Natuurwetenschappen

Applied Science
Technische Natuurkunde
Minor PPP – Nu en later

Woensdag 6 januari 2010

09.35 – 10.25 uur
Collegezaal 1.140

Ir.ing. Jo Theunissen
Indeling
• Inleiding
• Simulaties, modellen en scenario’s
• Groeimodellen
• Weeffouten
• Simulatie bevolkingsgroei
• Conclusies
• Tips
• Gebruikte bronnen
Inleiding
• Van het verleden kun je leren.
• Leren van het verleden om beter bestand te zijn voor de
toekomst.
• In het verleden zijn grote en verontwikkelde rijken
verdwenen door overbevolking en de schade die op de
natuur werd verricht. Denk hierbij aan Mesopotamie.
• Kenmerkend is dat de nieuwste technologieën (denk aan
nanotechnologie) nog te weinig aan een duurzame
samenleving heeft gebracht. Andere factoren spelen een
grote rol zoals economische, juridische en politieke.
Inleiding
• Drie soorten voorspellers, namelijk profeten,
futurologen en SF-schrijvers. Binnen deze groep kun je
pessimisten en optimisten onderscheiden (zwarte en
roze bril).
• De profeten, zieners en astrologen beweren een ieder
op eigen wijze de toekomst.
• SF-schrijvers maken veelal gebruik van hun fantasie om
in een verhaal voorspellend te zijn.
• De futurologen zijn zogenaamde toekomstkundigen die
op een bepaalde wetenschappelijke manier de
toekomst te benaderen.
Inleiding
• Alle drie type voorspellers kunnen naast zitten
met hun uitspraken.
• Reden hiervoor is dat er trendbreuken (radicale
veranderingen) zijn geweest in het verleden die
zeer moeilijk voorspelbaar zijn zoals
wereldoorlogen en epidemieën. Robuuste trends
zijn trends die lang volhouden en zelfs doorlopen
als er radicale veranderingen optreden.
Voorbeeld urbinisatie.
Simulaties, modellen en scenario’s
• Mogelijke toekomst analyseren kan aan de hand
van simulatieprogramma’s worden uitgevoerd.
• Simulatie is een nabootsing van een stukje
werkelijkheid die op de computer worden
uitgevoerd.
• Voorbeelden van een simulatie in deze context is
prooi-roofdier-model (Vossen en Hazen) en PopSim
(populatiesimulatie).
popsim.exe
Simulaties, modellen en scenario’s
• Simulaties maken gebruik van een model. Model is een
vereenvoudigde weergave van de werkelijkheid. Het
vereenvoudigen van de werkelijkheid kan door middel van:
• Verkleining schaal;
• Weglaten van omringende gebieden (afbakening);
• Vereenvouding van onderlingende factoren;
• Versimpeling van andere factoren, die invloed hebben op
het model (denk aan juridische, economische, politieke en
natuurlijke).
• Grafische weergave model is 2 of 3 dimensionaal.
Simulaties, modellen en scenario’s
• Model bestaat uit wiskundige formules die
vereenvoudigd zijn. In deze formules wordt het
toeval niet meegenomen.
• Indien je enige toeval wilt meenemen, zul je een
randomgenerator in je model moeten opnemen.
Er wordt een getal tussen 0 en 1 willekeurig
gegenereerd en zul je instellen bij welke waarde
iets moet gebeuren.
Simulaties, modellen en scenario’s
• Bij het uitvoeren van een simulatie zal een
bepaalde uitgangspositie en parameterinstelling
moeten worden gekozen. Dit wordt ook wel het
scenario van het model genoemd.
• Scenario kun je verder onderverdelen in een
optimistische (best case), pessimistische (worst
case) en een beste gissing (best guess).
• Op basis van deze uitgangspositie kun je een
bepaalde voorspelling berekenen.
Simulaties, modellen en scenario’s
• Voorbeeld Vos-Haas model (Lotka-Volterra-model)
voshaasmodel.exe
• VosHaas Graslandmodel (bevat enige toeval)
voshaasgraslandmodel.exe
Simulaties, modellen en scenario’s
• Spreadsheet van Vos-Haasmodel
• lotka-volterramodel.xls
• Lotka-Volterra-model bevat de volgende formules
(differentiaalvergelijkingen van de eerste orde)
Simulaties, modellen en scenario’s
• Aandachtspunten voor het draaien van
verschillende scenario’s.
• De scenario’s moeten enige realistische gedrag
vertonen.
• Uitkomsten van deze scenario’s moet met enige
voorzichtigheid worden genomen voor het maken
van conclusies.
Nt = N 0e λt

Groeimodellen
• Verschillende soorten groeimodellen zijn er
ontwikkeld zoals bevolkingsgroei.
• Soorten groei: ongeremde groei, geremde groei,
en zwak geremde groei.
• Ongeremde groei worden beschreven aan de
hand van een exponentiële functie. Namelijk:
• Exponentiele groei.doc
expgroei.xls
• Voorbeelden zijn de groei van bacteriën.
Groeimodellen
• Ongeremde groei wordt ook wel de logistieke groei
genoemd. Deze groei kan eveneens worden beschreven
aan de hand van een formule. Namelijk:
• Logistieke groei.doc
• logistieke groei.xls
• Ongeremde groei heeft als kenmerk dat het groeitempo
afneemt en naar een zekere constante waarde kruipt. Dit is
een trendverschuiving van een constante groei naar een
bepaald evenwicht.
• Deze functie komt met name voor in de productiegroei
(logistiek).
Groeimodellen
• Zwak geremde groei heeft als kenmerk dat de
afremming veroorzaakt zwak en traag is.
Voorbeelden temperatuurstijging op aarde als
gevolg van uitstoot van broeikasgassen.
• Systeemtraagheid leidt tot naijleffect. Het gevolg
loopt achter bij de oorzaak.
Weeffouten
• De groeimodellen hebben ook weeffouten zoals
• Het huidige economische systeem van een
constante groei van een paar procenten per jaar.
• De bevolkingsgroei gaat uit van een exponentiële
groei.
• Houden geen rekening met radicale veranderingen
en zijn moeilijk op te nemen in het model.
• Afwenteling van de problemen van de rijken naar
de armen systematisch plaatsvindt.
Simulatie bevolkingsgroei
• Voorbeelden van bevolkingsgroei
• op wereldniveau
• 4wereldscenario.xls
• op regionaalniveau
• 4regio.xls
• Bevolkingsgroei heeft een grote invloed op een duurzame
ontwikkeling op het gebied van people, planet en prosperity
• briefuitdetoekomst.xls
• Ook onderstaande simulatieprogramma kun je een toekomstige
analyse uitvoeren op een duurzame ontwikkeling
popsim.exe
Conclusies
• Modellen zijn handig om analyses in de nabije toekomst uit
te voeren.
• Keuze van een geschikt model, parameters, afbakening en
opnemen van toevalsvariabelen is niet bepaald
gemakkelijk.
• Radicale veranderingen kunnen niet in het model worden
opgenomen. Modellen bevatten dus weeffouten.
• Modellen kunnen je betoog onderbouwen.
• Bevolkingsgroei heeft een grote invloed op een duurzame
ontwikkeling op het gebied van people, planet en
prosperity.
Tips

Op basis van dit college kun je nagaan:

• Welk model eventueel past het bij je casus.
• Welke weeffouten in je model aanwezig kunnen zijn.
• Welke factoren wel kunt opnemen in je model.
• Welke scenario’s zijn mogelijk in je model.

Kun je enige voorspelling maken op basis van je gekozen

scenario’s?

Veel succes met het uitwerken van je eigen opdracht!

Vragen
Gebruikte bronnen
• Basisboek Duurzame ontwikkeling, Niko
Roorda, 2005, Wolters Noordhoff
• http://www.basisboekduurzameontwikkeling.no
• Business Dynamics, Systems Thinking for a
Complex World, John D. Sterman, 2000,
McGraw-Hill.