≤≤∑ ‡≤≥∞ ÏÁ—ULý
¿ åtÞËdA
ò ÏÁ˛«Ë
ÈdzUŠ ÈœUN«b³Ž
—UÐ s}?²?
?½ È«dÐ t? b?Ý—¸v? dEMÐ Ë b?¬ Ê«d|« tÐ v½U??L?¦?Ž
¨±≤∏µØ±∏∂∏ ‰U??Ý —œ —ôU??
? ?N? á? Ý ÊU??š s}??
? ?Š«“d??}? 
s|« ¨œuÐ v½U?L¦?Ž È—uð«dá?« —UЗœ —œ Ê«d|« d}?HÝ t?¸vU~M¼
œ—u?? vMF?? t?Ð œu??š ÈU??N? ý—«e??Ö “« všdÐ ‰ö??š —œ «— Á˛«Ë
∏Æœd vdF ÊU}½«d|« tÐ U v½uM Y×Ð
ÈdE½¸·ö?? ²? š« tÞËd??A? ? Á˛«Ë Èu??G Ït? ?A|— œ—u?? —œ
ÎU³|dIð Ë œ—«œ œułË Ê«d|« ÏtÞËdA a|—Uð Ê«d~A¼ËóÄ ÊU}—œ
tÞËd?A ÏÁ˛«Ë tÞËd?A »ö?I½« ÏÁ—Ëœ v½«d|« ÊUÖbM
|u½ Ït?L¼
å◊dýò vÐdŽ ÏtA|— “« ʬ vF?«Ë ÏtA|— s²dÖdE½ —œ ÊËbÐ «—
≥¥
ÏÁ˛«Ë t??}?dð Ë Ê«d|« u?½ a|—Uð Ê«d~A¼Ëó?Ä ÈU¼¸t?²? ýu½ —œ
v?
? ? ? }?K?~½« ÏÁ˛«Ë È«d?Ð v? œU?? ? ?F? ? ? ? Ê«u?MF?Ð åt?ÞËd?? ? ?A? ? ? ?ò
t?? v²?? uJŠ U| ©Âe??}? UMýu??²? }? ²? ?
M® constitutionalism
b?ýUÐ Áb??ý œU?}MÐ v?½U?L —UÄ ÂUE½ Ë vÝU??Ý« Êu½U? p| ÏÁœu? U?ýdÐ
Ë åt?ÞËd?? ? ? A? ? ? ?ò ÏÁ˛«Ë Ëœ Ê«d?|« —œ ÆX?Ý« Áb?? ? ? ý Áœd?Ð —UJ?Ð
“« fÄ t œœd?Ö¸v ‚öÞ« v²uJŠ ÂUE½ ʬ tÐ åXÚ}ÞËd?Aò
vÐd?Ž ÈU¼—uA? —œ Æb?¬ b|bÄ ±≥≤¥Ø±π∞∂ ‰UÝ »ö?I½«
Ëœ d¼ t ‡ ±ås}z¬ò XG ÊU?²?
?UÄ Ë bM¼ —œ Ë ¨å—u?²?Ýœò ÏÁ˛«Ë
U| Ë v
??}K?~½« sýu??²? }? ²?
?M kH ÈU??−Ð ‡ bM?ýUиv vÝ—U??
»ö??I½« d?? U??F?  ÊU??ÖbM?
|u½ t½u~?M|« ÊU??}?  “« Æb½«¸t? ?²? d??Ö “« v½UL?¦Ž Ït?}dð —œ ÆXÝ« t²?— —UJÐ t
½«d? Êu}Ýu?²}?²
M
Ë ±∞vðö?× q}?ŽU?LÝ« a}?ý ¨πÈd?LýU? fL?ý tÞËdA? tÞËdA ÏÁ˛«Ë ±≤π≥ر∏∑∂ ÏtÞËdA ÂöŽ« “« g}Ä ÈbMÇ
Æœd? œU?| t½u?L½ Ê«uM?FÐ Ê«uð¸v «— ±±vžUЫd?? ¡U?L?J× « V|œ« p| ”U?Ý«dÐ t XÝ« Áb?ý¸v ÁœdÐ —UJÐ v²?uJŠ UÐ b½u?}Ä —œ
Ê«d|« u½ r?|˛— È«dÐ XH??  Ê«uMFÐ t?ÞËd??A?  ÏÁ˛«Ë Êœd?Ð —UJÐ ÏÁb?Ý d?Ö¸t?A|b½« ¨‰U?L? oU½ Æœu?ý È—«c?Ö¸t|UÄ vÝU?Ý« Êu½U?
t XHÖ t Ëb «bFÝ ¨t½uL½ —uDÐ Ë X}~½«dÐ Èbł v|UN¦×Ð X Ëœò ÈU?Nð—U?³? Ž œu?š ÈU¼¸t?²?ýu½ —œ  «dJÐ ¨v?½U?L?¦?Ž±π
vÞd?ý tÐ ◊Ëd?A? t? XÝ« Èe?}Ç v?MF?¸tÐ tÞËd?A? XG v½u½U Xu?JŠ ÈUMF¸tÐ «— ≥åtÞËd?A ÏÁ—«œ«ò Ë ≤åtÞËd?A
Èu?? ?
?½«d?? ? kH? “« XÝ—œU½ X?Ý« È«¸t? ? L? ? łdð ʬ Ë b?? ? ýUÐ s|« ÊœdÐ —UJÐ U?Ð ÊU?e?L¼ ÆXÝ« ÁœdÐ —UJÐ Èœ«b??³?²?Ý«d?}?ž Ë
“« vJ| t? b
|u½¸v Áœ«“¸vIð s
?Šb}?Ý ±≤ÆÊu}?Ýu²?}²?
M ÊUÖbM
|u½ ÈU¼¸t?²ýu½ —œ e}½ Èd~|œ ·œ«d?² ÈU¼¸Á˛«Ë ¨Á˛«Ë
vK« kH t œd? œUNMA?}Ä ¨U¬ ‚œU «“d?} U¬ ¨e|d?³ð ¡ULKŽ Èœ«b?³²?Ý«d}?ž v½u½U? XuJŠ p| È«dÐ XH? Ê«uMFÐ XË
ÁœdÐ —UJÐ Ê«d?|« —œ b?ýUÐ Êu??}?Ýu??²?}? ²?
M? ÊU?L¼ t?? v|UÄË—« ¨¥åÁb}Iò “« bMð—U³Ž UN½¬ “« p| bMÇ t XÝ« t²—¸v —UJÐ e}½
tÐ vÐd??Ž kH s?|« d?Ö« t?? œd?? ‰ôb??²? Ý« s}MÇ s|« Ë« Æœu??ý v²Š ÊUÖbM
|u½ “« všdÐ ∂ÆåÁœËb×ò Ë µå‰b²F U| t b²Fò
qJý tÐ «— ʬ v?Ðd?Ž ·d?? oÐUD ÊU½¬ b??²?H? }Ð ¡U??LKŽ XÝœ d??}? ž XuJŠ p| U?Ð tDЫ— —œ «— ∑åÊu??}? ?Ýu??²? }? ²? ?
Mò ÏÁ˛«Ë
Ë œd bM¼«uš ·d ◊ËdA „«– Ë ◊—Uý uN ◊dA|¸◊dý Ït}dð “« vMF s|« tÐ tÞËdA ÏÁ˛«Ë Æb½œdиv —UJÐ Èœ«b³²Ý«
≥µ
vK Ït? ?³Mł o?H? ý Áœ«“U??{— d?? ²? œ È—u?? ¾ðò t?? œ«œ `}?? {uð
U??N?U??I?²? ý« t½u~½¬ vdð ÊU?Г —œ «d|“ b?ýUÐ t??²?ý«œ b?½«uð¸vL½
ÈU¼¸Á˛«Ë t½ XÝ« v?Ý—U? Ë vÐd??Ž  U?G t?Ð œËb?×?  Îôu?L? F?
ÊUГ —œ Èu?
½«d  —U?ýô kH ªv½UL ¬ U| t?
½«d ¨v
?}K~½«
åÆXÝ« Ábý tLłdð åÊUdò ÏtLK tÐ Á—«uL¼ vdð
v½UL?¦Ž Ït}?dð —œ tÞËdA ÏÁ˛«Ë t? r}|«eH?}Ð b|UÐ U−M|« —œ
t½u~½UL¼ ¨v Ë XÝ« ÁœuÐ Áb?ý ÁœdÐ —UJÐ “«—œ ÈU¼¸ÁbÝ È«dÐ
vMF?LÐ ¨Áb?¬ (Redhouse) ”ËU¼œ— @M¼d? »U?²? —œ t?
t? XÝ« ‘Ëd Ë b|d?š qÐU?d}?ž (trust) tF|œË U| Ë pK p|
≤≤∑ ‡≤≥∞ ÏÁ—ULý
Èœ«“¬ ÂbŽ tÐ ◊ËdA b|UÐ u½ r|˛— t XHÖ bM¼«uš ÂU−½«dÝ
b??N?²? −? s|« V}?ðdð s|bÐ ±≥Æb?ýU?Ð ¡U?LKŽ Xu?JŠ d|“ U| Ë
Ït?A?|— “« Y×Ð œ—u? ÏÁ˛«Ë t?? œd? ÷d?? rK
?? e?}½ Èe|d??³ð
“U?ž¬ —œ t? ‚«d?Ž s?U?Ý v½«d|« ¡U?LKŽ Æb|¬¸v? ◊d?ý vÐd?Ž
ÏtK}?ÝË Ê«d|« ‰UGý« t?Ð ÷«d²Ž« Ê«uM?Ž¸tÐ ±≥≥∞رπ±≤ ‰UÝ
tÐ XL|e?Ž b?B? tÐ Ád?U?Ý Ë öÐd ¨n?−½ “« f}K~½« Ë ”Ë—
“« «— tÞËd?A?  ÏÁ˛«Ë e?}½ b½œuÐ Áœd?? nuð s}?L?þU? —œ Ê«d|«
kH Ë b½œdÐ ‰UF²« »UÐ tÐ «— Á˛«Ë ʬ ÊU½¬ ªbM²?dÖ ◊dý ÏtA|—
±¥Æb½œd? UMF? Èœ«b?³²?Ý«b?{ r|˛— p| Ê«uMFÐ «— å◊«d?²?ý«ò

Êb½UÝ— ·dB¸tÐ Ë s}« Ë v u² s}}F𠜗u —œ ʬ —«c~½U}MÐ —UJÐ v²??uJŠ È«dÐ X?H? Ê«uMF?Ð tÞËd?A?  ÏÁ˛«Ë t?ö??š
±πÆbýUÐ Ábý qzU vD|«dý ʬ b¬—œ œœdÖ œU}MÐ v?½UL —UÄ ÂUE½ Ë vÝUÝ« Êu½U ”U?Ý«dÐ t bý ÁœdÐ
—œ åÈ—«œ« ÏtUMÞdýò ÕöD« ‰U?L oU½ ÈU¼¸t²ýu½ —œ œuÐ —«d u½ r|˛— t? bý ‰Ë«b²? Ê«d|« —œ XNł ʬ “« Á˛«Ë ʬ Ë
UÐ ‰U?L?F?²?Ý« t½u~M|« ≤∞ÆXÝ« t?²?— —UJÐ åt½U?KÖ jšò œ—u? ÆbýUÐ œËb× œd¸v s}F Êu½U t vD|«dý Ë œËbŠ tÐ
ÁœuÐ ‰Ë«b?²? U?N?dð ÊU?}? —œ t? tÞËd?A? Ït?LK vK« vMF?
t?? ¨«— j|«d?ý ʬ U?Ð pK p| Æb??Ý—¸vL½ dEMÐ t?DЫ—¸vÐ XÝ«
«d|“ b½b??}?U½¸v tÞËd?A?  ¨b?}?U½ e??}½ t?u?u?? «— ʬ Ê«uð¸v
ʬ È«dРʬ —«c~½U?}?MÐ t? œuÐ vD|«d?ý Ë  «—Úd?I?  tÐ œËb?×?
b½b}?U½ åtUMÞdýò «— åt½U?KÖ jšò ÆXÝ« ÁœuÐ Áœd s}?}Fð
ÊUDKÝ ‚u??I?Š t?? œuÐ v½U??d? “«  —U??³?Ž åjšò ʬ t?? «d|“
»uÇ—U?Ç —œ «— gð—b??  Ë œd?? ¸v? œËb?? ×? ? «— v½U?? ?L? ?¦? ?Ž
d??²?œ Ë Áœ«“¸vIð Ït?K}?ÝË Èd~|œ È—u??¾ð ¨d~|œ Èu??Ý “«
 ËUHð b?ý t²H?Ö ôUÐ —œ t⽬ UÐ t? Áb|œdÖ ÊU}Ð oH?ý Áœ«“U{—
¨—«b?L?²?ÝU?}?Ý Ê«u?MFÐ sð Ëœ s|« r}½«œ¸v t? t?½u~½U?L¼ Æœ—«œ
t??²?šU?Mý Ê«d|« ÏtÞËd??A?  »ö?I½« v?M}?Ž b?¼U?ý Ë d~?A¼ËóÄ
kH? “« tÞËd?? ?A? ?  ÏÁ˛«Ë t?? ? b?? ?
?|u½¸v? Áœ«“¸vI?ð Æb½«¸Áb?? ?ý
vÐdŽ ÏÁ˛«Ë “« t½ Áb?ý «bł (La charte) å —Uýôò Èu?
½«d
Ït?}?dð t?Ð UÄË—« “«  —U?ýô ÏÁ˛«Ë t? b|«e?«¸v Áœd??³?U½ Æ◊d?ý
ÊUDKÝ  —b? ‰U?L?Ž« t?ö?š Ë œ«œ¸v —«d? s}?F? vD|«d?ý bM²šU?Ý «— XÚ}ÞËdA k?H ¨Ê¬ “« U−½¬ —œ Ë XU| Á«— v½UL?¦Ž
Êu½U?? t? XšUMý¸v? Áó|Ë vD|«d?ý t?Ð ◊Ëd?A?  «— v½U?L? ¦?Ž e?}½ oHý Áœ«“U?{— d²?œ ±µÆbý œ—«Ë Ê«d|« tÐ k?H ʬ fáÝ Ë
b??Ý—¸v d?EMÐ s}?MÇ d¼Uþ —œ Æœd??¸v? vM}иg?}Ä ÈË È«dÐ Æb¼œ¸v tM}?“ s|« —œ Èd?²?A?}Ð `}?{uð Ë œ—«œ «— dE½ s}?L¼
r¼ Ë UNdð ÊU?} —œ ʬ ÏtM|d|œ ÈUMF¸tÐ r¼ ¨tÞËdA? ÏtLK t Ë b??¬ Ê«d|« tÐ t?}? dð “« ◊Ëd??A? Ït? LKò ∫b|u??Ö¸v Áœd?³? U½
◊dý ÊUL¼ “« Ëœ d¼ ¨‰U?L oU½ ‰ULF?²Ý« œ—u ÕöD« —œ vM?F? ? t??  b?MýUÐ Áœd?? ? XÝ—œ «— ʬ U?? N? ?d?ð XÝ« sJ?L? ?
—ËUÐ s|« tÐ «— U? t?²J½ s?|« ¨s|«dÐUMÐ Ë b?ýUÐ Áb?ý t?²?d?Ö vÐd?Ž tÐ œËb?? ×?  t?? v²?? uJŠ v?MF| Èœ«b??³? ?²? Ý« b??{ X?uJŠ
Constitutionalism ÈUMF?¸tÐ tÞËd?A t? bM¸v Èd?³¼— “« všdÐ —œ t —«œ dÞUÐ v Ë b?½d}~Рʬ “« ¨XÝ« vD|«dý
“« «— XÚ}ÞËd??A?  kH U?N?½¬ t? «¸Áb½«u??š U??N?dð ÈU?¼¸t?²? ýu½
ÁœU??H?²? Ý« Èu??
½«d??  —U?ýô “« tJ?KÐ t?²? d~½ v?Ðd?Ž ◊d??ý
—U?? ? ? A? ? ? ? d?|“ ±≥≤¥Ø±π∞∑ ‰U?? ? ? Ý —œ æ Îö?¦? ÆXÝ« Z|«— U??N?dð ÊU?}? —œ U?N?U?I?²?ý« t½u?~M|«Æb½«¸Áœd?
—œ —UÐ s}² ½ È«dÐ tÞËdA
ÏÁ˛«Ë ÊU¼«u |œ«“¬ “« t? ‘ËdD «— ÈË b??ýUÐ Áb?}?ý«dð «— œu?š g?|— t? v
?
kH d?? Ö« XI??}? ?I? Š —œ ÆbM?U½¸v b|¬¸v? ‘«dð vÝ—U??  kH
ÁœdÐ —UJÐ ÁU??ý vKŽb?L? ×?
vL?Ý— ÊU??
d? p|
p| b½œd?¸v t?L?łdð vÐd?Ž ÏtÞËd?A? tÐ «— Êu?}Ýu?²?}?²?
M
ÁUý¸s|b«dHÚE
s}A?}Ä ÈUN½U
d —œ ÊuÇ Æbý ±∂åÆœuиv v²Ý—œU½ ÏtLłdð

—UÇU½ b|b?ł ÁUý ¨œuÐ Áb?A½ œU| tÞËdA?

XG ±∑f?dÐ È“U?? ? ?}½ ¨”U?Mý¸„d?ð Ê«bM?L? ? ?A?½«œ ÊU?? ? }? ? ?  “«

tÐ Èœ«b??³? ?²? Ý« “« «— Ê«d|« r|˛— d?? }? }? Gð t??  b??ý «— tÞËd?? A? ?  ÏÁ˛«Ë e?? }½ ±∏(Bernard Lewis) f|u? œ—U½dÐË
fdÐ ÈU?¬ tM}“ s|« —œ Æb?M½«œ¸v vÐdŽ ◊d?ý “« Ábý «b?ł
ÆbM b?}|Qð tÞËd?A?
ÏtLK? d– UÐ XÚ}?ÞËdA?
±≥¥πرπ∑∞ ‰U?? ?Ý —œ XÝ« t?? ?}? ? ?dð Âœd?? ? “« œu?? ?š t?? ?
d?{U?Š ÏÁbM
?|u½ È«dÐ «œU½U? ‰U|d?²½u? d??N?ý —œ Èb?}?ý—u?š
 ≤≤∑ ‡≤≥∞ ÏÁ—ULý ≥∂

åtÞd?? ?A «ò ÏÁ˛«Ë tÐ —U?? ³?J| “« g}?Ð UÄË—« tÐ ¨d?? ?B? ? ±π ÏÁb?? Ý

Ê«uMFÐ ±≤¥≤ر∏≤∂ ‰UÝ —œ ÈËUDNÞ ≤≤ÆbM¸v œ—ušdÐ Á“«b½« tÇ Uð ÁUý vKŽ bL?×
t r}½«œ¸vL½ æ
vKŽb?L?×? —u?²Ýœ¸tÐ ¨d?B? ÊU|u?−?A½«œ v³¼c? XÝdÄd?Ý ÁœdUC
« «— ʬ d|“ t v½U?
d  ULK v½UF
“«
ÂU??−½« sL??{ Ë œd?? t??
½«d?? @?M¼¬ —u??A?  ʬ XË u|b??š
Ë vÝU??}?Ý ‰«u??Š« Ë ŸU?{Ë« Êu??«d?}Ä g¼Ëó?Ä tР“ô n|UþË
t??  v½U?? ? ? t??  r}½«œ¸v
v?Ë XÝ« ÁœuÐ ÁU?? Ö¬
»U?²? ÈË ÈU?N?A?¼ËóÄ Ït?−?}?²½ ÆXš«œdÄ t?
½«d?? vŽU?L?²?ł« È«—«œ b½œd??¸v
Èd??³¼— «— tÞËd??A?
»ö??I½«
bM?½U?? L¼ È«¸Á“«b?½« Uð VK?D Y}?? ?Š “« t??  XÝ« Ë«  «d?ÞU?? š Æb½œu?Ð tÞËd??A? ?
ÏÁ—UЗœ v½u?? ÖU½u?? Ö ÈU¼—ËUÐ
“« g}Ä ‰U??ݱ± t?? XÝ« È“«d?}? ý ` U?? «“d??}?  «dÞU??š
f}K~½« ÏÁ—UЗœ ` U? «“d}? ªÁbý t?²ýu½ ÈËUDNÞ  «d?ÞUš
Áœd v|UÝdHLK f|—UÄ Ë t
½«d Êu«d}Ä ÈËUDNÞ Ë ÊbM Ë
vÐd?Ž tÐ e}½ «— t?
½«d? ±∏±¥ vÝUÝ« Êu½U? ÈËUDNÞ ÆXÝ«
ÏÁ˛«Ë Áœd?³U½ ÆXÝ« Áb?}½U?−MÖ g|uš  «dÞU?š —œ Ë Áœ—ˬ—œ
∫XÝ« Áœd ÊU}Ð s}MÇ «— åtÞdA «ò
›t??
½«d?¤ vÝU??Ý« Êu½U?? ÏÁb½—«œdЗœ ÆÆÆt?? vÐU?²? 
s}ðô ÊU?Г —œ t?? œu??ý¸v Áb?? }? U½ åtÞd?? A «ò XÝ«
È«¸t?L? łdð Á˛«Ë s|« “« ÆXÝ« c??žU? Á—UÄ p| vMF??¸tÐ
b|œd?Ö ‚öÞ« v?Ðu?²J bMÝ p| tÐ f?á?Ý Ë b?ý œ«“¬
È«dÐ «— ʬ U s|«dÐUMÐ ÆbýUÐ b}H vUJŠ« ÈËUŠ t
»U?²? s?|«—œ t?⽬ d?²?A? }Ð tÇ d?Ö« r}M¸v œU?| U?L?ý
XMÝ —œ t?½ Ë v U??Fð È«b?? š »U??²?  —œ t½ X?Ý« Áb??¬
Ábý t²dÖ vÐdŽ ◊dý “« XÝ« sJL? e}½ ©Âe} UMýu²}²
M®
œu?ý¸v ‚öÞ« v²??uJŠ ÂUE½ p| tÐ r¼ t?LK? s|« «d|“ b?ýUÐ
tÐ ◊Ëd?? ?A? ? Ë œËb?? ×? ? «— X?MDK?Ý Ë XuJ?Š  —b??  t?? 
¨XÝ« ÁUÖ¬ ÁbM
|u½ s|« t?U−½¬ Uð ¨t½U²?ÐbÐ ÆbM¸v vD|«dý
d?²œ Ë Áœ«b½ g?|uš dE½ Êu?«d?}Ä È«¸ÁbM
Ð `}?{uð Áœ«“¸vIð
ʬ Áœ—ˬ Èd??²?A? }Ð `}??{uð U?Ð «— È—u?¾ð ÊU??L¼ t?? r¼ oH??ý
Áœ«b½ ÊU?A½ œuÐ Áœd? ÁœU?H?²? Ý« œ—u? s|« —œ t? «— vdð c?šQ?
r|œ—ˬ ôUÐ —œ t?? v?|U?N? U??L? ²?Š« Ë U??N? {d?? rž— t?Ð v Ë XÝ«
ÊuÇ Æb??Ý—¸vL½ dEMÐ œU??}MиvÐ Îö?U?? oH?ý Ë Áœ«“¸vI?ð Ït|dE½
kH? vF?? ?«Ë Ë v?EHK? «¸X×?ð Ït? ? L? ? łdð p?| tÞËd?? ?A? ?  ÏÁ˛«Ë
«— s|«¤ ÆXÝ« œu?łu?? rKÝ Ë t?}KŽ tÚK? «¸vK ‰u?Ý—
t??
½«d?? Âœd?? œd??š t?½u~Ç t?? b??}½«b?Ð Uð ›Â—ˬ¸v
ÈœUЬ q|U?? ÝË “« ·U??B½« Ë œ«œ tJM?|« tÐ bM¸v? rJŠ
≤≥ÆXÝ« Âœd g|Uݬ V³Ý Ë —uA
qJý Ê«uMFÐ «— åtÞd?A «ò Ït?LK ÈËUD?NÞ ¨V}ðdð s|bÐ
t?²H?Ö la charte t?
½«d ÊUГ tÐ t? charta vM}ðô ÏÁ˛«Ë vÐdŽ
vÐd?Ž qJý d¼Uþ “« t? t½u~½U?L¼ ÆXÝ« ÁœdÐ —UJÐ œu?ý¸v
Æœ—«œ vÐdŽ å◊d?ýò ÊUL¼ tÐ X¼U³ý t?LK s|« XÝ«b}Ä Á˛«Ë
¨±≤¥∑ر∏≥± ‰U?Ý —œ charta vM}ðô ÈUM?F?¸tÐ åtÞd?A «ò
b??ý ÛUÇ d??B? —œ ÈËU?DNÞ  «dÞU??š »U??²?  t? vU?~M¼
fá??Ý Æb|œd??Ö vd??F?  »d??Ž ÈU?}?½œ tÐ —UÐ s}??²?
? ½ È«dÐ
—œ U?Ndð t? r}½eÐ ”b?Š r}½«uð¸v U? X
?}½ Êu}?Ýu?²?}²?
M
Áb?ý t²?dÖ vÐd?Ž ◊dý “« t? «— tÞËd?A vMF? ¨Ê¬ ÏtL?łdð
«— t½U~?}Ð kH ʬ b?M²??Ý«u??š¸v d??Ö« Æb?M²??ý«b½ dE?½ —œ b??ýUÐ
t?? «— å„Ëeðò kH Îö?¦?  ¨vdð XG? p| b|U?ý b?MM t?L? łdð
vd?ð ÏÁ˛«Ë s|« Æb½œdиv? —UJÐ XÝ« v?ÝU??Ý« Êu½U??  vMF?? ¸tÐ
ÁœdÐ —UJÐ e??}½ Èœö??}? ±µ Ë ±¥ ÈU¼¸Áb??Ý ÈU?N? dð ÏtK}??ÝuÐ
X Ëœ dÐ r?U??Š vÝU??Ý« Êu½U?? tÐ X?Ý« vML??{ ÏÁ—U??ý« Ë Áb??ý
“« Áb½U“U?Ð q} œ s|d²?NÐ Ë ¨©∏∞∑ر¥∞¥ ¯d® @M —u?L}ð
≤±ÆXÝ« È—uL}ð  UËeð »U² U½UL¼ UN ULF²Ý« t½u~M|«
t²J½ s|«d?Ð t}dð ±π ÏÁb?Ý Ê«dÖ¸tA|b½« “« È—U?}
Ð —U?Lý
tÐ v³¼c? U| Ë sN? v?½UF? v?½U?ݬ tÐ œuÐ sJL? t? b½œuÐ ÁU?Ö¬
bM²U| v~²
³ œ ÈËUDNÞ »U²? È«u²× tÐ „dð Ê«dÖ¸tA|b½« œuݸtÐ t−}²½ —œ Ë œuý Áb½U³
Ç vÝ—U Ë vÐdŽ ÈUNŠöD«
‰U?Ý —œ Ë b??}½«œd?ÖdÐ vdð t?Ð «— ʬ r}?
Ð r²?Ý— ÂU?MÐ Èœd? Ë œuÐ Ábý t²?šUMý vöÝ« Ê«dLJŠ Ê«uMFÐ t v½U?L¦Ž ÊUDKÝ
ÁbM«dÄ t?
U½¸XŠU? }? Ý ÂU½¸tÐ Ád¼U?? —œ «— ʬ ±≤µµØ±∏≥π t œË—¸v ‰U?L²Š« ¨s|«dÐUM?Ð Æœd}Ö —«d? d}³?Fð Ë d}
?H𠜗u
t «— charta vM}ðô ÏÁ˛«Ë ¨»U?²? v?dð Ït?L?łdð —œ Ë XšU?Ý Ït?LK ¨Ê¬ “« Ë b½«¸t²?ý«œdÐ «—  —U?ý vMF| t
½«d? ÏÁ˛«Ë p| ÊU½¬
qJ?ý ÊU??L¼¸t?Ð ÎUM}?? Ž XÝ« la charte g|u??
½«d??   —u??  Æb½«¸Áœd? «b??ł œu?š ÊU?}?  ‰Ë«b?²? p?³?Ý oÐUD «— tÞËd??A?
≤¥ÆœdÐ —UJÐ åtÞd?ýò vMF| ©Âô Ë n « ÊËbÐ v Ë® œuš v?ÐdŽ bN²− ʬ sÝ œ—u —œ ôUÐ —œ t t½u~½UL¼ ¨UNK|ULð t½u~M|«
tÐ ¨tÞd?ý ÏÁ˛«Ë “« U¼b?FÐ t r}?½eÐ ”bŠ t? œ—«œ U?ł ¨s|«dÐUMÐ ¨s|«dÐ ÁËö?Ž ÆXý«œ œu?łË e?}?½ Ê«d|« —œ ¨b?ý Á—U?ý« Èe|d?³ð
Ë XÝ« ‰Ë«b?²?  t?}? dð —œ t? vÐd?Ž ·d??b?Ž«u?? “« ÈËd?}Ä —«bU½ dÖ¸tA|b½« ¨ÈËUDNÞ  dU
  «dÞUš »U² ÏÁbM½«uš
≥∑ ≤≤∑ ‡≤≥∞ ÏÁ—ULý

‰œ¸ÁœU?Ý Èœ«d?« ¨Á«u?|œ«“¬ Ê«d?Ö¸tÞËd?A? ÊU?}? —œ Æb½«¸Áœ«œ Áb?ý t?²?šUÝ t?ÞËdA? kH? ¨œd Á—U?ý« Ê«bÐ e?}½ oH?ý d?²?œ
b½œuÐ e?}½ ÊUšdU?Ð Ë ÊUš—U²?Ý bM½U XÝd?ĸsN} Ë l?ÞU v Ë ¨Á˛«Ë qJ?ý dE½ “« t?? ? XH?? ?Ö œu?? ?ý¸v V}?ðdð s|b?Ð Ë XÝ«
Ë ÊU?I¼œ ¨d??Ö—U? ÈU?N¼Ëd??Ö œu?ݸtÐ d?²? A?}Ð «— tÞËd?A?  t? ÈËUDN?Þ “« ‰u??¸qI½ Ë vÐd??Ž XG? p| Ê«uMFÐ t?Þd??ý Ït? LK
rN? ‰u?« “« všdÐ ªb½œd?¸v? d?}?
?Hð t?F?U?ł gJ²?L?Š“ charta vM}ðô ÏÁ˛«Ë Ê«uMFÐ t½ XÝ« Áb¬—œ tÞËd?A  —uBÐ
Ê«d|« Âœd? X|d??¦?« vL?²?Š œu??ݸtÐ t? vÝU?Ý« Êu½U? r?L?²? ‰u? “« t⽬ UÐ Èd?}?Ö¸t?−}?²½ s|« ªla charte Èu
?½«d ÏÁ˛«Ë U|
—œ Æb?ý Áb??}½U?−?MÖ Êu½U? s²?? —œ ÊU½¬ ÕUMł gýu??¸tÐ XÝ« œU| ôUÐ —œ vdð —œ  U?G ‚UI²?ý« ÏÁu}?ý œ—u —œ fdÐ œU?²Ý«
Êu½U p| dÐ vM²³ Ë v½u½U XuJŠ p| t r}|«eH}Ð b|UÐ U−M|« ÏtA|— Ë vMF Y}Š “« v Ë ÆXý«œ b¼«u?½  UUM e}½ b|œdÖ
ÊËbÐ XÝ« sJ?L? q½u??}?Ýu??²?}? ²?
?M ÕöDUÐ U| Ë vÝU??Ý« v‡‡?M}‡ðô ÏÁ˛«Ë ÊU??L¼ “« t‡ÞËd??A?  ÏÁ˛«Ë XÝ« sJL?? ¨Èu??G
œu?łË Âœd? Ït?L¼ rK
? ‚uI?Š s²?d?ÖdE½ —œ Ë vÝ«d?u?œ Êu}Ýu?²}²
M v?MF t la charte Èu
½«d‡ ÏÁ˛«Ë U‡| charta
œd? p| tÐ XÝ« sJL? vÝU?Ý« Êu½U? p| Îö?¦? Æb?ýUÐ t?²?ý«œ ÆbýUÐ Ábý t²dÖ b¼œ¸v
v²??Š v?ÝU??Ý« Êu½U?? p?| ªb¼bÐ Xu?JŠ oŠ d??Öœ«b?? ³? ²? Ý« ÏÁ˛«Ë ÊU¼«u?? ?|œ«“¬ —U?? A? ? d?|“ ±≥≤¥Ø±π∞∑ ‰U?? Ý —œ
t⽬ Æb?M ÂöŽ« Êu½U? n U «— v?Ý«duœ ‰u?« b½«uð¸v vKŽbL?× vLÝ— ÊU?d p| —œ —UÐ s}?²
½ È«dÐ tÞËd?A
Èœ«b³?²Ý«d}?ž Ë Èœ«b³²?Ý« XuJŠ ÊU} vðËU?Hð “—UÐ u×½¸tÐ ÁUý¸s|b «d?HÚE s}A?}Ä ÈUN½U?d —œ ÊuÇ Æbý Áœd?Ð —UJÐ ÁUý
Âu??N? ?H?  t??²? ³? « ÆXÝ« vÝ«d??u?? œ ‰u??« U½U??L?¼ œ—«c??Ö¸v
t??⽬ UÐ ¨Âœd?? d?Ð Âœd?? vF??«Ë XuJŠ vM?F| ¨vÝ«d??u??œ
Uð XÝ« Áb?}~M?ł g¼«— —œ b?FÐ tÐ ±∏ ÏÁb?Ý “« UÄË—« È“«Ë˛—uÐ
s}?L¼ Ë œ—«œ Ê«Ë«d?  ËUHð b?M kHŠ «— œu?š È«¸t?I?³Þ lUM
p| v½Uݬ tÐ Ê«u²½ t œuý¸v V³Ý vÝ«duœ ÂuNH  ËUHð
d?}?}?Gð t? b?ý —UÇU½ b|b?ł ÁU?ý ¨œuÐ Áb?A½ œU| tÞËd?A? XG
Ït? ?LK? d?? – UÐ XÚ}?ÞËd?? A? ? tÐ Èœ«b?? ³? ?²? ?Ý« “« «— Ê«d?|« r|˛—
ÊU?d?? —œ ÁU?ý vKŽb??L?×? s?|«dÐUMÐ ≤µÆbM b?}|Q?ð tÞËd?A?
∫t œd ÂöŽ« vMýËdÐ œuš
t½U¼dÐ tÚK «—U½« —Ëd³ ÁUAM¼U?ý ÊUd t “Ë— ÊUL¼ “«
œułË ÈbŽ«u? v Ë œd vÝ«duœ “« ål½U? Ë lUłò n|dFð È«—u?ý fK− f}?ÝQð tÐ d?« Ë XU| —Ëb ·d?ý
œUM²?? Ý« œ—u?? v?Ý«d??u?? œ r|˛— p| ÈU??N? ?}? Öó?|Ë “« t?? œ—«œ VŠU? ÏtÞËdA? ‰Ëœ œ«bŽ —œ Ê«d|« X Ëœ b?ý vK
∫(Mayo) u} ‰u tÐ UMÐ ÆXÝ« Ábý ÁœdLý »dž È“«Ë˛—uÐ ≤∂Æb|¬¸v—ULAÐ Êu}Ýu²}²
M

“« XÝ«  —U?³?Ž vÝ«d?u?œ Ë v?ÝU?}?Ý ÂUE½ p| ÆÆÆ ÏÁ˛«Ë Ëœ d¼ ¨œu??ý¸v? Áb|œ t?? t½u?~½U??L¼ ¨ÊU?? d?? s|« —œ
”UÝ«dÐ vuLŽ XÝU}Ý vA jš ʬ —œ t vUE½ ÂuN?H ÆXÝ« Áb?ý ÁœdÐ —UJÐ åÊu}?Ýu²}?²
Mò Ë åtÞËd?Aò
t??²? |— ÊU??L —UÄ ÊU??ÖbM?|U??L½ ÏtK}??ÝË Ë ¡«—¬ X|d??¦? « “Už¬ «— œu?š ÏtÞËdA? XuJŠ Ê«d|« t XÝ« s|« ÊU?d s|«
ÂuLŽ ‰d²M tÐ XÝ« ◊ËdA ›‘Ë— s|«¤ Æœuý¸v Ë tÞËd?? A? ? ÈU¼—u?? A? ? ÊU??
? ?L¼ t??  XÝ« —«d??  Ë Áœd?? 
—u??« t??
?½«d?? Ë f}K~?½« ¨p|óKÐ b?M½U?? ÊU??N? ł v?Ý«d??u??œ
U??  ÆbM Á—«œ« v?ÝU?? Ý« Êu½U??  o³Þ dÐ «— —u?? A? ? Ë Xu?JŠ
 U?LK? v½U?F? “« Á“«b½« t?Ç Uð ÁU?ý vKŽ b??L?×? t? r?}½«œ¸vL½
¨Á«u?? |œ«“¬ Ê«d?? Ö¸t?ÞËd?? A? ?
ÊU?? }? ?
—œ æ t r}½«œ¸v v Ë XÝ« ÁœuÐ ÁUÖ¬ ÁœdUC« «— ʬ d|“ t v½Ud
bM½U
XÝdĸsN?}
Ë lÞU vË ‰œ¸ÁœU?Ý Èœ«d« È«—«œ b½œd??¸v? Èd??³¼— «— tÞËd??A?  »ö??I?½« t?? v½U??
? 
«— tÞËd?A
t? b½œuÐ e?}½ ÊUšd?UÐ Ë ÊU?š—U²?Ý ÊU¼«u?? |œ«“¬ Æb½œuÐ t?ÞËd??A?  ÏÁ—UЗœ v?½u??ÖU½u?? Ö ÈU¼—ËUÐ
ÊU?d?? —Ëb? dÚŁR? qU??Ž t? v½U½¬ t?KL?ł “« ¨d?Ö¸tÞËd??A?
Ë ÊU??I¼œ ¨d??Ö—U?? ÈU??N¼Ëd??Ö œu??ݸtÐ d??²? A? }Ð v¼U??Ö¬ vÝ«d?u??œ b?Ž«u?? tÐ Îö?U??b½œuÐ ÁU?ý vK?Žb?L? ×?
“« všdÐ ªb½œd?¸v
d}?Hð t?F
U?ł gJ²L?Š“ —«u²?Ý« ÂUE½ p| vMF¸tÐ U?NMð t½ tÞËdA ÊU?½¬ dE½ —œ ÆbM²ý«œ
œu??ݸtÐ t?? v?ÝU??Ý« Êu½U?? rL??²? ?
rN??
‰u??« ÏÁbMM? s}??}? Fð vÝU??Ý« Êu½U?? p| ÏÁb?½—«œdЗœ Ë «u?? v|«b??ł dÐ
Xý«œ X? ôœ tJK?Ð ¨œuÐ Âœd?? ? ‚u?? ?I? ?Š Ë X?uJŠ n?|UþË
gýu??¸tÐ XÝ« Ê«d?|« Âœd?
X?|d?¦? « vL??²? Š —œ t v|U?N}?Ý«du?œ ÊUL¼ ÊU?
L¼ ¨vÝ«du?œ r|˛— p|dÐ
Æb?? ý Áb?? ?}½U?? ?−MÖ Êu?½U??  s?²? ?
—œ ÊU½¬ ÕU?Mł ÊU?? u??
K?}? ? Ë Xý«œ œu?? łË v?|UÄË—« ÈU¼—u?? A? ? “« v?šdÐ
sÝ œ«œ ʬ Êu«d}Ä u}J
?²½u Ë „ô bM½U d²šUÐ È“«Ë˛—uÐ
 ≤≤∑ ‡≤≥∞ ÏÁ—ULý ≥∏

œœd?? ?Ö ÈËd?? ? }Ä v?ÝU?? ?}? ? Ý Ë v?²JK?L? ?  —u?? ? « —œ XÝ« “ô s}?½«u?? ”U?? Ý«dÐ t??  vÐËUM?²?   U?ÐU??? ?²½« —œ Âœd?? 
—«d?? ? fK−?? ? ÊU?? Öb?M|U?? L?½ “« všdÐ X?? ?Ý Ït?KL?? ?Šœ—u??  vÝU??}? Ý Èœ«“¬ j|«d??ý X×ð Ë v?ÝU?}? Ý  «ËU??
? 
≤∑åÆœd}Ö¸v ÂU−½«
q« UÐ g²?H U?? XKŽ¸tÐ b?N²?−? ÊU?L¼ «dÇ fÄ ≥±øXdÖ
¯d tÐ b|bNð ÊU¼«u|œ«“¬ “« vJ| ÏtK}ÝË  «ËU
 tÐ ◊uÐd t?łu𠜗u? ÈœU|“ ÏÁ“«b½« Uð j|«d?ý Ë ‰u?« Ë b?Ž«u? s|«
≥≤øb|œdÖ v½U?? ³? ?}? ?²? ?AÄ Ê¬ “« Ë œu?Ð Ê«d|« ÊU?? “ ʬ ÊU¼«u?? š¸tÞËd?? A? ?
tÐ oKF??²? «— XÚ}?L? U?Š t? ¨≤≤ q« Êb??}½U?−MÖ Æb?½œd?¸v
œU²Ý« dŁ« ¨Ê«d|« —œ XÚ}ÞËdA
Ë lÚ}Að »U² “« Ábý t²dÖdÐ ¿
t? X
?½¬ ÏÁbM¼b½U?A?½ vÝU?Ý« Êu½U?? rL?²? —œ ¨b?½«œ¸v Âœd?
±≥∂∞ ¨ d}³d}« ¨ Ê«dN𨠉˫ ÛUǨÈdzUŠ ÈœUN «b³Ž Æb½œd¸v X} UÚF vÝ«duœ Á«— —œ ÊU¼«u|œ«“¬ “« È—U}
Ð
UN²ý«œœU| dÖ¸tÞËd?A ¡U?LKŽ UÐ ÊU¼«u|œ«“¬ d?E½ ·ö²š« s?|«dÐ ÁËöŽ
t? b¼œ¸v ÊU?A?½  «ËU?
? Ït Q?
? ÏÁ—UЗœ X
??½ fK−? —œ
bKł ¨©±π∂≤ ¨—u¼ô® U|b?}ÄuKJzU½« v
ö?Ý« ¨ås}z¬ò ¨tÚK «b?}L?Š Ʊ ÏÁ˛«Ë “« ÊU?½¬ Xý«œd?Ð Ë tÞËd?? ? ?A? ? ? “« ÊU?¼«u?? ? |œ«“¬ ·b?¼
Ʊ‡≤h ¨± ≤∏ÆXÝ« ÁœuÐ vÝ«duœ ÏÁu}AÐ XuJŠ p| U½UL¼ tÞËdA
Ʊ∂π ’ ¨ U}K ¨‰UL oU½ Æ≤ Ït? F? U??ł tÐ t??²?
?Ð«Ë tÞËd??A?  Ê«dEM³?? ŠU?? “« d~|œ ÁËd??Ö
Ʊ∑∏ ’ ¨U−½UL¼ Æ≥
4. Kenny, “Al-Afghani”, 21.
“« œuÐ  —U³Ž tÞËd?A ÊU½¬ ÁUÖb|œ “« Ë b½œuÐ tF?}ý XÚ}½UŠË—
Ʊµ ’ ¨rJK
—UŁ¬ ¨ÊUš rJK Ƶ —œ XuJŠ È—u?¾ð UРʬ ‰u?« Ë bŽ«u? t v?ÝU}?Ý ÂUE½ p|
Æ≥ ’ ¨tÞuÐdL« vP¾K« ¨vðö× ª±≤ ’ ¨t
ô«¸t}³Mð ¨vM}zU½ Æ∂ s|« dЫdÐ —œ Æb|U?}Ð X?Ý«— ʬ UÐ Ë b?ýUÐ t?²?ý«b½  U?UM t?F?}?ý
Ʊ∑ ’ ¨tLK p| ¨t Ëb «—UA²
 Æ∑ t b½œuÐ tÞËdAb{ ÊU}½U?ŠË— ¨Á«uš¸tÞËdA Ê«dÖ¸tA|b½«
Æ∂∂ ’ ¨Èœ«“¬ dJ ¨X}œ¬ Æ∏ tÐ Æb½œ«œ¸v q}?JAð «— åvM|œ œ«b?³?²? Ý« Ït?³?F?ýòvM}?zU½ ‰u? tÐ
Ƶ¥ ’ ¨tF
Uł ÏtLK ¨ÈdLýU fLý Æπ gb¼ t b¬¸v —ULAÐ v½UD}ý ÂUE½ p| tÞËdA ÊU½¬ ÏÁb|œ
Æ¥ ’ ¨tÞuÐdL« vP¾K« ¨vðö× Ʊ∞ XH?? ?  q}? œ s}?? ? L¼¸tÐ Ë X?Ý« ÁœuÐ Âö?? ? Ý« ÊœdÐ ÊU?? ? }? ?  “«
Æ≥∞¥‡≥∞µ h ¨ÊUC
— vM}A½¸Vý ¡ULJ× « V|œ« Ʊ± XuJ?Š tJM|« U?ð bM|«e??H? }?Ð Ê«bÐ bM²??Ý«u??š «— åt?? ŽËd??A? ò
Ƶ≥ ’ ¨tÐUDš ¨Áœ«“¸vIð Ʊ≤ UN½¬ ÆbM½«œdÖ Âö?Ý« Ÿdý s}½«u tÐ œËb× ÎöU? «— tÞËdA
sJ? ¨t?? U?MUE?½ ¨t?? U?MUE?½ ¨t?? U?MUE?½ ¨—œ«dÐ È«ò ∫bM?²? ?H? ? Ö
≤πåÆvöÝ« ¨vöÝ« ¨vöÝ«

p| d?Ð vM²?? ³? ?
Ë v?½u½U??  X
uJ?Š p| æ ¨tÞËd?A? “« Êu?ÖU½u?Ö ÈU?N?²?ý«œdÐ s|« s²?d?Ö dE½ —œ UÐ
q½u?}?Ýu²?}?²?M ÕöDUÐ U| Ë vÝU?Ý« Êu½U? Ê«d??Ý v|U?Mý¬ Ê«e??}?  ÏÁ—UЗœ t??  œuÐ b¼«u??š —«u??ýœ —U?? }?
Ð
ÊU½¬ Êu?? ÖU½u?? Ö ÈU¼—ËU?Ð Ë b|b?? ł r|˛— ‰u?? « tÐ tÞËd?? A? ?
s²?dÖdE½ —œ Ë vÝ«d?u
œ ÊËbÐ XÝ« sJL?
Êu?²³?L r½Uš Ær?}M vK È—Ë«œ p| tÞËdA? vMF? Êu«d?}Ä
Æb?ýUÐ t?²?ý«œ œu?łË Âœd?
Ït?L¼ rK?
‚u?I?Š Áœd?? ?  g|u?? ? š È—Ë«œ —œ v?|«d?? ? Ö¸vK? s}?MÇ (Lambton)
œd? p| tÐ XÝ« sJL
v?ÝUÝ« Êu½U? p| Îö¦?
∫b
|u½¸v Áœd³U½ ªXÝ«
«— tÞËd??A? g³Mł t?? v½U?
?  vÝU?Ý« q|U??LðÆÆÆ
Êu½U??  p| ªb¼bÐ X?
uJŠ oŠ d?? Öœ«b??³? ?²? Ý« Ït?H?}þË È«d?ł« tJKÐ »ö?I½« t½ b½œd?¸v v½U?³?}?²?AÄ
«— vÝ«d??u??
œ ‰u??« b½«uð¸v
v?²? Š vÝU??Ý« ≥∞ÆœuÐdJM “« vN½ Ë ·ËdF tÐ d« vöÝ«

“—UÐ u?? ×½¸tÐ t??â?½¬ ÆbM Âö??Ž« Êu?½U?? nU?? ?

«d|“ œd?}?Ö —«d b|œd𠜗u? XÝ« sJL? v|«d?Ö¸vK s|«
Âœd? X}?L? U?Š Ë Èœ«“¬ ¨ «ËU?
? s}½«u? t? v?½U?}Ðö?I½« ʬ
Ë Èœ«b?? ? ?³? ? ?²? ? ? Ý« X
u?JŠ ÊU?? ? ?}? ? ?
v?ðËU?? ? H?ð
b½b½«—c?Ö fK− “« Áb?}½U−?MÖ vÝUÝ« Êu½U? rL²? —œ «— Ê«d|«
‰u?? « U?½U?? L?¼ œ—«c?? Ö¸v?
Èœ«b?? ³? ? ²? ?Ý«d?? ?}? ?ž dJM “« v?N½ Ë ·Ëd?F?  tÐ d??« ‰u?« È«d??ł« ÊU?A? b¼ U??NMð
ÆXÝ« vÝ«du
œ ¨v½U??N?³? NÐ t½u~?Ç fÄ Xý«œ v²??I?}? I? Š t?²J½ s?|« d?Ö« Æœu??³½
v½¬d? ÈU¼œ—u?²?Ýœ t? œd? œU?NMA?}Ä fK−? —œ t? vU~M¼
≥π ≤≤∑ ‡≤≥∞ ÏÁ—ULý

∫œuý¸v “Už¬ UNð—U³Ž s|« UÐ ÈËUDNÞ ÈU¼¸t²HÖ vdð Ƶ≥‡µ¥ h ¨U−½UL¼ Ʊ≥
d —b|« t}?L
ð tÞdý t?MLÝ« pÐU²? ÊôË« ÈËUŠ È—uc? Êu½U Ë ÆÆÆò 14. Hairi, “The Responses of Libyans and Iranians to
Áœ t?}M?}ðô XG vÝUMF?? pð tÞd?ý d —b?|« d?}?³? Fð všœ tÞ—U? U??C?FÐ Ë Imperialism”.

Áb?ý e?}½ Èd~?|œ ÈU?N?A¼ËóÄ Îö?³? tÞËd?A?  ÏÁ˛«Ë Êu?«d?}Ä åÆÆÆÆt?—Ë Ë Ê«d|« ÊUeL¼ ‰UG?ý«ògÐ ¨d{UŠ »U² ÂuÝ qB? tÐ b}M ÁU~½ e}½
ÊU?d??ò ¨v|U?³?ÞU?³Þ j}??×? b?L? ×? tÐ b??}M ÁU~½ t??
|U?I?  È«dÐ ªXÝ« ÆåÊU~½U~}Ð ÏtK}ÝË v³}
¨j}?×
ÂËœ ÏÁ—Ëœ Ë π‡±∏ ¨©±≥≤±® ± ¨j}?×
¨åøX
?} “« tÞËd?A Ƶ≥ ¨±∏ h ¨tÐUDš ¨Áœ«“¸vIð Ʊµ
Ït? ? A|—ò ¨Áb?M
?|u½ ÊU?? ?L¼ ª≤≥ ¨±∏‡≤∞ ¨©±≥≤∂® ¥ Á—U?? ?L? ? ý ¨± b?Kł øX}Ç vÝ«du
œ Ë fK−
 «dÞUš ¨oHý Áœ«“U{— ‚œU Ʊ∂
bL×? ª¥≤ ¨©±≥≤∂® ÂËœ ÏÁ—Ëœ ¨≥ Á—ULý ¨± bKł ¨j}×
¨åtÞËdA Ʊ¥± ¨©±≥≥¥ ¨Ê«dNð®
17. Berkes, Secularism, p. 232.
—uA Ït?
UMUÝ ¨åʬ ÏtA|— Ë tÞËd?A XG vMF?ò ¨v½«u{— q}ŽU?LÝ«
18. Lewis, “Dustur”, p. 640.
c?šP?? “« È—U?}?
Ð “« U?N? A¼ËóÄ s|« —œ Æ≥≥µ‡≥∏ ¨©±≥¥¥® ≤∞ ¨Ê«d|« 19. James W. Redhouse, A Turkish and English Lex-
U? ÈUN?A¼ËóÄ t? bÝ—¸v dE?MÐ v Ë ÁbA½ v|u?ł¸Ád?NÐ U ÏÁœU?H?²Ý« œ—u? icon (Constantinople, 1921), p. 1868; Mehmet Zeki
ÏtK−? —œ Èb?}?ý—u?š ±≥µ≥ ‰U?Ý —œ ‘«¸t?ö?š t? Á˛«Ë s|« Êu?«d?}Ä Pakalin, Osmanli Tarih Deyimleri ve Terimleri Soz-
lugu (Istanbul, 1953), vol. ii, pp. 493-94.
ÈU¬ dE?½—œ b|œdÖ ÁbM«dÄ e?}½ ≤∏∑‡≥∞∞  U×H? ¨±≤ bKł ¨b}ŠË
20. Ihsan Sangu, “Tanzimat ve Yeni Osmanlilar”, in
—œ ÊU??A|« v|u|œ«— Ït?U?½dÐ «d|“ XÝ« Áb??¬ bML?ý“—« v?|U?³ÞU??³Þ j}?×?  Tanzimat (Istanbul, 1940), vol. i, pp. 488-45.
—Ëœ Áb|œ “« «— U Ït UI È«u²× t œ«œ¸v ÊUA½ vÐuš tÐ ±≥µ∑ ÁU œ«œd ÏtK}?ÝË v|U²?GÇ vdð ÊUГ tÐ q« —œ »U²? s|« t b½«¸t?²H?Ö s}MÇ Æ≤±
Æb½«¸t²ý«b½ vÝ—U??  tÐ s}??
? ×? « V UÞuЫ Ït?K}??ÝË f?á? Ý Ë t?? ²? ýu½ —u?? L? }?ð œu??š
Æ¥π ‡±¥∑h ¨ «dDš Ë  «dÞUš ¨X|«b¼ Æ≤µ (Major Èu‡‡|œ d−‡‡} ÏtK}ÝË Ê¬ v‡Ý—U s² ªXÝ« Ábý Áb‡‡}½«œdÖdÐ
Ʊ¥π ’ ¨U−½UL¼ Æ≤∂ ∫Ê«uMŽ X×ð W. Davy)
27. Henry B. Mayo, An Introduction to Democratic
Institution, political and Military
Theory (N. Y., 1960), p. 70.
—œ ±∑∏≥ ‰U?? Ý —œ —UÐ s?}? ?²? ?
? ?½ È«d?Ð Ë t?? L? ?łdð v
?? }?K~½« ÊU?Г tÐ
tÐ b}M ÁU~½ ¨UN¼U?Öb|œ ·ö²š« t½u~M|« Êu«d}Ä d²?A}Ð Õdý È«dÐ Æ≤∏
e?? }½ d~|œ ÈU?? N½U?Г tÐ »U?? ²?  s?|« Æb|œd?? Ö ÛUÇ f}K?~½« œ—u?? H?
? ?¬
Xý«œdÐ Êu«d}Ä ÆÈdЫdÐ tÐ ◊uÐd gÐ ¨d{UŠ »U² “« rAý qB
»U² s|« u½ ÛUÇ tÐ ÈuM} v³²− ÏtbI tÐ b}M ÁU~½ ªÁbý Áb}½«œdÖdÐ
Ê«uMŽd|“ ÈË »U² tÐ b}M ÁU~½ tKL?ł “« tÞËdA r|˛— p| “« ÈËd

‰U??Ý —œ ÛU?Ç s|« Æb??ýUиv? v
??}?K~½« Ë vÝ—U??  s²?? ÏÁb½—«œd?Зœ t??
v
œ¬ œ«ó½ Ït?A|b½« Ït?−?}²½ s?|dš¬ Ë X
uJ?Š qJý s|d?²NÐ tÞËd?A?

ÆXÝ« Ábý ÁbM«dÄ ÈbÝ«  «—UA²½« ÏtK}ÝË Èb}ý—uš ±≥¥≤

Æ©±≥≥µ ¨Ê«dNð® XÝ«
d??²? A?}?Ð v¼U??Ö¬ È«dÐ ª≤≥µ ’ ¨åt U??Ý— Ëœ Ë X
??}Ðò ¨v½«u??{— Æ≤π
»U?²? rA?ý qB? tÐ b?}M ÁU~½ åvM|œ œ«b?³?²?Ý« Ït?³F?ýò ÁU?Öb|œ Êu?«d?}Ä
∫Ë d{UŠ
Hairi, “Shaykh Fazl Allah”.
30. A. K. S. Lambton, “The Persian Constitutional
Revolution of 1905-6”, in Revolution in the Middle
 U×H Ë ±µ≤ ¨±¥∑‡¥∏ ¨±¥∞‡¥± h ¨h} Kð ¨ÈËUDNÞ Æ≤≤
Æd~|œ
∫XÝ« d|“ —«dIÐ ÈËUDNÞ Âö s}Ž ª±¥∞ ’ ¨U−½UL¼ Æ≤≥
U¼UM?F?  Ë tÞd??A « vL??
| Êu?½U??I « «c¼ t??}?  Èc «—u??c??L? « »U??²J «Ëò
»u²JL « q−?
« vKŽ XIKÞU UN?} `u
ð rŁ W—Ë W?}M}Þö « WGK «¸v
tÚK « »U²¸v f} t}?U V Už ÊU Ê«Ë ¨p d cMK ¨…b}?HL « ÂUJŠô«¸t}
East and Other Case Studies, ed. P. J. Vatikiotis b?? n?}?  ·d?? F? ² r?KÝ Ë t??}K?Ž tÚK «¸q t?ÚK «¸‰u??Ý— W?MÝ vôË v U?? Fð
(London, 1972), p. 176.
Ë p U??L?L «d??}?L? Fð »U?³? Ý« s ·U?B?½ô«Ë ‰b?F « ÊQÐ rN? u?I? Ž XLJŠ
ÈU¼œ«b|Ë— —œ vM}zU½ò gÐ ¨d{UŠ »U²? ÂuÝ qB tÐ b}M ÁU~½ Æ≥±
ÁU~½ tKL??ł “« ÈËUDNÞ Ït?A|b½« Ë vÖb½“ “« v¼U??Ö¬ È«dÐ åÆœU?³?F «¸W?Š«—
ÆåXÚ}ÞËdA »öI½« “« fÄ
∫tÐ b}M
ÆÈdЫdÐ tÐ ◊uÐd? gÐ ¨d?{U?Š »U²? rA?ý qB? tÐ b?}M ÁU~½ Æ≥≤ al- Husry, Three Reformers, pp. 11-32.
ÏtL?łdð ª∑≥ ¨©±≤µµØ±∏≥π ¨Ád¼U® t
U½¸XŠU?}Ý tÐ b}M ÁU~½ Æ≤¥