Bouazzi Tez

T.C.
STANBUL ÜN VERS TES

SOSYAL B L MLER ENST TÜSÜ
TAR H ANAB L M DALI
YÜKSEK L SANS TEZ
XVII ve XVIII. YÜZYILLARDA GARB

OCAKLARININ AVRUPA ÜLKELER LE
S YAS ve T CAR L K LER
Brahim BOUAZ
2501990003
Tez Dan+,man+
Prof. Dr. dris BOSTAN
stanbul 2002
ÖZ
XVII ve XVIII. yüzy llar n Akdeniz haritas na bak ld nda Osmanl Devleti
ile Bat Avrupa ülkeleri aras nda denizlere hakim olma mücadelesi içinde Garb
Ocaklar ’n n siyasî ve ekonomik bak mdan güçlendi i görülmektedir. Akdeniz’deki
bu güç üçgeninin taraflar aras nda çe(itli münasebetler kurulmu(tu. Avrupa
ticareti, Garb Ocaklar korsanl , Osmanl Devletinin Avrupa ile kurdu u dostluk
ili(kileri ve taraflar n ekonomik ve siyasî ç karlar bu ili(kinin di er boyutlar n
olu(turuyordu. Bat Avrupa ülkeleri ile Garb Ocaklar aras ndaki her türlü
münasebet Osmanl Devleti’nden uzak de ildi. Bu tezde bir ülkeyi de il bir bölgeyi
ilgilendiren bu önemli ve geni( konu, Osmanl Devleti’nin d ( ili(kileri ile ilgili
kay tlar n bulundu u Düvel-i Ecnebiye Defterlerine göre ele al nmaya çal ( lm (t r.
ABSTRACT
When we look at the map of Mediterranean in 17th and 18th centuries, we

can see the importance of the Ottoman Western Provinces that have grown within
the competition between the West Europe Counties and the Ottoman Empire for
dominate the sea. There were various relations between the sides of this triangle of
power in Mediterranean. The European trade, the freebooters of the western
Provinces, the friendship between the Ottoman Empire and European Countries and
the economic political advantages of these regions had defined the other
characteristics of this relationship. Every relation between the Western Provinces
and Western Europe was not away from the Ottoman Empire. That wide and
significant matter that concerns not only an odd country but also a whole region
was taken for research in accordance with the logbooks of Foreign Countries in the
Ottoman Archives.
iii
ÖNSÖZ
Osmanl Devletinin XVII ve XVIII. yüzy llarda Akdeniz’deki siyasî gücü

ve Garb Ocaklar n n Osmanl Devletine olan idarî ba l l dü(ünülürse, Bat
Avrupa ülkeleri ile Garb ocaklar aras ndaki ticarî ve siyasî ili(kiler hususunda
Osmanl Ar(iv belgelerine ba(vurmak zaruridir. Bu yüzden konusu bu ili(kiler olan
bu tezde, geni( kaynak yelpazesi yan nda Düvel-i Ecnebiye Defterleri esas
al nm (t r. Ayr ca bahsi geçen yüzy llardaki bu ticarî ve siyasî ili(kiler ele
al nmadan önce, konunun daha iyi anla( lmas için Garb Ocaklar ile Bat
Avrupa’n n daha Osmanl hakimiyeti Kuzey Afrika’ya uzanmadan önceki siyasî,
ekonomik durumlar ve co rafyas hakk nda genel bilgi verilmi(tir.
Tezin birinci bölümünde ar(iv belgelerinin ( alt nda Osmanl Devleti ile
Bat Avrupa ülkeleri aras nda yap lan ahidnamelerin Garb Ocaklar ile ilgili
maddeleri ve bu ülkeler ile ilgili Garb Ocaklar na gönderilen hükümler ülke ülke
incelenmi(tir. Garb Ocaklar ’n n korsanl ve bu korsanl a kar( tutumlar ve
al nan tedbirler de anlat lm (t r. Her ne kadar Prusya ve 8ngiltere Akdeniz
ülkelerinden de ilse de Akdeniz’de ticaret yap yor olduklar ndan ve konunun
önemine binaen bu iki ülke ile ilgili belgeler de ara(t rmam z dahilinde al nm (t r.
8kinci bölümde ise taraflar aras ndaki ili(kinin ticarî boyutuna yakla( m
yap lm ( ve Akdeniz piyasas nda sat lan mallar, rekabet ortam , Osmanl Devletinin
ticarî politikas na ayk r olarak Garp ocaklar nda yabanc tüccar ve devlet
adamlar na uygulanan çe(itli yüksek gümrük vergileri ve a( r yüksek fiyatlar
anlat lmaya çal ( lm (t r
Son olarak üçüncü bölümde Düvel-i Ecnebiye Defterleri’ne göre Bat

Avrupa ülkeleri ile Garb Ocaklar aras nda ticarî ve siyasî ili(kiler yer almaktad r
iv
Burada konu ile ilgili ahidname ve hükümleri içeren 145 belgenin özetleri
bulunmaktad r.
Bu çal (mada bana ara(t rma imkan sa layan Tunus Yüksek E itim
Bakanl na, 8stanbul Üniversitesine, Ba(bakanl k Osmanl Ar(ivine, akademik
tarih ara(t rma teknikleri hususunda yol gösteren say n hocam Prof. Dr. 8dris
Bostan’a, say n Ara(. Gör. Yusuf Alperen Ayd n’a ve ayr ca çal (malar mda
yard mda bulunan e(ime ve bütün arkada(lar ma te(ekkürü bir borç bilirim.
Brahim BOUAZ8
v
Ç NDEK LER
ÖZ............................................................................................…........................... iii
ÖNSÖZ......................................................................................……..................... iv
8Ç8NDEK8LER..................................................................................................…. vi
KISALTMALAR................................................................................................... ix
GR
Garb Ocaklar Ve Bat Avrupa Ülkelerine Genel Bak ( ....................................... 1
B R NC BÖLÜM
XVII VE XVIII. YÜZYILLARDA GARB OCAKLARI LE BATI

AVRUPA ÜLKELER ARASINDAK S YASÎ L K LER
A. Osmanl Devleti’nin Bat Avrupa Ülkelerine Verdi i Ahidnamelerde Garb

Ocaklar ................................................................................................................... 8
1. Venedik’e Verilen Ahidnameler ............................................... 9
2. Fransa’ya Verilen Ahidnameler .............................................. 10
3. 8ngiltere’ye Verilen Ahidnameler ........................................... 11
4. 8spanya’ya Verilen Ahidnameler ........................................... 12
5. Prusya’ya Verilen Ahidnameler ............................................ 12
6. Sicilyateyn’e Verilen Ahidnameler ....................................... 13
vi
7. Ceneviz’e Verilen Ahidnameler ............................................ 14
B. Garb Ocaklar ’na Gönderilen Hükümlerde Bat Avrupa Ülkeleri ................. 15
1. Venedik ................................................................................. 15
2. Fransa .................................................................................... 16
3. 8ngiltere .................................................................................. 16
4. 8spanya ................................................................................... 17
5. Prusya ..................................................................................... 17
6. Sicilya ve Ceneviz ................................................................. 18
C. Garb Ocaklar 'nda Korsanl n Tarihi, Siyasî ve Ekonomik Önemi ….......... 18
D. Bat Avrupa Ülkelerinin Garb Ocaklar Korsanl na Kar( Tutumu ……..... 20
E. Osmanl Devleti'nin Korsanl a Kar( Ald Tedbirler .................................. 21
K NC BÖLÜM
XVII VE XVIII. YÜZYILLARDA GARB OCAKLARI LE BATI

AVRUPA ÜLKELER ARASINDAK T CARÎ L K LER
A. Akdeniz Piyasas nda Sat lan Mallar ................................................................. 25
B. Gümrük Türleri ve Miktarlar ........................................................................... 27
C. Garb Ocaklar ’nda Yabanc lara Uygulanan Yüksek Fiyatlar ........................... 28
D. Deniz S n rlar ve Ticaret Yolu ........................................................................ 29
vii
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
BELGELER N ÖZET
Ar(iv Belgelerinin Özeti ....................................................................................... 31
SONUÇ ................................................................................................................ 76
B BL YOGRAFYA …........................................................................................ 77
EKLER................................................................................................................. 81
viii
KISALTMALAR
a.g.e. Ad geçen eser
bkz. Bak n z
c. Cilt
çev. Çeviren
D. E. Düvel-i Ecnebiye Defterleri
D8A Diyanet 8slam Ansiklopedisi
h. Hicrî
haz. Haz rlayan
8A 8slam Ansiklopedisi
m. Miladî
nr. Numara
s. Sayfa
t.y. Tarihi Yok
v. d. Ve di erleri
GR
GARB OCAKLARI ve BATI AVRUPA ÜLKELER NE
GENEL BAKI
“Garp Ocaklar ”1, Osmanl Devleti’nin Kuzey Afrika’daki Cezayir, Tunus

ve Trablusgarb’dan olu(an üç eyaleti için kullan l r bir tabirdir.
Garp Ocaklar ile Bat Avrupa ülkeleri Akdeniz’in bat havzas n n güney ve
kuzey k y lar nda kar( kar( ya bulunmaktad rlar. Tarih, bu iki k y da yer alan
ülkeler aras nda arka plandaki dinî, rkî ve siyasî ihtilaflardan do an silahl bir
çat (ma olmad zamanlarda bile Akdeniz’in bat bölümüne hakim olma u runa
yap lan aç k veya gizli rekabete (ahit olmu(tur. Bu rekabetin ne (ekilde cereyan
etti ini Ba(bakanl k Osmanl Ar(ivinde bulunan belgelerle de ortaya koymak
mümkündür.
Garb Ocaklar , kuzeyden Akdeniz, güneyden Büyük Sahra, bat dan Fas,
do udan M s r ile çevrilmi(tir ve genel olarak Kuzey Afrika’n n Akdeniz sahillerini
te(kil etmektedir. Cezayir’in kuzey bat s ndan Tunus’un kuzey do usuna kadar
uzanan Atlas S rada lar , Büyük Sahra ile Akdeniz aras nda do al bir duvar
olu(turmaktad r. Cezayir, kavis (eklindeki sahilleri ile bir taraftan 8spanya’ya ve bir
taraftan Fransa ve 8talya’ya bakmaktad r. Trablusgarb, Berberî memleketlerinin en
do usunda ve Tunus ile M s r aras ndad r, Akdeniz sahillerinden Büyük Sahra’n n
1
Bu üç eyaletin tarihî geli(imi konusunda geni( bilgi için bkz.: Atilla Çetin, “Garp Ocaklar ,” D A,
C. XIII, 8stanbul 1996, s. 382-386; Aziz Samih, imali Afrika’da Türkler, 8stanbul 1936; Piri Reis,
Kitab-i Bahriye, haz. Ertu rul Zekai Ökte, Ankara 1988; Celal Tevfik Karasapan, Libya:
Trablusgarp, Bingazi ve Fizan, Ankara 1960; 8bn Ebidd yaf, thafü Ehli'z-zemân bi-ahbâri
Mülûki Tunis ve Ahdi'l-Emân, Tunus 1999; Abdurrahman Muhammed El-Cilali, Tarihü’l-
Cezairi’l-am, C. III. Beyrut 1980.
1
iç taraflar na kadar uzan r. Her ne kadar do u k sm yani Berka sanca bir müddet
idarî olarak ayr lm ( ise de, co rafya kitaplar nda Trablusgarb’a ba l d r2. Garb
Ocaklar Akdeniz sahilinin yakla( k 3812 km uzunlu unu kapsar3. Bu derece uzun
deniz k y s na sahip olmas ve ayr ca geçmi(ten gelen denizcilik bilgi ve tecrübe
birikiminden dolay daha sonralar Garb Ocaklar olarak adland r lan bu bölgeden
yeti(en denizcilerin Osmanl denizcili ine büyük katk s olmu(tur4.
8spanya’n n 8beria yar madas ndaki Endülüs Devleti’nin ba((ehri olan

G rnata’dan sonra5 Akdeniz’in kar( yakas na geçerek 1505’te Marsalkebir, 1509’da
Vehran ve 1510’da Bicaye ve Tilemsan kalelerini6 de ele geçirmesiyle Kuzey
Afrika’daki 8spanyol i(gali ba(lad . Bundan sonra Tunus, Cerbe ve Trablusgarb
(ehirleri de 8spanya’n n i(galine u rad . 8spanya’n n Endülüs’teki Müslümanlara din
ad na uygulad bask larla Arap-8spanyol mücadelesi bir din sava( na - yani
“kutsal sava(” ya da cihada- dönü(tü. Bu s rada önemli bir deniz gücüne sahip olan
Oruç Reis ve karde(i Hayreddin Reis, Tunus’u merkez tutarak Akdeniz’de
korsanl kla u ra( yorlard . Cezayir’deki Bicaye halk , 8spanyol i(galine kar( bu iki
Müslüman kaptandan yard m iste inde bulundular7. Oruç Reis ve karde(i, Bicaye
halk n n ça r lar n kabul ederek 1516’da Cezayir’e girip oradan 8spanyollar
ç kard lar8. Osmanl lar, 1551’de Trablusgarb’ , 1574’de Tunus’u kesin olarak ele
geçirdiler. Böylece Cezayir 1516-1830, Tunus 1574-1881, Trablugarb 1551-1912
y llar aras nda Osmanl idaresinde kald 9.
Garp Ocaklar ’ndaki ekonomik etkinlikler co rafî bölgelere göre de i(ir.

Güney çöllerinde baz vahalardaki hurmal klar hariç tar m n var oldu u
söylenemez. Atlas S rada lar ile çöl aras ndaki yüksek yayla pek az ve düzensiz
2
a. g. e., C. IV, s. 2999.
3
Gerald Blake, The Cambridge Atlas of the Middle East and North Afrika, Cambridge
University Press, Cambridge 1987, s. 109.
4
Abdurrahman bin Muhammed El-Cilali, Tarihü’l-Cezâiri’l-Âmm, Beyrut 1980, s. 51
5
Mehmet Özdemir, "G rnata," D A, C. XIV, 8stanbul 1996, s. 53.
6
Celal Tevfik Karasapan, Libya: Trablus, Bingazi ve Fizan, Ankara 1960, s. 96.
Davut Dursun, “Cezayir,” D A, C. VII, 8stanbul 1993, s. 486.
7
8bn-i Ebi’d-D yaf, thafü Ehli'z-zemân bi-ahbâri Mülûki Tunis ve Ahdi'l-Emân, C. II, Tunus
1999, s. 9-10.
8
Celal Yahya, Tarihü’l-Magribi’l-Kebir, Beyrut 1981, s. 22.
9
Atilla Çetin, “Garp Ocaklar ,” D A, C. XIII, 8stanbul 1996, s. 383.
2
ya ( al r. Bu bölgede yerle(ik tar m, etkili ve planl bir sulaman n varl na ba l
oldu u halde buralarda tah l ve zeytin üretimi vard r. Ayr ca hayvanc l k da
yap l r10. Deniz k y s ile Atlas da lar aras nda çok ya (l , verimli ve bay nd r bir
bölge mevcuttur ki Garb Ocaklar (ehirlerinin ço u bu bölgede bulunmaktad r.
Garb Ocaklar ’nda yerli el sanayinin geli(mesini Moriskolar ve Osmanl lar

gerçekle(tirmi(tir11. Kuzey Afrika’ya göç etmeye mecbur kalan yüz binlerce
Endülüslü12 sayesinde de ocaklar, fes ve kuma( sanayiinde önemli bir geli(me
göstermi(tir13. Osmanl beylerbeyleri ve day lar Garb Ocaklar (ehirlerinin ço unda
tersane, darphane, ka thane, tophane gibi sanayi üsleri kurmu(lard r14. Ticaret
sektörü ise, kuzeyden Akdeniz’e güneyden Büyük Sahra’ya bakan, Kara Afrika ile
Güney Avrupa aras nda yer alan Garb Ocaklar ’n n stratejik mevkii sayesinde
büyük bir hareketlenme görmü(tür. Sahra güneyinden gelen köle, hurma, tuz, deri,
fil di(i, deveku(u tüyü ve yumurtas 15 gibi mallar Garb Ocaklar ’ndan geçerek
Avrupa’ya ula(m (t r16.
Avrupa k tas n n bat s nda bulunan 8spanya, Fransa, 8ngiltere, Ceneviz,

Venedik ve Prusya’n n Osmanl hakimiyetinde olan Garb Ocaklar ile ili(kilerini
10
Geoffrey Barraclough, çev. Zeki Okar, Times, Dünya Tarihi Atlas+, 8stanbul : Karacan Yay nlar ,
1980, s. 250.
11
Osmanl devrindeki Garb Ocaklar ’nda sanayi konusunda bilgi almak için bkz.: Venture de
Paradis, Tunis et Alger au XVIIIe siecle, Edition Sindbad, Paris 1983, s. 120-143.
12
haz. Geoffrey Barraclough, çev. Zeki Okar, “1500’den 1800’e dek Afrika’da Ticaret ve
8mparatorluklar” Times, Dünya Tarihi Atlas+, 8stanbul : Karacan Yay nlar , 1980, s. 166.; Yüsri
Adulkadir El-Cevheri, emalü frik+yye: dirasetün fi’l-cuGrafiya et-tarihiyye ve’l-+klimiyye,
8skenderiye 1968, s. 142.
13
Muhammed El-Hadi E(-Serif, Tarihu Tunis, Tunus 1993, s. 75.; 8bn-i Ebi’d-D yaf, thafü
Ehli'z-zemân bi-ahbâri Mülûki Tunis ve Ahdi'l-Emân, C. II, Tunus 1999, s. 30-31.
14
Atilla Çetin, , “garp Ocaklar ,” D A, C. XIII, 1996, s. 385.; 1688'de Tunus'ta üç tane fes
imalathanesi kuranHac Bekta( Day hakk nda bkz.: 8bn-i Ebid-D yaf, , thafü Ehli'z-zemân bi-
ahbâri Mülûki Tunis ve Ahdi'l-Emân, C. II, Tunus 1999, s. 62.
15
Büyük Sahra ticareti konusunda geni( bilgi için bkz.: 8smail Arabi, Es-Sahraü’l-Kübra ve
evat+uha, Cezayir 1983, s. 47-62.
16
“XVII. yüzy l n ba(lar nda Cezayir day s , büyük denizci olan 8ngiltere, Hollanda ve Fransa
devletleriyle diplomatik ili(ki kurdu... ve Cezayir, Kuzey Afrika’da köle ticaretinin merkezi oldu”
Mesud El-Havend, El-Mevsuatü’t-Tarihiyyetü’l-CuGrafiyye, C. VII, Lübnan 1996, s. 182.; "Arap
kervanlar , kara yoluyla, Asya ve Do u Akdeniz k y lar ndan (Lavent), arac lar yüzünden fiyatlar
bir hayli artan, baharat, ipek, pamuk ve ecza gibi mallar Sahra üzerinden de alt n ve fildi(i
getiriyorlard " Geoffrey Barraclough, Times Dünya Tarihi Atlas+, 8stanbu 1980, s. 144
3
incelemeden önce söz konusu bu Avrupa ülkelerinin co rafyas na, tarihine ve
ekonomisine göz atmak gerekir.
Bat Avrupa ülkeleri kuzeyden Kuzey Denizi ve Balt k Denizi, bat dan
Man( Denizi ve Atlas Okyanusu, güneyden Akdeniz ve Adriyatik Denizi ile
çevrilmi(tir. Güney do usunda Orta Avrupa da lar , kuzey do usunda Polonya
yaylalar bulunmaktad r. Yani do u taraf hariç di er cihetleri sahildir. Avrupa
k tas , Akdeniz’in kuzey k y s nda Kuzey Afrika ile kar( kar( yad r. 8spanya,
Fransa, Ceneviz ve Venedik’in güneyden Akdeniz’de sahili bulundu undan Garb
Ocaklar ile eskiden beri ili(kileri vard . Ancak 8ngiltere ve Prusya gemileri, Kuzey
Denizi, Atlas Okyanusu ve Cebel-i Tar k Bo az ndan geçerek Akdeniz’e
girebiliyordu.
XVI. yüzy l n ilk yar s nda Osmanl Devleti daha fazla güç ve geni(lik
kazan rken, Avrupa ülkeleri siyasî bölünmeler ve dînî parçalanmalar ya( yordu;
milli devletler ortaya ç km ( ve Protestan kilisesi Papal k müessesesini y pratm (t .
XVI. yüzy lda Kalvin ve Luther mezheplerinin de ortaya ç kmas yla Avrupa din ve
mezhep yap s daha da çok parçaland . Osmanl Devleti’nin Bat ’daki en büyük
rakibi olan V. Sarl taraf ndan ma lup edilen I. Fransua’n n, Osmanl Devleti’nden
1543’de17 yard m almas Avrupa’y siyasî bir birlikten yoksun b rakt . Yine XVI.
yüzy lda 8talya yar madas nda Venedik, Ceneviz, Kilise Devleti, Napoli, Sicilya,
Floransa ve Milano’dan olu(an küçük devletler vard 18. XVII ve XVIII yüzy llarda
Almanya’n n durumu da 8talya’dan çok farkl de ildi. Almanya da 8talya gibi küçük
küçük devletçiklerden olu(uyordu. Bunlar n en büyü ü Prusya idi. Prusya, I.
Friedrich Wilhelm (1713-40) ile o lu Büyük Friedrich (1740-80) devirlerinde
ekonomik ve siyasî bir yükseli( gördü19.
Bu arada 8spanya 8mparatorlu u ile Portekiz ve 8ngiltere aras ndaki

rekabetten dolay 8spanya, Amerika ve Güneydo u Asya’daki yeni ke(iflere
17
F. Emecen, Osmanl Siyasî Tarihi “Kurulu(tan Küçük Kaynarca’ya” Osmanl+ Devleti ve
Medeniyeti Tarihi, (haz. E. 8hsano lu), 8stanbul 1994, s. 40.
18
Avrupa tarihî co rafyas ve devlet s n rlar konusunda geni( bilgi için Geoferry Barraclough v.d.,
Times Dünya Tarih Atlas+, 8stanbul 1980, bkz.: s. 150, 151, 186, 187, 190, 191, 192.
19
a.g.e., “Parçalanm ( Almanya 1648-1806”, s. 190
4
yönelmi(ti. Bu durum Osmanl Devleti’nin Akdeniz’e hakimiyet te(ebbüsü ve Garb
Ocaklar korsanl n n da etkisi ile birle(ince bu devletin Akdeniz’deki faaliyetleri
azald .
Avrupa’da meydana gelen tar m ve sanayi devriminden önce Avrupa’n n

ekonomisi, tar ma dayal yd . Ancak çiftçilerin ço u, 2 ile 10 hektar aras ndaki
küçük topraklarda yaln zca kendi geçimlerini sa layacak üretimi gerçekle(tiren
köylülerdi, ama Kuzey Bat Avrupa’da, özellikle Belçika, Hollanda ve 8ngiltere’de
durum farkl yd . Buralarda XVI. yüzy lda ba(layan tar m devrimi 1800’lere
gelindi inde hayli etkin, kapitalistle(mekte olan bir çiftçilik düzeni yaratm (t . Bu
büyük tar m faaliyetlerinin geli(imini bir sanayi geli(imi de izledi. 8ngiliz yünü,
Frans z keteni ve 8spanyol demirinin uluslararas ün ve pazarlara sahip olmas n n
yan nda, gerek dokuma ve silah gibi geleneksel, gerekse ka t, cam, bask ve kuma(
yap m gibi daha yeni alanlardaki tar m d ( faaliyetler de geli(ti. Genel olarak
ticaretin nüfus art ( ile ba lant l oldu u dü(ünülürse XVII. yüzy lda k tl k, veba ve
geni( çapl sava(lardan dolay azalan ancak XVI. ve XVIII. yüzy llarda h zl bir
art ( gösteren Avrupa nüfusunun20 Avrupa’n n ticarî geli(imine olumlu yönde etkisi
oldu u söylenebilir.
Avrupa ticaret sektörünü elinde tutan 8spanya, Portekiz, 8ngiltere ve

Hollanda, ticaret amac yla Güneydo u Asya, bat ve güney Afrika sahillerine
yöneldiler. Fransa, Venedik ve Ceneviz Akdeniz’de ticaret ile u ra( rken denizde
emniyet sa lamak ve rakiplerini engellemek için birtak m sava(lara girdiler.
Avrupa denizcili i, Akdeniz’deki Osmanl hakimiyeti döneminde bilhassa

ticaret sahas nda ancak Osmanl Devleti ile yapt anla(malar sayesinde varl n
sürdürebildi21. Avrupal lar, ticaret gemilerine taarruz eden Garb Ocaklar korsanlar
hususunda bir çözüm bulamay nca diplomasi yoluyla Akdeniz’de emniyet ve güven
sa lamak için Bab ali ve Garb Ocaklar Beylerbeyileri ile birtak m anla(malar
yapt lar.
20
a.g.e., s. 178-180.
21
8dris Bostan, "Akdeniz", D A, C. II, 8stanbul 1989, s. 233.
5
Bu çal (man n ana kayna Ba(bakanl k Osmanl Ar(ivi’nde bulunan
“Düvel-i Ecnebiye Defterleri”dir. Yabanc devletlerle ilgili ahidnamelerin yan s ra
ahkâm, ni(ân, konsolosluk beratlar na dair kay tlar bu defterlerde tutulmu(tur. Bu
kay tlarda Amerika, Belçika, Brezilya, Dobrovnik, Fransa, 8ngiltere, 8spanya,
Romanya, Rusya, Sardunya, Toskana, Venedik, Avusturya, Ceneviz, Danimarka,
8ran, Bulgaristan, Felemenk, 8sveç, Norveç, Lehistan, Meksika, Yunanistan,
S rbistan ve sair devletlerle ilgili konular vard r. Konsoloslardan, yabanc tüccar ve
elçilerden gelen her türlü yaz (ma bu defterlerde muhafaza edilmi(tir. Yabanc
devletlere ait gemilerin Osmanl limanlar ndan yararlanmalar için gerekli izinlerin
verilmesi, bu izinlerin muntazam olarak takibi ve yabanc devletler ile ilgili
muhtelif konulardaki havadisler de bu kalemde bulunmaktad r22.
Bu sebeple Düvel-i Ecnebiye Defterleri Osmanl diplomasi tarihini

ara(t rmak isteyenler için çok önemli bir kaynakt r.
Bu defterlerin konuyla ilgili bölümleri, XVII ve XVIII. yüzy llarda Venedik,

Fransa, 8ngiltere, 8spanya, Prusya, Sicilya ve Ceneviz’e verilen ahidnamelerin Garp
Ocaklar ile ilgili maddelerinden ve o ahidnamelerle ilgili olarak Tunus, Cezayir ve
Trablusgarb eyaletlerine gönderilen hükümlerden olu(maktad r.
Ba(bakanl k Osmanl Ar(ivindeki Düvel-i Ecnebiye Defterlerinden tespit

edilen kay tlar n defter numaralar ve tarihleri a(a da yer almaktad r.
Defterin ad ve numaras kapsad y llar
Venedik Ahidnamesi Defteri (16) 1670-1696
Venedik Ahidnamesi Defteri (18) 1718-1775
Fransa Atik Ni(an ve Ahkam Defteri (26) 1673-1666
Fransa Ni(an Defteri (27) 1673-1809

22
bkz.: Ba(bakanl k Osmanl Ar(ivi Rehberi, 8stanbul 2000, s. 33.
6
Fransa Atik Ni(an ve Ahkam Defteri (28) 1687-1701
Fransa Ahkam Defteri (30) 1779-1810
Fransa Ahkam Defteri (34) 1649-1773
8ngiltere Ni(an Defteri (35) 1675-1841
8ngiltere Mahlut Defteri (36) 1745-1783
8spanya Ni(an Defteri (46) 1781-1912
8spanya Ahkam Defteri (47) 1783-1908
Prusya Ahkam Defteri (73) 1761-1878
Sicilya Ahidname Defteri (96) 1740-1859
Ceneviz Ahidname ve Ni(an Defteri (108) 1712-1715
Bütün bu defterler taranmak suretiyle Garp Ocaklar ile ilgili belgeler tespit
edilmi( ve basit transkripsiyon ile yaz lm (t r.
7
B R NC BÖLÜM
XVII ve XVIII. YÜZYILLARDA GARB OCAKLARI LE

BATI AVRUPA ÜLKELER ARASINDAK S YASÎ L K LER
Garb Ocaklar n n Bat Avrupa ülkeleri ile siyasî ili(kilerinin çizgilerini bu

ocaklar n beylerbeyleri ve Avrupa hükümdarlar ndan ziyade bu ülkelerin
8stanbul’daki elçilerinin Bab ali’ye sunduklar arzuhaller, Bab ali’nin yabanc
ülkelere verdi i ahidnameler ve Garb Ocaklar na gönderdi i hüküm, tenbih ve
emirler çiziyordu. XVI. yüzy lda Endülüs Müslümanlar n n 8berya adas ndan
kovulmas ve Osmanl Devleti ile 8spanya ve Venedik aras ndaki sava(lar, Bat
Akdeniz’in kuzey-güney k y lar aras ndaki ili(kilere bir dü(manl k s fat
kazand rd . Ayr ca Ma rib korsanl k faaliyetleri de Bat Akdeniz bölgesini farkl bir
mücadele alan na dönü(türdü.
A. Osmanl+ Devleti’nin Bat+ Avrupa Ülkelerine VerdiGi

Ahidnamelerde Garb Ocaklar+
XVII ve XVIII. yüzy llarda ve daha öncesinde Akdeniz’in durumu özetle

(öyleydi. Osmanl Devleti, XV ve XVI. yüzy llarda uzun süren mücadeleler
sonucunda Venedik, Portekiz ve 8spanya’ya galip gelmi(, ayr ca Venedik’ten
K br s’ , Rodos’u ve birtak m adalar alm (t 1. Avrupa ülkelerinin en güçlüsü olan
8spanya ise Akdeniz’den çekilip okyanuslara do ru yönelmi(ti. XVII. yüzy la
gelindi inde ise Osmanl Devleti, Akdeniz’e tamamen hakim oldu ve Garb Ocaklar
korsanlar n n faaliyetleri daha çok artt . O s rada Avrupa ülkeleri, Akdeniz’de
ticaret gemilerine emniyet ve güven sa lamak için Osmanl Devleti ile bar (
1
Ya(ar Yücel, Türkiye Tarihi, C. III, Ankara 1991, s. 4.
8
ili(kileri kurma çabas na girdiler. O tarihlerde Osmanl Devleti’nin Hariciye
Nezareti henüz kurulmam ( olmas na ra men yine de Osmanl devleti ile Avrupa
ülkeleri aras nda birtak m anla(malar imzaland ve bu anla(malar n ço unda Garb
Ocaklar ’n n korsanl k faaliyetleri meselesi bulunuyordu. Osmanl ar(iv kay tlar na
bak ld nda konu ile ilgili olarak Osmanl Devleti’nin yedi ülkeye ahidnameler
verdi i görülmektedir.
1. Venedik’e Verilen Ahidnameler
Osmanl Devleti ile Venedik aras nda XV. yüzy ldan beri devam eden bir
sava( hali vard . Ancak bu durum yap lan anla(malarla dönem dönem k sa bir süre
için düzeliyordu. Bu ahidnamelerin çe(itli konular ihtiva eden maddeleri içinde
Garb Ocaklar ile Venedik aras ndaki baz siyasî ve ticarî sorunlar çözüme
kavu(turan maddeler de vard . Hicrî 983 (miladî 1575) senesinde III. Murad
zaman nda Venedik dojuna verilen ahidname2, 1080 Zilhiccesi’nin sonlar ndaki
(May s 1670) ahidname3 Düvel-i Ecnebiye Defterleri kay tlar ndaki Osmanl -
Venedik ahidnameleridir. 1670 May s nda verilen ahidname birkaç kere
yenilenmi(tir ve Düvel-i Ecnebiye Defterinde 1112 Zilkadesi’nin ba(lar nda, 1118
Rabiulevveli’nin ba(lar nda, 1130 Ramazan ’n n ba(lar nda ve 1145 Zilhiccesi’nde
(Kas m 1701, Haziran 1706, A ustos 1718 ve May s 1733) tecdit edilen metinleri
bulunmaktad r. Genel olarak bu ahidnamelerde iki taraf aras ndaki en önemli siyasî
mesele olarak korsanl k ve esir sorunlar geçmektedir. Ahidnameye göre esirlerin
muamelesi esirin uyru una ve dinine göre yap l yordu; Venedik’ten bir esir kaçsa
e er esir müslüman ise veya h ristiyan iken sonradan müslüman olmu(sa Venedik
konsolosuna veya vekiline fidye olarak bin akçe verilip esir teslim edilmiyordu.
E er esir müslüman de il ise veya müslüman olmam (sa bile ayn miktarda fidye
ödeniyor ve esir geri verilmiyordu. Fakat Osmanl topraklar ndan Venedik’e bir esir
kaçsa e er müslüman ise veya müslüman iken sonradan h ristiyan olmu(sa Osmanl
2
D. E. 16, s. 6 / 2.
3
D. E. 16, s. 11/4.
9
temsilcilerine teslim ediliyordu. E er esir h ristiyan ise onun fidyesi bin akçe olarak
ödenip geri al n yordu. Yani Osmanl Devleti, kendi elindeki müslüman veya
h ristiyan esirleri fidyesini ödeyerek Venedik’e teslim etmiyordu. Venedik’teki
müslüman esirleri fidye vermeden, h ristiyan esirleri de fidye ile geri al yordu. Bu
esir fidyesi ile ilgili genel kanunda bir istisna vard ; Ma rib korsanlar taraf ndan
esir edilen Venedikliler için dînî durum ve bulundu u yer fark etmeksizin fidye
geçerli de ildi. Buna göre esirin kendisi Venedik temsilcilerine teslim edilir ve bu
ahidnameye ayk r hareket eden korsanlar cezaland r l rd .
Bu ahidname gere ince padi(ah, Venedik esirlerinin serbest b rak lmas

hususunda Tunus, Cezayir ve Trablusgarb Beylerbeyilerine bir tak m hükümler
göndermi(tir4.
2. Fransa’ya Verilen Ahidnameler
Osmanl Devleti, Fransa ile dostane ili(kilerini sürdürmek istiyordu.

Osmanl d ( politikas nda Frans z dostlu u, tarihî bir zorunluluk olarak kabul
edilmekle beraber korunmas gereken bir gelenek olarak benimsiyordu. Esasen
Osmanl -Frans z dostlu u, XVI. yüzy lda Kanuni Sultan Süleyman ile I. Fransua
aras nda, ortak dü(man durumunda olan Habsburg hanedan na kar( birlikte hareket
etmek amac yla kurulmu(tur. Siyasî bir s fat ta( yan bu dostlu a, daha sonralar
ekonomik alanda Frans zlara verilen birtak m imtiyazlarla (Kapitülasyon) ekonomik
bir de er de kat lm (t r. XVII ve XVIII. yüzy llarda Osmanl Devleti ile Fransa
aras nda bir sava( veya çat (ma olmad gibi birtak m anla(ma ve ni(anlar iki
8mparatorluk aras ndaki dostlu u peki(tirdi. Hatta Kuzey Afrika’daki korsanlar n
Fransa ticarî gemilerine sald r lar bile bu dostlu u bozamad . Çünkü Garb
Ocaklar ’n n korsanl n önleyen maddeler, Osmanl Devleti’nin Fransa’ya verdi i
ni(an ve ahidnamelerin hemen hemen hepsinde geçmektedir. Örne in 10 Safer 1084
4
D. E. 16, s. 62/144, s. 91/233, D. E. 18, s. 171/874, s. 215/1054, s. 216/1055.
10
(May s 1673) tarihinde Fransa elçisine verilen ni(anda5 Cezayir, Tunus ve
Trablusgarb korsanlar n n kur(un, barut, yelken ve sair malzemeler almak için
Fransa limanlar na gitti i, ayn zamanda Fransa ticaret gemilerine taarruz ettikleri
de anlat lmaktad r. Fransa elçisinin arzuhalinden sonra verilen ni(an, al nan esirlerin
azat ve gasp edilen mallar n iade edilmelerini sa lam ( ve bu ni(an gere ince Garb
Ocaklar ’n n valilerine ve Derya Kaptan ’na ilgili hükümler gönderilmi(tir6.
3. ngiltere’ye Verilen Ahidnameler
Osmanl -8ngiliz ili(kileri XV. yüzy lda ilk olarak ticarî alanda ba(lad .
8ngiltere ilk elçisini 24 Nisan 1583’te III. Murad zaman nda gönderdi. Kraliçe
Elizabeth taraf ndan gönderilen bu elçi, Osmanl limanlar nda ticaret yapma hakk
için gerekli olan kapitülasyonu almak için 8stanbul’a gelmi(ti. Osmanl Devleti ile
8ngiltere’nin dostlukla ba(layan diplomatik ili(kileri XVII ve XVIII. yüzy llara
kadar devam etmi(tir. 8ngiltere’nin Osmanl Devleti ile iyi ili(kiler kurmas ,
8ngiltere aç s ndan birtak m ticarî ayr cal klar sa lad gibi Osmanl Devleti’ne de
yüzy llarca sava(t iki kom(usu olan Venedik ve Avusturya’ya kar( bir müttefik
daha kazand rd . Ayr ca Fransa’n n dostlu u yan nda 8ngiltere ile de iyi ili(kiler
içine giren Osmanl Devleti’nin Bat Avrupa’da yeni bir sava( cephesi açmas na
gerek kalmad . Fakat Garb Ocaklar ’n n korsanl k faaliyetleri, Osmanl Devleti ile
8ngiltere aras ndaki iyi ili(kilerin bozulmas na sebep oluyordu. Bu yüzden Osmanl
Devleti, 1086 Cemaziyelahiri’nde (Eylül 1675) 8ngiltere’ye verdi i ni(anda7 Tunus,
Cezayir ve Trablusgarb korsanlar n n 8ngiliz gemilerine taarruz etmemelerine, zarar
vermemelerine, esir al nan 8ngilizlerin azat edilmelerine ve gasp edilen mallar n
iade edilmesine dair kararlar alm (, 1110 Zilkade (May s 1699) târîhinde Garb
5
D. E. 27, s. 5/1.
6
28, 30. ve 34. Defterlerdeki hükümler.
7
D. E. 35, s. 2/1.
11
Ocaklar ’na 8ngiltereli tüccarlara ne (ekilde muamelede bulunulaca n belirtir bir
ahidname daha vermi(tir8.
4. spanya’ya Verilen Ahidnameler
XVIII. asr n ikinci yar s sonlar na do ru Osmanl -8spanya münasebetleri ilk

olarak kral Don Karlos (III. Sarl) zaman nda gerçekle(mi(tir. Bu s rada yani 1779
M. (1193 H.)’de elçilikle 8stanbul’a gelmi( olan Civan de Polini, Sicilyateyn
krall ile akdedilen ticaret muahedesi gibi Osmanl hükümeti ile bir anla(ma
yapmak istemi(ti. Fakat hükümet as rlardan beri devam eden aradaki husumete
mebnî bu anla(maya yana(mak istemeyerek elçinin bu husustaki görü(mesini
uzatm ( ise de Polini i(in pe(ini b rakmayarak nihayet 1196 H. (1781 M.)’de9 yirmi
bir madde üzerine bir ticaret muahedesi akdine muvaffak olmu(tur10.
Ahidnamenin 17. maddesi, Cezayir, Tunus ve Trablusgarb korsanlar n n

8spanya gemilerine kar( korsanl k faaliyetlerinden kaç nmalar gerekti ini belirtir.
Bu ahidname 20 Cemâziyelevvel 1197 (Nisan 1783) tarihinde tecdit edilmi(tir.
5. Prusya’ya Verilen Ahidnameler
1556 y l nda V. Karl’ n ölümünden itibaren, küçük Alman prensliklerinin

hakimiyeti alt nda da n k bir siyasî görüntü çizen Almanya co rafyas nda, XVIII.
yüzy l n ba(lar nda kurulan Prusya krall , zamanla Avrupa’da askerî bir güç
olarak kendisini göstermeye ba(lam (t r. Prusya Devletinin kurulmas , Osmanl
8mparatorlu u aç s ndan büyük önem ta( maktad r. Zira Prusya, Avusturya ve
Rusya’ya kar( Osmanl Devleti’nin ç kar birli ine girebilece i bir güç olarak
ortaya ç km (t r. Nitekim, Prusya Kral Friedrich’i ilk kutlayan ba(kent 8stanbul
8
D. E. 35, s. 38-39/10.
9
D. E. 46, s. 1/2.
10
8smail Hakk Uzunçar( l , Osmanl+ Tarihi, IV. Cilt, I. K+s+m, Ankara 1995, s. 632.
12
olmu(tur. As m Efendi’nin ba(kanl nda 15 ki(ilik bir heyet Berlin’e gönderilmi(,
böylelikle iki ülke aras nda ilk resmî münasebet tesis edilmi(tir. Prusya Kral
Friedrich de, Johannes Jorgowsky’i 1721 y l nda "irtibat temsilcisi" olarak
8stanbul’a göndermi(tir.
1740 y l nda Prusya taht na oturan II. Ferdinand ve arkas ndan tahta geçen
o lu I. Wilhelm de, stratejik nedenlerle, o dönemin en güçlü ülkesi olan Osmanl
8mparatorlu u ile dostlu un geli(tirilmesine büyük önem vermi(lerdir.
1755 y l nda Prusya Kral II. Ferdinand, Kont Karlo E. Rexin’i 8stanbul’a
elçi tayin etmi(tir.
1761 y l nda, 8stanbul’da Sadrazam Koca Rag p Pa(a ile Prusya elçisi Kont
Karlo E. Rexin taraf ndan Osmanl 8mparatorlu u ile Prusya Krall aras ndaki ilk
"Bar ( ve Dostluk Anla(mas " imzalanm (t r. Bu anla(maya dayan larak, Osmanl
elçisi Ahmet Resmî Efendi, bu ülke nezdinde tayin edilen ilk Osmanl elçisi olarak
1763 y l nda Berlin’e gönderilmi(tir. III. Selim zaman nda, 1790 y l nda, iki ülke
aras ndaki Dostluk Anla(mas yenilenmi(tir. Ama bu anla(ma Düvel-i Ecnebiye
Defterlerinde geçmemektedir. Ancak Cezayir-i Garb beylerbeyisine
Cemâziyelevvel 1184’de11 ve Trablusgarb beylerbeyisine Cemâziyelâhir 1211’de12
gönderilen hükümlerde Osmanl Devleti taraf ndan Prusya’ya verilen bir
ahidnameye at flar bulunmaktad r.
6. Sicilyateyn’e Verilen Ahidnameler
Alman imparatorlu una ait Napoli ve Sicilya, 1738’de yeni bir krall k
halinde meydana ç km (t r13. Sicilyateyn kral olan Krolo( taraf ndan gönderilen
Finoketti adl murahhas, 10 Muharrem 1153 (7 Nisan 1740)’da 8stanbul’a gelip
yirmi bir madde ve bir hatimeden olu(an bir ticaret muahedesi imzalam (t r. Bu
11
D. E. 73, s. 14/67.
12
D. E. 73, s. 56/532.
13
8smail Hakk Uzunçar( l , Osmanl+ Tarihi IV. Cilt, II. K+s+m, Ankara 1995, s. 239.
13
muahedenin on yedinci maddesi Garb Ocaklar ahalisi ile Sicilya devleti aras nda
denizde uyulmas gereken kurallar ve buna mukabil tak n lacak tav rlar havidir14.
Ayn murahhas, 3 Haziran 1741’de de Trablusgarb valisi Karamanl Ahmed Pa(a
ile on yedi madde üzerine bir ticaret ve deniz anla(mas akdetmi(tir15.
7. Ceneviz’e Verilen Ahidnameler
Osmanl Devleti, Cenevizlilerle ilk defa 1665’de ticarî kapitülasyon

anla(mas yapt . Ancak XVIII. yüzy lda Osmanl -Venedik sava(lar nda Ceneviz’in
Venedik’e yapt yard mlardan dolay iki devlet aras ndaki ili(kiler bozuldu16.
Cenevizliler Osmanl Devleti ile ili(kileri kesintiye u rad zaman Frans z bayra
alt nda, Osmanl s n rlar içinde ticaretlerine devam ettiler.
Düvel-i Ecnebiye Defterlerinde Ceneviz ile ilgili belgelerde XVII ve XVIII.

yüzy llarda bir ahidname bulunmad halde 8 Muharrem 1126 ( Ocak 1714)
tarihinde Cezayir, Tunus ve Trablusgarb beylerbeylerine gönderilen hüküm, iki
devlet aras nda imzalanan bir ahidnameye i(aret etmektedir17.
Bu ahidnameler akdedildikten sonra Osmanl Devleti, ahidnamenin

maddeleri ile ilgisi olan eyaletlere yeni al nan kararlarla ilgili maddeleri içeren
birtak m hükümler göndermi(tir. Bu ahidnamelerden kaynaklanan hükümler,
merkez ile vilayetler aras ndaki ili(kiden ziyade vilayetler ile yabanc ülkeler
aras ndaki ili(kilerle ilgili meseleleri içermektedir.
14
D. E. 96, s. 7/5.
15
D. E. 96, s. 43/9.
16
Uzunçar( l , a.g.e., s. 171-172.
17
D. E. 108, s. 13/18.
14
B. Garb Ocaklar+’na Gönderilen Hükümlerde Bat+ Avrupa
ülkeleri
Düvel-i Ecnebiye Defterlerindeki XVII ve XVIII. yüzy llarda Osmanl

Devleti merkezinden Garb Ocaklar ’na gönderilen hükümler, ocaklar n Avrupa
ülkeleri ile ne (ekilde muamelede bulunaca n belirtir nitelikte idi. Bu hükümler
Garb Ocaklar ile Avrupa ülkeleri aras ndaki siyasî ili(kiler hakk nda büyük ölçüde
fikir vermektedir.
1. Venedik
Düvel-i Ecnebiye Defterlerinde Garb Ocaklar ’na gönderilen Venedik ile

ilgili 32 hüküm bulunmaktad r. Bu hükümlerin ço u esirlerin serbest b rak lmas 18,
korsanlar n Venedik tüccarlar na taarruz etmemeleri19 ve ele geçirdikleri mallar
sahiplerine iade etmeleri20, Venedik devlet adamlar na taarruz etmemeleri ve onlar
yiyecek maddeleri al rken zorluk ç karmamalar 21, korsanlar n s n rlara riayet
etmeleri22, ve korsanlara Ocak bayra n n verilmemesi23 hakk ndad r. Hükümler
aras nda bazen konu ile ilgili ba(ka bir hükmün tekidine de24 rastlan r. K sacas bu
hükümler Osmanl Devleti’nin Venedik’e verdi i ahidname maddelerinin mufassal
uygulamalar d r.
18
D. E. 16, s. 62/144, s. 91/233, D. E. 18, s. 171/874, s. 215/1054, s. 216/1055.
19
D. E. 18, s. 35/147, s. 132/605, s. 99/457, s. 156/785, s. 302/1388, s. 306/1408, s. 308/1412.
20
D. E. 18, s. 4/31, s. 37/155, s. 49/201, s. 190/954, s. 197/986, s. 269/1259, s. 308/1411, s. 309-
310/1418.
21
D. E. 18, s. 27/121.
22
D. E. 18, s. 79-80/361, s. 202/1004.
23
D. E. 18, s. 221/1069, s. 224/1073, s. 279/1290, s. 281/1300, s. 286/1321, s. 295/1358, s.
298/1370.
24
D. E. 18, s. 177/897, s. 183/928, s. 317/1448.
15
2. Fransa
Düvel-i Ecnebiye’nin 26, 28 ve 34 numaral defterlerindeki 32 hüküm, Garb

Ocaklar ’na gönderilmi( Fransa ile ilgili hükümlerdir. Bu hükümler Frans z
tüccarlar n n Garb Ocaklar ’nda bal k tutmalar , mercan ç karmalar ve ticarî
merkezler kurmalar 25, Frans z devlet adamlar n n ocaklarda narh üzere
ihtiyaçlar n n kar( lanmas ve bunlara dostça muamele edilmesi26, Garb Ocaklar n
korsanlar n n taarruzlar 27, Frans z kaptanlar n n ocaklardan geçi( izinleri28,
müstemen olmayan ülkelerin tüccarlar n n Fransa bayra alt nda Garb
Ocaklar ’nda ticaret yapabilmeleri29, Frans z esirlerin serbest b rak lmas 30, Frans z
tüccarlar ndan fazla vergi istenmemesi31, baz hükümlerin tekitleri32, Garb Ocaklar
ile Fransa’n n fes ticaretindeki rekabetleri33 ile ilgilidir. Bu hükümlerden Osmanl
Devleti’nin Fransa ile kurdu u dostluk ve ona verdi i imtiyazlar daha iyi
anla( lmaktad r.
3. ngiltere
Düvel-i Ecnebiye Defterlerinde XVII ve XVIII. yüzy llarda Garb

Ocaklar ’na verilen 8ngiltere ile ilgili tek bir hüküm bulunmaktad r. Bu hüküm,
8ngiltereli soylular n Tunus, Cezayir ve Trablusgarb’dan geçerken onlara engel
olunmamas ve geçtikleri yerlerde vergi vermeden serbest bir (ekilde ticaret
edebilmeleri hakk ndad r34. Bu hükümlerin az say da olmas 8ngiltere’nin Akdeniz
faaliyetlerinin çok olmad ndan veya Garb Ocaklar ile ili(kisinin iyi
olmamas ndan kaynaklanabilir. Çünkü Garb Ocaklar korsanlar n n Venedik ve
25
D. E. 26, s. 24/63.
26
D. E. 26, s. 27/70, D. E. 30, s. 152/999.
27
D. E. 26, s. 29-30/75, s. 31/77, s. 57/156, s. 80/231, D. E. 28, s. 61/215, s. 152/623, D. E. 34, s.
56/279, s. 146/930, s. 169/1032, s. 210 /1227, s. 247/1515, s. 259/1632.
28
D. E. 26, s. 44/111, s. 44/113, s. 46/116.
29
D. E. 26, s. 84/242.
30
D. E. 28, s. 12/34, s. 17/52, s. 154/633, s. 164/683, D. E. 34, s. 128/840.
31
D. E. 28, s. 49/163.
32
D. E. 28, s. 50/166, D. E. 34, s. 237/1431, s. 248/1527.
33
D. E. 34, s. 234/1411.
34
D. E. 36, s. 132/574.
16
Fransa’n n gemilerine taarruz ettikleri gibi 8ngiltere gemilerine taarruzlar na dair bir
hüküme defterlerde rastlanmamaktad r.
4. spanya
Garb Ocaklar ’na gönderilen 8spanya ile ilgili hükümler 47 numaral Düvel-i
Ecnebiye Defterinde bulunmaktad r. Bu hükümlerin konular , genelde Garb
Ocaklar n n 8spanya’dan gemi kiralamalar 35, 8spanya gemilerinin geçi( izinleri36 ile
ilgilidir. XVIII. yüzy lda 8spanya donanmas n n büyüklü ünün, ocaklar n buradan
gemi kiralamas na imkan verdi i anla( lmaktad r. Ayr ca 8spanya donanmas n n
güçlü olmas ndan dolay Garb Ocaklar korsanlar n n 8spanya gemilerine taarruz
ettiklerine dair bir hüküm, söz konusu defterde bulunmamaktad r. Bunun sebebi ya
sald r olmad ndan ya Osmanl muhalifi oldu u için 8spanya’dan arzuhal
gelmedi inden yada Osmanl Devleti bu sald r lara müdahale etmek
istemedi indendir.
5. Prusya
Düvel- i Ecnebiye defterlerinde Garb Ocaklar ’na gönderilen Prusya ile ilgili
hüküm say s çok oldu u halde konular çe(itli de ildir. Bat Avrupa’n n di er
ülkeleri ile ilgili hükümlerde oldu u gibi bu hükümlerin konular da Garb Ocaklar
korsanlar n n Prusya gemilerine taarruzlar 37, Cezayirigarb ocak gemilerinin Prusya
gemilerine rastlad klar nda ne (ekilde muamele edecekleri,38 gasp edilen mallar n
35
D. E. 47, s. 27/109, s. 34/135, s. 48/200.
36
D. E. 47, s. 28/112, s. 43/168, s. 44/171.
37
D. E. 73, s. 56/532.
38
D. E. 73, s. 44/334, s. 45/346, s. 50/386, s. 51/401, s. 52/419, s. s. 42/433, s. 52/436, s. 52/437, s.
52/439, s. 52/442, s. 52/444, s. 52/446, s. 52/448, s. 52/450, s. 53/451, s. 53/453, s. 53/455, s.
53/457, s. 53/459, s. 53/465, s. 53/466, s. 53/468, s. 53/469, s. 53/471, s. 53/472, s. 54/474, s.
54/489, s. 54/498, s. 54/500, s. 55/503, s. 55/504, s. 55/505, s. 55/511, s. 55/512, s. 56/513, s.
56/523, s. 56/534.
17
yabanc bir konsolosa teslim edilmesi39 ve esirlerin serbest b rak lmas 40
hakk ndad r. Bu hükümlerin Prusya kaptanlar na verilen suretleri de41 defterde
bulunmaktad r.
Konular n çe(itli olmay ( n n sebebi, Prusya’n n Akdeniz’de k y s

olmamas ndan ve buradaki deniz faaliyetlerinin azl ndan kaynaklanmaktad r.
6. Sicilya ve Ceneviz
Düvel-i Ecnebiye Defterlerinde Sicilya ve Ceneviz ile ilgili Garb

Ocaklar ’na gönderilen her hangi bir hükme rastlanmamaktad r. XVIII. yüzy lda bu
iki ülkeden birisi 8spanya’ya ba l di eri de Fransa’ya ba l oldu u için bunlar n
gemilerine 8spanya ve Fransa gemileri gibi muamele edildi ini söyleyebiliriz.
C. Garb Ocaklar+’nda Korsanl+G+n Tarihi, Siyasî ve

Ekonomik Önemi
Kuzey Afrika’da denizcilik, ilk olarak M. Ö. IX. yüzy lda Tunus körfezinde
Fenikeliler taraf ndan kurulan ve bir ticaret merkezi haline gelen Kartaca (ehri ile
ba(lam (t r. VIII. yüzy lda Emevi halifesi olan Abdülmelik bin Mervan’ n Tunus’ta
8slam fethi ad na bir tersane kurdurmas yla geli(en Kuzey Afrika denizcili i,
Osmanl fethine dek devam ederek daha da ilerlemi(tir.
Osmanl lar n Kuzey Afrika’y fethi Osmanl Devleti için büyük bir zaferden
ziyade korsanl k müessesi için büyük bir geli(me say lmaktad r ki zamanla
39
D. E. 73, s. 14/67.
40
D. E. 73, s. 15/71.
41
D. E. 73, s. 44/335, s. 44/336, s. 51/402, s. 51/403, s. 51/404, s. 51/405, s. 51/406, s. 51/407, s.
51/408, s. 52/420, s. 52/421, s. 52/422, s. 52/423, s. 52/424, s. 52/425, s. 54.475, s. 54.476, s. 54.477,
s. 54.478, s. 54.479, s. 54.480, s. 54.481.
18
korsanl k, deniz haydutlu u seviyesinden yükselip 8spanya ve Portekiz gibi güçlü
imparatorluklara kar( rekabet edebilecek hale geldi.
Düzenli bir ordu ve güçlü bir donanmaya sahip olan Oruç ve Hayreddin
Reislerin Kuzey Afrika’y fetihleri, Osmanl Devleti’nin bu bölge hakk ndaki
görü(ünü etkiledi ve fetihten hemen sonra padi(ahtan gelen ferman ile Kuzey
Afrika, Osmanl hakimiyetine girdi. Önceleri korsanl kla u ra(an Oruç ve
Hayreddin Reislerin Kuzey Afrika’y fethetmeleri, korsanl n siyas rolünü
göstermektedir.
Cezayir’de üslenen Ma rib korsanlar , Cebel-i Tar k’tan Akdeniz havzas na

giren 8spanya, Portekiz ve 8ngiltere gemilerine taarruz ederek bu devletleri deniz
faaliyetlerini Akdeniz’den çekmek zorunda b rakt . Böylelikle bu devletler
okyanusa do ru yöneldiler. Bunun neticesi olarak Avrupa’n n Do u Asya ile olan
ticareti, Akdeniz’den ziyade Ümit Burnu yoluyla devam etti.
Garb Ocaklar ’n n en büyük faaliyetleri korsanl k ve Akdeniz ticaretiydi. Bu

sayede özellikle XVII. yüzy lda gelirleri artt ve zenginle(tiler. Bu zenginlik
(ehirlerde kendini gösterdi. Sehirler geli(ti, imar faaliyetleri artt , kültürel ilerleme
sa land . Zamanla korsanl k gelirlerinin azalmas , Avrupa devletlerinin ve
donanmalar n n Akdeniz’de etkilerinin artmas sonucunda ocaklar yeni dünya
siyasetine uyum sa layamad lar. Korkusuz baz denizciler Sebte Bo az ’n a(arak
Atlas Okyanusu’na ç kt lar. 8ngiltere, Danimarka, 8zlanda k y lar na, baz adalara
seferler yapt lar42.
Korsanlar, ilk ba(ta serbest denizci olarak hareket ettikleri halde baz
hükümdarlar n deste iyle deniz faaliyetlerinde bulunuyorlard . Örne in, Oruç Reis,
Tunus Hafsi kral ndan izin alarak Tunus limanlar nda yerle(ip denize ç k yordu.
Karde(i Hayreddin de Cezayir’de yerle(mi(ti43. XVII. yüzy ldan itibaren Garb
Ocaklar nda yerli korsanlar yeti(meye ba(lad . Bu korsanlar, Garb Ocaklar n n
42
Atilla Çetin, “Garp Ocaklar ,” D A, C. XIII, 8stanbul 1996, s. 383.
43
8bn Ebidd yaf, thafü Ehli'z-zemân bi-ahbâri Mülûki Tunis ve Ahdi'l-Emân, C. II, Tunus
1999, s. 9.
19
bayraklar yla denize ç k yorlard 44. Bunlar n baz lar Garb Ocaklar ’na mensup
olmad klar halde ba(ka memleketlerden gelip Garb Ocaklar beylerbeylerinden
bayrak al yorlard 45. Baz lar da Garb Ocaklar n n bayra n taklit ediyorlard 46.
Korsanl k, Osmanl Devleti’nin resmî yaz (malar nda “fesâd” olarak

zikredilmesine ra men Garb Ocaklar için büyük bir gelir kayna idi. XVI.
yüzy lda Tunus kral Ebu Abdullah Muhammed bin Hasan, Tunus limanlar n üs
olarak kullanabilme kar( l nda Hayreddin Reis’ten denizde elde etti i
ganimetlerin yüzde yirmisini istemi(ti47. XVI ve XVII. yüzy llarda korsanl n
büyük kar sa lamas üzerine Garb Ocaklar ’ndan baz devlet adamlar bu i(e büyük
yat r mlar yapt lar. Düvel-i Ecnebiye Defterlerindeki hükümler, bu iki as rda
korsanlar n elde ettikleri ganimetlerin tür ve k ymetlerini anlatmaktad r; örne in
Sevval 1160’ta (Ekim 1747) senesinde Trablusgarb korsanlar , Mora adas
k y lar nda baz Venedik tüccarlar na sald rd lar. 140 alt n gasp edip sekiz ki(i esir
ald lar. Onlardan birisini 384 kuru(a, di erini 124 alt na satt lar ve di er alt ki(iyi
Trablusgarb’a gönderdiler48. Bu rakamlar n büyüklü ünden korsanl n gelir
kayna olarak Garb Ocaklar için ne kadar önemli oldu u anla( lmaktad r.
D. Bat+ Avrupa ülkelerinin Garb Ocaklar+ Korsanl+G+na

Kar,+ Tutumu
Avrupa ülkelerinin donanmalar , Garb Ocaklar ’n n korsanl yüzünden

Akdeniz’de emniyet içinde gezemediklerinden dolay birtak m tedbirler ald lar.
Tunus ve Cezayir beylerbeylerine denizde emniyet kar( l olarak hediye vermenin
44
D. E. 18, s. 190/954, s. 221/1069, s. 281/1300.
45 Ülgünlü Hac Mustafa adl e(k ya, Trablusgarb’a kaçm ( ve bir gemi ile Trablusgarb bayra
alt nda korsanl k yapmaya ba(lam (t r (D. E. 18, s. 216/1055).
46 Ülgünlü Recep Reis korsanl k yapmak için Trablusgarb sahte bayra ile denize ç k yordu (D. E.
18, s. 295/1358).
47
8bn Ebidd yaf, thafü Ehli'z-zemân bi-ahbâri Mülûki Tunis ve Ahdi'l-Emân, C. II, Tunus
1999, s. 10.
48
D. E. 18, s. 190/954.
20
ve ticarî gemileri top ve sava( aletleri ile donatman n yan nda49 yine de Osmanl
Devleti ile bu hususta bar ( ve ahidnameler yap yorlard . Ayn zamanda Osmanl
padi(ahlar na (ikayet ve arzuhal de gönderiyorlard . Düvel-i Ecnebiye Defterlerinde
yabanc ülkelerin arzuhalleri bulunmad halde Garb Ocaklar ’na gönderilen
hükümlerde bu devletlerin elçilerinin padi(aha verdikleri arzuhallerin konular
anla( labilir. Ancak Bab ali bu (ikayetlere pek önem vermiyordu. Bununla birlikte
Garb Ocaklar ’na Bab ali’den gönderilen hükümleri Ocaklar n beylerbeyleri de
uygulam yorlard 50. Garb Ocaklar , merkezden uzak oldu undan dolay XVIII.
as rdan itibaren bir özerklik yönetimi gördü. Avrupa devletleri, bu yeni durumdan
faydalanarak Ma rib korsanlar n n faaliyetlerini önlemek veya azaltmak için
Bab ali’den ziyade Garb Ocaklar ’n n beylerbeyleri ile de ahidnameler imzalad lar.
3 Haziran 1741 sensinde Sicilyateyn kral murahhas n n, Trablusgarb beylerbeyi ile
ticaret ve korsanl k ile ilgili imzalad ahidname buna örnek te(kil etmektedir51.
E. Osmanl+ Devleti’nin Korsanl+Ga Kar,+ Ald+G+ Tedbirler
Garb Ocaklar korsanlar n n, Avrupa’n n Akdeniz ticaretine verdi i büyük

zararlar hususunda Avrupa hükümetlerinin sundu u (ikayetlere Bab ali ilk önce
önem vermiyordu. Daha sonralar ya devletçe garpl lara kar( bir ihtiyat ve tehdit
kuvveti say larak yap lacak bir tedip arzu edilmedi inden yahut bu noktada aciz
bulunuldu undan dolay bu ocaklar halk n n Avrupa devletleriyle ahidnameler
akdetmelerine göz yumulmu(, bunun neticesinde bu ocaklar büsbütün bir idare
serbestisi elde etmi(lerdir52. Ancak yine de Osmanl Devleti, Garp Ocaklar ’n n
korsanl n k s tlamak veya önlemek için buralar n beylerbeylerine birtak m
49
1100 senesinde iki Fransa gemisi bir Trablusgarb korsan na rastlam ( ve birbirleriyle sava(m (t
(D. E. 28, s. 152/623).
50
Düvel-i Ecnebiye Defterlerinde Bab ali Garb Ocaklar n valilerine baz hükümlerin tekitlerini
gönderdi inden o valilerin özellikle korsanl yasaklayan hükümleri uygulamad klar anla( l yor. D.
E. 18, s. 177/897, s. 317/1448, D. E. 28, s. 50/166, s. 64/238, D. E. 34, s. 237/1431, s. 248/1527.
51
D. E. 96, s. 43/9.
52
Mehmet Zeki Pakal n, Osmanl+ Tarih Deyimleri ve Terimleri SözlüGü, 8stanbul 1993, c.I, s.
648.
21
hükümler göndermekteydi. Düvel-i Ecnebiye Defterlerinde buna dair hükümlerde
bir tak m tehdit tabirleri de bulunmaktad r53.
Düvel-i Ecnebiye Defterlerindeki hükümler, Avrupa ülkelerinin

8stanbul’daki elçi ve temsilcilerinin Osmanl Devleti’nin hükümdarlar na verdikleri
arzuhallerin neticeleridir. Defterdeki hükümlerin k s mlar genel olarak (öyledir:
1. Hükmün gidece i yer: Cezayir, Tunus ve/veya Trablusgarb.
2. Sikayetçi: Fransa, 8ngiltere veya 8spanya elçisi.
3. Sikayet: Genelde Garb Ocaklar korsanlar n n (ikayet eden ülkenin ticaret

gemilerine sald rmalar , gemiye, içindeki mallara ve paralara el koymalar ,
geminin kaptan , tayfalar ve yolcular esir etmeleri.
4. 8ki ülke aras ndaki ahidnamenin hat rlat lmas : (Ahidname-i hümâyûn
mûcibince...)
5. Hükmün metni: ( buyurdum ki ... amel olas z, eyleyesiz, (öyle bilesiz, k las z)
6. Hükmün tarih: ( Arapça olarak hicri takvime göre gün, ay ve senesi)
Yukar daki be(inci maddede görüldü ü gibi Osmanl Devleti’nin Garb

Ocaklar korsanl na kar( ald tedbirler hemen hemen anla( lmaktad r; Bu
tedbirler, genelde gasp edilen gemileri54 ve mallar 55 sahiplerine iade etmek, esir
edilenleri serbest b rakmak56 ve korsanlara verilecek cezalardan57 ibarettir. Ancak
baz hükümlerde padi(ah, yabanc gemilere sald ran korsanlar n isimlerinin yaz l p
gönderilmesini58, tahrip edilen geminin tazminini59, korsanlar n nerede olurlarsa
53
D. E. 18, s. 132/605, s. 202/1004, s. 302/1388, s. 309-310/1418, s. 317/1448.
54
D. E. 18, s. 4/31.
55
D. E. 18, s. 37/155.
56
D. E. 16, s. 126/272, D. E. 18, s. 132/605, s. 269/1259, s. 298/1370, s. 302/1388, s. 309-310/1418,
s. 317/1448.
57
D. E. 18, s. 49/201.
58
D. E. 18, s. 202/1004.
59
D. E. 18, s. 49/201, s. 132/605, s. 197/986, s. 215/1054, s. 216/1055, s. 224/1073, s. 269/1259, s.
269/1259, s. 281/1300, s. 286/1321, s. 309-310/1418, s. 317/1448, D. E. 27, s. 5/1, D. E. 28, s.
64/238, D. E. 34, s. 146/930, s. 247/1515, s. 248/1527, D. E. 35, s. 38-39/10.
22
olsunlar yakalan p Âsitane’ye gönderilmelerini60, bazen de korsanlara verilecek
cezalardan fazla olarak onlara yard m eden devlet görevlilerinin de azledilmesini61
emrederdi.
Baz belgelerde ba(ka bir tedbire daha rastlanmaktad r ki; bu tedbir,

korsanlar n yabanc gemilere taarruz etmemeleri için Akdeniz’de bir s n r çizilerek
korsanl n bu s n r içinde yasaklan p, d ( nda serbest b rak lmas yd 62. Bu çe(itli
uygulamalara ra men korsanl k olaylar XIX. yüzy lda Fransa’n n Garb Ocaklar ’n
i(galine dek devam etti. Çünkü korsanl k Garb Ocaklar için o tarihlerdeki en
önemli gelir kayna idi.
60
D. E. 34, s. 172/1047.
61
D. E. 18, s. 132/605, s. 202/1004, s. 302/1388, s. 309-310/1418, s. 317/1448.
62
D. E. 18, s. 79-80/361, s. 99/457, s. 156/785, s. 202/1004, s. 302/1388.
23
K NC BÖLÜM
XVII ve XVIII. YÜZYILLARDA GARB OCAKLARI LE

BATI AVRUPA ÜLKELER N N ARASINDAK T CARÎ
L K LER
Avrupa ülkeleri, Osmanl Devleti ile XVI. yüzy ldan itibaren diplomatik
ili(kiler kurmak için te(ebbüslerde bulundular. 1536 y l nda Fransa’ya verilen
kapitülasyonlar, Frans z tüccarlar na Osmanl limanlar nda ticaret yapma hakk n
sa lad . 1580 senesinde 8ngiltere’ye de kapitülasyon verildi. Bu (ekilde Avrupa
ülkeleri, Osmanl Devleti ile kurduklar dostluk ili(kileri sayesinde ticarî amaçlar n
gerçekle(tirdiler. XVII. yüzy lda 8spanya, Sicilya ve Prusya devletleri de bu
imtiyaza sahip oldular. XVIII. yüzy l n sonlar na kadar Venedik ve Ceneviz
haricindeki kapitülasyonu olmayan devletlerin tüccarlar , Frans z bayra yla
Osmanl limanlar na geliyorlard 1.
Venedik, Fransa ve 8ngiltere gibi kapitülasyonu olan Bat Avrupa ülkelerinin

XVII.ve XVIII. yüzy llarda Osmanl Devleti ile imzalad klar ahidnameler, bu
ülkelere birtak m ticarî ayr cal klar sa l yordu. Düvel-i Ecnebiye Defterlerindeki
ahidname ve hükümlerden bu ülkelerin Osmanl Devleti ve Garb Ocaklar ile olan
ticarî ili(kileri hakk nda geni( bilgi al nabilmektedir. Bu ahidname ve hükümler,
sadece siyasî ili(kileri de il ticarî meseleleri de anlatmaktad r. Ayr ca Akdeniz
piyasas nda sat lan ve yasaklanan mallar, Osmanl Devleti taraf ndan istenilen
vergiler ve Garb Ocaklar ’n n Bat Avrupa ülkelerinin tüccarlar na uygulad klar
fazla vergiler ile ilgili bilgileri de içermektedir.
1
D. E. 26, s. 84/242.
24
A. Akdeniz Piyasas+nda Sat+lan Mallar
Akdeniz ülkelerinde yap lan köle ticareti Düvel-i Ecnebiye Defterlerindeki

kay tlarda ilk rastlanan kalemi olu(turmaktad r. Bunlar Kara Afrika’dan getirilip
Kuzey Afrika’da sat lan köleler de ildi. Avrupa gemilerinin reisleri, tayfalar ve
içindeki yolcular, Garb Ocaklar korsanlar taraf ndan ele geçirilip köle olarak
Rumeli, Anadolu ve Garb Ocaklar ’nda sat l yordu2. Bu ticaret XVIII. yüzy lda
Garb Ocaklar ’na büyük gelir sa lamaktayd 3. Düvel-i Ecnebiye defterlerinde köle
ticareti d ( nda Akdeniz piyasas nda sat lan ba(ka emtiaya da rastlanmaktad r:
H. 1050 (1641) tarihinde Cezayirigarb beylerbeyine gönderilen hükümde4 ve

Edirne’de 10 Safer 1084 (May s 1673)’de yap lan ahidnamenin gümrük ile ilgili
maddesinde Fransa tüccarlar n n Cezayir ve Tunus sahillerinde mercan ç kartt klar ,
bal k tuttuklar ve ticaret yapt klar zikredilmektedir. Ayn ahidnamede
Cezayirigarb korsanlar n n Fransa’dan barut, kur(un ve yelken sat n ald klar da
zikredilmektedir5.
1100 Sevvali’nin ba(lar nda (Temmuz 1689) Fransa elçisi Cirardin’in6

verdi i arzuhalde bir sene önce Trablusgarb korsanlar n n çe(itli mallar ve neft7 ile
dolu bir Fransa gemisine 8stanbul’a gelirken sald rd klar anlat lmaktad r8.
1138 Saban ’n n sonlar nda (Nisan 1726) Tunus korsanlar , bir miktar ipek
ve tuzlu bal k ile yüklü bir Venedik gemisine Filistin sahillerindeki Akke
liman ndan Sicilya’ya gelirken Mora sahillerinde sald rm (lard r9.
2
Bkz.: D. E. 16, s. 11/4.
3
Sevval’in ortalar 1160 tarihinde Trablusgarb korsanlar taraf ndan ele geçirilen bir Venedikli 124
alt na sat lm (. D. E. 18, s. 190/954.
4
D. E. 26, s. 24/63.
5
D. E. 27, s. 5/1.
6
Piérre Girardin (8stanbul’da Fransa elçisi, 1685-1689), Piérre Duparc, Recueil des intructions aux
ambassadeurs et ministéres de France, C. XXIX Paris 1969, s. 506.
7
Yerden ç kan ve çam gibi baz a açlardan ç kar lan boyac l kta ve ba(ka sanayilerde kullan lan
yan c bir ya . Semsüddin Sami, Kamus-i Türki, Beyrut 1989, “Neft”, s. 1465.
8
D. E. 28, s. 12/34.
9
D. E. 18, s. 35/147.
25
1173 Cemaziyelevveli’nin ortalar nda (Ocak 1760) Fransa’dan 8stanbul’a
giden iki yüz elli kiselik çuka, cevin (arpa ekme i)10, (eker ve ba(ka mallar ile
yüklü bir Fransa gemisine 8ngiltere bayra alt nda gezen Rum reayalar ndan bir
korsan gemisi sald rm (t r11.
1175 Recebi’nin sonlar nda (Subat 1762) Akke’den gelen bir Venedik
ticaret gemisi K br s’a giderken Trablusgarb korsanlar n n sald r s na u ram ( ve üç
yüz kentâl penbe (pamuk), bir sand k âyîne (ayna), bir koç (ambar) teneke, on bir
top atlas, bir elmas hâtem (yüzük), on iki vukk ye râvend (en iyi cinsi Çin’de
yeti(en ve kökü t pta kullan lan bir bitki çe(idi)12, bir sepet h yâr(enbe (meyvesi
t pta kullan lan bir bitki çe(idi)13, ba’z akmi(e-i harîr (ipek kuma(), alt sepet
envâ’- akmi(e, bin kurû( nakd, mellâh ve yolcular n melbûsât ve kürkleri ve
otuzbir nefer kimesnelerin alt ayl k me’kûlât u zeh\’irine el konulmu(tu14.
1178 Rabîulâhiri’nin ortalar nda (Ekim 1764) Fransa elçisi De Vergon’un15

sundu u arzuhalde Tunuslular n Fransa’dan gelen feslerin sat ( n engellemek ve
Tunus’tan gelen fes, (al ve ku(aklar satabilmek için Fransa feslerini satan
tüccarlara taarruz ettikleri anlat lmaktad r16.
Düvel-i Ecnebiye Defterlerinde zikredilen, Akdeniz ülkeleri aras nda

al (veri(i yap lan mallar çe(itlerine göre (öyle s n fland r labilir.
10
Semsüddin Sami, Kamus-i Türki, Beyrut 1989, “Cevîn” , s. 487.
11
D. E. 34, s. 172/1047.
12
Semsüddin Sami, Kamus-i Türki, Beyrut 1989, “Râvend”, s. 656.
13
a.g.e. , “H yârçenbe”, s. 593.
14
D. E. 18, s. 306/1408.
15
Charles de Vergonnes, (1755’de Harikulade elçi 1756 elçi). Piérre Duparc, Recueil des
intructions aux ambassadeurs et ministéres de France, C. XXIX Paris 1969, s. 507.
16
D. E. 34, s. 234/1411, s. 237/1431.
26
Sanayi Sava(
Giyecekler Yiyecekler
ürünleri malzemeleri
8pek, çuha, Tuzlu bal k, Neft, ayna, Barut,

pamuk, kuma(, arpa ekme i, (eker, teneke, kuyum. kur(un, top yelken.
kürk, fes, (al, bal k, ravend,
ku(ak. h yar(enbe.
Akdeniz piyasas nda sat lan mallar n ço unu giyecek ve yiyecekler

olu(turmaktayd . Sanayi ürünleri ise Avrupa ülkelerinden getirilip Osmanl merkez
ve vilayetlerinde sat l yordu. 8pek, pamuk ve t bbî bitkiler güneydo u Asya’dan
getirilip Fars Körfezi ve Akke liman ndan geçerek Avrupa limanlar na ula( yordu.
Garb Ocaklar korsanlar , bu iki yönlü ticaret yolunu keserek bu mallar n bir
k sm n Tunus, Cezayir ve Trablusgarb pazarlar nda sat yorlard . Ocaklar n
beylerine Padi(ahtan gelen hükümlerde ve yabanc ülkelere verilen ahidnamelerde
Garb Ocaklar korsanlar taraf ndan gasp edilen mallar n sahiplerine veya mal n ait
oldu u ülkenin konsoloslar na iade etme emirleri vard 17.
B. Gümrük Türleri ve Miktarlar+
Osmanl ’da iki tür gümrük vergisi vard . Birincisi yabanc ülkeler ile yap lan
ithalat-ihracat için al nan vergi, di eri de Osmanl vilayetlerinin birinden di erine
nakledilen mallar için al nan vergi idi. D ( ticaret ile ilgili vergilerin de iki türü
vard ; ithal edilen mallar için al nan vergiye “âmediye” ihraç edilen mallar için
al nan vergiye de “reftiye” deniyordu18. Âmediye ve reftiye miktarlar , yabanc
tüccarlar n “müstemen” veya “harbî” olu(una, devletin ekonomik durumuna ve
17
D. E. 18, s. 4/31, s. 190/954, D. E. 28, s. 64/238, D. E. 34, s. 210 /1227, D. E. 73, s. 56/532, D. E.
96, s. 43/9.
18
Mehmet Zeki Pakal n, Osmanl+ Tarih Deyimleri terimleri SözlüGü, 8stanbul 1993, “Reftiyye”,
c.3, s. 22.
27
mal n sat ld yere göre de i(iyordu. 8stanbul’un fethinden XVI. yüzy l n sonlar na
do ru bu verginin oran % 2’den % 5’e kadar yükselmi(tir. XVII. yüzy l
ba(lamadan ise gümrük vergisi % 3’e inmi(tir19.
Avrupa ülkelerinden Garb Ocaklar ’na gelen yabanc tüccarlardan birtak m

gümrük vergileri isteniyordu; bu tüccarlar “harâc, pe(ke(,20 Kassâbiye, reft, bâc,
yasak kulu ve üç yüz akçeden ziyade selâmetlik resmi”21 gibi vergiler ödüyorlard .
Osmanl Devleti ile Fransa aras nda 10 Safer 1084 (May s 1673) tarihinde
Edirne’de yap lan ahidnamenin gümrük ile ilgili maddesi gere ince bu tür gümrük
vergileri kald r ld halde Garb Ocaklar beylerbeyleri Avrupa tüccarlar ndan % 8
miktar nda gümrük almaya devam etmi(lerdir22. Bundan dolay Garb Ocaklar na,
fazla istenen gümrük vergilerini yasaklayan hükümler gönderiliyordu23.
C. Garb Ocaklar+’nda Yabanc+lara Uygulanan Yüksek

Fiyatlar
Düvel-i Ecnebiye Defterlerindeki kay tlara göre baz Avrupa ülkelerinin

devlet adamlar ve tüccarlar , Garb Ocaklar ’na geldikleri zaman yiyeceklerini,
içeceklerini ve di er ihtiyaçlar n sa lamak için al (veri( yaparken onlardan yüksek
fiyatlar isteniyordu. Osmanl Devleti, tüketiciyi korumak amac yla özellikle temel
ihtiyaç maddeleri için bir fiyat belirlerdi ve buna “Narh- cârî” veya “Narh- rûzî”
deniyordu. Narh her yerde geçerli olmas na ra men Garb Ocaklar tüccarlar ,
Avrupa tüccarlar na temel maddeleri satarken narha uymuyorlard . Osmanl Devleti
bu durumu düzeltmek için Garb Ocaklar beylerbeylerine birtak m hükümler
göndermi(tir. Örne in 1137 Ramazan ’n n ortalar nda (May s 1725) Cezayir, Tunus
ve Trablusgarb taraflar na önemli bir görev için Venedik Doju taraf ndan
gönderilen Venediklilerin ihtiyaçlar n n cârî narh üzere kar( lanmas ve yolda
19
Halil 8nalc k, “8mtiyazat”, The Encyclopaedia of Islam, New edition, Leiden, 1960.
20
D. E. 18, s. 27/121.
21
D. E. 27, s. 5/1.
22
D. E. 35, s. 38-39/10.
23
D. E. 28, s. 49/163.
28
rahats z edilmemeleri hakk nda Garb Ocaklar ’na bir hüküm gönderilmi(ti24.
Fransa25 ve 8ngiltere26 devlet adamlar n n da Garb Ocaklar ’nda yiyecek ve
içeceklerini narh üzere alma haklar vard .
Düvel-i Ecnebiye Defterlerindeki ahidname ve hükümlerden anla( ld na

göre narhtan faydalanamayan Avrupa ülkeleri, 8spanya ve Prusya’d r. Bu sonuç
Osmanl Devleti’nin Garb Ocaklar ’n n valilerine gönderdi i hükümlerde kullan lan
terimlerden ç kar labilir. Çünkü 8ngiltere, Fransa ve Venedik’in devlet adamlar
Cezayir, Trablusgarb ve Tunus’tan geçerken cârî narh üzere temel maddeleri
almalar n sa layan hükümler, “cari narh üzere almalar ve kimse onlara mâni
olmamas ” lafz yla geldi i halde, Prusya ve 8spanya’n n devlet adamlar ile ilgili
hükümlerde cârî narh üzere al (veri( yapabilmeleri zikredilmeden “kimse onlara
mâni olmamas ” lafz kullan lmaktad r27.
D. Deniz S+n+rlar+ ve ticaret yolu
Baz hükümlerde Venedik elçilerinin sunduklar arzuhaller üzerine Osmanl

Devleti taraf ndan Akdeniz’de çizilen bir hududa rastlanmaktad r. Pulya, Kapo
Santa Marya, Zaklise ve Moton’dan güneye do ru Rodos ve Girit adalar na, oradan
do uya do ru K br s’a, oradan tekrar güneye do ru Trablus(am ve Sayda
limanlar na ve oradan da güneybat ya do ru M s r 8skenderiye’sine kadar çizilen bu
hat ile kara aras ndaki 30 mil geni(li indeki bölgede korsanl k yasaklanm (t 28.
Görüldü ü gibi Osmanl Devleti, korsanl tamamen yasaklamay p

korsanl n serbest oldu u bir s n r tayin ederek yasal olarak izin vermi(tir. Sonuç
olarak bunda korsanl ktan kazan lan gelirin yüksek olu(unun, Osmanl Devleti’nin
Avrupa ülkelerinin iste ini en az bir bölgede gerçekle(tirerek aralar ndaki dostlu u
24
D. E. 18, s. 27/121.
25
D. E. 26, s. 27/70.
26
D. E. 35, s. 38-39/10.
27
D. E. 47, s. 9-10/10, D. E. 73, s. 14/67.
28
D. E. 18, s. 37/155, s. 79-80/361, s. 99/457, s. 156/785, s. 202/1004, s. 302/1388, s. 306/1408, s.
308/1411.
29
bozmay istemeyi(inin ve ayn zamanda Avrupa ülkelerinin Akdeniz’de
güçlenmesine f rsat vermeyi(inin etkisi oldu u söylenebilir. Buna ra men Avrupa
yine de korsanl k sald r lar n göze alarak bu yolu kullan yordu. Çünkü XV.
yüzy lda ke(fettikleri Afrika’n n güneyindeki Ümit Burnu yolu çok uzak, masrafl
ve me(akkatliydi. Ayr ca Venedik için ba(ka bir durum da vard . Di er Avrupa
ülkelerinin Akdeniz yolunu kullanmadan Do u Asya ile okyanus yoluyla ticaret
yapma imkan oldu u halde Venedik için Akdeniz’den ba(ka geçi( yoktu. Cebel-i
Tar k Bo az ’n kullanarak okyanusa aç lma imkan varsa da Tunus ve Cezayir
korsanlar ndan dolay bu bo aza ula(ma (ans pek yoktu ve Akdeniz yolunu
kullanmaya mecburdu. Venedik’in iste i üzerine her ne kadar baz hudutlar
belirlenmi(se de Garb Ocaklar korsanl na Akdeniz’in en do u sahillerine uzanan
geni( bir faaliyet sahas b rak lm (t .
30
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
AR V BELGELER N N ÖZET
-1-
Evâhir-i Zilhicce 1080
Osmanl Devleti ile Venedik aras nda esirlerin durumu ve Ma rib

korsanlar n n ald esirlerin iadesi ile korsanlar n cezaland r lmas hakk nda
ahidnamenin maddesi
-2-
Evâs t- Sevval 1117
Tunus day s na
8stanköylü Hüseyin Kaptan taraf ndan ahidnameye ayk r biçimde esir

edilerek Tunus’a götürülen Venedikli Luka Kaptan n serbest b rak lmas ve bar (
zamanlar nda Venediklilerin esir edilmemeleri hakk nda hüküm.
-3-
27 Sevval 1125
Derya Kaptan Mehmed Pa(a’ya
31
Trabluslu Mehmed Reis taraf ndan Hanya yak nlar nda esir al nan Venedikli
üç tüccar n bulunup sal verilmesi hakk nda hüküm
-4-
Ramazan 1130
Venedik’e verilen ahidnamenin, Venedik’e ve 8stanbul’a gidip gelen

tüccarlar ile Venedikli esirlerin tabi olacaklar kurallar içeren 19. ve 20. maddeleri.
-5-
7 Safer 1147
Venedik Doj’una verilen 1147 tarihli ahidname-i hümayun.
-6-
Evâil-i Saban 1132
Trablusgarb Beylerbeyine ve Kad s na
Tuz almak için Trablusgarb’a giden Venedikli tüccar Alvize Dosi’nin

kalyonlar n n Trablusgarbl korsanlar taraf ndan ya maland ve kalyonlara el
konuldu unun belirtildi i, fakat bunun söylendi i gibi olmad n n anla( ld
hakk nda hüküm.
32
-7-
Evas t- Ramazan 1137
Cezayir, Tunus ve Trablusgarb Beylerbeylerine, day lar na ve Venedik’ten

buralara gelinceye dek yol üzerinde olan kad , zabit, tüccar kalyonlar ve di er gemi
Kaptanlar na
Cezayir, Tunus ve Trablusgarb taraflar na önemli bir görev için Venedik

Doju taraf ndan gönderilen Venediklinin gitti i yerde ihtiyaçlar n n kar( lanmas ve
yollarda rahats z edilmemesi hakk nda hüküm.
-8-
Evâs t- Saban 1138
Tunus Beyine, Vatan Pa(as na, Day s na ve ihtiyarlar na.
Tunuslu korsanlar n ahidnameye mugayir Zaklise’yi ya malamalar ,

Kefalonya gemilerine el koymalar ve Venedikli tüccar gemilerine sald rarak
gemidekileri esir etmeleri üzerine dostluk üzere olunan Venedik ahalisine ve
gemilerine tecavüz edilmemesi hakk nda hüküm.
-9-
(t.y.)
Tunus Beylerbeyine, Vatan beyine, day s na ve di er zabitler ocak

ihtiyarlar na
Venedik’e verilen ahidname gere ince hükümde belirtilen s n rlar dahilinde

Venedik gemileri ile Garb ocaklar gemileri aras nda muhalefet olmamas ve
33
Tunuslu korsanlar n Mora sahilinde Tapon Filo Ziyov? adl reisin kay n Goston
iskelesiyle Zaklise aras nda gasp ve içindekileri esir etmeleri üzerine esir edilen
adamlar n ve gasp edilen mallar n geri verilmesi ve bundan sonra ahidnameye
mugayir muamele olunmamas hakk nda hüküm.
-10-
Evâs t- Cemaziyelahir 1139
Tunus Beylerbeyine ve Trablusgarb Day s na
Drac Liman ndan ayr l rken Ülgün e(k yas ndan Ali Hoca taraf ndan
sald r ya u rayan ve el konulan Venedik gemisinin ve esir edilen on üç denizcinin
geri al nmas ve el konulan mallar n iadesi hakk nda hüküm.
-11-
Evâs t- Rabiulevvel 1147
Cezayir-i Garb Beylerbeyi ve Day s 8brahim’e
Venedik’e verilen ahidname gere ince hükümde zikredilen s n rlar dahilinde

Venedik gemileri ile Garb ocaklar gemileri aras nda muhalefet olmamas ve
Midilli’deki Pire körfezinde iki Tunus gemisinin Venedikliler taraf ndan
s k (t r ld ve bunun sonucunda Tunuslular taraf ndan yak lan gemilerin esas nda
Venedik’ten gasp edilen gemiler oldu unun ö renildi i, bundan böyle iki taraf n da
mevcut s n rlara ve ahidname-i hümayun (artlar na riayet etmesi hakk nda hüküm.
-12-
34
Evâil-i Sevval 1149
Kaptan derya olan Süleyman Pa(a’ya
Venedik ile Osmanl Devleti aras nda, hükümde zikredilen s n rlar dahilinde
her hangi bir (ekilde muhalefet olunmamas gerekti i halde Trablusgarb sefinesinin
Cezayir-i Bahr-i Sefid, Midilli, Sak z ve Selanik civar nda korsanl a ç kt haber
al nd için, bu geminin her hangi bir müstemen tüccara zarar vermeden bu
sulardan uzakla(t r lmas hakk nda hüküm.
-13-
Evâil-i Saban 1153
Bahr-i sefîd’de olan vezirlere ve Bahr-i sefîd ve Arnavudluk’da bulunan

beylerbeyine ve kad , naib ve zabitlere
Nikolo Arico kavalyer’in arz üzerine, deryada ticaret yapan Venedikli ve

di er H ristiyan tüccarlar n gittikleri yerlerde korsanlar taraf ndan tecavüz
edilmemeleri, (ayet böyle bir durum olursa mallar n n ve canlar n n muhafaza
edilmesi ve Tunus, Cezayir ve Trablusgarb ocaklar ile ve Ülgün ahalisinin ticaret
gemilerine zarar vermemeleri için ikaz hakk nda hüküm.
-14-
Evâil-i Muharrem 1157
Trablusgarb beylerbeyi, day s , zabit ve ihtiyarlara
Venedikliler taraf ndan s k (t r lan Tunuslular n gemilerini yakt ve

Trablusgarb sefinelerinden baz lar n n Bahr-i Sefid’de Venediklilere sald racaklar
haber al nd ndan ve ayr ca ahidnameye muhalif Rafti? liman nda al ( veri( eden
35
Venedik tüccar gemisinin Miknoz adas aç klar nda gemiye el konulmas ve bunun
üzerine di er tüccarlar n endi(elenip yola ç kamamalar üzerine, bundan böyle
s n rlara riayet edilmesi, el konulan gemilerin geri verilmesi ve Bahr-i Sefid’de
bulunan Kaptanlar n ihtar edilmesi hakk nda hüküm.
-15-
Evâil-i Zilkade 1158
Trablusgarb Beylerbeyine ve Day s na
Venedikli Briyoli Kaptan n ve vekilharc Alvize ve beraberinde yedi ki(inin

al (veri( için Koron yak nlar nda karada bulunduklar esnada Trablusgarb
korsanlar ndan Ülgünlü Mehmed Reis taraf ndan esir edilmeleri ve mallar na el
konulmas üzerine, Ülgünlü Mehmed’in yakalanmas ve ahidnameye mugayir
karada esîr ettikleri Venediklilerin serbest b rak lmas hakk nda hüküm.
-16-
Cemaziyelevvel 1159
Trablusgarb Beylerbeyine ve Day s na 15 numaral hükmün tekid için
-17-
Rabiulevvel 1160
Trablusgarb Beylerbeyine Day s na 15 numaral hükmün tekid için.
36
-18-
Evâs t- Sevval 1160
Trablusgarb Beylerbeyine
Zaklise adas reayas ndan on Venedikli tüccar n Trablusgarb oca

korsanlar ndan Abdullah Reis’in adamlar taraf ndan esir al nd , reislerinin
öldürüldü ü ve mallar n n ya maland haber oldu undan, esirlerin sal nmas ve
tacirlerin mallar n n iade edilmesi konusunda hüküm.
-19-
Evâil-i Saban 1161
Kaptan derya’ya
Kefalonya adas ahalisinden Atna( Bano adl Venedikli Kaptan ticaret

amac yla Atina’da bulundu u esnada, Trablusgarbl korsanlardan Mehmed Reis’in
gemisine el koydu u ve mallar n ya malad haberi üzerine, geminin Kaptana
iade edilmesi ve zarar n n tazmini konusunda hüküm.
-20-
Evâil-i cemazieylahir 1162
Kaptan derya Vezir Mustafa Pa(a’ya
Sak z adas yak nlar nda Tunuslu korsanlar n s k (t rd Venedik ticaret

gemisinin 8stanköy adas na s nd ve korsanlar n arkalar ndan takip etti i
konusunda Venedik Balyosunun (ikayeti üzerine denizde belirtilen s n rlar
dahilinde ahidnameye ayk r davran (larda bulunulmamas hakk nda hüküm.
37
-21-
Yanya Sanca Mutasarr f Pa(a’ya
Ülgünlü korsanlardan Hac Mustafa’n n Trablusgarb bayra alt nda,

Boyana ? nehrindeki Valyano( iskelesinde Venedikli bir tacir ve üç adam n esir
etmesi ve mallar n ya malamas üzerine Ülgünlülerin gemileri ile korsanl a
ç kmalar n n men edilmesi, esir edilen tacirlerin serbest b rak lmalar hakk nda
hüküm.
-22-
21 numaral hükümde zikredilen esirlerin serbest b rak lmad n n haber

al nmas üzerine, (ayet esirler müslüman olmu(lar ise serbest b rak lmalar ,
müslüman olmam (lar ise zararlar n n tazmini suretiyle Venedik balyoslar na teslim
edilmeleri hüküm.
-23-
Evâil-i Saban 1164
Giridli ve Ülgünlü baz gemi reislerinin Trablusgarb bayra alt nda

korsanl a ç kt klar n n ve ahidnameye ayk r davran (larda bulunduklar n n
38
Venedik balyosu taraf ndan haber verilmesi üzerine bundan böyle Trablusgarb’a
gidip bayrak talebinde bulunanlara bayrak verilmemesi konusunda hüküm.
-24-
Fî evâhir-i Safer sene 1164
23 numaral hükmün zayi oldu unun haber al nmas üzerine bu hüküm

yeniden yaz larak Trablusgarb Beyine ve Day s na gönderilen hüküm.
-25-
Evâil-i Cemaziyelevvel 1170
Kaptan derya Süleyman Pa(a’ya
Ülgünlü reislerden baz lar n n ticaret ad alt nda denize aç ld ktan sonra
Trablusgarb bayra ile korsanl a ba(lad klar ve Venedik körfezinde bulunan
Venedikli tacirlere sald rma niyetinde olduklar ve bu korsanlara Ülgün dizdar n n
da ganimetten hisse almak kar( l nda göz yumdu u ve baz kimselerin izinsiz
gemi in(a ettikleri haber al nd ndan bu korsanlar n yakalanarak gemilerine el
konulmas , ya malad klar mallar n sahiplerine iade edilmesi ve isimlerinin
8stanbul’a bildirilmesi hakk nda hüküm.
-26-
8skenderiye Sanca Mutasarr f na ve Ülgün Naibine
39
Venedikli Tiyoho’nun gemisinin Ülgünlü 8brahim Slovadan adl
Trablusgarb’ n bayra alt nda korsan taraf ndan ele geçirilip Ülgün kalesi
dizdar n n izin ve yard m yla Ülgün’de sat lmas üzerine Ülgünlü 8brahim ve kale
dizdar na gerekli cezalar n verilmesi ve Venedikli Kaptan n zarar n n tazmini
hakk nda hüküm.
-27-
Evâil-i Rabiulevvel 1171
8skenderiye Sanca Mutasarr f na ve Ülgün kalesi a alar na.
Venedikli Paulo Kaptan n mallar n n bir k sm n gümrükhaneden, kalan

k sm n da Venedik konsolosundan çalan Trablusgarb bayra yla korsanl a ç km (
olan Ülgünlü 8brahim ve Hasan’ n yakalanmas ve Paulo Kaptan n zarar n n tazmin
edilmesi, Ülgünlülerin Garb ocaklar bayra alt dna korsanl a ç kmalar na mani
olunmas hakk nda hüküm.
-28-
Evâil-i Zilhicce 1171
8skenderiye Sanca Mutasarr f na, Ülgün ve Karl ili sancaklar nda bulunan
Angeli kasr kad lar na ve Karl ili sanca Mütesellemine.
Trablusgarb bayra yla korsanl a ç kan Ülgünlü Sinan Reis taraf ndan
öldürülen ve gemisi ya malanan Venedikli Dimitriyo Divari adl tüccar n katilinin
yakalanmas ve korsanlar n ya malad klar mallar n geri al nmas , ahidnameye
ayk r davran (lardan kaç n lmas hakk nda hüküm.
40
-29-
Evâil-i Cemaziyelahir 1173
Rodos sanca mutasarr f ile ba l kazalar n kad lar na ve Sak z

muhass l na
Baz Müslüman hac ve tüccarlar n kiralam ( olduklar Venedikli Nikola

Tabovik’e ait gemi 8zmir’e giderken Trablusgarb bayra alt nda gezen Ülgünlü
Receb Reisin hücumuna maruz kald ndan Rodos adas na s nmas , onu takiben
Receb Reisin de onu takip ederek Rodos’a gitti i haberleri üzerine benzeri bir suçu
daha önce de i(lemi( olan Receb Reis’in yakalanarak 8stanbul’a gönderilmesi
hakk nda hüküm.
-30-
Evâil-i Muharrem sene 1174
8skenderiye sanca mutasarr f na
Trablusgarb bayra alt nda gezen Ülgünlü Dilyon ve Kovaç adl korsan
reislerinin, Corci Azbotof adl Venediklinin gemisine sald rmas üzerine Drac
liman na kaçarak kurtuldu u, Ülgünlülerin korsanl ktan uzak tutulmas ve korsanl k
yapanlar n isimlerinin 8stanbul’a bildirilmesi hakk nda hüküm.
-31-
Evâhir-i Ramazan 1174
Kaptan Pa(a’ya
41
Trablusgarbl bir korsan gemisinin Venedikli tüccarlardan Selanik’e
gitmekte olan Filto adl Kaptan n gemisine sald rmas üzerine Sak z liman nda
mahsur kalan Kaptan n kurtar lmas ve korsanl k faaliyetlerinin men edilmesi
konusunda hüküm.
-32-
Evâhir-i Receb 1175
Trablusgarb Beyi Ali’ye
Ciyovani Firatello adl Venediklinin gemisi K br s’taki bulunan Tuzla

yak nlar nda Trablusgarbl Receb taraf ndan ya maland , Receb’in yakalanarak
8stanbul’a gönderilmesi, Venediklinin zarar n n tazmini ve korsanl n men
edilmesi konusunda hüküm.
-33-
Kaptan derya Mehmed Pa(a’ya
32 numaral hükümde belirtilen olay Osmanl sular nda vuku bulmu( ise
Venediklilerin mallar n n iadesi ve suçlular n yakalanarak 8stanbul’a gönderilmeleri
hakk nda hüküm.
-34-
Cezayir-i Garb Beylerbeyi Ali Pa(a’ya
42
Venedik Baylosunun ricas üzerine karada ve denizde Venedikli tüccarlara
ahidnameye uygun davran lmas konusunda hüküm (Birer sureti Trablusgarb ve
Tunus beylerbeyilerine gönderilmi(tir.)
-35-
M s r Valisi, Mora Muhass l , Bahr-i Sefid’de olan di er vezir ve

beylerbeyler ile 8skenderiye’de ve di er yerlerde bulunan kad , naib ve zabitlere
Ülgün ahalisinin korsanl a ç kmas n n engellenmesi ve ellerindeki

gemilerin al nmas , Ma rib korsanlar n n ele geçirdikleri mallar n iade edilmesi,
esirlerin serbest b rak lmas ya da Venediklilere teslim edilmesi ve korsanl k
yapanlar n isimlerinin 8stanbul’a bildirilmesi hakk nda hüküm.
-36-
Evâs t- Zilhicce 1176
M s r Valisi, Bahr-i Sefid’de bulunan vezir, beylerbeyi, Mora Muhass l ile

8skenderiye ve di er yerlerde bulunan kad , naib ve zabitlere hitaben yaz lan, 36
numaral hükümde verilen emirleri tekid için.
-37-
Sene 1150
Cezayir Beylerbeyine
43
Cuvan Patisye Digokil adl Frans z tüccar n Cezayir’deki Armut körfezinde
daha evvel aralar n n bozuldu u Cezayirliler taraf ndan y k lan “bastiyon”un
yeniden yap lmas na, (ayet uygun ise müsaade edilmesi, de il ise müsaade
edilmemesi hakk nda hüküm.
-38-
(t.y.)
Denizden ve karadan Fransa s n r na var ncaya dek yol üzerinde bulunan

sancak beylerine, kad lara, kale dizdarlar na, voyvodalara, alay beylerine, nefer
a alar na, iskele eminlerine ve di er zabitlere,
Fransa elçisi de La Haye Vantelet ailesini 8stanbul’a getirmeyi

dü(ündü ünden yolda rahats z edilmemeleri ve ihtiyaçlar n n giderilmesi
konusunda hüküm.
-39-
(t.y.)
Moton kalesi a as , dizdar ve di er zabitlere
M s r’dan Venedik’e giden Venedikli Santo 8zeyo ve Santo Paulo adl iki
k t‘a zincîr gemisinden birinin Cezayirli korsanlar taraf ndan bat r lmas , Moton
kalesine s nan di er geminin de ya malanmas üzerine Venediklilerin zararlar n n
tazmin edilmesi ve mallar n n geri verilmesi konusunda hüküm.
-40-
44
Evâil-i Zemaziyelahire 1054
Tunus Beylerbeyi, Kad s ve Day s na
Tunuslu korsanlar n ahidnameye ayk r biçimde Frans z gemilerini

ya malamalar üzerine, ya malanan Frans z gemilerinin zararlar n n tazmini ve
ahidnameye ayk r bu tarz faaliyetlerden kaç n lmas hakk nda hüküm.
-41-
Evâil-i Cemaziyelevvel 1059
Gelibolu naibine, Bo azhisar kad lar na, denizde olan hassa Kaptanlar na,
Cezayir, Tunus ve Trablusgarbl gemi reislerine
Civan de Gran adl Frans z Kaptana bo azlardan geçi(i için izin verildi ini
ve bu suretle yol üzerinde hiçbir (ekilde rahats z edilmemesi ve rast gelindi inde
dostluk gösterilmesi hakk nda hüküm.
-42-
Evâhir-i Cemaziyelahir 1059
Gelibolu naibine, Bo azhisar kad lar na, Gelibolu voyvodas na, denizde
olan hassa Kaptanlar na, Cezayir, Tunus, Trablusgarbl gemi reislerine
Drogalo adl Frans z Kaptana bo azlardan geçi( için izin verildi ini ve bu
suretle yol üzerinde hiçbir (ekilde rahats z edilmemesi ve rast gelindi inde dostluk
gösterilmesi konusunda hüküm.
-43-
45
Evâhir Cemaziyelahir 1059
Gelibolu naibine, Bo azhisar kad lar na, Gelibolu voyvodas na ve

Bo azhisar voyvoda ve dizdarlar na, denizde olan hassa Kaptanlara, Cezayir, Tunus
ve Trablusgarbl gemi reislerine
Odor Dayorin adl Frans z Kaptana bo azlardan geçi( için izin verildi ini ve
bu suretle yol üzerinde hiçbir (ekilde rahats z edilmemesi ve rast gelindi inde
dostluk gösterilmesi konusunda hüküm.
-44-
Cezayir Beylerbeyi, Kad s ve Day s na
Fransa kral taraf ndan Portekiz’e gönderilen Paulo Desmard Redis’in

Murad Reis adl korsan taraf ndan gemisiyle birlikte ele geçirilmesi üzerine, bir an
evvel serbest b rak l p yoluna gönderilmesi konusunda hüküm.
-45-
4 Rabiulevvel 1065
Cezayir kad s na, yeniçeri a as na, kethüdâs na, yayaba( lar na,
bölükba( lar na ve ihtiyarlar na 8skenderun’a ticarete giden Bego adl Frans z
tüccar n gemisinin Cezayirli korsanlar taraf ndan ya malanmas üzerine, el konulan
mallar n iadesi ve ahidnameye uygun davran lmas hakk nda hüküm.
-46-
46
Evâil-i Safer 1096
Tunus beylerbeyi, kad s ve day s na
8stanbul’da müstemen elçileri olmayan devletlerin ahidname gere ince

Fransa bayra alt nda ticaret yapabileceklerini, i(lerini Fransa konsoloslar
arac l yla göreceklerini ve konsolosluk hakk n Fransa konsoloslar na
vereceklerini, (ayet 8ngiliz ve Hollandal lar buna müdahale ederlerse engellenmeleri
hakk nda hüküm.
-47-
10 Safer 1084
Gümrüklerin eskisi gibi al nmas , birden fazla yerde gümrük resmi talep
edilmemesi, korsanlar n Fransa gemilerine zarar vermemeleri, eldeki Frans z
esirlerinin serbest b rak larak mallar n n iade edilmesini ve Ostorga’da mercan ve
bal k avlayan Frans zlara müdahale edilmemesini belirtir gümrük maddesi.
-48-
Evâil-i Sevval 1100
Kaptan Pa(a’ya
Midilli yak nlar nda esir edilen be( Frans z denizcinin serbest b rak lmas
hakk nda hüküm.
-49-
Sene 1100
47
Kaptan Pa(a’ya
Trablusgarb korsanlar elinde olan Kavalyere adl Frans z Kaptan n serbest

b rak lmas ve Frans z gemilerine sald ran Cezayirli korsanlara engel olunmas ve
ellerinde Frans z esir varsa serbest b rak lmalar hakk nda hüküm.
-50-
Trablusgarb Beyine, kad s na ve di er Ocaklar halk na
Garb Ocaklar nda ticaret yapan Frans zlardan selametlik resmi ad yla gemi
ba( na iki(er yüz kuru( talep olundu u haber al nd ndan bundan böyle
ahidnamede belirtilen miktardan fazla vergi istenmemesi hakk nda hüküm.
-51-
Rabiulevvel 1103
50 numaral hükmün tekidi
-52-
Evâs t- Ramazan 1103
Trablusgarb Beyine, kad s na ve di er Ocaklar halk na
Trablusgarbl lar n Frans z gemilerine el koyduklar haber al nd ndan,

Frans z gemilerine müdahale edilmemesi ve ahidnameye uygun davran (larda
bulunulmas konusunda hüküm.
48
-53-
Evâil-i Safer 1104
52 numaral hükmün tekidi.
-54-
Kaptan Pa(a’ya ve kad s na
Trablusgarb gemileri ile Frans z Anton Dales Vayld? adl Kaptan n gemileri
denizde sava(t klar ve dört Frans z n öldürerek mallar n n ya malanmas üzerine,
denizde Frans zlara dostça muamelede bulunulmas konusunda hüküm.
-55-
Kaptan Pa(a’ya
Sak zl Rumlar n esir al p E riboz sanca beyine teslim ettikleri Patrozval

adl Frans z n serbest b rak lmas ve Cezayirli Hüseyin Beyin yakalanarak tersane
zindan na koyulmas hakk nda hüküm.
-56-
49
Trablusgarbl lar taraf ndan esir edilen Matyö Losyardon adl Frans z n
serbest b rak lmas hakk nda hüküm.
-57-
Evâil-i Rabiulahir 1204
Bahr-i Sefid’deki Tunus, Cezayir ve Trablusgarb Kaptanlar na
8stanbul’daki Frans z elçisinin ailesini 8stanbul’a getirmekte olan Frans z

Kaptana rast gelindi inde dostça muamele edilmesi ve salimen 8stanbul’a
varmalar na yard mc olunmas hakk nda hüküm.
-58-
Evâs t- Saban 1164
Trablusgarb Beylerbeyi ve day s na, Vatan beyine, yeniçeri a as na ve di er

zabitler ile ocak ihtiyarlar na.
Trablusgarbl lar n Frans zlara kar( ahidnameye ayk r davran (larda

bulunduklar haber al nd ndan, bundan böyle ahidnameye ayk r davran (larda
bulunulmamas hakk nda hüküm.
-59-
Kaptan derya Hüseyin Pa(a’ya
50
Fransal Kosta Kaptan n yan ndaki denizcilerden Jozef Borjua’n n Malta
korsanlar yla birlikte korsanl k yapt iddias üzerine yakaland bunun do ru
anla( lmas üzerine bu denizcinin serbest b rak lmas hakk nda hüküm.
-60-
Evâhir-i Sevval 1171
Kaptan Pa(aya
Bir 8ngiliz Kaptan n Ma riblilerin mallar n ta( yan Frans z Bartelmi

Kaptan n gemisini Küçük De irmenlik adas liman nda, Girar adl Frans z Kaptan n
gemisini de Sporta? adas liman nda ya malad haber al nd ndan durumun
böyle olup olmad n n ö renilmesi (ayet böyle ise 8ngiliz Kaptan n bulundu u
yerde yakalanmas hakk nda hüküm.
-61-
Fî Evâil-i Muharrem sene 1173
Mora Muhas l , 8nebaht muhaf z na ve Cezâyir-i Garb beylerbeyi payesiyle

Kaptan derya olan --- Pa(aya ve --- kad s na
Osmanl tebaas ndan Luka adl korsan n ahidnameye muhalif bir Frans z
gemisini ele geçirip hakk nda ferman yaz ld ndan haberdar olunca gemiyi Batnoz
adas ahalisinden Konstantine satt ve Konstantinin Bo azlar n ç k ( nda 8ngiliz
bayra ile korsanl k yapt haber al nd ndan Konstantinin bir an evvel
yakalanmas .
51
-62-
Fî Evâil-i Safer sene 1176
Trablusgarb Beylerbeyine, Yeniçeri zabitine, yayaba(lar na, di er zabitlere

ve Ocak ihtiyarlar na
Can Batiste Boyon adl Frans z n gemisinin Ceneviz gemisi oldu u iddias
ile Küçük De irmenlik Adas liman nda Trablusgarpl bir korsan taraf ndan
ya malanarak ele geçirilmesi üzerine derhal geminin sahibine iadesi ve
Trablusgarbl lar n ahidnameye ayk r davran (lardan kaç nmalar .
-63-
Fî Evâs t- Safer sene 1178
Kaptan derya’ya ve Minkos adas naibine
Frans z Kaptanlardan Paskal’ n Miknos adas liman nda Kaptan ve

denizcileri olmayan bir Frans z gemisi gördü ünü bildirmesi üzerine, gemi
Kaptan n n ve denizcilerin ak betini.
-64-
Fî Evâil-i Rebîulâhir sene 1178
8zmir Mollas na
8zmir’de fes, (al ve ku(ak satan Frans zlar n ve bunlar satan tüccarlar n
Ma ribliler taraf ndan engellenmeye çal ( lmas üzerine, bundan sonra bu
engellemelerin ortadan kald r lmas ve eskiden oldu u gibi ahidnameye uygun
davran (larda bulunulmas .
52
-65-
Fî Evâil-i Cemaziyelahir sene 1178
64 numaral hükmü tekid eden hüküm.
-66-
Fî Evâs t- Cemaziyelevvel 1179
Mora muhas l Vezir el-hac Muhammed Emin Pa(aya, ---, Morada bulunan
kad lara, naiblere ve zabitlere
Mosablana adl Frans z Kaptan n gemisinin Mora yak nlar nda Trablusgarbl
korsanlar taraf ndan ya malanarak ele geçirildi i, fakat daha sonra Moral lar
taraf ndan kurtar ld ve bu esnada Trablusgarbl lar yan nda Ülgünlü korsanlar n
da görüldü ü haber al nd ndan, korsanl k faaliyetlerinin engellenmesi ve
Frans zlara kar( ahidnameye uygun davran (larda bulunulmas .
-67-
Fî Evâil-i Cemaziyelahir sene 1179
66 numaral hükmü tekid eden Kaptan derya ve Cezayir-i Garb’daki

kad lara, naiblere ve zabitlere hitaben yaz lan hüküm.
-68-
Fî Evâh r- Ramazan sene 1180
53
Kaptan derya vezir Mehmed Pa(aya ve F rkateler Ba(bu u ve F rkate
Kaptanlar ndan Mir-i Cafer ve Mente(e’ye ve memur kalyonlar Kaptanlar na
Selanik körfezi civar nda rastlad klar üç Frans z gemisini ya malayarak ele
geçirdikleri ö renilen Trablusgarbtan korsanl a ç km ( Arnavud Ahmed ve
Arnavud Seyfullah’ n daha sonra Bal Pori burnunda Rebol adl Kaptan n gemisini
gasbetmeleri ve Kaptan ve ikinci Kaptan öldürmeleri üzerine, bu korsanlar n
yakalanmas ve ellerinde olan mallar n sahiplerine iade edilmesi ve ahidnameye
ayk r davran (larda bulunulmamas .
-69-
Evâs t- (ehr-i Cümâde’l-âhire sene 1086
Tunuslu, Cezayirli ve Trablusgarbl korsanlar n 8ngiliz gemilerine

ahidnameye ayk r biçimde muamelede bulunmamalar hakk nda yaz lan ahidname
maddesi.
-70-
Zilka‘de sene 1110
Tunuslular n 8ngiltereli tüccarlara ne (ekilde muamelede bulunaca n

belirtir Tunus Beyi Murad Bey ile Tunus Valisi Ömer Pa(a’n n imzalar n havi
ahidname-i hümayun suretidir.
-71-
Fî Evâil-i Zilhicce Sene 1178
54
8ngiltereli bir komutan 8stanbul’da iki 8ngiliz beyzadenin gemisini Garb
Ocaklar na kaç rmas n bildirmesi, o beyzadelerin Tunus, Cezayir ve
Trablusgarb’dan geçerken kimse onlara engel olmamas ve oralar da vergi
vermeden serbest bir (ekilde ticaret edebilmeleri hakk nda Tunus Cezayir ve
Trablusgarb beylerbeylerine ve kad lar na hüküm.
-72-
7 (evval 1196
Ülgünlü, Arnavud, Cezayirli, Tunuslu ve Trablusgarbl korsanlar n 8spanya

gemilerine kar( korsanl k faaliyetlerinden kaç nmalar gerekti ini belirtir
ahidname-i hümayunun 17.maddesi.
-73-
Fî Evâh r- Rebîulevvel Sene 1199
Bo az Hisarlar naiblerine ve karadan ve denizden 8spanya’ya var ncaya dek

yol üzerinde bulunan kad lara ve naiblere, Bo az Hisarlar dizdarlar na, 8skele
eminlerine, i( erlerine ve di er zabitlere. Tersane zindan ndan serbest b rak lan 40
8spanyal n n memleketlerine giderken yolda rahats z edilmemeleri, sat n almak
istedikleri (eyleri almalar na mani olunmamalar ve salimen memleketlerine
gitmelerine yard mc olunmas .
-74-
Fî Evâs t- Sevval Sene 1206
Bo az Hisarlar naiblerine ve dizdarlar na
55
8stanbul’dan Cezayir-i Garb’a mühimmat ta( mak için 8spanya taraf ndan
görevlendirilmi( olan Urfa denen bir k ta beylik sefinesinin, mallar n kalan n almak
için bo azlardan geçip 8stanbul’a var ( na mani olunmamas .
-75-
Fî Evâil-i Muharrem Sene 1207
74 numaral hükümde zikredilen geminin Cezayir-i Garb’e dönü(ü için

Bo azlardan geçi(ine mani olunmamas hakk nda Bo az Hisarlar naiblerine ve
dizdarlar na hitaben yaz lan hüküm.
-76-
Fî Evâh r- Rebîulâhir Sene 1207
8zmir Kad s na
8stanbul’dan Tunus’a gitmek üzere kiralanm ( olan 8spanyol gemi

Kaptan n n 8zmir’de gemide gerekli adamlar kiralamak istemesi fakat gemiyi
kiralamak isteyenlerin buna müsaade etmemesi ve Kaptan borçlu ç kar p zarar
vermek istemeleri üzerine, bu duruma mani olunmas
-77-
Fî Evâs t- Muharrem Sene 1210
Bo azhisarlar naiblerine ve dizdarlar na.
56
Tunus taraf ndan 8stanbul’a gitmek üzere kiralanan 8spanyol gemisinin
Bo az hisarlar na yak n bir yerde bulundu undan Bo azlardan geçi(ine engel
olunmamas .
-78-
Fî Evâhir-i Rebîulâhir 1210
hükümde zikredilen geminin 8spanyaya dönü(ünde Bo azlardan geçi(ine

mani olunmamas .
-79-
Fî Evâil-i Rebîulevvel Sene 1211
Trablusgarb oca taraf ndan talep edilen 8spanyol gemisinin bo azlardan

geçi(ine mani olunmamas .
-80-
Fî Evâs t- Cemâziyelevvel Sene 1184
Cezayir-i Garb Beylerbeyine ve Cezayir-i Garb kad s na.
Franç Dedranc Aglid(kof adl Prusyal Kaptan n gemisinin Cezayirliler

taraf ndan gasb ve mallar n n ya ma edilmesi üzerine, mallar n Cezayir’deki
Hollanda konsolosuna verilmesi ya da zararlar n n tazmini hakk nda hüküm.
57
-81-
Fî Evâh r- Zilkade Sene 1188
Cezayir-i Garb Beylerbeyine
Cezayirlilerin elinde esir bulunan Zvardin Fredirik Ferli De Klis adl

seyyah n Cezayirdeki 8sveç konsolosuna teslim edilerek serbest b rak lmas ;
Prusyal lar n esir edilmemeleri; esir olanlar n da serbest b rak lmalar .
-82-
Fî Evâhir-i Cemâziyelevvel sene 1208
Cezayir-i Garb Gemilerinden Bahr-i Sefid’de Bulunanlar n Kaptanlar na.
Mora’da ticaret yapm ( olan Antonyo Liyonar De Cemini adl Prusyal

Kaptan n gemisiyle Akdeniz’e aç lm ( olmas dolay s yla yol üzerinde
rastlan ld nda zorluk ç kar larak zarar verilmemesi; ahidnameye ayk r
hareketlerde bulunulmamas .
-83-
Fî Evâil-i Cemâziyelâhir Sene 1208
82 numaral hükmün bir sureti Mora’dan Alikorna’ya gitmekte olan Prusyal

Astrita Atin Akaro’ya.
-84-
58
83 numaral hükmün bir sureti 8stanbul’dan Tirista’ya gitmekte olan

Prusyal Yakub Kristiyan’a.
-85-
Fî Evâs t- Safer Sene 1208
Ticaret amac yla Koron Liman ndan Alikornaya gidecek olan Yorgi veled-i
Yani adl Prusyal Kaptan n gemisiyle Akdeniz’e aç lm ( olmas dolay s yla yol
üzerinde rastlan ld nda zorluk ç kar larak zarar verilmemesi; ahidnameye ayk r
-86-
Nikola Valsamaki adl Prusyal Kaptan n ticaret amac yla 8stanbul’dan

gemisiyle Akdeniz’e aç lm ( olmas dolay s yla yol üzerinde rastlan ld nda
kendisine zarar verilmemesi; ahidnameye ayk r hareketlerde bulunulmamas .
-87-
Fî Evâh r- Zilhicce sene 1209
59
Anton Padvan adl Prusyal Kaptan n ticaret amac yla Alikorna’dan Bahr-i
Sefid’e do ru aç lm ( olmas dolay s yla yol üzerinde rastlan ld nda kendisine
zarar verilmemesi; ahidnameye ayk r hareketlerde bulunulmamas .
-88-
(t.y.)
87 numaral hükmün bir sureti 8stanbul’dan Bahr-i Sefid’e gitmekte olan

Prusyal Nikola Yavani’ye.
-89-
(t.y.)

Prusyal Konstantinyo Mazlarvino’ya.
-90-
(t.y.)

Prusyal Brasimo 8sklava’ya.
-91-
(t.y.)
60
Prusyal Manoli Yovani Patropoli ’ye.
-92-
(t.y.)

Prusyal Espero Devali’ye.
-93-
(t.y.)

Prusyal Andreya Melanik’e.
-94-
(t.y.)

Prusyal 8lyakala Naropoli’ye.
-95-
61
Ticaret amac yla 8stanbul’dan yola ç kan Prusyal Antonyo Pars adl
Kaptana yol üzerinde rastlan ld nda kendisine ve gemisine ve mallar na zarar
verilmemesi; ahidnameye ayk r hareketlerde bulunulmamas .
-96-
(t.y.)
95 numaral hükmün bir sureti Çamoko Gilezi’ye verilmi(tir.
-97-
(t.y.)
95 numaral hükmün bir sureti Françesko Maryamatoki’ye verilmi(tir.
-98-
(t.y.)
95 numaral hükmün bir sureti Malkiyor 8skaryato’ya verilmi(tir.
-99-
(t.y.)
95 numaral hükmün bir sureti Çozepe Françesko Boni’ye verilmi(tir.
-100-
62
(t.y.)
95 numaral hükmün bir sureti Nikola Okano’ya verilmi(tir.
-101-
(t.y.)
95 numaral hükmün bir sureti Andriya Sbik’e verilmi(tir.
-102-
Fî Evâh r- Cemâziyelâhir Sene 1210
8stanbul’dan Akdeniz’e aç lan Prusyal Konstantino Balkopoli adl Kaptana

rastlan ld nda ahidname gere ince muamele olunmas .
-103-
Fî Evâh r- Muharrem Sene 1210
8stanbul’dan Akdeniz’e aç lan Prusyal Ciyovani Kligaz adl Kaptana

-104-
63
8stanbul’dan Akdeniz’e aç lan Prusyal Karlo Trolda adl Kaptana

-105-
8stanbul’dan Akdeniz’e aç lan Prusyal Mnoli Dipsalidi adl Kaptana

-106-
Fî Evâh r- Safer Sene 1210
8stanbul’dan Akdeniz’e aç lan Prusyal Ciyovani Missi adl Kaptana

-107-
8stanbul’dan Akdeniz’e aç lan Prusyal Corci Karav Paranili adl Kaptana

64
-108-
8stanbul’dan Akdeniz’e aç lan Prusyal Antonyo Salaka adl Kaptana

-109-
8stanbul’dan Akdeniz’e aç lan Prusyal Brsimo Azorono adl Kaptana

-110-
8stanbul’dan Akdeniz’e aç lan Prusyal Espero Pitala adl Kaptana

-111-
65
8stanbul’dan Akdeniz’e aç lan Prusyal Viniçdo Poça adl Kaptana

-112-
8stanbul’dan Akdeniz’e aç lan Prusyal Pilard adl Kaptana rastlan ld nda

ahidname gere ince muamele olunmas .
-113-
8stanbul’dan Akdeniz’e aç lan Prusyal Cakomo Merlac adl Kaptana

-114-
8stanbul’dan Akdeniz’e aç lan Prusyal Panayaso 8lo adl Kaptana

66
-115-
8stanbul’dan Akdeniz’e aç lan Prusyal Gelsandro Milnovik adl Kaptana

-116-
8stanbul’dan Akdeniz’e aç lan Prusyal Luka Milnovik adl Kaptana

-117-
8stanbul’dan Akdeniz’e aç lan Prusyal Gelsandri Monako adl Kaptana

-118-
67
8stanbul’dan Akdeniz’e aç lan Prusyal Corci Anko(a adl Kaptana

-119-
Fî Evâh r- Cemâziyelevvel Sene 1210
8stanbul’dan Akdeniz’e aç lan Prusyal Petro Gadola adl Kaptana

-120-
8stanbul’dan Akdeniz’e aç lan Prusyal Mikle Saran adl Kaptana

-121-
8stanbul’dan Akdeniz’e aç lan Prusyal Cakomo 8sbafi adl Kaptana

68
-122-
8stanbul’dan Akdeniz’e aç lan Prusyal Vasila Kalga adl Kaptana

-123-
Fî Eva’il-i sene 1210
Ticaret amac yla 8stanbul’dan yola ç kan Prusyal Mikle Kupaniçe adl
Kaptana yol üzerinde rastlan ld nda kendisine ve gemisine ve mallar na zarar
verilmemesi; gidecekleri yere varmalar nda yard mc olunmas ; ahidnameye ayk r
-124-
(t.y.)
123 numaral hükmün bir sureti Opos adl Kaptana.
-125-
(t.y.)
69
123 numaral hükmün bir sureti Dimitriyo Porci adl Kaptana.
-126-
(t.y.)
123 numaral hükmün bir sureti Pinay Tatarya adl Kaptana.
-127-
(t.y.)
123 numaral hükmün bir sureti 8stilyo Krassa adl Kaptana.
-128-
(t.y.)
123 numaral hükmün bir sureti Françesko Arzeni adl Kaptana.
-129-
(t.y.)
123 numaral hükmün bir sureti Pinay 8ngilizi adl Kaptana.
-130-
(t.y.)
70
123 numaral hükmün bir sureti Corcio de Nikolo adl Kaptana.
-131-
Fî Evâs t- Cemâziyelâhir Sene 1210
8stanbul’dan Akdeniz’e aç lan Prusyal Rocero Petra adl Kaptana

-132-
Fî Evâil-i Receb Sene 1210
8stanbul’dan Akdeniz’e aç lan Prusyal Ma(yoka Vedik adl Kaptana

-133-
Fî Evâs t- Receb Sene 1210
8stanbul’dan Akdeniz’e aç lan Prusyal Ciyovani Natali Masi adl Kaptana

-134-
71
Fî Evâh r- Receb. Sene 1210
8stanbul’dan Akdeniz’e aç lan Prusyal Ciyovani Françisko Zovata adl

Kaptana rastlan ld nda ahidname gere ince muamele olunmas .
-135-
Fî Evâh r- Receb Sene 1210
8stanbul’dan Akdeniz’e aç lan Prusyal Anciliko Kalabrina adl Kaptana

-136-
8stanbul’dan Akdeniz’e aç lan Prusyal Ciyovani Admiropoli adl Kaptana

-137-
Fî Evâs t- Saban Sene 1210
72
8stanbul’dan Akdeniz’e aç lan Prusyal Ciyovani Antoniko adl Kaptana
-138-
Fî Evâil-i Ramazan Sene 1210
8stanbul’dan Akdeniz’e aç lan Prusyal Antonyo De Nikola adl Kaptana

-139-
Fî Evâil-i Ramazan Sene 1210
8stanbul’dan Akdeniz’e aç lan Prusyal Ciyovani Markoviç adl Kaptana

-140-
8stanbul’dan Akdeniz’e aç lan Prusyal Françisko Platin adl Kaptana

73
-141-
Fî Evâil-i Cemâziyelâhir sene 1211
Trablusgarb Beylerbeyine.
Ticaret amac yla bulundu u 8zmir’den Prusya’ya do ru yola ç kan Atastani

Yonka adl Kaptan n gemisine Belfâr liman nda Trablusgarbl korsanlar taraf ndan
el konulmas ve mallar n n ya malanmas üzerine, zikredilen Kaptan n mallar n n
iadesi; zarar n n tazmini; bundan sonra ahidnameye ayk r davran (lardan
kaç n lmas .
-142-
Fî Evâil-i Rebîulâhir Sene 1211
Ticaret amac yla Selanikten yola ç kan Prusyal Cozba Troban adl Kaptana
yol üzerinde rastlan ld nda kendisine ve gemisine ve mallar na zarar verilmemesi;
gidecekleri yere varmalar nda yard mc olunmas ; ahidnameye ayk r hareketlerde
bulunulmamas .
-143-
07 Nisan 1740
Garb Ocaklar ahalisi ile Sicilya devleti aras nda denizde uyulmas gereken
kurallar ve buna mukabil tak n lacak tav rlar havi bir ahidname maddesi.
-144-
74
3 Haziran1741
Ahidnamenin borçlular ve kefillerle ilgili 9. maddesi, dü(manlarla yap lan

al ( veri( ve esirlerle ilgili 12. maddesi, iki devletin korsanlar ve korsanl k
yap lmaya izin verilmeyen yerler ile ilgili 13. maddesi ve yol izni alan ve almayan
tüccarlar n durumlar ile ilgili 14. maddesi, Trabluslular ile Sicilya kral murahhas
aras ndaki uyulmas gereken esaslar hakk ndaki 17.maddesi ve hatimesi.
-145-
Fî 8 Muharrem Sene 1126
Cezayir-i Garb beylerbeyi Ali, Trablusgarb beylerbeyi Bekir ve Tunus

beylerbeyi Ali’ye.
Cenevizlilerle denizde bulunduklar esnada Tunuslu, Cezayirli ve

Trablusgarbl lar taraf ndan her hangi bir zarar n verilmemesi.
75
SONUÇ
Akdeniz sahillerinin yakla( k 4000 km uzunlu unu kaplayan Kuzey Afrika,

stratejik konumunun öneminden dolay yüzy llard r Avrupa ülkelerinin dikkatini
çekmi(tir. Eski ça larda Roma ve Bizans i(galini gören bu bölge, XVI. yüzy lda
büyük ölçüde 8spanya’n n ve XIX. yüzy lda da Fransa ve 8talya i(galine maruz
kald . 8spanya ve Fransa i(galleri aras ndaki dönemde Osmanl fetihleriyle Avrupa
devletlerinin i(galinden kurtulan Kuzey Afrika ile Avrupa ülkeleri aras nda
görünürde aç k bir sava( olmad halde korsan faaliyetleri nedeniyle bir gerginlik
vard . Bu arada yeni i(galden kurtulan Tunus, Cezayir ve Trablusgarb, Osmanl
Devleti’nin de kazand rd serbesti ile her yönden güçlendi ve geli(ti.
Avrupa ticaretine zarar veren, bütçeye büyük gelirler sa layan ve bölgede

güç dengesini kuran Garb Ocaklar ’n n korsanl na kar( Osmanl Devleti belirsiz
bir politika izledi. Avrupa ülkelerinden sürekli gelen (ikayet ve arzuhallere ra men
merkezden Garb Ocaklar beylerbeylerine sadece korsanlar n ele geçirdikleri
mallar sahiplerine iade etmeleri için emirleri gönderilip ba(ka bir yapt r m
uygulanm yordu.
Bu arada korsanlar n sald r lar na maruz kalan Avrupa’daki nüfus art ( ,

tar m ve sanayi devrimi ve bilimsel bulu(lar, Kuzey Afrika’n n XIX. yüzy ldaki
i(galini haz rlad . Bu i(galin Osmanl Devleti’nin zay f an nda, o devirdeki “dostu”
olan Fransa taraf ndan gerçekle(tirilmesi ve Avrupa’n n ticareti bahane ederek
siyasi projelerini uygulamas , Osmanl ar(ivi belgeleri esas al narak yap lacak olan
yeni ara(t rmalara kap açabilir.
76
B BL YOGRAFYA
A- Ar,iv kaynaklar+
Ba(bakanl k Osmanl Ar(ivi Ba(bakanl k Osmanl Ar(ivi Düvel-i Ecnebiye

Defterleri
- Ceneviz Ahidname Ve Ni(an Defteri nr. 108
- Fransa Ahkam Defteri nr. 30
- Fransa Atik Ni(an Ve Ahkam Defteri nr. 28
- Fransa Ahidname Ve Ni(an Defteri nr. 29
- Fransa Ahkam Defteri nr. 34
- Fransa Atik Ni(an Ve Ahkam Defteri nr. 26
- Fransa Ni(an Defteri nr. 27
- 8ngiltere Mahlut Defteri nr. 36
- 8ngiltere Ni(an Defteri nr. 35
- 8spanya Ahkam Defteri nr. 47
- 8spanya Ni(an Defteri nr. 46
- Prusya Ahkam Defteri nr. 73
- Sicilya Ahidname Defteri nr. 96
- Venedik Ahidnamesi Defteri nr. 16
- Venedik Ahidnamesi Defteri nr. 18
77
B- Kaynak Eserler ve ncelemeler
- Abdulkadir, Yüsri el-Cevheri; emalü frik+yye; Dirâsetün fi’l-CuGrafiya

et-Târihiyye ve’l-Iklimiyye, 8skenderiye 1968.
- Arabi, 8smail; Es-Sahrâü’l-Kübrâ ve evat+uha, Cezayir 1983.
- Barraclough, Geoffrey; Times Dünya Tarihi Atlas+, çev. Zeki Okar,

8stanbul, 1980.
- Ba,bakanl+k Osmanl+ Ar,ivi Rehberi, 8stanbul 2000.
- Baubaker, Sadak; La regence de Tunis au XVII. siécle: ses Relations

commerciale, Zaghouan 1987.
- Belhamissi, Moulay; Histoire de la Marine Algerienne: 1516-1830,

Algerie 1983
- Blake, Gerald; The Cambridge Atlas of the Middle East and North
Afrika, Cambridge 1987.
- Bostan, 8dris; "Akdeniz", D A., 8stanbul 1989, C. II, s. 233.
- Bostan, 8dris; “Garp Ocaklar n n Avrupa ülkeleri ile Siyasi ve Ekonomik

ili(kileri (1580-1624)”, Tarih Ensititüsü Dergisi, 4, 8stanbul 1994.
- Bostan, 8dris; Osmanl+ bahriye te,kilat+: XVII.yüzy+lda Tersane-i Âmire,

Ankara 1992.
- Brenia, Kostanzio; Trablus min 1510 ilâ 1850, çev. Halife Muhammed et-
Tillisi, Bingazi 1985.
- Büyüktu rul, Afif; Osmanl+ Deniz Harp Tarihi ve Cumhuriyet

Donanmas+, 8stanbul 1982.
- Çetin, Atilla; “Garp Ocaklar ,” D A., C. XIII, 8stanbul 1996, s. 382.
78
- de Paradis, Venture; Tunis et Alger au XVIIIe Siécle, Paris 1983.
- Duparc, Piérre; Recueil des Intructions aux Ambassadeurs et Ministéres

de France, Paris 1969 C. XXIX, s. 506.
- Dursun, Davut; “Cezayir,” D A., C. VII, 8stanbul 1993, s. 486.
- El-Cilali, Abdurrahman bin Muhammed; Tarihü’l-Cezâiri’l-Âmm, Beyrut

1980.
- El-Havend, Messoud; El-Mevsuatü’t-Tarihiyyetü’l-CuGrafiyye, Lübnan

1996.
- E(-Serif, Muhammed El-Hadi; Tarihu Tunis, Tunus 1993.
- Hammer, Baron Joseph Purgstall; Osmanl+ Devleti Tarihi, 8stanbul 1983.
- 8bn-i Ebid-D yaf, Ahmed; thafü Ehli'z-zemân bi-Ahbâri Mülûki Tunis

ve Ahdi'l-Emân, Tunus 1999.
- 8lter, Samih Aziz; imali Afrika’da Türkler, 8stanbul 1936.
- 8nalc k, Halil; “8mtiyazat”, The Encyclopaedia of Islam, Leiden, 1960.
- Karasapan, Celal Tevfik; Libya: Trablusgarp, Bingazi ve Fizan, Ankara

1960.
- Kütüko lu, Bekir; “Akdeniz”, D A, C. II, s. 229.
- Mantran, Robert; Histoire de l’Empire Ottoman, Paris 1989.
- Mantran, Robert; Histoire de la Turquie, Paris 1961.s
- Oral, Sander; Anka'n+n Yükseli,i ve Dü,ü,ü, Ankara 1993.
- Özdemir, Mehmet; "G rnata," D A., c. 14, s. 53.
79
- Pakal n, Mehmet Zeki; Osmanl+ Tarih Deyimleri ve Terimleri SözlüGü,
8stanbul 1993.
- Piri Reis; Kitab-i Bahriye, Ankara 1988.
- Refik, Abdülkerim; El-Arabü ve’l-Osmâniyyûn, Sam 1974.
- Sami, Semsüddin; Kâmûsu’l-A‘lâm, Ankara 1996.
- Uzunçar( l , 8smail Hakk ; Osmanl+ Tarihi IV. Cilt, II. K+s+m, XVIII.
Yüzy+l, Ankara 1995.
- Yahya, Celal; Tarihü’l-MaGribi’l-Kebir, Beyrut 1981.
- Yücel, Ya(ar; Türkiye Tarihi, Ankara 1991.
80
EKLER
Venedik ile ilgili belgeler
16. defter
-1-
D. E. 16, s. 11/4.
Venedik’den bir esîr kaçup memâlik-i mahrûseme gelüp Müslümân olursa

sâhibi gelür ise bin akçe verile ve sâhibi gelmeyüp vekîli gelür ise akçeyi vekîline
vereler e er küfri üzre ise ol seyr-i aynî ile verile ve memâlik-i mahrûsemden kaçup
anlara var rsa Müslümân ise ve yahûd mürted ise ta‘allül etmeyüp kendü bi-‘aynî
ile vereler ve e er küfri üzre ise sâhibi ve yâhûd vekîline bin akçe vereler ve e er
Ma rib’in levend kalyatalar ve gayr yerlerin korsan kay klar deryâda ve sâ’ir
karada olan harâmîler varup Venedik’e tâbi‘ olan adalar ve gayr yerlerini urup
âdemlerin esîr edüp götürüp Rumili ve Anadol ’da ve Ma rib’de ve sâ’ir yerlerde
satup ve yâhûd kendüler kullanup bu mak`le esîr her kimin elinde bulunursa bilâ-
tereddüd ellerinden al nup Venedik be lerinin bayloslar na veya k\’im-
mak\mlar na veya vekîllerine teslîm edeler ve ol harâmî levend ele getürülüp
muhkem haklar ndan gelinüp ve ol esîr Müslümân olmu( ise âzâd olup sal verile ve
ahidnâme-i hümâyûn ma muhâlif ve sulh u salâha mug\yir Venedik re‘âyâs ba‘z
kimesneler esîr edüp elden ele kaç rma la ihtilâle bâ‘is ve bâdî olurlar imi( imdi
sulh u salâh zamân nda vâki‘ olan Venedik esîrleri her kim ki elinde bulunursa
Müslümân olmu( ise âzâd etdirile ve e er henüz küfri üzre ise i(bu ahidnâme-i
hümâyûn ve sulh u salâh mûcibince Venedik baylos na veya kendü ta‘yîn eyledü i
âdemisine teslîm etdirilüp min ba‘d ahidnâme-i hümâyûn ve sulh u salâha muhâlif
esîr etdirilmeyüp edenlerin haklar ndan gelinüp ta‘allül ve bahâne etdirilmeye deyü
81
vârid olan hatt- hümâyûn mûcibince ni(ân- hümâyûn verilme in kemâkâne ol
ni(ân- hümâyûn mefhûmuyla amel oluna
(Zilhicce sonlar nda 1080 senesinde imzalanan ahidnâmenin mâddesi )
-2-
D. E. 16, s. 62/144.
Tunus Oca Day s na hüküm ki
K dvet-i ümerâ’i’l-milleti’l-mesîhiyye Âsitâne-i sa‘âdet’imde mukam

Venedik baylos 8skanyo Kostinyani ? Kavalyer hutimet avâk buhu bi’l-hayr Südde-
i sa‘âdet’ime arzuhâl gönderüp Venediklüden Luka nâm kapudân bundan akdem
iznî mü(‘ir emr-i (erîf ve elçilerin mektûblar ile vilâyetine giderken 8stendil
cezîresi kurb nda 8stanköyli Mehmed Pa(a’n n akrabâs ndan olup kendü f rkatesine
süvâr olan Hüseyin nâm kapudâna rastgeldikde yedinde olan emr-i (erîf ve
mektûblara i‘tibâr eylemeyüp ahz ve Tunus’a götürmekle bundan akdem day olan
Serîf 8brâhîm dahi kapudân- mesfûr elinde olup ahidnâme-i hümâyûna muhâlif esîr
edüp sen ki day - mûmâ-ileyhsin mesfûr kapudân hâliyâ senin habsinde oldu n
bildirüp ahidnâme-i hümâyûn mûcibince amel ve itlâk olunmak bâb nda hükm-i
hümâyûn m ricâ ve ahidnâme-i hümâyûn ma mürâca‘at olundukda ahidnâme-i
hümâyûna muhâlif ve sulh u salâha mug\yir Venedik re‘âyâs n ba‘z kimesneler
esîr edüp elden ele kaç rma la ihtilâle bâ‘is ve bâdî olurlar imi( imdi sulh u salâh
zamân nda vâk ‘ olan Venedik esîrleri her kimin yedinde bulunursa Müslümân
olmu( ise âzâd etdirile ve e er henüz küfri üzre ise i(bu ahidnâme-i hümâyûn sulh u
salâh mûcibince Venedik baylos na veya kendü ta‘yîn eyledü i âdemine teslîm
etdirilüp min ba‘d ahidnâme-i hümâyûn ma ve sulh u salâha mug\yir esîr etdirilüp
edenlerin haklar ndan gelinüp ta‘allül ü bahâne etdirilmeye deyü vârid olan hatt-
hümâyûn mûcibince ni(ân- hümâyûn verilme in kemâkân ol ni(ân- hümâyûn
mefhûmuyla amel oluna Venedik be lerinin sefîneleriyle yürüyen Venediklü olsun
82
ve sâ’ir mülûk-i nasârâ re‘âyâs ndan olsun emîn ve müsâmih gelüp gidüp kimesne
rencîde ve tutup esîr eylemeye ve husûs- mezbûr içün Cezâyir ve Tunus ve
Trablusgarb ocaklar na ve sâ’ir tenbîhi iktizâ edenlere muhkem tenbîh ü te’kîd
oluna ki min ba‘d ahidnâme-i hümâyûn ma muhâlif sulh u salâha mug\yir bir dürlü
vaz‘ u hareket eylemeyeler deyü mastûr u mukayyed olunma n ahidnâme-i
hümâyûn mûcibince amel oluna emrim olmu(dur [...]* vusûl buldukda bu bâbda
sâd r olan fermân- celîlü’l-kadr m ve ahidnâme-i hümâyûn m mûcibince amel edüp
dahi kapudân- mesfûr itlâk eyleyüp min ba‘d ahidnâme-i hümâyûn n h lâf na r zâ
ve cevâz göstermeyesiz (öyle bilesiz
Fî Evâs t- Sevval sene 1117
-3-
D. E. 16, s. 91/233.
Deryâ kapudân Mehmed Pa(a’ya hüküm ki
K dvet-i ümerâ’i’l-milleti’l-mesîhiyye Âsitâne-i sa‘âdet’imde mukam

Venedik baylos Alveze de Monisko ? Kavalyer hutimet avâk buhu bi’l-hayr ordu-
y hümâyûn ma mühürli arzuhâl gönderüp Venedik’e tâbi‘ Sede kal‘as
sükkân ndan üç nefer müste’menler ba‘z umûrlariçün Hanya’ya giderler iken
Hanya kal‘as kurbuna varduklar nda Trablusl dan Mehmed Reis mesfûrlar ahz ve
ahidnâme-i hümâyûna mug\yir f rkatesine koyup götürüp özür eyledikde bildirüp
teftî( ü tefahhus ile buldurulup sebîlleri tahliye ve tahlîs olunmak bâb nda hükm-i
hümâyûn m ricâ etmekde husûs- mezbûrlar teftî( ü tefahhus edüp vâk ‘ ise arz
eylemek emrim olmu(dur deyü yaz lm (
37 Sevval sene 1125
*
okunam yor.
83
-4-
D. E. 16, s. 104/247.
Ondokuzuncu madde
Ma rib Müslümânlar ndan ve bunlardan gayr ve sâ’ir yerlerin bezirgânlar

ki bey‘ ü (irâ etmek içün ya(dan ve kurudan gelmelü oldukda ki Venedik hüküm
etdü i yerlere u raya âdet-i k\nûnlar üzre metâ‘lar n n rüsûm ald kdan sonra
mâni‘ olmayalar ve zarar u ziyân eri(dirmeyeler memâlik-i mahrûseme nice diyâr
ise gelüp gideler ve Korfos’dan yukar ve bo azdan yürüyen gemiler Venediklü
olsun gayr olsun ki Venedik’e ticârete varalar ve geleler kimesne mâni‘ olmaya ve
zarar u ziyân eri(dirmeyeler me er ki yaramazl k etmi( olalar ve Venedik gemisi
âdet-i k\nûn üzre 8stanbul’da aranup gitdikden sonra k\nûn- kadîm üzre bir dahi
Bo azhisârlar önüne vard kda aranup ondan sonra gitme e icâzet verile hâliyâ
k\nûn- kadîme muhâlif Gelibolu’da dahi aranur imi( mezbûr Gelibolu’da
aranmayup âdet-i kadîm muktezâs nca gerü hemen Bo azhisârlar önünde aranup
gideler
Yirminci madde
Venedik’den bir esîr kaçup memâlik-i mahrûseme gelüp Müslümân olur ise
ve sâhibi gelür ise bin akçe verile ve sâhibi gelmeyüp vekîli gelür ise akçeyi
vekîline vereler e er küfri üzre ise ol esîr aynî ile verile ve memâlik-i mahrûsemden
kaçup anlara var r ise Müslümân ise ve yâhûd mürted oldu ise ta‘allül etmeyüp
kendüyi aynî ile vereler ve e er küfri üzre ise sâhibi ve yâhûd vekîline bin akçe
vereler ve e er Ma rib’in levend kalyatalar ve gayr yerlerin korsan kay klar
deryâda ve sâ’ir karada olan harâmîler varup Venedik’e tâbi‘ olan adalar ve
gayr lar n urup âdemlerin esîr edüp götürüp Rumili ve Anadolu’da ve Ma rib’de
ve sâ’ir yerlerde satup ve yâhûd kendüler kullanup bu mak`le esîr her kim ki elinde
bulunur ise bilâ-tereddüd ellerinden al nup Venedik be lerbe inin bayloslar na veya
k\’im-mak\mlar na veya vekîllerine teslîm edeler ol harâmî levendlerden getirilüp
muhkem haklar ndan gelinüp ve ol esîr Müslümân olmu( ise âzâd olup sal verile ve
84
ahidnâme-i hümâyûn ma muhâlif ve sulh u salâha mug\yir Venedik re‘âyâs n ba‘z
kimesneler esîr edüp elden ele kaç rma la ihtilâle bâ‘is ve bâdî olurlar imi( imdi
sulh u salâh zamân nda vâk ‘ olan Venedik esîrleri her kim ki elinde bulunur ise
Müslümân olmu( ise âzâd etdirile ve e er henüz küfri üzre i(bu ahidnâme-i
hümâyûn ve sulh u salâh mûcibince Venedik baylos na veya kendü ta‘yîn eyledü i
âdemine teslîm etdirilüp min ba‘d ahidnâme-i hümâyûn ve sulh u salâha muhâlif
esîr etdirilmeyüp edenlerin haklar ndan gelinüp ta‘allül ü bahâne etdirilmeye deyü
vârid olan hatt- hümâyûn mûcibince ni(ân- hümâyûn verilme in kemâkân ol
ni(ân- hümâyûn mefhûm ile amel oluna
Tahrîren fî Evâ’il-i (ehri Ramazân sene selâsîn ve mi’e ve elf
Be-mak\m- Edirne el-mahrûse
Ramazan 1130
-5-
D. E. 16, s. 126/272.
K dvet-i ümerâ’i’l-milleti’l-mesîhiyye Venedik cumhûrunun hâlâ Âsitâne-i

sa‘âdet’imde [...]* mukaddemâ mâbeynde zuhûr eden husûmet ve adâvet sebebiyle
iskelelerde ve yal larda ve kasabâtda Venediklüden fermân- (erîf ile al (veri( umûr
men‘ ü def‘ el-hâletü hâzihi sulh u salâh olunup müceddeden verilen ahidnâme-i
hümâyûn mûcibince kemâ fi’l-evvel ruhsat ile iki taraf n tüccâr ve ahâlisi ve
gemileri mu‘tâd- kadîm üzre memâlik-i mahrûsede vâk ‘ olan iskele ve vilâyetlere
varup ticâret edüp bir ferd mâni ve müzâhim olmaya ve deryâda gezen korsan
*
okunam yor.
85
tâ’ifesi Akdeniz yal lar nda memâlik-i mahrûsemin kal‘alar alt na varduklar nda
mukaddemâ verilen ahidnâmede mastûr oldu üzre Venediklü bir vechile zarar u
ziyân etmemek içün gemi re’îslerinin kefîlleri al na
Ve an n gibi korsan tâ’ifesi Venediklülerin gemilerin alup re‘âyâ ve

tevâbi‘in esîr edüp bir kal‘a alt na varduklar nda ol mak`leleri dizdârlar kal‘a alt na
komayup bir vechile himâyet ü s yânet eylemeyeler
Ve an n gibi mezkûr korsanlar akdarmalar esîr eyledikleri Venedik

re‘âyâs yla bir kal‘a alt na yeti(diklerinde ellerinde bulunan esîrleri Venediklü
oldu mukarrer ve zâhir oldukda 8slam’a gelmeyenler sulh u salâh muktezâs nca
bahâs z itlâk etdirilüp ve akdarmalar dahi ellerinden al n p sâhiblerine verile ol
mak`le r zây- (erîf ve ahidnâme-i hümâyûna muhâlif vaz‘ eden korsanlar
varduklar mahalde al konulup ahvâlleri zâhir oldu üzre ism ü resmleriyle yaz lup
Dergâh- sa‘âdet-penâh’a arzoluna ki sonradan haklar nda emr-i (erîf ne vechile
sâd r olur ise mûcibince amel oluna ve vech-i me(rûh üzre sâd r olan fermân- (erîf
muhâlif bu husûsda mukayyed olmayup musâmaha eylediklerinde korsan tâ’ifesi
cezâlanursa ol zaman Venediklüye töhmet olunmaya
Ve an n gibi Ma riblünün kad rgalar ve burtunlar enginde Venediklü ile

birbirlerine bulu(duklar nda Venediklü ile cenk edelerse her hangi tarafa zarar
isâbet eder ise an n içün su’âl u cevâb olunmaya ve fî-mâba‘d h lâf- sulh ve ahd
vaz‘ u hareket sudûr etmemek üzre sulh u salâha ri‘âyet olunup mâdâmki bundan
sonra r zây- yümn iktizâ-yi pâdi(âhâneye ve (eref-sudûr bulan ahidnâme-i
hümâyûna muhâlif Venediklü tâ’ifesinin vaz‘ u hareketleri olmaya h lâf-
ahidnâme-i hümâyûn zikrolunan husûs mastûr oldu üzre icrâ ve taraf n n tüccâr ve
ahâlisi memâlik-i mahrûsede Venedik’e ve ana tâbi‘ olan deryâlara ve adalara emn
ü selâmet üzre varup gelüp kemâ fi’l-evvel al (veri( edüp memâlik-i mahrûsede
karadan ve deryâdan gelüp ve gitdiklerinde fermân- (erîfe muhâlif kimesne dahl u
ta‘arruz ve tecâvüz vaz‘ etmeyüp eyyâm- adâlet-encâmda tüccâr ve sevdâgerân
refâhiyyet ve itmi’nân üzre kesb ü ticâretlerinde olalar
86
Ve Cezâyirlü ve Tunusl dan deryâda gezen korsanlar cânibinden
Venediklüye bir vechile zarar u ziyân eri(dirmemek husûs nda ve hükkâm
taraf ndan muhkem zabt u rabt olunmalar bâb nda bâlâda mezkûr olan tafsîl ile
amel olunup kul tâ’ifesinden bir ferd vâk ‘ olan sulh u salâha ve verilen ahidnâme-i
hümâyûn ve sâd r olan fermân- (erîfin h lâf na r zâ ve cevâz göstermeyeler
mü(ârün-ileyh amm- büzürgvâr m Sultân Murad Hân zamân nda verilen ni(ân-
hümâyûn mü(ârün-ileyhim cedd-i emcedim Sultân Muhammed Hân ve ba‘dehü
vâlid-i Mâcidim Sultân Mustafa Hân zamân- sa‘âdet-iktirânlar nda ba‘dehü sene
isneyn ve selâsîn ve mi’e ve elf Saferü’l-hayr 'n n evâs t târîhinde amm m Sultân
Ahmed Hân zamân nda tecdîd olundu mastûr u mukayyed bulunma n
müceddeden bu ni(ân- hümâyûn verdim ve buyurdum ki ba‘de’l-yevm dahi i(bu
ni(ân- âli(ân ve ahidnâme-i hümâyûn mûcibince amel olunup efrâd- âferîdeden bir
ferd h lâf na ruhsat göstermeye (öyle bileler ve ale’d-devâm i(bu ni(ân- (erîfim
yedlerinde ibk\ olunup mazmûnuyla amel k lalar
Tahrîren fî 7 Safer 1147
18. defter
-6-
D. E. 18, s. 4/31.
Trablusgarb be lerbe isine ve day s na hüküm ki
Elçi-i mûmâ-ileyh arzuhâl gönderüp Venedik tüccâr ndan Alvize Dosi ? nâm
kapudân yüzotuziki senesinde süvâr oldu Anonciyat’a ? ta‘bîr olunur bir k t‘a
kalyonuyla mu‘tâd- kadîmleri üzre tuz i(tirâ ve tahmîl içün Trablusgarb vilâyetinde
Züvâre iskelesine varup lenger-endâz oldukda Trablusgarb oca n n iki k t‘a
kalyonlar mahall-i mezbûra gelüp sekiz gün sonra ma‘an meks ile dostluk
mu‘âmelesi eyledikden sonra kalyon- mezbûr bir tarîk ile ol mahalden kald rup
nefs-i Trâblus liman na götürdüklerinde h lâf- (er‘ ve âdetlerine mug\yir cümle
87
tak m ve mevcûdât yla kalyon zabt ve kapudân ve sâ’ir neferât n esîr eylediklerin
bildirüp gerü redd olunmak bâb nda hükm-i hümâyûn m ricâ ve mahall-i mezbûr
sükkân âmin olup ol vechile varup lenger-endâz olan sefâ'in-i müste’menîn bu ana
de in ahz u seby oluna geldü in bi’l-fi‘l kapudân m olan vezîrim Süleyman Pa(a
edâme’l-Lâhü te‘âlâ iclâlehü i‘lâm etmekle siz ki mûmâ-ileyhimâsiz vezîr-i
mü(ârün-ileyhin i‘lâm mûcibince mahall-i mezbûr sükkân âmin olup varup lenger-
endâz olan müste’men sefîneleri ahz ve seby oluna gelmedü i zâhir olma la bu
mak`le hîle ile kalyon- mezbûr olduklar vâk ‘ ise bütün tak m ile istirdâd
olunmak içün hüküm yaz lm (d r
Fî Evâ’il-i Saban 1132
-7-
D. E. 18, s. 27/121.
Cezayir ve Tunus ve Trablusgarb be lerbe ilerine ve Cezayir ve Tunus ve

Trablusgarb day lar na ve Venedik hudûdunda zikrolunan mahallere varup gelen
memâlik-i mahrûsemde sevâhil-i cezâyirde vâk ‘ olan k\d lara ve zikrolunan
mahallerde vâk ‘ zâbitân ve ke(t ü güzâr eden mîrî ve tüccâr kalyonlar ve f rkate ve
sâ’ir sefâ'in kapudânlar na hüküm ki
Âsitâne-i sa‘âdet’imde mukam Venedik elçisi Fran(isko Gorgi ? hutimet

avâk buhu bi’l-hayr Südde-i sa‘âdet’ime arzuhâl gönderüp Venedik doj ve cumhûr
taraf ndan bütün maslahat- mühimm ile zikrolunan Cezayir ve Tunus ve
Trablusgarb taraflar na k dvet-i a‘yâni’l-milleti’l-mesîhiyye ___________ ta‘yîn
olunan siz ki mûmâ-ileyhimsiz merk`mun murûr u ubûr eyledü i mahallerde iktizâ
eden me’kûlât ve me(rûbâtlar nda narh- cârî üzre akçeleriyle verilüp kendüsine ve
etbâ‘ u esvâb na ve süvâr oldu sefînesine taraf n zdan h lâf- ahidnâme-i hümâyûn
ve mug\yir-i sulh u salâh harâc ve pe(ke( ve tekâlîf-i (âkka talebiyle ve âhar
As l belgede bo(luk b rak lm (t r.
88
vechile ve dürlü rencîde vü remîde olunmayup himâyet ü s yânet olunarak âminen
ve sâlimen murûrlar yla savb- maksûda vusûllar na ziyâdesiyle ihtimâm u dikkat
olunmak bâb nda hükm-i hümâyûn m ricâ etmekde vech-i me(rûh üzre amel
olunmak bâb nda fermân- âli(ân m sâd r olunmu(dur buyurdum ki
Vusûl buldukda bu bâbda sâd r olan fermân- celîlü’l-kadr m mûcibince

amel dahi siz ki mûmâ-ileyhimsiz merk`mun murûr u ubûr eyledü i mahallerde
iktizâ eden me’kûlât ve me(rûbâtlar narh- cârî üzre akçesiyle verilüp kendüsine ve
etbâ‘ na ve esvâb na ve süvâr oldu sefînesine taraf n zdan ve sâ’irleri
taraflar ndan h lâf- ahidnâme-i hümâyûn ve mug\yir-i sulh u salâh harâc ve pe(ke(
ve tekâlîf-i (âkka talebiyle ve âhar vechile bir dürlü rencîde vü remîde olunmayup
emîn ü sâlim murûrlar yla savb- maksûda vusûllar na ziyâdesiyle ihtimâm u dikkat
olunup mazmûn- emr-i (erîfimle amel olas z
-8-
D. E. 18, s. 35/147.
Tunus Pa(as na ve Tunus vatan be ine ve k\d s na ve day s na ve sâ’ir

Tunus oca ihtiyârlar na hüküm ki
Elçi-i mûmâ-ileyh arzuhâl gönderüp bundan akdem Tunus korsanlar ndan

ba‘z kimesneler Venedik zabt nda olan adalardan Zaklise Devlet-i aliyye’m
hudûdunda 8nebaht ve Mora sular nda ve sâ’ir limanlar nda dahi (erâ'it-i sulh u
salâha mug\yir ni(ân- âli(ân sâd r olan evâmir-i aliyye’me muhâlif Venedik
re‘âyâs na ta‘addî ve tecâvüz-i kesîr ile zikrolunan Zaklise cezîresine karîb 8stinazi
? adas demekle ma‘rûf adada bir k t‘a Kefalonya kay na musâdefe ve 8n(tay(
Giryela ? nâm re’îs ile alt nefer Venedik re‘âyâs n ahz ve esîr ve yine Mora
sevâhilinde vâk ‘ Tarna ? demekle ma‘rûf mahalde Giryela de Vari ? nâm re’îsin bir
mikdâr ipek ve tuzlu bal k ile memlû sefînesini ahz ve gasb ve bir def‘a dahi
89
Katmalida ? nâm limanda Kefalonya kay klar na hücûm ve onsekiz nefer
ma‘lûmü’l-esâmî Venediklüyi h lâf- sulh u salâh ve mug\yir- ahidnâme-i
hümâyûn ahz ve bundan mukaddem bir def‘a dahi Moton liman nda bir k t‘a
Venedik sefînesi Dergâh- mu‘allâm yeniçerilerinden ba‘z yeniçeri ve sâ’ir-i
Devlet-i aliyye’m re‘âyâs ba‘z emti‘a tahmîl ederken Tunus patronas üzerlerine
varup ve derûn- sefînede bulunan yeniçerilere i‘tibâr etmeksizin Venedik re‘âyâs n
ahz u istirk\k ve küllî gadr u fesâd u ta‘addî eylediklerin bildirüp ahz u esîr
eyledikleri ma‘lûmü’l-esâmî Venedik re‘âyâs n ahidnâme-i hümâyûn mûcibince
itlâk etdirilüp fî-mâba‘d mug\yir-i sulh u salâh dostluk üzre olan Venedik
kay klar na ve re‘âyâs na ta‘addî ve tecâvüz edilmemek bâb nda hükm-i
hümâyûn m ricâ etme in siz ki mîr-i mîrân- mûmâ-ileyh ve vatan be i ve k\d s ve
day s ve ihtiyârlar mûmâ-ileyhimsiz ahidnâme-i hümâyûn ve mukaddemâ (eref-
bah( sudûr olan evâmir-i aliyye’m mûcibince amel eyleyüp h lâf nda tevakka ve
tehâ(î olunmak bâb nda fermân- âli(ân m sâd r olmu(dur buyuruldu
Evâh r- Saban 1138
-9-
D. E. 18, s. 37/155.
Tunus be lerbe isine ve vatan be ine ve day s na ve sâ’ir zâbitân ve ocak

ihtiyârlar na hüküm ki
Venedik baylos Südde-i sa‘âdet’ime arzuhâl edüp Devlet-i aliyye-i ebed-

peyvendimle Venedik cumhûr beyninde akd olunan musâlaha muktezâs nca berren
emn ü itmînân zâhir olma la bahren dahi Venediklünün gerek Vardakosta
kalyonlar ve gerek müste’men ve tüccâr kalyonlar vatanlar olan Korfos’dan ç kup
Âsitâne-i sa‘âdet’ime ve sâ’ir memâlik ve cezâire murûrlar nda h lâf- ahidnâme-i
hümâyûn kendülere dahl îcâb etmez iken kadîmden berü Cezayir-i Garb ve Tunus
ve Trablusgarb ocaklar ile Venediklü beyninde ihtilâf oldu ndan nâ(î memâlik-i
90
8slâmiyyeden adalar aras nda ve ba‘z limanlarda birbirleriyle harb u k tâl
etmeleriyle tarafeynden al nan sefâ'in ve esîr içün Der-devlet-medâr ma (ikâyet
olundukda her biri bir güne cevâba tasaddî etmeleriyle beynlerinde tevfîk ü nizâm-
sûret-pezîr olmama la Körfes sevâhilinde vâk ‘ Pulya k y lar ndan Kapo Santa
Marya’dan ke(i(lemenin k bleden tarafa bir kerte yolunca Zaklise’den otuz mîl aç k
ve Moton adalar ndan otuz mîl aç na gelince ve Moton’dan ( fghij) ke(i(leme
yolunca Girit’den dahi otuz mîl aç k 8zbandid adalar na gelince 8zbandid’den dahi
Çobanlar ve Kerpe ve Rodos ve Yediburunlar’a gelince hudûd ta‘yîn ve yine
memâlik-i mahrûse limanlar ndan K br s ve 8skenderiyye ve Sayda ve Beyrut ve
8skenderiyye’den ve Antalya ve Trablus(am limanlar ndan dahi otuz mîl denizden
içerü olan mahaller kal‘a alt olma la zikrolunan hudûdun dâhilinde Venedik
gemilerine mu‘âraza ve ta‘addî olunmayup fî-mâ ba‘d hudûd- mezkûr oca n z
taraf ndan ve Cezayir ve Trablusgarb ocaklar taraf ndan mer‘î tutulup min ba‘d
h lâf üzre harekete r zâ ve cevâz gösterilmemek içün bundan akdem deryâ
kapudân olan müteveffâ Süleyman Pa(a i‘lâm mûcibince emr-i (erîfimle hüsn-i
nizâm verilme in oca n z f rkateleri cezîre-i Mora sevâhilinde ke(t ü güzâr eder
iken bir k t‘a Zaklise kay na musâdefe ve ahz u zabt eyledikden sonra iki k t‘a
Zaklise kay dahi zuhûr edüp mezbûr f rkateler üzerlerine hücûm etmekle biri
kendüyi tahlîs içün Mora cezîresine firâr ve refîk olan Tapon Filo Ziyov ? nâm
re’îsin kay n dahi Goston ? iskelesiyle Zaklise beyninde gasb u g\ret ve
tâ’ifesinin esîr edüp h lâf- ahidnâme-i hümâyûn ve mug\yir-i sulh u salâh îsâl-
hasâret eylediklerin bildirüp zikrolunan hudûd dâhilinde ve tertîb-i hüsn-i nizâma
mug\yir gasb olunan emvâl ve e(yân n istirdâd olunmak bâb nda istid‘ây- inâyet
eyleme in
(ty)
-10-
D. E. 18, s. 49/201.
Tunus be lerbe isi ve Trablusgarb day s na hüküm ki
91
Baylos- mûmâ-ileyh arzuhâl edüp Ülgün kal‘as ahâlisi min ba‘d korsanl a
ç kmayup tüccâr sefînelerine ta‘arruzdan külliyet ile men‘ ve fî-mâ ba‘d ziyân
etmemek içün ellerinde f rkate sefîneleri ref‘ ve tüccâr sefînelerine ta‘arruzdan
külliyet ile men‘ ve fî-mâ ba‘d in(â etmek içün tenbîh olunup (öyle ki elçilerinden
fermân- hümâyûn m h lâf ve sulh u salâha mug\yir vaz‘ u hareket ve tüccâr
sefînelerine îsâl- hasârete cesâret edenlerin nehb ü g\ret eyledikleri emvâl u e(yâ
her ne ise gerü ashâb na istirdâd ve vâk ‘ olan zarar u ziyân kendülerden tazmîn ve
esîr eyledikleri kimesneden istihlâs olunup bu mak`le e(k yân n müsâyere mûcib-i
ibret olmak içün (er‘an lâzim gelen cezâlar tertîb olunup muhkem haklar ndan
geline deyü ahidnâme-i hümâyûnda mukayyed iken bu sene-i mübârekede
Marçilyan ta‘bîr olunur bir k t‘a Venedik sefînesi memâlik-i mahrûsem iskelerinde
zî-k ymet emti‘a ile tahmîl ve Drac liman na duhûl ba‘dehü mezbûrdan hurûc eder
iken Ülgün e(k yâs ndan Ali Hoca nâm (ak y süvâr oldu sefînesine ocak bayra
açup ticâret tarîk yla limân- mezbûra duhûl ve envâ‘- hîle ve h dâ‘ ile zikrolunan
Venedik sefînesine hücûm ve ahz u girift ve onüç nefer mellâhlar n esîr edüp
ocaklar n z taraf na firâr eyledü in bildirüp ahidnâme-i hümâyûn mûcibince (ak y
mezbûr n gasb eyledü i sefîne emti‘as yla esîr etdü i mellâhlar yla istirdâd ve
lâzim gelen te’dîb ve takrîri icrâ olunmak bâb nda istid‘ây- inâyet etdü in mezbûr
Ali Hoca her kang n z n taht- hükûmetinde bulunur ise ahz ve h lâf- ahidnâme-i
hümâyûn bu mak`le fesâda tasaddî etmemek üzre tenbîh ü te’kîd etmeniz bâb nda
fermân- âli(ân m sâd r olmu(dur deyü yaz lm (d r
Fî Evâs t- Cemaziyelahir Sene 1139
-11-
D. E. 18, s. 79-80/361.
Cezayir-i Garb be lerbe isi ve day s 8brahim dâme ikbâluhuya ve sâ’ir

zâbitân ve ihtiyârlar na hüküm ki
92
Devlet-i aliyye-i ebed-peyvendimle Venedik cumhûr beyninde akdolunan
musâlaha muktezâs nca berren emn ü itmînân zâhir ü iyân olma la bahren dahi
Venediklünün gerek Vardakosta kalyonlar ve gerek müste’men tüccâr kalyonlar
vatanlar olan korfozlar ndan ç kup bilâd- 8slâmiyyeden Âsitâne-i sa‘âdet ve sâ’ir
memâlik ü cezâire murûr u ubûrlar na ve h lâf- ahidnâme-i hümâyûn kendülere bir
dürlü dahl olunmak lâzim gelmez iken Devlet-i aliyye’me tâbi‘ Cezayir-i Garb ve
Tunus ve Trablusgarb ocaklar yla kadîmü’l-eyyâmdan berü Venediklü beynlerinde
ihtilâf olundu ndan nâ(î memâlik-i 8slâmiyyeden adalar aras nda ve ba‘z
limanlarda birbirleriyle harb u k tâl ve cenk ü cidâle mübâderet olunma la
tarafeynden al nan sefâ'in ve esîr içün mukaddemâ Der-devlet-medâr ma (ikâyet
olundukda Venediklü cevâba tasaddî edüp biz Devlet-i aliyye-i ebed-peyvendle
musâlaha üzre iken memâlik-i 8slâmiyye dâhilinde ve ana tâbi‘ olan mahallerde ve
ocakl tâ’ifesi bizlere ta‘arruz ve üzerlerimize gelüp cenk ü cidâl ile ba‘z
gemilerimizi alup gadr ederler deyü iddi‘â ve ocaklar ile beynlerinde s nur u hudûd
ta‘yîn olunup dâhilinde birbirleriyle mu‘ârazadan men‘ olunmak ve s nur-
mezbûr n hâricinde eyledikleri cenk ü cidâl içün Devlet-i aliyye’me (ikâyet
olunmamak (art yla mukaddemâ Venediklü taraf ndan istid‘ây- ‘inâyet olunma la
vatanlar olan Korfoz sevâhilinde vâk ‘ Pulya k y lar nda Kapo Santa Marya’da
ke(i(lemenin k bleden tarafa bir kerte yolunca Zaklise’den otuz mîl aç k ve Moton
adalar ndan otuz mîl aç na gelince ve Moton’dan (fghij) ke(i(leme yolunca
Girid’den dahi otuz mîl aç k 8zbandid adalar na gelince 8zbandid’den dahi Çobanlar
ve Kerpe ve Rodos ve Yediburunlar’a gelince hudûd ta‘yîn ve yine memâlik-i
8slâmiyye limanlar nda K br s ve 8skenderiyye ve Sayda ve Beyrut ve 8skenderun ve
Antalya ve Trablus(am limanlar nda dahi otuz mîl denizden içerü olan mahaller
kal‘a alt olma la zikrolunan hudûdun dâhilinde Venedik gemilerine mu‘âraza ve
ta‘addî olunmamak üzre fî-mâ ba‘d hudûd- mezkûre oca n z taraf ndan ve Tunus
ve Trablusgarb ocaklar taraf ndan mer‘î tutulmak içün bundan akdem amm m
Sultan Ahmed Han zamân nda emr-i (erîf sâd r olmu( iken zikrolunan hudûda
murâ‘at olunmadu ndan nâ(î binyüzk rkalt senesinde Tunus oca sefînelerinden
iki k t‘a sefîneyi Midillü cezîresinde Pire körfesi nâm mahalde üç aded Venedik
sefâ'ini kapadup ba‘dehü üzerlerine hücûm esnâs nda ocakl kendü gemilerin
93
elleriyle ihrâk eyledikleri mukaddemâ Der-sa‘âdet’ime inhâ olundukda Âsitâne-i
sa‘âdet’ime mük m Venedik’in büyükelçisine keyfiyyet mu’âheze sûretinde
tefehhüm olundukda cumhûruna ifâde içün istîzân ve ba‘de’l-imhâl cumhûr
taraf ndan gelen cevâbda zikrolunan hudûda mürâ‘ât olunacak iken ibtidâ Tunusl
dâhil hudûdda bizim üç k t‘a sefînelerimizi ve Trablus’da dahi iki k t‘a
sefînelerimizi ahz ve âdemlerimizi esîr eylediler hattâ Tunusl n n ihrâk eyledikleri
sefînenin birisi bizim idi deyü takrîr ü tebyîn eylediklerinden gayr hâlâ deryâ
kapudân olan düstûr- mükerrem mü(îr-i müfehham nizâmü’l-‘âlem vezîrim Cân m
Hoca El-hâcc- Mehmed Pa(a edâmellâhü te‘âlâ iclâlehü dahi Der-sa‘âdet’ime
gönderdü i kâ d ndan hudûd- mezkûreye murâ‘ât olundu ndan Venediklü tüccâr
ve züvvâr n n âmed-(üdlerinde kendülere vah(et târî olma la fî-mâ ba‘d dahi
tüccâr- mezbûrînin memâlik-i mahrûseme iyâb u zehâblar munkat ‘ olmamak içün
mukaddemâ ta‘yîn ü tahdîd olunan hudûdlar mer‘î tutulmak ve bundan böyle dahi
tarafeyn mütenebbih olmazlar ise hudûd-i mezkûrenin dâhilinde ve hâricinde
ahzolunan sefâ'in içün ehad-i tarafeyne su'âl u cevâb eylememek üzre tefhîm ü
tenbîhi mü(temil emr-i (erîfim isdâr olunmas n i‘lâm u iltimâs edüp ancak bu
mâdde teharrus olunacak mevâddan olundu na binâ’en mukaddemâ ta‘yîn ü tahdîd
olunan hudûd dâhilinde ehad-i tarafeyn birbirine ta‘arruz etmemesi matlûb-
hümâyûn m olma n fî-mâ ba‘d sâd r olan evâmir-i (erîfenin mezâmîn-i münîfesi
destûrü’l-‘amel tutulup bundan sonra dahi mütenebbih olmayup dâhil-i hudûdda
h lâf- emr-i âlî hareket ve ibtidâ-i ta‘arruza cesâret e er Venediklü taraf ndan zuhûr
edecek olur ise andan sonra ocak taraf ndan dahi gerek hudûd dâhilinde ve gerek
hâricinde olan Venedik sefâ'ininin su'âl ve cevâb iktizâ etmemek ruhsat n hâvî o
vakt ocakl yedlerine ve e er h lâf- emr-i âlî ibtidâ-i ta‘arruza cür’et ocakl
taraf ndan hudûs eder ise minvâl-i muharrer üzre Venediklü yedine emr-i (erîfim
verilece i hâlâ Âsitâne-i sa‘âdet’imde mukam Venediklünün büyükelçisi k dvet-i
ümerâ’i’l-milleti’l-mesîhiyye Angelo Emo ? hutimet avâk buhu bi’l-hayra ifâde ve
tefhîm husûs- mezbûr Tunus ve Trablusgarb ocaklar na dahi ba(ka ba(ka evâmir-i
(erîfem ile tenbîh ü ta‘lîm olunma la keyfiyyeti ihbâr içün size dahi i(bu emr-i
(erîfim isdâr u irsâl olunmu(dur imdi vusûl nda siz ki mûmâ-ileyhimsiz bundan
sonra keyfiyyet neye müncerr ol ca ma‘lûmunuz oldukda mukaddemâ ta‘yîn
94
olunan hudûda murâ‘ât olunmak üzre ke(t ü güzâr eden sefâ'ininiz kapudânlar na
gere i gibi tenbîh ü te’kîd eyleyesiz (öyle ki bundan böyle hudûd- merk`m
destûrü’l-amel tutulmayup hudûd- mezkûre dâhilinde Venediklüye oca n z
sefîneleri taraf ndan îsâl- mazarrat oldu n sâbit ü mutahakk k olur ise bâlâda i(âret
olundu vechile fî-mâ ba‘d ocakl n n (ikâyetleri dahi istimâ‘ olunmak üzre
mesfûrlar n yedlerine emr-i (erîf verilece i mukarrerdir ana göre encâm- kâri
tefekkür ve evâmir-i (erîfeme mug\yir ser-mû hareketde be-g\yet tevakka ve
tehazzür eylemeniz bâb nda fermân- âli(ân m sâd r olmu(dur buyurdum ki
Fî Evâs t- Rabiulevvel Sene 1147
Bir sûreti Tunus’a bir sûreti Trablusgarb’a
-12-
D. E. 18, s. 99/457.
Der-zamân- sadr- sudûri’l-vüzerâ hazret-i silahdâr Mehmed Pa(a yessera'l-

Lâhü mâ yürîdü ve mâ ye(â’ ve fî ibbân- hazret Mustafa Efendi re’îsülküttâb tâle
bekah elvâk ‘ fî Evâ’il-i Sa‘bâni’l-mu‘azzam sene tis‘a ve erba‘în ve mi’e ve elf
battâl mühimme torbas nda h fz olumu(dur
Bi’l-fi‘l deryâ kapudân olan Süleyman dâme ikbâluhuya hüküm ki
Devlet-i aliyye-i ebed-peyvendimle Venedik Doj ve cumhûr beyninde

bundan akdem akdolunan musâlaha- mü’ebbede muktezâs nca mûmâ-ileyhin ve
memâlik-i mahrûseme âmed-(üd eden sefâ'inin mer‘î ve mahmî tutulmalar muktazî
olmakdan nâ(î Devlet-i aliyye’me tâbi‘ Trablusgarb ve sâ’ir ocaklar ricâl
taraflar ndan dahi Venediklü sefâ'inine ta‘arruz olunmamak maslaht içün bahren
meyânelerinde s nur u hudûd ta‘yîn ü tahdîd ve dâhilinde birbirlerine ta‘arruzdan
men‘ ve tehdîd olunmak husûs mukaddemâ iltimâs olundukda Venediklü tâ’ifesi
vatanlar olan korfoz sevâhilinde vâk ‘ Pulya k y lar nda Kapo Santa Marya’da
95
adalar ndan otuz mîl aç na gelince ve Moton ( fghij) ke(i(leme yolunca Girid’den
dahi otuz mîl aç k 8zbandid adalar na gelince 8zbandid’den dahi Çobanlar ve Kerpe
ve Rodos ve Yediburunlar'a gelince hudûd ta‘yîn ve yine memâlik-i 8slâmiyye
limanlar ndan K br s ve 8skenderiyye ve Sayda ve Beyrut ve 8skenderun ve Antalya
ve Trablus(am limanlar ndan dahi otuz mîl denizden içerü olan mahaller kal‘a alt
olma la zikrolunan mahaller hudûd ta‘yîn ve tahdîd ve hudûd- mezkûre dâhilinde
Venedik gemilerine mu‘âraza ve ta‘addî eylemek üzre Trablusgarb ve sâ’ir ocaklar
halk ekîd ü (edîd evâmir-i (erîfemle men‘ ü tehdîd olunmu(lar iken (imdi bir k t‘a
Trablusgarb sefînesi mûmâ-ileyhimin sefâ'inlerine sû’-i kasd fikriyle korsanl a
ç kup Cezayir-i Bahr-i Sefîd’den Sak z ve Midillü sular nda ve Selanik taraflar nda
ke(t ü güzâr ve vakt- f rsata tarakkub u intizâr ile ol havâlîlerde ba‘z pusularda
ihtifâ vü karar üzre oldu Âsitâne-i sa‘âdetim’de mukam Venedik baylos olan
k dvet-i ümerâi’l-milleti’l-mesîhiyye Simon Fontarini hutimet avakibuhu bi’l-hayr
taraf ndan [...]* hümâyûn ma i‘lâm u ihbâr olunmakla Devlet-i aliyye’m ile
musâlaha- mü’ebbedesi olan Venediklünün sefâ'ininin her hâlde emn ü itmînânlar
ve selâmetle memâlik-i mahrûseme âmed-(üdlar matlûb- hümâyûn m olup
mukaddemâ kat‘ olunan hudûd- merk`ma devâhilinde mûmâ-ileyhimin sefâ'inine
bir dürlü ta‘arruz olundu na r zây- (erîfim olmama la i(bu emr-i (erîfim ile
vusûl nda sen ki kapudân m mîr-i mîrân mûmâ-ileyhsin taraf ndan bir mukaddem
ve kârdân mübâ(ir ta‘yîn ve zikr olunan Trablusgarb sefînesinin oldu mahalle
ücâleten ve müsâra‘aten irsâl u tesyîr ve Devlet-i aliyye’m ile sulh- müebbed üzre
olan Venediklü sefâ'inine vechen mine’l-vücûh ta‘arruz etmemek üzre sefîne-i
merk`me re’îsine gere i gibi keyfiyyeti tefhîm ve e er mütenebbih olmaz ise
sefînesi ile kendüsi ahz ve muhkem hakk ndan gelinece ini bir ho(ca tenbîh ta‘lîm
edüp re’îs merk`m her ne mahalde bulunur ise bu sulardan ihrâc ve Venedik
sefâ'ininin Devlet-i aliyye’m ile musâlaha üzre olan sâ’ir-i mülûk-i nasâra
sefâ'ininin kemâl-i emn ü selâmet ile memâlik-i mahrûseme âmed-(üdlerine sa‘y-i
belîg ve merk`mun taraf ndan Venediklü sefâ'inine bir dürlü zarar u hasâret
olunmamas husûs na bezl-i mâ hasal sa‘y-i ekîd edüp ihmâl u tekâsülden ve sehv
*
okunam yor.
96
h lâf ndan g\yetü’l-g\yet ittik\ vü mücânebet olunmak bâb nda fermân- âli(ân m
sâd r olmu(dur deyü yaz lm (d r
Fî Evâ’il-i Sevval 1149
-13-
D. E. 18, s. 132/605.
Bahr-i sefîd’de vâk ‘ vüzerâ-y izâm edâme’l-Lâhü te‘âlâ iclâlehüme ve

Bahr-i sefîd’de ve Arnavudluk’da vâk ‘ mîr-i mîrân- kirâm dâme ikbâlühüme ve
nehâll- mezkûredde olan kud\ta ve nüvvâba ve zâbitâna hüküm ki
Bâ‘is-i i‘mâr-i memleket ve bâdi'-i menâfi‘-i ra‘iyyet olan emr-i ticâreti ve

tüccâr n nizâm ve âsûdeli ini te(vî( ü tahdî(e cür’et eyleyen Ma rib sefîneleri ve
sâ’ir korsan tâ’ifesi memâlik-i mahrûsemde vâk ‘ iskele ve limanlarda kabûl ve
himâye olunmayup tard u ib‘âd olunmalar emrine takayyud ve ihtimâm olunmak
husûslar bi’d-defa‘ât evâmir-i (erîfe ile tenbîh ve te(dîd olunmu( iken mezâmîn-i
münîfesi icrâ vü infâz olumamakdan nâ(î korsan tâ’ifesi (ek\vetlerin îk\‘ ve icrâdan
hâlî olmamalar yla Venediklülere hudûd-i mu‘ayyene dâhilinde ta‘arruz olunmayup
ol-mak`le korsan tâ’ifesi memâlik-i mahrûsem limanlar na ve kal‘alar alt na
varduklar nda bir dürlü kabûl ve himâye olunmayup ahidnâme-i hümâyûn ve ni(ân-
âli(ân muktezâlar nca ellerinden akdarma ve e(yây- magsûbe ahz ve sâhiblerine
teslîm ve esîr eyledikleri âdemler tahliyesi olunup keyfiyyeti Der-devlet-medâr ma
s hhat üzre arz u i‘lâm olunmak içün siz ki vezîrûn mü(âr ve sâ’ir mûmâ-ileyhimsiz
size hitâben emr-i (erîfim sudûr n Venedik doj ve cumhur taraf ndan Âsitâne-i
sa‘âdet’imde mukam baylos Nikolo Arico kavalyer ? hutimet avâk buhu bi’l-hayr
memhûr arzuhâliyle istid‘ây- inâyet ve dîvân- hümâyûn mda mahfûz olan
ahidnâme-i hümâyûn ve ni(ân- âli(ân kay dlar na murâca‘at oldukda cânibeynin
re‘âyâs karada ve deryâda tarafeynin memleketlerinde emîn ve âsûdelik ile ticâret ü
kesb edüp kimesne mâni‘ olmaya ve Venedik be lerinin sefîneleriyle yürüyen
97
Venediklü olsun ve sâ’ir mülûk-i nasârâ re‘âyâs ndan olsun emîn ve sâlim gelüp
gidüp kimesne rencîde ve tutup esîr eylemeye deyü husûs içün Cezayir ve Tunus ve
Trablus ocaklar na ve sâ’ir tenbîh iktizâ edenlere muhkem tenbîh ü te’kîd oluna ki
min ba‘d ahidnâme-i hümâyûn ma muhâlif ve sulh u salâha mug\yir bir dürlü vaz‘
u hareket eylemeyeler ve kezâlik leb-i deryâda vâk ‘ Ülgün kal‘as ahâlisi min ba‘d
korsanl a ç kmayup tüccâr sefînelerine zarar u ziyân etmemek içün ellerinde olan
f rkate sefîneleri ref‘ ve tüccâr sefînelerine ta‘arruzdan külliyet ile men‘ ve fî-mâ
ba‘d in(â etmemek üzre tenbîh olunup (öyle ki içlerinden fermân- hümâyûna
muhâlif ve sulh u salâha mug\yir vaz‘ u hareket ve tüccâr sefînelerine îsâl-
hasârete cesâret etmelerin nehb ü g\ret eyledikleri emvâl u e(yâ her ne ise gerü
ashâblar na istirdâd ve vâk ‘ olan zarar u ziyân kendülerden tazmîn ve esîr
eyledikleri kimesneler dahi esîrlikden istihlâs olunup ve bu mak`le e(k yân n sâ’ire
mûcib-i ibret olmak içün (er‘an lâzim gelen cezâlar tertîb olunup muhkem
haklar ndan gelinüp ve ecdâd- izâm enâre’l-Lâhü berâhînehümün zamânlar nda bu
husûsa müte‘all k inâyet olunan ni(ân- (erîf ve evâmir-i aliyyenin gayr- ibrâz
oldukda taraf- hümâyûn mda dahi tecdîd ve te’kîd ve mefhûmi ile amel oluna ve
deryâda gezen korsan tâ’ifesi Akdeniz yal lar nda memâlik-i mahrûsenin kal‘alar
alt na varduklar nda mukaddemâ verilen ahidnâmede mastûr oldu üzre
Venediklüye bir vechile zarar u ziyân etmemek içün gemi re’îslerinin kefîlleri eline
ve an n gibi korsan tâ’ifesi Venediklülerin gemilerin alup re‘âyâ ve tevâbi‘in esîr
edüp bir kal‘a alt na varduklar nda ol mak`leleri dizdârlar kal‘a alt na komayup bir
vechile himâyet ve s yânet eylemeyeler ve an n gibi mezkûr korsanlar akdarmalar
ve esîr ald klar Venedik re‘âyâs yla bir kal‘a alt na yeti(diklerinde ellerinde
bulunan esîrleri Venediklü oldu mukarrer ve zâhir oldukda 8slâma gelmeyenler
sulh u salâh muktezâs nca bahâs z itlâk etdirilüp ve akdarmalar dahi ellerinden
al nup sâhiblerine verile ve ol mak`le r zây- (erîfe ve ahidnâme-i hümâyûna
muhâlif vaz‘ eden korsanlar ve vard klar mahalde al kon lup ahvâlleri zâhir oldu
üzre ism ve resmleriyle yaz lup Dergâh- sa‘âdet-penâh’a arz oluna ki sonradan
haklar nda emr-i (erîf bu vechile sâd r olur ise mûcibince amel oluna ve vech-i
me(rûh üzre sâd r olan fermân- (erîf icrâs nda e er hâkimler ve e er dizdârlar
ihmâl ederler ise özür ve cevâblar makbûl olmayup fermân- hümâyûna adem-i
98
imtisâllar zâhir oldukda azl ile konulmayup sâ’ire mûcib-i ibret muhkem cezâlar
verile ve hükkâm ve dizdârlar ahidnâme-i hümâyûn ve sâd r olan emr-i (erîfe
muhâlif bu husûsda mukayyed olmayup musâmaha eylediklerinde korsan tâ’ifesi
cezâ olunur ise ol zamân Venediklüye töhmet olunmaya ve an n gibi Ma riblünün
kad rgalar burtunlar ete inde Venediklü ile birbirlerine bulu(duklar nda Venediklü
ile cenk ederler ise her kang tarafa zarar isâbet ederler ise an n içün su’âl u cevâb
olunmaya ve fî-mâ ba‘d h lâf- sulh u ahd ve vaz‘ u hareket sudûr etmemek üzre
sulh u salâh ri‘âyet olunup mâdâmki bundan sonra r zây- yümn iktizâ-yi
pâdi(âhâneye ve (eref-sudûr bulan ahidnâme-i hümâyûna muhâlif Venediklü
tâ’ifesinin vaz‘ u hareketleri olunmaya h lâf- ahidnâme-i hümâyûn zikrolunan
husûs mastûr oldu üzre icrâ ve tarafeynin tüccâr ve ahâlisi memâlik-i mahrûsede
Venedik’e ve ana tâbi‘ olan diyârlara ve adalara emn ü selâmet üzre varup gelüp ve
gitdiklerine fermân- (erîfe muhâlif kimesne dahl ve ta‘arruz ve tecâvüz vaz‘
etmeyüp eyyâm- adâlet- encâmda tüccâr ve sevdâgirân refâhiyyet ü itmînân üzre
kesb ve ticâretlerinde olalar ve Cezayirlü ve Tunusl dan deryâda gezen korsanlar
cânibeynden Venediklüye bir vechile zarar u ziyân eri(memek husûs nda ve
hükkâm taraf ndan muhkem zabt u rabt olunmalar bâb nda bâlâda mezkûr olan
tafsîl ile amel olunup kul tâ’ifesinden bir ferd vâk ‘ olan sulh u salâha ve verilen
ahidnâme-i hümâyûn ve sâd r olan fermân- (erîfin h lâf na r zâ ve cevâz
gösterilmeye deyü mastûr u mukayyed bulunma n ahidnâme-i hümâyûn mûcibince
amel olunmak bâb nda
Fî evâhir-i Saban sene 1153
-14-
D. E. 18, s. 156/785.
Trablusgarb be lerbe isi ve day s ve sâ’ir zâbitân ve ihtiyârlar na hüküm ki
99
Devlet-i aliyye-i ebed-peyvendimle Venedik cumhûr beyninde akdolunan
musâlaha- mü’ebbede muktezâs nca berren itmînân zâhir ü iyân olma la bahren
dahi Venediklünün gerek Vardakosta kalyonlar ve gerek müste’men tüccâr
kalyonlar vatanlar olan körfözlerinden ç kup bilâd- 8slâmiyyeden Âsitâne-i
sa‘âdet ve gerek sâ’ir memâlik-i cezâire murûr u ubûrlar na ve h lâf- ahidnâme-i
hümâyûn kendülere bir dürlü dahl u ta‘arruz olunmamak maslahat içün Devlet-i
aliyye’me tâbi‘ Tunus ve Trablusgarb ve Cezayir-i Garb ocaklar yla bahren
meyânelerinde s nur ve hudûd ta‘yîn ve tahdîd ve dâhilinde birbirlerine ta‘arruzdan
men‘ ve tehdîd olunmak husûs mukaddemâ iltimâs olundukda Venedik tâ’ifesi
vatanlar olan körföz sevâhilinde vâk ‘ Pulya k y lar nda Kapo Santa Marya’da
adalar ndan otuz mîl aç na gelince ve Moton’dan ( fghij) ke(i(leme yolunca
Girit’den dahi otuz mîl aç k 8zbandid adalar na gelince 8zbandid’den dahi Çobanlar
mahrûsem limanlar ndan K br s ve 8skenderiyye ve Sayda ve Beyrut ve 8skenderun
ve Antalya ve Trablus(am limanlar nda dahi otuz mîl denizden içerü olan mahaller
kal‘a alt olma la zikrolunan hudûdun dâhilinde Venedik gemilerine mu‘âraza ve
ta‘addî olmamak üzre oca n z taraf ndan ve Tunus ve Cezayir-i Garb ocaklar
taraflar ndan hudûd- mark`me mer‘î tutulmak içün amm m Sultân Ahmed Hân
zamân nda emr-i (erîf sâd r olup hüsn-i nizâm verilmi(iken zikrolunan hudûda
murâ‘ât olunmadu ndan bundan akdem Tunusl n n iki k t‘a sefîneleri Venediklü
kapadup tazyîk eylediklerinden Tunusl sefînelerini kendü elleriyle ihrâk- bi’n-nâr
eyledikleri mukaddemâ Der-sa‘âdet’ime i‘lâm ve te(ekkî olundukda tahdîd olunan
hudûd mer‘î ve destûrü’l-amel tutulup dâhil-i hudûdda tarafeyn birbirlerinin
sefâ'inine ta‘arruz etmemek üzre tekrâr tenbîh olunup mütenebbih olmayup h lâf-
emr-i âlî ibtidâ- ta‘arruza cür’et kang tarafdan zuhûr eder ise o taraf n sefâ'inin
su’âl u cevâb iktizâ etmemek te(ekkîleri isg\ olunmamak husûs n Venediklüye
ihbâr içün Venedik baylos na ifâde ve tefhîm ve keyfiyyet size ve sâ’ir ocakl ya
dahi tekrâr evâmir-i (erîfemle ihbâr ve tenbîh olmu(iken siz ki mîr-i mîrân ve day
ve sâ’ir mûmâ-ileyhimsiz oca n z sefînelerinden ba‘z s Venedik sefînelerine sû’-i
kasd fikriyle Bahr-i Sefîd’de ke(t ü güzâr ve hudûd- mer‘iyyeyi tecâvüz ve
100
memâlik-i mahrûsemde vâk ‘ Rafti nâm limân nda lenger-endâz olan bir k t‘a
Venedik sefînesi mug\yir-i emr-i (erîf ahz u girift etdiklerinden mâ‘adâ gâh ve bî-
gâh Venedik bayra nasb ve izhâr ve ticâret sefâ'ini Sak z sular na dek ta‘kab deyü
Atina’da Miknoz adas önünde bir k t‘a Venedik bârças n ahz ve g\ret etmeleriyle
âhar tüccâr sefîneleri dahi emîn olmad klar ndan nâ(î bulunduklar limanlarda müks
ve insidâd ve vak yla yollar na revân olamayup te’hîr ve tücâra küllî zarar tertîbine
mü’eddî oldu n Âsitâne-i sa‘âdet’imde mukam Venedik baylos Civan Donado ?
hutimet avâk buhu bi’l-hayr memhûr arzuhâliyle inhâ ve ta‘yîn olunan hudûd-i
mezkûre mer‘î tutulup h lâf üzre harekete r zâ ve cevâz gösterilmeyüp ve ahz
olunan sefîneleri gerüye istirdâd olunmak üzre istid‘â ve mukaddemâ (eref-sudûr
olan emr-i âli(ân n (erâ'it ü zavâb t mer‘î ve destûrü’l-amel tutulmak içün
müceddeden mü’ekked ü mü(edded emr-i (erîfim sudûr bâb nda düstûr- mükerrem
mü(îr-i mufahham nizâmü’l-âlem bi’l-fi‘l deryâ kapudân olan vezîrim Ahmed Pa(a
edâne’l-Lâhü te‘âlâ iclâlehü dahi i‘lâm etme in mü(ârün-ileyhin i‘lâm n ve vech-i
me(rûh üzre ve (urût- mer‘iyyesi mûcibince amel olunmak bâb nda fermân-
âli(ân m sâd r olmu(dur buyurdum ki
Vusûl buldukda bu bâbda mukaddemâ ve hâliyâ sâd r olan emr-i (erîfim

mûcibince tahdîd olunan hudûd mer‘î ve destûrü’l-amel tutulup dâhil-i hudûdda
h lâf- emr-i âlî ibtidâ-i ta‘arruz taraf n zdan hasâret olunup ahz olunan sefîneleri
gerüye istirdâd ve fî-mâ ba‘d Venediklü sefâ'inine dâhil-i hudûdda vechen mine’l-
cücûh ta‘arruz olunmamak üzre Bahr-i Sefîd’de ke(t ü güzâr eden sefîneleriniz
kapudânlar na gere i gibi tenbîh ü te’kîd edüp (öyle ki bundan böyle dahi
mütenebbih olmayup hudûd- mezbûrenin dâhilinde Venediklü sefâ'inine ta‘arruz
eylemek ihtimâl n z olur ise ba‘de’l-yevm zikrolunan hudûd dâhilinde ve hâricinde
ahz olunan sefâ'in içün ahad-i tarafeyne su’âl u cevâb iktizâ etmemek üzre emr-i
(erîf verilece i mukarrerdir ana göre basîret üzre hareket ve encâmkârî fikr ü
mülâhaza ile mukaddemâ (eref-sudûr bulan emr-i âli(ân n (urût ve kuyûd n icrâya
bezl-i tâb u tâkat ve hudûd-i merk`ma mer‘î ve destûrü’l-amel tutulma a ziyâde
ihtimâm ve dikkat edüp emr-i (erîfimin mazmûn- münîfi ile amel edesiz
Fî evâhir-i Muharrem sene 1157
101
-15-
D. E. 18, s. 171/874.
Trablusgarb be lerbe isine ve day s na hüküm
Venedik baylos Südde-i sa‘âdet’ime arzuhâl gönderüp cânibeynin re‘âyâs

karada ve deryâda tarafeynin memleketlerinde emîn ü âsûdelik ile ticâret ve kâr
kesb edüp kimesne mâni‘ olmaya ve Venedik be lerinin sefîneleriyle yürüyen
Venediklü olsun ve sâ’ir mülûk-i nasârâ re‘âyâs ndan olsun emîn ü sâlim gelüp
gidüp kimesne rencîde ve tutup esîr eylemeye ve bu husûs içün Cezayir ve Tunus
ve Trablus ocaklar na ve sâ’ir tenbîh iktizâ edenlere muhkem tenbîh ü te’kîd oluna
ki min ba‘d ahidnâme-i hümâyûna muhâlif ve sulh u salâha mug\yir bir dürlü vaz‘
u hareket eylemeye deyü ahidnâme-i hümâyûnda mukayyed olup h lâf- ahidnâme-i
hümâyûn ve mug\yir-i sulh u salâh hareket olunmak iktizâ etmez iken Mora
cezîresi sular nda ve havâlîsi Malta’n n korsan sefâ'ininden h fz u hirâset ve
hazretlerinden ahâlî ve re‘âyây himâyet ü s yânet içün Venedik cumhûr taraf ndan
ke(t ü güzâr ta‘yîn olunan Vardakosta korsanlar n n Periyoli nâm kapudân sene
iktizâ eden ba‘z zâd u zevâdenin tedârüki içün Alvize nâm vekîlharc ile kalyon ve
mellâhlar ndan Proser ? ve Dyodo ? ve Civana Cavoni ? ve Cerolmo Gremni ? ve
Minoli Minolaki ? ve Pinayoti Manodolo ? ve Bertardin Pendeti ? nâm yedi nefer
âdemleri karaya gönderilüp karada iken Trablus oca korsanlar ndan Ülgünli
Mehmed Re’îs demekle ma‘rûf kimesne mesfûrlar ahz u esîr ve f rkatesine vaz‘ ve
firâr eyledü i ihbâr olundu n ve kapudân- mesfûr husûs- mezbûr vech-i me(rûh
üzre oldu n kal‘a- Koron’da olan yeniçeri zâbitine ve turuk- (er‘e haber verdü ini
Koron k\d s Mevlânâ Abdullah Vehbi zîde fadluhu dahi arz eyledü in bildirüp
karada seby ü istirk\k olunan âdemleri itlâk ve sebîlleri tahliye olunup mezbûr
Muhammed'in hakk ndan gelinmenin bâb nda istid‘ây- inâyet ve ahidnâme-i
hümâyûna murâca‘at olundukda vech-i me(rûh üzre oldu mastûr u mukayyed
bulunma la ahidnâme-i hümâyûn mûcibince ve vech-i me(rûh üzre amel olunmak
fermân olma n siz ki Trablusgarb be lerbe isi ve day s mûmâ-ileyhimâsiz
102
oca n z korsanlar ndan olan mezkûr Mehed’i ahz ve h lâf- ahidnâme-i hümâyûn
karada esîr eyledü i Venediklüleri itlâk ve sebîllerin tahliye ve fî-mâ ba‘d h lâf-
ahidnâme-i hümâyûn bu mak`le fesâda tasaddî etmemek üzre muhkem tenbîh ü
te’kîd edüp h lâf na bir dürlü r zâ ve cevâz göstermekden ziyâde ittik\ ve
mücânebet eylemeniz bâb nda fermân- âli(ân m sâd r olmu(dur buyuruldu
Fî evâhir-i Zilkade sene 1158
-16-
D. E. 18, s. 177/897.
Trablusgarb be lerbe isi dâme ikbâluhuya hüküm ki
Bundan akdem Venedik kapudânlar ndan Briyoli nâm kapudân n râkib

oldu kalyona iktizâ eden zâd u zevâdenin tedârüki içün Alvize Rici ? nâm vekîl-
harc ile kalyon mellâhlar ndan Broser ? ve Deyüdo ? ve Civane Canoni ? ve
Grolmo ? Germini ? ve Minoli Minolaki ? ve Pinabot Manololo ? ve Berna Rodin
Pitrini ? nâm yedi nefer âdemleri karaya gönderilüp karada iken Trablus oca
korsanlar ndan Ülgünli Mehmed Re’îs mesfûrlar h lâf- ahidnâme-i hümâyûn
karada ahz ve esîr ve f rkatesine vaz‘ ve firâr eyledü i ihbâr olundu n Venedik
cumhûr taraf ndan Âsitâne-i sa‘âdet’imde mukam baylos Franiko Vinir Kavalir
hutimet avâk buhu bi’l-hayr mukaddemâ memhûr arzuhâliyle inhâ ve kapudân-
mesfûr ve refîk iki aded Venediklü sefîneleri Koron kal‘as na dört sâ’at ba‘îd
Yanalire ? nâm mahalde lenger-endâz iken Trablus oca korsandan merk`m
Ülgünli Mehmed Re’îs bir k t‘a f rkate ile cevfü’l-leylde mahall- mark`ma karîb
bir mahalle gelüp karaya âdem ç karup Venediklü sefînelerine karîb yerde pusuya
girüp maslahatlariçün ta(raya ç kan sâb k\ aldu n z yedi nefer Venediklüyi
binyüzellisekiz sene mâh- Sa’bân’ n ondördüncü gününde ahz u esîr edüp
f rkatesine vaz‘ u firâr etdü in kapudân- mesfûr meclis-i (er‘de haber verdü i
Koron k\d s Mevlânâ Abdullah Vehbi zîde fadluhu dahi arz etmekle mezkûr
103
Mehmed Re’îs’in h lâf- ahidnâme-i hümâyûn karada esîr eyledü i Venediklüler
itlâk ve sebîlleri tahliye olunmak bâb nda bundan akdem sâb k\ Trablusgarb
be lerbe isi ve day s na hitâben emr-i (erîfim sâd r olunup lâkin mesfûrlar n henüz
sebîlleri tahliye olunmadu baylos mûmâ-ileyh taraf na tekrâr inhâ olunma la
h lâf- ahidnâme-i hümâyûn esîr olan yedi nefer Venediklüleri alâ eyyi hâl
buldurulup Der-sa‘âdet’ime irsâl u îsâl olunmak bâb nda fermân- âlî sâd r
olmu(dur
Evâ’il-i Cemaziyelevvel sene 1159
-17-
D. E. 18, s. 183-184/928.
Trablugarb be lerbe isi ve day s dâme ikbâluhuya hüküm ki
Bundan akdem Venedik kapudânlar ndan râkib oldu kalyona iktizâ eden
ba‘z zâd u zevâdenin tedârüki içün Alvize Rici ? nâm vekîlharc ile kalyon
mellâhlar ndan Brosirodyedo ? ve Civane Canoni ? ve Harolmo Armani ? ve
Manoli Manolaki ? ve Panalot Manopolo ? ve Pertardin Pinirli ? nâm yedi nefer
âdemleri karaya gönderilüp karada iken Trablus oca korsanlar ndan Ülgünli
Mehmed Re’îs mesfûrlar h lâf- ahidnâme-i hümâyûn karada ahz ve esîr ve
f rkatesine vaz‘ ve firâr eyledü i ihbâr olundu n Venedik cumhûr taraf ndan
Âsitâne-i sa‘âdet’imde mukam baylos Francko Viner Kavalyer hutimet avâk buhu
bi’l-hayr mukaddemâ memhûr arzuhâliyle inhâ ve kapudân- mesfûr ve refîki iki
aded Venediklü sefîneleri Koron kal’as na dört sâ’at ba‘îd Niyalide nâm mahalde
lenger-endâz iken Trablus oca korsan ndan merk`m Ülgünli Mehmed Re’îs bir
k t‘a f rkate ile cevfü’l-leylde mahall-i merk`ma karîb bir mahalle gelüp karaya
âdem ç karup sâlifü’z-zikr yedi nefer Venediklüyi binyüzellisekiz senesi mâh-
Sa‘bân’ n ondördüncü gününde ahz ve esîr edüp f rkatesine vaz‘ ve firâr eyledü in
kapudân- mesfûr mahbes-i (er‘de haber verildü in Koron k\d s Mevlânâ Abdullah
104
Vehbî zîde fadluhu dahi arz etmekle mezkûr Mehmed Re’îs h lâf- ahidnâme-i
hümâyûn karada esîr eyledü i Venediklüler itlâk ve sebîlleri tahliye olunmak
bâb nda bundan akdem sâb k Trablusgarb be lerbe isi ve day s na hitâben emr-i
(erîfim sâd r olup lâkin mesfûrlar n henüz sebîlleri tahliye olunmadu baylos-
mûmâ-ileyh taraf ndan tekrâr inhâ olunmakla h lâf- ahidnâme-i hümâyûn esîr
olarak yedi nefer Venediklüler alâ eyyi hâl bildirilüp Der-sa‘âdet’ime irsâl u îsâl
olunmak içün emr-i (erîfim verildü i mastûr u mufîd bulunup mukaddemâ sâd r
olan emr-i (erîf mûcibince zikrolunan yedi nefer Venediklüler bi eyyi hâl bildirilüp
Der-sa‘âdet’ime irsâl olunmak fermân olma n sen ki Trablusgarb be lerbe isi ve
day s mîr-i mîrân- mûmâ-ileyhsin mukaddemâ ve hâlâ (eref yafta-i sudûr olan
emr-i (erîfim mûcibince esîr olan mârrü’z-zikr yedi nefer Venediklü her ne tarîkle
ve ne vechile olur ise olsun alâ-eyy-i hâl buldurup bir ân akdem ve bir kadem-i
mukaddem Der-sa‘âdet’ime irsâl u îsâl edüp ihmâl u tekâsülden ve emr-i (erîfime
mug\yir hareketden g\yetü’l-g\yet ihfâ ve mücânebet ve bundan sonra bir dahi
emr-i (erîfim vürûdüne bâ’is ol cak igmâz u te‘âmî misillü hareketden hazer ü
mubâ‘adet olunmak bâb nda fermân- âli(ân yaz lm (d r
Fî Evâhiri Rabiulevvel sene 1160
-18-
D. E. 18, s. 190/954.
Trablusgarb be lerbe isi dâme ikbâluhuya hüküm ki
Baylos- mûmâ-ileyh arzuhâl gönderüp Venedik’e tâbi‘ Zaklise cezîresi

sâkinlerinden on nefer Venedik re‘âyâs bir sene mukaddem ticâret içün
kay klar yla Mora’da vâk ‘ Arkadya liman na varup kay klar karaya çeküp kendü
hâllerinde i(lerine me(gûller iken Trablusgarb oca bayra yla korsanl a ke(t ü
güzâr eden Abdullah Re’îs f rkatesinden bir vech-i nefer âdemisini karaya ihrâc ve
mesfûrlar tutup ve re’îslerin bi-gayr hakk katl ve bir neferi firâr ile necât bulup
105
sekiz neferin esîr ve içlerinden Civan nâm bir neferi üçyüzsekseniki kuru(a ve
Anton nâm bir neferin dahi yüzyirmidort yald z altuna fürûht ve alt neferin
Trablus’a irsâl ve yüzk rk yald z altunlar n gasb u g\ret ve îsâl- hasâret edüp gadr
eyledü in bildirüp h lâf- ahidnâme-i hümâyûn karada esîr olan sekiz nefer Venedik
re‘âyâs esîrlikden istihlâs ve g\ret olunan altunlar n ba‘de’r-redd hakk ndan
gelinmek bize sen ki mîr-i mîrân- mûmâ-ileyhsin sana hitâben hükm-i hümâyûn m
ricâ ve dîvân- hümâyûn mda mahfûz olan ahidnâme-i hümâyûn mürâca‘at oldukda
cânibeynin re‘âyâs karada ve deryâda tarafeynin memleketlerinde emniyyet ve
âsûdelik ile ticâret ve kâr ve kesb edüp kimesne mâni‘ olmaya ve Venedik
be lerinin sefîneleriyle yürüyen Venediklü olsun ve sâ’ir-i mülûk-i nasârâ
re‘âyâs ndan olsun emîn ü sâlim gelüp gidüp kimesne rencîde ve tutup esîr
eylemeye ve husûs içün Cezayir ve Tunus ve Trablus ocaklar na ve sâ’ir tenbîh
iktizâ edenlere muhkem tenbîh ü te’kîd oluna ki min ba‘d ahidnâme-i hümâyûna
muhâlif ve sulh u salâha mug\yir bir dürlü vaz‘ ve hareket eylemeyeler ve sulh u
salâh zamân nda vâk ‘ olan Venedik esîrleri her kimin elinde bulunur ise müslümân
olmu( ise âzâd etdirile ve e er henüz küfri üzre ise ahidnâme-i hümâyûn ve sulh u
salâh mûcibince Venedik baylos na veya kendü ta‘yîn eyledü i âdemisine teslîm
etdirilüp min ba‘d ahidnâme-i hümâyûn ve sulh u salâha mug\yir esîr etdirilmeyüp
edenlerin haklar ndan gelinüp ta‘allül ve bahâne etdirilmeye ve memâlik-i mahrûse
olan sancak be lerimden ve ve suba( lar mdan ve bi’l-cümle huddâm- encüm
ihti(âm mdan hiç ahad anlar n vilâyetlerine ve kal‘alar na ve bo azlar na ve
âdemlerine zarar u ziyân eri(dirmeyeler eri(dirirler ise vâk ‘ olan zarar u ziyân
fermân- (erîfimle yerine konula deyü mastûr u mukayyed bulunma n mezkûrûn
esîrler Mora cezîresinde istirk\k olunduklar vâk ‘ ise ahidnâme-i hümâyûn
mûcibince amel olunmak bâb nda fermân- âli(ân m sâd r olmu(dur vusûl-i amel
dahi siz ki mîr-i mîrân- mûmâ-ileyhsin i‘lâma olundu üzre mezkûrûn Venediklü
esîrler Mora cezîresinde istirk\k olunduklar ve ol mikdâr altunlar g\ret olundu
vâk ‘ ise ahidnâme-i hümâyûn m mûcibince amel ve hareket olunup h lâf na ruhsat
ve cevâz gösterilmeye deyü yaz lm (d r
Fî Evâs t- Sevval sene 1160
106
-19-
D. E. 18, s. 197/986.
Deryâ kapudân olan vezîre hüküm ki
Venedik’e tâbi‘ Kefalonya adas sâkinlerinden Atna( Bano ? nâm kapudân

bir k t‘a (ehtiye sefînesiyle ticâret tarîk yla kendü hâlinde Atina liman na varup
lenger-endâz ik\met oldukda Trablusgarb korsanlar ndan Mehmed Re’îs bir
tarîk yla liman- mezkûra duhûl ve sefîne-i mezkûreyi ahz eyledü inden gayr
mahall- mezbûrda gümrü e karîb mahzende kapudân- mesfûr n vaz‘ eyledü i
e(yâs n dahi gasb içün karaya âdem ç karup bâb- mahzeni (ikest ve ikibin
kuru(luk e(yâ ve nuk`d n ve sefînesinin âlât u edevât- sâ’iresini g\ret ve ol
turukda Dervi( A a demekle ma‘rûf kimesneden ikiyüz kuru( almad kça fevrî
sefîneyi redd etmeyüp îsâl- hasâret ve h lâf- sulh u salâh harekete cesâret
eyledü in Venedik cumhûrunun Âsitâne-i sa‘âdet’imde mukam baylos memhûr
arzuhâliyle inhâ ve mezkûr Dervi(’in yedinde olan sefîne-i mezkûre kapudân-
mesfûra teslîm ve liman derûnunda sefîneyi ahz ve mahzenden e(yâ ve nuk`d g\ret
eden Mehmed Re’îs dahi al ndu mahalde ahz ve h lâf- sulh u salâh vâk ‘ olan
zarar u ziyân tazmîn ve aldu ikiyüz kuru( dahi redd ve lâzim gelen te’dîbi icrâ
olunmak bâb nda emr-i (erîfim sudûr n istirhâm ve husûs- mezbûr vech-i me(rûh
üzre oldu n ahâlî-yi belede haber verdiklerin Atina kazâs nâ’ibi Mevlânâ
Mehmed zîde ilmuhu arz etmekle Venediklüye verilen ahidnâme-i hümâyûna
mürâca‘at olundukda cânibeynin re‘âyâs karada ve deryâda tarafeynin
memleketlerinden emniyyet ü âsûdelik ile ticâret edüp kimesne mâni‘ olmaya ve
Venedik be lerinin sefîneleriyle yürüyen Venediklü olsun ve sâ’ir-i mülûk-i nasârâ
re‘âyâs ndan olsun emîn ü sâlim gelüp gidüp kimesne rencîde ve tutup esîr
eylemeye ve bu husûs içün Cezayir ve Tunus ve Trablus ocaklar na ve sâ’ir tenbîhi
iktizâ edenlere muhkem tenbîh oluna ki mezbûr ahidnâme-i hümâyûna ve sulh u
salâha mug\yir vaz‘ u hareket eylemeyeler ve e er cenâb- h lâfet-me’âb ma
müte‘all k olan be lerden ve asâkir-i zafer-me’âsirimden anlar n vilâyetlerine ve
107
kal‘alar na ve bo azlar na ve âdemlerine zarar u ziyân eri(dirirler ise vâk ‘ olan
zarar u ziyân fermân- (erîfimle yerine konulup dahl edenlerin haklar ndan geline
deyü mukayyed ü mastûr olma la Devlet-i aliyye’m liman nda ve bi’l-husûs karada
bu güne hasâret vuk`‘ câ’iz olmadu cihetinden sen ki vezîr-i mü(ârün-ileyhsin
husûs- mezbûra ihtimâm u dikkat ve sen ta(rada iken ahidnâme-i hümâyûn m
mûcibince vech-i münâsibi ile keyfiyyet-i fasl verüp hasm-i mâdde-i nizâ‘a
mubâderet etme i fermân m olma n i(bu emr-i (erîfim isdâr ve ___________ ile
irsâl olunmu(dur imdi vusûl nda bu mak`le Devlet-i aliyye’m liman nda ve husûsen
karada zarar u hasâret vuk`‘ bir dürlü câ’iz olmayup ahidnâme-i hümâyûn m (urût
üzre tem(iyet verilmek lâzim geldü ini buyuruldun ile ocakl ya ifâde ve kezâlik
ta(rada iken ber-mûcib-i ahidnâme-i hümâyûn vech-i münâsibi ile hasm-i mâdde-i
nizâ‘a sarf- makdiret ve tem(iyet maslahata bezl-i miknet ve fî-mâ ba‘d bu mak`le
h lâf- ahidnâme-i hümâyûn vaz‘ u harekete cesâretde mücânebet olunmak hâlât n
tenbîh ü te’kîd ederek keyfiyyeti vuk`‘ üzre Der-sa‘âdet’ime i‘lâm u i(âret etmek
bâb nda fermân- âli(ân yaz lm (d r
Fî Evâ’il-i Saban sene 1161
-20-
D. E. 18, s. 202/1004.
Deryâ kapudân vezîr Mustafa Pa(a’ya hüküm ki
Cânibeynin re‘âyâs karada ve deryâda tarafeynin memleketlerinde emîn ü

âsûdelik ile ticâret ve kâr u kesb edüp kimesne mâni‘ olmaya ve Venedik be lerinin
sefîneleriyle yürüyen Venediklü olsun ve sâ’ir mülûk-i nasârâ re‘âyâs ndan olsun
emîn ve sâlim gelüp gidüp rencîde ve tutup esîr eylemeye ve bu husûs içün Cezayir
ve Tunus ve Trablus ocaklar na ve sâ’ir tenbîh iktizâ edenlere muhkem tenbîh ü
te’kîd oluna ki min ba‘d ahidnâme-i hümâyûn ma ve sulh u salâha mug\yir bir
108
dürlü vaz‘ u hareket eylemeyeler deyü ahidnâme-i hümâyûnda mastûr ve iki taraf n
tüccâr ve ahâlisi ve gemileri mu‘tâd- kadîm üzre memâlik-i mahrûsede vâk ‘ olan
iskele ve vilâyetlere varup gelüp ticâret edüp bir ferd mâni‘ ve müzâhim olmaya ve
deryâda gezen korsan tâ’ifesi Akdeniz yal lar nda memâlik-i mahrûsemin kal‘alar
alt na varduklar nda mukaddemâ verilen ahidnâmede mastûr oldu üzre
ve an n gibi korsan tâ’ifesi Venediklülerin gemilerin alup re‘âyâ ve tevâbi‘in esîr
edüp bir kal‘a alt na varduklar nda ol mak`leleri dizdârlar kal‘a alt na komayup bir
vechile himâyet ve s yânet eylemeyeler ve an n gibi mezkûr korsanlar akdarmalar
ve esîr eyledikleri Venedik re‘âyâs yla bir kal‘a alt na yeti(diklerinde ellerinde
bulunan esîrler Venediklü oldu mukarrer ve zâhir oldukda 8slâma gelmeyenler
sulh u salâh muktezâs nca bahâs z itlâk etdirilüp ve akdarmalar dahi ellerinden
al nup sâhiblerine verile ve ol mak`le r zây- (erîf ve ahidnâme-i hümâyûna muhâlif
vaz‘ eden korsanlar ve vard klar mahalde al kon lup ahvâlleri zâhir oldu üzre ism
ü resmleriyle yaz lup Dergâh- penâha arz oluna ki sonradan haklar nda emr-i (erîf
bu vechile sâd r olur ise mûcibince amel oluna ve vech-i me(rûh üzre sâd r olan
fermân- (erîf icrâs nda e er hâkimler ve e er dizdârlar ihmâl ederler ise özür ve
cevâblar makbûl olmayup fermân- hümâyûna adem-i imtisâllar zâhir oldukda azl
ile konulmayup sâ’ire mûcib-i ibret muhkem cezâlar verile ve hükkâm ve dizdârlar
ahidnâme-i hümâyûn ve sâd r olan emr-i (erîfe muhâlif bu husûsda mukayyed
olmayup musâmaha eylediklerinde korsan tâ’ifesi cezâ olunur ise ol vaktde
Venediklüye töhmet olunmaya ve an n gibi Ma riblünün kad rgalar burtunlar
ete inde Venediklü ile cenk ederler ise zarar isâbetinde an n içün su’âl u cevâb
olunmaya deyü Venediklüye verilen ni(ân- hümâyûn kayd nda mukayyed ve
Venedik cumhûrunun memâlik-i mahrûsem âmed-(üd eden tüccâr sefâ'inin emn ü
itmînânlar muktezâ olmakdan nâ(i Devlet-i aliyye’me tâbi‘ Tunus ve sâ’ir ocaklar
ricâl taraflar ndan dahi Venediklü sefâ'inine Devlet-i aliyye’m sular nda ta‘arruz
olunmamak maslahat içün bahren meyânelerinde s nur u hudûd ta‘yîn ü tahdîd ve
dâhilinde birbirlerine ta‘arruzdan men‘ ü tehdîd olunmak husûs mukaddemâ iltimâs
olundukda Venediklü tâ’ifesi vatanlar olan körfez sevâhilinde vâk ‘ Pulya
k y lar nda Kapo Santa Marya’da ke(i(lemenin k bleden tarafa bir kerte yolunca
109
Zaklise’den otuz mîl aç k ve Moton adalar ndan otuz mîl aç na gelince ve
Moton’dan ( fghij) ke(i(leme yolunca Girit’den dahi otuz mîl aç k 8zbandid
adalar na gelince 8zbandid’den dahi Çobanlar ve Kerpe ve Rodos ve Yediburunlar’a
gelince hudûd ta‘yîn ve yine memâlik-i 8slâmiyye limanlar nda K br s ve
8skenderiyye ve Sayda ve Beyrut ve 8skenderun ve Antalya ve Trablus(am
limanlar nda dahi otuz mîl denizden içerü olan mahaller kal‘a alt olma la
zikrolunan mahaller hudûd ta‘yîn ü tahdîd ve hudûd- mezkûre dâhilinde Venedik
gemilerine mu‘âraza ve ta‘addî eylememek üzre Tunus ve sâ’ir ocaklar halk ekîd ü
(edîd evâmir-i (erîfemle men‘ ü tehdîd ve Bahr-i Sefîd’de memâlik-i mahrûsem
liman ve iskele ve yal lar nda olan hükkâm ve k lâ‘ dizdârlar n n cümlesine dahi
(urût- ahidnâme-i hümâyûn mûcibince amel ü hareket eylemeleri ve korsan
tâ’ifesini kabûl u himâye etmemeleri husûs bundan akdem evâmir-i (erîfemle
tenbîh ü te’kîd olunmu(ken bu esnâda Venedik kapudânlar ndan Viçico Provaldo ?
nâm kapudân sefînesiyle kendü hâlinde gider iken Sak z cezîresi havâlîsinde Tunus
oca sefâ'ininden ikiyüz âdem ve otuziki pâre top ile bir k t‘a korsan sefînesi
mesfûra musâdafa ve bir vech üzre hücûm ve mesfûr dört sâ‘at mikdâr
müdâfa‘adan sonra halâs 8stanköy adas liman na âleti ve sefînesinin ta‘mîrine
iktizâ eden (eylerin tedârükiçün karaya ç kd kda korsan sefînesi re’îsi dahi ber-
vech-i âhar âdem ile karaya ç kup karada katl kasd yla ber-vech-i def‘ üzerine
hücûm ve mesfûr bir takrîr ile firâr ve ticâret buldu Âsitâne-i sa‘âdet’imde mukam
Venedik baylos na ihbâr olundu n ve Venedik tüccâr ve re‘âyâs n n deryâda ve
karada korsan tâ’ifesinin ber-vech-i muharrer (err ü mazarratlar ndan emniyyetleri
olmadu n baylos- mûmâ-ileyh memhûr arzuhâliyle inhâ ve re’îs-i mezkûr
bulundu mahalde ahz ve sefînesini rabt ve hakk ndan gelinüp tüccâr-i sefâ'ini
te’mîn olunmak bâb ndan sen ki vezîr-i mü(ârün-ileyhsin sana hitâben emr-i (erîfim
sudûr n istid‘â etmekle Devlet-i aliyye-i ebed-peyvendimle musâlaha-
mü’ebbedesi olan Venediklünün ve sefâ'inin her hâlde emn ü itmînânlar ve
selâmetle memâlik-i mahrûseme âmed-(üdleri matlûb- hümâyûn m olup
mukaddemâ kat‘ olunan hudûd- merk`me dâhilinde Venediklü sefâ'inine bir dürlü
ta‘arruz olundu na kat‘an r zây- hümâyûn m olmama la (urût- ahidnâme-i
hümâyûn mûcibince amel ü hareket olunmak fermân m olma n i(bu emr-i (erîfim
110
isdâr ve ile irsâl olunmu(dur imdi vusûl nda sen ki kapudân m vezîr-i mü(ârün-
ileyhsin zikrolunan Tunus sefînesinin ne mahalde oldu n gere i gibi tefahhus
ederek buldurup iktizâs na göre ahz ve te’dîb ve fî-mâ ba‘d sâlifü’z-zikr hudûd
dâhilinde girmemek ve Venediklü sefâ'inine vechen mine‘l-vücûh ta‘arruz etmemek
üzre keyfiyyeti bir ho(ça tefhîm edüp e er mütenebbih olmaz ise sefînesiyle ahz ve
muhkem hakk ndan gelinüp bu vechile gerek re’îs-i merk`m ve gerek sâ’ir ocaklar
taraf ndan korsan mak`lesi pusulardan ihrâc ve Venedik sefînelerinin ve Devlet-i
aliyye’mle musâlaha üzre olan sâ’ir mülûk-i nasârâ re‘âyâs ndan sefâ'inin kemâl-
emn ü selâmetle memâlik-i mahrûseme âmed-(üdlerine ve bir dürlü zarar u hasâret
olunmamas husûs na ihtimâm ve Devlet-i aliyye’m iskele ve limanlar nda ve bi’l-
husûs karada bu mak`le nâ-marzî hareket vuk`‘ kat‘an câ’iz olmadu cihetden
husûs- mezbûr ve (urût- ahidnâme-i hümâyûn mûcibince amel ü hareket
eylemelerini Cezayir ve sevâhilde olan hükkâm ve zâbitân ve dizdârlara taraf ndan
buyuruldular nla tenbîh ü te’kîd ve fî-mâ ba‘d fermân- hümâyûn ma imtisâllar
zâhir oldukda azl ile konulmayup ibreten li’s-sâ’irîn haklar ndan gelinece i
mukarrer ve mahk`k etdü ini cümlesine tefehhüm-i keyfiyyeti Der-sa‘âdet’ime arz
u i‘lâm edüp ihmâl ve tekâsülden ve ser-mû h lâf ndan g\yetü’l-g\yet ittik\ ve
mücânebet olunmak bâb nda emr-i (erîf yaz lm (d r
Fî Evâs t- Cemaziyelahir sene 1162
-21-
D. E. 18, s. 215/1054.
Yanya sanca na mutasarr f olan Pa(a dâmet me‘âlihüye hüküm ki
Venedik cumhûrunun Âsitâne-i sa‘âdet’imde mukam olan baylos k dvet-i

ümerâ’i’l-milleti’l-mesîhiyye Andria Dalca Kavalyer ? hutimet avâk buhu bi’l-hayr
Südde-i sa‘âdet’ime arzuhâl gönderüp Ülgünliden Hac Mustafa nâm (ak y bundan
akdem Trablusgarb’a firâr ve bir k t‘a sefînesiyle Trablusgarb bayra yla korsanl a
111
ç kup Ülgünliden ma‘iyyeti olmak hasebiyle karîbü’l-ahdda Ülgün havâlîsinde
vâk ‘ Boyana ta‘bîr olunur nehirde Valdanos ? nâm iskelede Ülgünlinün sefîneleri
mâbeynlerinde Venedik re‘âyâs ndan kapudân ile üç nefer Venediklüleri ahz u esîr
ve be(yüz kuru(luk mikdâr e(yâlar gasb u g\ret eyledü in ve husûs- mezbûr
minvâl- muharrer üzre oldu n sâb k\ 8skenderiyye sanca mutasarr f Ali dâme
ikbâluhu dahi arz etdü in bildirüp Ülgün ahâlisi (urût- musâlaha mug\yir hareket
etmemeleri husûs na ihtimâm olunmak bâb nda sen ki mîr-i mîrân- mûmâ-ileyhsin
sana hitâben emr-i (erîfim ricâ ve dîvân- hümâyûn mda mahfûz olan ahidnâme-i
hümâyûn ma mürâca‘at olundukda leb-i deryâda vâk ‘ Ülgün kal‘as ahâlisi min
ba‘d korsanl a ç kmayup tüccâr sefînelerine zarar u ziyân etmemek içün ellerinde
olan f rkate sefîneleri ref‘ ve tüccâr sefînelerine ta‘arruzdan külliyet ile men‘ ve fî-
mâ ba‘d in(â etmemek üzre tenbîh olunup (öyle ki içlerinde fermân- hümâyûn ma
muhâlif ve sulh u salâha mug\yir vaz‘ u hareket ve tüccâr sefînelerine îsâl-
hasârete cesâret edenlerin nehb ü g\ret eyledikleri emvâl u e(yâ her ne ise gerü
ashâblar na istirdâd ve vâk ‘ olan zarar u ziyân kendülerden tazmîn ve esîr
haklar ndan geline deyü mastûr u mukayyed bulunma n sen ki mîr-i mîrân mûmâ-
ileyhsin Ülgünli mug\yir-i (urût- musâlaha Venediklüye îsâl- hasâretde
mücânebet eylemeleri içün tenbîh ü te’kîd eylemek bâb nda fermân- âli(ân sâd r
olmu(dur
Fî Evâ’il-i Zilkade sene 1162
-22-
D. E. 18, s. 216/1055.
Trablusgarb be lerbe isine ve day s dâme ikbâluhuya hüküm ki
112
Baylos- mûmâ-ileyh arzuhâl gönderüp Ülgünliden Hac Mustafa nâm (ak y
bundan akdem Trablusgarb’a firâr ve k t‘a (ehtiyesiyle Trablusgarb bayra yla
korsanl a ç kup Ülgünliden mu‘ayyen olmak hasebiyle karîbü’l-ahdden Ülgün
havâlîsinde vâk ‘ mâbeynlerinde Venedik re‘âyâs ndan kapudân ile üç nefer
Venediklüleri ahz ve esîr ve be(yüz kuru(luk mikdâr e(yâlar n gasb u g\ret
eyledü in ve husûs- mezbûr minvâl-i muharrer üzre oldu n sâb k\ 8skenderiyye
sanca mutasarr f Ali dâme ikbâluhu dahi arz etdü in bildirüp mezkûr n ahz ve
esîr eyledü i Venediklülerin sebîlleri tahliye ve zarar u ziyân tazmîn olunmak
bâb nda sen ki mîr-i mîrân- mûmâ-ileyhsin sana hitâben emr-i (erîfim ricâ ve
ahidnâme-i hümâyûn ma mürâca‘at olundukda cânibeynin re‘âyâs karada ve
deryâda tarafeynin memleketlerinde emîn ü âsûdelik ile ticâret ve kâr u kesb edüp
kimesne mâni‘ olmaya ve Venedik be lerinin sefîneleriyle yürüyen Venediklü
olsun ve sâ’ir mülûk-i nasârâ re‘âyâs ndan olsun emîn ü sâlim gelüp gidüp kimesne
rencîde ve tutup esîr eylemeye ve bu husûsiçün Cezayir ve Tunus ve Trablus
ocaklar na ve sâ’ir tenbîh iktizâ edenlere muhkem tenbîh ü te’kîd oluna ki min ba‘d
ahidnâme-i hümâyûna muhâlif ve sulh u salâha mug\yir vaz‘ u hareket eylemeyeler
ve Ma rib’in levend kalyatalar ve gayr yerlerin korsan kay klar deryâda ve sâ’ir
karada olan harâmîler varup Venedik’e tâbi‘ olan adalar ve gayr lar n urup
âdemlerin esîr edüp götürüp Rumeli ve Anadol ’da ve Ma rib’de ve sâ’ir yerlerde
satup ve yâhûd kendüler kullanup bu mak`le esîr her kimin elinde bulunur ise bilâ
tereddüd ellerinden al nup Venedik be lerinin bayloslar na veyâ k\’immak\mlar na
veya vekîllerine teslîm edeler ve ol esîr Müslümân olmu( ise âzâd olup sal verile
deyü mastûr u mukayyed bulunma la ahidnâme-i hümâyûn mûcibince amel
olunmak fermân m olma n sen ki mîr-i mîrân- mûmâ-ileyhsin oca n z
korsan ndan olan mezkûr bi eyyi hâl ahz ve h lâf- ahidnâme-i hümâyûn liman-
mezkûrda istirk\k eyledü i Venediklü Müslümân olmu( de il ise sebîllerin tahliye
ve teslîm ve gasb u g\ret eyledü i ol mikdâr kurû(luk e(yâlar n dahi ma‘rifet-i
(er‘le redd ve ihk\k- hakk ve fî-mâ ba‘d bu mak`le fesâda tasaddî etmemek üzre
muhkem tenbîh ü te’kîd edüp h lâf na ruhsat u cevâz göstermekden ittik\ ve
mücânebet eylemek bâb nda fermân- âlî sâd r olmu(dur
113
Evâ’il-i Zilkade 1163
-23-
D. E. 18, s. 221/1069.
Trablusgarb be lerbe isi ve day s dâme ikbâluhuya hüküm ki
Bu yak nlarda Girid cezîresinde ve Ülgün’de vâk ‘ ba‘z sefâ'in rü’esâs

sefîneleriyle Trablusgarb’a varup ocak bayra nasb eylediklerinden sonra korsanl k
ç kup Venediklünün tüccâr sefînelerini h lâf- sulh u salâh ahz eylediklerinden
mâ‘adâ sefîneleriyle memâlik-i mahrûseme âmed-(üd eden Venediklü tüccâr ve
re’âyâs n n nüfûs ve emvâllar na ta‘arruz u seby ü istirk\k kasd nda olduklar na
binâ’en Venedik tüccâr ve re‘âyâs n n emînleri bi’l-külliyye izâle olundu n
Venedik cumhûrunun Âsitâne-i sa‘âdet’imde mukam baylos memhûr kâ d yla bu
def‘a Der-sa‘âdet’ime i‘lâm ve inhâ. ve sulh u salâha mug\yir bu ziyân ve fesâdât n
men‘-i küllî ile men‘ ü def‘i bâb nda g\yet ricâ etmekle (urût- ahidnâme-i
hümâyûn ma tatbîkan mahzûrât- merk`menin def‘i ve ref‘i lâzim geldü ine
binâ’en husûs- mezbûr içün Girid cezîresinde ve Ülgün muhâfazas nda olan vülât u
hükkâm iktizâs na göre evâmir-i (erîfe isdâr u irsâl olunmu(dur ancak bugün h lâf-
(urût- sulh u salâh harekete men(e’ ve illet mücerredd-i memâlik-i mahrûsem
ahâlisinden ba‘z kimesnelerin varup ocaklardan bir neferiyle bayrak ahz ve
korsanl k eylemeleri idi ki zâhir ü â(ikâr bulundu na binâ’en zikrolunan bu ziyân
ve h lâf- sulh u salâh harekât na sebeb ü men(e’ olan hâlât n dahi def‘ ü izâletini
matlûb- hümâyûn m olmak hasebiyle fî-mâ ba‘d Devlet-i aliyye’m tâbi‘lerinden
birisi sefînesiyle oca a varup bayrak ister ise verilmemek ve mak`leler kabûl
olunmamak fermân m olma n i(bu emr-i (erîfim isdâr ve mübâ(ir ta‘yîn olunan ile
irsâl olunmu(dur imdi vusûl nda sen ki mîr-i mîrân- mûmâ-ileyhsin fermân-
hümâyûn m oldu üzre fî-mâ ba‘d Devlet-i aliyye’m tâbi‘lerinden biri ocak bayra
nasb içün sefînesiyle oca n za varup bayrak ister ise zinhâr bayrak vermeyüp ve o
mak`leleri kabûl ve himâye etmeyüp tard u redd ile emr-i (erîfimin infâz na dikkat
114
ve h lâf na ruhsat ve cevâz göstermekten ittik\ ve mücânebet olunmak bâb nda
fermân- âli(ân m sâd r olmu(dur
Fî Evâ’il-i Saban sene 1164
-24-
D. E. 18, s. 224/1073.
Trablusgarb be lerbe isine ve day s dâme ikbâluhuya hüküm ki
Venedik cumhûrunun Âsitâne-i sa‘âdet’imde mukam baylos k dvet-i

ümerâ’i’l-milleti’l-mesîhiyye Andria Dalca ? kavalyer hutimet avâk buhu bi’l-hayr
Südde-i sa‘âdet’ime arzuhâl gönderüp Ülgünliden Hac Mustafa nâm (ak y bundan
akdem Trablusgarb’a firâr ve k t‘a (ehtiyesiyle Trablusgarb bayra yla korsanl a
ç kup Ülgünliden mu‘ayyen olmak hasebiyle karîbü’l-ahdden Ülgün havâlîsinde
vâk ‘ Boyana ta‘bîr olunur nehirde Valdanos nâm iskelede Ülgünlinün sefîneleri
mâbeynlerinde Venedik re‘âyâs ndan kapudân ile üç nefer Venediklüleri ahz ve esîr
ve be(yüz kuru(luk mikdâr e(yâlar n gasb u g\ret eyledü in ve husûs- mezbûr
minvâl-i muharrer üzre oldu n sâb k\ 8skenderiyye sanca mutasarr f Ali dâme
ikbâluhu dahi arz etdü in mukaddemâ inhâ ve mezkûr n ahz ve esîr eyledü i
Venediklülerin sebîlleri tahliye ve zarar u ziyân tazmîn olunmak bâb nda sen ki
mîr-i mîrân- mûmâ-ileyhsin sana hitâben emr-i (erîfim ricâ ve ahidnâme-i
hümâyûn ma mürâca‘at olundukda cânibeynin re‘âyâs karada ve deryâda
tarafeynin memleketlerinde emniyyet ü âsûdelik ile ticâret ve kâr u kesb edüp
kimesne mâni‘ olmaya ve Venedik be lerinin sefîneleriyle yürüyen Venediklü
olsun ve sâ’ir mülûk-i nasârâ re‘âyâs ndan olsun emîn ü sâlim gelüp gidüp kimesne
rencîde ve tutup esîr eylemeye ve bu husûs içün Cezayir ve Tunus ve Trablus
ocaklar na ve sâ’ir tenbîh iktizâ edenlere muhkem tenbîh ü te’kîd oluna ki min ba‘d
ahidnâme-i hümâyûna muhâlif ve sulh u salâha mug\yir vaz‘ u hareket eylemeyeler
ve Ma rib’in levend kalyatalar ve gayr yerlerin korsan kay klar deryâda ve sâ’ir
115
karada olan harâmîler varup Venedik’e tâbi‘ olan adalar ve gayr lar n urup
âdemlerin esîr edüp götürüp Rumeli ve Anadol ’da ve Ma rib’de ve sâ’ir yerlerde
satup ve yâhûd kendüler kullanup bu mak`le esîr her kimin elinde bulunur ise bilâ
tereddüd ellerinden al nup Venedik be lerinin bayloslar na veyâ k\’immak\mlar na
veya vekîllerine teslîm edeler ve ol esîr Müslümân olmu( ise âzâd olup sal verile
deyü mastûr u mukayyed bulunma la ahidnâme-i hümâyûn mûcibince amel
olunmak fermân m olma n sen ki mîr-i mîrân- mûmâ-ileyhsin oca n z
korsan ndan olan mezkûr bi eyyi hâl ahz ve h lâf- ahidnâme-i hümâyûn liman-
mezkûrda istirk\k eyledü i Venediklü Müslümân olmu( de iller ise sebîllerin
tahliye ve teslîm ve g\ret eyledü i ol mikdâr kurû(luk e(yâlar n dahi ma‘rifet-i
(er‘le redd ve ihk\k- hakk ve fî-mâ ba‘d bu mak`le fesâda tasaddî etmemek üzre
muhkem tenbîh ü te’kîd edüp h lâf na ruhsat u cevâz göstermekden ittik\ ve
mücânebet eylemek bâb nda fermân- âli(ân sâd r olmu(iken bi-kazâ’i’l-lâhi te‘âlâ
zâyi‘ oldu n bildirüp mûcibince müceddeden hükm-i hümâyûn m ricâ ve dîvân-
hümâyûn mda mahfûz olan kuyûd- ahkâma mürâca‘at olundu n altm (üç senesi
Evâ’il-i Zi’l-hiccesinde vech-i me(rûh üzre emr-i (erîfim verildü i mastûr u
mukayyed bulunma n mukaddemâ sâd r olan emr-i (erîfim mûcibince amel olmak
bâb nda fermân- âli(ân sâd r olmu(dur
Fî evâhir-i Safer sene 1164
-25-
D. E. 18, s. 269/1259.
Bi’l-fi‘l deryâ kapudân olan vezîr Süleyman Pa(a’ya hüküm ki
Ülgünli birer kefîl vermedikçe sefîneleriyle ç kmayup ve Venedik tüccâr ve

re‘âyâs na zarar u hasâret etmemek üzre mukaddemâ evâmir-i (erîfeyle tenbîh ü
te’kîd olmu(ken Ülgünliden ba‘z (ak ylar sâd r olan evâmir-i (erîfeye adem-i
itâ‘atlar ndan nâ(î havâlar na tâbi‘ e(k yâ ile yeniden ve yeni cihet ve Venedik’e
116
tâbi‘ iskele ve limanlara duhûllar nda derûnlerinde mezkûr olan ru‘ûnet ve
hu(ûnetlerin izhâr ve harekât- (enî‘aya ictisârdan hâlî olmaklar ndan mâ‘adâ bu
esnâda Ülgünliden 8dris nâm re’îs ekser levendât Ülgünden olmak üzre yüzelli
nefer ile bir k t‘a üç direkli ve Oruç ve Abbâs ve Ahmed ve __________ nâm
re’îsler dahi yine Ülgünli neferâtlar yla her biri birer k t‘a sefîneler ile Trablugarb
bayra yla Venedik körfezinde korsanl k ile ke(t ü güzâr ve Drac iskelesinde
lenger-endâz olan üç k t‘a Venedik tüccâr sefîneleri kal‘a alt nda derûn- limanda
iken anlar n üzerlerine dahi hücûm etmek sevdâs nda olduklar zâbitân n ve Drac
emîni 8brahim’in ma‘lûmlar olup ahz ve haklar ndan gelinmek iktizâ eder iken
müsâmaha ve e(k yâya i‘ânet ve Ülgün dizdâr 8smail ile a avât ndan ba‘z lar gasb
olunan emvâl tüccârdan hissedâr etmeleriyle anlar dahi o mak`le e(k yâya
müzâharet üzre olduklar ndan nâ(î yevmen fe-yevmen hasâret ve ta‘addîleri
mü(tedd ü mütezâyid oldu n Venedik cumhûrunun Âsitâne-i sa‘âdet’imde mukam
büyük elçisi memhûr kâ d yla inhâ ve e(k yâ-y merk`menin izâle-i (er‘ ve
hazretleriyle semre-i sulh u salâhdan olan emr-i ticâret tenvîr ü tervîh olunmak
bâb nda emr-i (erîfim sudûr n istid‘â ve dîvân- hümâyûn mda mahfûz olan
ahidnâme-i hümâyûn ma mürâca‘at olundukda leb-i deryâda vâk ‘ Ülgün kal‘as
ahâlisi min ba‘d korsanl a ç kmayup tüccâr sefînelerine zarar u ziyân etmemek
içün ellerinde olan f rkate sefîneleri ref‘ ve tüccâr sefînelerine ta‘arruzdan külliyet
ile men‘ ve fî-mâ ba‘d in(â etmemek üzre tenbîh olunup (öyle ki içlerinden fermân-
hümâyûna muhâlif ve sulh u salâha mug\yir vaz‘ u hareket ve tüccâr sefînelerine
îsâl- hasârete cesâret edenlerin nehb ü g\ret eyledikleri emvâl u e(yâ her ne ise
gerü ashâb na istirdâd ve vâk ‘ olan zarar u ziyân kendülerden tazmîn ve esîr
haklar ndan geline deyü mastûr u mukayyed ve sâd r olan fermân- âliye imtisâlen
ahidnâme-i hümâyûn (urûtuna ve Venedik elçisinin takrîrine nazar ve keyfiyyet
erbâb- vuk`fdan su’âl olundukda Ülgün ahâlisindan bu esnâda bilâ-fermân ve bilâ-
buyuruldu pergandi ve üç direkli sefînesi in(â eden 8drîs Re’îs ve 8yâs ve Ahmed ve
117
Oruç ve di er __________ re’îs nâm (ak ylar ticâret nâm yla birer k t‘a sefîne
tedârük ve Venedik körfezlerinde ve Drac iskelelerinde ve Bahr-i Sefîd’in Rumeli
ve Anadol k y lar nda korsanl kile ke(t ü güzâr ve Venediklü ve sâ’ir müste’men
sefînelerine ve ebnâ’-i sebîle ta‘addîden hâlî olmad klar n ve mezbûrlerin ahz ve
te’dîbi mühimm oldu n haber vermelerin min ba‘d mezbûrlar m z ne mahalde
bulunur ise ahz ve sefîneleri (erâ'it ve ism ü resmleriyle Der-aliyye’me i‘lâm
olunmak bâb nda sen ki kapudân m vezîr-i mü(ârün-ileyhsin sana hitâben ba(ka ve
berren dahi Bahr-i Sefîd’in Rumeli ile Anadol k y lar nda olan vülât u hükkâma
hitâben ba(ka ve e(k yâ-y merk`mûnun vard klar iskelelere pergandi in(â
eyledikleri Ülgün ve Drac ve Yar’da vâk ‘ olan sancak mutasarr f na ve k\d lar na
dahi e(k yâ-y mezkûre ol havâliye varduklar ndan alâ eyyi hâl ahz ve sefîneleri
rabt ve kendülerini ism ü resmleriyle Der-aliyye’me arz u i‘lâm eylemek ve Ülgün
dizdâr 8smail ve sâ’ir e(k yâ-y mezbûrelere mu‘âvenet edenlerin te’dîbi bâb nda
mü’ekked evâmir-i aliyye isdâr ve Der-aliyye’mden mübâ(ir ile irsâl olunmas içün
emr-i (erîfim sudûr n sen ki vezîr-i mü(ârün-ileyhsin i‘lâm etmekle i‘lâm n ve
ahidnâme-i hümâyûn mûcibince amel olunmak fermân m olma n ber-vech-i
muharrer Bahr-i Sefîd’in Rumeli k y lar nda vâk ‘ vülât u hükkâm ile 8skenderiyye
sanca mutasarr f na ba(ka ve Anadol k y lar nda vâk ‘ kud\t u hükkâm dahi
ba(ka evâmir-i (erîfemle tenbîh ü te'kîd olunma la sen ki vezîr-i mü(ârün-ileyhsin
sen dahi fermân m oldu vech üzre mezbûrlar ma‘rifetinle bulunduklar mahalde
ahz ve sefîneleri rabt ve ism ü resmleri ile Der-aliyye’me arz u i‘lâm eylemek
bâb nda
-26-
D. E. 18, s. 279/1290.
(8smiyle baylos- cedîd bi’aynih tecdîd olmu( fî evâhir-i Ra sene 171)
118
Ber-vech-i arpal k 8skenderiyye sancak mutasarr f na ve Ülgün nâ’ibine
hüküm;
Elçi arzuhâl gönderüp Ülgün ahâlisinden 8brahim Slovodan ? nâm müfsid

i(kampoye ta‘bîr olunup bir k t‘a sefîne ile Trablusgarb bayra yla Venedik
körfezinde korsanl k ile ke(t ü güzâr eder binyetmi( senesinde Pulya k y lar nda
Venedik re‘âyâs ndan Tiyoho ? nâm kapudân n zî-k ymet emti‘a me(hûn sefînesine
musâd f ve üzerlerine hücûm ve ahz ve Ülgün’e nefy ve Ülgün kal‘as dizdâr
8smail’in mu‘âvenet ve müsâ‘adesiyle nefs-i Ülgün’de fürûht ve bu vechile dizdâr-
merk`ma dahi intifâ‘ ve h lâf- ahidnâme-i hümâyûn hareketden ihzâr olunmak üzre
mukaddemâ sâd r olan evâmir-i (erîfe mug\yir harekete kasd ve kâ d olundu n
bildirüp ahidnâme-i hümâyûn mûcibince amel olunup kapudân- mesfûr n sefînesi
âlât u edevât takrîr ve merk`m 8brahim ile korsan tâ’ifesine himâyet ü muzâharet ile
muharrik-i hayr olan dizdâr- mezbûr n lâzim gelen te’dîbleri icrâ olunmak bâb nda
hükm-i hümâyûn m ricâ ve dîvân- hümâyûn mda mahfûz ahidnâme-i hümâyûna
mürâca‘at olundu n leb-i deryâda vâk ‘ Ülgün kal‘as ahâlisi min ba‘d korsanl a
ç kmayup ve tüccâr sefînelerine zarar u ziyân etmemek içün ellerinde olan f rkate
sefîneleri ref‘ ve tüccâr sefînelerine ta‘arruzdan külliyet ile men‘ ve fî-mâ ba‘d in(â
etmemek üzre tenbîh olunup (öyle ki içlerinden fermân- hümâyûna muhâlif ve sulh
u salâha mug\yir vaz‘ u hareketden ve tüccâr sefînelerine îsâl- hasârete cesâret
edenlerin nehb ü g\ret eyledikleri emvâl u e(yâ her ne ise gerü ashâb na istirdâd ve
vâk ‘ olan zarar u ziyân kendülerinden tazmîn ve fî-mâ ba‘d bu mak`le e(k yân n
sâ’ire mûcib-i ibret olmak içün (er‘e lâzim gelen cezâlar terbiyet olunup muhkem
haklar ndan geline deyü mastûr u mukayyed bulunma n ahidnâme-i hümâyûn
mûcibince mahallinde (er‘i görülüp vâk ‘ ise ihk\k- hakk ve keyfiyyetleri s hhat ve
s fat üzre arz u i‘lâm olunmak bâb nda emr-i (erîf yaz lm (d r
Evâh r- Muharrem sene 171
Baylos- cedîd
119
-27-
D. E. 18, s. 281/1300.
Ber-vech-i arpal k 8skenderiyye sanca na mutasarr f olan dâme ikbâluhuya

ve k\d s na ve Ülgün kal‘as a avât na hüküm ki
E riboz sanca nda Atina kazâs nda Atina hâss topra nda vâk ‘ Atina’ya
iki sâ‘at kurb nda olan Ejder nâm liman mersây- sefâ'in ve ârâmgâh- merâkib-i
ticâret olmakdan nâ(î öteden berü müste’men ve sâ’ir tüccâr sefâ'ini limân-
mezkûrda kemâl-i emniyyet ile lenger-endâz ik\met ola gemileriyile Devlet-i
aliyye’me ilticâ ve ihtimâ birle benâdir-i memâlik-i 8slâmiyyede ticâret üzre olan
Venediklü tâ’ifesinden Paulo nâm re’îs sefînesiyle liman- mezbûrda lenger-endâz
ârâm iken dâ’imâ (erâ'it-i sulh u salâha mug\yir fesâda ihbârlar sebîli bi’d-defe‘ât
Der-aliyye’mden mübâ(irler ta‘yîni ile sefîneleri ihrâk ve min ba‘d Garb
ocaklar ndan bayrak ahziyle dâhil-i havze emân olan müste’men tâ’ifesini azrârdan
men‘ ve bi’d-defe‘ât kaviyy ü gerân nezirlere kat‘ olunan Ülgünli e(k yây-
mezbûreden 8brahim Kapudân ve Hasan Kapudân ile (ak ylar Trablusgarb
oca ndan ald klar bayra kü(âd ve iki k t‘a sefîneleri derûnunda olan yüzelli
neferden mütecâviz Arnavud e(k yâs yla limân- mezbûrda bulunan sefâ'in-i tüccâr
ve gümrükhâneyi basup ve derûnlerinde bulunan bi’l-cümle emvâl u e(yây ya ma
ve g\ret ve ol havâlide olan re‘âyâ fukarâs n n dahi hayvânâtlar n gasb ve ba u
ba çe ve mezrû‘âtlar n tahrîb ve itlâf zâ‘at birle îsâl- envâ‘- hasâret
eylediklerinden ba(ka mesfûr Paulo Re’îs sefînesi derûnunda olan emvâl u e(yây
ba‘zan gümrükhâneye ve ekserini dahi Atina’da Venedik konsolos vekîli olan
hâliyâ Frans z konsolos Lehorn nâm konsolos n hânesine nakl ve vaz‘ etmi(iken
gümrükhânede olanlar nehb ü ahz eylediklerinden sonra konsolos mesfûr n
hânesini dahi basup derûnunda mevcûd gerek re’îs-i mesfûr n ve gerek konsolos n
kendü emvâl u e(yâlar n g\ret ve bu vechile h lâf- fermân ve mug\yir-i sulh u salâh
münâfî (urût- ahidnâme-i hümâyûn harekât- nâ-marziyyeye cesâret eylediklerin
Atina k\d s ve voyvodas iki(er k t‘a arzlar yla inhâ ve g\ret eyledikleri emvâl u
e(yân n tamâmen redd etdirilmesini Âsitâne-i sa‘âdet’imde mukam Venedik baylos
120
memhûren arzuhâliyle istid‘â ve emvâl- magsûbenin kemmiyet ü mikdâr n hâvî
bir k t‘a müfreddât defterin ibrâz etmekle leb-i deryâda Ülgün kal‘as ahâlisi min
ba‘d korsanl a ç kmayup ve tüccâr sefînelerine zarar u ziyân eylemek içün
ellerinde olan f rkate sefîneleri ref‘ ve tüccâr sefînelerine ta‘arruzdan külliyet ile ve
fî-mâ ba‘d in(â etmemek üzre tenbîh olunup (öyle ki içlerinden fermân- hümâyûna
muhâlif ve sulh u salâha mug\yir vaz‘ u hareket ve tüccâr sefînelerine îsâl- hasâret
edenlerin nehb ü g\ret eyledikleri emvâl u e(yâ her ne ise gerü ashâblar na istirdâd
vâk ‘ olan zarar u ziyân kendülerden tazmîn ve esîr eyledikleri kimesneler dahi
esîrlikden istihlâs olunup ve bu mak`le e(k yân n sâ’ire mûcib-i ibret olmak içün
(er‘an lâzim gelen cezâlar tertîb olunup muhkem haklar ndan geline deyü
Venediklüye i‘tâ k l nan ahidnâme-i hümâyûnda münderic ve mastûr edü i Ülgün
ahâlisinden baz rü’esâ- tâ’ifenin Trablusgarb oca ndan bir takrîr ile ald klar
bayra kü(âd ve rûy- deryâda dûçâr old klar müste’men ve sâ’ir tüccâr sefâ'ini
istîsâl i‘tiyâd ve (erâ'it- sulh u salâh ve ahidnâme-i hümâyûna mug\yir tâ’ife-i
müste’menin emvâl u e(yâlar n ya ma ve g\ret misillü îk\‘- envâ‘- (etâyim ve
fesâd eyledikleri mukaddemâ inhâ olunmakdan nâ(î Ülgünliye ve sâ’ir Devlet-i
aliyye’me tâbi‘ olanlara min ba‘d bayrak verilmeyüp sulh u salâha ve ahidnâme-i
hümâyûna mug\yir-i fesâdâta ruhsat gösterilmemek içün yetmi( senesi Evâs t-
Sa‘bân’ nda Trablusgarb be lerbe isine hitâben sâd r olan emr-i âli(ân mûcibince
bi’l-cümle re’îslerine tenbîh ü te’kîd olundu n hâvî mîr-i mîrân- mûmâ-ileyh
taraf ndan gelen arz h fz olunup sâd r olan emr-i (erîfin kayd bâlâs na (erh
verildü i dîvân- hümâyûn mda ve Ülgün ahâlisi taraf ndan Venediklü cânibine
h lâf- (urût- ahidnâme-i hümâyûn vuk`‘ bulan hasâretleri tazmîn olunmad kça
kal‘a- mezbûre neferât n n mevâcibleri verilmemek üzre hazîne-i âmirem
defterlerinde olan kay dlar mahalline (erh verilmi(ken inhâ olunan husûslarda siz
ki a avât- mûmâ-ileyhimsiz sizin ve neferât n z n bir dürlü r zâ ve [...]* olmayup
bu mak`le töhmetden sâde-i zimmetimiz müberrâd r deyü mahzar n z ile
istirhâm n za binâ’en fî-mâ ba‘d h lâf- r zây- hümâyûn m hareketden olunman z
(art yla ukde-i havâcibinizin fekki içün yetmi( senesi Ramazân’ nda sâd r olan
fermân- âlî mûcibince (erh kayd ref‘ oldu küçük kal‘a kaleminde ihrâc olunup
*
okunam yor.
121
lâkin z ll- zalîl-i Devlet-i aliyye’me ilticâ vü ihtimâ eden müste’men tâ’ifesini
mezbûrlar n bu vechile mug\yir-i (erâ'it-i sulh u salâh ve h lâf- ahidnâme-i
hümâyûn azrârlar na bir dürlü r zây- yümn ü iktizâ-yi mülûkânem olma la sen ki
mîr-i mîrân- mûmâ-ileyhsin ma‘rifetinle merk`mân (ak ylar her ne mahalde iseler
buldur lup gerek re’îs-i mesfûr n ve gerek konsolos- mezbûr n g\ret eyledikleri
emvâl- magsûbeleri bir akçe ve bir h lâllar ketm olunmamak üzre ma‘rifet-i (er‘le
cümlesi zâh ra ihrâc ve bilâ nuksân tamâmen istirdâd ve tahsîl olundukdan sonra siz
ki a avât- mûmâ-ileyhimsiz sizden ve neferât n zdan e er mezbûrlar himâyet ve
yâhûd bu mak`le fesâdâta ihbâr eden sâ’ir e(k yâya i‘ânet edersiniz olur ise
mukaddem ve mu’ahhar olan nezirleriniz ba‘de’t-tahsîl der-be leriniz dahi ref‘ ve
muhkem haklar n zdan gelinmek ve merk`mân (ak ylar n bu güne h lâf- fermân ve
mug\yir-i r zây- hümâyûn m hareketlerine binâ’en iktizâ eden te’dîbâtlar icrâ
olunmak içün habsde ibk\ ve keyfiyyetleri sen ki mîr-i mîrân- mûmâ-ileyhsin
taraf ndan ücâleten Der-aliyye’me sûret-i sicillâtiyle arz ve inhâ olunmak içün
dîvân- hümâyûn m taraf ndan emr-i (erîf m tahrîri bâb nda bi’l-fi‘l ba(defterdâr m
olan El-hâcc Ahmed dâme uluvvuhu i‘lâm etmekle mûmâ-ileyhin i‘lâm mûcibince
kapudân- mezbûrân Ülgün ve ol havâliye geldiklerinde siz ki mîr-i mîrân u a avât-
mûmâ-ileyhimsiz ma‘rifetiniz ve zâbitleri ma‘rifetiyle ahz ve ahidnâme-i hümâyûn
(urûtuna gümrükhâneden nehb ü g\ret eyledikleri emvâl u e(yâ her ne ise tahsîl ve
inâd u muhâlefet ederler ise habsde ibk\ olunup alâ eyyi hâl ihk\k- hakk olunmak
Fî Evâs t- Rabiulevvel 1171
-28-
D. E. 18, s. 286/1321.

ve Ülgün ve Karl ili sanca nda vâk ‘ Angeli kasr k\d lar na ve Karl ili sanca
mütesellimine hüküm ki
122
Venedik cumhûrunun Âsitâne-i sa‘âdet’imde mukam baylos Françisko
Koskori ? hutimet avâk buhu bi’l-hayr Südde-i sa‘âdet’ime arzuhâl gönderüp
Venedik’e tâbi‘ Kefalonya adas sâkinlerinden Venedik re’âyâs ndan Dimitriyo
Divari nâm re’îs bir k t‘a sefînesine be( ay mukaddem tüccâr mâl oniki denk harîr
ve kendü mâl ikiyüzyetmi( yald z altunluk duhân ve sâ’ir e(yâ ve (erîklerinin dahi
seksen altunluk e(yây tahmîl ve kendünün sandu nda ikiyüz altun olma la sefîne-
i mezbûre Balyabadra’dan kalkup Korfos’a giderken (iddet-i rûzgârdan Angeli
Kasr kazâs nda Misoling ? liman na duhûl ve lenger-endâz iken Ülgünli’den
Komina demekle arîf korsan tâ’ifesinden Sinan nâm re’îs Trablusgarb bayra yla
bir k t‘a üç direkli sefînesiyle liman- mezkûra gelüp bir kalyata ve üç k t‘a kay k
ile pür silâh levendât yla mesfûr n sefînesine hücûm ve kur(un ile bir nefer
Venediklüyi katl ve üç neferi esîr ve dört neferi firâr ve halâs ve sefîne-i mezkûreyi
cemî’-i e(yâ ve nuk`d ve edevâtiyle ahz u girift ve bu mak`le hasâret ü fazâhata
Misoling ? ahâlîlerinin delâletleriyle cesâret eyledü ine binâ’en korsan- merk`m
e(yây- magsûbeyi ve sefîne-i me’hûzeyi Misoling ahâlisine verüp anlar dahi
sefîneyi âlât u edevâtiyle zabt ve küllî gadr eyledü in ve korsan- mezkûre Bahr-i
Sefîd’de taht- hükûmet ve kazâlar n zda murûr u ubûr üzre oldu n bildirüp derûn-
limanda gasb u g\ret olunan e(yâ ve sefîne ve âlât u edevât her ne ise (urût-
ahidnâme-i hümâyûn mûcibince istirdâd ve tazmîn ve fî-mâ ba‘d kendü hâlinde
derûn- limana ilticâ eden Venediklülerin nüfûs ve emvâllar na h lâf- ahidnâme-i
hümâyûn ve mug\yir-i sulh u salâh ta‘arruza ruhsat gösterilmeyüp cesâret ederler
olur ise haklar ndan gelinmek üzre tenbîhi lâzim gelenlere muhkem tenbîh ü te’kîd
olunmak bâb nda emr-i (erîfim ricâ ve dîvân- hümâyûn mda mahfûz olan
ahidnâme-i hümâyûna mürâca‘at olundukda leb-i deryâda vâk ‘ Ülgün kal‘as
ahâlisi min ba‘d korsanl a ç kmayup tüccâr sefînelerine zarar u ziyân etmemek
içün ellerinde olan f rkate sefîneleri ref‘ ve tüccâr sefînelerine ta‘arruzdan külliyet
ile men‘ ve fî-mâ ba‘d in(â etmemek üzre tenbîh olunup (öyle ki içlerinden fermân-
hümâyûna muhâlif vaz‘ ve salâha mug\yir vaz‘ ve hareket ve tüccâr sefînelerine
îsâl- hasârete cesâret edenlerin nehb ü g\ret eyledikleri emvâl u e(yâ her ne ise
gerü eshâb na istirdâd ve vâk ‘ olan zarar u ziyân kendülerden tazmîn ve bu mak`le
e(k yân n sâ’ire mûcib-i ibret olmak içün (er‘an lâzim gelen cezâlar tertîb olunup
123
muhkem haklar ndan gele deyü mastûr u mukayyed bulunma n ahidnâme-i
hümâyûn m mûcibince (er‘le görülüp ihk\k- hakk ve (urût- mu’âhedeye ri’âyet
olunmas tenbîhi lâzim gelenlere tenbîh olunmak bâb nda fermân- âli(ân m sâd r
olmu(dur deyü yaz lm (d r
Fî Evâs t- Zilhicce 1171
-29-
D. E. 18, s. 295/1358.
Bahr-i Sefîd’de vâk ‘ Rodos sanca mutasarr f olan dâme ikbâluhuya ve

Rodos ve ve kazâlar n n k\d lar ve Sak z muhass l zîde mecdühü ve zikrolunan
kazâlar n zâbitân na hüküm ki
Venedik cumhûrunun Âsitâne-i sa‘âdet’imde mukam elçisi k dvet-i

ümerâ’i’l-milleti’l-mesîhiyye Françisko Fosfori hutimet avâk buhu Südde-i
sa‘âdet’ime arzuhâl gönderüp ba‘z huccâc ve tüccâr-i müslimîn 8skenderiyye-i
M s r’dan istîcâr etdikleri Nikola Tabovik nâm Venedik kapudân n sefînesine süvâr
ve 8zmir’e gitmek içün âzim ve ol s ralarda Ülgünyarl Receb nâm korsana musâd f
olduklar nda Venedik kapudân n yedinde ocak sefâ'ini Venediklünün tüccâr
sefâ'inine ta‘arruz etmemek içün Trablus be lerbe isi Ali Pa(a taraf ndan
buyuruldu var iken korsan- mezkûr adem-i i‘tibâr ve hüccâc- müslimîn dahi isg\
etmeyüp üzerlerine hücûm ve muhârebeye tasaddî kasd nda iken hüccâc sefînesi
Rodos liman na ilticâ ve ba‘dehü korsan- mezkûr dahi liman- mezkûra dâhil olup
lâkin mezkûr Receb’in bundan akdem fesâdât sebîli hakk nda emr-i âlî sâd r ve
Rodos’da mukam Françe ve Venedik konsoloslar vekîlleri taraf ndan mezkûr Receb
sal verilmemek üzre istid‘â olunmu(iken isg\ olunmayup hâliyâ Sak z sular nda
hüccâc sefînesine mutarass d ve hüccâc sefînesi dahi savb- maksûda gitmek içün
Sak z sular na geldü i sahîhen haber olunma la hüccâc sefînesi ve gerek sâ’ir
Venedik sefâ'ini korsan- mezkûr n ve ol mak`le sâ’ir korsanlar n mazarrat u
124
ta‘arruzlar ndan emîn olmak içün mezkûr Receb olundu mahalde ahz ve hakk nda
iktizâ eden icrâ olunmak bâb nda emr-i (erîfim ricâ ve dîvân- hümâyûn mda
mahfûz olan kuyûd- ahkâma mürâca‘at olundukda Ülgünliden Trablusgarb
bayra yla ve sâhte bayraklar ile gezen Komina ? demekle me(hûr Receb Re’îs
bundan akdem Drac liman nda lenger-endâz olan Venedik sefînesi mellâh n esîr
eyledikde bahâlar tamâm yla aldu altunlar ahidnâme-i hümâyûn mûcibince
gerüye redd ve fî-mâ ba‘d h lâf- ahidnâme-i hümâyûn ve mug\yir-i sulh u salâha
vaz‘ u hareket eylememek üzre yüzyetmi( senesinde emr-i (erîf verildü i mastûr u
mukayyed bulunma n mukaddemâ sâd r olan emr-i (erîf mûcibince merk`m Receb
bulundu mahalde ahz ve sefînesi ba‘de’r-rabt kendüsi Âsitâne’ye ihzâr olunmak
fermân m olma n imdi i(bu emr-i (erîfim vusûl nda siz ki mîr-i mîrân ve sâ’ir
mûmâ-ileyhimsiz fermân m oldu vech üzre merk`m Receb her kang lar n taht-
hükûmetde ve kazâs nda olunur ise bi eyyi hâl ahz ve sefînesini ba‘de’r-rabt
kendüsini Âsitâne-i sa‘âdet’ime ihzâr edüp mikdâr- zerre tekâsülden bi-g\yet-i
ihtirâz u ictinâb eylemeniz bâb nda fermân- âli(ân m sâd r olmu(dur deyü
yaz lm (d r
Fî Evâ’il-i Cemaziyelahir 1173
-30-
D. E. 18, s. 298/1370.

hüküm ki
Ülgünli birer kefîl vermedikçe sefîneleriyle ç kmayup ve Venedik tüccâr ve

re‘âyâs na zarar u hasâret etmemek üzre evâmir-i (erîfe ile tenbîh ü te’kîd
olmu(iken Ülgünliden Dilyon ve Kovaç nâm iki nefer Ülgünli re’îsler Ülgünliden
altm ( nefer ile donanm ( donanm ( birer k t‘a f rkate sefîneleriyle Trablusgarb
bayra yla korsanl na ç kup kendü hâllerinde ticâret tarîkiyle iyâb u zehâb eden
125
Venedik tüccâr ve re’âyâlar na îsâl- mazârrat u hasâret kasd yla Venedik
körfezinde ke(t ü güzâr ve Venedik’e tâbi‘ Barcanlu ta‘bîr olunup mahall-
sâkinlerinden Corci Azbotof nâm Venediklünün sefînesini ahz içün ard na
dü(mekle sefîne-i mezbûre bir takrîr ile Drac liman na duhûl ile halâs olup lâkin
zikrolunan f rkateler ol sularda müterass d-(ikâr olduklar Venedik cumhûrunun
Âsitâne-i sa‘âdet’imde elçisi memhûr arzuhâl ile inhâ ve misillü korsanlar n ahz
içün mukaddemâ sâd r olan emr-i (erîf mûcibince sâb ku’z-zikr f rkateler ahz u rabt
ve ashâb n n haklar ndan gelinmek bâb nda sen ki mîr-i mîrân- mûmâ-ileyhsin sana
hitâben emr-i (erîfim ricâ ve dîvân- hümâyûn mda mahfûz olan kuyûd- ahkâma
mürâca’at olundukda Ülgünliden bu misillü korsanl k ile ke(t ü güzâr eden birkaç
nefer kimesnelerin ta’addîleri mukaddemâ inhâ oldu na binâ’en ahidnâme-i
hümâyûn kayd görüldü in Ülgün kal‘as ahâlisi mezbûr korsanl a ç kmayup
tüccâr sefînelerine zarar u ziyân etmemek içün ellerinde olan f rkate sefîneleri ref‘
ve tüccâr sefînelerine ta‘arruzdan külliyet ile men‘ ve fî-mâ ba‘d in(â etmemek üzre
tenbîh olunup (öyle ki içlerinden fermân- hümâyûna muhâlif ve sulh u salâha
mug\yir vaz‘ u hareket ve tüccâr sefînelerine îsâl- hasârete cesâret edenlerin sâ’ire
mûcib-i ibret içün muhkem haklar ndan geline deyü ahidnâme-i hümâyûnda mastûr
ve ol mak`le ta’addîye cesâret eden korsanlar n ahz ve te’dîbleri mühimm oldu n
sâb k\ deryâ kapudân dahi i‘lâm ve i‘lâm ve ahidnâme-i hümâyûn mûcibince
mezbûrlar bulunduklar mahalde ahz ve sefîneleri rabt ve ism ü resmleriyle arz u
i‘lâm olunmak içün yüzyetmi( senesinde emr-i (erîf verildü i mukayyed
bulunma la mukaddemâ sâd r olan emr-i (erîf mûcibince amel olunmak fermân
olma n sen ki mîr-i mîrân- mûmâ-ileyhsin fermân m oldu vech üzre mezbûrlar
ma‘rifetinle bulunduklar mahalde ahz ve sefînelerini rabt ve ism ü resmleriyle Der-
aliyye’me arz u i‘lâm eylemek bâb nda fermân- âli(ân yaz lm (d r
Fî Evâ’il-i Muharrem sene 1174
-31-
D. E. 18, s. 302/1388.
Bi’l-fi‘l deryâ kapudân olan vezîr Pa(a’ya hüküm ki
126
Cânibeynin re‘âyâs karada ve deryâda tarafeynin memleketlerinde emniyyet
ü âsûdelik ile ticâret ve kâr u kesb edüp kimesne mâni‘ olmaya ve Venedik
be lerinin sefîneleriyle yürüyen Venediklü olsun ve sâ’ir mülûk-i nasârâ
re‘âyâs ndan olsun emîn ve sâlim gelüp gidüp kimesne rencîde ve tutup esîr
eylemeye deyü husûs içün Cezayir ve Tunus ve Trablus ocaklar na ve sâ’ir tenbîh
iktizâ edenlere muhkem tenbîh ü te’kîd oluna ki min ba‘d ahidnâme-i hümâyûna
muhâlif ve sulh u salâha mug\yir vaz‘ u hareket eylemeyeler deyü ahidnâmede
mastûr ve deryâda gezen korsan tâ’ifesi Akdeniz yal lar nda memâlik-i mahrûsemin
kal‘alar alt na varduklar nda mukaddemâ verilen ahidnâmede mastûr oldu üzre
ve ahidnâme-i hümâyûna muhâlif vaz‘ eden korsanlar varduklar mahalde
al konulup ahvâllerin zâhir oldu üzre ism ü resmleriyle yaz lup Dergâh- sa‘âdet-
penâh’a arz oluna ki sondan haklar n emr-i (erîf teveccühiyle sâd r olur ise
mûcibince amel oluna ve vech-i me(rûh üzre sâd r olan fermân- (erîf icrâs nda e er
hâkimler ve e er dizdârlar ihmâl ederler ise özür ve cevâblar makbûl olmayup
fermân- hümâyûna adem-i imtisâllar zâhir oldukda azl ile konulmayup muhkem
cezâlara verile deyü Venediklüye verilen nî(ân- hümâyûnda münderic ü mukayyed
ve Venedik cumhûrunun memâlik-i mahrûseye âmed-(üd eden tüccâr sefâ'inin emn
ü itmînânlar muktezâ olmakdan nâ(î Devlet-i aliyye’ye tâbi‘ Tunus ve sâ’ir ocaklar
ricâli taraflar ndan dahi Venediklü sefâ'inine Devlet-i aliyye sular nda ta‘arruz
olmamak maslahat içün bahren meyânelerinde s nur u hudûd ta‘yîn ve dâhilinde
birbirlerine ta‘arruzdan men‘ ve tehdîd olmak husûs mukaddemâ iltimâs olundu n
Venediklü tâ’ifesi vatanlar olan körföz sevâhilinde vâk ‘ Pulya k y lar nda Kapo
Santa Marya’dan ke(i(lemenin k bleden tarafa bir kerte yolunca Zaklise’den otuz
mîl aç k ve Moton adalar ndan otuz mîl aç na gelince ve Moton’dan ( fghij)
ke(i(leme yolunca Girit’den dahi otuz mîl aç k 8zbandîd adalar na gelince
8zbandîd’den dahi Çobanlar ve Kerpe ve Rodos ve Yediburunlar’a gelince hudûd
ta‘yîn ve yine memâlik-i 8slâmiyye limanlar ndan K br s ve 8skenderiyye ve Sayda
ve Beyrut ve 8skenderun ve Antalya ve Trablus(am limanlar nda dahi otuz mîl
denizden içerü olan mahaller kal‘a alt olma la zikrolunan mahaller hudûd ta‘yîn ve
tahdîd ve hudûd- mezkûre dâhilinde Venedik gemilerine mu‘âraza ve ta‘addî
127
eylememek üzre Tunus ve sâ’ir ocaklar halk ekîd ü (edîd evâmir-i (erîfe ile men‘
ve tehdîd ve Bahr- Sefîd’de memâlik-i mahrûse liman ve iskele ve yal lar nda olan
hükkâm ve k lâ‘ dizdârlar n n cümlesine dahi (urût- ahidnâme-i hümâyûn
mûcibince amel ü hareket eylemelerin ve korsan tâ’ifesini kabûl ve bahâne
etmemelerin husûsî evâmir-i (erîfe ile tenbîh ü te’kîd olmu(iken Trablusgarb
sefînelerinden üçyüzden mütecâviz levendât ve otuzalt pâre top ile bir k t‘a korsan
sefînesi cezîre-i Sak z havâlî ve sular nda âmed-(üd eden Venedik tüccâr sefâ'inine
ta‘arruz kasd yla tecessüs ve (ikâr üzre olup bu yak nda Venediklüden Filto ? nâm
kapudân sefînesiyle Selanik iskelesine gider iken korsan- mezkûr a‘k\b na dü(üp
sû’-i kasd n icrâ f rsat olamayup kapudân- mesfûr hâlâ sak z liman na vusûl ve
mahbûs misillü sefînesi lenger-endâz firâr olma la muztarr oldu sohbetini ihbâr
oldu n Âsitâne-i sa‘âdet’imde mukam Venedik elçisi memhûr arzuhâl ile inhâ ve
limân- mezbûrda olan Venedik sefînesi gerek sâ’ir tüccâr sefâ'inin üzerlerinden
(err ü mazarrat men‘ ve memâlik-i mahrûseme iyâb u zehâb eden tüccâr sefîneleri
emîn ü sâlim yollar na revâne olmalar çün korsan- mezkûr tard u ib‘âd etdirilmek
bâb nda sen ki kapudân m vezîr-i mü(ârün-ileyhsin sana hitâben müceddeden emr-i
(erîfim sudûr n istid‘â ve altm (iki senesinde dahi Tunus oca korsan sefînesi
Venedik sefînesine ta‘arruz kasd n oldu inhâ oldu na binâ’en ahidnâme-i
hümâyûn mûcibince amel ü hareket târîh-i mezbûrda deryâ kapudân taraf ndan
buyruld lar yla Cezayir sevâhilinde olan hükkâm u zâbitân ve dizdârlara tenbîh
eylemek üzre mufassal u me(rûh emr-i (erîf verildü i dîvân- hümâyûnda mahfûz
kuyûd- ahkâmdan ihrâc olunma la altm (iki târîhinde sâd r olan emr-i (erîf
mûcibince amel olunmak fermân m olma la sen ki kapudân m vezîr-i mü(ârün-
ileyhsin mukaddemâ ve hâlâ sâd r olan emr-i (erîfim mûcibince Trablusgarb
sefînesinin ne mahalde oldu n gere i gibi tefahhus edü i buldurup iktizâs na göre
ahz u te’dîb ve fî-mâ ba‘d sâlifü’z-zikr hudûd- dâhilinde gezmemek ve Venediklü
sefâ'inine vechen mine’l-vücûh ta‘arruz etmemek üzre keyfiyyetini tefhîm ve e er
mütenebbih olmaz ise sefînesiyle ahz ve muhkem hakk ndan gelinüp bu vechile
gerek re’îs-i merkûm ve gerek sâ’ir ocaklar taraflar ndan korsan mak`lesi bu
sulardan ihrâc ve Venedik sefînesinin Devlet-i aliyye ile mesâlih üzre olan sâ’ir
mülûk-i nasârâ sefâ'inin kemâl-i emn ü selâmetle memâlik-i mahrûseye âmed-
128
(üdlerine ve bir dürlü zarar u hasâret olmamas husûs na ihtimâm ve Devlet-i aliyye
iskele ve limanlar nda nâ-marza hareket vuk`‘ kat‘an câ’iz olmadu cihetden
ahidnâme-i hümâyûn mûcibince amel ü hareket eylemelerini Cezayir sevâhilinde
olan hükkâm ve zâbitân ve dizdârlara buyruld lar nla tenbîh ü te’kîd ve fî-mâ ba‘d
fermân- hümâyûn ma ayn emsâllar zâhir oldu n azl ile konulmayup ibreten li’s-
sâ’irîn haklar ndan gelinece i mukarrer ve muhakkak edü ini cümlesine tefhîm ve
keyfiyyeti Der-sa‘âdet’e arz u i‘lâm mübâderet edüp ihmâl u tekâsülden ve ser-mû
h lâf ndan ittik\ ve mücânebet olunmak bâb nda
-32-
D. E. 18, s. 306/1408.
Trablusgarb be lerbe isi Ali dâme ikbâluhuya hüküm ki
Venedik kapudânlar ndan Ciovani Feratello ? nâm kapudân n râkib oldu

sefînesi derûnunda mahmûl üçyüz k ntâr penbe ve bir sand k âyîne ve bir koç
teneke ve onbir top atlas ve bir elmas hâtem ve oniki vukk ye râvend ve bir sepet
h yâr(enbe ve ba‘z akmi(e-i harîr ve alt sepet envâ‘- akmi(e ve bin kurû( nakd ve
mellâh ve yolcular n melbûsât ve kürkleri ve otuzbir nefer kimesnelerin alt ayl k
me’kûlât u zeh\'iri ile Akke’den cezîre-i K br s’da vâk ‘ Tuzla iskelesine karîb
mahalle geldü in Trablusgarb bayra yla Receb nâm re’îs iki k t‘a korsan
sefîneleriyle üzerlerine hücûm u girift edüp emr-i (erîfimle bundan akdem verilen
nizâma mug\yir ve top âleti oldu na binâ’en Tuzla k\d s ve yeniçeri zâbiti
taraf ndan karaya karîb bulunan Venedik sefînelerine ta‘addî ve ta‘arruzdan
mübâ‘adet etmeleri içün kapudânlar na tenbîh ü te’kîd ve turuk- (er‘den mürâsele
gönderilüp ve kal‘adan birkaç top dahi itilüp men‘ ü tahzîr olunmu(iken isg\ vü
itâ‘at eylemeyüp sefîne-i mezbûreyi bi’l-cümle e(yâ vü humûlesiyle gadren ahz u
istirk\k edüp kapudân ve mellâh filuka ile üryânen firâr u halâs olduklar Tuzla
129
k\d s taraf ndan mukaddemâ arz olundu na binâ’en re’îs-i mezbûr bulundu
mahalde ahz ve sefînesi rabt ve ahzolunan bi’l-cümle e(yâ ve nuk`d ve âlât istirdâd
ve mezbûr bu mak`le fesâd u ihtilâl n men‘ ü def‘ine ihtimâm u dikkat olunmak
içün mukaddemâ baylos- sâb k emr-i (erîfin sudûr n istid‘â ve dîvân-
hümâyûn mda mahfûz kuyûd- ahkâma mürâca‘at olundukda Venediklü tâ’ifesi
vatanlar olan körfez sevâhilinde vâk ‘ Pulya k y lar ndan Kapo Santa Marya’da
adalar ndan otuz mîl aç na gelince ve Moton’dan ( fghij) ke(i(leme yolunca
Girit’den dahi otuz mîl aç k 8zbandîd adalar na gelince 8zbandîd’den dahi Çobanlar
8slâmiyye limanlar ndan K br s ve 8skenderiyye ve Sayda ve Beyrut ve 8skenderun
ve Antakya ve Trablus(am limanlar ndan dahi otuz mîl denizden içerü olan
mahaller kal‘a alt olma la zikrolunan hudûd ta‘yîn ü tahdîd ve hudûd- mezkûre
dâhilinde Venedik gemilerine mu‘âraza ve ta‘addî eylememek üzre Trablusgarb ve
sâ’ir ocaklar halk na tenbîh ü te’kîdi hâvî evâmir-i (erîfe verildü i mastûr u
mukayyed bulundu na binâ’en mukaddemâ nizâm verilen hudûd dâhilinde sefîne-i
mezbûre ahz olundu vâk ‘ ise re’îs-i mezbûr n ahzi ve sefînenin rabt çün
yüzyetmi(dört senesi Evâ’il-i Rebî‘ü’l-Ahir’inde deryâ kapudân na hitâben sâd r
olan emr-i (erîfim mûcibince sefîne-i mezbûre 8skenderiyye liman nda
al konulmu(iken bir takrîr ile rifk ve halâs olma la zikrolunan sefîne ber-mûcib-i
defter âlât u e(yâs yla bi’t-temâm merk`m Receb’den istirdâd u tahsîl ve tüccâr
taraf ndan kabz na me’mûr olan kimesneye teslîm olunmak içün müceddeden emr-i
(erîfim sudûr n hâlâ Âsitâne-i sa‘âdet’imde mukam Venedik baylos bir k t‘a takrîr
kâ d yla bu def‘a dahi istid‘ây- inâyet eyledü i ecilden re’îs-i mezbûr n ahzi ve
sefînenin rabt çün e erçe bu def‘a dahi kapudân- deryâ ba(ka emr-i (erîfim sâd r
olup lâkin sefîne-i mezbûrenin istirk\k olundu mahall- korsanl k edecek mevzi‘
olmayup top âleti ve nizâm verilen hudûd- mezbûre dâhili olmakdan nâ(î re’îs-i
mezbûr n Venediklü sefînesine bir dürlü müdâhale ve ta‘arruz iktizâ eylemeyüp
nizâm- hudûda mug\yir bu güne vaz‘ u harekete cesâret r zây- hümâyûna muhâlif
ve mukaddemâ emr-i (erîfimle verilen nizâma münâfî olma la re’îs-i mezbûrdan
sefîne-i mezbûrenin âlât u e(yâsiyle bi eyyi hâl istirdâd olunmas n matlûb-
130
hümâyûn m olma n mahsûs i(bu âli(ân m (eref-sudûr olup _______________ ile
irsâl olunmu(dur Venediklü ile mün‘ak d ve destvâr olan sulh u salâha ve nizâm-
hudûd (âmil sâd r olan emr-i (erîfe münâfî korsan- mezbûr n Venedik sefînesine
ve istîlâs r zây- mülûkâneye mug\yir olup bi eyyi hâl sefîne-i mezbûrenin e(yây-
mevcûdesiyle istirdâd mülezim-i (âhânem edü in cezmen ve nasben bilerek re’îs-i
mezbûr bi’t-tafahhus âlâ eyyi hâl ahz ve sefîne-i mezbûre ile ber-mûcib-i defter
gasb eyledü i emvâl u e(yâ ve nuk`d u zehâir temâmen tahsîl ü istirdâd ve kabz na
me’mûra ba‘de’t-teslîm fî-mâ ba‘d bu mak`le mel‘anet ü fesâda tasaddî etmemek
üzre re’îs-i merk`ma ve sâ’ir ocak kapudânlar na muhkem tenbîh ü te’kîd ve tefhîm
ü te(dîd ihtimâm u dikkat ve bu bâbda gmâz- müsâmahadan evâmir-i (erîfeme
muhâlif top âleti olan mahallerde ve hudûd- mezbûre dâhilinde Venedik
sefînelerine müdâhale ve ta‘arruzuna ruhsat ve cevâz göstermekden tevakka ve
mücânebet ve sefîne-i mezbûrenin e(yâs yla redd ü teslîm olundu n Der-
aliyye’me tahrîr ü i‘lâma mubâderet eyleyüp bu mâdde içün tekrâr (ikâyeti mûcib
olur kusûr u tehâvünden hazer ü mübâ‘adet eylememek bâb nda
Fî evâhir-i Receb Sene 1175
-33-
D. E. 18, s. 308/1411.
Hâliyâ deryâ kapudân olan vezîrim Mehmed Pa(a’ya hüküm
Venedik kapudânlar ndan Civane ve Madillo nâm kapudânlar n râkib oldu

sefînesi derûnunde Mehmed’in üçyüz k ntâr pembe ve bir s nd k âyîne ve bir f ç
teneke ve onbir top atlas ve bir almâs hâtem ve oniki vuk yye râvend ve bir sepet
ç nâr(ine ve ba‘z akmi(e-i harîr ve alt sepet envâ’-i akmi(e-i Venedik uru( nakid
ve mellâh ve yolcular n melbûsât ve kürekleri ve otuzbir nefer kimesnelerin alt
ayl k me’kûlât ve zehâiri ile Akka’dan hareket ve cezîre-i K br s’da vâk ‘ Tuzla
131
iskelesi kurb na geldü in Trablusgarb bayra yla gezen Receb Re’îs iki k t‘a korsan
sefîneleriyle üzerlerine hücûm ve girift edüp ta‘arruz dahi hudûd-i nizâm ve top
aleti oldu na binâ’en Tuzla k\d s ve yeniçeri zâbiti taraflar ndan karaya karîb
karîb bulunan Venedik sefînesine ta‘arruzdan müsâ’adet etmeleriçün kapudânlar na
tenbîh ü te’kîd ve taraf- (er‘den mürâsele gönderilüp ve kal‘adan birkaç top at lup
men‘ ü tahzîr olunmu(iken isg\ u itâ’at etmeyüp sefîne-i mezbûreyi bi’l-cümle e(yâ
ve humûlesiyle ahz u istirk\k ve kapudân ve mellâh kal‘alar ile üryânen firâr u
halâs olduklar Tuzla k\d s taraf ndan mukaddemâ arz olundu na binâ’en re’îs-i
mezbûr bulundu mahalde ahz ve sefînesi rabt ve ahz olunan bi’l-cümle e(yâ ve
nuk`d olan istirdâd olumak içün emr-i (erîfim sudûriyeti baylos- sâb k mukaddemâ
istid’â eyledü in Venediklü tâ’ifesi vatanlar olan körfez sevâhilinde vâk ‘ Pulya
k y lar ndan Kapo Santa Marya’da ke(i(lemenin k bleden tarafa bir kerte yolunca
Zaklise’den otuz mîl aç k ve Moton adalar ndan otuz mîl aç na gelince ve
Moton’dan ( fghij) ke(i(leme yolunca Girit’den dahi otuz mîl aç k 8zbandîd
adalar na gelince 8zbandîd’den dahi Çobanlar ve Kerpe ve Rodos ve Yediburunlar’a
gelince hudûd ta‘yîn ve yine memâlik-i 8slâmiyye limanlar ndan K br s ve
8skenderiyye ve Sayda ve Beyrut ve 8skenderun ve Antakya ve Trablus(am
limanlar ndan dahi otuz mîl denizden içerü olan mahaller kal‘a alt olma la
zikrolunan mahaller hudûd ta‘yîn ü tahdîd ve hudûd- mezkûre dâhilinde Venedik
gemilerine mu‘âraza ve ta‘addî eylememek üzre Trablusgarb ve sâ’ir ocaklar
halk na tenbîh ü te’kîdi hâvî evâmir-i (erîfe verildü ine binâ’en mukaddemâ nizâm
verilen hudûd dâhilinde ahz etmi( ise re’îs-i mezkûr ahz ve sefînesi rabt ve
keyfiyyeti i‘lâm eylemek üzre bundan asbak deryâ kapudân olan vezîrim Mustafa
Pa(a’ya hitâben sâd r olan emr-i (erîfim mûcibince korsan- mezbûr n sefînesi
8skenderyye’de al konuldukda Trablusgarb’da mukam ve keyfiyyet-i merk`meden
bî-haber konsoloslar n i‘tibâre (âyeste olmayan kâ dlar n sened etmeleriyle sefîne-
i mezbûrenin sebîli tahliye olunma la fi’l-hak ka sefîne-i mezbûrenin ahz u istirk\k
top alt nda ve hudûd- mezbûre dâhilinde vâk ‘ ve keyfiyyet-i mezbûrenin vech-i
muharrer üzre vuk`‘ Tuzla k\d s n n vârid olan arz ndan dahi mütefâd olma la sen
ki vezîr-i mü(ârün-ileyhsin mukaddemâ sâd r olan emr-i (erîfim mûcibince sefîne-i
mezbûre hudûd- merk`me dâhilinde ahz u girift oldu vâk ‘ ise re’îs-i mezbûr
132
bi’t-tafahhus betten k l nd rup ne tar kla mümkün ise elbette kendüsini elegetürüp
ahz ve sefînesini rabt etdirüp keyfiyyeti Der-aliyye’me i‘lâma müsâra‘at eylemek
içün i(bu sene-i mübâreke Evâh r- Receb’inde sana hitâben emr-i (erîfim sâd r ve
mezbûr Receb Re’îs Tifo ta‘bîr olunur bir k t‘a sefîne ile Venedik sefâ'inine ve
tüccâr ve re‘âyâs na îsâl- zarar u gezend sevdâs yla Mora sular nda ke(t ü güzâr
müterass d- (ikâr oldu n Venedik cumhûrunun Âsitâne’de mukam baylos
memhûr arzuhâliyle inhâ ve mukaddemâ sâd r olan emr-i (erîfim mûcibince re’îs-i
mezbûr bulundu mahalde ahz ve sefînesi rabt ve kendüsi Âsitâne-i sa‘âdet’ime
irsâl olunmak bâb nda müceddeden emr-i (erîfim sudûr n istid‘â ve dîvân-
hümâyûn mda mahfûz kuyûd u ahkâma mürâca‘at olundukda ber-vech-i muharrer
târîh-i mezbûrda emr-i (erîfim verildü i mastûr u mukayyed bulunup mukaddemâ
sâd r olan emr-i (erîfim mûcibince amel olunmak fermân m olma n imdi sen ki
vezîr-i mü(ârün-ileyhsin mukaddemâ sâd r olan emr-i (erîfim mûcibince sefîne-i
mezkûre hudûd- merk`me dâhilinde girift olundu vâk ‘ ise meyânede destvâr
olan müsâleme (urût na ri‘âyeten mezbûr Receb Re’îs’i tafahhus ve betten
k l nd rup ne vechile mümkün ise elegetürüp ahz ve sefînesini rabt etdirilüp
keyfiyyeti Der-aliyye’me i‘lâma müsâra‘at ve bu bâbda gmâz ve tekâsülden hazer
ve mücânebet eylemek bâb nda
Fî Evâ’il-i Zika‘de Sene 1175
-34-
D. E. 18, s. 308/1412.
Cezayir-i garb be lerbe isi Ali dâme ikbâluhuya’ya hüküm ki
Venedik Cumhuriyetinin Âsitâne-i sa‘âdet’imde mukam baylos Petro Korez

? Kavalyer hutimet avâk buhu bi’l-hayr mühürli arzuhâl gönderüp cânibeynin
re’âyâs karada ve deryada taraf n n memleketlerinden remîde ve âsûdelik ile ticaret
ve kâr ve kesb edüp kimesne mâni’ olmaya Venedik be lerinin sefîneleriyle
133
yürüyen Venediklü olsun ve sâ’ir mülûk- nasârâ re’âyâs ndan olsun emîn ve sâlim
gelüp gidüp kimesne rencîde ve tutup esîr eylemeyeler ve bu husûs içün Cezayir ve
Tunus ve Trablus ocaklar na ve sâ’ir tenbîh-i iktizâ edenlere muhkem tenbîh ü
te’kîd oluna ki mezbûr ahidnâme-i hümâyûna muhâlif ve sulh u salâha mug\yir bir
dürlü vaz‘ u hareket eylemeyeler deyü ahidnâme-i hümâyûnda musarrah oldu na
binâ’en Venedik tüccâr memâlik-i mahrûsem iskele ve limanlar na emîn ve sâlim
iyâb u zehâb etmek lâzim geldü in bildirüp (urût- ahidnâme-i hümâyûn mûcibince
amel ü hareket olunup h lâf- ahidnâme-i hümâyûn harekâta r zâ vü cevâz
gösterilmemek üzre sen ki mîr-i mîrân mûmâ-ileyhsin sana hitâben emr-i (erîfim
ricâ ve dîvân- hümâyûn mda mahfûz olan ahidnâme-i hümâyûna mürâca’at
olundukda vech-i me(rûh üzre oldu mastûr u mukayyed bulunma n ahidnâme-i
hümâyûn mûcibince amel olunmak bâb nda fermân- âli(ân sâd r olmu(dur
Fî Evâ’il-i Zilkade sene 1175
Bir sûreti Tunus be lerbe isi Ali dâme ikbâluhuya
Bir sûreti Trablusgarb be lerbe isi Ali dâme ikbâluhuya
-35-
D. E. 18, s. 309-310/1418.
M s r vâlîsi ve Mora muhass l ve Bahr-i Sefîd’de vâk ‘ sâ’ir vüzerây- izâm

edâme’l-Lâhü te‘âlâ iclâlehüm ve Bahr-i Sefîd’de vâk ‘ mîr-i mîrân- kirâm dâme
ikbâlühüm 8skenderiyye-i M s r ve mehâll- mezkûredde olan sâ’ir kud\t u nüvvâb
ve zâbitâna hüküm ki
Bâ‘is-i imâr- memleket ve bâdî-i menâfi‘-i ra‘iyyet olan emr-i ticâret ve

tüccâr n nizâm u âsûdeli ini te(vî( ü tahdî(e cür’et eyleyen Ma rib sefîneleri ve
134
husûslar bi’d-def‘ât evâmir-i (erîfe ile tenbîh ve te(dîd olunmu(iken mezâmîn-i
münîfesi icrâ vü infâz olumamakdan nâ(î korsan tâ’ifesi (ek\vetlerin îk\‘ ve icrâdan
hâlî olmamalar yla Venediklülere hudûd- mu‘ayyene dâhilinde ta‘arruz olunmayup
ol-mak`le korsan tâ’ifesi memâlik-i mahrûsem limanlar na ve kal‘alar alt na
varduklar nda bir dürlü kabûl ve himâye olunmayup ahidnâme-i hümâyûn ve ni(ân-
âli(ân muktezâlar nca ellerinden akdarma ve e(yây- magsûbe ahz ve sâhiblerine
teslîm ve esîr eyledikleri âdemleri tahlîs içün siz ki vüzerây- mü(âr ve sâ’ir mûmâ-
ileyhimsiz size hitâben emr-i (erîfim sudûr n Venedik Doj ve cumhûr taraf ndan
Âsitâne-i sa‘âdet’imde mukam baylos Pertro Korta ? Kavalyer hutimet avâk buhu
bi’l-hayr memhûr arzuhâliyle istid‘ây- inâyet ve dîvân- hümâyûn mda mahfûz
olan ahidnâme-i hümâyûn ve ni(ân- âli(ân kay dlar na ve kuyûd- ahkâma
mürâca‘at olundukda cânibeynin re‘âyâs karada ve deryâda tarafeynin
memleketlerinde emniyyet ü âsûdelik ile ticâret ve kâr u kesb edüp kimesne mâni‘
olmaya ve Venedik be lerinin sefîneleriyle yürüyen Venediklü olsun ve sâ’ir
mülûk-i nasârâ re‘âyâs ndan olsun emîn ve sâlim gelüp gidüp kimesne rencîde ve
tutup esîr eylemeye deyü husûs içün Cezayir ve Tunus ve Trablus ocaklar na ve
sâ’ir tenbîh iktizâ edenlere muhkem tenbîh ü te’kîd oluna ki min ba‘d ahidnâme-i
hümâyûn ma muhâlif ve sulh u salâha mug\yir bir dürlü vaz‘ u hareket eylemeyeler
ve leb-i deryâda vâk ‘ Ülgün kal‘as ahâlisi min ba‘d korsanl a ç kmayup tüccâr
sefînelerine zarar u ziyân etmemek içün ellerinde olan f rkate sefîneleri ref‘ ve
tüccâr sefînelerine ta‘arruzdan külliyet ile men‘ ve fî-mâ ba‘d in(â etmemek üzre
mug\yir vaz‘ u hareket ve tüccâr sefînelerine îsâl- hasârete cesâret edenlerin nehb
ü g\ret eyledikleri emvâl u e(yâ her ne ise gerü ashâblar na istirdâd ve vâk ‘ olan
zarar u ziyân kendülerden tazmîn ve esîr eyledikleri kimesneler dahi esîrlikden
istihlâs olunup ve bu mak`le e(k yân n sâ’ire mûcib-i ibret olmak içün (er‘an lâzim
gelen cezâlar tertîb olunup muhkem haklar ndan gelinüp ve ecdâd- izâm m
enâre’l-Lâhü berâhînehümün zamân nda bu husûsa müte‘llik inâyet olunan ni(ân-
(erîf ve evâmir-i aliyyenin ayn ibrâz oldukda taraf- hümâyûn mdan dahi tecdîd ve
te’kîd ve mefhûm ile amel oluna ve deryâda gezen korsan tâ’ifesi Akdeniz
yal lar nda memâlik-i mahrûsenin kal‘alar alt na varduklar nda mukaddemâ verilen
135
ahidnâmede mastûr oldu üzre Venediklüye bir vechile zarar u ziyân etmemek içün
gemi re’îslerinin kefîlleri eline ve an n gibi korsan tâ’ifesi Venediklülerin gemilerin
alup re‘âyâ ve tevâbi‘în esîr edüp bir kal‘a alt na varduklar nda ol mak`leleri
dizdârlar kal‘a alt na komayup bir vechile himâyet ü s yânet eylemeyeler ve an n
gibi mezkûr korsanlar akdarmalar ve esîr ald klar Venedik re‘âyâs yla bir kal‘a
alt na yeti(diklerinde ellerinde bulunan esîrleri Venediklü oldu mukarrer ve zâhir
oldukda 8slâma gelmeyenler sulh u salâh muktezâs nca bahâs itlâk etdirilüp ve
akdarmalar dahi ellerinden al nup sâhiblerine verilen ve ol mak`le r zây- (erîfe ve
ahidnâme-i hümâyûna muhâlif vaz‘ eden korsanlar ve vard klar mahalde al kon lup
ahvâllar zâhir oldu üzre ism ve resmleriyle yaz lup Dergâh- sa‘âdet-penâha arz
oluna ki sonradan haklar n emr-i (erîf ne vechile sâd r olur ise mûcibince amel
oluna ve vech-i me(rûh üzre sâd r olan fermân- (erîf icrâs nda e er hâkimler ve
e er dizdârlar ihmâl ederler ise özür ve cevâblar makbûl olmayup fermân-
hümâyûna adem-i imtisâllar zâhir oldukda azl ile konulmayup sâ’ire mûcib-i ibret
muhkem cezâlar verile ve hükkâm ve dizdârlar ahidnâme-i hümâyûn ve sâd r olan
emr-i (erîfe muhâlif bu husûsda mukayyed olmayup musâmaha eylediklerin korsan
tâ’ifesi cezâ olunur ise ol zamân Venediklüye töhmet olunmaya ve an n gibi
Ma riblünün kad rgalar ve burtunlar ete inde Venediklü ile birbirleriyle
bulu(duklar nda Venediklü ile cenk ederler ise her kang tarafa zarar isâbet ederler
ise an n içün su’âl u cevâb olunmaya ve fî-mâ ba‘d h lâf- sulh u ahd vaz‘ u hareket
sudûr etmemek üzre sulh u salâha ri‘âyet olunup mâdâmki bundan sonra r zây-
yümn-i iktizâ-yi pâdi(âhâneye ve (eref-sudûr bulan ahidnâme-i hümâyûna muhâlif
Venediklü tâ’ifesinin vaz‘ u hareketleri olmaya h lâf- ahidnâme-i hümâyûn
zikrolunan husûs mastûr oldu üzre icrâ ve tarafeynin tüccâr ve ahâlisi memâlik-i
mahrûsede Venediklüye ve ana tâbi‘ olan diyârlara ve adalara emn ü selâmet üzre
varup gelüp ve gitdiklerine fermân- (erîfe muhâlif kimesne dahl u ta‘arruz ve
tecâvüz vaz‘ etmeyüp eyyâm- adâlet-encâmda tüccâr ve sevdâgirân refâhiyyet ü
itmînân üzre kesb ve ticâretlerinde olalar ve Cezayirlü ve Tunusl ve Trablusl dan
deryâda gezen korsanlar cânibeynden Venediklüye bir vechile zarar u ziyân
eri(memek husûs nda ve hükkâm taraf ndan muhkem zabt u rabt olunmalar
bâb nda bâlâda mezkûr olan tafsîl ile amel olunup kul tâ’ifesinden bir ferd vâk ‘
136
olan sulh u salâh ve verilen ahidnâme-i hümâyûn mûcibince sâd r olan fermân-
(erîfin h lâf na r zâ ve cevâz gösterilmeye deyü mastûr ve ahidnâme-i hümâyûn
mûcibince amel olunmak içün elliüç senesinde vech-i me(rûh üzre emr-i (erîf
verildü i dahi mukayyed bulunma n ahidnâme-i hümâyûn ve mukaddemâ sâd r
olan emr-i (erîf mûcibince amel olunmak bâb nda
Fî Evâ’il-i Muharrem 1176
-36-
D. E. 18, s. 317/1448.
M s r vâlîsi ve Bahr-i Sefîd’de vâk ‘ sâ’ir vüzerây- izâm ve mîr-i mîrân-

kirâm ve Mora muhass l na ve 8skenderiyye-i M s r ve mahâll- mezbûredde olan
sâ’ir kud\t u nüvvâb u zâbitâna hüküm ki
Bâ‘is-i imâr- memleket ve bâdî-i menâfi‘-i ra‘iyyet olan emr-i ticâreti ve

tüccâr n nizâm u âsûdeli ini te(vî( ü tahdî(e cür’et eyleyen Ma rib sefîneleri ve
husûslar bi’d-defa‘ât evâmir-i (erîfe ile tenbîh ve te(dîd olunmu(iken mezâmîn-i
münîfesi icrâ vü infâz olmadu n inhâ ve Venediklülere hudûd- mu‘ayyene
dâhilinde ta‘arruz olunmayup ol-mak`le korsan tâ’ifesi memâlik-i mahrûsem
limanlar na ve kal‘alar alt na varduklar nda bir dürlü kabûl ve himâye olunmayup
ahidnâme-i hümâyûn ve ni(ân- âli(ân muktezâlar nca ellerinden akdarma ve e(yây-
magsûbe ahz ve sâhiblerine teslîm ve esîr eyledikleri âdemleri tahlîs olunmak içün
mukaddemâ sâd r olan emr-i (erîfim mûcibince müceddeden emr-i (erîfim ricâ ve
dîvân- hümâyûn mda mahfûz olan ahidnâme-i hümâyûn ve ni(ân- âli(ân kuyûd-
ahkâma mürâca‘at olundukda cânibeynin re‘âyâs karada ve deryâda tarafeynin
memleketlerinde emniyyet ü âsûdelik ile ticâret ve kâr u kesb edüp kimesne mâni‘
olmaya ve Venedik be lerinin sefîneleriyle yürüyen Venediklü olsun ve sâ’ir
137
mülûk-i nasârâ re‘âyâs ndan olsun emîn ve sâlim gelüp gidüp kimesne rencîde ve
tutup esîr eylemeye ve husûs içün Cezayir ve Tunus ve Trablus ocaklar na ve sâ’ir
tenbîh iktizâ edenlere muhkem tenbîh ü te’kîd oluna ki min ba‘d ahidnâme-i
hümâyûn ma muhâlif ve sulh u salâha mug\yir bir dürlü vaz‘ u hareket eylemeyeler
ve leb-i deryâda vâk ‘ Ülgün kal‘as ahâlisi min ba‘d korsanl a ç kmayup tüccâr
sefînelerine zarar u ziyân etmemek içün ellerinde olan f rkate sefîneleri ref‘ ve
tüccâr sefînelerine ta‘arruzdan külliyet men‘ ve fî-mâ ba‘d in(â etmemek üzre
mug\yir vaz‘ u hareket ve tüccâr sefînelerine îsâl- hasârete cesâret edenlerin nehb
ü g\ret eyledikleri emvâl u e(yâ her ne ise gerü ashâblar na istirdâd ve vâk ‘ olan
zarar u ziyân kendülerden tazmîn ve esîr eyledikleri kimesneler dahi esîrlikden
istihlâs olunup ve bu mak`le e(k yân n sâ’ire mûcib-i ibret olmak içün (er‘an lâzim
gelen cezâlar tertîb olunup muhkem haklar ndan gelinüp ve ecdâd- izâm m
enâre’l-Lâhü te‘âlâ berâhînehümün zamân nda bu husûsa müte‘all k inâyet olunan
ni(ân- (erîf ve evâmir-i (erîfenin ayn ibrâz oldukda taraf- hümâyûn mdan dahi
tecdîd ve te’kîd ve mefhûm ile amel oluna ve deryâda gezen korsan tâ’ifesi
Akdeniz yal lar nda memâlik-i mahrûsemin kal‘alar alt na varduklar nda
mukaddemâ verilen ahidnâmede mastûr oldu üzre Venediklüye bir vechile zarar u
ziyân etmemek içün gemi re’îslerinin kefîlleri eline ve an n gibi korsan tâ’ifesi
Venediklülerin gemilerin alup re‘âyâ ve tevâbi‘în esîr edüp bir kal‘a alt na
varduklar nda ol mak`leleri dizdârlar kal‘a alt na komayup bir vechile himâyet ü
s yânet eylemeyeler ve an n gibi mezkûr korsanlar akdarmalar ve esîr eyledikleri
Venedik re‘âyâs yla bir kal‘a alt na yeti(diklerinde ellerinde bulunan esîrleri
Venediklü oldu mukarrer ve zâhir oldukda 8slâma gelmeyenler sulh u salâh
muktezâs nca bahâs z itlâk etdirilüp ve akdarmalar dahi ellerinden al nup
sâhiblerine verile ve ol mak`le r zây- (erîf ve ahidnâme-i hümâyûna muhâlif vaz‘
eden korsanlar ve vard klar mahalde al kon lup ahvâllar zâhir oldu üzre ism ve
resmleriyle yaz lup Dergâh- sa‘âdet-penâha arz oluna ki sonradan haklar nda emr-i
(erîf ne vechile sâd r olur ise mûcibince amel oluna ve vech-i me(rûh üzre sâd r
olan fermân- (erîf icrâs nda e er hâkimler ve e er dizdârlar ihmâl ederler ise özür
ve cevâblar makbûl olmayup fermân- hümâyûna adem-i imtisâllar zâhir oldukda
138
azl ile konulmayup sâ’ire mûcib-i ibret içün muhkem cezâlar verile ve hükkâm ve
dizdârlar ahidnâme-i hümâyûn ve sâd r olan emr-i (erîfe muhâlif bu husûsda
mukayyed olmayup musâmaha eylediklerinde korsan tâ’ifesi cezâ olunur ise ol
zamân Venediklüye töhmet olunmaya ve an n gibi Ma riblünün kad rgalar ve
burtunlar ete inde Venediklü ile birbirlerine bulu(duklar nda Venediklü ile cenk
ederler ise her kang tarafa zarar isâbet ederler ise an n içün su’âl u cevâb olunmaya
ve fî-mâ ba‘d h lâf- sulh u ahd vaz‘ u hareket sudûr etmemek üzre sulh u salâha
ri‘âyet olunup mâdâmki bundan sonra r zây- yümn-i iktizâ-yi pâdi(âhâne üzre
(eref-sudûr bulan ahidnâme-i hümâyûna muhâlif Venediklü tâ’ifesinin vaz‘ u
hareketleri olmaya h lâf- ahidnâme-i hümâyûn zikrolunan husûs mastûr oldu üzre
icrâ ve tarafeynin tüccâr ve ahâlisi memâlik-i mahrûsede Venedik’le ve ana tâbi‘
olan diyârlara ve adalara emn ü selâmet üzre varup gelüp ve kendülerine fermân-
(erîfe muhâlif kimesne dahl u ta‘arruz ve tecâvüz vaz‘ etmeyüp eyyâm- adâlet-
encâmda tüccâr ve sevdâgirân refâhiyyet ü itmînân üzre kesb ve ticâretlerinde olalar
ve Cezayirlü ve Tunusl ve Trablusl lardan deryâda gezen korsanlar cânibinden
Venediklüye bir vechile zarar u ziyân eri(memek husûs nda ve hükkâm taraf ndan
muhkem zabt u rabt olunmalar bâb nda bâlâda mezkûr olan tafsîl ile amel olunup
kul tâ’ifesinden bir ferd vâk ‘ olan sulh u salâh ve verilen ahidnâme-i hümâyûn ve
sâd r olan fermân- (erîfin h lâf na r zâ ve cevâz gösterilmeye deyü mastûr ve
ahidnâme-i hümâyûn amel olunmak içün baylos- mûmâ-ileyhin istid‘âs yla
binyüzyetmi(alt senesi Evâ’il-i Muharrem’inde emr-i (erîfim verildü i mukayyed
bulunma n mukaddemâ sâd r olan emr-i (erîfim mûcibince amel olunmak bâb nda
fermân- âli(ân m sâd r olmu(dur
139
Fransa ile ilgili belgeler
26. defter
-37-
D. E. 26, s. 24/63.
Cezayir be lerbe isine hüküm ki
Françe elçisi arzuhâl sunup Françe tâcirlerinden Civan Patisye de Gokil nâm
tâcir al (veri( içün Cezayir’e geldikde Armut ? körfezinde bir dâne bastiyon binâ
edüp ve yine Françelülerden sayyâdlar konup mercân ve bal k sayd eyleyüp verüp
ve bu vechile nice al (veri( olunagelmi( iken bir iki seneden berü Cezayirlü ile
mâbeyinlerinde adâvet vâk ‘ olup bastiyon y kup harâb eylemi(ler idi hâlâ Françe
pâdi(âh ndan ahvâl- merk`me arz gelüp yine kadîmden olan dostluk ve ahidnâme
mûcibince al (veri( mukarrer olma n yine Françe tâcirlerinden Civan Patisye ?
varup binâ eylemek murâd olup emr-i (erîf ile varup binâ edüp ve kadîmden olan
dostluk üzre olup gayr hâl ile rencîde olmamak içün emr-i (erîf ricâ etme in
zararlar yo ise binâ oluna zararlar var ise olunmaya deyü hükm-i hümâyûn m
yaz lm (d r
Fî sene 1050
-38-
D. E. 26, s. 27/70.
Âsitâne-i sa‘âdet’imde deryâdan ve karadan Françe vilâyeti s nur na var nca

yol üzerinde vâk ‘ olan sancakbe lerine deniz olunan sancaklarda vâk ‘ olan kud\t
ve deniz olunan k\d l klarda vâk ‘ olan k lâ‘ dizdârlar ve voyvodalar ve alay
be ileri ve neferât a alar ve iskele emînleri ve sâ’ir zâbitlara hüküm ki
140
Hâliyâ Françe padi(âh n n Âsitâne-i sa‘âdet’imde mukam olan elçisi k dvet-i
ümerâ’i’l-milleti’l-mesîhiyye de La Haye Vantelet Südde-i sa‘âdet’ime arzuhâl
sunup kendünün Françe vilâyetinde olan ehl ü iyâl Âsitâne-i sa‘âdet’ime getürmek
murâd eyledü in bildirüp deryâ yüzünde yürüyen Cezayir ve Tunus ve Trablusgarb
korsanlar ve sâ’irleri deryâda deryâda ve karada ve menâzil ve merâhilde ve
mezbûr n ehl ü iyâl n otuz nefer tevâbi‘i ve levâhik ile rencîde ve remîde etmemek
bâb nda emr-i (erîfim ricâ etme in mûmâ-ileyhin ehl ü iyâl otuz nefer âdemi ile
Françe vilâyetinde Âsitâne-i sa‘âdet’ime teveccüh eyleyüp gelür iken karada ve
denizde ve deniz olunan korsan tâ’ifesinden ve gayr nden kimesne kendülerinde ve
esbâb ve esk\l na ve davarlar na dahl u ta‘arruz etdirilmeyüp ve narh- rûzî üzre
akçeleri ile zâd u zevâde ve sâ’ir mühimmâtlar tedârük olunup birbirinin ula(d rup
emîn ve sâlim Âsitâne-i sa‘âdet’ime göndermek emrim olmu(dur buyurdum ki
Hükm-i (erîfimle her kang n z n taht- hükûmetine dâhil olurlar ise menâzil
ve merâhilde ve derbendlerinde ve ma‘berlerde mûmâ-ileyhin ehl ü iyâl na otuz
nefer âdemi ile esbâblar na ve davarlar na ve emvâl u erzâk na Cezayir ve Tunus ve
Trablusgarb korsanlar n ve sâ’irlerin dahl u ta‘arruz etdirmeyüp emîn ü sâlim
birbirinin ula(d rup Âsitâne-i sa‘âdet’ime îsâl eyleyesiz ve narh- rûzî üzre akçeleri
ile zâd u zevâdeleri ve sâ’ir mühimmâtlar n tedârük etdiresiz ve lâzim olan kirâ
bârgîrlerin iktizâ etdü ine göre akçeleri ile tutdurup ve bir yerden bir yere geçmek
içün lâzim oldukda dahi ücret ile kay k tutdurup bir husûsda muzâyaka ve zarûret
geçirmeyesiz ve siz ki neferât a alar s z mahûf ve muhatara olan yerlerde yanlar na
kifâyet mikdâr âdemler ve kula uzlar ko(up birbirinin îsâl eyleyesiz Françe
pâdi(âh Bâb- sa‘âdet’ime ihlâs ve ihtisâsda sâbit-kadem oldu ecilden (klfmn)
elçisinin dahi hang n zdan (ükür ve (ikâyeti müsmir ve mü’essir ana göre te‘addî
[...]* ihmâl ve müsâheleden ve kendülere zarar gelmekden hazer eyleyesiz
(ty)
*
okunam yor.
141
-39-
D. E. 26, s. 29-30/75.
Moton kal‘as n n a as ve dizdâr ve sâ’ir zabitlerine hüküm ki
Bi’l-fi‘l Südde-i sa‘âdet’imde mukam olan Venedik baylos arzuhâl sunup

Venedik gemilerinden Santo 8zeyo ve Santo Paulo nâm iki k t‘a zincîr gemileri
diyâr- M s r’dan ba‘z metâ‘ tahmîl edüp Venedik’e müteveccih olup giderler iken
Moton kal‘as n n kurb nda Cezayir’in korsan gemileri mezbûrlar n üzerlerine birisi
rüzgâr murâfakat ile Moton iline s nup ol birisi kal‘a- mezkûra yeti(meden
korsan tâ’ifesi üzerlerine müstevlî olup top ile darb ve deryâya gark edüp gemi
halk n n ba‘z s gemide tutulup ba‘z s dahi sandal ile karaya ç km ( iken anlar dahi
ahz olunup gemiden ç kan metâ‘ n ba‘z s n korsan tâ’ifesi g\ret edüp ba‘z s dahi
mahall-i mezbûrda zâbit olanlar n kurbiyyeti olma la hakk md r deyü da‘vâ edüp
ahz eylemek isterler kal‘a alt na varup geminin kal‘as a as yelkenlerin alup ve
Mora be inin kethüdâs dahi varup sefînenizde bed âdemler vard r deyü gemi
halk n dö üp birkaç nefer âdemleri al koyup kal‘a a as zikronan gemiyi ve sizin
korsanlara verirüz deyü hidmet talebiyle nice e(yâlar n ahz edüp ve nice esîrler ile
ikisi ma‘an gemiyi ve metâ‘ n girift eylemek kasd ndad r deyü bildirdiler imdi bu
husûs ahidnâme-i hümâyûn ma mug\yir vaz‘ olma la bu bâbda muhkem mes’ûl ve
mu‘âtab olmu(sundur ol cânibde hâliyâ vech-i me(rûh üzre al kon lan e er gemi ve
e er yelken ve sâ’ir âlât u metâ‘ ve esbâb u âdemleri gerüye redd olunmak
fermân m olmu(dur buyurdum ki vusûl buldukda bu bâbda sâd r olan fermân
celîlü’l-kadr m üzre amel edüp ol taraf n Venediklüde al konulan e er gemidir ve
e er yelken ve e er sâ’ir âlât u esbâb ve metâ‘ u âdemleridir ve bi’l-cümle
zikrolunan iki gemiden her ne ç kup al konulmu( ise bi’t-temâm gerüye redd
etdirüp min ba‘d bir (eylerin al komayup emr-i (erîfime muhâlefetden ihzâr
eyleyesiz
(ty)
142
-40-
D. E. 26, s. 31/77.
Tunus be lerbe isine ve Tunus k\d s na ve Tunus’da day ya hüküm ki
Françe pâdi(âh n n Südde-i sa‘âdet’imde mukam olan elçisi k dvet-i

ümerâ’i’l-milleti’l-mesîhiyye de La Haye Vantelet Dergâh- mu’allâ’ma arzuhâl
gönderüp Tunus ve Cezayir-i garb taraf nda deryâ yüzüne ç kan korsan gemileri ve
kad rgalar Françe pâdi(âh Atebe-i aliyye’m ile dostluk üzre olma la Françelülerin
gemilerine ta‘arruz etmeyüp kendülere ve emvâl u erzâklar na dahl etmemeleri
ahidnâme-i hümâyûn mda mastûr u mukayyed iken hâlâ ahidnâme-i hümâyûn ma
mug\yir Tunusl dan deryâ üzerine ç kan gemileri ve kad rgalar Françelülerin
birkaç gemilerin alup ve içinde olan Françelülerin esbâblar n g\ret ve kendülerin
esîr eylemi(lerdir bu husûs ahidnâme-i hümâyûn ma muhâlif vaz‘ etmemeleri
bâbda emr-i (erîfim ricâ etme in ahidnâme-i hümâyûn m mûcibince amel olunmak
fermân m olmu(dur buyurdum ki
Vusûl buldukda husûs- mezbûre her birinin bizzat mukayyed olup göresiz
arz olundu üzre ise Françe pâdi(âh Atebe-i aliyye’me sadâkat ile arz- hulûs edüp
câdde-i istik\met sâbit-kadem olma la Françelüye dahl u ta‘arruz olundu na kat’en
r zây- hümâyûn m yokdur ana göre ahidnâme-i hümâyûn ma mug\yir Tunusl lar
Françelülerden ald klar emvâl u erzâk ve gemilerin ve âdemlerin gerüye redd ü
teslîm etdirüp emr-i (erîfimin mazmûn- hümâyûn ile amel edüp h lâf na r zâ ve
cevâz göstermekden ihtirâz eyleyesiz (öyle bilesiz
Tahrîren fî Evâ’il-i Cemâziye’l-âhire sene erba’ ve hamsîn ve elf
Fî Evâ’il-i Cemâziyelâhir sene 1054
143
-41-
D. E. 26, s. 44/111.
Gelibolu nâ’ibine ve Bo azhisar k\d lar na ve deryâda yürüyen hâssa

kapudânlara ve Cezayirlü ve Tunusl lara ve Trablusgarb gemileri re’îslerine hüküm
ki
Françe elçisi arzuhal gönderüp bundan akdem Françe’den Âsitâne-i

sa‘âdet’ime bir sefîne gelüp yükün bo(aldurup hâliyâ tahmîl eyleyüp gerü Françe
cânibine avdet eylemekle mezbûr geminin re’îsi olan Civan de Gran nâm
Françelüye ve yirmialt nefer içerlerine Bo azhisarlar’dan kimesne rencîde
eylemeyüp Bo azdan d (ara sal verilmek bâb nda emr-i (erîfim verilmek ricâ
etme in mezbûr gemiye icâzet-i (erîfim verilüp rencîde olunmamak emrim
yaz lm (d r ki mezbûr gemi re’îsi yirmialt nefer yolda(lar yla ve gemisiyle
Bo azhisarlar’a varduklar nda gemisine ve kendeyü ve yolda(lar na h lâf-
ahidnâme-i hümâyûn kimesneye dahl u ta‘arruz etdirilmeyüp Bo az’dan d (ara
sal verilüp ve siz ki hâssa kapudânlar ve Cezayirlü ve Tunusl ve Trablusgarb
gemilerinin re’îslerisiz mezbûr Civan Digran nâm Françelüye rast geldü inizde
kendeyü ve sefînesine ve âdemlerine ve bi’l-cümle metâ‘lar na dahl u ta‘arruz
olmayup ve i(bu emr-i (erîfime mug\yir bir kimesneye i( etdirmeyesiz:
Fî Evâ’il-i Cemaziyelevvel Sene 1059
-42-
D. E. 26, s. 44/113.
Gelibolu nâ’ibine ve Bo azhisar k\d lar na ve Gelibolu voyvodas na ve

Bo azhisar dizdârlar na ve deryâda yürüyen hâssa kapudânlara ve Cezayir ve
Tunusl ve Trablusgarb gemileri re’îslerine hüküm ki
144
Françe elçisi arzuhâl gönderüp hâliyâ Âsitâne-i sa‘âdet’imde olan Françe
sefînelerinden ___________ nâm sefîne yükün tahmîl eyleyüp Françe vilâyetine
gitmek lâzim gelmekle içinde olan metâ‘ ve erzâk ve yirmi nefer âdemleri ile
Bo az’dan d (ara sal verilüp emîn ve sâlim Françe s nur na irsâl u îsâl etdirmek
bâb nda emr-i (erîfim verecek ricâ etme in buyurdum ki
hükm-i (erîfimle zikrolunan sefînenin re’îsi Drogalo nâm Françelü yirmi

nefer yolda(lar yla Bo azhisar’a varduklar nda sal verilüp ve herhangi mahalle
dâhil olurlar ise emîn ü sâlim murûr u ubûr etdirilüp menâzil ü medâhilde içinde
olan metâ‘ u erzâk n ve yirmi nefer âdemlerine kimesne dahl u tecâvüz etdirmeyüp
ve siz ki hâssa kapudânlar ve re’îsler ve Cezayirlü ve Tunusl lars z rast
geldü inizde ahidnâme-i hümâyûn m mûcibince dostluk gösterüp mezbûr sefînenin
re’îsini ve yolda(lar n içinde ve içinde olan metâ‘ u erzâk na kimesneye dahl u
ta‘arruz etdirmeyüp himâyet ü s yânet üzre olup ahd u emâna ve i(bu emr-i (erîfime
muhâlif ta‘addî ve tecâvüzden ziyâde ihtirâz eyleyesiz
Fî Evâh r- Cemaziyelahir sene 1059
-43-
D. E. 26, s. 46/116.
Gelibolu nâ’ibine ve Bo azhisar k\d lar na ve Gelibolu voyvodas na ve

Bo azhisar voyvoda ve dizdârlar na ve deryâda yürüyen hâssa kapudânlar na ve
Cezayirlü ve Tunusl ve Trablusgarb gemileri re’îslerine hüküm ki
Françe elçisi arzuhâl gönderüp hâliyâ Der-sa‘âdet’imde olan Françe

(ehtiyelerinde _____________ nâm sefînesine yükün tahmîl eyleyüp Françe
vilâyetine gitmek lâzim gelmekle içinde olan metâ‘ ve erzâk ve yirmi nefer

145
âdemleri ile Bo az’dan d (ara sal verilüp emîn ve sâlim Françe s nur na irsâl u îsâl
etdirilmek bâb nda emr-i (erîfim ricâ etme in buyurdum ki
Hükm-i (erîfimle zikrolunan (ehtiyenin re’îsi Odor Dayorin ? nâm Françelü

yirmi nefer yolda(lar ile Bo azhisar’a vard kda d (ara sal verilüp ve her kang
mahalle dâhil olurlar ise emîn ü sâlim murûr u ubûr etdirilüp menâzil ü medâhilde
içinde olan metâ‘ u erzâk n ve yirmi nefer yolda(lar na kimesneye dahl u tecâvüz
etdirmeyüp ve siz ki hâssa kapudânlar ve re’îslersiz ve Cezayirlü ve Tunusl lars z
rast geldü inizde ahidnâme-i hümâyûn m mûcibince dostluk gösterüp mezbûr
(ehtiyenin re’îsini ve yolda(lar n rencîde ve içinde olan metâ‘ u erzâk na
kimesneye dahl u ta‘arruz etdirmeyüp himâyet ü s yânet üzre olup ahd u emâna ve
i(bu emr-i (erîfime muhâlif ta‘addî ve tecâvüzden ziyâde ihtirâz eyleyesiz (öyle
bilesiz
Fî Evâh r- Cemâziyelâhir sene 1059
-44-
D. E. 26, s. 57/156.
Cezayir be lerbe isine ve k\d s na ve day s na hüküm ki
Françe elçisi arzuhâl gönderüp Françe pâdi(âh taraf ndan Paulo Desmard
Reddis nâm kimesne kapukethüdâl içün Portokal kral na gönderüp deryâda gider
iken Murad Re’îs nâm kimesneye gemisiyle rastgelüp ahz eyledi hâlâ cezâlar
eyleyüp an n mahbûs olma la mezbûr Paulo Desmard Redis ? gemisiyle kendüsi ve
âdemleri ve esbâb u eskâl yla itlâk olunmak bâb nda emr-i (erîfim ricâ etme in
mezkûr Françe pâdi(âh n n âdemisi olup ahidnâme-i hümâyûn mda Ma rib
korsanlar Françis tâ’ifesin ahz u habs ve mâllar n g\ret eylemeyeler deyü mastûr u
mukayyed olma la mezbûr gemisiyle ve e(yâs ve âdemleriyle itlâk olunup mahall-
mezbûra irsâl olunmak fermân m olmu(dur buyurdum ki vusûl buldukda bu bâbda
sâd r olan fermân- hümâyûn m mûcibince her birinin amel edüp Françe pâdi(âh n n
146
kapukethüdâl içün Portokal kral na gönderdü i mezkûr ___________ nâm
Françiz’i her ne mahalde ise bulundurup getürdüp ahidnâme-i hümâyûn m
mûcibince kendüyi ve gemisini ve âdemleri ve sâ’ir esbâb u esk\l n kendeyü teslîm
edüp yoluna gönderesin bu bâbda ahidnâme-i hümâyûn ma muhâlif vaz‘ olundu na
r zây- hümâyûn m yokdur ana göre her birinin mukayyed olup i(bu emr-i (erîfimin
mûcib-i hümâyûn ile amel eyleyüp bir tar k yla h lâf na zâhib olma la ictinâb ve
ihtirâz üzre olas n Françe pâdi(âh kadîmü’l-eyyâmdan sadâkat ve istik\metle
Atebe-i ulyâ’ma mühibb-i ihlâs üzre olma la sulh u salâha mug\yir bu mak`le vaz‘
olunmak câ’iz de ildir ana göre r zây- hümâyûn m üzre hareket edüp mezbûr
minvâl- me(rûh üzre gemisi ve esbâb u esk\l u âdemleri ile itlâk edüp yoluna
gönderesin (öyle bilesin
Tahrîren fî Evâ’il-i Rabiulevvel sene 1062
-45-
D. E. 26, s. 80/231.
Cezayir k\d s na ve yeniçeri a as na ve kethüdâs na ve yaya ba( lar na ve

bölükba( lar na ve ihtiyârlar na hüküm ki
Âsitâne-i sa‘âdet’imde Françe pâdi(âh n n elçisi olan de La Haye Vantelet

Dergâh- mu‘allâ’ma arzuhâl gönderüp Bego nâm re’îsleri sefînesine yüzelli bin
kuru( nakid ve elli bin kuru(luk emti‘a tahmîl edüp Françe’den 8skenderun’a
ticârete gideyorken deryâda on pâre Cezayir gemilerine rastgelüp zikrolunan gemiyi
ve içinde olan akçe ve emti‘a ve âdemleri ile bi’l-cümle ahz u girift eyleyüp husûs-
mezbûr ahidnâme-i hümâyûn ma muhâlif olma la zikrolunan gemiyi ve içinde olan
akçeyi ve emvâl u erzâk ashâb na redd ü teslîm ve âdemleri ahidnâme-i hümâyûn
mûcibince itlâk u halâs etdirilmek içün emr-i (erîfim verilmek bâb nda inâyet ricâ
etme in Françe pâdi(âh Âsitâne-i sa‘âdet’ime hulûs- mütâba‘at ve ihtisâs üzre
147
olma la husûs- mezbûr r zây- hümâyûn ma ve ahidnâme-i sa‘âdet-me(hûnuma
muhâlif vaz‘ ve hâlet olma la zikrolunan sefîne-i mezbûr re’îsi ve tüccâr ve sâ’ir
neferât ve içinde olunan nakd- kurû(a ve emti‘a- sâ’ireye bilâ tereddüd ashâb na
redd ü teslîm ve itlâk olunup bir akçe ve bir habbelerine zarar u noksân gelmemek
üzre Françe vilâyetine emîn ü sâlim irsâl olunmak bâb nda fermân- âli(ân m sâd r
olmu(dur buyurdum ki
Vusûl buldukda bu bâbda sâd r olan sefîne-i mezbûr af üzre amel edüp dahi
zikrolunan sefîne re’îsi mezbûr Bego ve ticâreti ve sâ’ir neferât n bilâ tevakkuf u
tereddüd itlâk edüp ve içinde olan nakdiyye ve emti‘a ve akmi(e ve sâ’ir her neleri
var ise ashâb na bî-kusûr teslîm edüp emîn ü sâlim Françe vilâyetine irsâl edüp bir
ferdin mâl na ve cân na zarar u gezend etdirmeyüp bu bâbda Françe pâdi(âh na
ihsân m olan ahidnâme ve hâlâ sâd r olan fermân- celîlü’l-kadrime muhâlif bir
vechile i( olmakdan muhkem hazer eyleyesiz
Fî 4 Rabiulevvel sene 1065
-46-
D. E. 26, s. 84/242.
Tunus be lerbe isine ve k\d s na ve day s na hüküm ki
Françe pâdi(âh n n Âsitâne-i sa‘âdet’imde mukam elçisi olan k dvet-i

ümerâ’i’l-milleti’l-mesîhiyye de La Haye Vantelet hutimet avâk buhu bi’l-hayr
Südde-i sa‘âdet’ime arzuhâl edüp Tunus ve Binzert ve Gâri’l-milh ve Kalibye ve
ana tâbi‘ olan bender iskelelerine ahidnâme-i hümâyûn mûcibince Ceneviz ve
Portogal ve Katalan ve Çiçilye ve Ankona ve 8spanya ve Dobrovnik florünün ve
8skoça ve bi’l-cümle Âsitâne-i sa‘âdet’imde müst’men elçileri olmayan 8frenç
tâ’ifesinin gemileri ve tâcirleri Françe pâdi(âh n n nâm sanca ile emn ü emân
üzre gelüp gidüp bile bey‘ ü (irâ edüp cemî‘-i umûrlar n n zikrolunan benderlerde
olan Françe konsolos na mürâca’at eyleyüp âhar tarîkan n konsoloslar na mürâca’at
148
etmeyüp ve konsolosluk hakk n Françe konsolos na verüp 8ngiliz ve Flemenk
konsoloslar ve sâ’irleri bir vechile dahl u ta‘arruz etmeyüp ve mahsûs mezbûr içün
mukaddem ve mu’ahhar emr dahi ibrâz olunur ise aslâ i‘tibâr olunmayup ahidnâme-
i hümâyûn mda mastûr olan (urût u kuyûd mucibince amel olunmak bâb nda hükm-
i hümâyûn m ricâ eyledü i ecilden ahidnâme-i hümâyûn mûcibince amel olunmas
emrim olm (d r buyurdum ki
Vusûl buldukda bu bâbda sâd r olan fermân- celîlü’l-kadrim üzre amel idüp
dahi ahidnâme-i hümâyûnda mastûr oldu üzre Ceneviz ve Portakal ve Katalan ve
8spanya ve Dobrovnik florünün ve 8skoç ve bi’l-cümle Âsitâne-i sa‘âdet’imde
müste’men elçileri olmayan 8skoça tâ’ifesinin gemileri ve tüccâr Françe
pâdi(âh n n nâm ve sanca yla zikronan Tunus ve bender-i Gâri’l-milh ve Kalibye
ve ana tâbi‘ olan bender iskelelerine gelüp getürüp bey‘ ü (irâ edenler cemî‘-i
umûrlar nda zikrolunan benderlerde olan Françe konsolos na mürâca‘at edüp âhar
tâ’ifesinin konsoloslar na mürâca‘at etmeyüp ve konsolosluk hakk n Françe
konsolos na verüp 8ngiliz ve Flemenk konsoloslar ve sâ’irleri bir vechile müdâhale
ve mu‘âraza etmeyüp ve h lâf- ahidnâme-i hümâyûn mukaddem ve mu’ahhar emir
dahi ibrâz olunursa aslâ i‘tibâr olunmayup ve bi’l-cümle ahidnâme-i hümâyûn mda
mastûr olan (urût u kuyûd mûcibince amel eyleyesiz (öyle bilesiz ve ba‘de’n-nazar
bu hükm-i hümâyûn m mezbûr Françe konsolos n yedinde ibk\ olunup alâmet-i
(erîfe i‘timâd k las z
Tahrîren fî Evâs t- (ehri Saferü’l-hayr sene sitte ve tis‘în ve elf
149
27. defter
-47-
D. E. 27, s. 5/1.
Gümrük mâddesi s. 5, 6
Mü(ârün-ileyh Françe pâdi(âh n n r zâs üzre tâcirleri vilâyetlerinden

getürdükleri metâ‘lardan kadîmden ne bahâya tutup gümrük al nugeldi ise gerü ol
minvâl üzre al nup ziyâde bahâya tutulmaya ve bey‘ içün ihrâc olunan metâ‘dan
mâ‘adâ âhar iskeleye gitmek istediklerinde metâ‘lar nda gümrük taleb eylemeyeler
ve âhar iskeleye iletme e mâni‘ olmayalar ve hâdis olan kassâbiyye ve reft ve bâc
ve yasak kul ve üçyüz akçeden ziyâde selâmetlik resmi talep olunmaya Cezayir-i
garb korsanlar liman na varduklar nda ri‘âyet olunup barut ve kur(un ve yelken ve
sâ’irü’l-âlât verilüp lâkin mezbûrlar Françe tüccârlar na rastgeldüklerinde esîr ve
mâllar n g\ret ederler imi( merhûm cedd-i büzürgvâr m z tâbe serâhü zamân nda
bi’d-defa‘ât tenbîh olunup mütenebbih olmayup ta‘addî üzre imi(ler bu husûsa dahi
r zây- hümâyûn m bu kadar ol mak`le Françelü esîr var ise itlâk olunup mâllar bî-
kusûr verile min ba‘d mütenebbih olmayan korsanlar n (enâ‘at eyledüyken
mü(ârün-ileyh nâme ile i‘lâm eyledükde kang be lerbe i zamân nda olursa ol
be lerbe i ma‘zûl olup g\ret olunan âlâtlar tazmîn etdürile bu husûs içün defa‘âtla
tenbîh olunmu(ken mukayyed olmad klar ecilden emr-i (erîfe imtisâl etmezler ise
anlar dahi Françe vilâyetine vard klar nda Françe pâdi(âh taraf ndan kal‘alar na ve
limanlar na kabûl eylemeyüp fesâdlar n def‘ içün tekayyüd eylediklerinde
akdolunan ahde halel vermez deyü ecdâd m z zamân nda verilen hükm-i (erîfin
mazmûnu kemâkâne mukarrer ola ve bu bâbda mûmâ-ileyhin (ükür-(ikâyeti
makbûl-i hümâyûn m ola ve Cezayir ve Tunus’a tâbi‘ Ostorga ? körfözün nâm
mahallerde ecdâd-i izâm m tâbe serâhüm zamânlar nda Françelü mercân ve bal k
sayd eylemeleriçün hükümler verilmi( evvelden cârî olan âdet üzre ol mahallerde
kemâkân mercân ve bal k sayd eyleyeler ve hâricden kimesneye dahl etdirilmeye ve
elçileri h dmetinde olan tercümânlar ol geldü i üzre hâricden ve kassâbiyyeden ve
sâ’ir tekâlîf-i örfiyyeden mu‘âf olalar
150
(Edirne 10 Safer 1084 senesinde yap lan ahidnâmede gümrük ile ilgili
mâdde)
D.E. 27, s. 4/1
28. defter
-48-
D. E. 28, s. 12/34.
Kapudân Pa(aya hüküm ki
Françe elçisi Cirardin hutimet avâk buhu bil-hayr arzuhâl gönderüp sene-i
sâb k\da Trablusgarb korsan gemileri fermân- hümâyûn mda h dmetde iken Françe
tâcirleri kapudânlar ndan Fikri nâm kapudân e(yây- mütenevvi‘ ve neft ile memlû
gemisi ile Âsitâne-i sa‘âdet’ime gelür iken cezîre-i Midillü kurb nda ahz u g\ret
anlar yla sefîne-i mezbûreden ahz olunan Antonyo Kavno Manyo Mardon Fransua
Avari Jan 8nar Onoro Ro(to ? nâmûn be( nefer Françelü itlâk olunmalar bâb nda
hükm-i hümâyûn m ricâ eyledü i ecilden ancak be( nefer Françelü itlâk olunmak
içün emr-i (erîf verilüp lâkin emr-i (erîf kapudân- sâb k yan nda olma la
mukaddemâ verilen emr-i (erîf mûcibince amel olmak bâb nda hükm-i hümâyûn m
ricâ eyledü i ecilden der-kenâr mûcibince amel olunmak içün hüküm verilmi(dir
Fî Evâ’il-i Sevval sene 1100
-49-
D. E. 28, s. 17/52.
Kapudân Pa(aya hüküm ki
151
Elçi-i mûmâ-ileyh arzuhâl gönderüp be( seneden berü Trablusgarb
korsanlar memâlik-i mahrûseye ticâret ile gelen kapudân Kavalyere nâm Françe
kapudân n n (ehtiyesini alup h lâf- ahidnâme-i hümâyûn âdemlerin esîr etmekle
mezbûr (ehtiye ile al nan [...]* mîrî kalyonlardan Uzun 8brahim kalyonunda
koymakla ahidnâme-i hümâyûn mûcibince mezbûr itlâk olunmak bâb nda hükm-i
hümâyûn m ricâ eyledü i ecilden ahidnâme-i hümâyûna mürâca‘at olundukda
Cezayir-i garb korsanlar Françe tâcirlerine rast geldikde esîr ve mâllar n g\ret
ederler imi( merhûm cedd-i büzürgvâr m z tâbe serâhü bi’d-defa‘ât tenbîh olunup
ta‘addî üzre imi(ler bu husûsa dahi r zây- hümâyûn m yokdur ol mak`le Françelü
esîr var ise itlâk olunup mâllar bî-kusûr verile deyü ahidnâme-i hümâyûnda mastûr
u mukayyed bulunma la ahidnâme-i hümâyûn mûcibince itlâk olmalar içün sahîh
Françelü ise hükm verilmi(dir
Fî sene 1100
-50-
D. E. 28, s. 49/163.
Trablusgarb be lerbe isine ve day s na ve sâ’ir ocaklar halk na hüküm ki
K dvet-i ümerâ’i’l-milleti’l-mesîhiyye Âsitâne-i sa‘âdet’imde mukam Françe

pâdi(âh n n elçisi Baron de Satonöf hutimet avâk buhu bi’l-hayr Dergâh-
mu‘allâ’ma arzuhâl gönderüp siz ki mûmâ-ileyhimsiz ol tarafda mütemekkin ve
ticâretiyle varan Françe tâcirlerine her vechile himâyet ü s yânet ede gelmi(ken
birkaç aydan berü himâyet olunmayup h lâf- ahidnâme-i hümâyûn selâmetlik resmi
nâm yla be-her sefîneden iki(er yüz kurû( taleb olunup ta‘addî ve rencîde
olunma n mahall-i mezbûrda mütemekkin ve varan Françe tâcirlerine gere i gibi
himâyet ü s yânet olunup ba‘de’l-yevm gelen ahidnâme-i hümâyûn vaz‘ u hareket
olunmamak bâb nda hüküm-i hümâyûn ricâ etme in ahidnâme-i hümâyûna
*
okunam yor.
152
mürâca‘at olundukda Françe pâdi(âh n n elçileri ve konsoloslar ve tâcirlerine ve
tercümânlar na ve sâ’ir re‘âyâlar na dahl u ta‘arruz olunmayup z ll- zalîl ma‘iyyet
intimâm zda âsûde-hâl ve müreffehü’l-bâl olalar ve hâdis olan kassâbiyye ve reft ve
bâc ve yasak kul ve üçyüz akçeden ziyâde selâmetlik resmi taleb olunmaya deyü
ahidnâme-i hümâyûnda mastûr u mukayyed olunma n yedlerinde olan ahidnâme-i
hümâyûn mûcibince amel olunmak içün yaz lm (d r
Fî Evâ’il-i Rabîulevvel 1103
-51-
D. E. 28, s. 50/166.
Trablusgarb be lerbe isine ve day s na ve sâ’ir ocak halk na hüküm ki
Elçi-i mûmâ-ileyh arzuhâl gönderüp Trablusgarb be lerbe isi ve day s ve

sâ’ir ocak halk mahall-i mezbûrda temekkün varan Françe tâcirlerine her vechile
ri‘âyet ve himâyet ve s yânet edüp kendülere (ükrân üzre olup ve lâkin birkaç aydan
berü ol tarafda varan Françelüye kemâ fi’l-evvel himâyet ü s yânet
eylemediklerinden mâ‘adâ h lâf- ahidnâme-i hümâyûn selâmetlik resmi nâm nda
be-her sefînelerinde iki(er yüz kurû( talebiyle rencîde ve remîde olunma n mahall-
i mezbûrda temekkün ve varan Françe tüccâr na gere i gibi himâyet ü s yânet
eyleyüp ba‘de’l-yevm h lâf- ahidnâme-i hümâyûn vaz‘ u hareket olunmamak
bâb nda hükm-i hümâyûn m ricâ eyledü i ecilden ahidnâme-i hümâyûna mürâca‘at
olundukda Françe pâdi(âh n n elçileri ve konsoloslar ve tâcirlerine ve
tercümânlar na ve sâ’ir re‘âyâlar na dahl u ta‘arruz olunmayup z ll- zalîl- ma‘delet
intimâm zda âsûde-hâl u müreffehü’l-bâl olalar ve hâdis olan kassâbiyye ve reft ve
bâc ve yasak kul ve üçyüz akçeden ziyâde selâmetlik resmi taleb olunmaya deyü
mastûr u mukayyed bulunma n yedlerinde olan ahidnâme-i hümâyûn mûcibince
amel olunmak içün yaz lm (d r
Fî Evâ’il-i Rabîulevvel 1103
153
-52-
D. E. 28, s. 61/215.
Trablusgarb be lerbe isine ve day s na ve sâ’ir ocaklar halk na hüküm ki
8ftihâr- ümerâ’i’l- zâm ’l-Îseviyye muhtâr- küberâ’i’l-fihâm fi’l-milleti’l-

mesîhiyye muslih-i umûr-i cumhûr-i tâ’ifeti’n-nasrâniyye dostumuz Françe pâdi(âh
hutimet avâk buhu bi’l-hayr ve’r-re(âd Der-devletimdâr m zla dostlukda sâbit-
kadem ve sadâkatda râs h-dem olup bezirgânlar berren ve bahren memâlik-i
mahrûsemde kemâl-i terfîh ve ile murûr u ubûr ve ticâret eyleyüp her vechile
himâyet ü s yânetleri lâzim iken Trablusgarb burtunlar limanlarda bulunan
sefîneleri h lâf- ahidnâme-i hümâyûn ahz u ta‘addî eyledikleri sem‘-i hümâyûn ma
ilk\ olunup Françe pâdi(âh Devlet-i aliyye-i ebed-peyvendimiz ile kadîmü’l-
eyyâmdan berü ahd u mîsâk ve sulh u vifâk üzre olup k\’ide-i kadîme eslâf-
sa‘âdet-ittisâf üzre tâ’ife merk`menin himâyet ü s yânetleri muktezây- sîret-i
cihân-bânîden olma la imdi rûy- deryâda ve cezîre ve limanlarda ve iskelelerde
bulunan Françe sefîneleri h lâf- ahidnâme-i hümâyûn oca n z taraf ndan ahz
olunmayup ve (imdiye de in ahz olunmu( sefîneleri dahi var ise taraflar na redd ü
teslîm olunup beynimizde mun‘ak d olan sulh u salâh oca n z halk dahi mer‘î
tutup h lâf na cevâzdan ihtirâz edüp tâ’ife merk`meyi ahidnâme-i hümâyûn
mûcibince gere i gibi himâyet ü s yânet eyleyeler deyü yaz lm (d r
Fî Evâs t- Ramazan 1103
-53-
D. E. 28, s. 64/238.
Trablusgarb be lerbe isine ve day s na ve sâ'ir ocaklar halk na hüküm ki
154
K dvet-i ümerâ’il-milleti’l-mesîhiyye Âsitâne-i sa‘âdet’imde mukam Françe
pâdi(âh n n elçisi olan Baron de Satonöf hutimet avâk buhu bi’l-hayr ordu-y
hümâyûn ma arzuhâl gönderüp iftihâr-i ümerâ-i’l-izâmi’l-îseviyye muhtâr-i
küberâi’l-fihâm fi’l-milleti’l-mesîhiyye Françe pâdi(âh hutimet avâk buhu bi’l-
hayr ve’r-re(âd Devlet-i aliyye-i peyvendimiz ile ahd u mîsâk ve sulh u salâh üzre
olma yla Françe tüccâr- memâlik-i mahrûsemde kemâl-i terfîh ve itmi’nân ile
murûr u ubûr ve ticâret eyleyüp k\‘ide-i kadîme-i eslâf sa‘âdet ittisâf üzre himâyet ü
s yânetleri muktezây- meserret cihân-banî ittisâf olma la rûy- deryâda ve cezîre ve
limanlarda ve iskelede bulunan Françe sefînelerin ahz olunmayup h lâf- ahidnâme-i
hümâyûn Trablusgarb oca taraf nda (imdiye dek ahz olunmu( sefîneleri dahi var
ise taraflar na redd ve teslîm olunup beynimizde mün‘ak d olan sulh u salâh
oca n z halk dahi mer‘î tutup hâf- cevâzdan ihtirâz edüp tâ’ife-i merk`meyi
gere i gibi himâyet ve s yânet eylemek üzre bundan akdem emr-i (erîfim
gönderilüp tenbîh-i hümâyûn olmu(ken adem-i imtisâldan nâ(î ahidnâme-i
hümâyûn ve mukaddemâ verilen emr-i (erîfime muhâlif ve r zây- hümâyûn ma
mug\yir Trablusgarb oca halk nice Françe tüccâr n n gemilerin gasb ve
kendülerin esr ve seby ve nakz- ahd u emân edüp ziyâde zulm u te‘addî
eylediklerin bildirüp ahidnâme-i hümâyûn ve mukaddemâ verilen emr-i (erîfim
mûcibince Trablusgarb oca taraf ndan h lâf- ahidnâme-i hümâyûn ahz olunan
gemilerin ve içlerinde olan e(yâ ve emti‘alar n her ne ise ve ne kadar Françelü esr
ve seby olunmu( ise taraflar na redd ve teslîm ve g\ret olunan âlâtlar n tazmîn edüp
ve ba‘de’l-yevm Françe pâdi(âh ile beynimizde mün‘ak d olan ahd u mîsâk ve sulh
u salâha mug\yir vaz‘ u hareketden ve adem-i itâ‘at- emr-i (erîfimden ihtirâz u
ictinâb eyleyesiz deyü yaz lm (d r
Fî Evâh r- Safer sene 1104
155
-54-
D. E. 28, s. 152/623.
Kapudân pa(aya ve ________ k\d s na hüküm ki
Mûmâ-ileyh arzuhâl gönderüp Françe kapudânlar ndan Anton Dales Vayld ?

nâm kapudânlar iki k t‘a sefîne ile binyüz senesinde deryâda bir k t‘a Trablus
(ehtiyesine musâd f ve birbirleriyle cenk ve küthüdâ ile firâr edüp cezîresinin
küffâr nda iktifâ eylediklerinde karîb ümerâ-i deryâdan E ribozl Sa‘ban üç k t‘a
f rkatesiyle üzerlerine varup anlar dahi Françe bayra dikdiklerinde üzerlerine
hücûm ve dört âdemlerin mecrûh ve (ehtiyede olan e(yâlar n nehb ü g\ret ve
mezkûr Anton kapudân n nakit yüz otuz iki frank altun ve onalt arslânl ve iki
kapot ve bir çuval ipek ve cümle iki (ehtiye ta’ifesinin emvâllar n ahz edüp h lâf-
ahidnâme-i hümâyûn ta‘addî etmekle ahidnâme-i hümâyûna mürâca‘at olundukda
memâlik-i mahrûsemde deryâ yüzüne ç kan gemiler ve kad rgalar ve donanmalar
deryâda Françe gemilerine bulu(dukda birbirleriyle dostluk edüp zarar u ziyân
etmeyüp her iki kendü r zâlar yla zarar vermeyler cebren âlât ve esbâb ve gayr
nesnelerin alup ta‘addî etmeyeler deyü mastûr u mukayyed olunma n ahidnâme-i
hümâyûn m mûcibince amel olunmak içün yaz lm (t r
Fî Evâs t- Ramazan sene 1109
-55-
D. E. 28, s. 154/633.
Kapudân pa(aya hüküm ki
Bundan akdem Venediklü taraf nda Sak z’da sâkin Rûm tâ’ifesinin ahz ve
sâb k\ E riboz sanca mutasarr f ______________ pa(an n sefînesine teslîm
156
eyledikleri Patrozval nâm Françelünün itlâk çün Françe elçisi iltimâs ve mesfûr
Cezayirli Hüseyin be in bulunma la al nup tersâne zindân na vaz‘ olunma la
mesfûri itlâk eylemek emrim olmu(dur deyü yaz lm (d r
Fî Evâs t- Z 109
-56-
D. E. 28, s. 164/683.
Françe elçisi arzuhâl gönderüp bindokuz senesinde Trablusgarb sefîneleri

Françe kapudânlar ndan Bekri nâm kapudâna rast geldiklerinde ahz ve içinde olan
Françelüleri esîr edüp zikrolunan Françelülerden be( neferi 8stanbul’a gelmekle
selefi itlâklar n iltimâs ve mûcibince fermân- âlî sâd r olup lâkin mesfûrlardan
Matyö Losyardon nâm bir neferi itlâk olunmayup mîrî kalyonda olma la itlâk
olunmak bâb nda emr-i (erîfim ricâ etme in ahkâm kayd na mürâca‘at olundukda
binyüz Sevvâl’ n evâ’ilinde hükm-i (erîf verildü i mastûr u mukayyed bulunma la
mûcibince itlâklar n yaz lm (d r
30. defter
-57-
D. E. 30, s. 152/999.
Bahr-i Sefîd’de ke(t ü güzâr üzre olan Cezayir ve Tunus ve Trablusgarb

ocaklar sefâ'in kapudânlar na hüküm ki
157
Elçi-yi mûmâ-ileyh Südde-i sa‘âdet’ime memhûr takrîr takdîm edüp
mazmûnunda ehl ü iyâlini Françe kapudânlar ndan Ob nâm kapudân n süvâr oldu
Ebrundel tesmiye olunur bir k t‘a sefînesiyle bu esnâda asilâne-i aliyye’mde Malta
cezîresine ve andan 8spanya cânibiyle göndermek murâd eyledü i ve cezîre-i
merk`meye lede’l-vusûl lazaritada tevkaf olunaca ve ba‘dehü Garb ocaklar
sefînelerine rûy- deryâda tesâdüf edüp sefîne-i merk`meye duhûl olundu sûretde
8spanyaya lede’l-vürûd tekrâr 8spanya lazaritas nda dahi tevkaf olunmak lâzim
gelece i beyâniyle siz ki kapudânân mûmâ-ileyhimsiz taraf n zda mûcib-i te’hîr
olur hâlde vuk`‘ tecvîz olunmak bâb nda size hitâben emr-i (erîfim sudûr-i istid‘â
olunma la elçi-i mûmâ-ileyhin ehl ü iyâlinin sefîne-i merk`me ile mashûben be-
selâmet savb- maksûda îsâline tekayyud ve lâzim olunmak matlûb ve ehemm ve
Françe ve sâ'ir devletde olan düvel sefîneleri hakk nda cârî olan âdete mug\yir
halde vuk`‘ dahi tecvîz olunmamak maksûd ve mültezem olma la sefîne-i
merk`meye rûy- deryâda lede’l-musâdaka dostâne mu‘âmele ibrâziyle ehl ü
iyâlinin tevfîkini mûcib ve adete mug\yir halde vuk`‘ n tecvîzini mübâ‘adet
eylemeniz fermân m olma n imdi siz ki zikrolunan ocaklar n sefâ'in kapudânlar
mûmâ-ileyhsiz Françe elçisi mûmâ-ileyhin ehl ü iyâlinin sefîne-i mezbûre ile
âminen ve sâlimen mahall- maksûda vusûl-i mühimm ve lâzim ve Françe ve sâ'ir
devletde olan düvel sefîneleri hakk nda beyninizde cârî âdete mug\yir halde ve
hareket vuk`‘ dahi tecvîz olunmamak matlûb ve mültezem edü i ma‘lûmunuz
oldukda sefîne-i merk`me rûy- deryâda lede’l-musâdaka dostâne mu‘âmele
izhâriyle elçi-i mûmâ-ileyhin ehl ü iyâlinin mûcibi te’hîri olur hâlet ve hareket
vuk`‘ n tecvîzini mubâ‘adet ve r zâ’en imrâr na mübâderet eylemeniz bâb nda
Fî Evâ’il-i Rabiulahir sene 1204
158
34. defter
-58-
D. E. 34, s. 56/279.
buyuruldus mühimme torbas nda mahfuzdur
Trablusgarb be lerbe isi ve day s olan_________ _dâme ikbâluhuya ve

vatan be i ve yeniçeri a as zîde mecdühümâya ve sâ'ir zâbitân ve ocak
ihtiyârlar na hüküm ki
Devlet-i aliyye’mle ez-kadîm-i mesâfât uzun olan Françe devletinin bahr-i

sefîdde âmed-(üd eden sefîneleri emn ü selâmet ile Devlet-i aliyye’m sular na ve
limanlar na gelüp gidüp bulunduklar mahallerde dostluk izhâr ndan gayr
mu‘âmele olundu olmayup ve husûsan ocaklar ile dahi beynlerinde in‘ik\d-
musâlahalar kâr olma la anlar taraf ndan dahi musâdaka olundukda dostluk
mu‘âmelesinden gayr hareket iktizâ etmez iken bu ahd- karîbde oca n z sefîneleri
Françe ticâretinin musâdaka eyledikleri sefînelerine mu‘tâd- kadîm ve ahidnâme-i
hümâyûn ma mug\yir güne teklîf tarh ana ta‘addîye tasaddî ve tecâvüz oldu
Françe pâdi(âh n n Âsitâne-i sa‘âdet’imde mukam elçisi taraf ndan rikâb-
hümâyûn ma inhâ olma la sulh u salâh n semere ve netîcesi Françe tüccâr n n ve
sefînelerinin emn ü selâmet ile âmed-(üdleri olup rûy- deryâda musâdaka olunan
sefînelerine mu ây r mu‘tâd- kadîm ve ahidnâme-i hümâyûna muhâlif mu‘âmele
ile ta‘cîz ve tekdîr olunmalar na r zây- hümâyûn m olmadu cihetinden ba‘del-
yevm Françe devletinin sefâ'inine mu‘tâda mug\yir ve (urût- musâlahaya muhâlif
bir tarîk ile ta‘arruz ve tasaddî ve tecâvüz ve ta‘addî olunmamas tenbîhi lâzim
gelenlere gere i gibi tenbîh ü te’kîd ile dostlu a dâ’imin tervîc ve istihkâm na bi’l-
ittifâk sa‘y ve dikkat eylemeniz fermân m olma n mahsûsan i(bu emr-i (erîfim
isdâr ve ile irsâl olunmu(dur imdi ba‘de’l-yevm devlet-i mü(ârunileyhân n
bahr-i sefîdde âmed-(üd eden sefînelerine oca n z taraf ndan mu‘tâd- kadîme
muhâlif ve ahidnâme-i hümâyûna mug\yir müdâhale ve tasaddî ve bir dürlü cevr ve
159
ta‘addî olunmamak ve müsâdaka eylediklerinde dostluk levâz m n icrâ eylemek
üzre tenbîh-i müktezây olanlara gere i gibi tenbîh ü te’kîd birle sefâ'in-i
mezbûrenin emn ü selâmet ile âmed-(üdlerine ve bugüne ta‘addîyâtdan himâyet ü
s yânetlerine cümleniz cehd ve miknet ve dâima dostluk levâz m n n ve musâlaha
(urûtunun istihkâm na riâyet ve nâ-marzî harekete cesâret edenleri te’dîb ve terhîb
z mn nda men‘ ve def‘a ez-dil ve cân sarf vüs‘ ve makdiret edüp sermû h lâf na
ruhsat ve cevâz göstermekden ihtirâz ve ictinâb olunmak bâb nda fermân- âli(ân
yaz lm (d r
Fî Evâs t- Saban sene 1164
-59-
D. E. 34, s. 128/840.
Hâliyâ deryâ kapudân vezîrim Süleyman Pa(a’ya hüküm ki
Elçi-i mûmâ-ileyh mühürli takrîr gönderüp bu sene-i mübârekede Rodos

cezîresine varan Kost nâm Françe kapudân Tartana ta‘bîr olunur sefînesi
mellâhlar ndan Jozef Borjua nâm Françelü ehl-i 8slâmdan ba‘z lar mellâh- mezbûr
içün mukaddemâ bir k t‘a Malta korsan ile korsanl k etmi(dir deyü Rodos sanca
mütesellimine i(tikâ ve mütesellim-i merk`me dahi ka‘ide-i mer‘iyyeye adem-i
i‘tibâr ile Rodos k\d s na ve cezîre-i mezbûrede mukam Françe konsolos na haber
etmeksizin suba( ile birkaç nefer âdemleri ta‘yîn ve anlar dahi Françe sefînesine
cebren duhûl ve Françe kapudân na ve sâ'ir mellâhlar na (ütûm- galîza ile (etm ve
darb ve mellâh- mezkûr cebren ahz ve mütesellim-i merk`ma teslîm ve hâliyâ
mahbûs oldu n konsolos- mezbûr tahrîr ve Françelüye i‘tâ k l nan ahidnâme-i
hümâyûnda elçileri ve konsoloslar ve tercümânlar ve tüccârlar ve sâ'ir re‘âyalar
âsûde-hâl ve müreffehü’l-bâl mer‘î ve mahmî kalyonlar ve gemileri memâlik-i
mahrûseme geldiklerinde h fz u s yânet olunup emîn ve sâlim gerüye gideler deyü
musarrah oldu ndan ba(ka Françe bayra na i‘tibâren Malta ve sâ'ir korsanlar
160
taraflar ndan vechen min’el-vücûh rencîde ve remîde olunduklar na binâ’en Françe
sefînesinde emn ü emân üzerine iken korsan olmak üzre ahz olunan mellâh-
mezbûr n sebîli tahliye k l nup ahidnâme-i hümâyûn mûcibince himâyet ü s yânet
olunmak bâb nda hükm-i hümâyûn m ricâ etme in sen ki vezîr-i mü(ârunileyhsin
(er‘i hakk iddiâ eder müddecisi yo ise Âsitâne’ye götürülmesi bâb nda fermân-
âli(ân yaz lm (d r
Fî Evâs t- Ramazan 1170
-60-
D. E. 34, s. 146/930.
Hâliyâ deryâ kapudân vezir Süleyman Pa(a’ya hüküm ki
Âsitâne-i sa‘âdet’imde mukam Françe pâdi(âh n n elçisi Südde-i sa‘âdet’e

takrîr gönderüp mazmûnunda i(bu emr-i (erîfim târîhinde bir ay mukaddemce
Ma rib tüccâr n n emti‘as yla memlû Bartelmi ? nâm Françe kapudân n n râkib
oldu bir k t‘a tüccâr sefînesi Trablusgarb’dan Mora cezîresine gelürken Küçük
De irmenlik adas liman n duhûl ile lenger-endâz oldu ndan be( sâ‘at murûrunda
8ngiltere kapudânlar ndan Vilmas Rad ? nâm kapudân oniki k t‘a top ve yetmi(
nefer mellâh ile donanm ( korsan sefînesiyle limân- mezbûra gelüp sefîne-i
mezbûreyi ve derûnunda mevcûd Ma rib tüccâr n e(yâlar n ahz u gasb ve bu
mâddeden gayr mukaddem yine korsan- mesfûr Sporta ? adas liman nda Girar
nâm Françe kapudân n n sefînesini dahi ahz u ihtilâs eyledü i kendeyü ihbâr
oldu na binâ’en 8ngilterelünün gasb eyledü i iki k t‘a sefîne-i mezbûre hey’et-i
mecmû‘alar yla tahsîl ve zâyi‘âtlar tazmîn birle istirdâdlar n istid‘â eylemi( iki
taraf Devlet-i aliyye’min limanlar nda ve sular nda ve top âleti olan mahallerinde
birbirine ta‘arruz eylememek üzre evâmir-i (erîfemle mirâren tenbîh oldu ndan
gayr bu sene eyyâm-i bahâr nda r zây- hümâyûn ma mug\yir mutlak\ Devlet-i
aliyye’m sular nda birbirine ta‘arruz ve îsâl- hasâret ile bu da da an n men‘ ve
161
def‘içün memâlik-i mahrûsem iskelelerinde olan konsolos ve kapudânlar na
kâ dlar yla muhkem tenbîh ü te’kîd eylemek üzre 8stanbul’da mukam 8ngiltere
elçisine tercümân vesâtat yla haber gönderilmi(iken mühimmi olmayup gmâz ve
tekâsüli Devlet-i aliyye’min sular nda ve cezîrelerinde el-yevm bugüne ef‘âl- nâ-
marz yye hudûsüne bâ‘is olup ve keyfiyyet-i mezbûre 8ngiltere elçisinden istifsâr
olundukda bu ahvâldan haberim yokdur deyü inkâr eylemekle bu husûs n s hhat ve
hakakat bilinmek lâzim gelme in zikrolunan iki k t‘a Françe sefînelerinin
e(yâlar yla istirk\k vâk ‘ m d r de il midir cezîre-i mezbûre ve civâr ahâlîlerinde
alâ-vechi’l-ihtimâm su’âl ve hakakat na tahsîl- vuk`f u tt lâ‘ eyledü inizden sonra
s hhat n Der-aliyye’me tahrîr edüp ve keyfiyyet-i mezbûrenin vuk`‘ tahk k eder
ise korsan- mezbûr her kang limana ve sâhile gelür ise yatakland rup sefînenin
duman n ahz ve sefînesi muhkem rabt u muhâfazas na dikkat birle rabt olundu
dahi Der-aliyye’me i‘lâm mübâderet ve bu husûsda kat‘an ihmâl ve tekâsül
etmeyüp mazmûn- emr-i (erîfimin infâz ve icrâs na ihtimâm ve dikkat- tâm
eylemek bâb nda fermân- âlî yaz lm (d r
Fî Evâh r- Sevval Sene 1171
-61-
D. E. 34, s. 169/1032.
Mora muhass l vezîre ve 8nebaht muhâf z vezîre ve Cezayir-i Garb

be lerbe ili i pâyesiyle deryâ kapudân olan __________ pa(aya ve
___________ k\d s na hüküm ki
Françe ve 8giltere devletleri beynlerinde olan mu‘âdâta binâ’en fî-mâ ba‘d

Devlet-i aliyye’m sular nda birbirlerine ta‘arruz eylememek ve birbirlerinden
ald klar sefâ'in ve e(yây bir ferd i(tirâ eylememek Devlet-i aliyye’m re‘âyâs

162
tarafeynin sefâ'inine asker ve mellâh olmayup bir dürlü imdâd u i‘ânet eylememek
içün bi’d-defa‘ât evâmir-i aliyye’m sâd r olmu(iken Devlet-i aliyye’m re‘âyâs ndan
kapudân Luka nâm (ak y h lâf- evâmir-i aliyye bir müddetden berü Devlet-i
aliyye’m sular nda korsanl kla ke(t ü güzâr ve niçe Françe sefâ'inine ta‘arruz
eyledü i (uyû‘undan nâ(î (ak y- mesfûr ve mellâhlar ahz ve sefînesi rabt olunmak
içün bundan akdem emr-i (erîfim sâd r oldu n haber ald kda sefînesi 8nebaht
muzâfât ndan Misoling ? kasabas nda Akdeniz’de vâk ‘ Batnoz ? cezîresinin Rum
re‘âyâs ndan Kostantin nâm (ak yya fürûht oldu yine Rum re‘âyâs ndan altm (
nefer mellâhlar yla sefîne-i mezkûreyi donadup 8ngiltere bayra yla korsanl a
mübâderet ve bo azlar bekleyüp âmed-(üd eden tüccâra ta‘arruz ve zrâr-kasd ve
Balyabadra 8skelesine vard kda zâbitân taraf ndan ahz ve sefînesi rabt olunmak üzre
iken bir neferi ile firâr ve hâliyâ ol havâlide korsanl k ile ke(t ü güzâr üzre oldu n
Balyabadra k\d s arz u hâl minvâl muharrer üzre oldu n Âsitâne-i sa‘âdet’imde
mukam Françe elçisi memhûr takrîr kâ d yla inhâ ve Devlet-i aliyye’m
re‘âyâs ndan bu misillü (ek\vete tasaddî etmeleri sâd r olan evâmir-i aliyye’me
münâfî olma la mesfûr Kostantin ve mellâhlar ve sefînesi hey’ât mecmû‘as yla
buldu mahalde ahz ve sefînesi rabt etdirilmek bâb nda istid‘ây- inâyet etme in
siz ki mîr-i mîrân- mûmâ-ileyhimsiz korsan- mesfûr bulundu mahalde
sefînesiyle ahz ve cümlesi muhkem habs ve sefîneleri rabt olunup keyfiyyetleri
sûret-i sicillâtiyle arz u i‘lâm ve ba‘dehü bu vechile emr-i âlî sâd r olur ise ana göre
amel ü hareket olunmak bâb nda fermân- âli(ân yaz lm (d r
Fî Evâ’il-i Muharrem sene 1173
163
-62-
D. E. 34, s. 210 /1227.
Sefîne-i mezbûrenin tetimmât ve e(yâs yla teslîm olundu 8slâmbul’da

mukam Françe elçisine Trablusgarb’da olan Françe konsolos tahrîr eyledü i
tercümân haber vermekle i(bu emir mahalle gitmeyüp Battâl’da h fz olunmu(dur
18 Safer sene 1176
Trablusgarb be lerbe isi __________ dâme ikbâluhuya ve yeniçeri zâbiti

__________ zîde mecduhuya ve yaya ba( lar ve sâ’ir zâbitân ve ocak ihtiyârlar na
hüküm ki
Devlet-i aliyye’m limanlar ve ve serhaddât- mansûremin top âletleri emîn

ve mahfûz olmakdan nâ(î Devlet-i aliyye’m ile dostluk ve musâfât üzre olan
devletlerin zehâb u iyâb eden müste’men sefîneleri Devlet-i aliyye’m sular nda h fz
u himâyetleri (urût- mu‘âhededen olup kendülere ocaklar gemileri taraf ndan zarar
u ziyân isâbet eylemeyüp bir dürlü ta‘arruz olunmamak husûslar (imdiye dek
kirâren ve mirâren ocaklara evâmir-i (erîfe ile tenbîh ü te’kîd olunmu(iken bu
hilâlde Françe kapudânlar ndan Can Batiste Boyon nâm kapudân 8skenderun
iskelesinde Françe bezirgânlar n n sefînesine k ymetleri yetmi( bin altuna bâli olur
emti‘a ve e(yâ tahmîl ve Françe diyâr na getürmek üzre liman- mezbûrdan hareket
ve Küçük De irmenlik adas liman nda Françe bayra kü(âd ile lenger-endâz ve
izâle-i i(tibâh eder kapudân n yedinde patente ve sâ’ir evrâk- mahtûme-i mu‘tebere
oldu hâlde Trablusgarb kapudânlar ndan _______________ kapudân sefîne-i
mezbûre Ceneviz sefînesidir deyü mücerred tama‘a mebnî sefîne-i mezbûreyi
hey’et-i mecmû‘a ve mellâhlar yla ahz u gasb Trablusgarb oca na nakl eyledü ini
Âsitâne-i aliyye’mde mukam Françe pâdi(âh elçisi memhûr takrîr kâ d yla ihbâr

164
ve meyânede müstahkem olan (urût- müsâleme ve musâfâta ri‘âyeten sefîne-i
mezbûrenin hey’et-i mecmû‘a ve mellâhlar yla istirdâd n istid‘â eyleyüp ve Françe
devleti düvel-i sâ’ireden ziyâde Devlet-i aliyye’mle ihtisâs ve sadâkat ve dostluk ve
musâfât olup ecdâd- izâm taraflar ndan verilen ahidnâme-i hümâyûn mûcibince
her hâlde himâyet ü s yânetleri lâzim saltanat- seniyye’mden oldu cümle gerek
ma‘lûm olmakdan nâ(î sefîne-i mezbûre Trablusgarb liman na varup sefîne-i
mezbûrenin cezîre-i mezkûrede ahz olundu ve sefîne Françelünün edü i
ma‘lûmunuz oldu gibi bilâ tereddüd anda mukam olan Françe konsolos na teslîm
etmek size lâzim ve vâcibe-i zimmetiniz iken redd etmeyüp (ikâyet etdirmenizden
ve bugüne harekete cevâz göstermenizden ziyâde ta‘accüb ve isti râb olunmu(dur
oca n z ve siz öteden berü Devlet-i aliyye’min müntesibân ndan ve (öhret ve
(ân n z ancak saltanat- seniyye’min r zâs nda olman z ile olup bugüne vaz‘ u
harekete ruhsat göstermeniz r zây- hümâyûn ma ve kulluk da‘vâs na muhâlif ü
mug\yir oldu na binâ’en ahidnâme-i hümâyûn (urût üzre sefîne-i mezbûrenin bir
neferi âlât ve tak m ndan ve e(yây- mahmûlesinde bir halel ü noksân olmak üzre
hey’et-i mecmû‘as yla ve mellâhlar yla alâ eyyi hâl Trablus’da mukam Françe
konsolos na bilâ özr ü illiyye redd ü teslîm edüp tesellümini mu(‘ir yedinden
hüccet-i (er‘iyye ve sened ahz ve Devlet-i aliyye’m sular nda dostlu a ve oca n z n
k\‘idesine muhâlif vaz‘ u harekete cesâret eden kapudân vech-i lây k ile gû(mâl
ve te’dîb eylemeniz bâb nda hatt- hümâyûn- (evket-makrûnumla mu‘anven i(bu
emr-i âli(ân m (eref-bah( sudûr olup mübâ(ir ta‘yîn olunan ______________ ile
irsâl olunmu(dur Françe devletinin saltanat- seniyye’m ile dostluk ve musâfât
müstahkem ve kadîm olup mug\yir-i ahidnâme-i hümâyûn ve muhâlif-i zâbita-
dost ve musâleme sefînelerine ve âdemlerine ta‘arruz ve îsâl- mazarrat olundu na
bi-vechin mine’l-vücûh r zây- mülûkânem olmayup ve bi’l-husûs sefîne-i mezbûre
Devlet-i aliyye’m liman nda ahz ve istirk\k olunmas size dahi töhmet-i azîme ve
kabâhat- cesîme oldu n mülâhaza ve tefekkür ederek bu sefîne Ceneviz sefînesi
idi deyü te’hîr ve tesvîf ile ta‘allül ve i‘tizâr kayd na dü(meyüp Der-aliyye’mden
gönderilen mübâ(ir-i mûmâ-ileyh ma‘rifetiyle âlât u edevât ndan ve e(yây-
mahmûlesinden bir hilâl ve mellâhlar ndan bir neferi noksân olmamak üzre hey’et-
165
i mecmû‘as yla bi eyyi vechin kân sefîne-i mezbûreyi ol turukda ik\met üzre olan
Françe konsolos na redd ü teslîm ve tesellümini mu(‘ir yedinden hüccet-i (er‘iyye
ve sened ahz edüp mübâ(ir-i mûmâ-ileyh ile Der-aliyye’me irsâle dikkat ve fî-mâ
Devlet-i aliyye’m liman ve cezîrelerinde ve sular nda ve oca n z korsan bugüne
münâsib hareket ve korsanl k eyledü i içün sâ’ire bend ve nasîhat olmak üzre
kapudân- mezbûr n bi eyyi hâlin hakk ndan gelüp te’dîb ve gû(mâl na bi’l-ittifâk
takayyud ve ihtimâm ve bundan sonra Devlet-i aliyye’m sular nda ve cezîreler ve
limanlar nda bu mak`le hareket eylememelerini korsanlar n za tenbîh ü te’kade ve
tenbîh-i hümâyûn m fehm ü idrâk etmeyenlere sancak verilmeyüp men‘ ü
def‘lerine takayyud- tâm eyleyesiz ber-vech-i muharrer bilâ noksân n hey’et-i
mecmû‘as yla sefîne-i mezbûrenin ve mellâhlar n n reddi multezim (âhânen edü i
size ifâde ve tefhîm olunup mahsûsen mübâ(ir gönderilmi(iken reddinde inâd u
srâr ve sefîne-i mezbûre Ceneviz sefînesidir deyü leyte ve le‘alle ve âhar vech
ta‘allül eylemeniz lâzim gelür ise hakk n zda olan hüsn-i zann- mülûkânem h lâf na
mütebeddil olup ba‘de’l-yevm size ra bet ve iltifât olunmayaca n ve (enâ‘at u
vehâmeti taraf n za râfi‘ ol ca n cezmen ve ta‘yînen bilüp ana göre hareket ve
h lâf ndan hazer ü mücânebet eylemeniz bâb nda fermân- âli(ân sâd r olmu(dur
Fî Evâ’il-i Safer sene 1176
-63-
D. E. 34, s. 231/1394.
Deryâ kapudân vezîre ve Minkos cezîresi nâ’ibine hüküm ki
Françe elçisi Sövalyer de Vergon hutimet avâk buhu bi’l-hayr mühürli

arzuhâl gönderüp Françe kapudânlar ndan Paskal nâm kapudân süvâr oldu
sefînesiyle Trablusgarb’dan Selanik’e gelürken esnâ’-i râhda Miknos cezîresi
liman na duhûl ve limân- mezkûrda k t‘a Françe sefînesi bilâ-kapudân ve mellâh
merbût oldu n mü(âhede ve cezîre-i mezbûrenin kocaba( lar ndan keyfiyyet-i
166
ahvâl su’âl ve anlar dahi zimmînin yeri k rk kuru(a alm (d r deyü cevâb ve sefîne-i
mezbûre sahîh Françe sefînesi olup bundan akdem 8zbandîd korsanlar n n yerlerine
giriftâr ve derûnunda olan emti‘a ve e(yây ya ma ve g\ret ve kapudân n ve
mellâhlar n katl ve sefîneyi rûy- deryâda terk eyledikleri elçi-i mûmâ-ileyhin
ma‘lûm ve haberi olup liman- mezkûrda merbût olan sefîne-i mezbûre Françe
sefînesi oldu a lab- ihtimâl oldu n bildirüp sen ki kapudân- mü(ârün-ileyhsin
sefîne-i mezbûre taraf ndan zabt u rabt ve husûsiçûn mezbûr teftî( ve tafahhus ve
s hhat u hakakat ve vuk`‘ üzre Der-sa‘âdet’ime arz u i‘lâm olunmak bâb nda
hükm-i hümâyûn m ricâ etme in sen ki kapudân- mü(ârün-ileyhsin ma‘rifetinle
(er‘le tafahhus olunup vâk ‘- hâl s hhat u hakakat üzre arz u i‘lâm olunmak
bâb nda fermân- âli(ân sâd r olmu(dur
-64-
D. E. 34, s. 234/1411.
8zmir mollâs na hüküm ki
Françe elçisi Sövalyer de Vergon hutimet avâk buhu bi’l-hayr mühürli

arzuhâl gönderüp 8zmir’de mütemekkin Françe tâcirleri gerek Françe ve gerek
Tunus taraf ndan getürdükleri feslerini ahidnâme-i hümâyûn mûcibince Devlet-i
aliyye’m re‘âyâ ve tüccâr ndan ve bildiklerine bey‘ edüp anlar dahi ceste ceste
dükkânlar nda fürûht eylemelerine bir dürlü mumâna‘at ol ndu yo iken bu esnâda
Ma riblüler feslerin bey‘ ü (irâs n kendülere inhisâr kasd yla Françe tüccâr nda fes
i(tirâ eden tüccâr ve re‘âyâya ta‘arruz ve fesin bey‘ ü (irâlar na mumân‘at deyü
vechile ahidnâme-i hümâyûna mug\yir z mnen ve hakakaten Françe tüccâr na
ta‘arruz ve gadr murâd etmeleriyle Ma riblülere ve âharlara mug\yir-i ahidnâme-i
hümâyûn gerek alenen ve gerek z mnen ta‘arruz etdirilmemek bâb nda i(bu sene-i
mübârekede bir k t‘a emr-i âli(ân (eref-sudûr ve 8zmir’de k râ’at ve tenfîz oldukda
167
Ma riblüler mütenebbih olmayup iddi‘â eyledikleri nizâm-i kadîmleri getürdükleri
feslerine munhas r olup ve Françelünün getürdükleri feslerine â’id olmayup
ahidnâme-i hümâyûna mug\yir olan bu misillü hareketleri Françe taraf ndan
külliyetle gelen fes mak`lesinin ink tâ’ na bâdî ve mâl- mîrîye kesr ve noksân u
tezâyüd-i bahâ ile Abdullah’a dahi gadr u zarar tertîb ve emr-i tüccârinin revâc na
vücûhile hallet tatarruk edece in bildirüp Françelünün getürdükleri feslerinin
ahidnâme-i hümâyûn ve mukaddemâ verilen emr-i âlî mûcibince bey‘ ü (irâs na
Ma riblülerden ve âhardan ta‘arruz olunmamak bâb nda müceddeden hükm-i
hümâyûn m ricâ ve dîvân- hümâyûn mda mahfûz olan ahidnâme-i hümâyûna
mürâca‘at olundukda Françe tüccâr getürdükleri e(yâlar n Devlet-i aliyye
reâ‘yâs ndan ve tüccâr ndan dilediklerine bey‘ ve fürûht eylemek murâd
eylediklerinde biz alur z deyü âharlar ta‘arruz ve nizâ‘ eylemeyeler ve Françe
tüccâr n n gerek Françe ve gerek Tunus taraflar ndan getürdükleri fes 8zmir’e dâhil
oldukda 8zmir meyve gümrü i emîni feslerin gümrü ini ben alur m deyü her bâr
nizâ‘ eder imi( bu mâdde bir hüsn-i kal ba ifrâ olunmak lâzim gelmekle fî-mâ ba‘d
Françe tüccâr n n getürdükleri fes mâdâmki 8zmir’de fürûht olunmaya emîn-i
mezkûr taraf ndan al na ve e er sâb ku’z-zikr fes Âsitâne’ye gelür ise büyük
gümrük emîniyle mu‘tâd üzre resm-i gümrü i edâ oluna deyü mastûr ve ahkâm
kapudân tetebbu‘ olundukda ahidnâme-i hümâyûn mûcibince Françe tüccâr n n
gerek Françe ve gerek Tunus taraflar ndan getürdükleri feslerini diledikleri tüccâr
ve re‘âyâya fürûht ve tüccâr ve re‘âyâm n bey‘ ü (irâlar na mumâna‘at olunmayup
Ma riblülerin ber-minvâl- muharrer vâk ‘ olan ta‘arruzlar men‘ ü def‘ olunmak
içün elçi-i mûmâ-ileyh istid‘âs yla yüzyetmi(yedi senesi Evâh r- (a‘bân nda bir
k t‘a ve medîne-i 8zmîr’de vâk ‘ fesçi esnâf kadîmden berü Tunus cânibinden
medîne-i mezbûreye vürûd eden fes ve (âl ve ku(ak emti‘as n garb ocaklar bey‘ ü
(irâlar n gelüp Frans z cânibinden vürûd eden Frans z feslerini dahi yedlerinde olan
hüccet-i (er‘iyye mûcibince yine esnâf- mezbûre tevzî‘ eylemek üzre cümle
ma‘rifetiyle Salamon nâm yahûdi i(tirâ eder iken yine Yahûd tâ’ifesinde inekci
Balos ? ve Kapal Davi ? ve Lorziger Agob ? ve Asam ? ve Rum tâ’ifesinden
pe(timâlc Pinaki ? zimmî kendü satd klar na i‘tibâr etmeyüp esnâf- mezbûre
mahsûs olan fes ve (âl ve ku(ak emti‘as n i(tirâ ve dükkânlar nda bey‘
168
eylediklerinden mâ‘adâ i(tirâ ve bey‘ eyledikleri fesler dahi k\l b olma la mesfûrûn
ile ba‘de’t-terâfu‘ ve’l-istintâk husûs- mezbûr müdde‘îyûn- mezbûrûnun takrîr-i
me(rûhlar üzre oldu n ve yahûdi-i mesfûr Salamon kadîmden berü zikrolunan
fesleri ashâb r zâlar yla i(tirâ eder iken iki seneden berü emti‘a- mezbûreyi
dükkânlar m zda bey‘ ü (irâ ederdik deyü her biri ikrâr u i‘tirâf etmeleriyle
mesfûrûndan biri mütemekkin olduklar dükkânlar nda kâr-i kadîmlerine me(gûl
olup min ba‘d fes ve ku(ak ve (âl bey‘ ü (irâs nda men‘ içün emr-i (erîfim
verilmek ricâs na sen ki 8zmir k\d s mevlânâ-y mûmâ-ileyhsin mukaddemâ bi’l-
iltimâs arz ve medîne-i 8zmir’de vâk ‘ fesçiyân ve ku(akç yân ve (âlç yân
kethüdâl bilâ-ta‘yîn Seyyid Mehmed ibn-i Salih üzerinde oldu ba(muhâsebeden
bu mak`le ta(ra memleketde olan esnâf n beynlerinde olan nizâm- kadîmlerini
k\d s görüp arz eyledikde arz mûcibince kadîmisi üzre amel olunmak içün emr-i
(erîf yaz la geldü i dahi dîvân- hümâyûn m kaleminden der-kenâr olunma la arz n
mûcibince nizâm- kadîmisi üzre amel olunmak içün sene-i mezbûre Evâs t-
Sevvâl’ nda esnâf- mezbûre taraf na dahi ba(ka bir k t‘a emr-i (erîfim verildü i
mastûr u mukayyed bulunma n sen ki mevlânâ-y mûmâ-ileyhsin ahidnâme-i
hümâyûn (urût ve mukaddem ve mu’ahhar verilen evâmir-i (erîfem mûciblerince
hak kat- hâl ve kadîmisi bu vechile edü i alâ-vechi’l-îzâh Der-aliyye’me i‘lâm
eylemek bâb nda fermân- âli(ân sâd r olmu(dur
Fî Evâ’il-i Rabîulâhir sene 1178
-65-
D. E. 34, s. 237/1431.
8zmir mollâs na hüküm ki
Sen ki mollâ-y mûmâ-ileyh es-Seyyid Dervi( Mehmed zîdet fezâilühüsün

Südde-i sa‘âdet’ime mektûb gönderüp 8zmir’de mütemekkin Françe tâcirleri Françe
ve gerek Tunus taraflar ndan getürdükleri feslerini ahidnâme-i hümâyûn mûcibince
169
Devlet-i aliyye’m re‘âyâ ve tüccâr ndan dilediklerine bey‘ edüp anlar dahi ceste
ceste dükkânlar nda fürûht eylemelerine bir dürlü mumâna‘at ol ndu yo iken bu
esnâda Ma riblüler feslerin bey‘ ü (irâs n kendülere inhisâr kasd yla Françe
tüccâr ndan fes i(tirâ eden tüccâr ve re‘âyâya ta‘arruz ve bey‘ ü (irâlar na mumân‘at
ve ol vechile ahidnâme-i hümâyûna mug\yir z mnen ve hakakaten Françe tüccâr na
ta‘arruz ve gadr murâd etmeleriyle Ma riblülere ve âharlara mug\yir-i ahidnâme-i
hümâyûn gerek alenen ve gerek z mnen ta‘arruz etdirilmemek ve hakakat- hâl
kadîmisi bu vechile edü i alâ vechi’l-îzâh Der-aliyye’me i‘lâm olunmak içün sana
hitâben (eref-rîz vürûd eden emr-i âlî esnâf- mezkûre muvâcehelerinde feth ü
k râ’at ve mazmûn tefhîm ve i(â‘at olundukda kadîmden berü Françe tüccâr n n
gerek Françe ve gerek Tunus taraflar ndan getürdükleri feslerini diledikleri tüccâr
ve re‘âyâya fürûht edegelüp ve Yahûd tâ’ifesinde medîne-i 8zmir’de 8sak veled-i
Ozam ve Yako veled-i 8sak veled-i Hazrali veled-i [...]* ve Kalpakl Davi nâm
Yahûdîlerin medîne-i mezbûrede kadîmden berü dükkânlar olup dükkânlar nda fes
bey‘ ü (irâ ede gelmi(lerdir deyü tüccâr- merk`me ihbârlar ndan Trablus vekîli El-
hâcc Mustafa Kâ(if ve Tunus vekîli El-hâcc Ahmed ve Seyh Muhammed Zâde
Ahmed ve k ntarc El-hâcc Ali ve’s-Seyyid El-hâcc Muhammed bin Hüseyin ve
Muhammed bin Abdullah ve Ahmed bin Muhammed ve Molla Mustafa bin 8brahim
ve’l-Hâcc Kasim bin Abdullah ve Halîl bin Süleymân ve sâ’irleri meclis-i (er‘de
haber vermeleriyle tüccâr- merk`mûnun kadîmi üzre dilediklerine fes bey‘ ve
dükkânlar nda dahi bey‘ ü (irâlar na Ma riblülerden ve âhar taraflar ndan müdâhale
ve ta‘arruz olunmamak üzre müceddeden emr-i (erîfim verilmek ricâs na vâk ‘-
hâl bi’l-iltimâs arz eyledü in ecilden mazmûn- i‘lâm verilen emrin kayd bâlâs na
(erh verilüp i‘lâm- hâl mü(‘ir fermân- âli(ân sâd r olmu(dur vusûl buldukda bu
bâbda sâd r olan fermân- celîlü’l-kadr m mûcibince amel dahi sen ki mevlânâ-y
mûmâ-ileyhsin i‘lâm n n mazmûnu mukaddemâ verilen emrin kayd bâlâs na (erh
verilmekle fî-mâ ba‘d Françe tüccâr n n ber-minvâl- muharrer kadîmisi üzre
dilediklerine fes bey‘ ü (irâ edenlerin dahi dükkânlar nda bey‘ ü (irâlar na
Ma riblülerden ve âhar taraflar ndan müdâhale ve ta‘arruz olunmayup mazmûn
*
okunam yor.
170
Fî Evâ’il-i Cemaziyelahir sene 1178
-66-
D. E. 34, s. 247/1515.
Tu ra-y (erîfem h dmetiyle müsta‘idd hân Mora muhass l olan vezîrim El-
hâcc Muhammed Emin Pa(a’ya __________ ve __________ k\d lar na ve Mora
cezîresinde vâk ‘ kud\t ve nüvvâba ve zâbitâna hüküm ki
Françe pâdi(âh n n Âsitâne-i sa‘âdet’imde mukam elçisi Sövalyer de Vergon

hutimet avâk buhu bi’l-hayr Südde-i sa‘âdet’ime memhûr arzuhâl gönderüp Mora
cezîresi sular nda bir müddetden berü Trablusgarb korsanlar Arnavud sefâ'ini
kapudânlar yla yekdil ve rûy- deryâda rastgeldikleri müste’men sefînelerine
tasallut ve katl-i nüfûs ve g\ret-i e(yâ ve sâ’ir bunun emsâli (ek\vet âdet-i
müstemirreleri oldu ndan gayr bundan akdem Mora cezîresinde Françe
tüccâr ndan Mosoblana nâm kapudân râkib oldu sefînesiyle Trablusgarb
korsanlar ndan Arnodoy ? Re’îs nâm korsan n f rkatesine Kinatos ? nâm mahalde
musâdefe eyledikde korsan- mezbûr Françelü sefînenin üzerine hücûm ve
f rkatesini alup senedât- mu‘teberesine adem-i i‘tibâr ile e(yâs n g\ret ve Françelü
mesfûr mellâhlar yla ahz u darb- (edîd ile darb ve bin altun taleb ve katl ederim
deyü tehdîd ve tahvîf edüp oldu nâ-çâr verilmek üzre iken iki k t‘a Françe be lik
bir gondol Mora sevâhiline gelüp keyfiyyete vâk f oldukda Banalida nâm mahalde
korsan- mezbûr n üzerine varup Françe kapudân n ve e(yâs n tahlîs eylediklerinde
ol tarafda bulunan üç k t‘a Ülgün sefâ'ini kapudânlar n n korsan- mezkûr ile ittifâk
ve ittihâdlar oldu yanlar nda bulunan e(yây- magsûbeden ve sefâ'in-i
müstehlekenin senedât ndan zâhir ve â(ikâr olma la men‘-i fesâd olan Ülgünli
Sinan nâm re’îs Françe be lik kapudân Koron a as na teslîm ve her ne zaman
iktizâ eder ise yine teslîm eylemek üzerine habs edüp husûs- mezbûr ol tarafdan

171
vârid olan iki k t‘a i‘lâmlar n ve Koron a as n n tezkeresinden nümâyân oldu n
bildirüp Trablusgarb korsanlar n n ve Ülgün ve Yar sefâ'ini kapudânlar n n
memâlik-i mahrûsem sular nda ahidnâme-i hümâyûna mug\yir ve emr-i ticârete
muz rr ve emniyyete mh l fesâd u (ek\vetleri men‘ ü def‘ olunup ber- mûcib-i
ahidnâme-i hümâyûn Françelü himâyet ü s yânet olunmalar bâb nda emr-i (erîfim
sudûr n istid‘â ve dîvân- hümâyûn mda mahfûz ahidnâme-i hümâyûna mürâca‘at
olundukda Françe kalyonlar ve gemileri memâlik-i mahrûseme geldiklerinde h fz u
s yânet olunup emîn ü sâlim gerü gideler e er esbâb u emvâl ya ma olunmu( olur
ise g\ret olunan esbâb u emvâl n ve âdemlerinin zuhûra gelmesi bâb nda sa‘y u
ikdâm olunup ehl-i fesâd her kim olur ise olsun gere i gibi haklar ndan geline ve
garb ocaklar n n korsanlar husûs nda ahidnâme-i hümâyûn mda mezkûr olan
mevâdd mer‘î ve mu‘teber tutulup bi’d-defa‘ât müsâ‘ade olmu(iken merk`m
korsanlar Françelünün tüccâr sefâ'inine rûy- deryâda rastgeldiklerinde ta‘addî
mâ‘adâ u rad klar iskelelerde bulunan Françe konsolos na ve tüccâr na dü(nâm u
ta‘addî ederler deyü inhâ olma la bundan sonra bu mak`le evzâ‘- nâ-hemvârlar
vâk ‘ olursa Devlet-i aliyye’min vülât u hükkâm ve sâ’ir zâbitân taraf ndan
Françelü konsolos ve tüccâr himâyet ü s yânet olunup ve Françe elçisinin ve
konsolos n n sahîh Françe sefînesidir deyü (ehâdet eyledikleri sefîneler Devlet-i
aliyye’min k lâ‘ ve iskeleleri alt na vard klar nda zikrolunan korsanlar taraf ndan
ahz ve istirk\k olunmas her vechile men‘ ü def‘ olunup ve top alt nda sefîne
al nmaya ve Devlet-i aliyye’min vülât u hükkâm olduklar yerlerde zikrolunan
korsandan Françelüye îsâl- hasâret olunur ise vuk`‘ bulan zarar u ziyân
kendülerden tazmîn olunur deyü terhîb içün mü’ekked emr ü fermân sudûr câ’iz
ola deyü mastûr u mukayyed bulunma n elçi-i mûmâ-ileyhin istid‘âs mûcibince
mug\yir-i ahidnâme-i hümâyûn hareket edenler men‘ ü def‘ olunmak fermân
olma n imdi siz ki vezîr-i mü(âr ve sâ’ir mûmâ-ileyhimsiz Trablusgarb
korsanlar n n ve Ülgün ve Yar sefâ'ini kapudânlar n n memâlik-i mahrûsem
sular nda ahidnâme-i hümâyûna mug\yir ve emr-i ticârete muz rr ve emniyyete
münâfî vaz‘ u hareket edenlerin tasallut u ta‘addîlerin alâ eyyi hâl men‘-i küllî ile
men‘ ü def‘e sa‘y u dikkat ve himâyet ü s yânetlerine bi’l-ittifâk nisâr- vüs‘ ü
miknet eyleyüp (öyle ki bundan böyle Mora cezîresi civâr nda gmâz ve
172
tekâsülünüz sebebi ile Françelüye zarar u gezend eri(mek lâzim gelür ise ahidnâme-
i hümâyûn n mazmûn- münîfi üzre vâk ‘ olan zarar u ziyân ol mahall n hükkâm u
zâbitân ndan tazmîn olunaca n yakanen bilüp ana göre basîret ve intibâh üzre
hareket ve ser-mû h lâf ndan ve gmâz ve tekâsülden ittik\ ve mücânebet eylemeniz
-67-
D. E. 34, s. 248/1527.
Bi’l-fi‘l deryâ kapudân vezîre ve Cezayir-i Garb ve sevâhilinde vâk ‘ kud\t

u nüvvâba ve bi’l-cümle zâbitâna hüküm ki
Françe pâdi(âh n n Âsitâne-i sa‘âdet’imde mukam elçisi Sövalyer de Vergon

hutimet avâk buhu bi’l-hayr Südde-i sa‘âdet’ime arzuhâl gönderüp Mora cezîresi
sular nda bir müddetden berü Trablusgarb korsanlar Arnavud sefâ'ini
kapudânlar yla yekdil ve rûy- deryâda rastgeldikleri müste’men sefînelerine
tasallut ve katl- nüfûs ve g\ret-i e(yâ ve sâ’ir bunun emsâl (ek\vet âdet-i
müstemirreleri oldu ndan gayr bundan akdem Mora cezîresinde Françe
tüccâr ndan Mosoblana nâm kapudân râkib oldu sefînesiyle Trablusgarb
korsanlar ndan Arnavud Veli Re’îs nâm korsan n f rkatesine Katalos nâm mahalde
musâdefe eyledikde korsan- mezbûr Françelü sefînesinin üzerine hücûm ve
f rkatesini alup senedât- mu‘teberesine adem-i i‘tibâr ile e(yâs n g\ret ve Françelü
mesfûr mellâhlar yla mellâhlar yla ahz u darb- (edîd ile darb ve bin altun taleb ve
katl ederim tehdîd deyü tehdîd ü tahvîf edüp oldu nâ-çâr vermek üzre iken iki
k t‘a Françe be lik bir gondol Mora sevâhiline gelüp keyfiyyete vâk f olduklar nda
Banalida nâm mahalde korsan- mezbûr n üzerine varup Françe kapudân n ve
e(yâs n tahlîs eylediklerinde ol tarafda bulunan üç k t‘a Ülgün sefâ'ini
kapudânlar n n korsan- mezkûr ile ittifâk ve ittihâdlar oldu yanlar nda bulunan
173
e(yây- magsûbeden ve sefâ'in-i müstehlekenin senedât ndan zâhir ü â(ikâr olma la
men‘-i fesâd olan Ülgünli Sinan nâm re’îsi Françe be lik kapudân Koron a as na
teslîm ve her ne zaman iktizâ eder ise yine teslîm eylemek üzerine habs edüp husûs-
mezbûr ol tarafdan vârid olan iki k t‘a i‘lâmlar n ve Koron a as n n tezkeresinden
nümâyân oldu na binâ’en Trablusgarb korsanlar n n ve Ülgün ve Yar sefâ'ini
kapudânlar n n memâlik-i mahrûsem sular nda ahidnâme-i hümâyûna mug\yir ve
emr-i ticârete muz rr ve emniyyete mh l fesâd u (ek\vetleri men‘ ü def‘ olunup ber-
mûcib-i ahidnâme-i hümâyûn Françelü himâyet ü s yânet olunmakiçün emr-i
(erîfim sudûr n elçi-i mûmâ-ileyh istid‘â ve dîvân- hümâyûn mda mahfûz
ahidnâme-i hümâyûna mürâca‘at olundukda Françe kalyonlar ve gemileri
memâlik-i mahrûseme geldiklerinde h fz u s yânet olunup emîn ü sâlim gerü gideler
e er esbâb u emvâl ya ma olunmu( olur ise g\ret olunan esbâb u emvâlin ve
âdemlerinin zuhûra gelmesi bâb nda sa‘y u ikdâm olunup ehl-i fesâd her kim olur
ise olsun gere i gibi haklar ndan geline ve garb ocaklar n n korsanlar husûs nda
ahidnâme-i hümâyûn mda mezkûr olan mevâdd mer‘î ve mu‘teber tutulup bi’d-
defa‘ât müsâ‘ade olmu(iken merk`m korsanlar Françelünün tüccâr sefâ'inine rûy-
deryâda rastgeldiklerinde ta‘addî eylediklerinde mâ‘adâ u rad klar iskelelerde
bulunan Françe konsolos na ve tüccâr na dü(nâm u ta‘addî ederler deyü inhâ
olunma la bundan sonra bu mak`le evzâ‘- nâ-hemvârlar vâk ‘ olursa Devlet-i
aliyye’min vülât u hükkâm ve sâ’ir zâbitân taraf ndan Françelü konsolos ve
tüccâr himâyet ü s yânet olunup ve Françe elçisinin ve konsolos n n sahîh Françe
sefînesidir deyü (ehâdet eyledikleri sefîneler Devlet-i aliyye’min k lâ‘ ve iskeleleri
alt na vard klar nda zikrolunan korsanlar taraf ndan ahz ve istirk\k olunmas her
vechile men‘ ü def‘ olunup ve top alt nda sefîne al nmaya ve Devlet-i aliyye’min
vülât u hükkâm olduklar yerlerde zikrolunan korsanlar ndan Françelüye îsâl-
hasâret olunur ise vuk`‘ bulan zarar u ziyân kendülerden tazmîn olunur deyü terhîb
içün mü’ekked emr ü fermân sudûr câ’iz ola deyü mastûr u mukayyed bulunma n
elçi-i mûmâ-ileyhin istid‘âs mûcibince mug\yir-i ahidnâme-i hümâyûn hareket
edenler men‘ ü def‘ olunmak içün hâlâ Mora muhass l na ve Mora cezîresinde vâk ‘
kud\t u nüvvâba ve zâbitâna hitâben i(bu sene-i mübârekede Evâs t- Cümâde’l-
ûlâ's nda e erçe emr-i (erîfim sâd r olurken Trablusgarb korsanlar n n ve Ülgün ve
174
Yar sefâ'ini kapudânlar n n rûy- deryâda ahidnâme-i hümâyûna mug\yir ve emr-i
ticârete muz rr ve emniyyete münâfî vaz‘ u hareket ile Françe sefâ'inine ta‘arruz ve
hasâret edecekleri ihtimâlden ba‘îd olmama la Mora taraf na verilen emr-i (erîfim
mûcibince sen ki vezîr-i mü(ârün-ileyhsin sana hitâben emr-i (erîfim sudûr n
istid‘â ve vech-i me(rûh üzre emr-i (erîfim verildü i mukayyed bulunma n
mukaddemâ sâd r olan emr-i (erîfim mûcibince amel eylemeniz fermân m olma n
imdi Trablusgarb korsanlar ndan ve Ülgün ve Yar sefâ'ini kapudânlar ndan rûy-
deryâda ahidnâme-i hümâyûn ma mug\yir ve emr-i ticârete muz rr ve emniyyete
münâfî vaz‘ u hareket ile Françe sefâ'inine tasallut u fesâdâta cesâret edenleri siz
dahi men‘ ü def‘e sa‘y u ihtimâm ve tenbîhi iktizâ edenlere gere i gibi tenbîh-i
ekîde mubâderet ve ikdâm ile Françe sefîneleri ve tüccâr n himâyet ü s yânet
eyleyüp bu bâbda ser-mû igmâz u tekâsülden ittik\ ve mücânebet eylemeniz
Fî Evâ’il-i Cemaziyelahir sene 1179
-68-
D. E. 34, s. 259/1632.
Deryâ kapudân vezîr Mehmed Pa(a’ya ve f rkateler ba(bu ve f rkate

kapudânlar ndan Mîr-i Ca‘fer ve Mente(e’ye ve me’mûr kalyonlar kapudânlar
_________ _ve __________ zîde fadluhuma hüküm ki
Trablusgarb’da kâ’in Arnavud sefâ'inin rü’esâs ndan Arnavud Ahmed ve

Arnavud Seyfullah nâm re’îsler râkib olduklar iki k t‘a perekendelerinin bir
k t‘as na on top ve tahmînen altm ( neferât ve di erine dahi yirmi top mezbûr
neferât vaz‘ me’zûnen Trablusgarb liman ndan korsanl a ç kup ba‘de’l-azîmet
Trablusgarb k y lar ndan Mezârât nâm mahalde derûn- sefâ'ine Trablusgarb

175
oca ndan ta‘biye eyledikleri Arab ve sâ’ir neferât ihrâc ve kendüleri ancak
Arnavud neferât yla kald klar oca - mezbûr taraf ndan istimâ‘ olundukda re’îs-i
merk`mân n dimâ lar nda fesâd oldu n teyakkun eylediklerine binâ’en
Trablusgarb be lerbe isi taraf ndan re’îs-i merk`mâna biz kefîl de iliz deyü ol
tarafda olan konsolos n haber verilüp ba‘dehü berây- mukaddem mezbûrlar Mora
sevâhilinde ve Selanik körfezi sevâhilinde zuhûr ve tesâdüf eyledikleri bir üç
Françe tüccâr sefâ'ini kapudânlar n n gemiden zahîre ve edevât ve ba‘z s ndan tuz
ve iki(er yüz kurû( ahz ve igfâlen ocak taraf ndan edâ olunur deyü ba‘z lar na tahvîl
ve gadr verüp mezbûrlar n bu misillü ef‘âl- (enî‘alar etrâf- iskelelere (uyû‘
buldukda ke(t ü güzâr eden müste’men sefîneleri re’îslerine ve neferâtlar na havf u
h (yet târî emn ü râhatlar bi’l-külliyye meslûb ve emr-i ticâretleri bi’l-külliyye
muhtell oldu etrâfdan vârid olan müste’men kapudânlar n n ahbârlar ndan ve
Fürun zâbiti Hâski Hüseyin zîde kadrühünün vârid olan mektûbundan ve sâ’ir
mefhûm tahrîrâtdan ma‘lûm oldu ndan ba(ka zikrolunan re’îslerin bir neferi
sefînesiyle Selanik körfezi havâlîsinde vâk ‘ Bal Pori ? nâm mahalde kar(us nda
ke(t ü güzâr eyledü i hâlde Bal Pori ? burnunda lenger-endâz olan Rebol ? nâm
Françe kapudân n n tüccâr sefînesinin üzerine dokuz nefer Arnavud ve dört nefer
Rum re‘âyâs ile donanm ( bir k t‘a filukas ba teten gelüp duhûl ve hücûm ve
kapudân- mesfûr ve ikinci kapudân n katl ve sefînesini ahz ve ötekine firâr
eyledikleri Françe sefînesi mellâhlar ndan firâren Bal Pori karyesinde bulunanlar
Selânik’de mukam Françe konsolos na ihbâr eyledikleri dahi Selanik sanca
müteveffâ vezîr Hasan Pa(a’n n gelen mektûbunda zâhir oldu n ve sefîne-i
magsûbe-i mezbûre bulundu mahalde ahz ve ol havâlide bulunan Françe
konsolos na hey’et-i mecmû‘as yla istirdâd u teslîm ve izband dl k vechi üzre ke(t ü
güzâr eden sâlifü’z-zikr Arnavud sefâ'ini re’îslerinin def‘-i mazarratlar na ihtimâm
olunmak bâb nda emr-i âli(ân m sudûr n Françe pâdi(âh n n Âsitâne-i aliyye’mde
mukam elçisi memhûr takrîr kâ d yla inhâ ve istid‘ây- inâyet eyledü i ecilden zikr
olunan re’îsler bulunduklar mahalde ahz u habs ve gasb olunan Françe sefînesi
hey’et-i mecmû‘as yla ol tarafda bulunan Françe konsolos na teslîm ve sâ’ir gasb u
g\ret eyledikleri huk`k- ibâd dahi ashâb na istirdâd ve kendüleri ve sefîneleri
neferât habsde ibk\ ve keyfiyyet Der-aliyye’me i‘lâm olumak fermân olma n i(bu
176
emr-i (erîfim isdâr ve __________ ile irsâl olmu(dur imdi siz ki vezîr-i mü(âr ve
sâ’ir mûmâ-ileyhimsiz bu husûsa gere i gibi i‘tinâ ve ihtimâm ederek rü’esâ-y
mezbûreyi bulunduklar mahalde betten k l nd rup bi eyyi vechin kân ahz ve
neferâtlar yla kendülerini habs ve gasb olunan sefîne-i mezbûreyi tahlîs ve bulunan
Françe konsolos na ve sâ’ir g\ret eyledikleri emvâl- gayr dahi ashâb na istirdâd ve
neferâtlar yla kendülerini habs u ibk\ ve keyfiyyeti sahîha ve hakakat üzre Der-
aliyye’me arz u i‘lâm ve ba‘dehü bu vechile emr-i (erîfim sudûr eder ise amel ü
harekete masâra‘at ve (err ü mazarratlar ndan [...]* ile musâfât üzre olan
müste’men tâ’ifesinin ve sâ’ir ibâdu’l-lâh’ n asâyi( ü emn ve râhatlar na be-g\yet
sa‘y u dikkât edüp ser-mû ihmâl ve gmâzdan g\yetü’l-g\yet hazer ve mücânebet
eylemeniz bâb nda
ngiltere ile ilgili belgeler
35. defter
-69-
D. E. 35, s. 2/1.
Mâdde-i Tunus ve Cazayir korsanlar
ol mâddelerden cümleden beri Tunus ve Cezayir korsanlar 8ngiltere kral n n

ve sâ’ir dostluk üzre olan krallar n tüccâr ve âdemlerin ahidnâmeye muhâlif ve
r zây- (erîfime mug\yir rencîde esvâb ve mâllar n g\ret etmekle g\ret olunan
emvâl u erzâk her ne ise gerü verile ve âdemleri itlâk olunmak içün mü’ekked ve
mü(edded evâmir-i (erîfe verilüp bu fermân- (erîfden sonra Tunusl ve Cezayirlü
gerü ahidnâme-i hümâyûna mug\yir tüccâr- mezbûreyi rencîde ve esvâb ve

*
okunam yor.
177
mâllar n g\ret ederler ise mâdâmki g\ret olunan esvâblar verilmeye min ba‘d ol
mak`leleri memâlik-i mahrûsemizde olan liman ve iskelelere husûsan Tunus ve
Cezayir ve Mora ve Koron iskelelerine be lerbe iler ve hükkâm ve sâ’ir zâbitler
men‘ ü tarh edüp ruhsat vermeyeler
Evâs t- (ehr-i Cümâde’l-âhire sene 1086
-70-
D. E. 35, s. 38-39/10.
Hüve’l-Ganiyyü’l-mu‘înü’l-Azîzü’l-Fettâh ve ayyene mefâtîhe’l-felâh ve’n-

necâh tekaddeset esmâ’üh
Ol Mâlikü’l-mülk’e hamd- bî-hadd ve senây- bî-‘ad olsunki bu zerreyi bir

nazarda halk edüp 8slâm ile mükerrem ü mu‘azzez ü mufazzal k ld ve ol hâl ku’n-
nâs pâdi(âh- bî-niyâz- hakk sübhânehü ve te‘âlâ hazretlerine muttas l olsunki
8slâm üzerinden küfr zulumât n ref‘ eyledi ve ol sürûr-i fahr- âlem hazretlerini
kullar na ihsân eyledi ol mütevekkilen ale’l-Lâh
8ftihâri’l-ümerâ’i’l-izâmi’l-Îseviyye muhtâri’l-küberâ’i’l-fihâm fi’l-milleti’l-

mesîhiyye nasr- masâlih-i cemâhîr-i tâ’ifeti’n-nasrâniyye sâhib-i izdiyâdi’l-hi(meti
ve’l-vek\r sâhib-i delâ’ili’l-mecdi ve’l-iftihâr 8ngiltere 8skoçya 8frenc 8rlanda-y
kebîr vilâyetlerinin hâkimi ve kral olan Gulyom- Sâlis hutimet avâk buhu bi’l-hayr
Dergâh- ma‘delet-penâh’ m ile hulûs- taviyyet üzre zhâr- musâfât ve i(‘âr-
meveddet ihtisâs m zda sâbit-kadem olma la bundan akdem deryâ kapudân
Masualmer Ceneral ? nâm mu‘teberînden diyâr- garbda ta‘yîn edüp gönderdükde
Tunus be i sa‘âdetlü Murad Be ve Tunus be lerbe isi ve Tunus dîvân taraf ndan
olan Muhammed Dali ve kendülere tâbi‘ Tunusl kullar m ile (pqrsl) oldukda kral
mûmâ-ileyhin r zâs üzre Tunusl lar ile 8ngilterelüler ile dostluk ve muhabbet edüp
mâbeynlerinde olan bürûdet ve keder-dert bi’l-külliyye def‘ ü ref‘ olunup iki
taraftan bu ana de in hâlât- husûmet ve mücâdele min ba‘d lisâna getürülmeyüp
178
meskût-i anh kalmak ve bundan sonra tarafeynin ahvâllar meveddet ü musâfât üzre
olmak içün akd ba lanup bu minvâl üzre kavl u (art olunup Tunusl lar ile ve
Tunus’a tâbi‘ memleket tüccârlar ile kavî ve muhabbetlü ve dostluk olup husûmet
ü mücâdele ol cak hâl kalmayup ve tarafeynin sefîneleri biri birlerinin
memleketlerine ve liman u iskelelerine emîn ve refâhiyyet üzre var lup gelüp âsûde-
hâl üzre ticâret olunup ve gemileriyle getürüp satd klar emti‘adan dö(elemeklerin
verüp ve sat lmayup metâ‘lar n gerü alup götürdüklerinde kimesne mâni‘ olmayup
ve iki tarafdan kendü vilâyetlerinden gemilerine metâ‘ tahmîl eylediklerinde ve
gemilerinden metâ‘lar n ç kard klar nda mâbeynlerinde olan ihdâs ve ta‘addî ref‘
olunup min ba‘d Golna ? ve Maryo ? iskelelerinde biri birine cefâ ve rencîde
olmayup kadîmi üzre amel oluna deryâda ve liman u iskelelerde biri birileri
gemilerin girift eylemeyeler ve yollar üzerinde al komayup ve deryâda biri bilerine
rastgeldiklerinde bayraklar n açalar ve Tunusl oldu n izhâr içün Tunus’da sâkin
8ngiltere konsolos ndan temessük ibrâz edeler sonra iki nefer Tunusl 8ngiltere
kimesne ç kup dostluklar n biri birlerine bildireler ve 8ngiltere gemilerinin içinde
olan yolcular gayr milletden ve gayr cinsden dahi olurlar ise teftî( ve rencîde
olunmayup kendülerine ve esvâblar na ve mâllar na ta‘arruz olunmaya ve 8ngiltere
gemileri Tunusl lardan ba‘z yolcu tâ’ifesi mâl u erzâklar yla gemilerine alup bir
yerden bir yere götürüp yollarda kendülerini dü(mândan gere i gibi h fz u hirâset
edeler ve iki cânibin gemileri furt na (iddetinden birbirlerinin liman ve iskelelerine
dü(üp gemileri helâk olurlar ise kendülerine ve esvâblar na ve mâllar na iki tarafdan
müdâhale olunmaya gemi ashâb murâd eyledikleri üzre gideler ve Tunus’da sâkin
8ngilterelüler ve sonradan gelüp mütemekkin olanlar ve istedikleri zaman mikdâr
oturup ve kalkup 8ngiltere gitmek murâd eylediklerinde Tunus’da dahi vücûda
gelmi(ler ise anlar gibilere kimesne mâni‘ olmayup ehl ü evlâdlar yla ma‘an
sal vereler ve tarafeynin içlerinde birinden evzâ‘- nâ-hemvâre kelâm- nâ-sezâ sâd r
olup biri birlerine tecâvüzlük ederler ise kendü r zâlar yla ol mak`lelerin
haklar ndan geleler ve Tunus’da sâkin 8ngiltere konsolos n n ve sâ’ir 8ngilterelünün
vâk ‘ olan husûs (tuvq) önünde görülüp âhar yerde görülmeye ve Tunus’da sâkin
8ngilterelüden biri borçl olup firâr eder ise kendü temessüki ile kefîl olmu(
olmayacak an n borc konsolos ndan ve âhar 8ngilterelüden taleb olunmaya ve
179
tarafeynin cenk gemileri biri birlerinin liman ve iskelelerinde varup ba lanup ve
sulanup lâzim olan zahîreleri akçeleri ile narh- cârî üzre alup kimesne mâni‘
olmayup kefâf- nefisleriçün olan zâdlar ndan kimden taleb olunmaya ve Tunusl lar
dü(mânlar olan gemileri ahz eylediklerinde ol geminin içinde 8ngilterelü yolcu
bulunur ise ol 8ngilterelü tüccâra ve yolcuya ve esvâb u emvâllar na dahl u rencîde
olunmaya ve e er deryâda 8ngiltere gemisinden biri 8ngiltere bayra götürmeyüp
gayr bayrak götürür ise ve Tunus cenk gemileri kendü bayraklar yla ol âhar bayrak
götüren 8ngiltere kimesne rast gelüp cenk edüp ahz ederler ise anlar n ola ve
Tunusl lar n ahz eyledikleri dü(mân gemisinden 8ngilterelü olup ol 8ngilterelüler
dü(mânlar olan gemi tâbi‘ olup cenkçi olmu(lar ise ol mak`leler esîr olup ve e er
8ngilterelü bezirgân ve yolcu bulunur ise anlara ve esvâblar na ta‘arruz olunmaya ve
e er Tunus’da esîr olan üserâdan biri firâr edüp anlar n gemilerine varup muhtefî
olur ise ve Tunusl n n gayr yo ise ol esîrin bahâs Tunusl dan taleb olunmaya di er
Tunusl vâk f olup gemi kapudân na tenbîh etmeyüp ihmâl eylemekle ol esîr zâyi‘
olur ise Tunusl ol zâyi‘ olan esîriçün yan ndan üçyüz kurû( tazmîn eyleye i(bu
mâddeleri niçe zamân firâr-dâde olup bu zikrolunan mâddelere muhâlif olan evzâ‘
aslâ amel ve i‘tibâr olunmaya 8ngilterelünün ellerinde olan ahidnâme-i hümâyûn m
mazmûn- münîfiyle amel oluna deyü iki taraf mâbeynlerinde biri birleriyle
musâlaha ve ahd u emân eylemeleriyle kral- mezkûr tahrîr olundu üzre akd ve
mukaddem k\nûn- kadîmden tahrîr olundu gibi tahrîr olunan kâ dlara kendü
mührüyle mühür urup minvâl- me(rûh üzre amel olunmas 8ngiltere vilâyetinde
[...]* pa(as olup hâlâ Âsitâne-i sa‘âdet’de mütemekkin elçisi olan k dvet-i emri’l-
milleti’l-mesîhiyye __________ nâm kimesne mûmâ-ileyh nâmesiyle ol ahd u
emân kâ dlar n Dergâh- mu‘allâ’ma getürüp ben dahi zikrolunan (urût kabûl
edüp makbûl- hümâyûn m ol mak`le bu ni(ân- hümâyûn verdim ve buyurdum ki
Zikrolunan (urût mu‘teber tutulup min ba‘d Tunusl kullar mdan bir ferd ana
mug\yir eylemeye dâ’imâ ellerinde olan ahidnâme-i hümâyûn ve i(bu ni(ân-
*
okunam yor.
180
hümâyûn mûcibiyle amel oluna min ba‘d h lâf ve cevâz gösterilmeye (öyle bileler
alâmet-i (erîfe i‘timâd k lalar
Tahrîren fî Evâ’il-i Muharremi’l-Harâm sene erba‘a ve seb‘în ve elf.
Hâlâ binyüzon tarihinde mûmâ-ileyh kral olan Golyum- Sâlis hutimet

avâk buhu bi’l-hayr cânibinden kapudân Amanbo Almer? Ceneral nâm
muhabbetnâmeler ile gelüp sa‘âdetlü ve rif‘atlu mîr-i mükerrem Murad Be ve
Tunus vâlisi sa‘âdetlü Ömer Pa(a ve devletlü Muhammed Dâlî ve dîvân a as
izzetlü Abdi A a ve kâffe-i ihtiyârlar ve asker-i nusret hazretlerinin mâbeyninde
k\nûn- kadîm üzre tecdîd-i sulh taleb etme in bundan akdem yüzde sekiz kurû(
riyâl gümrük verilürdi hâlâ bu zikrolunan mîr-i mükerrem ve pa(a-y muhterem ve
dîvân- mensûr ma‘rifetiyle be-her yüzde üçer kurû( riyâl gümrük verilme e karâr
olunmu(dur tahrîr oldu (urût üzre kabûl ve karâr olund atf olunmamak içün i(bu
mahalde imzâlar m z ve mühürlerimiz ile kayd olund tahrîren fi’l-yevmi’l-hâmis
ve’l-i(rûn min (ehr-i Zilka‘de sene mi’e ve a(r ve elf mine’l-hicreti’n-nebeviyye.
8(bu dârende-i mektûb ve muhabbet-nemûn hicret-i nebiyy-i aleyhi’s-salâtü

ve’s-selâm i(bu sene binyüzon târîhi Zilka‘de’nin âhirinde mahrûse-i Tunus’da
zevât- muhteremler nezdinde tahrîr olmu(dur
imzâ ve mühür dîvân a as Abdi A a
imzâ ve mühür Muhammed Dâlî
imzâ ve mühür Tunus vâlisi Ömer Pa(a
imzâ ve mühür Tunus be i Murâd Be
Zilka‘de sene 1110
181
36. defter
-71-
D. E. 36, s. 132/574.
Cezayir-i Garb be lerbe isi Mehmed ve Tunus be lerbe isi Ali dâme
ikbâluhumâya Âsitâne-i sa‘âdet’imden 8zmir ve 8skenderiyye-i M s r ve Tunus ve
Cezayir-i Garb'a var nca vâk ‘ olan kud\t ve nüvvâb ve zâbitâna hüküm ki
Elçi-i mûmâ-ileyh me(tâ-y [...]* dîvân- hümâyûn ma mühürli arzuhâl

gönderüp bundan akdem Âsitâne-i sa‘âdet’ime bahren vurûd eden 8ngiltere
be zâdelerinden Vinçilis ? ve Tutingam kontesi Corc Fetm ? nâm be zâde üç nefer
müste'men h dmetkâr yla Âsitâne-i sa‘âdet'imden istîcâr eyledü i Mend ? nâm
8ngiltere kapudân n n sefînesiyle 8zmir ve 8skenderiyye-i M s r ve Tunus ve
Cezayir-i Garb câniblerine azîmet firâr eyledü in bildirüp 8ngiltere be zâdesi
mersûm üç nefer müste'men h dmetkâr yla bahren ve iktizâ eder ise berren taht-
kazâlar n zda murûr eyledü i mahallerde kimesne taraf ndan rencîde ve remîde ve
murûr u ubûruna mumâna‘at olunmayup beynehümâda müstahkem olan müvâlât u
musâfât muktezâs nca himâyet ü s yânet olunmak bâb nda emr-i (erîfim sudûr n
istid‘â ve dîvân- hümâyûn mda mahfûz ahidnâme-i hümâyûn ma mürâca‘at
olundukda 8ngilterelü ve ana tâbi‘ olan memâlik-i mahrûse ve mütemekkin
olanlardan e er evlü ve e er ergen olsun rençberlik edüp ticâret ede anlardan harâc
taleb olunmaya ve dâ’imâ kraliçenin tüccâr ve âdemleri ve tercümân ve sümmârlar
deryâdan ve karadan memâlik-i mahrûseye gelüp gidüp emîn ve sâlim bey‘ ü (irâ ve
ticâret edüp geli(de ve gidi(de be lerbe iler ve k\d lar ve kapudânlar ve deryâda
yürüyen re’îsler ve asker halk ve gayr kullar kendülerine ve esvâb u dillerine
hiçbir vechile dahl u ta‘arruz k lmayalar deyü 8ngilterelüye i‘tâ olunan ahidnâme-i
hümâyûnda mastûr u mukayyed bulunma n ahidnâme-i hümâyûn (urût mûcibince
amel olunmak bâb nda
Fî Evâ'il-i Zilhicce Sene 1178
*
okunam yor.
182
spanya ile ilgili belgeler
46. defter
-72-
D. E. 46, s. 1/2.
(7 (evval 1196 tarihinde 8spanya ile akdedilen ahidnamenin 17. mâddesi)
Onyedinci mâdde: Devlet-i aliyye’nin re‘âyâs ndan ve husûsan Ülgünli ve

Arnavudluk’da olan korsan mak`lesinden ve sâ’ir bu yolda yürüyenlerden bir ferd
bi’l-cümle kral- mü(ârün-ileyh sefâ'ini ile husûmet etmemek husûsî ve iskelelerine
ve memleketlerine vard klar nda dostâne kabûl ve sâ’ir dost olan devle mu‘tâd olan
bi’l-cümle i‘ânetler bunlar n haklar nda dahi icrâ olunmak hâleti emr ü tenbîh oluna
ve zikrolunan tavâ’ifin kral- mü(ârün-ileyh taht- hükûmetinde olan arâzî ahâlisi ile
serbestiyet ve kendü hâlleri üzre ticâret içün varup gelmeleri câ’iz ola ve i(bu
akdolunan mevâdda muhâlefet eden var ise te’dîb ve taraf na bu mak`lelerden olan
fi’l-cümle zarar u ziyân ve sâ’ir dost olan devle müsâ‘ade olundu üzre tazmîn
etdirile ve Devlet-i aliyye’nin emr ü fermân na muhâlefet ve anlar n re‘âyâlar na
ta‘addî eder olur ise ya‘nî korsanl k mu‘âmelesini eyler ise o mak`leye deryân n
aç nda musâdafa olundu hâlde akdolunan mevâdda halel kesilmeksizin
hakk ndan gelinmesi câ’iz ola ve kezâlik Devlet-i aliyye sefâ'ini dahi bu vech üzre
hareket eylemek câ’iz ola Devlet-i aliyye-i ebed-k yâm ile 8spanya devleti beyninde
râb ta-pezîr hüsn-i hitâm olan i(bu musâlaha- müteyemmine Cezayir ve Tunus ve
Trablusgarb ocaklar na ihbâr olunup zikrolunan ocaklar n musâlaha husûs nda
irâdeleri kendü yedlerinde olmakdan nâ(î anlar dahi zikrolunan 8spanya devleti ile
ba(kaca akd- musâlaha eylediklerinde Devlet-i aliyye mahzûz ve musâlahalar
makbûl ol ca n mü(‘ir ve te’kîden dostlu tavsiye birle musâlahaya tergab hâvî
evâmir-i (erîfe 8spanya elçisi taraf ndan istid‘â olundukda her bir oca a ba(ka ba(ka
üç k t‘a evâmir-i aliyye isdâr ve teslîmî câ’iz ola
183
7 Sevval 1196
47. defter
-73-
D. E. 47, s. 9-10/10.
Bo azhisarlar nâ’ibleriyle berren ve bahren 8spanya vilâyetine var nca

Bahr-i Sefîd’de vâk ‘ sâ’ir kud\t ve nüvvâba ve Bo azhisarlar dizdârlar ve iskele
ümenâs ve i( erleri ve sâ’ir zâbitâna hüküm ki
Bundan akdem 8spanya elçisinin istid‘âs na binâ’en tersâne-i âmiremde

mevcûd 8spanya esrâs ndan tahlîs ü itlâk ve teslîm olunup nezdinde mevcûd k rk
neferât saray sefîneye vaz‘ ve vilâyetleri cânibine irsâl üzre oldu n elçi-i mûmâ-
ileyh bu def‘a memhûr takrîr kâ d yla inhâ ve Âsitâne-i sa‘âdet’imden
vilâyetlerine var nca esnâ’- râhda Cezayir-i Garb ve Trablus ocaklar ve Ülgünyar
ve sâ’ir Devlet-i aliyye’m sefâ'inine tesâdüf eylediklerinde murûrlar na mümâna‘at
ve me’kûlât u me(rûbâtlar n akçe ile ald klar nda muhâlefet olunmayup selâmet ile
imrâr u himâyet ve s yânetlerini ve izn ü ruhsat (âmil siz ki mevlânâ ve sâ’ir
mûmâ-ileyhimsiz size hitâben emr-i (erîfim sudûr n istirhâm eyledü ine binâ’en
esrâ-y merk`menin sâlimen murûrlar na mümâna‘at olunmayup himâyet ü
s yânetleri fermân m olma n imdi Devlet-i aliyye-i ebediyyi’l-istimrâr mla 8spanya
devleti beyninde müceddeden mün‘ak d olan silm ü musâfâta mebnî esrâ-y
merk`menin sâlimen vilâyetlerine imrârlar matlûb edü i siz ki mevlânâ ve sâ’ir
mûmâ-ileyhimsiz ma‘lûmunuz oldukda sâb ku’z-zikr k rk nefer esrâ ile sefîne-i
mezkûrenin murûrlar na mümâna‘at olunmayup âminen ve sâlimen imrâr na ve
himâyet ü s yânetlerine mubâderet ve h lâf nda tevakka ve mücânebet eylemeniz
bâb nda
Fî Evâh r- Rabîulevvel Sene 1199
184
-74-
D. E. 47, s. 27/109.
Bo azhisarlar nâ’iblerine ve dizdârlar na hüküm ki
Elçi-i mûmâ-ileyh Südde-i sa‘âdet’ime arzuhâl gönderüp bu def‘a Cezayir-i

Garb oca na ihsân- hümâyûn m olan mühimmât ve levâz m- sâ’irenin bak yyesi
Âsitâne-i devlet-â(iyâne’mden tahmîl olunmak içün Urfa ta‘bîr olunur bir k t‘a
be lik sefîne 8spanya devleti taraf ndan ta‘yîn ve irsâl olunup hâlâ
Bo azhisarlar ’na takarrub üzre oldu n inhâ mârrü’z-zikr be lik sefînenin
Bo azhisarlar ’nda imrâr na mümâna‘at olunmayup sâ’ir dost olan düvelin be lik
sefînelerine ne vechile mu‘âmele oluna gelmi( ise buna dahi ol vechile mu‘âmele
bi’l-mücâmele izhâr yla Âsitâne-i aliyye’me imrâr na dikkat olunmak bâb nda emr-i
(erîfim sudûr n istid‘â etmekle bu mak`le sefâ'in içün verilügelen evâmir-i (erîfe
mûciblerince imrâr na mümâna‘at olunmamak fermân m olma n imdi siz ki
mevlânâ ve dizdârân- mûmâ-ileyhimsiz ber-vech-i muharrer 8spanya devletinin bu
def‘a Bo azhisarlar ’na vürûd eden sâb ku’z-zikr bir k t‘a 8spanya be lik
sefînesinin Bo azhisarlar ’ndan Der-sa‘âdet’ime imrâr na mümâna‘at olunmayup
sâ’ir dost olan düvelinin be lik sefâ'inine ne vechile mu‘âmele oluna gelmi( ise
buna dahi ol vechile mu‘âmele bi’l-mücâmele izhâr yla âminen ve sâlimen Der-
aliyye’me imrâr na i‘tinâ ve dikkat ve h lâf ndan ittik\ ve mücânebet eylemeniz
bâb nda deyü emr-i âlî yaz lm (d r
-75-
D. E. 47, s. 28/112.
185
Elçi-i mûmâ-ileyh Südde-i sa‘âdet'ime arzuhâl gönderüp bundan
mukaddemce Cezayir-i Garb oca na irsâli lâzim gelen mühimmât bak yyesini Der-
aliyye’mde tahmîl z mn nda Urfa ta‘bîr olunur bir k t‘a be lik 8spanya sefînesi
devleti taraf ndan Âsitâne-i sa‘âdet’ime vâs l olmu(d el-hâletü hâzihi sefîne-i
merk`menin avdet ü ric‘ati iktizâ eyledü in bildirüp mârrü’z-zikr sefînenin emîn ü
sâlim Bo azhisarlar ’ndan imrâr na mümâna‘at olunmayup sâ’ir dost olan düvelinin
be lik sefînelerine ne vechile mu‘âmele oluna gelmi( ise buna dahi ol vechile
mu‘âmele bi’l-mücâmele izhâr yla murûr na dikkat olunmak bâb nda emr-i (erîfim
sudûr n istid‘â etmekle vech-i me(rûh üzre imrâr etdirilmek içün emr-i âlî
yaz lm (d r
Fî Evâ’il-i Muharrem Sene 1207
-76-
D. E. 47, s. 34/135.
8(bu emr-i âlî gerü gelüp battâlda mahfûzdur Fî gurret-i R
8zmir k\d s na hüküm ki
Der-aliyye’mde mukam 8spanya maslahatgüzâr Buzuk Polini hutimet

avâkibuhu bi’l-hayr bu def‘a Südde-i sa‘âdet’ime takrîr kâ d gönderüp
mazmûnunda Tunus ahâlisinden ma‘lûmu’l-esâmî kimesneler Tunus’a azîmet
etmek üzre Âsitâne’de bir k t‘a 8spanya sefînesini mukaddemâ istîcâr ve mahall-i
merk`ma azîmet ve 8zmir’e vusûllar nda sefer neferi ile Tunus taraf na sefîne-i
mezkûre adem-i azîmet ve muhâfazas nda murâd ol cak kadr- kifâye sefâ'in
rifâk na dek iskele-i merk`mda meks ü ik\met eyledü ine binâ’en sefîne-i mezbûre
kapudân 8zmir’e kadar îcâb eden kul müste’cirlerinden mutâlaba ve almak murâd
eyledikde merk`mlar vermekden imtinâ‘ eylediklerinden ba(ka beyne’t-tüccâr
mesmû‘ olmayan mutâlabât- nâ-sezâ ve tazmîn- zarar iddi‘âs na mübâderet ile
kapudân- mersûm gadr u azrâr sevdâs nda olduklar na inbinâ’en mâdde-i merk`me
186
ticârete müte‘all k olup tüccârdan ehl vuk`f ve bî-garaz kimesnelere ihâle ile nasb u
rü’yet etdirilmesi husûs ol cânibde 8spanya konsolos taraf ndan 8zmir
mütesellimine ifâde olundukda mütesellim-i mûmâ-ileyh da‘vâ-y mezkûr n kat‘ n
bir vechile tecvîz etmedü inden kat‘- nazar konsolos- mersûm ve tercümân n
tahkarâne mu‘âmele ile def‘ etmi( oldu derc ü testîr ve ol bâbda emr-i (erîfim
sudûr istid‘â olunmu( mezbûr n bi’l-isti‘lâm tahkak husûs na irâde-i aliyye’m
ta‘alluk etmekle sen ki mevlânâ-y mûmâ-ileyhsin zikrolunan müste’cirler ve
kapudân ile tüccârdan bî-garaz kimesneleri huzûr- (er‘le celb ve husûs- mezbûr
bi’l-istintâk ve’l-istihbâr tashîh ve hakakat üzre keyfiyyeti i‘lâm olunmak fermân m
olma n isti‘lâm hâvî i(bu emr-i (erîfim isdâr u irsâl olunmu(dur imdi mâdde-i
merk`menin hakakat üzre bilinmesi mültezim oldu ve Devlet-i aliyye’mle dost
olan 8spanya devleti konsolos na ve berâtlu tercümân na mug\yir-i rüsûm- dostî ve
müvâlât mu‘âmele olundu na r zây- hümâyûn olmadu sen ki mevlânâ- mûmâ-
ileyhsin ma‘lûmun oldukda ber-minvâl- muharrer ticâretde bî-garaz erbâb vuk`f ve
vüsûk hâz r oldu hâlde tarafeyn istintâk ve sûret-i muk\veleri ne vechile ve te’hîri
ne illete mebnî oldu n ve’l-hâletü hâzihi kapudân n matlûbu olan kul ne mikdâr ve
müste’cirlerin iddi‘âlar ne sebebe mebnî edü ini tashîh ve sâ’ir erbâb- vuk`fdan
dahi tahkak birle hakakat- hâl alâ vechi’s-s hha Der-aliyye’me i‘lâma mübâderet ve
h lâf tahrîrden mübâ‘adet eylemek bâb nda
Fî Evâh r- Rabîulâhir Sene 1207
-77-
D. E. 47, s. 43/168.
Bo azhisalar nâ’iblerine ve dizdârlar na hüküm ki
Der-aliyye’mde mukam 8spanya kral n n maslahatgüzâr Buzuk Plini hutimet

avâk buhu bi’l-hayrin Südde-i sa‘âdet'ime takdîm eyledü i memhûr takrîr kâ d
mefhûmunda bundan akdem Tunus oca ndan matlûb bir k t‘a 8spanya be lik
187
sefînesi 8spanya kral taraf ndan Tunus cânibine gönderilmi( olma la sefîne-i
merk`me Tunus’a lede’l-vürûd ocak- merk`m taraf ndan Der-aliyye’me gelmek
üzre olan ümerâdan__________ zîde kadrühü sefîne-i mezkûreye irkâb u irsâl
olunmu( oldu na binâ’en sefîne-i merk`me hâlâ Bo azhisarlar 'na karîb mahalle
geldü in inhâ ve sâb ku’z-zikr firkateyn ta‘bîr olunur 8spanya be lik sefînesinin
Bo azhisarlar ’ndan imrâr na mümâna‘at olunmayup âminen ve sâlimen murûru
husûs na ruhsat verilmek bâb nda emr-i (erîfim sudûr n istid‘â etmekle murûruna
mümâna‘at olunmamak fermân m olma n imdi siz ki mevlânâ ve dizdârân-
mûmâ-ileyhimsiz ber-minvâl- muharrer Tunus oca taraf ndan meb‘ûs mîrî-i
mûmâ-ileyhin râkib oldu sâb ku’z-zikr 8spanya be lik sefînesi Bo azhisarlar ’na
lede’l-vusûl Françe ve düvel-i sâ’ire taraflar ndan hasebe’l-iktizâ âmed-(üd eden
be lik sefâ'in misillü dostlu a lây k vechile mu‘âmele bi’l-mücâmele izhâr yla
murûruna mümâna‘at olunmayup emîn ü sâlim imrâr na dikkat ve ber-mûcib-i
ahidnâme-i hümâyûn himâyet ü s yânet olunmak bâb nda
-78-
D. E. 47, s. 44/171.
Bo azhisalar nâ’iblerine ve dizdârlar na hüküm ki
Âsitâne-i sa‘âdet’imde mukam 8spanya maslahatgüzâr arzuhâl edüp bundan

akdemce Tunus oca ümerâs dan__________ zîde kadruhu bir k t‘a 8spanya
be lik sefînesine râkib olarak Der-devlet-mikdâr' ma vâs l olmu(d el-hâletü hâzihi
sefîne-i merk`menin 8spanya taraf na avdet ü ric‘ati iktizâ eyledü ini inhâ ve
mârrü’z-zikr be lik sefînenin emîn ü sâlim Bo azhisalar ’ndan imrârlar na
mümâna‘at olunmayup sâ’ir dost olan düvelin be lik sefîneleri hakk na ne vechile

188
mu‘âmele oluna gelmi( buna dahi ol vechile mu‘âmele bi’l-mücâmele izhâr yla
imrâr etdirilmek bâb nda emr-i (erîfim sudûr n istid‘â eyledü i ecilden vech-i
me(rûh üzre amel olunmak bâb nda
Fî Evâhir-i Rabîulâhir 1210
-79-
D. E. 47, s. 48/200.
Âsitâne-i sa‘âdet’imde mukam
8spanya kral n n maslahatgüzâr Buzuk Polini hutimet avâk buhu bi’l-hayr

Südde-i sa‘âdet'ime arzuhâl edüp bundan akdem Trablusgarb oca taraf ndan
matlûb firkateyn ta‘bîr olunur bir k t‘a 8spanya be lik sefînesi 8spanya kral
cânibinden irsâl ve ocak- merk`me ba‘de’l-vürûd Der-aliyye’me gelmek üzre olan
ümerâdan bir nefer vekîl__________ zîde kadruhu sefîne-i merk`meye irkâb u
irsâl olunmu( oldu na binâ’en sefîne-i merk`me hâlâ Bo azhisarlar na karîb
mahalle geldü in inhâ ve sâlifü’l-beyân 8spanya be lik sefînesinin
Bo azhisarlar ’ndan imrâr na mümâna‘at olunmayup âminen ve sâlimen murûru
husûs na ruhsat verilmek bâb nda emr-i (erîfim sudûr n istid‘â etmekle murûruna
mümâna‘at olunmamak fermân m olma n imdi siz ki mevlânâ ve dizdârân-
mûmâ-ileyhimsiz ber-minvâl- muharrer Trablusgarb oca cânibinden meb‘ûs mîrî-
i mûmâ-ileyhin râkib oldu sâb ku’z-zikr 8spanya be lik sefînesi Bo azhisarlar ’na
lede’l-vusûl Françe ve düvel-i sâ’ire taraflar ndan hasebe’l-iktizâ âmed-(üd eden
be lik sefâ'in misillü dostlu a lây k vechile mu‘âmele bi’l-mücâmele izhâr yla
murûruna mümâna‘at olunmayup emîn ü sâlim imrâr na dikkat ve ber-mûcib-i
ahidnâme-i hümâyûn himâyet ü s yânet olunmak içün emr-i âlî yaz lm (d r
189
Fî Evâ’il-i Rabîulevvel Sene 1211
Prusya ile ilgili belgeler
73. defter
-80-
D. E. 73, s. 14/67.
Cezayir-i Garb be lerbe isine ve Cezayir-i Garb k\d s na hüküm ki
Devlet-i aliyye ile Prusya kral beyninde müsâlaha- mü’ekkede ve dostluk

ve musâfât cârî ola ve re‘âyâ ve berâyâ-y cânibeynin berren ve bahren bilâ-mâni‘
ticâretleri câ’iz olup Prusya kral n n bayrak ve patentesiyle yürüyen asl Prusyal ve
mellâh sefâ'ini memâlik-i mahrûse iskele ve limanlar na emti‘a ve e(yâlar yla vürûd
ve meks ü avdet eylediklerinde rencîde olunmayup ve kazâ’en mutazarr r olan
sefâ'inin ta‘mîri câ’iz olup ve kendü akçeleri ile kefâf- nefisleriçün satun ald klar
me’kûlât u me(rûbât ve levâz m- sâ’irelerine mümâna‘at olunmaya deyü
Prusyal ya verilen ahidnâme-i hümâyûnda mukayyed olup h lâf na hareket iktizâ
etmez iken Kadc ve Malaga nâm iskelelere nakl ve kayd içün Franç de Dranc
Aglid(kof ? nâm Prusya kapudân n zîr-i re’îsli inde olan Prenç nâm Danimarka
sefînesine Prusyal re‘âyâlar ndan 8spenekriz ? ve Davon ? ve Hohman Dinski ? ve
Grin Glolyoma Asots ? ve Kadrinç Hristof Dorm ? nâm Prusyal lar ber-mûcib-i
defter muk rr-dâd on iki bin dokuz yüz doksan dokuz kurû( sekiz pârelik
memnû‘âtdan olmayan emti‘a ve e(yâ vaz‘ ve sefîne-i mezkûre rûy- deryâ gider
iken esnâ-i râhda Cezâyirlüden ma‘lûmü’l-ism kimesneler ahz edüp gadr eyledikleri
Prusya kral n n Âsitâne-i aliyye’mde mukam elçisi takrîr kâ d yla dîvân-
hümâyûn ma inhâ ve emti‘a- mezkûr ve yâhûd bahâs ahz edenlerden ber-mûcib-i
defter gasb ve Cezâyir’de mukam Niderlende konsolos na teslîm rtdirilmek bâb nda
emr-i (erîfim sudûr n istid‘â ve der-dîvân- hümâyûnda mahfûz ahidnâme-i
190
hümâyûna murâca‘at oldukda me(rûh üzre oldu n mastûr u mukayyed bulunma n
ahidnâme-i hümâyûn (urût mûcibince amel olunmak içün yaz lm (d r
Fî Evâs t- Cemâziyelevvel Sene 1184
-81-
D. E. 73, s. 15/71.
Cezâyir-i Garb be lerbe isi dâme ikbâlühüya hüküm ki
Prusyaviyyü’l-asl Zvardin Freddirik Ferli de Klis? nâm seyyâh bundan onbir

sene mukaddem alâ tariki’s-siyâha seyr-i emsâr ve büldân ederin Ceneviz
memâlikine vâs l ve andan dahi 8spanya memleketine bahren râhi ve âzim oldukda
esnâ-i tarîkda vâk ‘ Raso cezîresi kurb nda Cazâyir’in cenk sefînesi ba teten zuhûr
ve mesfûr n süvâr oldu sefîneyi ahz u zabt etmekle seyyâh mesfûr dahi giriftâr
kayd- esr olup hâlâ sinîn-i muta‘addîdeden berü Cezâyir’de mahbûsen ik\met üzre
oldu n mukaddemâ Prusya devleti taraf na mesfûr ihbâr ve halâs n istid‘â ve
istimdâd eyledü ini Prusya devleti taraf na hâlâ Âsitâne’de mukam Prusya elçisi
k dvet-i ümerâ’i’l-milleti’l-mesîhiyye de Siklin? hutimet avâk buhu bi’l-hayra
mesfûr n istihlâs n mu(‘ir hâssaten tavsiye-nâme vürûduna binâ’en esîr-i mersûm
kaude’l-esrden itlâk u tahlîs ve hâlâ Cezâyir’de mukam 8sveç konsolos na teslîm
olunmak bâb nda emr-i (erîfim sudûr bu def‘a Prusya elçisi mûmâ-ileyh memhûr
takrîriyle istid‘â etme in vech-i me(rûh üzre amel olunmak fermân olma n imdi
Prusya Devlet-i Devlet-i Aliyye-i ebed-k yâm mla teslîm ve musâfât üzre oldu na
binâ’en devlet-i mezbûreye tâbi‘ olanlar n esîr ve habs olunmalar mug\yir-i (urût-
ahidnâme-i hümâyûn ve münâfî-i levâz m- musâfât u müvâlât olma la mesfûr fi’l-
hakaka Prusyal dan oldu takdîrde kayd- esrden itlâk ve sebîli tahliye olunmas na
irâde-i (efkat ifâde-i melûkânem müte‘all k oldukdan nâ(i sen ki mîr-i mîrân-
mûmâ-ileyhsin mesfûr kayd- esrden itlâk ve sebîlini tahliye birle Cezâyir’de
mukam 8sveç konsolos na teslîm ve teslimini mu(‘ir konsolos- mersûmdan
191
ma‘mûlün bihi sened ahz ve Der-aliyye’me tesyîre mübâderet eyleyüp mug\yir-i
rüsûm-i dostî ve müsâfât a‘zâr- vâhiye îrâdiyle tekrâr isti‘câli mûcib hâlât n
vuk`‘ ndan ve ta‘allül tereddüdden tahâ(î ve mücânebet eylemek bâb nda fermân-
âli-(ân m sâd r olmu(dur
Fî Evâh r- Zilkade Sene 1188
-82-
D. E. 73, s. 44/334.
Cezayir-i Garb ocaklar sefâyininden Bahr-i sefîd’de bulunan gemilerin

kapudânlar na hüküm ki
Devlet-i Aliyye ile Prusya kral beyninde musâlaha- mü’ekkede ve dostluk

ve musâfât cârî ola ve re’âyâ ve berâyâ cânibinin berren ve bahren bilâ mâni‘
ticaretleri câ’iz olup Prusya kral n n bayrak ve patentesiyle yürüyen as l Prusyal ve
mellâh sefâyini memâlik-i mahrûse iskele ve limanlar na emti‘a ve e(yâlar yla
vurûd ve meks ve avdet eylediklerinde rencîde olunup ve kazâ’en mutazarr r olan
sefâyinin ta‘mîri câ’iz olup ve kendü akçeleriyle kefâf-i nefs içün satun ald klar
me’kûlât u me(rûbât ve levâz m- sâ’irelerine mümâna‘at olunmaya deyü
Prusyal ya verilen ahidnâme-i hümâyûn mukayyed oldu na binâ’en bu esnâda
Prusya kapudânlar ndan Antonyo Liyonar de Cemini ? nâm kapudân n râkib oldu
bir k t‘a Prusya tüccar sefînesine Mora cânibinden Prusyal tüccârlar n n tahmîl
eyledikleri memnû‘âtdan olmayan emti‘a ve e(yâ ile Prusya Bayra kü(âd ve
Mora cânibinden Trieste Liman na azîmet üzre oldu n Prusya kral n n Âsitâne-i
Sa‘âdet’imde mukam elçisi Von Knobelsdorf Hutimet avâk buhu bi’l-hayr Südde-i
Sa‘âdet’ime takdîm eyledü i bir k t‘a memhûr arzuhâl inhâ ve siz ki mârrü’z-zikr
ocaklar n kapudânlar mûmâ-ileyhimsiz kapudân- merk`m Prusya bayra râkib
oldu sefînesiyle bahr-i Sefîd’de her kan n z tesâdüf eyledikde sefîne ve humûle
ve âdemlerine taraf n zdan tâla- dest teaddi ve rencîde olunmayup himâyet ve
192
s yânet olunmak bâb nda emr-i (erîfim sudûr n istid‘â etme in ahidnâme-i
hümâyûn mûcibince amel oluna fermân m olma n imdi siz ki kapudânân- mûmâ-
ileyhimsiz Prusya kapudân mersûm süvâr oldu bir k t‘a Prusya tüccâr sefînesiyle
Bahr-i Sefîd’de her kan n za tesâdüf eder ise ber-minvâl muharrer gerek sefîne ve
gerek derûnunda olan emvâl u mellâhlar na taraf n zdan h laf- ahidnâme-i
hümâyûn ve mug\yir-i r zâ bir dürlü ta‘addî ve rencîde olunmayup âminen ve
sâlimen imrâr na dikkat olunmak bâb nda
Fî evâhir-i Cemâziyelevvel sene 1208
-83-
D. E. 73, s. 54/335.
Bir sûreti kapudânân- mûmâ-ileyhima Astrita Atin Akaro ? nâm kapudân

râkib oldu bir k t‘a tüccâr sefînesiyle Mora’dan Alikorna’ya azîmet üzre olma la
ahidnâme-i hümâyûn (urût mûcibince ber-vech-i me(rûh.
Fî Evâ’il-i Cemâziyelâhir Sene 1208
-84-
D. E. 73, s. 54/336.
Bir sûreti kapudânân- mûmâ-ileyhima Yakub Kristiyan ? nâm kapudân

râkib oldu bir k t‘a tüccâr sefînesiyle Âsitâne-i Sa‘âdet’imden Tirista cânibine
azîmet üzre olma la ahidnâme-i hümâyûn (urût mûcibince ber-vech-i me(rûh.
193
-85-
D. E. 73, s. 45/346.
Cezâyir-i Garb ocakl sefâyininden Bahr-i Sefîd’de bulunan gemilerin


ve musâfât cârî ola ve re‘âyâ ve berâyâ-y cânibeynin berren ve bahren bilâ mâni‘
ticâretleri câ’iz olup Prusya kral n n bayrak ve patentesiyle yürüyen as l Prusyal ve
vürûd ve meks ü avdet eylediklerinde rencîde olunmayup ve kazâ’en mutazarr r
olan sefâyinin ta‘mîri câ’iz olup ve kendü akçeleriyle kefâf- nefisleriçün satun
ald klar me’kûlât u me(rûbât ve levâz m-i sâ’irelerine mümâna‘at olunmaya deyü
Prusyal ya i‘tâ olunan ahidnâme-i hümâyûnda mukayyed oldu na binâ’en bu
esnâda Prusya kapudânlar ndan Yorki Veled-i Yani nâm kapudân râkib oldu
Pergendi ta‘bîr olunur bir k t‘a Prusya tüccâr sefînesine Mora cezîresinde vâk ‘
Koron liman ndan Prusyal tüccârlar n n tahmîl eyledikleri memnû‘âtdan olmayan
emti‘a ve e(yâ ile Prusya bayra kü(âd ve Koron liman ndan Alikorna’ya azîmet
üzre oldu n Prusya kral n n Âsitâne-i Sa‘âdet’imde mukam elçisi Von Knobelsdorf
Hutimet avâk buhu bi’l-hayrin Südde-i Sa‘âdet’ime takdîm eyledü i bir k t‘a
memhûr arzuhâlinde inhâ ve siz ki mârrü’z-zikr ile ocaklar n kapudânlar mûmâ-
ileyhimsiz kapudân- mersûm Prusya bayra yla râkib oldu sefînesiyle Bahr-i
Sefîd’de her kan n za tesâdüf etdü in sefîne ve humûle ve âdemlerine taraf n zdan
tâle-i dest-i ta‘addî ve rencîde olunmayup himâyet s yânet olunmalar bâb nda
emr-i (erîfim sudûr n istid‘â etme in ahidnâme-i hümâyûn mûcibince amel ü
hareket bulunmak fermân m olma n imdi siz ki kapudânân- mûmâ-ileyhimsiz
Prusya kapudân mersûm süvâr oldu bir k t‘a Prusya tüccâr sefînesiyle Bahr-i
Sefîd’de her kan n za tesâdüf eder ise ber-minvâl- muharrer gerek sefîne ve gerek
derûnunda olan emvâl u mellâhlar na taraf n zdan h lâf- ahidnâme-i hümâyûn u
mug\yir-i r zâ bir dürlü ta‘addî ve rencîde olunmayup âminen ve sâlimen imrâr na
dikkat olunmak bâb nda
194
-86-
D. E. 73, s. 50/386.


ve musâfât cârî ola ve re‘âyâ ve berâyâ cânibeynin berren ve bahren bilâ mâni‘
olan sefâyinin ta‘mîri câ’iz olup ve kendü akçeleriyle satun ald klar me’kûlât u
me(rûbât ve levâz m-i sâ’irelerine mümâna‘at olunmaya deyü Prusyal ya i‘tâ
olunan ahidnâme-i hümâyûnda mukayyed oldu na binâ’en bu esnâda Prusya
kapudânlar ndan Nikola Valsamaki nâm kapudân râkib oldu bir k t‘a Prusya
tüccâr sefînesine Âsitâne Sa‘âdet’imde Prusya tüccârlar n n tahmîl eyledikleri
memnû‘âtdan olmayan emti‘a ve e(yâ ile Prusya bayra kü(âd ve Der-aliyye’mden
Bahr-i Sefîd cânibine azîmet üzre oldu n Prusya kral n n Âsitâne-i Sa‘âdet’imde
mukam elçisi Von Knobelsdorf Hutimet avâk buhu bi’l-hayrin Südde-i Sa‘âdet’ime
takdîm eyledü i bir k t‘a memhûr arzuhâlinde inhâ ve siz ki mârrü’z-zikr ile
ocaklar n kapudânlar mûmâ-ileyhimsiz kapudân- mersûm Prusya bayra yla râkib
oldu sefînesiyle Bahr-i Sefîd’de her kan n za tesâdüf etdü in sefîne ve humûle
ve âdemlerine taraf n zdan tâle-i dest-i ta‘addî ve rencîde olunmayup himâyet
s yânet olunmalar bâb nda emr-i (erîfim sudûr n istid‘â etme in ahidnâme-i
hümâyûn mûcibince amel ü hareket bulunmak fermân m olma n imdi siz ki
kapudânân- mûmâ-ileyhimsiz Prusya kapudân mersûm süvâr oldu bir k t‘a
Prusya tüccâr sefînesiyle Bahr-i Sefîd’de her kan n za tesâdüf eder ise ber-minvâl-
muharrer gerek sefîne ve gerek derûnunda olan emvâl u mellâhlar na taraf n zdan
195
h lâf- ahidnâme-i hümâyûn u mug\yir-i r zâ bir dürlü ta‘addî ve rencîde olunmayup
âminen ve sâlimen imrâr na dikkat olunmak bâb nda
-87-
D. E. 73, s. 51/401.


ve musâfât cârî ola ve re‘âyâ ve berâyâ cânibeynin berren ve bahren bilâ mâni‘
kapudânlar ndan Anton Padvan nâm kapudân râkib oldu bir k t‘a Prusya tüccâr
sefînesine Alikorna iskelesinden Prusya tüccârlar n n tahmîl eyledikleri
memnû‘âtdan olmayan emti‘a ve e(yâ ile Prusya bayra kü(âd ve Alikorna
iskelesinden Bahr-i Sefîd cânibine azîmet üzre oldu n Prusya kral n n Âsitâne-i
Sa‘âdet’imde mukam elçisi Von Knobelsdorf Hutimet avâk buhu bi’l-hayrin Südde-
i Sa‘âdet’ime takdîm eyledü i bir k t‘a memhûr arzuhâlinde inhâ ve siz ki mârrü’z-
zikr ile ocaklar n kapudânlar mûmâ-ileyhimsiz kapudân- mersûm Prusya
bayra yla râkib oldu sefînesiyle Bahr-i Sefîd’de her kan n za tesâdüf etdü in
sefîne ve humûle ve âdemlerine taraf n zdan tâle-i dest-i ta‘addî ve rencîde
olunmayup himâyet s yânet olunmalar bâb nda emr-i (erîfim sudûr n istid‘â
etme in ahidnâme-i hümâyûn (urût mûcibince amel ü hareket bulunmak fermân m
196
olma n imdi siz ki kapudânân- mûmâ-ileyhimsiz Prusya kapudân mersûm süvâr
oldu bir k t‘a Prusya tüccâr sefînesiyle Bahr-i Sefîd’de her kan n za tesâdüf eder
ise ber-minvâl- muharrer gerek sefîne ve gerek derûnunda olan emvâl u
mellâhlar na taraf n zdan h lâf- ahidnâme-i hümâyûn u mug\yir-i r zâ bir dürlü
ta‘addî ve rencîde olunmayup âminen ve sâlimen imrâr na dikkat olunmak bâb nda
Fî Evâh r- Zilhicce sene 1209
-88-
D. E. 73, s. 51/402.
Bir sûreti kapudânân- mûmâ-ileyhime Prusya kapudânlar ndan Nikola

yavani ? nâm kapudân Der-aliyyeden Bahr- Sefîd cânibine azîmet üzre olma la ber
vech-i muharrer
(ty)
-89-
D. E. 73, s. 51/403.
Bir sûreti kapudânân- mûmâ-ileyhime Prusya kapudânlar ndan

Konstantinyo Mazlarvino ? nâm kapudân Der-aliyyeden Bahr- Sefîd cânibine
azîmet üzre olma la ber vech-i me(rh.
197
-90-
D. E. 73, s. 51/404.
Bir sûreti kapudânân- mûmâ-ileyhime Prusya kapudânlar ndan Brasimo

8sklava ? nâm kapudân Der-aliyyeden Bahr- Sefîd cânibine azîmet üzre olma la
ber vech-i muharrer
-91-
D. E. 73, s. 51/405.
Bir sûreti kapudânân- mûmâ-ileyhime Prusya kapudânlar ndan Manoli

Yovani Patropoli nâm kapudân Der-aliyyeden Bahr- Sefîd cânibine azîmet üzre
olma la ber vech-i muharrer
-92-
D. E. 73, s. 51/406.
Bir sûreti kapudânân- mûmâ-ileyhime Prusya kapudânlar ndan Espero

Devari ? nâm kapudân Der-aliyyeden Bahr- Sefîd cânibine azîmet üzre olma la ber
vech-i me(rûh.
-93-
D. E. 73, s. 51/407.
Bir sûreti kapudânân- mûmâ-ileyhime Prusya kapudânlar ndan Andreya

Melanik ? nâm kapudân Der-aliyyeden Bahr- Sefîd cânibine azîmet üzre olma la
ber vech-i muharrer
198
-94-
D. E. 73, s. 51/408.
Bir sûreti kapudânân- mûmâ-ileyhime Prusya kapudânlar ndan 8lyakala

Naropoli ? nâm kapudân Der-aliyyeden Bahr- Sefîd cânibine azîmet üzre olma la
ber minvâl- muharrer
-95-
D. E. 73, s. 52/419.


kapudânlar ndan Antonyo Pars nâm kapudân râkib oldu bir k t‘a Prusya tüccâr
sefînesine Âsitâne Sa‘âdet’imde Prusya tüccârlar n n tahmîl eyledikleri
memnû‘âtdan olmayan emti‘a ve e(yâ ile Prusya bayra ke(îd ve Der-aliyye’mden
199
oldu sefînesiyle Bahr-i Sefîd’de her kan n za tesâdüf etdü in sefîne ve humûle
ve âdemlerine tâle-i dest-i ta‘addî ve rencîde olunmayup himâyet s yânet
olunmalar bâb nda emr-i (erîfim sudûr n istid‘â etme in ahidnâme-i hümâyûn
(urût mûcibince amel ü hareket bulunmak fermân m olma n imdi siz ki
kapudânân- mûmâ-ileyhimsiz Prusya kapudân mersûm süvâr oldu bir k t‘a
Prusya tüccâr sefînesiyle Bahr-i Sefîd’de her kan n za tesâdüf eder ise ber-minvâl-
muharrer gerek sefîne ve gerek derûnunda olan emvâl u mellâhlar na taraf n zdan
h lâf- ahidnâme-i hümâyûn u mug\yir-i r zâ bir dürlü ta‘addî ve rencîde olunmayup
-96-
D. E. 73, s. 52/420.
Bir sûreti Çamoko Gilezi ? nâm kapudâna ber vech-i muharrer
-97-
D. E. 73, s. 52/421.
Bir sûreti Françesko Maryamatoki ? nâm kapudâna ber vech-i me(rûh.
-98-
D. E. 73, s. 52/422.
Bir sûreti Malkiyor 8skaryato ? nâm kapudâna ber vech-i muharrer
200
-99-
D. E. 73, s. 52/423.
Bir sûreti Çozepe Françesko Boni ? nâm kapudâna ber vech-i me(rûh.
-100-
D. E. 73, s. 52/424.
Bir sûreti Nikola Okano ? nâm kapudâna ber vech-i me(rûh.
-101-
D. E. 73, s. 52/425.
Bir sûreti Andriya Sbik ? nâm kapudâna ber vech-i muharrer
-102-
D. E. 73, s. 52/433.
Prusya kapudânlar ndan Konstantino Balkopoli ? nâm kapudân râkib oldu

bir k t‘a Prusya tüccâr sefînesine Âsitâne-i Sa‘âdet’imden Prusya tüccârlar n n
tahmîl eyledikleri memnû‘âtdan olmayan emti‘a ve e(yâlar yla Bahr-i Sefîd
cânibine azîmet üzre olma la ber-mûcib-i ahidnâme-i hümâyûn amel ü hareket
olunmak bâb nda Cezâyir-i Garb ocakl sefâyininden Bahr-i Sefîd’de bulunan
gemilerin kapudânlar na hitâben emr-i (erîf yaz lm (d r
Fî Evâh r- Cemâziyelâhir Sene 1210
201
-103-
D. E. 73, s. 52/435.
Prusya kapudânlar ndan Ciyovani Kligaz ? nâm kapudân râkib oldu bir
k t‘a Prusya tüccâr sefînesine Der-aliyye’mden Prusya tüccârlar n n tahmîl
eyledikleri memnû‘âtdan olmayan emti‘a ve e(yâlar yla Bahr-i Sefîd cânibine
azîmet üzre olma la ber-mûcib-i ahidnâme-i hümâyûn amel ü hareket olunmak
bâb nda Cezâyir-i Garb ocakl sefâyininden Bahr-i Sefîd’de bulunan gemilerin
kapudânlar na hitâben emr-i (erîf yaz lm (d r
-104-
D. E. 73, s. 52/436.
Prusya kapudânlar ndan Karlo Trolda ? nâm kapudân râkib oldu bir k t‘a
Prusya tüccâr sefînesine Der-aliyye’mden Prusya tüccârlar n n tahmîl eyledikleri
memnû‘âtdan olmayan emti‘a ve e(yâlar yla Bahr-i Sefîd cânibine azîmet üzre
olma la ber-mûcib-i ahidnâme-i hümâyûn amel ü hareket olunmak bâb nda
202
-105-
D. E. 73, s. 52/437.
Prusya kapudânlar ndan Mnoli Dipsalidi ? nâm kapudân râkib oldu bir
-106-
D. E. 73, s. 52/439.
Prusya kapudânlar ndan Ciyovani Missi ? nâm kapudân râkib oldu bir
-107-
D. E. 73, s. 52/442.
Prusya kapudânlar ndan Corci Karav Paranili ? nâm kapudân râkib oldu
bir k t‘a Prusya tüccâr sefînesine Der-aliyye’mden Prusya tüccârlar n n tahmîl
203
-108-
D. E. 73, s. 52/444.
Prusya kapudânlar ndan Antonyo Salaka ? nâm kapudân râkib oldu bir
-109-
D. E. 73, s. 52/446.
Prusya kapudânlar ndan Brsimo Azorono ? nâm kapudân râkib oldu bir
204
-110-
D. E. 73, s. 52/448.
Prusya kapudânlar ndan Espero Pitala ? nâm kapudân râkib oldu bir k t‘a
emti‘a ve e(yâ ile Bahr-i Sefîd cânibine azîmet üzre olma la ber-mûcib-i ahidnâme-
i hümâyûn amel ü hareket olunmak bâb nda Cezâyir-i Garb ocakl sefâyininden
Bahr-i Sefîd’de bulunan gemilerin kapudânlar na hitâben emr-i (erîf yaz lm (d r
-111-
D. E. 73, s. 52/450.
Prusya kapudânlar ndan Viniçdo Poça ? nâm kapudân râkib oldu bir k t‘a
Prusya tüccâr sefînesine Ceneva liman ndan Prusya tüccârlar n n tahmîl eyledikleri
memnû‘âtdan olmayan emti‘a ve e(yâ ile Bahr-i Sefîd cânibine azîmet üzre olma la
ber-mûcib-i ahidnâme-i hümâyûn amel ü hareket olunmak bâb nda Cezâyir-i Garb
ocakl sefâyininden Bahr-i Sefîd’de bulunan gemilerin kapudânlar na hitâben emr-i
(erîf yaz lm (d r
205
-112-
D. E. 73, s. 53/51.
Prusya kapudânlar ndan Pilard ? nâm kapudân râkib oldu bir k t‘a Prusya
tüccâr sefînesine Der-aliyye’mden Prusya tüccârlar n n tahmîl eyledikleri
(erîf yaz lm (d r
-113-
D. E. 73, s. 53/453.
Prusya kapudânlar ndan Cakomo Merlac ? nâm kapudân râkib oldu bir
eyledikleri memnû‘âtdan olmayan emti‘a ve e(yâ ile Bahr-i Sefîd cânibine azîmet
üzre olma la ber-mûcib-i ahidnâme-i hümâyûn amel ü hareket olunmak bâb nda
-114-
D. E. 73, s. 53/455.
Prusya kapudânlar ndan Panayaso 8lo ? nâm kapudân râkib oldu bir k t‘a
206
(erîf yaz lm (d r
-115-
D. E. 73, s. 53/457.
Prusya kapudânlar ndan Gelsandro Milnovik ? nâm kapudân râkib oldu bir
-116-
D. E. 73, s. 53/459.
Prusya kapudânlar ndan Luka Milnovik ? nâm kapudân râkib oldu bir k t‘a
(erîf yaz lm (d r
207
-117-
D. E. 73, s. 53/465.
Prusya kapudânlar ndan Gelsandri Monako ? nâm kapudân râkib oldu bir
k t‘a Prusya tüccâr sefînesine Selanik’den Prusya tüccârlar n n tahmîl eyledikleri
ocakl sefâyininden Bahr-i Sefîd’de bulunan gemilerin kapudânlar na hitâben elçi-i
mûmâ-ileyh istid‘âs yla emr-i (erîf yaz lm (d r
-118-
D. E. 73, s. 53/466.
Prusya kapudânlar ndan Corci Anko(a ? nâm kapudân râkib oldu bir k t‘a
Prusya tüccâr sefînesine Selanik’den Prusya tüccârlar n n tahmîl eyledikleri
ocakl sefâyininden Bahr-i Sefîd’de bulunan gemilerin kapudânlar na hitâben elçi-i
mûmâ-ileyh istid‘âs yla emr-i (erîf yaz lm (d r
208
-119-
D. E. 73, s. 53/468.
Prusya kapudânlar ndan Petro Gadola ? nâm kapudân râkib oldu bir k t‘a
Prusya tüccâr sefînesine Tirista lima ndan Prusya tüccârlar n n tahmîl eyledikleri
(erîf yaz lm (d r
-120-
D. E. 73, s. 53/469.
Prusya kapudânlar ndan Mikle Saran ? nâm kapudân râkib oldu bir k t‘a
Prusya tüccâr sefînesine Âsitâne-i S‘âdet’imden Prusya tüccârlar n n tahmîl
-121-
D. E. 73, s. 53/471.
Prusya kapudânlar ndan Cakomo 8sbafi ? nâm kapudân râkib oldu bir k t‘a
Prusya tüccâr sefînesine 8zmir’den Prusya tüccârlar n n tahmîl eyledikleri
209
(erîf yaz lm (d r
-122-
D. E. 73, s. 53/472.
Prusya kapudânlar ndan Vasila Kalga ? nâm kapudân râkib oldu bir k t‘a
Prusya tüccâr sefînesine 8zmir’den Prusya tüccârlar n n tahmîl eyledikleri
(erîf yaz lm (d r
-123-
D. E. 73, s. 54/474.
Cezayir-i Garb ocaklar sefay ndan Behi-i sefîd’de bulunan gemilein

kapudânlar zîde kadrühüm hüküm ki
Devlet-i aliyye ile Prusya karal beyninde musâlaha- mü’ekkede ve dostluk

ve musâfât câr ola ve re‘âyâ ve berây-y cânibinin berren ve bahren bilâ mâni‘
ticâretleri câ’iz olup Prusya kral n n bayrak ve bat nas yla yürüyen as l Prusya ve
mellâh sefayini memâlik-i mahrûse iskele ve limanlar na emti‘a ve e(ya ve murûr
210
ve meks ve avdet eylediklerinde rencîde olunmayup ve kazâ mutazarr r olan
sefâyinin tamîri câ’iz olup ve kendü akçeleriyle ve kefâf- nefisleriçün satun
ald klar me’kûlât ve me(rûbât ve levâz m- sa’irelerine mumâ‘at olunmaya deyü
Prusya’ya i‘tâ olunan ahidnâme-i hümâyûnda mukayyed oldu na binâ’en bu
esnâda Prusya kapudânlar nda Mikle kupaniçe ? nâm kapudân râkib oldu bir k t‘a
Prusya tüccâr sefînesine Âsitâne-i Sa‘âdet’imden Prusya tüccârlar n n tahmîl
eyledikleri memnû‘âtdan olmayan emti‘a ve e(yâ ile Prusya bayra n kü(âd ve
Der-aliyye’mden Bahr-i Sefîd cânibine azîmet üzre oldu n Prusya kral n n
Âsitâne-i Sa‘âdet’imde elçesi de Kapu Bilsdork hutimt avâk buhu bi’l-hayr n
Südde-i Sa‘âdet’ime takdîm eyledü i bir k t‘a memhûr arzuhâlinde inhâ ve siz ki
mârrü’z-zikr ocaklar n kapudânlar mûmâ-ileyhimsiz kapudân- mersûm Prusya
bayra yla râkib oldu sefinesiyle Bahr-i Sefîd’de her kan n za musâdafet etdikde
sefîne ve humûle ve âdemlerine taraf n zdan itâla- dest-i ta‘addî ve rencîde
olunmayup himâyet ü siyanet olunmalar bâb nda emr-i (erîfim sudûr n istid‘â
etme in ahidnâme-i hümâyûn (urût mûcibince amel ü hareket bulunmak fermân m
olma n imdi siz ki kapudânân- mûmâ-ileyhimsiz Prusya kapudân mersûm süvâr
oldu bir k t‘a Prusya tüccâr sefînesiyle Bahr-i Sefîd’de her kan n za tesâdüf eder
ise ber-minvâl- gerek sefîne ve gerek derûnunda olan emvâl u mellâhlar na
taraf n zdan h lâf- ahidnâme-i hümâyûn u mug\yir-i r zâ bir dürlü ta‘addî ve
rencîde olunmayup âminen ve sâlimen imrâr na dikkat olunmak bâb nda
Fî Eva’il-i sene 1210
-124-
D. E. 73, s. 54/475.
Bir sûreti Opos ? nâm kapudâna
211
-125-
D. E. 73, s. 54/476.
Bir sûreti Dimitriyo Porci ? nâm kapudâna
-126-
D. E. 73, s. 54/477.
Bir sûreti Pinay Tatarya ? nâm kapudâna
-127-
D. E. 73, s. 54/478.
Bir sûreti 8stilyo Krassa ? nâm kapudâna
-128-
D. E. 73, s. 54/479.
Bir sûreti Françesko Arzeni ? nâm kapudâna
-129-
D. E. 73, s. 54/480.
Bir sûreti Pinay 8ngilizi ? nâm kapudâna
212
-130-
D. E. 73, s. 54/481.
Bir sûreti Corcio de Nikolo ? nâm kapudâna
-131-
D. E. 73, s. 54/489.
Prusya kapudânlar ndan Rocero Petra ? nâm kapudân râkib oldu bir k t‘a
sefînesine Âsitâne-i Sa‘âdet’imden Prusya tüccârlar n n tahmîl eyledikleri
ber-mûcib-i (urût- mu‘âhede amel ü hareket olunmak içün Cezâyir-i Garb ocaklar
sefâyininden Bahr-i Sefîd’de bulunan gemilerin kapudânlar na hitâben bir mu‘tâd
emr-i (erîf yaz lm (d r
Fî Evâs t- Cemâziyelâhir Sene 1210
-132-
D. E. 73, s. 54/498.
Prusya kapudânlar ndan Ma(yoka Vedik ? nâm kapudân râkib oldu bir
k t‘a Prusya tüccâr sefînesine Girid liman ndan Prusya tüccârlar n n tahmîl
Fî Evâ’il-i Receb Sene 1210
213
-133-
D. E. 73, s. 54/500.
Prusya kapudânlar ndan Ciyovani Natali Masi ? nâm kapudân râkib oldu
bir k t‘a Prusya tüccâr sefînesine Prusya tüccârlar n n tahmîl eyledikleri
(erîf yaz lm (d r
Fî Evâs t- Receb Sene 1210
-134-
D. E. 73, s. 55/503.
Prusya kapudânlar ndan Ciyovani Françisko Zovata ? nâm kapudân râkib

oldu bir k t‘a Prusya tüccâr sefînesine Âsitâne-i S‘âdet’imden Prusya tüccârlar n n
tahmîl eyledikleri memnû‘âtdan olmayan emti‘a ve e(yâ ile Bahr-i Sefîd cânibine
âzim olma la ber-mûcib-i ahidnâme-i hümâyûn amel ü hareket olunmak bâb nda
kapudânlar na hitâben mu‘tâd emr-i (erîf yaz lm (d r
Fî Evâh r- Receb. Sene 1210
214
-135-
D. E. 73, s. 55/504.
Prusya kapudânlar ndan Anciliko Kalabrina ? nâm kapudân râkib oldu bir
k t‘a sefînesine Âsitâne-i S‘âdet’den Prusya tüccârlar n n tahmîl eyledikleri e(yâ ile
Bahr-i Sefîd cânibine âzim olma la ber-mûcib-i ahidnâme-i hümâyûn amel ü
hareket olunmak içün Cezâyir-i Garb ocaklar sefâyininden Bahr-i Sefîd’de bulunan
gemilerin kapudânlar na hitâben bir mu‘tâd emr-i (erîf yaz lm (d r
-136-
D. E. 73, s. 55/505.
Prusya kapudânlar ndan Ciyovani Admiropoli ? nâm kapudân râkib oldu

bir k t‘a sefînesine Âsitâne-i S‘âdet’den Prusya tüccârlar n n tahmîl eyledikleri e(yâ
ile Bahr-i Sefîd cânibine âzim olma la ber-mûcib-i ahidnâme-i hümâyûn amel ü
-137-
D. E. 73, s. 55/511.
Prusya kapudânlar ndan Ciyovani Antoniko ? nâm kapudân râkib oldu bir
k t‘a sefîne Alikorna liman ndan Prusya tüccârlar n n tahmîl eyledikleri e(yâ ile
Bahr-i Sefîd cânibine azîmet üzre olma la ber-mûcib-i (urût- m‘âhede amel ü
215
Fî Evâs t- Saban Sene 1210
-138-
D. E. 73, s. 55/512.
Prusya kapudânlar ndan Antonyo de Nikola ? nâm kapudân râkib oldu bir
k t‘a sefînesine Ceneve liman ndan Prusya tüccârlar n n tahmîl eyledikleri e(yâ ile
Fî Evâ’il-i Ramazan Sene 1210
-139-
D. E. 73, s. 56/513.
Prusya kapudânlar ndan Ciyovani Markoviç ? nâm kapudân râkib oldu bir
k t‘a sefînesine Ceneve liman ndan Prusya tüccârlar n n tahmîl eyledikleri e(yâ ile
Fî Evâ’il-i Ramazan Sene 1210
216
-140-
D. E. 73, s. 56/523.
Prusya kapudânlar ndan Françisko Platin ? nâm kapudân râkib oldu

sefînesine Prusya tüccârlar n n tahmîl eyledikleri e(yâ ile Der-aliyye’den Bahr-i
Sefîd cânibine âzim ve râhî olma la ber-mûcib-i (urût- m‘âhede amel ü hareket
olunmak içün Cezâyir-i Garb ocaklar sefâyininden Bahr-i Sefîd’de bulunan
gemilerin kapudânlar na hitâben emr-i (erîf yaz lm (d r
-141-
D. E. 73, s. 56/532.
Trablugarb be lerbe isi dâme ikbâlühüya hüküm ki

mellâh sefâyini memâlik-i mahrûse iskele ve limanlar na emti‘a ve e(yâ ile vürûd
sefâyinin ta‘mîri câ’iz ola deyü Prusyal ya i‘tâ olunan ahidnâme-i hümâyûnda
münderic oldu na binâ’en yedine emr-i (erîfim verilen Prusya kapudânlar ndan
Atastani Yonka ? nâm kapudân râkib oldu bir k t‘a Prusya tüccâr sefînesine
8zmir’den Prusya tüccâr n n tahmîl eyledikleri memnû‘âtdan olmayan emti‘a ve
e(yâ ile Prusya bayra n kü(âd ve 8zmir’den hareket ve Bahr-i Sefîd’de vâk ‘
Belfâr ta‘bîr olunur limanda bir k t‘a Trablusgarb korsan sefînesine musâdif
eyledikde dostâne mu‘âmele olmas içün yedinde olan emr-i âlî ibrâz ve ibâne
eyledü inde korsân- merk`m emr-i âliye adem-i itâ‘at birle sefîne-i merk`meyi
bi’l-cümle tâ’ifesiyle zabt vr Trablusgarb liman na gönderdü in ve mug\yir ve
217
h lâf- ahidnâme-i hümâyûn harekâta ibtidâr olundu Der-aliyye’mde Prusya elçisi
de Knobelsdorf hutimet avâk buhu bi’l-hayr Südde-i Sa‘âdet’ime takdîm eyledü i
memhûr takrîr kâ d nda inhâ ve h lâf- ahd ve mug\yir- fermân al nan sefîne-i
merk`me humûle-i mevcûdesiyle istirdâd ve kapudân- mersûm bi’l-cümle
tâ’ifesiyle tahlîs olumank bâb nda sudûr n istid‘â ve dîvân- hümâyûn mda mahfûz
kuyûd- ahkâma murâca‘at olundukda kapudân- mersûm Prusya bayra yla râkib
oldu sefînesiyle Bahr-i Sefîd’de Cezâyir-i Garb ocaklar sefâyinine tesâdüf
eyledikde sefîne ve humûle ve âdemlerine itâle-i dest-i te‘addî ve rencîde
olunmayup âminen ve sâlimen imrârlar na dikkat olunmak üzre ikiyüzdokuz senesi
Evâs t- Zilhiccesi târîhinde Cezâyir-i Garb ocaklar sefâyininden Bahr-i Sefîd’de
bulunan gemilerin kapudânlar na hitâben emr-i (erîfim verildü i mastûr u
mukayyed bi’l-husûs mezbûr bi’l-fi‘l deryâ kapudân vezîrim Hasan Pa(a
iclâluhudan istifhâm olundukda inhâ oldu üzre sefîne-i merk`me sahîh ve as l
Prusyal olup ve Prusya bayra ve patentesiyle ahz olunmu( ise sefîne ve humûle
ve mellahlar tamâmen istirdâd olunmak ve mug\yir- ahidnâme-i hümâyûn ve
münâfî musâfât- vaz‘ bâ-(âyeste vuku‘ getürülmek üzre sana hatten emr-i (erîfim
sudûr n i‘lâm etme in i‘lâm mûcibince amel olunmak fermân m olma n imdi
Devlet-i Aliyye-i ebed-k yâm mla sulh u musâfât üzre olan Prusyâ kral n n
âdemlerine bayra yla ke(t ü güzâr eden sefînelerine ta‘rruz vuku‘a geldü ine
r zây- Aliyye’m olmadu n sen ki Trablusgarb be lerbe isi mûmâ-ileyhsin
ma‘lûmun olundukda inhâ oldu üzre korsan- merk`mun ahz ve ol tarafa
gönderdü i sefîne-i merk`me sahîh ve as l Prusyal olup Prusya bayra ve
patentesiyle ahz olunmu( ise sefîne-i merk`me ve derûnunda olan humûle ve
mellâhlar tamâmen ve kâmilen redd ve teslîme mübâderet ve fîmâba‘d mug\yir-
(urût- ahidnâme-i hümâyûn hareket vuku‘a gelmemesine ihtimâm ve dikkat ve
h lâf- emr-i marzî hâlâtdan ittik\ ve mücânebet olunmak bâb nda
Fî Evâ’il-i Cemâziyelâhir sene 1211
218
-142-
D. E. 73, s. 56/534.


mellâh sefâyini memâlik-i mahrûse iskele ve limanlar na emti‘a ve e(yâ ile vürûd
sefâyinin ta‘mîri câ’iz olup ve kendü akçeleriyle kefâf- nefisleriçün satun ald klar
me’kûlât u me(rûbât ve levâz m-i sâ’irelerine mümâna‘at olunmaya deyü
Prusyal ya i‘tâ olunan ahidnâme-i hümâyûnda mukayyed oldu na binâ’en bu
esnâda Prusya kapudânlar ndan Cozba Troban nâm kapudân râkib oldu bir k t‘a
Prusya tüccâr sefînesine Selanik’den Prusya tüccâr n n tahmîl eyledikleri
memnû‘âtdan olmayan emti‘a ve e(yâ ile Prusya bayra n kü(âd ve Selanik’den
oldu sefînesiyle Bahr-i Sefîd’de her kan n za tesâdüf etdikde sefîne ve humûle
ve âdemlerine taraf n zdan tâle-i dest-i ta‘addî ve rencîde olunmayup himâyet ü
s yânet olunmalar bâb nda emr-i (erîfim sudûr n istid‘â etme in ber-mûcib-i
mu‘âhede amel ü hareket olunmak fermân m olma n imdi siz ki kapudânân-
mûmâ-ileyhimsiz Prusya kapudân mersûm süvâr oldu bir k t‘a Prusya tüccâr
sefînesiyle Bahr-i Sefîd’de her kan n za tesâdüf eder ise ber-minvâl- muharrer
gerek sefîne ve gerek derûnunda olan emvâl u mellâhlar na taraf n zdan h lâf-
ahidnâme-i hümâyûn u mug\yir-i r zâ bir dürlü ta‘addî ve rencîde olunmayup
Fî ev’il-i Rabîulâhir Sene 1211
219
Sicilya ile ilgili belgeler
96. defter
-143-
D. E. 96, s. 7/5.
(Der-devlet-i aliyye’de müsâleme iltimâsiyle 8talya kral ha(metlü Karolo(

taraf ndan irsâl olunan Kavalyer Finoketti nâm murahhas ndan ba‘de’l-müzâkere
akdolunan mevâdd n mumzâ ve memhûr verilen musâlaha temessükünün dîbâce ve
hâtime ve mevâdd tercümesidir)
17. mâdde: Devlet-i Aliyye’nin re‘âyâs ndan ve husûsan Ülgünli ve

Arnnavudluk’da olan korsan mak`lesinden ve sâ’ir bu yolda yürüyenlerden bir ferd
bi’l-cümle sefâyinimiz ile husûmet etmemek husûs ve iskelelerine ve
memleketlerine vard klar nda dostâne kabûl ve sâ’ir dost olan düvele mu‘tâd olan
bi’l-cümle i‘ânetler bunlar n haklar nda dahi icrâ olunmak hâleti Devlet-i Aliyye
taraf ndan mü’ekked emr ü tenbîh oluna ve zikr olunan tavâyifin bizim taht-
hükûmetimizde olan arâz ahâlisi ile serbestiyyet ve kendü hâlleri üzre ticâret içün
varup gelmeleri câ’iz ola ve i(bu akdolunan mevâdda muhâlefet eden var ise te’dîb
ve taraf na bu mak`lelerden olan bi’l-cümle zarar u ziyân sâ’ir dost olan düvele
müsâ‘ade olundu üzre tazmîn etdirile ve Devlet-i Osamâniyye’nin emr ü
fermân na muhâlefet ve re‘âyâm za ta‘addî eder olur ise ya‘ni korsanl k
mu‘âmelesin eyler ise ol mak`leye deryân n aç nda musâdefe olundu hâlde
akdolunan mevâdde halel gelmeksizin hakk ndan gelinmesi câ’iz ola ve kezâlike
Devlet-i Aliyye Osmâniyye sefâyini dahi bu vecih üzre hareket eylemek câ’iz ola
ve i(bu akd- mevâdd Der-aliyye’den Cezâyir Tunus ve Trablugarb ocaklar na ihbâr
olunup krall m zdan tüccâr ve sefâyini ve re‘âyâm z n zikrolunan ocaklar ile
emniyyet üzre âmed-(odlar husûs ne güne münâsib görülür ise o vecih üzre bir
220
k\l ba ifrâ ve ol vakt mezkûr ocaklar dahi i(bu mevâdde idhâl olunmak içün bu
keyfiyyetin bâ-Der-aliyye’de müzâkere olunmas ve yâhûd Der-aliyye’den
zikrolunan ocaklara bir ma‘lûm kimesne ta‘yîn ve irsâl olunup taraf m zdan ta‘în ü
irsâl kimesneler ile bu husûsa sa‘y eylemeleri câ’iz ola
(07 Nisan 1740 tarihinde yap lan ahidnâmenin 17. maddesi)
-144-
D. E. 96, s. 43/9.
9. mâdde:
Deyn husûs na dâ’iri(bu iki devletin re‘âyâs ndan birinin maslahat vâk ‘
oldukda borc n edâ etmedü i hâlde borcu olan n milletinden olan konsolos ve
vekîli ve maslahatgüzâr zikrolunan borcun edâs na cebren olunmaya ve
re‘âyâlr ndan bir gayr kimesne mâdâmki kendü r zâs yla temessüki ve yâhûd
kefâleti olmad kça sen kefîl olmu(sun deyü rencîde olunmaya ve Sicilya
re‘âyâlar ndan birisi Trablus oca na tâbi‘ olan bir re‘âyây katl ve yâhûd rencîde
eylese ve k\til firâr eyledikde konsolos tekeffül eylemi( deyü ta‘addî olunmaya ve
konsolosa müte‘all k olanlar dahi rencîde olunmayup ve ale’l-husûs k\til olan ahz
olundukda dostluk üzre olan düveli sâ’ire milleti hakk nda oldu gibi cürmüne göre
hakk ndan geline ve lâkin töhmeti konsolos ma‘rifetiyle sâbit olmad kça hakk ndan
gelinmek câ’iz olunmaya
12. mâdde:
8ki devletin dü(manlar tarafeyne tâbi‘ olan iskele ve limanlar sefîne ve

âdemler furûht eylemek içün e(yâ nakl eylemek câ’iz olmaya ve gelüp getürülür ise
itlâk olunup sefîne ve emti‘a ashâb na veyâ konsolos ve vekîllerine teslîm oluna ve
lâkin kral- mü(ârün-ileyh kendü çekdirme sefînelerini donanmak içün ocakl ya
adâvet üzre ol tâ’ifelerden esîr i(tirâ eder ise ve zikrolunan esîrlerin içinde Trablusl
221
bulunur ise ol mak`leler ba‘de’l-yevm i(bu musâlaha mevâdd (urût yla ve yâhûd
gayr bahâneyle redd ve teslîmleri taleb olunmaya
13. mâdde:
Trablus oca na tâbi‘ olanlara iki Sicilya limanlar nda cenk sefâyini
donatma a câ’iz olmaya ve kezâlike iki Sicilya re‘âyâlar Trablus limanlar nda cenk
sefâyini donatma a me’zûn olmayup ve korsan tâ’ifesi kendü yerlerinde dahi
donanm ( bulunduysa bu iki devletinzikrolunan korsanlar âhar devletin limân ve
sevâhilinde meks etdirilmeyüp ve korsanl k ile ahz u gasb eyledikleri emti‘a ve
e(yây getürtme e cevâz verilmeyüp ve Trablus’da ve ana tâbi‘ limanlarda
donanm ( cenk sefâyini on aded Lage ta‘bîr olunur iki Sicilya’n n ve cezîrelerin
veTo(kana limanlar n n ba‘d ve mesâfesinin korsanl k eylemeyeler veTrablus’a
tâbi‘ sefâyin ve korsan sefâyini h lâf- hareketde bulunup kral- mü(ârün-ileyhin
sefâyinine musâdefe eylediklerinde al konolup musâdara ve 8zbandid gibi
mu‘âmele oluna ve korsan sefâyininin biri f rt na ve avâr z- sâ’ireden âhar devletin
liman na dâhil oldu hâlde ancak ol esnâda misâfereten kabûl olunup f rt na
savu(up ba‘de’t-ta‘bîr tüccâr sefâyini âzim-i râh olup yirmidört sa‘at murûr
etdikden sonra korsan sefâyini merk`m ç kup gide (ul (art ile ki duhûlleri ve
hurûcleri esnâs nda ilticâ etdikleri devletin kat‘an bir sefînesine dahl u ta‘arruz
eylemeyeler
14. mâdde:
Kral- mü(ârün-ileyh dü(manlar n n bayrak ve patentesiyle ke(t ü güzâr eden

Trablusl dan Sicilya re‘âyâs na ta‘arruz etdirilmemek içün Trablus oca n n
limanlar nda donanm ( âzim-i râh olan be-her sefîne Trablus’da ik\met eden
konsol ve yâhûd vekîli yedinden ii(bu mevâdd- temessükünün âhirinde tahrîr
olunan patenteye mutâb k olmak üzre yol kâ d alup ve Trablus oca na tâbi‘ her
cenk sefînesinin bu misillü yol kâ d bulunmadu hâlde dü(man ad olunup
hasmâne mu‘âmele ve ahz oluna ve e er Trablus sefâyininden yâhûd kral-
mü(ârün-ileyhin re‘âyâs ndan biri adâvet üzre olan devletin petentesiyle bulunup
ahz olundu hâlde âdemleri esîr olup ve sefînesi e(yuâs yla ahz edenin mâl-
222
ganâyimi olup ve kapudân sefînenin dire inde yan nda kendü devletinin patentesi
dahi bulunur ise salb oluna ve ahz u g\ret olunmadan kendü vatan na avdet
eyledü inde devletinden mü’ebbeden nefy olunup sefînesi e(yâs yla be li e zabt ve
te’dîb olundu ndan mâ‘adâ bundan böyle zarar etme e k\d r olmayup mücerredd
i(bu iki devlet dü(manlar n n re‘âyâs na taraflar ndan bayrak ve patente kat‘an
verilmek câ’iz olmaya
17. mâdde:
Kral- mü(ârün-ileyhin re‘âyâlar kendü sefâyinine r zâlar na mug\yir e(yâ

tahmîline kat‘an cebr olunmayalar ve istemedikleri yerlere irsâl olunmayalar ve
sefâyin-i merk`me be lik sefâyini ihrâc- sebebiyle Trablus oca limanlar nda
sekiz günden ziyâde al konulmaya ve tevakkuf emri konsolosa irsâl olunup icrâsiyle
mukayyed ola ve bu (urût Trablus oca havâlîlerine gidecek sefâyininin hakk nda
olmayup ve Trablus oca na tâbi‘ sefâyinin biri kalfât olmak içün yaturmak iktizâ
eyledikde kral- mü(ârün-ileyhin re‘âlar na müte‘all k olansefîneyi mâdâmki ücret
ile yâhûd kendü r zâlar yla olmad kça i‘ânet etdirilmeye kat‘an ve bir dürlü bhâne
ile cebr olunmaya
Hâtime:
8(bu musâlaha- mübârekenin kral- mü(ârün-ileyh ile sa‘âdetlü Trablus ba(

Karamanl Be Ahmed Pa(a ve dîvân Trablus oca beyninde karâr-dâde olan
(urût- tarafeynden bi-lâ tagyîr ü halel mer‘î ve mu‘teber tutulup tarafeynin ahâlî ve
re‘âyâlar n n husûmeti kat‘ ve mundefi‘ olunmak içün iki devletin memâlikinde
bugünden sonra musâlaha- mübâreke i‘lân u beyân oluna ve i(bu iki devlet
beyninde karâr-dâde olan mevâdd- temessükü kral- mü(ârün-ileyh taraf ndan dört
aya dek ve mümkün olur ise dahi mukaddem tasd k oluna ve bunun tasd k ve te’kîdi
içün biz ki ha(metlü Sicilyateyn kral mü(ârün-ileyhin murahhas vekiliyiz ve
sa‘âdetlü Karamanl Be Ahmed Pa(a ve Trabllus dîvân onyedi mâddeyi mü(temil
ve bir hâtimeyi muhtevî olan i(bu mevâdd temessüki 8talyan lisân üzre ve ol bir
tarafdan Türki lisân üzre taraf m zdan iki k t‘a temessük mumzâ ve memhûr
223
olunup mîlâd hazret-i îsâ’n n binyediyüzk rkbir sensinde mâh- Haziran’ n üçüncü
gününde Trablus (ehrinde tahrîr olumu(dur
8mzâ-y murahhas- kral- Sicilyateyn Caçentovski ?.
(Trablus'da 3 Haziran1741 sensinde yap lan ahidnâmenin baz maddeleri)
Ceneviz ile ilgili belge:
108. defter
-145-
D. E. 108, s. 13/18.
Cezâyir-i Garb be lerbe isi Ali ve Trablusgarb be lerb isi Bkir ve Tunus
be lerbe isi Ali dâme ikbâlühüme hüküm ki
K dvet-i ümerâ’il’l-milleti’l-mesîhiyye Âsitâne-i sa‘âdet'imde mukam

Ceneviz elçisi Ancilo Covi ? hutimet avâk buhu bi’l-hayr Südde-i Sa‘âdet'ime
arzuhâl gönderüp vilâyetlerinden kendeyü müstevfî harcl k götürmek içün bu
tarafdan mu‘temed âdemisi ile mahsûs bir (ehtiye sefînesi irsâl etmekle gider iken
ve öteden harcl k alup gelür iken zikr olunan Cezâyir-i Garb ve Trablusgarb ve
Tunus ocaklar taraflar ndan bir zarar u gezend eri(dirilmeyüp mâbeynde olan
müsâleme ve musâfât muktezâs nca himâyet ü s yânet olunarak kemâl-i emn ü
selâmet ile gidüp gelmek bâb nda hükm-i hümâyûn m ricâ etme in imdi siz ki mîr-i
mîrân- mûmâ-ileyhimsiz vech-i me(rûh üzre amel olumnak bâb nda fermân-
âli(ân m sâd r olmu(dur buyurdum ki
Vusûl buldukda bu bâbda sâd r olan fermân- celîlü’l-kadr m mûcibince

amel eyleyüp dahi vech-i me(rûh üzre gidi(de ve geli(de zikrolunan ocaklar
taraflar ndan bir zarar u gezend eri(dirilmeyüp mâbeynde olan müsâleme ve
musâfât muktezâs nca himâyet ü s yânet olunarak kemâl-i emn ü selâmet ile gidüp
224
gelmesine her biriniz tekayyud ve ihtimâm ve h lâf ndan ihtirâz ve ictinâb eyleyüp
emri (erîfimin mazmûn- münîfi ile amel olas z (öyle bilesiz
Fî 8 Muharrem Sene 1126
225

Bouazzi Tez

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bouazzi Tez

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

STANBUL ÜN VERS TES

YÜKSEK L SANS TEZ

XVII ve XVIII. YÜZYILLARDA GARB

When we look at the map of Mediterranean in 17th and 18th centuries, we

Osmanl Devletinin XVII ve XVIII. yüzy llarda Akdeniz’deki siyasî gücü

Son olarak üçüncü bölümde Düvel-i Ecnebiye Defterleri’ne göre Bat

Garb Ocaklar Ve Bat Avrupa Ülkelerine Genel Bak ( ....................................... 1

XVII VE XVIII. YÜZYILLARDA GARB OCAKLARI LE BATI

A. Osmanl Devleti’nin Bat Avrupa Ülkelerine Verdi i Ahidnamelerde Garb

1. Venedik’e Verilen Ahidnameler ............................................... 9

2. Fransa’ya Verilen Ahidnameler .............................................. 10

3. 8ngiltere’ye Verilen Ahidnameler ........................................... 11

4. 8spanya’ya Verilen Ahidnameler ........................................... 12

5. Prusya’ya Verilen Ahidnameler ............................................ 12

6. Sicilyateyn’e Verilen Ahidnameler ....................................... 13

B. Garb Ocaklar ’na Gönderilen Hükümlerde Bat Avrupa Ülkeleri ................. 15

6. Sicilya ve Ceneviz ................................................................. 18

C. Garb Ocaklar 'nda Korsanl n Tarihi, Siyasî ve Ekonomik Önemi ….......... 18

D. Bat Avrupa Ülkelerinin Garb Ocaklar Korsanl na Kar( Tutumu ……..... 20

E. Osmanl Devleti'nin Korsanl a Kar( Ald Tedbirler .................................. 21

XVII VE XVIII. YÜZYILLARDA GARB OCAKLARI LE BATI

A. Akdeniz Piyasas nda Sat lan Mallar ................................................................. 25

B. Gümrük Türleri ve Miktarlar ........................................................................... 27

C. Garb Ocaklar ’nda Yabanc lara Uygulanan Yüksek Fiyatlar ........................... 28

D. Deniz S n rlar ve Ticaret Yolu ........................................................................ 29

Ar(iv Belgelerinin Özeti ....................................................................................... 31

a.g.e. Ad geçen eser

D. E. Düvel-i Ecnebiye Defterleri

D8A Diyanet 8slam Ansiklopedisi

haz. Haz rlayan

t.y. Tarihi Yok

GARB OCAKLARI ve BATI AVRUPA ÜLKELER NE

“Garp Ocaklar ”1, Osmanl Devleti’nin Kuzey Afrika’daki Cezayir, Tunus

8spanya’n n 8beria yar madas ndaki Endülüs Devleti’nin ba((ehri olan

Garp Ocaklar ’ndaki ekonomik etkinlikler co rafî bölgelere göre de i(ir.

Garb Ocaklar ’nda yerli el sanayinin geli(mesini Moriskolar ve Osmanl lar

Avrupa k tas n n bat s nda bulunan 8spanya, Fransa, 8ngiltere, Ceneviz,

Bu arada 8spanya 8mparatorlu u ile Portekiz ve 8ngiltere aras ndaki

Avrupa’da meydana gelen tar m ve sanayi devriminden önce Avrupa’n n

Avrupa ticaret sektörünü elinde tutan 8spanya, Portekiz, 8ngiltere ve

Avrupa denizcili i, Akdeniz’deki Osmanl hakimiyeti döneminde bilhassa

Bu sebeple Düvel-i Ecnebiye Defterleri Osmanl diplomasi tarihini

Bu defterlerin konuyla ilgili bölümleri, XVII ve XVIII. yüzy llarda Venedik,

Ba(bakanl k Osmanl Ar(ivindeki Düvel-i Ecnebiye Defterlerinden tespit

Defterin ad ve numaras kapsad y llar

Venedik Ahidnamesi Defteri (16) 1670-1696

Venedik Ahidnamesi Defteri (18) 1718-1775

Fransa Atik Ni(an ve Ahkam Defteri (26) 1673-1666

Fransa Ni(an Defteri (27) 1673-1809

Fransa Ahkam Defteri (30) 1779-1810

Fransa Ahkam Defteri (34) 1649-1773

8ngiltere Ni(an Defteri (35) 1675-1841

8ngiltere Mahlut Defteri (36) 1745-1783

8spanya Ni(an Defteri (46) 1781-1912

8spanya Ahkam Defteri (47) 1783-1908

Prusya Ahkam Defteri (73) 1761-1878

Sicilya Ahidname Defteri (96) 1740-1859

Ceneviz Ahidname ve Ni(an Defteri (108) 1712-1715

XVII ve XVIII. YÜZYILLARDA GARB OCAKLARI LE

Garb Ocaklar n n Bat Avrupa ülkeleri ile siyasî ili(kilerinin çizgilerini bu

A. Osmanl+ Devleti’nin Bat+ Avrupa Ülkelerine VerdiGi

XVII ve XVIII. yüzy llarda ve daha öncesinde Akdeniz’in durumu özetle