> DBAM

> 2013 EYLL

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI
www.dunyabulteni.net
ASYADA YEN G DAILIMI
Rajan Menon
DBAM
ASYADA YEN G DAILIMI
Genel Yayn Ynetmeni
Akif EMRE
Yayn Koordinatr
Aynur ERDOAN
eviren
Mehmet EYHOLU
DBAM Yaynlar
Kresel letiim Merkezi
Barbaros Bulvar, Balmumcu / Beikta
Tel: (0212) 274 80 21 274 80 22
www.dunyabulteni.net
>


D

N
Y
A

B

L
T
E
N

A
R
A

T
I
R
M
A

M
A
S
A
S
I
4
>


2
0
1
3

E
Y
L

L
5
ASYADA YEN G DAILIMI
<
Byk Asya douda randan Orta Asya ve Gney Asya zerinden Endonezyaya,
Aleutan Adalarndan Avustralyaya uzanr, Rusyann Uzak Dousu, in,
Japonya, Kore Yarmadas ve Gneydou Asyay ierir. Asya, tcaret ve yatrm
akn, enerji boru hatlar, resmi hudutlar boyunca dklen milliyetler, mevcut
alglar ekillendiren tarihi miraslar, lkeler iinde ve lkeler arasnda deien
g oranlarndan kaynaklanan, hem uyuan hem elien eit eit ilemlerle
birbirine baldr. Bu, kapal bir sistem deildir; netcede ou Byk Asya
devlet Amerika Birleik Devletleriyle yakndan irtbatldr. Asya lkesi olmayan
ABDnin maharet, onun tm blgede g dengelerini, siyasi ve askeri sonular
ekillendirmesine imkan veriyor. Hem iktsadi hem siyasi olmak zere yurt
iinde snrlamalar seim yapmasn engellerken, Amerika, Byk Asyann
dou blgesinde g dalmnda beklenmedik deiiklikler ve bat blgesinde
de skntlarla kar karya kalacak. Bu, bunun sonucunda blgedeki lkeler
tarafndan stratejik yeniden deerlendirmeler yaplmasn gerektrecek, zellikle
de Amerikan korumasna bel balam olan lkeler tarafndan. Tm bunlar uzun
sreli analitk ereve ve politkalarn altn oyacak.
Ufukta beliren bu deiiklikler, Souk Sava sonras dnyasn tarif etmek zere
tasarlanan byk teoriler prizmasndan baklarak tam olarak anlalamaz. Bu
byk teorilerin n nemli unlardr: Medeniyetler atmas, Tarihin
Sonu ve kreselleme. Bunlarn her de Byk Asyay ekillendiren ok katl,
girif ve birbirleriyle elien gleri gzden karyor.
Samuel P. Huntngtonn medeniyetler atmas kabul, Byk Asya devletlerin-
de deiimin kaynann medeniyetler deil devletler olduu realitesini skalad.
Doru, Afganistan, Myanmar, Krgzistan, ran, Sri Lanka, in, Filipinler, Pakistan
ve Malezyada medeniyetle ilgili ihtlafa benzer bir eyler grlyor. Ama bu, bu
tr lkelerin btnln tehdit etse de henz bunlar medeniyetlere gre blok-
lara ayrm deil. Asyada kltr ve dinin tesirleri btnletrici olmaktan ziyade
blcdr ve yle de kalacaktr.
Asyada beliren g deiiklii
>


D

N
Y
A

B

L
T
E
N

A
R
A

T
I
R
M
A

M
A
S
A
S
I
6
Asyada sadakat, kaynak ve ayn safaki devletlerin politkalarn, Hindistann
menfaatleri iin harekete geirebilecek bir Hindu medeniyet yoktur. Hindistanda
hemen hemen Pakistandaki dindalaryla ayn sayda, 170 milyon Msl-
man, Huntngtonn Hindu medeniyet grne bir baka engel tekil ediyor.
Hindistann gelecei iin, ufukta beliren Hindu ovenizminden ylesine korkan
milyonlarca Mslman vatandatan daha byk bir tehdit tahayyl etmek zordur.
Ama Hindu milliyetilii lkede hi Mslmanlara korku salacak derecede destek
kazanmad. Hindistanla Hinduluu birletren Hindutva ideolojisi hi nemli bir
etki elde edemedi. Dier militan Hindu hareketleri de milli destek grmedi.
Malezya ve Singapurda Hindu topluluklar var ve Hinduizmin izleri de Bali ve G-
neydou Asyann eitli yerlerinde aikar olsa da Asyann Hindistanl olmayan
Hindular, Hindistanda dini temel zerine kurulan siyasi hareketlere katlmay
gelecekleri iin tehlikeli bulurlar. Ayrca, ykselen ini dengelemek iin mte-
fklere ihtyac olan bir zamanda Hindistann medeniyetle ilgili bir strateji benim-
semesi kendi bacana kurun skmak olur.
in iin de medeniyetle ilgili bir blok oluturma ayn derecede uygulanabilir
deildir. Konfynizmin cazibesi, zellikle in ile olan ihtlafarla dolu bir
tarihten halen etkilenen Japonya ve Vietnamda duygusal milliyetilik ekimini
karlamayacaktr. Ayrca, inin Han medeniyet koalisyonu kurma teebbs,
aznlklarnn, zellikle de Tibetliler ve Uygurlarn husumetni ekecektr. inde
aznlklar nfusun sadece yzde 10unu tekil ediyor ama bunlar byk toprak
parasnn yardan fazlasnda yaarlar. Eitm ve iktsadi kalknma, asimilasyon
yoluyla Han kart milliyetilii zayfatmak yerine aksine kuvvetlendirdi.
Tibetliler bir dizi kendilerini kurban etmelere (2009dan bu yana 119) ve
isyanlara kartlar. Uygurlarn anavatan ve byk enerji yataklarna sahip Dou
Trkistan zerk blgesinde de bombalamalar, gsteriler patlak verdi. Tibet ve
Dou Trkistan, inin dou g merkezlerinden uzaktr. Tibetin, inin Asyadaki
nemli rakibi Hindistan da dahil drt lkeyle snr vardr. Dou Trkistann da
sekiz lkeyle snr var. Corafya ve etnisite, devlet kontrolnn srdrlmesini
tehlikeye sokuyor.
in ynetimi huzursuz aznlklar basklarla sindirebilir ama mcavir blgede
>


2
0
1
3

E
Y
L

L
7
ASYADA YEN G DAILIMI
<
meydana gelen deiiklikler bunu gletirebilir. Bir zamanlar Rusya tarafndan
idare edilen Orta Asya Trk Mslman blgelerinde yeni devletler zuhur etti.
Bu blge Dou Trkistana komudur ve benzer bir kltrel blge tekil eder.
Uzun sren bir ekonomik kriz douda siyasi ayaklanmalara yol aarsa aznlklar
zapt etmek daha da mkl hale gelir, hkmetin otoritesi sarslr. Bu durumda
aznlklar, 1949dan beri rejim politikas olarak uygulanan Han inlilerinin sinir
bozucu g ve ounluk Hanlar iin gvenli yerler ina etme faaliyetlerine daha
da fazla ierlerler. Tibet ve Dou Trkistanda karklklar ve iddet olaylar daha
da yaylabilir.
in medeniyeti de Hindu medeniyetinde olduu gibi d politikay etkili bir ekilde
desteklemiyor. Asya-Pasifikte 34 milyon yurt d inlisi var. Bunlarn yars
Endonezya, Malezya ve Taylandda yayor. Ama bu gruplara, milli servetteki
paylarndan dolay, yaadklar lkelerde kskanlk ve husumetle baklr. Bunlar,
zaten dehetle izlenen bir lke tarafndan kltrel temelde ncelik kazanmak
zere emir eri olarak hizmet etmek iin uygun olmazlar. inle Tayvan arasndaki
daimi siyasi blnme, kltrel akrabaln siyasi nfuz salamada limitlerinin
olduunu gsteriyor. Tayvan, Pekin liderliindeki bir medeniyet koalisyonuna
hemen hemen hi katlmayacaktr. Ki, bu koalisyon muhtemelen Tayvann
bamszlnn devam iin en kritik lke olarak Amerika Birleik Devletlerine ya
da inin Asyadaki en byk rakibi Hindistana ynelik olur. Eer inin kltrel
olarak kendisine en yakn topluluk ve lkeler bile medeniyet temelli bir strateji
iin zayf aday oluyorlarsa Pekin, Hindistan, Japonya ve Vietnam gibi kendisiyle
ihtilafl bir tarihe sahip olan ok daha uzaktaki lkelerde daha da az baarl
olacaktr.
En az muhtemel olan da Asyada slami bir blok olumasdr. Bu konuda merkez
olabilecek ak bir aday yoktur. Byklk ve nfus itbariyle arl olan Pakistan ve
Endonezya, bu konuda en yakn adaylardr ama slam merkezli bir Asya stratejisi,
zaten gerek Mslmann kim olduu, slamn Mslmanlardan ne istedii
ve Snni olmayanlarn (Ahmediler, iiler) haklar konusundaki tartmalardan
kaynaklanan iddet dalgas iinde savrulmakta olan Pakistan daha da istkrarsz
hale getrir. Endonezyada ise onun slami bir koalisyon kurmaya almas Bali,
Maluku, Kuzey Sulavesi ve zellikle de milliyeti ve ayrlk hissiyatn halen
>


D

N
Y
A

B

L
T
E
N

A
R
A

T
I
R
M
A

M
A
S
A
S
I
8
kuvvetli olduu Papuada gayrimslimleri daha da yabanclatrr.
Tarihin Sonu tezi
Francis Fukuyamann Tarihin Sonu -Sovyet komnizminin lmesini takiben tek
kresel ideoloji olarak liberal demokratk kapitalizmin kald- tezi de Asyann
gelecei iin ok yol gsterici deildir. ran, Orta Asya, Rusya, Singapur ve inde
demokrasiye ynelik olduka kark grler vardr. Baz liderler Asya deerlerine
bavurur, materyalizme saldrr, liberal demokraside ar ferdiyetilik grr, onu
nizam, hiyerari ve sosyal ykmllkler bakmndan eksik bulur. Amerikan
tesirinin gelitrilmesine ynelik admlar olarak grerek demokrasinin tevikine
kar kan bu liderler, pragmatk menfaatlerle demokratk ilkeler att zaman
tutarszlk doduunu ifade ederler.
Byk Asyann byk blmnde Amerika Birleik Devletlerine kar koalisyon
oluturmak zere tasarlanan Asya deerleri manifestosunun pek etkisi olmad.
Singapur gibi bunu nerenlerden bazlar gvenlikleri iin Amerikaya gvenirler
ve bunlar bazlarnn kltrel nemi olan ok sayda ilem yaparlar. Henz bu
yaklamn zayf Byk Asyada insanlarn otoriter rejimlere kar demokrasiye
sarlmaya hazr olduklar anlamna gelmiyor. Demokratk Hindistann zorluklarla
dolu ekonomik kaytlaryla otoriter inin artc ekonomik baars arasnda-
ki tezat dnn. Gney Kore ve Tayvann alp ban giden byme oranlar,
Vietnamn canl iktisadi bymesi ve Singapurun kskanlacak hayat standard
ve temiz hkmeti, bunlarn hibiri de demokratik deilken baarld. Asyada
demokrasiler iktisadi reform gerekletirmede ok baarl olmad. Seim
dngleri ve muhalefet partileri olmayan in, reformlar Hindistandan ok daha
hzl gerekletirdi.
Aslnda in-Hindistan kartl, demokratk Hindistann m yoksa otoriter inin
mi Asyada cazip bir model olabilecei ya da ekonomik kaytlarnda imdiye
kadar grlen zddiyetn blgede tavrlar Batl demokratk ideallerden daha
fazla ekillendirip ekillendiremeyecei hakknda sorular gndeme getriyor.
>


2
0
1
3

E
Y
L

L
9
ASYADA YEN G DAILIMI
<
Asyada kamuoyu aratrmalar demokrasiye ynelik nemli bir destek olduunu
gsterse de demokrasinin hzl ekonomik byme ve etkili, ak bir hkmet
getrmedeki etkinlii gibi spesifk konularda insanlarn tepkileri daha farkl oluyor.
Burada asl nokta, bymeyi tevik ve yolsuzluu nlemede otoriter rejimlerin
demokrasilerden daha iyi olduu deildir -ki, yolsuzluk inde ve Asyann dier
yerlerinde ok yaygndr- asl nokta, ncekinin baarlarnn Asyallarn siyasi
tavrlarn Tarihin Sonu tezinin farz etinden daha fazla ekillendirebileceidir.
Kreselleme
Fukuyamann izdii ereveyle akan nc hikaye kresellemedir.
Bunun gurular, ekonomik byme arzusu ve teknolojik maharetin, lkeleri
piyasa ekonomisi ve ak siyaseti benimsemeye zorlayacan ifade ederler.
Ama her hkmet iin birinci ncelik, ekonomik bymeyi azamiye karmak
deil iktdarn korumaktr. Liderler, liberalizasyonun siyasi glerini, iktsadi
ayrcalklarn ve iltmas an tehlikeye sokacandan korktuklar zaman buna
direnirler. Kuzey Kore bu hususta u bir rnektr. Belki de in, Rusya, Japonya,
Hindistan, Kazakistan ve zbekistan daha mnasip rneklerdir. Bunlarn her biri,
kendi yntemleriyle kresellemeyi kendi amalarna gre bkt.
Kreselleme Asyada hkmetlere ekil verdii kadar hkmetler de
kresellemeye ekil verdi. Hkmetlerden bazlar tcaret, yabanc yatrm ve
seyahate snrlamalar getriyor. Bunlar para birimini kontrol eden kararnameler
karyor, dviz kurlarn maniple ediyor ve fkri mlkiyet szlemelerini ihlal
ediyor. Bunlar basna sansr getriyor, internet sitelerini engelliyor (bu uygulama
demokratk Hindistanda da var). Bunlar muhalif gruplara bask yaparlar ver
liderlerini hapseder hata ldrrler. Ekonomide nemli sektrlerde devlet
mlkiyetni savunurlar. Kreselleme savunucular bu tr tedbirlerin etkisiz
olduu eklinde buna karlk verirler. Ama karlan nokta, hkmetlerin istkrar
ve kontrol etkinlikten daha fazla istedikleridir. Bu yzden, ran, Orta Asya, in,
Singapur, Rusya ve Byk Asyadaki dier lkelerde iktsadi ve fkri deiime
ynelik engellerin gayesine ulat grld. Bazen, kreselleme uzmanlar
>


D

N
Y
A

B

L
T
E
N

A
R
A

T
I
R
M
A

M
A
S
A
S
I
10
tarafndan pazarlanan politkalar benimsemeyi reddetmenin ihtyatl bir davran
olduu kantlanmtr. 1997deki Dou Asya para birimi krizinde, sermaye
hareketliliinde snrlamalar olan Malezya, Hindistan ve in, byle snrlama
bulunmayan Endonezya, Gney Kore ve Taylanda gre krizin stesinden ok
daha kolay geldi.
Moda teoriler, devletlerin rolnn azaldn ilan eder ve nitelikli egemenlik,
kresel ynetm ve devlet d aktrler dneminde devletler arasndaki siyasi
ve askeri rekabetn fazla bir ey ifade etmediini iddia ederken hedef skalarlar.
Asyada en byk deiiklikler, zellikle lkenin baarlar, baarszlklar ve
stratejik seimlerinden meydana gelecektr: in, Hindistan ve Japonya.
inin rekor bymesi
1978den beri ei grlmemi bir baar gstererek her sene ortalama yzde
9luk byme oran sayesinde in, 2010da dnyann en byk ikinci ekonomisi
unvann Japonyadan ald. 2030 civarnda iktsadi retminin Amerika Birleik
Devletlerini gemesi bekleniyor. Bu ekonomik baar, hedeferi istkametnde
ilerleme ve Byk Asyadaki durularn gelitrmek zere inli liderlere geni
imkan verdi. ktsadi hamlenin gle ilgili baka sonular da oldu: Evrensele yakn
okuma-yazma oran, geni bir orta snf, siyasi istkrar, modern altyap, patlayan
ihracat ve muazzam tcaret fazlas, muazzam sermaye rezervleri, teknolojik
bulularda byk ilerlemeler, nemli ve ok ynl imalat sektr.
inin ticari balar, yatrmlar ve kredileri zaten onu Byk Asyada iktisadi
sistemin belkemii yapm durumdadr. O, Byk Asya lkelerinin dokuzunun
ba ticaret ortadr: Hindistan, Pakistan, ran, Endonezya, Japonya, Malezya,
Avustralya, Moolistan ve Tayvan. Orta Asya, inliler tarafndan ticaret, yatrm,
g ve kltrel programlar, demir yollar ve enerji boru hatlaryla douya
ekiliyor. Ve bu yneli, ok ksa bir zamanda meydana geldi: Sovyetler Birliinin
dald 1991den bu yana. Dier taraftan, anghay birlii rgt, inin bu
yaylmac rolne kurumsal meruiyet salyor ve ona Orta Asyann gvenliinde
>


2
0
1
3

E
Y
L

L
11
ASYADA YEN G DAILIMI
<
bir pay veriyor. Afganistanda da in petrol ve maden yataklarna yatrmlar ya-
pyor ve NATO kuvvetleri ekildikten sonra Hindistann kararl nfuz kazanma
abalarna karlk veriyor. Hindistanla aralar ak olsa da in, Hindistann en
byk tcari partneri oldu. Bat, ran tecrit etmek zere harekete get ama in
byle yapmad. in, rann en byk tcaret ortadr, ran ise inin en byk
nc petrol ithal kaynadr. Byk Asyann dou tarafnda da Rusya petrol
ak, tcaret, silah sat ile ine baldr. Tek kutuplu dnyaya mterek muha-
lefeten dolay iki lke arasnda askeri tatbikatlarla da kendisini gsteren stra-
tejik ortaklk dodu. Amerikan hakimiyetndeki dnya onlarca yllk ideolojik
tartmalar, toprak ihtilaflar ve askeriletirilmi snrlar sona erdirdi. Ama imdi
g dengesinde in lehine byk bir deiim var, bu bir dier tarihi dnmdr.
Byk Asyada Amerikan mtefkleri de vardr ki bunlarn gze arpanlar Avust-
ralya, Japonya, Tayvan, Gney Kore ve Filipinlerdir. Ama bu ballklar gemite-
kinden farkl seyredecek. in halen standart g gstergelerinde Amerika Birleik
Devletlerinin izinden gidiyor: Gayrisafi milli hasla, savunma harcamalar, silahl
kuvvetlerin eriim ve ldrcl, deniz ve hava gc ve teknolojik bulular.
in Rusyadan modern gemiler, denizaltlar ve uaklar satn ald, askeri sanayiini
modernletrdi, teknolojik becerilerini gelitrdi. Bu durum blgede gzden ka-
mad.
Bu durum, gvenlikleri iin uzun sredir Amerikaya bel balayan lkelerin
(en bata da Japonya), bildik savunma stratejilerini yeniden dnmelerini
gerektrecek. Bu lkelerin kendilerine, Amerika Birleik Devletlerinin, kendilerini
savunmak iin ne kadar ilerleyeceini sormalar gerekiyor, zellikle de kk
adalarn hakl mlkiyet konusunda inle atrlarsa Burada nemli olan husus,
inin muhtemelen bu lkelere saldracak olmas deildir, nemli olan, mevcut
gidiat devam ederse tek el ate amadan Amerikann gvenilirlii konusunda
pheler doacadr.
>


D

N
Y
A

B

L
T
E
N

A
R
A

T
I
R
M
A

M
A
S
A
S
I
12
Hindistann baarszlklar
inin baarlar rutin olarak manetleri sslyorsa Hindistann baarszlklarna
dikkat etmek gerekir. 1990larn bandaki reformlardan sonra Hindistann
ekonomik bymesi hzlanrken, lkenin baarszlk listesi de ine nispeten
olduka kabarktr. Hindistann 2012de kii bana den gayrisafi milli haslas
3.900 dolard ve dnyada 168. srada geliyordu. Bu rakamlar in iin srasyla
9.300 dolar ve 123.; Japonya iin 36.900 dolar ve 38.; Gney Kore (ki bu
lkenin 1950lerde kii bana den milli geliri Hindistana eit) iin 32.800
dolar ve 44.dr. Hindistanda okuryazarlk oran da yzde 73,4tr. Bu oran in,
Endonezya ve Malezyada yzde 90dr. Tm Hindistanllarn yzde 32si gnde
1,25 dolardan az parayla geiniyor. Bu oranlar inde yzde 13, Endonezyada
yzde 18, Pakistanda yzde 21, randa yzde 1,5 ve Malezyada yzde 0dr.
Hindistan hayat beklentsi olarak da dnyada 164. sradadr. Byk Asyada
sadece Pakistan, Nepal, Tacikistan ve Afganistan bundan daha ktdr. Hindistan
bebek lm orannda da 50. sradadr ki blgede bundan daha kt orana sahip
tek lke Afganistan, Pakistan, Kamboya, Myanmar, Laos ve Bangladetr.
Hindistann altyaps da eskidir. Bu da ekonomik bymeye ve yabanc yatrmlara
engel olduu gibi bu durum inle de keskin bir tezat tekil etmektedir. BMnin,
insanlarn temel ihtyalara eriimi konusunda salam bir lt olan en son
nsani Gelime Endeksinde Hindistan 136. srada bulunuyor. Byk Asyada
sadece Afganistan, Myanmar ve Papua Yeni Gine gibi lkeler bunun gerisindedir.
Hindistann cansz sanayi-imalat temeli, ihracat arlkl ekonomik byme ve
fakirliin azaltlmasna byk bir engeldir. lkenin niversite sistemi, bilim
ve mhendislikte ihtyalar karlamyor. Hindistann 2010da lkeye ekti
dorudan yabanc yatrm da inin 574 milyar dolarlk, kck Singapurun da
274 milyar dolarlk rakamlarna kyasla 191 milyar dolard.
Bu istatstkler Hindistann bir dnya gc olarak ykseliiyle ilgili tahminleri
boa karyor. Hindistan, inle olan iktsadi a yakn bir zamanda kapatamaz.
1962de inin elinden ald kk drc yenilgiden bu yana silahl kuvvet-
lerini modernletrmek iin yapt muazzam atlma ramen Hindistan gl ko-
alisyon ortaklar olmadan ini askeri olarak da dengeleyemez. Bu realite, n-
mzdeki birka on ylda da deimeyecek.
>


2
0
1
3

E
Y
L

L
13
ASYADA YEN G DAILIMI
<
Yine de Hindistann ine kyasla etkileyici gc de var. inin nfusu klyor
ve bu gidiat devam edecek. Emeklilerin oran ve almayan nfusa harcamalar
artacak. Hindistanda ise 2025 senesi civarnda nfusun yzde 25inin (inde bu
oran yzde 18) 24 yandan kk olaca ngrlyor, bu da bol miktarda emek
arzn garant ediyor.
Hindistann eitlilii de yer yer krizlere yol ayor. Kemirdeki iddet olaylar,
Sih ayrlkl ve airetler ve Maocu isyan gibi. Hindistan siyasi sistemindeki
gl ademimerkeziyet unsurlar merkezdeki bir ayaklanmann darya doru
yaylma ihtmalini azaltyor. Bu, Sovyetler Birliinin dalmasnda olan ve inde
de olabilecek olanla ztr.
lnn sonuncusu Japonya
Mezkur lnn sonuncusu Japonya, vatandalarnn temel ihtiyalarn uzun
sre nce zd. O, hayat standard bakmndan Avrupa ve Amerikayla yaryor.
Japonya, Amerika tarafndan empoze edildii zaman kinci Dnya Savandan
sonra demokrasiye get ve onlarca yldr onu korudu. Japonya bir lkenin
olabilecei azami derecede tek etnisiteli yapdadr (lke bu durumu muhafaza
etmek iin son derece sk bir g politkas takip eder). O, birinci snf sanayi
ve teknoloji ssdr, ekonomisi de dnyann en byk nc ekonomisidir.
Varlklar, ona askeri gcn nispeten abuk artrma imkan verir. Amerika Birleik
Devletleriyle itfak sayesinde, savunma harcamalar kinci Dnya Savandan
bu yana ortalama olarak milli gelirinin yzde 1inden az oldu. Bu kurulu dzeni
deitrmek yurt ii ve yurt dnda tartmalara yol aar ama Japonyann onlarca
yldr Amerikan korumasna bel balama stratejisi, Amerikayla in arasnda g
dengesi deiirken artk daha az savunulabilir oluyor. Japonyann savunma
stratejisinde deiiklikler olaca grlyor ama seimlerin gemiin militarizmi
ya da imdinin minimalizmiyle snrl olacan grmek samadr.
Bar anayasa, ou vatandan askeri minimalizmin terkine ynelik
honutsuzluu ve halen Asyallarn hafzalarnda kuvvetli olan Japon
>


D

N
Y
A

B

L
T
E
N

A
R
A

T
I
R
M
A

M
A
S
A
S
I
14
emperyalizmi, Tokyonun bu yeni duruma karlk vermesini hep birlikte mkl
hale getriyor. almaya devam etmesi iin her eyin ithalatna baml olan
bir ekonomiyle Japonya, deniz yollarn kapatacak deniz gcne sahip lkelere
kar zellikle hassastr. Japonya 70 senedir anslyd: Dnyann en nemli deniz
gc olarak Amerika Birleik Devletlerinin milli menfaatleri, Asyadaki deniz
yollar da dahil deniz gzergahlarnn ak tutulmasn gerektriyordu. Amerika
Birleik Devletleri denizdeki stnln daha yllarca srdrecek olsa da in de
deniz yollarna bamldr, bu yzden bunun bozulmamas konusunda duyarldr
ve nemli kaynaklar elinde tutma avantajyla donanma gcn bytmeyi
srdrecektr. Japonya, 1945ten beri ilk kez birinci srada donanma gc olmaya
kararl dman bir hakim Asya gcyle kar karya kalacaktr.
Japonya ayn zamanda ciddi demografk problemlerle de kar karyadr. Japon
toplumunun yalanmas lke zenginletke hzland. Sre halen devam ediyor
ve Japonlar are olarak ge bavurmaya gnll grnmyorlar. Japonyann
nfusu imdi 128 milyona yakndr. Bunun asrn ortalarnda 97 milyona decei
tahmin ediliyor. Demografk snrlamalar Japonyann savunma seimlerini
de ekillendirecek ve onu deniz ve hava gcyle yksek teknolojili silahlara
yneltecek. Japonya savunma harcamalarn artrmay ya da kurulu milli gvenlik
stratejisini yeniden deerlendirmeyi de ihtmal d brakmayacak.
Byk Asyann ou iin en byk gvenlik meselesi ini dengelemek olacak.
in ynetmi inin bar ykseliine vurgu yaparken sopay nadiren havucu
ise bolca kullansa da komular nlem alacaklardr. lke siyasetnde szler
kaypaktr, niyetler konusunda ise tahminde bulunmak zordur. Bu yzden
devletler, dierlerinin yapt iler ve yeni g oranlar oluturacak deiiklikler
zerinde dururlar.
ini dengelemeye alan devletler iin en etkili ortak strateji, inin dikkat ve
kaynaklarn birka cepheye yaymaktr. inin bykl gz nne alndnda
bu cepheler ok geni bir alana yaylr. Bu yzden uygulanmas zordur. Corafya,
bu konuda doal ortaklarn Amerika Birleik Devletleri, Japonya, Vietnam,
Endonezya, Avustralya, Singapur ve Hindistan olduunu gsterir. Bylesine farkl
bir koalisyon oluturmann zorluu bir yana, bunun yeleri farkl derecelerde
>


2
0
1
3

E
Y
L

L
15
ASYADA YEN G DAILIMI
<
iktisadi adan ine bamldr ve onun askeri gcne maruz kalmak birliktelik
ve ortak eylemi karmak hale getirecektir.
Bu devletler arasnda gvenlik konusunda istiareler artt. Bunlardan bazlar
(Hindistan, Japonya, Avustralya ve Singapur) ortak deniz tatbikatlar yapt. inin
ykselii, Hindistan ve Amerika Birleik Devletleri arasnda -Souk Sava yllarna
taban tabana zt- stratejik yaknlama balatt. Bunlarn 2008de sivil nkleer
i birlii konusundaki anlamas bir dnm noktasdr. Bu anlama aslnda
Amerikann Hindistan nkleer silah sahibi devlet olarak tandn gsterdi.
Bu, Washingtonun nkleer silahlarn yaylmasnn nlenmesine dair geleneksel
politikasndan nemli bir sapmadr. Yine de Hindistan-ABD ittifakndan
bahsetmek yersizdir. Hindistan bu ortaklktan maddi ve sembolik kazanlar elde
etmeye alacaktr ama bunu ini alarma geirmeden yapmak isteyecektir.
inin Hindistana yaknl ve giderek artan gc gz nne alndnda, aleni
bir ekilde in kart bir ittifaka katlmann riski elde edilecek kazanlardan ar
gelir. Ayn mantk Vietnam iin de geerlidir.
Baz lkeler in kart koalisyondan uzak duracaktr. in tehdit etmedike ve
Kuzey Korenin ba patronu olarak kalmaya devam eti srece Gney Kore de
buna dahildir. Rusya da aynsn yapacaktr. Rusyann Uzak Doudaki eyaletleri
-Fransa, Almanya ve spanyann hep birlikte kat bir alan- ok az bir nfusa
sahiptr (alt milyondan biraz fazla, Rusyann toplam nfusunun yzde 4,2si).
Bu eyaletler Rusyann batdaki sanayi merkezlerinden ok uzaktr (Moskova be
milyon mil uzaktadr) ve bu yzden buralar askeri olarak desteklemek zordur.
Bu, inin sadece snr boyundaki drt eyaletnde (Heilongjiang, Moolistan,
Jilin ve Liaoning) 160 milyon kii yaad gz nne alndnda zelikle doru-
dur. Rusyann greceli zayf, inin kuzey cephesini gvenli hale getrecektr
ve bir evreleme stratejisinin etkinliini azaltacaktr. Zayf olan ve yakn blgede
mtefki bulunmayan Moolistan da benzer ekilde karlk verecektr. Laos ve
Kamboya ise Vietnam dengelemek iin ine bel balam durumdalar.
Byk Asyann bat tarafnda, in Orta Asya devletlerinin ekonomileri ve milli
gvenlikleri zerinde en etkili devlet olarak Rusyann yerini alacak. Orta Asya
ve Afganistanda mevcudiyetni derinletren in, Dou Trkistana gelebilecek
kltrel ve dini akmlar ynlendirmek zorunda kalacak. inin Byk Asyann
bat blgesinde en byk problemi ise Pakistann paralanmas olur. Bu, inin
>


D

N
Y
A

B

L
T
E
N

A
R
A

T
I
R
M
A

M
A
S
A
S
I
16
Hindistana kar askeri stratejisinde en nemli unsurun altn oymu olur.
Pakistann paralanmas Hindistan, ran, Afganistan ve Orta Asya iin daha da
tehlikeli olur. Bunlarn hepsinin Pakistanla snr ve kltrel, etnik ve dini ba-
lar var, bu yzden paralanma bunlar iin de probleme yol aar. Uzun sredir
Pakistann gcne odaklanan Hindistanl liderler, idrak etmeleri daha mkl
olan yeni bir durumla kar karya kalrlar.
Byk Asya otobs
Byk Asya farkl arka planlara ve kabullere sahip yolcularla dolu bir otobs gi-
bidir. Bazlar dierlerinden daha nemlidir ve bunlar direksiyonu evirebilirler.
Ama bu otobsn birka direksiyonu vardr ve gzergah konusunda da ortak bir
gr yoktur. Bunlarn haritalar da yoktur ve bir rota ya da varlacak yer belir-
lemek iin de birbirlerine yeterince gvenmezler. Aracn baz aksam eskidir ve
gvenilmez, dier aksam da etn araziyle mcadele eder. Ve yol da kaln bir sis
tabakasyla kapldr.
Byk Asyann en gl devletleri arasnda karlarn farkl olmas ve ortak
eylemleri kolaylatrmak zere etkili kurumlar bulunmamasnn muhtemel
sonucu, ok taraf i birlii olmadka problemlere etkili bir ekilde hitap
edilemeyeceidir. Bu problemlerin arasnda nkleer silahlarn yaylmas, terrizm,
evre kirlilii, toprak ihtlafar ve silah yarlar da var. Arzu edilen fakat olmas
mmkn grlmeyen eyler, kara ve denizde krizleri nleyecek gven ina edici
nlemler; okyanusta zerinde yarlan enerji yataklarnn aratrlmasnda i
birlii salayacak anlamalar; paylalan su kaynaklarnn nehir kysndaki lkeler
tarafndan hukuka uygun idaresi ve youn nfuslu blgede tcaret ve yatrmla
siber sava kanunlardr. Tek zc olan, bu meselelerin i birlii iin muhtemelen
karlan frsatlar olaca deil, bunlarn g dengesindeki deiikliklerden
kaynaklanan bol miktardaki ihtlaf ve gerginlik kaynan daha da ktletrme
ihtmalidir.
Kaynak: The Natonal Interest
>


2
0
1
3

E
Y
L

L
17
ASYADA YEN G DAILIMI
<
> DBAM DOSYASI
> 2013 EYLL
DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI
ASYADA YEN G DAILIMI
DBAM Yaynlar
Kresel letiim Merkezi
Barbaros Bulvar, Balmumcu / Beikta
Tel: (0212) 274 80 21 274 80 22
www.dunyabulteni.net