VU Hindi UG Syllabus

VIDYASAGAR UNIVERSITY
HINDI
(Honours)
Under Graduate Syllabus

(3 Tier Examination Pattern)
w.e.f. 2014-2015
REVISED
Vidyasagar University
Midnapore 721 102
West Bengal
Downloaded from Vidyasagar University by 122.163.48.46 on Sunday, August 31, 2014 : 11:59:12 AM; Copyright : Vidyasagar University
http://www.vidyasagar.ac.in/Downloads/ShowPdf.aspx?file=/UG_Syllabus/hindi.pdf
efJeeemeeiej efJeMJeefJeeeuee
ef$eJe<eeae mveeleke efnvoer (eeflee) kes efueS efveOe&eefjle Heedeece
meeceeve efveoxMe
ke) ef$eJe<eeae mveeleke efnvoer (eeflee) Heedeece kes Devleie&le kegue Dee eMveHe$e neWies, pewmes
Yeeie - 1 eMveHe$e I SJeb II
Yeeie - 2 eMveHe$e III, IV SJeb V
Yeeie - 3 eMveHe$e VI, VII SJeb VIII
Ke) eleske Yeeie kes oes DevegYeeie (KeC[) neWies~ eleske KeC[ 50 Debke kee nesiee, DeLee&led Ske
eMveHe$e (50 + 50) kegue 100 Debke kee nesiee efpeveceW mes 90 Debke efJeMJeefJeeeuee keer
efueefKele Hejer#ee kes efueS Deewj 10 Debke DeeYeblejerCe cetueebkeve kes neWies~
ie) eleske eMveHe$e kes efueS eej Iebs kee mecee efveOee&efjle nw~
eMveHe$e - Ske
eMveHe$e - oes
eMveHe$e - leerve
eMveHe$e - eej
eMveHe$e - HeBee
eMveHe$e -
eMveHe$e - meele
eMveHe$e - Dee
eMveHe$e kee ece efvecveefueefKele nw

eLece Je<e& (Part-I)
efnvoer meeefnle kee Fefleneme
ceOekeeueerve keeJe
efleereJe<e& (Part-II)
Yee<eeefJe%eeve
eeespevecetueke efnvoer SJeb pevemebeej ceeOece
keLee meeefnle (GHeveeme SJeb keneveer)
meeefnle efmeevle SJeb efnvoer Deeueesevee

le=leere Je<e& (Part-III)
DeeOegefveke keeJe
efnvoer veeke SJeb efveyebOe
GHeveeme (efJeMes<e DeOeeve kee He$e)
ef$eJe<eeae mveeleke (eeflee) kes efueS efveOee&efjle Heedeece
eLece Yeeie, eLece Je<e&
eLece eMveHe$e
ke)
Ke)
ie)
Ie)
KeC[-ke Deeefokeeue SJeb ceOekeeue

efnvoer meeefnle uesKeve keer HejcHeje; mecemee, keeueefJeYeepeve, veecekejCe~
Deeefokeeue HeefjefmLeefleeeB, veecekejCe, eJe=efeeeB, ecegKe keefJe SJeb ke=efleeeB~ efme meeefnle,
pewvemeeefnle, veeLemeeefnle, jemees meeefnle, iee meeefnle, ueewefkeke meeefnle~
Yeeqkelekeeue (HetJe&ceOekeeue) HeefjefmLeefleeeB, eJe=efeeeB, ecegKe keeJe OeejeSB-meblekeeJe,
metHeerkeeJe, ke=<CeYeeqkele keeJe, jeceYeeqkelekeeJe-eJe=efe efveHeCe, ecegKe keefJe SJeb jeveeSB~
jereflekeeJe (Gej ceOekeeue) HeefjefmLeefleeeB, eJe=efeeBe, keeJeOeejeSB, ecegKe keefJe SJeb
ke=efleeBe~
KeC[-Ke DeeOegefveke keeue

*) veJepeeiejCe - HeefjYee<ee, HeefjefmLeefleeeB SJeb eJe=efeeeB
e) Yeejlesvog egie - HeefjefmLeefleeeB, eJe=efeeeB, ecegKe jeveekeej SJeb jeveeSB
) efJesoer egie - HeefjefmLeefleeeB, eJe=efeeeB, ecegKe jeveekeej SJeb jeveeSB
pe) eeeJeeo, eieefleJeeo, eeesieJeeo, veF& keefJelee, mecekeeueerve keefJelee, DekeefJelee, peveJeeoer
keefJelee-eJe=efeeeB, jeveekeej SJeb jeveeSB~
Pe) GHeveeme, keneveer, efveyebOe, veeke, Skeebkeer, ee$ee Je=eeble, He$ekeeefjlee, mebmcejCe, efjHeeslee&pe
DeelcekeLee-GodYeJe Deewj efJekeeme~
Debke efJeYeepeve
Deeueeseveelceke eMve
152=30
ceOeceekeej eMve
84=32
ueIetejer eMve
45=20
Deefle ueIetejer eMve
18=08
kegue 90
efleere eMveHe$e
KeC[ (ke) Yeeqkelekeeueerve keeJe
ke)
Ke)
ie)
Ie)
keyeerj Heo 1. ceeskeeW kenBe {t{s yebos, 2. meeOees, mees meleieg ceesefnb YeeJew, 3. ceve cemle ngDee
leye keeeW yeesues, 4. lejJej Ske cetue efyeve e{e, 5. ceve vee jBieeS jBieeS peesieer keHe[e, 6.
leesj nerje efnjeFue yee efkee[s cesb, 7. ieieve Iee Ienjeveer meeOees, 8. Hebef[le yeeo yeobles Pete,
9. meeOees, osKees peie yeewjevee, 10. Yeerpew egveefjee escejme yetBove~
meeKeer 1. Deye ieg efoue ceW osefKeee, 2. megVe mejJej ceerve ceve, 3. Debleefj keBJeue
ekeeefmeee, 4. vewvees keer keefj keesjer, 5. Hejyeefle Hejyeefle ceW efHejee, 6. megefKeee meye
mebmeej nw, 7, megHeves ceW meeF efceues, 8. eueleer ekekeer osKeer kes, 9. yee[er kes efyee YeBJeje Lee,
10. nmleer eef{S %eeve keew~ (`keyeerj'-npeejer emeeo efJesoer)
peeemeer- HeodceeJele (veeieceleer efJeeesie KeC[)
metj ejCe keceue yevoew nefj jeF&, DeefJeiele ieefle keg kenle ve DeeJew, lepeew ceve nefj efJecegKeve
kees mebie, efkeuekele keevn IeggjJeefve DeeJele, cewee keyeefnb ye{wieer eeser, DeeS peesie efmeKeeJeve
Heeb[s, eerefle keefj ovneR iejs gjer, efyeve ieesHeeue Jewefjve YeFB keBgpewb, GHecee Skeve ve vewve iener,
meBosmeefve ceOegyeve-ketHe Yejs~ (metjmeeiej)
leguemeer (keefJeleeJeueer) 1. efkemeyeer, efkemeeve-kegue, yeefveke, efYeKeejer, Yee, 2.cesjs peeefleHeBeefle-ve eneQ keentkeer peeefle-HeeBefle, 3. Hetjles efvekemeer jIegJeerj yeOet Oeefj Oeerj, 4.meerme pee Gj
yeeng efJeMeeue efJeueeseve ueeue, 5. megefve megboj yewve megOeejme-meeves, 6. ueHe kejeue
pJeeuepeeue ceeue onBt efoefme, 7. yeeHe efoees keeveveg Yees Deeveveg megYeeveveg mees, 8.ke=meieele
ueueele pees jesefve kees, 9. yeso ve Hegjeve ieeveg 10. Deeece-yejve keefue efyeyeme efyekeue YeS~
KeC[ (Ke) Yeeqkelekeeueerve keeJe

efJenejer 1. cesjer YeJe yeeOee njes, 2.leefpe leerjLe nefj-jeefOekee, 3. efejpeerJeer peesjer pegjw, 4. Fke Yeerpebw
enuew Hejw, 5. keveke keveke lew meew iegveer, 6. Yet<eCe-Yee meBYeeefjnw, 7. lev$eer-veeo keefJee
jme, 8. vej keer De veue veerj keer, 9. ie GjPele, tle keggce, 10. veefbnb Hejeie veefnb ceOegj
ceOeg, 11. yelejme ueeuee ueeue keer, 12. keesef peleve kees kejew, 13. mebieefle megceefle ve
HeeJener, 14, kenle vele, jerPele efKePele, 15. kebpeveeefve Yebpeve efkeS~
Ieveevevo 1. Dekegueeefve kes Heeefve Heeew efove jeefle, 2, HeeHe kes Hegbpe kesefue meg keewve, 3. evo ekeesj keer
een kejw, 4.Ssjs Jeerj Heewve, 5. ceve pewmes keg legcnW eenle nQ, 6. Deefle metOees mevesn kees
ceejie, 7. Hetjve esce kees cev$e cene, 8. keejer ketj keesefkeuee, 9, cener otOe mece ievew nbme,
10. Skew Deeme Skew efJemeJeeme, 11. efkebmegke Hegbpe mes Hetefue jns~
kesMeJe 1. `kesMeJe' Ske mecew nefj jeefOeke, 2. keeve jbie jBies vewve, 3. Hetue ve efoKeeG Metue Hetuele nw,
4. nefjle nefjle nej nsjle efnees njle, 5. Jee ce=ievewveer peeW Deewj veneR, 6. cesIe peeW iebYeerj
JeeCeer megvele meKee efMeKeerve, 7. yeeveer peiejeveer keer Goejlee yeKeeveer peee, 8. jeIeJe keer
elegjbie ecet eekees ievew, 9. peie peieceiele Yeiele peve jme yeme, 10, Iesjes peefve ceesefnb Iej
peeve osng Ievemeece~
Yet<eCe 1. efJeke DeHeej YeJe HebLe kes eues kees ece, 2. Fb efpeefce pebYe Hej yee[Je megDebYe Hej, 3. legce
efmeJejepe yepejepe DeJeleej Deepeg, 4. yee kes Deeveve les efvekemes les Deleble, 5. meeefn leves
efmeJejepe Ssmes osle iepejepe, 6. meeefpe elegjbie Jeerj jbie ceQ legjbie eef{, 7. TBes Ieesj ceboj kes
Deboj, 8. yeeves Henjeves Ienjeves Iebe iepeve kes, 9. ceseke keJee meeefpe yeenve yeeeefj yeeefpe,
10. keejes peue pecegveekees keeue mees ueiele Deeueer ~
(jerefle keeJe meben, meb. peieoerMe iegHle)
Debke efbJeYeepeve
ceOeceekeej/JeeeKeecetueke eMve
efCeCeer/ueIetsejer eMve
kegue
152=30
84=32
18=08
45=20
90
ke)
Ke)
ie)
Ie)
*)
e)
)
ke)
Ke)
ie)
Ie)
*)
e)
efleere Je<e& mveeleke efnvoer eeflee Heedeece

eqleere Yeeie, (Part-II) (FmeceW leerve eMveHe$e nesbies)
le=leere eMveHe$e
Yee<eeefJe%eeve, eeespevecetueke efnvoer leLee pevemebeej ceeOece
KeC[-ke Yee<ee efJe%eeve SJeb efnvoer Yee<ee
Yee<ee keer HeefjYee<ee, Yee<ee kes Yeso, ue#eCe, Yee<ee Deewj meceepe kee DevlemecyevOe~
Yee<eeefJe%eeve keer HeefjYee<ee, DeOeeve HeefleeeB (Ssefleneefmeke SJeb legueveelceke)
OJeefve HeefjJele&ve keejCe Deewj efoMeeSB
DeLe& HeefjJele&ve keejCe Deewj efoMeeSB
efnvoer keer ecegKe yeesefueeBe, HetJeea efnvoer, HeefMeceer efnvoer ceW Devlej
Ke[eryeesueer efnvoer kee efJekeeme, efnvoer kee ceevekeerkejCe
osJeveeiejer efueefHe- GodYeJe Deewj efJekeeme~
KeC[-Ke eeespevecetueke efnvoer SJeb pevemebeej ceeOece
eeespevecetuekelee DeefYeeee, GHeeesefielee Deewj eeesie kes #es$e~
efnvoer kes efJeefJeOe He jepeYee<ee
1963 kee DeefOeefveece,
je^Yee<ee SJeb mebHeke& Yee<ee ~
efnvoer keer eeespeveerelee ceW DeKeyeej keer Yetefcekee, DevegJeeo keer Yetefcekee, DevegJeeo keer
mecemeeSB, keeee&ueeerve DevegJeeo SJeb meeefneqleke DevegJeeo ceW Devlej~
eMeemeefveke He$eeeej kes efJeefJeOe He DeeuesKeve, efHHeCe-uesKeve, efveefJeoe-uesKeve, DeefOemeteveeuesKeve~
pevemebeej kee leelHee&, mebeej kes DeeOegefveke ceeOece, meceeeej He$e, jsef[ees, otjoMe&ve,
Fbjves, kecHetj- GHeeesefielee SJeb #es$e~
HeeefjYeeef<eke MeyoeJeueer (meeLe mebueive nw)
Debke efbJeYeepeve
ceOeceekeej/JeeKeecetueke eMve
efHHeCeer/ueIetejer eMve
kegue
152=30
84=32
18=08
45=20
90
HeeefjYeeef<eke MeyoeJeueer
Administration
Adoption
Adult Franchise
Advance
Advisory Committee
Affidavit
Affiliation
Aforesaid
Agent
Aggregate
Agitation
Agreement
Allegation
Allotment
Allowance
Academician
Arbitrator
Audio-Visual publicity
Arrears
Attorney
Ambassador
Amenity
Amount
Advocate
Adjourn
Accusation
eMeemeve
DebieerkejCe
Jeemke celeeefOekeej
Deefece
meueenkeej meefceefle
MeHeLeHe$e
mebyebOeve
HetJeexkele
Spesv, DeefYekeee&
HetCe&eesie, meceenej
Deevoesueve
kejej, menceefle
DeejesHe
Deeyebve
Yeee
efMe#eeefJeo
ceOemLe, efJeJeeeke
MeeJe eeej
yekeeee
veeeJeeoer
jepeotle
megKe-megefJeOee
jeefMe, jkece
DeefOeJekelee
mLeefiele kejvee
DeefYeeesie, DeefYeeespeve
7
Act
Additional grant
Agenda
Autonomous
Auditor
Approval
Balance
Ban
Budget
Bureaucracy
Board
Bibliography
Casual leave
Commander-in-chief
Compensation
Constituency
Contigencies
Co-ordinator
Copy enclosed for
Ready reference
Counter Signature
Defector
Delegation
Discretionary powers
In anticipation
Drafting
Gratuity
Jurisdiction
DeefOeefveeced, keevetve
Deefleefjkele Devegoeve
keee&meteer
mJeeee
uesKee-Hejer#eke
Devegceesove
meblegueve
eefleyevOe
yepe, DeeeJeeke
veewkejMeener
Heefj<eo, ceb[ue,
ebLemeteer
Deekeeqmceke DeJekeeMe
eOeeve mesveeHeefle
#eefleHetefle&, cegDeeJepee
efveJee&eve #es$e
Deekeeqmceke Jee, HegkejJee~
mecevJeeke
lelkeeue efveoxMe
kes efueS eefleefueefHe esef<ele
eeflenmlee#ej
Jemlegle, leLesve
eefleefveefOe ceb[ue
efJeJeskeeOeerve DeefOekeej
eleeMee cesb
eeHeCe
Devegoeve
DeefOekeej #es$e
8
Lockout
Minutes
Notification
Vice-chancellor
Suspension
Verification
Public Relation Office
Toll Tax
Revenue Board
Cabinet
Candidature
Calculation
Certificate
Chancellor
Registrar
Census
Commission
Comment
Cash
Brochure
Convention
Correspondence
Corporation
Consumption
Conference
Confidential
Communication
Corruption
leeueeyevoer
keee&Je=e, keee&Jeener efJeJejCe
DeefOemetevee
kegueHeefle
cegDeeueer
meleeHeve
pevemecHeke& DeefOekeejer
HeLekej
jepemJe yees[&
cev$eerceb[ue
DeYeeLe&lee/GcceeroJeejer
ieCevee
eceeCe-He$e
kegueeefOeHeefle
keguemeefeJe
peveieCevee
Deeeesie
erkee, efCHeCeer
veieo, jeske[
efJeJejefCekee
HeefjHeeer, ef{
He$eeeej
efveiece
GHeYeesie, KeHele
meccesueve
ieesHeveere
mebeej
Yeeeej
9
Customs
Council
Dearness
Defamation
Defendant
De novo
Deputation
Dismiss
Draft
Embassy
Employer
Evaluation
Exchange
Engineer
Estimate
Executive
Fellowship
Forwarded
Gazette
Guide
Guidance
High Commissioner
Homage
Honorary
Honorarium
Import
Implementation
Interpreter
meerceeMeguke
Heefj<eo
cenBieeF&
ceeveneefve
eefleJeeoer
vees efmejs mes
efMeceC[ue
Heoegle
cemeewoe, eeHe
otleeJeeme
efveeeskelee
cetueebkeve
efJeefvecee
DeefYeevlee
Deekeueve
keee&Heeefuekee
efMe#eeJe=efe
Deemeeefjle
jepeHe$e, iepe
efveoxMeke
ceeie&oMe&ve
Geeegkele
eeeefue
DeJewleefveke
ceeveose
Deeeele
keeee&vJeeve
ogYeeef<eee
10
Interruption
Interval
Incumbent
Integrity
Judiciary
Motion
Occupation
Ordinance
Passport
Personnel
Petition
Visa
Reference
Record
Promotion
Subsidiary
Transport
Unauthorised
Validity
Union
Voluntary
Vacancy
JeJeOeeve
Devlejeue
HeomLe, HeoOeejer
DeKeb[lee
veeeHeeefuekee
emleeJe
GHepeerefJekee
DeOeeosMe
HeejHe$e
keeefce&ke
eeefekee
eJesMeHe$e
meboYe&
DeefYeuesKe
eesVeefle
meneeke
HeefjJenve
DeveefOeke=le
ceevelee
mebIe
mJeweqke
efjeqkele
11
ke)
Ke)
ie)
ke)
Ke)
ie)
Ie)
*)
e)
)
pe)
Pe)
_e)
elegLe& eMveHe$e keLee meeefnle (GHeveeme Deewj keneveer)

KeC[-ke GHeveeme
esceevo- mesJeemeove
eMeHeeue - efoJee
eerueeue Megkeue jeie ojyeejer
KeC[-Ke keneveer
esceevo - ceb$e
peeMebkej emeeo - eece
pewvesv kegceej - Helveer
Decejkeeble - nleejs
cenerHe efmebn - mJejeIeele
keceuesMJej ieeffce&eeW kes efove
G<ee efeecJeoe -efpevoieer Deewj iegueeye kes Hetue
mebpeerJe - kevHesMeve
%eevejbpeve - mecyevOe
Goe ekeeMe - sHeet
Debke efb JeYeepeve

ceOeeceekeej / JeeKeecetueke eMve
ueIetejer eMve
kegue
152=30
84=32
45=20
18=08
90
12
ke)
Ke)
Hebece eMveHe$e meeefnle efmeevle Deewj efnvoer Deeueesevee

KeC[-ke meeefnle efmeevle
Yeejleere keeJeMeee
keeJe ue#eCe, keeJe nsleg, keeJe-eeespeve, jme efmeevle, jmeebie, jme efve<Heefe, Deuebkeej
efmeevle, OJeefve efmeevle, Jeeeseqkele efmeevle, jerefle efmeevle~
HeeMeele keeJeMeee
Dejmlet-DevegkejCe efmeevle,
ueeWpeeFveme-Goee keer DeJeOeejCee
DeeF&. meb efje[d&me-cetue Deewj mebes<eCe efmeevle
eeses - DeefYeJebpeveeJeeo
KeC[-Ke efnvoer Deeueesevee
ie)
Ie)
*)
e)
efnvoer Deeueesevee kee efJekeeme Yeejlesvog, ceneJeerj emeeo efJesoer SJeb Megkeueegieerve Deeueesevee~
Megkeueesejegieerve Deeueeseke SJeb Gvekeer Deeueesevee ef npeejer emeeo efJesoer, vevoogueejs
JeepeHeseer, [e@. veiesv SJeb jeceefJeueeme Mecee&~
eLeeLe&Jeeo, eieefleMeerue Deeueesevee, DeefmlelJeJeeo, GejDeeOegefvekeleeJeeo SJeb DeeOegefveke
efJeceMe&-eer efJeceMe&, oefuele efJeceMe&
Deeueesevee kes yeerpe Meyo-eleerke, efyecye, efceLeke, HeQsmeer
Debke efb JeYeepeve
ceOeeceekeej eMve
ueIetejer eMve
kegue
152=30
84=32
45=20
18=08
90
13
ke)
Ke)
ie)
Ie)
*)
e)
)
pe)
Pe)
_e)
ke)
Ke)
ie)
Ie)
*)

Fme Yeeie kes Devleie&le leerve eMve He$e VI, VII, VIII neWies~
<e eMveHe$e DeeOegefveke keeJe
KeC[-ke
cewefLeueer MejCe iegHle - eMeesOeje
peeMebkej emeeo- keeceeeveer (kesJeue ueppee meie&)
efvejeuee - mebOee megvojer, leguemeeroeme, OJeefve
megefce$eevevove Heble ieerle efJenie, eBeoveer, HeefjJele&ve
ceneosJeer Jecee&-Oeerjs-Oeerjs Glej ef#eeflepe mes, Jes cegmekeeles Hetue veneR, ceQ veerj Yejer ogKe keer
yeoueer~
KeC[-Ke
De%ese yevee os efelesjs, Yeerlej peeiee oelee, metveer-meer meBePe Ske~
veeieepe&gve Dekeeue Deewj Gmekes yeeo, Kegjojs Hewj, Meemeve keer yevotke~
cegeqkeleyeesOe eBeo kee cegBn ss{e nw~
Oetefceue Menj ceW metee&mle, yeerme meeue yeeo, mebmeo mes me[ke leke
ef$eueeseve egie keer Hegkeej, leerve kegb[efueeeB, ogKe Deewj ieeve~
Debke efb JeYeepeve
152=30
ceOeceekeej eMve
84=32
ueIetejer eMve
45=20
18=08
kegue
90
meHlece eMveHe$e efnvoer veeke, efveyevOe SJeb Deve efJeOeeSB
KeC[-ke veeke
Yeejlesvog Yeejle ogo&Mee
peeMebkej emeeo eviegHle
ceesnve jekesMe uenjesb kes jepenbme
meHeoj neMeceer ceMeerve
GHesvveeLe DeMke - peeWke
14
e)
)
pe)
Pe)
_e)
)
ke)
Ke)
ie)
Ie)
*)
e)
)
pe)
KeC[-Ke efveyevOe Deewj Deve iee efJeOeeSB

efevleeceefCe jeceev Megkeue- keCee, ceeveme keer Oece&Yetefce.
keuHeuelee npeejer emeeo efJesoer -efMejer<e kes Hetue, mebmke=efleeeW kee mebiece
cesjs jece kee cegkeg YeeRie jne nw -efJeeeefveJeeme efcee-cesjs jece kee cegkeg YeeRie jne nw~
Ske yetBo menmee Gueer-De%ese-etjesHe keer DecejeJeleerjescee, HelePej kee Ske Heele
SkeueJe kes veesdme (efjHeeslee&pe) HeCeerMJejveeLe jsCeg
mce=efle keer jsKeeSB - ceneosJeer Jecee&-efyeefyeee
Debke efb JeYeepeve
152=30
ceOeceekeej eMve
84=32
ueIetejer eMve
45=20
18=08
kegue
90
Dece eMveHe$e (efJeMes<e DeOeeve) GHeveeme
KebC[-ke
GHeveeme HeefjYee<ee SJeb leJe
efJeMJe meeefnle ceW GHeveeme meeceeve Heefjee
Yeejleere meeefnle cesb GHeveeme meeceeve Heefjee
efnvoer meeefnle ceW GHeveeme meeceeve Heefjee
esceevo HetJe& egie, esceevo egie SJeb esceevoesej egie~
KeC[-Ke
eerkeeble (eLece HeJe&) Mejle ev
mebmkeej et. Deej. Devevlecetefle&
Pete mee eMeHeeue
ceneYeespe ceVet YeC[ejer
Debke efb JeYeepeve
152=30
ceOeceekeej eMve
84=32
ueIetejer eMve
45=20
15

kegue
18=08
90
ef$eJe<eeae mveeleke GHeeefOe efnvoer (meeOeejCe/meeceeve) kes efueS efveOee&efjle Heedeece
meeceeve efveoxMe
1.
Fme Heedeece kes leerve Yeeie (Part-I) neWies efpevekes Devleie&le kegue eej eMveHe$e neWies, pewmes.
eLece eMveHe$e- Yeeie-Ske, otmeje eMveHe$e SJeb leermeje eMveHe$e- Yeeie-oes SJeb eewLee eMveHe$e
Yeeie leerve kes efueS efveOee&efjle nQ~
2.
eleske eMveHe$e kes HetCeeke meew (100) neWies efpeveceW mes 90 Debke efJeMJeefJeeeuee-Hejer#ee SJeb
10 Debke DeeYeblejerCe cetueebkeve kes neWies~
3.
eleske eMveHe$e kes efuees leerve Iebs kee mecee efveOee&efjle nw~
Heedeece efJeYeepeve
eLece Je<e&, (Part-I) eLece eMveHe$e efnvoer meeefnle kee Fefleneme~
efleere Je<e& (Part-II) efleere eMveHe$e ceOekeeueerve SJeb DeeOegefveke keeJe
le=leere eMveHe$e efnvoer iee meeefnle~
le=leere Je<e& (Part-III)elegLe& eMveHe$e efnvoer Yee<ee SJeb eeespevecetueke efnvoer~
16
Debke efJeYeepeve
efJeeemeeiej efJeMJeefJeeeuee, efceoveeHegj

ef$eJe<eeae mveeleke GHeeefOe efnvoer (meeceeve) Heedeece
HetCeeke 90
DeeYevlejerCe cetueebkeve 10
kegue 100
eLece Yeeie (Part-I)

eMveHe$e-eLece efnvoer meeefnle kee Fefleneme
KeC[-ke Deeefo SJeb ceOekeeue
ke) keeueefJeYeepeve, veecekejCe, mecemeeSB~
Ke) Deeefokeeue He=Yetefce (HeefjefmLeefleeeB), veecekejCe, eJe=efeeBe, efme meeefnle, veeLe meeefnle,
pewve meeefnle SJeb jemees meeefnle~
ie) HetJe& ceOekeeue (Yeeqkelekeeue) Yeeqkele kes Goe-efJekeeme kes keejCe,
ecegKe OeejeSB - meblekeeJe, metHeer keeJe, ke=<Ce keeJe, jecekeeJe-eJe=efeeBe, ecegKe keefJe SJeb
jeveeSB~
Ie)
jereflekeeJe (Gej ceOekeeue) veecekejCe, eJe=efeeBe, efJeefYeVe OeejeSB (jerefleye, jerefleefme,
jereflecegkele) ecegKe keefJe SJeb ke=efleeBe~
KeC[- Ke
DeeOegefveke keeue
*) DeeOegefveke, DeeOegefvekelee, HeefjefmLeefleeBe, veJepeeiejCe-eJe=efeeeB~
e) Yeejlesvog egie SJeb efJesoer egie HeefjefmLeefleeeB, eJe=efeeBe, ecegKe keefJe SJeb ke=efleeBe~
) eeeJeeo, eieefleJeeo, eeesieJeeo, veF& keefJelee
He=Yetefce, eJe=efeeBe, ecegKe keefJe SJeb ke=efleeeB~
pe) GHeveeme, keneveer, veeke, efveyevOe, Deeueesevee-GodYeJe Deewj efJekeeme~
Debke efbJeYeepeve
152=30
ceOeceekeej eMve
84=32
ueIetejer eMve
45=20
18=08
kegue
90
17
Debke efJeYeepeve
ke)
Ke)
ie)
Ie)
efleere Je<e&
efleere Yeeie (Part-II)
eMveHe$e-efleere ceOekeeueerve SJeb DeeOegefveke keeJe
KeC[-ke ceOekeeueerve keeJe
HetCeeke 90
DeeYevlejerCe cetueebkeve 10
kegue 100
keyeerj meeKeer 1. meleieg Meyo keceeve ues, 2. ieg ieesefJebo leew Ske nw, 3. cesje ceve megefcejw
jece kees, 4. uegef mekew leew uetefeew 5. Decyej kegbpeBe kegjefueeBe, 6. efnjow Yeerleefj oew yeuew,
7. Heeveer ner lew ef nce Yeee, 8. keyeerj kene iejefyeees, 9. keyeerj ceeee HeeefHeveer, 10. meensye
nce ceW meensye legceceW, 11, DejOe-TjOe keer iebiee-pecegvee, 12. Hetpee-mesJee-vesce Jele, 13.
ceeueve DeeJele osKe keefj, 14. Metve cejw, DepeHee cejs~
metjoeme 1. peye nefj cegjueer DeOej Oejer, 2. cewee ceesjer ceQ veefnb ceeKeve Keeeew, 3. Kesueve
ceW kees keekees iegmeweeB, GJe ! Jesefiener yepe peeng, 5. ieeskegue meyew ieewHeeue GHeemeer, 6.Deeees
Iees<e ye[es JeeHeejer, 7.nceejs nefj neefjue keer uekejer, 8. keens kees jeskele ceejie metOees, 9.
TOees DeBefKeeBe Deefle Devegjeieer, 10. osefKeele keeefueboer Deefle keejer~
leguemeer `jece-Jeve-ieceve' emebie
efyenejer 1. cesjer YeJe-yeeOee njew, 2. lees Hej yeejewb Gjyemeer, 3. cebieue efyebog megjbie cegKe meefme,
3, peHeceeuee eHew efleueke, 4. Fle DeeJele eefue peele Gle, 5. Deefveeejs, oerjIe ieveg, 6.
kees keefn mekes ye[sveg meesb 7. Kesueve efmeKeS Deefue YeueQ, 8. Debie-Debie veie peieceiew, 9. efieefj
lew. TBes jefmeke ceve. 10. ye{le-ye{le mebHeefle meefueue, 11. nefjle yeBeme keer yeemegjer, 12.
keesef peleve keesT kejew, 13. meerme cegkeg keef keeveer, 14. otefj Yepele eYeg Heeref ow~
KeC[-Ke
DeeOegefveke keeJe
*.) jeceOeejer efmebn `efovekej' `jefMcejLeer' (kesJeue Hebece meie&)
e) peeMebkej emeeo DeelcekeLee, G-G jer ueIeg ueesue uenj, DeCe en ceOegcee osMe nceeje~
) megefce$eevevove Heble leepe, Yeejleceelee~
18
pe)
Pe)
_e)
e)
pe)
efvejeuee Jej os JeerCeeJeeefoveer, DeelcekeLee, peuo-peuo-Hewj ye{eDees

ceneosJeer Jecee& ceOegj-ceOegj cesjs oerHeke peue, megceve kes eefle
De%ese veoer kes erHe, keueieer yeepejs keer, meBeHe
veeieepe&gve keuHevee kes Heg$e ns YeieJeeve, efmevogj efleueefkele Yeeue
kesoejveeLe DeeJeeue kebeve efkejCeW, ceePeer yepeeDees ve JebMeer
Debke efb JeYeepeve
ceOeceekeej / JeeKeecetueke eMve
ueIetejer eMve
kegue
152=30
84=32
45=20
18=08
90
eMveHe$e le=leere efnvoer iee meeefnle

KebC[-1-veeke, Skeebkeer, efveyevOe
ke)
Ke)
ie)
Ie)
*)
e)
DebOesj veiejer Yeejlesvog nefjMev

OegJemJeeefceveer peeMebkej emeeo
jecekegceej Jecee& Deewjbiepesye keer DeeefKejer jele
YegJevesMJej efmekevoj
jeceev Megkeue ueesYe Deewj eerefle
npeejer emeeo efJesoer veeKetve keeeW ye{les nQ
KeC[-2 (GHeveeme Deewj keneveer)
ke)
Ke)
ie)
esceevo Jejoeve
Yeer<ce meenveer leceme
keneveer
peeMebkej emeeo iegb[e
megYee kegceejer eewneve ieewjer
19
efmeeejeceMejCe iegHle yewue keer efyeeer

jebiese jeIeJe ieoue
Decejkeevle oesHenj kee Yeespeve
efJe<Ceg eYeekej Oejleer Deye Yeer Ietce jner nw~
Debke efb JeYeepeve
ceOeceekeej / JeeKeecetueke eMve
ueIetejer eMve
kegue
152=30
84=32
45=20
18=08
90
20

eMveHe$e elegLe&
efnvoer Yee<ee SJeb eeespevecetueke efnvoer
KeC[-ke efnvoer Yee<ee
ke)
Ke)
ie)
Ie)
*)
efnvoer Meyo keer GlHeefe, yeesefueeBe Deewj #es$e

efnvoer Meyo YeC[ej
Ke[er yeesueer efnvoer kee efJekeemeelceke Heefjee
YeejesHeere Yee<ee HeefjJeej Deewj efnvoer
osJeveeiejer efueefHe veecekejCe, GodYeJe SJeb efJekeeme
e)
)
pe)
Pe)
_e)
)
)
[)
KeC[-ke eeespevecetueke efnvoer

eeespevecetueke efnvoer DeefYeeee, mJeHe, GHeeesefielee
efnvoer kes efJeefJeOe He jepeYee<ee, je^Yee<ee, mecHeke& Yee<ee kes He ceW~
eeespevecetueke efnvoer ceW DevegJeeo kee cenJe, GHeeesefielee Deewj mecemeeSB~
DevegJeeo kes ekeej, keeee&ueeerve efnvoer keer JeekejefCeke mecemeeSB
ceeref[ee SJeb efnvoer
meceeeej uesKeve, Heerej uesKeve, efJe%eeHeve
He$e uesKeve, efveefJeoe uesKeve, DeefOemetevee
HeeefjYeeef<eke MeyoeJeueer (mebueive nw)
Debke efb JeYeepeve
ceOeceekeej eMve
ueIetejer eMve
kegue
152=30
84=32
45=20
18=08
90
21
HeeefjYeeef<eke MeyoeJeueer
Account
Accountability
Ad-hoc
Accountant
Adjusment
Adjournment
Agenda
Agreement
Audit
Auditorium
Allotment
Allowance
Approval
Authority
Autonomous
Authentic
Bonafide
Bail
Bye Low
Bank Guranty
Bearer
Cash Balance
Charge
Circular
Compensation
uesKee/Keelee
peJeeyeosner
leoLe&
uesKeHeeue
meceeeespeve
mLeieve
keee&meteer
DevegyebOe
uesKee-Hejer#ee
es#eeie=n
Deeyebve
Yeee
Devegceesove
eeefOekejCe
mJeeee
eeceeefCeke
JeemleefJeke
peceevele
GHeefJeefOe
yeQke eleeYetefle
Jeenke
jeske[ yeekeer
eYeej
HeefjHe$e
#eefleHetefle
22
Confirmation
Consent
Contract
Commission
Current
Depositer
Dividend
Discretion
Enclosure
Ex-Office
Honorarium
Investment
Lease
Infrastructure
Memorandum
Lumpsum
Output
Notification
Officiating
Postponement
Outstanding
Payable
Payment
Realization
Recurring
Vice-chancellor
Registrar
Secretary
Hegef
menceefle
mebefJeoe
oueeueer/Deeeesie
eeuet
peceekelee&
ueeYeebMe
efJeJeske
Devegueiveke
Heosve
ceeveose
efveJesMe
Hee
DeeOeejYetle mebjevee
%eeHeve
SkecegMle
GlHeeove
DeefOemetevee
mveeveeHeVe
mLeieve
yekeeee
ose
Yegieleeve
Jemetueer
DeeJeleea
kegueHeefle
kegue meefeJe
meefeJe
23
Renewal
veJeerkejCe
Revenue
jepemJe
Sensex
Mesej metekeebke
Telecommunication otjmebeej
Validity
JewOelee
Transaction
uesve osve
24
DeefveJeee& Yee<ee efnvoer
Compulsory Language : HINDI (C.L. Hindi) (For Arts, Science
& Commerce)
(keuee, efJe%eeve leLee JeeefCepe e$e-e$eeDeeW kes efueS)
meeceeve efveoxMe
1) Fme Heedeece kes Devleie&le Ske ner eMveHe$e nesiee~
2) Fme eMve He$e kes kegue Debke (HetCeeke) 50 neWies SJeb Fme eMve-He$e kes efueS 2 Iebs kee mecee
efveOee&efjle nw~
3) keuee, efJe%eeve Deewj JeeefCepe-efJeeeefLe&eebs kes efueS Ske ner Heedeece efveOee&efjle nw~
eMveHe$e-DeefveJeee& Yee<ee efnvoer (C.L.HINDI)
HetCeeke - 50
ke) keyeerj 1. ieg ieesefyebo oesG Ke[w, 2. letB letB kejlee let Yeee, 3. mecegvoj ueeieer Deeefie, 4. nefj jme
Heeree peeefvees, 5. yeemegefj megKe veeB jwefve megKe, 6. Deemee Ske peg jece keer, 7. kemlegjer
kegb[ueer yemew, 8. keyeerj yeeoue esce kee, 9. esce Kesle ve efveHepew, 10. efyejn YegJebiece leve
yemew~
Ke)
jnerce 1. jefnceve Heeveer jeefKeS, 2. jefnceve efvepe ceve keer JeLee, 3. jefnceve Jes vej cej
egkes, 4. Keerje les efmej keeefees, 5.Debpeve efoDees lees efkejefkejer, 6. ye[s ye[eF& vee kejs, 7.
jefnceve eerefle ve keerefpeS, 8. jefnceve eeekelee iens, 9. jefncele ef yee DeOece& kees, 10.
jefnceve efJeee yegef veefnb~
ie)
jmeKeeve 1. ceeveg<e new lees Jener jmeKeeve, 2. ee uekegef De keceefjee, 3. Mes<e censme,
ievesme, efovesme, 4.ceesj HeKee Heefj THej jeefKe, 5. meesnle eboJee efmejceewj kes~
Ie)
cewefLeueerMejCe iegHle- ceveg<elee~
*)
efMeJecebieue efmebn `megceve' nce Heber Gvcegkele ieieve kes~
e)
mete&keevle ef$eHeeer efvejeuee - mvesn efvePe&j yen ieee~
)
kesoejveeLe DeeJeeue yemebleer nJee
iee
pe)
Deeeee& jeceev Megkeue efce$elee
Pe)
mJeeceer efJeJeskeevevo egJeeDeeW mes
25
_e)
)
)
[)
[e@. veiesv Yeejleere meeefnle keer cetueYetle Skelee

esceevo
Hetme keer jele
ceVet Yeb[ejer
oes keueekeej
YeeJeefJemleej,
He$euesKeve
Jele&veer SJeb Jeekee mebMeesOeve
cegneJejeW kee Jeekee-eeesie
Debke efb JeYeepeve
ceOeceekeej/ JeeKeecetueke eMve
ueIetejer eMve
kegue
151=15
82=16
35=15
14=04
50
26
ef$eJe<eeae mveeleke efnvoer (eeflee) Heedeece
eLece eMveHe$e efnvoer meeefnle kee Fefleneme
meneeke HegmlekeW
efnvoer meeefnle kee Fefleneme Dee. jeceev Megkeue
efnvoer meeefnle kee Jew%eeefveke Fefleneme [e@. ieCeHeefle ev iegHle
efnvoer meeefnle Deewj mebJesovee kee efJekeeme jecemJeHe elegJexoer
efnvoer meeefnle kee otmeje Fefleneme [e@. yeeve efmebn
efnvoer meeefnle keer Yetefcekee [e@. npeejer emeeo efJesoer
efnvoer meeefnle kee Deleerle (2 Yeeie) jecekegceej Jecee&
Fefleneme oMe&ve jeceefJeueeme Mecee&
Yeejlesvog nefjMev SJeb efnvoer veJepeeiejCe jeceefJeueeme Mecee&
efnvoer mebmke=efle Deewj veJepeeiejCe [e@. MebYegveeLe~
meeefnlesefleneme oMe&ve Deewj efnvoer meeefnle keer Ssefleneefmeke eefeee [e@. nefjMev efcee
efnvoer meeefnle kee Fefleneme meb. [e@. veiesv
yeebiuee veJepeeiejCe megMeesYeve mejkeej
eLece Yeeie
efleere eMveHe$e ceOekeeueerve keeJe
meneeke ebLe meteer
keyeerj npeejer emeeo efJesoer
jereflekeeJe meben meb. peieoerMe iegHle
metj meeiej metjoeme
Yecej ieerle meej meb. jeceev Megkeue
keyeerj keer efJeeejOeeje-ieesefJevo ef$eiegCeeele
cenekeefJe metjoeme veboogueejs JeepeHeseer
Yeeqkele Deevoesueve Deewj metjoeme kee keeJe-cewvespej HeeC[se
efyenejer jlveekej peieVeeLe oeme jlveekej
ef$eJesCeer jeceev Megkeue
27
Ieveevevo keefJee meb. efJeMJeveeLe emeeo efcee

Ieveevevo Deewj mJevo keeJeOeeje - ceveesnjueeue ieew[
YeeqkelekeeJe Deewj ueeskepeerJeve efMeJekegceej efcee
HeceeJele meb JeemegosJeMejCe DeeJeeue
peeemeer efJepee osJe veejeeCe meener
keyeerj meeefnle keer HejKe HejMegjece elegJexoer
efleere Yeeie
le=leere eMveHe$e Yee<ee efJe%eeve, eeespevecetueke efnvoer SJeb pevemebeej ceeOece
meneeke evLe meteer
Yee<ee Deewj meceepe jeceefJeueeme Mecee&
Yee<ee efJe%eeve keer Yetefcekee osJesvveeLe Mecee&
Yee<eeefJe%eeve YeesueeveeLe efleJeejer
Yeejleere Deee& Yee<ee Deewj efnvoer megveerefle kegceej epeea
efnvoer Yee<ee [e@. njosJe yeenjer
eeespevecetueke efnvoer efJeveeso ieesojs
Yee<ee efJe%eeve kee mebef#eHle Fefleneme Goe veejeeCe efleJeejer
eeespevecetueke efnvoer jIegvevove emeeo Mecee&
DevegJeeo efmeevle Deewj mecemeeSB kewueeMeev Yeeefee
mejkeejer keeee&ueeeW ceW efnvoer eeesie-ieesHeerveeLe eerJeemleJe
elegLe& eMveHe$e keLee meeefnle
efnvoer GHeveeme GodYeJe Deewj efJekeeme-megjsMe efmevne
efnvoer GHeveeme kee efJekeeme ceOegjsMe
efnvoer keneveer kee efJekeeme ceOegjsMe
keneveer veF& keneveer veeceJej efmebn
veeer keneveer meboYe& Deewj eke=efle osJeerMebkej DeJemLeer
efnvoer kes Deebeefueke GHeveeme jeceojMe efcee
peveJeeoer keneveer jcesMe GHeeOeee
HeCeerMJejveeLe jsCeg Deewj cewuee DeeBeue-ieesHeeue jee
28
esceev Deewj Gvekee egie jeceefJeueeme Mecee&

DeeOegefvekelee Deewj efnvoer GHeveeme FvveeLe ceoeve
Hebece eMveHe$e
meeefnle efmeevle Deewj efnvoer Deeueesevee
meneeke ebLe meteer
keeJe Meee YeieerjLe efcee
HeeMeele keeJeMeee osJesvveeLe Mecee&
Yeejleere keeJe Meee MeeefvlemJeHe iegHle
efnvoer Deeueesevee efJeMJeveeLe ef$eHeeer
Heeeele keeJe efevleve efvece&uee pewve
efnvoer Deeueesevee kee efJekeeme- vevo efkeMeesj veJeue
le=leere Je<e&
<e eMveHe$e
DeeOegefveke keeJe
cewefLeueer MejCe iegHle Gceekeevle Heeke
efovekej kes keeJe ceW iegCeeslevee [e@. peieoerMe iegHle
veF& keefJelee mJeHe Deewj mecemee [e@. peieoerMe iegHle
efvejeuee keer meeefnle meeOevee (Yeeie-2) jeceefJeueeme Mecee&
jeie efJejeie jeceefJeueeme Mecee&
je^keefJe efovekej meb. ieesHeeue jee
ceneosJeer Hejceevevo eerJeemleJe
keefJelee kes veS eefleceeve veeceJej efmebn
veeieepe&gve kee keeJe Depee efleJeejer
efvejeuee Deewj cegeqkeleyeesOe vevoefkeMeesj veJeue
emeeo kee keeJe [e@. esceMebkej
cegeqkeleyeesOe kes jevee mevoYe& [e@.iebiee emeeo efJeceue
De%ese Deewj DeeOegefveke jevee keer mecemee jecemJeHe elegJexoer
DeeOegefveke meeefnle vevoogueejs yeepeHeseer~
29
meHlece eMveHe$e
efnvoer veeke, efveyebOe Deewj Deve iee efJeOeeSB
meneeke evLe
efnvoer veeke GodYeJe Deewj efJekeeme, oMejLe DeesPee
emeeo kes veekeeW kee Meeeere DeOeeve peieVeeLe emeeo Mecee&
efnvoer veeke yeeve efmebn
efnvoer efveyebOe kes meew ye<e& - ce=lebpee GHeeOeee
efnvoer keer ieeefJeOeeSB [e@. nef jceesnve~
jbieoMe&ve vesefceev pewve
DeeOegefveke efnvoer veeke kes Deeotle ceesnve jekesMe-ieesefJevo eeleke
efnvoer kes jsKeeefe$e ceeKeveueeue Mecee&
efnvoer kee iee meeefnle jeceev efleJeejer~
Dece eMveHe$e
efJeMes<e DeOeeve kee He$e GHeveeme
efnvoer GHeveeme GodYeJe Deewj efJekeeme megjsMe efmevne
GHeveeme mJeHe Deewj efJekeeme peJejerceue HeejKe
Fiveg Sce. Se.[er. 13, 14, 15, 16 keer DeOeeve meeceeer Heveere~
efnvoer GHeveeme keer veeer ef FvveeLe ceoeve~
Sseqke efnvoer/meeOeejCe
eLece Yeeie / eLece Je<e&
eLece eMveHe$e efnvoer meeefnle kee Fefleneme
meneeke evLe meteer
efnvoer meeefnle kee Fefleneme jeceev Megkeue
efnvoer meeefnle kee Fefleneme meb. [e@. veiesv
efnvoer meeefnle kee otmeje Fefleneme yeeve efmebn
efnvoer meeefnle kee Deleerle efJeMJeveeLe emeeo efcee
efnvoer meeefnle kee Deeueeseveelceke Fefleneme [e@. jecekegceej Jecee&
30
ueeskepeeiejCe Deewj efnvoer meeefnle jeceefJeueeme Mecee&

DeeOegefveke meeefnle keer eJe=efeeeB veeceJej efmebn
efnvoer meeefnle Deewj mebJesovee kee efJekeeme jecemJeHe elegJexoer
efleere Yeeie / efleere Je<e&
ceOekeeueerve SJeb DeeOegefveke keeJe
efleere eMveHe$e
meneeke evLemeteer
keyeerj npeejer emeeo efJesoer
efyenejer efJeMJeveeLe emeeo efcee
efvejeuee jeceefJeueeme Mecee&
je^keefJe efovekej ieesHeeue jee
leguemeer GoeYeeveg efmebn
metj-meeefnle npeejer emeeo efJesoer
De%ese kee keeJe evkeevle JeebefoJee[skej
veeieepe&gve kee jevee mebmeej efJepee yeneogj efmebn
emeeo kee keeJe [e@. esceMebkej
egieeejCe efovekej meeefJe$eer efmevne
efnvoer meeefnle yeermeJeeR Meleeyoer -vevoogueejs JeepeHeseer
ceneosJeer Hejceevevo eerJeemleJe
veF& keefJelee mJeHe Deewj mecemee, [e@. peieoerMe iegHle
le=leere eMveHe$e
efnvoer iee meeefnle
efnvoer veeke GodYeJe Deewj efJekeeme - oMejLe DeesPee
efnvoer keneveer kee efJekeeme ceOegjsMe
efnvoer efveyebOe kes meew Je<e& ce=legbpee GHeeOeee
keneveer veF& keneveer veeceJej efmebn
efnvoer veeke yeeve efmebn
31
eefleefveefOe efnvoer efveyevOekeej [e@. nefjceesnve

esceevo Deewj Gvekee egie [e@. jeceefJeueeme Mecee&
le=leere Je<e& le=leere Yeeie
elegLe& eMveHe$e efnvoer Yee<ee Deewj eeespevecetueke efnvoer
meneeke evLe
efnvoer Yee<ee kee Fefleneme [e@. YeesueeveeLe efleJeejer
efnvoer Yee<ee kee GJe, efJekeeme-Goe veejeeCe efleJeejer
eeespevecetueke efnvoer efJeveeso ieesojs
eeespevecetueke efnvoer efmeevle Deewj eeesie -obieue Peeus
DevegJeeo keer JeJeneefjke mecemeeSB efMeJeveejeeCe elegJexoer
meceeeej, mebkeueve Deewj uesKeve [e@. vevoefkeMeesj ef$eKee
efnvoer He$ekeeefjlee ke=<Ceefyenejer efcee
32
Filename:
HINDI 1182014
Directory:
F:\University\Syllabus UG\Final running ug syllabus\Sent and final proof
running\Final print\First\PDF\Hindi
Template:
C:\Documents and Settings\USER\Application
Data\Microsoft\Templates\Normal.dotm
Title:
Subject:
Author:
USER
Keywords:
Comments:
Creation Date:
8/4/2014 12:06:00 AM
Change Number:
23
Last Saved On:
8/11/2014 9:49:00 AM
Last Saved By:
user
Total Editing Time:
150 Minutes
Last Printed On:
8/11/2014 10:28:00 AM
As of Last Complete Printing
Number of Pages: 32
Number of Words: 5,359 (approx.)
Number of Characters:
30,547 (approx.)

VU Hindi UG Syllabus

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

VU Hindi UG Syllabus

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

VIDYASAGAR UNIVERSITY

Under Graduate Syllabus

eMveHe$e kee ece efvecveefueefKele nw

efnvoer meeefnle kee Fefleneme

keLee meeefnle (GHeveeme SJeb keneveer)

meeefnle efmeevle SJeb efnvoer Deeueesevee

efnvoer veeke SJeb efveyebOe

GHeveeme (efJeMes<e DeOeeve kee He$e)

KeC[-ke Deeefokeeue SJeb ceOekeeue

KeC[-Ke DeeOegefveke keeue

KeC[ (Ke) Yeeqkelekeeueerve keeJe

efleere Je<e& mveeleke efnvoer eeflee Heedeece

elegLe& eMveHe$e keLee meeefnle (GHeveeme Deewj keneveer)

Debke efb JeYeepeve

Hebece eMveHe$e meeefnle efmeevle Deewj efnvoer Deeueesevee

le=leere Je<e& (Part-III)

KeC[-Ke efveyevOe Deewj Deve iee efJeOeeSB

Deefle ueIetejer eMve

efJeeemeeiej efJeMJeefJeeeuee, efceoveeHegj

eLece Yeeie (Part-I)

efvejeuee Jej os JeerCeeJeeefoveer, DeelcekeLee, peuo-peuo-Hewj ye{eDees

eMveHe$e le=leere efnvoer iee meeefnle

DebOesj veiejer Yeejlesvog nefjMev

efmeeejeceMejCe iegHle yewue keer efyeeer

le=leere Je<e& (Part-III)

efnvoer Meyo keer GlHeefe, yeesefueeBe Deewj #es$e

KeC[-ke eeespevecetueke efnvoer

[e@. veiesv Yeejleere meeefnle keer cetueYetle Skelee

Ieveevevo keefJee meb. efJeMJeveeLe emeeo efcee

esceev Deewj Gvekee egie jeceefJeueeme Mecee&

ueeskepeeiejCe Deewj efnvoer meeefnle jeceefJeueeme Mecee&

eefleefveefOe efnvoer efveyevOekeej [e@. nefjceesnve

You might also like