INFORMASAUN TRADUSI OLEH TRISH MORROW HO AJUDA HUSI SIMAEO BRITES SEIXAS NO TEREZA MARTINS Manutensaun presiza tebes ba sistema bee tuun husi foho (Gayaberat jatuh).
Bainhira monta sistema bee, diak liu atu f manutensaun hodi sei garanti bee natoon, ho kualitas diak, nafatin. Se la iha manutensaun diak karik, bele sai perigozu ba ema ka povu nia saude tanba ema hotu hotu hanoin katak bee moos nafatin. Importante atu iha dadalak ka bee dalan (penyaluran) diak ba bee foer-nian (air kotor).
Tau matan ba (koko) kualitas kanalizasaun no moos hadia balu neb aat (kerusakan) hotu hotu neb iha. Hadian (perbaikan) kiik tenki halao kedas, la bele demora ka husik hela. Bainhira hetan kerusakan (aat), mak tenke hadia tiha kedas. Manutensaun kualkier presiza, tenke halao baibain, secara tetap (tenke toman halo dala barak ho disiplina). Se la iha bee karik, nunee la iha moris. HALO SURVEI SANITASAUN: SURVEI SANITASAUN FO PROTESAUN BA BEE MATAN Tau matan ba bee matan. Bee foer husi mota bele tama iha bee matan ka? Didin ka tanki ida nakfera ka? Se iha matan inspksi karik, entaun iha nakfera? Matan ida nee hetan iha fatin-nian atu taka tanki ka?
Taes kanu bandar hetan ka lakon? Taes ida nee moos ka foer? Iha lutu haleu bee matan atu prevene animal la bele tama hodi halo foer ba bee moos? Iha bee dalan tesi (jalan memintas, keral) iha bee matan nia leten ka? Bee dalan ida nee intupidu ho foer ka lae? Iha sintina iha bee matan nia leten? Sintina ida nee iha metro sanulu nia laran too bee matan ka? Iha poluisaun seluk iha bee matan nia leten? Besik ka lae? Bee dalan, dadalak nebe e sai bee foer husi bee matan, ida nee intupidu ho foer ka? Bee dalan, dadalak nebee sai bee foer husi torneira, ida nee taka ho lixu ka? Iha bee nalihun ka bee teng (foer) haleu torneira ka?
SURVEI KANALIZASAUN KANU BEE Iha bee turuk husi kanu ida ka? Iha bee turuk husi valvula ka? Iha bee nalihun ka bee teng iha valvula nia tanki ka?
Hetan piniera atu taes ka? Taka ho rai mean hodi bee foer la bele tama Iha nakfera iha matan inspeksi ka? Kanu iha turuk tamba sokongan dook liu husi malu.
Kanu liu ba sintina ka dadalak iha kabuar metro sanulu nia laran (Diak liu dook hosi metro tolunulu liu)?
TANKI Tanki enxe bee (hatuun tensaun) nakfera iha didin ka matan (kakuluk) ka? Matan inspeksi (pemeriksaan) iha ka lae? Matan ida nee iha nakfera ka? Iha dadaluk haleu tanki hetan foer ka?
MANUTENSAUN GERAL: Fatin penyaluran tenke garanti moos ba nafatin. Bee foer bele uza ba agrikultura. Fatin rai bokon (kolan, tahu fatin) presiza hadia ho sementi foun no moos dadalak foun. Tenke halo survei liu tinan ida dala haat, liuliu duranti tempu udan monu rai, bainhira susar aumenta. No moos tenke halo survei bainhira ema sospeita iha problema karik. Por ejemplu hanesan bee iis la dun diak. Ejemplu seluk moras daitdr (neb mai husi bee foer) aumenta derepenti iha komunidade bainhira sira uza bee husi sistema kanalizasaun ida nee.
Survei sanitasaun katak ema teknik hateke tok sistema, f atensaun liuliu ba sistema nia parte bele halo foer bee moos neb mai husi foho. Haree jarak entre sintina, bibi ka karau luhan, kuak atu hakoi foer, rate, no moos kuak kualkier iha rai. Jarak tenke liu metro tolunulu ka liutan.
Hateke tok ninin ka lemping sementi. Iha nakfera karik? Sistema penyaluran lao diak atu hasai bee foer iha dadalak ka? Sistema, penyaluran tenke iha dadalak liu metro neen; se bele karik too metro sanulu, diak liutn. Tanki nakfera ka? Matan inspeksi nakfera ka? Bee iha rai nia leten bele suli liu ba kintal, nebee iha karau teng barak, tuir nee bele hetan poluisaun. Animal sira tenke hadook husi fatin halibur bee. Tanba animal sira-nee lori moras aat, la halimar. Bainhira bee la iha kor diak, katak kanu besi sai ferujo.
MANUTENSAUN BEE DALAN NO LAVANDARIA NININ: Presiza hamoos loroloron, hadia konkreto (sementi) aat ka nakfera, ka tohar. Hamamuk bee dalan (Hasai kualkier saida deit {benda asing} husi bee dalan).
SISTEMA DISTRIBUSAUN (PENYALURAN) FAHE BEE: Revista (memeriksa) tiha no hadia turuk iha kanu. Se presiza karik, troka ka hadia torneira aat ka perkakas (valvula).
BEE MATAN TANKI (KOTAK SUMBER AIR): Hamoos dala barak, hadia fatuk no sementi (bangunan pertukangan batu). Hamamuk bee dalan (hasai benda asing).
TANKI ENXE BEE: Hamoos dalan kuak biasa, troka fali media filtro, se iha karik.
Bainhira halibur hamutuk nipel no perabot roska feto (ka kanu sekrup naruk), tenke bobar fita kola mutin bee-nian haleu roska mane atu halo perpaduan didiak.
Roska sejajar feto no roska haliis (meruncing) mane halo perpaduan diak liu. Uza fita kola mutin bee-nian atu halo perpaduan kedap air (bee la bele turuk).
Tesi kanu besi ho kadoo besi se iha karik, bele uza makina koa kanu istimwa. Ita boot tenke hasai tarak besi (duri) ka besi rahun kualkier husi kanu nia laran. (tesi tiha, depois hasai tarak fali). Tarak besi halo hamenos kanu nia kabuar (hamenos risku klaran ka garistengah) no halo intupidu. Depois bee la bele suli libre. Tarak besi barak bele berjumlah halo tuda boot; bee la bele suli. Hasai tarak besi ho limar besi, se iha karik.
Roska sejajar feto Roska meruncing mane Fita mutin MAKINA KOA KANU BESI Makina koa kanu iha kadoo besi asu, hodi halo tesi loloos,siku (tegaklurus), kanu sem silu. Roda rua husik alat hadulas haleu kanu. Makina koa kanu uza roska atu f tensaun ba kanu. Bele uza tukang koa kanu oin ida atu tesi kanu besi, plastik ka riti.
Se uza tukang koa karik, tenke tau tukang koa tegaklurus kanu. Se la tau siku, latan (tegaklurus) karik loloos, entaun tesi roska troka fali ba marka loos. Liman penangkat iha tukang pokong ida nee book ba mai, ba mai, lailais, rpido, ho forza. Bainhira marka hasoru malu, bele halo book-an (gerak-gerik) boot tan.
Atu garanti tukang koa sempre lao diak nafatin, tenke garanti tau mina rai (oli), iha tudik iha tukan koa. No moos tau mina rai (oli) iha peniti neb roda dulas-an (memutarkan).
Trasa (xavi) tenke dulas ho lao diak (memeratakan) atu nunee kanu neb ita trasa bele hanesan. Kontinua nafatin too halo roska naruk natoon.
TRASA: XAVI HASAI ROSKA BAINHIRA TENKI HALO KURVA (TIKUNGAN) Bele halo kurva (tikungan) kiik deit iha kanu besi. Bele silu kanu atu halo kurva maibee la dun diak atu halo bainhira lalika duni. Razaun ida-nee tanba kurva (halo kleuk) halo kanu aat. Estraga kanu tanba kulit berlapis seng baku (halo) rahun, no moos forma kanu bele nakfila ka book-an no moos halo kanu sai habelak no fraku. Kurva hanesan nee la bele liu sudut sanulu resin lima derajat.
MONTA KANU, TUTAN HO SISTEMA KANALIZASAUN Molok monta kanu, Ita boot tenke hasai buat rahun (benda asing) kualkier husi kanu nia laran. Tenke hasai buat rahun besi husi roska. Atu hasai rahun besi, baku kanu todan (makaas) ho xavi tabung, martelhu ka valvula bee. Hafalun fita mutin haleu roska mane.
Atu halo hamutuk roska didiak, tenke garanti roska libre. Tenke memungkinan atu bele komeza hatutan fasil ho liman deit.
Bele tesi roska ho ctakan, ka ho makina halo roska. Roska tesi, tenke naruk duni hodi bele kona kanu rohan ho junta nia kabs (sikun) bainhira roska hametin.
Bainhira halo junta ho kanu besi, sempre tau fita mutin. Komesa bobar fita mutin bee-nian husi kanu nia rohan. Falun roska tomak ho fita mutin bee- nian.
Monta junta iha kanu nia haleu hodi liman deit too fatin la bele. Depois halo fali, uza xavi grifi too remata.
Uza soket atu tutan hamutuk (liga) kanu rua iha roska mane hanesan. Uza soket hamutuk ho mur ba kanu roska naruk. Uza nipel atu tutan hamutuk kanu perabot iha roska feto hanesan. Uza soket hamenos media atu muda husi kanu kabuar media (risku klaran, garistengah) kiik ba kanu kabuar media (risku klaran, garistengah) aumenta itoan tan.
Bainhira uza soket, halo metin kanu roska iha soket ho metin liu. Depois hametin soket haleu kanu seluk. Ikus liu, halo metin mur hasoru soket.
Depois, uza xavi grifi (haree dezenho), hodi kontinua halo metin (sulan). Haree tok dezenho. Aumenta forza berangsur-angsur rata. Iha kekuatan (forza) tan se uza xavi grifi rua.
Roska meruncing mane Soket hamenos media (oversok) Kanu boot Kanu kiik Soket hamenos media
Kuandu halo metin (sulan, dipatang sendi), se para derepenti, la lao ho kabeer, bele katak roska la han malu (dengan bersilang). Roska la han malu (dengan bersilang) perigozu tanba bele halo bee turuk barak ka bee sai. Se roska para derepenti, antes roska hatutan too ninin, entaun sospeita roska la han malu (kruzadu, dengan bersilang). Se roska tama no depois halo metin de repenti bainhira atu hatutan; katak roska kruzadu (dengan bersilang), entaun tenke sobu sendi no hametin fali. Se roska aat ona, la hetan diak, entaun tenke troka. Roska tenke han malu, la bele obriga.
Atu halo hatutan roska didiak, tenke garanti roska libre. No tenke iha posibilidade (memungkinan) atu bele komeza hatutan fasil ho liman deit.
Atu garanti junta diak, kanu nia rohan no kanu nia roska tenki tesi latar loos (tegaklurus) too risku kanu nia laran. Hanesan nee, kanu laos kleuk iha soket. Kanu rua nia rohan la bele kona malu, tanba bainhira halo metin bele estraga kanu ida nia roska, depois (tuir nee) bee bele turuk husi junta nee.
Keta subar kanu iha paredi ka didin nia laran (nia let), ka iha foru ka iha rai iha uma nia laran. Razaun tanba susar liutn atu hadia kanu aat. No moos bainhira reboka kanu besi iha uma laran, labele hetan turuk.
Kanu rua nia rohan la bele kona malu JUNTA Uza junta atu Tau kanu hamutuk ka liga kanu ho torneira. Tutan kanu risku klaran (garistengah) boot hamutuk ho kanu risku klaran ki'k liutan (uza overxok, junta hamenos media, penunuran). Muda kanu tesik too fatin seluk (uza junta T ka sikun ka junta kruz) Taka kanu foun iha kanalizasaun iha ona (atu dada bee, liga ho kanalizasaun bee) Tutan ka junta kanu material diferente (por ejemplu besi ho plastik).
Kanu hia rohan iha roska mane haliis (meik, meruncing) no soket iha roska feto sejajar. Uza uniaun tong dala barak atu hadia kanu, ka atu garanti bele sobu depois bainhira presiza halo manutensaun. Atu liga kanu risku klaran (garistengah) hanesan, uza soket ka kombinasaun (kombinasi) soke ho nipel. Atu liga kanu risku klaran (garistengah) diferente, uza soket penururan. Atu muda kanu tesik too fatin seluk, uza sikun, junta T ka junta kruz. Diak liu atu uza sikun iha fatin (troka ba, daripada) silu kanu, tanba silu
kanu bele sai fraku. Mais silu gradu too 15, bele halo sem hetan problema boot. Atu taka bee, uza sumbat ka tutup (taka). Se kanu iha soket iha nia rohan, bele uza sumbat. Se la iha soket karik, bele tau tutup hodi taka kanu nia rohan.
KANU ROSKA NARUK Uza kanu roska naruk atu hakonu fatin iha kanu nia let bainhira kanu hirak nee iha roska liman loos iha nia rohan. Kanu roska naruk (kanu risku klaran ka garistengah natoon) iha roska biasa iha rohan ida mais iha rohan seluk iha roska naruk natoon atu simu soket ho mur.
Bainhira uza roska naruk: 1. Garanti roska naruk kona loos iha kanu kejur nia let, no moos garanti katak kanu ida nee garistengah natoon. 2. Monta soket iha kanu nia rohan. Uza fita mutin bee-nian iha kanu nia rohan hodi halo junta metin natoon. 3. Monta kanu rohan roska badak iha soket iha kanu rohan kejur. 4. Halo metin roska naruk nia rohan iha soket, ho xavi grifi. Uza fita mutin bee- nian atu halo metin loos, natoon hodi evita bee turuk. 5. Bobar fita mutin bee-nian iha kanu rohan kejur. Tuir mai fali liga soket husi roska naruk ho kanu nia rohan no halo metin. 6. Bobar fita mutin bee-nian haleu rohan iha junta soket ho kanu roska naruk. Dulas mur hasoru soket no halo metin hasoru fita no soket. Hanesan nee, halo junta metin atu evita bee turuk. INTUPIDU (MEMBEBASKAN HALANGAN) IHA KANU DADALAN
Atu hadia dadalak nebe taka (nakonu) ho lixu, bele koko fui bee manas iha dadalak nia laran. Se hetok fui bee manas, dadalak taka nafatin, tenke koko fiu besi fai makaas, depois tau bee manas fali.
Bele uza bomba forza atu husik libre buat neb netik iha kanu dadalak. Bomba forza mesak halo husi xikra boraixa ho tilun (kaer fatin) ai. Tau iha dadalan nia leten no muda bomba forza tuun sae, halo doko (uza tindakan membalas). Tindakan tuun sae (kontrario) bele xupa (penysedotan) no halo tensaun iha kanu dadalan. Iha metode seluk tan: hasai dadalak nia matan no dudu besi lotuk (enam mili) ka au kiik iha kanu nia laran atu hamoos intupidu ka husik libre buat neb netik iha kanu. Depois bele uza bee husi mangera atu kose kanu. Keta haluha tau fali dadalak nia matan. TORNEIRA
Torneira iha parte rua: xapeu (ulun) no isin. Torneira nia isin iha gelndong no kadeira. Gelndong tuur iha vlvula nia kadeira. Iha gelndong nia rohan iha anilha boraixa. Anilha boraixa ida nee husik junta diak iha gelndong no kadeira vlvula nia let. Junta diak nee husik torneira, bele taka metin atu evita turuk bainhira la loke torneira. Bainhira hadulas torneira nia tilun (kaer fatin) roska halo luan no vlvula hiit an sae ba leten. Tuir mai, bee bele sai husi torneira. Bainhira atu loke ho xavi grifi ka alkati, se xapeu kabeer, ka se Ita boot la kohi riskado (goresan) tuir xapeu, bele uza hena iha xavi grifi nia okos. (iha xavi grifi no xapeu nia let). Bainhira halo metin torneira, uza forza natoon, mais labele uza forza makaas liu demais, tanba fasil liu bele tohar gelndong. Bainhira haktohar gelndong, tenke troka fali torneira tomak. Se hetan riskado barak iha torneira nia vlvula nia kadeira, dala barak bele hadia ho lixa finu kabeer (rahun kiik deit). Bainhira la hetan riskado ona, lamosu tiha, tenke para lai uza lixa. Tanba uza lixa demais bele halo mihis kadeira lailais liu, depois la lao, tuir mai tenke troka fali torneira tomak.
HADIA TORNEIRA Bainhira torneira turu, dala barak bele hadia, neb hametin mur roska iha torneira nia kraik. Se ida nee la ajuda karik, kore mur (roska) husi okos, no hasai anilha husi susunan duduk iha torneira nia laran. OINSA TROKA ANILHA (CINCIN) IHA TORNEIRA
1. Se bele karik, taka suli bee ba torneira. 2. Loke tornera neb atu hadia. 3. Kaer torneira nia isin ho liman seluk. 4. Uza xavi hodi sobu xapeu husi torneira nia isin laran. 5. Se iha mur karik, hodi hametin cincin hasoru katup, hanesan iha dezenho, entaun sobu mur ida nee. Hasai anilha (cincin) husi vlvula. 6. Hametin roska atu tau anilha (cincin) foun hametin iha vlvula no tau fali mur (se iha mur karik). 7. Tau fila fali vlvula iha fatin neb loos. 8. Tau fali xapeu no aperta metin roska, uza Ita boot nia liman seluk hodi hanehan tensaun ba torneira hasoru tensaun husi xavi. Tenke konfia katak loke torneira bainhira halo ida nee. Se la loke, entaun anilha boraixa bele taka metin (hadau) torneira nia pintu air (odamatan bee) no prevene la bele monta xapeu hasoru torneira nia isin. 9. Halo fali tensaun tomak ba sistem bee no taka loke torneira.
STOPKRAN (TORNEIRA ATU HAPARA SULI) Medio loloos atu monta (hatama) stopkran (torneira atu hapara bee suli). Atu iha bee dalan kraik liu iha torneira nia laran hasoru sorin (balun) prinsipal ka sorin tensaun, hanesan iha dezenhu. Bainhira gelndong sae ba leten, bee nia tensaun dudu iha vlvula iha anilha nia okos, no moos dudu nia husi nia odamatan bee. Nunee husik bee bele liu, bele suli iha torneira nia laran (bodik torneira). Karik bee maran husi sistema, vlvula sei fali ba odamatan bee, halo hahalok rflksip.
Dezenhu tuir mai hatudu katak stopkran (torneira atu hapara bee suli) monta sala. Iha ejemplu ida nee, bee nia tensaun sempre hasoru vlvula nia leten. Entaun bainhira gelndong sae atu loke torneira, hodi husik bee bele suli, vlvula la bele sae husi odamatan bee tanba Bee suli husi liman karuk too liman loos bee nia tensaun hetok kaer hela iha neb nafatin. Resultado hanesan nee: bee la bele suli.
AAT (KERUSAKAN) IHA TORNEIRA SEKRUP AAT (KERUSAKAN) TANBA (SEBAB) OINSA RESOLVE (CARA PEMECAHAN) Bee suli ka turuk nafatin husi torneira bainhira taka metin Anilha aat ka mihis, naklees (tuan) ona Karik iha rai henek, besi rahun ka kualkier buat (benda asing) seluk iha torneira nia laran Karik odamatan bee la dun diak ona. Tau fali anilha foun Hasai saida deit husi torneira (benda asing) ka hasai foer Troka torneira ba torneira foun se la bele hadia karik. Bee suli haleu gelndong ka roska kotak isian. Isian aat iha kotak isian Roska kotak isian laos sekrup metin loloos Halo foun isian kulit mamar (Hasai no tau foun fali). Halo metin sekrup iha kotak isian Gelndang midus (namdoras) nafatin bainhira dulas, no moos la bele taka torneira Gelndong roska aat, la iha ona ka bosan ona Troka fali torneira foun Torneira difisil atu loke ka taka Kotak isian nia pengisi (isian) maran. Gelndong kleuk Hadia (Halo foun) isian. Troka fali isian kulit mamar foun. Troka fali torneira foun. Tarutu makaas bainhira loke torneira Vlvula luan (folga) iha gelndong Troka fali torneira foun Anilha luan (folga) iha vlvula. Troka fali vlvula foun ka troka fali torneira foun. Derepenti bee suli para iha torneira (bee la suli, la sai) Kualkier buat foer ruma (benda asing) kaer iha stopkran Taka torneira bee husi tanki no hasai kualkier buat foer ruma (benda asing) husi stopkran. Hamoos tiha stopkran.
BEE SULI KA TURUK
Bainhira bee suli ka turuk, Ita boot tenki hapara bee suli husi tanki, sobu kanu, troka parte kanu neb aat, no hadia (halo fali) kunci (perpaduan) ka junta.
Tanbasa kanu nakfera? 1. Dala ruma aat (kerusakan) husi pabrik iha kanu ka junta bele halo nakfera iha kanu depois. 2. Karik kanu ka junta monta sala. Por ejemplu la apoiu natatoon bainhira kanu atravesa iha leten ka hakoi iha dalan. 3. Ferujo iha besi halo kanu aat lailais. 4. Material bele sai bosan aat liu (memburuk) ho tempu naruk. 5. Bainhira kareta sama iha kanu nia leten, nakbetok, hakbelar, depois nakfera. 6. Tensaun aas demais. La uza bee barak nafatin, entaun tensaun bele aumenta iha kanu nia laran. Bele hetan tensaun makaas tanba kanu nakdoko (getaran). 7. Buat ida baku ka kona kanu ka junta.
Kanu besi berlapis sng fasil liu bele hetan ferujo bainhira hetan bee mamar liu. Bee mamar la iha mineral barak. Bainhira bee mamar liu suli iha kanu besi nia laran, fasil liu besi nia kulit nabeen, entaun kanu hetan ferujo lailais. No moos bainhira rai siin (tanah yang asam) ka rai masin, kanu hetan ferujo lailais. Rai masin hetan iha fatin hanesan Manatuto, Tibar, Vemasi no Areia Branca (Dili).
HADIAN PROBEZORI BA BEE TURUK KIIKOAN
Bainhira iha turuk kiik iha kanu besi, Ita boot bele tau boraixa balu (hanesan kamerdial), no hametin ho apitan besi (haree dezenho).
TROKA KANU ROSKA NAKFERA
Dala ruma kanu nakfera tanba forza husi liur halo aat iha fatin kiik deit. Mais dala barak kanu nakfera tanba ferujo iha laran ka iha liur. Ferujo ida nee halo kanu fraku (mihis). Bainhira hetan ferujo hanesan nee, diak liu atu troka kanu tomak.
Primeiru, tenke hetan nakfera iha neb. Bee turuk husi neb? Hetan fatin nakfera, mak foin hapara bee suli, husi tanki, taka nakfera. Kee rai atu hasai kanu ka junta husi rai (se hakoi ona). Biasanya tenke troka kanu naruk tomak iha junta rua nia let. Se susar liu atu hasai kanu naruk tomak, entaun bele hasai parte nakfera deit. Tesi ho kadoo no halo roska ho xavi (ctakan) roska.
Sobu soket no hasai (husik libre tiha) kanu. Bainhira hetan difikuldade atu sobu kanu halo hanesan nee: kaer todan ida ka martelu iha kanu (perpaduan) nia sorin ida. Baku kanu kontrari todan, nudar Ita boot haree iha dezenho sorin. Depois bele uza xavi grifi rua hodi sobu junta.
Bainhira junta roska hetan difikuldade atu sobu, bele halo hanesan atu sobu kanu: Uza martelu todan tau hasoru mal ho junta nia sorin ida. Ho martelu ida seluk, baku sorin kontrario dala barak. Haree iha dezenho. Depois uza xavi grifi rua atu sobu junta lailais.
Se la bele sobu fasil liu ho martelu rua no xavi grifi entaun bele koko atu sobu ho ahi nia manas. Ahi nia manas halo besi aumenta itoan, hodi fasil liu sobu roska.
Sukat kanu nia naruk neb mak Ita boot presiza. Bele uza metru (pita pengukur) atu sukat kanu nia naruk foun husi kanu aat. Tanba dala ruma, bele tau kanu foun iha kanu bosan nia sorin, marka riska (pinta risku) no tesi kedas ho kadoo. Tesi tiha kanu naruk loloos, maka foin halo roska iha kanu nia rohan rua, no tutan ho stopkran no kanu seluk.
Hasai besi rahun ka buat seluk (benda asing) husi kanu nia laran. Liga fali kanu ho stopkran. Bainhira tau kanu foun iha nia fatin, tenke ho kuidado hodi garanti foer, rai rahun ka buat seluk (benda asing) keta tama iha kanu tuan ka kanu foun nia laran. Tenke tidin sai foer ka fakar bere keta intupidu karik. Bainhira tutan kanu foun too kanu tuan, mur uniaun tenke hametin ikus liu. Hadia tiha mak foin bele loke torneira, depois loke stopkran. Loke torneira ida kualkier, atu hasai anin. Tuir mai loke torneira stopkran neineik hodi bee bele suli atu proba (hetan garanti) kanalizasaun bee tomak diak ona ka seidauk. Loke bee husi tanki neineik liu. Husik bee bele suli too hasai anin hotu husi kanu. Depois mak bele taka torneira.
Revista (memeriksa) kanu tomak. Haree junta no hadia turuk kualkier, se iha karik. Se la iha turuk ona, entaun Ita boot bele hakoi fali kanu tomak. Tate bee dalan (se iha karik) no hamoos fatin nee.
Bianhira monta kanu foun bele hetan turuk itoan. Haree tok lai. Se problema hetan nafatin halo fali, uza fita mutin bee-nian liutan. Turuk boot akontese tanba roska la han malu, junta aat ona ka falta hametin natoon. Bainhira turuk boot akontese, sobu junta no halo fali ho junta foun. Turuk kiik bele hadia probezori, uza boraixa bobar haleu turuk. Hametin ho apitan no sekrup, ka penjempit.
HADIA KANU BEE NAKFERA IHA ROHAN RUA KEJUR NIA LET
Kanu nia rohan monta iha junta naran, rohan kejur. Bainhira kanu nakfera iha rohan rua kejur nia let, halo hanesan nee: Hetan nakfera iha fatin ida neb. Hasai rai no hamoos kanu (se kanu hakoi karik). Se kanu hakoi tiha karik, entaun kee rai halo dalan iha rohan kejur nia let, no moos liu itoan.
Kanu roska naruk iha roska naruk liu hodi bele simu mur no soket. Prepara roska mane meruncing iha roska naruk ho fita mutin bee-nian. Halo metin, menyekerup roska hasoru kanu nia junta (iha bee dalan se iha karik). Garanti katak junta no kanu han malu ho metin, no moos roska naruk no junta han malu ho metin, hanesan.
Sukat loloos, kanu nia panjang atu nakonu celah tetap. Sukat husi rohan roska, iha roska naruk, too rohan roska, iha kanu seluk. Tesi kanu mak panjang nee no hasai besi rahun ka benda asing kualkier. Halo roska meruncing iha kanu nia rohan rua, ho kuidado atu keta silang roska. Hasai besi rahun ka benda asing no hamoos kanu nia laran. Tau fita mutin atu prepara roska ida atu sulan. Menyekerupan hasoru junta iha ona no halo metin tiha. Garanti junta ho kanu nia roska han malu diak.
Monta kanu foun nia rohan seluk hasoru roska naruk. (Haree tok lia menon uluk). Hatutan soket iha kanu iha soket nia oin, mak hafoin hametin mur. Garanti katak mur halo metin liu. Loke torneira ida. Loke bee neineik, berangsur-angsur, iha stopkran, atu hasai anin kualkier husi sistema. Bainhira bee lao ho kabeer (anin la iha ona); bele taka torneira fali. Garanti la iha turuk ona. Se hetan turuk ida karik, tenke hadia. Se Ita boot kee bee dalan, entaun bele hakoi kanu tomak ona.
Uza tanke hamenos tensaun iha tingkat seluk (ketak) atu garanti tensaun iha bee iha torneira la liu metro tolunulu. Se Ita boot hetan tensaun makaas (liu metro tolunulu) bainhira halo manutensaun, tenke halo rehabilitasaun bee, aumenta kanalizasaun ho tanki hamenos tensaun. Se la iha bee karik, nunee la iha moris. Bee importante ba ita nia moris. Se la iha bee ita sinti buat hotuhotu la diak ba ita. Moris la hakmatek kuando bee la iha.
INFORMASAUN TRADUSI OLEH TRISH MORROW HO AJUDA HUSI SIMAEO BRITES SEIXAS NO RUBEN DOS SANTOS INFORMASAUN LIAN INGLES HUSI LIVRU HIRAK NEE:
Australian Government Publishing Service, 1998, Basic Training Manual 11-1 Water Supply 1, National Building and Construction Industry Training Committee, Australian Government Publishing Service, Canberra. Australian Government Publishing Service, 1998, Basic Training Manual 11-2 Water Supply 2, National Building and Construction Industry Training Committee, Australian Government Publishing Service, Canberra. Davis, Jan and Lambert, Robert, 1995, Engineering in Emergencies, A Practical Guide for Relief Workers, IT Publications (on behalf of RedR), London, page 647. Department of Labour and National Service of the Commonwealth of Australia, undated, Sanitary Plumbing and Water Supply, McCarron Bird, Canberra. Hiller, Rene, 1994, Guia Prctica de Fontaneria, Series Bricolaje Casero, Everest, Lon, Espanha. Intermediate Technology Development Group, 1991, The Worth of Water: Technical Briefs on Water, Health and Sanitation, with an introduction by John Pickford, IT publications, London. Morgan, Peter, 1990, Rural Water Supply and Sanitation, McMillan, Harare. UNICEF, 1999, Towards better programming: A Water Handbook, UNICEF Water Environment and Sanitation Technical Guidelines, Geneva. Van Lengen, Johan, 1982, Manual del Arquitecto Descalzo: Como Construir Casas y otros Edificios, Editorial Concepto, S.A., Mxico D.F. Van Wijk-Sijbesma, Participation and Education in Community Water Supply and Sanitation Programmes: A Literature Review, Technical Paper No. 12, International Reference Centre for Community Water Supply and Sanitation, 1981.