1

TRANSPORTNE USMENI
1. Lako kvarljiva roba u transportu?

U lako kvarljive robe prije svega dolaze ivotne namirnice koje nisu trajno konzervisane,
a priroda ih daje u ogranienim, vrlo esto kratkim vremenskim intervalima.
U toku skladitenja kao i pri transportu mogu u lako kvarljivim ivotnim namirnicama da
nastanu razliite nepoeljne promjene sastava , strukture, boje, ukusa, mirisa i drugih
osobina proizvoda. Manja oteenja mogu izazvati smanjenje hranljivosti ili,zbog loeg
izgleda, smanjnje upotrebne vrijednosti. Tea oteenja dovode do potpunog kvarenja
tako da namirnica postaje nepodesna za ljudsku isharnu pa ak i opasna po ivot.

Konzerviranje ivotnih namirnica ima izrazit znaaj jer:
Omoguava raznovrsnu isharnu tokom itave godine
Smanjuje gubitke u korienju ivotnih namirnica
Sprijeava porast cijena izvan sezone te titi potroae
Omoguava transport lako kvarljivih namirnica na velike udaljenosti to ima
viestruko znaenje

Uzroci kvarenja lako kvarljive robe. Nepoeljne promjene koje dovode do smanjenja kvaliteta,
odnosno kvarenja ivotnih namirnica i drugih lako kvarljivih roba, mogu imati razliite uzroke.
Prema uzorcima promjene se mogu svrstati u tri grupe:
Mikrobioloke promjene, uzrokovane mikroorganizmima
Biohemijske promjene, zrokovane fermentima
Ostale promjene koje nastaju iz svih ostalih razloga


2. Plastina ambalaa?

Plastine mase se dobijaju mjeanjem prirodnih ili vjetakih visokomolekularnih jedinjenja(
polimera) sa raznovrsnim dodacima. One su u jednom stadijumu prerade u plastinom stanju pa
se iz njih mogu proizvesti eljeni proizvodi, uz relativno mali utroak energije i vremena. Na
kraju procesa prerade plastine mase ovrsnu i proizvodi nainjeni od njih zadravaju stalan
oblik.
Pored osnovnog visokomolekularnog jedinjenja kao razliite dodatke plastine mase sadre:
Punila za popravljanje mehanikih osobina
2

Plastifikatore ili omekivae
Katalizatore
Maziva
Boje
Osobine plastinih masa. Za brz porast proizvodnje, plastine mase zahvaljuju mnogim svojim
fizikim, hemijskim i mehanikim osobinama. Slue kao zamjena za klasine materijale, kao
to su staklo, porcelan, metali, drvo, hartija, ali se upotrebvljavaju i tamo gdje klasini
materijali ne mogu biti upotrebljeni jer nemaju potrebna svojstva.
Plastine mase se u odnosu na metale i legure ne moraju presvaliti zatitnim materijama radi
otpornosti na koroziju, to znatno smanjuje trokove odravanja.
Posjeduju mogunost raznovrsnog bojanja to im uz glatku i sjajnu povrinu daje i lijep
izgled.Zbog velike otpornosti prema razliitim hemijskim agensima upotrebljavaju se za izardu
rezervoara i aparatura i hemijskoj industriji.
Nedostak plastinih masa je mala otpornost prema viim temperaturama. Ipak u poslednje
vrijeme se proizvodi vei broj onih koje podnose temepreaturu i veu od 200C.
Plastine mase imaju dovoljnu vrstou, a neke se odlikuju i velikom ilavou pa se mogu
upotrebljavati u proizvodnji saobraajnih sredstava, predmeta za domainstvo, ambalanih
materijala i u nizu druhi podruja. Od posebnog je znaaja to ambalaa u veini sluajeva slui
kao nepovratna.Pogodne su za pakovanje svjeih poljoprvrednih proizvoda (voe povre) kojim
treba tokom transporta obezbjediti biohemijski proces dozrijevanja.

3. Paletizovanje robe, vrste paleta
Podrazumjeva objedinjenu primjenu paleta i viljukara u cilju mehanizovanog
manipulisanja robom kao jedinstvenim komadom. Paleta je postolje pravougaonog oblika
najee od drveta, na koje se moe naslagati odreena koliina robe (sanduci, kutije, vree,
burad) kojom se lako manipulie (podie, sputa, prenosi, slae) posredstvom viljukara dizalica
i sl.
Prednosti paletizovanog trsnsporta su:
Obezbjeeno je ekonominije, bre i bolje manipulisanje robom uz smanjenje
oteenja i gubitaka robe
Omogueno je prevoenje slabije pakovanih proizvoda tako se u prometu javljaju u
velikim koliinama
Postie se optimalno korienje tovarnog prostora kod vozila svih vidova
saobraaja
Smanjuje se broj radnika za opsluivanje, postie se bolja zatita na radu itd

Tri osnovna oblika paleta su: ravne, sanduaste(boks) i stubne palete.
3

Ravne palete: Danas se u svijetu nalazi u upotrebi vie desetina tipova ravnih paleta sa raliitim
dimenzijama, prilagoenih vrstama proizvoda i rjeenjima njihovog pakovanja. U cilju
smanjenja raznovrsnosti paleta meunarodna organizacija za paletizovanje robe usvojila je tri
osnovne vrste ravnih paleta sa dimenzijama:
800*1000*144mm
800*1200*144mm
1000*1200*144mm
Materijali koji se upotrebljavaju za proizvodnju ravnih paleta su: drvo,elik, aluminijum,
karton,juta i plastine mase. Palete mogu biti izraene od jednog ili kombinovano od vie
materijala. Drvena ravna paleta ima masu oko 25kg. Prema konstrukciji drvene ravne palete su:
dvoulazne ili etveroulazne, jednopodne ili dvopodne, palete sa prepustom ili reverzibilne.
Ravne palete od elinog lima ili profila pogodne su za transport proizvoda osjetljivih na
pritisak roba koja ima relativno malu zapreminu a veliku masu. U takve svrhe koriste se
etveroulazne tzv Merkusenova paleta izraena od profilisanog elika dimenzija
800*1200*144mm, sopstvene mase 20kg a nosivosti od 1000kg.
Ravne paleteod plastinih masa u budunosti, kada nee biti skupe, treba da dobiju primat u
primjeni obzirom da imaju niz prednsoti: malu masu od oko 7,5kg, nemaju dijelove koji
stre,ne upijaju vlagu, otporne su na koroziju odnosno na djelovanje agresivnih hemikalija, lako
se peru toplom vodom ili parom, pri radu su bezumne, posjeduju izdrljivost u irokom
temperaturskom valu od -50Cda -80C.
Pogodnost oblika saa ravnih paleta dimenzija 800*1200*120mm dozvoljava da se lako
postavljaju jedna na drugu, tako da se sloenih 26 praznih paleta zauzme zapreminu od samo
1m
3
to doprinosi ekonominosti poslovanja. Kada se kao materijal za izradu koristi specijalna
vrsta vjetake smole ojaana staklenom vunom dimenzije palete mogu biti ak
2000*2700*120mm sopstvene mase od oko 140kg a nosivosti od 4000kg. Poznato je da se
ravne palete izrauju i od stiropora u cilju amortizovanja uticaja vibracija na osjetljive optike i
elektronske ureaje kada se transportuju.
Dodatna zatita za pojedine vrste robe postie se upotrbom ravnih drvenih paleta kojima se u
uglove postavljaju branici od elinih cijevi .Isto tako, konstruktivno prilagoene drvene ili
metalne ravne palete se mogu namjeniti cilindrinim sudovima, tako da se olakava skladitenje
buradi na slobodnom prostoru u dva do tri reda. Horizontalni poloaj olakava da se na baznim
stranama buradi itaju napisi ili deklaracije a i spreava zadravanje vlage pri atmosferskim
padavinama.

Sanduaste ili boks palete: Predstavljaju postolja sa nadgradnjom tri ili etiri vrste eone
stranice, dovoljno otporne da podnesu masu gornjih tereta a uz to mogu da imaju i poklopac.
Zavisno od prirode pakovanja pojedinih proizvoda vri se opredjeljivanje za primjenu ravnih ili
4

sanduastih paleta. Ravne palete se upotrebljavaju za krupnija pakovanja koja nisu podlona
ruenju i rasipanju, a sanduaste palete se koriste u sitnijim pakovanjima sa slabijom
ambalaom, kada je roba neupakovana, kao i kada su proizvodi osjetljivi na pritisak.
Isto tako, boks palete se mogu primjeniti i za komadne terete nepravilnog oblika, kako bi se
omoguilo slaganje robe unutar vozila ili u skladinim prostorima, kao i za rasute terete da
nema gubitaka.
Postolja sanduastih paleta po dimenzijama odgovaraju ravnim paletama dok visina
nadgraenih stranica ne prelazi 1m. Meutim potrebrebna je vea dimenzionalna tenost izrade
da bi se sanduaste palete mogle bezbjedno slagati najee u etiri reda.

Ravne palete prema standardima EU proizvode se u 4 osnovne grupe i to:
TIP 0 600x800mm; nosivost 1000-4000kg; masa 18kg
TIP I 800x1200mm; nosivost 1000-4000kg; masa 22kg ( EURO palete)
TIP II 1000x1200mm; nosivost 1000-4000kg; masa 40kg
TIP III 1200x1200mm; nosivost 1000-4000kg; masa 45kg

4. Standardi, nivoi standardizacije i postupak donoenja?
Standradizacija je proces razvijanja, donopenja i primjene standarda, kada se misli na plansku i
sistemsku privrednu, pre svega industrijsku standardizaciju, jer je standradizacija neke vrste ili
nekog stepena dio gotovo svake ljudske aktivnosti. Standardizacija donsoi vanredno velike
koristi. U standardima je akumulirana velika koliina znanja i iskustva, koja je dostupna svim
proizvoaima i korisnicima proizvoda. Standardizacija smanjuje broj tipova pojednostavljuje i
pojeftinjuju proizvodnju olakava kooperaciju, znatno olakava sporazumjevanja izmeu
proizvoaa i kupca, smanjuje skladine zalihe sirovina, pouproizvoda, gotovih proizvoda i
rezervnih djelova. Moderna masovna proizvodnja i masovni plasmani ne bi bili mogui bez
standadrizacije.
Standard je vrsta propisa kojim se utvruju karakteristike nekog proizvoda ili definiu neke
brojne vrijednosti, veliine, jedinice, nazivi, svojstva ili postupci. Standardom za neki proizvod
se obino ne utvruju sve njegove karakteristike ve samo one koje su vane za odreenu
racionalizacijuu proizvodnji za njegovo vrednovanje a i za upotrebu, naroito sa obzirom na
zamjenu dijelova.
Standrdi u odnosu na nivo standardizacije, mogu biti interni, nacionalni i meunardni. Svaka
fabrika tj svaka industrijska radna organizacija ima svoje standarde. Nacionalni standardi su
uvijek rezultat dogovra proizvoaa i korisnika, rezultat tranje optimalne odluke za koju
ponekad postoji nekoliko varijanti. Nai nacinalni standardi imaju oznaku JUS. Poznati su nam
dobro njemaki standardi DIN,sovjetski GOST,ameriki USA, britanski BS, ehoslovaki CSN.
5

U socijalistikim zemljama standarde donosi dravniorgan i standrdi su obavezni. U
kapitalistikim zemljama je primjena standrada je dobrovolja, ali se zbog velikih prednosti
uglavnom primjenjuju. Meunardoni standardi su rezultat dogovora nacionalnih organizacija i
miljenja u pojedinim zemljama. Meunardni standardi su zapravo preporuke koje slue kao
smjernice za nacionalne standarde.Glavna meunardona organizacija za standardizaciju je ISO
sa kojim sarauju pojedine specijalizovane organizacije npr. IEX za elektrotehniku, CISPR za
telekomunikacije, UIC za eljeznice i dr.Organizacija ISO je pod okriljem organizacije
Ujedinjenih nacija-OUN, gdje je inaa zemlja aktivna lanica.



5. Kako se ispituje gotova ambalaa?
Ispituje se na:
Izdrljivost na padanje i bacanje
Izdrljivost na udare i vibracije
Izdrljivost na prevrtanje i kotrljanje
Izdrljivost pri stvarnim uslovima transporta uz statiko praenje rezultata

6. Metalna ambalaa?

Metali i legure su materijali sa izvanrednim mehanikim i fizikim osobinama i zbog toga su
posebno dobri za izradu ambalae, posebno transportne. Jedini nedostaci tih materijala su
nedovoljna hemijska otpornost, podlonost jaoj ili slabijoj koroziji i vea masa u odnosu na
ostale materijala za izradu ambalae. Korozija se moe sprijeiti posebnim postupcima zatite
ali to poskupljuje ambalau. U proizvodnji metalne ambalae koriste se:
Crni limovi debljine 0,15-2,50mm, mada su veoma osjetljivi na koroziju
Limovi od nerajueg elika
Hladno varene eline trake debljine od 0,21mm pa navie
Livene eline boce za transport tehnikih gasova
Bijeli lim
-kalaisan toplim postupkom
-kalaisan elektrolitiki
Folije kalaja
Pocinkovani limovi debljine 0,5mm pa navie
Aliminijumski lim,trake i folije
eline ice, najee pocinkovane ili plastificirane
6

Metalna ambalaa uglavnom spada u povratnu amabalau i zato se mora uvati u transportu.
Folije kalaja: kada se kalaj razvue u tanke listie pogodan je za uvijanje okolade, aja,
maslaca, dezertnih sireva itd ime se spreava prodiranje vazduha i vlage do proizvoda i estetski
efekat.
Pocinkovani limovi su elini limovi presvuenim tankim slojem cinka radi zatite od
atmosferski uticaja. Primjena ovih limova je ograniena zbog male otpornosti cinka na
djelovanje procesa korozije. Obzirom da je cink rastvorljiv u kiselinama i da daje produkte
tetne po zdravlje ovjeka pocinkovani limovi ne mogu se koristiti u proizvodnji ambalae za
prehrabne i mnoge druge proizvode.
Aluminijum posle elika ima najznaajniju ulogu u proizvodnji metalne ambalae.
Dobre osobine aluminijuma su: otpornost prema koroziji, laka mehanika obradivost, dobra
provodljivost struje i toplote, odlino legiranje saa drugim metalima, ne reaguje sa upakovanim
proizvodom.Najei oblici ambalae od metala su: limenke, burad, aresol pakovanja itd.

7. Transport ivih ivotinja?

ivotinje same po sebi predstavljaju tovar koji se bitno razlikuje od ostalih roba. Prevoz ivih
ivotinja zasluuje posebnu panju iz dva osnovna razloga: humanosti i velike vrijednosti.
Vrilac transporta treba dobro treba da brine o urednosti vozila, o stelji za posipanje poda
vozila, hrani za usputno hranjenje,pojenje itd. Prije utovara obavezan je pregled ivotinja od
strane mjerodavnog veterinara koji izdaje stoni paso jer se oboljele ivotinje ne smiju
prevoziti. U eljeznikim i drumskim vozilima ne treba drati ivotinje due od 24h bez izlaska
van vozila. Krupne ivotinje se prilikom utovara odvajaju po polu. Tovarenje krupne stoke za
priplod i rad moe biti po duini i paralelno sa podunim stranicama vozila sa glavama
okrenutim u pravcu vonje. Da se ivotinje zatite od moguih udara tokom vonje primjenjuju
se zrani jastuci dugi 2,3m i iroki 0,8m a debljine 150mm nainjeni od gumiranog platna.
Smatra se da razmak izmeu ivotinja poslije tovaranja treba da bude toliki da omoguava
prolaz ovjeka izmeu. Koliko e se krupnih ivotinja utovariti u vozilo zavisi od vie faktora:
da li je uzduni ili popreni nain tovarenja, kolika je presjena veliina najire dimenzije
ivotinje gledano odozgo, da li je ivotinja drjebna, steona, za priplod, rad ili klanje, od
zrdavstvenog stanja ivotinja, raspoloivog tovarnog prostora, trajanja prevoza, da li ivotinja
treba svo vrijeme da stoji ili su im potrebni odmor i leanje.
U praksi se upotrebljava tzv slobodan utovar ivih ivotinja koji podrazumjeva sledee:
Popunjavanje 2/3 raspoloivog prostorau vozilu tako da 1/3 ostaje za prolaz i ostale
potrebe
Popunjavanje 3/4 prostora u vozilu da da samo1/4 ostaje za druge potrebe to se moe
upotrijebiti u prevozu mravih ivotinja, ili kod prevoza u hladnijim uslovima
7

Popunjavanje da se to vie iskoristi tovarni prostor kada ostaje prazna samo ili 1/5
vozila tj tovarnog prostora
Konji ako su namjenjeni za rad ili priplod prevoze se u zatvorenom vozilu utovareni poduno.
Vezuju se za metalne prsne preage koje moraju biti oble. Kapci na vozilima koji obezbjeuju
provjetravanje u ljetnom periodu moraju biti zatvoreni. ivotinje se ne bi trebale tovariti
oznojene jer bi tokom provjetravanja mogle da obole. Konji za klanje ako su zdravi i sposobni
da stoe tovare se popreno. Ako su iznemogli ili sa bolesnim nogama treba da se omogui da
lee. Prije utovara skidaju im se potkovice kako se ne bi ozlijedili u toku prevoza.
drebad ili telad obino tovare bez vezivanja ali je potrebno da se vozilo ili vagon pregradi u 3-
4 odjeljnka-boksa da se sprijei padanje i povreivanje.
Goveda za rad i priplod prevoze analogno konjima za istu namjenu ali da ne bi dolo do
meusobnih uboda rogovima pri prevozu goveda treba vezati sa dva ulara tako da glave ne
mogu pomjerati lijevo desno ve samo gore dole to je potrebno za hranjenje.
Steone krave i krave sa mladuncima koji sisaju- obavezno se tovare samo poduno a sa
dovoljno prostora da po potrebi mogu da legnu.
Svinje koje su uhranjene za klanje tovare se u vozila pregraena na dva sprata sa reetkastim
stranicama da bi se omoguilo obilno strujanje svjeeg vazduha sve vrijeme transporta.pod
vozila se posipa sa dovoljnom koliinom pjeska koji je pomjean sa malom koliinom
strugotine
Pravilna priprema ivotinja za prevoz podrazumjeva:
Da se uhranjena bilo krupna ili sitna stoka nikada ne dovodi pjeke do utovarne stanice
ve mora da se doveze
Da se obavezno obavi veterinarski pregled prije utovara svakog grla
Da se obezbjedi strunjak-pratilac za transport
Da se odredi odmaranje ivotinja bar u periodu od 24h pre utovara
Da se tovarenje izvri po hladovini
Da se tovarenje prvenstveno vri poduno
Sa pravnog aspekta izvrilac prevoza ivih ivotinja najee ne prima niakvu odgovornost
uslijed prirodne smrti ili bolesti ivotinje.
U vazdunom prevozu ivotinja najee se koristi drvena i metalna ambalaa.

8

I trebaju se obezbjediti sledei uslovi:
Da se onemogui bjekstvo i meusobni kontakt ivotinja
Da se omogui pristup ivotinji zbog pojenja hranjenja
Udobnost i bezbjednost ivotinje
Upijanje odpadnih materijala
Postovljanje odgovarajuih listica i drugi upozorenja i drugih oznaka i upustava za
rukovanje.
Ptice se prevoze u ambalai od drveta, metala ili jakog fibera sa jednom ili vie strana koje su
otvorene i prekrivene ianom mreom odgovarajue jaine. Za osjetljive ptice u sluaju
hladnoe moe se preko mree prebaciti platno. Ptice najbolje podnose prevoz danju ali uz
slabu osvjetljenost.
Za pilie i paie upotrebljava se abalaa od plastinih materijala sa ianom mreom koja ima
otvore prenika 12mm.
Psi i make se prevoze u kutijama ili sanducima od drveta, metala i slinih materijala. Psi
moraju imati ogrlicu za etnju i ako je potrebno korpu za njuku. Preporuuje se prevoz danju.
Za divlje pse, vukove, kojote, lisice, hijene, lavove itd upotrebljava se ambalaa u vidu kaveza,
mora se izraditi tako da sprijei bjeanje ivotinja.
Zmije, guteri i aligatori prevoze se u jakim gusto izatkanimplatnenim torbama ili dakovima
koji su dobro saiveni i dobro zatvoreni.
abe i kornjae najbolje podnose prevoz ako se upotrijebe kao ambalaa kante iji poklopac
treba da bude perforiran radi ventilacije. Na dno kante se postavlja vlana krpa ili pola litre
vode. U ljetnim uslovima koliina vode u kanti treba da je vea.
Ribe se mogu prevoziti u metalnim sudovima sa dovoljno vode, nekada kadama, pri emu se
mora voditi rauna da ne doe do izlivanja vode u toku transporta.Ako se predvia dui
transport onda se mora obezbjediti i hranjenje riba.

8. Oznake na robi?

Svakom proizvodu se stavljaju na ambalau ili na omot orginalnog pakovanja nekada i na sam
proizvod odreene oznake koje imaju za cilj da obavjeste korisnika kao i vrioce transporta o
osnovnim svojstvima robe: njenoj koliini, porijeklu, namjeni, nainu rukovanja i drugim
karakteristikama od interesa za korisnike.
9

Obaveze na robi mogu biti obavezne, konvencionalne, specifine, interne i dr.
Obavezne oznake: Proizvoai ili vrioci pakovanja robe duni su da stave na proizvod ili
njegovu ambalau u obliku etikete na osnovu postojeih propisa o kvalitetu, odnosno na osnovu
standarda, pravilnika o kvalitetu i sl. Skup svih obaveznih oznaka naziva se DEKLARACIJA
ROBE. Deklaracije robe najee sadri:
Naziv i lokaciju proizvoaa ili onoga ko je obavio pakovanje
Tehniko ime proizvoda ili trgovako ime proizvoda
Sastavne dijelove izraene u procentima
Neto i bruto masu a kod nekih proizvoda i zapreminu
Datum proizvodnje
Broj i datum registracije proizvoda ukoliko je to zakonom predvieno
Kratak opis obrade ili dorade proizvoda
Konvencionalne oznake: U najirem smislu predstavljaju skup oznaka koje u nekom
drutvenom krugu, kao po nekom preutnom sporazumu, vae za promet meu njegovim
lanicama. Postupanje u skladu sa konvencijom je konvencionalno ponaanje, a norme koje ga
propisuju jesu konevncionalne norme. Usvojene konvencionalne oznake su najee obiljeja
individualnosti proizvoda kao npr. Zatitni znak, geografsko porjeklo robe, oznake
nivoakvaliteta, oznake za istou kvaliteta.
Specifine oznake: Obezbjeuju pravilno rukovanje robom u transportu i dopunjuju se
oznakama za brzokvarljivu robu, naznakama da se vri transport ivih ivotinja, napomena za
higijensku ispravnost vozila, listicama koje upuuju na potrebu carinjenja robe, oznakama da se
transportuju opasne materije itd.
Oznake za opasne materije u transportu: su listice sigurnosti, a postavljaju se u cilju lakeg
raspoznavanja radi bezbjednijeg manipulisanja opasnim teretom. Obavezno se postavljaju na
ambalau svakog pakovanja i na trasnpostno vozilo. Te listice su u vidu naljepnice na kojima je
odreenim prikazom ili simbolom naznaena vrsta opasnosti upakovanog proizvoda ili opasnog
tereta.

9. Kontejenrski transport i vrste kontejnera prema zapremini i nosivosti.
Kontejnerizovanje robe: Podrazumijeva objedinjenu upotrebu odreenih sudova-kontejnera i
sredstava za mehanizovano manipulisanje u svim vidovima saobraaja. Kontejner je sud,
sanduk, sadritelj robe koji mora da ima najmanju tzapreminu od 1m
3
, a moe biti razliitih
konstrukcija: zatvoren ili otvoren, sa pokretnom bonom ili eonom stranicom, sa dnom koje se
10

izvlai ili rasklapa. Pogodni su za transport svih vrsta proizvoda nezavisno od stanja u kojem se
nalaze: u rasutom, komadnom, tenom ili gasovitom. Oblik kontejnera je najee prizmatian
za komadne ili sline tereta, a za tenosti i gasove cilindrian(cisterne). Za rasute terete
odreenih karakteristika proizvode se kontejneri konusnog oblika zbog olakanog gravitacionog
pranjenja. Postolje kontejnera moe biti izdignuto radi lakeg zahvatanja viljukama tekih
viljukara ili dizalicama, a moe imati ugraene sopstvene tokove. Punjenje ili pranjenje
kontejnera moe biti: runo, gravitaciono, mehaniko i pneumatsko i za to se proizvode sa
ugraenim ulivnim i izlivnim ureajima.
Prema nosivosti i unutranjoj zapremini kontejneri se dijele na:
Male nosivosti- 0,75-1,25 Mg, V=1-3 m
3

Srednje nosivosti- 2,5-5 Mg, V=5-10 m
3

Teke ili velike- 5-10 Mg, V=10-25 m
3

Vrlo teke ili transkontejnere- 10-20 Mg, V= 25-30 m
3

Mali i srednji kontejneri su najee u upotrebi dok su drugi u prednosti prvenstveno u
prekomorskom transportu. Materijali od kojih se izrauju su: drvo, elik, aluminijum, plastine
mase i guma- elementarne materije kao i kombinacija materijala.
10. Podjela i klasifikacija robe?
Robom se nazivaju svi prizvodi ljudskog rada koji svojim osobinama zadovoljavaju potrebe
bilo koje vrste i istovremeno su predmeti razmjene- trgovine. Poznavanje tehnikih elemenata
njene upotrebe, djelovanje ovih na njenu vrijednost-cijenu i ponaanje u transportu spada u
domen poznavanja robe sa aspekta strunjaka za transport. Upotrebna vrijednost robe zavisi od
mnogih faktora i to od vrste i kvaliteta sirovine, savremenosti tehnolokog postupka dobijanja,
od naina pakovanja, skladitenja, prevoenja i upotrebe.
Prema porijeklu robu dijelimo na:
Neorgansku- vodi porijeklo iz mineralno-neorganske prirode
Organsku- od organskog svijeta biljnog i ivotinjskog
Sintetiku- proizvod nastao sintetikim putem u laboratorijama i fabrikama
Prema stepenu obrade, prerade i dorade:
Sirovine- proizvodi koji se neposredno uzimaju iz prirode
Poluproizode- to su predmeti do izvjesnog stanja obraeni
Gotovi proizvodi- proizvodi koji su konano obraeni
11

Prema kvalitetu:
Pravu robu- svi oni proizvodi koji posjeduju sve elemente kvaliteta,
karakteristine osobine svoje vrste
Surogati- vrste robe kojima djelimino nedostaju elementi kvaliteta
Falsifikati- proizvodi koji se nedozvoljeno i nezakonito pojavljuju na tritu
Prema domaoj klasifikaciji:
Na proizvode industrije
Poljoprivredne proizvode
Proizvodi umarstva



11. Podjela (klasifikacija) ambalae?
Polazei od razliitih mjerila amabalaa se dijeli prema:
Materijalu od kog je izraena- od hartije, metala, stakla, tekstila, plastike,
kompleksna i od ostalih materijala
Obliku- sanduci, kese, limenke, sudovi sa uskim grlom, folije...
Namjeni zavisno od konstrukcije- komercijalnu, zbirnu i transportnu
Osnovnoj funkciji u prometu- zatitnu, skladino-transportnu, prodajnu i
upotrebnu

12. Drvena ambalaa?
Kako je primjena drveta znaajnija u graevinarstvu i hemijskoj industriji, nastoji se da se, gdje
je god to mogue drvena ambalaa zamijeni ambalaom od drugih materijala. I pored ti
nastojanja ambalaa od drveta se i danas veoma mnog koristi za transport i skladitenje mnogih
proizvoda kod poljoprivrednih za voe i povre, ko prehrambenih za masti, ulja, a najvie za
pia. Pored toga za pakovanje stakla, instrumenata, aparata... Dobre osobine drveta za izradu
ambalae su: zapreminska masa, izrazite mehanike osobine, indikativnost, kogunost
oblikovanja, dobro spajanje, tampanje... Poznata je izdrljivost drveta jer promjene u strukturi
nastaju iznad 140 C. Proizvodnja ambalae od drveta manje ili vie je mehanizovana, a sastoji
12

se od: pripreme drveta, rezanja i spajanja prema utrenim najee standardizovanim modelima.
Drvena ambalaa se pojaava limenim trakama, icom....
13. Ambalaa od hartije?
Papir se sve vie upotrebljava za pakovanje raznovrsne robe zbog ega raste proizvodnja i
potronja papira. Dugo vremena osnovna sirovina za proizvodnju papira bili su otpadni tekstil
naroito stare krpe. Zadnjih godina sve vie se primjenjuje postupak za proizvodnju polu-
celuloze koja se koristi za izradu kartona i loih vrsta paipra. Povoljne sirovine za dobijanje
celuloze su i neki sporedni poljoprivredni proizvodi i ostaci. Za pakovanje se vie koriste: papir,
karton i lepnke iako ovi materijali imaju izvjesne nedostatke. Ipak prednosti ovih materijala su
brojnije: mala masa, zadovoljavajue mehanike osobine, lako oblikovanje, pogodnosti
neposrednog tampanja, mogunosti oplemenjavanja papira raznim postupcima... Za
proizvodnju mabalae od hartije korite se:


I. papir razliitih svojstava

a) obini papir
b) specijalne vrste papira
c) narton ili kraft papir
d) ostale vrste papira
II. karton ili lepenka
III. talasasti karton i talasaste lepenke
IV. pomoni materijali od papira
Ambalaa od hartije moe se podijeliti u tri grupe:
1. kese, vree- jeftina ambalaa, primjenjuju se za proizvode do 5kg
2. kutije- proizvode se u razliitim veliinama i dijele se na klasine,
sklopljive i kutije oblika sanduka
3. ostali oblici





13

14. Tehniki gasovi u transportu?
Ako se gas izloi naizmjeninom hlaenju i sabijanju moe se pod odreenim uslovima prevesti
u teno stanje- likvefakcija gasova. Nain pakovanja gasova prema stanju u kome se alju u
transport mogu se podijeliti u 4 osnovne grupe:
Komprimovani gasovi
Gasovi prevedeni u teno stanje na normalnoj temperaturi
Gasovi prevedeni u tenost na snienim temperaturama
Upijeni gasovi
Sabijeni ili komprimovani gasovi podrazumijevaju permanentne ili trajne gasove koji ni
djelovanjem pritiska od preko 100 atm, a pri normalnoj temperaturi ne mogu da se prevedu u
teno stanje. I ovi gasovi su: vodonik, kiseonik, azot, vazduh...
Gasovi prevedeni u teno stanje na normalnoj temperaturi su lako kondenzivni i pakuju se
uglavnom pritiscima od 2-20 atm u elne boce. Ovi gasovi su: butan-propan, amonijak, hlor,
sumpor-dioksid, ugljen-dioksid.
Gasovi prevedeni u tenost na niskim temperaturama pri odreenim pritiscima su rjeenje za
transport pomou specijalnih cisterni na brodovima hladnjaama. Ovi gasovi su: prirodni gas,
butan-propan, amonijak, butadien, stilen-oksid...
Pakovanje gsova upijanjem u posrednu tenost se primjenjuje kada gasovi imaju posebne
osobine pa je to jedini nain da se transportuje pod pritiskom.
Pri pakovanju gasova treba voditi rauna da oni mogu biti: nezapaljivi, interni, zapaljivi,
eksplozivni, a mnogi i otrovni. Boce za pakovanje gasova su najee eline, izraene od
vuenog elika, a za gasove koji se pune pod manjim pritiskom mogu se upotrijebiti i boce od
legura obojenih metala, posebno bakra. Svaka boca se sastoji od postolja, tijela boce, resucir-
ventila i poklopca koji se navija preko ventila.
Pri skladitenju i transportu boca sa gasovima moraju se uvaavati sljedee odredbe:
uvanje boca mora biti bez uticaja toplote, hladnoe
Prevoziti i manipulisati samo sa bocama kod kojih je preko reducir-
ventila privren poklopac
Poloaj boca treba da je uvijek vertikalan i da su osigurane od
eventualnog pada, prevrtanja i ako je mogue potresa
Boce sa gasovima se odravaju u istom stanju i ne smiju biti
umrljane zapaljivim materijama i onim koji djeluju korozivno
14


15. Pakovanje, skladitenje i transport eksploziva?
Materijal za izradu ambalae mora biti potpuno inaktivan u odnosu na eksploziv. Pojedini
eksplozivi se pakuju u sudove sa poklopcima privrenim samo trakom od hartije. Sanduci sa
eksplozivom ili proizvodi koji sadre eksploziv ne smiju biti izloeni suncu. Skladita
eksploziva moraju na propisanoj udaljenosti od naselja, kola, bolnica, javnih objekata,
eljeznikih stanica, morskih, rijenih i vazdunih pristanita, vodova visokog napona... eline
konstrukcije i metalne mase treba spojiti sa gromobranskom instalacijom. Kod skladitenja
eksploziva obavezna je zatita od statikog elektriciteta. Relativna vlanost vazduha skladita
treba da se odrava iznad 70 do75%. Ureaji za gaenje poara i sudovi sa pjeskom za gaenje
poetnih poara moraju se obezbjediti kada skladita ne raspolau vodovodnom mreom. Ako
mrea postoji potrebno je obezbjediti potreban broj hidranata. Najpovoljnije je da se pakovani
eksplozivi skladite na izdignutim pozicijama poda barem za 150 mm.
Provjetravanje skladita sa eksplozivima potrebno je vriti:
U ljetnom periodu 2-3 puta sedmino
U proljee i jesen jedanput sedmino
U zimskom periodu jednom u 15 dana
Provjetravanje se ne vri kada je vrijeme maglovito, ako pada kia, snijeg i sl., kada duva jak
vjetar i kada je relativna vlanost spoljnog vazduha vea od 75%.



16. Pakovanje, transport i skladitenje svjeeg voa i povra?
Da bi se izbjegli gubici i oteenja kod svjeeg povra najbolje je ve pri samoj berbi ili odmah
poslije nje vriti sortiranje, odabiranje, klasiranje i pakovanje povra. Povre koje je izuzetno
osjetljivo pakuje se uglavnom u plitke letvarice, a manje osjetljivo u letvarice koje su duboke ili
u sanduke, vree, korpe i dr. Samo neke vrste povra mogu se transportovati u rasutom stanju.
Transport svjeeg povra mora se obavljati u to kraem vremenskom periodu i po mogunosti
nou. U hladnjaama pove treba uvati na temperaturama koje su neto iznad njihove take
mrnjenja. Relativna vlanost vazduha u skladitima sa svjeim povrem treba da bude izmeu
80 i 95%.
15

Svjee voe prema grai plodova, izgledu i vanijim osobinama moe da se podijeli na 5 grupa:
Kotiavo voe- ljive, trenje, vinje, breskve, kajsije, maslinke i iulje
Jabuasto voe- jabuke, kruke, dunje, oskorue, mumule
Jagodasto ili bobiasto voe- jagode, maline, kupine, groe, smokve,
ribizle, ogrozdi dudinje
Jezgrasto ili voe u ljusci- orasi, ljenici, bademi, kesteni
Juno voe- citrusi, pomorande, mandarine, urme, banane, ananas
Berba voa se vri runo bez i sa napravam za branje, treenjem na razapetu ceradu ili slian
materijal i treenjem na tle.
Voe se pakuje u odgovarajuu ambalau: razni tipovi letvarica, korpe, ambalaa od lepenke i
drugo. Letvarice mog biti plitke, duboke, otvorene, zatvorene. Umjesto drvenih zadnjih godina
se upotrebljavaju letvarice od specijalno oplemenjene lepenke koje su nepovratne, a imaju i
znatno manju masu. Voe kvaliteta ekstra i prima ne smije se prevoziti u rasutom stanju.
Preporuljivo je transport obavljati nou. Skladitenje svjeeg voa najuspjenije je u
izgraenim hladnjaama, podrumima i trapovima. Najpovoljnija temperatura uvanja je od 0-5
stepeni. Relativna vlanost vazduha treba da je od 60-90%.
17. Pakovanje, transport i skladitenje svjeeg mesa?
Pod svjeim mesom za ishranu podrazumjeva se miino tkivo, za uraslim masnim,
vezivnim,kotanim tkivom ivotinja. Za proizvodnju mesa upotrebljava se stoka za klanje:
goveda, bivoli, ovce, koze, ivina,divlja,ribe, rakovi i neki drugi vodozemci. U najirem smislu
u meso se mogu svrstati i iznutrice. Iznutricama se nazivaju pojedini organi koji se
upotrebljavaju za ishranu: digerica(jetra), slezina, srce, bubrezi, jezik, mozak,plua, zeludac,
crijeva, vime, testisi, krv i dr. Odmah posle klanja svjee meso je jasno crvene boje, tvrdo,
ilavo, suvo, teko se vae i manje je ukusno. Dobro meso je ono koje je dobijeno od zdravih i
dobro uhranjenih ivotinja. Meso manje vrijednosti se dobija od mravih i izgladnjelih ivotinja
pa ima neto drugaiju boju od dobrog mesa i djelimino izmjenjene mirise i ukuse. Uslovno
dobro meso se dobija od ivotinja koje su oboljele od bolesti koje nisu opasne po zdravlje
ovjeka ili to je meso koje se odreenom obradom moe uiniti bezopsnim po zdravlje ovjeka.
Neupotrebljivo meso je ono koje je ukvareno ili je zaraeno patogenim mikroorganizmima ili
parazitima tako da je higijenski ne ispravno. Transportuje se samo potpuno ohlaeno svjee
meso. Nije dozvoljena prodaja svjeeg mesa koje je konzervirano nekim konzervansima, ve
samo u rashlaenom ili smrznutom stanju. Kvalitet svjeeg mesa zavisi od mnogo inilaca: od
vrste ivotinje, starosti grla, pola, naina ishrane, zdravstvenog stanja u doba klanja i prije
klanja... Prema termikom stanju svjee meso moe biti toplo ili vrue meso, odleano meso,
16

rashlaeno i smrznuto. Toplo meso se dobija odmah posle klanja i ima temperaturu 30-35 C.
Ovakvo meso ima zgne miie i nije pogodno za upotrebu ili preradu. Stajanjem toplo meso se
postepeno rashlauje tako da mu u toku 24h temperatura opadne na oko 10 stepeni. Za to
vrijeme vri se zrenje i meso postaje pogodno za upotrebu a naziva se odleano meso.
Rashlaeno meso je ono kojem je temperatura dovedena blizu take mrnjenja soko u elijama
tkiva, obino izmeu 0 i +4 stepena. Smrznuto meso ima najbolje ouvane organolentike
osobine. Brzo smrzavanje podrazumjeva izlaganje ve rashlaenog svjeeg mesa
temperaturama od -27do -30stepeni da mi meso postiglo -15 do -20 stepeni zavisno od vrste
mesa.
18. ta sadri transportna dokumentacija vezana za prevoz opasnih
materija?
Sertifikat za vozaa
Sertifikat za vozilo
Isprava o prevozu
Upustvo o posebnim mjerama bezbjednosti
Odobrenje za prevoz
Potvrda o osiguranju robe

19. ta su minarlni otrovi i nabrojati vrste?
Mineralni otrovi su neorganska otrovna jedinjenja razliitih agregatnih stanja. Od gasovitih
otrova poznati su: vodonik-fosfid, hlor, sumpor-dioksid, ugljen-dioksid, i dr. Od vrstih:
jedinjenja arsena, ive, olova, i dr.
20. Staklena ambalaa?
Upotreba staklenih sudova za pakovanje je veoma starog datuma, meutim, iroku primjenu
staklene ambalae omoguio je tek pronalazak automatskih maina za duvanje stakla. Staklo je
pogodan materijal za izradu ambalae jer se lako uobliava i ima veliku hemijsku otpornost,
mada treba znati da stakla koje sadre alkalije imaju malu rastvorljivost u vodi. Staklo je
povoljno za ambalau jer ne odaje nikakav miris ni ukus upakovanom proizvodu, inaktivno je ;
lako se pere; ne propustljivo je za mikroorganizme, gasove i tenosti; otporno je na sve
atmosferske uticaje... Nedostaci ambalae od stakla su: laka lomljivost; nedovoljna zatita
upakovanih proizvoda od suneve svjetlosti; nepogodnosti pri stavlju boca u transportnu
ambalau; nepotpuno koritenje tovarnog prostora; vraanje u ponovnu upotrebu zahtjeva
specijalno ienje i pranje a nekad i postupak sterilizacije. Prema sastavu stakla se djele na:
17

Natrijum-kalcijumova stakla- obino staklo
Kalijum-kalcijumova stkla- tee se tope od predhodnih a imaju neto bolji zvuk(eko
kristalno staklo, hemijsko staklo)
Kalijum-olovna stakla- u nekim sluajevima sadre i okside kalcijum i barijuma
Bor-aluminijumova stakla
Aluminisko-alakalno staklo- upotrebljava se za masovnu proizvodnju obinih boca za
vino, pivo, sokove i mineralnu vodu
Staklena ambalaa se djele na tri osnovne grupe:
Sudovi sa uskim grlom (boce, baloni)
Sudovi sa irokim grlom (staklenke, lonii)
Ostali oblici sudova od stakla( ampule, cijevi)

21. Nabrojati klase opasnih materija.
KLASA 1
I a Eksplozivne materije
I b Predmeti punjeni eksplozivnim materijama
I c Sredstva za paljenje, vatrometi i drugi predmeti
KLASA 2
Zbijeni gasovi, gasovi pretvoreni u tenost i gasovi rastvoreni pod pritiskom
KLASA 3
Zapaljive tenosti
KLASA 4
IV a Zapaljive vrste materije
IV b Materije sklone samozapaljenju
IV c Materije koje u dodiru sa vodom razvijaju zapaljive gasove
KLASA 5
V a Oksidirajue materije
18

V b Organski peroksidi
KLASA 6
VI a Otrovi
VI b Infektivne materije
KLASA 7
Radioaktivne materije
KLASA 8
Korozivne materije
KLASA 9
Ostale opasne materije
22. Nagrizajue materije u transportu.
Nagrizajue materije su one materije koje pored otrovnosti imaju izarazito korizivno dejstvo na
razne materijale i tkivo ovjeka i ivotinja. Najee transportovani proizvodi ove grupe
opasnih materija su:
Tehniki vane mineralne i organske kiseline (sumporna, hlorovodonina i
azotna od mineralnih, a od organskih mravlja, siretna i oksalna)
Tehniki vane baze (natrijum i kalijum-hidroksid)
Ostale nagrizajue materije bilo kao elementi ili jedinjenja: brom,
filourovodonik, jedinjenja sumpora...
Isto tako u nagrizajue materije treba uvrstiti i sve proizvode koje sadre neke od nagrizajuih
materija: akumulatori zatim razni otpaci kiselina i baza. Pakovanje nagrizajuih materija
pogotovo tenih mora biti u dobro zatvorenim posudama, kako ne bi dolo do rasipanja. Rasuta
nagrizajua materija razorila bi ambalau druge robe, osjetljive dijelove transportnog vozila i
tkiva ljudi koja bi dola u kontakt sa njima. Kada se za pakovanje koriste stakleni baloni moraju
se staviti u drvene sanduke, ramove ili korpe od drveta ili drugih pogodnih materijala.
23. Zarazne i gadne materije u transportu.
U saobraaju se javljaju i materije koje sadre patogene mikroorganizme, uzronike razliitih
zaraznih oboljenja. Zarazne bolesti se lako i brzo prenose pa se takve materije smatraju opasnim
teretima i trae manipulisanje uz odreene mjere predostronosti. Osim zaraznih, u saobraaju
19

se mogu nai i materije koje oslobaaju veoma neprijatne mirise koje izazivaju osjeaj gaenja.
Vrlo esto gadne materije su istovremeno i zarazne. U klasu VI spadaju:
ivotinjske sirovine i proizvodi koji ne slue ishrani ljudi: sirove koe,
sirita
Razni otpaci klanica: vuna, dlaka, perije, kosti, rogovi, kopita, papci, ile,
usoljena crijeva, krupica od kostiju i mesa, kotano brano, brano od mesa,
riblje brano
Stajsko ubre i izmeti (fekalije)
Leevi
Odgovarajuim propisima naznaeni su propisi pakovanja, skladitenja i manipulisanja kao i
transporta ovih materija. Propratna dokumentacija mora da sadri uvjerenje o porijeklu i
zdravlju ivotinjskih sirovina koje treba da se transportuju. Uvjerenjem se potvruje da sirovine
potiu od zdravih ivotinja pregledanih prije i poslije klanja izvrenog u javnoj ili eksportnoj
klanici. Klanice moraju biti pod stalnim veterinaskim nadzorom. Uvjerenje je garancija da se ne
moe sumnjati da su ivotinje bolovale od zaraznih bolesti.
24. Transport i pakovanje itarica.
itaricama se nazivaju zrnasti plodovi sledeih biljaka: penice, rai, jema, ovasa, kukuruza,
prosa, heljde i pirina. Penica, ra, jeam i ovas nazivaju se esto bijelim itima stim to su
penica i ra izrazito hljebne itarice. U odnosu na ostale biljne proizvode, itarice daju najvei
doprinos u ishrani ljudi. Bogate su ugljenimhidratima, bjelanevinama, izvjesnim mineralnim
materijama i vitaminima. Osim toga njihova proizvodnja je jednostavna, lako se uvaju i preoze
u velikim koliinama. U osjetnim koliinama se koriste kao vana stona hrana. Znaajne su i
kao industrijska sirovina, na primjer od ploda i stabla kukuruza danas se moe dobiti oko 200
raznih proizvoda.
Penica: kao najvanija itarica gaji se skroro na svim kontinentima, a uspijeva u predjelima
gdje temperatura ne pada ispod -27 stepeni. Prema dobu sjetve razlikuju se dvije grupe penica:
ozime i proljene sorte. Kvalitet penice procjenjuje se na osnovu razliitih svojstava meu
kojima su najvanija: boja i miris zrna, vlaga, sadraj primjesa, koliina i kvalitet ljepka,
staklavost, hektolitarska masa, specifina masa, krupnoa, zdravstveno stanje... Boja penice je
razliita: svjetlo do tamno uta, ukasto-crvenkasta, crvenomrka ili smeecrvena. Svaka sorta
ima svoju karakteristinu boju. Pri normalnim uslovima penica sadri 10-14% vlage.
Ra je posle penice najvanije hljebno brano.
20

Jeam je jedna od najstarijih biljaka koje je ovjek poeo da gaji. Uspijeva i na visokim
planinama. Primjena mu je mnogostruka, najvie kao stona hrana i u obliku jemene prekrupe
ili u zrnu. Druga vana oblast primjene jema je u industriji piva. Slui za proizvodnju
originalnog viskija, zatim za surogat kafe, za proizvode na bazi slada.
Ovas ili zob pripada grupi itarica iji plodovi sazrijevaju u obliku metlice. Gaji se kao jari i
ozimi. Najveim dijelom se upotrebljava kao stona hrana. Naroito za ishranu konja.
Kukuruz je najvanija itarica jer se najvie upotrebljava kao industrijska sirovina. Prema boji
razlikuje se bijeli i uti kukuruz. Upotreba kukuruza orijentie se u tri pravca:
Za ljudsku ishranu
Za ishranu stoke
Za industrijsku primjenu
Pros i nije itarica u pravom smislu te rijei. Zapravo postoje tri vrste prosa: obino proso,
italijansko proso i muhar.
Heljda ne spada u red pravih itarica, ali se svrstava u tu grupu jer se od njenog sjemena esto
melje brano. Gaji se u planinskim predjelima koji imaju viu klimu.
Pirina je osnovna hrana velikog dijela stanovnitva, naroito azijskih zemalja. Biljak trai
zemlju sa dosta vlage.
Penica i druga bijela ita mogu se transportovati u vreama ili u rasutom stanju. Vree se
najee izrauju od jute, rjee od konoplje i lana. Primaju obino 70kg NETO mase. Kukuruz
se moe prevoziti u klipovima ili okrunjen u rasutom stanju ili u dakovima. U meunarodnom
saobraaju i u opte na duim relacijama kukuruz se prevozi samo u zrnu i to najee u
rasutom stanju. Prevoz itarica moe se vriti u svim savremenim prevoznim sredstvima ali se
najee upotrebljavaju brodovi, eljeznice i za krae relacije kamioni. Prevozna sredstva
moraju biti ista i zatiena od vlage, kie i drugih nepogoda.
Za uvanje itarica uglavnom se koriste tri tipa skladita:
Privremena- treba da su suva, da se mogu provjetravati i da su
zatiena od atmosferskih uticaja
Silosi- su velike graevine opremljene svom potrebnom
mehanizacijom za pneumatski utovar, istovar, prebacivanje i druge
manipulacije itom
Podna skladita- su graevine sa jednim, dva ili vie spratova na koje
se stavlja ito u gomilama odreene visine, a kadkad i u vreama
21


25. Kontrola kod uvoza i izvoza robe
Kod izvoza:
Carinska- uz ovu kontrolu poiljalac robe duan je da uz prevoznu ispravu priloi:
uvjerenje o prijeklu robe, meunarodnu prijavu za carinjenje, dozvolu za izvoz i
dozvolu drave uvoznice
Veterinarska- kontrola koja je obavezna kod svakog utovara ivih ivotinja i
ivotinjskih sirovina koje se predaju na prevoz u kolskim tovarima, dunost
poiljaoca odnosno izvoznika je da pri utovaru obezbjedi prisustvo veterinara. Po
zavrenom pregledu i utovaru, veterinar za krupne domae ivotinja ovjerava
uvjerenje o zdravstvenom stanju-stone pasoe, isto tako za pernatu ivinu, svjee
meso i mesne preraevine vetrinar mora da izda uvjerenj o zdravstvenom stanju
ivine ili stoke od koje meso potie
Fitopatoloka- ovu kontrolu obavljaju nadleni fitopatolozi iji je potpis po
meunarodnoj konvenciji registrovan kod zemlje izvoznica, uvoznica i prevoznica.
Znai, prevoz voa, ivih biljaka i biljnih dijelova namjenjenih izvoz, uvozu ili
prevozu uslovljen je prethodnim pregledom od strane fitopatologa. Nijedna se
poiljka voa, biljaka i biljnih dijelova ne moe primiti na prevoz bez uvjerenja o
zdravstvenom stanju robe bez nadlenog fitopatologa
Kontrola kvaliteta od strane spoljno-trgovinskog organa- prema propisima, izvozne
poiljke tokom transporta ne bi trebalo da podlijeu nikakvoj kontroli od strane
spoljno-trgovinskih organa, tj. inostranog kupca sve do iskupljenja tovarnog lista u
uputnoj stanici. Prema tome za vrijeme prevoza robe primalac robe nema pravnog
osnova da od prevoznika zahtjeva da mu prije iskupljenja tovarnog lista u uputnoj
stanici dozvoli pregled robe. Meutim male zemlje da bi bolje plasirale vikove
proizvoda prisiljene su da kupcima iz zemalja sa razvijenom privredom uine
ustupke. Jedan od tih je pregled kvaliteta robe na naoj utovarnoj ili izlaznoj
ograninoj stanici od strane samog kupca.
Kod uvoza:
Carinska
Veterinarska
Fitopatoloka

22

26. ta si sintetiki otrovi i nabrojati ih?
Sintetiki otrovi se nazivaju pesticidi i prema namjeni dijele se na sledee grupe:
Insekticide, koriste se za suzbijanje insekata
Rodenticide, materije kojima se suzbijaju tetni glodari
Fungicide, sredstva koja se upotrebljavaju u poljoprivredi za suzbijanje
biljnih bolesti
Herbicidi, za suzbijanje korova

27. Ukrupnjavanje tereta
Ukrupnjavanje tereta podrazumjeva stvaranje-formiranje razliitih jedinica bilo slobodno
sloenog tereta, bilo sloenog na palete ili smjetenog u kontejnere. Tako nastaju: jedinica
rukovanja, jedinica tereta, jedinica transporta i jedinica skladitenja
Jedinica rukovanja ukljuuje prirodne komadne jedinice, kao i one terete koji su
pomou ambalae postali komadni, ali i one bez ambalae u rasutom stanju. Masa
jedinice rukovanja se mijenja zavisno od toga da li se transportuje potpuno ili djelimino
ambalairana roba, ili je pak bez ambalae, pa razlikujemo:
Jedinicu rukovanja od 100 kg ( boce, kutije isl,)
Jedinicu rukovanja od 100-250 kg (potpuna ambalaa-sanduci, vree, bale,
cilindrine posude)
Jedinicu rukovanja od 250-500 kg (djelimina ambalaa ili bez nje)
Jedinicu rukovanja preko 500 kg (djelimina ambalaa obmotavanjem ili bez nje).
Jedinica tereta ukljuuje vie jedinica rukovanja, sloenih u cjelinu pogodnu za transport, pa
razlikujemo:
Jedinicu tereta od vie slobodnih komada;
Jedinicu tereta nastalu korienjem paleta,
Jedinicu tereta nastalu korienjem kontejnera.
23

Jedinica transporta objedinjuje odreeni broj jedinica tereta, tako da se optimalno koriste
povrine, odnosno zapremine tovarnih prostora u transportnim vozilima (kamioni, vagoni,
brodovi, teretni avioni).
Jedinica skladitenja objedinjuje odreeni broj jedinica tereta, tako da se optimalno koriste
skladini prostori.

28. Ispitivanje ambalae na uticaj vlage
Kako se vrlo esto kao materijal za izradu ambalae koriste: drvo, hartija i tekstil; vlaga e tada
imati uticaj na promjenu organoleptikih kao i mehanikih osobina. Zato se uticaj vlage
najbriljivije ispituje i kontrolie. Poznato je da se materijalima osjetljivim na vlagu i
mehanike osobine prvo odreuju u svom stanju a potom se poslije kvaenja uzoraka
mehanike osobine odreuju u vlanom stanju, pa se vrijednosti meusobno uporeuju.
Djelovanje vlage na materijale zavisi od dva faktora: upijanje vode i propustljivost vodene pare,
to su svojstva drveta, hartije i tekstila. Kod izvjesnih plastinih masa upijanje vlage je
minimalno, dok kod stakla, metala i legura, kao i kod odreenih vrsta plastinih masa tog
svojstva nema.
29. Klasifikacija vozila u meunarodnom drumskom prevozu

Kamioni sa prikolicom
Kamioni-leperi
Kamioni-hladnjae
Kamioni-cisterne
Dambo kamioni
Specijalni kamioni za prevoz kontejnera
Niskonosee prikolice
Dambo prikolice

30. Osnovne grupe i serije eljeznikih kola
Zatvorena kola serije: G, H, I, T
Otvorena kola serije: E, F
Plato kola serije: K, L, O, R, S
Ostala kola serije: Z, U
24

Obina otvorena kola serije E namjenjena su za prevoz robe u rasutom stanju, a prvenstveno
one robe koja ne mora da bude zatiena od atmosferskih uticaja za vrijeme transporta.
Kod F specijalnih otvorenih kola teret istovaramo pomou slobodnog pada otvaranjem
preklopnih vrata na otvorima za istovar koja se nalaze na obje bone strane. Konstrukcija ovih
kola uslovljena je nainom istovara robe.
G obina zatvorena kola namijenjena su za prevoz komadne robe, paletizovane robe, ivotinja,
prehrambenih proizvoda kao i druge robe koja mora biti zatiena od atmosferskih uticaja.
Specijalna zatvorena kola sa posudama za tenost (Z-cisterne) slue za prevoz tenosti
bezambalae i onih vrstih materija koje na povienoj temperaturi prelaze u teno stanje.
R obina etveroosovinska plato kola koriste se za transport veih tereta kao to su graevinske
i poljoprivredne maine, betonske konstrukcije, ploe, vozila i slino.
S specijalna plato kola su kontejnerska kola, kola za prevoz tekih vozila i graevinskih maina.
31. Objasnite ta je unutranje trenje izmeu granula i spoljno trenje
Spoljno trenje rasutog tereta podrazumijeva trenje izmeu dva razliita materijala; to je sluaj
izmeu rasutog tereta i dijelova povrina pretovarno-transportnih maina ili postrojenja.
Unutranje trenje rasutog tereta podrazumjeva trenje izmeu djelia unutar istog materijala.
Ovom trenju odgovara odreeni koeficijent ( =) Ugao trenja ini prirodnu kosinu rasutog
tereta pri njegovom nasipanju na vodoravnu povrinu.
32. Nabrojte osobine rasutih tereta
Rasuti tereti imaju odreene osobine koje mogu da budu posebne i opte pri transportovanju.
Posebne transportne osobine se odnose u sagledavanju mogunosti da se
rasuti teret prenosi zbijenim vazduhom u sluaju kod itarica, stim da
vazduh ne utie promjenu osobine robe; ili da se prenosi pomjean sa vodom
s tim da ni voda ne utie na promjene na robi, to je sluaj kod pijeska.
Od optih transportnih osobina rasutih tereta koji imaju poseban znaaj treba
prouiti:
Granulometrijski sastav
Zapreminsku masu
Unutranje i spoljno trenje,
Abrazivnost ili habajue dejstvo
25

U opte transportne osobine koje nepovoljno utiu na podobnost transporta
rasutrih tereta treba uvrstiti:
Raspraljivost,
Raskvaljivost,
Ljepljivost,
Drobljivost
Krtost,
Zbijenost usled dugog odleavanja,
Otrovnost,
Korozivnost,
Zapaljivost
Eksplozivnost
Sklonost smrzavanju itd.

33. Prednosti i nedostaci tenog azota.
Sigurno je da teni azot podrazumjeva najsavrenije sredstvo za hlaenje robe u transportu. U
americi se koristi u preko 500 organizacionih centara, a postupak je zastupljen i u Evropi,
naroito u Holandiji, Njemakoj, [vajcarskoj, Italiji itd. Za transport drumskim i eljeznikim
saobraajem voa, povra mesa itd. hlaenje tenim azotom ima poseban znaaj.
Teni azot je plavkasto-zelene boje (kao i vazduh), bez mirisa, ne djeluje tetno na robu, a
potiskivanjem kiseonika u vazduhu prekida ivot bakterija. Isto tako slaganje robe u vozilu
obavlja se bez ostavljanja kanala za strujanje vazduha.
Nedostak tenog azota je isparljivost, jer za 24 sata ispari 2% bez obzira na debljinu izolacije
suda u kojem se uva, to onemoguava dranje rezerve za dui vremenski period. Teni azot se
pakuje u specijalne sudove cilindrinog oblika duplih zidova, izmeu kojih je vakumirani
prostor ispunjen izolirajuom materijom. Spoljnji omota je od ugljenikog, a unutranji od
nerajueg elika.
Poznato je da teni azot preveden sublimacijom u gasovito stanje nije opasan za ljude, ali u
prostor gdje isparava ili i vozilo NE SMIJE SE ULAZITI prije nego to se pusti desetak minuta
da ue vazduh, da nebi dolo do UGUENJA zabog nedostatka kiseonika.
Izraunavanje potrebne koliine tenog azota kao rashladnog sredstva podrazumjeva isti
postupak kao kod vodenog i suvog leda, sa razlikom to se za uinak rashladnog sredstva uzima
26

96,5 kcal/kg a na kraju, izraunata koliina (L) mora jo da se povea za 2%. Jer toliko iznosi
dnevno nekontrolisano isparenje tenog azota i pored obavijanja talasastom hartijom.
34. ta se proraunava kod transporta vagona hladnjae?
Kod transporta vagona hladnjae proraunava se potrebna koliina leda:
Za hlaenje vozila Q1=860 x tr
Za hlaenje robe Q
2
=G x c x tr
Zbog uticaja spoljne temperature Q3= F x k x tr x h
Zbog uticaja disanja robe

35. Transport zapaljivih tenosti
Zapaljive tenosti su tenosti koje kod 15C pri normalnom pritisku imaju teno stanje I mnoge
imaju osobinu da u dodiru sa plamenom, varnicom zapale. Odreivanje nivoa opasnosti se
odreuje od take zapaljivosti. Posebni propisi za transport zapaljivih tenosti odreuju vrstu
ambalae, skladitenje i koliinu. Imamo sljedee grupe:
I A- koje se ne mijeaju sa vodom
I B- koje se mijeaju sa vodom
Prva grupa taka zapaljivosti ispod 21C
Druga grupa 21-55C
Trea grupa 55-100C
Pakuju se u dobro zatvorene sudove od metala, stakla, a prevoze se u kontejnerima ili u samoj
ambalai, ali i tankerima. uvaju se u rezeorvarima od elinog lima, ili specijalnog betona.
36. Prirodna tena goriva?
Nafta- na trokove buenja i pripremu odvoji se preko 60% investicije. Da bi se neto nazvalo
mora da:
Daje toplotnu energiju
Da temperatura paljenja ne bude ni visoka ni niska
Da je jeftina, lako dostupna
Da ima optimalnu brzinu sagorijevanja
Da ne ugroava ivotnu sredinu

27

37. Vjetaka tena goriva?
To su goriva dobijena mehanikim putem preradom prirodnih goriva. Svojstva ovih goriva su:
Odreena boja
Gustina
Sjaj
Temperatura paljenja
Temperatura sagorijevanja
Toplotna mo goriva
U ova goriva spadaju benzin, dizel, lo ulje, metanol.
38. Korozija metala?
Korozija metala je destrukcija metala usljed hemijske, elektrohemijske reakcije sa okolinom.
Postoji povrinska, mjestimina, selektivna, kombinovano hemijsko-mehanika...
Zatita se vri nanoenjem metalnih prevlaka, neorganskih prevlaka.
39. Tehniki vane kiseline u transportu?
Sumporna kiselina je jedna od vanijih proizvoda teke hemijske industrije i ima primjenu u
svim granama ljudske djelatnosti, bilo da se upotrebljava neposredno ili posredno. Ona je od
takvog znaaja u industriji da se esto njen utroak u cjelini uzima kao indeks tehnikog rzvitka
jedne zemlje. U prirodi se vrlo rijetko nalazi i to samo u nekim mineralnim izvorima Teksasa,
Tenesija i Jave. Sumporna kiselina je bezbojna, uljasta tenost koja nema mirisa. Spada u jake
mineralne kiseline. Hemijski je vrlo aktivna, jako nagriza kou i organske materije i razara ih.
Jako upija vazdunu vlagu. Sumporna kiselina se upotrebljava:
Za proizvodnju vjetakog ubriva
Za dobijanje drugih kiselina: sone, azotne, fosforne...
Za proizvodnju deterdenata
Za regenerisanje stare gume
Za proizvodnju vjetakih svila i eksploziva
Za proizvodnju organskih boja i celuloida
Za punjenje akumulatora
Hlorovodonina kiselina rastvaranjem gasovitog hlorovodnika u vodi dobija se ova kiselina,
koja se jo naziva i sona. Veoma je vaan proizvod teke hemijske industrije iako se ne
proizvodi u tako velikim koliinama kao sona i azotna kiselina. Hlorovodonina kiselina se
28

dobija na dva naina: djelovanjem sumporne kiseline na kuhinjsku so i sintezom. Slobodne sone
kiseline ima neto u vulkanskim sehalacijama. Hlorovodonik je bezbojan gas koji pod
odreenim pritiskom ve pri obinoj temperaturi prelazi u tenost. Na vazduhu se pui, gradei
sa vlagom mglu. Vrlo je otrovan. Izaziva probadanje u grudima i guenje. Hlorovodonine
kiseline se upotrebljavaju:
Za proizvodnju polivinil-hlorida
Za dobijanje raznih hlorida
Za ienje metala i sudova od kamenca i drugih neistoa
Za potrebe limarskog zanata
U hemijskim laboratorijama i fabrikama
Za dobijanje carske vode, u kojoj se rastvaraju zlato i platina
Azotna kiselina u prirodi je nema slobodne, ali se nalazi u vidu jedinjenja ili soli koje se
nazivaju alitre. Ranije se azotna kiselina dobijala djelovanjem sumporne kiseline na ilsku
alitru. U novije vrijeme dobija se oksidacijom amonijaka da nastane azot-dioksid koji
spajanjem sa vazdunim kiseonikom pomou elektrine energije i vode nagradi azotnu kiselinu.
U istom stanju azotna kiselina je bezbojna i puljiva tenost koja ima specifian miris i jako
upija vazdunu vlagu. S vodom se mijea u svim odnosima. Na svjetlosti se raspada na vodu i
azotne okside pa se mora uvati u bocama od mrko obojenog stakla. Azotna kiselina je pored
sumporne kiseline najvanija mineralna kiselina i upotrebljava se:
Za dobijanje vjetakih azotnih ubriva
Za dobijanje eksploziva: nitroglicerin, nitroceluloze, trinitrotoloula(TNT) i
ikrinske kiseline
Za proizvodnju celuloze
Za ienje metala i dobijanje raznih hemijskih jedinjenja
Transport se obavlja u mrko objenim staklenim bocama raznih zapremina.
Mravlja kiselina se esto nalazi kao slobodna u organskoj prirodi kao na primjer u borovim
iglicama i u otrovu mrava, gusjenica, komaraca, koprive. Pri dodiru sa koom stvara plikove i
rane o emu u saobraaju treba voditi rauna. Mravlja kiselina je jedna od najjaih organskih
kiselina. Javlja se pakovana u staklenim sudovima od 100, 250, 500, 1000 g NETO mase.
Koristi se u medicini kao ista kiselina, a tehnika:
Za konzerviranje vonih sokova
U industriji koe
U bojarstvu
29

U organskoj hemijskoj industriji
Siretna kiselina je ista bezbojna tenost koja ispod 17C( u zimskim uslovima) prelazi u
vrsto stanje i lii na led, pa se naziva ledena ili glacijalna siretna kiselina. Koncentrovana
siretna kiselina je veoma jak otrov. Siretna kiselina moe da se dobije: suvom destilacijom
drveta, sintetikim putem iz acetilena i oksidacijom razblaenih alkoholnih rastvora, izmeu
ostalog i razliitih alkoholnih pia: vina, jabukovae... U transportu se najee sree kao 80%
rastvor ili esencija pakovana u etvrtaste plasitne ili staklene boce zapremine 0,5-1l. Za
tehnike potrebe u staklene balone od 25-50l. Upotrebljava se za:
Konzerviranje povra
Kao rastvara nekih organskih jedinjenja
U industriji boja
U industriji plastinih masa
U proizvodnji vjetake svile i u industriji mirisa
Oksalna kiselina je vrsta bezbojna i kristalna materija koje nema slobodne u prirodi, ali se
njene soli oksalati, nalaze u nekim biljkama. Zagrijavanjem se raspada u mravlju kiselinu i u
ugljen-dioksid. U veim koliinama je otrovna. Industrijki se dobija zagrijavanjem drvenih
strugotina i natrijum-hidroksida pod smanjenim pritiskom, tako da nastaje natrijum-oksalat iz
koga se sumpornim kiselinama dobija oksalna kiselina. Pakuje se u staklene sudove koji mogu
da prime 100, 250, 500 i 1000g. Upotrebljava se:
Za izazivae u fotografiji
Kao moilo u bojarsrvu
Za vaenje mrlja od mastila ili re sa raznih tkanina, predmeta..
Limunska kiselina spada u trobazne hidroksi-kiseline koje pored karboksilnih grupa sadre jo
i alkoholnu grupu. Od jednobaznih najznaajnija je mlijena kiselina. Industrijski se dobija iz
melasa, iji eer vrenjem prelazi u limunsku kiselinu pod uticajem posebnih mikroorganizama.
Upotrebljava se.
U proizvodnji bezalkoholnih pia
U industriji likera i bombona
U tekstilnoj industriji prilikom tampanja tkanina
Pri preradi voa u razliite proizvode



30

40. Transport drveta i proizvoda od drveta
Za kabaste terete kao to su drva, balvani i drvena graa, specijalni kontejner je u vidu metalnog
skeleta s jendom eonom stranom zatvorenom drvenom oplatom, a preostale tri stranice nisu
potpuno zatvorene. Utovarena drvena graa se mora uvrstiti pomou etiri bone preke radi
bezbjednosti u radu.
41. Ispitivanje materijala za ambalau
Vri se na:
Vlagu( odnosno upijanje vode)
Propustljivost za tenost i gasove
Uticaj temperature
Indikativnost( da unutranja povrina ambalae ne reaguje sa upakovanim
proizvodom)
Otpornost prema koroziji, hemikalijama, rastvaraima, mastima...