You are on page 1of 185



 
 

 


 
 

 


 
 

 


 

 
    !&  %  #  !      . (!)# (!&#
4    0)% .!, ( &) 69) )7 ; )=! :< > <#&<.
@ 0>=)< <!G) > <4: %%   D) B C)7 >.
L (>IJ:! .GIJ:H& . O@ G & <, Q>O
&= .N   M
( .
7>< <= L ! &) N @ G !< 
 : )XY  9#9( <%: >&J >= :V =! , B Z#J
! ) (4[  :# L 6@G &# >=  I &#<
>I] [1I< (   C! I &<! ._ ! I  > # (J
 a& . ::G< !=)< > #(  O<  <9#9`< ; ... 6G>=) >=)<
>)=! # > 6 &XII< # :  > ;  6 0( Y
  <  #.
`) :I! 6M9< &  O 6 <&X >  <IX=:)  <&X; :4!6
MJ > O,J #V) :I! 6 <&X & L&  6 <&X :c) ;:
 Y>  9#9( &Y> @ : :e     6G
!7 6 6 CY@ 0>=)< >J .X# @ :! O>: >=) @ 0>=)
> :e ! O>: &( .
L 6) &# <e4 Y: <9#J (J CI)Y  : C 6& LC
  )!M <4: :#J <9#J (J CIM9]; D@ .[1 L%J 6G)=! 6 <9#9<
> <# I7&    @ G > > <#&< @ D >I>=) <9#9
 .:9 69#J 6 :G M @ :9  : )# )=! (J<

1- Euclidean and Non-Euclidean Geometries, Second edition, Marvin Jay Greenberg, W. H.


Freeman & Co. , 1979.


 
 

 

> <#&< 9#J MJ )=! L4 .Y< > <#&< ! @ :9 > %9
 4 O@ 0>=) ) L> )  Y MJ .9#J> &  9#9
)=! L4< > <# ) I: G M  6G! O) I9 6& I&J .>< 
@ :9 :c L4 > <#&< :c 6 (  <I! Z&% )G9 :
 B .(!G Q & I! O& G :% >< ; 4  :% @  C
:% D@  6G:I N  (G#97   4 (:>&:   XL
:% ! O 6 . CY!7)=! 6 (J@ &..
IN  (G#97 )J )J 6 )Y   ),;   # : :c (J)
& .: <#>J .[1](&4&< )c > :4 !=) )%  (J !GG M
>:> (JM9 [4 (J>)c . > <#&< < !=)  X:
&) 6@ 0  .0),&!)=! O< > #& N .!, )% (J)Y
( > @ : :e # >:# :X# )!IJ 0) Y&
: : > #& & O@ 0>=) N@ !N, !G ! !
6[  )=! (J Q< > #& &  6> @ : 9 . : L%J:
> @ : [ Y& 9 .!_ > #&> . !)e4  6 (J
> @ ; : 6G)  (J> [4 > :! <&X )( 6
 N@ :X ) (J (.I#@ >: &) 9V) :X :N  > &)
L 6 < :
 ( Y ;) )( Y :,  0< 4
(  )X Y >_ >=))=> < > #G!H :X # M 6 :I
e9 ...

1- Euclidean and Non-Euclidean Geometries, Second edition, Marvin Jay Greenberg, W. H.


Freeman & Co. , 1979.


 
 

 

 Q@ G & .: CY> <#&< : CYN <  <9#9 ) <Y
M9<  Q :9 e9 (9#9 M G .>< @ <: > <# <
.>=)< > <#&< .9 .) Y( &#  (J@ 0>=) ( 9 .
& 0I   6G& O L (X (&#  : 0@ #) &> O% )7
 6@ 0>=) :%  X#  O4  4: ) (J @ 0% @D
: < @ 0) ) < <I&; >:#   6% ) <
&; ) )X  9    : .J:Y: D@ .& 
: ) )  #< < (J@ 0) (J .`) % ( &
) < (J&; > <#&< 7 G )4< 6& e @ L&,I 
> )9@ 0&;  ) <&X:Y: O& D@ @ G  (!N  Z
 (J <&X> <#&< @ 6 D .4&; )  D&  6< ) :
&; # I & )e  !< .> L%J & LI#`  :(
`<  (J 6> <#&< .J  #: CY) <X @ D OG )#
& . X > <#&<.
> O G&) !=)< > #  : 6! Z >G 0)=! O< > #& 
 O)G   D@ %%  (J O9)=! L< > # <   OX`<
( @ 0>=)<
  O9& 9 ! .,@ `) !_ > > <# )`G 6
> #  9#J <:I
& 9#J, & )  O@ 0>=) 
`) 6  !=)  Y MJ D@ @ ! Z > <X@ 0>=)< O9
& 9 ) < Y & > <#&<.
 6G N# I L@ G <#! :!7 6 !O  CX <#! :!7 6G 6&I
 9#9>< (J:c 6 @ 0>=) (  I! :! D!G>( > 4.
(J O!GJ B9! <9#9:> .# (J 6M9 ! B94[ .# (J>< (J O#
! <#! O ; !:! <# 6; ! <#4 ( ! <#!7 ; .6 6G : (J> <#&<


 
 

 

:V (J:9 M G  M G G7 ! <XIG <9#J (J


! O 74!  4 6   0 > Z&=: .! Z> <#&<)   =:(D@
 OI:e  !=) ! (J OM G  4Y @ :e & >=)
) .  I& N ; L:9 : : M G ) ,( 9 D
 <II> <#&<  J < <II  MJ)Y I 6:.C4
@ G )=! :< > <#&< 6>=) !7 6 @ 6:! (J : #9
` !: 6! O! O#   (G#97 :M)J  . !
  :4 O&  I :GJ  ) <Y  : ! (J :X 9 .> <#&<
>=)  4  4 :4 6 ! )=! 6< > <#&< @ D:!G .
>=) @ G >=)< > <#& !=)  Y GJ Oe  4>=)  6(J Q
,@ :G!( )G (#>V N D) 7 )Y ! ,.G9
@ G L7@ 0>=) >=) ) <X 6>=)  . Y 
! O & >=) =9 .
:I  " : <XI! OXG ) O&J" : . >X ! <XIG @0
LJI  CJ &< ( ) CJ   ( ) ! ) <( 6
 ! ; !#9 6GX  ! <XIG @ 0 ; 4 :  @ 0&< .
)=! CY< )  <:II  )#9:G :c) 0 ; :4 66G L#
:4 > <XIG  .
 O#> <#&< ( (%% ; ( (J, (%% ;  OI J ; (J
> <# < ; (J# >:# ; (J>  4 6G . O@ 0: CYM
) 6 ) C@   D=< :G< ( &>(
) )GJ 6  X: 4
 ;:: ( 6 6(   Z #  6> O (J``<  )7) 6 6


 
 

 

! O(     # (J>  Be  (VX 


 >:!< (!N  (J 0e9 ... (JG @ > O! J 4 :(
O&J(   : :N) (J@ ) )# ! )  &>( %4
(4: 6NL  NJ>(   # > B9G @ ! J O! OI@ 0) 
; 9 )GJ ( >( )( !    4 )  I  <&# &)7
B X  Q  M,6
  !N # (  . > @ 0)
(:)#9    O4 %)Y :Y: (&X % 7 6
&)  OJ> <#&<  ) O#< >(  J (>7 : : & e9
:I !>  I&<  <:e M  <:e (J )# IV ) C&7
 (:e > <XI( ! X> . @ G ( :`< &)  D).
!
  
2007


 
 

 


 
 

 


 
 

 

10


 
 

 

11

*)
'&%
&> > (J #M9 :)GJ J e9  X) J> <# < )eJ (1905
:#G  X ) J> <#&< )eJ (1915 !: 6.X
:c > <#&< C L7J <,! : (#(  O !=)< !: (J 6,<
)) BG C9<(  LG7) (Y) C> <# < .@ D< !7 6<9#9
(J@ e9  X 6M9.
;  6G> !=)< <I&  > <# < ! O@ 0>=)< ) ) (J <Y<&>I
 > <# <  )9 : ) C& <X @  ) !7 6 :X:X
C 6> <# <.
)  <I  GJ !7 6G 6 (   < > <#&< Z,@)
N   @ > G  G@ ; D>=) @   :I !N
&( (Je9 .! >=)    !N   B  MJ( ! D
 (!:;  6Ge :G  ),< ;  6G),< @  . 6@ ; 6G
  & <X( _! 6e9  X  )  6! D@ <!:G C@  
 6 (9#J MJ( O# . <#@ :J D  & >  !:>< >:
),> (  >=:< =<   ! )) M )4  (B7 250
: >< : . ),> 0@ I9)< !<  OXI# (J B7) M), &  20
: >< : . C  @ 0)< !< ),> 6G 6  )J .= .
 @ 0), (9! .e9  (J X   6e > M9 N)  ) C
&.<X


 
 

 

12

>     I I9e9 (J 0M9 @ ; : e9 6G . .


L
(J> <#&< @  :< eJ  ( & .& 6@ e9 M
!: )< &>( )<  O <I  .<X# > L& 6 e9 M &
 6  N# e9  X) ; N) e9  ) 
> 4 <#
 <G <9%, LI )   <G 6 )V!> e9 . OII> <#&<
M 6)!_   6 Y:@ e9 N  9!7 6 IX @Y: D
 L& 6:I &:4 <X <I :% 0:4 & <  L & <X :I
` & <I& <X( & 6e9.
eJ <G !: 6 X(:
@ e9 eJ : (Y)J ; :  6 M  : #9! Y:  <:I)4 6   <G( ( ) :G (J Z.
; :  ) 6 6 ; !< 6) C& <XeJ > 7 !: 6.X :%  >  C&J ; N) :N L&J& C9 .&<>[!#.
 N )  :I! 6M9 ( 6 .))=!  6< > . .#N ,
:   L:  :e > (J Ie9 ! (9 )GJ ) .@ ; D6G
.#IM9  )J 6 <I#&:IJ e! 6)G O# B>V:4 6 I#!6
L),<  <G!G(  O# <I# 6> )G #>V.
 D!G
L4  Q: M G ; 6)  < M  G  
> @  Q 6 6) 6! L:! O)> : < M  G (:


 
 

 

13


1& ,2
& 
  ,- .
:+ >Y)J  .& B< (JM 6 ! 
: : 6 (! ; 6M :G )J >< ; !< (J  4 (Y (J O=<
)Y (J =<  6G .<I 6 L# LG .<! ; <# 6 L#
:G &  4 .  (J .(! ; 6 ; !  O< (JM.6


1& ,2

  ,-
2 : >Y)J  .& B (JG >!HJ
!)9 !>  < >G>< ; !< )  M <!G 6G .M 6 !(
-L#  ->4  <##M>< ( ! <= (J O Z, :G ) J
 e Z, :G & (J .G .
M G   ! L:! O :X9 (J Z& LI[! (!#@ :I
&< &) <J G 4 #<  .  IJ) Z&X @ 0#< :e )
[!# & .  ( ),   <MJ . G : 4 )
&) .<J  D Z#>=)  (!GG : LG),>   < M : LG),>
9#J  >I< ; > 6 L%9)7 < (J&LI
< 6G .& .  (  >
@ :%.[2]0
)  L:>#G) (S. Alexander M G  L L  <II< (
! > N7& . (:( :) (  > L: : !` 6&J M
;  _ !` OI . (: ) :< L! = e
G !` OI
< : : & !` L=J > 4 L ` L% !< .[2]<!G
G  6 (JG  M Z4 (J JJM M (J L:
:# <9#J < & ; :XG) J .M G(  #  4 #
 ## 6  6JG L M  M  6G I  . L:
>#G ! ! ; > %9  9#J  >=)< >  <# 6! ;  :G

-1M (J <9#9 & .: >( )  :X C< )%< &< G 1999


 
 

 

14

LI#  LI# L Z#J O! <!GM# ! !G >` > L


 .&( N M : 9 >=G 0;:J . G <  &) ,
:I G #:G M .[2]I
.)Y !:!  O (J 6G M (:
 :! 0 6G > (# M 6> (#  :Y: (#! (!#  0
! O& 4  <!G M>< > <>G ><   <9( ( M G : M6
: .G > (# M 6>:!) (# (6 & 4  <!G M>< )! (O  &
! (J O 9#J>I< : 64 6 ),< .  ( 6
:! 4: 6 ! (J O@ # :! > & L G M 6> 6# :  
 6 ! L& (!#! O& 4  <!G M>< %  6@
:Y: I#
  .4 (J ,)>  <4G ].[4
 6G:I  :! 0 6G  X M 6 X G : M 6:>
! .O L  ! (J O: CY`) 6  6G  X   :
M 6 X   : .[4]M
.M !=)< !: (J 6G M 6! )#J 6I eI)) Y ><  :
(  )#J G X I>< <   . )#J .<M, !=)< !:6
6I)Y < 6 Q G >:>( (:Y: ; !( .  D  XG
>()#J . !=)< G  X I><  & .:# 6 Q G
) (&XM9(( G 4] .[4 < )Y  G M >:>( ::
& . > !: . 6 (:Y: LI# L I  6 !.(!# :% G M 6 67  6&4 :  > LI#:% > 4 D G M 6 6IX&> >:>( &> ! : : ) : : (J 6:C4
-2M (J <9#9 & .: >( )  :X C< )%< &< G 1999
-4> 9#J>=)< : :  &  &X`` 1979


 
 

 

15

% >J&: (J, MJ I >  G M 6 6IX&> >:>( (9 :  !<  )I !: .6IX 6 :%! G M 6; 6
! J 6:% L : : )  ! B99% = .> :].[4
 =  !:O
 & I! O  .>  4 X .   L :X> #)=! 6 <IX%
 O#:, > <I 6& : )  LeJ  :4 :X 0 <JY
& %9 <M ; MM :)  D>=) . 6&) !)=! I> O< 6
!=) !: ; 6 B>=) M9< (J I   B>e MJ .<I )=!  4
! O 4 (J><  !=)  (J :X> X !: (J 6M9].[4

-4> 9#J>=)< : :  &  &X`` 1979


 
 

 

16

*89
*&*2&
,
: <X B  ( ) : %@:%! (6 :Y: : 9 < >
: (J & 9G .  G ;  >G :G  >J@HJ D M ;  >G
  ].[3
  (>>G :%  & e  ! Z& ( ; 6 Q( M
Z# L 6 Q( (J <4: CY  <9 e Z, :G :% G (J
 .9 6 HJ . :% G ;  6G #),< 4  6 =)   < L
),<   < >  O# <>G; : <X D:%].[3
G ::% )Y (4 LG7  C,   < ;  6G !:%
 B> G .!  >>G ! )G9  B O: (J CYG :J .&  `< ) [G
=) ; `< & 6  C ::% (4 LG7 =)   < )e].[3
G  B:J  4  I :J  & <4 &< L :  . D!
;  6G !:% G  > ! 6 .G .9! ; >!HJ <>G@ D; M G
: &> . @ 0 M ;  >G :G   <IG : @ & e :
!> O)) 0(  6G) >( L >G )G9;  :J .:  >#>:
@ J ( :J &  <>G&<   )%< J .Z# > 6 ., D 6 .
  (I )@  B)( (J  :  CJ .  HJ  C
>< ` ":,  (J 6` Q :) 6``<"  O# <,># 6J .<
 ` Q L 6  4 D )Y 6I].[3
G :% : 9 ; > & .(X  ! Z, ! )G9 I:J : 9:%
 (J >e`) ; >< 6>: :%  ) <>G 6 Q& )7( .  C

I! -3& LI  ! L:> ) < : <.


 
 

 

17

M G  :& (J >(:%J ( G :  (4 B


:J].[3
>< (  .& 6 %G 9N CJ .4 D Z, :G :% G
:G G  ! 6), :J ;
 :G ` L D&) <J <>G Z,
 6G !  # <e4 X:J :)  (J L>< C  6G .DD
 :I 4 >J L4 :Y:  ( :G   e) .D
eI >< <>I >( ! ) <:)e (:   L` "G
& < .[3]"Z#
G ; ` ; L<  (J ; @ 0 4  (J J> .G  B:
: c C) :   < ; . >>G  G  6G    a; 6
< !=) [!# . ) > 6)7 @( @ 6! I! 6  ! I  
>( !N) :Y: 6J &>( :% G  . ; ) @ :  ; 6
 Q > 6 Q( :Y: #< . :% `< I  (I( !#
# ( )7 )e  C,& 4 (  ! :Y: : 9 <HJ .
 )! 6@ 0:Y: :G#J   e L .G .  Q! ; >&#
! L&, 6) #<  < ) [G  IJ L) =) !HJ >>G
:I G  C 6e (  6G =) >  ].[3
L , (JG" % 6Y@ 0 )% : @ 
 <eI@" :0
(HJ . O9Y )7  :J > C " :O4 
: 9 :Y:>  #
( c)  < , (JG"%#J @ 0I  .[3])%

I! -3& LI  ! L:> ) < : <.


 
 


*&* 
*  :+

 

18

&+][1

+  !  9' 88< -


M 6 < !=) :X :I )< < 6I N).
>4:#@ &)  @ 0> :
 M )<. ! I )<  B)< !.#9  :! I )< I (J !HJ  ! #9I : )<. @ 0)< ( I  ( )< &< :G. ! % :G #9. !  B 94: ; ) X> B9[! <!#  ) X> B9< ( > B9 .<G > B ! .M> > B9 <G 6G )#9:X  ! > B9[!<!#
) <:J < :4)=!  :G )=! (J)  <!!:<  6( ) .
6> ;  6G; I !=) )  <!!:<  M !=) ; <:Y:
<.
M !=)  > !=) <. .I :X)  )<  O#M M  B)<  M  
;  .4: e @ ) : L )V )  NX> M  B@D
   <)# M.
@ D) :XM G  6:I )< I <&Y  (G LI (
)J L%< HJ .<%  M ) ) IJ< :J  L%` . !M! 6
(J)  <XI! 6 ! <XI: !)9  6I N) (JG . )<  >4
G <&YHJ ! CX# ! J M 6I N).

-1% @  :QM : :  ) 6 - ` <JI) > 1973


 
 

 

19

)7 :X@ &) :IJ : M  B )<  ; >G:I ; < 6 )<


 6eI )&( .   L@ & > # M 6`)  L4 M
(J L)<MJ . !: 6& .  6G& .9&>:6
# M 6`)  4
>J & &> & I & L > & :< &  . < &   7M .
@ 0 <4)9 6G %  ! : QN !:I  6:! O 6& : :Y:
: I<  &   :)G9 ( !:G& LI  &   I< & .
M > : J ::% )#< )# & I)# <  (J <4:.
 )#<  (J O#M M ; 7 ; BI : .   L@
M   B ) J  @ ; !  .J O#@ D (J e : : %I
 :X> Z#) <Y:% `4 L< 4  )XI C 0@J .Ce e
)#<  (J O#M ; !  6e)< .!:G
L  : ;  :) :
L ::G CY #9  &:
> ,
)e (JM  O> ) :9 : .  ; ) Ce< J (J  :
M @ Y 6: M ) X)<  > :@ > ; QJ 0)< ;
 (9J .  : ; !:I ! (J  :!
)GJ - )GJ  <e L&,! L: : M (II (J !   M
 CY: )4 @  ) > ( ) V ::4 (J  :@  :6
M ;  :  ; ) I> , ! 6 L: :  &   :(.
@ D:I :M  (I: :  ;:J   LM (J: :    :@ .


 
 

 

20

+  !8   9


:! .# 6M  ! :6 X ! .(#M  X :M  (II) (Y :
4
.4@ LI# <#! ) (J &X  ( L#)N : #e
(  ( <
N .  & BG 6@ ! ,M >c (#)  :I #
 : <X)< :M  (J L&# &<  L<   :
:  4:G I4 ;  4:G # )X . @ M `!(  # (J D9I
)<  ) #<   6G9) )< > M  X ; >4) N<
)< . @ M ) J  :&< <IX&> 6 6G CI & B9! (J
 O4:> <# M  X  :  )  B7` ) &X
&>( !: 6 : L@ 0&<  <IX> <# != (J 6:G ! J (#> )6
: <4)6 (  <G7(  !=)<> J <#&.

+  !@
 9
M 6 < !=) > B=! : :( : ; :I ; (J> Z#: :  6
: !  C  B I . I B> X@ &) , M :X
L :Y:  ) . :>=)  @0
&< (J L), @< !HJ C c D
> Z#! Z#:(  ! ! Z# II 6 <II( = < )  (J:C4
 )#  .  C  4 D (J 0,@< N  M 6M 6
  )J  6G  6     9  > M
G >=)   !   9 4 (J ( :G   
 < <:Y:> M G )4  @< . .>& B> OM G !N
 ; :  (J:Y:   < L 9N 4 ! IX   .


 
 

 

21

+  !  9A


) ! OM  ) 6#4 MJ (I ) &.
&) MJ (I 6e B _, 6G .#I :6#4
; ), L .(4 : ) (J 6 .#I`!( 
) (J 6 .#I  M  B`
M   B:%.
 6=:) . >@ <,
 L  6G  I#
M )Y :I 
M (4   L@ !> ; ! CX# ! &#M 6=:) < C!>
! CX# ! .9M  6=:) . M ; :I  =:) L=) ( ( :I
L)<
 M )VM ; :%  I=:) M )Y (4  G
.<#
& > ! O :`  (M,> :% :`  (G (J< & `
M :Y: (J< :% ` 9% )7<  6 :Y: . &  6
:% ! )  L% :Y:) ) 6  B> :% :G :<X
&! @   B< ) :Y: . M & @ &> &> !
` :Y: .(M ` :Y: M>< M@J :M!< . ) 6!O
 @  :6, M   B`) . `!< M ; > .0:I ! :O
( .  D ) ; CX# :%
M  B:%   >G LG&  #
)     >< O#J; M @ M :  M 
; :J LI :G :% L   :% ) Z 6`   > &
6` (M.
`  >( (JM  B:% ! L M `  >( M 
 B:% . O! O M  @ )J e  6M M!< . > <,


 
 

 

22

M  L M!< <I7   <)9M .@ &  M  :) L&)<J


 <4>  6M  (J D &<.
>:,
M  B : : @ 4 I#  B > (J <9% L)7  <:Y:` : ! . 4
 <:Y: ; : I),! 6
@G  &4 ) (&4&.
M > ! O LG 6:G # [! <!# ; ) C;  J  6G=)  > (J),<  <#;  < M.
L=:)  ! .O (J@ M M  6G :
M :)7  (G7 G (IG : 9 LG7  LG  (  4  @ > : : (
:J Z#J ) := (4)   <  ) . M !HJLG
 L  6  ( &.
 G
L,> ! @ > 0)G :&4
; > )G! O <:Y:M : 9)7  G.<IX
`< &< M ( :) 0 M( (J L),< <# ` :G : : (J  : :  (J 7.
:I M  :( > G  ( .I L 6G M  :>:(]:[2

2

+

><XI

=<



:

,

&Z4

(

:(

<!:G#

)<

`

)V

<!:>G

)%

-2M (J <9#9 & .: >( )  :X C< )%< &< G 1999


 
 

 

23

+ ,-

 
_! .>=) > :#  : M ! .(# ! G !> . `
)< :e ( ) )<  .<>G <#) (J <#@ 0>=)< ( !  B 6 6G
# L%M G )MG(
 %
L%9 6M G  4 L!:G
M (J@ 0< &  Ce  & G ` < . @ &> :I > :(G#J:G
 L%9 6G M  4  ;   !   ! : : 0@
 .## .<II
9 I .@  I : : 0 6M G ; : M 0, ; LI
[ > G #   4 0,  I @ 0>=)< . )GJ  0,: (
! O&M  M  4  6:%  XN)  =:)  )< J
N) : ! N)  >4N M ! (#  4: [ )) C
 0 (:e [ & &   ) (J:G (J) & e><#
 & BJ  O,   6 0, (J L%M G : 0,>(
& .M9(  B 0, )#N 0, a @ 0, >  D&.
 , ><  . 9 Y 6 >=) 6 MMJ :  (
: 9
>( M  0,: J  ::   < :  < &< 6G
 )  B @)  J  :)< (J) LG (#
)Y :<  M M9( @ :I  > CX#! J <# ! JCY:
;  CY&) &<
M!( : (!G 6 Q: &< ; >I9
:( &)   4: [ M>< ( ), J D: 6> (J BJ
: C ! )X <I   <I CY&) &>< : &<  6:
# (J (eM>( ;  (J< M M9( )X <I<  <I; L 6CY
I   # (J (eM>( . 6@ !) (J>< I B( ! @ (J
4  :  L 4: < !=) )  [ @ .J  :


 
 

 

24

+  ,-
 2
Y)!M )=! (J<  .G ) ) ) (J CY:):  < ! 6
 L# !4 , I4 L <4; L :G  O  & ; 6 6G . 
@ &J ! O G!GI< )  D( )=! OI<  > . G)!M  (JD
 G!G>:>< &  & !=)< > (J <# Z# I M  6G >X
 <4M  ! =) (  : c) MJ< O4  G!G :<G!> ;
 6G ! L% <4 <IX L= L O,  & (J B 6: C) 4 ! D_ 6
 6@ ; &) N L=:) 4<
 L&9@  ) Y=) ): . eJ
: (J M G > Z#! O)!M =:) @< ; CeHG
<4:I <IX  .)< ) &:J . @( L O!)  > & ` O ! .D
& HJ :%) M!<  (J <!GM9 I< )  )=! LJ<  ; (. G CX# `L
 <4& ),< >(  D( ;  ; .),


 
 

 

25


 
 

 

26


 
 

 

27

9

8
D9
; )X# >< &<  6G <:e )#& (:Y 6G :G  &X<
 X >( ) &)  .@) ) (Hermann Werl) L @ 6)(Y
) M > # > )) 6Y )Y( :! .&: )< &)
 X CY# 6G  <#(  .IJ:NY  .) 6Y>_
# .   ; .. 6G:4:  @ 0#  )`G 6> ) Y( <%
 (#) 0) <YN  4  M.
;  :! )Y 6, : >= .:Y:  .>_ `) 0(  
; eJ 6) )6Y
@ 0>= O! I .# !: (J:,  > 
)` L ): 7( > . 6 C J@ 0# . ! O@ 0# (
G : ; &>  J ! O: <IJ  <9)`G6 L> )  :4 &<
_!)X7 >=) 0:%  )Y ( ! &< :< @ 0>=) ( >) @9 6

 <# 9#9 > #9& 0I  J7 ) (J .Y> II `
) (Y: :  :I >  7:`9: N ) ` Q .IM #
 ; 64#4 6G > B9 I ( I   64#    .J7@
:I   <#@ :X  .. ! 6: >#J 6# 6 % & 2

L>  & 6@ >:I  < (    ) (Cardan  D 6


 :9 i = 1! )Y . 6: CY<9#J (J (fundamentalist) :
)Y )G! (Kroncker) )G ::I @    <% <I ( 6
 [!#.
`) ) 6Y .:I 9 :  # !: (J:, &)!  )Y.


 
 

 

28

> ) (J)Y : ! O ) Y( <%  )6Y


GJ e& 6G  @ MJ C( C X C&( @ @ :4! 6) 
 <# 6 ) ) ((,7 &  # >< ( &Y:!!:
! ,! O: [!#  X 6 )I:% N # .@ 0N@ (J ( C
M e9!
 ) 6 @ :Y: [ B :@ .G ! > .G 6 )Y <  (J )V
;>(.
! L  Q> @ :&) 9 .9 e4.
@ Q
L> ) 4 (J> ; 4 > > ; 4  6G 0
L: 6 (G#97 (Bolyai) (:  &) @ 0>
( > ( 97
> @ : > M Hyperbolic geometry >< :.(G#97
> @ :( >< ><  # ><  (neutral geometry) 0
# <#) (J:  <#: (J>< @.:
L ) I# P 6
<#: (J> @ ::  ; P XI! 6  l .I# 4
: .I#

&#>   0 eI >< 6 <>V# <#: . <>&##


&<  >< [4  )9 eI &  )V&  <#:.
# ) ( `)  <: 6# 4 =) <#: (J# )
@ 0:<V%


 
 

 

29

L .I# l .I# !  ; XI l .I#>  P XI`) > .I# m :


 G
 ) P 6 : . l

(J> [4 ;  6G .#IM  )9  0)X# )V   


# @ (J D> @ :@  ) .#I ; 6G 6G <&X4 .#I .I#@ )7
 #4 # (J> @ (J .:> [4 ;  6G .) C )9
 0)X# )V  # # #< ) 0&: 6G @ ) .@ )7 (J 6G
> @.:
& (J Z,@ 0> : <!G :  #< ` J Q ;  :X Y @ `!Q

9 ,-
*)

> IX Z, :G > @ : < > [4 6G )X @ M # @
: > @ :( !: 6!:  #)G9 > > [4 ( ( &)
& .@ !& J )   L D> &< (J, J# #
)%I GJ  L@ 0>< , &( I9>< [4< % (J 4J#
)G J#  6:G Z&  `   D    .I# : 6
)#& (J (:Y< : < > :Y C&   6& e LG7:9 L 6@0
> C`) Q( ! !&) N :,  @ ` 180 Q < ;J X
> 6 <,I &:  6 I 6 @ 0, ;  : ), MJ )6
 4< e9 >  6G ; 4< e9.


 
 

 

30

Z, (J D7&)  )  .(.I# L 6 6G )#:e (J )#>6 &I


!7 6&  DG9 6G M >< e9 -M N)  : : (J
e9  Q>>( :e > ))4 0 < .< Y
 e9  B :%:! 0 6  6> J ; N) : % : : J
 <# I :% 04 : GJ (G#97 6> ) 6@G 6J e9! ;
L LI) &) @ 0>< ) 4(
LI@ 6N ><  4< 7!NJ 6:I :
HJ  .&)    O>G) 6 !=)< >.#
; :: > < ! O><  ) (J ( . <I4
)X :! 0)G
 (J ... )V> # >< (  _! O#>  ; I),< # L
>< [4< < : :, @ 0< L>= ) (J : %
>= I . : # L[ GM< (  <% [ <XI
6>< ) 6G  6G :G ( >< >.
 > (  O#
(J 9#9I ) (conventionalism> .#I&  9 <9 #4 : .#I .
!: 6 L  &I )< )4 (metric   .#I) . :!0)G
!7 6&I N @ 0)< ( I.


 
 

 

31

* G  )F
9

8
D9
 ,  Saccheri quadrilateral
& ) )( Y  >G 6 <#: [4 @ )(  Y
:G : 6 6#!  6( .I# > < ; M 6):6
<  :@ 0M 4
< `! :@ 0M > )9
< `` :@ 0M 
 > [4
[   (  >
& ) )  6> (J 4 6)6
X )  6> (J 4 `!  6G
X )  6> (J 4< `` . G  > (J 4< ``< & L@
)( N@ (J <!G> @ . 6G : 7) @ 0) <!G .

 ,  W Lambert quadrilateral
( ;) )( )  6G:G 6 <  4 < .X ;) 6
@ )( )  6 )`Ge4 6 >< @ BG  6G <:) 
 : : > 6G 4 )  6 : : M<  (J M# : >Z
 6#< ` Q !%I #< `.Q
& ) `` )`` > @) (:( )
;):

c
b
(J( )sinh = cosh a sinh :
2
2
(J( ;)sinh c = cosh a sinh b :
a b : c  Y


 
 

32

 

[

>%I & Z (J Defect> @ : :)9  2 6 :, M 
` Q:
) Defect ( ABC ) = ( Ar + B r + C r

(J@ 0) XM Z#)


(J> @ :>   O ` k O ` Q:Q

) S ABC = k 2 Defect ( ABC


! OM Z# 
) k 2 Defect ( ABC

(J@ 0)X

ABC

180

= S ABC

S#< ` (J ABC Q> @.:

(J> @ :  # %4< ` Q . k 2 :#< ` (J Q> @O# :
 ( (J> [4 )Y L  %! (J 0I9 !  Z##< `Q
:!4 6 !%I #< D@ . 6G:I  6 : ` Q # ) :4N( (J <IX
>< @.<:
 !>  K X#> V X )  6#< ` Q :,  0 (:

K S ABC = Ar + B r + C r
! _># ; 6@ 0):<X


 
 

 

33


 
(J K > 0 :1@ 0< :,  ` Q`) 180 6  (J@ 0< :I
` O 6G> > :e @ 0<.



\  (J K = 0 :@ 0< :,  ` 180 Q  :! : > >
[4 ! .)9%



\
\ (J K < 0 :@ 0< :,  ` Q L4 180 6  :I  Z6G
> > @ 0@ :<.
6I <#@ 0) < 6X``:

) S ABC = k 2 Defect ( ABC


K S ABC = Ar + B r + C r
1

k2

K = (J k = iR >Y)J@ 0) i = 1 X eN  <9%@ <:

 6) &7 ! )X4 % (.


#< ) (J 0>< @::
r
2k

S = 4 k 2 sinh


   

34

 

 
    P  !" L  PQ L'  $%  )"%
+,  QP L0  '"/ :

XPQ = QPY  8 76 , 52,


7  P  .L
= < ;:5?@A7 5
d
=e k

tan

G?7 F06 GI 2, 2?0 ( PQ) "7 7 , ' 2'< P 2  .L
5% k0    2<P = 5% O+<"7 "O/ 5 N  I

QN 8/ tan

6 2, T<U e GW, .",0" <V 8/6 5% 2, !'O X 2 0O 5%2!'O
[=  2, YZ<  8 YZW . 5% \0 2@N 2 0O XP YP
6,  ,  .L
+7 k I 5% , 

5 , 5% 2!'O[= .2, 5%

5+! IN T<U) k T<P  aN7 2,O    (I 2!'O 2 0O'! 2=2,
 , I  L  2+! I 5% +7 "@N ,  "@N
aN7 2!'O 2 0O'! d < 2, Z< 2  .2,

2
k 0 0

 k  g  5% d 0 T F0 "7 \0  2!'O  2 0O2!'O


[= \0 2,  T+<k "ij N7 < $ 2!'O[= 5% 2, 2!'O I 2 0O


 
 

35

 

! O ` Q : Z& > : Y @ ` QI  k)V I


e9 c) 0 & 0)I 4.
 )F^` Engel Theorem
: ` Q .IM C& L):<  (J LG7 1 .4 IJ : (
Y ;) C& L):<  (J LG72 .4

 LG71 .4

 LG72 .4

!@) @ 0 eI> )  6G7 ) @ 0 (J eI% )! > IJ


@): : M > (IX> 6) @ 0>.


 
 

36

 

)F G
9

8
D9
6 @ 0eI >&)   <9&!<  <#: (J@ 0>< @[ <:
e4 @ 0><e4  ;  6G ;  (J II>< [4< 6G 6 @0
 <# 6G4< )  @ 0eI  X&  (Je9 @ .(:@ 0eI
(:

)  :1  :` Q:,  0 L4 180 6 

)9! :  ; XI! p L .I#>  <#: (J> @:


!) .I# :  L 6>)! p XI m  M n
QRP < xpy
QPR < QPx
____________

R Z >! :Q
 :  PR .I# LM QPx

QPR + QPx < xpy + QPx = 90


QPR + QPx < 90
:,  6` Q .IM PRQ L4 90 6  ( :, 
` PRQ Q L4 180 6 .
 !_ @ 0 eI(  : (J LX#> @) : LX#:,  0
360 (


 
 

 

37

)  (J :2> @ : 6 !  ; XI L .I# 6G)   L4I#


: L .I#

:

6>)! P XI: .  PQ L .I# @ D 6@ 0>)! XI .m .I#:  PQ
!> Z>  R XI L .I# > !) .: t .I#  L - 6>)! P XI .&: : PS  t

 m .I# &: ) PS>IX  : ! S O> (9J m  IX@ 0 PSRQ


LX# 4)>   : (J LX#> @) ::,  360 0  
:,  ` Q L4 180 6 (
:I# PS m:  O#) L .I#@ 0 eI) <# X: (J
> @ :@ )  [>  ( ;) & :)  <#
:(


 
 

 

38

)  (J :3> @ :  I# L L:  `) > !XI


 L> B99< L 6

:
!)9 > ! <XI`  L( @ D> B99< 6
6
. L)( BBAA BBCC ACAC
( ) ) (J( ) M ,0I 0
4  Y I @ 0M #(
AAC = CC A
AA = BB

BBC = C CB BBC = BBA


BB = CC

AAB = BBA

@ 0M G @ C D ) (J@  LG7( X# ; :


6> B99< . L 6
 (J LX#> @ : @ > 4 A B # C


 
 

39

 

8 & ,  )(Klein Beltrami Model


@ >:   6)) 0) 0 (IX)M O !)X4 % R  <&4<9%
[4 . L@ 0) 0 :  6 <:,>I X: &4 L@ 0) 0X<OR :Q
(J@ >: >I L) 0( !I  <9%@ :@ D @ 0) (J 0@
>: ( :X  <9%@ (J .<:@ >: >XI A BM L) 0
> )   ) 6  6> (J .6XI@ >: >I :  <&4 ) 0( !I
` ; `I! L  <9%@.:

!: )( - 6

 9%@:

(J LG7I L:)  6> P <XI: :) L


6)) 0 Z,@) N  V%&  <#:
(J> @ :( :  ; XI! 6 .I#&: 6G
) \  .I# ) 6@ 0> <XI ; CXI.I#
&:(


 
 

40

 

=! ># I (J@ >:  :  .I# <4M ) # !<4 O
L< # ) I# #  : L .I## )( ; 6G
9 :X  (J .I#@ >:  : :! (J  <9%[4<  ; N@ L
L # ! )X4 %)[ 0 @ > J C:9  >( (J
) .I#( : & 6 4
@ >: Z,X :X 9< &) 9.
&) 9 (J@ >:  LG7(:
!)9 AB( 9 [4  A 6 B 9 (J@ >: (:

1
APi BQ
log
2
BPi AQ

= )d ( AB

> !: ) N:! . :!G Poincar Model Z 6I ) & .&X


! C  9%@ :7< ) (Isomorphs C& .e)V ) 6 !:
)( - 6 @) >: :!G <J)& :@ 0> >< (  6G 6 
 # 0)G9 ( Z&%#, :%   ;=>  )c &
 : > @ &  > Z C# eI >  0)G9
@ 0> [ >4:# :  6> [4  4:! . #& X#
: C: C49 >4:# . :  &  Z&%:%  
=: > XI`< (J@ >:  <9 CJ <G:X 9 &J  L`
9  A 6 > B :! B &# %;!.


 
 

41

 

=
2

_
1


 
 

 

42


 
 

 

43

 
h
8
 ,  9 & A
 
> Y)J #  !=)< > <#  C 0@ (:>=)< . 6@0
> <#&< 6G .> #  
> <# < > 
Y)9 
N)   @ 0>=)< ! O@ 0#  ) MJ<   <#
: (J><  4< .Y)9  ( &! O @ 0>=) (:

 
 
h: :4! 6M9 ( ! (J #9 <J) C&<X
 )< :e (J)9 6 <I#)< % (:e

 
82: Cosmological Principle  !8
88
@   ::G  B!, :  :.
 I  C >

  :
 !7  6 :, 6GJ ! O#   @ 0GJ (:
oe9 (J ; : !M< :J 6 L.
L <G: :
o <G& <X ( !:! <, 6 L9 6< @ 0@
(J:G.
o 7 (J . D!G :)< >.& <G <#
o (J .# ) )9( ;  D < ><.
o ( ( & 6>< ; >< .

&
8:
(J> [4 :  ; <XI! 6 .I# 6G . .I# :  .I#)9.
(J> @ ::  ; <XI! 6 .I# 6G .`) 6 .I#:  .I#)9.
(J> :e :  ; <XI! 6 ; .I# 6G . .I#:  .I#)9.


 
 

 

44

*89
 ,- rF
 
)) Z4> )c  )( (J> <# :  6 ; <:,>< 6#
L> <# ) >< . Z,< :%
:< (Je9 M> C& 6e
  6[  6 X "I" "7" .
L> :  (J X><# !&: . Ze4 6< <IX @ :X O
> <# L) (J Z4) .<X C&>(   : L)  <X Z4:  ZeI: :
(J) &  Ze4 64 .: I :  : ZeI @ :X # C (J
) .C@ D> <# #.


 
 

45

 

 8
8+
: :! M(   6 )  6 ) &[ 6> @ 0) !:I
 : x1) <I ( > <# : x1 :  x4 9% (J . x1@
 : x2 x3 @ D) M( .O
x1 = x1 cos + x4 sin

x4 = x1 sin + x4 cos

x2 = x2
x = x
3
3

O
 ! 6&#)X <I> Z# > (J (G#J:G@ 0)X#! <I t L (J) S C
H  ( (J x4 = ict@ 0) i = 1 X % e9 ) (xyz@
:LG7
x = x1 y = x2 z = x3 ict = x4
@ D  > &<  .  6G< &;  @ :LG7
x = x cos + ict sin

ict = x sin + ict cos

y = y
z = z

&)@ 0&  6 9> (J) S C  C,I) t&< @ 0 9%(:


ax + by + cz + d = 0


 
 

46

 

&< @ 0 (J <9%) (J S C = L t 6@ :LG7


(a cos ) x + by + cz + d + icta sin = 0

 @J a = b = d = 0 X <9[( O x y&< @ 0 (J 9%) S C(


 z =0 9%@ : X xyO 9%  X#J a = b = d = 0 Oxy <9%
& (J) S C(:
x = ict tan

@ 0( <9:  xyO 9% I ict tan .! (J I : .xO
! _># 6@ &; :! M( < <
6 ) ! S C , 6!I ) S C
(J : xO 9< (J ict tan L
=< .t
! O)< !I ) S C> # ) C
S# u:

-ict tan

u = ic tan

6@ 0&< ! _># M < <Y)J ) <)#!I [( :


iu
c

6& :
1 + tan 2
1

= tan

= cos `` ! L%:

47

 

 

 

cos =

1
1

sin =

u2
c2

iu

c
u2
1 2
c
( &;J )0@ Ce!

x = x cos + ict sin

ict = x sin + ict cos

y = y
z = z

:( M!: : > ,>


x ut

x =
u2

1 2

c
y = y

z = z

ux

t 2
t =
c

u2

1 2

c
:)I &; 0@ %)  V c < #> u <4 O!
x = x ut
y = y

z = z
t = t

 )G G M9( J & # : ;: &; &) 6< :, 0@
D t = t X) )X 6 G G M9( J .69 6& ) C4 :
.X( G G e9( J M  <! 


 
 

48

 

  s: 8
8:+
> , :2
'8
  !G :X < (J)<  .#,> &  .#,&:<  < ) I
 .)V
!)9 Ze4  Z: x 6) C# S 6! 6@  x = x1 (J ZeI
: x = x 2 @  (J ZeI) S C::
L = x 2 x 1

>  : :! 6J) t <= (J M@  (J ZeI) S C x = x1 (J


x = x2) <X 6 ) 6J ZeI 6@ 6) & 6(:
x1 ut
x1 ut

x
=
1
u2
u2
1 2
1 2
c
c

= x1

:  (J ZeI) S C L = x 2 x 1 ::

u2
L = L 1 2
c
!G :X @ <,! B :)V MJ  M,  : (J[!I
[!# ) ! <,! : )V) <X: 6  ZeI < I ( I 
:X.

 L : 6  ZeII )X# ( >< > ZeI #> : L

 ZeII )X# (  O#>< >@ <#  .ZeI@ D 4 . L 6 6>V#<


I M 6> 4 LM# < M4 6 ) (J (J .ZeIM9  G G


 
 

49

 

@ I ! ,#  Q :% N :X : <9<  6G .#, e


N :X &) )X <I(  . 4.

> ,`! :


+
! O (J <#) C>< >) <# (J Z4 D) CM (J 6 D <#:
) ! O <# )< v>) <#NJ Z4 M 6 >@ <# )Z4
v2
><#
c2

. 1

> t1 6 t2  (J) S C 4 . <#>< > , S C ) <#@6
M> 0@ 6 6I< (J <#) S C) v <)# t1 .t2 > 
: :!:M
t1
v2
1 2
c
v2
c2

= t1

t2
2

v
1 2
c

= t2

t1 t2 = ( t1 t2 ) 1

v2
t = t 1 2
c


 
 

50

 

> ,`` u! :



 
! O)< X4 > # u )< )J# LXI )>XI #( u 6M9
 G G)<  )J#> # v(:
v =u +u

6: :!M

= ut

u
u +u

t
= x ut = u (t 2 x) x
uu
c

1+ 2
c

x ut
2

=x

u
c2
ux
t 2
c
= t
u2
1 2
c
1

> <,>< 6: :!M(:


u +u
t
uu
c2

=x

1+

! O)<  )J#> # v 9 ( &XI@  )J#> <# (


x = vt:
u +u
uu
c2

=v

1+

> )< XI )<  )J#>e )#J ( u = u = c ) :Y>@ #6


% 6 #9! I)< :e @  ;  L )< :e )< ; <IX
C ) Ce )< :e 6 <I#)< % :e.

51

 

 

 

h

  v 
:X<   )#> D( >J <X .
m=

m
u2
1 2
c

(J #> G m S X& C )( J :G# < G G G mo X )0@( J


.u ( S C ) #> m <G .#, )< S C )
6)< # :: < :4 LV :(>( :> D!G( J (kinetic energy) << )4X
: dx <J#) V F :I K << )4X O! .u ) 9%
u
u
u
u
du
dx
1
K = Fdx = m
dx = m du =m udu = m u 2

2
dt
dt
0
0
0
0

)V C< G) V< #> D!G( J > <)# C) V< ; G>( :> D!G( J
:(<  < #>( J << )4X D@ .<)#
u
ud
u
u
dx u
K = Fdx = (mu )dx = d (mu ) = (mdu + udm)u = (mudu + u 2dm)
dt 0
0
0 dt
0
0

:( 6
>< X) )V u m <X( @ )J

m=

m
u2
1 2
c
: L%! <X )0@ 6

52

 

 

 

m=

m
m 2 c 2 m 2u 2 = m 2 c 2

u2
1 2
c
: L%! 2m  #I <X )0@ LY9 6

2mc

dm 2m2udu 2mu 2dm = 0 mudu + u 2dm = c 2dm

: LG O #9! :< X )0@( J )#) X


u

K = c 2 dm =c 2 dm =mc 2 m c 2

:D@ < @G< 4X E = mc 2 


E = m c2 + K

. K = 0 u = 0 <( J :G< 4 :G#< 4 ( m c 2

:D

K = mc 2 m c 2 K =

u
<< 1 <( J <#>>< :>< )< 4X #
c

m
c2 m c2 K = m c2 (

2
u

1
1

u
c

1)

:


 
 

53

 

3 u
1 u
1 u
1) = 1 + ( ) 2 + ( )4 + 1 ( )2
8 c
2 c
2 c

1
2
2

@:D
1

1 u

K = m c2 ( )2 K = m u 2

2 c
2

6@ 0&<  6G> @ 0> <,) <YN >=)< > <#(  >=)< >:><
> &# :! <)#)< :e.


 
 

 

54

55

 

 

 

Galaxy

Universe

d Earth = Human Being

Atom


 
 

 

56


 
 

 

57

'8
 
 # )=! .J< > <#&< ; 6 <&X:X# )!<   #& #<
>:#< . <&X:X# )!< : LG! ZX# O4  ; G C# > ><#
&< 6G 6 ) Y: #<  >:#  B 6G& .><
:X# )!<  Q! :X# >< >=<  6G:%  #@ (J !#
& .:9 [!> :I ! I 6@ 0:X# ><  <X# e9 )( &.
@ 0:X#  <X#( :X# !< (  . Q><  <Y9 ( :X
< & eJ (J 4 . 6 9 . e4 ><  <Y9 6G& 6 <
!> @ 0:X# I &; : <#>> :  <&4@ 0:X# )@ D<
) I) >< :X  ., #<( .&) [!> :, (# 6 .9 .
> <#&<  Q :I e9 6 ; .:X <I# ! :X >>< Ce
@ ( e9 : G J )%4<  6XI! 6 6@ e9 O# .@ 0:X# !<
)
( >@) ( L:X# ! ! > 6 6:X# !<  : (J L&;
 : . 6 >>V:X# !< > :X#  )V>=<  >0)c
 O!G&;  :  I   ) > 6  .Q> )c: : (J
&; (J #%  #  >:# .@ 0:X# ( < & 6G
(J><  <Y9 6G&!< [ >>< @ &.
;  LI! 6G :% :X# !< ) L X ( &( eJ (J ( & B
@ 0G )=! (J< > <#  : > ; )7 #& 9 .Y
> <#&<  D9 6&;.

58

 

 

 

.: : X# 6> 6 >_ X# : Surface of revolution (! X#


:( X,Y,Z (  :X# 6 :> @ @ .< ( )

x = f ( ) cos
y = f ( ) sin

z = h( )
D@ : : @ (x-x) : : .I# 6 ,! !:X 0@ L9 LG7( J
. @ 6 >_ X# )c> :

:! :X# 6!

Sphere 0)G
x = R cos cos

y = R cos sin
z = R sin

59

 

 

 
Catenoid LG7( # X

x = R cosh 2 cos

y = R cosh sin
2

z =

Pseudosphere 0)

x = R sin cos

y = R sin sin

z = R (cos + ln tan )

Helicoid (: X
x = cos

y = sin

2
z = R

60

 

 

 

8'

  

<#> Y< Y9 >< .9 C  Y 9&):#> >& ) L%9( @ J
.( @ &)J )#( M9 :9 <&

i=1,2 
ai bi = a1b1 + a2b 2

ai bik = a1b1k + a2b 2k


j=1,2 
g ij g

jk

= g i1g + g i 2 g
1k

2k

ij
11
21
12
22
ij 2
aij b = aij b = a11b + a 21b + a12 b + a 22 b
i =1 j = 2

ijk 2 2 2
a b = aijk bijk =a111b111 + a112b112 + a121b121 + a122b122 + a211b 211 + a211b 211 + a221b 221 + a222b 222
ijk
i =1 j =1k =1

)L 6G
ai bi = a j b j = ak b k = a1b1 + a2b 2

zi <X )0@( J zi = xi yi ZG! N eJ (J P Q 6XI! yi xi ) 9!

O! )( ( J 6XI> 0@  yi xi O! QP <,


:(< , 0@ 6 [6 @6 X ) zi ,( @ [( J QP , 0@
zi = aij z j


 
 

 

61

 <:, N&L ! O[ (J) Ai C (J)  C) Ai:


Ai = aij Ai

&) Ai <,  )%) .A


 <:, )%> N2 ! Ai O Bi, & <,! Ai Bi: 
( ) (:
Ai Bi = aik a jl Ak Bl

 6G< @ 0) <X@ :LG7


Cij = aik a jl Ckl

@ 0) <X  6 >:#  ) (rank!


 <:, N3& L Dijk LG7>:#  ` : )Y ,
Ai B j Ck <X: L(:
Dijk = ail a jm akn Dlmn

Z,@) N  <,  6>:#     <, 6< (JM9


>< &) ) # >:# 6 .: (J L>< M9.


 
 

 

62

G
  & 1
 8
 L Aij 6 Bij>:#  ! _! @ 0) @ D>:# 6 !:
Aij + Bij Aij Bij

>:#  : ! 6_ )Y  , )Y >:# 6 6 ! 6


>:#  & )Y >:# 6 ! (J>:# 6 `  6>:# 
 # @G . !)Y <, >:# 6  6>:#  ( :,  @6
>:#.6
 C )Y >:# 6  >4  6>:# ZG@ D@ 0:%:
k
C ikjlm = Aij Blm
C ijk = Aijk + Bijk

 >:# Aijk> )c> <# i 6GJ j @ 0:%:


A jik

Aijk

! O L& L>:# (J) C#< &J )9 L@ >:# (J )  C) (


@ D# .)9>:# 6# )< ! O& >)c #< (J) C
&J L@ 6>:# 6( #< (J )  C).
@ 0@ D& ) #<  >:#:

= aibi a j b j

) ( aibi

63

 

 

 

( aijbi ) c j = aijbi c j
n=1,2,3,,n :!( :! e9 
aibi = a1b1 + a2b2 + a3b3 + a4b 4 + a5b5 + + anbn



6 D@) V @ u1,u2)V< 4I < f(u1,u2)  O!
: t)V 6 0)V
f

u 2u 2 =

f 22

u1u 2 =

f12

f11

u1u1=

i=1,2 ,3 
df = fi du i
1
2
3
df = fi du i = f du + f du + f du
1
2
3

( <

x,y,z

)V 0@ O! ` 321 )V <#> I@ &>(


: f(x,y,z)

df =

f
x

dx +

f
y

dy +

dz

D@ )V <#> I &>( 0@

<V% 0@ I M ):#> #( J

, =

:@G ZG

64

 

 

 

2
 
:@G 9 &):#> 6 0 Kronecker Delta D! )

1
ij = = i =
0
ij

b k ki = bi

1
11
2
11

3
11
4
11
1
21
2
21
3
21
4
21
ijk =
1

31
2
31
3
31
4
31
1
41
2
41
341
4
41

ai ij = a j

112

2
12

3
12
4
12

113

2
13

3
13
4
13

122

222
3
22
4
22

123

2
23
3
23
4
23

132

2
32
3
32
4
32

133

2
33
3
33
4
33

142

2
42
3
42
4
42

143

2
43
3
43
4
43

if
if

i= j
i j

ij jk = ik

114

2
14

3
14
4
14

124

224
3
24
4
24
134

2
34
3
34
4
34

1
44

2
44
3
44
4
44

)G!&  )
i j kj = ik

`-8 : 
k = k
ij
ji

ijk =

1 km g jm g ki g ij
)
g ( i +

2
x
x j xk

2ijk =

g jk gki gij
+

u i u j u k

65

 

 

 

z'&
,` 2

<! :X# 6  L :Y:< : (J L;


:( !( & X#) 9!

x = f (u) cos v
y = f (u) sin v

z = h(u)
.:X# :& V% ( D@ ds 2 = g du i du j : X# ( LG7>
ij

g = g = 0 ! :X#( J .& C


12
21

X#( &< J u  X )0@( J u 6 M Z,


ds 2 = g du1du1 + g du1du 2 + g du 2 du1 + g du 2 du 2
11

12

21

22

< 6G X )0@( J


du1 = du
du 2 = dv

. &> 2 1 > B >IJ >) V


:(! X#

( ) ()

g = f
11

'

+ h

'

g =g =0
12

22

21

()

= f

: ( LG7 M


g
g = 11
g 21

2
2 ' 2
g12
'
= f f
+ h

g 22

() ( ) ( )

66

 

 

 

:` & 0@

{2

x = R cos cos

y = R cos sin
z = R sin

ds 2 = R 2 d 2 + R 2 cos2 d 2

{2


x = R sin cos

y = R sin sin

z = R (cos + ln tan )
2

ds 2 = R 2 cot 2 d 2 + R 2 sin 2 d 2
.<! :X#( 4 <X )0@ < 6G D@

z'&
,\
,` 2

!)6 : II = b du i du j :% 0@ : X# (!` ( LG7> 


ij

.X#< 
< 9% 6 X#
:( !(  )! X# <&< &

x = f (u) cos v
y = f (u) sin v

z = h(u)
:X# (!` ( LG7 L&

67

 

 

 

b =
11

' '' ' ''


f h h f
f

12

'2

+h

'2

=b =0
21
f h

b =
22
f

'2

'

+h

'2

:(!` ( LG7 M

b
b
b = 11 12
b21 b22

:X# (!` ( LG7 `& 

{2

x = R cos cos

y = R cos sin
z = R sin

II = Rd 2 + R cos2 d 2

{2


x = R sin cos

y = R sin sin

z = R (cos + ln tan )
2

II = R cot d 2 + R sin cos d 2

68

 

 

 

 }
M  (!` ( LG7 M 6 #> # >>( [ J !> 
: (  LG7

b b b ( b )
K = = 11 22 12 2
g g11 g 22 ( g12 )
2

b b b b b
K = = 11 22 12 21
g g11 g 22 g12 g 21

K=

s
s

12
1 11
r s
r

+ 11
r 2 12
rs1 g s 2
2
1
g u
u

.` L%J C

:{2
 }

R 2 cos 2 1
K= 4
= 2
2
R cos R
:{2
 } 
R 2 cos 2
1
K= 4
=

R cos 2
R2

:+ 2
  ,- *[

ds 2 = dx 2 + dy 2
II = 0
0
K = =0
1

:: !< :X# !> 


x = f (u ) cos v
h2 f + f hh

y = f (u )sin v K =
f ( f 2 + h 2 ) 2

z = h(u )


 
 

69

 

! :,[!> V( ( :X# :e ) Z : (  :X# @:
 ) Z ! (4  X:# .)9
: I) :,  (#:X !> Z :>(  :X !>
; Z>(.
[!> )# ) k1 (principal curvature k2  <I&= )V% !>
> (J <XI! > (normal curvature) (c .X[!> V( (J@ 0> <XI# L
)Y @ [!> :

K = k1k2
> !  <XI X!> >>  6 CI9 & C@ (J X#
 D> <XI k1 . k2

(J@  LG7:( )#

k1 < 0

@(:

k2 > 0JG
!> @ X#
K<0

% @ 0:%http://en.wikipedia.org/wiki/Principal_curvature :

70

 

 

 

`-8 : 

2ijk =

g jk gki gij
+

u i u j u k

1 km g jm g ki g ij
)
g ( i +

2
x
x j xk

ijk =

111 =

1 g11 g11 g11


1 g11
( 1 +
1 )=+
2 u
2 u1
u1 u

121 =

1 g 21 g11 g12
1 g11
( 1 +
1 )=+
2 u
2 u 2
u 2 u

g12 = g 21 = 0 <( J

1 g 21 g12 g 22
1 g 22
( 2 +
1 )=
2 u
2 u1
u 2 u
g
1 g
21 g11 ) = 1 g11
= ( 12
+
2 u1 u1 u 2
2 u 2

221 =
112

g
g
1 g
22
21 g11 ) = + 1
122 = ( 22
+
2 u1 u 2 u 2
2 u1
g
1 g
22 g 22 ) = + 1 g 22
222 = ( 22
+
2 u 2 u 2 u 2
2 u 2

:D@ g = g11 g 22 g12 g 21 


g11 =

g 22
g

g 22 =

g11
g

g11
1

g11
12
g

21

g
g11 g 21
=

22
g
g
g 12 22

g 22

g12 = g 21 =

g12
g

g12 = g 21 = 0 g 0 g12 = g 21 = 0

71

 

 

 

g
g
g
1
ijk = ikj = g is ( sjk + skj jks )
2
u u u
111 =

1 g11
2 g11 x1

2
11
=

1 g11
2 g 22 x 2

112 =

1 g11
2 g11 x 2

2
12
=

1 g 22
2 g 22 x1

122 =
222 =

1 g 22
2 g11 x1

1 g 22
2 g 22 x 2

z'

A = gdu1du 2

0)G< # :\
A = gdu du
1

g = R 4 cos 2

A = R 2 cos d d = R 2 2 cos d d = 2 R 2
0

, 8F 8<
t=a , t=b 6XI! 6 >>( :4 :

s=

gij du i du j
:D@ ds 2 = gij du i du j ! e X )0@ 6

( )

ds 2 = g11 du1

+ 2 g12 du1du 2 + g 22 du 2

72

 

 

 

,8 ^

0,( J  , 6 0  p XI> L` X#&  4< XI! (J (eJ X :I
.<XI> D( J 6> !>: , 0@ : .X#  @ .I
( IJ< [!> , IJ : 6,  X  6> < [!>,< M,
kg (#:,< [!> ,
j
i
d 2u k
k du du
k g = 2 + ij
rn
ds ds
ds

:# X  6>( #: !>

du1
kg = g 2 1 ds i j
d u
du du
+ 1ij
2
ds
ds ds

du 2
ds
2 2
i
j
d u
2 du du
+

ij
ds 2
ds ds


 
 

 

73

^ 8,
> 6I) & ) # :(  :  6 )#J )%4< 6XI! 6
 X (Je9 . &) ) :>  6) X (Je9(  Q!>
:,@ (# >>(  @ ) X# (Je9( # .)9:
j
i
d 2u k
k du du
+

=0
ij
ds ds
ds 2

(J@ 0& s )V> 6% (J@ 0):X


dxi dx j
gij
=1
ds ds
)X  (J 6@ # :I  O 4)! 0> .
>> I) 0 :, (J (# 9%( :X I# [ D: .  L) (J LJ:# 9%# @ )9:
d 2u k
=0
ds 2

: @ 0& [ <4I  6:X .I#


->> I) 0 :,  (# 0)G( ).

74

 

 

 


 
 
<M( ( J , XI! ( x + dx, y + dy, z + dz ) ( x, y, z ) O!
6 @6 : 6>( ( J 6XI> 0@(  u + du, v + dv, w + dw) ( u, v, w)
:( 6[
z = z (u, v, w) y = y(u, v, w) x = x(u, v, w)
:
dx =

x
x
x
du + dv +
dw
u
v
w

dy =

y
y
y
du + dv +
dw
u
v
w

dz =

z
z
z
du + dv +
dw
u
v
w
: 6XI> 6 6< 9 ds 2 O!

ds 2 = dx 2 + dy 2 + dz 2
: L%! <X )0@( J dz dy dx >&Y
ds 2 = Adu 2 + Bdv 2 + Cdw2 + 2 Fdvdw + 2Gdwdu + 2 Hdudv
::% 0@< X )0@ ZG! . (u, v, w) )V ) ( C B A L&
ds 2 = gij dxi dx j
< )<X )0@ 6 6) X &) . x j xi )V gij <X )0@( J D@
. eJ


 
 

 

75

!)9 xi ! (J P <XI) CeJ 6 ! (!: x i @ 0> (J <XI)  C)


6@ e9 )  @ 6) & 6@ 0):<X
) x i = xi ( x1, x 2 ,..., x n

!)9 , @ 0> <XI> ! <XI) ( P @ 0> (J <XI@ 6) &6
) Z( xi + dxi x i + dx i:Q
i
dx i = x j dx j
x

&) :  <,! <I%  @ 0) <X(  <, .(contra variant))V <9:
i
Ai = x j A j
x

L <,  )V <9 6G&) <XI! (J 9 6e9HJ ) >J@ 0 (J <,
! <XI 6e9 Q

i
A

( : C (J xi 6@ 0<  6G:I : : LI (, 

 (J )V@ 0>< 6e9.


 <G( ;  4 )V C )V) C( ;  (invariant) )V & eJ (J !(!:
(:
A= A

; ) AN  D@ )V 6G&) (J 9 ! <XI 6e9 ( ; LI.)V


>  <,) &)  <,: <IJ .(covariant) )V ! Bi O <,:)V <IJ
:
Bi = x j B j
x
i


 
 

 

76

(J< , : <IJ   )V <9 Z, (J <4 CY (J (index) L
L9)@! .) N  dxi  6 <,  )V <9> xi)9 (  O#
 ZG! D@ .<,[ :% . xi 6 Y: xi
 !&)=! .< ,  L7>:# ! Ai O Bi, 9  (J )V<
N2& L) Ai Bi <X  6>:#   )V & @ :LG7
i
j
Ai Bi = xk x l Ak Bl
x x

! Ai O <,  )V <9 B j <,: (J )V <IJ< N2& L)Ai B j <X

( >:#  & @ :LG7


i
l
Ai B j = xk x j Ak Bl
x x

>:# Aijk :>:#   ` < : <IJ  <9 )V) <X %


(J@ 0):<X
i
s
t
Aijk = xr x j xk Astr
x x x

\ :  Ai <, : )V <IJ(:


Aj = Ai

ij

=g

Ai

6@ ` ! :_>#   6 <,: <IJ  .)V <9

77

 

 

 

0@J e9( J ( X ) 6, 6XI! 6 ds 2 = gij dxi dx j <X )O!


.e9< ( )< @ X)
:#> 6 gij D@ )c> :#> 6 dxi dx j D@ )V ; ds 2 
:#> @ : g ij : :#> @ )V   :#> .)c> D@) V J:
:N) 7
g = gij 0
M) !)V <IJ:< , ( gij A j : e9 6< XI! (J )V <9 < , A j )9!
: Ai 

Ai = gij A j
.L&# C )<  #> <, )V< 9 < IJ: L &6
Ai Ai
:L9 6 :J 6 L LI! <9 :\

g ij A j = g ij g Ak = ki Ak = Ai
jk

Aijk = g Akir
jr

g ri g sj gij = g ri is = g rs
A2 = gij Ai A j


 
 

78

 


8
I Ai = x i Ak> <# x j::
x
k

Ai = xk xl Ak + 2 xk A
x j x i x j xl x ix j k
: ) <X`!<   L Aij(  O#>:# . dxi(  :J <,
x

Ai
x j

) @ D ZG@ 0& @  ( Ai, j LG7! O>:#  O) dAi = Aij dx j <X
x
 6 <, &< >:#< L .@ 0 6&#! <G:9 !I :.
!> LI Ai <, 6> P <XI ! <XI, ( P : )V <  .<,
 <,& !I (  O#H L4[!I  @ 0 <,& [!I (
Ai + Ai   LI (J (,> P <XI( . Ai + dAi @ 0<XI> 6,
 (Je9 ! >%I@ 0 6, 6& <,>J e dAi Ai <,:

dAi Ai = Ai; j dx j
> Ai, j) Ai; j <X dx j <, @ D)X  )# 6@ 0) <X<,
! _>#N Ai; j( >:#) Z, M , 6 ; ( .@ 0)X <I >G 6&) [I 
>:#.
! Ai O (J <,> P <XI O!I :  > P <XI Bi LI(,
>: <# Y 6[( (J@ 0<:

y j
B
xi j

= Ai

x j
A
yi j

Bi

79

 

 

 

()9 # B )V ) B = 0 D@ Bi  )V ; ) Ai <, : I![


: @6

Ai = (

y j
y j
B
)

A
=

(
)B
i
xi j
xi j

Ai =

2 y j
dx k B j
i
k
x x
:D@ Bi

Ai =

x j
A 
yi j

2 y j xl
k
i Al dx
i
k

y
x x
:LG7< @ X )0@ ZG %

lik =

2 y j xl
xi x k yi
.LJ:# ). &< X )0@&)

Ai = ikl Al dx k
.)V< IJ:< , : I! ( &< < &0@
:() V< 9 < , : I! &< D@

B k = ijk Bi dx j


 
 

 

80

8   `-8


!)9  Ai <,  <&4>>( eJ (J C 4 ) 4 > LI LG7:
< : @ >>(  )V @ 0 <, 6) : > 6 ! O@0
)V ( HJ Ai ( ; # 6! .)9% < <4@ 0)V  <
  Ai <, > 6 C )V) 0M>.P <XI
!)9



><XI

(xi + i :
! V <XI,  U

(xi + i + d i :

> !I  Ai <, 6> U <XI


>J V <XI  @ 0 <,)V
 0@  I):<X

Ai = ijk A j d k

Z,& 6 L A j 6 (J ijk> .U <XI C& .  4 i <4.


)I ijk Z 6 < : (J# G L [I ::

II

ijk i

xi

ijk +

[!I :  A j <, 6> P <XI > U <XI : :6

III

A j rlj Ar l

81

 

 

 

.P <XI>( J rlj Ar A j 6 L 6& Z,< X )0@( J


: L%! I <X( )J III II 6 L Ce!

A = ijk A j

k
ijk
j r l
i
+ (A

A
)

d
jk rl
xl

.C 6> :< X )0@ LG

i
Ai = ijk A j  d k + (irk rjl jkl ) A j  l d k
x
c
c
:ZX# C (>> : LG .6:I L( &  J r j L L> 4

 d k = 0
c
 l d k =  k d l
c
c
: @ &)6&#!
1

kl =  ( l d k l d k )
2c

: L%!

= (irk rjl

ijk j kl
l )A
x

(9G!  6 )=> V! <e4 < >G 0@ L :#> O# 6:I L&
: l k L!<  G< ( # 0@ :%  ,>

= (irl rjk

ijl j lk
k )A
x

82

 

 

 

: L%! kl

A =
i

1
2

lk

<X )0@ # 6 )6X )C 6

(irk rjl irl rjk +

ijl ijk j lk

)A
xk xl

l k L; (skew-symmetric))c>< 9 6:I L & O


:<X)

(irk rjl irl rjk +

ijl ijk j

)A
xk xl
:Q A j Z >! .:#>(

Bijkl

= irk rjl irl rjk +

ijl ijk

xk xl

.LJ:# !>  ):#> &) :#>< X )0@


: R jk (7 :#>  L%! l i < #> Bijkl :#> I 6

R jk = Bijki

83

 

 

 

:

  W   G
:LG7< &< )< @ #> &; .

ds 2 = gij dxi dx j

gi j =

ij

:(
(#:, #
j
k
d 2 xi
i dx dx
+

=0
jk
ds ds
ds 2

gij

dxi dx j
= 1 :)7 C
ds ds
:#>

+ s s
R =
sj ik
ijk
ik , j
ij ,k
sk ij

ij

s
s
R = ik
j k + sj ik sk ij
ijk
x
x

(7 :#>

Rij = Rijkk
ij

R = g Ri j
67! :#>
1
2

Gij = Rij gij R


1
2

G ij = Rij g ij R
:# 6G  6 << &#> &=( >=)< LG ( `< :#> 0@
.< Y <) 4 0 > ):e !) .Z:G e< XI! I .) :! X M! .()J :! `L ) :G (Y :! >-


 
 

 

84

` <  `
 `: ,-
 

& 6)< e9  =! (J ( > Z[( )G  (XIGM . LeJ :G @ 0)< > 0)c  <:# D @ D)(Y
 %>< M9< e9@ !)  J Q)J 6G @ 0 L4 %
L&;
L )J & L )V !:  I L  X&
 
[ <4I ),< .
! O[ )< Z,& r 6 !O
& 6)V )< ` < & & 6& M t ! O[ M< Z,& 6)V x
[ )G < & @ 0:%:
y z t .@G `
x1 = r
x2 =
x3 =
x4 = t

& 6&) gij L< ds 2 = gij dxi dx j LeJ :G )< )X4< D <:#.
0

g
44

0
0

g
33
0

& .  6)k LJ:# ij .)9% <9

0
g
11
g
0
22

0
0

0
0


 
 

 

85

& 6&; :, 0@ (#)< .` L@ 0&; )#I) (J@ e9: >> >< ) >< (J .& >  <!:G` L@ 0:, (#)#
)< :G Z  ) #<.
< >:#  (J R s& )  LeJ< @  LG7 6>:#ijk
R  <:# D 6 @ >:#.
:
1212
< >:#  Rij (7 6>:#   6G< >:# @ .(7 >:#< )=! (J <V< > <#&<  ! D` L&; LI!7 .6 6# C
& L@ >:# C  L%! )9% <:, 6&; [ .<4I & 6 & )
e9 6 @ 0&; .@ D 6@ 0&;  6G& 6& L)< (J
! O:% )V <:, : C)< :M.
< <  R (7` L) <X  <I( !  L% 6@ 0 <#:I !> e9 :   Z Z : .)9@ D 6 @ 0 <# 6G<
>:# !7.6
< >:# !7 Gij 6 6G< @ >:# (Je9 @ :  Je9 >_ 6)< ):# ).

86

 

 

 

8
1&  ' 2 


  , 8
:!   < 6! # 6 6G! (G <& < :#> 0@<  #&
.)% < X )# )G LI ) % ( Y
::% 0@ : :>
:<V% 0@< #> eJ (J (#:, # &< ZG!
ds 2 = A( x, y, z , t )dx 2 + B ( x, y, z , t )dy 2 + C ( x, y, z , t )dz 2 + D( x, y, z , t )dt 2

1
2 A( x, y, z , t )
1
( x, y , z , t ) =
2 B ( x, y , z , t )
1
( x, y , z , t ) =
2C ( x, y, z , t )
1
( x, y , z , t ) =
2 D ( x, y , z , t )

( x, y , z , t ) =

:LG7 ) @ 0@ ZG! %


ds 2 = Adx 2 + Bdy 2 + Cdz 2 + Ddt 2
1
2A
1
=
2B
1
=
2C
1
=
2D

:X )0@ 6 LJ:# ).  _>#

=
=

1
g ( g , + g , g , )
2


 
 

87

 

@) !)GN:
A
x
2 B
B12 = 1 2
x x
= A

(J@ 0)  6G :G x1 = x @) x 2 = y D >  O#&> (.

 :`-8
(J <9%# >Y) I L) (  6G 6  # .  .4)LG LJ:#
; .&!< : 6 )!_ #` MATLAB L MATCAD
MAPLE 6 ) <,N )_  6G# @ 0& .L@ D> : <X#
& & L@ 0>:#  6G &  4 6  <  4 6 @ 0)_.
#>! ; Z, (J&< :,(#

21 = 0

= 12

.g

123 = 0 11 = A 444 = D4 223 = C2

88

:=

 

 

 

d
d
d
A A A
dy
dz
dt

d
A
dx

d
A
dy

d
A
dz

d
A
dt

A
dy

d
B
dx
0

d
B
dz

d
B
dt
0

d
B
dz

d
D
dx
0

d
d
B B
dz
dt

d
C
dy
0

d
D
dy

d
C
dx

C
dy

d
C
dz

d
C
dt

d
D
dx

d
B
dt

d
D
dy

d
A
dt

d
C
dx

d
B
dy

d
d
C
C
dx
dy

d
B
dx

d
A
dz
0

d
B
dx

d
C
dt

d
d
d
D
D D
dx
dy
dz

d
C
dt

d
D
dz

d
D
dz

d
D
dt

1
11

2
11

3
11

4
11

1
12

2
1 2

3
1 2

4
1 2

1
13

2
1 3

3
13

4
1 3

1
14

2
1 4

3
1 4

4
1 4

1
21

2
21

3
21

4
21

1
22

2
22

3
22

4
22

1
23

2
23

3
23

4
23

1
24

2
24

3
24

4
24

1
31

2
31

3
31

4
31

1
32

2
3 2

3
32

4
3 2

1
33

2
33

3
33

4
33

1
34

2
3 4

3
34

4
3 4

1
41

2
41

3
41

4
41

1
42

2
42

3
42

4
42

1
43

2
43

3
43

4
43

1
44

2
44

3
44

4
44

89

 

 

 

:, 8

Ri j = Rikjk
R = g i j Ri j
R = R
:(7 :#> L &

d2
d2
d2
A +
A + ( x , y , z , t)
A
d y2
dz2
d t2

w11 :=

d2
d2
d2
B +
C +
D
dx2
dx2
dx2

w12 :=

d d d
w13 := B + C + D
dx dx dx

d d
d
d
A B + C + D
dx dx
dx
dx

w14 :=

d d
d
d
d
A A + B C D
dy dy
dy
dy
dy

w15 :=

d d
d
d
d
A A B + C D
dz dz
dz
dz
dz

w16 :=

d d
d
d
d
w17 := A A B C + D
dt dt
dt
dt
dt
R11 := w11 + w12 w13 w14 w15 w16 w17

90

 

 

 
:(7 :#>) L&

d d
d d
d d
d d
R12 := C + D C C D D
dxd y
dxd y
dx d y
dx d y
d d
d d
d d
d d
A C A D B C B D
d y dx
d y dx
dx d y
dx d y

<#>( !=)< J  LI :!4 : L &10 (( 7 :#>( J <I# L &


67! ) Y)J  @ )9 # L) &7& 0@ 6 L
:G< X&< )
e I ) ) :e( !> J << 4 !_ :!I @ X .1915
.Z:G

: 8

Rijk
= ik , j ij,k + sj iks sk ijs

R = g R

R = R = R = R
R + R + R

= 0

R1234 = 0

R1213 :=

1
2

d d
d d
d d
d d
A + A A + A B + A C
d y dz
d y dz
d y dz
dz d y

d2 d2
d d d 2
d d d 2
d d
d d
A
B + A B + A + A B + B A B A A
dx dx d y
d y d y dx
dz dz
dt dt
d y2 dx2

R1212 :=

91

 

 

 

:,& 
:(7 :#> <#< I 6 e9 !> :I 6& 6G

R = g i j Ri j
2
2
d2 d2
d
d
d d
d d d d
d d
w1:= A + B A B A B A B + A B + A B
2
2
d y
d y
dx dx
dy d y dz dz
dt dt
d y dx
2
2
d2 d2
d
d
d d
d d d d
d d
w2:= A + C A C A C + A C A C + A C
dz
dx
dx dx
dy d y dz dz
dt dt
dz2 dx2
2
2
d2 d2
d
d
d d
d d d d
d d
w3:= B + C B C + B C B C B C B C
2
2
dz
dy
dx dx
d y dy dz dz
dt dt
dz dy

d2 d2
d
d
d d
d d d d
d d
w4:= A + D A D A D + A D + A D A D
2
2
dt
dx
dx dx
dy d y dz dz
dt dt
dt dx
2

d2 d2
d
d
d d
d d d d
d d
w5:= B + D B D + B D B D + B D B D
dt
d y
dx dx
d y dy dz dz
dt dt
dt2 d y2
2

d2 d2 d 2 d 2 d d
d d d d
d d
w6:= C + D C D + C D + C D C D C D
2
2
dz
dx dx
dy d y dz dz
dt dt
dt dz dt

Ricci Scalar
R := 4 ( w1) + 4 ( w2) + 4 ( w3) + 4 ( w4) + 4 ( w5) + 4 ( w6)

92

 

 

 

: 8
1

G = R Rg
2

:( :#> @ L &
d2 d2 d 2 d 2 d d d d d d d d
C + B + C B C + B C + B C B C
g1:= B
dz2 d y2 dz
d y
dx dx d y d y dz dz dt dt

d2 d2 d 2 d 2 d d d d d d d d
D + B + D B D + B D B D + B D
g2:= B
dt2 d y2 dt
d y
dx dx d y d y dz dz dt dt

d2 d2 d 2 d 2 d d d d d d d d
g3:= C D + C + D C D C D + C D + C D
dt2 dz2 dt
dz
dx dx d y d y dz dz dt dt


g1 +
g2 +
g3


G11 :=

# 6 > ) . 6 :#> @ L &L 6& Z, 67! < &;


.( 6 :  e9 LG7 > @ :#>)) @ 9% C ) 0@


 
 

 

93

 
82The Cosmological Principle  !8
88
@  < ) )=! (J< > <#&<  6G:I N < @  (J> <#&<
N<   (J> <# < .)7 @  6 Q:9 C& 9 .  ;
 )J <Y Ce )`G 6=9  B :J  9  <4X ; C,7
   <G9).
@   ::G  B!, :  :.
I  C >
>:  (!:G@  6G>  : !)9 :G   6 ; <:,>< 6
6 L)  6G ! _># 6@ >:
), >)7 (J:G > <##< &
N  C), ! <##< :G  .> J@ >: )GJ C  .>( eJ (J
; >( (J .@ >: ; : ) <X C>)7  : ) C& (J <X>:
>:>( >)7 J  ; ! . B!,   :  <!:G: : >: ;L
 @   6G 6 Z&% (J >!NG `( 6:G.
)  ( B!,:G B
> ! < #< 6@  L  O&Y 1948>
Z#J eJ ! @ D> &> : c) :G (J L # B .>
< !< :G! > : C:G  e9 >_ Z,  :   <J@ e9
9 .& @ 0& :!4 9  B 6G <4XI C !   6
 (J 0 60 L :) Z&G 6e9 (J O! .<>#@ 0>=) ) &<  >G
 G9 OGG% 4 )   &J ( >.
 :G:  ::  VG )J ) 7:> <#> 6:G D@ 6G
L
:I N L&) <J <!:&  @ 0 ( !=)< ! .<# 6G&) > <# !N
!=) MJ C <:, 6: ( ; :4 )V! 6@ 0>=)<  . L`


 
 

 

94

 D!G>:>( <#! : : <:,> <# < ( ! <#:, :! 0)G <:,
:! M> <#&< ( ! <# <:,:    &:  <!:G) (
! <#>)c :G 9  C . >=) ( % eJ (J 4 X) <X
:G  De9  <#! (J B!, <:, 6 !;I.
&) (  (J B!,@  : <:, :G <!:G 6) Z4( !#9
(  ) Z4) . ( !:I  !  6 )` L: C:G ` <J:G(
@ 0 ! #9:I  ) (J 64), ) (J 6  .<JG >4:#@  :9
) :M 6.(!:G
 !_ @  B!, : : = :G <IX  ! O> )V (J@ :G
 <XI! LGJ B!,& L LM Z >! .6 M <# 6) (J C 6# JL
L),.
 (J @ 0< !_ @ 0 ( M 6 (!:G@ M 6 (!:G (J :
. (J O 6G>= .#  Z#M 6.(!:G


 
 

95

 

 * 
  ,-
 

 .: & )< MG :< )#&  <:e@  )# 6
I) : <#@ 0)< .@ D 6 )<  6G&:! 6 e9 :I <
 LI . .@ 0 6 >:#   (7  .&; LI!76
: (J (J< :   (J LI, .> (J Q@  L%9& .!:
) ( ))=! (J O< > <#&<.
:% &< )< eJ (J  (:
ds 2 = Adt 2 + Bdx1dt + Edx12 + Hdx2 dx3 +

& A L B ) ( : C t 6 x1 x2 ) (J 6G . LI 6<  < @0


)< (:
ds 2 = Adt 2 d 2

(J@ 0) d 2 <X(

d 2 = dxi2


1 =i 2 `J 3

:X J &< @ 0)< (:


ds 2 = Adt 2
 (   LI

2
e c2

A = c:

d 2
(J &Y LI& L@ 0)< #<.

2
e c2 dt 2

ds = c
2

dx1 = dx2 = dx3 = 0

96

 

 

 

2
2
2 < 0.5 105 B7  LI < 0@( J e c2 1 + 2 Z)I &> @
c
c

< Y < : GM  @ &> #) I c 2 dt 2 < [L &% @ 6


:( G#J:G>) I B7 L`
ds 2 = c 2 dt 2 dx12 dx22 dx32

eJ ( G#J:G> eJ 6  CX> M:( )< G#J:G> )< 6


: : 0@ 6 D M:
x = X cosh T

y =Y

z=Z

t = X sinh T

t
= tanh T
x

x2 t 2 = X 2

:
:D@

cosh 2 T cosh 2 T = 1

A = F ( x, y ) dA =

F
F
dx +
dy
x
y

dx = cosh TdX + X sinh Tdt dx 2 = dX 2 cosh 2 T + 2 X cosh T sinh TdXdT + X 2 sinh 2 TdT 2
dt = sinh TdX + X cosh Tdt dt 2 = dX 2 sinh 2 T + 2 X cosh T sinh TdXdT + X 2 cosh 2 TdT 2

:
dt 2 dx 2 = X 2 dT 2 dX 2
ds 2 = dt 2 dx 2 dy 2 dz 2 ds 2 = X 2 dT 2 dX 2 dY 2 dZ 2
ds 2 = X 2 dT 2 dX 2 dY 2 dZ 2
. ( ( &X , Y , Z , T ) eJ (J (G#J:G> )< 0@

97

 

 

 

:(  M:)<
ds =
2

dr

2m

+ r 2 d 2 + sin 2 d 2 c 2 (1

2m

)dt 2

:LG7 @ G! #
m=

1
)9! T R [0@ t r #! D@ c = G = 1
4

: L%!
ds 2 = (1

1
2R

)dT 2 (1

1
2R

)1 dR 2 R 2 d 2 + sin 2 d 2

< )0@( J e XI! ( R =

1
XI>
2

:< 0@( J 2 R 1 = x 2 t 2 = X 2 >Y)J

2 R 1 = X 2 2dR = 2 XdX dX 2 =

1
dR 2
X2

: L%!
ds 2 = X 2 dT 2 dX 2 dY 2 dZ 2 ds 2 = (2 R 1)dT 2 (2 R 1) 1 dR 2 dY 2 dZ 2
R>

1
:G Z, )< 0@( J
2

( G#J:G> eJ ( G#J:G> )< 6 ;=>  4 ( G#J:G>< ) )< V 0@


M: eJ  M:)<
G )e9 :! LG7) @ J 6G
.Kruskal


 
 

98

 

< )G (:

1 2
(dt dx 2 ) R 2 d 2 + sin 2 d 2
ds 2 =
2R
2 Re

(J@ 0)< R C x 2 t 2 6% J@ 0):X


e 2 R (2 R 1) = x 2 t 2

% @ 0)< (J&; !7 6@ 0)< (J> R = 0 <XI e !t <4 O


<= L 0@J)< > )c) (J .@ 0)< :X 45( (
(J
)G.
! ZG@ 0)< Z# T R:
2e 2 R
= e (2 R 1) = x t dX
dR 2
2R 1
2

2R

dt 2 dx 2 = X 2 dT 2 + dX 2

2R 1
2 R 1 1 2
( )dT 2
) dR R 2 d 2 + sin 2 d 2
2R
2R

( = ds 2

@ 0)<  JG C)< :M ) > XIV e( J (J@ 0)< (
1
><XI
2

= . R% @ 0)< (J&; !7.6

99

 

 

 

0@( J LI( @ J  > J ) LI  R = 0 ( 67! &;


(J &;0@ Q> R = g LG7 @ 67! &; % R 0 <
.I L%9
:( J ) LI 67!( &; J %)< (

ds 2 = e A dt 2 e B dr 2 r 2 d 2 + sin 2 d 2
R11 =

1
1
1
B
A AB + A2
2
4
4
r

R22 = e B 1 + r ( A B ) 1
2

R33 = R22 sin 2


1
1
A
1
R44 = e A B A AB + A2
4
4
r
2

R = 0

=
R = g <( J

A = B

A = B
e A (1 + rA) = 1 r 2
= eA

)9!

+ r = ( r ) = 1 r 2
= 1

2m 1 2
r
r 3

L%! . LG O m <X )0@( J R = g 67!( &; J % :,@


:< )0@ L


 
 

100

 

2m 1 2 2 2m 1 2
r dt 1
r dr 2 r 2 d 2 + sin 2 d 2
ds = 1
r 3
r 3

m 1 2
 )< eJ (J @ 0)< )I    !:  (J 6)M r
r 6

(J< &( :! m )9% m 0 %)< @ e9 @ :LG7

ds = 1 r 2 dt 2 1 r 2 dr 2 r 2 d 2 + sin 2 d 2
3

&) @ 0)< )<  ) ) (J (de sitter:I! 6 <!:G 97 1917 e9


1
>_ 6@ 0)< eJ :  ) .` L@ 0)< eJ  ) :I 4
3

@ 0 )< :M  6G><XI

= r( J (J@ 0)< (J .< m 0

% [< )!<XI e( J )<  ).


! O&; R = g ( <  eJ J (J@ 0< eJ  ) :
e9 L >.(G#J:G
)< ) ( >` ( )< > <,:! 6  Milen 6@ )  .1932
>#@ >:   :G:)  :::G  eJ B!, >( eJ (J J
>=)  6,  ; <:,>< @ < :
> (G#J:G( & C
 L e9 .> )7@ 0@ 6 [( (J O) C
 ., )< > (J )7
L 6)< :e .)J 6G @ 0@ >)7 )G  ; 
) S ( x, y, z, t <)# 4

 )< :& # )< :e .% :!4  (J L@ 0)G @ >
> Z <)# 9< .  (J@ >:  % .wavefront < :

101

 

 

 

M4 (J (G#J:G> )< 6 )< ! 0@>

ds 2 = c 2 dt 2 dr 2 r 2 d 2 + sin 2 d 2

)
:Y)9

u=

= sinh

r
<( J`G O# ) <  (!:G 6M
t

t = cosh

r = c sinh

= t 1
c = u

u2
c2
1

u2
c2
: )  )< 0@ 6 L%!
d2

+ 2 (d 2 + sin 2 d 2 )
2
1 +

ds 2 = c 2 d 2 c 2 2

: d = 0 (>& O!( :G 6M> Y)J


d2

d 2 = c 2 2
+ 2 (d 2 + sin 2 d 2 )
2
1 +

:I eJ d 2 L` O4: B9! (J K = 1 O :I eJ L` } { L&

1
2 2

%I! A <#> )< 0@ L &L


  A L` O L( J ) )< Y)
(

1
2

<#> )< 0@ eJ :I

102

 

 

 

K =

1
O Z :I ( & eJ 6 6 :!
c2 2

Robertson-Walker metric ) :#) )< !> ` ( )< )


Z)Y k  ( & 4  eJ (J 0)) X4 %! R

dl 2 = dx12 + dx22 + dx32 + dx42


1

x12 + x22 + x32 + x42 = R 2 k

k = 1 k 0

dl 2 = dx12 + dx22 + dx32 + dx42


1

x12 + x22 + x32 + x42 = R 2 k x42 = R 2 k x12 x22 x32

x4 dx4 = ( x1dx1 + x2 dx2 + x3 dx3 ) x42 dx42 = ( x1dx1 + x2 dx2 + x3 dx3 ) 2

2
4

dx =

( x1dx1 + x2 dx2 + x3 dx3 ) 2


1

R 2 k x12 x22 x32


:

2
1

2
2

2
3

dl = dx + dx + dx +

( x1dx1 + x2 dx2 + x3 dx3 ) 2


1

R 2 k x12 x22 x32

I
: : 0@ 6&#!

x1 = Rr cos sin
x2 = Rr sin sin
x3 = Rr cos

103

 

 

 

dx1 = R cos sin dr Rr cos cos d + Rr sin sin d


dx2 = R sin sin dr Rr sin cos d Rr cos sin d
dx3 = R cos dr + Rr sin d

: L%! I ( &J )0@ Ce!


dr 2
dl = R (
+ r 2 d 2 + r 2 sin 2 d 2 )
2
1 kr
2

6M 6 I# dl 2 X )0@( J

:  

(homogenous) B!, :G N  ::::G>  

C C: @ :# :G N) 9! ds 2 = c 2 dt 2 dl 2 :< 0@( J (isotropic)


: R R(t ) : 6M

dr 2
+ r 2 d 2 + r 2 sin 2 d 2 )
ds = c dt R (t )(
2
1 kr
2

) -:# )< )< )0@&)


 
 

 

104

8F
^  
:!I I !: (J 6, LI,< : : (J ! <XI 6e9 &>  <G
) : C : : (J (J De9 D@  6G& 6>:# :I )  LI
; Z, 6 Q>:# ) : C H MG .  D>:#
,< .
>:#:, .<#>:# @ N @ 0 c: :>:#  4X>: > ><#
 < > JG 6 <4X  D@ <G 6G:I N  C:I  N)  LI,<
 J 4X)G.#>V
> :I!:! 6 6 ! O` <J : : eJ (J HJ LI,< (J De9
 6G&> 6 <  ,( % (J@ 0):X
2 = 4 G

2 2 2
+
+
= 4 G
x 2 y 2 z 2

(J G@ 0) <X(  O, & >:6


:!I , , @ ! (J 6 0 Z, :G 2 = 4 G (  ! , 
@ :!I .eI 6 < `! @ D LI,< J> Z C` <J @ DZ,
 6 Q>:# . e@ 0 .%>:# !7 6 C D@ 0 % ! G@
:LG7
1
g ij R = Tij
2

Rij

(J@ 0))Y X Z> Z C O, & >: 6 :>:#  4X>:.


> _! X@ :!I  !_  ), <G9.
 V%@ <# :!I (:


 
 

 

R = T

@:D
1
) Rij = ( g ijT T ij
2

@:D
6@ 0) X 6G>:
1 2

c2

= R44

 LI ,:> (# (J 6 LI &Y  (J 6@ 0<:


2
c2

g 44 = 1 +

105


 
 

106

 

 ` 8 + &
! 6@ 0)< )<

ds 2 = adr 2 + r 2 (d 2 + sin 2 d 2 ) bc 2 dt 2

@ 0)< I ) a b: C r 6 <4  )I  c)< :e


(J
:6
)V (J@ 0)<
x4 = t

x3 =

x2 =

x1 = r

@ 0)< ( e9 ( 6  .#) ) 0M>  X) M[(.
 @  .#,>:#  4X>: )9 >:#  Rij = 0 (7 @ ZX# %
L& L@ >:# #< .)9%
g11 = a
g 22 = r 2
g33 = r 2 sin 2
g 44 = bc 2

g = abc 2 r 2 sin 2
1

= g11

a
1
2

= g 22
r

s in

1
2

bc

= g 33
r
g 44 =

107

 

 

 
LJ:# ). 

j i  #>! I ( :#> O# LJ:# ). 


:() ( 9% 9  . & # L%9( J 0: ) @6 . & 0@< 4 Z#!

a
1 =
11
2a
1
2 = 2 =
12
21
r
1
3 = 3 =
13
31
r
b
4 = 4 =
14
41
2b
r
1 =
22
a
3 = 3 = cot
23
32
r
1 = sin 2
33
a
2 = sin cos
33
2
c b
1
=
44
2a

r )V #> I

b a

<( @ )7 :#>

R = Rijkk
ij

: (( 7 :#>( J )9% <9  L&

108

 

 

 
:

b b2 ab a
R =

11 2b
4b 2 4ab ar
rb ra 1
R =

+ 1
22 2ab
2a 2 a
R = R sin 2
33
22
b b2 ab b
2
R = c (
+
+
)
44
2a 4ab 4a 2 ar

:: )< 0@ e9 :X! eJ :I

R = g i j Ri j
R=

b b2
ab 2b 2a 2
2

+
2 + 2 2
2
2
ab 2ab 2a b abr a r ar r
: )9 #( 7 :#> L &C 67! , :!4 (J

b b2 ab a

=0
2b 4b 2 4ab ar
rb ra 1

+ 1 = 0
2ab 2a 2 a
b b2 ab b

+
+

=0
2a 4ab 4a 2 ar

:X )0@< ; `` X )6>_ #!

ab + ab = 0
@
( 4 ) a .b = O


 
 

109

 

lim a 1
r
lim b 1
r
ab = 1

rb ra 1

!@ b 6& + 1 = 0
2ab 2a 2 a

! L%
) ra = a (1 a

6G L@ 0) L%! <X


1
1 2m r

=a

(J@ 0) m X OG L L%! .


r

b = 1 2m

%)< @ e9 @ :LG7


I

dr
2m
= ds
+ r 2 d 2 + sin 2 d 2 c 2 (1 )dt 2
2m
r
1
r
2

@ 0)< I ) &)  6 LI  .#) ) M[( )G


>  X) M@  ..#, @ [( ( ) (r , ,@ 0)< &Y
:M .>`; O  I m>< C< ..#,


 
 

GM
c2

)9! -

 

=m

(J G@ 0) X : O, & >:6 MG c)< :e (J > ,> (:

ds 2 = adr 2 + r 2 (d 2 + sin 2 d 2 ) bc2dt 2

II

6# & L< M  G 6) I 6 : L%! II


) bc 2 = c 2 (1 2m
r

GM
6@ 0)X
c2

= : L%! m
2GM
2
c r

2GM
! b = 0 O
c2

= r = 2m

  !  r <I,  LI< :


<  kg

24

= 5.9742 10

m3
 O,
kgs 2
m
)< :e
s

G = 6.67428 1011

c = 299 792 458

b = 1

110


 
 

 

111

(J 9( ) D@ Z, :G & @  .#,)G ) 9 6 ) ( %


<4[ )& & M  )9%  9 @ D 4.

GM
c2

 : >&Y@ 0I

= (J m< (7

2
R = b b 2 ab2 + 2b 2a2 + 2 2 22
ab 2ab 2a b abr a r ar r

:G >,

4m
3

R=+

&  6378000) = D@ r:I e9 >_  6 LI<  < 




m2

6.8 10 23 1

6 _! 6)< :M !=)< `:I :#  )X4 %! J Q:M


2GM
c2

=r


 
 

112

 


82r
:4 < :G  Z B7   & L, B7>[ <#(  6 >Y)J
[( ) C B7  <JY LI<  B7 :G Z>  LI >_ 6
& (J L,@ [( . >Y)J ) M[( )G >  X) M B7
I) : <#:M ( ( & 6 @ [(  C:G ZG
>=) > C >> (J@ e9 (
.G  :I   &Y  6G
: <#  G.
! CeI) a b 6@ 0) .  Z#! .).LJ:#
1
1 2m r
r

=a

b = 1 2m
m
)r ( r 2 m

111 =
1
r
1
3
13
=
r
2
12
=

m
) r ( r 2m

4
14
=

)122 = (r 2m
323 = cot
133 = (r 2m)sin 2
2
33
= sin cos

mc 2
) = 3 ( r 2m
r
1
44

! Ce@ 0) (J& &: :,#

113

 

 

 

j
k
d 2 xi
i dx dx = 0
+

jk ds ds
ds 2

:LG7 @ C ,>

d 2r

d 2
m
dr 2
d 2 mc 2 dt 2
2
( ) (r 2m) ( ) + sin ( ) 3 ( ) = 0
2
r (r 2m) ds
ds
r ds
ds
ds
d 2 2 dr d
d
+
sin cos ( ) 2 = 0
2
ds
r ds ds
ds
d 2 2 dr d
d d
+
+ 2 cot
=0
2
ds
r ds ds
ds ds

d 2t
2m
dr dt
+
=0
2
ds
r (r 2m) ds ds

M: )< D@

ds =
2

dr
1

2m

+ r 2 d 2 + r 2 sin 2 d 2 c 2 (1

2m 2
)dt
r

r
<( J =

<9%( J   )Z:G N) V  @ .) G!  [(


:LG7 &; @ 0@ % D@

d 2 2 dr d
+
=0
ds 2 r ds ds
d 2t
2m
dr dt
+
=0
2
ds
r (r 2m) ds ds
r
dr
d
c2
dt
( ) 2 + r 2 ( ) 2 (r 2m)( )2 = 1
r 2m ds
ds
r
ds

d
= 0 :G)
ds

114

 

 

 

()V) V( &; ; `! )J &e! w =

d
d
w=
6Y)9 6) @9!
ds
ds

dw 2
+ w=0
dr r
dv
2m
+
=0
dr r (r 2m)

:,> 0@ ) 0@ LG( X&


d
=
ds r 2
dt
r
=
v=
ds r 2m
w=

:,>

r
dr
d
c2
dt
dt
( ) 2 + r 2 ( ) 2 (r 2m)( )2 = 1 ( &J
r 2m ds
ds
r
ds
ds
(

d
Ce!
ds

dr 2 2
2m
) + 3 ( r 2 m) = 1 + c 2 2
ds
r
r

:Z:G &<  ,> w =


(

d
=
ds r 2

 & &0@ 6 sd !@

dr 2 2
2m 2m 2
2 2
)
+
=
1
+
c

+ 3
r 2 d
r2
r
r

:LG7 & @ 0@ % u =

1
Ce!
r

du 2
1 + c 2 2 2m
2
( ) +u =
2 u + 2mu 3
2
d

:  #> & 0@ 6 I

d 2u
m
+ u = 2 + 3mu 2
2
d

:(( G G D!G( J # Z:G&< 


 
 

115

 

d 2u
GM
+u = 2
2
d
h

(J@ 0& M

<  .#,, ) , &( h)< M # 0><#

: , :
d
=h
dt

r2

d
=
& ( 7 @ 0&< (J> <#&< ( &<
ds r 2
d
=
:M NJ D@ ds = icdt&
ds r 2

= w >  )<

= w( 7 @ 0&:

d
= ic
dt

r2

d 2u
m
@ h = ic %& + u = 2 + 3mu 2
2
d

@ :LG7

d 2u
mc 2
+ u = 2 + 3mu 2
2
d
h

)> 6&#@ 0&< (J L%9I < !> :e(


>e>=)  3mu 2 6 %@ 0& #< &<  G G)7 :G
GM
c2

= .m

mc 2
! 3mu 2 <#
h2

#:
3h 2u 2 3 2 2
= 2r
c2
c

r(  & L)< # X  > Z%) 6 6 >=: #7
48 :) (J`! @ 0> 4 #( 4 7.7 108 0)V .
d 2u
GM
: &  G+ u = 2 G
2
d
h

::

116

 

 

 

u=

h2

{1 + e cos( )}
:X )0@( J

longitude of ) e : ( eccentricity) M )6 )e = GM = mc 2


(perihelion
6G NX C

d 2u
mc 2
+
u
=
+ 3mu 2 << &#> 6< , &< >:,  :,@
2
2
d
h

: : >=) >

3mu 2 =

3m 2
2
{1 + e cos( )}
4
h

:>&
d 2u
3m 2
2
+
=
+ 4 {1 + e cos( )}
u
2
2
d
h
h

: &0@ :
u=

3m e

1 + e cos( ) + 2 sin( )
h
h

)J 2 ()  V  6 )=>


& ) `` 6
: &0@  L%! =
u=

I ( M ! : u =

h2

h2

3m
h2

{1 + e cos( )}

{1 + e cos( )} G G & C & 0@> #4 :

 O< &< ( #> (  !_ M 0@ #  e< XI!
X 6( G G D!G M, Q X e< XI! I  :%< G9;
. (Y)

117

 

 

 

:X )0@  I   e : <JY Z, & 0@> 


=

3m
3 2
3

=
= 2
2
2 2
h
ch
cl

:X )0@( J
= GM sun
l=

3
3

11 m
30
20 m
= 6.67 10
(1.99 10 kg ) = 1.327 10
kgs 2
s2

h2

h=

(1 e ) a
2

= 2
=

3GM
6 GM
= 2
2
h
c (1 e2 ) a
c2

6 GM

c 2 (1 e2 ) a

:X Z:G
(:) XI )B7 : X ) X4 %!

a = 5.79 1010 m

X M )6 )

e = 0.206
c = 299 792 458

m
s

:e)<
= 5.019775 10 7 radian :

   6!

360
( 2.0626 10
60 60 =
2

)
radian

# 

( 2.0626 10 )
5

= 5.019775 10 7 radian

radian

= 0.10354


 
 
 >#&X 88:  >#Y

118

 

365.25 I ! <XIX e (J>#

 Y#:
365.25
0.10354 = 0.4297
88

(J< > Y:G I ! <XIX e  43! .@ 0 _! .> <#&<


   G9< @ 0>.<,
I ! <XI (J e)I @ 0 )

X 43.0
M)8.3 0
 3.8


 
 

119

 

  
)8
eJ (J   .G)< : M

2m 2
)dt
r

+ r 2 d 2 + r 2 sin 2 d 2 c 2 (1

dr

2m

= ds
2

r
CXI:e 9  (J 6XI! 6@ e9  )#I) : <# ds = 0@D
:> @ 0& (J L%9#:
d 2u
mc 2
+
u
=
+ 3mu 2
d 2
h2

=  h ) ds = 0 C&;  L%9# ( ds = 0 CY %& @ 0:%:0


d 2u
+ u = 3mu 2
2
d

 >e :>=)  6)X & 6 : % @ 0& (J( (X4 .I#


@ :LG7
1
) cos( +
R

=u

R : OG L  LI, )#J &Y)< :e   6:X .I#


(J >Y)J L%9#  >%)< :M (J <9: = 0@)9! D
)#)< :e :  :X

= @ Ce! . = 0 ZX#@ :, C@

)9 ) (J)X & 6 :%


d 2u
3m
+ u = 2 cos 2
2
d
R
m
: @ 0& [) 4I C& .N :  @ 0& ) 2 cos 2
( 2
R

( ::


 
 

120

 

1
m
) cos + 2 ( 2 cos 2
R
R

=u

(J< !< @ &7 :D@ u = 0 (:e


m
2m
cos 2 cos
=0
R
R

L::
@ 0&  ! : 6:,  I 4
@ (J D! @ &7  (:e:G

2m
R

cos =

2m
+

2 R

@ D!) )#:e !: <, 0 6 LI :4 #:


4m
R

GM
(J@ 0)X
c2

= m:
4GM
c2 R

I!) & (:Y  X# 6 B7 0)# (IJ#:

< B7
)< :e (J
 O, & >:6
! )X4 %B7

M = 1.99 1030 kg
m
c = 299 792 458
s
3
11 m
G = 6.67 10
kgs 2
R = 6.95 108 m


 
 

121

 

= 8.5 106 radian = 1.75

m3
1.99 1030 kg
kgs 2

4 6.67 10 11

8
299 792 458 6.95 10 m
s

:!) )#:e > : 0  6 X B7# 1.75! 6  .@0


> ,>=) > 6 ,@ 0 ! O# > ,&  6 :e
 C# 6:)4 Z )4  > B7:#  .B7 L #@ 0=) 0&< ,.


 
 

 

122


 
  +, : *'( )( '&  !"# $ %     
 *'("*. /01' 2 ') % :9 (*. 567"*. % ') +, !"# $
& < ) <."6  < 0 .  + %@ "*0 7*
 . ) %++9D )*G7 @ " $ :"*0  I ,L.
"  "." M).
" P 0  7& " M" + % N0"  "  .S
" )" G .". S9. " )" )  00 :T N)* :M" "
 <"+ ) <!"V6M (<'$0X  N0"V "D7 00 , " @S90
$ ) N0 !"VL0 ".M)  N0"V G, <S7 .". " /
L0 ".M . *'S0
 "6 7

 "6 S7

 : *)" ^,L. ".M) ' *)"

^,L. ".M  ) )0*` M  <6S N) $)* L0 ".


M) '. ^,L. 0$ d , N )*  %M  67 ,b, "6 )'.N
(   %". ,T. 'S^,L. ".M) 7 + %"*0 '7 / '0
  :T ` ' d / 5G*< '. / `G$ :T ^,L.
".M) *< ) (Gravitational redshift " )*.  5G "s +,
  !"#  t s !"V   *. (*0   5G " L0
5 5G* < 
". %6 *'S0)   t  % !"V  s (*0
 @S90,b, : S9.   /,L. "  t  ". !"VM).


 
 

123

 

< ) C( I  M 6 6G :G  ) > >= ) .0M


! A O B , < ) C  B O&4&  (J A@ 0
< M 6 B) 6< M 6 .A
!)9 A B< !<  @ C D  D (J)  C) .) X> (J
MG  A 6 B# ) X>  C 6 G D 6 6 6: 4 .
M J (J # 6:, ds #:

ds
2

) ds 2 = gii ( dx i

xi  (J) CG [ x1 x2 MJ x3   eJ [(

x4
) C
ic

 6 0M .6 ! O <#( I  6 @ 0: >

> (9J C ) #@ 0< dx1 = dx2 = dx3 = 0

@:D

ds 2 = g 44 ( dx 2 ) = c 2 g 44 dt 2
2

(J@ 0) x4 tci X )9 X s( t< M (J 6> x1 ) XI x2 (x3
(:

s = ic g 44 dt
(J@ 0) s X  D dsJ 6 6> 6 6  6G_  #) C
s
Q
ic

= T  %) <X 6M (J T 6 #) C < M t 6@ 0:%:0

T = g 44 dt
 LI, &Y  (J 6@ 0 g44 Z# ,:> (# 6(:


 
 

 

2
c2

124

g 44 = 1 +

@:D
2
dt
c2

dT = 1 +

!7 X% 6 &) <#& 9 M> ( > )c> !7
:X  X% 6 67 6> (J 6 6!G9 6#< . ! O@0
9 M> dT 1 2 , (J (# LI  6@ 6 dt1 dt 20
2
>  Z#< M .6 6)dt <X
c2

: L%! dT = 1 +

21
2
dt1 = 1 + 2 2 dt2
2
c
c

dT = 1 +

: L%! .
22
dt1
c2
=
dt2
2
1 + 21
c
1+

!)9 @ (J< ) C7&7 e <XI! (J (:Y 6 LI t a


>  <I  :> , 6& @ 0@ t >  <I: ! ta t
b
b
M 6@ )V# <= 6 @ 0:e &  D :> <XI 6LI
,<  @ 6) & 6>9J 6 M> <= 6 <4:  :
@ 0> XI :


 
 

125

 

ta ta = t t ta t = ta t
b b
b
b
6@ 0) X e @@ @ 0@ (J@ 0> <XI 6 LI#G @ 0> <XI#
9 M> @@ L 6 6@ 6 Z# <#: : (JG :  @ ! #9
 1 2@@ :X  @ 0@ (J 6@ 0> <XI:

2
1 + 21
1
c
=
2

2
1+ 22
c

6&  ),  @ 0) L%! X:

2
2 2
V

1 + 2 1 1 + 2 1 1 + 21
c
c
c

22

c 2 1 + 1 2
1

c2 c2
1
22 2
2
21

1+ 2 1 2
1+ 2

22
c
c
c

1+ 2

1+

(J@ 0) >e  4>=)  6& )V%  &


:

1

= 1+ 1 2 2
2
c

21
c4

126

 

 

 

:< 0@( J X<   7 ) B7 X&<  4 @


`

c = 299 792 458

G = 6.67 1011

m
s

( J :e)<

m3
kgs 2

6:>  &, O


B7<

M s = 1.99 1030 kg

B7) X4 %!

R s = 6.95 108 m

< 

M e = 5.97 1024 kg

) X4 %!

R e = 6356000m

@LV7: ,( LI ),( J XI! > Gravitational Potential , 

GM
)0 &.  ; !XI> 0@ 6 G  LI>
R

GM e

= 6.27 107
Re

e
= 1 + e 2 s 1 1.00000212

GM s
s
2
c
=
= 1.907 1011

Rs

e =
s

)6 ,>J <!&) 7 B7 > : 6G 4 6G)  ;V I 0@


.G9  !_  X> ,>< I 0@ 6)


 
 

127

 

 W
`  8!

> (J Q@  L%9 (J LI< :  J _>#! .&; LI!7 .6&; LI
!7 R = 0 6 &; ; <  ,>:>( eJ (J J 6G 2 = 0

! > &;  LI N)   <G: : ) J 6G :G @ 0 `
 <G: : L V  : : (J:G( (J@ 0< ! 6 < 
>=)< > <#&<  <JG C&; :: ) (J) 2 = 4 G (poisson@ 0& G
 O, :> (!:G 6 .(<J`G
Z, :G >:#  (7# >:#  )9%
:%  &;  LI
>:# > Z :>:#   ; T <4X )V 6G#  6>:# ; T )V
C>:# R )V

! ZG>:# R ; <V% )V@ 0:%:


g g R

R = kT
(J@ 0) k <X O & <  L# #& & #   BN) MJ( .
>  (  6G>  6@ 0) X( M

=0

(J T MG  .X#

>=)
e9 :I M) :  (J k <4 D@ J@ 0) <X)V  6G
> (JMG .X#
(J> )! >  X <I!(G

1
R Rg = 0
2

128

 

 

 

 X LY9 6 X )X LY9 ( 6:I &   X )0@( J


:() V  LY9

D
dx
A = A

ds
ds

R; = R , Z :#( G!< IX R; = 0 @M# T; = 0 

:
1

R Rg = kT
2

g (J  &0@ 6J) >)Y .1915 ( ) 67! LI ( &; 0@


::#> # 6 ) 0@ 6&#! D@
T = g T
R = g R

:V% 0@ 9 &) ij )G! )

=
g g

if

if

= 11 + 22 + 33 + 44 = 1 + 1 + 1 + 1 = 4
: &;0@  L%!
1

g R Rg g = kg T
2

R (1 + 1 + 1 + 1) R = kT R = kT
2


 
 

129

 

R = kT
1

@ D 6G< R g R = kT @ 0:%:0


2

) R = k (T 1 g T
2

_! 6@ 0&;:
(J -1 T = 0 %@ 0&; :% R = 0 @ 0> , <JGC
R = 0

-2&; @  LI( g Z# I7 ) (J ; D@ <X _! C 6G@0


&;   L`  LI)G B ::, 6I L> %! :)(G .0
!7 6>=)  6@ 0<  <X  D<JYN
&: (X< `) &;  LI
 O 0@ (!:&; :@ ` O 6G :G  Z Z : .)9:e @
` O (!:G %&;  LI@ 0:%:0
1

R Rg + g = kT
2

` O (!:G7  R:I e9 

1
m2

! <4 ONJ < :) 0e

, . 6G9 6@ `:! (J O (!:> # C& .L, Z# > <I


1
@ <IX ` O( (J
m2

>=) 6
(J < 1050  !: 6G

@ `.O
)Y> @ 0): L%! g (J <X
R = kT + 4

6@ 0): L%! <X


 
 

130

 

) R = g k (T 1 g T
2

(JMG  X#  (J  @ 0) <X:%:


R = g

eJ L % J@ 0) XeJ : !7 6 eJ L :I  OeJ : !76


 ; 6GeJ L :I ) O: eJ ( &( eJ : !7.6
(J@ 0) &; k : O, & !7 6 #:
2
8 G
43 s

k
=
2.073

10
kg.m
c4

=k

G O, :> (!:G 6 c)< :e .) @ ` (J O >=: L4 #7


>=) >.
  6G
! O (J <Ge9   6 (J@ 0<  6G& <4 6 <4X 6@ 0)<X
(J T = c 2 @ 0) c X)< :e .<J`G


 
 

131

 

  2
82
  & 1

   8 
L4 > G)=> !:G< > #&  LeJ ! >=) :! 7> >
& !:  6G!M ; I)=! 6< > <#&<.
! 6&< :: (J 2 = 4 G@ 0&  J`G ( <  J)VM 6
) )9! . (t M @  ) Z4: (J 4> <XIeJ : > )c)
; 6G :G (J @ 0> <XI ; ! : (J = a + b + c 2 + d 3 + ... :@
# 9 (Je9 [4 6> <XI ) ) )M > . <XI :<
(:
2
3

= G 2
d
&; !:) 6 ! (
d

4
3

= G D@ = >Y)J e9 :


4
3

> <XI :))X4 %! 0  <G: : (J@ 0)G ( @ M M = 3:


GM

>Y)J :9 (J L ), 9 6), Q > P <XI# (J r@0


<  <G: : (J@ 09< 6e9  ;  )V CM 6 (J< !#
e9 NJ  ;  L ; ) 6@ 0)G @ >  :!4 !: (J 69 .
>Y)J 9  6), Q ), P
  6< ) R(t@ 0< )V M 6:

= GM
R
R2

132

 

 

 

)X4 %! 0)( J : :< G M ( GJ O h > M =

M
d 2R
R = 2 <X )0@( J
h
dt
R (t )

> : = a + b + c 2 + d 3 + ... :% 9 Z# : > Y)J I


O ) `O C ) : )J 6G D@ O :

2
G 
3

2
3

= G 2 :,

1
6

>& Z )C,< 49N &> = c 2 2 : ) :  L%>


: L%> 6:, 6@
d 4
1
= G c 2
3
d 3

: R = R = @R(t )  6 0 P Q 6), 6< 9> Y)J I

2
= 4 GR + 1 c 2 R R
= GM + c R
R
3
3
R2
3

GM c 2 R
.& C( LG 6 0) e )@ 2 R (J R = 2 +
 &6J) )e!
R

: L%!

2 R 2
= R 2
= 2 RR = ( R ) 2 RR
R R

( )

2GM c 2 R 2 2
R 2 =
+
kc
R
3
2 X )0@( J
: &0@  L%! C = 2GM > Y)J LG O kc

C c2 2 2
R 2 = +
R kc
R
3

( & & 0@ 6 J: D  O: 6 09 &; 0@( J !&


:<< &#> D!G 6 ,>#>

133

 

 

 



  1&  
) :# )< )Q! @
k = 0 k = 1 < )0@( J
ds 2 = c 2 dt 2

R 2 (t ) 2
dr R 2 (t )r 2 d 2 R 2 (t )r 2 sin 2 d 2
2
1 kr

:< )0@ 67! LI&;

G = R Rg + g = kT
2

1 kr 2
2 R 2 (t )

B = g 22 = R 2 (t )r 2

1
2 R (t )r 2

C = g 33 = R 2 (t )r 2 sin 2

1
2 R (t )r 2 sin 2

A = g11 =

R 2 (t )
1 kr 2

D = g 44 = c 2

1
2c 2

134

 

 

 

G11 G22 G33


2R
R 2
k
=
=
=

2 +
11
22
33
2
2 2
g
g
g
Rc
Rc
R
G44
3R 2 3k
=

+
g 44
R 2c 2 R 2

.6 ) &< ` `6G D@


c < 4X T <X )0@( J) T = c 2

 0@( J

D@ G = 0

O!

67!  LI :!4 (J 0  6 &X )0@&> Y<( J`G :e)<

G =

8 G
T
c4

:6)7 6  @L%>

2R
R 2
k
+
+ 2 =0
2
2 2
Rc
Rc
R

)9 P Ve< 4 8 GP
: &< 0@( J 6) X
4
c

R 2
k 8 G
+ 2 =
2 2
Rc
R
3
3c 2

: L%!  & 6> & `! %I!


c 2 4 G
R
=

R
3
3

: L%! R 3 (J

R 2
k 8 G
+ 2 =
 &6J) )e!
2 2
Rc
R
3
3c 2

c R
8 G 3
R 2 R + kc 2 R
=
R
3
3


 
 

 

135

+ R 3 + kc 2 R c 2 RR
I )X  )## 2
2 RRR

2
!)e ) 6J& 2 (J 2 R + R + k = 0
 L%! RR
2
2 2
2

Rc

Rc

2R
R 2
k
+ R 3 + kc 2 R c 2 RR
2 =0
+
+ 2 = 0 2 RRR
2
2 2
Rc
Rc
R

8 G 3
  6G ! _># LY9)R X
3

# )9 G L@ 0) X# 

 O` C L:
8 G 3
8 G 3
R =0
R =C

3
3

>&Y@ 0> ,

R 2
k 8 G
8 G 3
= + 2
(J&
R =C
2 2
2
Rc
R
3
3c
3

!: L%

C c 2 R 2
R 2 = +
kc 2
R
3

@ 0( &< [)9 <4I 4 >G 6>  6>=)< :! 7>< )=! 6<
> <#&< .` L@ 0&  > <#&< (J>: " V" )):# )
L@ 0&<  ,! (J Q 6G) &< % &)  @0
 >#> %
&< ::! (J . )J > !_ :G <I  6G>  6@ 0&<
L C>: :! 7>(.
 @ D 6GI! <#_ @ 


 
 

 

136

(J> <#&<  O:I k : L` O>:>( (J "<4X" k&< )JC (J .


> >:>< )9 e9 X# @ k = 0 :>J > (#& : @ >
7 >: >:>( :>: @ ! . k = 0 J > <#&< ( k = 1 J7
!=) >:>< ( k = 1 J@ 7 :7 (&Y: < ) G R 2 (t@
>:  #<  eJ > <#:I . 6I <#@ >:  ! O <4X>G<G
:IJ L e9
< ) <4 6) (J > <#&< :I e9  Z ! O 4
.Z :>   O <4 L) >< C <J`G! D@ !:G_  <J`G&< :
: V !_  <J`G <I: :9.


 
 

 

137


 
 

 

138

139

 

 

 
1
\
::X# 0@ 6 L
)< :X

Hyperbolic Paraboloid
(:@ JG .#,

Paraboloid
JG .#,

z=

(x
2

+ y2 )

z=

1
2

(x

y2 )

:-2

^
:( )< 0@ L:

x = r cos
y = r sin
:
x = r cos dx = cos dr + r sin d
y = r sin dy = sin dr r cos d
2
2
a
ar 2
z = ( r cos ) + ( r sin ) =
dz = ardr
2
2

ds 2 = dx 2 + dy 2 + dz 2 ds 2 = (1 + a 2 r 2 ) dr 2 + r 2 d 2

140

 

 

 
:,
8
D9
-2

^

<! :X# )< 6 I& ( `) X# ) !( )< @ X : .#,@


0@ 6&#! LG7 [> )< @ .(saddle-shaped) ( )# LG7 D@ .#,&) @
: :
x=r +
y=r
x=r + dx=dr +d
y=r dy =dr d
z=

a
2
2
( r + ) + ( r ) z = 2ar dz = 2a dr + 2ard
2

ds 2 = dx 2 + dy 2 + dz 2 ds 2 = ( 2 + 4a 2 2 ) dr 2 + 8ar drd + ( 2 + 4a 2 r 2 ) d 2

g11= grr =2+4a2 2


ds 2 = g rr dr 2 + g r drd + g d 2
g21= g r =8ar
g22 = g =2+4a 2r 2
: : 0@ [&!< 6G D@
x=r cosh
y=r sinh

141

 

 

 

2
\
:LG7 @ JG .#,&<
z = a ( x2 + y 2 )
1

.)9% 6 ) O I a <X )0@( J ..#,( !>  @ 7 !> :X


:#> 6  6G< Y9( >< J <# 0@ :L
:( : (XI( [( J JG .#, &< @ ZG!
x = r cos
y = r sin
ds 2 = dx 2 + dy 2 + dz 2 = (1 + a 2 r 2 ) dr 2 + r 2 d 2

g11 =

2 2

g11 = 1 + a r
g 22 = r

g 21 = g12 = 0

111 =

1 g11
a2r
1
11
=
2 g11 r
1 + a 2r 2

112 =

1 g11
1
12
= 121 = 0
2 g11

1 g 22
r
122 =
2 g11 r
1 + a 2r 2
1 g11
2
2
11
=
11
=0
2 g 22

122 =

2
12
=

1 g 22
1
2
2
12
= 21
=
2 g 22 r
r

222 =

1 g 22
222 = 0
2 g 22

g 22 =

1 + a 2r 2
1

r2

g 21 = g12 = 0

142

 

 

 

( @7 :#>  :#> 6 # 6G !( X#( @ 7<


::%
2 2

11
12 +2 1 +2 2 2 1 2 2
21
11
22
11
11
12
21
12

R1212 = g 22

R1212 = g 22

R1212 = g 22

12
1 2 2
+22111
21 12
r

2 2
2

12
a2 1 = a r
2 1
2 R
=
r
+
+22111122112
1212
2

r
1+a 2r 2 r 2 1 + a 2 r 2
r

1 a2r 2
a2
=
2
2 2
2 2
r 1+ a r 1+ a r

R11 = g 22 R1212 =

2 2
a2r 2
a r
=
2 2
2 2
1 + a r 1 + a r 1 + a 2r 2

R22 = g11R1212 =

ij

11

22

R = g Ri j = g R11 + g R22

2
1 a 2r 2
1

a
=
+
2 2
2 2 2
1 + a r 1 + a r r 1 + a 2 r 2

R=

2a 2
=
2
1 + a 2r 2

2a 2

(1 + a2r 2 )

::!I @ Z# .#,!>  @


s
s

12
1 11
r s
r
K=

+ 11
r 2 12
rs1 g s 2
g
r

:D@ g 21 = g12 = 0  s = 1,2 r = 1, 2 :!I( @ J

143

 

 

 

2
2

12
1 11
2
1
2
2 2
2 2
K=

+ 11112
12
11
+ 11
22 12
21 g 22
g
r

::

K=

2
12
2
1
1
a2
1
1 2
2 2

=
+
2 r2
r
K
11 12
12 21
2
2 2
2
2 2 2
2 2
r (1 + a r ) r
r (1 + a r ) r 1 + a r r

K=

a2

(1 + a2r 2 )

144

 

 

 

3
\
:LG7 @ G)<

ds 2 = dx 2 dy 2 dz 2 + e2ax dt 2
::X .O I a
.< )0@ )9% <9  LJ:# ).  L Z# . :#> L &6 (# [!> .e9< @ 4X :#> L  &67! LI &< 6 .e9 @ x(t ) (#:,  &< -

x 4 = t x3 = z x 2 = y x1 = x :)9!
:() 9% <9  LJ:# ). 

g11 = 1
g 22 = 1
g33 = 1
g 44

1 g 44

144 =
144 = ae2 ax
1
2 g11 x

1 g 44
4
4

14
=
14
= a
1
2 ax
2
g

x
44
=e

:(7  :#> L&


4
R11 = R141
=

4
14

4
14

s
s
+ 4s 411
4s114

4
s
4 4
2
R11 = R141
= 4s114
= 4114 = a

4
R11 = R141
= a 2

1
R44 = R414
=

144
1

141
x

s
s
1
+ 1s1 44
1s 4 41
R44 = R414 =

1
R44 = R414
=

144
1

s
1s 4 41
=

( ae2 ax ) ( ae2ax )( a ) = a 2 e2 ax
x
1
R44 = R414
= a 2e2ax

144
1

4
144 41

145

 

 

 
:(#[!>

ij

R = g Ri j R = g11R11 + g 44 R44 = (1)( a 2 ) + (

1
2 2 ax
2
)( a e
) = 2a

2
ax
e

R = 2a 2
:e9< @ 4X :#> L&

Rij 12 gij R = kTij kT44 = R44 12 g 44 R = a 2e2ax 12 (e2 ax )(2a 2 ) = 0


kT = 0
44

Rij 12 gij R = kTij kT11 = R11 12 g11R = a 2 12 (1)(2a 2 ) = 0


kT = 0
11

.e9( @ J <4X  :#>< J:9% <)X4 L &0@


:e9( @ #:,&<
j
i
d 2 xk
k dx dx
+ ij
=0
ds ds
ds 2

gij

dxi dx j
=C
ds ds

d 2t
dt dx
2a
=0
2
ds ds
ds
2
d 2x
2 ax dt
( ae ) = 0
ds 2
ds
2

dxi dx j
dt dx
gij
= 1 (ae2 ax ) = 1
ds ds
ds ds
: =

2 a ( x x0 )
d
= a (1 + 2 ) ln(1 + 2 ) = 2a ( x x0 ) 1 + 2 = e
ds

1 + 2 = e

2 a ( x x0 )

dx
) 9!
ds

146

 

 

 

4
\
:LG7 @ G)<

ds 2 = a 2 (t )(dx 2 + dy 2 + dz 2 ) + dt 2
::X
)9% <9  LJ:# ). 
)9% <9 ( 7 :#> L&
e9( @ #[!>
:LJ:# ). 

x 4 = t x3 = z x 2 = y x1 = x :)9!
g11 = a 2 (t )

g 22 = a 2 (t )

4
4
11
= 422 = 33
=

1 g11
1
4
4
4
(a 2 (t ))
11
= 22
= 33
=
4
2 g 44 x
2 t

g33 = a 2 (t )

g 44 = 1

2
3
= 34
=
114 = 24

1 g11
1

1
2
3
14
= 24
= 34
=
( a 2 (t ))
4
2
2 g11 x
a (t ) t

4
4
11
= 422 = 33
= aa
a
114 = 224 = 334 =
a

:(7  :#> L&


R1414

141
x

141141
4

1
R414

a a
a
= =
t a a
a
2
3
R1414 = R424
= R434
=

a
a

147

4
R141

 

 

 

4
11

x 4

4 1
11
14

R1414 =

a
( aa ) ( aa ) = aa + 2a 2
t
a

4
4
4
+ 2a 2
R141
= R242
= R343
= aa

2
3
R44 = R1414 + R424
+ R434
= 3

a
a

4
+ 2a 2
R11 = R141
= aa
2
+ 2a 2
R22 = R424
= aa
4
+ 2a 2
R33 = R343
= aa

:(#[!>

a 2
a
a
+ 2a ) 3 = 6 6
R = g R11 + g R22 + g R33 + g R44 = 2 ( aa
f
a
a a
11

22

33

44

a 2
a
R = 6 + 2
a a
:e9( @ #:,&<
j
i
d 2 xk
k dx dx
+ ij
=0
ds ds
ds 2

d 2t dx 2
+ aa( ) = 0
ds
ds 2
2
d t dy 2
+ aa( ) = 0
ds
ds 2
2
d t dz 2
+ aa( ) = 0
ds
ds 2

d 2 x a dt dx
+ (
)=0
ds 2 a ds ds
d 2 y a dt dy
+ (
)=0
ds 2 a ds ds
d 2 z a dt dz
+ (
)=0
ds 2 a ds ds

148

: t0 <= (J

 

 

 

dx dy dz
=
=
= 0 )7 @ O ( x0 , y0 , z0 ) <XI>( J  e9( @ J
ds ds ds
:)#) X &; 6

d 2t
= 0 t = t0 + bs
ds 2
:6) X &; 6
x = x0

d 2x d 2 y d 2z
=
=
= 0 y = y0
ds 2 ds 2 ds 2
z = z0

.!G( J I e9( @ J @0@

149

 

 

 

5
\
:)

ds 2 = r 2 (d 2 + sin 2 d 2 )
:( e9 @ LJ:# ).  6&) )< )

x = x =
2

111 =

1 g11
111 = 0
2 g11 x1

112 =

1 g11
1
12
= 121 = 0
2
2 g11 x

122 =

1 g 22
122 = cos sin
1
2 g11 x

2
11
=

1 g11
2
11
=0
2
2 g 22 x

2
12
=

1 g 22
cos
2
12
= 221 =
= cot
1
2 g 22 x
sin

222 =

1 g 22
2
22
=0
2 g 22 x 2

g11 = r 2

2
2
g 22 = r sin

< )0@( J

:e9 @ R1212 :#> L< &


lij
l
l
s
R = ikj
+ lsj s l ij
ijk
ik
sk
x
x k
l
2
R1212 = gl 2 R121
= g 22 R121

150

 

 

 

2 2

11
12 +2 1 +2 2 2 1 2 2
21
11
22
11
11
12
21
12
2

x1
x

R1212 = g 22

cos
1
cos2
2
2
2
=
sin

(
) 22112
r

2
2
sin

sin sin

R1212 = r 2 sin 2

R1212 = r 2 sin 2
R11 = g 22 R1212 =

1
2

r sin
2

r 2 sin 2 = 1

R12 = R21 = 0
R22 = g11R1212 =

r 2 sin 2 = sin 2
e9 !> @ D@ ( e9 @ 7<

ij

R = g Ri j = g11R11 + g 22 R22 =
R=

1 +

r sin
2

sin 2 =

r2

r2

6 !> )6 ( 6( &manifold) :> )< ( 0@ (7<


.)c> 6 %4(   J <:>
:<X )0@( J %)c>( < J eJ !> &6 

Rijkl =

1
( g g gil g jk )
r 2 ik jl

.< @ `X )0@ < I 6G( O 6 r <X )0@( J )

151

 

 

 
6
\
:  6 )l k j i L
G

Rl + Rl + Rl = 0
ijk
kij
jki

:
l
lij

s
Rl = ikj
+ lsj s l ij
ijk
ik
sk
k
x
x

:
R l + R l + Rl =
ijk
kij
jki
lij
l
l s
l s
ik
=
j k + sj ik sk ij
x
x
l
l
kj ki
+

+ lsi s lsj s
i
j
kj
ki
x
x
l
lji jk
+

+ l sji lsi s
i
sk
jk
x
x k

=0

@L9( J L C4:


.#( < J Z)

152

 

 

 
7
\

:(( t , r , , ) ( ( )J (G#J :G> eJ <)

ds 2 = dx 2 + dy 2 + dz 2 dt 2 ds 2 = dr 2 + r 2 d 2 + r 2 sin 2 d 2 dt 2

:LG7 @ e9 )< @ O!


ds 2 = e2 ( r ) dr 2 + r 2 d 2 + r 2 sin 2 d 2 e2 ( r ) dt 2

:( )< 0@ LJ:# ). 


441 =
2
12
=

1
r

133 = re2 sin 2

144 = e2( )
122 = re2
2
33
= sin cos

111 =
3
13
=

1
r

323 = cot

: )< )<  0@ % (r ) = (r ) = 0 :


ds 2 = dr 2 + r 2 d 2 + r 2 sin 2 d 2 dt 2

:LG7 @ LJ:# ).  % .


441 = 0
2
12
=

1
r

133 = r sin 2

144 = 0
122 = r
2
33
= sin cos

111 = 0
3
13
=

1
r

323 = cot

153

 

 

 
8
\
) :#)< )

dr

ds 2 = a 2 (t )
+ r 2 d 2 + r 2 sin 2 d 2 dt 2
2
1 kr

:< )0@( J

a 2 (t )
1 kr 2
g 22 = a 2 (t )r 2

x1 = r

g11 =

x2 =
x3 =

g 33 = a 2 (t )r 2 sin 2

x4 = t

g 44 = 1

:(
aa
1 kr 2
2
422 = aar
4
11
=

4
2 sin 2
33
= aar

2
3
141 = 114 = 242 = 24
= 343 = 34
=

122 = r (1 kr 2 )
133 = r (1 kr 2 ) sin 2
2
2
3
3
12
= 21
= 13
= 31
=

1
r

2
33
= sin cos
3
323 = 32
=

cos
= cot
sin

a
a

da
= a )< 0@ LJ:# ). 
dt

154

 

 

 

:() 9% <9 ( 7 :#> L&


R11 =

aa + 2a 2 + 2k
1 kr 2

R22 = r 2 (aa + 2a 2 + 2k )
R33 = r 2 (aa + 2a 2 + 2k ) sin 2
R44 = 3

a
a

:( e9( @ 7<

ij

R = g Ri j = g11R11 + g 22 R22 + g 33 R33 + g 44 R44 =


R=

6
(aa + a 2 + k )
a2

6
(aa + a 2 + k )
a2

67! :#>
1
2

Gij = Rij gij R

1
aa + 2a 2 + 2k 1 a 2 6

( aa + a 2 + k )
11
2 11
1 kr 2
2 1 kr 2 a 2
2aa + a 2 + k
G11 =
1 kr 2

G = R11 g R =

1
2
= r 2 ( 2aa + a 2 + k )

G22 = R22 g 22 R = r 2 ( aa + 2a 2 + 2k )
G22

1
33
2 33
2
G = r ( 2aa + a 2 + k ) sin 2

1 2 2 6
( a r ) a 2 ( aa + a 2 + k )
2

G = R33 g R = r 2 ( aa + 2a 2 + 2k ) sin 2
33

1 2 2 2
6
a r sin ) 2 ( aa + a 2 + k )
(
2
a

155

 

1
2

G44 = R44 g 44 R =
G

44

 

 

3a 1
6
( 1) 2 ( aa + a 2 + k )
a 2
a

3a 2 3k
= 2 + 2
a
a

G11 G22 G33


2a a 2 k
=
=
= + 2 + 2
a
g11 g 22 g33
a a

156

 

 

 
9
\
:LG7 @ eJ <)

ds 2 = e2 ( x ) dx 2 e2 ( x ) dt 2

.X# eJ : e9@ J ( x) = ( x) <( J 6)


g11 = e2 ( x )

d
( x) =
dx

g 22 = e2 ( x )

111 =

1 g11
111 =
2 g11 x

112 =

1 g11
112 = 121 = 0
2 g11 t

122 =

1 g 22
122 = e2( )
2 g11 x

2
11
=

1 g11
2
11
=0
2 g 22 t

2
12
=

1 g 22
2
2
12
= 21
=
2 g 22 x

222 =

1 g 22
222 = 0
2 g 22 t

d
( x) =
dx

2 2

11
12 +2 1 +2 2 2 1 2 2
21
11
22
11
11
12
21
12

x
t

R1212 = g 22

R1212 = e2 ( + 2 )

157

 

R11 = g 22 R1212 =

 

 

( e2 ( + 2 ) ) = + 2

R12 = R21 = 0
R22 = g11R1212 =

( e2 ( + 2 ) ) = e2( ) ( + 2 )
1

ij

R = g Ri j = g11R11 + g 22 R22 =

( + 2 ) e12 ( e2( ) ( + 2 ) )
R=0

158

 

 

 
10
\

:<( )#:, &< LJ:# ).  6 L


6
ds 2 =

1 2 1 2
dx + 2 dy
y2
y
<:@< 9%( G#97: <9% )< 0@&)
:L

g11 = g 22 =

1
y2

g12 = g12 = 0

x2 = y
111 =

1 g11
1
11
=0
2 g11 x1

2
11
=

1 g11
1
2
11
=
2
2 g 22 x
y

112 =

1 g11
1
1
12
=
2
2 g11 x
y

2
12
=

1 g 22
2
12
=0
1
2 g 22 x

122 =
222 =

x1 = x :)9!

1 g 22
122 = 0
1
2 g11 x

1 g 22
1
2
22
=
2
2 g 22 x
y

:( )< 0@ (#:,&<


j
i
d 2u k
k du du
+

=0
ij
ds ds
ds 2

du i du j
gij
=C
ds ds
.O I< X )0@( J C
:(#:, &; ZG! LJ:# ).  Z#

159

 

 

 

: x 2 = y

x1 = x 

d 2 x 2 dx dy

=0
dt 2 y dt dt

d 2 x 2 dx dy

=0
dt 2 y dt dt
2

d 2 y 1 dx 1 dy
+

=0
dt 2 y dt y dt
dx 2 dy 2
+
= a2
2

( y(t ) ) dt dt
1

C >Y)J  O I a2
::<  4I &< [:
:

dx
= F )9! t J)V < 6 y
dt

dx
dF 2 dy
dF
dy
=F
=(
)F
=2
ln F = ln y 2 + ln b ln F = ln by 2
dt
dt
y dt
F
y
F = by 2

dx
= by 2
dt
:<,>( &< ``< J :, @ Ce!

dy
2 4
2 2
dt + b y (t ) = a y (t )

::< 4I &< [0@ :


y (t ) =

ay0

a cosh at a 2 ( b 2 y 20 ) sinh at

< &0@ :, << 4 ( y0

160

 

 

 

dx
= by 2 
dt

( by ) sinh at
+
a cosh at a ( b y ) sinh at
2

x(t ) = x0

.<< 4 x0
: L%! x(t ) y (t ) 6
sinh at =

cosh at =

a x x0
by0 y
by 2 0 ( x x0 ) a 2 b 2 y 2 0
by0 y

:( >< ,> ) 0@ 6 s @6G cosh 2 at sinh 2 at = 1 

a2
( x x0 ) 2( x x0 ) 2 y 2 0 + y 2 = y 2 0
b
2

a2
a2
x x0 2 y 2 0 + y 2 = 2

b
b

.M)

x0 +
0

a2
a
y 20
2
M  )
)X4 %! 0) 6 0@
b
b

): <IV ( ) e9< @ #: ) I .x :  X> M@ )


<e> 0@ C )) ) ( ) # HJ e9( @ J OIX!< :Y <e! )(
.4 X!< XI!  e9( @ J (< ) ):e


 
 

 

161

\ 11
 )- }8
 (J ) 1949 : : ) (Kurt Godel L &; LI!7:G 6 
@ :G  0.01!< (J)I (J .@ >:  (!:G : >>
MG  <IV >>( &: 6 ! (J <XI@ e9 @ ( ) # Z4)9#
 .(Y
) >Y@ >:  (J (!:G@ ` )X#! 6 >! D  N) )< !< (J
> <# : Q (J> <# < &<  Q9 . :4! 6>  <#
.
! (J Q@ ` & )@ (Y >: > II &< )  O@ >:
:9  )9#  6 6G (YN@ @ >:  (!:G (J <!GM9  .D9

 <!G( @ !: )J .> (9G&  (  C9 .> <#(
`> (J@ .Q
)< : eJ (J ( & @ LG7
e2 x 2
)dy dz 2 + 2e x dtdy
2

ds 2 = a 2 (dt 2 dx 2 +

(J@ 0)< a > 0  :

ds 2 = g ij dxi dx j
g 13 dx1dx3 + g 31 dx3dx1 2 g 13 dx1dx3
@:D

162

 

 

 

2 g 13 = 2e x g 13 = e x
:
g11
g
gij = 12
g13

g14

g 21
g 22
g 23
g 24

g 41
1

0
g 42
gij = a 2
x
g 43
e

g 44
0

g31
g32
g33
g34

0
1

ex
0

e2 x
2
0

0
0

:D@

g=

a2

a 2e x

a2

a 2e x

0
2
a e2 x

2
0

a 8e 2 x
2

a2

g ij =

11
g

g12

13
g

g14

g 21

g 31

g 22

g 32

g 23

g 33

g 24

g 34

g 41

g 42

g 43

g 44

g11
g
= 12
g13

g14

g 21
g 22
g 23
g 24

g31
g32
g33
g34

g 41 1

g 42

1
g ij = 2 0 x
g 43
a 2e

0
g 44

0
1
0
0

2e x
0
2e2 x
0

0
0

:< )0@ LJ:# ). 


:() 9% <9  . &
112 = 1
ex
= =
2
1
23

2
13

e2 x
=
2
2
33

3
12
= e x

163

 

:D@ i = 1  
Rij =

 

 

= 0 LJ:# ).  LG


xi

2
ij + 1ij tsi tjs
x

:() 9% <9 ( 7 :#> L &


R11 = 1
R13 = R31 = e x
R33 = e 2 x

:( e9( @ 7<


R = g ij Rij R = g11R11 + g13 R13 + g 31R31 + g 33 R33

1
2e x x 2e x x 2e2 x 2 x 1
R = 2 1 + 2 e + 2 e 2 e = 2
a
a
a
a
a

R=

1
a2

164

 

 

 

: LG7 @ ZG ! 0@ ds 2 = a 2 (dt 2 dx 2 +

e2 x 2
dy dz 2 + 2e x dtdy) : <)
2

ds 2 = dt 2 dx 2 +

e2

2 x

dy 2 dz 2 + 2e

2 x

dtdy

<M )< 6 )& )9%  O 


:LG7!< @ :X( [ J < )0@
ds 2 = 4a 2 (dt 2 dr 2 dy 2 + (sinh 4 r sinh 2 r )d 2 + 2 2 sinh 2 rd dt )

:< )0@( J
r0

0 2
T ij = u iu j : .&( @ J <4X :#> << J`  6 : . (J 

< &, O G =

1
D@ . <)# u i u j < J`G :#>( @ J
2
8 Ga

. =

1
2a 2

: .&( @ J (!:G O ` 6:>


 
 

165

 

:
)<  .!7 6@ :LG7
dr
r 2 d 2 r 2 sin 2 d 2 + c 2 dt 2
2
1 kr

ds 2 =

 &; # : (#@ e9 .):6

(J<9%

= % >> # :, (J (#@ 0&<:

dr
2
2
2

) = r (1 r )( r 1
d

(J@ 0&< .O


(J CY@ 0&<
<9%

= r 2 .>_ 6G L&< < )#& :e (J

=   6 (,& (:

x 2 + y 2 = 1
(J@ 0&< x y GM<.
2
 O M     :J: (J )#@ [ (,(
c
) c <X)< :e(.

!< ) (J@


 
 

 

166

167

 

 

 

 ,-  *&*

  :+ *
 '  G



 
General Relativity Glossary
(M,! - ())

Dilation of time
Summation convention
Doppler effect
Compton effect
Parallel displacement
Fundamentalist
Even horizon
Agree posteriori
Agree priori
Aether
Coordinate
Coordinate surface
Gravitational red shift
Parallel transpotr
Big Bang
Torsion
Space warp
First fundamental form
Second fundamental form
Curvature
Geodesic curvature
Ricci curvature
Scalar curvature
Fitzgerald contraction
Contraction
Elliptic
Dimension
Bolyai
Evidence

6M #
C,< 49
))
:) 
:
(:
J
),( & N   9
), L4  # 9
)
[
X#[
,[< )
: I![
.=& ,9!
:
e9 :X! e9 :
( LG7
(!` ( LG7
:I!>
(#: !>
(7!>
( :I !> ( I!>
 )MJ I!
-I G!
(,
&
(:
<>

168

Affinity
Affine
Divergence
Lorentz transformation
Skew- symmetric
skew-symmetric
Gradient
Connection
Superposition
Quadratic
simultaneity
Synchronization
Synchronization of clocks
Gravitational acceleration
Rectification
Apriori cincept
Congruence
Mapping
Acceleration
Differential
Contradiction
Equivalence
Equivalence of mass
Mass Energy equivalence
Homology
Representation
Spherically symmetric
Contradiction
Consistency
Curvature tensor
Einsteins tensor
tensor
Levi-Civita tensor
Metric tensor
Gravitational constant
Cosmical constant
Black hole

 

 

 

(9

M>: 
)c>< 9
)c>< 9

X)
Z)
&)
6M
6M
# 6M
, #
%
(4 :%
X
X
L,&
(Y9
:#>( J I
JG
<G JG
<4X< G JG
L
)GJ L`
) )c>
4>
:
[!>:#>
67! :#>
): :#>
 ( : :#>
):#>
, O
(!: O
: ZI

169

Wormhole
Gravity
Scalar product
Gravitational potential
Potential
Geodesic
Event
Bounded
Kinetic
Tensor calculus
Perihelion
Conservation
Gravitational field
Einstein field
Tensor field
Invariant field
Vector field
Field due to
Absurd statement
Property
World- line
Osculation circle
Kronecker delta
Curl
Ricci
Aberation of light
Velocity
Umbilical
Saddle surface
Catenoid
Helicoid
Pseudoplane
Pseudosphere
Electrical intensity
Magnetic intensity
Radiation
Sirius

 

 

 
ZI
< 
(

, 
: 
0)I( #:
&4 - 

)
:#> #
e
9
, LI
67! LI
:#> LI
)V ; LI
(, LI
) LI
:I& ; .G
:%
(
%)
)G! )

(7
:e !) :e
)
<)

( ) X
LG7( # X
(: X
9
0)
()G LI
(#>V LI
<&&
<!&)

170

Schwarzschild
Energy
Centrifugal
Axiomatic method
Phenomenon
Gravitational lens
Momentum
Christoffel symbols
Element
Defect
Graviton
Excess
Interval
Mass less
Space
Space time
Euclidean space
Riemannian space
Physical space
Non- Euclidean space
Absolute future
Ultra ideal
Hypersphere
Einsteins law of gravitation
Galilean law of inertia
Biot- Savart law
Force
Mass
Mass inertial
Massive mass
Galactic mass
Density
Quantum
Universe
Invariant
Infinite
Helix

 

 

 
 M:
4
M) )
:Y: I)
)c
<,<
< < ). M
LJ:#): -LJ:# ). 
4  L -)%>
%I! Z
:J)
J
J
<G 4J
eJ
G  - eJ
4 eJ
(! eJ
(MJ eJ
4 ; eJ
X eJ
(` :J
0) :J
67! , :!4
:V X& :!4
: :!4
0:4
<
& G - <X&<
< Y <
<),<
J`
:!:G .
:
)V;
(; >
Z:

171

Absolute past
Principle of equivalence
General principle of relativity
Special principle of relativy
Machs principle
Curvature vector
Coaxial
Metric
Isogonal
Equidistance
Isoareal
Bianchi identity
Orthogonal
Variable
Isometric
Equivalent
Manifold
Controversial
paraboloid
Conform
Conformal
Local
Paradox
Contravariant
Light cone
Conoid
Orbit
Observer
Order
Component
Rectilinear
Flat
Postulate
Trajectory
Derivative
Assertion
Equation of continuity

 

 

 
X( Y
JG
 &#>
  #> 
 
< [!>,
 
<)
M #
9 #
# #
(,!< IX
&
)V
BI
JG
Z&7 - :>
, )`
JG .#,
J
LG7 9 J
(
0)
)V 
:e )
(! )

)c! Z4)
)
)%> )
.I#
X#
#
)#
7
4%
9&<

172

Tensor equation
Coexistence
Fallacy
Asymptotic
Parabolic
Discriminant
Curve rectifiable
Catenary
Minkowski
Covariant
Axiom
System
Ideal point
Model
Incidence geometry
Non-Euclidean geometry
Elliptic geometry
Affine geometry
Intrinstic geometry
Parabolic geometry
Pan - geometry
Spherical geometry
Absolute geometry
Hyperbolic geometry
Inertial frame
Existential
Unit
Parametric

 

 

 
:#>&
&
XV
I
JG
M
:X >( 6>
##>>(
(G#J :G>
)V J:
:Y:
!=
` XI!
:!
:4:><
<4>< ;
,>
9>
>
,>
: >
> )
IX>
:@>
L& C ) LG
:

(& X

173

 

 

 

 ,-  *&*

  :+ *
 '  G



 
General Relativity Glossary
(( )- M,!)

Aberation of light
Absolute future
Absolute geometry
Absolute past
Absurd statement
Acceleration
Aether
Affine
Affine geometry
Affinity
Agree posteriori
Agree priori
Apriori cincept
Assertion
Asymptotic
Axiom
Axiomatic method
Bianchi identity
Big Bang
Biot- Savart law
Black hole
Bolyai
Bounded
Catenary
Catenoid
Centrifugal
Christoffel symbols
Coaxial
Coexistence

:e !) :e


X eJ
IX>
X( Y
:I& ; .G
L,&
)
(9
9>

),( & N   9
), L4  # 9
(4 :%
4%
I
:Y:
:Y: I)
(,!< IX
.=& ,9!
: :!4
: ZI
(:

##>>(
LG7( # X
M) )
LJ:#): -LJ:# ). 
 
&

174

Component
Compton effect
Conform
Conformal
Congruence
Connection
Conoid
Conservation
Consistency
Contraction
Contradiction
Contradiction
Contravariant
Controversial
Coordinate
Coordinate surface
Cosmical constant
Covariant
Curl
Curvature
Curvature tensor
Curvature vector
Curve rectifiable
Defect
Density
Derivative
Differential
Dilation of time
Dimension
Discriminant
Divergence
Doppler effect
Einstein field
Einsteins law of gravitation
Einsteins tensor
Electrical intensity
Element

 

 

 
)%> )
:) 
J
LG7 9 J
X
X)
(! )
9
:
-I G!
:#>( J I
4>
)V 
, )`
[
X#[
(!: O
)V J:

:I!>
[!>:#>
< [!>,
:X >( 6>
%I! Z
J`
7
(Y9
6M #
&
M

))
67! LI
67! , :!4
67! :#>
()G LI
4  L -)%>

175

Elliptic
Elliptic geometry
Energy
Equation of continuity
Equidistance
Equivalence
Equivalence of mass
Equivalent
Euclidean space
Even horizon
Event
Evidence
Excess
Existential
Fallacy
Field due to
First fundamental form
Fitzgerald contraction
Flat
Force
Fundamentalist
Galactic mass
Galilean law of inertia
General principle of relativity
Geodesic
Geodesic curvature
Gradient
Gravitational acceleration
Gravitational constant
Gravitational field
Gravitational lens
Gravitational potential
Gravitational red shift
Graviton
Gravity
Helicoid
Helix

 

 

 
(,
,>
4
9&<
9 #
JG
<G JG
JG
4 eJ
J
&4 - 
<>
J
:
XV
) LI
( LG7
 )MJ I!
X#
0:4
(:
<),<
:V X& :!4
 &#>
0)I( #:
(#: !>

, #
, O
, LI
<,<
, 
,[< )
:J)
< 
(: X
Z:

176

Homology
Hyperbolic geometry
Hypersphere
Ideal point
Incidence geometry
Inertial frame
Infinite
Interval
Intrinstic geometry
Invariant
Invariant field
Isoareal
Isogonal
Isometric
Kinetic
Kronecker delta
Levi-Civita tensor
Light cone
Local
Lorentz transformation
Machs principle
Magnetic intensity
Manifold
Mapping
Mass
Mass Energy equivalence
Mass inertial
Mass less
Massive mass
Metric
Metric tensor
Minkowski
Model
Momentum
Non- Euclidean space
Non-Euclidean geometry
Observer

 

 

 
L
:@>
0) :J
` XI!
:4:><
L& C ) LG
(; >
J
>
)V;
)V ; LI
# #
M #
BI
)
)G! )
 ( : :#>
:e )
(
M>: 
 
(#>V LI
Z&7 - :>
X
<
<4X< G JG
& G - <X&<
<G 4J
< Y <
<)
):#>
(G#J :G>
:!
< < ). M
4 ; eJ
<4>< ;
)c! Z4)

177

Orbit
Order
Orthogonal
Osculation circle
Pan - geometry
Parabolic
Parabolic geometry
paraboloid
Paradox
Parallel displacement
Parallel transpotr
Parametric
Perihelion
Phenomenon
Physical space
Postulate
Potential
Principle of equivalence
Property
Pseudoplane
Pseudosphere
Quadratic
Quantum
Radiation
Rectification
Rectilinear
Representation
Ricci
Ricci curvature
Riemannian space
Saddle surface
Scalar curvature
Scalar product
Schwarzschild
Second fundamental form
simultaneity
Sirius

 

 

 


)
&
%)
: >
JG
,>
JG .#,
0)
:
: I![
(& X
e
)c
(MJ eJ
#
: 
JG
:%
9
0)
&)
:!:G .
<&&
%
.I#
)GJ L`
(7
(7!>
(! eJ
( ) X
( :I !> ( I!>
(

 M:
(!` ( LG7
6M
<!&)

178

Skew- symmetric
skew-symmetric
Space
Space time
Space warp
Special principle of relativy
Spherical geometry
Spherically symmetric
Summation convention
Superposition
Synchronization
Synchronization of clocks
System
tensor
Tensor calculus
Tensor equation
Tensor field
Torsion
Trajectory
Ultra ideal
Umbilical
Unit
Universe
Variable
Vector field
Velocity
World- line
Wormhole

 

 

 
)c>< 9
)c>< 9
eJ
G  - eJ
e9 :X! e9 :
  #>
> )
) )c>
C,< 49
Z)
6M
# 6M
!=
): :#>
:#> #
:#>&
:#> LI
:
)#
(` :J
<)


:
)V
(, LI
)
(
ZI

179

 

 

 


1973 "!  #$ -       
. 789  :;<= 1- . ( 1 -12 "- -. )(' *  )
. ?  ' . ( 1 -12 "- -. )(' ;  )
1979 B$$ B)<   ) C! A BC;2-" D
!)! =! J 7 K <:G HI 1 C' -);! 2-; 1"  
1999 C.-
.! :  ! D N  M N#) #
.  - '-) 1.-)   1  -( U  

 Essential Relativity:special, General and Cosmological, Wolfang


Rindler, 1977
 Introduction to Special Relativity, Wiley Fastern, Private Limited. 1972
 Lecture Notes on General Relativity, Sean M. Carrroll, Institute for
Theoretical Physics University of California, 1997
 Introduction to General Relativity, G. t Hooft, Institute for Theoretical
Physics University Utrech University, version 8/4/2002
 Euclidean and Non-Euclidean Geometries, Second edition, Marvin Jay
Greenberg, W. H. Freeman & Co. , 1979.
 An Introduction to Tensor Calculus, Relativity and Cosomology, Derek
F. Lawden, 1982.
 Non-Euclidian Geometry, Harold E. Wolfe.


 
 

 

180


 
 

 

181

*9

 3-------------------------------------------------------------------------------------

*)
'&11---------------------------------------------------------------------------- %
)   (!G & .< (JM13----------------------------------------- 6 )   (!G & . (JG 13 --------------------------------------
*89
*&*2&
, 16--------------------------------------------------------------------


*&* 
* +&
 :+ 18---------------------------------------------------------
M 6 < !=) :X: J 18--------------------------------------------- M 6 < !=) !:20--------------------------------------------------------- 6 M 6 < !=) >20-------------------------------------------------------- B M 6 < !=) !21--------------------------------------------------------- O M (J>=) >23----------------------------------------------------------- # -M )=! (J< 24--------------------------------------------------------------- . G

9
27 ------------------------------------------------------------------------- 
8
D9
29 ----------------------------------------------------------
> (Je9  & 9 . e4 > @31----------------------------------------------- : ( Y ) 31-------------------------------------------------------------- ( Y ;) 31------------------------------------------------------------- !%I #< 32-------------------------------------------------------------------- < : 34---------------------------------------------------------------------- & e4 >< @36------------------------------------------------------- <: !: )( 39------------------------------------------------------------- 6
 
h 43----------------------------------------------------------------------------
: ( >)=!  O< >43----------------------------------------------- # -:9 ) (J Z4>44----------------------------------------------------------- <#


 
 

 

182

: :!45------------------------------------------------------------------- M _! .: :!48---------------------------------------------------------- M -> D> <# < 51------------------------------------------------------------

 

:X# !57 ------------------------------------------------------------------ &>)  >=)< :X# 60-------------------------------------------------- & ; )  Y>:# 62-----------------------------------------------  LG7(  65-------------------------------------------------------- X#  LG7( `!( 66-------------------------------------------------------- X# !>  68---------------------------------------------------------------------- #< 71---------------------------------------------------------------------- X# : :4 >>( 71------------------------------------------------------------------ [!> :,72----------------------------------------------------------------- (# :,73------------------------------------------------------------------------- (# Y > #& 74------------------------------------------------------------- !I : 78-------------------------------------------------------------------- >:# !>  )80--------------------------------------------------- LJ:# & .&; > <#&< 83---------------------------------------------------- L  (J Q L#> <#&< 84----------------------------------
)) L !: ) (Y > <#&<  6G  IX: 86-----------------------  :G:93----------------------------------------------------------------  :: .9 .)< )=! (J< > <#&< 95------------------------------------------ :!4 , !7104------------------------------------------------------------ 6 L: M 106------------------------------------------------------------------
 :G112--------------------------------------------------------------------- Z -!) )#:e 119-------------------------------------------------------------


 
 

 

183

  122-------------------------------------------------------------------- $%# !     127---------------------------------------------------  (%( 131------------------------------------------------------------------- 137--------------------------------------------------------------------------- )*+%,  $ !"#
  
 
   
 
 )(  +( 167------
 $ !"#
  
 
   
 
 ) + ((173 ------

01 179 --------------------------------------------------------------------------------


 
 

 

184

  

www.jalalalhajabed.com

:  "! # $ 
jalal.alhajabed@hotmail.com
jalal.alhajabed@yahoo.com

You might also like