Niccol Machiavelli

Nikolo Makiaveli (Niccol Machiavelli; ishte nj politikan, diplomat, filozof, historian dhe poet
nga Firence.S bashku me Leonardo da Vinin mendohet si nj shembull tipik i njeriut t
rilindjes. !" prcaktim # sipas shum njerz$e # $eorizon n mn"r m t kr"er %oft njeriun
ashtu edhe letrarin dhe jo emrtimin makia$elizm, % ka h"r pr tjetr gj n gjuhn e
tanishme pr t treguar nj menuri dhe nj mprehtsi t mendimit kurdoher t holl e
kulmor.&as nj kohe studimesh t tendosura, n $itin '()* h"ri n jetn politike
si sekretar i republiks . +sht autori i $eprs s famshme Il Principe.
Lope de Vega
Flix Lope de Vega y Carpio ( ,adrid- ishte nj shkrimtar , poet dhe dramaturg spanjoll ..i jetoi
n SIGLO de oro . /shte nje nder dramaturgt m t famshm n bot. 0er$antes e %uajti
at Monstruo de naturaleza , mrekulli t natyrs , pr lehtsimin e $et t t shkruarit. .i shkroi
mbi tre mij sonetet tre romane , katr tregime t shkurtra , tre poezi t msimdhnies, disa
%indra komedi .Lope de Vega kulti$uar do lloj zhanri letrar , pr$e se roman a$enturash . .i
ishte nj mik t 1ue$edo dhe 2os3 de Valdi$ielso , por edhe ri$ali .larc4n dhe 0er$antes .
William Shakespeare
William Shakespeare sht dramaturgu me i njohur anglez lindi n Stratford mbi .$on m 56
prill t $itit '76( $di% m 58 prill '6'6.
9iliami ishte fmija i tret i 2ohn dhe ,ar" Shakespeare. :ga tet fmijt e t"re mbijetuan katr,
d" prej t cil$e u bn aktor; 9iliami dhe $llai i tij m i $ogl <dmund i lindur m '7*=, i cili
shkoi me t n Londr.Shekspiri konsiderohet si shkrimtari m i shkl%"er i gjuhs angleze, n
mn"r absolute, nj ndr shkrimtart m t mdhenj t t gjitha kohra$e. .i ka
%en komediograf, dramaturg, por edhe aktor. .i jo $etm % shkroi disa tragjedi t
jashtzakonshme t cilat h"n n historin e letrsis botrore, por edhe
shum komedi dfr"ese % nuk u shfa%en kurr npr skenat angleze. Shekspiri ishte edhe
autor i '7( soneta$e dhe i nj numri t madh t poema$e, disa prej t cila$e jan konsideruar si
shembuj t shkl%"er t letrsis angleze % jan shkruar ndonjher..ftsia e tij %ndronte n
t hedhurit e rrfimit prtej, pr t prshkruar kshtu pamjet e brendshme dhe t thella t nat"rs
njerzore. ,endohet se pjesn m t madhe t $epra$e t tij t>i ket shkruar midis
$ite$e '7*7 '6'', edhe pse kronologjia e $epra$e % i atribuohen atij nuk njihen me saktsi,
duke shkaktuar kshtu mangsi n lidhje me hartimin e nj biografie t thell dhe t plot pr
kt figur madhshtore t letrsis.?isa nga tragjedit m t famshme t Shekspirit
jan; @amleti, Aomeo e Bhuljeta, @enriku /V, ,akbeth, ndrsa nga komedit prmendim; Shum
zhurm pr asgj, :ata e d"mbdhjet, etj
Shekspiri realizoi nj sere $eprash (8C- te cilat u ndan ; '8 tragjedi, '= drama, '( komedi.
'#periudha e rinise, me $eprat Aikardi 5, Dbutja e kr"enes, +ndrra e nj nate $ere,
5#periudha e pjekuris ('7**#'7)7- $eprat ; Shum zhurme pr asgj, Si te doni ju,
8#periudha e pesimizmit ('6=5#'6'=- $eprat ; @amleti, Etello, ,breti Lir.Shekspiri prdori
rreth 5= mij unitete gjuhsore ndrkohe %e fjalori akti$ i njeriut te epoks nuk prmbante me
shume se '7== fjal. !ishte nj gjuh jashtzakonisht te gjall dhe te pasur. &rdorte
neologjizmat, lojrat e fjal$e dhe fjale me shum kuptime.
<skili
Eskili (gre%isht ; !"#$%- ishte nj dramaturg i madh i Fre%is antike. .i lindi n $itin 757 para
!rishtit, n <luzin, afr .thins. / takonte nj familjeje aristokrate. .i jetoi n koh kur grekt
ishin n luft me perst, ku edhe $et mori pjes n luftn kundr t"re. &jesn m t madhe
tjets e kaloi n .thin, ndrsa $di n Fela t Sicilis n $itin (76. /shte tragjediani i par i
madh i antikitetit grek. S bashku me Sofoklin dhe <uripidin jan themelues t tragjedis. &r$e
tragjedi$e ka shkruar edhe pjes satirike dhe elegji dhe rreth )= drama prej t cila$e t ruajtura
jan $etm kto tragjedi ;
&erst ((C5 p. ne.-
G shtat kundr Gebs ((6C p. e. s-
@iketide ((68 p. e. s-
&rometeu i lidhur (mbrth"er-
Erestia (trilogji- ((7* p. e. s-
.gamemnoni
!oeforat
<umenidat
&r$e tragjedis &erst, t gjitha t tjerat i kan marr subjektet nga ciklet e mite$e dhe
legjenda$e t lashta, prmes t cila$e <skili shprehu shpirtin e kohs, prplaset politike e
sho%rore, $irt"tet dhe krimet, sasionet njerzore n tr drit#hijet e t"re, luftn n rrafshin
filozofik midis obskurantizmin dhe iluminizmit.
L&'(se'
&r nga ndrtimi i thjesht dhe zotrimi i pjes$e t korit, e para n $argun e tragjedi$e t
ruajtura, mendohet t jet tragjedia HLutsetH. : themel t $eprs shtrohen d" probleme ; ai i
ndalimit t martess brenda fisit dhe ai i dashuris si ligj i riprtritjes s gjinis njerzore.
Sipas renditjes tradicionale tragjedia e d"t sht HG shtat kundr GebsH ku tregohet lufta pr
pushtet midis d" $llezr$e <teoklit dhe &olinikut, t cilt kishin rn n marr$eshje t
%e$erisnin Gebn me rradh. Vjen nj dit dhe <teokli $endos t mos e ndaj pushtetin m t
$llan. .ther, k" u drejtohet gjasht prijs$e mi% t tij dhe $et i shtati shkon tIi bjer t $llait,
<teoklit. G d" $llezrit $riten n prleshje me njeri#tjetrin.
)ers('
+sht nj nga $eprat e hershme t <skilit, e $etmja tragjedi nga ato % njohim, % e ka marr
subjektin jo nga mitologjia, po nga ngjarjet historike n jetn e Fre%is s shekullit V p. e. r.
Fitorja e grek$e kundr pers$e sht jo $etm fitorja e nj lufte t drejt, por edhe e
demokracis kundr tiranis s Lindjes, e %"tetrimit t ndritur helen kundr prapambetjes dhe
errsirs % mbulonte nj perandori prbindshe e despotike. kjo $eper sht $epra e per e
eskili ku e kishte len pa titull por titullin ja $un leJuesit te shumet &or nga eksperienca e lart e
shkenctare$e te cillet $ihen ne $eshtiresi per ta gjetur emertimin e $ertet te cilin ia $un leJuesit
arrihet ne perfundim se emri i $ertet i kesaj tragjedie ishte perset.
&unoi;0laudia Kuci