KASAYSAYAN

Noong 11 Hunyo 1901 ang mga lalawigan ng Rizal ay nilikha sa pamamagitan ng Batas bilang
137 ng Komisyon ng Pilipinas. Ang Pasig ay isinama sa lalawigan ng Rizal, at siya ang hinirang
bilang kabisera ng bagong lalawigan.

Taong 1975, ang Pasig ay inalis sa lalawigan Rizal at naging bahagi ng Kalakhang Maynila nang
ang Komisyon ng Kalakhang Maynila(ang pinagmulan ng Metro Manila Authority at sa
katagala'y ang Metropolitan Manila Development Authority) ay nilikha sa ni pangulong
Ferdinand Marcos sa pamamagitan ng Presidential decree 824.

Hulyo 1994, ang Pasig ay na-convert sa isang mataas na urbanisadong lungsod sa pamamagitan
ng Batas Republika bilang 7829. At noong Disyembre ng taong 1994, nilagdaan ito ni pangulong
Fidel V. Ramos bilang isang batas, na sinang-ayunan naman ng mga tao sa ginanap na plebistio
noong 21 Enero 1995.


UGAT NG PANGALAN

Sa mga sinaunang tala ng mga frayleng Agustino, ang "Pasig" ay unang binaybay na "Pasi"
noong 1584; naging "Pasic," noong 1587; pinalitan ng "Pasi" noong 1593; at naghunos na
"Passi" o "Passic" bago naging "Pasig" noong 1596.

Kung sasangguniin naman ang Vocabulario de la Lengua Tagala (1754) nina Juan de Noceda at
Pedro Sanlucar ng Tagalog, ang "Pasig" ay tumutukoy sa baybay o pampang ng ilog. Ang
nasabing taguri, kung ibabatay sa mapa ng Pasig, ay marahil may kaugnayan sa tatlong ilog na
naglalandas sa Pasig: ang Ilog San Mateo [Ilog Marikina ngayon], ang Ilog Pasig, at ang Ilog ng
Bitukang Manok.

Ang pagkakamali ng bigkas, kung gayon, ay mahihinuhang mula sa mga frayleng Espanyol at
hindi sa mga Tagalog. Hindi kinilala o nanaig ang "Pasi" o "Pasik" bagkus nanatili ang "Pasig,"
ayon sa gamit ng mga tao.

PANANAKOP AT HIMAGSIKAN

Sinapit ng Pasig ang malagim na pangyayari noong 1603 at 1639, nang mag-aklas ang mga
Tsinong dumanas na pagmamalupit sa ilalim ng rehimeng Espanyol. Naghimagsik ang mga
Tsino, at sinalakay, winasak, at sinunog ang dalawang simbahan ng Pasig.
Naulit ang madugong pangyayari nang salakayin at kulimbatin ng hukbong Britaniko ang Pasig
noong 1762-1764. Hinalughog at dinambong ng mga dayo kahit ang mga batingaw na kanilang
tinunaw upang gawing kanyon.

Noong Agosto 29, 1896, pinamunuan ni Kabesang Valentin Cruz ang pagsalakay laban sa mga
mananakop na Espanyol doon sa Maybunga. Isang guwardiya sibil ang napatay, at nakuha ng
mga maghihimagsik ang mga armas at bala mula sa Tribunal de Naturales. Tinagurian ang
nasabing paghihimagsik na "Nagsabado" dahil Sabado naganap ang pagsalakay.

Mahalaga ang posisyon ng Pasig, kaya sinikap noon ng mga Amerikano na makuha ito nang
sumiklab ang digmaang Pilipino-Amerikano. Nagpapulong sa simbahan ng Pasig si William
Howard Taft, ang pangulo ng Ikalawang Komisyon sa Pilipinas, kasama si Dr. Trinidad H. Pardo
de Tavera at ang mga kinatawan ng iba't ibang bayan ng Pasig upang pag-usapan ang
pagtatatag ng isang sibiliyang gobyerno.

Noong Hunyo 11, 1901, pinagtibay ng Komisyon ng Pilipinas ang Batas Bilang 137, na nag-aatas
ng pagbubuo ng bagong lalawigan ng Rizal.

Binomba ng hukbong Hapones ang Pasig noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Nasunog ang
tinatayang 1,078 bahay at pumaslang sa mahigit 2,000 tao.