Âşıq Beşti

(Kelbecer, 1836-Kelbecer, 1936)

19. yüzyılın ünlü kadın âşıqlarından olup, tah-
minen 1836 yılında Azerbaycan'ın Kelbecer böl-
gesinin Lev köyünde dünyaya gelmiştir. Hiçbir
eğitim görmemesine rağmen; akıllı, hazır cevap bir
kişi olarak tanınırdı. Âşıq Elesqer, Ağdabanli Âşıq
Qurban gibi üstad âşıqlarm meclisine katılmış;
kendisi de çok sayıda çırak yetiştirmiştir.
Şiirlerinde bayatı, geraylı, qoşma, ağıt gibi tür-
leri çok güzel bir şekilde işlemiştir.
Aşıq Besti'nin hayatı zorluklarla doludur. 17-
18 yaşlarında iken bir çobana gönlünü kaptırmış;
fakat bu aşk, çobanın beyler tarafından öl-
dürülmesiyle, vuslata eremeden sona ermiştir. Bu
hadiseden sonra anne ve babası evlenmesi için
baskı yapmışsa da, o evlenmemiştir.
Şiirlerinin esas konusunu haksızlıklardan şi-
kayet, zulmedenlere karşı isyan oluşturmaktadır.
Rivayet edildiğine göre, ağlamaktan gözlerini
kaybeden aşıq, halk arasında "Kör Beşti" ismiyle
de anılmaktadır.
Basarkeçer, Daşkesen, Gedebey vb. yerlerde
âşıqhk yapan Beşti, ömrünün sonuna doğru köyüne
dönmüş ve 1936 yılında burada vefat etmiştir.
Kaynak:
Azerbaycan'ın Aşıq ve Şair Qadmlan, Bakı 1974,111-118

Geraylılar

LALE ÇOBAN DAĞI

Yarm qanlı köyneyi tek1, Senden axır ab-ı kövser1,

Qızarır yol üste lale. Suyun baldı Çoban Dağı.
Xan Çoban'ı getir dile, Bezenmisen2 gelin kimi,
Bir şirin can iste, lale. Ne calaldı, Çoban Dağı.

Derdim dönüb hekayete, Kekliklerin qonur daşa,

Canım dozer2 bu zillete, Qaqqıldaşa, qaqqıldaşa,
Yar mezarın ziyarete, Her gören eyler tamaşa,
Gelib deste deste lale. Bir xeyaldı Çoban Dağı.

Hara getsen, gelerem men, Her dürîü çiçek sinende,

Ahu kimi melerem men, Tapılmaz3 geyri çemende,
Besti deyer, ölerem men, Bahar fesli4 Besti sende,
Bu dağlardan getse lale. Qonaq5 qaldı, Çoban Dağı.
1. gibi 2. dayanır, tahammül eder 1. kevser suyu 2. süslenmişsin 3. bulunmaz
4 mevsimi 5. misafir
DAĞLAR
Dağ üstünden, çekdin dağı,
De, neydi günahım, dağlar,
Sen mene kesildin yağı1.
Tutsun seni ahım dağlar.
Qara gelibdi dövranım2,
El vurma, töküler qanım,
Hanı menim Xan Çoban'ım,
Oydu qibleqahım3, dağlar.
Qoşmalar
BİLGİNEN
Yaxşı tam Elesger'i, Qurban'ı,
Nece bele ner1 aşığı bilginen.
Qiymet qoysan geraylıya, qoşmaya,
Nezmindeki yaraşığı2 bilginen.
Vaxtsız daşım qurbet ele atıldı.
Ne derd desen menim üçün tapıldı3,
Ağlamaqdan gözlerim de tutuldu,
Getdi gözün nur ışığı bilginen,
Heç bilmirem neler yatır sinemde,
Men çekeni, çekmez, Esli, Kerem de,
Şirin can çürüdü möhnet ü qemde,
Beşti görüb Sen'an Dağı bilginen.
1. hünerli 2. yakışanı 3. bulundu
Niye bele yazdı felek,
Ayrılığa dözmür4 ürek,
Besti kimi sen de qal tek,
Olmasın penahm5 dağlar.
1. düşman 2. zamanım, çağım; talihim
3. secde edeceğim yer, kıblem 4. katlanmıyor,
dayanmıyor 5. sığınma yerin
AY OLMAZ
Zulmü şebahetde1 beylerin tayı2,
Olmaz bu dünyada, olmaz, ay olmaz.
Ne yar yara yeter, bir murad alar,
Bir kimse vay olmaz, olmaz ay olmaz.
Her ne görse deyer, külli, var menim,
Alma menim, heyva menim, nar menim,
Söndürdü çırağım bi-ilqar3 menim,
Çeşmim4 kimi bir çay olmaz, ay olmaz.
Çox axtardıq tapammadıq bir çara,
Beyler günümüzü eyledi qara,
Bunlar ki, var Besti daha dağlara,
Ne yaz gelmez, ne yay5 olmaz, ay olmaz.
1. benzemede, benzeyişte * 2. eşi, benzeri 3.
sözünde durmayan 4. gözüm 5. yaz mevsimi