Thc s.

Nguyn Vn V
















H thng tu thy

Dng cho ngnh ng tu
















i hc hng hi - nm 2006

6

Chng 1

Khi nim chung v cc h thng tu thy

1.1. Khi nim v ngha ca h thng

1.1.1. nh ngha
H thng tu thy l mt h bao gm cc my, cc thit b, cc ng ng, cc
van, cc b phn ni ghp ng, cc dng c o (nhit , tc , p sut) ca dng
chy trong ng, v.v. tt c chng phi c ni ghp ph hp vi chc nng, cng
dng ca mi h thng.

1.1.2. Cc yu t kt cu ca h thng
Nh nh ngha, h thng tu l tp hp cc yu t:
Cc my: cc bm (bm th tch, bm cnh dn, v.v.), cc qut gi, my thy lc,
my nn kh, v.v.
Cc ng ng: ng cng, ng mm, v.v.
Cc chi tit ni ng: ai c-ng lng, ng lng, mt bch, v.v.
Cc van dng ng m hoc hng dng cht lng trong ng i theo mt
phng no .
B cha: khoang, kt, xitc, bnh, v.v. gi cng cht.
Cc thit b khc (b hm, lm mt, bay hi, v.v.) phc v cho vic lm thay i
trng thi ca cng cht.
Cc phng tin iu khin h thng v kim tra s lm vic ca n.
Cc b phn nh trn to thnh h thng tu gi l cc yu t kt cu ca h
thng.
Trong mi h thng c th, c th ch c mt vi my mc, thit b k trn.
iu ny ph thuc vo tnh nng ca h thng v c im ca chc nng m n
thc hin.

1.1.3. ngha ca h thng
Trn mi mt con tu thng c trang b cc h thng khc nhau nhm m
bo tnh hng hi, tnh an ton cho n. Ngoi ra h thng cn phc v cho vic
chuyn ch, vn chuyn, bo qun hng ho trn tu v phc v cho cc nhu cu sinh
hot ca hnh khch, thuyn vin. V vy nng cao hiu sut v tnh kinh t ca h
thng th mi h thng cn phi c c gii ho, t ng ho v iu khin t xa.

1.2. Phn loi v cc yu cu i vi cc
h thng tu thy

Cc h thng tu thy thng c phn loi hoc l theo cng cht chuyn ng
trong ng ng, hoc theo vai tr, chc nng m n m nhim.

1.2.1. Phn loi theo cng cht lu chuyn h thng
Theo loi cng cht lu chuyn trong ng, cc h thng c chia ra thnh h
thng ng dn: nc (nc ngt, nc mn, nc nng, nc lnh), ng dn hi, ng
kh, ng gas v ng dn du.
7
u im ca s phn loi ny l, thun tin cho vic tnh ton thy lc ng ng,
n ph thuc ch yu vo loi cng cht m h thng vn chuyn v ch dng
chy.
Nhc im, kiu phn loi nh trn s khng thun tin cho vic nghin cu h
thng, v i khi mt h thng ny hay h thng khc ngi ta s dng c cc
ng ng nc, hi, kh, v.v. V d h thng iu ho khng kh bao gm c ng
hi, ng nc mn v ng khng kh.

1.2.2. Phn loi theo chc nng v cng dng ca h thng
Theo chc nng v cng dng m n m nhim, h thng tu thy c chia
thnh cc nhm:
H thng hm tu.
H thng phng, pht hin v cha chy.
H thng v sinh v cht thi.
H thng vi kh hu nhn to v h thng chuyn dng trn tu du.
u im ca phng php phn loi ny l, n thun tin cho vic phn bit, so
snh gia cc h thng v kt cu v c im lm vic.

1.2.3. Cc yu cu i vi h thng tu thy
Mc d c s a dng v hnh thc kt cu, nguyn l hot ng cng nh chc
nng, cng dng ca n, cc h thng tu thy vn c nhng yu cu chung i vi
chng. Nhng yu cu chung l:
Cc h thng nht thit phi n gin, d s dng, lm vic tin cy trong mi iu
kin khai thc bnh thng ca tu cng nh khi tu nghing, chi, hoc ngay c khi
gp tai nn.
Khi thit k, ch to h thng phi da vo cc tiu chun ho la chn cc yu
t kt cu ca h thng, cng nh cc c trng ca dng chy (nhit , tc , p
sut, v.v.) m bo tnh lp ln khi sa cha, thay th.
ch to h thng cn phi chn cc vt liu bn, c tnh chng g, chng
xm thc cao, chu mi mn, chu c nhit , p sut, tc cao trong iu kin
khai thc lu di ca mt dng cht lng nht nh chuyn ng trong h thng.
B tr h thng phi gn nh, kch thc phi l ti thiu, khng chim nhiu din
tch, th tch khoang, khi lng phi khng ln. ng thi phi m bo tnh thm
m cho con tu, vic khai thc, sa cha, thay th phi thun tin, lp t ng ng
vi s ch un cong l ti thiu, lp t thit b iu khin ch cn thit nhng ch
thc.
Vic b tr h thng phi nh hng khng nhiu n kh nng lm hng v phi
loi b c nhng h hng v mt c hc ca chng trong khi lm hng ca tu.
S lm vic ca h thng phi m bo khng lm nhim mi trng vng bin,
vng bn m tu neo u do nc c cha cn du v cc cht c hi khc.
Cc thit b my mc ca h thng phi c tnh kinh t.
Ngoi ra, i vi mi h thng ring, do c im lm vic ca chng cn c
nhng yu cu ring, c ni cc chng sau.






8
Chng 2

cc yu t kt cu ca h thng

2.1. ng ng

2.1.1. Khi nim v ng knh danh ngha v p sut danh ngha ca
ng ng
ng knh danh ngha hay cn gi l ng knh l lng qui c ca ng
ng l ng knh bn trong ca n, khng ph thuc vo hnh dng bn ngoi ca
ng.
K hiu: hoc D
y
(cho ng ng chnh), d
y
(cho ng ng nhnh).
n v: mm.
p sut danh ngha ca ng ng l p sut m ng ng chu c trong iu
kin khai thc lu di ti mt nhit nht nh, ca mt dng cht lng nht nh di
chuyn trong ng ng.
K hiu: p
y
.
n v: kG/cm
2
.

2.1.2. Phn loi ng ng
ng knh ng, chiu dy thnh ng v vt liu ch to n c xc nh ph
thuc vo tnh cht vt l, vo nhit , p sut v tc ca dng cht lng di
chuyn trong ng.
Vt liu ch to ng thng l thp cc bon, thp hp kim, hp kim ng, hp
kim nhm, nha hoc vi tm cao su, v.v.
i vi ng ng nc, ng thp trng km c s dng rng ri do chng c
tnh chng g cao hn thp thng thng. Trn cc tu cnh ngm, cc xung hoc
trn cc tu v hp kim nhm, gim khi lng, ngi ta dng ng hp kim nhm.
ng lm bng vt liu ng hoc hp kim ng s dng cho cc ng ng dn
freon ng knh ti 20 mm ca h thng lm lnh.
Cc ng thp lt bn trong bng polyetylen v ng polyetylen cng c s dng
trong h thng. ng lt polyetylen s dng khi nhit cng cht khng qu 75
0
C v
p sut n 16 kG/cm
2
, cn ng polyetylen s dng khi nhit cng cht khng qu
50
0
C v p sut n 10 kG/cm
2
.
Cc ng hp kim c s dng trong h thng khng kh nn, c lp ngoi l lp
thp, lp trong c trng ng . Cn trong mt vi h thng (v d: h thng cht
thi) cn dng ng thp c bc lp baklt.
Trong ng tu, gim s lng kch thc ng, ngoi tiu chun quc gia,
ngi ta cn a ra cc tiu chun ngnh. iu cho php h gi thnh khi ch to,
sa cha h thng.

2.1.3. Tnh ton ng ng
Ngoi cc tiu chun qui nh kch thc v yu cu k thut i vi ng, cn c
cc tiu chun xc nh lu lng, p sut danh ngha, p sut lm vic, p sut th
ca ng, thit b v cc b phn ni ng.
Khi bit D
y
v chiu dy thnh ng, ngi ta chn theo tiu chun ng knh
ngoi ca n. Khi la chn kch thc ng, sao cho ng knh D
y
sai khc vi ng
knh trong t nht. Sai khc gia chng khng qu10%.
9
Chiu dy thnh ng xc nh t tnh ton sc bn ng, i vi ng kim loi th
chiu dy xc nh nh sau:
c
p ] .[ . 200
p . d
s
K
H
+
+
= ,mm. (2.1)
y: p - p sut tnh ton, kG/cm
2
, n ph thuc vo p sut lm vic p
p
trong ng
v n c ly tng ng theo Qui phm, i vi ng ng ht bng 1,25.p
p

nhng khng nh hn 2 kG/cm
2
, cn i vi ng y bng p
p
nhng khng nh
10 kG/cm
2
.
d
H
- ng knh ngoi ca ng, mm.
- h s bn ca mi hn in, bng 0,9 - i vi cc ng thp, ch to bng
phng php in tr, (i vi ng khng c mi hn = 1).
[]
K
- ng sut ko cho php, kG/mm
2
, ly i vi ng lm bng thp cc bon
khi nhit cng cht n 300
0
C bng 7,6 kG/mm
2
(thp CT10) v 9,16
kG/mm
2
(thp 20). i vi ng ng hoc hp kim nh, []
K
c ly theo Qui
phm.
c - gi tr hiu chnh cho chiu dy tnh ton, tnh n s sut c hi khi ch
to ng, c ly bng 2 mm cho ng cn nng v hn; 1,5 mm - cho ng ko
v cn ngui; 1 mm - cho ng ng v (0,7 1,4) mm - cho ng hp kim c
lp bc lt.
Chiu dy thnh ng tnh theo cng thc (1) phi lm trn n kch thc ln hn
gn nht tng ng vi tiu chun ca ng. Cho php ly chiu dy nh hn gn nht,
nu n khc vi gi tr tnh ton khng qu 3%.
Chiu dy thnh ng ti thiu ca ng polyetylen (t trng nh) c p lc cao,
xc nh theo cng thc sau:
T KT
H T
min
p . 2
d . p
s
+
= ,cm. (2.2)
y: p
T
- p sut th thy lc, kG /cm
2
, ly theo tiu chun ca Qui phm.

KT
- ng sut kim tra ly i vi polyetylen (t trng nh) bng 70 kG/cm
2
.
d
H
- ng knh ngoi ca ng, cm.
p sut danh ngha dng lm chun chn p sut lm vic, m n l p sut
ln nht ca mi cht chuyn dch trong ng nhit lm vic thc t. p sut m
ng phi chu ng khi th gi l p sut th. p sut danh ngha, p sut lm vic v
p sut th c qui nh bi Qui phm.

2.2. Cc chi tit ni ng

Khi lp rp cc ng ng trn tu, phi ni cc on ng vi nhau v vi c thit
b, my mc v cc trang thit b khc. lm iu , ngi ta s dng cc chi tit
ni, chng c gi l cc chi tit ni ng hay thit b ni ng.
Mi ni cc ng c th tho c v khng tho c. Loi tho c c: ni
bng mt bch, ni bng ai c - ng lng, ni bng ng lng cng, ni bng ng
lng mm. Loi khng tho c c: hn, gn keo.
Trong h thng tu thy, ch yu ngi ta dng mi ni tho c. N cho php
tho d v tho lp ng ng trong thi gian vn hnh v khi sa cha. Ni khng
tho c ch dng nhng phn ca ng ng m nm nhng ch kh ti hoc
khng yu cu tho d trong nhng iu kin bnh thng ca h thng.

10
2.2.1. Ni bng mt bch
Ni bng mt bch c s dng rng ri nht trong h thng tu thy. N c
s dng cho cc ng c ng knh danh ngha D
y
20 mm. Mi ni bng mt bch
c nhiu kiu kt cu khc nhau. Cc kiu mt bch cho ng ng tu thy, c qui
nh bi Qui phm.



Hnh 2.1. Cc mt bch.
a - mt bch phng bng thp hn; b - mt bch t do trn u mt ng
c - mt bch t do trn ng c gp mp; d - mt bch hn.
1 - ng; 2 - mt bch; 3 - m kn (giong); 4 - bu lng.

Cc mt bch phng bng thp hn (hnh. 1.a) c kt cu n gin, lm vic tin
cy, thng dng cho ng c p sut danh ngha ti 16 kG/cm
2
, ng knh danh
ngha D
y
t 20 n 500 mm.
Cc mt bch t do (hnh 2.1, b), khc vi kiu hn ch n c th quay t do
trn ng lm cc l khot trng nhau khi lp bu lng, lm gim nh qu trnh lp
rp ng.
Cc mt bch t do trn u mt ng bng thp hn c p sut danh ngha n 10
kG/cm
2
v D
y
t 20 n 500 mm.
Cc mt bch t do trn ng gp mp c p sut danh ngha n 10 kG/cm
2
v D
y

t 20 n 150 mm, (khi p
y
= 6, kG/cm
2
cho php D
y
ti 350 mm). Cc mt bch t do
trn ng gp mp bng hp kim nhm khi p
y
= 6 kG/cm
2
v 10 kG/cm
2
cho ng ng
c D
y
tng ng t 20 100 mm v 20 50 mm. Mt bch trn ng ng gp mp
cho p
y
ti 10 kG/cm
2
v D
y
t 20 150 mm, (khi p
y
= 6 kG/cm
2
cho php D
y
ti 350
mm). i vi cc ng thp v ng cc bch thng c ch to bng thp, cn i
vi ng bng hp kim nhm cc bch thng ch to t hp kim nhm.
11
Cc mt bch cng c th gn cht vi ng nh n khp ren. Trong trng hp
ny bch c ren trong n khp vi ren ngoi ca ng ti u ng. Cc bch ny dng
cho cc ng ng gas.
ni cc ng polietilen, ngi ta dng cc mt bch t do lm bng tectolist
hoc cht do vinil.
m bo kn kht ca mi ni, gia b mt tip xc ca cc mt bch, ngi
ta lp giong. Cht lng lm kn ca cc bch ph thuc vo s co r mt bch, vt
liu giong, tnh chnh xc khi lp rp v u khi xit. Vt liu giong c chn
da theo loi v thng s ca cng cht chy trong ng (hnh.1.d), cn ngay trn b
mt mt bch kim loi ngi ta tin cc rnh trn (2 hoc 3 rnh) vi chiu su khng
qu 1 mm.

2.2.2. Ni bng ai c - ng lng
Mi ni ny thng s dng trong ng ng c ng knh danh ngha nh, (D
y

= 3 32 mm) khi p sut danh ngha p
y
n 100 kG/cm
2
(hnh 2.2).



Hnh 2.2. Mi ni bng ai c - ng lng.
1 -ng; 2 - ng hm; 3 - ng lng; 4 - giong; 5 - ai c

Trong mi ni, kn kht c m bo nh giong 3, c p bng ng lng 4
chong gia ai c 1 v ng hm 2, ng lng 4 n khp ren vi ai c.
Mi ni ai c - ng lng vi ng nc ngt, khng kh, hi, du v cc sn phm
du m thng c lm t thp cc-bon.
i vi nc bin, mi ni ai c - ng lng c ch to bng ng thanh hoc
ng thau.
Giong cho mi ni ai c - ng lng c lm bng cao su aming. Trc khi
lp ngi ta ph ln mt lp graphit.

2.2.3. Ni bng ng lng cng
Mi ni ny thng s dng cho ng dn kh gas, nc ngt. Ni bng ng lng
cho php i vi cc ng ng c D
y
50 mm vi p
y
nh hn 5 kG/cm
2
.
ng lng c nhiu loi: ng lng thng; ng lng cong; ng lng 3 chc v ng
lng 4 chc. Vt liu lm ng lng thng l thp hoc gang do (hnh 2.3).
Trong mi ni, hai u ng ngi ta tin ren, u mt ng tin ren di hn trn
n c ch cho ng lng v ai c hm, cn trn u ng kia - chiu di ren bng
khong mt na chiu di ng lng. Cc ng c ni bng cch vn ng lng t u
ng c ren di sang u kia ca ng n ht ren.
m bo kn cn thit, ngi ta qun quanh ren ca ng si gai hoc lanh
hoc cao su non v p c hm.

12

Hnh 2.3. Ni ng bng ng lng cng.
a - ng lng thng; b - ng lng cong
1 - ai c hm; 2 - ng lng; 3 - ng

2.2.4. Ni bng ng lng mm
V kt cu, cc mi ni kiu ny gm c ng lng n hi c lm t vi tm
cao su v cc ai kim loi vt hai u ng lng (hnh 2.4).
Nhc im ca mi ni ny l thi hn s dng khng lu (khong 2 3 nm).
Mi ni bng ng lng mm thng s dng on ni ng nhnh, ni cc
ng ng vi ng c v my mc t trn cc b phn gim chn.



Hnh 2.4. Ni ng bng ng lng mm.
1- ng; 2 - ng lng mm; 3 - ai hm.

2.3. Ph tng, thit b ca h thng

cho mi h thng trn tu c th hon thnh nhim v ca mnh, trn ng
ng ca n ta t cc ph tng, thit b, nh n thc hin vic khi ng h thng, m
v ng cc b phn ring bit ca ng ng, thay i ch lm vic ca h thng,
iu chnh p sut cng cht chy trong ng.

2.3.1. Phn loi ph tng, thit b
Ph tng, thit b ca h thng c nhiu cch phn loi nh: phn loi theo tnh
nng cng dng ca ph tng, thit b; phn loi theo phng php dn ng ca ph
tng, thit b, theo phng php ch to, v.v.

2.3.1.1. Phn loi theo cng dng, tnh nng ca thit b
13
Trng hp ny, ph tng, thit b ca h thng tu c phn thnh cc kiu sau:
Thit b chn - chuyn: cc van, van chm (ngn ko), kho vi, hp van, v.v.
Thit b an ton: cc van an ton, li vo, phin lc, v.v.
Thit b cho mi cht qua ch theo 1 chiu: cc van mt chiu, van chn mt
chiu, van dn hng, v.v.
Thit b iu chnh: cc van tng, gim p, van bm, tay my, v.v.
Thit b c bit: van thng bin, vi cha chy, van chm y, v.v.

2.3.1.2. Phn loi theo phng php ch to
Theo phng php ny, c thit b c, thit b hn v thit b rn.
Thit b ca h thng tu thng c lm t gang, thp v hp kim mu (ng
thanh cc loi, ng thau).
i vi thit b lm vic trong nc bin, ngi ta hay dng ng thanh nhm
mangan mc.
Nhng chi tit ring (a, ) ca thit b bng thp, gang c ch to t hp kim
mu.
Cc thit b bng cht do c s dng, bi n nh hn thit b bng kim loi
v c th lm vic trong mi trng n mn.

2.3.1.3. Phn loi theo phng php dn ng
Theo phng php ny, c thit b c dn ng bng tay, dn ng bng c
gii ho, hoc iu khin t ng.

2.3.2. Cc loi thit b, ph tng c bn ca h thng

2.3.2.1. Van chn - chuyn
Nh thit b ny m ngi ta thc hin ng, m hoc chuyn cc ng ng
trong cc h thng (hnh 2. 5).
Cc van chn - chuyn c nhiu loi nh: van thng, van chm (ngn ko), van ba
ng v mt kiu c bit ca thit b chn - chuyn l van hp, n gm vi van (2 4
van) nm trong thn chung v.v. Sau y ta xt nguyn l lm vic ca van thng:
Cc van chn thng (hnh 2.5, a) thuc loi thit b chn ph bin nht trn tu.
Vic ng chng c thc hin nh a 9, c p nh cn van 5 vo cc b mt lm
kn 10 v 11 trong a v v van 1. Khi quay tay van 3 th cn van, nh c ren b
mt ngoi ca n vi ren trong ca xy lanh van 4, chuyn ng tng i vi thn
van, nng hoc h np van. m bo kn, ch cn van qua np 2 ca thn van,
ngi ta t vng bt kn nc gm c ng lt 6 c p, m 7 v vng ta 8.
V tr ca a van trong thn van c kim sot nh ci ch bo hnh trnh
chuyn dch gia vch chun 0 v 3, n tng ng vi vic m v ng hon ton ca
van.
Cc van lun c lp trong cc ng ng sao cho p sut bn trong ca cht
lng trong ng tc ng vo mt di ca a. Trng hp ny kn ca vng bt
c bo m khi van ng.

2.3.2.2. Van an ton
phng p sut trong ng ng tng cao hn p sut qui c, trn cc h
thng ring, ngi ta t van an ton lm vic t ng, bnh thng van ch
thng ng. Ch khi, v nguyn nhn no , p sut trong ng cao hn p sut qui
c, van m v cho mt lng cht lng no i t vng c p sut cao n vng c
14
p sut hn (v d: vo kh quyn). Sau khi mt phn cht lng t ng ra v p sut
trong h n p sut qui c th van ng li. Van nh vy gi ng ng khng
b ph hy khi c s tng p sut ngu nhin cao hn cho php. Van an ton iu
chnh n p sut nht nh c kp ch.
Kh nng cho i qua ca van an ton phi lm sao cho p sut trong ng khng
th vt qu 1, 2 ln p sut lm vic.





Hnh 2.5. Van chn - chuyn
a - van thng; b - van chm (ngn ko); c - van ba ng.

phng cc vt l (cc mu sn, mn, v.v.) lt vo my mc v cc thit b
trn ng ng, u ht cc ng ngi ta t cc li ht hoc chn rc. Trong vi
h thng, lm sch mi cht cng tc, ngi ta dng phin lc

2.3.2.3. Van mt chiu
15
Trong cc ng ng ca cc h thng m cn m bo chuyn ng ca
cht lng ch theo mt hng cho v ng thi ngn nga chuyn ng ca n
theo hng ngc li, ngi ta lp cc van mt chiu, van chn mt chiu, van dn
hng, v.v.

2.3.2.4. Van iu chnh (van gim p, van bm tay my)
Cc van iu chnh phc v vic iu chnh hng dng chy hay p sut lm
vic ca mi cht, gm van gim p, van bm, v.v.

2.4. Dn ng cc thit b

S iu khin thit b chn - chuyn, nm nhng ch c th n c, c tin
hnh nh tay quay v v lng c trn thit b. iu khin nhng thit b nhng
ch khng th n c, ngi ta s dng c cu dn ng. N c lp ch thun
tin cho vic vn hnh.
Cc b dn ng c dng khi v tr iu khin thit b nm xa n (iu khin
t xa).
Lin quan n nhng iu ni trn, c cu dn ng c chia ra l: dn ng ti
ch v iu khin t xa. B iu khin ti ch c thc hin bng tay, cn t xa -
bng tay v c kh ho hoc in kh ho hoc ng ng kh nn.
C cu iu khin t xa l: truyn ng bng trc, bng kh nn thy lc v in,
cn ti ch - bng trc.
B truyn phi p ng c nhng yu cu c bn sau:
Bo m kim sot c s ng v m ca thit b.
Loi b kh nng t ng ng m ca thit b khng theo mun ca ngi
iu khin.
Trong trng hp cn thit, cho php s dng phng tin iu khin d phng.
Cc chi tit ca n phi khng ph hng tnh chng thm ca cc mt lt bc lt
trn tu, m chng i qua.



Hnh 2.6. Dn ng trc

2.4.1. Dn ng trc
S d gi l b truyn ng trc l do s truyn ng c thc hin nh cc trc,
cng vi cc bn l v cc bnh rng trong tng th to thnh chui iu khin.

16
Ngi ta dng cc ng c ng knh ngoi t 15 45 mm lm trc. S c cu dn
ng trc c cho trong hnh 2.6.



Hnh 2.7. Dn ng van t xa
a - dn ng bng kh nn; b - dn ng bng thy lc.

2.4.2. Dn ng bng kh nn
Van vi c cu dn ng kh nn c m t hnh 2.7, a. Khi cp kh nn qua
ng 7 vo khoang trn ca xy lanh 8, piston 4 chuyn dch xung v nh cn 3 n p
a 1 ca van khi thng c sc cng ca l xo. ng van, ngi ta x kh ra, khi
a, di tc dng ca l xo, c nng ln v vng lm kn 2 c t ln , khi
piston tr v v tr bn trn.
17
m van bng tay, dng v lng 5, khi n quay theo chiu kim ng h, trc 6
chuyn dch xung v m van.
Theo nguyn tc th cc h thng dn ng bng kh khng c ngun kh nn
ring m ngi ta s dng n t h thng khng kh nn trn tu hoc trc tip t
ng ng chnh hoc t bnh cha y kh.

2.4.3. Dn ng bng thy lc
Trn hnh 2.7, b ch ra van chm vi c cu dn ng bng thy lc. Xy lanh thu
lc 8 c t trong thn van 1. Trong xy lanh c piston 5 chuyn dch, n ni vi a
chm bng cn 10. Li ca cn vo thn van chm v vo xy lanh thu lc c lm
kn bng cc vng bt 2 v 3. m van chm, du c a vo khoang di ca xy
lanh theo ng 9. ng n, du theo ng 6 c a vo khoang trn ca xy
lanh. L 4 v 7 a kh ra khi h thng c du in y.
Du c cp vo xy lanh thu lc theo cc ng qua b phn phn phi c bit
(ngn ko), du n t ng gp nh bm.
Van chm kiu hnh 2.7, b c t mt s tu du chy bin. iu khin n
c thc hin t v tr iu khin cng vic lm hng.

2.4.3. Dn ng bng thy lc
Trn hnh 2.7, b ch ra van chm vi c cu dn ng bng thy lc. Xy lanh thu
lc 8 c t trong thn van 1. Trong xy lanh c piston 5 chuyn dch, n ni vi a
chm bng cn 10. Li ca cn vo thn van chm v vo xy lanh thu lc c lm
kn bng cc vng bt 2 v 3. m van chm, du c a vo khoang di ca xy
lanh theo ng 9. ng n, du theo ng 6 c a vo khoang trn ca xy
lanh. L 4 v 7 a kh ra khi h thng c du in y.
Du c cp vo xy lanh thu lc theo cc ng qua b phn phn phi c bit
(ngn ko), du n t ng gp nh bm.
Van chm kiu hnh 2.7, b c t mt s tu du chy bin. iu khin n
c thc hin t v tr iu khin cng vic lm hng.

2.5. Cc my mc ca h thng tu thu

Trong hng lot cc yu t, chi tit kt cu to thnh h thng tu thu, cc my
(cc bm, cc qut gi, cc my nn kh, v.v.) chim mt v tr quan trng. c bit
l bm c s dng rng ri, chng c s dng trong cc h thng c cht lng
chy qua. Cc qut gi c dng trong cc h thng thng gi v iu ho khng
kh, cn cc my nn kh - trong cc h thng lm lnh v iu khin y cht thi ra
ngoi tu.
Chng ta s nghin cu nhng c im c bn v cu to chung ca cc bm v
cc qut gi.

2.5.1. Phn loi bm thu lc
Nhng c cu ny, hay chnh xc hn l cc my, chuyn c nng ca ng c
dn ng thnh c nng ca cht lng chuyn dch. Da vo nguyn l hot ng, cc
bm c chia thnh ba nhm: bm th tch, bm kiu cnh v bm kiu pht.
Bm th tch c: bm piston v rto (bnh vt, trc vt). Chng hot ng theo
nguyn tc thay th (chuyn v).
18
Bm kiu cnh gm: bm ly tm, bm hng trc v bm xoy. Nguyn tc hot
ng ca cc bm ny da trn lc tng tc ca cnh bm vi dng cht lng chy
qua n.
Bm kiu pht, thuc nhm hon ton ring bit. i vi n th nh ngha bm
nh l my bin c nng ca ng c thnh nng lng ca cht lng khng c
thch hp. Nguyn tc hot ng ca bm kiu pht l, da vo vic s dng ng
nng ca dng cng cht, c a n n bm chuyn cht lng.

2.5.2. Cc thng s k thut c bn ca bm thu lc
c trng c bn ca bm thy lc hay nhng thng s k thut ca n l nhng
thng s biu th kh nng lm vic ca bm bt k. Cc thng s ch yu l: lu
lng Q, ct p H, cng sut N, hiu sut v ct p ht cho php ca bm [ H
CK
].

2.5.2.1. Lu lng ca bm Q
Lu lng ca bm l lng cht lng m bm vn chuyn c trong mt n v
thi gian.
n v tnh lu lng th tch: m
3
/g; m
3
/s hoc l/pht, v.v.
n v tnh lu lng khi lng: kg/s; t/g, v.v.
n v tnh lu lng trng lng: N/s hoc daN/s, v.v.
Lu lng bm c xc nh nh thit b o tc thi lp trn u ng y, ng
Verturi, tm chn. Gi s ta c vn tc dng chy qua ng l v, m/s, din tch tit din
ngang ca ng l F, m
2
, th lu lng Q c tnh theo cng thc:
Q =v.F , m
3
/s hoc Q =3600.v.F , m
3
/g. (2.3)
Phng php ny ch xc nh c lu lng trung bnh ca bm trong mt n
v thi gian.

2.5.2.2. Ct p ca bm H
1. Phng trnh nng lng ca bm
xt v bit c ct p ca bm, ta i xt nng lng ca cht lng trc,
trong v sau khi ra khi bm, tc l xt phng trnh nng lng ca bm. Gi s ta
cn a cht lng t b cha A (b ht) ln b cha B (b y) theo s nh hnh
2.8.
Nng lng ca cht lng ti ca vo, ca ra ca bm l E
0
v E
1
c tnh nh
sau:
. z
g . 2
v p
E
1
2
1 1
1
+ +

= (2.4)
. z
g . 2
v p
E
2
2
2 2
2
+ +

= (2.5)
trong : p
1
, v
1
, z
1
l p sut, vn tc v cao ca dng cht lng ti ca vo ca
bm so vi mt thong b ht.
p
2
, v
2
, z
2
l p sut, vn tc v cao ca dng cht lng ti ca ra ca bm
so vi mt thong b ht.
Ta i xt chnh nng lng ca cht lng ti ca vo v ca ra ca bm.
) z z (
g . 2
v v p p
E E E
1 2
2
2
2
1 1 2
1 2
+

= = (2.6)
T phng trnh trn ta c cc nhn xt nh sau:
Nu E = 0, tc cht lng trong ng l cht lng l tng, khng c nht v
khng xy ra tn tht nng lng.
19
Nu hai tit din l rt gn nhau th t nht cht lng phi cn mt phn nng
lng thng p lc thu tnh, tc E > 0, do nu khng cp thm nng lng
cho bm th E < 0, l do mt phn nng lng b tiu tn thng sc cn thy lc
trong ng. Do cht lng chuyn ng c t b ht ln b y, th phn nng
lng do bm cung cp phi thng c p lc thy tnh v tn tht thy lc trong
ng. Nu gi tn tht thy lc trong ng ng l h th tn tht nng lng vit di
dng y l (E + h) v phng trnh nng lng dng tng qut l:
) z z (
g . 2
v v p p
h E
1 2
2
1
2
2 1 2
+

= + , (2.7)
2. Ct p ca bm
nh ngha: ct p ca bm l phn nng lng m bm cn cung cp cho mt
n v khi lng cht lng n chuyn ng c t v tr ny n v tr khc.
K hiu: H.
n v: mt ct nc (m. c. n).
Theo nh ngha trn, th ct p ca bm l chnh nng lng ring (tnh cho
n v) ca cht lng khi ra khi bm v khi vo bm. Ct p, nh gi tr nng lng
c lin quan n n v khi lng, c th nguyn tuyn tnh (kg.m/kg = m).
Thit lp cng thc tnh ct p H: xt bm lm vic theo s nh hnh 2.8,
trong : z
h
- khong cch thng ng t ca vo ca bm n mt thong b ht, gi
l chiu cao ht.
z

- khong cch thng ng t mt thong b y n ca ra ca bm, gi
l chiu cao y.


Hnh 2.8. S lm vic ca bm.
Thit lp cng thc tnh ct p H: xt bm lm vic theo s nh hnh 2.8,
trong : z
h
- khong cch thng ng t ca vo ca bm n mt thong b ht, gi
l chiu cao ht.
z

- khong cch thng ng t mt thong b y n ca ra ca bm, gi
l chiu cao y.
20
y - chnh cao gia ca ra v ca vo ca bm.
z = z
h
+ y + z

- gi l chiu cao dng.

v
0
, v
1
, v
2
, v
3
v p
0
, p
1
, p
2
, p
3
l vn tc v p sut ca dng cht lng tng
ng mt thong b ht, ca vo, ca ra ca bm v mt thong b y.
tnh ct p ca bm ta i kho st phng trnh nng lng ca dng cht lng
khi i vo v i ra khi bm.
Nng lng ca dng cht lng ti ca vo ca bm l:
. z
g . 2
v p
E
h
2
1 1
h
+ +

= (2.8)
Nng lng ca dng cht lng ti ca ra ca bm l:
. y z
g . 2
v p
E
h
2
2 2
d
+ + +

= (2.9)
Theo nh ngha, ta c ct p ca bm l:
y
g . 2
v v p p
E E H
2
1
2
2 1 2
h d
+

= = ,m.c.n. (2.10)
trong : p
1
= p
a
- p
ck
; p
2
= p
a
+ p
ck
vi p
a
- p sut kh quyn; p
ck
- p sut chn
khng.
p sut p
1
, p
2
c xc nh nh ng h chn khng k v p k lp ca vo v
ca ra ca bm.
Trong cng thc trn, nu ng knh ng ht bng ng knh ng y, tc vn
tc v
1
= v
2
(v cng lu lng Q) v khong cch y nh b qua th ct p H
c xc nh nh sau:

=
1 2
p p
H ,m.c.n. (2.11)
Trong trng hp khng c cc s liu o c th, ta c th xc nh ct p H ca
bm da vo cc s liu yu cu ca h thng m bm lm vic nh: p
0
, p
3
, v
0
, v
3
, z
h
,
z

, y v z. Ta bit rng, khi bm lm vic n nh th ct p ca bm phi bng ct p

ca h thng, tc bng chnh nng lng gia ca ra v ca vo ca h thng.
Gi E
0
, E
3
l nng lng ca dng cht lng ti ca vo v ca ra ca h thng, ta
c:

g . 2
v p
E
2
0 0
0
+

= , v z
g . 2
v p
E
2
3 3
3
+ +

= , (2.12)
Gi tn tht ct p (tn tht nng lng) trn cc on ng ht v cc on ng
y l h
h
v h

, th ta c quan h nng lng gia ca vo, ca ra ca bm vi

nng lng ca vo, ca ra ca h thng l, E
h
= E
0
- h
h
v E

= E
3
- h

.
Do , ct p ca bm l: H = E

- E
h
= E
3
- E
0
+ h
h
+ h

hay:
), h h
g . 2
v v
( )
p p
z ( H
d h
2
0
2
3 0 3
+ +

+ = m.c.n. (2.13)
y l cng thc tng qut tnh ct p tnh ct p ca bm thng qua cc yu cu
ca h thng. T cng thc trn, ta c nhn xt sau:
Ct p yu cu ca bm phi khc phc c chiu cao dng, ngoi ra cn phi
khc phc c chnh p trn mt thong b ht, b y v khc phc c tn
tht nng lng trn cc on ng ht, ng y.
Nu gi H
t
l thnh phn ct p tiu ph khc phc chnh p tnh gia ca
vo, ca ra ca h thng v a cht lng t b ht ln b y, th n c trng cho
th nng ca dng cht lng ti b y, gi l ct p tnh.
21
Nu gi H

l thnh phn ct p tiu ph khc phc s chnh tc gia ca vo,

ca ra ca h thng v thng c sc cn thy lc trong ng ng, th n c
trng cho ng nng ca dng cht lng, gi l ct p ng.
Khi , ta c: )
p p
z ( H
0 3
t

+ = , m.c.n. v
d h
2
0
2
3
d
h h
g . 2
v v
H + +

= , m.c.n.

2.5.3. Cng sut v hiu sut ca bm
Cng sut yu cu ca bm l nng lng m bm nhn c t ng c trong
mt n v thi gian, cn gi l cng sut trn trc ca bm. K hiu: N.
Cng sut thy lc hay cng sut c ch ca bm l phn nng lng m cht
lng nhn c t bm trong mt n v thi gian. K hiu: N
tl
.
Khi bm lm vic, mt phn nng lng tiu tn trong bm dng tn tht, nh
ma st gia trc bm vi thn bm, Nu tr t cng sut tiu th N i tt c cc tn
tht N trong bm, th ta c quan h gia cng sut c ch v cng sut yu cu l:
N
tl
= N - N.
Cng sut c ch N
tl
ca bm chnh l gia s nng lng ca cht lng trong bm
trong mt n v thi gian.
N
tl
= G.H = .Q.H , kg.m/s =
75
H . Q .
, cv =
102
H . Q .
, kw. (2.14)
trong : G - l lu lng khi lng ca bm, kg/s.
Q - l lu lng th tch ca bm, m
3
/s.
H - l ct p ca bm, m.c.n.
- khi lng ring ca cht lng, kg/m
3
.
Hiu sut ca bm l t s gia cng sut c ch v cng sut yu cu ca bm.
K hiu: .
Hiu sut ca bm c trng cho tn tht nng lng trong bm, ta c:
100 .
N
N
tl
= %. (2.15)
T , cng sut cn thit ca bm:

=
. 75
H . Q . N
N
tl
, cv =

. 102
H . Q .
, kw. (2.16)

2.5.4. Ct p ht cho php ca bm (hay v tr t bm ti a)

2.5.4.1. Ct p ht
Bt k mt loi bm khi lm vic cng c hai qu trnh, qu trnh ht v qu trnh
y. Kh nng lm vic ca bm khng ch ph thuc vo qu trnh y m cn ph
thuc vo qu trnh ht ca n.
Trong qu trnh ht cht lng, bnh cng tc ca bm phi to nn chnh p
gia ca vo ca bm v p sut mt thong b ht. chnh p ny c gi l ct
p ht ca bm, nh ct p ny m cht lng mi chy c t b ht vo bm.
Do , ct p ht ca bm l:

=
1 0
h
p p
H , m.c.n. (2.17)
Mt khc, phng trnh Bc-nu-li vit cho dng cht lng chy t b ht n ca
vo ca bm l:
h h
2
1 1
2
0 0
h z
g . 2
v p
g . 2
v p
+ + +

= +

. (2.18)
22
T ta c:

h h
2
0
2
1 1 0
h
h z
g . 2
v v p p
H + +

= , m. c.n. (2.19)
V v
0
rt nh, nn c th b qua, do :
h h
2
1
h
h z
g . 2
v
H + + = , m.c.n. (2.20)
T cng thc trn ta thy, ct p ht ca bm phi khc phc c chiu
cao ht, khc phc c tn tht thy lc trong on ng ht v to nn ng nng
cn thit dng cht lng chy t b ht n bm.
Ct p ht ca bm ph thuc vo tr s p sut trn mt thong ca b ht, m p
sut ny thng c gi tr nht nh. Nu p
0
= p
a
(p sut kh quyn), th kh nng ht
ti a ca bm ng vi p
1
= 0 l: H
h
= H
ck
= 9,81 m.c.n. Do iu kin lm vic
c ca bm l:
h h
2
1
h
h z
g . 2
v
H + + = H
ck
, m.c.n. (2.21)
Thc t ct p ht ca bm khng bao gi t c 9,81 m.c.n, bi v khi p sut
p
1
ti ca vo ca bm nh ti mt gi tr no , bng p sut p
d
ca hi bo ha ca
cht lng, th hin tng xm thc trong bm xy ra. trnh hin tng ny, ngi
ta qui nh ct p chn khng cho php [ H ]
ck
ng vi tng loi bm v c ghi vo
h s k thut ca bm. Khi iu kin y bm lm vic c l:
h h
2
1
h
h z
g . 2
v
H + + = [H]
ck
, m.c.n. (2.22)

2.5.4.2. Chiu cao ht cho php ca bm (hay v tr t bm ti a)
T phng trnh trn, ta thy chiu cao ht ca bm tho mn:
) h
g . 2
v
( ] H [ z
h
2
1
ck h
+ , m. (2.23)
Do , chiu cao ht cho php ca bm l:
), h
g . 2
v
( ] H [ ] z [
h
2
1
ck h
+ = m. (2.24)
Cng thc trn dng xc nh chiu cao ht cho php khi bit ct p chn
khng cho php ca bm [H]
ck
.
Trong trng hp khng c [H]
ck
trong h s k thut ca bm, ta cng c th
xc nh c chiu cao ht cho php ca bm theo iu kin khng xy ra xm thc.
Nh bit, p sut ti ca vo ca bm phi ln hn p sut ca hi bo ha ca
cht lng (p
1
> p
d
), ng vi mt nhit lm vic nht nh no th mi trnh c
hin tng xm thc trong bm. T ta c phng trnh:
h
p
g . 2
v p
d
2
1 1
+

, (2.25)
Mt khc, t phng trnh lin tc Bc-nu-li vit cho dng cht lng chy t mt
thong b ht n ca vo ca bm l:
h h
2
1 1
h z
g . 2
v p
+ + +

a
p
, (2.26)
Th hai phng trnh vo nhau ta c: ) h h
p
(
p
z
h
d a
h
+ +

, m.
Do , chiu cao ht cho php ca bm l:
23
) h h
p
(
p
] z [
h
d a
h
+ +

= ,m. (2.27)
cng thc trn, h - ct p d tr chng xm thc c xc nh theo cng thc
kinh nghim ca Rt--nhp, nh sau:
, )
C
Q . n
.( 10 h
3
4
m.c.n. (2.28)
trong : n - vn tc quay ca bnh cng tc ca bm, vg/ph.
Q - lu lng th tch ca bm, m
3
/s.
C - h s ph thuc vo kiu kt cu ca bm, C = 800 1000.

2.5.5. Cc kiu kt cu ca bm
C nhiu loi v kt cu ca bm. y chng ta ch xt ngn gn cc bm
thng c s dng trong h thng tu thy.
Bm piston. Trc kia, trong cc h thng tu thy, bm piston c s dng
rng ri, do cc bm piston c kh nng t ht tt, nhng c kch thc v khi lng
ln do tnh cht chy chm quyt nh bi s chuyn ng khng u ca piston.
Ngoi ra, kt cu ca chng phc tp hn cc bm cnh dn nhiu.
Trong cc h thng hin i, rt him khi gp bm piston. Chng c s dng
ch yu trong cc h thng lc ca tu du gii phng cc kt khi cc cn ca
hng.
ht kh cc hm nh, ngi ta dng cc bm piston tay.
Bm ly tm. Hin nay trong cc h thng tu thy, ngi ta hay dng cc bm ly
tm nht. Khi bnh cng tc quay, n tc dng lc ln dng cht lng v truyn c
nng cho cht lng. S tng p sut cht lng trong bnh c to ra ch yu l nh
tc dng ca lc ly tm.
bm ly tm, ca vo ca cht lng vo bnh cng tc theo hng trc, cn ca
ra - theo hng knh.
Cc bm ly tm c loi thng ng, c loi nm ngang. Bm t ng dnh c
nhiu s u tin hn v n chim t din tch.
Nhc im c bn ca bm ly tm l khng c kh nng t ht, hay cn gi l
ht khan hoc hin tng e, khi trong ng ng c khng kh. Cho nn trc khi
khi ng bm ly tm, bm v ng ng phi c in y cht lng. Vi mc
ch ny bm c cung cp mt thit b t ht c bit - bm chn khng, dng
y khng kh khi ng ng ht, nh n m bm v ng ng c in y cht
lng. Nu bm nm thp hn mc cht lng trong b cha, th khng cn trang b
thit b t ht cho bm.
Bm chn khng, l cc bm ht kh, lm vic trong cc h thng ht kh.
Khi chn bm ly tm cho h thng tu thy, cn phi bit cc c tnh ca n, l
cc quan h theo th ct p H, cng sut N v hiu sut i vi lu lng Q khi
vn tc quay ca bm c nh n, vg/ph (hnh 2.9). Chng c xy dng nh th bm
trn b th v a vo cc Catalogue. Nu kt hp c tnh ca ng ng vi c
tnh H = f(Q) ca bm (hnh 2.10), th c th xc nh c ch lm vic ca bm.
im A, giao im ca ng c tnh bm v ng, c gi l im lm vic ca
bm. N ch ra rng, bm lm vic vi ng ng cho, s m bo lu lng Q
1
v
ct p H
1
. Nu thay i c trng ca ng gy ra s dch chuyn ca im A theo
ng c tnh ca bm, v d nhin, gy ra thay i ch lm vic ca bm.


24


Hnh 2.9. c tnh ca bm ly tm. Hnh 2.10. Xc nh ct p lm vic
ca bm

Khi xy dng c tnh ng, ngi ta s dng mi quan h:
, Q . K h H
2
TP CT TP
+ = m.c.n. (2.28)
trong :
h
CT
- chiu cao cp tnh, bng tng chiu cao hnh hc v chiu cao p sut,
chiu cao p sut c ngha l chiu cao ng vi p sut d (hp kh nn,
ng ng cu ha, v.v.).
K - i lng khng i, xc nh i vi mi ng ng, n bao gm cc
tr s tnh ton khng i ca cc cng thc xc nh tn tht thy lc.
Q
TP
- lu lng cht lng qua ng.
Tng tng by gi, trong ng cht lng c cp khng phi bng 1 bm m l
2, chng c ni vi ng song song. Khi ni song song th s bo m cp nhiu
cht lng hn vo ng ng. Chng ta gi s rng, cc bm l nh nhau v c tnh
H = f(Q) ca mi bm c m t bng ng cong 1 (hnh 2. 11, a).



Hnh 2.11. S phi hp lm vic ca cc bm ly tm.
a - khi lm vic song song; b - khi lm vic ni tip.

c tnh tng 2 ca hai bm song song nhn c bng cch cng lu lng ca
chng li khi cc ct p nh nhau (hnh 2.11, a). em c trng ng 3 so vi cc c
tnh ny ta s nhn c cc im lm vic A
1
v A
2
xc nh c lng cht lng
m bm vn chuyn trong ng ng bng mt v hai bm lm vic song song.
25
Trong thc t cn gp cc bm lm vic ni tip. Khi mc ni tip, ct p ca
bm nng cao (hnh 2.11, b). Trn hnh v, ng cong 1 l ng c tnh ca mt
bm, cn ng cong 2 l c tnh ca bm khc.
c tnh tng cng 3 ca hai bm lm vic ni tip nhn c bng cch cng
ct p ca chng khi cng lu lng.
Giao ca c tnh 3 ca cc bm vi c trng ca ng ng 4 im A, xc
nh ch lm vic ca hai bm ly tm mc ni tip.
Bm xoy lc. Khi lu lng nh v ct p ln, ngi ta dng bm xoy lc.Hot
ng ca chng, cng nh ca bm ly tm, da trn c s truyn nng lng t cnh
bm cho dng cht lng.
Hiu sut ca bm xoy lc thp hn bm ly tm v khng vt qu 40 50%.
iu ny hn ch phm vi s dng chng.
Bm xoy lc c s dng cc h thng cp nc.
Ngi ta dng ng c in lm ng c dn ng cho cc bm ca cc h thng
tu thy.
Bm pht (phun). Bm phun c loi thu lc v hi. bm phun hi, cng cht
l hi. Trong cc h thng ca tu hi nc, ngi ta dng hu nh rt t bm phun
thy lc.
Qut gi. Qut truyn cho khng kh nng lng cn thit n chuyn dch
trong ng ng. Cc thng s c bn ca qut bao gm: lu lng Q, ct p H, cng
sut tiu th N v hiu sut .
Khc vi bm, ct p trong cc qut o bng mm ct nc (mm.c.n). Ct nc cao
1 mm to ra p lc bng 1 kg/m
2
.
Lu lng v ct p qut thng c ngi ta a ra xut pht t gi thit rng,
khng kh c np vo l tiu chun, tc l khng kh, nhit 20
0
C, trng lng
ring =1.2 kg/m
3
, m tng i 50% v p sut 760 mm.Hg. iu ny cho php
so snh cc qut vi nhau, xc nh cc kh nng s dng chng lm vic cc
thng s khc nhau ca khng kh, nh gi cc gi tr ca ct p v lu lng.
Cng sut tiu th ca bm c xc nh bng cng thc:

=
. 270000
H . Q
. 75 . 3600
H . Q
N , cv hoc

=
. 367200
H . Q
N , kw. (2.29)
trong : Q - tnh bng, m
3
/g; H - tnh bng, mm.c.n.
Cc qut c qut hng trc v qut ly tm. Trong cc h thng tu thy, cc qut
ly tm c s dng rng ri nht.

2.6. Cc dng c o - kim tra v thit b

kim tra trng thi ca mi cht chy trong ng ng c cc h thng tu,
ngi ta dng ma-n-mt, chn khng k v nhit k. Ma-n-mt dng o p sut ca
mi cht cao hn p sut kh quyn, cn chn khng k - dng o p sut mi cht
thp hn kh quyn. Nhit k thy ngn phc v vic o nhit mi cht. Trn cc
thang chia ca ma-n-mt v nhit k c vch ch cc thng s lm vic ln
hn cho php.
Lng cht lng trong kt, bnh (xi-tc), hin nay c o ch yu bng cc ng
o (cn gi l thc o) v ci o mc cht lng dng cc ct ch bo vi thit b
phao. Ngoi ra cn s dng thit b ch bo mc cht lng t xa.

26


Hnh 2.12. ng o mc nc
a - ng bao; b - ng ri hn vi b

2.6.1. Thc o mc nc
ng o 4 (hnh 2.12, a), nh ng ni 3, lin kt c vi ng 2 ca boong, ng 2
ny c trang b np 1.
u di ca ng lp cht trn thanh ging 5. o mc cht lng, ngi ta h
vo ng thc o 7. loi b s va p, di ca di ca ng, ngi ta hn ni tm
6.
Thc o c lm dng thanh rng kim loi hoc k vch dng thc k gm
nhiu on. Chng c th c chia theo n v di, th tch hoc khi lng cht
lng. Thanh o c ni cht vi np ca ng o hoc gn ng o.
Cc thc o c s hiu chun cho dung tch cho, gi l biu k (hnh 2.12,
b). Cc ng o dn ra t ch su nht ca kt theo ng thng. i khi, bt buc n
phi cong, nhng khng cn tr s di chuyn ca thc o.

2.6.2. ng kh
Thng ng o c gp vi ng khng kh, cc ng bo m li ra cho khng kh
ca xi-tc khi y v dn khng kh kh quyn vo khi thi cht lng ra. ng o ni
vi ng khng kh, ng ny c ca vi l thng h thc o vo xi-tc. phn trn
ca ng (di lp bc lt ca kt), ngi ta lm cc rnh x dc ni ra ca khng kh.
ng khng kh, c t cch bit vi lp lt (trn boong) ca kt.
27
loi tr kh nng cc cht bn v nc ri vo xi-tc, u bn ngoi ca ng
c un cong 180
0
(dng c ngng). i khi, ngi ta cn trang b np chp bo v.
ng kh c dn ra t im cao nht ca kt. Tng din tch ca mt ct ca n
phi khng nh hn din tch mt ct ca cc ng cht lng. Trong mi trng hp,
ng knh trong ca ng khng kh khng nh hn 40 mm, cn ng o - khng nh
hn 25 mm.

2.6.3. Ct ch bo mc nc
Cc ct ch bo lm vic theo nguyn tc ca cc bnh thng nhau. Cu to ca
ct n gin nht o mc nc c a ra trn hnh 2.13, a.
ng xy lanh tr thy tinh 2 ng knh 15 3,5 mm c u di c lp ghp v
lm kn trng v ng thanh 1, cn u trn c ni kn vi ng ni kim loi 4. ng
c bo v b ph hu nh v 6. Cc u ca ct c vn thm vo vt hn 5 nm
trn thnh kt. Lng nc nm trong kt c xc nh theo thang chia 3. Tch
ring ct v kt c thc hin nh c tay quay 8 nm trong .



Hnh 2.18. Ct ch bo mc nc.
a - ct ch bo hnh tr; b - ct ch bo bng phao.

2.6.3.1 Ch bo mc nc bng phao
Trn hnh 2.13, b. biu din s ch bo mc cht lng bng phao. Khi chiu cao
mc cht lng trong xi-tc thay i, th v tr phao 4 v i trng 3 c ni bng dy
cp mm, s thay i. gim ma st, cp chuyn dch theo con ln 1. Bn ngoi ca
v xi-tc c thang chia vi im khng bn trn v im cc i di. Khi
thay i mc cht lng th phao v i trng, ni vi n bng cp, s chuyn dch, i
trng ch trn thang chia mc cht lng c trong xi-tc.

2.6.3.2 Thit b ch bo cht lng t xa
28
Cc b ch bo cht lng t xa c nhiu kiu khc nhau. Nh dng c YYMEK -
60 (Thit b ch bo mc cht lng bng in ca tu), dng o mc nc, nhin
liu lng v du, trong cc xi-tc v khoang, kt ca tu.
Cm bin nm ngoi xi-tc trong ng c bit vi mt bch mc c chp nhn
qui c l khng i vi xi-tc cho. Thit b bn trong xi-tc trong ng c
tha nhn.
Ngoi dng c v thit b kiu o-kim tra, trong cc h thng tu thy cn s
dng cc dng c c bit, v d nh: thit b phn tch kh thi, m k v v.v.



















29

Chng 3

C s tnh ton thy lc ng ng

3.1. Khi nim chung

3.1.1. t vn
Nh chng ta bit, c s tnh ton thy lc ng ng c cc phng trnh ni ting
t mn Thy lc hc l phng trnh lin tc v phng trnh Bc-nu-li.
Phng trnh lin tc i vi cht cht lng khng nn c, c dng:
f
1
.v
1
= f
2
.v
2
= const. (3.1)
vi: f
1
v f
2
- din tch ca mt ct ngang th nht v th hai ca ng.
v
1
v v
2
- tc trung bnh ca cht lng mt ct th nht v th hai.
Phng trnh (3.1) ch ra rng, nu trong ng ng khng c nhnh ng vo v ra, th
lu lng cht lng mt ct bt k k khng i, suy ra, gi tr tc trung bnh s t l
nghch vi din tch tit din ng: .
f
f
v
v
1
2
2
1
=
Phng trnh Bc-nu-li th hin nh lut bo ton nng lng ca cht lng chuyn
ng. Trong trng hp cht lng khng nn, chuyn ng dng, mt phng chun - mt
phng ngang, c chn tng i tu th phng trnh cho mt ct I v II c dng:
. h
g . 2
v
.
p
z
g . 2
v
.
p
z
2 1
2
2
2
2
2
2
1
1
1
1
+ +

+ = +

+ (3.2)
vi: z
1
v z
2
- l chiu cao ca trng tm mt ct ngang I v II ca dng chy so vi
mt phng chun.
p
1
v p
2
- p sut cht lng trng tm mt ct I v II.
h
1-2
- tn tht nng lng n v ca dng cht lng hay tn tht ct p trn on ng
1-2.

1
v
2
- h s tnh n s phn b khng u ca tc theo mt ct ca dng chy
(i vi ch chy ri: = 1,045 v trn thc t c ly: = 1, vi ch chy
tng: = 2).
Nh bit, ch chy c gi l chy tng khi s Reynolds Re 2300, cn chy
ri khi Re > 2300. S Reynolds:
.
d . v
Re

= (3.3)
vi: v - vn tc dng chy ca cht lng, m/s.
d - ng knh ng, m.
- nht ng hc ca cht lng, m
2
/s.
Dng chy c bn ca cht lng trong cc ng ng ca h thng tu l ri. Ch
chy tng ch gp cc ng ng vn chuyn cht lng c nht ln ng k (mazt,
du nhn, du v v.v).
30
V ngha vt l, tt c cc thnh phn ca phng trnh Bc-nu-li l nng lng n v
(cho 1 kg cht lng). Ton b 3 thnh phn (
g . 2
v
.
p
z
2
+

+ ) l gi tr nng lng n v ton

phn m dng cht lng c c mt ct ngang cho, tc l ct p thy lc ton phn
c o bng mt ct nc (m.c.n).
Gi tr h
1- 2
l phn tn tht nng lng n v ca cht lng trn on ng 1-2, khc
phc sc cn ca cht lng chuyn ng trong ng.
Tn tht ct p h bao gm tn tht do ma st trong cc on ng thng (cn gi l tn
tht dc ng) h
M
v tn tht cc b h
C
(van ngn ko, van, ng cong, v.v.). ng nhin,
ta c th vit:
. h h h
C M
+ = (3.4)

3.1.2. Xc nh tn tht dc ng
Tn tht ct p do ma st trong cc ng thng, c xc nh bng cng thc c-xi_
Vy-x-bat-kh.
,
g . 2
v
.
d
l
. h
2
M
= m.c.n. (3.5)
trong : - h s ma st thy lc, cn gi l h s tn tht ct p dc ng, n ph thuc
vo ch ca dng chy trong ng cng nh nhm tng i ca b mt
trong ng, = f(Re, ).
l - chiu di on ng thng, m.
d - ng knh trong ca ng, m.
v - tc trung bnh ca cht lng, m/s.
g - gia tc trng trng, g = 9,81 m/s
2
.
i vi ng c mt ct ngang l hnh ch nht, cng thc (3.5) s c dng:
,
g . 2
v
.
d
l
. h
2
T
M
= m.c.n. (3.6)
vi: d
T
- ng knh tng ng c xc nh t s bng nhau ca bn knh thy lc ca
ng trn v ng nh hnh.
Bn knh thy lc R l t s gia din tch tit din F v chu vi ca ng, tc l:
,
F
R

= m. (3.7)
i vi ng trn v ng c mt ct hnh ch nht, c th vit:
) b a ( 2
b . a
d . . 4
d .
T
2
T
+
=

, t ta
c:
,
b a
b . a . 2
d
T
+
= m. (3.8)
y: a v b - l kch thc cc cnh ca hnh ch nht.
Khi tnh ton cc ng thng gi, trong cc cng thc (3.6) thay vo d
T
, ngi ta dng c
ng knh thy lc d
TL
, n c xc nh theo cng thc:
,
F . 4
d
TL

= m. (3.9)
31
Khi thc hin tnh ton theo cc cng thc (3.5) v (3.6) cn phi bit h s ma st thy
lc . Trong trng hp tng qut n l hm ca s Reynolds v nhm tng i ca
thnh trong ng m trong cht lng chy qua.
nh gi nhm, ngi ta ly chiu cao tnh ton ch li lm k, n gi l nhm
tuyt i v o bng mm. i vi cc ng ng, c s phn b khng u cc ch li lm,
ln sng, ngi ta s dng khi nim nhm tng ng k
T
. Gi tr ca n nhn
c, xut pht t iu kin tng ng v sc cn thy lc ca cc ng, chiu di v
ng knh trong nh nhau, mt ng trong c nhm u dng ht, cn ng kia -
khng u.
T s ca nhm tuyt i k (k
T
) vi kch thc ngang tuyn tnh c th ca ng
(bn knh hoc ng knh) c gi l nhm tng i . Sau y chng ta s s dng
i lng
d
k
= hoc
d
k
T
= .
ln h s cng c th tm bng th do G.A. Murin a ra.

3.1.3. Xc nh tn tht cc b
Tn tht ct p cc b dc tnh bng cng thc Vy-x-ba-kh, c dng nh sau:
,
g . 2
v
. h
2
C C
= m.c.n. (3.10)
y:
C
- h s cn cc b (h s tn tht ct p cc b), c xc nh nh thc nghim,
ph thuc vo ch xy ra tn tht cc b.
v- tc trung bnh ca cht lng li vo ca ch c cn cc b hay ch ra khi
n.
Nu trong mt on ng ca ng ng, c mt vi ch c cn cc b th tn tht ct
p trn n c xc nh nh tng tn tht ct p nhng ch c cn cc b ring bit.
g 2
v
. h
2
C C
= , m.c.n. (3.11)
y:
C
- tng h s tn tht ct p cc b.

3.2. Nhim v v cc phng php tnh ton thy lc ng ng
Tnh ton thy lc ng ng l mt trong nhng vn c bn khi thit k h thng
tu thy. N l c s chn ng knh trong ca ng, vn tc chuyn ng ca cht
lng, lu lng v ct p ca cc my mc thy lc.
Trong thc t thit k h thng tu thy, ta gp cc trng hp khc nhau ca tnh ton
thy lc. Tuy nhin, tt c chng c th a v gii quyt hai loi bi ton: thun v
nghch.
Theo s bi ton thun, ct p chi ph khc phc sc cn thy lc trong ng
ng l n s. Theo kt qu bi ton thun, chn c lu lng v ct p ca my mc thy
lc (bm, qut gi, v.v.) dng phc v cho h thng c thit k.
Bi ton nghch l trng hp tnh ton thy lc ng ng m trong gi tr ct p
c cho trc. Mc ch tnh ton thy lc khi gii quyt bi ton ngc - xc nh ng
knh ng v cc thng s chuyn ng ca cht lng, trong xut pht t ct p gi thit
ca h thng.
32
Khi tnh ton thy lc ng ng ca cc h thng, ngi ta s dng cc phng php
khc nhau. Thng dng nht l cc phng php gii tch, phng php tn tht ct p
trn mt n v chiu di ng v phng php c tnh.
Khng ph thuc vo phng php c chn tnh, ngi ta bt u bng vic phc
tho s c tnh, k n cc my mc, h thng phc v, cc thit b trn h thng
(hnh 3.1 v 3.2). H thng c phn b ra cc phn (h thng ng n gin) m trong
phm vi ca chng cc gi tr lu lng v ng knh trong ng khng i. Cc phn c
nh s bng hai ch s 1 - 2; 2 - 3; v v.v. S u tin ch ch bt u, cn s th hai ch
ch kt thc ca on ng theo tin trnh tnh ton. Gn mi on trn ng ng, cha ra
ngoi, c ch dn ng knh on ng v chiu di ca on ng, i khi l lu lng v
tc ca mi cht chy qua. Ngoi ra cn ch dn cao z
i
ca cc im tnh ton u
mi i vi mt phng chun.

3.2. Phng php gii tch

Phng php ny da trc tip trn c s gii 2 phng trnh Bc-nu-li v phng trnh
lu lng. Dng phng php ny tnh cc h thng ng n gin cng nh phc tp
(nhiu nhnh).

3.3.1. Tnh ton h thng ng n gin
Trong s tnh, mng ng ng ca h thng c phn ra thnh cc on ng ring
bit, trong gii hn ca n, th s n nh v lu lng cht lng v s khng i ca
ng knh mt ct ngang ng c gi nguyn.
Chng ta s xem xt vic tnh ton h thng ng n gin (hnh 3.1). Phng trnh Bc-
nu-li vit cho mt ct I v II ca h thng ng:
g . 2
v p
z h
g . 2
v p
z
2
2 2
2
2
1 1
1
+

+ = + +

+ . (3.12)
i lng h trong phng trnh, l tn tht ct p do ma st v cn cc b, c xc
nh bng quan h:
g . 2
v
).
d
l
. ( h h h
2
C C M
+ = + = . (3.13)
Sau khi t vo phng trnh Bc-nu-li i lng h v gii n i vi p
2
/ ta c ct p
H
2
im u mi 2:
),
g . 2
v
g . 2
v
(
g . 2
v
).
d
l
. ( ) z z (
p p
H
2
2
2
1
2
C 2 1
1 2
2
+ + + +

= (3.14)
V ng knh ng khng i, nn: 0
g . 2
v
g . 2
v
2
2
2
1
= v phng trnh nhn c di dng
cui cng l:
g . 2
v
).
d
l
. ( ) z z (
p p
H
2
C 2 1
1 2
2
+ + +

= . (3.15)
Ta vit li biu din (3.13) dng:
33
.
g . 2
v
. h h h
2
T C M
= + = (3.16)
trong :
T
- l h s cn ton b ca h ng ng ca h thng, c tnh bng:
C T
d
l
. + = . (3.17)
V theo cng thc tnh c bn (3.16), cc tn tht ct p c th hin trong hm ca
ct p tc , nn phng php tnh xt trn ang c nghin cu, thng c gi l
phng php ct p ng lc hc.
T cng thc (3.16), ta c cng thc tnh vn tc chuyn ng ca cht lng trong
ng:
h . g . 2 .
1
v
T

= . (3.18)
Lu lng cht lng trong ng ng s bng lu lng cht lng ch tiu th im 1
v i vi phn ln cc ni tiu th (vi rng cu ho, thit b phun nc, vi x nc v
v.v.) c xc nh theo cng thc:
1
H . g . 2 . f . Q = . (3.19)
y:

=
1
1
p
H - l ct p ni tiu th, m.c.n.
- h s lu lng.
f - din tch tit din l chy ra ca ni tiu th, m
2
.
Bit lu lng Q, c th tm ra ng knh ng theo cng thc:
v .
Q . 4
d

= . (3.20)
Chng ta s ch ra vic s dng cc cng thc c gii bi ton thun v nghch
nh th no.

3.3.1.1. Gii bi ton thun
Trong trng hp bi ton thun, ct p H
2
im u mi 2 (hnh3.1) l n s v
vic tnh ton h thng ng tin hnh theo th t sau:
- T ct p cho H
1
ni tiu th, ngi ta xc nh lu lng Q theo cng thc
(3.19).
- Sau khi nh vn tc chuyn ng ca cht lng trong h thng ng, ngi ta i tnh
ng knh d theo cng thc (3.20).
- Ngi ta la chn ng knh ng theo tiu chun ca Qui phm, hn na nu ng
knh c tnh khng tng ng vi tiu chun, th ngi ta ly ng knh ln gn
nht v tnh chnh xc vn tc chuyn ng ca cht lng trong ng theo cng thc:
.
d .
Q . 4
v
2

=
- Tnh s Reynolds:

=
d . v
Re .
- Theo tr s tm c ca Re v gi tr nhm tng ng k
T
c c, ngi ta xc
nh h s ma st thy lc theo cc cng thc thc nghim hoc th.
34
- Xc nh c tng cc h s cn cc b
C
.
- Tnh h s sc cn ton phn
T
theo cng thc (3.17).
- Xc nh tn tht ct p h trong ng ng theo cng thc (3.16).
- Tm c ct p im u mi 2 theo cng thc:
H
2
= H
1
+ h + ( z
1
- z
2
). (3.21)
T s tnh ton ny ta thy r rng, bi ton thun c gii quyt hon ton v cho
kt qu nh yu cu.



Hnh 3.1. S tnh ton ng ng Hnh 3.2. S tnh ton ng ng
n gin phc tp.

3.3.1.2. Gii bi ton nghch
Chng ta s xem xt trng hp tnh ton ca h thng ng 1 - 2 ni trn khi ct p H
2

im u mi 2 v ng knh d ca ng c nh trc, tc l bi ton nghch. Mc
ch tnh ton - l xc nh vn tc v ca cht lng trong ng ng v c lu lng Q, ct
p H
1
ni tiu th.
Bi ton cho c gii theo phng php ng dn lin tip.
- Chng ta nh trong ln gn ng th nht ct p
'
1 1
H H = v tnh cc i lng sau:
- Lu lng nc on ng :
'
1
'
H . g . 2 . f . Q = .
- Vn tc chuyn ng ca cht lng trong ng:
2
'
'
d .
Q . 4
v

= .
- S Reynodls:

=
d . v
Re
'
'
.
- H s cn ton phn:
'
C
' '
T
d
l
. + = .




ng chnh
Bm
Bm
35
- Tn tht ct p trn on ng:
g . 2
v
. h
2 '
'
T
'
= .
Tip theo, ta gii bi ton ln gn ng th hai. Ct p ni tiu th s bng:
H
1

= H
2
- h

- ( z
1
- z
2
).
Lp li vic tnh ton cng theo cc cng thc v th t nh ln gn ng th nht.
Kt qu ta nhn c: Q

, v

, Re

,
T

v h

.
Chng ta lm mt lot ng dn lin tip nh vy khi m tr s ct p H
1
cho hai ln
ng dn lin tip cha gn bng nhau.
Vi kt qu tnh ton, chng ta a ra cng thc xy dng c tnh ng ng. Trn
c s phng trnh (3.15) cho tn tht ct p h thng ng n gin, ta vit c mi
quan h:
g . 2
v
).
d
l
. ( h H
2
C CT TP
+ + = . (3.22)
y: ) z z (
p
h
2 1
1
CT
+

= - chiu cao cp tnh.

i vi u cui ca ng, cn phi tnh n tn tht nng lng vi vn tc ra. Suy ra,
biu thc biu thc trn c th vit li nh sau:
g . 2
v
) 1
d
l
. ( h H
2
C CT TP
+ + + = . (3.23)
V khi lu lng qua ng ng l Q
TP
, th tc
2
TP
d .
Q . 4
v

= , do ta c:
g . 2 . d .
Q . 16
). 1
d
l
. ( h H
4 2
2
TP
CT TP

+ + + = .
i vi mi h thng ng cho, th i lng: K
g . 2 . d .
16
). 1
d
l
. (
4 2
C
=

+ + l khng
i. Cui cng ta nhn c:
2
TP CT TP
Q . K h H + = . (3.24)
y cng chnh l phng trnh c tnh ca h thng ng.

3.3.2. Tnh ton h thng ng phc tp
Mt h thng ng phc tp (phn nhnh) bt k, bao gm cc h thng ng n gin
ring bit lin kt vi nhau theo mt s nht nh.
Tnh ton thy lc h thng ng phn nhnh (hnh 3.2) c thc hin theo tng on
v c a v gii bi ton thun v nghch c xt trn i vi h thng ng n
gin.
Nh thy r hnh 3.2, bm, theo h thng ng nhnh, cp nc ti mt lot ni tiu
th. Trong s ny, s lng ni tiu th bng 4. Trong trng hp ni chung, c th c
nhiu hn nhiu.

3.3.2.1. Gii bi ton thun
Gi s rng, ct p H v lu lng Q ca bm cha bit - tc l trng hp bi ton
thun. Tnh ton c thc hin theo cc on t im xa nht (hnh 3.2, a).
on 1 - 2 l h thng ng n gin v c tnh theo s bi ton thun:
36
- Lu lng nc trong on:
1 2 1
H . g . 2 . f . Q =

.
- ng knh ng:
2 1
2 1
2 1
v .
Q . 4
d

= .
vi: v
1-2
- vn tc cht lng trong on ng c cho.
- S Reynolds:

2 1 2 1
2 1
d . v
Re
- H s cn ton phn ca on: .
d
l
.
2 1 C
2 1
2 1
2 1 T
2 1

+ =


- Tn tht ct p trn on:
g . 2
v
. h
2
2 1
T 2 1
2 1

= .
- Ct p im 2: H
2
= H
1
+ h
1-2
+ ( z
1
- z
2
).
on 2 - 3 cng l on ng n gin, v v i vi n, ct p im 2 cng l ct p
dnh cho on 1 - 2, tc l H
2
, cho nn n c tnh theo s bi ton nghch bng mt
lot cc ln ng dn lin tip.
on 2 - 4 cng l ng n gin v c tnh theo s bi ton thun. Ngi ta xc
nh lu lng trn on l: Q
2-4
= Q
1-2
+ Q
2-3
, sau xc nh: d
2-4
, Re
2-4
,
T 2-4
, h
2-4
v xc
nh c ct p H
4
im 4:
H
4
= H
2
+ h
2-4
+ ( z
2
- z
4
).
Sau ngi ta tnh cho cc on: 4 - 5, 4 - 6, 6 - 7 v 6 - 8. Lu lng v ct p ca
bm ca h thng s bng:
Q = Q
6-8
; H = H
8
.
Trong trng hp tng qut, lu lng yu cu ca bm c xc nh bng biu thc:
Q = Q
i
, y Q
i
- l tng lu lng ca cht lng ca cc ni tiu th hot ng cng
mt lc.
T tt c cc kh nng phi hp lm vic ng thi ca cc ni tiu th, ngi ta chn
trng hp no m lu lng cht lng l cc i.

3.3.2.2. Gii bi ton nghch
Nu lu lng Q v ct p H ca bm c cho trc th vic tnh ton thy lc ng
ng c thc hin nh khi gii bi ton nghch. Mc ch tnh ton trong trng hp ny
l, xc nh cc thng s chuyn ng ca cht lng theo cc on cng nh ct p, lu
lng ni tiu th.
Sau khi phn h thng ng ra thnh cc on v thc hin theo hng t bm cho n
im xa nht (hnh 3.2, b). S tnh ton c bt u t ng chnh 1 - 4 v sau , ngi ta
tnh cc nhnh ring.
Sau khi ly vn tc v
M
ca chuyn ng ca cht lng trong ng chnh, ta tm c
ng knh ca n theo cng thc:
M
M
v .
Q . 4
d

= .
on ng chnh c tnh theo s bi ton thun v lin tc ci ny sau ci kia, bt
u t on 1 - 2. Theo kt qu tnh, ta nhn c H
2
, H
3
v H
4
cc im u mi 2, 3 v
37
4. Da vo ct p bit cc im u mi, ta tin hnh tnh ton cc nhnh 2 - 6, 3 - 7,
4 - 8, v 4 - 5 theo s bi ton nghch cho cc h thng ng n gin.

3.4. phng php tn tht ct p trn n v chiu di ng
ca h thng ng

Phng php tn tht ct p trn n v chiu di ng, hay phng php chiu di tng
ng, da trn c s thay tn tht ct p cc b bng tn tht ct p do ma st (dc
ng) trn on ng thng c chiu di tng tng. T , chiu di tng ng ca
on ng l
T
s l chiu di ca on ng thng ng knh d, m trong , tn tht ct p
do ma st bng vi tn tht ct p cc ch cn cc b c xem xt, tc l:
M C
h h = hay l
g . 2
v
.
g . 2
v
.
d
l
.
2
C
2
T
= . (3.25)
T ta c:
C T
.
d
l

= . (3.26)
hay:
T C
l .
d

= (3.27)
Nh vy, tn tht ct p ton b trong ng ng ng knh d c cc cn cc b
C

c biu din bng cng thc:
g . 2
v
.
d
). l l (
g . 2
v
) l .
d d
l
. ( h
2
T
2
T

+ =

+ = , (3.28)
Tng: l + l
T
=l
TT
- gi l chiu di thay th ca h thng ng. ng nhin, ta c th
vit:
g . 2
v
.
d
l
. h
2
TT
= (3.29)
Coi t s tn tht ct p h trn chiu di ng ng l dc thy lc:
g . 2
v
.
d
1
.
l
h
i
2
TT
= = , cng thc cui cng s c dng:
TT
2
TT
l . i
g . 2
v
.
d
l
. h = = . (3.30)
Vi mc ch, thun tin cho vic tnh cc gi tr l
T
v i, ngi ta xy dng cc ton
, n lm n gin v gim mt cch ng k vic tnh ton thy lc bng phng php
ny.
Cc bi ton thun v nghch cng c gii quyt nh phng php tnh bng gii tch.

38
Chng 4

cc h thng hm tu

4.1.tnh nng ca cc h thng hm tu

Cc h thng hm tu c chia ra thnh: h thng ht kh (h thng vt nc
y khoang), h thng nc dn (ballast) v h thng cu m.
H thng ht kh phc v cho vic, thi mt lng khng ln nc tch t trong
cc khoang, kt ca tu. N c b tr trn tt c cc tu.
H thng nc dn c dng ht v thi nc dn vi mc ch, thay i mn
nc, nghing v chi ca tu. N ch c trang b cho tu, m trn cho
khai thc bnh thng, yu cu phi nhn nc dn.
H thng cu m c s dng y mt khi lng ln nc c th trn vo
tu khi thng khoang.
Cc h thng hm tu c b tr theo cc s nht nh. Tu theo kch thc v
tnh nng ca tu, n c th c b tr theo cc nguyn tc khc nhau, cc nguyn
tc c bn l: nguyn tc tp trung, nguyn tc phn nhm v nguyn tc c lp
(hay t bc).



Hnh 4.1. Cc s nguyn tc b tr h thng hm tu

Cc h thng hm tu b tr theo nguyn tc tp trung, tt c cc khoang c b
tr mt h thng a nc v mt trm bm, mt trm iu khin.
Nhc im ca n l, khi c nhiu khoang th cn nhiu ng v nhiu l khot
qua cc vnh ngn kn nc dn ng qua.
nguyn tc b tr phn nhm, c mt nhm khoang b tr mt h thng ng
ng, mt trm bm v a v mt trm iu khin. Tc l, mi mt ng ng chnh
kt thc bng mt hp van, t c cc nhnh ra n cc khoang ca tu.
u im l di chung ca h thng ng, trong trng hp ny s nh hn so
vi h thng b tr theo nguyn tc tp trung.
b)
a)
c)
39
Nhc im, vic b tr cc hp van mt vi khoang gy nn bt tin trong thi
gian khai thc.
cc s b tr theo nguyn tc c lp (t bc), mi khoang tu nm gia hai
vch ngn kn nc, c trang b bm ring, c t trong khoang vi tt c cc
thit b iu khin. Trong trng hp ny, tui th ca h thng c m bo l cao
nht, nhng n yu cu s lng ng k bm v xut hin thm cc l khot cc
mn tu cho cc ng ng i ti bm.
Hin nay, cc h thng hm tu ca tu ch yu b tr theo nguyn tc tp trung
v phn nhm.

4.2. h thng ht kh

Trong qu trnh khai thc con tu, trong thn ca n dn dn tch t mt lng
nc no . N c th r qua cc ch khng kn cc ch ni ng v thit b, qua
cc vng bt ca bm, v qua cc ng t trc, c th xut hin do ngng t hi nc
v r r ca v tu v v.v. H thng ht kh dng thi n ra khi thn tu. Nh c
h thng nh vy, ngi ta lm kh hm hng, bung my, cc khoang mi, cc hm
xch neo v cc khoang khc, m nc c th tch t li.
H thng ang xt gm c cc phng tin ht kh (cc bm, cc thit b
pht,v.v.), ng ng ht kh v cc thit b kim tra mc nc trong hm.
dng lm bm ht kh t bc, ngi ta c th s dng cc bm nc dn hoc
cc bm khc, c ch nh dng chung cho ton tu. Cng cho php s dng bm
cu ho lm mt trong cc phng tin ht kh, vi iu kin l s ht kh bung
my s c thc hin bng mt bm pht.

4.2.1. H thng ht kh b tr theo theo nguyn tc tp trung
Nh thy r, t hnh 4.2, a, cc bm ht kh v ton b thit b nm trong bung
my, t c th iu khin h thng. Nc cc ging lng 3 di y i tu
(dung tch t 350 400 lt) theo ng ng nhnh qua hp van chn mt chiu 8 v
y i bung my, t y i bung my nc c x qua mn nh bm ht kh 1
v van chn mt chiu 2 hoc nc - tch t ti kt nc y i 6, sau n c
a ln trm trn b hoc trm ni lm sch. Trong trng hp tai nn, n c
thi trc tip ra mn.
H thng ht kh b tr theo nguyn tc tp trung th to ra c s tin li ln
cho vic bo dng n. Tuy nhin trong trng hp ny, nh nhn xt, i hi s
ln ng v l khot cc vch ngn ngang kn nc t cc ng ng.

4.2.2. H thng ht kh b tr theo nguyn tc phn nhm
Trn hnh 4.2, b m t nguyn l hot ng ca h thng ht kh lm vic theo
nguyn tc phn nhm. T bm ht kh n mi v ui tu, ngi ta t mt ng
chnh (ng thng), n ni vi cc khoang bng cc ng nhnh c van chn mt chiu
v thit b dn ng t boong. Vic b tr cc thit b dn ng l bt buc trong s
nh vy. cc van nm trong bung my c th khng cn cc thit b dn ng
nh vy.
s b tr theo nguyn tc phn nhm, chi ph ng gim ng k v khi
lng ca h thng gim, nhng s iu khin h thng li phn tn.
Cc ng ng chnh trong cc khoang c ch to t ng polyetylen, trong
bung my - bng hp kim nhm - man gan.
40



Hnh 4.2. S nguyn l lm vic ca h thng ht kh.
a - b tr theo nguyn tc tp trung.
1 - bm ht kh; 2 - van chn mt chiu; 3 - li ht; 4 - van chn;
5 - van ba ng; 6 - kt nc y i; 7 - hp lc rc bn;
8 - hp van chn mt chiu; 9 - ni ln b hoc cng trnh ni
b - b tr theo nguyn tc phn nhm.
1 - bm ht kh; 2 - van chn mt chiu; 3 - li ht (ging lng); 4 - van chn mt chiu
vi c cu dn ng boong; 5 - van chn; 6 - van ba ng; 7 - kt nc y i;
8 - ni ln b hoc cng trnh ni.

4.2.4. Tnh ton ng knh ca ng ng
ng knh trong cc ng ng ht chnh ni trc tip vi bm, c tnh theo:
, 25 ) H B .( L . 5 , 2 D
C y
+ + = mm. (4.1)
y: L
C
- tng chiu di ca cc khoang c ht kh, m.
B - chiu rng tu, m.
H - chiu cao mn tu, m.
ng knh trong ca ng y c chn bng hoc nh hn ng knh ng ht
chnh mt cht.
Khi xc nh ng knh cc ng nhnh ht t cc khoang, cng nh cc ng ht
ca bm tay, cn phi s dng cng thc:
, 25 ) H b .( 5 , 4 d
y
+ + = mm. (4.2)
y: l - chiu di khoang c ht kh, m.
b - chiu rng ln nht ca khoang c ht kh, m.
Khng ph thuc vo kt qu thu c, cc ng knh ng chnh v cc ng ph
phi khng nh hn 44 mm. ng knh trong ca cc ng ht ca cc bm tay c
th ly bng ng knh ca ht ca bm.


41
T ng knh ca ng ht chnh, ngi ta i xc nh lu lng ca bm:
, v . d . 2826 3600 . v .
4
d .
Q
2
2
=

= m
3
/g. (4.3)
y: d - ng knh ng ht chnh ca bm, m, tnh theo cng thc (4.1).
v - vn tc dng nc trong ng ng chnh, m/s.
Theo Qui phm, tc v phi khng nh hn 2 m/s. Khi v = 2 m/s, cng thc
(4.3) c dng:
, d . 5652 Q
2
= m
3
/g. (4.4)
Theo lu lng tnh c, ngi ta chn bm, ly ct p tng cng ca bm l: H
= 15 20 m.c.n.
Sau khi xc nh cc kch thc ng v chn bm, cn phi kim tra li thy lc
ng ng ca n.
ng ng y chnh ca h thng ht kh ngn hn ng ht rt nhiu, nn tn
tht ct p trong n thng khng tnh. Vn tc nc trong ng ng chnh nh vy
khng c qu 4 m/s.

4.3. h thng nc dn

H thng nc dn (ballats) c trang b cho cc tu thay i chiu chm,
khc phc nghing, chi ca tu nhm m bo t th, iu khin v khai thc
bnh thng ca tu.
H thng nc dn gm c: cc kt cha nc dn, cc bm v h thng ng
nhn v thi nc, cc ng o hay cc phng tin khc kim tra khi lng nc
dn nhn vo, cc ng cho kh vo v ra khi kt dn.

4.3.1. Cc yu cu c bn ca h thng dn
N phi m bo bm y hoc ht cn mt kt bt k hoc ng thi mt vi
hoc tt c, cng nh khi cn thit phi bo m chuyn nc dn t mt kt ny
sang mt kt khc.
Cc kt nc dn t cng thp cng tt, mc ch l ci thin tnh n nh cho
tu.
Kt cu ca n phi loi tr kh nng nc chy t mn cng nh t cc kt nc
dn vo cc kt v cc khoang khc.

Hnh 4.3. S nguyn l ca h thng dn dc.
a - b tr theo nguyn tc tp trung; b - b tr theo nguyn tc phn nhm,
1 - bm; 2 - hp van; 3 - van chn mt chiu; 4 - ng ht; 5 - van thng bin y;
6 - van vi thit b dn ng trn boong


42

b tr cc kt dn, thng ngi ta dng cc khoang pha mi v li, cc
khoang ngay hai bn mn vi mc ch to ra m men gy nghing, chi ln nht
mc d khi lng nc dn khng ln, tit kim dung tch khoang hng. Trn cc
tu c y i - s dng c cc kt y.
Th tch cc kt dn v b tr chng phi tha mn n m bo nhn mt
lng dn cn thit cho vic thay i mn nc, nghing v chi ca tu.
Cc kt nc dn phi b tr thit b o mc nc thch hp c dn ln boong.

4.3.2. S nguyn l ca h thng nc dn
Trn hnh 4.3 ch ra s nguyn l ca h thng dn. Nc, theo nguyn tc
dng t chy, chy qua van thng bin y 5 vo cc kt dn thng qua hp van 2,
cc ng ng chnh v nhnh. Khi cn iu chnh mc nc v thi gian dn, ngi
ta s dng bm nc dn 1.
Trong trng hp ht nc dn ra, nc tch t ti ng ht 4 c bm 1 ht qua
hp van 2 x ra mn qua van chn mt chiu 3.
Ngoi nhim v dn, h thng cn lm nhim v cu m.



Hnh 4.4. S nguyn l h thng dn dc
1- van thng bin y; 2 - van chn dn ng trc; 3 - bm; 4 - van chn;
5 - van chm; 6 - van kiu phao ni; 7 - ng kim tra ca h thng tiu nc;
8 - ng ng tiu nc chnh; 9 - hp van chn

Trn hnh 4.4 ch ra s nguyn l h thng dn dc xy dng theo nguyn tc
phn nhm. H thng thit b cho php in y kt cha t van thng bin 1 hay t
bm d tr 3 trang b cho h thng nc dn. Nc dn c ht ra bi bm d tr 3.
S cng ch ra v tr cc van kiu phao ni 6 trong kt m cc van ny t ng
dng khi nc trong kt.
Trn hnh 4.5 biu din s nguyn l ca h thng dn ngang b tr theo
nguyn tc phn nhm , nc t chy qua van thng bin 1 vo cc b dn ti hai
43
mn qua ca nhn nc 16. Khi cn iu chnh mc nc trong cc kt dn, ngi ta
dng bm 2.



Hnh 4.5. S nguyn l ca h thng dn ngang
b tr theo nguyn tc phn nhm
1 - van thng bin; 2 - bm; 3 - van dn hng dn ng bng trc;
4 - van chn dn ng trc; 16 - ca nhn nc vo kt dn vi phao ch bo mc nc;
17 - ca ht nc khi b; 20 - ging lng ca h thng cu m
ng nt lin - ng ng ca h thng dn; ng nt t - ng ng
ca h thng cu m.

4.3.3. Tnh ton ng knh ca ng
ng knh trong ca cc nhnh ng ht ca h thng ng ballast cho cc kt
ring, c tnh theo cng thc:
, V . 18 d
3
K
= mm. (4.5)
trong : V
K
- l th tch kt cha nc dn, m
3
.
ng knh c ly cui cng ca ng nhnh khng c ly nh hn ng
knh tnh theo cng thc (4.5). Khi xc nh n cng c th dng bng cho trong
Qui phm.
Khi tnh lu lng bm, cn phi s dng cng thc:
, v . d . 2826 Q
2
= m
3
/g. (4.6)
y: d - ng knh trong ca ng, m.
v - vn tc dng trong ng, m/s.
Ct p cc bm nc dn ly t 10 20 m.c.n. Theo lu lng tnh c v ct p
ly, ngi ta chn c bm ballast.
Sau , ngi ta xc nh sc cn trn ng ng ht ca bm khi ht nc ra t
kt xa nht. V nguyn tc, n khng khc vi tnh ton ng ng ht ca h thng
ht kh. Mc ch tt nhin ca vic tnh ton l xy dng c tnh ng ng v a
44
n ln c tnh bm [H]
ch.f
= f(Q), ([H]
ch.f
- ct p chn khng cho php). Theo th,
ngi ta tm c lu lng thc t m bm to ra khi lm vic m vi ng ng
cho nh th no. Trong trng hp cn thit ngi ta tng cc ng knh ng v tnh
ton li.
Thi gian yu cu ht kh cc kt ballast:
Q
V
C
OC
= . (4.7)
trong : V
C
- tng dung tch ca cc kt dn.
Thng thi gian ht kh cc kt dn ca cc tu hng khng qu (5 6)g. N
cn phi tng xng vi thi gian bc d hng. Trn cc tu du, v d, n gn bng
thi gian ht ti chnh.
H thng nc dn cn phi c t nht mt bm phc v. bm, c th s dng
bm c chc nng chung ton tu c lu lng, trong s c bm cu ha v ht
kh. Nu cc khoang dn c d tnh c cho vic gi nhin liu lng, th khng
c php s dng bm cu ha lm bm dn.
ng ng dn c th c t khong gia hai y (y i) cng nh trn
mt y th hai. trng hp th hai, n phi c bo v khi kh nng c hi cho
hng ho.

4.4. h thng cu m

thi ra khi tu lng nc chy vo thn tu do thng khoang hoc r nc,
nhiu tu, ngi ta b tr h thng cu m, nh tu ko cng, tu ko chuyn tuyn,
tu ko-y cu h, tu hng, v.v. H thng cu m tin hnh ht nc t cc
khoang ngp nc ca cc tu b tai nn, v cc tu cu ha - cu h c bit.



Hnh 4.6. S nguyn l ca h thng cu h tu

Vi mc ch nh gi kh nng ca cc phng tin cu m, ca cc tu lai dt,
ngi ta xc nh: lu lng nc Q chy vo khoang tu qua l thng l bao nhiu,
khi p sut mn l khng i. lm iu ny, c th s dng cng thc sau:
. H . g 2 . F . . 3600 Q
p p
= (4.8)
trong : F
p
- din tch l thng, m
2
.
H
p
- su ca tm l thng di mn nc, m.
- H s lu lng, ly bng 0,6.
Cc ng knh ng ht v rt ca h thng cu m c ly bng ng knh
cc ng ca bm rt.
45


Hnh 4.7. S h thng cu m tu lai dt - cu h bin.

H thng cu m ca tu lai dt-cu h bin ng c ch hn (hnh 4.7). N
c trang b bm ly tm t ht 1 c th nhn nc t mn bt k. Cc ng ht 7 ca
n c ni vi hp van 6 c t trn boong cnh cc mn. Gn vo hp van c
cc ng mm 5 c li ht 2. Bm ht nc ra mn theo ng 8. thi nc ngp t
bung my v ni hi, nc ti bm c ng 4, c trang b li ht 2 v van chm 3.
S tnh ton h thng cu m ch ra trn hnh 4.6, ng ng chnh l 1-2-3-4.
Nu chng ta ly mt phng i qua trc bm lm trc so snh, th theo nh lut bo
ton nng lng, ta c:
3 2 2 1
2
3 3
2
a a
h h
g 2
v p
a z
g 2
v p

+ + +

= + +

(4.9)
trong : p
a
- p sut kh quyn
v
a
- vn tc nc trn b mt khoang thng
p
3
- p sut ca dng nc ti ca vo ca bm
v
3
- vn tc dng nc ti ca vo ca bm
h
1-2
v h
2-3
- tn tht ct p ca on ng 1 - 2 v 2 - 3
T s hnh 4.5 ta thy rng: a = T - h - b, vn tc v
a
0, i lng

3 a
p p
l
chiu cao ht ca bm H
h
c trng cho kh nng lm vic ca bm v bng [H]
chf

vi tc ca bm bng tc ca dng chy trong on ng 2 -3, phng trnh
nng lng c dng:
[ ] ( )
g 2
v
. 1 b h T z H
2
3
q chf
+ = + + + (4.10)
trong :
q
- h s tn tht ct p qui i
Tc dng chy trong on ng 2 -3 l:
( )
1
b h T z ] H [ g 2
v
q
chf
3
+
+ + +
= (4.11)
Vn tc dng chy trong ng mm xc nh theo cng thc sau:
2
m
m
d . . 3600
Q . 4
v

= (4.12)
T vn tc v
3
v v
m
ta tnh c tn tht ct p h
1-2
v h
2-3
theo chiu chm T, t
ta tm c mi quan h Q = f(T).
46
Khi chiu chm T bin i do ngp khoang, ta chn c bm ht theo lu lng
Q v ct p ca bm cho ph hp.

































47

Chng 5

h thng cu ha

5.1. cc h thng tn hiu
v cc bin php cu ha trn tu

Nguyn nhn chy trn cc tu c th l khng cn thn v cu th vi la, h
hng ng dy in, trc trc hoc khai thc khng ng thit b in v nhit, ri
tia la ln cc cht chy v v.v.
Song, khong mt na tt c cc trng hp chy trn tu xut hin l do khng
cn thn v cu th vi la.
Cn phi nh rng, khng c nguyn nhn no c coi nh i vi la v rng,
phng chy d hn cha chy.
u tranh chng la, cc con tu c trang b cc h thng cu ha, c chia
ra lm hai loi: h thng tn hiu v dp tt m chy. Ci u phc v cho vic thng
bo c la hoc ngun nhit, ci th hai - dp tt n.

5.1.1. H thng tn hiu bo chy
Bo kp thi khi nguy c chy xut hin c ngha rt ln trong vic u tranh vi
la trn cc tu, v rng cng pht hin ngun la sm th cng d dp chng. Nhim
v ny thng c thc hin nh cc h thng tn hiu bo chy. Cc h thng ny
bao gm h thng bo trong v h thng bo ngoi.

5.1.1.1. H thng bo trong
H thng ny dng bo cho cn b, thuyn vin v hnh khch trn tu bit v
nguy c v s xut hin m chy trn tu thot thn v cu ha.
Chng a tn hiu n bung li hoc n ch tn hiu chy v m chy va bt
u v v tr xut hin chy.
Thit b tn hiu bo chy t ng c bit cn thit cc bung m ngi t n
(hm hng, kho sn, v.v.). Theo lut ca ng kim, h thng bo chy t ng phi
c trang b tt c cc bung my trong trng hp khng c trc ca lin tc, v
d, khi t ng ho ton b thit b ng lc.
Ngi ta cn s dng c h thng bo chy khng t ng, nh n m mt ngi
pht hin c m chy s thng bo kp thi n bung li hoc ln bng tn hiu.
R rng rng, h thng bo ny c t tc dng v khng cho php pht hin ra chy
ngay t lc u tin xut hin la.
Cc thng s chng t v s xut hin chy l nhit khng kh v s xut hin
ca khi trong khoang, phng. Do ngi ta thng dng cc b cm bin nhit v
cm bin khi bo chy. Khi nhit trong phng hoc mt ca khi ln hn
gi tr cho php, cc b cm bin ng mch, t ng rung chung bo chy.
Ngoi ra, h thng bo trong cn s dng thit b in thoi, ci, truyn thanh,
v.v.

5.1.1.2. H thng bo ngoi
H thng ny dng bo cho cc tu hoc cc phng tin ni khc bit n
cu ha.
48
Cc tn hiu c s dng l: pho hiu, v tuyn in thoi, v tyn in bo
(V.T., V.H.F).

5.1.2. Cc phng php dp tt m chy

5.1.2.1. Theo cng cht s dng
Da vo loi cng cht c s dng dp la, cc h thng c chia thnh:
dp la bng nc (dp bng nc, vi phun nc, phun nc), dp la bng hi,
cha chy bng bt, cha chy bng cc bon nc v kh tr, bng cht lng ho hc,
v v.v.

5.1.2.2. Theo phng php dp tt m chy
Theo cch dp la, cc h thng c th c chia ra thnh cch dp tt b mt v
th tch.
Phng php dp tt b mt l cp ln b mt ngun la cht lm lnh hoc ngn
khng cho -xy ca mi trng lt vo vng chy. Loi ny gm c h thng cha
chy bng nc v bng bt.
Trong nhm dp tt th tch, c cc h thng in y th tch t do ca bung
bng hi nc, kh hoc cc bt rt nh, khng duy tr s chy.

5.2. h thng dp tt bng nc

Nh c h thng dp tt bng nc, ngi ta dp m chy bng cc dng nc
mnh. H thng ny n gin, tin cy v c s dng rng ri trn cc tu sng
cng nh tu bin. Cc b phn c bn ca n l: bm cu ha, ng ng chnh vi
cc ng ng nhnh, hng (hoc vi) cu ha v cc ng mm vi cc vi rng
(sng phun). Khi dp la, cc ng mm vi vi rng c ni vi hng cu ha.

5.2.1. Cc yu cu i vi h thng cu ha bng nc.
H thng dp tt bng nc c dng dp la trong cc hm hng ca tu
hng kh, trong bung my, phng , cc bung phc v v cng cng, trn cc phn
m ca boong, sn, bung li v kin trc thng tng. Ngoi ra, n c th c s
dng cp nc ti cc thit b to bt v h thng ra boong, cc bung, cc thit
b, v.v.
Khng nn p dng h thng dp tt bng nc cho chy du hoc chy cc sn
phm du m, v cc phn t ca chng c th b bn te ra do dng nc, iu to
kh nng lan rng m chy. Cng khng c dng cc dng nc mnh dp cc
m chy in, sn v phm.
Cc ng ng ht ca cc bm thng c ni vi cc hp nc mn (b nc
cu ha) hoc van thng bin ca bung my. Hn na, bm cu ha phi c kh
nng ly nc t khng t hn 2 ch.
Theo qui nh ca Qui phm, tng lu lng ca cc bm cu ha phi 15%
s lng cc hng cu ha t trn tu hot ng cng mt lc, nhng khng nh hn
3, cn i vi cc tu c cng sut ng c chnh di 300 cv - s hng ny khng
nh hn 2.
Cc thit b dp tt bng khng kh - bt vi lu lng nc ca mt vi rng
khng kh-bt khng t hn 7 l/s. Khi ng thi dng nc cho cc yu cu khc th
nng lu lng ca bm cu ha ln mt cch thch hp.
49
ln ca ct p bm cu ha c xc nh bng cch tnh sc cn ton b ca
ng ng t im xa nht ca n n bm. Trong chiu cao ca dng chn t vi
rng phi khng nh hn 10 m trn kin trc thng tng cao nht khi hot ng
ng thi s vi rng cn thit v cc tiu th khc na.
p sut trong mng cu ha thng vo khong 3,5 6,5 kG/cm
2
, nhng khng
ln hn 7 kG/cm
2
, v iu c th dn n v cc ng mm cu ha.
u ca vi rng c trang b mt chp c bit (ming phun, sng phun) c
lp bng ren.
Cc hng cu ha trn tu c b tr sao cho bo m cp ng thi n mt ch
bt k t nht hai dng nc t vi rng. Chng phi c t: trn boong - li ra;
trong khu vc thng tng - cc hnh lang v cc phng ngh, cao khng qu
1,35 m cch sn v trong cc bung my.
ng ng chnh ca h thng cu ha gm c hai dng: h thng mch kn v h
thng mch h.
u im ca h thng mch kn l c th ngt ring tng on ng nh cc van
khi chng b hng m khng nh hng n s lm vic ca h thng, do h thng
ny c s dng linh hot hn ng thi n m bo c sc sng ln nht ca h
thng, c bit n c s dng rng ri trn cc tu khch. Nhc im ca h
thng ny l tn nhiu ng ng hn h thng mch h, trng lng ln hn v
chim nhiu din tch, th tch khoang hn.

5.2.2. Nguyn l hot ng ca h thng cu ha bng nc.



Hnh 5.1. S nguyn l ca h thng dp tt bng nc kiu mch h
(ng ng chnh thng)
1 - van thng bin; 2 - bm cu ha; 3 - b nc cu ha;
4 - vi (hng) cu ha; 5 - ng ng chnh.

S nguyn l ca h thng cu ha mch h c th hin trn hnh 5.1. Nc
vo bm cu ha 2 t b nc cu ha 3 hoc van thng bin 1 nm trong bung
my. Bm cp nc cho ng ng cu ha chnh 5 ri ti cc ng ng nhnh ti
cc hng cu ha 4, m c chy, chng c ni vi cc ng mm c lp sng
phun. Trn cc ng ht v ng y ca bm, ngi ta t cc van cch ly.




n kt cu ho n kt cu ha
Boong Boong
50


Hnh 5.2. S nguyn l ca h thng cu ha bng nc kiu mch kn.
1 - van thng bin; 2 - bm; 3 - b nc cu ha;
4 - van cch ly; 5 - hng cu ha; 6 - ng ng vng.




Hnh 5.3. S h thng cu ha b tr trn tu
1 - bm cu ha; 2 - ng ng chnh; 3 - hng cu ha

Trn hnh 5.2 m t s nguyn l h thng cu ha vi ng ng chnh kiu
mch kn. Nh thy r trn hnh, n l vng kn vi cc ng ni. Trn cc ng chnh
cng nh trn cc ng ni, ngi ta lp cc van cch ly 4, nh c chng m c th
ng hoc m cc on ng ring bit ca ng chnh trong trng hp chng b h
hng. T ng ng chnh v cc ng ni c cc nhnh i ti cc hng cu ha.

5.2.3. Tnh ton h thng cu ha bng nc
Chng ta s lm quen vi cc quan h tnh ton c bn c s dng khi tnh ton
h thng cu ha.
Lu lng nc trong ng mm cu ha bng lu lng ca n khi chy ra t
ming phun vi rng v c xc nh theo cng thc.



n b ra neo n b ra
neo
51
, H . g 2 . f . Q
C C CH
= m
3
/s. (5.1)
trong : - h s, ly i vi vi rng bng 0,98 1,0.

=
4
d .
f
2
C
C
din tch tit din ngang l ming phun, m
2
.
d
C
- ng knh l ming phun, m.
H
C
- ct p ti ming phun, m.c.n.
Dng nc thng ng, c phun ra ra t ming vi rng cu ha, theo ton b
kt cu, t u ming vi rng bao gm phn cht (compac) cao S
K
, sau n dn
dn to ra v ri xung t nh (hnh 5.3, a). Chiu cao thng ng ton b ca dng
S
B
, c gi l chiu cao ca dng phn tn, c th c xc nh theo cng thc
Liughera:



Hnh 5.3. S sng phun cu ha bng nc.

,
H . 1
H
S
C
C
B
+
= m. (5.2)
trong : - h s c tnh theo cng thc.
.
) d . 10 ( d
00025 , 0
3
C C
+
= (5.3)
y: d
C
- tnh bng m.
Gia cc chiu cao dng S
B
v S
K
tn ti s ph thuc:
S
B
=
0
.S
K
(5.4)
i vi h thng dp tt bng nc, c th ly
0
= 1,2.
52
ln tn tht chiu cao dng do sc cn khng kh: S = H
C
- S
B
.
Tn tht ct p do ma st trong cc ng mm theo cng thc:
, Q . S Q .
B
1
h
2
CH M
2
CH
M
M
= = (5.5)
trong : S
M
= 1/B
M
- l sc cn ma st ca ng mm.
Q
CH
- tnh bng l/s.
Gi tr cn ma st S
M
ca mt ng mm chiu di tiu chun (l = 20 m) c a
ra dng bng.
Cc tn tht ct p do cn cc b trong ng mm c tnh theo cng thc sau:
, Q . . A Q . .
K
1
Q .
B
1
h
2
CH CH
2
CH CH
C
2
CH
C
C
= = = m.c.n. (5.6)
y: .
d
0826 , 0
d . 09 , 12
1
K
1
A
4
CH
4
CH C
= = =
Tng ca cc cn cc b thng gm 3 5 ch un ng mm, ch t ngt dn
ra khi chuyn t hng ra ng mm v ch t ngt thu hp khi t ng mm vo vi
rng cu ha, tc l:

CH
= n.
un
+
dn
+
thu hp
( 0,5 0,6 ). (5.7)
Tng ct p tiu tn trong ng mm l:
h = h
M
+ h
C
. (5.8)
Ct p vi cu ha c xc nh theo cng thc:
H
K
= H
C
+ h. (5.9)
Theo cc cng thc a ra trn, c th tm c lu lng nc qua ng mm
cu ha v d nhin c qua vi, tm c tn tht ct p trong cc ng mm, chiu cao
dng i ra t ming phun ca vi rng v ct p cn thit vi cu ha.
Vi mc ch n gin ho vic tnh ton, V. G. Lobachev dng ln th
(hnh 5.3, b), theo n c th xc nh c lu lng nc v ct p vi cu ha,
ph thuc vo chiu cao dng hoc vi lu lng bt k - ct p cn thit v chiu
cao dng t c. Sc cn ca ng mm v ming phun tnh c trn th bng
ng c tnh c bit B ph thuc vo ng knh v chiu di ng mm v ming
phun.
Trong cc h thng dp tt bng nc, ngi ta dng cc bm ly tm, v t chng
thp hn mn nc nn khng cn trang b thit b t ht.

5.3. cc h thng dp tt bng bt

5.3.1. Khi nim chung.
Nguyn tc hot ng ca cc h thng cu ha bng bt l da trn c s cch ly
ngun la khi -xy ca khng kh, bng cch che ph cc vt ang chy lp bt ho
hc hoc khng kh - c kh.
Bt ho hc nhn c nh phn ng ca cc hp cht kim c la chn c
bit v cc hp cht c a-xt khi c mt ca xc tc, chng y mnh qu trnh to
bt v to kh nng to ra kt cu ca n, c dng xp v bn, cn khng kh - c kh,
nh trn bng c cht to bt vi nc v khng kh
to ra bt ha hc, ngi ta dng my to bt c bit. Bt nhn c cng c
th t trong thng cha, l mt kt cha kn c cha mt lng bt to bt nht nh.
Khi cho nc vo thng th bt c n a ti ch chy.
Bt ha hc l phng tin dp chy c hiu qu. Tuy nhin, h thng dp tt bng
bt ha hc c mt lot cc nhc im r rt nh: bt dnh thnh nhng cc nh nn
53
mt cht lng to bt khi lu; ph hng bt khi a n qua ng ng di 60 80
m; thnh phn a-xt ca bt to cho bt c tnh n mn no i vi kim loi v v.v.
Cht to bt (PO) to ra bt khng kh - c kh l cht lng to bt. Khi c s
tng tc ca n vi nc v khng kh, bt c to ra, thnh phn gm 90% khng
kh, 9,6% nc v 0,4% cht to bt theo th tch. Khi lng ring ca bt khng
kh - c kh l 0,07 0,1 g/cm
3
.
Ph bin nht l cht to bt lng PO-1, PO- 3 c ch to t ch xut du la,
thnh phn ca n c khng t hn 44% a-xt sunphuanic ha, keo xng, -xt-nt-ri
(Na
2
O) n da k thut v nguyn liu cn c etyl ha. N c mu nu thm vi
khi lng ring 1,12 1,14 g/cm
3
nhit 20
0
C, ng bng nhit - 8
0
C,
nhng do nht ca n cao nn khng th bm chuyn n trong ng nhit -2
0
C
v thp hn. Sau khi tan, tnh cht ca cht to bt phc hi. N phi c gi nhit
khng qu 25
0
C trnh bc hi v lng ng.

5.3.2. Nguyn l hot ng
S nguyn l ca h thng dp tt bng bt kiu khng kh - c c ch ra
trn hnh 5.4. Cht to bt lng c gi trong kt 1, t khi m van khi ng 2,
n theo ng 3 qua van nh lng 4 vo ng ng ht ca bm ly tm cu ha 6.
Nc ngoi mn i n bm qua van thng bin 5. Hn hp nc mn v cht to
bt, dng nh tng, c bm a vo ng ng p lc 7 ca h thng, t qua
hng cu ha 8 theo ng mm, n i vo vi rng khng kh - bt 9, , khi kt hp
vi khng kh, to ra bt.
Cu to kt cu ca vi rng khng kh - bt sao cho hn hp nc v cht to
bt, di p sut kh i qua vi phun, ht khng kh vo, trn ln vi chng v to ra
bt, bt ny c pht ra qua l ra ca vi rng. Nh vy, theo ng ng ca h
thng c cht lng chuyn dch, cn s to bt din ra ch trong vi rng bt.
Trong cc h thng dp tt bng bt, ngi ta khng nhng s dng cc vi rng
ng (mang i li c) m cn s dng c cc vi rng tnh (khng di chuyn c).
Lu lng ca cc vi rng ng theo bt l: (2,5 7,5) m
3
/ph, cn ca vi rng tnh
- ti (100 150) m
3
/ph.



Hnh 5.4. S nguyn l ca h thng dp tt bng bt kiu khng kh - c.
1 - kt cha; 2 - van khi ng; 3 - ng dn cht to bt; 4 - van nh lng;
5 - van thng bin; 6 - bm; 7 - ng ng p lc; 8 - hng cu ha; 9 - sng phun cm tay





54


Hnh 5.5. H thng cu ha bng bt
a - vi s to bt bn trong; b - vi s to bt bn ngoi
1 - b cha; 2 - bnh kh nn; 3 - ng dn kh nn; 4 - ng dn kh nn ca tu; 5 - van gim
p; 6 - van an ton; 7 - ng dn kh nn to bt; 8 - ng dn kh nn chuyn cht lng
n b cha; 9 - cht to bt; 10 - ng mm; 11 - sng phun cm tay; 12 - b khuych tn;
13 - ng ng chnh nc cu ha; 14 - thit b trn; 15 - hn hp cht to bt v nc (nh
tng); 16 - ng nhnh; 17 - hn hp khng kh v bt trong sng phun cm tay.

5.3.3. Tnh ton h thng dp tt bng bt
Chng ta s xem c s tnh ton h thng dp tt bng bt trn tu du. Lng bt
V
B
cn thit dp tt m chy c hiu qu c xc nh theo cng thc:
= . q . F V
B
,m
3
. (5.10)
trong : F - din tch tnh ton m c che ph bng bt khi dp tt, m
2
.
q - cng cp bt trn 1m
2
din tch m chy, m
3
/s.
- thi gian lm vic lin tc ca h thng, s.
Khi s dng PO-1 lm cht to bt, ln c ly bng 1,5 l/s - i vi du
th v xng v bng 1,0 l/s - i vi du mzuts v du bi trn. Thi gian tnh ton
thng l 5 pht.
Din tch tnh ton F nm di s bao ph ca bt phi c hiu l tng din tch
ca ba khoang ln cn c din tch ln nht.
Tch s q. trong (5.10) l chiu dy ca lp bt trong khoang, tnh bng mt.
Lu lng bt tnh ton:
m c
l cht
lng
55

=
B
B
V
Q . (5.11)
Lu lng nh tng:

B
B
NT
k
Q
Q = . (5.12)
y: k
B
- bi tnh ton ca bt, thng c ly bng 10.
Lu lng tnh ton ca nc Q
N
c tnh t iu kin lu lng ca PO-1 so vi
n l 4%, tc l:
04 , 1
Q
Q
NT
N
= . (5.13)
Lu lng cht to bt:
N E TB
Q Q Q = . (5.14)
Lu lng khng kh cn thit nhn c bt vi rng khng kh - bt c
xc nh theo cng thc:
NT B KK
Q Q Q = . (5.15)
Lng cht to bt cn thit to c th tch bt V
B
l:

V
TB
= Q
TB
. . (5.16)
ng knh trong ca ng ng chnh ca h thng cp nh tng:
v .
Q . 4
d
NT

= . (5.17)
y: v - tc chuyn ng ca nh tng, bng (2,5 3) m/s.
Khi xc nh cc ng knh trong ca cc ng ng dn bt, tc bt c
ly bng (4 6) m/s.
Sau khi chn cc ng ng mt cch s b, ngi ta tin hnh tnh ton kim tra
ng ng, mc ch ca n l xc nh ct p cn thit ca bm v lu lng cht
lng trn cc on. Trong trng hp ny, tin li hn c l s dng phng php c
tnh.
trnh lm hng bt, trong ng ng khng c cho php c ch un cong
mnh v thay i mt ct ngang. S lng chung ca cc cn cc b phi l ti thiu.














56










56
Chng 6

cc h thng v sinh

6.1. khi nim chung v h thng v sinh

Chc nng chnh ca cc h thng v sinh l cp nc cho thy th on v hnh
khch, cho cc nhu cu sinh hot v thi ra mn cc cht bn v nc bn (nc thi).
Cc h thng v sinh bao gm: h thng cp nc, h thng nc thi, nc nh
v sinh v h thng thot nc.
H thng cp nc bao gm cc ng ng ca h thng nc n, nc ra v
nc ngoi mn. Nc n c gi nh bp, khoang d tr, cng-tin, nh n, bar,
phng ra bt a, cc phng c bn ra, dng c un nc v cc phng y t.
Nc ra (nng v lnh) c a n cc nh tm, phng tm hoa sen, phng
git v cc phng khc.
Nc mn khng qua s l c dng di nh v sinh, bn tiu tin, lm ngui
nc un si trong cc vng (bu) v cho cc mc ch khc (i vi tu sng)
H thng nc thi thi nc ra khi nh tm, phng tm hoa sen, phng git
v cc bn ra v cc ch khc.
Nh h thng nc pht, ngi ta thi nc pht t cc nh v sinh.
H thng thot nc c dng thi nc t cc boong h, nc ma v c
nc ng sau khi ra cc kt cu v thit b, v.v.
Cc tu chy bin c phn loi theo cp hot ng ca n: cc tu chy ven b,
cc tu chy cc vng bin hn ch v vin dng.

6.2. h thng cp nc

6.2.1. Yu cu i vi nc n (ung)
Nc ung trn tu c gi trong cc kt cha. lm iu ny, ngi ta thng
s dng cc kt lin v ca tu. Thnh ca b cha cng nh kt lin v phi khng
tip xc vi nc ngoi mn v gip vi cc b cha nhin liu, du nhn, nc nh
v sinh v nc thi, v.v.
Nc n c cha vo nhiu b, t nht l 2, d tr v ra b thng xuyn m
vn c nc n.
dng lm nc ung, trn cc tu sng ngi ta ly nc t trn b v c nc
ngoi mn sau khi lm sch n cn thn v kh trng trong iu kin ca tu.
Nc c un trong cc thit b un nc, nc ung c un trong cc ni in
(thit b un in kiu titan) hot ng lin tc.
Nc ra c gi trong cc khoang hoc cc kt lin v c dung tch bo m
nhu cu v nc ra trong thi gian dng cng, c khi c r lt h thng nc bn
vo mt s kt.
ng ng ca h thng cp nc n phi ring bit vi ng ng nc ra ngoi
mn hay vi cc ng ng dn cc cht khc. Cho php ni ghp cc h thng nc
n v ra khi iu kin lm sch v kh trng nc ngoi mn tho mn cc yu cu
ca Qui phm.
Cc kt cha nc n v ra c trang b cc ng rt, ht (tiu th) v thng hi.
o lng nc n trong cc kt cn phi s dng thit b t ng v cc thit b
khc m chng khng c kh nng lm bn nc. Khng cho php s dng cc thanh
57
o lm vic ny. Nc ra c th o bng cc ng o c cc thanh o n nh c
lp ghp cht trn cc ng boong.
Thnh cc kt lm t thp cc-bon pha trong phi c bo v bng cch ph
mt lp bn vng. Khng cho php t cc kt d tr nc n trong bung my -
ni hi cng nh trong cng mt khoang vi cc kt nc nh v sinh v cc dng
chy v rc.

6.2.1. S nguyn l ca h thng cp nc
t ng ha cp nc ti ni s dng, trn cc tu hin i ngi ta t bnh
kh nn, n l mt bnh kn, phn bn trn ca n cha kh nn cn phn bn di l
nc. Trn kt cn lp cc dng c, thit b cn thit (hnh 6.1).


Hnh 6.1. S h thng bnh kh nn
1 - mng li in; 2 - r le nhit tt ng c in; 3 - r le p sut; 4 - ma-nmt (p
k); 5 v 10 - mc nc khi tt v m bm; 6 - ng dn kh nn vo; 7 - cp nc ti ni s
dng; 8 - ct ch bo; 9 - van an ton; 11 - bnh kh; 12 - bm; 13 - ng c in; 14 - fil lc;
15 - ng dn nc ti bm.

Nc x l c cp vo bnh kh do bm nc ung, cn t n di p sut
1,5 - 3 kG/cm
2
- nc i n ni s dng. Khi p sut trong bnh kh n 1,5 kG/cm
2
,
nh p k bm nc ung c bt, cn khi t p sut 3 kG/cm
2
n cng nh p k
m t ng ngt.
Nhng ch dng nc lp vo ng ng ca h thng cp nc nhn c nc
c nn ra t bnh kh nn do p sut ca kh nn. Khi p sut trong bnh kh nn
gim xung n gi tr thp nht cho trc, bm chuyn nc t ng chy v bm
nc cho n n khi p sut khng kh tng n gi tr ln nht cho trc. Sau
bm t ng dng - nh r-le p sut v nc ti ni s dng li c cp di p
sut kh nn.
S nguyn l thit b bnh kh nn cho hnh 6.1. Nc vo bnh kh c cp
do bm in ly tm, bm chy v dng t ng nh r le p sut. Trong trng hp
ng c in qu nng, di tc dng ca r le nhit, n t ng b ngt khi li
in v bm dng li. Van an ton lm vic khi p sut khng qu 1,2 ln p sut khi
m khi tt bm.

58
Cu to chung ca h thng cp nc hin i c cc thit b lm sch v kh
trng c th hiu c nh hnh 6.1. H thng gm c h thng nc n v nc
ngoi mn.

Hnh 6.2. S nguyn l ca h thng cp nc.
1 - kt nc mn; 2 - ng ng chnh nc mn; 3 - nh v sinh; 4 - nh tm; 5 - ng
nc n lnh; 6 - phng tm hoa sen; 7 - phng git; 8 - bn ra; 9 - ni un nc si kiu
titan; 10 - ng ng chnh vng ca nc nng; 11 - thit b un nc; 12 - bm tay nc
n; 13 - bm in v sinh cp nc n vo bnh kh; 14 - va an ton; 15 - bnh kh (my d
m nc); 16 - r-le manomet t ng m v tt bm 13; 17 - ng thng hi; 18 - ng c
khuu ng trn boong bm y kt 20 nc t ng ng nc b; 19 - van mt chiu;
20 - kt nc n; 21 - r-le kiu phao ni t ng tt v bt bm 25 v cc chi tit 22 - 24; 22
- cc n dit trng; 23 - phin lc ct; 24 - thng in phn (my cht ng t); 25 - bm
din nc mn; 26 - bm in ca h thng nc mn; 27 - bnh kh ca h thng nc mn.



Hnh 6.3. S h thng nc ung (n)
1 - ng ng nhn nc; 2 - kt cha nc n; 3 - ng ng dn nc t kt cha n
bm; bm tay; 5 - bm ly tm; 6 - bnh kh nn; 7 - r le p sut nh hng cho bm ly tm
lm vic; 8 - ng ng nc chnh cao p; 9 - thit b tiu th nc

Nc ngoi mn, c s dng rng ri lm nc n c lc sch phin lc
ct, c s kt ta s b trong thng in phn. S kh trng n c thc hin trong
nhm cc n dit trng, l cc n hi thy ngn vi ng lm bng thy tinh c bit
ch cho cc tia cc tm i qua.
59
H thng nc ngoi mn c bm ring v bnh kh nn ring.



Hnh 6.4. S nguyn l ca h thng cp nc n trn tu
1 - van chn; 2 - kt cha nc n; 3 - van ba ng; 4 - ng nhn nc n t phu nhn
nc; 5 - phu nhn nc; 6 - ng thng hi; 7 - van chn mt chiu; 8 - bm nc n; 9 -
ng ng dn kh nn; 10 - thit b tng p l bnh kh nn; 11 - thc o nc; 12 - p k;
13 - van an ton; 14 - ng ng chnh ca h thng cp nc n; 15, 16, 17 - ng ng dn
nc n n ni tiu th; 18 - ca thm nc; 19 - ng nhn nc t thit b lc mn.


Hnh 6.5. S nguyn l thit b lc Ozon 0,5
1 - kt nc mn; 2 - bm nc mn; 3 - phin ct; 4 - vi phun -ha trn; 5 - ct tip
xc; 6 - kt nc ung; 7 - ng ng thot nc; 8 - bm nc ung; 9 -bnh kh nn;
10 - ming phun bng gm; 11 - ng ng hn hp Ozn - khng kh;
12 - my to Ozn; 13 - van in t.

Trn hnh 6.3 m t nguyn l hot ng ca mt dng h thng cp nc n cho
tu. Nc c nhn vo kt cha qua ng 1, t kt cha nc i theo ng ng
dn 3 n bm 5. Bm 5 hot ng ng b vi bnh kh nn 6 qua r le p sut 7,
nc t bnh kh nn 6 c nn ra theo ng ng chnh 8 ri n cm thit b tiu
th nc 9.





60
Tng t nh vy cho h thng cp nc n cho s nguyn l hnh 6.4, ch
khc l s ny, ngoi ng dn nc ly t b qua phu nhn nc, cn b tr
ng nhn nc t thit b lc mn 19.
chun b nc ung cc iu kin trn tu Volgobalsudoproekt ch to ra
thit b lc nc mn kiu Ozn - 0,5 rt ph hp vi tu sng, lm vic theo
nguyn tc sau:
Bm nc mn cp nc mn vo phin lc ct, n c lm sch s b.
Nc c lc qua, qua phin lc dng li i vo bm pht - ho trn, n
c ha trn vi hn hp Ozn - khng kh c ht n t my to Ozn. Nc
c Ozn ha (nc Ozn) i n ct tip xc tip xc vi Ozn ln th hai. T
, nc ung i vo bnh, bm y n din ra t ng. Khi t n mc nc ti
thiu trong n th qua r le kiu phao ni, bm nc mn v my to Ozn vi thit b
qut gi c bt v ngc li khi t n mc nc cc i th cc my vi thit b
ni trn c tt.

6.2.1. Tnh ton h thng cp nc
Lng nc n, nc ra ly ln tu t cc ngun trn b, ph thuc vo s lng
thy th on v hnh khch, tnh nng ca tu v thi gian chuyn i ti cng m
c th y nc d tr t h thng nc trn b. Lng ny c tnh ton theo
cc ch tiu ca Qui phm (2030 lt/ngi/ngy-m nc n).
Cc kt cha nc n nhn c t cc ngun trn b cn phi c th tch. Th
tch c ch ca chng phi khng nh hn:
,
1000
1
. . n . q V
NA NA
= m
3
. (6.1)
trong : q
NA
- nc n nh mc ti thiu chi ph cho mt ngi trong ngy-m, l
n - s ngi trn tu.
- thi gian di nht ca hnh trnh gia cc a im ly nc, ngy- m.
Nu nc ra, cng nh nc n, c ly t cc ngun trn b, th tng th tch
c ch ca cc kt c tnh theo cng thc:
,
1000
1
. . n ). q q ( V
NR NA N
+ = m
3
. (6.2)
trong : q
M
- nc ra nh mc ti thiu chi ph cho mt ngi trong mt ngy
m, l.
ng knh cc ng chnh c bn ca h thng cp nc c xc nh bng tnh
ton thy lc. Lu lng tnh ton ph thuc vo nh mc chi ph nc cho cc ni
s dng. Khi cn phi bit bao nhiu ci tiu th nc ng thi, iu ny c
tnh bng h s ng thi.
Lu lng ca mt nhm cc ch s dng ging nhau no (v d: cc vi cho
bn ra mt) c tnh theo cng thc:
, k . k . z . q Q
3 0 1 i
= m
3
/g. (6.3)
trong : q
1
- lu lng tnh ton cho mt ni s dng, m
3
/g.
z - s ni s dng.
k
0
- h s lm vic ng thi ca cc ni s dng trong vng 1 gi.
k
3
- h s cht ti ca ni s dngtrng vng 1 gi.
Lu lng nc chung trung bnh theo gi trn tu:
i CP
Q Q = ,m
3
/g. (6.4)
vi: Q
i
- tng cc lu lng trung bnh ca cc ni tiu th khc nhau, m
3
/g.
Khi tnh ton ng knh ng ng ca h thng cp nc, ngi ta ly cc gi
tr trung bnh ca tc chuyn ng ca nc nh sau: cho ng chnh nm di p
61
lc ca bnh kh nn v cho ng y ca cc bm l 1,52,5 m/s; cho cc ng nhnh
t ng chnh l 12 m/s v i vi cc ng ng ht ca cc bm 0,751,5 m/s.
Cc bm, bm chuyn nc trong h thng cp nc, c chp nhn gi l bm
v sinh. Lu lng ca chng c xc nh t tnh ton nhu cu nc trn tu.
Lu lng bm nc n c th tnh theo cng thc:
,
. 1000
q . n
Q
H
NA

= m
3
/g. (6.5)
vi:
H
- thi gian lm vic ca bm trung bnh trong ngy m, gi, c ly 23
gi.
Nu bm v sinh bm chuyn nc n v ra th lu lng ca n:
,
. 1000
) q q .( n
Q
H
NR NA

+
= m
3
/g. (6.6)
Cc bm v sinh thng to ct p trong gii hn H = 30 40 m.c.n.
Th tch bnh kh nn c xc nh bng tnh ton. Ngi ta phn bit th tch
ton b v th tch c ch. Th tch c ch ca bnh l th tch gii hn gia mc di
v mc trn ca s in y.
Chng ta k hiu:
V
0
- th tch nc ca bnh khi bt u bm, m
3
.
V
N

- th tch c ch ca bnh, m
3
.
U
1
- Th tch khng kh trong bnh mc in y thp nht, m
3
.
v
1
- Th tch khng kh trong bnh mc in y cao nht, m
3
.
p
1
- p sut ban u ca kh nn mc in y thp nht, kg/cm
2
.
p
2
- p sut ban u ca kh nn mc in y cao nht, kg/cm
2
.
Th tch c ch ca bnh kh c xc nh theo cng thc:
i
Q
V
cp '
BK
= (6.7)
trong : Q
cp
- lu lng nc trung bnh theo gi trn tu, m
3
/g,
i - s ln bm y trong vng 1 gi, c ly khng ln hn 6.
Tr s s b ca Q
cp
c th tm c theo cng thc:
,
. 1000
n . q
Q
0
cp

= m
3
/g. (6.8)
trong : q - nh mc nc chi ph cho mt ngi trong ngy m, l/ngi.ngy
m.

0
- thi gian, m trong khong nh mc nc cho ngy m c tiu
dng ht, g/ngy m.
Th tch cui cng ca khng gian khng kh (m kh) bn trn mc nc
trong bnh kh c xc nh bng cng thc:
1 1 2 2
p . V p . V = (6.9)
trong : V
1
= V
BK

+ V
2
.
Thay vo ng thc (6.9) gi tr V
1
, ta tm c:
, V . m ]
) 1
p
p
(
1
.[ V V
'
BK
1
2
'
BK 2
=

= m
3
. (6.10)
trong :
) 1
p
p
(
1
m
1
2

= .
62
T cng thc (6.10) thy r rng, th tch cui cng ca m kh t l thun tuyn
tnh vi h s m, n ph thuc vo t s ( p
2
/p
1
).
cho khi lc tu khng kh khng lt vo ng ng dn ra, bn di bnh lun
cn li mt lng nc no . Th tch V
0
b n chim ch thi im bt u bm
vo, thng ly bng: 0,1.V
BK

.
Th tch ton b ca bnh kh:
2
'
BK 0
V V V V + + = . (6.11)
hoc: . V ). m 1 , 1 ( V
'
BK
+ = (6.12)
Khi cho ng knh phn hnh tr ca bnh kh, ta xc nh c gn ng chiu
cao ca n theo cng thc:
.
D .
V . 4
h
2

= (6.13)
trong : D - ng knh ca bnh kh, m.
Khi t s kh d nht ca t s 2
p
p
1
2
= , h s m = 1, khi th tch bnh kh s
bng: . V . 1 , 2 V
'
BK
= (6.14)

6.3. cc h thng nh v sinh, nc thi
v thot nc

6.3.1. H thng nc nh v sinh v nc thi

Trn tt c cc tu, thi cc nc thi v nc bn t nh v sinh, nc t cc
ch ra mt, nh tm, git, phng n, t cc bn ra v v.v. ngi ta thit k cc
ng ng nc pht v nc thi.

6.3.1.1. Cc yu cu c bn ca h thng nc nh v sinh v nc thi
cc h thng nc pht - thi kn th nc thi v cc cht bn c dn vo cc
kt nc pht (thi), t chng c bm chuyn vo cc b cha trn b hoc bn
ni cha nc pht v thi.
thay cho vic dng mt h thng tp trung, c th lp t ng ng nc pht
ring bit vi ng ng nc thi sinh hot. Trong cc trng hp nh vy, nc vo
cc b nc pht bao gm c dng nc t cc nh v sinh ring v cng cng, phng
git v c t ch ra mt ca phng bnh x ca tu, phng cch ly v bung an
dng. Vo kt nc thi sinh hot bao gm nc thi t nh tm, ch ra mt, phng
ra, bar, nh n, cng-tin v bp.
Cc b pht c lm kn, c h thng bn ngoi ca t hp, vi cc kt cu kn
ch bo mc y ca chng. y cc kt cn phi nghing v c nt x cn
hon ton cc cht cha trong . Mt bn trong ca cc kt c sn bng sn chu
a-xt.
Cc b nc pht v nc thi phi c b tr xa nhng bung v bung phc
v, v tr iu khin v ngun nhit. ra bn trong, chng c trang b cc ng
c l v cc thit b ph tng khc m nc c a vo chng t ng ng nc
mn hoc t ng ng chnh ca h thng cu ho.
Nc t nh v sinh v nc thi t cc bung v sinh i vo cc kt l dng t
chy, cn thi chng ra khi nh bm hoc bm pht theo cc ng kt thc trn
boong ca c hai mn cc u c bit phc v cho vic ni vi cc thit b ht b
63
hoc cc trm ni. Cc ng ng ht phi c ni b phn thp nht ca kt
cch y 30 40 mm.



Hnh 6.6. S nguyn l ca h thng nc nh v sinh - nc thi.
a - hnh dng chung ca h thng; b - b (thit b) lng.
1 - bn ra; 2 - thit b ra; 3 - ng kh; 4 - h x; 5 - chu tiu tin; 6 - ng ng chnh
nc pht; 7 - ng ng chnh nc thi; 8 - ng thi cc th cha trong b nc pht
bng phng tin ca cc trm lm sch; 9 - b nc pht; 10 - thit b o kiu phao ni; 11
- bm pht thy lc; 12 - ng ng a nc n ra kt; 13 - ng ng a nc n t
h thng dp tt (cu ho) bng nc; 14 - ng ng dn cht bn ln cc trm trn b hoc
trm ni.

Cc ng ng t h i v tiu tin, theo nguyn tc, khng ni gp vi cc
ng ng a nc ra t nh tm, phng tm hoa sen hay ch ra mt. Chng c
lp t c nghing xung v pha l ra v khng c ch un mnh hoc ngot. i
vi cc ng ng chnh, nghing bnh thng c ly bng 0,5 v ti thiu l
0,3.
Khng c lp t cc ng ca h thng nc pht v thi qua bung , cng-tin,
nh n v v.v. trnh ng thnh ht nc, cc ng i qua hnh lang v cc bung
phc v c cch ly bng pht hoc bng si tng hp.
S nguyn l ca h thng nc nh v sinh - nc thi c trnh by hnh
6.6, a. Nc t cc nh x v nc thi c dn ra theo cc ng ng ring bit vo
b nc pht. T cc cht cha ng c bm pht thy lc bm ln trm
trn b hoc cc trm ni.
B nc pht c trang b thit b o kiu phao ni, n thng bo n bung li
v vic mc trong t n gii hn trn. ra phn trn ca kt, ngi ta t
cc ng c l thng, nc c a vo cc ng t ng ng chnh ca h thng cu
ho.


64


Hnh 6.7. S nguyn l ca h thng cht thi trn tu
1 - ng ng nc pht; 2 - ng ng nc thi; 3 - van chn mn; 4 - ng i thng ra
mn; 5 - l thot nc; 6 - ca van nc (si-phng); 7 - u tiu tin; 8 - kt cha nc thi;
9 - bm; 10 - kt trn nc thi

Thng hi b nc pht c thc hin nh ng khng kh. Trn u ca n,
thng ngi ta lp phin lc lm sch khng kh i ra t b nc pht. Cc chi tit
lc, thng xuyn c y than g c hot tnh ho.
cho trong nh v sinh v cc ch tm ra khng xut hin cc mi kh chu,
trong cc thit b v sinh, ngi ta dng cc ca van nc c t di cc thit
b hoc a vo kt cu ca n, v d nh h x (la-va-b). Cc ca van l on ng
cong hay cng nh cc chi tit b pht, m trong c nc ngn li qua ca kh
t ng vo bung. Cng cho mc ch ny, ngi ta cn dng b (thit b) lng, nm
di bn ra (hnh 6.6, b).
Trn hnh 6.7 m t s nguyn l ca mt loi h thng nc pht c b tr kt
trn.
i vi cc h x b tr di mn nc c b tr h thng kh nn th s
nguyn l lm vic nh hnh 6.8.
Trn s ch ra nguyn l h thng cht thi b tr h x di mn nc vi s
s dng ca kh nn.
Nc ngoi mn nhn c khi m van 2 theo ng ng 1 vo b ra tri 3 dung
tch 8 lt. Khi m van 6, nc nhn c theo ng ng 4, mt phn i vo h x.
s ny, nu m van 2 lp t mn v van 5 xut hin nc ra tri chu x trc
tip t ngoi mn vo. Khi y nc ra, cn m p-an 9 m van d mt chiu dn
hng 8 v cho php nc bn i xung di b x. Khi m p-an 9, van 8, van 12
c m nh hn hp nc -khng kh nhn c t s cung cp t ng ng chnh
ca tu, nc bn t pha di chu x theo ng ng dn nc bn theo ng ng
dn 18 vo b pht 20. Sau khi thi khoang di chu x, cht cn b c p sut tng
Dng n
l x nc
65
ln.V vy trc khi lp li vic s dng thit b nht thit phi m van 11 u tin v
phin lc mi pha di 10 vo kt. Phin lc 10 loi tr mi kh chu, khng kh trong
kt nc thi v nc pht vo b pht 20 c khng kh nn thi khi m van 17, t
b pht, nc thi c thi qua mn theo ng 22



Hnh 6.8. S nguyn l ca h thng cht thi b tr di
mn nc vi s s dng kh nn thi nc thi v b lng cn
1 - ng ng nc ngoi mn; 2, 5, 6, 11, 12, 17, 21 - cc van chn; 3 - b ra tri;
4 - ng ng dn nc ra tri; 7 - h x; 8 - van dn hng; 9 - p-an m van 8;
10, 15, 16 - phin lc - thit b ht; 13, 16 - van gim p; 14 - p k (manmt); 18 - ng
ng nc thi; van cn (clinket); 20 -b nc pht; 22 - ng ng nc pht thi ra mn.

6.3.1.2. Tnh ton h thng nc thi.
Khi xc nh th tch b nc pht - nc thi sinh hot, ngi ta tun theo cc ch
tiu qui nh ca Qui phm.
Dung tch cc b nc pht - nc thi sinh hot phi c xc nh xut pht t
thi gian ln nht m tu mt i qua qung ng gia cc trm, m n c
th thi cc th cha trong b.
Th tch c ch ca b nc pht - nc thi c th c tm thy nh cng thc:
1000
1
. . n . q V
C
=

, m
3
. (6.15)
trong : q

- nh mc ti thiu ca nc pht - nc thi sinh hot cho mt ngi

trong mt ngy m, l.
n - s lng thuyn vin.

C
- thi gian di nht ca chuyn i gia cc trm, ngy m.


66
Cc ng ng nc thi v nc pht c lm t cc ng thp hoc polyetilen.
Chng cng c th c lm bng ng thp bc bakelit hoc ng thp lt polyetilen.
Vt liu ni ng ng phi tng thch vi vt liu ng. lm vt liu ca thit b
cho cc ng ng thp, ngi ta dng gang v thp, cn cho cc ng polyetilen l
cht do.
ng knh cc ng chnh dn ra t cc h i tin c ly khng nh hn 100
mm, t cc u tiu tin - t 50 70 mm.
Tc tnh ton ca dng nc thi trong cc ng ng phi khng nh hn 0,6
m/s v khng ln hn 3,5 m/s.

6.3.2. H thng thot nc
Nc t cc boong c thi ra theo cc ng ng thot m cc u ht ca
chng c cc l (ng) thot nc. Chng thc hin chc nng ca b lng v bo v
cc ng khi rc bn. Chng c t trn cc boong kn nc. Nc t cc ng thot
t cc boong nm cao hn boong mn kh, c dn trc tip ra mn. T cc bung
nm thp hn boong mn kh, nc i theo cc ng thot vo cc l x nc hoc
vo cc kt nc thi ring.
S thi nc t cc boong trn v cc boong ca cc bung nh cc l thot
c m t trn hnh 6.9. Vi mi boong nm bn trn, nc c thot xung boong
nm bn di theo cc ng thot 1 cho n khi no ti boong h cui cng trn
ng nc khi c ti. T nc theo ng thot nc boong 2 ra mn. Lng ln
nc t cc boong l thin c thi qua cc l khot 10 ca mn chn sng.
T cc boong, nm bn di ng nc khi c ti, nc thi thot xung theo
cc ng thot 3 vo l thot 4 hoc kt nc bn.
Cc ng thot c bo v khi rc nh ng thot 8 c trang b li 9, cc tm
chn (mi dua) 7 v khoang lng ng 6. ngn nga s xut hin cc mi t cc
khoang nc thi, trn cc ng thot dn nc t cc bung kn ra, ngi ta t ng
xi-phng 5. Cc l mn ca cc ng nh vy c cc van (mt chiu) loi tr kh nng
lt nc ngoi mn vo chng trong trng hp sng gi.


Hnh 6.9. S h thng thot nc

H thng cc ng thot t cc boong h (l thin) c lm t cc ng thp, trn
cc tu c v bng hp kim nhm - bng hp kim nh. i vi cc bung kn, chng
c th c lm bng cc ng polyetilen.
Phng php tnh cc ng nc thi v nc t nh v sinh da trn nguyn tc
tnh ton chung vi lu lng cht lng hu hn.
67




















67
Chng 7

cc h thng si

7.1. chc nng v yu cu c bn i vi cc h thng
si

Cc h thng si phc v cho vic lm m cc phng , phng phc v v cc
phng lm vic ca cc tu trong ma lnh. Si c cc loi si bng nc, hi
nc, khng kh v in.
i vi cc h thng si, c cc yu cu c bn sau:
h thng si tp trung, cn phi xt n kh nng iu chnh nhit trong
tng phng ring bit.
Thit b si phi c cu to nh th no c th lm n sch khi bi v cc
th bn khc.
Cc thit b si cn phi c t theo nguyn tc, mn hoc l thnh ngoi
ca cc kin trc thng tng. Khng cho php t trc tip u ging, trn v
di cc ging v trn cc i-vng.

7.2. tnh ton tn tht nhit ca cc phng c si

Khi tnh ton h thng si bt k, phi xc nh tn tht nhit qua cc vch ngn
ca phng c si, m v mc ch gim tn tht nhit, chng c ngi ta bc
cch nhit. Lng nhit tn tht qua cc vch phng c tnh theo cng thc sau:
) t t .( F . k Q
H B CT
= , kcal/g. (7.1)
y: k - h s truyn nhit qua vch, kcal/m
2
.gi.
0
C.
F - din tch b mt vch, m
2
.
t
B
- nhit khng kh trong bung,
0
C.
t
H
- nhit mi trng (khng kh v nc) bn ngoi phng,
0
C.
H s truyn nhit cho vch phng ng nht c biu din qua quan h:
H B
1 1
1
k

= (7.2)
y:
B
- h s ta nhit t khng kh bung ti b mt trong ca vch,
kcal/m
2
.gi.
0
C.

H
- h s ta nhit t b mt ngoi vch ti mi trng xung quanh,
kcal/m
2
.gi.
0
C.
- chiu dy vch, m.
- h s dn nhit ca vt liu vch, kcal/m.gi.
0
C.
Nu vch phng c n lp chiu dy khc nhau
1
,
2
, ... ,
n
t cc vt liu khc
nhau c h s dn nhit tng ng
1
,
2
,...,
n
, th h s truyn nhit qua vch ny s
bng:

=
n
1 H i
i
B
1 1
1
k (7.3)
Khi trong vch phng c lp m kh th cng thc (7.3) nhn c dng:
68

+ +

=
n
1 H
T
i
i
B
1
R
1
1
k (7.4)
y: R
T
- nhit tr ca lp m khng kh, m
2
.gi.
0
C/ kcal.
Gi tr h s ta nhit
B
v
H
ph thuc ch yu vo tc chuyn ng tng
i so vi vch.
i vi b mt, bao bc bi khng kh, h s ta nhit c th c tnh theo cng
thc gn ng sau:
v . 10 2 + = , kcal/m
2
.gi.
0
C. (7.5)
vi: v- tc chuyn ng ca khng kh vch, m/s, c ly trong phng l 0,5
m/s cn bn ngoi l 8 12 m/s.
H s ta nhit ca b mt b chon bi nc c xc nh theo biu thc:
v . 1800 300 + = , kcal/ m
2
.gi.
0
C. (7.6)
vi: v- tc chuyn ng ca nc i vi vch, m/s.
T pha b mt, b chon bi nc ngoi mn, nhit tr ca s to nhit 1/
H
c
gi tr rt nh, c b qua.
Khi bit cc tr s tnh ton
B
,
H
v c th theo cng thc (7.3) xc nh
c h s truyn nhit qua vch phng nhiu lp (khng c khung xng). Khi c
trong n lp m khng kh, cn phi s dng cng thc (7.4), cn ln R
T
ly theo
Qui phm.
tnh n nh hng ca cc chi tit ghp cht (vt g, inh vt, tm thp v
v.v.) xuyn qua lp cch nhit, keo dn, tnh khng chnh xc khi lp rp, m cch
nhit v v.v. gi tr tnh ton ca h s truyn nhit k tng ln 15 - 20%. Nh vy h
s truyn nhit ton b qua vch s bng
k
P
= ( 1,15 1,20 ). k (7.7)





Hnh 7.1. Cch nhit treo trn khung xng

1 - vch thp; 2 - m khng kh; 3 - g; 4 - lp cch nhit

Trn cch nhit, cng nh cc vch, cc khung xng nm cch xa nhau nn
thng c lm theo s hnh 7.2.
s hnh 7.2, vt liu cch nhit ph u c cc tn v cng nh xng ca
n. Nh thy trn hnh, v c mtca khung xng li ra khi cch nhit, mt trong
ca n b li ra, nn n ln hn mt ngoi nhn. H s truyn nhit ca cch nhit
trong trng hp ny c xc nh theo biu thc:
S
S
.
1 1
1
k
BH
H B

+

= kcal/ m
2
.gi.
0
C. (7.8)

Vch thp Lp m khng kh
Lp cch nhit G
69
y: S
BH
- chiu rng ca b mt bn trong tri ra ca cch nhit.
S - khong cch gia cc x ngang.

Hnh 7.2. Cch nhit vng (trn)
a - thp ch T; b - thp m

s hnh 7.2, vt liu cch nhit ph u c cc tn v cng nh xng ca
n. Nh thy trn hnh, v c mtca khung xng li ra khi cch nhit, mt trong
ca n b li ra, nn n ln hn mt ngoi nhn. H s truyn nhit ca cch nhit
trong trng hp ny c xc nh theo biu thc:
S
S
.
1 1
1
k
BH
H B

+

= kcal/ m
2
.gi.
0
C. (7.8)
y: S
BH
- chiu rng ca b mt bn trong tri ra ca cch nhit.
S - khong cch gia cc x ngang.
H s truyn nhit ton b c xc nh theo cng thc (7.7).


Hnh 7.3. Cch nhit vi li g bo him

1 - matit trt b mt v ch ni; 2 - vt cy; 3 - cc dm g ca li bo v; 4 - keo gn;
5 - cc tm nha xp; 6 - keo gn cc tm vi du; 7 - vt g; 8 - matit lm bng b mt
v trt kn ch ni; 9 - tm vi du; 10 - tm g; 11 - sn (minium: Pb
3
O
4
).

Cch nhit thng c thc hin theo s hnh 7.3. Trn hnh v biu hin tt
c cc chi tit c bn trong kt cu cch nhit.
Ngoi cc s kt cu a ra ca cch nhit cc phng c si di tu,
ngi ta cn s dng cc s khc.
loi b kh nng nc ng thnh git cc vch bao quanh, nhit b mt
bn trong b mt cch nhit bn trong bung phi ln hn nhit im sng iu
kin cho, tc l: t
I
> t
P
.
y: t
I
- nhit b mt cch nhit,
0
C.
t
P
- nhit im sng iu kin cho,
0
C.
Chiu dy ti thiu cn thit ca cch nhit, loi b kh nng nc ng thnh
git ca b mt trong ca thnh vch, c xc nh theo cng thc:




Vch thp
70
H P B
H P
B i
i
1
t t
t t
.
1

(7.9)
y:

i
i
- tng cc gi tr ti thiu nhit tr cc lp ca kt cu cch nhit.
Nu kt cu cch nhit cho th tnh kim tra n v ng nc c tin hnh
bng vic xc nh nhit b mt cch nhit bn trong khoang theo cng thc:
H i
i
B
i
i
H
B H
B
I
1 1
1
t t .
1
t

= . (7.10)
Khi tnh tn tht nhit cho phng c si, ngi ta cng tnh c nhit mt lm
nng khng kh c thng gi i vo bung thng gi n.
( )
H B P B
t t . c . . n . V Q = , kcal/gi. (7.11)
trong : V
P
- th tch phng, m
3
.
n - s ln trao i khng kh trong mt gi (thay i khng kh gin on).
- khi lng ring ca khng kh nhit cho trong phng, ly
bng 1,2 kg/ m
3
.
c - nhit dung ring ca khng kh, ly bng 0,24 kcal/kg.
0
C.
Lng nhit cn gi nhit yu cu trong bung:
Q = Q
P
+ Q
B
, kcal/gi. (7.12)
trong :Q
P
- tn tht chung ca nhit qua cc vch ca bung, c xc nh nh
tng tn tht nhit qua mi vch, tc l Q
P
= Q
CT
.
T lng nhit Q, ta tnh ton b mt cc thit b si (b gia nhit).

7.3. h thng si bng nc

7.3.1. Khi nim chung
H thng si bng nc - phng tin c bn si m cc bung trn cc tu
hin i chy ni a. Cht ti nhit ca h thng l nc vi nhit vo khong 70
95
0
C. Ch trong cc h thng kn, nhit ca n mi c th t 115120
0
C.
Nc c un nng trong cc ni hi kh thi hoc ni hi ph. i khi un
nng n, ngi ta s dng cc thit b un nc bng in v cc ni hi - bp in
nh bp.
Nc un nng c bm chuyn qua h thng nh bm tun hon hoc tun
hon nh s chnh lch ca khi lng ring nc nng v lnh ca nc trong thit
b tng nhit (tun hon t nhin). H thng tun hon t nhin c gi l h thng
trng lng (hp dn).
H thng si bng nc c trang b mt bnh (kt) gin n phn ng vi s
thay i th tch nc do ph thuc vo nhit . Nu bnh gin n m thng vi kh
quyn, h thng c gi l h thng h, cn nu khng - h thng kn. trng hp
h thng kn, s thay i th tch ca nc trong h thng c tip th nh m
khng kh trong kt gin n.
Cc u im c bn ca h thng, lm cho n c s dng rng ri trn tu, gm
c:
Tnh v sinh.
Nhit va phi ca cht ti nhit (nc, t = 70 90
0
C) nhng vn tch lu
c lng nhit ln, m bo ch nhit bn vng cc bung c si.
71
Cu to n gin, ch to v sa cha n gin.
Lm vic khng n.
An ton v phng din phng ha.
Nhc im c bn ca h thng l n tng i nng (khi lng ln).
H thng si bng nc c th l mt hoc hai ng. Trong h thng mt ng,
vic cp nc n thit b si (b gia nhit) v dn n i c thc hin theo mt
ng ng. Chuyn ng ca nc nng v nc lm vic c th l mt chiu v
khc chiu, hn na nc vo b tng nhit t bn trn hoc bn di.
Nc nng c dn n b tng nhit theo cc ng ng thng ng v nm
ngang. Cc ng ng chnh thng ng c gi l ct.

7.3.2. S nguyn l ca h thng.



Hnh 7.4. S nguyn l ca thit b si mt v hai ng ng

a - loi hai ng ng cng chiu tun hon, nc nng i t trn xung;
b, c - loi mt ng ng
1 - kho vi iu chnh; 2 - nt x khng kh ra t b si

Cc s khc nhau mc vo b tng nhit trong h thng si bng nc t th
ngang ca cc ng ng chnh gm hai loi, loi mt ng ng v loi hai ng
ng.
Mt khc ng nc lm vic vo b gia nhit c th t pha trn hoc t pha
di, chuyn ng ca nc nng v nc lm vic c th l cng chiu hoc
ngc chiu. S nguyn l th hin hnh 7.4.
Loi mt ng ng l nc si v nc lm vic cng chung mt ng ng,
cn loi hai ng ng l nc si v nc lm vic t ring.
Ngi ta dng cc thit b un nng bng thp rn lm thit b si ca h
thng si bng nc cc h thng n cng nh kp.
B tr chung ca h thng mt ng si bng nc vi tun hon cng bc a ra
trn hnh 7.5. Nh thy trn hnh v, nc trong h thng chuyn ng theo vng kn.
Hng chuyn ng ca n c ch bng cc mi tn. ng thng ng i t kt gin
72
n c ng ti thit b hm nc. Nc nng t y n ni s dng theo ng ng
c lp (khng biu din trn hnh). thc hin tun hon t nhin trong h thng
khi bm dng, ngi ta thit k ng nhnh. Theo n, nc lm vic t b si
c th i v ni hi vng qua bm. H thng c trang b cc thit b v dng c cn
thit.
Cc ng ca h thng si bng nc cn phi t vi dc t nht t 5 10 mm
trn 1 m chiu di t v tr r nhnh (t ng thng ng n ni hi un nc). Khng
tun theo yu cu ny dn n ng nc v s ng kt ca cc ng, iu c
th l nguyn nhn cc tai nn ca h thng.



Hnh 7.5. B tr chung ca h thng si bng nc trn tu.

1 - ni hi un nc; 2 - bm tun hon; 3 - b gia nhit; 4 - ng nhnh;
5 - ng nc trn; 6 - b hm nc; 7 - ng khng kh; 8 - kt gin n;
9 - i v hm tu; 10 - nc b sung.



Nc b sung

V hm cha
73


Hnh 7.6. S nguyn l ca h thng si bng nc
a - kiu mt ng ng; 2 - kiu hai ng ng

1 - ni hi si; 2 - van gim p; 3 - p k; 4 - van an ton; 5 - van hi; 6 - hp phn phi vi
van chn; 7 - ng hi sch (ti); 8 - b gia nhit; 9 - bnh ngng; 10 - van chn phc hi; 11
- hp phn phi; 12 - ng nc ngng t ( lm vic); 13 - thng nng; 14 - bm ca thit
b ngng.

7.3.3. Tnh ton h thng si bng nc
Tnh ton bt u t vic xc nh tn tht nhit qua tng ngn (vch ngang, sn,
trn) ca cc phng c si.
Lng nhit qua cc vch phng c tnh theo cng thc (7.1):
Q
CT
= k.F.( t
B
- t
H
). (7.13)
Nhit tnh ton ca khng kh t
B
trong phng c si v nhit t
H
ca
mi trng bn ngoi c ly ng vi cc nhit cho. H s truyn nhit ti cc
vch ngn tm c nh tnh ton.
Lng nhit tn tht qua tt c cc vch ngn ca bung l:
Q
P
= Q
CT
, kcal/gi. (7.14)
Tn tht nhit Q
B
khi thng gi bung bng khng kh bn ngoi c xc nh
theo cng thc (7.11).
Lng nhit cn thit duy tr nhit yu cu trong phng c si l:
Q = Q
P
+ Q
B
, kcal/gi. (7.15)
B mt t nng ca b si c tnh theo cng thc:
( )
B CP GP
GP
t t . k
Q
F

= , m
2
. (7.16)
y: k
GP
- h s truyn nhit ca b si, kcal/m
2
.gi.
0
C.
t
CP
- nhit trung bnh ca nc nng trong b si,
0
C.
t
B
- nhit tnh ton ca khng kh trong phng,
0
C.
H s truyn nhit ca b si bng thp rn nm trong khong 7,49,5
kcal/m
2
.gi.
0
C.
Nhit lng trung bnh ca nc nng trong cc b si ca cc h thng hai
ng ng c ly bng:
74
2
t t
t
0 G
CP
+
= ,
0
C. (7.17)
trong : t
G
- nhit nc nng,
0
C.
t
0
- nhit nc lm vic,
0
C.
Khi bit b mt trao i nhit ca mt b si f
GP
, ta tm s lng b si cn
thit:
.
f
F
n
GP
GP
GP
= (7.18)
Tn tht nhit chung ca tt c cc bung c trang b si
Q
OB
= Q , kcal/gi. (7.19)
Sn lng nhit yu cu ca ni hi ca h thng si bng nc c th xc nh
theo cng thc gn ng sau:
Q
BK
= 1,2. Q
OB
. (7.20)
Th tch ca kt gin n i vi h thng h, c xc nh theo cng thc:
V
PB
= ( 0,03 0,045 ).V
C
, lt. (7.21)
y: V
C
- th tch nc trong h thng si, lt.
xc nh th tch kt gin n cc h thng kn, s dung cng thc:
( )
1 2
2 C
PB
p p
p . V . 045 , 0 03 , 0
V

= , lt. (7.22)
y: p
1
- gii hn cho php di ca p sut trong h thng, khi nc trong kt
phi vch di, kg/cm
2
.
p
2
- gii hn trn cho php ca p sut trong h thng, kg/cm
2
.
Sn lng yu cu ca bm tun hon:
.
t t
Q
Q
0 G
OB
SH

= kg/gi. (7.23)
Ct p ca bm tun hon c ly khng ln (n 10 15 m.c.n.) v c tnh
li chnh xc khi tnh tn tht thy lc ca h thng.
Khi bit sn lng x ct p ca bm, ngi ta la chn bm theo cc catalogue.
Thng bm tun hon c t cng vi ni hi un nc.
ln ca p sut c dng trong cc h thng tun hon t nhin c th xc
nh theo cng thc gn ng:
P
E
= h.(
0
-
R
), kg/m
2
. (7.24)
y: h - khong cch theo phng thng ng t tm ca ni hi n phn gia ca
thit b si, m.

0
- khi lng ring ca nc lm vic, kg/m
3
.

R
- khi lng ring ca nc nng, kg/m
3
.
Trong cc h thng tun hon cng bc, ln ca p sut c dng l:
p
PR
= p
SH
+ 0,5.p
E
. (7.25)
y: p
SH
- p sut c to ra do bm tun hon.
im bt k ca h thng, ct p tc dng khng c vt qu p sut m
d tnh cho cc thit b un nc, ni hi un nc v thit b. iu ny buc phi
tnh n khi chn ct p bm tun hon.
ng knh cc ng ng ca h thng c xc nh theo cng thc:
( )
0 G
YT
t t . v . . 2826
Q
d

= , m. (7.26)
y: Q
YT
- lng nhit c mang qua on ng, kcal/gi.
- khi lng ring ca nc, kg/m
3
.
75
v - vn tc tnh ton ca nc trong ng, m/s.
i vi h thng tun hon t nhin, tc nc phi khng ln hn 0,2 m/s.
Trong cc h thng tun hon cng bc, tc nc c ly bng 0,3 1,2 m/s.
Sau khi tnh ton ng knh cc ng ng, phi kim tra chnh xc ca
ln ca p sut c dng cho vng di nht ca h thng.

7.4. h thng si bng khng kh

7.4.1. Khi nim chung
H thng ang xt c dng cp cho phng c si khng kh c sy
nng trc, n ng thi c dng c thng gi cc phng. Khng kh c sy
nng trong cc thit b trao i nhit c bit c gi l thit b sy khng kh.
Si bng khng kh c thc hin khng c tun hon kn v c tun hon kn
ca khng kh. trng hp u, ngi ta ch sy khng kh ti v nh n ngi ta
thng gi bung. trng hp th hai, ngi ta thc hin vng tun hon bn trong
b sung ca khng kh cc bung qua thit b sy khng kh.
Khi dng tun hon kn th t c vic tit kim nhit v n khng chi ph
lm nng khng kh bn ngoi ti nhit khng kh ca bung.
H thng si khng kh c trang b cho cc bung , bung phc v v cc
bung cng cng.

7.4.2. S nguyn l hot ng ca h thng


Hnh 7.5. H thng si bng khng kh
a - s nguyn l; b - s thit b si khng kh ti ch

1 - u thng gi; 2 - van chn; 3 - qut in; 4 - thit b sy khng kh; 5 - ng ng nc
nng ti; 6 - ng dn nc lm vic ra; 7 - thit b phn phi kh bung; 8 - ng ng
khng kh tun hon; 9 - b t nng khng kh; 10 - hp phn phi khng kh; 11 - van iu
chnh; 12 - u phun; 13 - ng dn khng kh ti t qut in.

Mt trong nhng s nguyn l ca h thng si bng khng kh c m t
trn hnh 75, a. s nh th ny c th dng si khng kh bn ngoi v c
khng kh tun hon hay hn hp ca chng.
76
Khi h thng lm vic, khng kh ti qua u thng gi hnh nm 1 hng theo
ng vo qut in v b y vo thit b sy kh 4 m trong cc ng ca n c nc
nng tun hon, khng kh c sy nng trong thit b sy c dn theo cc
ng n cc khoang v c cp vo cc thit b phn phi kh trong cc khoang .
Khi h thng lm vic c tun hon kn ca khng kh, mt lng kh no i vo
qut in trc tip t bung. S cp vo ca khng kh bn ngoi v khng kh
tun hon kn c iu chnh nh cc tm chn (van) t cc ng ng ht.
Thng trong cc h thng si bng khng kh, b sung cho thit b sy
khng kh kiu nhm (theo nhm, tp trung) (hnh 7.5, a), ngi ta dng c thit b
sy khng kh ti ch (hnh 7.5, b). Khng kh vo thit b sy ti ch t phng ang
c si v sau khi c sy nng li quay tr li bung. S ht khng kh t
bung vo hp sy 10 c thc hin nh u phun 12 m khng kh sch (ti) c
y vo n nh qut in. Lng nc chy qua thit b sy khng kh v ng
nhin, nhit khng kh trong bung c th iu chnh nh van iu chnh 11.
Hnh 7.6 cng trnh by mt dng s nguyn l ca h thng si lm vic
theo nguyn tc tp trung, b tr trn tu.



Hnh 7.6. S nguyn l ca h thng si bng khng kh c p sut cao

1 - u ly gi; 2 - thit b phn phi kh bung; 3 - lp tiu m si capron s; 4 - tm c
l tiu m; 5 - u ly gi hnh nm; 6 - qut gi c p lc cao; 7 - thit b sy khng kh; 8 -
ng ng nc ngng; 9 - ng ng dn hi nc si vo thit b si; 10 - ng ng
chnh dn khng kh si n thit b phn phi kh cc bung; 11 - ng ng khng kh
tun hon kn; 12 - bung phun dng sy ln th hai; 13 - van iu chnh t b cc yu t
pht nhit; 14 - u phun; 15 - khng kh si ln th hai; 16 - ng hi si ln th hai; 17 -
ng nc ngng.

77
7.4.3. Tnh ton h thng si bng khng kh
Khi si bng khng kh th lng nhit c a vo phng bi khng kh phi
bng lng nhit b tn tht, tc l:
( )
B
'
B P
t t . . c . L Q = , kcal/gi. (7.27)
y: L - lng khng kh yu cu, m
3
/g.
t
B

- nhit khng kh c sy nng c cp vo phng,

0
C ( trnh
vic lm ngi b nng qua do dng khng kh nng, ly t
B

40
0
C).
t
B
- nhit ch tiu ca khng kh trong cc bung,
0
C.
c = 0,24 - nhit dung ring ca khng kh, kcal/kg..
- khi lng ring ca khng kh, kg/m
3
.
Lu lng khng kh si l:
( )
B
'
B
P
t t . . c
Q
L


= , m
3
/g. (7.28)
B mt t nng yu cu ca thit b sy khng kh:
( )
t . k
t t . . c . L
F
B
B
'
B

= , m
2
. (7.29)
y: k
B
- h s truyn nhit ca thit b sy khng kh, kcal/m
2
.gi..
t - chnh nhit trung bnh gia mi cht sy v khng kh, c coi l
khng i trn ton b b mt sy,
0
C.
Khi bit b mt sy, ngi ta chn thit b sy theo anbom hoc theo catalog.
Khi sp nhp cc h thng si khng kh v thng gi, th tch khng kh c
cp vo bung phi tho mn cc yu cu i vi c hai h thng ny.


78

Chng 8

h thng thng gi v iu ho khng kh

8.1. vai tr v cc dng thng gi

H thng thng gi dng thi nhit d tha, hi m v cc kh c hi khi cc
khoang ca tu bng cch y khng kh ti bn ngoi vo chng v thi kh bn
ra.
Theo nguyn tc hot ng, h thng thng gi bao gm: thng gi t nhin v
thng gi cng bc (nhn to). Trong cc khoang ring bit c th s dng ng
thi thng gi t nhin v nhn to, c gi l thng gi hn hp.
thng gi t nhin, s thay i khng kh trong bung c thc hin bng
cch t nhin do chnh lch trng lng ring ca khng kh nng v lnh hoc do
nng lng ng hc ca dng khng kh bao quanh con tu, cn thng gi nhn
to - nh cc qut gi.
V cc qut gi khi lm vic gy n, nn chng khng c t cc phng v
phc v. Khi t chng cc hnh lang, ngi ta thit k cc ro cch m c bit.
Cc qut gi thng c t trn cc gim xc v ni vi cc ng dn bng cc
vng bt mm.
Khng ph thuc vo nguyn tc hot ng, thng gi t nhin hay cng bc,
thng gi c 3 kiu: thi vo, ht ra v thi vo - ht ra (hn hp).
- Nh c thng gi thi vo, khng kh ti c a vo bung v to ra ct p
no , nh n m khng kh b bn i ra khi phng.
- thng gi ht ra, din ra qu trnh ngc li: khng kh b bn c ht ra nh
h thng thng gi v trong bung to ra s long khng kh, nh n m khng kh
sch vo bung.
- Thng gi thi vo - ht ra (hn hp) l kt hp ca hai loi trn. N c s
dng nhiu bung trn tu vi mc ch to ra s thay i khng kh mnh hn.
Trong thng gi t nhin, thc hin np vo, ngi ta dng chp quay np vo
c ba mt (hnh 8.1, a), cn ht ra - s dng chp quay hnh trn XA- GI (hnh 8.1,
b). S lm vic ca cc chp quay ny khng ph thuc vo hng gi. Ngoi ra,
trong thng gi t nhin cn dng mt kh hng gi - ht gi vo v ng gi y
na-val - ht gi ra cng nh cc ca s, ca trn, v.v.
cho cc u ca cc chp quay t do thot gi (cho gi chy qua t do), chng
c t cao 0,6 0,8 m cao hn cc kin trc bn cnh ca thng tng.
H thng thng gi, tu thuc vo bung m n phc v, c th c phn thnh
cc nhm sau:
Thng gi chung ton tu, phc v cc bung , nh bp, nh tm, git, v.v.
Thng gi bung my
Thng gi cc bung my lnh
Thng gi bung bm ca tu du
Thng gi bung c qui.
H thng thng gi c thc hin theo nguyn tc c lp hoc phn nhm.
Nguyn tc phn nhm c dng cho cc bung c cng cc thng s ca khng kh
v c im s to (pht tn) cc cht c hi. Nguyn tc c lp c dng
thng gi cc bung th tch ln (cc hm hng, bung my, cc bung sn xut,
79
phng chiu phim v.v.) cng nh cc phng nh c qui, ht thuc, bung cc bm
hng trn tu du, phng cch ly, y t v.v.



Hnh 8.1. S mt kh hng gi v ng gi y na -val

a - ng gi y na -val; b - mt kh hng gi khi lm vic ht gi ra; c - mt kh hng
gi khi lm vic np gi vo; d - ng gi y na -val c ci hm tay v li chn rc
1 - ng c nh; 2 - ng quay; 3 - li chn rc; 4 - ci hm tay



Hnh 8.2. Cc thit b ly gi

a - chp quay ba mt; b - chp quay hnh trn XA-GI



b)
c)
d)
80
8.2. thng gi chung cho tu

8.2.1. S nguyn l ca h thng
Thng gi chung ton tu c trang b cho cc phng , bung phc v v sinh
hot. Thng gi cc bung trn tu thng thc hin theo s sau: cp khng kh
vo bung, li ra ca n qua cc li ca vo cc hnh lang, t hnh lang qua cc li
ca vo cc h thng v sinh v bung tm, t bung tm v h thng v sinh ra ngoi
(thng gi nhn to).
S nguyn l ca h thng thng gi cc bung , sinh hot, y t ca tu
khch c trnh by hnh 8.2. Nh thy trn hnh, cc qut gi c t
bung ring. Cc ng ng chnh nm cc hnh lang.
Khng kh vo cc bung c phc v theo cc knh, chng kt thc bng thit
b phn phi kh bo m vic phn tn dng v cho php thay i hng chuyn
ng ca n. Thit b phn phi khng kh, iu chnh hng v cng dng
khng kh. S lp t chng trong cc phng c cho php trn trn cng nh trn
cc vch ngang, trn cc ging u ging hay di chn. thi cc kh ra
khi cc bung c cc li cc ca v trn tng.

8.2.2. Tnh ton h thng thng gi chung cho tu
Ngi ta tnh ton khng kh trao i ca thng gi chung ton tu theo cc ch
tiu a ra bi Qui phm.
Tnh ton c thc hin theo cng thc
H B
0
m m
M
L

= , (8.1)
y: M - lng a-xt cc-bon-nc to ra do mt ngi, lt/pht.
m
B
- nng cho php ca kh a-xt cc-bon-nc trong bung, lt/m
3
.
m
B
- nng cho php ca kh a-xt cc-bon-nc bn ngoi, lt/m
3
.



Hnh 8.2. S nguyn l ca h thng thng gi cho cc bung trn tu.
81

Ch ht kh np c ngi ta chn vng n b bn t nht do cc sn vt
thng gi v sn xut xung quanh (ng khi, cc chp quay ng khhi v.v.).
Trong trng hp ht khng kh t vng b bn (v d: bi khi xp d hng ho, kh
v mi khi bm chuyn hng l cc sn phm du), trong h thng ngi ta lp phin
lc v sinh chng bi v phin hp th cc kh c hi.
Sn lng ca thng gi np vo ca cc phng v phng phc v c xc
nh t iu kin ho tan nhit lng d tha ta ra trong thi gian ma h theo cng
thc:
( ) t . . C
Q
t t . . C
Q
L
IRB
H B
IRB

=

= , m
3
/g. (8.2)
y: Q
IRB
- ho tan nhit to ra d tha, kcal/g.
t
B
- nhit khng kh trong bung,
0
C.
t
H
- nhit khng kh bn ngoi,
0
C.
t - chnh nhit gia khng kh bn trong v bn ngoi bung,
0
C.
- khi lng ring ca khng kh bn ngoi, kg/m
3
.
C - nhit dung ring ca khng kh bn ngoi, kcal/kg..
Theo lut v sinh, chnh nhit t = t
B
- t
H
khng vt qu 3
0
C.
Cn phi rng, khng kh bn ngoi khi i qua qut gi v cc ng ng b
sy nng ln mt t ( sy nng c hi ). iu ny i khi cng c tnh n trong
tnh ton khi tng t
H
cng thc ( 109 ) ln khong 1
0
C.
Lng nhit d tha to ra khng kh ca cc bng c xc nh theo biu thc
sau:
Q
IZB
= Q
LUG
+ Q
0CB
+ Q
PAG
, kcal/g. (8.3)
y: Q
LUG
- nhit ta ra trng thy ca ngi, kcal/g.
Q
0CB
- nhit truyn vo bung do cc vt nhn to, kcal/g.
Q
PAG
- nhit mang vo bung do bc x mt tri, kcal/g.
Lng nhit ta ra t cc n in chiu sng cng sut N
OCB
, kW c tnh theo
cng thc:
Q
OCB
= 860.N
OCB
kcal/g. (8.4)
Nhit mang vo phng do cc tia bc x mt tri bao gm nhit truyn qua cc b
mt thy tinh Q
OCT
v vch ngn ( trn, mn v vch ngoi ) Q
OGR
, tc l:
Q
PAG
= Q
OCT
+ Q
OGR
, kcal/g. (8.5)
y: Q
OCT
= q
P
..F
OCT
, kcal/g. (8.6)
Q
OGR
=
OGR P
H
F . . q .
k

, kcal/g. (8.7)
q
P
- ng sut ca bc x mt tri, kcal/m
2
.gi.
- h s thu sut ca knh.
F
OCT
v F
OGP
- cc din tch tng ng ca b mt knh v tng ngn, m
2
.
k - h s truyn nhit ca cc b mt vch ngn tng ng, kcal/m
2
.gi..

H
- h s truyn nhit ca b mt ngoi, kcal/m
2
.gi., c tnh gn ng
theo cng thc ( 84 ), hn na tc v ca b mt ngoi ly bng tc khai
thc trung bnh ca tu.
- h s hp th bc x mt tri.
Theo iu kin thi s d tha cc-bon-nc, lng khng kh np vo c th l:
L
1
= L
0
.n
0
, (8.8)
y: L
0
- mc nc ti thiu ca khng kh ngoi cho mt ngi, m
3
/g,
n
0
- s ngi trong bung.
82
Lng khng kh tnh ton, c cp vo phng, c ly l gi tr ln nht trong
hai i lng l L v L
1
.
Tng quan ca np vo v ht ra trong cc bung c chn lm sao trnh s
trn khng kh ra khi cc bung m c th to ra cc kh c hi v cc mi kh
chu vo cc bung sch.
Thng gi cc bung bp, nh n cho thy th v cc bar c thc hin bng
cch np vo - ht ra vi s kch thch c hc. Sn lng gi np vo cc bung
thi nhit d tha c tnh ton theo cng thc:
. t . . C
Q
L
IZB

= , m
3
/g. (8.9)
y: Q
IZB
- tng nhit lng d tha ta ra vo khng kh ca bung, kcal/g.
t - chnh nhit gia khng kh bung v bn ngoi,
0
C.
Nhit lng d tha ta ra khoang bp c tnh theo cng thc:
Q
IZB
= Q
OBOP
+ Q
OCB
+ Q
RAG
+ Q
LUG
+ Q
OGR
, kcal/g. (8.10)
y: Q
OBOP
- nhit lng ta ra ca thit b t bp, kcal/g.
Nhit d tha t nh n v nh hng ta ra vo khng kh Q
IZB
c xc nh
tng ng vi ch tiu cho ca Qui phm.
Khng kh np vo bp c cp vo qua cc thit b phn chia kh, cho php thay
i hng v tc dng chy, khi thay i khng kh gin on m ln th lm
vic ny c th s dng cc ng dn kh c l t.

8.3. thng gi bung my

8.3.1. S nguyn l hot ng



Hnh 8.3. S thng gi t nhin bung my

1 - cc mng chn x l lm li ra cho khng kh;
2 - l nh sng; 3 - bnh phong (tm chn)

Trong bung my, ngi ta thit k h thng thng gi c t chc cho ton th
tch ca n. Gi np vo thng c thc hin cng bc, cn ht ra - t nhin. Trn
cc tu nh, khng phi trc thng xuyn trong bung my, c th thng gi kiu

83
np vo - ht ra t nhin c t chc, hn na thit b np ch yu trong trng hp
ny l ca ly nh sng, cn thit b b sung - cc chp quay np vo.
Khi thng gi t nhin bung my (hnh 8.3), khng kh sch i vo trong n qua
ca ly nh sng. Khng kh khng phi chi ph cho qu trnh chy thi ra qua v ca
cc ng ng thi c tm chn x l. Nh thy trn hnh v, ni hi kh thi c
che bng bnh phong (tm chn, nh n m gim lng nhit cho n ta ra vo bung
my. Nu ni hi c t trc tip trong v ng (thng gi) ht, th s cn thit ca
bnh phong mt tc dng. Hng chuyn ng ca khng kh thng gi trong bung
my trn hnh v c ch bng mi tn.
Theo s hn hp (hnh 8.4), ngi ta thc hin thng gi bung my ca tu.
S chy vo ca khng kh vo trong n c bo m nh li thng gi v qut ly
tm thi vo. S ht khng kh ra khi bung my din ra nh qut hng trc v
bng cch t nhin qua ng khi gi c cc l thng gi. Cc my pht diessell c
t ngn ring m khng kh vo qua cc ng dn np. ht khng kh ra
khi khoang my pht diessell c qut gi hng trc.
Cp pht khng kh np vo, c cp nh thng gi nhn to (c kh), c
thc hin nh cc thit b phn chia khng kh quay, cho php thay i hng ca
dng kh, i n khu vc lm vic giai on nng thi gi v trnh n i thi
k lnh ca qu trnh hnh hi. Kt cu ca thit b phn chia kh rt khc nhau
Khng kh, khng phi chi ph cho s chy, c thi t bung my ra mt cch
tp trung qua ng thng gi ca ng ng x v v (ng khi gi). Khi khng c kh
nng, v l do v kt cu, bo m trong ng v v thit din thng gi cn thit, v
mc ch trn ngi ta t qut gi ht.



Hnh 8.4. S thng gi hn hp cho bung my.

1 - knh np vo ngn my pht diessell; 2 v 3 - cc qut gi;
4 - l thng gi trn ng khi gi; 5 - qut ly tm thi vo; 6 - li thng gi np vo.

8.3.2. Tnh ton h thng thng gi bung my
Lng khng kh chy vo, c cp vo bung my vo ma h, c xc nh
t iu kin ha tan nhit d tha ta ra khu vic lm vic theo cng thc:


Bung my
Qut
84
. t . . C
Q
L
IZB

= , m
3
/g. (8.11)
y: Q
IZB
- tng nhit d tha ta ra vo khng kh ca bung my, kcal/g.



Hnh 8.5. H thng thng gi nhn to hm hng

Theo Qui phm, chnh ca nhit gia khng kh bung my v bn ngoi t
khng c vt qu 5
0
C. Khi khng phi trc lin tc trong bung my th s h
nhit cho php n 10
0
C, khi tng thi gian m con ngi trong bung
my phi khng ln hn 120 pht.
xc nh lng nhit d tha ta ra vo khng kh bung my, ngi ta dng
cng thc:
Q
IZB
= Q
GL.DB
+ Q
BCP.DB
+ Q
K
=
= m
GL
.q
GL
.N
GL
+ q
BCP
.N
BCP
+ m
K
.q
K
.F
K
, kcal/g. (8.12)
I - Qut gi np vo
II - Qut gi ht ra
III - S trn ln (tun hon kn)
85
y: m
GL
v q
GL
- tng ng vi t l nhit ta ra vo khu vc lm vic v nhit
lng n v ta ra tnh cho n v ca ng c chnh, kcal/cv.
q
BCP
- nhit lng n v ta ra ca my pht diessell ph, kcal/g.
m
K
v q
K
- tng ng vi t l nhit ta ra vo khu vc lm vic v nhit
lng n v ta ra ca ni hi ph (nhit lng ta ra ca cc ni hi, c
d nh dng ch cho mc ch si, trong tnh ton khng k n),
kcal/m
2
.gi.
N
GL
v N
BCP
- tng ng vi cng sut ng c t trong chnh v ph, cv.
F
K
- b mt t nng ca ni hi ph, m
2
.
Nhit n v ta ra ca cc thit b nhit ng lc t trong bung my, a ra
Qui phm.



Hnh 8.6. S nguyn l h thng thng gi bung bm tu du

Thng gi cng bc hm hng
Trn hnh 8.5 m t s nguyn l ca h thng thng gi cng bc hm hng.
Qut in ly tm t trong v hnh lu tuyn (xuyn dng) vi ca ly gi 3 v ca
ht 4 dng li. thay i hng quay ca cnh cng tc ht gi nh van iu
chnh 5 trn v, c th np khng kh bn ngoi vo khoang (v tr I), ht khng kh ra
(v tr II) hay hon thin vic trao i kh trn ln khi m np 6 trn ng thng gi 7.
phn phi, khng kh i vo hm hng theo ng 8 vi ca la gi 9

Bung bm
u ly gi mt trn



u ly gi mt di
Mt kh hng
gi
Boong tu
Boong trn
86
8.4. tnh ton mng li thng gi

Mc ch tnh ton ng ng ca h thng thng gi l xc nh mt ct ng
ng dn khng kh; cc thng s chuyn ng ca khng kh v ct p cn thit ca
qut gi ca h thng.
Tnh ton ng ng khng kh c tin hnh bng phng php gii tch hoc
bng phng php tn tht ct p trn mt n v chiu di ng. Ngoi ra, trong thc
t tnh ton mng li thng gi, phng php hn hp c s dng rt ph bin -
l s kt hp mt cch hp l cc cng thc tnh ton ca hai phng php trn.
Cc ng knh mt ct ngang ca cc ng thng gi c xc nh t phng
trnh lu lng, theo cng thc:
v .
L . 4
d
YT

= , m. (8.13)
y: L
YT
- lu lng ca khng kh trong on ng, m
3
/s.
v - tc khng kh trong ng, m/s.
Khi tnh ton thng gi nhn to, tc khng kh trong cc ng ng chnh
c ly 10 15 m/s, cn trong cc ng nhnh l 5 8 m/s.
Tc ra ca khng kh t thit b phn chia khng kh vo khong 1 2 m/s.
Trong cc ng dn ca h thng thng gi t nhin, tc tnh ton ca n c
ly bng 1,5 2 m/s.
Trong trng hp s dng ng dn kh c mt ct ngang l hnh ch nht vi cc
cnh l a v b th tnh ton c thc hin i vi ng knh danh ngha ca mt ct
hnh trn, gi tr ca n c tm thy theo cng thc:
b a
b . a . 2
d
+
= .
Tn tht ct p do ma st trong cc ng ng khng kh c tnh theo cng
thc:
h
M
= h
i
.l , m.c.n. (8.14)
y: h
i
- tn tht ct p trn n v chiu di ng ng c xc nh theo cng
thc:
2
v .
.
d
h
2
i

= , m.c.n. (8.15)
vi:
g

= - mt ca khng kh, kG.s

2
/m
4
.
H s cn ma st trong cc ng ng khng kh c ly cho cc ng ng
nhn ch chuyn ng ri ca khng kh
25 , 0
Re . 3164 , 0

= , y

=
d . v
Re - s
Reynolds.
Khi tnh h thng thng gi ngi ta ly khng kh tiu chun c cc thng s
sau: nhit t = 20
0
C; p sut p = 760 mm.c.n; m tng i = 50%; khi lng
ring = 1,2 kg/m
3
, mt = 1,2 kG.s
2
/m
4
, h s nht ng hc = 15,6.10
-6

m
2
/s.
Sau khi thay cc i lng ny vo cng thc (8.15), cui cng ta c
25 , 1
75 , 1
i
d
v
. 78 , 6 h = , mm.c.n/m. (8.16)
vi: d - m; v - m/s.
Khi nhit khc ca khng kh, th ta tin hnh hiu chnh li:
87
h
it
= h
i
.k
0
, (8.17)
k
0
- h s ly theo th.
gim nh cng vic tnh ton, ngi ta a ra ton , nh n c th d dng
xc nh tn tht ct p n v h
i
v ct p tc
2
v .
2

.
Tn tht ct p do cn cc b trong cc ng ng khng kh, th tin li l dng
cng thc
2
v .
. h
2
C C

= , mm.c.n. (8.18)
Sau khi xc nh c tn tht ct p, ngi ta la chn cc qut gi c cc thng
s k thut gn nht theo cc catalogue. Trn cc tu hi nc, ngi ta dng cc
qut gi c dn ng t ng c in.

8.5. cc h thng iu ha khng kh

Khi nim iu ha khng kh c hiu l x l li n, bao gm lc sch bi v
cc kh c hi, a nhit v m ti tr s xc nh cho trc trong khi vn bo
m tc chuyn ng yu cu trong cc bung c n phc v.
Cc thit b iu ha vo nhng thng hnh hi nng th lm mt v lm kh
khng kh, cn nhng thng lnh th si v lm m n.
My mc, nh n thc hin c vic iu ha khng kh, c gi l my iu
ha. N l h thng cc thit b lp ni tip. Thng n gm c cc chi tit sau: phin
lc, thit b lm lnh khng kh, thit b sy khng kh, thit b lm m v thit b kh
(thit b tch git). Tu thuc vo vic x l khng kh c yu cu m s kt hp
cc thit b k trn c th s khc nhau.

8.5.1. Cc c tnh ca khng kh m
Nh bit, khng kh kh quyn - y l hn hp hi nc v cc kh nh: nit,
-xy, kh cc-bon-nc, hyr, h-li. Cc kh, thnh phn ca hn hp, to thnh khng
kh kh.
p sut p ca khng kh m bng tng cc p sut ring phn p
B
ca khng kh
kh v p
P
ca hi nc
p = p
B
+ p
P
, (8.19)
Trong khng kh, hi nc thng trng thi qu nhit.
c tnh c bn ca khng kh m l lng hi nc d, n l khi lng hi nc
c trong 1 kg khng kh kh hoc trong (1 + d), kg khng kh m. Nu k hiu khi
lng khng kh kh l G
B
cn khi lng hi cha trong l G
P
th lng hi nc
ca khng kh s l:
B
P
G
G
d = , kg/kg hay g/kg. (8.20)
Lng hi nc khng nh gi c mc gn n trng thi bo ha. Cho
nn i lng th hai, c gi l mc bo ha , n l t s ca lng hi nc
d i vi khng kh cho v lng hi nc bo ha d cng nhit v p sut
nh vy, tc l:
''
d
d
= (8.21)
Mt c tnh quan trng na ca khng kh m l m tuyt i
P
v lng
hi nc bo ha cng nhit v p sut c gi l m tng i .
88
''
P
P

= (8.22)
Thng v khng biu din bng cc n v o c th m bng t l phn
trm(%).
Gia mc bo ha ca khng kh v m tng i tn ti quan h sau:
P
''
P
p p
p p
.

= (8.23)
y: p
P
- p suting phn ca hi nc bo ha ca khng kh nhit cho.
T biu thc (8.23) thy r, i vi khng kh cha bo ha th lun c < ,
i vi khng kh bo ha = = 1 (100%).
m tng i ca khng kh c o bng m k, trong n c cc nhit k
kh v m. m tng i:
( )
%
t 24
t t . 480
100
C
M C
+

= , (8.24)
vi: t
C
v t
M
- ch bo tng ng ca nhit k kh v m. Khi t
C
= t
M
, m tng i
= 100%.
Th tch n v ca khng kh m c th c tnh theo cng thc:
''
P B
v . v v + = ,
vi: v
B
v
''
P
v - tng ng l th tch n v ca khng kh kh v ca hi trong khng
kh bo ha.
Nh thy, vi s tng ca mc bo ha th tch ring (n v) ca khng
kh m tng.
Nhit dung ring ca khng kh kh C
B
= 0,24 kcal/kg., ca hi nc C
P
= 0,45
kcal/kg. v ca khng kh m C = C
B
+ C
P
.d = 0,24 + 0,45.d 0,24 kcal/kg..
Entanpi (nhit hm) i ca (1 + d), kg khng kh m bng tng entanpi i
B
v di
P
ca
1 kg khng kh kh v d, kg hi nc, tc l:
i = i
B
+ d.i
P
, kcal/kg khng kh kh. (8.25)
Cc thng s ca khng kh m c th c xc nh theo cc bng m. Cn
tin hn cho mc ch ny l s dng gin i - d, cho mi lin h gia tt c cc
thng s ca n, tr th tch ring. Gin nh th c xy dng cho p sut kh
quyn p = 760 mm.thy ngn.
Khi bit nhit t v m khng kh , theo gin (i - d) c th d dng xc
nh c entanpi i ca n v lng hi nc d. Gin ny c s dng rng ri
khi tnh h thng iu ha khng kh.

8.5.2. Phn loi cc h thng iu ho khng kh
Tn ti nhiu kiu h thng iu ha khng kh. Chng c th c phn thnh
cc loi nh sau:
Theo chc nng - gm h thng iu ha tin nghi v k thut. iu ha tin nghi
dng trong cc bung v bung phc v. iu ha k thut dng trn tu chng
ngng t hi nc trn hng lanh khi thng gi hm hng bng khng kh nng v
m. Ngng t hi nc c bit hay gp cc iu kin hot ng, khi tu di chuyn
t vng bin lnh n vng bin m.
Theo vai tr thc hin - gm cc h thng ma h, ma ng v quanh nm. Cc h
thng ma h lm mt v lm kh khng kh, ma ng - si m v lm m n. Cc
h thng quanh nm bo m iu ha c ma h ln ma ng.
89
Theo v tr to ra nng (lnh) v x l khng kh - gm cc h thng tp trung, hn
hp (ti ch - tp trung) v c lp.
Trong cc h thng tp trung, s lm lnh (nng) cng nh x l khng kh c
tp trung. Khng kh c x l trong my iu ha tp trung (theo nhm) v c
cp n cc bung bng qut gi theo h thng ng dn.
cc h thng hn hp, n c s dng ph bin trn cc tu, cng lm lnh v
nng tp trung, nc lnh v nng c dn i t thit b trung tm n cc my iu
ha theo cc ng ng dn. Khng kh thng gi bn ngoi c x l my iu
ha trung tm. Khng kh tun hon kn cng c x l cc my iu ha khng
c knh (ng) dn ti ch, chng c t ti phng c iu ha.
h thng c lp, s sn xut lnh (nng) v x l khng kh c thc hin
mt cch phn tn trong cc my iu ha c lp khng ln v ring bit, chng
nm trong cc phng c iu ha.
Theo s lng ng khng kh c trong mi bung c lm lnh - chia thnh cc h
thng mt v hai ng ng.
Theo tc chuyn ng ca khng kh trong cc ng ng - gm h thng tc
thp, tc trung bnh v tc cao. Thng th cc h thng tc thp ng thi
cng l h thng ct p thp v tc cao - ng vi ct p cao.
Tc ca khng kh trong cc ng ng chnh ca cc h thng c tc thp
l 10 12 m/s, trong cc ng nhnh 4 6 m/s, cn cc mt ct ca ra ca cc ng
ng nm trong cc phng l 1 2 m/s. tc chuyn ng nh ca khng kh th
qut gi to ra ct p: 100 180 mm.c.n.
Trong cc h thng trung tc, khng kh c cp vi tc cao hn, trong
ng ng t n 20 m/s.
Tc khng kh chuyn ng trong cc ng ng t cc my iu ha trung
tm n cc my iu ha ti ch trong cc h thng cao tc: 25 30 m/s, cn cc
ng nhnh: 12 15 m/s. Vic nng cao tc trong cc ng ng chnh dn n
tng ct p qut gi n: 300 450 mm.c.n.
Tc cao ca khng kh lm gim mnh mt ct cc ng dn, khi lng v
gi thnh. cc h thng cao tc, cc tit din ngang ca ng ng dn kh nh hn
khong 2 - 3 ln so vi cc h thng thp tc. lm cc ng ng dn kh, ngi
ta thng dng cc loi ng thp trng km hoc cc ng t kim loi nh c ng
knh khng ln khong: (45 - 110 mm). S khng c mt ca cc ng dn khng
kh cng knh l u im chnh ca h thng cao tc. Tuy vy, h thng cao tc to
ra ting n mnh. Mc n ca cc thit b phn chia khng kh tinh ch l 60 - 70
dB (-xi-ben). Vi mc ch gim n, ngi ta t cc thit b chng n khc nhau,
s dng cc vt liu dng si, cc che ph c t l, v.v. tc cao ca khng kh,
sc cn kh ng lc s tng v chi ph in nng cho s lm vic ca qut gi cng
tng.
H thng thp tc tit kim hn so vi cao tc, v rng khi chuyn ng chm th
ct p thp v d nhin, cng sut s dng cho qut gi cng thp.
Theo cch iu chnh t ng cc thng s ca khng kh - gm cc h thng iu
chnh ton b (t ng iu chnh hai thng s: nhit v m) v khng ton b
(ch t ng iu chnh mt trong hai thng s ca n - nhit ).
Tu thuc vo cu to ca my lm lnh khng kh, ngi ta phn bit cc my
iu ha c thit b lm lnh khng kh kh v t.

8.5.3. S nguyn l ca h thng iu ho khng kh
90
Cc chi tit chnh ca my iu ha trung tm trong h thng thp tc mt ng
ng iu ha khng kh l: phin lc, thit b lm lnh khng kh, thit b t nng
khng kh, lm m bng hi nc v thit b kh (hnh 8.5). Hi nc ngng t t
khng kh t khay (mng) c dn ra theo ng x. Cc van trn hnh 8.5 l t ng.
Phin lc ca my iu ha thng l hp dng li cha y cc vng s ng
knh 8 15 mm, c ph bng m lu khng kh (bng vi-xin_ C
10
H
24
O
4
); cc si
(con thoi); hng liu; v.v.
Khng kh c th c lm lnh nh cng cht lnh, si bn trong ng ca thit
b lm lnh khng kh hoc cng cht mang lnh - nc hoc nc mui c s
dng khi nhit m. C li nht l s dng thit b lm lnh trc tip khng kh.
Cc thit b lm nng khng kh c th lm vic bng hi hoc nc nng.
Qut gi ht khng kh bn ngoi qua my iu ha qua my iu ha theo
ng 4 c tm chn kh 5. Khng kh tun hon kn t cc hnh lang ca khoang
c phc v vo my iu ha theo ng 6. Khng kh t cc bung i ra cc hnh
lang qua cc ca chp. Trong cc ng ng chnh, khng kh phn phi n cc
bung, ngi ta d tr trc cc ng hp th ting n hoc cc thit b gim m khc.
cc phng, khng kh c th c phn chia bng cc kiu thit b phn phi
kh khc nhau.
Khi ch lm mt, ngi ta tt cc thit b lm nng khng kh v thit b tng
m, cn khi ch si ngi ta tt thit b lm lnh khng kh.
h thng iu ha cao tc mt ng ng kiu hn hp (tp trung - ti ch) s
tun hon kn ca khng kh thng din ra chnh phng nh c tc dng bm
pht ca cc dng khng kh bn ngoi c x l s b, c cp vo nh qut
c ct p cao (hnh 8.6).
Khng kh bn ngoi c ht vo nh qut gi qua ng ht v b y qua my
iu ha trung tm n cc my iu ha ti ch, c lm dng cc t con v c
t trong cc bung.
Theo cc ng khng kh, ch a vo khng kh bn ngoi m thi, lng
khng kh ny t hn t 3 - 4 ln lng khng kh trong h thng trung tm (iu ny
cng gp phn lm gim kch thc cc ng dn).
my iu ha trung tm (ca nhm) khng kh cha c x l hon ton.
Trong cc t con c vi phun c vi phun khng kh 6 v thit b trao i nhit b
mt 3. Thit b lm lnh khng kh v lm nng khng kh ca my iu ha ca
bung thng kt hp li thnh mt thit b trao i nhit duy nht, gm c cc ng
c gn, m trong c nc lnh hoc nng. Khc vi my iu ha trung tm,
trong thit b lm lnh khng kh ca my iu ha ti ch khng cn phi s dng
lm lnh trc tip, v nh vy s dn n vic ko di ng ng ra rt nhiu m trong
cha y cng cht lnh v cn dn n s r lt ca n tng ln qua cc ch
khng kn (c bit khi s dng Freon).
Khng kh c x l my iu ha trung tm c p sut c nng cao i
vo vi phun khng kh ca my iu ha ti ch. Khi i ra t vi phun ca thit b
phun 6 vi tc 20 - 30 m/s, n pht (ht) vo hp (t con) khng kh tun hon kn
t bung qua ca xp 2. Vi phun cng c th c lm dng khe dy kht.
cho u phun lm vic c bnh thng, cn c ct p khng kh c a
vo vi phun l 50 150 mm.c.n.
my iu ha ti ch, ch c khng kh tun hon kn trong bung mi b x l
nng m. T my iu ha hn hp, khng kh bn ngoi v tun hon kn c a
vo phng qua cc ca xp.

91


Hnh 8.5. S my iu ha trung tm cho h thng thp tc mt ng ng.
F - phin lc; BO - thit b lm lnh khng kh; BP - thit b gia nhit khng kh;
Y - thit b lm m khng kh; B -qut gi;
1 - ng x cho nc ngng; 2 - van; 3 - cng cht lnh (nc lnh hoc nc mui)
4 - khng kh bn ngoi; 5 - tm chn; 6 - khng kh t cc bung khng kh tun hon kn);
7 - hi; 8 - khng kh n cc bung ca tu.



Hnh 8.6. S h thng iu ha khng kh tc cao mt ng ng hn hp.
P - ng ht khng kh ngoi; B - qut gi; CK - my iu ha trung tm (nhm);
MK - my iu ha ti ch (bung).
1 - ng ng khng kh dn khng kh bn ngoi n cc bung; 2 - ca xp;
3 - thit b lm lnh - sy khng kh; 4 - nc lnh v nc nng;
5 - ng thot nc; 6 - vi phun

H thng cao tc hn hp ni bt im l c cc ng ng dn kh ngn gn.
Cc h thng ny tin li v mm do hn, v rng chng cho php thc hin iu
chnh tng thng s ca khng kh mt. Cc hnh khch ca mi bung c th thay
i nhit ca n theo mun ca mnh nh c my iu ha bung b sung khng
ph thuc vo my iu ha trung tm.
Nhit khng kh c a vo bung cho c th iu chnh bng cch thay
i ch lm vic ca b trao i nhit bng nc trong my iu ha ti ch.
92
Lng nc, c a vo b trao i nhit, c iu chnh bng cch quay tay
gt.
i khi nhit ca khng kh cp vo c th c iu chnh bng cch thay
i, nh c cc ca xp, lng khng kh i qua b trao i nhit. Khi lng cht
mang nhit lnh tun hon qua b trao i nhit 3, vn khng i.


Hnh 8.7. S h thng iu ha khng kh trung tc hai ng dn.

P - ng ht khng kh bn ngoi; B - qut gi; CK-I - my iu ha trung tm tng th nht;
CK-II - my iu ha trung tm tng th hai; C - thit b ha trn
(thit b phn phi khng kh bung); K - cc bung.

Tuy nhin, cc h thng hn hp cng c nhng nhc im ng k. Cc nhc
im ng ch nht trong s l: phn nhnh rt ln theo con tu ca mng
li ng ng ca cc cht mang nhit lnh cho cc my iu ha ti ch, lin quan
n n l lm phc tp vic lm kn; cn phi c cc thit b thot nc t cc my
iu ha ti ch a hi m ngng t t khng kh bung; ting n tng trong cc
bung v s lm vic ca cc vi phun trong cc my iu ha ti ch; gim th tch
c ch ca cc bung do vic lp t trong cc my iu ha; tnh kinh t thp so
vi h thng tc thp tp trung.
Vo mi bung c 4 ng: mt ci cho khng kh, hai ci dn cht mang nhit
lnh vo v ra v mt ci thot nc ngng. Nu s lng cc phng ln th iu
ny gy nn s bt tin ng k.
S h thng iu ha khng kh hai ng ng (hai knh) tp trung c a
ra trn hnh. 8.5. cc my iu ha trung tm c hai tng CK-I v CK-II gm c cc
thit b ni tip nh my iu ha trung tm ca h thng mt ng ng (hnh 8.7)
Thit b lm m hi nc n tng I.
Vo ma h, my iu ha trung tm ca tng th nht lm lnh khng kh n
nhit cao hn tng th hai. Sau my iu ha u tin, mt phn khng kh tch ra
i vo knh I. Phn kia ca n i qua my iu ha th hai, sau i theo knh II.
Theo hai knh, khng kh i vo thit b ha trn (thit b phn chia kh) t cc
bung. trong thit b ha trn, khng kh i vo t knh th nht, ho trn vi
khng kh lnh hn (vo ma h) t knh th hai, sau n i vo phng.
h thng hai knh th tc dng ca my iu ha bung l khng cn thit. Vo
mi bung ch c hai ng (cho khng kh) m khng phi l bn nh h thng mt
kenh hn hp. Ngoi ra, khng cn c nc lnh hay nng dn n cc bung v d
tnh n ng thot cho nc ngng.
93
H thng cho php thc hin iu chnh tng nhit khng kh mi bung,
bng cch la chn tng quan v lng khng kh mt cch thch hp t hai knh.
Thiu st ca n ch l cn c hai my iu ha trung tm.
Cc h thng iu ha khng kh c trang b cho cc tu khch chy ng
c i--zen hay i--zen in. Chng dn dn c s dng c trn cc tu mi.
Trong tng lai c th trng i s s dng rng ri cc h thng iu ha khng kh
trn cc kiu loi tu khc nhau v hng u l trn tu khch.



Hnh 8.8. S nguyn l ca h thng iu ha khng kh
a - kiu thp p; b - kiu cao p; c - kiu cao p hai knh (ng)

1 - qut gi ht; 2, 8 - van tit lu (iu tit); 3 - ng ht; 4 - ng khng kh tun
hon kn; 5 - ng gom khng kh bn ngoi; 6 - phin lc; 7 - thit b gia nhit (vng th
nht); 9 - lm mt; 10 - my lm m khng kh; 11 - b kh m (tch nc); 12 - thit b gia
nhit (vng th hai); 13 - qut gi np vo; 14 - ng ng gi chnh c p sut; 15 - thit b
phn phi kh; 16 - bung iu ha; 17 - ng khng kh lnh; 18 - ng khng kh nng;
19 - bung trn.

b)
c)
94


















































95


























94

Chng 9

cc h thng lm lnh

9.1. khi nim chung v chc nng ca h thng lm lnh

Khi nhit ca mi trng xung quanh cao th phn ln cc thc phm (tht, c,
trng, rau, qu v v.v.) nhanh b h hng. Nhng thc phm nh th gi l mau hng.
Cc thc phm b hng do s phn hy ca cc thnh phn ca chng (hydrat
cc-bon, p-r-tt, m), s phn hy li c to iu kin do vi khun v nm mc
mi trng xung quanh cng nh trn b mt v trong lng thc phm.
thc phm trnh b thiu, ngi ta s dng tc dng ca bo qun lnh, m thc
cht ca vn l ch, nhit thp, vi khun v cc nm mc lm chm li s
hot ng ca chng v hu nh khng sinh si na.
Lnh trn tu c to ra do cc my lnh. Chng c trang b cho tt c cc tu
ng lnh.
Ngoi cc tu ng lnh, lnh cn c s dng trn cc tu khc, c bit l tu
khch, khi d tr thc phm cho thy th v hnh khch trong cc khoang thc phm,
cc t v lm nc (trn mt s tu). lm iu ny, ngi ta s dng cc
thit b nh hn (kiu tu c bit hoc thng nghip) v cc t lnh sinh hot.
Cc my lnh cng c dng trong cc thit b iu ha khng kh.
My lnh v h thng lnh cng nhau to thnh thit b lnh. i khi t hp ny
c gi l h thng lm lnh.
Cht lng cc thc phm mau hng v thi gian bo qun cho php ca chng
ph thuc vo nhit , m tng i v tn s thay i khng kh ca bung. Ch
tiu nhit v m tng i ca khng kh cng nh s ln thay i yu cu ca
n i vi cc bung lnh di tu c a ra dng bng ca Qui phm.

9.2. cc my lnh

Cc my lnh to ra lnh nh nng lng a vo t bn ngoi hoc l dng
nhit hoc dng cng. Tt c cc my lnh c th c chia thnh 3 kiu chnh: my
nn (khng kh v hi lm vic da vo cc cht lng d si), hp th v pht.
Cc kiu my nn kh lm vic da vo vic dng c nng, kiu hp th v kiu
pht - da vo nng lng nhit.
Hin nay, trn tu ngi ta hay s dng cc my lnh kiu my nn kh, l do n
tnh kinh t cao.
Cc b phn c bn ca my lnh l: my nn kh K, bnh ngng KD, van tit lu
PB, v dn bay hi I. My lm vic nh sau, my nn kh K ht hi bo ha kh ca
cng cht t dn bay hi n theo ng 8 v nn chng. Nh n p sut ca hi tng
v chng b qu nhit. Hi qu nhit b y, nh my nn, vo bnh ngng theo ng
9, nc tun hon ly nhit ca chng i. Kt qu l hi qu nhit chuyn thnh
hi bo ha v sau ngng t. T bu ngng KD, cng cht lnh lng i n van
tit lu PB theo ng 3, khi i qua n b tit lu.
Qu trnh tit lu km theo s gim p sut ca cc phn t hi ca n. Nhit
cht lng h v t ti nhit tng ng vi p sut c t sau van tit lu.
nhit khng i, b phn ch yu ca n bay hi dn bay hi I, tc l bin thnh
95
hi bo ha. Nhit lng, cn thit lm bay hi cng cht lnh, nhn c t nc
mui chon quanh ng rut g ca dn bay hi I. Hi bo ho kh li theo ng 8
vo my nn kh K v.v. to thnh mt chu trnh kn.


Hnh 9.1. S nguyn l ca h thng lm lnh bng my nn kh.
KD - bnh ngng; K - my nn kh; I - dn bay hi;
OP - bung cn lm lnh; PB - van tit lu
1 - ng dn nc ra; 2 - ng nc dn vo; 3 - ng nc nng;
4 - ng nc lnh; 5 - ng nc mui lnh; 6 - bm nc mui;
7 - ng nc mui nng; 8 - hi lnh; 9 - hi qu nhit.

Nc mui b lm lnh dn bay hi I i qua ng 5 c bm 6 chuyn qua
cc ng rut g nm trong bung lnh OP, sau khi ly c mt lng nhit no
t khng kh ca bung, dng b hm nng, n li quay tr li dn bay hi theo
ng 7, ti y n ta nhit cho dn bay hi, lnh xung mt nhit no , li
theo ng 5, bm 6 v.v. to thnh mt chu trnh kn th hai.
lm cng cht lnh trong cc my kiu nn hi (kh), cch y khng lu
ngi ta vn dng a-m-ni-c. y l kh khng mu, n nh hn khng kh v c
mi khn c trng, a-m-ni-c r v c cc tnh cht nhit ng tt (cc p sut va
phi v sn lng lnh th tch n v ln). Tuy nhin, n rt c v d n gii hn
nng th tch 16 25%, cng vi iu trn, a-m-ni-c khng n mn i vi kim
loi en nhng n n mn khi c mt ca hi, km, ng, ng thanh v cc hp kim
ng khc, tr ng thanh pht pho r.
Hin nay cc my lnh kiu nn hi, ngi ta s dng rng ri Freon -12.
y l kh nng khng hi, khng c mi, khng mu, khng chy v khng n, tuy
nhin khi c ngn la h mt phn phn hy v to thnh pht-gien. Freon trung tnh
vi kim loi nhng ha tan cc cht hu c khc nhau. Nhit ha hi ca freon
nh hn ca a-m-ni-c, do kch thc cc my freon - cc iu kin khc l
nh nhau, ln hn khong 40% cc my a-m-ni-c. Thiu st c bn ca freon l
kh nng d lt cao qua nhng ch khng kn nh nht, thm ch qua cc l r.
Freon - 22 ngy cng c s dng rng ri, n kt hp c cc u im tt
ca a-m-ni-c v freon - 12. Nhng nhc im l freon - 12 v c bit freon
- 22 l cc cng cht rt t.


96
9.3. Cc kiu h thng lm lnh

lm lnh cc hm hng lnh v bung thc phm, ngi ta s dng cc h
thng sau: lm lnh trc tip, nc mui, khng kh v hn hp.
h thng lm lnh trc tip, trong bung ngi ta t mt b ng lm dn
bay hi. Cng cht lnh lng, i qua chng bay hi do nhit ca khng kh bung.
Kt qu l nhit khng kh trong gim.
u im c bn ca h thng lm lnh trc tip l:
- Kt cu ca thit b lnh n gin v c khi lng nh ti thiu (khng i
hi c dn bay hi, cc bm v cc trang thit b khc lm lnh v bm cp
nc mui).
- Sn lng lnh ca 1 kg cng cht lng (khi n bay hi) ln ng k so vi sn
lng lnh ca 1 kg nc mui, nn ngi ta s dng cc ng ng c tit
din nh hn ng nc mui.
Cn cc nhc im ca h thng lnh trc tip phi c k n l tnh cht
phc tp ca vic phn chia cng cht theo cc b ng vo cc bung. Ngoi ra, kh
nng r lt cng cht lnh vo cc bung v hm c cc sn phm.
h thng nc mui (hnh 9.1), nc mui c lm lnh dn bay hi do
cng cht lnh si, c cp bi bm n cc b t ng nc mui (c gn hoc
nhn, mt hoc hai dy) c t trong cc hm trn mn, vch ngn hoc di
boong (t b trn).
lm nc mui, ngi ta s dng cc dung dch nc mui clo-rua- nt- ri
(NaCl), clo-rua-ma-gi (MgCl
2
), clo-rua-can-xi (CaCl
2
) v cc mui khc, chng vn
th lng nhit thp hn 0
0
C. Trong dung dch NaCl c s dng rng ri
v thng xuyn hn c, v n c nhit ng c thp nht.
Nc mui gy g cc ng v thit b. c bit hot tnh l dung dch NaCl.
trnh g, t tnh ton, ngi ta thm vo nc mui 0,5 kg Na
2
CO
2
n da vo
100 kg clo-rua-can-xi (CaCl
2
) hoc mt lng 1,6 g pht-pht-nt-ri (Na
3
PO
4
) cho 1
lt nc mui.
Lu lng nc mui (lu lng ca cc bm nc mui) cn phi lm sao
nhit ca n trong hm khng tng qu 2 3
0
C.
u im ca h thng lm lnh bng nc mui l:
- Kh nng tch ly ln.
- iu chnh ch nhit trong cc hm n gin.
- Loi b kh nng r lt cng cht lnh vo hm c lm lnh.
Cc thiu st ca n phi k n l:
- Chiu di v kch thc mt ct ca ng nc mui ln.
- Cn phi duy tr nhit si thp hn 5
0
C so vi h thng bay hi trc tip (
khi thi sch cc t ng ) hay l so vi lm lnh khng kh, iu lm gim
sn lng lnh i khong 15%.
- Cn phi c trang b b sung v mt thm nng lng cho bm nc mui.
h thng lm lnh bng khng kh, khng kh - c lm lnh cc thit b
lm lnh khng kh ring, c qut gi a n hm, n b lm nng ln v li
c ht ra bng qut gi.
Cc u dim c bn ca h thng lm lnh bng khng kh so vi cc h thng
xt trn l:
- Cc iu kin tt cho vic thay i khng kh cc hm v kh nng iu chnh
m ca khng kh trong cc hm, iu bo m cc iu kin v sinh tt
nht bo qun hng.
97
- Khi lng v gi thnh ban u ca thit b nh hn, mt cc ng kim loi
qu t hn.
Cc nhc im c bn ca lm lnh bng khng kh l:
- Khng c s tch ly lnh trong h thng.
- Chi ph nng lng cn quay cc qut gi cao.
- Sn lng lnh yu cu ca thit b tng v s r lt ca khng kh lnh ra khi
hm tng v ht vo khng kh kh quyn nng.
h thng lm lnh hn hp, trong cc hm ngi ta t t b nc mui v dn
cc knh dn khng kh, n bo m tnh mm do cho s lm vic ca h thng, v
trong trng hp ny n c kh nng tch ly v c th iu chnh m khng kh
trong hm. Tuy nhin, h thng lm lnh hn hp, thit b lnh phc tp hn, do
vy n t c s dng.
Nh nhn xt trn, cc freon trung tnh i vi kim loi. Cc ng ng
freon c lm bng cc ng thp cc-bon khng mi ni. Khi ng knh ng ti 20
mm, ngi ta dng cc ng ng. Thit b c lm bng thp cc-bon hoc hp kim
mu. V cc freon c kh nng ha tan cc cht hu c khc nhau, nn lm vng
m ca cc ng ng freon, ngi ta dng paronit (cao su a-mi-ng) hoc xe-va-nit
(cao su chu xng du).
i vi cc ng ng nc mui, ngi ta dng cc ng bng thp cc-bon
khng mi ni c trng km bn ngoi, cc thit b cng lm t thp cc-bon.

9.4. Cch nhit cc bung lnh

Vi mc ch gim np nhit vo cc bung c lm lnh, ngi ta trang b cch
nhit tin cy v hiu qu. S gim dng nhit np vo cng c kh nng bng cch b
tr cc hm ca tu ng lnh trong thn tu, nh m phn ln b mt trao i
nhit nm di ng nc. Cng v nguyn nhn ny m cc bung thc phm
trn cc tu khch v cc tu khc, thng xuyn hn c c b tr phn hm, m
khng trn thng tng.
Cc vt liu cch nhit c chia ra thnh v c (khong vt v pht, si thy tinh
v v.v.) v hu c (lie, nha xp v.v.). Chng c sn xut dng tm, v ( cch
nhit cc ng ng), kch thc v chiu dy khc nhau.
Cc vt liu cch nhit c hiu qu cao v trin vng nht l nha xp (nha xp
hnh tm c cc mc PC-1, PC-4, PXB-1,, PC-5 v v.v.). Gi thnh ca chng vn
tng i cao ( mc cao hn gi thnh cch nhit lie), nhng mc m rng
sn xut cc nha xp th gi thnh s gim.
Cch nhit xp polyuretan rt tin li, n nhn c bng cch vo khng gian
c cch nhit hn hp ban u hoc bng cch phun bi, nh m bt c cng
vic lp rp kh khn. N c s dng rng ri trong ngnh ng tu.
Cu to kt cu ca vch cch nhit c bit a dng. Tuy vy, tt c cc kt cu
ca n c th chia thnh cc loi c bn sau y (hnh 9.2) bnh thng, c lp m
khng kh, c s tn (chn) hoc c bc qua cc thp hnh ca khung xng.
Thng thng hn c, cch nhit cc mn v boong, ngi ta dng kt cu
bnh thng, n cho php tng th tch c ch ca hm.
Kt cu cch nhit c cc chn c dng ch yu trong trng hp khi v tu c
cc thp nh hnh ca khung xng cao (trn cc tu ng lnh sng, ngi ta cng
cch nhit c cc sn, cc x ngang v.v.).
cch nhit y tu, thng ngi ta s dng kt cu c lp m khng kh, v
rng nc c tp trung li trong y.
98
i khi ngi ta thit k cch nhit n c th tho c dng cc tm bng c
th tho ra lm bng cc khung g c y cch nhit. Trn ton b chu vi ca y
khu vc c t b ng nc, ngi ta lm cc l x nc chy nc v h thng
ht kh.



Hnh 9.2. Kt cu ca vch cch nhit
a - dng bnh thng; b - dng c lp m khng kh; c - dng lp bc.

Ngi ta bo v vt liu cch nhit khi hi nc bng cc vt liu khng thm
nc. Thuc loi ny c bitum, xi v nh tng bitum, cc keo c bit (izolit, iditol-
nha fenol formaldehit, v v.v.) v cc vt liu dng cun nh: giy da cu (cn gi l
pecgamin - chng thm), giy du, ba aming cch nc v v.v.
Mc ch bo v cch nhit khi ng vt gm nhm, ngi ta vy cch nhit
bng cc li kim loi.
Cc h ct chng ln v cc ng c cch nhit nh c v v lp y cch nhit,
i khi nh pht khong vt (loi vt liu cch nhit) v c-xma, cc li kim loi,
cc cht bc (trt), v g hoc duyara (i vi h ct chng) v vi ay th c qut
sn du (i vi ng).

9.5. thit b lm lnh kiu nn kh t ng
c h thng lm lnh nc mui

Trn cc tu sng, ngi ta s dng cc thit b lnh iu khin tay (tu c), mt
phn v hon ton t ng ha.
T ng ha s lm vic ca thit b lnh so vi s iu khin bng tay l qu
trnh kh khn v phc tp, i hi trnh cao v nhiu kinh nghim ca nhn vin
phc v, t ng ha c nhng u im sau:
- Duy tr c nhit trong bung lnh chnh xc hn, ngha l, sn phm
hng ha c bo qun tt hn.
- Chi ph khai thc nh hn do gim bin ch nhn vin phc v v nh s lm
vic n nh ca thit b ch kinh t (tit kim).
- T ng bo v h thng khi s c mt cch tin cy.
- C th iu khin t xa s lm vic ca thit b lnh.
cc h thng c t ng ha hon ton, tt c cc qu trnh u c iu
chnh t ng, cn nhn vin phc v ch kim tra nh k s lm vic ca chng.
99

Hnh 9.3. S thit b lnh kiu nn hi c h thng lm lnh bng nc mui.

S thit b lnh kiu nn hi c h thng lm lnh nc mui c trnh by
trn hnh 9.3. Cng cht lnh l freon.
My lnh l mt t hp gm c my nn piston chy bng in K, bu ngng
KD, dn bay hi I v van tit lu PB. Trn ng i t my nn n bu ngng, ngi ta
t thit b tch du nhn MO lm sch freon khi du b em theo t my nn ra.
Trn ng ni bu ngng vi dn bay hi, c lp phin lc .
S tun hon ca nc mui trong h thng lnh c bo m nh bm in
nc mui PH.
Vic cp nc ngoi mn vo bu ngng c iu chnh nh van 1, n duy tr s
n nh ca p sut cn thit ngng t freon. Khi p sut ngng h, n gim lu
lng nc, cn khi tng - lu lng nc cng tng. Van thng vi cng tc p sut
cc i 2, nh n m khi c s tng p sut mnh t ngt ca my nn kh, s c
t ng ngt, ng thi gy tn hiu m thanh v nh sng 3. Khi p sut gim n
nh mc, my nn c bt t ng hoc bng tay.
kim sot nhit hi freon, ngi ta t cm bin nhit 6, ni vi cng tc
p sut cc tiu 5. Phng tin bo v khc l cng tc p sut cc i nm ng
ng nc p lc. Khi xy ra sai lch khi ch lm vic nh, nhng dng c ny
bo m vic dng my nn.
Kim sot nhit khng kh trong bung c thc hin nh cm bin 10, n
ni vi r-le 8 iu khin s lm vic ca van in t 11 trn ng ng nc mui.
Nu nhit khng kh trong hm thp hn gii hn yu cu, van 11 ng v ngn
li vo ca nc mui vo t b ng 9 lm lnh hm. Khi nhit khng kh trong
hm tng ti gii hn trn nh, do cc dng nhit np vo, th van 11 li c m.
Nhit nc mui c iu chnh nh cm bin nhit 14 ni vi bnh cu nh
13, ci ny khi tr s nhit ti thiu ca nc mui, s to ra xung tt ng c
in ca my nn. Khi my nn dng, bm nc mui tip tc lm vic. Khi nhit
nc mui t n gii hn trn nh, cc dng c 13 v 14 , qua li in, t
ng bt my nn. Bm nc mui t ng tt khi nhit ca khng kh trong hm
100
t n gi tr cho. gii hn trn ca n, r-le 8 qua bn iu khin 4 cho van 11
xung v ng thi bo m dng ng c in ca bm nc mui.
Vi mc ch ct t b ng nc mui, trn cc ng nhnh i ra t ng ng
nc mui 15, ngi ta t cc van chn 7. Ngoi ra, trn mi nhnh c phin lc
mui 12.
Khi cn thit, iu khin thit b c th thc hin bng tay t bn iu khin 4.



101

Chng 10

cc h thng chuyn dng trn cc tu du

10.1. tnh nng v yu cu chung

bo m vic bo qun cc hng du m, nhn v a chng ra t cc kt sch k
tip nhau, cc tu ch du c trang b cc h thng ring: h thng lm hng, h thng
lm sch hng, h thng hm nng, lm mt du v cc sn phm ca du m c nht
cao, h thng thng hi v thot kh, h thng kh tr, h thng o lng, h thng lm
sch v ra kt, v.v.
H thng lm hng dng bm ra khi cc kt phn ln khi lng hng cng nh
nhn hng vo tu, cn h thng lm sch hng - dng cho cc cn. Hay ni cch khc, h
thng lm hng bao gm hai h thng: h thng ht v h thng vt.
H thng hm nng c dng gim nht ca du v cc sn phm ca du m
ti gi tr cho php cc iu kin bnh thng bm chuyn chng.
Nh c h thng dn kh thng hi ra m thc hin c vic thay i khng kh gia
cc kt v mi trng bn ngoi.
Vic chun b cho tu ln sa cha v nhn loi hng khc c bo m nh h
thng lm sch v ra kt.
H thng o lng hng cho php vo thi im bt k, khi tu dng hay ang chy,
kim sot c hng ca tu du.
Vi mc ch hon thin h thng cu ha, trn cc tu du ngi ta thit k h thng
kh tr.
Yu cu chnh i vi cc h thng ca tu du l s an ton v chy n. Cc yu cu
khc c quyt nh do cc tnh nng c th ca cc h thng ny.
Cc h thng lm hng v lm sch hng phi m bo: nhn v bm hng ra vi sn
lng cho; thc hin hp l qu trnh lm sch cui giai on bm hng ra v ch
cc cn cn li trong cc kt l t nht.
H thng hm nng phi chun b bm hng ra trong mt thi gian nh, c
bit khi thi tit lnh.
H thng dn kh ra phi duy tr c s trao i kh bnh thng gia cc kt v kh
quyn bn ngoi trong lc lm hng cng nh khi hnh trnh c hng v khng c hng.
H thng lm sch v ra kt phi bo m s chun b c cht lng cao cho tu
nhn loi hng khc tng ng vi yu cu ca tiu chun.
H thng kh tr phi m bo s an ton khi chuyn ch cc hng c nguy c chy
n cao. Trong cc kh tr khng c c cc cc tp cht gy ra bn hng trong cc kt.
Trang b ca h thng phi khng phc tp v thun tin trong khai thc.
Khi thit k cc h thng o hng trn cc tu du, phi s dng c iu khin t
xa v t ng.



102
10.2. cc tnh cht c bn ca cc sn phm du

Du v cc sn phm ca du m c vn chuyn trong tu, c hng lot tnh cht
nh hng ng k n vic la chn cc chi tit kt cu ca chng v n vic t chc
vn chuyn du. Chng ta s xt cc tnh cht c bn trong cc tnh cht ca chng.

10.2.1. Khi lng ring
Khi lng ring thng c xc nh nh l t s khi lng ca cc sn phm du
20
0
C v khi lng nc ct cng th tch 4
0
C. Kin thc v n cn thit tnh
khi lng hng ang c ch, cng nh tnh ton lu lng khi lng ca bm.
T s liu ny, ta thy rng khi lng ring ca phn ln cc sn phm du nh hn
nc.

10.2.2. nht
Nhiu sn phm du, c chuyn ch trn cc tu du, cc iu kin nhit bnh
thng, trng thi m khi s bm chuyn chng l khng c kh nng hoc rt kh
khn. Ch tiu nh gi kh nng bm chuyn ca sn phm du l nht, c trng
cho ma st trong ca cc phn t cht lng, kh nng cn tr s dch chuyn tng i vi
nhau.
Khi thc hin tnh ton thy lc cc bm v cc ng ng, thng s dng nht
ng hc c th nguyn cm
2
/s.
Gi tr nht bng 1 cm
2
/s c gi l stc (st). nht cn c dng l centistc
(cst), v 1 st = 100 cst. Nu nht cht lng c biu hin bng Anh (
0
BY), th
chuyn chng thnh n v nht ng, c th s dng cng thc:
BY
0631 , 0
BY 0731 , 0
0
0
= , st. (10.1)
Khi nht cht lng ln hn 120 cst th i nht qui c thnh n v nht
ng, c th thc hin theo cng thc:
BY . 074 , 0
0
= , st. (10.2)
V ln ca nht ca sn phm du ph thuc vo nhit ca n, nn cn phi
c th hoc cc bng, xc nh s ph thuc ny. Gi tr nht ng ca du nhn
m- t T, du my -t 10 v cc du ma-zt cc nhit khc nhau theo n v
centistoc.

10.2.3. Nhit bc chy
Nhit bc chy c trng cho s nguy him v chay ca cc sn phm du m.
t l nht nh ca hn hp hi cc sn phm du vi khng kh, nhit bc chy c th
khng ch nguy him chy m cn nguy c n. Ph thuc vo nhit bc chy m cc
sn phm du m c chia thnh bn loi: loi I bao gm cc sn phm du c nhit
bc chy di 28
0
C, loi II - nhit bc chy t 28 45
0
C, loi III - nhit bc chy
t 45 120
0
C v loi IV - nhit bc chy trn 120
0
C. Du m, tu theo nhit bc
chy c xp vo mt trong cc loi k trn.

10.2.4. Tnh bay hi
103
Cc sn phm du mu sng (xng, du ha, nhin liu i--zen) v c du m, cha
mt lng ng k cc hydro- cacbon d bay hi. Khi bay hi cc phn ct nh th xy ra
s thay i cht lng v mt mt v khi lng ca sn phm du m. Nn khi vn
chuyn, bm chuyn v bo qun cc sn phm du, ngi ta p dng cc bin php lm
kn v tu, cc b cha v cc ng ng c bit cn thn.
c tnh bay hi ca cc sn phm du m c nh gi bng p sut hi bo ha
nhit xc nh. Khi nhit tng, n tng rt mnh. V d nh, p sut hi bo ha ca
xng B - 70 nhit 20
0
C l 0,163 kg.s/cm
2
, cn khi nhit 60
0
C l 0,558 kg.s/cm
2
.

10.2.5. Kh nng nhim in
Khi chuyn ng theo cc ng, du, du ha, xng v mt s sn phm du khc
c np in tnh. Mc nhim in ca sn phm du ph thuc vo nhiu yu t.
xc nh c, v d, khi tc chuyn ng ca du trong ng ng tng th s nhim
in tng. S c mt ca nc v cc cht bn trong sn phm du cng to iu kin to
nn in tnh. Cc in tnh c tch ly li, nu chng khng c a i, c th gy ra
tia la in v bc chy hi ca cht lng chy c.
gii phng cc in tnh, trn tu ch du ngi ta thit k h thng tip t c
bit.

10.3. h thng lm hng ca tu du

H thng lm hng ca tu du bao gm hai h thng ring bit, l h ht v h
vt.
H ht dng bc phn ln s hng(t 70 95%) cn h vt dng bc nt s
hng cn li.
Trong h ht, phng cc bm hng b s c, ngi ta b tr t nht hai bm
hng. Hai bm ny c th lm vic song song hoc ni tip.
Lm vic song song, ngha l ng ng ca bm no th bm phc v, qu trnh
bc hng ca hai bm l hon ton c lp.
Lm vic theo kiu ni tip, ngha l ng ng ca bm ny c th phc v cho c
bm kia, gia hai h ng ng ca hai bm c cc van cch ly.


Hnh 10.1. S nguyn l ca h thng lm hng tu du c nh.

104
10.3.1. H thng lm hng ca nhng tu c nh
h thng lm hng, thng b tr hai ng ng chnh ca hng (mn tri v mn
phi, hnh 10.1). Gi s kiu tu ny ch dng ch ng thi nhiu loi hng khc
nhau.
Theo ng ng chnh mn tri, ng ny nh cc ng nhnh ni vi cc kt I v II,
thc hin rt v bm ra cc sn phm du nht, bi bm hng trc vt 11.
ng ng chnh mn phi, nh cc ng nhnh ni vi cc kt pha mi III, IV v V.
Theo n thc hin bm vo hoc ht ra cc sn phm du sng hn bng ba bm ly tm
xoy lc 10, c mc song song.
Khi d ti l cc sn phm du sng, phi m cc van chm 1, 7, 9 v mt trong cc
van chm 4, cn khi bm hng nht ra - phi m cc van 15, 12, 13 v mt trong cc van
chm 6.
Khi rt hng vo cc kt v hng l sn phm du sng, bng cc phng tin ca tu,
th mt trong cc van chm 3 c ni vi ng mm - m u kia ca n c h vo
khoang hng ca tu c d hng. Vic cht ti nh cc bm ly tm xoy lc.
Khi cht ti hng nht, th bm trc vt lm vic. trng hp ny ng mm ni vo
mt trong cc van chm 5 v m cc van chm 14, 15.
Cc kt hng c y vt, vi khuu ng dc tm tu ni cc ng nhnh i t
ng ng chnh. Vi hnh dng kt cu ca cm: kt hng - ng ht nh vy, cc bm
hu nh bm hng ra c hon ton v khng cn thit phi lm sch hng.
Cc kt hng c y phng th phi b tr h thng lm sch hng.

10.3.2. H thng lm hng ca nhng tu c trung v ln
Trn hnh v, cc van chm c t phn di ca cc vch ngang v dc (cc
hnh vung c gch cho). Cc ch s 1 6 k hiu cc kt chnh, cn cc ch s 7 10 l
cc kt mn. Trn tu b tr hai bm ht 12, 13 v mt bm vt 11.
Khi rt hng, thng khng s dng cc phng tin ca bn thn tu, m s dng
cc bm ca tu c d hng qua ng ng mm. Bm hng vo c tin hnh cc
khoang gia 3 v 4 theo cc ng ng D
y
400.
Bm hng ra c thc hin bng cc bm ht 12 v 13 theo ng ng D
y
200,
chng ht hng t cc khoang pha li 5 v 6 qua cc ng ht ngn. h thng lm hng
nh th ny c th chuyn ch mt loi hng du trong mt chuyn.
vt hng ra, ngi ta dng bm vt 11. ng knh ng chnh D
y
150, cn cc ng
nhnh ca n ng knh D
y
100. pha sau ca mi khoang, trong khong khng gian
ca y i, ngi ta b tr cc ging lng c bit dm su cc ming ht ca h thng
vt. Vic vt hng t c cho n khi hu nh khoang hng kh hon ton.

105


Hnh 10.2. S nguyn l ca h thng bc rt hng trn tu du
106

Hnh 10.3. S mguyn l ca h thng lm hng (ht v vt)
1 - bm ca h vt; 2 - bm ca h ht; 3 - ng ng ca h vt; 4 - ng ng ca h ht;
5 - ming lp ng mm; 6 - ng mm; 7 -van chn Clinket; 8 - ng ng chnh trn mt boong; 9
- phin lc; 10 - ng thng ng nhn du; 11 - ging lng ca h ht; 12 - ging lng ca h vt.

10.3.3. Tnh thi gian lm hng v chn bm hng.
Bm l mt b phn ca h thng lm hng. Khi thit k n, trc ht cn chn s
bm hng v lu lng ca chng. Thng thng tu du c trang b t nht hai bm ht
v mt bm vt.
Lu lng bm ph thuc vo trng ti tu, thng thng lu lng ca bm theo gi
bng khong 16 25% trng ti ca tu. Theo cc s liu ny ta chn lu lng ca bm.
Khi bit lu lng ca bm, c th xc nh thi gian bc hng hon ton ca tu du
c h thng lm hng b tr theo nguyn tc tp trung:
( )
Z O
Q
G .
Q
G . 1
+

= , gi. (10.1)
y: G - trng lng du, T.
Q
O
- Lu lng ca bm ht, T/g.
Q
Z
- lu lng ca bm vt, T/g.
- t l hng ca bm vt lm vic, thng = 4 10%.
i vi h thng lm hng b tr theo nguyn tc phn nhm, cng thc (10.1) c
dng:
( )
i i
Z
i
O
i
Q
G .
Q
G . 1
+

= , gi. (10.2)
Mt boong
107
trong : i - s nhm khoang c bc hng.
G
i
- trng lng hng ca nhm th i.
Thng thng, thi gian bc hng ca tu du chy sng c nh, c trung v c ln th
thi gian bc hng tng ng l: 5,7 v 9 gi. Cn tu bin t 9 12 gi.
Ct p ca bm nhn c t tnh ton c th theo s nguyn l ca h thng,
thng thng ngi ta s dung phng php c tnh xc nh n. Bm lm vic hiu
qu nu c tnh ca bm bng c tnh ca h thng.

10.4. H thng hm nng, lm mt du

Ta bit rng, du c nht cao khi gp lnh n ng c li, do m bo nng
sut bc hng, trn cc tu ch du c nht cao, thng c trang b h thng hm
nng du.

10.4.1. H thng hm nng du
Hin nay, c nhiu kiu loi thit b hm nngnh: hm nng du bng hi nng chy
trong ng; hm nng bng in hoc hm nng bng kh thi ca ng c diessel v.v.
S nguyn l ca h thng hm nng bng hi cng c nhiu kiu khc nhau,
nhng ph bin nht l h thng ng rut g (hnh 10.4)



Hnh 10.4. S nguyn l ca h thng hm bng hi kiu rut g.

1 - ng ng thi tch nc ngng; 2 - nc thi vo thng nng; 3 - hi n t ni hi;
4 - nc thi ra mn; 5 - khng kh nn a vo.

h thng hm nng bng rut g, trong mi kt trung tm c t cc ng rut
g Dy50. Hi c a n tt c cc ng rut g song song trn ng ng D
y
100, a
nc ngng vo thng nc nng ca ni hi hoc ra mn, c thc hin nh cc ng
ring bit D
y
25 t mi ng rut g.
qut thi h thng, ngi ta lm ng ng a kh nn ti n. S qut thi c
tin hnh theo cc kt ring bit, nn tt c cc ng rut g u c cc van ngt (cch ly).
phc v cho h thng hm nng, ngi ta trang b hai ni hi ng la t ngang.
Nhc im ca thit b hm nng bng hi dng ng l lm cho hng b ngp nc
ngng khi v hng mi ni cc ng v khi xut hin cc l r trong ng, hng s lt vo
h thng.
108
i vi h thng hm nng bng in, thc hin bng cch cho du tip xc trc tip
vi cc chi tit dn in, ch yu l cc thanh dn.
u im ca n l, khc phc c nhc im ca h thng hm bng hi dng ng,
nhng n c cc nhc im sau:
V, cc thanh dn trnh b h hon ton, cn phi li mt lng th tch xc nh
b tr n, iu ny lm gim th tch c ch ca tu v to kh khn cho qu trnh vt
hng.
C kh nng d r in ra v tu.
G mnh hn v xut hin cc dng tn mn v.v.
i vi h thng hm nng bng kh thi, cho kh thi ca ng c diessel i qua
khng gian y i hoc bng cch cp cc sn phm du c un nng n 100
120
0
C vo cc kt qua cc vi phun c bit.
H thng hm nng du c lp t phi tha mn, duy tr c nhit cc hng
nht khng di 60
0
C khi nhit bn ngoi khng thp hn -5
0
C v nhit nc +5
0
C.
Nhit hm tu thuc vo cht lng, t trng v nht ca loi du m tu vn
chuyn nhm trnh cc cht sp parafin ca hng kt ta li.
hm 1m
3
th tch ca khoang du, ni chung cn 0,05 0,175 m
2
din tch hm
nng v h thng ng c t thnh nhiu tng theo chiu cao ca khoang.

10.4.2. H thng lm mt du
Cc loi du m u gin n v co li v nhit khi nhit tng hoc gim. H s gin
n ca du nng 60
0
F vo khong 0,00035, ca xng cng nhit l 0,0007. Thc t
thng bm hng vo cc kt khng y l cho th tch ca hng chim ch khi gin
n v nhit.
duy tr nhit ca hng, loi tr s mt mt do bay hi, mt s tu c trang b
h thng phun nc dng vi hoa sen t c nh theo cc khong, dc theo chiu di tu
bn cnh khoang hng, nc bin c bm ln lm cn bng nh hng ca bc x mt
tri n mt boong bng thp ca tu.

10.5. H thng thng hi, thot kh ca tu du

10.5.1. Khi nim chung v h thng thng hi, thot kh hm hng du
Khi chu nh hng ca nhit, du khng ch gin n m cn bay hi, nu kh thot
t nhin th s mt mt do bay hi i vi loi hng nh l rt ln. Nu hm hng c
lm kn hon ton th khi nhit tng, hng li s bay hi nhiu hn cho n khi hi du
t c p sut b mt thong li tc ng vo cc vch bao quanh v khi nhit tng
thm, p sut hin ti tng thm v t gii phng bng cch ph v im yu nht ca hm
hng. Mt khc, nu khoang hng c ng kn th khi tu chy vng lnh, du co li
to thnh khong chn khng trong kt hng vi p sut nh hn bn ngoi, khi
chnh p ny tc ng ln thn tu gy ph hng kt cu tu.
H thng thng hi, thot kh vi mc ch nhm trao i khng kh gia cc kt hng
v kh quyn bn ngoi tu.
Ngi ta phn bit hai qu trnh c bn ca trao i kh nh vy l th ln v th
nh.
Th ln gp khi bm hng vo v ra. Khi bm hng vo cc khoang th xy ra hin
tng hi ca du x ra vo kh quyn. Lc bm hng t cc khoang ra th xy ra qu
109
trnh ngc li, thc cht l s chim ch ca khng kh kh quyn vo th tch hng va
c gii phng khi kt.
Th nh xy ra do thay i theo chu k ca iu kin trao i nhit gia v tu v mi
trng bn ngoi do ban ngy (nhit cao) ln ban m (nhit thp).
H thng thng hi hm hng ca tu du phi m bo:
- Hn ch s thot ra ca bt k lng hi no do p sut qu cao.
- To s an ton vi lng hi nguy him mi trng bn ngoi.
- Cung cp lng khng kh thay th chn khng do du co li trong cc kt
hng to ra.

10.5.2. Nguyn l ca cc h thng thng hi thot kh
H thng thng hi c b tr theo cc nguyn tc: h thng thng hi c lp, h
thng thng hi kiu nhm v h thng thng hi kiu tp trung.
h thng thng hi kiu c lp, bao gm ng ng lp vo mi kt nh kt,
v c nn che pha trn, u ng c bt bng nt st v li chng la. Khong gia
chiu cao ng c t van p sut cao khng ch bi l xo hot ng khi p sut vt mc
cho php v ng li ngay khi p sut gim xung di gi tr ny. Van p sut ny cn
thit k thm chc nng cho khng kh vo kt nu tn ti chn khng trong kt do
hng co li.
u im ca phng php ny l c gi thnh thp v chiu di ng khng ln nhng
nhc im l khi du bc hi, h thng khng x c vi tc cn phn tn nhanh hi
du, van d b tc do cn v cht sp vi lng rt nh v rt d xy ra s c.
h thng thng hi kiu phn nhm, cc tuyn ng ring bit cng vi li ngn
la c t ring cho tng nhm kt. Mi kt c mt van p sut chn khng phc v.
h thng thng hi kiu tp trung, gm nhng ng nhnh phc v cho tng
khoang v ni vo ng ng chnh chy dc khoang hng v i ln ct cao 4m c thit b
chn la t trn boong. Ti chn ct c t mt van chn khng (van th t ng) khng
ch s tht thot ca kh chy v cho php khng kh i vo cc kt, nu c chn khng
trong khoang hng do hng co li to ra. Mi kt c mt van ca thng thng ng m
bng tay ngn cch vi cc kt cn li.
u im ca h thng kiu ny l, tt c cc kh u c x mt cch thch hp
pha trn cao ca mt boong. Nhc im ca h thng l gy nn s lm bn ln nhau
qua h thng nu tu ch nhiu loi hng khc nhau. Khi van p sut mi ct b hng,
p lc hi s rt ln.
Nh vy c ba kiu h thng thng hi, thot kh u xy ra s tn tht ng k
hng, c bit khi bm hng. gim v thm ch lm mt hn chng, ngi ta cn s
dng c s rt kn, khi hn hp hi khng kh i vo bung cha thu kn c bit
trn b. lm iu ny, h thng thu kn ca tu ni vi ng ng b, cn li ra ca
vo kh quyn c chn bng cc van chn.

10.5.3. Kt cu ca mt s chi tit trong h thng thng hi, thot kh.
Van thy lc. Vi mc ch gim tn tht cc sn phm du do bay hi trong qu
trnh th nh, ngi ta trang b cho h thng thng hi, thot kh cc van thy lc v c
kh th t ng.

110

Hnh 10.5. Van thy lc

Van thy lc (hnh 10.5) c thc hin bng cch hn. N gm ng bn trong1, bn
on ng v 3, np 5, 6, ng chy tro 2 v ct ch mc 4. Cc khng gian vnh khn A v
B cha du nhn, mc ca chng thay i ty theo p sut trong cc kt. Nu p sut
trong kt vt qu p sut kh quyn th mc du khng gian B h xung cn khng
gian A tng ln. Khi c s khc nhau no cho trc, n h xung n mp di ca
ng v 3. Khi hn hp hi - khng kh t cc kt s i ra kh quyn, p sut trong
chng gim v li lp li s cn bng khi van thy lc ng. Khi p sut trong kt h thp
hn p sut kh quyn, mc du trong khng gian A h xung cn B tng ln. Khng kh
ca kh quyn i c vo cc kt, th p sut trong chng tng v h thng van thy lc
tr v trng thi cn bng.
Khi c chuyn ng ca khng kh hoc hi ca sn phm du trong van th theo
hng bt k th du nhn mt phn chuyn vo ti ngoi v trong. Nu van thy lc
ng, du nhn chy qua theo cc ng ngc li vo khng gian A v B. Phn di ca
hnh tr trung gian khng chm ti y v. ng vin dng rng ca mp di lm
mm ch v ca khng kh (hay hi) khi nn chng ra t xy lanh (hnh tr).
Cc van th t ng phi c t trn cc ng dn kh chnh ca cc khoang hng
ch du c nhit bc chy thp hn 65
0
C. Cc van ny khng c p sut trong cc
kt cao hn 0,5 ln p sut c th kt. chn khng trong kt khng c qu 200
mm.c.n.
Li ngn la. Trn u cc ng thot kh ca h thng c lp hoc mi ng
nhnh ca mi kt ca h thng thot kh tp trung, ngi ta c t cc li chng la
nhm ngn cn la lan truyn sang cc kt khi chy.
111
Li chng la c lm bng si ng thau mn, s mt khng t hn 120/1 cm
2
.
Li c ko cng ln khung thnh hai lp.


Hnh 10.6. Thit b ngn la c li kiu tho c

Mt trong cc kt cu hin i ca thit b ngn la vng trn c cc li tho c,
c m t trn hnh 10.6. i khi n c lm dng np chp, lp ln u h ca ct
dn kh v c trang b hai li chn la.

10.6. h thng o lng hng trong kt

10.6.1. Khi nim chung
Bit lng hng trong cc kt cn thit iu chnh qu trnh bm rt, x v tnh
khi lng ton b ca n c nhn ln tu hoc khi bm ln cc b trn b.
C mt s cch o lng hng trong kt. cc cch ny, lng hng c xc nh
theo th tch m n chim ch v, d nhin, i tng o l mc hng trong cc kt.
Phng php n gin nht nhng vn c dng rng ri l xc nh mc nhin liu
nh cc thanh o. Nhc im c bn ca n l mt nhiu thi gian khi c s lng im
o ln.
Trn cc tu hin i, cc phng php o bng c kh v in c s dng ph bin
xc nh mc nc trong cc kt. Chng gm c: ng thy, phao ni, thy tnh v cm
bin in t.

10.6.2. Phng php ng thy
Phng php ny c s dng t rt lu. Mc hng y c xc nh theo p sut
khng kh cn bng vi ct cht lng trong kt. Khng kh nn p sut 0,5 2 kG/cm
2

c a vo kt theo ng ng c bit v khi i qua ng thng ng ca n, nn hng
ra khi kt qua np chp c m t di v c t khong cch y khng ln hn
50 mm (hnh 10.7).
Lu lng khng kh c chn v iu chnh cho trong thi gian do t di np chp
mt lng nh ca n i ra. Theo p sut khng kh p
K
c o bng manomet thy ngn
t bn iu khin, ngi ta xc nh c mc cht lng trong kt theo ng thc:
p
K
= h
d
. , (10.3)
trong : h
d
- mc cht lng trong kt.
- khi lng ring ca hng.

112

Hnh 10.7. S ng thy o du.

Vic cp khng kh cho h thng c thc hin t my nn qua bnh d tr. p sut
c gim n p sut cn thit nh van gim p c duy tr nh c bnh tch kh thy.
Ngi ta s dng h thng ng thy c vi bm tay khng kh, bm chuyn khng kh
ch trong lc o.
u im c bn ca h thng ny l khng c cm kt cu no c bit phc tp.
Nhc im: Cn c s lng ln cc ng dn n cc kt v n bn iu khin; Cn
thit phi x l s b khng kh trc khi cp vo h thng (thi ht hi nc), khng th
th h thng rt nhanh hng.

10.6.3. Phng php phao ni.
lm cm bin, phng php ny ngi ta s dng phao ni trn b mt cht lng
(hng). N c treo trn thc l c t l v dch chuyn dc theo hng dy c gn
cht vo y v boong ca kt. Nh c thit b c bit, chuyn ng ca n c truyn
cho ci ch bo mc ti ch hay t xa.
Nhc im ca h thng ny l n nhy cm vi s dao ng ca b mt hng, v d
khi tu nghing.

10.6.3. Phng php thy tnh
Phng php ny o mc hng da trn c s o p sut thy tnh. Cc dng c hot
ng theo nguyn tc ny, c ch bo mc YYZE-60.
Nh ni, dng c YYZE-60 c dng o trong cc khoang v kt nc ngt,
nc bin, nhin liu lng, du nhn v cc cht lng khc. Tuy nhin, nh thc nghim
cho thy, n thc t khng c li lm vic trong iu kin ch cc sn phm du
nht. Lp ma-zut ng kt ph ln mng lm sai lch ch bo ca n.

10.6.4. Phng php in t (cm bin in dung)
Thuc loi thit b ny c ch bo mc dng in EILY-1B dng o lin tc mc
ca cc cht chy, cht lng khc nhau, thm ch c cht n nguy him. Hot ng ca
dng c da trn c s thay i in dung ca in cc, c ph bng cch in, ty
thuc vo mc cht lng m cm bin ngp trong .
113
Trong cm bin khng c cc chi tit chuyn ng. Tuy nhin, dng c ni chung
khng chu c rung ng.

10.7. h thng kh tr

S dng kh tr np y khng gian gia nh hm hng v b mt thong lm mi
trng hn hp n trong kt b loi tr khi tu gp s c.
Kh tr c lc qua thit b lm sch cc thnh phn n mn ca h kh thi qua ng
khi. H thng kh tr gm cc thit b dng vi mc ch gim hm lng -xy trong cc
kt n 5% hoc nh hn. Kh tr gm nhiu loi kh v cht khc nhau ty thuc vo
cht lng v loi nhin liu s dng cho ni hi. H thng ny trang b cc van v thit b
khng ch kim sot b sung kh tr khi kt c khong trng do du b co li hoc tht
thot hi do tu b lc nhiu (kh tr ch yu l ni-t, kh cc-bon-nc, c mt t mui sun-
phua-r v mt s mui khc).
Trc khi nhn hng, cc kt cha hng phi np kh tr thay th v lm long hm
lng -xy. Cc kt phi c thit b kim tra hm lng -xy trc khi nhn hng. Khi tu
nhn hng, cc van ca h thng thng hi c m du vo trong kt chim ch ca
kh tr. Khi ra kt bng sng phun p sut cao lp trongtng kt ch c thc hin khi
np kh tr vi nng -xy ph hp vi yu cu.
H thng kh tr phi c bo dng thng xuyn vn hnh an ton.
Tu du V.L.C.C v U.L.C.C tc v nng sut nhn tr hng nhanh nn lng du
thay th hn hp kh vi th tch rt ln, do phi x l theo hai phng php sau:
1. Phng php thng thng nhng dng ng thot ln, ct x cao so vi mt
boong.
2. S dng van x c bit lp trn ng dn thng hng cao hn mt boong vi feet
cho tc kh phng n cao an ton. Van c l vi kch thc t ng thay i theo
p sut kh thot. p sut tng, kch thc l thot tng, p sut gim, kch thc gim
duy tr tc kh thot nh nhau.

10.8. h thng lm sch v ra kt

Vn chuyn du v cc sn phm du m trn cc tu, gn lin vi vic lm sch v
ra nh k cc kt hng. Chng c tin hnh khi chun b cho tu vo sa cha v thay
i loi hng m tu chuyn ch.
Khi a tu vo sa cha th ch nht l vic bo m an ton v chy, v rng trong
phn ln cc trng hp sa cha lin quan n vic s dng ngn la h (in hn,v.v.).
Nguy him nht l cc cn hng loi I v II. Cn thit phi thi hon ton cc cn sn
phm du ra khi cc kt v x l b mt ca chng sao cho loi b kh nng xut hin
cc nng nguy him ca cc hy--r cc-bon dng kh trong khng kh. Nng
cho php ca hi cc sn phm du trong khng kh khng c vt qu 0,1 gii hn
di ca tnh n.
Khi thay loi hng, cn phi x l sch b mt trong kt c thc hin theo yu cu
ca Qui phm.
Cc cn trong cc kt khc vi du v sn phm du ban u v nht v trng
lng ring ln hn ng k, v lng tp cht kim loi v nc tng cao.
114
Trn cc tu du bin, lm sch v ra kt c tin hnh thng bng cc phng
tin bn thn, tc l c lp.
Cc tu sng, theo nguyn tc, khng c trang b c bit lm sch v ra cc kt
hng c lp. chng ch c cc ng c ngng boong ng knh 350 400 mm ni
vi cc my ra chuyn dng vo cc kt. Tt c cc cng vic ht sach v ra cc kt ca
tu du sng c thc hin nh cc trm ra ni. Cc thit b ny c nhng nt c bn l:
Thu dn, cc cn m khng c bm thi i bng cc h thng ht v vt hng, c
th thc hin bng cc bm pht di ng h xung kt . Nc cng tc c a n n
theo cc ng mm cu ha di p sut 6 7 kG/cm
2
. Nc c x vo cc b lng cn
qua bm pht.
Ngi ta ra kt bng nc nng c thm (hoc khng c thm) du ha hoc cc cht
ra, c ha tan vo nc nng.



Hnh 10.8. S nguyn l ca h thng ra kt bng sng phun.

Trc kia, ra tu c thc hin nh cc vi rng cu ha. Hin nay, lm vic
ny, ngi ta dng cc my ra (sng phun nc). S chuyn dch ca dng cht lng ra
chng t c bng cch quay cc u c vi phun xung quanh hai trc vung gc vi
nhau. Cc sng phun nc, v nguyn tc, c quay nh tuc-bin nh do cp mt phn
hoc tt c dung dch ra. Hnh 10.8 a ra s thit b my ra kt.
Dng lm phng tin ra x l cc kt ca cc tu du, ngi ta dng cc cht ha
tan v cc cht nh tng.
Trong s cc dung mi c dng ph bin, c du ha c thm nc nng vo
0,5 1% nh thit b phi liu t trn ng ht ca bm cp nc cho my ra. Vic ra
nh iu ch nh vy ni bt im l cng ngh n gin, tuy nhin cht lng ra
khng cao, v cc cn ang c thi ra khi cc kt ngm nc mnh 40 50%.
Trn c s s dng nh tng nh l thnh phn ra, gi l phng php nh tng.
Do kt qu tc dng nhit, c v l ha ca dung mi ra ln cc cn sn phm du nn
to thnh cht nh tng linh ng, km bn vng. Quan trng l lm sao tnh n nh
ca nh tng trong thi gian kt hp ng vi cng ngh ra, tc l s phn r ngc li
ca n vi cc sn phm du v nc phi din ra khi lng ng.
115
thi cc g, cht bn v cht lng cn y sau khi ra kt v chuyn chng
khi kt, cc trm ni c trang b thit b vn chuyn bng ti dng kh nn. N l bm
pht hi c cc ng ht mm c trang b cc ming c khe h , qua cc g v cht
bn c ht vo. Hn hp to thnh c chuyn n thng cha nm trn trm.
Trong khai thc cn c trm lm sch, n lm vic cng vi thit b lm nghing dng
hnh thp bao gm hai khu v c dng nng (nghing) v t nng t pha y x-
lan trng ti n 12.000T. Tt c my mc ca trm c in kh ha. Ngun in c
ly t b, trm c trang b:
Thit b ni hi
Thit b bm nc cp dung dch ra cho cc my.
Cc thit b chuyn cc cn du (c hai ng ht) v cc sn phm ra.
Thit b lm lnh v cp kh tr vo cc khoang ca tu ang c x l cng nh vo
cc khoang ca thn trm khi lm vic vi cc khoang hng loi I.
Thit b my nn cp kh nn qut thi cu phao ca my nghing khi ni ln.
Bn tp trung iu khin t xa cc thit b bm.
Cc b lng c bc x l cc sn phm ra theo chu trnh kn.
Cc thit b nng c kh ha vic a cc g mm, ming ht v cc thit b di
ng.
Thit b bng ti bng kh nn thi g khi tu c ra.
Trm lm vic bn b, nh c kh nng chuyn cc cn du m, c thi ra t tu,
ln b cha ca c s du.
Cng vic ht sch v ra cc kt hng lin quan n vic chi ph ng k cc phng
tin. gim thi gian ca tu du v gim chi ph cho vic bo qun cc trm lm
sch v ra, cn thit phi hon thin cc phng php lm sch v ra.