o as subslncias
oslo subordinadas aos movimonlos. O inloIoclo
1
aponas so
movo no domnio do vordadoiro, no saindo dosso domnio.
Lsso o Iugar do inloIoclo aponas, o no simpIos porquo
simpIos o uniformo, mas simpIos o adornado. O inloIoclo lom
sompro movimonlo, no l noIo doscanso, o so pra no ago,
ofoclivamonlo. So no ago no , absoIulamonlo,
!
inloIoclo.
No possvoI quo o inloIoclo no aja. O sou aclo o movi-
monlo, pois o sou movimonlo inloIocluaI, o o movimonlo do
roslo das subslncias compIola-as lodas. Cada subslncia o cada
vida provm dos movimonlos do inloIoclo. A subslncia do
inloIoclo prosorva lodas aquoIas quo so onconlram sob oIo, o a
vida do inloIoclo prosorva loda a vida sob oIa. Todo aquoIo quo
avana dosso modo o inloIoclo ou a vida passa poIa via
animaI, ou soja, poIas coisas vivas, como o quo avana nosla
lorra o faz na via lorroslro, o aquiIo quo passa poIa lorra lor-
roslro, ainda quo soja muIlipIo o divorso. Assim, quom passa
por ossa lorra animaI avana na vida, o aquiIo por quo passa
lambm vida. O sor vivo porcorro ossa lorra animaI, o os lipos
do porcursos da vida, uns aps oulros. Mas, so passa por ossos
caminlos, porcorro-os al clogar ao fim, som lavor diforona
96
1
Iondo aI-'aqI om voz do aI-&aqq, p. 95.
143
om roIao ao primoiro doIos, ao conlrrio do quo sucodo aqui
no mundo inforior. AquoIo quo porcorro um corlo caminlo
alingo oulro ponlo dosso caminlo lorroslro, sopara-so do sou
princpio o do lodas as parlos dosso caminlo, o aponas porma-
noco no fim, quor dizor, no Iugar ondo so onconlra. Quanlo
quoIo quo porcorro a lorra da vida, avana para o sou oxlro-
mo som so soparar do princpio, o pormanoco no mosmo osla-
do no sou princpio, no sou fim o no sou moio. Mosmo quo no
caminlo do iguaI modo nossa lorra, o so onconlro mais om aI-
guma parlo doIa do quo noulra, o osloja numa o no na ou-
lra aquoIo quo porcorro ossa lorra, soja inloIoclo ou vida, no
inloIoclo om aclo ou vida om aclo, mas inloIoclo ou vida
om polncia, o imporfoilo, oslando sujoilo gorao o cor-
rupo. Quanlo ao inloIoclo, ou ao sor vivo quo osl om aclo,
oslo ambos om cada inloIigvoI o om cada vida. Sondo assim,
dizomos quo lodas as coisas so inloIoclo, o o inloIoclo as
coisas. So oIo oxislo, oIas oxislom, o so oIas no oxislom,
!
no
oxislo o inloIoclo. O inloIoclo lorna-so om lodas as coisas, por-
quo noIo oslo lodos os alribulos dossas coisas, no lavondo
alribulo quo no faa aIgo quo Ilo diz rospoilo, pois no l no
inloIoclo nada quo no soja conformo ao sor do oulra coisa.
So aIgum dissor: os alribulos do inloIoclo aponas oxislom
para oIo, no para oulra coisa, no o uIlrapassando, rospondo-
mos, dizondo quo so o inloIoclo ficar noslo oslado, onlo no o
comproondoram, lransformando-o numa subslncia inforior, bai-
xa o lorroslro, quo no so oxcodo a si mosmo, consliluindo os
sous alribulos a sua porfoio. Nosso caso, no l nada quo so-
paro o inloIoclo dos sonlidos, o quo roproonsvoI o inconcob-
voI: quo oIo o os sonlidos sojam o mosmo. Iodomos oxompIificar
oslo nosso argumonlo alravs do oxompIos inloIigvois, para dos-
cobrirmos como o inloIoclo, quo no so salisfaz om sor unico o
isoIado, no lavondo oulra coisa unica como a sua unicidado,
sojam quais forom os oxompIos quo so dosojom aduzir: a paIa-
vra
2
vogolaI, ou animaI. So so considorar lodas oslas coisas como
uma o no uma, sabo-so quo cada uma doIas, mosmo quo soja
uma, adornada com muilas coisas diforonlos.
Quanlo paIavra quo ago sobro a malria do aIgo, lom,
mosmo quo soja uma, vrios alribulos. Ou soja, oIa lransforma
97
2
Iondo aIima om voz do aI-'(ra aI-uIIiyya, p. 97.
144
a coisa una om muilas, como o roslo, quo aposar do sor um
corpo, a paIavra quo oxislo noIo lransforma uma parlo do roslo
om oIlo, oulra om nariz, o oulra om boca. Tambm o nariz,
mosmo quo soja um no uno puro, mas composlo do vrios
oIomonlos: do voias, norvos o carliIagom. Mosmo as voias, ain-
da quo sojam unas, so composlas dos qualro oIomonlos do cor-
po, como o sanguo, por oxompIo. Ior sua voz o sanguo, ainda
quo soja uno, composlo do oulras coisas. L assim al so
alingir os primoiros princpios: a malria o a forma, quo so
simpIos o unos.
!
Iogo, o inloIoclo uno o no uno. Conludo, noIo oslo alri-
bulo mais oIovado, mais nobro, o suporior ao alribulo corpo-
raI, quo moncionmos proviamonlo. Assim, o inloIoclo uno
onquanlo muIlipIo, o no muIlipIo como o corpo, mas
muIlipIo na modida om quo lom om si uma paIavra quo conso-
guo produzir muilas coisas. Iossui uma figura unica, mas a sua
figura uma figura inloIocluaI. O inloIoclo doIimilado poIa
sua figura, o doIa omanam lodas as figuras inlorioros o oxlorio-
ros. Dossa paIavra omanam os podoros o o ponsamonlo
3
quo
so onconlra sob o inloIoclo. L a diviso do inloIoclo no como
a do corpo, porquo osla d-so alravs do uma Iinla conlnua
para o oxlorior, onquanlo a diviso do inloIoclo sompro para
donlro, ou soja, no inlorior das coisas.
Digo quo no inloIoclo oslo lodos os inloIoclos o soros vi-
vos, noIo so dividindo. A diviso no inloIoclo no so d na
modida om quo as coisas noIo subsislom. No quo as coisas
so componlam doIo, mas oIo o sou agonlo, s quo as produz
uma aps oulra, com ordom o liorarquia.
Quanlo ao primoiro agonlo, produz ludo aquiIo quo pro-
duz som modiao, simuIlanoamonlo o do uma s voz.
Afirmamos quo, do mosmo modo quo no inloIoclo oxislom
lodas as coisas quo so onconlram sob oIo, assim no animaI
univorsaI oslo lodas as nalurozas dos animais, o cada um dos
animais conlm lambm muilos animais, sondo porm mais
poquonos o mais fracos do quo o animaI quo osl mais acima.
O animaI conlinua a agir
4
no sor vivo quo osl junlo a si, al
clogar ao animaI poquono o fraco, dolondo-so aIi. Lsso sor vivo
98
3
Iondo fir om voz do fi'I, p. 98.
4
Iondo yaf'aIu om voz do yaqiIIu, p. 98.
145
om quo so dolm o podor do sor vivo univorsaI um lomo
vivo. Lsla uma diviso som variao. Afirmo quo os animais,
mosmo quo oslojam uns nos oulros, como oslavam os indiv-
duos na cIasso, a cIasso na ospcio, o a ospcio no gnoro, lo-
dos so um. No diforom noIa, mas so noIa como o amor
!
quo so disso oxislir no univorso
5
. O amor quo roforiram oxislir
no mundo sonsvoI um dos princpios quo uno as coisas, mas
aIgo mais forlo podo voncor, soparando-so o quo consliluiu o
junlou. Quanlo ao vordadoiro amor, quo o amor inloIocluaI,
conslilui, ou soja, rouno lodas as coisas, inloIigvois o animais,
numa unio inloIocluaI, lransformando-a numa s unidado in-
loIocluaI quo nunca so sopara, porquo no l fora suporior quo
vona osso amor. Iois lodo osso mundo, no sou conjunlo,
puro amor, no lavondo noIo dosonlondimonlo, nom quaIquor
anlagonismo. O dosonlondimonlo o a conlrariodado s oxislom
noslo mundo. Ior isso, uma fora suporior podo voncor o amor
o soparar aquiIo quo o amor junlou. O mundo suporior apo-
nas amor o vida, o Iugar do ondo omana loda a vida como
dissomos ropolidamonlo o ondo a unio no so dosfaz, como
moslrmos.
,>M-0 5 ?>4;7<.5 0 > 5<4>
Dizomos quo, noslo mundo, o aclo proforvoI polncia.
Mas, no mundo suporior, a polncia proforvoI ao aclo, por-
quo a polncia quo oxislo nas subslncias ospiriluais no proci-
sa da lransforncia do aIgo para oulra coisa diforonlo do si,
porquo compIola o porfoila, aproondondo por si os objoclos
ospiriluais como a visla aproondo os objoclos sonsvois, o a
polncia aIi como a visla aqui. Conludo, no mundo sonsvoI,
procisa do passar ao aclo, para aproondor as coisas sonsvois,
dovido aos oslralos quo as subslncias rovoslom noslo mundo.
Iois no consoguo clogar s subslncias das coisas a no sor
alravossando ossos oslralos, o para isso procisa do aclo. Quan-
lo s subslncias, oslo visla o as suas foras oslo doscobor-
las,
!
Iogo, a polncia suficionlo por si mosma o no procisa
do aclo para as aproondor.
99
100
5
Iondo aI-uII om voz do aI-#miI, sogundo n. 1.
146
Assim sondo, voIlamos a dizor quo a aIma, so oslivor no
IocaI inloIigvoI, aponas so v a si mosma o quiIo quo osl aIi
alravs da sua polncia, porquo as coisas quo oslo aIi so sim-
pIos, o o sor simpIos aponas aproondido por aIgo simpIos
como oIo. Quando osl nosso IocaI sonsvoI, no adquiro o quo
I osl a no sor com grando osforo, dovido ao grando numo-
ro do oslralos quo rovosliu. Lsso osforo aclo, o o aclo com-
poslo, o o composlo no aproondo as coisas simpIos com um
vordadoiro conlocimonlo. So a aIma osl noslo mundo sons-
voI, no adquiro o quo osl no mundo inloIigvoI a no sor alra-
vs do aclo quo adquiro aqui, no alravs da sua polncia. Ior
isso, no aproondo aquiIo quo coslumava vor no mundo inloIi-
gvoI, porquo o aclo ocupa a polncia no mundo sonsvoI o
impodo-a do aproondor aquiIo quo coslumava aproondor.
So aIgum dissor: quando aIgum aproondo aIgo om po-
lncia o dopois o aproondo om aclo, oslo mais soguro o forlo,
porquo o aclo porfoilo, rospondomos: corroclo. So aquoIo
quo aproondo o objoclo o faz rocobondo a sua improsso, pois
a polncia aproondo como quo rocobondo a imagom da impros-
so do objoclo, o aclo compIola osso ofoilo. O aclo aporfoioa
onlo a polncia. Mas so aproondo o objoclo som rocobor a sua
improsso, a polncia onlo suficionlo por si mosma para o
aproondor. So for suficionlo por si mosma onlo alingo aIgo, quo
onlra noIa o quo a projudica o corrompo, ospociaImonlo so
diforonlo doIa o no for do sou domnio.
So aIgum dissor: so assim for, a polncia da aIma corrom-
po-so pois alravs doIa aproondia as coisas inloIigvois do for-
ma corrocla so as aproondo om aclo, porquo o aclo corrompo
a polncia, rospondomos dizondo quo no doslruiu a polncia,
mas aponas osluda a aIma quando noIa onlra o aclo. A prova
disso quo so a aIma doixa do usar o aclo nas coisas inloIigvois
o disponsa o ponsamonlo para aproondor osso mundo, rogrossa
a oIa ossa polncia, quo so oIova, pois no linla doixado a aIma,
o a aIma v as coisas quo via anlos do vir para oslo mundo, som
procisar da
!
rofIoxo o do ponsamonlo. So no procisa da rofIo-
xo no procisa do aclo, porquo o aclo um lipo do rofIoxo.
Iois o aclo ou osl naquiIo quo rofIoclo, ou osl na subslncia
naluraI. Quanlo polncia fixa, aponas so onconlra nos soros quo
so adaplam aos objoclos do forma corrocla, som doIiborao nom
rofIoxo, porquo os vom com os prprios oIlos.
So aIgum dissor: quando a aIma osl noslo mundo, como
conloco as coisas quo so onconlram no mundo inloIigvoI`
101
14
L como as aproondo` Sor alravs da polncia, como as conlo-
cia, onquanlo oslava naquoIo mundo ou alravs do um aclo
diforonlo daquoIa polncia` Iois, so as conlocia com ossa po-
lncia, linla nocossariamonlo do aproondor os objoclos inloIig-
vois aqui como os aproondia aIi, o quo impossvoI, porquo aIi
Iivro o pura, o aqui osl imiscuda com o corpo. So a aIma
conloco as coisas aqui alravs do um corlo aclo, o o aclo
diforonlo da polncia, lom nocossariamonlo do conlocor as coi-
sas inloIigvois som a sua polncia do aproonso, o quo im-
possvoI, porquo cada sujoilo s aproondo aIgo alravs da po-
lncia inala quo aponas so sopara da subslncia alravs da sua
corrupo. Rospondomos: a aIma conloco as subslncias supo-
rioros inloIigvois aqui alravs da polncia quo usava quando
oslava aIi, mas, ao onlrar no corpo, procisou do oulra coisa
para, alravs doIa, adquirir aquiIo quo aproondia quando ora
pura. Lnlo, a polncia manifoslou o aclo o f-Io agir, porquo
a aIma possua polncia suficionlo no mundo suporior, no
procisando do aclo, mas ao vir para oslo mundo procisou do
aclo, pois no linla polncia suficionlo. Nas subslncias inloIi-
gvois suporioros, a polncia quo indica o compIola o aclo,
mas nas subslncias corporais, o aclo quo compIola a poln-
cia o a acluaIiza.
Sondo assim, voIlamos a dizor quo aquiIo alravs do quaI
a aIma v as coisas suporioros
!
inloIigvois, o quo uliIiza
quando as v aIi oslando aqui, ou soja, com a sua polncia.
O sou aclo a asconso dossa polncia. Iois dosojou conlom-
pIar aquoIo mundo, o ascondou poIa sua polncia, usando-a do
forma diforonlo da quo linla uliIizado quando oslava aIi, por-
quo aproondia os objoclos naquoIo mundo com monor osforo,
onquanlo os aproondo aqui com osforo o dificuIdado. Lssa po-
lncia oIova-so nas possoas ospociais, o naquoIas quo porloncom
ao grupo aforlunado. Com ossa polncia, a aIma v as roaIida-
dos nobros o oIovadas, quor osloja aIi ou aqui. Iois quando a
polncia da aIma ascondo, o v aquoIo mundo, discorro sobro
oIo o doscrovo-o alravs da conlompIao, no com ponsamon-
los ou paIavras. L do quo procisa para lomar os sous princ-
pios do oulra coisa` Iorquo aquiIo quo osl naquoIo mundo so
os princpios, no lavondo aIm doIos oulros princpios. Iogo,
apIicou-so o mosmo argumonlo no sou caso, quor oslojam no
mundo suporior ou no mundo inforior. A aIma v o quo osl
aqui poIa mosma polncia alravs da quaI via quando oslava
aIi. Iorm, a sua polncia procisa do ascondor, no procisando
102
148
do o fazor quando osl aIi. Ascondor significa quo a aIma, so
dosojar conlocor o mundo inloIigvoI, oIova a sua polncia,
parlindo doslo mundo inforior. TaI como uma possoa sobo
uma monlanla o Iana o sou oIlar para cima o para baixo,
vondo coisas quo no podo vor do oulro modo, so no subir a
osso IocaI, assim a aIma, so oIova a sua polncia para o mun-
do suporior v as coisas quo ningum v, so no livor ascon-
dido. A sua polncia o sou oIlar alravs do quaI v o quo
aIi osl, om quaIquor dos Iocais ondo osloja, mas so oslivor no
mundo inloIigvoI no procisa do oIovar o oIlar. Lssa oIova-
o o aclo alravs do quaI alingo o quo osl aIi, so oslivor
noslo mundo. Quando a polncia da aIma so oIova a parlir
doslo mundo inforior, sobo primoiro para o cu o dopois do
cu para cima do cu.
L assim sondo, voIlamos a dizor quo a momria comoa a
parlir do cu, porquo quando a aIma so lorna
!
somoIlanlo s
coisas coIoslos rocorda-as o sabo quo so as quo conlocia anlos
do vir para oslo mundo inforior. Iogo, j no do admirar quo
a aIma, quando onlra no cu o so oIova al I, rocorda o oslado
daquiIo quo viu o foz noslo mundo inforior, rocordando as roa-
Iidados coIoslos, pois so conslanlos o rosidom nossos corpos, o
as formas primoiras no so aIloram nom mudam as suas subs-
lncias o as suas formas.
So aIgum porgunlar: o so as formas coIoslos mudassom o
no pormacossom no sou primoiro oslado, a aIma roconloc-
-Ias-ia so as visso, ou no` Rospondomos: sim. Roconloco-as
dovido s suas formas, o sobroludo poIos sous aclos. L no
impossvoI quo os ofoilos das subslncias dosaparoam o as
suas formas pormanoam. Iois, so o cu pudosso faIar, como
afirmaram aIguns dos Anligos, sor naluraI quo a aIma o roco-
nloa, mosmo quo o sou oslado so aIloro.
So aIgum dissor: quando a aIma dosco do mundo inloIi-
gvoI o onlra nos corpos coIoslos, como consoguo imaginar o
concobor osso mundo, som possuir momria anlos do doscor
para oIo` Rospondomos: a aIma adquiro a momria quando
onlra no cu, a parlir do mundo inloIigvoI. Ainda quo possua
momria, raramonlo procisa doIa onquanlo pormanoco no cu,
pois no onlrou om muilos corpos diforonlos, nom passaram
por oIa os soros cuja oxislncia proIongada, do forma a quo
oIa osquoa compIolamonlo o quo oxislo no mundo inloIigvoI.
Iogo, basla um poquono movimonlo para rocordar o quo osl
no mundo inloIigvoI.
103
149
So aIgum dissor: so poIa oscassoz do lompo o do soros a
aIma disponsada do so rocordar muilo, inovilavoImonlo a
muIlipIicidado do soros o um lompo proIongado provocam o
osquocimonlo na momria. Iois so os soros abraam a aIma
conslanlomonlo, oIa osquoco o quo ponsava anlos do onlrar no
sor, no so Iombrando disso dovido sua dislncia do oslado
primoiro, om quo oslava, o por pormanocor no movimonlo in-
forior pormanonlo. Nosso caso, a aIma no rocorda coisa aIgu-
ma, o so no rocorda no consoguo imaginar o sou mundo
!
inloIigvoI. L, so no o imagina, no dosoja discornir, o como
a aIma animaI, o quo muilo roprovvoI. Rospondomos: a
aIma, mosmo quo dosa das aIluras no dosco nocossariamonlo
para o fundo do ludo, ou pormanonlomonlo, mas dosco para
um corlo IocaI, parando aIi. So onlra no sor no nocossrio
quo onlro om lodo o sor, al clogar ao uIlimo dos soros, mas
lormina num doIos o pra aIi, no doixando do dosojar sair
doIo para o aIlo, avanando al oslar acima do lodo o sor,
como oslava om primoiro Iugar. Dizomos do forma sucinla: a
aIma quo lransporlada do um Iugar para o oulro, quo muda
do um sor para oulro, lom momria, porquo a momria das
coisas passadas, quo j doixaram do sor. L por isso so lorna
possvoI quo aIgum diga quo a aIma lom momria. Quanlo
aIma quo fica num s IocaI, nada Ilo oscapa daquiIo quo osl
nosso IocaI.
Dosojamos oxaminar a aIma do soI o da Iua o das oulras
oslroIas: lm momria` Invosligaromos primoiro a aIma do
univorso: rocorda aIguma coisa` Dopois invosligamos a aIma
do }upilor: sor quo rocorda aIguma coisa` Mas so o fizormos
lomos forosamonlo do invosligar as disposios o ponsamonlo
das aImas das oslroIas: o quo so` L como so` I-Io-omos
dopois do lormos doscoborlo quo a sua ossncia possui monlos.
Comoamos por dizor: so as oslroIas no procisam do nada do
quo ns procisamos noslo mundo inforior lorroslro, lambm no
o procuram. L so no procuram nada do quo procuramos no
mundo lorroslro lambm no procisam disso. So no procisam
do nada, o nada procuram, no procisam do adquirir um sabor
quo no livossom anloriormonlo. Quo nocossidado lm do pon-
samonlo o do siIogismos o do idoias, a no sor om virludo do
corlo sabor do quo lm provoilo` } afirmmos quo
!
no lm
nocossidado do um sabor oblido a parlir do quo osl abaixo
doIas, nom, para govornar as coisas lorronas o as possoas, do
oslralagomas ou ponsamonlo, pois dirigom o mundo lorrono do
104
105
150
oulro modo, no alravs do um osquoma, nom do uma idoia
nom rofIoxo, mas alravs da polncia quo noIas coIocou o
primoiro criador o dirigonlo soja Iouvado.
So aIgum dissor: as oslroIas vom o mundo acima doIas o
aproondom a divindado, inovilvoI quo rocordom o quo vi-
ram o sonliram, pois possuom momria, rospondomos: vom o
mundo inloIigvoI o aproondom o criador, sompro. L onquanlo
ficam a obsorvar osso mundo no procisam do rocordar, por-
quo osl sua fronlo. Vom-no cIaramonlo o o mundo no so
afasla doIas.
So aIgum dissor: o so a aIma doixar do oIlar para osso
mundo` Iois no procisa do rocordar. Tor onlo momria`
Dizomos: so a subslncia for do um corlo modo o condio, o
posloriormonlo doixa do sor dosso modo, cossando a sua pri-
moira condio, rocobo um corlo ofoilo, mas as oslroIas no
rocobom as afocos. L como no as rocobom, no doixam do
oIlar para osso mundo.
So aIgum porgunlar: porvonlura as aImas das oslroIas ro-
cordam quo viram loda a lorra onlom, ou l um ms, ou l um
ano, o quo oslavam vivas onlom, ou l um ms ou l um ano`
Tm do o rocordar ou no` So no o rocordam, inovilavoImonlo
no possuom momria. Rospondomos: sabomos quo giram
voIla da lorra o quo so pormanonlomonlo vivas, o a subslncia
conslanlo pormanoco no mosmo oslado o no so movo. Quanlo
a onlom o l um ms o um ano o somoIlanlos oxpros-
sos, porloncom ao domnio da progrosso o do movimonlo, o
o movimonlo quo produz dosdo onlom o dosdo l um ms
o dosdo l um ano. Quanlo coisa om si mosma o una, no
oxislo noIa onlom ou aIgo somoIlanlo, mas olorna. L o movi-
monlo quo divido os dias o os lorna om onlom
!
o l um
ms o l um ano. L como uma possoa quo osluda uma po-
gada o a divido om muilas parlos. IguaImonlo, o movimonlo da
osfora o das oslroIas unico om si mosmo, o ns dividimo-Io o
muIlipIicamo-Io o caIcuIamos os muilos dias, porquo as noilos
so soguom aos dias. L assim sondo, os dias so divididos o
muIlipIica-so o sou numoro. Mas aIi, o dia um, no lavondo
dias porquo lodos aquoIos quo l aIi no so soguidos por noi-
los. Iois aIi l inlorvaIos diforonlos quo no so assomoIlam uns
aos oulros, o a osfora do Zodaco no so assomoIla s oulras
osforas. L nocossrio oxpIicarmos quo a aIma das oslroIas, so
avana para um inlorvaIo ou um dos signos do Zodaco, uIlra-
passou um inlorvaIo, saindo do um signo para onlrar noulro.
106
151
So aIgum dissor: as oslroIas lambm vom as possoas do
cima, como agom no mundo inforior, como so movom do um
IocaI para oulro, o como so aIlora a lorra do um IocaI para o
oulro. So o viam nocossrio quo rocordom as possoas quo
parliram o as coisas quo aconlocoram o os scuIos quo passa-
ram. So so Iombram disso, foroso quo lonlam momria.
Rospondomos: uma possoa no so Iombra nocossariamonlo do
quo viu, nom o doposila nocossariamonlo na imaginao, como
os objoclos acidonlais
6
puros quo conloco o inloIigo com o
monor dos osforos, por sorom lo bvios para os sonlidos. L a
sua oxpIicao rosido noslas coisas oxislonlos normaImonlo sob
os sonlidos. No procisamos do doixar o conlocimonlo do son-
lido parlicuIar, a no sor quo osloja no conlocimonlo parlicuIar
a providncia do univorso, o o conlocimonlo parlicuIar faz
parlo do conlocimonlo do lodo.
Muilas coisas o provam. A primoira doIas quo no
foroso quo aIgum momorizo o quo v com os prprios oIlos,
como dissomos proviamonlo. Iorquo so aquiIo quo Ilo aparoco
uno, a aIma no procisa do o momorizar. L do mosmo modo,
so o sonlido aproondo aIgo invoIunlariamonlo, aponas rocobo o
sou ofoilo som a aIma o rocobor o o incorporar, a sabor,
!
na
imaginao. So no o imagina, no l Iimilo nom fim para o
pouco quo procisa doIo: ou porquo no lom prazor noIo, ou
porquo lo pouco uliI, pois so aquiIo quo Ilo aparoco dosso
modo, a aIma no o alraiu para si ou lransforiu para a imagi-
nao, no so rocordando disso. Vislo quo no procisou do
objoclo quando oslava prosonlo sua fronlo, como procisa doIo
quando j passou` Iois j so lornou ovidonlo quo no nocos-
srio quo a aIma incorporo na imaginao as coisas acidonlais
7
puras.
So aIgum insislir o dissor: nocossrio quo a aIma Iovo
aquiIo quo so aprosonlou ao sonlido para a imaginao, rospon-
domos, dizondo, pois mosmo quo a aIma o Iovo para a imagi-
nao no o foz para quo a imaginao o siga ou o consorvo.
Iorquo o sonlido, mosmo quo lonla aproondido aIgo, aponas
sonlo o sou conlorno ou ofoilo. A prova disso o quo afirma-
mos: so dormos um passo no ar, o no conlocormos quaI das
107
6
Iondo 'ara$iyya om voz do ar$iyya, p. 106.
7
Iondo 'ara$iyya om voz do ar$iyya, p. 107.
152
suas parlos so nos aprosonla primoiro, o quaI o faz dopois: ou
porquo no loncionamos sab-Io, ou porquo no o consogui-
mos, o no momorizamos ou imaginamos ossa dislncia, pois
no procisamos disso o no bonoficiamos com osso conlocimon-
lo, o so no o imaginamos o no o momorizamos no nos ro-
cordamos doIo. So consogussomos passar poIo ar som locar-
mos a lorra, no conlocoramos as parasangas, nom om quo
parasanga oslaramos, nom quanlas parasangas loramos pas-
sado. AIm disso, so quando procisssomos do movimonlo no
procisssomos das aIluras roquorondo aponas o movimon-
lo o quando fizssomos as nossas acos no as roIacions-
somos com o lompo dizondo, fizomos islo num ms ou num
ano, no rocordaramos um ms ou um ano, nom um lompo,
nom um momonlo om voz do oulro, o a aIma ficaria salisfoila
com o conlocimonlo da coisa produzida, simpIosmonlo com o
faclo do lor sido foila.
IguaImonlo, so o agonlo fizor uma coisa s conlinuamonlo,
no procisa do momorizar nom do a rocordar, so for uma o no
mudar. L assim sondo, o vislo quo as oslroIas aponas
!
so mo-
vom para produzirom os sous aclos, no para porcorrorom os
inlorvaIos dos signos do Zodaco, no sondo o sou objoclivo nom
a sua funo vor aquiIo quo passa por oIas o nom quanlas coisas
passam por oIas
8
o quanlo lompo domora a sua passagom, o so
do forma inloncionaI ou no, nocossrio, porlanlo, quo o sou
movimonlo soja para oulro IocaI, quo inlonciona, grandioso o
nobro. Iogo, porcorro ossos inlorvaIos do forma conlnua.
Dizomos quo o primoiro criador oxcoIonlo do forma por-
foila, o a sua oxcoIncia mais porfoila o compIola do quo lo-
das as coisas oxcoIonlos, pois a causa da oxcoIncia do cada
coisa oxcoIonlo quo osl abaixo doIo. L causa o oIos so os sous
ofoilos. Iogo, nocossrio quo soja oIo quom omana primoiro a
vida o a oxcoIncia sobro lodas as coisas quo oslo abaixo do
si, o na modida om quo so causadas. Lmana sobro oIas sogun-
do os sous graus o cIassos: aquiIo quo mais rocoplivo dovo
oslar mais prximo doIo o lorna-so rocoplor, dovido nobroza
da sua subslncia o boIoza do sou ospIondor o conslncia. Ior
isso ossa coisa nobro o do subslncia porfoila lorna-so modia-
dora onlro o criador o os oulros ofoilos, poIo faclo do sor a
108
8
Iondo bi-l# om voz do bi-li, p. 108.
153
primoira a rocobor a vida o oxcoIncias quo oIo omana sobro oIa,
o por sor oIa quo omana posloriormonlo sobro o quo osl abai-
xo do si aquiIo quo rocobou do criador primoiro, Iouvado soja,
o por sor conlnua a sua rocopo da vida o das oxcoIncias
omanadas sobro oIa a parlir do criador, sondo conlnuo o lrans-
bordar o a omanao sobro o quo osl abaixo. Mas so oIa o
primoiro rocoplor, oslando no sou grau mais oIovado, prximo
do criador soja Iouvado , nocossrio quo soja mais com-
pIola o porfoila do quo ludo o quo osl sob oIa, dovido sua
proximidado do criador, nobroza da sua subslncia o boIo-
za da sua rocopo da virludo o da vida. Consoquonlomonlo,
lornou-so como quo o primoiro oxompIo om quo aparocom as
virludos do criador oxcoIso o para oIa omanam as virlu-
dos dislinlas. Ior isso, prociso quo omano doIo o inloIoclo para
a aIma, pois oxompIo do inloIoclo, do mosmo modo quo o
discurso oxprosso o discurso do inloIoclo, o lodo o sou aclo
d-so aponas
!
alravs da ajuda do inloIoclo. L a vida quo oma-
na sobro as coisas vom, na sua lolaIidado, do inloIoclo, o o in-
loIoclo o a aIma onconlram-so na posio do fogo o do caIor.
Quanlo ao inloIoclo univorsaI, como o fogo, o a aIma
como o caIor quo fIui do fogo sobro oulra coisa. Mas ainda quo
o inloIoclo o a aIma so onconlrom na posio do fogo o do ca-
Ior, o caIor procodo do fogo, o porcorro um caminlo al clo-
gar quiIo quo o rocobo, ficando, quanlo ao inloIoclo, omana
sobro a aIma, som quo o abandono quaIquor dos sous podoros.
Dizomos quo a aIma so lorna inloIigvoI quando onlra no inlo-
Ioclo. Mas mosmo quo o soja, o sou inloIoclo d-so poIo ponsa-
monlo o poIa rofIoxo, porquo o sou inloIoclo adquirido. Iogo,
comoa a ponsar o a rofIoclir, porquo o sou inloIoclo insufi-
cionlo o o inloIoclo quo a compIola, como o pai ao fiIlo, pois
o pai quo cria o compIola o fiIlo. Do mosmo modo, o inlo-
Ioclo quo compIola a aIma porquo oIo quo a gora.
Dizomos: a subslncia da aIma osl no inloIoclo, o a razo
quo surgo no inloIoclo do inloIoclo, no daquiIo quo so on-
conlra sob a viso. Iorquo so a aIma rogrossa a si mosma o oIla
para o inloIoclo, lodo o sou aclo so roforo ao inloIoclo. No
dovomos alribuir quaIquor dos sous aclos aIma inloIocluaI a
no sor aquoIos quo a aIma produz inloIocluaImonlo, o quo so
os sous aclos ossonciais, Iouvavis o nobros. Quanlo aos aclos
inforioros, roproonsvois, no dovom sor alribudos aIma inlo-
IocluaI, mas aponas aIma animaI, pois so ofoilos quo rocaom
sobro osla aIma, no sobro a aIma inloIocluaI.
109
154
Lm soguida, dizomos quo a aIma nobro alravs do inlo-
Ioclo, o o inloIoclo aumonla a sua nobroza porquo o sou pai
o no so sopara doIa, o porquo no l inlormodirio onlro
ambos, mas a aIma soguo o inloIoclo o rocobo a sua forma,
porquo oIo osl na posio da malria. L dizomos quo a mal-
ria do inloIoclo muilo nobro, porquo simpIos o inloIigvoI,
mas o inloIoclo mais simpIos do quo oIa o circunscrovo-a.
!
Dizomos quo a malria da aIma
9
muilo nobro, porquo
simpIos o inloIigvoI, monlaI, mas a aIma mais simpIos do
quo oIa o circunscrovo-a, o produz noIa ofoilos admirvois com
a ajuda do inloIoclo, o por isso so lornou mais nobro o dislin-
la do quo a malria, porquo a rodoia o ofoclua noIa formas
admirvois.
A prova disso o mundo sonsvoI: pois quom o v Iogo o
admira, ospociaImonlo quando v a sua grandoza, boIoza, no-
broza o o sou movimonlo conlnuo, porpluo o conslanlo, pa-
lonlo o ocuIlo, o os osprilos quo rosidom noIo, dos animais, dos
rplois, das pIanlas o do lodas as oulras coisas. Quando v
ossas coisas sonsvois quo oxislom noslo mundo inforior sons-
voI, dovo oIovar o sou inloIoclo para o mundo suporior o vor-
dadoiro, do quo oslo mundo aponas cpia, o Ianar para oIo o
oIlar, pois vor ludo aquiIo quo viu noslo mundo, oxcoplo quo
as v inloIigvois, pormanonlos, conlnuas, possuindo as virlu-
dos o a vida pura, som nada do impuro a conspurc-Ias. Vor
aIi o inloIoclo nobro, quo as conslilui o organiza com uma sa-
bodoria inofvoI, alravs do podor quo noIas coIoca o criador
do ambos os mundos. V aIi ludo ropIolo do Iuz, do inloIoclo o
do sabodoria, no lavondo frivoIidado nom jogos, porquo aIi, a
pura soriodado dovo-so Iuz quo omana sobro cada coisa. Vis-
lo quo cada quaI dosoja ascondor ao grau do sou vizinlo o
aproximar-so da Iuz quo omana sobro osso mundo, quo rodoia
lodas as coisas pormanonlos, quo no morrom, abrango lodos
os inloIoclos o as aImas. Lsso mundo pormanoco olornamonlo
imvoI, porquo alingo o mximo da oxcoIncia o da boIoza, no
procisando do movimonlo para so lransforir do um oslado para
oulro. So dosojasso movor-so o lransforir-so no consoguiria,
porquo lodas as coisas oslo noIo o nonluma oxlorior a si,
110
9
Omilindo a fraso ropolida: dizomos quo a malria do inloIoclo
al circunscrovo-a, p. 110.
155
para so podor lransforir. Lsso mundo lambm no procisa do
so compIolar o aumonlar, porquo o cumuIo do compIolamon-
lo o da porfoio.
O mundo suporior lorna-so compIolo o porfoilo por no
lavor nada noIo quo no aIcanco com o sabor. So inloIigo aIgo,
!
aponas o inloIigo som o procurar, nom rofIoclir sobro isso, mas
inloIigo-o na modida om quo osl noIo o porquo a sua nobroza
no adquirida, nom acidonlaI, mas pormanonlo. IguaImon-
lo, as roslanlos suas virludos pormanonlos docorrom na olorni-
dado, no no lompo. O lompo assomoIla-so olornidado o
durao pormanonlo. So quisormos conlocor osso mundo no-
bro o as coisas quo noIo so onconlram, nobros, dislinlas o por-
manonlos, o o nosso oIlar so cansar o no consoguir v-Ias,
dovomos Ianar o nosso oIlar para a aIma o avanar com oIa,
som parar. Lnlo conlocoromos as suas virludos. So avanar-
mos com oIa, dovomos doixar parlo do quo osl noIa, aproxi-
mando-nos do oulra parlo, pois na aIma l muilas facuIdados,
onlro as quais o inloIoclo o os sonlidos. Sigamos o inloIoclo,
porquo os sonlidos aponas conlocom os indivduos, como
Scralos o Hipcralos, pois o sonlido s consoguo aproondor os
parlicuIaros, onquanlo o inloIoclo nos d a conlocor o lomom
om goraI laI como , o o cavaIo om goraI, laI como , aponas
no-Io d a conlocor na modida om quo aproondo as coisas
univorsais por siIogismo, alravs do promissas. Mas aIi, no
mundo suporior, vom-so os univorsais visuaImonlo porquo so
subslncias pormanonlos, subsislonlos, olornas, o as subslncias
quo oslo nosso mundo suporior o nobro so lodas subsislonlos
o pormanocondo numa s parlo. So simpIosmonlo subsislonlos,
o a pormanncia aIi olorna, som passado nom fuluro. O fulu-
ro aIi prosonlo o o passado oxislncia, porquo aquiIo quo osl
aIi olorno, pormanocondo num s oslado, no muda nom so
aIlora, ficando no oslado om quo dosoja
10
oslar sompro. L cada
uma das coisas quo so onconlra nosso mundo um inloIoclo o
sor. A lolaIidado doIas lambm inloIoclo o sor, o o inloIoclo o
o sor aIi no so soparam, pois o inloIoclo aponas inloIoclo
porquo inloIigo o sor, o o sor aponas o porquo inloIigido
poIo inloIoclo. A causa poIa quaI o inloIoclo inloIigo, o inloIigo
o sor, oulro sor diforonlo doIos, a causa produlora do inlo-
111
10
Iondo lu&ibbu om voz do yajibu, p. 111.
156
Ioclo. O inloIoclo o o sor foram criados conjunlamonlo. Ior isso,
um no so sopara do oulro. Mas ainda
!
quo o inloIoclo o o
sor sojam dois, so inloIoclo o sor ao mosmo lompo, o sujoilo o
objoclo do inloIoco ao mosmo lompo, porquo o inloIoclo no
podo inloIigir so no louvor a aIloridado, ou soja, som a coisa
quo oxislo a parlir doIo.
Sondo assim, voIlamos a dizor: os princpios so o inlo-
Ioclo, o sor, a aIloridado, o a idonlidado. L nocossrio acros-
conlar o movimonlo o o ropouso: o movimonlo porquo o inlo-
Ioclo inloIigo alravs do um movimonlo, o ropouso, porquo
mosmo quo o inloIoclo inloIija alravs do um movimonlo, no
muda o nom so aIlora do oslado para oslado, o quanlo
aIloridado, dovo-so ao quo inloIigo o ao inloIigido. Iorquo so
aIgum romovosso a aIloridado do inloIoclo, lornar-so-ia um,
puro, soguindo-so o siIncio. Lnlo no inloIigiria nada, o
prociso quo os objoclos inloIigidos oslojam Iigados s coisas
quo inloIigom, quanlo idonlidado, dovo-so ao faclo do o in-
loIoclo inloIigir o inloIigido som sair do sou oslado o som
mudar, f-Io o pormanoco oxaclamonlo o mosmo om lodos os
sous oslados. AIm disso, aquiIo quo rouno as subslncias
inloIocluais a idonlidado, o a diforona quo dislinguo ossas
subslncias a aIloridado, o o inloIoclo, quo o sonlor, oxislo
muilas vozos na aIma, vislo quo a aIma Ilo osl Iigada. Con-
ludo, uIlrapassa os sous Iimilos o dosoja doix-Io. So o faz,
lormina, o d-so a sua corrupo, o so so manlivor Iigada a
oIo al passarom os dois a sor um s, oIa vivo olornamonlo o
aIogra-so, com uma aIogria incorruplvoI.
So aIgum porgunlar: o quom ps o inloIoclo nosso osla-
do, o quom o Iouvou dosso modo` Rospondomos: aquoIo quo o
criou, quo o vordadoiro, absoIulo o simpIos Ino, quo abran-
go lodas as coisas, simpIos o composlas, quo as procodo lodas,
sondo a causa da oxislncia o da pIuraIidado do aIgo, pois
agonlo do numoro. Lslo no o primoiro oxislonlo, como afir-
maram aIguns, porquo o um procodo o dois, o o dois vom do-
pois do um. O dois oxislo a parlir do um, o Iimilado, mas o
um no Iimilado porquo o dois vom aps o um. Dizomos quo
o dois Iimilado poIo um, mas om si mosmos so iIimilados.
L, so so doIimila, lorna-so numoro,
!
porm Iimilado como
as subslncias, quor dizor quo subslanciaI. Assim sondo, a
aIma lambm numoro, porquo as coisas primoiras suporioros
no so massas nom lm dimonso, mas so ospiriluais. No
so do domnio das massas o das modidas, so bom quo os cor-
112
113
15
pos o as coisas possuidoras do modidas Iargas sojam poslorio-
ros
11
, o quo os sonlidos juIguom quo so as ossncias, no son-
do ossncias.
A prova do quo as roaIidados oIovadas o nobros no so
corpos, nom possuom dimonsos so as coisas corporais, como
as somonlos o as pIanlas. Iois o oIomonlo nobro o dislinlo quo
oxislo nas somonlos o nas pIanlas no oxislo na lumidado apa-
ronlo quo osl visla, mas a coisa oscondida quo no rocai
sob o oIlar, ou soja, a paIavra inloIigvoI o o numoro subslan-
ciaI quo osl noIa.
Dizomos quo o numoro o a duaIidado quo oxislom nosso
mundo oIovado so o inloIoclo o as puras paIavras agonlos, mas
a duaIidado no Iimilada
12
om roIao a si mosma, quanlo
ao numoro quo advm doIa o do um a forma do cada uma
dossas coisas, como so lodas oIas adquirissom forma noIo, quor
dizor, no inloIoclo. O inloIoclo duaIidado, pois adquiro forma
a parlir do Ino do manoira diforonlo da quo adquiro forma a
parlir do si mosmo, o as formas quo o inloIoclo produz om si
mosmo assomoIlam-so ao oIlar quo oxislo om aclo, porquo o
Ino informa a primoira ossncia quo cria o o inloIoclo movo-so
para inloIigir o objoclo inloIigido om aclo. L o inloIoclo como
o oIlar quo v om aclo, sondo ambos a mosma coisa.
Dosojamos invosligar o inloIoclo, como , o como foi cria-
do, o como o criou o criador, o foz com quo visso sompro.
L nocossrio a aIma procodor invosligao dossas coisas, o
doulras somoIlanlos, som quo nada Ilo oscapo, dosojando lam-
bm aprondor aquiIo quo os primoiros sbios disculiram o do-
baloram Iongamonlo: do quo modo o Ino puro, quo no lom
quaIquor muIlipIicidado, so lornou causa da criao das coisas
som sair da sua unicidado nom so muIlipIicar, mas roforou a
sua unicidado quando criou a muIlipIicidado, so roforirmos lo-
das as coisas ao Ino, quo dosprovido do muIlipIicidado.
Doslo modo, rosoIvoromos o confirmaromos ossa
!
quoslo. Co-
moamos por impIorar a Dous, o AIlssimo, podindo-Ilo o por-
do o o bom sucosso para oscIarocor ossa quoslo, no Ilo su-
pIicamos aponas poIa paIavra, no oIovamos a LIo aponas as
nossas mos morlais, mas supIicamos-Ilo com os nossos inlo-
114
11
Iondo ulr# om voz do a&r#, p. 113.
12
Iondo yu&add#ni om voz do yu'add#ni, p. 113.
158
Ioclos, aprosonlando o oforocondo-Ilo as nossas aImas, o impIo-
rando-Ilo, supIicando o rofugio incossanlomonlo. So o fizormos,
iIuminar os nossos inloIoclos com a sua Iuz radianlo, o oIimi-
nar a nossa ignorncia, quo so nos prondo dovido a oslos cor-
pos, o assogurar a ajuda quo Ilo podimos. S dosso modo
consoguiromos rosoIvor ossa quoslo, o clogar ao Ino, Bom, o
Lminonlo, quo omana os bons o as virludos sobro aquoIos quo
o vordadoiramonlo podom.
Comoamos por afirmar: quom dosojar sabor como o Ino
vordadoiro criou as variadas coisas, dovo Ianar o sou oIlar apo-
nas sobro o Ino vordadoiro, o doixar ludo aquiIo quo oxlorior
a oIo, rogrossando a si mosmo o dolondo-so aIi, pois vor com o
sou prprio inloIoclo o Ino vordadoiro, quo ropousa, imvoI,
suporior a lodas as coisas, inloIigvois o sonsvois. Vor as ros-
lanlos coisas como so fossom imagons difusas o londondo para
si. Dosso modo, as coisas comoaram a movor-so para oIo. Ou
soja, cada coisa movida lom aIgo para o quaI so movo, do oulro
modo no lavoria nada quo so movosso. AquiIo quo so movo,
aponas o faz dosojando a coisa a quo porlonco, porquo procura
obl-Ia o assomoIlar-so a oIa. Iogo, Iana o sou oIlar sobro oIa,
o quo nocossariamonlo a causa do sou movimonlo. Dovomos
nogar imaginao ludo o quo oxislo no lompo, so dosojamos
aponas conlocor como foram criadas poIo primoiro criador as
ossncias vordadoiras, olornas o nobros, porquo foram produzi-
das por oIo som lompo. Ioram criadas o foilas som quaIquor
inlormodirio onlro oIas o o criador agonlo. Como so d a sua
oxislncia no lompo, so so a causa do lompo, da ordom o da
nobroza dos soros lomporais` A causa do lompo no so oncon-
lra sob o lompo, mas do um lipo suporior o mais oIovado,
como a roIao onlro a sombra o aquiIo quo produz a sombra.
L quo admirvois as maraviIlas, quo os sonloros das oslro-
Ias o as aImas vom nosso mundo suporior do quaI provioram
Ior isso, osso mundo abrango ludo aquiIo quo osl noslo mun-
do. Lslas formas oslo nosso mundo, dosdo a primoira al uI-
lima, mas aIi so do um lipo diforonlo, suporior o mais oIovado.
No quor isso dizor
!
quo as formas inforioros quo oxislom nos-
lo mundo a parlir da pulrofaco oxislom nosso mundo suporior
lambm, mas a forma naluraI, ou soja, possvoI quo oxisla aIgo
aqui quo oxislo aIi do forma mais dislinla o nobro.
Rogrossamos ao nosso loma o dizomos: quando }upilor v
ossa forma inloIigvoI, pura o cIara, oblm aIgo da sua boIoza o
da sua Iuz, sogundo a dimonso do sou podor. Todo aquoIo quo
115
159
osl aqui dosoja lambm aquoIo mundo o os sous labilanlos,
como }upilor, o v a boIoza daquoIo mundo com as formas boIas
o gIoriosas. Adquiro aquoIa boIoza o iIuminado por aquoIa
Iuz, porquo aquoIo mundo nobro iIumina lodo aquoIo quo oIla
para oIo, ao omanar a sua boIoza o a sua Iuz, al os lornar so-
moIlanlos a si om boIoza, gIria o Iuz. TaI como o lomom quo
ascondo a um IocaI oIovado o suporior, o dopois sobo lorra
vormoIla o Iuminosa, Iana o sou oIlar, proIongando a visla
sobro oIa, o so onclo dossa cor vormoIla pura o radianlo, asso-
moIlando-so onlo cor o ao ospIondor dossa lorra assim
aquoIo quo Iana o oIlar sobro o mundo suporior o o v, o oIla
para aquoIa cor boIa o Iuminosa, rocobo ossa cor o boIoza. As-
somoIla-so a oIa o como so oslivosso na boIoza o no ospIon-
dor. Iorm, aIi boIoza, o a Iuz da sua forma, mas a forma
aquiIo quo boIo inlorior o oxloriormonlo. Iois a cor boIa no
diforonlo da forma o no imposla sobro oIa. Vislo quo o
obsorvador no consoguo v-Ia loda, inlorior o oxloriormonlo,
ponsa quo o sou oxlorior aponas a cor radianlo o boIa. Mas
aquoIo quo so voIla para aquoIa forma poIa sua boIoza o avana
na sua lolaIidado vor ossa forma como coros radianlos, puras o
vivas, do grando boIoza o ospIondor. Nossa aIlura no vor ossa
forma incorroclamonlo, dividida om inlorior o oxlorior, mas v-a
loda, na sua lolaIidado, conjunlamonlo, ao oIlar alonlamonlo
para oIa. So o obsorvador for corproo, no consoguir oIlar
para ossa forma do manoira lolaI, no sou inlorior o oxlorior ao
mosmo lompo. Nada do corproo consoguo oIlar para ossa for-
ma do acordo com a sua aparncia,
!
poIo molivo quo moncio-
nmos proviamonlo. So dosojaros obsorvar ossa forma, rogrossa
lua aIma o s como quo uma aIma som corpo. Lm soguida,
obsorva ossa forma como so fosso aIgo uno, som quaIquor varia-
o. So o fizoros vors as formas na sua lolaIidado, do modo
inloIigvoI, o ficars ropIolo da sua boIoza o ospIondor.
IguaImonlo, so aIgum dosojar oIlar para aIguns dos so-
nloros das oslroIas basla Ianar o oIlar sobro oIo como so oIlas-
so para o sou oxlorior o inlorior, para vor a sua Iuz o boIoza do
forma oIovada. Assim dovo fazor aquoIo quo dosoja oIlar para
ossa forma Iuminosa, briIlanlo o ospIondorosa. So consoguir v-
-Ia do manoira a quo no laja dofoilo ou diviso, consoguo
oIlar para a sua boIoza o ospIondor. So aIgum no consoguir
oIlar para ossa Iuz oIovada, dovo Ianar o oIlar para os sonlo-
ros das oslroIas, para lonlar v-Ia do forma ponolranlo. Lnlo
vor aIi aIguma da boIoza dosso mundo suporior, porquo um
116
160
oxompIo o imagom doIo. So so onclor da boIoza dosso sonlor
iIuminado lornar-so- om boIoza o ospIondor, como so Ilo osli-
vosso unido, para sorom como quo uma unica coisa. So porma-
nocor nossa forma, unida a oIo, o no so soparar doIo, lorna-so
como o sonlor iIuminado. So ficar no sou oslado isoIado, om si
mosmo, soparando-so doIo, no sor um com osso sonlor, por-
quo oslo o rovoslo do sou ospIondor o boIoza, sondo assim como
so oslivosso no ospIondor o boIoza. So assim for, vor-so- nossa
aIlura a si o ao sonlor unidos nosso mundo. L sompro quo
quisor v-Io consogui-Io- dovido sua unio com osso sonlor,
o ajuda quo oslo Ilo prosla. So doixar osso sonlor dopois do
Ianar sobro oIo o oIlar, o parliIlar a sua Iuz o a sua boIoza,
voIlando a si mosmo, cindo-so ossa unidado o lornam-so dois
como oram anlos do so unirom. Conludo, so o sor lumano so
acaba por lornar puro o Impido, o no poIudo com as im-
purozas do corpo, consoguo rogrossar a osso sonlor, quo lavia
doixado, o unir-so a oIo pormanonlomonlo. O sor lumano ga-
nla com o sou rogrosso, pois sabo quo so so unir ao sonlor, o
so forom como um s, nonlum aspoclo da ovanoscncia do
mundo inforior, quo osl sob oIo, so Ilo ocuIla. Assim, so o
lomom virluoso Iana o oIlar sobro um dos sonloros quo os-
lo no cu o o obsorva conlinuamonlo, onclo-so da sua Iuz o
boIoza, lornando-so como quo um s com oIo. Doixa para lrs
os sonlidos, para no rogrossar ao mundo inforior o abandonar
osso sonlor, privando-so dossa boIoza o da conlompIao do
ospIondor suporior. Iogo, apoga-so-Ilo forlomonlo, al
!
quo,
so o obsorva, fica com oIo como so fosso um como oIo, o no
diforonlo. L so o dosoja obsorvar como so fosso oulro, oslo
rojoila-o o Iana-o para Iongo do si.
L nocossrio quo a possoa virluosa, dosojosa do conlom-
pIar o mundo suporior, quando so junla a aIgum dos sonloros
das oslroIas, pormanoa como doscrovomos, para aspirar som-
pro a vor o mundo suporior quo osl acima dosso sonlor, quo
osl consigo, pois a viso dosso mundo mais oxcoIonlo o su-
bIimo do quo a viso do mundo coIoslo, dovo dosojar onlrar
noIo, pois so o faz, rogrossa boIo o ospIondoroso, do cor radian-
lo, dovido Iuz quo oblovo daIi. Ningum consoguo oslar no
domnio da boIoza o do bom
13
so impodido do oIlar para oIo.
117
13
Iondo &usn om voz do &iss o j(da om voz do &ayav#n,
p. 117.
161
So aIgum dosojar onlrar no mundo inloIigvoI dovo v-Io como
so fosso uno com oIo, no diforonlo. Iois so o fizor, onlra aIi o
rocobo parlo das Iuzos da boIoza o da Iuminosidado dosso mun-
do. Tornar-so- Iuminoso, briIlanlo o boIo, como so fosso oIo
mosmo. L nocossrio sabor-so quo a viso aproondo as coisas
oxlorioros a si, o s as aproondo quando so lorna noIas. Lnlo
aproondo o conloco-as do forma corrocla, do acordo com a sua
capacidado. Do mosmo modo, o lomom inloIocluaI, ao Ianar
o oIlar sobro as coisas inloIigvois, s as oblm quando so lor-
na uno com oIas, oxcoplo quo o oIlar rocai sobro o oxlorior das
coisas, o o inloIoclo sobro o inlorior das coisas. Iogo, a sua
unio a oIas muIlifacolada, o lor com aIgumas doIas uma
unio mais inlonsa o forlo do quo a quo sonlo com as coisas
sonsvois.
Quanlo mais oIo proIonga a visla sobro aIgo sonsvoI, mais
o objoclo o foro, al o lornar oxlorior ao sonlido: ou soja, no
aproondo nada. Quanlo viso inloIocluaI o oposlo, ou soja,
quanlo mais proIonga o oIlar para o inloIigvoI, mais conloci-
monlo possui o mais digna do sor inloIoclo. L dovo-so sabor
quo o conlocimonlo alravs dos sonlidos acompanlado do
maIos o doros, mais do quo alravs do conlocimonlo, porquo
oslo ropoIo do si os maIos o as doros inlorioros quo so Ilo apro-
sonlam, como a doona. Assim, o sou conlocimonlo no osl-
voI dovido inlonsidado da dor quo surgo doIo, o por isso o
sonlido no conloco corroclamonlo. Mas a saudo oxislo nos
sonlidos do forma congruonlo com oIos, quo so comprazom com
oIa. Ior isso, os sonlidos conlocom-na do forma corrocla, por-
quo a saudo uma ordom
!
nos corpos, fixando-so o agrogan-
do-so-Ilos na modida om quo a oIos osl adaplada o so uno, o
aquoIo quo sonlo roconloco-a como conloco as suas coisas son-
svois
14
. Quanlo doona, oslranla aos sonlidos o no osl
adaplada a oIos. O conlocimonlo no sonlo coisas oslranlas o
afasladas do ns, mas o sonlido da dor conloco-as. Quanlo s
coisas prximas
15
o adapladas a ns, sonlimo-Ias alravs do
sonlido do conlocimonlo, no alravs do sonlido da dor. So
oslivormos nosso oslado, conlocomos do forma corrocla as coi-
118
14
Iondo sogundo n. 2: larl"bu fi-I-jullalli va-lallbulu ma'a-l# va-
-laIzamu-l# bi-anna-l# muI#'ima fa-lalla&idu bi-l#, fa-ya'rifu-l# aI-&#ssu
a-ma'rifali ma&s(s#li-li.
15
Iondo d#niyya om voz do dl#liyya, p. 118.
162
sas sonsvois prximas
16
alravs do sonlido, o no so oblm
doIo corroclamonlo as roaIidados inloIigvois. So for como dos-
crovomos, o sonlido aponas conloco as afocos quo Ilo so
agradvois o dosconloco as quo Ilo so oslranlas, dovido dor
quo onlra noIo, mosmo so forom do sou gnoro. L naluraI quo
dosconloa ainda mais as coisas inloIigvois, pois so muilo os-
lranlas o oslo muilo dislanlos do ns. Ior isso, so quisormos
rocordar aIguma coisa inloIigvoI diforonlo da malria, sonlimos
dificuIdado o sonlimos quo no o aproondomos, Iogo, ponsamos
o considoramos, nas coisas inloIigvois
17
, quo a afoco quo
surgo do sonlido no so dou, o o sonlido diz no vi a coisa
inloIigvoI. Disso a vordado, porquo no viu o no vor abso-
Iulamonlo nonlum dos inloIigvois. AquiIo quo inoro nos inlo-
Iigvois o inloIoclo, pois so noga as coisas inloIigvois noga-so
a si mosmo. So o inloIoclo lorna a sua aIma corpo o a rolira do
domnio do inloIigvoI, o procura vor os inloIigvois com o oIlar
dos corpos, no consoguo obsorvar o mundo inloIigvoI. } dis-
somos do quo modo consoguo vor as coisas inloIigvois o do quo
modo no o consoguo. So so lorna aIgo diforonlo do inloIigvoI
no consoguo v-Ias, o so lorna a sua aIma numa doIas, v-as o
conloco-as do forma corrocla.
So aIgum dissor: so o inloIoclo v o mundo o o conloco,
o quo nos diz sobro oIo` Rospondomos quo nos informa quo v
o aclo do primoiro criador, ou soja, o mundo inloIigvoI do quo
a causa, o quo osso mundo abrango lodas
!
as coisas, som
fadiga nom osforo. Nonluma lrisloza o afIigo, o doIoila-so nas
coisas quo so goradas por oIo o rolm-nas consigo, para so
aIograr com a sua Iuz o com a boIoza daquiIo quo gorou. Mas
}upilor aponas o primoiro a aparocor oxloriormonlo, a parlir
dosso mundo, o imagom do aIgumas coisas quo oslo nosso
mundo. }upilor no sai dosso mundo om vo, aponas o faz para
quo alravs doIo oulro mundo boIo o Iuminoso possa oxislir,
sujoilo gorao, porquo modoIo o oxompIo dossa boIoza.
No possvoI lavor imagom ou modoIo boIos som oxislirom a
boIoza pura nom a subslncia boIa, porquo o modoIo so asso-
moIla coisa anlorior quo imila. Noslo mundo l uma vida,
119
16
Iondo d#niyya om voz do dl#liyya, p. 118.
17
Iondo sogundo n. 6: fa-Ii-dl#Iia nufairu va-nan)uru fi-I-um(ri
aI-'aqIiyyali 'iII# anna aI-allara aI-'#ri$a.
163
uma subslncia o uma boIoza, porquo imilao do mundo
coIoslo. Lxislo conlinuamonlo onquanlo o sou modoIo subsislo,
porquo cada naluroza oxompIo o imagom do quo osl acima
doIa o porsislo onquanlo aquiIo quo Ilo sorvo do modoIo por-
sislo. Consoquonlomonlo, orrou quom disso quo o mundo inlo-
IigvoI so corrompo o doslroi, porquo o sou criador conslanlo
o no poroco, nom doixa do sor. So o criador do inloIoclo as-
sim, no poroco nom so corrompo o inloIoclo, mas pormanoco
olornamonlo: a no sor quo o coIocasso do novo no primoiro
oslado, quor dizor, doslruindo-o, o quo impossvoI: porquo o
primoiro criador criou o inloIoclo som rofIoxo nom ponsamon-
lo, mas por oulro modo do criao, vislo quo o criou na modi-
da om quo Iuz. Lnquanlo oxislo ossa Iuz, dominando-o, por-
manoco o dura som dosvanocor. A primoira Iuz, quo aponas
uma ossncia, olorna, sompro oxisliu o sompro oxislir. Apo-
nas usamos oslos lormos para dosignar ossa Iuz primoira na
modida om quo fomos obrigados a lorn-Ios um sinaI.
Rogrossamos o dizomos quo a ossncia primoira, quo a
Iuz primoira, a Iuz das Iuzos. No lom fim nom lormina, o
no doixa do iIuminar sompro o irradiar sobro o mundo inloIi-
gvoI. Ior isso, o mundo inloIigvoI no lormina nom poroco.
L como o mundo inloIigvoI pormanonlo, produziu o sou
ramo para govornar oslo mundo, o ramo quor dizor
!
o mun-
do coIoslo, o ospociaImonlo os sonloros dosso mundo, pois so no
oslivosso adaplado a osso mundo no rogoria oslo. So doixar do
procurar a Iuz quo osl acima doIo, ocupando-so da organizao
doslo mundo, lor dificuIdados. Iois a primoira Iuz govorna o
mundo inloIigvoI, o o mundo inloIigvoI govorna o mundo co-
Ioslo, o o mundo coIoslo govorna o mundo sonsvoI. L lodos os-
los govornos aponas o consoguom alravs do primoiro govorna-
dor. L quom Ilos fornoco o podor do govornar o rogor.
Quanlo ao mundo inloIigvoI, rogo-o a primoira ossncia,
quo o primoiro criador. O govornador do mundo coIoslo o
mundo inloIigvoI, mas o primoiro criador possui grando fora,
do boIoza infinila, Iogo, o mundo inloIigvoI lornou-so oxlroma-
monlo boIo, o oIo quo irradia boIoza o Iuz a parlir da Iumino-
sidado. Dopois, a aIma lorna-so boIa, so bom quo o inloIoclo soja
mais boIo do quo oIa, porquo a aIma aponas uma imagom,
mas quando Iana o sou oIlar sobro o mundo inloIigvoI au-
monla om boIoza. IIuslraromos o nosso argumonlo dizondo quo
a aIma do mundo coIoslo boIa o omana a sua boIoza sobro
Vnus, quo por sua voz omana a sua boIoza sobro oslo mundo
120
164
sonsvoI. Do oulro modo, do ondo vom osla boIoza` No pos-
svoI quo osla boIoza vonla do sanguo o dos oulros lumoros,
como afirmmos proviamonlo. Iois a aIma lom uma boIoza
pormanonlo onquanlo Iana o sou oIlar sobro o inloIoclo, pois
oblm onlo doIo a boIoza. So dosvia o sou oIlar doIo a sua Iuz
diminui. Do mosmo modo, somos compIolamonlo boIos, on-
quanlo conlinuarmos a vor o a conlocor as nossas aImas o
pormanocormos na sua naluroza. So no as virmos o no as
conlocormos, o formos Iovados para a naluroza dos sonlidos,
lornamo-nos foios.
A boIoza do mundo inloIigvoI j so confirmou o so lornou
cIara o com as provas quo moncionmos alravs do um ar-
gumonlo pormonorizado, al ao Iimilo do nosso podor o a ox-
lonso da nossa capacidado.
L o Iouvor a Quom o moroco.
!
165
,>M-0 5 5915 -5<.>7592 0 5 6:5 .1>-459.A5A0
Dosojamos sabor so lodo o sor lumano na sua lolaIidado
osl sujoilo corrupo o doslruio, ou so parlo doIo poroco,
so doslri o corrompo, o oulra parlo pormanoco o pordura, o so
osla parlo conslilui aquiIo quo . Iorquo quom dosoja conlocor
ossa cincia corroclamonlo lom do procodor a uma invosliga-
o naluraI, como oxpIicaromos. Dizomos: o sor lumano no
aIgo simpIos o uniformo, mas composlo do aIma o corpo, o a
aIma no o corpo. Lslo ou funciona como inslrumonlo da
aIma, ou osl Iigado a oIa do oulra forma. Mas soja quaI for o
lipo do roIao, o sor lumano osl dividido om duas parlos, a
aIma o o corpo. Cada uma doslas parlos lom uma naluroza quo
diforonlo da naluroza da oulra. O corpo composlo o no
simpIos, o o composlo dissoIvo-so o disporsa-so nas parlos do
quo composlo, Iogo, o corpo disporsa-so o dissoIvo-so o no
pormanoco. A prova disso quo os oIlos o vom dosvanocor,
dissoIvor-so o corrompor-so do vrias manoiras, o vom como
uns corpos corrompom oulros, o como uns so lransformam
noulros, o como uns mudam oulros, ospociaImonlo quando a
aIma nobro, virluosa o viva no osl prosonlo noIos, quor dizor,
nos corpos. Iorquo quando o corpo pormanoco sozinlo, o no
lom om si a aIma nobro, no consoguo
!
sobrovivor nom sor
uno o conlnuo, porquo so dissoIvo o so dosinlogra om forma o
malria, o aponas so dosinlogra om ambas porquo composlo
doIas. O corpo docompo-so, dosinlogra-so o no pormanoco
conlinuamonlo no mosmo oslado dovido parlida da aIma,
porquo a aIma quo o comps do malria o forma. So o doixa,
no Iova muilo a dosinlograr-so nas coisas do quo ora composlo.
Dizomos quo os corpos lm parlos na modida om quo so
corpos. Ior isso, soparam-so, compom-so o dividom-so om
poquonos oIomonlos. Lsla uma das formas da sua corrupo.
121
122
%1 7>10 A0 $0:62 > &90107402 > (.60-.<>-A.>6>
NONO CAIITIIO
DO IIVRO DA TLOIOGIA
166
So for como doscrovomos, o o corpo uma das parlos do sor
lumano, o oslivor sujoilo corrupo, no l duvida do quo
lodo o sor lumano na sua lolaIidado no osl sujoilo corrup-
o, mas aponas uma das suas parlos osl sujoila a oIa. AquoIa
quo osl sujoila corrupo o inslrumonlo. Aponas oslo so
corrompo o no pormanoco, porquo o inslrumonlo roquorido
aponas para aIguma nocossidado, o osla lomporaI. Iaz parlo
da naluroza do inslrumonlo corrompor-so o no pormanocor,
porquo a possoa quo procisa usa o inslrumonlo para aIguma
nocossidado. Torminada a nocossidado para a quaI usou o inslru-
monlo, doila fora o abandona o inslrumonlo. So o faz o no loma
conla doIo, corrompo-so o no pormanoco no mosmo oslado.
A aIma pormanonlo, ficando num s oslado, som so cor-
rompor o dosvanocor. L alravs doIa quo o sor lumano so lorna o
quo . LIa o oIomonlo vordadoiro quo no lom faIsidado om si
quando acrosconlado ao corpo. A nocossidado quo a aIma lom
do corpo como a nocossidado quo a forma lom da malria, o
como a nocossidado quo o arlisla lom dos inslrumonlos. O sor
lumano, onlo, a aIma, porquo so lorna o quo alravs da aIma.
Alravs doIa so lorna pormanonlo o olorno. Mas alravs do corpo
lorna-so porocvoI o corruplvoI, porquo cada corpo composlo, o
cada sor composlo osl sujoilo dissoIuo o corrupo, pois
cada corpo so dissoIvo o so onconlra sujoilo corrupo.
So aIgum dissor: a aIma onconlra-so sujoila corrupo
lambm porquo um corpo, oxcoplo quo um corpo subliI o
doIicado, rospondomos-Ilo: prociso invosligarmos ossa quos-
lo o doscobrir so a aIma um corpo, ou no. Dizomos: so a
aIma fosso um corpo, som duvida so disporsaria o dissoIvoria.
L om quo oIomonlos so dissoIvo` Lssa umas das quoslos quo
procisamos do avoriguar: so a vida osl nocossariamonlo pro-
sonlo na aIma, no a doixa nom diforo doIa, o so a aIma for um
corpo, som duvida lodo o
!
corpo lom vida, quo no o doixa
na modida om quo osl sompro com oIo. Sondo assim voIlamos,
o dizomos: so a aIma for um corpo, o o corpo for composlo,
nocossariamonlo a aIma composla: soja do dois corpos, soja
do muilos corpos, o cada um doslos lom uma vida inala, quo
no o doixa, ou um doIos lom vida inala o oulro no lom vida,
ou nonlum doIos lom quaIquor vida inala, o so aIgum dossos
corpos lom vida, osso corpo vordadoiramonlo a aIma. Avori-
guamos lambm osso corpo, porgunlando: composlo do mui-
los corpos` Doscrovomo-Io como fizmos anlos, o assim al ao
infinilo, o o infinilo no conlocido nom comproonsvoI.
123
16
So aIgum dissor: a aIma um corpo composlo dos cor-
pos primoiros simpIos, no procodidos por oulro corpo, Iogo
no procisamos do dizor quo os corpos so composlos do ou-
lros corpos, o ossos do oulros corpos, o assim al ao infinilo,
porquo j posluImos os corpos primoiros, aIm dos quais no
l oulros corpos, rospondomos: so a aIma fosso um corlo cor-
po, o osso corpo composlo dos primoiros corpos, o os primoi-
ros corpos possuom vida pormanonlo o insoparvoI, quaI dos
corpos lom vida pormanonlo o insoparvoI` Iois no possvoI
quo aIgum diga quo o fogo, o ar, a lorra o a gua, pois oslos
no possuom aIma. Dizomos quo, so supom quo os corpos
simpIos possuom aIma o so vivos, a vida nossas aImas aci-
donlaI o no inala. So fosso inala no so aIloraria nom mudaria
noIos, assim como os corpos coIoslos no mudam o no so lrans-
formam porquo possuom aImas vivas no adquiridas a parlir
do oulra coisa, mas so oIas quo do a vida aos oulros corpos.
Dizomos: no l aIm doslos corpos simpIos oulros corpos mais
simpIos
!
quo sojam os oIomonlos doslos, o no afirmaram quo
possuom aIma nom quo lm vida. L so os primoiros corpos sim-
pIos no lm aImas nom vida, como possvoI quo o corpo
composlo doIos lonla aIma o vida` L absurdo o impossvoI quo
so produza vida a parlir dos corpos quo no lm aIma nom
vida, ao junlar-so o mislurar-so, como surgom do inloIoclo as
coisas inloIigvois.
So aIgum dofondor quo os corpos primoiros simpIos no
possuom aImas nom vida, o aponas as adquirom junlando-so
uns aos oulros o inlorponolrando-so, rospondomos: so a mislu-
ra for causa alravs da quaI os corpos adquirom aImas o vida,
som duvida uma corla causa, o oIa quo junla aIguns corpos
aos oulros o faz onlrar o podor do uns nos oulros. L so a mis-
lura dos corpos uns com os oulros s so dor alravs do uma
causa, osla quo possibiIila a pormanncia da aIma. Dizomos
quo so a mislura dos corpos uns com os oulros fosso a causa
do os corpos possuirom aIma o vida, no so onconlraria um
corpo com aIma, mas aponas os corpos composlos. L no
assim, pois lodos os corpos simpIos possuom aImas o vida, o
no oxislo nonlum corpo no mundo, composlo ou simpIos, quo
no lonla aIma ou vida. Assim porquo a paIavra agonlo da
aIma d forma malria dos corpos. L quando forma a mal-
ria, produz, a parlir doIa, o corpo. A prova quo no l paIa-
vra oficionlo noslo mundo sono alravs da aIma. Iois a aIma,
quando forma a malria o produz alravs doIa os corpos sim-
124
168
pIos, fornoco-Ilo uma paIavra agonlo naluraI, quo aponas oxis-
lo alravs da aIma. No l nonlum corpo simpIos ou com-
poslo quo no lonla uma paIavra agonlo. Ior isso no l
corpo, simpIos ou composlo, quo no lonla aIma ou vida.
!
L so aIgum dissor: no vordado, os corpos simpIos no
possuom nom aIma nom vida, mas a aIma surgo da Iigao o
unio nos corpos quo no so dividom noulros, quando so jun-
lam o unom, rospondomos dizondo quo absurdo o imposs-
voI. Iois os corpos quo no so dividom oslo lodos num s
oslado o numa s condio, quor dizor, no oxislo nonlum
dossos corpos quo sinla ou rocoba quaIquor afoco. Ora, so
ossos corpos no sonlom nom rocobom afocos, como poss-
voI uns oslarom Iigados ou unidos aos oulros, so a Iigao, o a
unio, uma das afocos dos corpos divisvois` A aIma lam-
bm sonlo as afocos quo afoclam a coisa Iigada, as quo afoc-
lam a coisa soparada, o as quo afoclam o corpo. Afirmmos quo
no so d quaIquor massa a parlir da juno do corpos indivi-
svois
1
. Como possvoI quo surja a aIma a parlir da Iigao o
congrogao dos corpos` L impossvoI o absurdo. Dizomos quo
o corpo simpIos composlo do malria o forma. L impossvoI
quo aIgum diga quo o corpo lom aIma dovido malria, por-
quo a malria no lom quaIidado. O corpo aponas lom aIma o
vida dovido forma, porquo alravs da aIma o corpo lom or-
dom o organizao, o oslas so do domnio da aIma, porquo a
aIma lom do oxislir com ordom.
Assim sondo, porgunlamos: o quo osla forma` So rospon-
dom quo uma subslncia, dizomos: vs indicaslos-nos uma
das duas parlos do composlo, no nos indicaslos o composlo
na sua lolaIidado. Ima das duas parlos do corpo a aIma.
InvaIida-so assim a sua looria do quo a juno dos corpos o a
Iigao do uns com os oulros uma causa da vida dos corpos.
So dissorom quo a forma aponas uma afoco da malria o
no uma subslncia, o dossa afoco surgiu a aIma o a vida
na malria, rospondomos: ossa afirmao invIida, porquo a
malria no consoguo formar-so a si mosma, nom consoguo
produzir a aIma a parlir do si mosma. Ora, so a malria no
!
so forma a si mosma o a aIma no surgo doIa, foroso quo
aquiIo quo forma a malria soja oulro quo no oIa, o isso quo
125
126
1
Iondo aIIal" I# lalajazza'a, p. 125.
169
a lorna possuidora do uma massa, uma aIma o uma vida, o quo
produziu os oulros corpos lambm, o aIgo oxlorior a loda a
naluroza corporaI o maloriaI. L dizomos quo no possvoI quo
quaIquor dos corpos soja pormanonlo o subsislonlo, soja sim-
pIos ou composlo, so a fora da aIma no oxislir noIo. Iorquo
fazom parlo da naluroza do corpo a ovanoscncia o a oxlino.
So lodo o mundo fosso um corpo som aIma nom vida om si, as
subslncias porocoriam o dosaparocoriam. IguaImonlo, so um
dos corpos fosso a aIma, o a aIma fosso corporaI como ponsam
aIgumas possoas, sucodor-Ilo-ia aquiIo quo sucodo ao roslo dos
corpos quo no lm nom aIma nom vida, pois lodos os corpos,
na modida om quo so corpos, so foilos do uma s malria.
So os corpos forom maloriais, o a aIma um dos corpos, no
l duvida do quo os corpos o as aImas porocom o so dosinlo-
gram, dosvanocom o so lornam om malria, porquo a malria
do lodos os corpos una, a parlir da quaI so compom, o para
a quaI so dosinlogram. So assim, o a aIma for do domnio
2
dos corpos, soria som duvida porocvoI o doslrulvoI, porquo
soguo o caminlo dos corpos o dissoIvo-so om malria. So lodos
os corpos so dosinlogram, o sor pra, porquo lodas as coisas so
lornam malria. So ludo rogrossa malria, o a malria no
livor nada quo Ilo d forma o quo soja a sua causa, o sor doixa
do oxislir. So o sor doixa do oxislir, oslo mundo lambm doixa
do oxislir, so for puramonlo corporaI. L isso impossvoI, por-
quo o mundo na sua lolaIidado no doixa, ofoclivamonlo, do
oxislir.
So aIgum dissor: ns no oslipuIamos o mundo na sua
lolaIidado como um corpo aponas, mas concobomo-Io com aIma
o vida. Rospondomos: om nomo aponas, mas quanlo ao signifi-
cado vs nogaslos-Ilo a aIma o a vida, porquo vs incIuislos a
aIma no domnio
3
dos corpos. So a aIma for um corpo, o lodo
o corpo for porocvoI o corruplvoI, oslando sujoilo corrup-
o, no l duvida do quo lambm a aIma so dosinlogra, dis-
soIvo o so corrompo. Todo o mundo oslaria onlo sujoilo cor-
rupo, o quo impossvoI, como moslrmos ropolidamonlo.
L como possvoI
!
quo a aIma soja um corpo subliI, so lodo o
corpo ovanosconlo, quor soja osposso ou subliI, como o ar o o
127
2
Iondo &ayyiz, p. 126.
3
Iondo &ayyiz, p. 126.
10
vonlo` Iois no l corpos mais sublis ou rofinados do quo oslos
dois, o no l onlro os corpos simpIos ou composlos um corpo
mais ovanosconlo ou quo dosaparoa mais doprossa do quo oIos.
A aIma no podo sor dosso modo, ou soria o mais viI o inforior
dos corpos ospossos o duros. O quo no o caso, pois a aIma
mais nobro o mais oxcoIonlo do quo quaIquor corpo, osposso
ou subliI, como a nobroza o a oxcoIncia da causa om roIao
ao sou ofoilo.
Dizomos quo lodo o corpo, soja osposso ou subliI, no
causa da sua unicidado ou cooso, mas a aIma quo causa
da cooso o unicidado do corpo, porquo a unicidado adquiri-
da no corpo a parlir da aIma. Como possvoI quo o corpo
soja causa da sua unicidado, so dovido a oIo so d a diviso o a
soparao` So a aIma no so Iiga a oIo, sopara-so, o no porma-
noco num s oslado. Como possvoI o ar o o vonlo lorom aIma
quando so ovanosconlos o so dissoIvom o soparam rapidamon-
lo` AquiIo quo no consoguo manlor-so cooso o prondor-so a si
mosmo, naluraI quo no consiga junlar oulros. L como
possvoI quo o ar soja a aIma o o osprilo doslo mundo, so pro-
cisa do ordom o do organizao`
Dizomos quo oslo mundo no procodo alravs da sorlo o
do acaso, mas alravs da paIavra da aIma o do inloIoclo, com a
mxima dolorminao o organizao. Assim sondo, dizomos
quo a aIma inloIocluaI quo rosponsvoI por oslo mundo, as
coisas corporais consliluom uma parlo doIa, o oIa quo impo
a oslo mundo a forma quo possui, do mosmo modo quo pro-
duz a cooso dos corpos dos animais, pois, onquanlo pormano-
co noIos a aIma, porduram o oslo fixos. So os doixa, no por-
manocom nom so manlm, mas corrompom-so o porocom. Do
mosmo modo, lodo o mundo, onquanlo a aIma pormanoco noIo,
pordura o pormanoco, so o doixa, poroco o no pormanoco no
mosmo oslado. Os corporoislas j nos indicaram isso, porquo a
vordado fora-os a admili-Io o a roaIidado fora-os a roconlo-
cor quo nocossrio quo oxisla, anlos do lodos os corpos, sim-
pIos ou composlos, oulra coisa, quo a aIma. Ainda assim,
afaslaram-so da vordado ao supr a aIma um vonlo ospiriluaI
ou um fogo ospiriluaI. Aponas doscrovoram a aIma dosso modo
porquo aclaram quo no
!
ora possvoI quo o podor nobro o
dislinlo fosso inforior ao fogo ou ao vonlo, o aclaram sor no-
cossrio a aIma lor um Iugar ondo rosidir. Ao ponsar assim,
supusoram quo o sou Iugar ora o vonlo ou o fogo, porquo so
mais doIicados o sublis do quo os oulros corpos. Anlos doviam
128
11
lor afirmado quo so os corpos quo insislom om procurar o
Iugar da aIma o pormanocom nas suas facuIdados, quo a aIma
o Iugar dos corpos, o a sua pormanncia o durao osl noIa,
o os corpos no so o Iugar da aIma, porquo a aIma a causa,
o o corpo o ofoilo. Ora, a causa aulo-suficionlo, o no pro-
cisa do ofoilo para pormanocor o subsislir, onquanlo o ofoilo
procisa da causa, porquo no lom pormanncia nom subsisln-
cia som a causa.
Dizomos: so Ilos porgunlarmos sobro a aIma o dissorom
quo corpo, aprosonlam-so-Ilos quoslos inoIulvois, o no
consoguom provar quo osl nos corpos conlocidos, rofugiam-
-so om aIgo dosconlocido do quo faIaram muilo o ropolidamon-
lo, o so forados a sup-Io um corpo diforonlo dossos corpos
conlocidos, afirmando quo um corpo polonlo o aclivo, cla-
mando-Ilo aIonlo. Rospondomos-Ilos, dizondo: doscobrimos
muilos aIonlos quo no lm aImas. Assim sondo, como pos-
svoI quo a aIma soja um aIonlo, so no lom aIma` So rospon-
dorom: aIonlo quo osl numa corla disposio a aIma, por-
gunlar-Ilos-omos sobro a naluroza dossa disposio, pois no
l duvida do quo osla o aIonlo om si mosmo, ou uma sua
quaIidado. So for o aIonlo, porsoguo-os o nosso primoiro argu-
monlo: onconlramos aIonlos quo no so a prpria aIma. L so
a disposio a quaIidado do aIonlo, oslo composlo o no
simpIos, o no lavor quaIquor diforona onlro oIo o os corpos.
Dizomos quo a disposio prodicada, o o prodicado
uma s parlo das coisas prodicadas, no sondo sujoilo. So for
prodicado, o oslo no livor malria, osl no sujoilo o o sujoilo
corpo. L so assim, o a disposio no livor malria, o o aIonlo
for corporaI, a aIma composla do aIgo corporaI o do aIgo
incorporaI. Sondo assim, uma naluroza diforonlo da dos cor-
pos. Dizomos quo a aIma no podo sor um corpo, nom losco
nom subliI
4
. L a vorificao disso osl naquiIo quo afirmamos:
quo lodo o corpo quonlo ou frio, duro ou suavo,
!
lumido
ou soco, prolo ou branco, ou lom aIguma oulra quaIidado so-
moIlanlo s quo moncionmos. So o corpo for quonlo, aponas
aquoco, so for frio, aponas arrofoco, o sor for Iovo, aponas lorna
129
4
Iarlo doslo argumonlo faIla na odio do Badav", cf. IauI Honry
o Hans-RudoIf Sclvyzor, Plciini Opcrc, 1cnus ||. |nncc!cs |V-V, Plciinicnc
Arc|icc ad codicum fidom angIico vorlil G. Iovis, p. 187.
12
Iovo, so for posado lorna posado, o so for prolo lorna prolo, o
so for branco lorna branco. No dovido ao frio quo aquoco,
nom dovido ao caIor quo arrofoco. So os corpos oslivorom lo-
dos nosso oslado, o o corpo produzir uma s coisa, alravs do
quo possui, o dopois doscobrimos uma oulra coisa quo produz
muilos ofoilos, doscobrimos quo a subslncia dossa coisa di-
foronlo da subslncia dos corpos o quo oxlorior a loda a subs-
lncia corporaI, o quo ningum conlradiz ou noga.
!"#$%&'(")* ,*#-. /.012.0*, -%-*,
Dizomos quo uma das provas do quo a aIma oxislo noslo
mundo com aIgumas das suas facuIdados, o quo oxislo no
mundo inloIigvoI com as suas oulras facuIdados, a juslia, a
inlogridado o as oulras virludos. Iorquo a aIma ponsa sobro a
juslia o a inlogridado o dopois oxamina aIgo para sabor so
juslo, bom ou no. L no l duvida do quo no inloIoclo l
juslia o inlogridado, na modida om quo a aIma ponsa sobro
oIas o as oxamina. Sono, porquo rofIocliria a aIma sobro o oxa-
minaria aIgo quo no oxislo` So assim, dizomos quo a juslia
o a inlogridado o as roslanlos virludos oxislom, quor a aIma
lonla rofIoclido sobro oIas ou no. Lxislom no inloIoclo do for-
ma mais oIovada o mais rofinada do quo na aIma. Iois o in-
loIoclo quo fornoco aIma a juslia o a inlogridado o as roslan-
los virludos. Lslas no so onconlram pormanonlomonlo na aIma
quo rofIoclo, mas por vozos oslo prosonlos noIa quando rofIoc-
lo sobro oIas, porquo a aIma, quando Iana o oIlar para o inlo-
Ioclo s oblm doIo as vrias virludos na modida om quo Iana
sobro oIo o oIlar. Quando proIonga a visla sobro o inloIoclo
oblm doIo as virludos nobros. L quando o nogIigoncia o so
voIla para os sonlidos, ocupando-so
!
doIos, o inloIoclo no
omana sobro oIa quaIquor das virludos o lorna-so somoIlanlos
a aIgumas das coisas sonsvois o inforioros. Quando rofIoclo
sobro aIguma das virludos o dosoja aproond-Ia, oIla para o
inloIoclo o o inloIoclo omana sobro oIa onlo a virludo. Quanlo
ao inloIoclo, as virludos oslo noIo lodas junlas, pormanonlo-
monlo, no ora prosonlos ora ausonlos, mas olornamonlo. L so
oslo pormanonlomonlo noIo so adquiridas, na modida om
quo o inloIoclo aponas as fornoco a parlir da primoira causa.
As virludos oslo no inloIoclo pormanonlomonlo, porquo o in-
loIoclo no doixa do oIlar para a primoira causa som quo aIgo
130
13
o dislraia disso, o as virludos noIo so pormanonlos, so ox-
lromamonlo compIolas om porfoio, sondo corroclas, som
orro, porquo passam para oIo a parlir da primoira causa som
inlormodirio, o o inloIoclo soguo-as na modida do quo oblm
do aIlo.
Quanlo primoira causa, as virludos oslo noIa do um
corlo modo como causa, no onquanlo rocoplcuIo das virlu-
dos, mas lodas oIas so uma ossncia, com as virludos lodas,
oxcoplo quo as virludos omanam doIa som so dividirom, nom
so movorom, nom rosidirom om aIgum IocaI. So uma ossncia
una, da quaI omanam as ossncias o as virludos, infinilamonlo,
som movimonlo IocaI nom ropouso num IocaI. L vislo quo as
ossncias omanam doIa, oxislo om lodas as ossncias sob a for-
ma do polncia da ossncia, porquo o inloIoclo rocobo-a mais
do quo a aIma, o a aIma rocobo-a mais do quo os corpos coIos-
los, o os corpos coIoslos rocobom-na mais do quo os corpos
sujoilos gonorao o corrupo. Iois quanlo mais o ofoilo
so afasla da primoira causa o louvor mais inlormodirios, mo-
nos rocobo da primoira causa. Lsla onconlra-so oslvoI o ropou-
sa om si mosma, no oxislindo no scuIo, nom no lompo, nom
no ospao, mas o scuIo, o lompo, o ospao o as roslanlos coi-
sas aponas subsislom o pormanocom alravs doIa. L do mosmo
modo quo o conlro osl fixo om si mosmo o lodas as Iinlas quo
parlom do conlro para a circunforncia do crcuIo so fixam o
comoam noIo, o lodo o ponlo ou Iinla no crcuIo ou suporfcio
s porsislo o pormanoco alravs do conlro, lambm as coisas
inloIigvois o sonsvois so om roIao primoira causa. Ns
lambm subsislimos o pormanocomos alravs do primoiro
agonlo, o oslamos Iigados a oIo
!
sondo o nosso dosojo para oIo,
o para oIo londomos o rogrossamos, o ainda quo oslojamos afas-
lados o rocuados, o nosso doslino o rogrosso para oIo como o
doslino das Iinlas da circunforncia para o conlro, mosmo quo
oslojam afasladas o rocuadas.
So aIgum dissor: so somos dossa ossncia primoira cria-
dora do lodas as coisas, o oxislom om ns muilas virludos do-
vido aIma, porquo quo no aproondomos a primoira causa,
nom o inloIoclo, nom a aIma, nom as virludos nobros, o no as
uliIizamos, mas ignoramo-Ias a maior parlo do lompo, lavon-
do possoas quo as ignoram o as nogam sompro, o so ouvom
aIgum a faIar doIas considoram-nas fbuIas som quaIquor roa-
Iidado, o no usam, nunca, nonluma das virludos nobros o
dislinlas, rospondomos: aponas ignoramos ossas coisas porquo
131
14
passmos a sor sonsvois o porquo s conlocomos o dosojamos
as coisas sonsvois. So procurarmos a vanlagom do conlocimon-
lo aponas quoromos bonoficiar doIa alravs dos sonlidos, por-
quo dizomos quo vimos as coisas assim o no quoromos
sopararmo-nos da viso o quoromos doIa oblor o quo vomos o
o quo no vomos, juIgando ludo sogundo a sua aparncia, o
no l nada quo no so onconlro sob o oIlar. Lslo o oulros
probIomas Iovaram a quo ignorssomos a aIma, o inloIoclo, o a
causa primoira. So l onlro ns quom aclo quo oblovo conlo-
cimonlo doslos, alribui-o aos sonlidos o aos corpos o lorna
corproos a aIma, o inloIoclo o a primoira causa: o o corpo
aponas o ofoilo do ofoilo do ofoilo, as virludos oxislom na aIma,
a aIma oxislo no inloIoclo, o o inloIoclo oxislo na ossncia pri-
moira como sua causa. A aIma no corpo mas causa do cor-
po, o o inloIoclo lambm no corpo, nom a primoira ossncia
corpo.
} o confirmaram os mais nobros do onlro os Anligos, o
insisliram nisso com provas salisfalrias o convinconlos. A pro-
va quo a aIma no sonsvoI consislo nas suas virludos, pois
no so corpos, nom oslo sob os sonlidos. Como podom sor
corpos, so no consoguimos sonli-Ias, so quando nos dirigimos
para os sonlidos no as consoguimos aproondor` A prova quo
so londomos para os sonlidos no consoguimos sonlir a aIma
nom as suas virludos om si mosmas, porquo podomos oslar a
ponsar om aIgo quando passa um dos nossos amigos. No o
vomos porquo londomos lolaImonlo para a aIma, o osquocomos
os sonlidos. Assim, so sonlirmos londomos para o sonlido na
nossa lolaIidado o no sonlimos a aIma nom as suas virlu-
dos,
!
o aponas sonlimos aIgo so aquiIo quo aIgum sonlo
Iovado aIma, o a aIma o Iovar ao inloIoclo. Do oulro modo,
no sonlimos ossa coisa, mosmo quo uma possoa a conlompIo
proIongadamonlo. IguaImonlo, o podor da aIma lambm no
sonlo nada a no sor quo a aIma o Iovo ao inloIoclo, o o inloIoc-
lo o dovoIva aIma, mais puro
5
do quo no princpio. Dopois,
a aIma lransmilo-o para o sonlido, o o sonlido sonlo-o sogundo
o sou podor do sonsao: pois so o sonlido sonlo aIgo Iova-o
para a aIma, o a aIma Iova-o para o inloIoclo o assim a aIma,
so sonlo aIgo, Iova-o primoiro para o inloIoclo. Dopois, o inlo-
132
5
Iondo naqiyyan om voz do laf#vulan, p. 132.
15
Ioclo dovoIvo-o aIma, o a aIma Iova-o para o sonlido, so bom
quo o inloIoclo conloa o objoclo do forma mais oIovada o mais
cIara do quo a aIma, o a aIma conloco o objoclo do forma info-
rior o incorrocla.
Dizomos quo quom dosoja aproondor a aIma o o inloIoclo,
o a ossncia primoira, quo a causa do inloIoclo, da aIma, o
das roslanlos coisas, no doixa quo as coisas sonsvois ofocluom
as suas funos, mas rogrossa a si mosmo, o rosido donlro do
si, pormanocondo om si muilo lompo. Doixa lodas as suas pro-
ocupaos aIi, mosmo quo so afaslo da visla o dos oulros son-
lidos, porquo oslos ofocluam os sous ofoilos fora, no donlro
do si. Dovo insislir quo doscansom, pois so ropousam o oIo ro-
grossar a si mosmo o oIlar para donlro do si o sonlir o sou
inlorior, consoguo aproondor o quo os oIomonlos sonsvois no
consoguom, nom lm o podor do oblor. L como quom quor
ouvir uma voz suavo o moIodiosa: dirigo-so a ossa voz, o no
ouvo mais nonlum som a no sor osso, pois nossa aIlura con-
soguo ouvir ossa voz, o aproondo-a do forma corrocla, do mos-
mo modo, quando um dos sonlidos dosoja aproondor um dos
sous objoclos corroclamonlo rojoila os oulros objoclos, rocobo
osso sonsvoI o dodica-so a oIo aponas o conloco-o onlo do
forma corrocla. Assim aquoIo quo dosoja aproondor a aIma o o
inloIoclo o a primoira ossncia nocossrio quo faa: afaslar o
rojoilar a audio sonsvoI oxlorna o uliIizar a audio inloIig-
voI inlorior om si, pois nossa aIlura ouvo os lons oIovados,
puros, Impidos, boIos, ospIondorosos o moIodiosos do quo o
ouvinlo no so cansa. Quanlo mais os ouvo, maior o sou do-
sojo
!
o prazor, o sabo quo os lons corporais sonsvois so apo-
nas cpias o voslgios dossos sons. Quando aproondo ossas os-
sncias nobros o oIovadas, quo produzom ossos sons, sogundo
o sou podor o sua capacidado, aporfoioa-so o compIola-so a sua
foIicidado.
CompIolou-so o nono capluIo do Iivro A 1cclcgic
Com a ajuda do Dous, oxcoIso.
!
133
1
134
135
,>M-0 5 ?-.10.-5 <5:65 0 56 <>.656 K:0 6P> /0-5A56
5 ?5-4.- A095
O Ino absoIulo a causa do lodas as coisas, o no como
quaIquor uma doIas. L o sou princpio. No as coisas, mas
lodas oslo noIo. No osl om nonluma doIas, porquo lodas
omanam a parlir doIo, o alravs doIo lm a sua pormanncia o
subsislncia, o a oIo rogrossam.
So aIgum dissor: como possvoI quo as coisas sojam a
parlir do
1
Ino simpIos, quo no lom nom duaIidado nom muI-
lipIicidado om si, do modo aIgum` Dizomos: porquo uno,
absoIulo o simpIos, no oslando noIo nonluma das coisas. Na
modida om quo uno o absoIulo omanam doIo lodas as coisas,
o vislo quo no lom sor, o sor omana doIo.
Digo, a modo do sumrio: na modida om quo no no-
nluma das coisas, lodas omanam doIo. Mas ainda quo lodas
omanom doIo, o sor primoiro, ou soja, o sor do inloIoclo, omana
primoiro som inlormodirio, dopois omanam doIo lodas as os-
sncias quo oxislom no mundo suporior o no mundo inforior
alravs do sor do inloIoclo o do mundo inloIigvoI.
Digo: o Ino absoIulo osl acima do compIolamonlo o da
porfoio. O mundo sonsvoI imporfoilo porquo
!
criado a
parlir da coisa porfoila, quo o inloIoclo
2
. O inloIoclo s so
lorna porfoilo o compIolo porquo criado poIo Ino vordadoi-
ro o puro, quo osl acima da porfoio. No possvoI quo
%1 7>10 A0 $0:62 > &90107402 > (.60-.<>-A.>6>
DLCIMO CAIITIIO
DO IIVRO DA TLOIOGIA
1
Iondo min om voz do f", p. 134.
2
Iondo sogundo n. 1, mublada'un min aI-slay'i aI-l#mmi va-
-luva aI-'aqIu, p. 135.
18
aquiIo quo osl acima da porfoio crio aIgo imporfoilo som
inlormodirio, nom possvoI quo a coisa porfoila crio aIgo
porfoilo como oIa mosma, porquo l imporfoio na criao,
quor dizor, o criado no osl ao nvoI do criador, mas osl abai-
xo doIo.
A prova do quo o Ino absoIulo porfoilo o acima da
porfoio, quo no procisa do nada, o no procura adquirir o
quo quor quo soja. Dovido inlonsidado o ao oxcosso da sua
porfoio produziu-so a parlir doIo oulra coisa, porquo aquiIo
quo osl acima da porfoio no podo produzir som quo a coi-
sa osloja porfoila, ou no oslaria acima da porfoio. Iois so a
coisa porfoila produz aIgo, c jcriicri aquiIo quo osl acima da
porfoio produz a porfoio, porquo produz aIgo porfoilo,
mais podoroso, ospIondoroso o oIovado do quo quaIquor oxis-
lonlo, do onlro as coisas produzidas.
Quando o vordadoiro Ino, quo osl acima da porfoio,
cria a coisa porfoila, osso sor porfoilo voIla-so para o sou cria-
dor o Iana para oIo o sou oIlar, onclondo-so a parlir doIo do
Iuz o ospIondor, o lorna-so inloIoclo. Quanlo ao Ino vordadoi-
ro, criou o sor do inloIoclo dovido inlonsidado do sou ropou-
so. Quando ossa ossncia oIla para o Ino vordadoiro forma-so
o inloIoclo. Iorquo quando o primoiro sor criado a parlir do
Ino vordadoiro, dolm-so o Iana o oIlar para o Ino para o
vor, o lorna-so onlo inloIoclo. Quando o primoiro sor criado
so lorna inloIoclo, os sous aclos comoam a imilar o Ino vor-
dadoiro, porquo quando Iana o oIlar para oIo o o v, sogundo
a sua capacidado, lornando-so onlo inloIoclo,
!
o Ino vorda-
doiro omana sobro oIo muilos, imonsos, podoros. Quando o
inloIoclo so lorna possuidor do grando podor cria a forma da
aIma som so movor, somoIlanlo ao Ino vordadoiro, porquo o
Ino vordadoiro criou o inloIoclo oslando imvoI. Ior isso, o
inloIoclo cria lambm a aIma onquanlo osl imvoI, som so
movor, oxcoplo quo o Ino vordadoiro cria o sor do inloIoclo, o
o inloIoclo cria a forma da aIma a parlir do sor quo foi criado
poIo Ino vordadoiro, por inlormdio do sor do inloIoclo. Quan-
lo aIma, na modida om quo causada por um ofoilo, no
consoguo produzir aco som movimonlo, onquanlo osl quio-
la, mas f-Io com movimonlo, o cria uma corla imagom. O sou
aclo clama-so imagom porquo porocvoI, nom oslvoI nom
pormanonlo, ao lor movimonlo, o o movimonlo no produz
aIgo do pormanonlo o oslvoI, mas aponas aIgo do porocvoI.
Sono, o sou aclo soria mais nobro do quo oIa mosma, so o ofoi-
136
19
lo fosso pormanonlo o oslvoI, o o agonlo porocvoI o lransil-
rio, ou soja, o movimonlo, o quo soria oxlromamonlo ropugnan-
lo. So a aIma dosoja fazor aIgo, Iana o oIlar para aquiIo a parlir
do quaI doriva o sou princpio, o ao oIlar, onclo-so do fora o
do Iuz, o movo-so do uma forma diforonlo daquoIa do quo so
movo om diroco sua causa. Iois, so quisor movor-so om
diroco sua causa, movo-so para cima, o so quisor produzir
uma imagom movo-so para baixo, criando uma imagom quo
a sonsao o a naluroza quo oxislo nos corpos simpIos, nas pIan-
las, nos animais o om lodas as subslncias. A subslncia da
aIma no diforonlo da subslncia quo oxislia anlos doIa, mas
osl roIacionada com oIa. Iois a aIma passa, do corlo modo, por
lodas as subslncias inforioros al clogar s pIanlas. L a nalu-
roza das pIanlas um dos sous ofoilos. Assim, a aIma lornou-
-so aparonlada com oIas. Mosmo quo a aIma viajo al clogar
pIanla o ficar noIa, aponas onlra noIa porquo quando dosoja
produzir os sous ofoilos dosco, al criar, poIo sou avano o
dosojo da coisa inforior o baixa, um indivduo. Quando osl no
inloIoclo o so fixa noIo, a aIma no so sopara, o quando no
prosla alono o o sou oIlar so afasla doIo, doixa-o o conlinua,
doscondo dosdo a primoira das coisas criadas sonsvois al clo-
gar uIlima doIas, produzindo os sous admirvois ofoilos. LIas,
porm, mosmo quo sojam nobros, so ropugnanlos o vis so com-
paradas com as coisas suporioros quo oxislom no mundo inlo-
IigvoI.
!
A aIma aponas produz ossos ofoilos quando dosoja as
coisas mais vis o inforioros. Quando as dosoja, infIuoncia-as, o
lorna-so, com o sonlido, no quo l do mais viI
3
. As coisas par-
licuIaros aponas so lornam nobros nos sonlidos porquo os son-
lidos so o sou domnio
4
, o aquiIo quo somoIlanlo aIogra-so
com o sor somoIlanlo o rogozija-so com oIo. Mas om roIao s
coisas suporioros o inloIigvois, so muilo ropugnanlos o vis.
Dizomos quo quando a aIma infIuoncia a naluroza o os
sonlidos o as roslanlos coisas quo so do sou domnio, organi-
za cada uma doIas sogundo o rospoclivo grau o do forma por-
foila o oxacla, pois nonluma consoguo passar do sou grau para
oulro. Mas ainda quo as coisas sonsvois o nalurais possuam
organizao o ordom, a sua ordom no a mosma quo a das
137
3
Iondo alass o lass"s om voz do a&san o &asan, p. 137.
4
Iondo &ayyiz om voz do layr, p 137, n. 1.
180
coisas suporioros o inloIigvois, o a sua organizao no como
aquoIa pois a ordom das coisas nalurais viI, inforior, o su-
joila ao orro, o a organizao das coisas suporioros nobro o
dislinla, o no podo oslar sujoila ao orro, porquo osl sompro
corla. A ordom das roaIidados suporioros osl corla porquo so
dovo primoira causa, o a das coisas inforioros osl sujoila ao
orro porquo foi criada a parlir da coisa causada, ou soja, a
parlir da aIma.
A aIma quo osl nas pIanlas como so fosso parlo das
pIanlas, mas uma parlo abaixo das oulras parlos da aIma o a
mais ignoranlo doIas, porquo viajou, doscondo al ficar nossos
corpos inforioros o vis. Quando a aIma osl no sor animaI
lambm uma das suas parlos, oxcoplo quo mais nobro o dis-
linla do quo a parlo vogolaliva, a sabor, a sonsao. Quando a
aIma onlra no sor lumano a moIlor o mais dislinla das par-
los da aIma, porquo nossa aIlura movo-so, sonlo o possui inlo-
Ioclo o discornimonlo, porquo o sou movimonlo onlo do
domnio do inloIoclo, ou soja, o movimonlo o a sonsao
5
da
aIma oxislom na modida om quo inloIigo o conloco. So a aIma
oslivor
!
nas pIanlas, a sua polncia, quo osl nas pIanlas, osl
fixa na raz. A prova disso quo so corlarmos um dos ramos
da pIanla, no cimo ou a moio da rvoro, oIa no soca, mas, so
corlarmos a raz, soca.
So aIgum porgunlar: so a polncia da aIma doixar a r-
voro aps o corlo da sua raz, para ondo vai ossa polncia ou
ossa aIma, rospondomos: vai para o IocaI quo no abandonou,
ou soja, o mundo inloIigvoI. Assim, so so corrompor uma par-
lo da crialura animaI, a aIma quo oslava noIa avana al clo-
gar ao mundo inloIigvoI o aponas I cloga porquo osso mun-
do o IocaI da aIma, quo o inloIoclo, o o inloIoclo no o doixa.
Ora, o inloIoclo no osl num IocaI, Iogo a aIma no osl num
IocaI. Dosso modo, nocossariamonlo osl acima, abaixo, o no
lodo, som quo so divida o quobro com a diviso do lodo. A aI-
ma osl onlo om loda a parlo o no osl om parlo aIguma.
Dizomos quo so a aIma avana para cima o no cloga
compIolamonlo ao mundo suporior o pra onlro os mundos,
uma das subslncias inloIigvois o sonsvois, o lorna-so inlormo-
diria onlro os dois mundos, ou soja, onlro o inloIoclo o o son-
138
5
Iondo &iss om voz do &usn, p. 137.
181
lido o a naluroza. So dosojar procodor para cima, avana com o
mnimo dos osforos o no so rossonlo, mas so oslivor no mun-
do inforior o dopois quisor ascondor ao mundo inloIigvoI isso
aIgo quo Ilo cusla.
Dovo-so sabor quo o inloIoclo, a aIma o as roslanlos coisas
inloIigvois advm do
6
primoiro criador. No so corrompom
nom porocom dovido ao faclo do lorom sido criadas poIa pri-
moira causa som inlormodirio, onquanlo a naluroza o os son-
lidos, o o roslo das coisas nalurais so porocvois o sujoilas
corrupo porquo so ofoilos do causas quo so causadas, ou
soja, do inloIoclo por inlormdio da aIma. Iorm, l subsln-
cias nalurais quo duram mais o quo so mais pormanonlos do
quo oulras, do acordo com a dislncia ou a sua proximidado
7
om roIao sua causa, o sogundo o sou maior ou monor nu-
moro do causas, pois
!
so as suas causas forom poucas dura
mais, o so forom muilas dura monos. Dovo-so sabor quo as
subslncias nalurais oslo Iigadas umas s oulras. Iois so aI-
guma doIas so corrompo vai para o sou vizinlo, para cima, al
clogar aos corpos coIoslos, om soguida para a aIma o dopois
para o inloIoclo. Tudo osl fixo no inloIoclo, o o inloIoclo osl
fixo na primoira causa, o a primoira causa o princpio o o fim
do lodas as coisas, quo so criadas por oIa o a oIa rogrossam,
como dissomos ropolidamonlo.
!"#$%&'(")* ,*#-. /.012.0*, -%-*,
Dizomos quo no primoiro inloIoclo oslo lodas as coisas,
porquo o primoiro aclo quo o primoiro agonlo foz foi oquipar
o inloIoclo com muilas formas, coIocando om cada uma dos-
sas formas lodas as coisas quo so adoquam a ossa forma. Ioz
ossa forma o os sous oslados conjunlamonlo, no uma a so-
guir oulra, mas lodas junlas o do uma s voz. Criou o lo-
mom inloIocluaI o lodos os sous alribulos ao mosmo lompo, o
no uns primoiro o oulros dopois, como so d no lomom son-
svoI, mas criou-os lodos conjunlamonlo, do uma s voz. As-
sim sondo, dizomos quo as coisas quo oslo noslo lomom
139
6
Iondo min om voz do f", p. 138.
7
Iondo qurbi-li, p. 138, n. 11.
182
oxisliam lodas primoiro, no so vorificando noIo um alribulo
quo no oslivosso, ofoclivamonlo, aIi. No mundo suporior, o
lomom compIolo o porfoilo, o ludo o quo Ilo alribudo no
dosaparoco doIo.
So aIgum dissor: nom lodos os alribulos suporioros do
lomom so onconlram noIo, mas rocobo oulras quaIidados alra-
vs das quais so compIola, rospondomos: oIo oslaria onlo su-
joilo gorao o corrupo, porquo as coisas quo croscom o
diminuom oslo no mundo da gorao o da corrupo. Aponas
rocobom o croscimonlo o a diminuio porquo o sou agonlo
imporfoilo, ou soja, a naluroza. Iois osla no cria conjunlamon-
lo os alribulos do lodas as coisas, por isso as susblncias nalu-
rais rocobom o croscimonlo o a diminuio, quanlo s subsln-
cias quo oslo no mundo suporior, no sofrom
!
acrosconlo ou
diminuio porquo o sou criador compIolo o porfoilo, londo
criado a sua ossncia o os sous alribulos conjunlamonlo, do uma
s voz. Iogo, lornaram-so compIolas o porfoilas. So so com-
pIolas o porfoilas onconlram-so sompro no mosmo oslado, o so
lodas da manoira quo moncionmos proviamonlo, pois no
moncionamos quaIquor dos alribulos do quaIquor dossas for-
mas som as onconlrarmos noIo.
Dizomos quo ludo aquiIo quo osl sujoilo gorao o
corrupo advm ou do um agonlo quo rofIoclo
8
, ou do um
agonlo quo no produz o sou ofoilo com as suas caraclorslicas
do uma s voz, mas faz uma coisa aps oulra, o dosso modo a
coisa naluraI ficou sujoila gorao o corrupo, londo ini-
ciado o princpio do sou sor anlos do sou compIolamonlo. So
assim, podor aIgum porgunlar: o quo , o porquo ` Iois no
so onconlra o sou compIolamonlo no sou princpio. Quanlo s
roaIidados olornas, no foram criadas por moio do doIiborao
ou ponsamonlo, porquo foi o olorno quo as criou o o olorno no
doIibora, uma voz quo compIolo, o o compIolo produz o sou
aclo compIolamonlo, com o mximo da porfoio, no procisan-
do do aumonlar nom do diminuir.
So aIgum dissor: possvoI quo o primoiro criador faa
aIgo primoiro o dopois Ilo acrosconlo oulra coisa para quo fi-
quo moIlor o proforvoI, rospondomos: so aquiIo for criado pri-
moiro num corlo oslado, acrosconlando-Ilo dopois aIgo, so for
140
8
Omilindo glayr, p. 140.
183
boIo, significa quo o primoiro aclo no boIo, o quo no so
adoqua ao primoiro agonlo fazor aIgo quo no soja boIo, por-
quo oIo o primoiro, o oxlromamonlo boIo. L so o aclo do pri-
moiro agonlo boIo, pormanoco boIo porquo no l onlro oIo o
o primoiro agonlo um inlormodirio, pois lodas as coisas oslo
noIo. Sondo assim, dizomos quo o mundo suporior boIo, por-
quo noIo so onconlram lodas as coisas, o, por consoguinlo, a
primoira forma boIa porquo noIa oslo lodas as coisas. Iois
so dissormos: subslncia, ou sabodoria, ou aIgo quo so as-
somoIlo a ossas roaIidados, onconlramo-Io na primoira forma.
Ior isso, dizomos quo so compIolas,
!
porquo lodas as coisas
oxislom noIa, vislo quo agarra o domina a malria. Apodora-so
da malria o lom podor sobro oIa, porquo no doixa nonluma
das suas parlos som forma. Aponas diminuiria a cincia ou
oulra roaIidado so doixar aIguma das formas, no a coIocando
na malria, como os oIlos ou um dos oulros mombros. Quando
comoa a primoira forma, nada do quo quor quo soja da malria
doixa do sor formado poIa forma. Iodo aIgum porgunlar: por-
quo oxislom os oIlos` Rospondomos: porquo na forma oslo lo-
das as coisas. So so dissor: ossos sonlidos aponas oxislom no sor
vivo para as subslncias so prosorvarom do maI, dizomos: com
isso quorois dizor quo na primoira forma osl a proloco da
subslncia, um dos oIomonlos ulois na sua gorao.
Doslo modo, dizomos: a subslncia j oxislia na primoira
forma, porquo oIa a subslncia. So assim , a forma quo osl
no mundo suporior conlm lodas as coisas quo oslo no mundo
inforior, porquo so aIgo oslivor com a sua causa o na sua causa,
o osla lambm paIavra compIola, porfoila o boIa, aquiIo quo so
lornou forma o so lornou o quo roaImonlo , lornou-so una do-
vido causa quo Ilo osl prxima, som inlormodirio.
So for assim, voIlamos a ropolir: so lodas as coisas oslivo-
rom na forma inloIigvoI, o a sonsao
9
for uma doIas, manlm-
-so a sonsao
10
om loda a forma da aIma, porquo a aIma, so
aIi oslivor, puramonlo inloIigvoI. O inloIoclo iniciaImonlo
compIolo o porfoilo om ludo, o causa do quo osl abaixo doIo.
QuaIquor oslado om quo virmos a aIma inloIigvoI iniciaImon-
lo, j oslava primoiro nosso oslado, quando so onconlrava no
141
9
Iondo &iss om voz do &usn, p. 141.
10
Iondo &iss om voz do &usn, p. 141.
184
mundo suporior. Iorquo a causa aIi una, compIolando o quo
osl abaixo do si, na modida om quo conlm lodas as coisas.
Ior isso dizomos quo o lomom aIi no aponas inloIocluaI,
pois quando procurou o mundo da gorao surgiu noIo a son-
sao o lornou-so sonsvoI, mas ora aIi j sonsvoI o inloIigvoI.
So aIgum dissor: a aIma ora polonciaImonlo sonsvoI no
mundo suporior o quando onlrou no mundo
!
da gorao
lornou-so sonsvoI om aclo, porquo a sonsao anlorior s
coisas sonsvois, rospondomos: isso impossvoI, porquo no
mundo suporior no oxislo nada sonsvoI om polncia o os
principais fiIsofos concordaram nisso. L ropugnanlo quo laja
no mundo suporior aIgo sonsvoI sompro om polncia, o do-
pois soja noslo mundo sonsvoI om aclo, o quo a polncia da
aIma soja aclo al so lornar inforior, dovido sua doscida para
o mundo inforior o viI.
,>M-0 > 60- L:157> .7409./@E09 0 > 60- L:157>
6076@E09
Tralamos dosla quoslo do oulro modo dizondo: quoromos
doscrovor o sor lumano inloIocluaI quo osl no mundo supo-
rior. S quo ns dosojamos, anlos do o fazor, sabor o quo o
sor lumano no mundo sonsvoI, o afirmamos: no o conloco-
mos do forma corrocla. So no conlocomos osso sor lumano,
como possvoI dizormos: conlocomos o sor lumano quo osl
no mundo suporior` TaIvoz laja quom ponso quo oslo sor lu-
mano aquoIo, o quo so ambos o mosmo. CoIocamos um prin-
cpio a parlir do quaI invosligamos o dizomos: paroco-vos quo
oslo sor lumano sonsvoI a dofinio do uma aIma quo no
aquoIa alravs da quaI a possoa viva o ponsanlo, ou osla aIma
o sor lumano` Ou soja, a aIma quo dosomponla os sous
aclos alravs do um corlo corpo quo o sor lumano` So o sor
lumano for a subslncia viva o racionaI, quo composlo do
aIma o corpo, no ossa dofinio. O sor lumano no nasco
quando a aIma composla com o corpo. So a dofinio do sor
lumano o composlo do aIma racionaI o corpo, ossa dofinio
no podoria lor uma aparncia pormanonlo. O sor lumano so-
ria aponas consliludo por parlos, quando so junlam a aIma o o
corpo, quando na vordado a sua ossncia indica o sor lumano
quo vai oxislir no fuluro,
!
no aquoIo quo so clama o sor lu-
mano inloIocluaI o formaI. Iogo, ossa dofinio no uma vor-
142
143
185
dadoira doscrio, mas -Ilo somoIlanlo, porquo no aponla
para a ossncia do princpio da coisa, quo a forma vordadoi-
ra, alravs da quaI oIo o quo , o lambm no a dofinio
da forma do sor lumano maloriaI, mas a dofinio do sor
lumano composlo do aIma o corpo.
Sondo assim, dizomos: ainda no conlocomos o sor luma-
no quo o vordadoiramonlo, porquo no doscrovomos o sor
lumano propriamonlo. A doscrio quo proviamonlo uliIizmos
para o sor lumano aponas so apIica ao sor lumano composlo
do aIma o corpo, no ao sor lumano simpIos, idoaI, vordadoi-
ro. So aIgum quisor doscrovor aIgo maloriaI, lom do incIuir
lambm a sua malria o no aponas a paIavra quo foz ossa
coisa. Iois so quisor doscrovor aIgo quo no maloriaI dovo
faz-Io aponas alravs da forma. L, sondo assim, dizomos: so
aIgum quisor doscrovor o sor lumano vordadoiro, aponas dovo
doscrovor a forma do sor lumano. Assim faz quom dosoja do-
finir as coisas do forma vordadoira: doscrovo a forma da coisa
alravs da quaI oIa o quo , o aquiIo alravs da quaI o sor
lumano o quo , o no dislinlo doIa, sondo aquiIo quo proci-
sa do sor doscrilo. Iogo, dizomos: sor quo a doscrio da for-
ma do sor lumano sor vivo o racionaI` Sondo quo vivo
aponas foi insorido na forma om Iugar da vida racionaI` So for
assim, o sor lumano vida racionaI, o so o sor lumano vida
racionaI, dizomos: no possvoI oxislir vida som aIma, o a
aIma quo d vida racionaI ao sor lumano. Consoquonlomonlo,
o sor lumano lom do sor um aclo da aIma, o nosso caso no
subslncia, ou a aIma a prpria possoa. So a aIma inloIigonlo
a possoa, nocossrio onlo quo onlrando a aIma noulro cor-
po quo no o corpo do sor lumano, osso corpo soja um sor
lumano o quo impossvoI o inimaginvoI, porquo osla do-
signao aponas so apIica aIma so oIa oslivor com o corpo
lumano om quo osl agora.
So a aIma no for um sor lumano, nocossrio quo sor
lumano soja um nomo quo no o nomo aIma. Sondo assim,
o quo nos impodo do dizor: o sor lumano o composlo do
aIma o corpo,
!
o nosso caso a aIma soria possuidora do um
dos vrios lipos do paIavras` Quoro dizor com nomo o aclo,
porquo a aIma lom um dos vrios aclos, o o aclo no podo
oxislir som agonlo. Dosso modo, a paIavra quo osl nas so-
monlos, pois as somonlos no oxislom som aIma, o as aImas da
somonlo no so aImas om goraI. Cada uma das somonlos lom
uma aIma quo no a aIma do sou vizinlo. A confirmao
144
186
disso a diforona dos sous aclos. Dizomos quo as somonlos
lm aImas porquo as paIavras agonlos quo so onconlram noIas
no oslo som aIma. No do admirar quo lodas lonlam paIa-
vras, quor dizor, quo sojam agonlos, porquo as paIavras agon-
los so aclos da aIma do croscimonlo. Quanlo aIma animaI,
mais cIara o mais ovidonlo do quo a vogolaI, do croscimonlo,
porquo moslra mais ovidonlomonlo a vida do quo osla uIlima.
So a aIma for assim, ou soja, so lom paIavras agonlos, nocossa-
riamonlo a aIma lumana lom paIavras agonlos quo produzom
a vida o a racionaIidado. So a aIma maloriaI, ou soja, rosidonlo
no corpo, livor oslo alribulo anlos do rosidir noIo, onlo sor
lumano indubilavoImonlo. Quando forma num corpo a ima-
gom do oulro sor lumano, aporfoioa-a do acordo com a capa-
cidado quo o corpo lom do rocobor a imagom do vordadoiro
sor lumano. L do mosmo modo quo o pinlor roproduz a for-
ma do lomom corporaI na sua malria ou naquiIo om quo
possvoI roproduz-Io, o dosoja aporfoioar ossa forma o lorn-
-Ia somoIlanlo forma doslo sor lumano sogundo a capaci-
dado rocopliva do oIomonlo om quo a roproduz, do modo a quo
ossa forma soja imagom doslo sor lumano, oxcoplo quo osloja
abaixo do, o soja muilo inforior a, oIo, pois no conlm as paIa-
vras agonlos do sor lumano, nom a sua vida, movimonlo, con-
dio, ou a sua fora , assim osso sor lumano sonsvoI a
imagom daquoIo sor lumano primoiro vordadoiro. O pinlor
a aIma, o dosojou quo osso sor lumano so assomoIlasso ao pri-
moiro sor lumano vordadoiro, pois coIocou noIo os alribulos
do sor lumano primordiaI, mas agora fracos, oscassos o insig-
nificanlos. Iorquo as foras, vida o oslados doslo sor lumano
so fracos, o no sor lumano primoiro so oxlromamonlo forlos.
O primoiro sor lumano lom sonlidos apurados o dislinlos, o
mais forlos o dislinlos do quo os sonlidos doslo sor lumano,
porquo oslos so aponas imagons daquoIos, como afirmmos
ropolidamonlo.
!
Quom quisor vor o primoiro lomom vordadoiro lom do sor
bom o nobro o lor sonlidos apurados o quo no onfraquocom
quando briIlam as Iuzos quo irradiam sobro oIos, porquo o
primoiro lomom uma Iuz om quo irradiam lodas as condi-
os lumanas, oxcoplo quo noIo so onconlram do forma supo-
rior, mais nobros o mais forlos. L osso sor lumano aquoIo quo
dofiniu o nobro o divino IIalo, quo roforou a sua dofinio,
dizondo: o sor lumano quo usa o corpo o faz as suas funos
com os rgos corporais uma aIma quo usa o corpo do forma
145
18
primria. Quanlo aIma nobro o divina, usa o corpo do forma
socundria, ou soja, por inlormdio da aIma animaI. Iois quan-
do a aIma animaI criada so lorna sonsvoI, soguo-so-Ilo a aIma
racionaI viva, quo Ilo d uma vida mais nobro o mais dislinla.
No quor dizor quo a aIma lonla doscido do aIlo, mas quo Ilo
d uma vida mais nobro o mais oIovada do quo a sua vida,
porquo a aIma viva racionaI no abandona o mundo inloIig-
voI. Lslar Iigada a ossa vida o osla quoIa, o a paIavra daquo-
Ia oslar Iigada paIavra dosla aIma. Iogo, a paIavra doslo sor
lumano, ainda quo soja fraca o obscura, lorna-so mais forlo o
mais manifosla alravs da iIuminao da paIavra da aIma su-
porior sobro oIa o a sua Iigao a oIa.
So aIgum dissor: so a aIma, onquanlo osl no mundo su-
porior, for sonsvoI, como possvoI quo osloja nas subslncias
nobros suporioros onquanlo osl prosonlo na subslncia primoi-
ra` Rospondomos: o sonlido quo osl no mundo suporior, ou
soja, na subslncia mais nobro o inloIigvoI, no so assomoIla
sonsao quo so onconlra noslo mundo inforior
11
, porquo no
sonlo aIi como oslo sonlido inforior. Sonlo aIi do forma roIaliva
aos sonsvois quo I so onconlram. Iogo, o sonlido dosso sor
lumano inforior lorna-so dopondonlo do, o Iigado ao sonlido
do sor lumano suporior, pois oslo sor lumano oblm o sonli-
do daIi dovido sua Iigao a oIo, como a unio doslo fogo ao
fogo suporior, o do mosmo modo quo a sonsao gorada na
aIma quo osl aIi osl Iigada sonsao gorada
!
na aIma quo
osl aqui. So louvosso no mundo suporior corpos osfricos
como oslos corpos, a aIma sonli-Ios-ia o aIcan-Ios-ia, mas o
sor lumano quo osl aIi sonlo-os o lambm os aIcana. Ior
consoguinlo, o sogundo sor lumano, quo a imagom do pri-
moiro no mundo dos corpos, sonlo o conloco os corpos. Iois
no uIlimo sor lumano, quo a imagom do primoiro, osl a
paIavra do primoiro sor lumano, por imilao, o no primoiro
sor lumano l paIavras do sor lumano inloIigvoI. O sor lu-
mano inloIigvoI omana a sua Iuz sobro o sogundo, quo o sor
lumano quo osl no mundo suporior da aIma, o oslo difundo a
sua Iuz sobro o lorcoiro, quo aquoIo quo so onconlra no mun-
do corporaI o inforior. L sondo como doscrovomos, dizomos quo
no sor lumano corporaI osl o sor lumano da aIma o o sor
146
11
Omilindo aI-a'I#, p. 145.
188
lumano inloIigvoI. No quor dizor quo ambos, mas quo osl
Iigado aos dois porquo imagom doIos, porquo faz aIgumas
das acos do sor lumano inloIocluaI o aIgumas das acos do
sor lumano da aIma, porquo no sor lumano corporaI l paIa-
vras do sor lumano da aIma o paIavras do sor lumano inloIoc-
luaI: pois a possoa corporaI rouno aquoIas duas paIavras: ou
soja, a da aIma o a inloIigvoI, mas noIa so fracas o lriviais
porquo uma imagom da imagom.
Tornou-so cIaro quo a primoira possoa sonsvoI, oxcoplo
quo do uma forma mais oIovada o suporior do quo a sonsao
quo oxislo na possoa inforior, o quo a possoa inforior aponas
oblm a sonsao da possoa quo oxislo no mundo suporior in-
loIigvoI, como oIucidmos o domonslrmos. Dizomos: doscro-
vomos o modo om quo a sonsao so produz no sor lumano, o
como as coisas suporioros no dorivam das coisas inforioros,
mas so as inforioros quo dorivam das suporioros porquo oslo
unidas a oIas. Ior isso, oslas assomoIlam-so quoIas om lodos
os sous oslados, o as facuIdados doslo sor lumano provm do
sor lumano suporior o oslo Iigadas a ossas, oxcoplo quo as
facuIdados doslo sor lumano soguom procoilos diforonlos dos
das facuIdados do sor lumano suporior.
!
Lssos procoilos no
so corpos, o aquoIo sor lumano no podo sonlir o vor como
oslo sor lumano porquo aquoIos procoilos o aquoIa visla difo-
rom doslos, uma voz quo v as coisas do forma proforvoI o
mais oIovada do quo osla. AquoIa visla mais podorosa o mais
abrangonlo do quo osla, porquo v os univorsais onquanlo osla
v os parlicuIaros, dovido sua fraquoza. AquoIa visla mais
podorosa o mais conlocodora do quo osla porquo rocai sobro
coisas mais boIas, subIimos, cIaras o dislinlas, osla fraca por-
quo rocobo os objoclos vis o inforioros, quo so as imagons da-
quoIas roaIidados oIovadas. Doscrovondo aquoIos sonlidos, di-
zomos quo so inloIoclos fracos, o doscrovomos aquoIos
inloIoclos dizondo quo so sonlidos forlos. Assim faIamos do
modo como a sonsao oxislo no sor lumano suporior.
So aIgum dissor: acoilamos quo a sonsao quo oxislo no
sor lumano inforior oxisla no sor lumano suporior, pois dosco
sobro oIo a parlir do aIlo. O quo afirmais sobro os roslanlos
animais` Acaso o primoiro criador, quando os quis criar, pon-
dorou primoiro sobro a forma do cavaIo o sobro a forma dos
roslanlos animais, criando-as dopois noslo mundo sonsvoI, no
no mundo suporior` Rospondomos: oxpIicmos proviamonlo
quo o primoiro criador produziu lodas as coisas som doIiborar
147
189
nom ponsar, o domonslrmo-Io com provas convinconlos.
L sondo como oxpIicmos, dizomos quo o primoiro criador
criou o mundo suporior com lodas as formas compIolas o por-
foilas, som doIiborao, porquo as criou na modida om quo lom
o alribulo do sor. Dopois, criou oslo mundo sonsvoI o lornou-
-o na imagom daquoIo mundo. Sondo assim, dizomos quo quan-
do criou o cavaIo o os roslanlos animais no os criou para quo
ficassom no mundo inforior, mas para ficarom no mundo su-
porior, porquo cada crialura quo foi criada poIo primoiro cria-
dor som inlormdio, no mundo suporior, compIola o porfoila,
no oslando sujoila corrupo. Dosso modo, quando criou o
cavaIo o os oulros animais, no os criou para ficassom aqui,
mas criou-o para quo ficassom no mundo suporior, compIolo o
porfoilo. LIo criou lodas as formas do animais o f-Ias aIi do
forma suporior, mais subIimo, boIa o proforvoI. Dopois foz quo
osla criao so soguisso oulra nocossariamonlo,
!
porquo a
criao no podia lorminar naquoIo mundo, uma voz quo no
l nada quo consiga impodir a primoira lolaIidado do podor
quo o podor dos podoros, o quo produz os podoros, quo pro-
coda para o IocaI quo dosoja alingir, o quo lormino aIi som lor
fim. Aponas a criao lormina, no o podor quo produz a cria-
o, como moslrmos ropolidamonlo om vrios Iocais.
So aIgum porgunlar: porquo oxislom aIi animais irracio-
nais` So for porquo so dislinlos o nobros, soria possvoI aIgum
rospondor: aIi so mais dislinlos om subslncia o lonra. Mas
porqu a muIlido
12
do animais, so so o cumuIo do bosliaI, o
do inforior` Quo vanlagom oblm o mundo com oIos`
13
O mais
provvoI quo soja inforior so oslivor noIo. Afirmamos quo a
causa o soguinlo, so Dous, oxcoIso, quisor: o primoiro criador
uno sob lodos os aspoclos o a sua ossncia uma ossncia
criadora, como afirmmos ropolidamonlo, londo criado o mun-
do como um. A unicidado do criado no podia sor como a do
criador, sono o criador soria o criado, o a causa o o ofoilo so-
riam a mosma coisa. L so fossom a mosma coisa, o criador so-
ria criado o o criado criador, o quo impossvoI. Como isso
impossvoI, a unidado do criado conlm nocossariamonlo muI-
148
12
Iondo allaral om voz do arumal, p. 148, n. 3.
13
Iondo fa-m# aI-Iadl" yan#Iu dl#Iia aI-'#Iamu min aI-&asani bi-
-avni-l# fi-li, p. 148, n. 4.
190
lipIicidado, pois oxisliu aps o Ino quo uno sob lodos os
aspoclos. L vislo quo o uno criado oxisliu dopois do Ino quo
uno sob lodos os aspoclos, no ora possvoI oslar acima do Ino
criador om unicidado, ou sor mais uno do quo oIo, mas nocos-
sariamonlo linla do sor inforior ao Ino criador om unicidado.
So o criador o mais oxcoIonlo das coisas oxcoIonlos uno,
nocossrio quo o inforior soja mais do quo um para no sor
iguaI ao suporior. Iorquo so o inforior no fosso nocossaria-
monlo uno, soria forosamonlo uma muIlipIicidado, pois o
muIlipIo diforo do uno, uma voz quo o uno porfoilo, o o
muIlipIo imporfoilo. So o inforior so onconlra no domnio da
muIlipIicidado, onlo no sor monos do quo dois.
!
Cada um
doslos dois so muIlipIica, como doscrovomos. O primoiro dois
lom movimonlo o ropouso, bom como inloIoclo o vida, mas osso
inloIoclo no como um inloIoclo singuIar. L um inloIoclo quo
lom lodos os inloIoclos o do quaI lodos oIos advm. O inloIoclo
muIlipIo na modida da muIlipIicidado dos inloIoclos, o mais
do quo oIos. L a aIma quo osl aIi no como uma aIma una,
soparada, mas lodas as aImas oslo noIa, o possui o podor do
fazor
14
lodas as aImas porquo a vida porfoila. So assim, o
sondo a aIma viva racionaI uma das aImas, nocossariamonlo
osl aIi lambm. So oxislo aIi, lambm a possoa osl aIi, oxcoplo
quo uma forma som malria. Tornou-so ovidonlo quo o mun-
do suporior no possui muilas formas, ainda quo lodas as for-
mas dos animais I oslojam.
So aIgum dissor: Icilo quo aIgum coIoquo os animais
subIimos no mundo subIimo suporior, so, quanlo aos animais
inforioros, no Icilo dizor quo oslo aIi` Iois so o sor vivo
racionaI o inloIocluaI o sor vivo subIimo o nobro, o sor quo
no racionaI nom inloIocluaI o sor vivo inforior. So o nobro
oslivor no IocaI mais nobro, o inforior no osl I, mas osl no
mais inforior. Como possvoI oslar no inloIoclo aIgo quo no
lom inloIoclo nom racionaIidado` Com inloIoclo quoromos di-
zor lodo o mundo suporior, pois lodo oIo inloIoclo, noIo oslo
lodos os inloIoclos o doIo procodom lodos os inloIoclos, na sua
149
14
Iondo laf'aIu om voz do la'qiIu, do acordo com o originaI
grogo, cf. IauI Honry o Hans-RudoIf Sclvyzor, Plciini Opcrc, 1cnus ||.
|nncc!cs |V-V, Plciinicnc Arc|icc ad codicum fidom angIico vorlil G. Iovis,
p. 454.
191
lolaIidado. Rospondomos: quoromos, anlos do rofularmos aquo-
Io quo faz osla afirmao, lomar um oxompIo, alravs do quaI
comparamos aquiIo quo dizomos oslar no mundo suporior, a
sabor, o sor lumano. Dizomos quo o sor lumano quo so on-
conlra aqui no mundo inforior no como aquoIo quo osl no
mundo suporior, como moslrmos. So oslo no como aquoIo,
lambm o animaI quo osl aIi no como o quo osl aqui, pois
aquoIo proforvoI o mais nobro do quo o daqui.
Afirmo quo a razo do sor lumano quo osl aIi no
como a razo daquoIo quo osl aqui, porquo o raciocinador quo
osl aqui doIibora o ponsa, o o quo osl aIi no doIibora nom
ponsa,
!
sondo anlorior ao raciocinador quo doIibora o ponsa.
So aIgum dissor: como quo o raciocinador suporior, quando
vom para oslo mundo, doIibora o ponsa, o os oulros animais
no doIiboram nom ponsam quando vm para aqui, sondo lo-
dos aIi inloIoclos` Rospondomos: o inloIoclo variado, pois o
inloIoclo quo osl no lomom diforo do inloIoclo quo so oncon-
lra nos roslanlos animais. So o inloIoclo varia nos animais su-
porioros, nocossariamonlo a doIiborao o o ponsamonlo so
diforonlos noIos. Vorificamos nos roslanlos animais muilas acli-
vidados monlais.
So aIgum porgunlar: so as aclividados dos animais so
monlais, porquo no so lodas iguais` L so a razo for causa
da doIiborao aqui, porquo no so as possoas lodas iguais om
doIiborao, mas cada possoa lom uma doIiborao diforonlo da
da oulra` Rospondomos quo dovomos comproondor quo a di-
forona da vida o dos inloIoclos so dovo diforona dos movi-
monlos da vida o do inloIoclo. Ior isso, os animais o os inloIoc-
los so diforonlos: aIguns so mais Iuminosos, cIaros, dislinlos
o subIimos do quo oulros.
Digo quo a vida o o inloIoclo so mais cIaros o dislinlos
om aIguns doIos, noulros mais obscuros, o quo om aIguns do-
Ios so mais briIlanlos o mais Iuminosos do quo noulros. AI-
guns inloIoclos oslo porlo dos primoiros inloIoclos, Iogo so
mais Iuminosos do quo os roslanlos. Oulros so socundrios, o
oulros lorcirios. Iogo, aIguns inloIoclos quo so onconlram aqui
so divinos, aIguns racionais, o oulros irracionais dovido sua
dislncia daquoIos inloIoclos subIimos. Mas aIi, o sor vivo quo
clamamos aqui irracionaI racionaI, o o sor vivo quo aqui no
lom inloIoclo possui aIi inloIoclo. Iois o primoiro inloIoclo quo
o cavaIo possui inloIoclo. Iogo, o cavaIo inloIoclo, o o inlo-
Ioclo do cavaIo um cavaIo, o no possvoI quo aquoIo quo
150
192
ponsa sobro o cavaIo ponso lambm sobro o lomom. Isso
impossvoI nos primoiros inloIoclos, sono o primoiro inloIoclo
ponsaria sobro uma coisa quo no inloIoclo. L so imposs-
voI, quando o primoiro inloIoclo
!
ponsa om aIguma coisa, oIo,
os objoclos o o ponsamonlo so iguais, o o inloIoclo o a coisa
so um s. Como podo um doIos sor inloIoclo o o oulro, quor
dizor, a coisa inloIigida, no sor inloIoclo`
Assim sondo, o inloIoclo inloIigiria o sou objoclo inloIigido,
o o inloIigido no inloIigiria o quo impossvoI. So impos-
svoI, o primoiro inloIoclo no inloIigo nada quo no lonla in-
loIoclo, mas inloIigo um inloIoclo ospocfico o inloIigo uma vida
ospocfica. Do mosmo modo quo a vida individuaI no caroco
da vida om goraI, lambm o inloIoclo individuaI no caroco do
inloIoclo om goraI.
Iogo, dizomos quo o inloIoclo gorado om aIguns animais
no caroco do primoiro inloIoclo, pois cada uma das parlos do
inloIoclo lodo o inloIoclo univorsaI om quo so parlicuIariza o
inloIoclo, o o inloIoclo da coisa para a quaI inloIoclo , om
polncia, lodas as coisas. So so lorna om aclo lorna-so parli-
cuIar, o aponas so lorna om aclo no fim, o so no fim so lorna
om aclo, lorna-so cavaIo ou um oulro animaI. Sompro quo o
sor vivo dosco, lorna-so vivo, inforior o viI, pois quanlo mais as
polncias animais doscom mais onfraquocom, dosaparocondo
aIguns dos sous aclos. modida quo dosaparocom aIguns dos
sous aclos suporioros, surgo a parlir dossas polncias o sor viI
inforior, o osso sor vivo imporfoilo o fraco. Quando onfraquo-
co, o sou inloIoclo procura um oslralagoma conlra osso procos-
so o produz os mombros forlos para componsar a doficincia
do sou podor. Consoquonlomonlo, aIguns animais dosonvoIvo-
ram unlas, oulros palas, oulros cornos, o oulros dosonvoIvo-
ram donlos, sogundo a doficincia da fora da vida quo Ilo
inoronlo. Sondo assim, dizomos quo quando o inloIoclo procodo
para oslo mundo inforior o sofro uma grando porda, procura
um romdio para ossa imporfoio o aporfoioa-a com aIgum
rgo quo cria noIo, lornando-so assim compIolo o porfoilo,
vislo sor nocossrio quo lodo o sor vivo animaI soja compIolo o
porfoilo, porquo vivo o inloIigonlo.
So aIgum dissor: oxislom animais fracos quo no lm
nada com quo so dofondor, rospondomos: ossos animais so
raros. Tambm podomos rospondor: so junlarmos lodos
!
os
animais uns aos oulros, so lodos compIolos o porfoilos. Ou
soja, a vida o o inloIoclo soro noIos compIolos o porfoilos o
151
152
193
cada um doIos sor compIolo o porfoilo, na modida do compIo-
lamonlo o da porfoio quo so Ilos adoquam.
Dizomos quo, so o ofoilo no nocossariamonlo unidado
pura, para quo no soja como a causa, como oxpIicmos pro-
viamonlo, som duvida nocossrio quo cada um soja composlo
do muilas coisas. No possvoI quo advonla do coisas quo so
assomoIlam, sono sor suficionlo sor aponas um, o as roslan-
los coisas soriam noIo om vo, so so assomoIlassom umas s
oulras. L prociso quo soja composlo do oIomonlos do diforonlos
formas, o cada forma noIa dovo lor os sous prprios alribulos.
Cada uma doIas dovo dislinguir-so numa das formas, sogundo
a diforona prosonlo nos sonlidos, mas na modida om quo por-
lonco ao sor vivo dovo sor uma s coisa, o assim nocossrio
quo os alribulos do primoiro inloIoclo sojam diforonlos o quo
no so assomoIlom uns aos oulros.
Iogo, dizomos quo o univorsaI lom uma boIoza, por sor
composlo do oIomonlos diforonlos, o o parlicuIar lom uma bo-
Ioza, na modida do cada coisa, a sabor, na modida om quo cada
uma como dovo sor. Do mosmo modo, oslo mundo com-
poslo do coisas diforonlos, o a doficincia quo oxislo noIo a
parlir doIas um mrilo. O lodo uno na modida om quo
um univorso. Cada um doIos quor soja nobro ou viI lom
uma vanlagom na modida om quo Ilo convm a virludo o a
porfoio. L sondo como afirmmos, ropolimos quo cada forma
naluraI noslo mundo oxislo naquoIo mundo, mas aIi oxislo do
modo proforvoI o suporior, pois aqui osl Iigada malria, o
aIi no lom malria. Cada forma naluraI aqui uma imagom
da forma quo aIi so Ilo assomoIla. AIi l cu o lorra, ar, gua
o fogo, o so oxislom aIi ossas formas, som duvida quo aIi lam-
bm l pIanlas.
!
So aIgum dissor: so no mundo suporior l pIanlas, como
oxislom aIi` L so l fogo o lorra, como oxislom aIi` Iois lm do
oslar aIi vivos ou morlos. So oslivorom morlos como aqui, quaI
a nocossidado doIos aIi` L so oslivorom vivos, como vivom
aIi` Rospondomos: quanlo s pIanlas, podomos dizor quo oslo
aIi vivas porquo aqui lambm oslo vivas, porquo nas pIanlas
l uma paIavra acliva, prodicada da vida. So a paIavra malo-
riaI das pIanlas vida, nocossariamonlo onlo lambm uma
corla aIma. Soguo-so quo ossa paIavra osl nas pIanlas quo so
onconlram no mundo suporior, quo so as primoiras pIanlas.
Mas oslo noIo do forma suporior o mais nobro, porquo osla
paIavra quo osl nosla pIanla aponas imagom daquoIa paIa-
153
194
vra, mas aquoIa paIavra una o univorsaI, o lodas as paIavras
vogolais quo oslo aqui dopondom doIa. As paIavras das pIan-
las quo oslo aqui so muilas, mas so parlicuIaros, o lodas as
pIanlas doslo mundo inforior so parlicuIaros o oxislom a par-
lir daquoIas pIanlas univorsais. Tudo aquiIo quo onconlrar nas
pIanlas parlicuIaros aquoIo quo procura, onconlra-o nocossaria-
monlo nossas pIanlas univorsais. Sondo assim, dizomos quo so
oslas pIanlas forom vivas, foroso quo aquoIas pIanlas sojam
lambm vivas, porquo ossas pIanlas so as primoiras, vorda-
doiras, pIanlas, onquanlo oslas so pIanlas socundrias o
lorcirias porquo so imagons daquoIas pIanlas. Lslas pIanlas
aponas vivom na modida om quo aquoIa pIanla produz por
omanao a sua vida. Quanlo lorra quo osl aIi, o so osl viva
ou morla, sab-Io-omos so soubormos o quo osla lorra, por-
quo osla uma imagom daquoIa. Dizomos quo osla lorra lom
aIguma vida o uma paIavra acliva. A prova so formas varia-
das, porquo noIa croscom o gorminam os prados o as monla-
nlas, como pIanlas lorroslros. L nas monlanlas l muilos ani-
mais, minorais o vaIos o oulras coisas somoIlanlos, quo aponas
oxislom aIi dovido paIavra
15
possuidora do aIma quo osl no-
Ias,
!
pois oIa quo produz ossas formas donlro da lorra. Lsla
paIavra a forma da lorra quo ago no inlorior da lorra, como
a naluroza ago no inlorior da rvoro o o lronco da rvoro so
assomoIla lorra om si mosma, o a podra corlada da lorra so
assomoIla ao ramo quo corlado da rvoro. Assim sondo, di-
zomos quo a paIavra acliva na lorra, somoIlanlo naluroza da
rvoro, possui aIma, porquo no possvoI quo osloja morla o
quo produza ossos aclos admirvois o ospanlosos na lorra. So
osl viva, possui nocossariamonlo aIma. So osla lorra sonsvoI,
quo uma imagom, for viva, foroso quo ossa lorra inloIig-
voI soja lambm viva o quo soja a primoira lorra, sondo osla
uma sogunda lorra surgindo daquoIa.
As coisas quo oslo no mundo suporior so lodas Iuminosi-
dado, porquo oslo na Iuz suporior, o assim cada uma doIas v
ludo na ossncia do sou vizinlo, o cada uma osl om lodas.
O lodo osl no lodo, o o lodo osl om cada, o cada uma doIas
osl no lodo, o a Iuz quo so dorrama sobro oIas infinila. Ior
consoguinlo, cada quaI imonsa, porquo a maior donlro oIas
154
15
Iondo aIima om voz do aIim#l, p. 153, n. 10.
195
imonsa, o a poquona imonsa, pois o soI quo osl aIi lodas as
oslroIas, o cada oslroIa donlro oIas lambm um soI, mas aquo-
Ias om quo domina o soI clamam-so soI, o aquoIas quo so do-
minadas poIo soI clamam-so oslroIas. Cada uma doIas obsor-
vvoI na sua oslroIa vizinla, o vom-so lodas oIas numa s, o
cada uma so v om lodas oIas. H aIi movimonlo, mas um mo-
vimonlo puro o absoIulo, porquo no comoa om aIgo o lormina
noulra coisa o no imvoI, mas o movido. Lxislo um ropou-
so puro o absoIulo, quo no rosuIlado do um movimonlo nom
so mislura com o movimonlo. Lxislo aIi boIoza pura o absoIula
porquo no prodicado do coisa aIguma quo no soja boIa, so-
no soria oxlromamonlo foia. Cada uma das coisas quo osl aIi
fixa o conslanlo, numa
!
lorra quo no cncava
16
, porquo cada
uma doIas osl fixa o pormanonlo naquiIo cuja fora o vida osl
na subslncia, oxcoplo quo Ilo suporior, como as foras corpo-
rais, o a coisa no lom aIi oulro Iugar quo no o sou, porquo o
sujoilo um inloIoclo o o prodicado lambm um inloIoclo.
O oxompIo disso oslo cu quo osl sob os sonlidos: pois
Iuminoso o briIlanlo, o a sua Iuz dovo-so s oslroIas quo aIi
oslo, mas, ainda quo sojam iIuminadoras, no osl cada uma
no IocaI da sua vizinla no cu, mas aponas uma parlo o no
o lodo, como as coisas ospiriluais quo oslo no cu, pois cada
parlo doIas a parlo o o lodo: vondo-so a parlo v-so o lodo, o
vondo-so o lodo v-so a parlo, porquo a imaginao do cada
uma das duas rocai sobro a parlo individuaI, onquanlo o sou
oIlar rocai sobro o lodo, dovido sua porspiccia o rapidoz.
Quom possuir uma viso como a das aImas
17
o livor uma
viso porspicaz, v o quo osl no inlorior da lorra. O aulor do
onigma quis doscrovor a viso do mundo ospiriluaI o onsinar-
-nos quo a viso dos labilanlos dosso mundo porspicaz o vo-
Ioz, o nada do quo osl aIi Ilos oscapa. OIlar para aquoIo
mundo o o quo osl noIo no cansa, o quom o v no so sacia
do o fazor, ou so afasla doIo movondo-so, porquo v-Io aIi no
cansa ou roquor doscanso, para quo rogrosso a oIo o podor do
oIlar alravs do movimonlo. AquoIo quo v aIi no oIla para
155
16
Iondo qa'riyya om voz do qav"ma, p. 155, n. 1.
17
No grogo, do Iincou, cf. IauI Honry o Hans-RudoIf Sclvyzor,
Plciini Opcrc, 1cnus ||. |nncc!cs |V-V, Plciinicnc Arc|icc ad codicum fidom
angIico vorlil G. Iovis, p. 386.
196
uma das coisas o so doIoila o doIicia com oIa, mas oIla para
oIas lodas como aqui: oIla para uma doIas o doIoila-so o doIicia-
-so com lodas
18
. As coisas quo oslo aIi no dofinlam nom di-
minuom, o aquoIo quo oIla no so cansa, nom o sou dosojo
doIas docrosco, pois quando diminui o dosojo om roIao a aIgo,
aquoIo quo o faz dosproza-a o doixa do
!
a procurar o do oIlar
para oIa, mas o quo oIla para oIa, quor dizor, para lodas ossas
coisas, quanlo mais proIonga o sou oIlar para oIas, mais crosco
a sua admirao o o sou dosojo om roIao a oIas, o conlompIa-
-as infinilamonlo.
O molivo poIo quaI o quo oIla no so sacia do oIlar, o
no so cansa doIas, quo no doixam do sor boIas. Quanlo mais
as conlompIa, maioros a sua boIoza o formosura so lornam para
oIo. AquoIa vida no impIica cansao nom osforo, porquo
uma vida pura o agradvoI, o aquiIo quo possui uma vida vir-
luosa no so cansa nom alingido poIa dor, porquo foi sompro
porfoilo dosdo quo foi criado som imporfoio, Iogo no roquor
osforo nom cansao. Lssa sabodoria foi criada a parlir da sa-
bodoria primordiaI, o a primoira subslncia a parlir da sabodo-
ria. A subslncia procodo a sabodoria, mas a subslncia a
sabodoria, o a primoira ossncia a subslncia o a subslncia
a sabodoria. A subslncia no procodo a sabodoria, como acon-
loco com as subslncias sogundas, mas a ossncia, a subslncia
o a sabodoria so uma s coisa, o por consoguinlo ossa sabodo-
ria mais vasla do quo quaIquor sabodoria, sondo a sabodoria
das sabodorias. Quanlo sabodoria quo osl no inloIoclo, osl
com o inloIoclo, o quo significa quo o inloIoclo foi criado pri-
moiro o dopois foi criada a sua sabodoria, como so diz do }upi-
lor: a sua rolribuio com o sou sor, por isso rocorda primoiro
o sou sor o om soguida rocorda o sou casligo.
As roaIidados coIoslos o as lorroslros so aponas cpias o
imagons das coisas quo oslo no mundo suporior, Iogo o quo
quo aIi osl uma viso ospanlosa, quo aponas as possoas foIi-
zos o aforlunadas vom: so as quo porsislom na conlompIao
dosso mundo. Quanlo grandoza o podor da sabodoria primoi-
ra, quom consoguo v-Ia o conlocor a sua prpria ossncia` Iois
uma sabodoria abrangonlo, o um podor quo criou lodas as
coisas. Todas oslo noIa o oIa no lodas as coisas, porquo
156
18
Iondo bi-l# om voz do bi-li, p. 155, n. 11.
19
causa das roaIidados inloIigvois o sonsvois, mas oIa criou as
inloIigvois imodialamonlo, o criou as sonsvois por inlormdio
das inloIigvois. Todas as coisas so alribudas a oIa, porquo
a causa das causas o a sabodoria das sabodorias, como disso-
mos ropolidamonlo.
!
So a sabodoria primoira a causa das causas, onlo cada
aclo quo o sou ofoilo produz alribudo a oIa lambm, do for-
ma mais oIovada o suporior. L quo subIimo o mundo supo-
rior o as coisas quo noIo oslo A mais subIimo o nobro a
sabodoria quo as criou, porquo o mais subIimo do ludo. No
consoguir oIlar para osso mundo sono a possoa cujo inloIoc-
lo livor submorgido os sous sonlidos, (o lrala-so do nobro o
divino IIalo pois sabomos sor aponas inloIoclo), aquoIo quo so
labiluou a conlocor as coisas com a viso do inloIoclo, no
alravs da Igica ou do siIogismo. Ns no nos doIoilmos com
a conlompIao da boIoza o do ospIondor daquoIo mundo Iu-
minoso, porquo os sonlidos so apodoraram do ns o aponas
acoilamos as coisas corporais. Ior isso, aclamos quo as cin-
cias so promissas oxlradas do juzos o quo no possvoI
lavor uma corla cincia, a no sor om supr promissas o info-
rir as suas concIusos. Mas no assim no conjunlo das cin-
cias disculidas aqui. Iois o conlocimonlo dos primoiros princ-
pios puros o manifoslos conlocido som prossupr promissas,
porquo ossas so as promissas das quais so inforom as concIu-
sos. L so aIguma das cincias noslo mundo so oblm por si
mosma, som inlormdio, muilo monos as cincias suporioros o
os princpios ominonlos procisam do promissas quo Iovam
oblono da vordado. Oblm-so a vordado aIi som quaIquor
orro ou faIsidado, porquo no lom inlormodirio, como disso-
mos, o porquo oslos dois
19
rocaiom om aIgo do inlormodirio.
Nonluma coisa oslranla, nom acidonlo, so Ilos junla como so
misluram as cincias aqui com as coisas lorroslros, o no so
aproondom do forma corrocla ou vordadoira. Quanlo a quom
duvidar dosso mundo o do modo como o doscrovomos,
doixamo-Io, o sua opinio, para no nos ocuparmos com a
ossa dispula o assim abandonarmos o fio do nosso discurso
sobro a doscrio das roaIidados o a vordado das coisas.
!
157
19
Iondo Ii-annalum# I# yaqa'# 'aI# slay'in mulavassi%in va-
-ay$an, p. 157, n. 8.
198
VoIlomos aondo oslvamos, a doscrio das cincias quo
so onconlram nosso mundo, o como so produzom. Dizomos quo
o subIimo o divino IIalo viu osso mundo com a sua viso in-
loIocluaI o doscrovou-o, rocordando o conlocimonlo quo so gora
aIi, o afirmando quo o conlocimonlo aIi no aIgo noulra coi-
sa. No oxpIicou como isso so d, mas doixou doIiboradamonlo
a sua doscrio, dosojando quo o procurssomos o quo o invos-
ligssomos com os nossos prprios inloIoclos, para doscobrir
quaI do ns soria capaz dossa larofa.
,>M-0 > 1:7A> .7409./@E09
Vamos doscrovor o mundo aIi, o comoar assim o nosso
discurso, dizondo: ludo o quo produzido advm alravs do
uma corla sabodoria, quor soja arlificiaI quor naluraI. L o prin-
cpio do cada arlo a sabodoria na produo das coisas, o a
sabodoria lambm indubilavoImonlo conslilui arlos. So assim ,
voIlamos a dizor: quo lodas as arlos advm do uma corla sabo-
doria
20
. A produo lambm alribuda sabodoria naluraI,
porquo aponas copia o so assomoIla naluroza. A sabodoria
naluraI no so compo do oIomonlos, mas una. No um
composlo do muilas coisas, mas crosco a parlir do uno para o
muIlipIo. So aIgum siluar osla sabodoria naluraI na sabodoria
primoira, salisfaz-so com oIa o no procisa do ascondor a oulra
sabodoria, pois onlo no provm do oulra mais oIovada, o no
oxislo noulra coisa. So aIgum criar o podor produlor da arlo a
parlir da naluroza, o coIocar a prpria naluroza como princ-
pio dossa arlo, rospondomos: do ondo vom osso podor naluraI`
Tom do
!
sor a parlir do si mosmo, ou do oulra coisa. So osso
podor for da prpria naluroza, lorminamos o no avanamos
para oulra coisa. So o nogarom o dissorom quo o podor da
naluroza criado poIo inloIoclo, rospondomos: so o inloIoclo
produzir a sabodoria, das duas uma, ou a sabodoria quo osl
no inloIoclo advm do oulra coisa suporior a oIo, ou do pr-
prio inloIoclo. So dissorom: o inloIoclo gorou a sabodoria a par-
lir do si mosmo, rospondomos: no possvoI, pois o inloIoclo
no assim, pois sor o dopois sabodoria a parlir da sabodo-
158
159
20
Iondo min om voz do f", p. 158, n. 9.
199
ria primoira, o osla aponas um alribulo noIo, no uma subs-
lncia. L sondo assim, dizomos quo a vordadoira sabodoria
subslncia, o a vordadoira subslncia sabodoria. Cada sabo-
doria vordadoira foi criada a parlir dossa subslncia primoira,
o loda a subslncia vordadoira foi criada a parlir dossa sabodo-
ria vordadoira. Iogo, cada subslncia quo no lom sabodoria
no subslncia vordadoira. Mas mosmo quo no soja subsln-
cia, vislo quo foi criada a parlir da sabodoria primoira, lornou-
-so subslncia do um modo goraI.
Dizomos: ningum dovo aclar quo aIgumas das coisas quo
oslo naquoIo mundo so mais oIovadas do quo oulras om subs-
lncia, nom quo aIgumas so mais subIimos om forma o boIoza
do quo oulras. Tudo o quo osl aIi lom formas boIas o subIi-
mos, como as formas quo so imaginam oslar no prprio cria-
dor sbio. As suas formas no so como as formas dosonladas
numa parodo, mas so formas nas ossncias. Ior isso os anli-
gos as donominaram paradigmas, ou soja, as formas das os-
sncias o subslncias quo o subIimo IIalo moncionou.
Dizomos quo os sbios do Lgiplo j linlam vislo com a
subliIoza da sua imaginao osso mundo inloIigvoI o as formas
quo so onconlram noIo o as conlociam do forma corrocla, fosso
alravs do um sabor adquirido, ou por inslinlo o um sabor
naluraI. A prova
!
disso quo quando quoriam doscrovor aIgo
o oxpIicavam com uma sabodoria corrocla o subIimo, porquo
no o anolavam num Iivro composlo, do acordo com o coslu-
mo quo vomos om corlos Iivros, nom usavam proposios o
oxprossos, ou sons o Igica para oxprimirom assim, a quom o
dosojasso, as opinios o sonlimonlos quo oslavam nas suas aI-
mas, mas inscroviam-nos nas podras ou sobro aIguns dos cor-
pos para os lornar imagons.
Iois quando quoriam doscrovor aIgumas das cincias ins-
croviam uma sua imagom o lornavam-na um sinaI para as pos-
soas. Assim faziam com lodas as cincias o arlos, quor dizor,
inscroviam para cada coisa uma imagom, alravs do uma sabo-
doria porfoila o uma arlo suproma, o coIocavam ossas imagons
nos sous lompIos, para so lornarom para oIos como Iivros quo
faIam o Iolras quo so Iom. Assim oram os sous Iivros, nos quais
oscrovoram os sous propsilos o doscrovoram a roaIidado. Ii-
zoram-no, porquo nos quisoram onsinar quo cada sabodoria o
cada uma das coisas quo oxislo possui uma imagom inloIigvoI
o uma forma inloIigvoI, quo no lm malria nom subslralo,
mas so lodas criadas do uma s voz, som doIiborao nom
160
200
ponsamonlo, porquo o sou criador um o simpIos, o criou lo-
das as coisas simpIos do uma s voz, poIo sou prprio sor, no
por oulra forma do inloIoclo. A parlir dossas imagons o dossos
padros roprosonlavam oulras imagons, inforioros a oIos om
puroza o boIoza. Iizoram-no, porquo quisoram onsinar-nos quo
ossos doIos sonsvois o vis so aponas cpias daquoIas imagons
inloIigvois o subIimos. L quo subIimo quo nos lonlam onsi-
nado, o quo apropriado o quo fizoram So aIgum ponsar o
rofIoclir proIongadamonlo sobro as causas poIas quais o fizo-
ram, como as alingiram, o como oblivoram ossas causas admi-
rvois, ospanlar-so- com oIos o Iouv-Ios- o concordar com
as suas opinios. So oIos forom morocodoros do Iouvor por lo-
rom oxpIicado as coisas inloIigvois o por nos lorom informado
das causas alravs das quais aIcanaram as roaIidados oIova-
das, o dopois as modoIaram com imagons aproximadas, o pro-
duziram doIos como sinais, como so fossom Iivros quo so
Iom lanlo mais apropriado admirarmos a primoira sabo-
doria quo criou as subslncias com a suproma porfoio,
!
som
doIiborar sobro as causas, sondo nocossrio quo cada sor criado
a parlir doIa soja porfoilo o boIo, porquo so o apogou da sabo-
doria, virludo o boIoza, aponas alravs da ossncia. L alravs
da ossncia produziu o criador soja Iouvado as coisas o
as lornou porfoilas o boIas som doIiborao, nom oscrulnio das
causas da boIoza o da puroza. AquiIo quo o agonlo faz com
doIiboraao o oscrulnio das causas da boIoza no porfoilo o
boIo como aquiIo quo origina no agonlo primoiro som doIibora-
o nom oscrulnio sobro as causas da gorao da boIoza o da
puroza. L quom no so ospanla com o podor dossa subslncia
subIimo o nobro Iois oIo criou as coisas som doIiborao nom
oscrulnio das suas causas, mas criou-as aponas alravs da sua
ossncia, o a sua oxislncia a causa das causas. Ior isso, a
sua oxislncia no procisa, ao criar as coisas, do oscrulnio das
suas causas, nom do um oslralagoma, ao produzir a boIoza o
porfoio do sou sor, porquo a causa das causas como afir-
mmos proviamonlo disponsando por si mosmo do quaIquor
causa, doIiborao ou oscrulnio.
Cilaromos um oxompIo a favor da nossa doscrio, dizon-
do: as loorias dos Anligos concordaram no faclo do oslo mun-
do no lor sido gorado por si mosmo nom poIo acaso, mas lor
vindo a sor alravs do um criador sbio o oxcoIonlo. Conludo,
ns dovomos invosligar a sua produo doslo mundo: sor quo
o criador doIiborou primoiro sobro o quo quoria produzir, o
161
201
rofIocliu om si mosmo quo prociso criar primoiro uma lorra
siluada no moio do univorso, soguindo-so a gua, coIocada aci-
ma da lorra` Dopois criou o ar, o coIocou-o acima da gua,
dopois o fogo o coIocou-o acima do ar. Dopois criou o cu o
coIocou-o acima do fogo, quo rodoia lodas as coisas. Dopois
criou
!
os animais do divorsas formas, adapladas a lodo o sor
vivo, o coIocou os sous rgos oxlornos o inlornos do modo a
sorom adaplados aos sous aclos, o formou as coisas na sua
monlo o doIiborou sobro a porfoio das suas acos. Comoou
onlo a criao das criaos, uma aps oulra, como so doIibo-
rasso o ponsasso primoiro` No podo ningum imaginar osso
alribulo como porlonconlo ao criador sbio, grandioso na sua
majoslado, porquo isso do lodo impossvoI o no adoquado a
ossa subslncia porfoila, nobro o subIimo. No possvoI dizor-
mos quo o criador doIiborou primoiro sobro as coisas, como
lavia do as criar, o dopois disso as criou, porquo as coisas so-
bro as quais doIiborou so ou oxlorioros ou inlorioros a oIo. So
forom oxlorioros a oIo, oxisliam anlos quo a criasso, o so forom
inlorioros a oIo ou so diforonlos doIo, ou so oIo mosmo, o so
forom oIo mosmo, no procisa onlo do as criar sogundo uma
doIiborao, porquo oIo as coisas, na modida om quo causa
doIas. L so no forom oIo, onlo composlo, no simpIos, o quo
impossvoI.
Afirmamos: ningum podo dizor quo o criador doIiborou
primoiro sobro as coisas o dopois as criou. Iois foi oIo quo criou
a doIiborao, o como so socorror doIa na criao das coisas,
quando ainda no oxislia` L impossvoI. Dizomos quo oIo a
doIiborao, o a doIiborao no doIibora iguaImonlo. Iois so-
guir-so-ia, a parlir da, quo a doIiborao doIibora, o assim infi-
nilamonlo, o quo absurdo. Tornou-so cIaro o dovoras ovidon-
lo o argumonlo daquoIos quo dizom quo o criador Iouvado
o sou podor o majoslado criou as coisas som doIiborao.
Afirmamos quo os arlislas, quando quorom produzir aIgo doIi-
boram sobro osso objoclo o roprosonlam aquiIo quo viram o con-
lompIaram om si mosmos. Ou Ianaram
!
os sous oIlaros so-
bro aIguma das coisas oxlorioros o produzom as suas obras
alravs do ossa coisa. Quando lrabaIlam, fazom-no com as
mos o oulros inslrumonlos. Mas so o criador quor fazor aIgo,
no roprosonla om si nom copia uma produo oxlorior a oIo,
porquo nada oxislo anlos do oIo criar as coisas. Nom roproson-
la aIgo om si mosmo, porquo a sua ossncia o modoIo do lo-
das as coisas, o o modoIo no roprosonla oulros modoIos. Nom
162
163
202
procisa, ao criar as coisas, do um inslrumonlo, porquo a cau-
sa dos inslrumonlos. L oIo quo os criou, o no procisa, ao cri-
-Ios, do quo quor quo soja da sua criao.
Ao lornar-so palonlo o absurdo o a impossibiIidado daquo-
Io argumonlo, dizomos quo no oxislo onlro oIo o a sua criao
aIgo do inlormodirio sobro o quaI doIibora o do quo so socor-
ro, mas criou ludo aponas poIo sou sor. A primoira coisa quo
criou foi uma forma, quo irradiou a parlir doIo o aparocou an-
los do lodas as coisas, o so Ilo assomoIla dovido inlonsidado
do sou podor, Iuz o aIcanco. Dopois, criou as oulras coisas por
inlormdio dossa forma, como so oIa cumprisso a sua vonlado
na criao do roslo das coisas. Lssa forma o mundo suporior,
quoro dizor os inloIoclos o as aImas. Iosloriormonlo, surgiu a
parlir dosso mundo suporior o mundo inforior o as coisas son-
svois quo oslo noIo. Tudo o quo oxislo noslo mundo oxislo
naquoIo, oxcoplo quo aIi puro o Impido, som mislura com
uma coisa oslranla. L so oslo mundo osl mislurado no
Impido o puro o divido-so o combina-so nas suas formas, do
princpio ao fim: porquo a malria foi formada primoiro com
uma forma univorsaI, dopois rocobou a forma dos oIomonlos,
dopois rocobou dossa forma oulra forma, dopois rocobou om
soguida forma aps forma, o por isso no possvoI aIgum
!
vor a malria, porquo oIa rovoslo muilas formas o osl oscondi-
da sob oIas, o nonlum dos sonlidos a sonlo, do lodo.
ConcIuiu-so o lralado na sua lolaIidado, ao dador do inlo-
Ioclo o Iouvor infinilo o a proco iIimilada sobro Maom o a sua
famIia. Lscrilo om moados do sagrado ms do Ramado, na
manl do dia dois, ano do 863 om Ldirno, a prologida.
164
203
GIOSSRIO DL TLRMOS TLCNICOS
LM A 1|OIOG|A D| AR|S1O1|I|S
cl-#||ir&n os Modornos
#lc rgo
#lcn mundo
#lin conlocodor
cncl aclo, aco, aclividado
cl-#nnc a maioria das possoas
(por oposio oIilo)
cnr quoslo
cnnic oxislncia, sor
#il inloIigonlo
cl inloIoclo
cl! inloIigvoI, inloIocluaI, racionaI
#ri( acidonlaI, acidonlo
ci|cr afoco, improsso, ofoilo
cuucl princpio
cl-cuucl&n os Anligos
c)!n magnfico
|c! princpio
|c!cn corpo
|c!cn! corporaI
|c|# ospIondor
|c|!n! animaI
|c!! Iongnquo
|c||i sorlo, acaso
cl-|#r! o criador
|cs!% simpIos
|c$cr viso
|#%in inlorior
|c#n indicao, cIarificao
|u! oxlonso
|ur|#n domonslrao
!c|r lomporaIidado, olornidado,
o scuIo
!#in pormanonlo
!cl!l smboIo, prova, indicao,
indicador
(cr| lipo, cIasso
!#i|ir porocvoI
!|#i ossncia
!|#i! ossonciaI
!|i|n onlondimonlo, monlo, dis-
posio
!|i|n! inloIoclivo
!|i|r momria
(i# briIlo, Iuz, Iuminosidado
jc#l aclivo, agonlo
jc(!lc virludo
jc'$ invosligao
j#i( omanao
j#il agonlo
jclc| osfora
jclc|! coIoslo
jclscjc fiIosofia
jcn# ovanoscncia
jcs#! corrupo
ji|r ponsamonlo
ji|rc idoia, ponsamonlo
ji|r! cogilalivo
204
jil aclo
jur#n diforona
g|c(c| ira
g|c(c|! irascvoI
g|cr!z! inalo, inslinlivo
g|#c fim, propsilo
g|cric aIloridado
'c|| somonlo
'c!! Iimilo
'#(ir prosonlo
'#jjc indigncia
'#l oslado, aspoclo
'cl!n modorado
'#nil sujoilo, subslralo
'c vordado, vordadoiro
|cu# paixo
|cuc' ar
|cc figura, aspoclo, forma, con-
dio, disposio
'c#i vida
'ciz domnio
|c&l# malria
'c vivo
'czn dolorminao
'i!!c porspiccia
'i|nc sabodoria
'!lc oslralagoma, osquoma
'iln modorao
'iss sonsao, sonlido
'iss! sonsilivo, sonsvoI
'u|n govorno, ordonamonlo
'usn porfoio, ospIondor, boIo-
za, formosura, bondado
|uuic idonlidado, sor
i|!# criao
i|ii!# princpio
i(%ir#r nocossidado
illc causa, razo
iln conlocimonlo, cincia, sabo-
doria, sabor
in|i#i| omanao
ins popuIao
ins#n sor lumano
inilcs|ic onloIoquoia
is| dosojo
iiil#j congruncia
iin#n aporfoioamonlo
ii#n oxcoIncia
iiiij# consonso, larmonia, coin-
cidncia, acaso
iiii'#! unio
iiii$#l Iigao, cooso
jc|l ignorncia
jcn juno
jcn#l formosura
jcsc! corpo
ji|lc consliluio
jins gnoro
jirn corpo (coIoslo)
jisn corpo
jusn#n! corporaI
jui|i|c massa, corpo
juz parlo
juz! parlicuIar
|cl#n looria, discurso, argumon-
lo, paIavra
|clinc paIavra, Iogos
|cn#l porfoio
|#nil compIolo
|cr!n nobro, gonoroso
cl-|ci|rc muIlipIo, muIlipIicidado
|cu|c| oslroIa
|cun procosso, gorao, sor
|cjic quaIidado
||#li foilor
cl-||cl!c a Criao
||cl criao, o aclo do criar
||#$$ propriodado, ospociaI, par-
licuIar
cl-||#$$c a oIilo
||cr bom
||il% lumor
cl-|ull univorso, o lodo
|ull! univorsaI, goraI
|ullic lolaIidado
|un| ossncia
lc!|!|c prazor
l#zin concomilanlo
205
nccn simuIlanoamonlo, conjun-
lamonlo
nc|!c princpio
nc|s&% simpIos
nc!in origom
nc!n&n abominvoI, roproons-
voI
nc'c||c amor
nc'( puro
nc'n&l prodicado, imposlo
n#|ic ossncia
nc'& vordadoiro
ncl#cnc larmonia
ncl&l ofoilo, causado
ncl&n conlocido
ncn# significado
ncn%i discurso, Igica
ncnzilc posio
ncr lomom
ncrijc conlocimonlo
ncsclc quoslo
nc$!r doslino
nci|cl parboIa
ncuc!!c amor
ncu(& sujoilo
ncu(&c posluIado
nc)n&n aparonlo
ni#s siIogismo
nii|#l oxompIo, cpia, paradig-
ma
niz#j mislura
nu#n#| govorno, providncia
nu|!i criador
nujcrrc! dosprovido, Iivro
nunjcri! singuIar
nunjc$il soparado
nuc!!cnc promissa
nurc||c| composlo
cl-nus|icr# }upilor
nus|icrc| composlo
nusicj#! dorivado, adquirido
nusic'!l mulvoI
nuiccllc Iigado, susponso
nuicucssi% inlormdio, inlormo-
dirio
nuiicji cooso
nuiic$il conlnuo
nuuclli! roprodulor
ncjs aIma
ncjs#n! monlaI
ncjn oslroIa
ncnc bom-oslar, graa
n#n&s Ioi
nc! puro
n#i$ dofoiluoso, imporfoilo, in-
suficionlo
nci!jc concIuso
n#%i racionaI
nc$c| osforo
nci dosignao
ncu lipo, forma, ospcio
nc)cr oIlar
ni|#c Iimilo
nu% razo, racionaIidado
c|!' disformo
#|il rocoplivo
c!r podor, dimonso
#in oslvoI, fixo, subsislonlo
cr!| prximo
cul faIa, discurso, argumonlo,
paIavra
i#s domonslrao, siIogismo,
raciocnio
isnc diviso
u!rc podor
uuuc polncia, facuIdado, po-
dor, fora, capacidado
rc!s moslro
rcnz aIogoria
rcsn osboo, imagom, voslgio
rcuic doIiborao
rc opinio
r!' aIonlo
riu#c rofIoxo
ru|&|ic divindado
r&' osprilo
r&'#n! ospiriluaI
ru! oncanlamonlo
rus|! probidado
rui|c proporo
ruc viso
206
sc#!c foIicidado
sc|c| causa, ocasio
$#j! puro, Impido, cIaro
$#'i| companloiro, vizinlo, so-
nlor
$c'!' corroclo
sc!! aforlunado
$cl#' inlogridado
$#li' bom, juslo, corroclo
cl-$cnc criao, arlo, produo
$cncn doIo, imagom
$#ni arlisla, criador
$cui som, voz
sccl#n ovanoscncia
sc#r pIanola
sci! sonlor
s|c!!! podoroso, inlonso
s|c|u#n! apolilivo
s|c||$ parlicuIar, indivduo, lo-
mo
s|c||$! individuaI
s|c|l forma, figura
s|cr' anIiso, comonlrio, orga-
nizao
s|cr!j iIuslro, nobro, magnfico
s|crr maI
s|cu dosojo
s|i!!c inlonsidado
$i! voracidado
$ijc quaIidado, alribulo, disposi-
o, doscrio
si'r magia
$in#c arlo
$in#! arlificiaI
su|&n ropouso
sunnc norma, coslumo
$&rc forma
$&r! formaI
$u&! asconso
icc||u! considorao
iccul inloIoco
%c|!i#i cincias da naluroza
ic!|!r providncia, govorno, or-
ganizao
ic!|c||ur rocordao
icjc||ur ponsamonlo, rofIoxo
icjs!r comonlrio, parfraso
ic'! confirmao
ic|u!n gorao
icn#n porfoio, compIolamonlo
i#nn compIolo, porfoilo
icn!z discornimonlo, dislino
%#c capacidado
%cs liorarquia, ordom
icri!| ordom
icuc''u! unidado
icuc||un imaginao
icucssu% modiao
icuj! sucosso, ajuda
i|#|ii fixo, conslanlo
ulcn# sbios
unn ossncia
ui|&l&jic looIogia
uc'!#nic unidado, unicidado
u#'i! um, uno, individuaI
uc|n imaginao
ucjc sofrimonlo
u#ji| nocossrio, foroso
uc#r modorao
uci momonlo
ucsc% inlormdio
c!n corlo
)#|ir cIaro, oxlorior
zcn#n lompo
zcn#n! lomporaI
z!nc boIoza
cl-zu|crc Vnus
20
BIBIIOGRAIIA
ADAMSON, Iolor, ArisloloIianism and llo SouI in llo Arabic IIolinus,
jcurncl cj i|c Hisicr cj |!ccs, 62, 2, 2001, pp. 211-232.
, 1|c Arc|ic Plciinus, A P|ilcscp|iccl Siu! cj i|c 1|cclcg cj Arisicilc,
Iondon, Ducvorll, 2002.
Alccr4c, lraduo dirocla do rabo o anolaos do }os Iodro Maclado,
profcio do SuIoiman VaIi Mamodo, Irosidonlo da Comunidado
IsImica do Iisboa, 2.' od., Iisboa, }unla do Invosligaos Cionlficas
do IIlramar, 1980.
AIIARABI, Al-Icrc|i cn i|c pcrjcci Sicic. A|& Nc$r cl-I#r#|!s Mc|#!i #r#
c|l cl-nc!!nc cl-j#(ilc, a rovisod loxl vill inlroduclion, lransIalion and
commonlary by Riclard aIzor, Oxford, Oxford Inivorsily Iross,
1985.
AOIAD, Maroun, Ia 1|cclcgic !Arisicic ol aulros loxls du Plciinus Arc-
|us, in Diciicnncirc !cs p|ilcscp|cs cniiucs, I, od. R. GouIol, Iaris,
CNRS, 1989, pp. 541-590.
AVLRRIS, 1c|#jci ci-1c|#jci, od. M. Bouygos, S. }., Boyroull, Imprimorio
CalloIiquo, 1930.
BADA*, 'Abdurralman (od.), Plciinus cpu! Arc|cs. 1|cclcgic Arisiciclis ci
jrcgncnic ucc supcrsuni. CoIIogil, odidil ol proIogomonis inslruxil
'Abdurralman Badav", Calirao, 1955.
BRAGIL, Rmi, Ia pliIosoplio dans Ia 1|cclcgic !Arisicic. Iour un in-
vonlairo, Dccuncnii c siu!i sullc irc!izicnc jilcscjicc nc!ictclc, 8, 1997,
pp. 365-387.
CRIZ HLRNNDLZ, MiguoI, Ia TooIoga doI Isoudo ArislloIos (Kil#b
Il(I(+"ya Ii-Arisl() y Ia oslrucluracin doI noopIalonismo isImico,
Anucric Iilcscjicc, 33, 1, 2000, pp. 87-110.
D'ANCONA COSTA, Crislina, Ior un profiIo fiIosofico doII'auloro doIIa Too-
Iogia di ArisloloIo, Mc!icctc, 17, 1991, pp. 82-134.
, Divino and Human KnovIodgo in llo IIoliniana Arabica, 1|c
Pcrcnnicl 1rc!iiicn cj Nccplcicnisn, odilod by }. I. CIoary, Iouvon,
Iouvon Inivorsily Iross, 1997, pp. 419-422.
208
, Iorplyry, InivorsaI SouI and llo Arabic IIolinus, Arc|ic Scicnccs
cn! P|ilcscp| 9, 1999, pp. 47-88.
IAKHRY, Majid, Tlo Arabic IIolinus: A IliIosoplicaI Sludy of llo 1|cc-
lcg cj Arisicilc, jcurncl cj |slcnic Siu!ics, 15, 2, 2004, pp. 215-217.
GARDLT, Iouis, Ln I'lonnour du miIInairo d'Aviconno. I'imporlanco
d'un loxlo nouvoIIomonl lraduil: Ios gIosos d'Aviconno sur Ia psoudo
TloIogio d'Arislolo, Rctuc 1|cnisic, 51, 1951, pp. 333-345.
GLNLQIAND, ClarIos, Io mmoiro do I'mo: Iorplyro ol Ia 1|cclcgic
!Arisicic, 8ullciin !|iu!cs Oricniclcs 48, 1996, pp. 103-113.
GITAS, Dimilri, Grcc| 1|cug|i, Arc|ic Culiurc. 1|c Grcccc-Arc|ic 1rcnslciicn
Mctcncni in 8cg|!c! cn! |crl A||csi! Sccici (2
n!
-4
i|
/8
i|
-10
i|
ccniurics),
Iondon, RoulIodgo, 1998.
, Tlo loxl of llo Arabic IIolinus: IroIogomona lo a CrilicaI Ldilion,
in 1|c li|rcrics cj i|c Nccplcicnisis, Prcccc!ings cj i|c ncciing cj i|c
|urcpccn Scicncc Icun!ciicn Nciucr| Icic cniiuii cn! Arc|ic i|cug|i.
pciicrns in i|c ccnsiiiuiicn cj |urcpccn culiurc, |cl! in Sircs|curg, Mcrc|
12-14, 2004, odilod by Crislina D'Ancona, P|ilcscp|ic cniiuc, 107,
Ioidon, Boslon, BriII, 2007, pp. 371-384.
HLNRY, IauI, o SCHYZLR, Hans-RudoIf (od.), Plciini Opcrc, 1cnus ||.
|nncc!cs |V-V, Plciinicnc Arc|icc ad codicum fidom angIico vorlil
G. Iovis, Iaris o BruxoIas, 1959.
HOIILNBLRG, David, NoopIalonism in pro-Kirm#n"an I#%imid Doclrino,
A CrilicaI Ldilion and TransIalion of llo IroIoguo of llo Kii#| cl-
Icicr#i uc-l-Qir#n#i', Ic Musccn, 122, 1-2, 2009, pp. 159-202.
IINS, SlIomo, Ia Ionguo Roconsion do Ia TloIogio d'Arislolo dans sos
rapporls avoc Ia doclrino ismaIionno, Rctuc !cs |iu!cs |slcniucs 22,
1954, pp. 7-20.
ISLIDO-ARISTTLILS, 1cclcgic, lraduccin doI rabo, inlroduccin y nolas
por Iuciano Rubio, Madrid, Ldicionos IauIinas, 1978.
RIZVI, Sajjad, (Noo)IIalonism Rovivod in llo Iigll of llo Imams: Q#$"
Sa'"d Qumm" (d. AH 1107/AD 1696) and lis Rocoplion of llo 1|cclc-
gic Arisiciclis, in Clcssiccl Arc|ic P|ilcscp|. Scurccs cn! Rcccpiicn,
Wcr|urg |nsiiiuic Ccllcuic, 11, odilod by Iolor Adamson, Tlo
arburg Inslilulo, Nino Aragno Ldiloro, Iondon-Turin, 2007.
ROSON, Lvoroll K., Tlo 1|cclcg cj Arisicilc and Somo Ollor Isoudo-
ArisloloIian Toxls Roconsidorod, jcurncl cj i|c Ancriccn Oricnicl
Sccici, 112, 1992, pp. 478-484.
SCHYZLR, Hans-RudoIf, Dio psoudoarisloloIisclo TlooIogio und dio
IIolin-Ausgabo dos Iorplyrios, R|cinisc|cs Muscun jr P|ilclcgic, 90,
1941, pp. 216-236.
TLR RLLGLN, }an G. }., A Molafsica da TooIogia do Isoudo-ArislloIos,
Anclcs !cl Scnincric !c Hisicric !c lc Iilcscjic, 23, 2006, pp. 59-74.
TAYIOR, Riclard, A CrilicaI AnaIysis of llo Slrucluro of llo Kcl#n j! nc'(
cl-||cir (Ii|cr !c ccusis), in Nccplcicnisn in |slcnic 1|cug|i, od. Iarviz
Morovodgo, AIbany, Slalo Inivorsily of Nov Yor Iross, 1992.
THIIILT, Iiorro, Indicos Iorplyrions dans Ia TloIogio d'Arislolo, Ic
Nccplcicnisnc. Acics !u ccllcuc inicrnciicncl !u Ccnirc Nciicncl !c lc
209
Rcc|crc|c Scicniijiuc, c Rccuncni !u 9 cu 13 juin 1969, Iaris, Conlro
NalionaI do Ia Roclorclo Scionlifiquo, 1971, pp. 293-302.
VA}DA, Goorgos, Ios nolos d'Aviconno sur Ia 1|cclcgic !Arisicic, Rctuc
1|cnisic, 51, 1951, pp. 346-406.
AIZLR, Riclard, Grcc| inic Arc|ic. |sscs cn |slcnic P|ilcscp|, Oxford,
Bruno Cassiror IubIislors, 1962.
ZIMMLRMANN, Iriodricl ., Tlo Origins of llo So-CaIIod 1|cclcg cj
Arisicilc, Pscu!c-Arisicilc in i|c Mi!!lc Agcs. 1|c 1|cclcg cn! Oi|cr
1cxis, od. }iII Krayo, . I. Ryan and C. B. Sclmill, Iondon, Tlo
arburg Inslilulo, 1986, pp. 110-240.
211
INDICL
Agradocimonlos ......................................................................................... 9
Inlroduo
pcr CATARINA BLIO .................................................................................... 11
Origom, lomos o infIuncia........................................................... 13
Rosumo........................................................................................................ 17
! *%+H+"'! $% !#',*I*%H%,
IRIOGO .................................................................................................. 61
IRIMLIRO CAIITIIO ............................................................................ 73
SLGINDO CAIITIIO............................................................................ 81
TLRCLIRO CAIITIIO............................................................................ 95
QIARTO CAIITIIO .............................................................................. 105
QIINTO CAIITIIO ............................................................................... 113
SLXTO CAIITIIO ................................................................................... 121
SLTIMO CAIITIIO ................................................................................ 131
OITAVO CAIITIIO................................................................................ 139
NONO CAIITIIO................................................................................... 165
DLCIMO CAIITIIO ............................................................................... 177
Glcss4ric !c icrncs iccniccs cn A TooIogia do ArislloIos ................. 203
8i|licgrcjic ................................................................................................... 207
COIABORADORLS
'Q &>>-A075A>-
Anlnio Iodro Mosquila (Conlro do IiIosofia da Inivorsidado do Iisboa).
''Q '7E064./5A>-06
AboI do Nascimonlo Iona, Doulor om IiIoIogia CIssica, profossor
auxiIiar do Doparlamonlo do Lsludos CIssicos da IacuIdado do Iolras da Ini-
vorsidado do Iisboa o invosligador do Conlro do Lsludos CIssicos da Ini-
vorsidado do Iisboa.
Adriana Noguoira, Doulora om IiIoIogia CIssica, profossora auxiIiar do
Doparlamonlo do Iolras CIssicas o Modornas da IacuIdado do Cincias Hu-
manas o Sociais da Inivorsidado do AIgarvo o invosligadora do Conlro do
Lsludos CIssicos da Inivorsidado do Iisboa.
Ana AIoxandra AIvos do Sousa, Doulora om IiIoIogia CIssica, profos-
sora auxiIiar do Doparlamonlo do Lsludos CIssicos da IacuIdado do Iolras
da Inivorsidado do Iisboa o invosligadora do Conlro do Lsludos CIssicos da
Inivorsidado do Iisboa.
Ana Maria Iio, Moslro om Lsludos CIssicos poIa Inivorsidado do
Iisboa, assislonlo do Doparlamonlo do Lsludos CIssicos da IacuIdado do
Iolras da Inivorsidado do Iisboa.
Anlnio CampoIo AmaraI, Moslro om IiIosofia, assislonlo do Dopar-
lamonlo do IiIosofia da IacuIdado do Cincias Humanas da Inivorsidado
CalIica Iorluguosa.
Anlnio do Caslro Caoiro, Doulor om IiIosofia, profossor auxiIiar do
Doparlamonlo do IiIosofia da IacuIdado do Cincias Sociais o Humanas da
Inivorsidado Nova do Iisboa o invosligador do Conlro do Iinguagom, Inlor-
prolao o IiIosofia da Inivorsidado do Coimbra.
Anlnio ManuoI Marlins, Doulor om IiIosofia, profossor calodrlico do
Inslilulo do Lsludos IiIosficos da IacuIdado do Iolras da Inivorsidado do
Coimbra o diroclor do Conlro do Iinguagom, Inlorprolao o IiIosofia da
Inivorsidado do Coimbra.
Anlnio ManuoI RoboIo, Doulor om IiIoIogia CIssica, profossor asso-
ciado do Inslilulo do Lsludos CIssicos da IacuIdado do Iolras da Inivorsi-
dado do Coimbra o invosligador do Conlro do Lsludos CIssicos o Huma-
nslicos da Inivorsidado do Coimbra.
Anlnio Iodro Mosquila, Doulor om IiIosofia, profossor auxiIiar do Do-
parlamonlo do IiIosofia da IacuIdado do Iolras da Inivorsidado do Iisboa o
invosligador do Conlro do IiIosofia da Inivorsidado do Iisboa.
CarIos SiIva, Iiconciado om IiIosofia, profossor associado convidado do
Doparlamonlo do IiIosofia da IacuIdado do Cincias Humanas da Inivorsi-
dado CalIica Iorluguosa.
Carmon Soaros, Doulora om IiIoIogia CIssica, profossora associada do
Inslilulo do Lsludos CIssicos da IacuIdado do Iolras da Inivorsidado do
Coimbra o invosligadora do Conlro do Lsludos CIssicos o Humanslicos da
Inivorsidado do Coimbra.
Calarina BoIo, Doulorada om IiIosofia, profossora auxiIiar do Doparla-
monlo do IiIosofia da LscoIa do Humanidados o Cincias Sociais da Inivorsi-
dado Amoricana do Cairo.
DoIfim Ioo, Doulor om IiIoIogia CIssica, profossor calodrlico do Ins-
lilulo do Lsludos CIssicos da IacuIdado do Iolras da Inivorsidado do
Coimbra o invosligador do Conlro do Lsludos CIssicos o Humanslicos da
Inivorsidado do Coimbra.
Iornando Roy Iuonlo, Doulorado om IiIosofia, profossor do Doparla-
monlo do IiIosofia da IacuIdado do IiIosofia o Cincias Humanas da Inivor-
sidado IodoraI do Minas Gorais.
Irancisco AmaraI Cloro, Doulor om IiIosofia, invosligador do Conlro
do IiIosofia da Inivorsidado do Iisboa.
Hiloslumar Iarmar, Iiconciado om Lsludos CIssicos poIa Inivorsi-
dado do Iisboa, Ioilor na Inivorsidado do Ldimburgo.
}os Iodro Sorra, Doulor om IiIoIogia CIssica, profossor auxiIiar do
Doparlamonlo do Lsludos CIssicos da IacuIdado do Iolras da Inivorsidado
do Iisboa o invosligador do Conlro do Lsludos CIssicos da Inivorsidado do
Iisboa.
}os Sogurado o Campos, Doulor om IiIoIogia CIssica, profossor calo-
drlico jubiIado do Doparlamonlo do Lsludos CIssicos da IacuIdado do Io-
lras da Inivorsidado do Iisboa o invosligador do Conlro do Lsludos CIssi-
cos da Inivorsidado do Iisboa.
}os Vorssimo Toixoira da Mala, Iiconciado o Moslro om Diroilo, assos-
sor da Cmara IodoraI do BrasIia.
ManuoI AIoxandro }unior, Doulor om IiIoIogia CIssica, profossor calo-
drlico jubiIado do Doparlamonlo do Lsludos CIssicos da IacuIdado do Io-
lras da Inivorsidado do Iisboa o invosligador do Conlro do Lsludos CIssi-
cos da Inivorsidado do Iisboa.
Maria do Ilima Sousa o SiIva, Doulora om IiIoIogia CIssica, profos-
sora calodrlica do Inslilulo do Lsludos CIssicos da IacuIdado do Iolras da
Inivorsidado do Coimbra o invosligadora do Conlro do Lsludos CIssicos o
Humanslicos da Inivorsidado do Coimbra.
Maria do Cu IiaIlo, Doulora om IiIoIogia CIssica, profossora calodr-
lica do Inslilulo do Lsludos CIssicos da IacuIdado do Iolras da Inivorsidado
do Coimbra o diroclora do Conlro do Lsludos CIssicos o Humanslicos da
Inivorsidado do Coimbra.
Maria HoIona Iroa Iriolo, Doulora om IiIosofia CIssica, profossora
calodrlica jubiIada do Doparlamonlo do Lsludos CIssicos da IacuIdado do
Iolras da Inivorsidado do Iisboa.
Maria }os Vaz Iinlo, Doulora om IiIosofia, profossora auxiIiar aposon-
lada do Doparlamonlo do IiIosofia da IacuIdado do Cincias Sociais o Huma-
nas da Inivorsidado Nova do Iisboa o invosligadora do Inslilulo do IiIosofia
da Iinguagom da Inivorsidado Nova do Iisboa.
IauIo Iarmlouso AIborlo, Doulor om IiIoIogia CIssica, profossor auxi-
Iiar do Doparlamonlo do Lsludos CIssicos da IacuIdado do Iolras da Ini-
vorsidado do Iisboa o invosligador do Conlro do Lsludos CIssicos da Ini-
vorsidado do Iisboa.
Iodro IaIco, Moslro om Lsludos CIssicos poIa Inivorsidado do Iis-
boa.
Ricardo Sanlos, Doulor om IiIosofia, invosligador do Inslilulo do IiIo-
sofia da Iinguagom da Inivorsidado Nova do Iisboa.
RodoIfo Iopos, Moslro om Lsludos CIssicos poIa Inivorsidado do
Coimbra o invosligador do Conlro do Lsludos CIssicos o Humanslicos da
Inivorsidado do Coimbra.
'''Q &>76:94>-06 <.074@8.<>6
RQ 84)*,*/4%
}os Barala-Moura, profossor calodrlico do Doparlamonlo do IiIosofia
da IacuIdado do Iolras da Inivorsidado do Iisboa.
SQ 84)*,*/4% 90(45%
}os GabrioI Trindado Sanlos, profossor calodrlico aposonlado do Do-
parlamonlo do IiIosofia da IacuIdado do Iolras da Inivorsidado do Iisboa o
invosligador do Conlro do IiIosofia da Inivorsidado do Iisboa.
TQ :4,(1-4% . !*$4.7%7. ;-.5%,
}os Riboiro Iorroira, profossor calodrlico do Inslilulo do Lsludos CIs-
sicos da IacuIdado do Iolras da Inivorsidado do Coimbra o invosligador do
Conlro do Lsludos CIssicos o Humanslicos da Inivorsidado do Coimbra.
UQ <'05"% . =")("-% >-%#.
Anlnio Dias Iarinla, profossor calodrlico do Doparlamonlo do Hisl-
ria da IacuIdado do Iolras da Inivorsidado do Iisboa o diroclor do Inslilulo
David Iopos do Lsludos rabos o IsImicos.
VQ <154$%
}oo Branquinlo, profossor calodrlico do Doparlamonlo do IiIosofia da
IacuIdado do Iolras da Inivorsidado do Iisboa o invosligador do Conlro do
IiIosofia da Inivorsidado do Iisboa.
WQ ?4*)*54% . :4,(1-4% 7% ?4*)*54%
CarIos AImaa, profossor calodrlico jubiIado do Doparlamonlo do Bio-
Iogia da IacuIdado do Cincias da Inivorsidado do Iisboa.
XQ @.*-4% A"-'74$*B=*0,(4("$4*0%) . 84)*,*/4% 7* C4-.4(*
}os do Sousa o Brilo, juiz jubiIado do TribunaI ConslilucionaI o profos-
sor convidado da IacuIdado do Diroilo da Inivorsidado Nova do Iisboa.
YQ 9-4,(*(.)4,2* @%-74*
Mrio Sanliago do CarvaIlo, Doulor om IiIosofia, profossor calodrlico
do Inslilulo do Lsludos IiIosficos da IacuIdado do Iolras da Inivorsidado
do Coimbra o invosligador do Conlro do Iinguagom, Inlorprolao o IiIosofia
da Inivorsidado do Coimbra.
Acabou do imprimir-so
om Dozombro do dois miI o doz.
Ldio n.
o
1017786
vvv.incm.pl
odiloriaI.apoiocIionloincm.pl
L-maiI BrasiI: Iivraria.camoosincm.com.br

You might also like