‫روش گروه رستگار‬

‫و طائفه مورد تاييد پروردگار‬

‫در پرتو کتاب و سنت‬

‫جمع وترتیب‪:‬‬

‫محمد بن جمیل زینو‬

‫مدرس دارالحدیث مکه مکرمه‬
 ‫﴿‪﴾2‬‬
‫گروه رستگار‬

‫﴿‪   ‬‬

‫‪﴾ ‬‬
‫»به حبل )کتاب( خدا چنگ زنید و متفرق نشوید«‬

‫إن الحمد لله نحمده ونستعينه ونستغفره‪،‬‬

‫ونعوذ بالله من شرور أنفسنا وسيئات أعمالنا من‬
‫يهد الله فل مضل له‪ ،‬ومن يضلل فل هادي له‪،‬‬
‫وأشهد أن ل إله إل الله وحده ل شريك له وأشهد‬
‫أن محمدا ً عبده ورسوله‪.‬‬
‫ثهای متنوع مهمی است که مسلمانان‬ ‫اما بعد‪ :‬اینها بح ‌‬
‫را به عقیده توحید خالص‪ ،‬و اجتناب از شرک که مظاهر‬
‫تهای گذشته را هلک‪،‬‬ ‫آن در اکثر بلد منتشر است‪ ،‬و ام ‌‬
‫یکند‪،‬‬
‫و سبب بدبختی جهان معاصر است‪ ،‬دعوت م ‌‬
‫یهای که‬ ‫خصوصا ً جهان اسلم و مصیب ‌‬
‫تها و گرفتار ‌‬
‫گریبانگیر است‪.‬‬
‫عها همچنین عقیده و روش فرقه‬ ‫ثها و موضو ‌‬‫این بح ‌‬
‫یسازد‪،‬‬‫ناجیه وارد در حدیث مشهور نبوی را نیز روشن م ‌‬
‫تا با نمایاندن راه پیوندگان و اهل عمل از رستگاران و‬
‫مؤیدین گردند – إن شاء الله تعالی‪.‬‬
‫از خداوند خواهانم که مسلمانان از آن نفع برند‪ ،‬و آن را‬
‫خالص برای درگاه خود بسازد‪.‬‬

‫محمد جمیل زینو‬

‫مدرس دار الحدیث )مؤسسه خیریه در مکه مکرمه(‬
 ‫﴿‪﴾3‬‬
‫گروه رستگار‬
‫فهرست‬
‫صفح‬ ‫موضوع‬ ‫ش‬
‫ه‬
‫‪5‬‬ ‫‪ 1‬گروه رستگار‬
‫‪7‬‬ ‫‪ 2‬روش گروه رستگار‬
‫‪11‬‬ ‫‪ 3‬علمت رستگاران‬
‫‪12‬‬ ‫‪ 4‬گروه مورد تأیید پروردگار چه کسانیند؟‬
‫‪13‬‬ ‫‪ 5‬توحید و انواع آن‬
‫‪20‬‬ ‫‪ 6‬فقط از خدای یکتا کمک بخواه‬
‫‪22‬‬ ‫‪ 7‬خداوند بر عرش است‬
‫‪23‬‬ ‫‪ 8‬اهمیت توحید‬
‫‪25‬‬ ‫‪ 9‬فضیلت توحید‬
‫‪28‬‬ ‫‪ 1‬فوائد توحید‬
‫‪0‬‬
‫‪30‬‬ ‫‪ 1‬دشمنان توحید‬
‫‪1‬‬
‫‪31‬‬ ‫‪ 1‬وهابی یعنی چه‬
‫‪2‬‬
‫‪34‬‬ ‫‪ 1‬محمد بن عبدالوهاب‬
‫‪3‬‬
‫‪36‬‬ ‫‪ 1‬دانشمندان و توحید‬
‫‪4‬‬
‫‪36‬‬ ‫‪ 1‬اقسام دانشمندان در قبال توحید‬
‫‪5‬‬
‫‪40‬‬ ‫‪ 1‬معرکه توحید و شرک‬
‫‪6‬‬
‫‪43‬‬ ‫تیابی بر پیروزی‬ ‫‪ 1‬شروط دس ‌‬
‫‪7‬‬
‫‪44‬‬ ‫‪ 1‬حکم نیست جز برای خدا‬
‫‪8‬‬
‫‪48‬‬ ‫‪ 1‬توسل جایز و ناجایز‬
‫‪9‬‬
‫‪52‬‬ ‫‪ 2‬شرک أکبر و انواع آن‬
‫‪0‬‬
‫‪53‬‬ ‫‪ 2‬شرک انواع زیادی دارد‬
‫‪1‬‬
‫‪55‬‬ ‫‪ 2‬شرک اصغر )کوچکتر( و انواع آن‬
‫‪2‬‬
 ‫﴿‪﴾4‬‬
‫گروه رستگار‬
‫‪56‬‬ ‫‪ 2‬مظاهر شرک‬
‫‪3‬‬
‫‪59‬‬ ‫هها‬‫‪ 2‬مقام و زیارتگا ‌‬
‫‪4‬‬
‫‪61‬‬ ‫نهای شرک‬ ‫‪ 2‬مفاسد و زیا ‌‬
‫‪5‬‬
‫‪64‬‬ ‫‪ 2‬کفر اکبر و انواع آن‬
‫‪6‬‬
‫‪66‬‬ ‫‪ 2‬کفر اصغر و انواع آن‬
‫‪7‬‬
‫‪67‬‬ ‫تها برحذر باشید‬ ‫‪ 2‬از طاغو ‌‬
‫‪8‬‬
‫‪69‬‬ ‫‪ 2‬نفاق اکبر‬
‫‪9‬‬
‫‪69‬‬ ‫‪ 3‬نفاق اصغر‬
‫‪0‬‬
‫‪70‬‬ ‫ههای ایمان و کفر‬ ‫‪ 3‬شاخ ‌‬
‫‪1‬‬
‫‪71‬‬ ‫یروند؟‬
‫تها از بین م ‌‬‫‪ 3‬چگونه مصیب ‌‬
‫‪2‬‬
‫‪73‬‬ ‫ههای ایمان‬ ‫‪ 3‬انواع شعب ‌‬
‫‪3‬‬
‫‪75‬‬ ‫‪ 3‬دوستی خداوند و رسول او‬
‫‪4‬‬
‫‪77‬‬ ‫‪ 3‬جشن تولد رسول الله ‪) ‬مولود(‬
‫‪5‬‬
‫‪80‬‬ ‫‪ 3‬فضیلت صلوات بر پیامبر ‪‬‬
‫‪6‬‬
‫‪82‬‬ ‫تهای ساختگی‬ ‫‪ 3‬صلوا ‌‬
‫‪7‬‬
‫‪87‬‬ ‫‪ 3‬قرآن برای زندگان است نه برای مردگان‬
‫‪8‬‬
‫‪89‬‬ ‫‪ 3‬قیام ممنوع‬
‫‪9‬‬
‫‪92‬‬ ‫‪ 4‬قیام مطلوب و شرعی‬
‫‪0‬‬
‫‪93‬‬ ‫‪ 4‬احادیث ضعیف و موضوع )دروغ(‬
‫‪1‬‬
‫﴿‪﴾5‬‬
‫گروه رستگار‬
 ‫﴿‪﴾6‬‬
‫گروه رستگار‬
‫بسم الله الرحمن الرحیم‬
‫گروه رستگار‬
‫‪ -1‬خداوند متعال فرمود‪ ﴿ :‬‬
‫‪‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪) ﴾‬سورة آل عمران‪ ،‬آیة ‪» (103‬به حبل‬
‫)کتاب( خدا چنگ زنید و متفرق نشوید«‪.‬‬
‫‪ -2‬و فرممممممممممممممممود‪   ﴿ :‬‬
‫‪       ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪) ﴾     ‬سممممورة روم‪،‬‬
‫آیة ‪ 31‬و ‪» (32‬و از مشرکان نباشید‪ ،‬از کسممانی کممه دیممن‬
‫خود را متفرق و پراکنده ساختند و فرقه فرقه شممدند‪ ،‬هممر‬
‫یبالد«‪.‬‬ ‫حزبی به آنچه معتقد است م ‌‬
‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ه‪،‬‬ ‫وى اللل ِ‬ ‫م ب ِت َقل َ‬ ‫صليك ْ‬ ‫‪ -3‬و رسول الله ‪ ‬فرمود‪» :‬أو ِ‬
‫ي‪،‬‬ ‫شل ّ‬ ‫حب َ ِ‬ ‫عب ْلدٌ َ‬ ‫م َ‬ ‫ُ‬
‫علي ْكل ْ‬ ‫َ‬ ‫مر َ‬ ‫ن ت َللأ ّ‬ ‫وإ ْ‬ ‫ة َ‬ ‫عل ِ‬ ‫طا َ‬ ‫وال ّ‬ ‫ع َ‬ ‫م ِ‬ ‫س ْ‬ ‫وال ّ‬ ‫َ‬
‫كللثيرا‪ً،‬‬ ‫سللي ََرى اخِتلفللا ً َ‬ ‫مف َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫من ْكلل ْ‬ ‫ش ِ‬ ‫علل ْ‬ ‫ن يَ ِ‬ ‫ملل ْ‬ ‫ه َ‬ ‫وإ ِّنلل ُ‬ ‫َ‬
‫ن‬‫دي ِي ّ َ‬ ‫ه ِ‬ ‫م ْ‬ ‫ن ال َ‬ ‫دي َ‬ ‫ش ِ‬‫ء الّرا ِ‬ ‫خلفا ِ‬ ‫َ‬ ‫ة ال ُ‬ ‫سن ّ ِ‬ ‫سن ِّتي و ُ‬ ‫مب ُ‬ ‫ُ‬
‫علي ْك ْ‬ ‫ف َ‬ ‫َ‬
‫ُ‬
‫ر‪،‬‬ ‫ملو ِ‬ ‫ت ال ُ‬ ‫حلدََثا ِ‬ ‫م ْ‬ ‫و ُ‬ ‫م َ‬ ‫وإ ِّيلاك ُ ْ‬ ‫ذ‪َ ،‬‬ ‫جل ِ‬ ‫هلا بالّنوا ِ‬ ‫عل َي ْ َ‬ ‫ضوا َ‬ ‫ع ّ‬ ‫َ‬
‫ض لللة« »شممما را‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ة َ‬ ‫عل ٍ‬ ‫ة‪ ،‬وكل بدْ َ‬ ‫دع ٌ‬ ‫ةب ْ‬ ‫محدث َ ٍ‬ ‫ل ُ‬ ‫نك ّ‬ ‫فإ ّ‬
‫بممه تقمموای خممدا عزوجممل و شممنیدن و فرمممانبردن سممفارش‬
‫های حبشی بر شما امیممر شممود‪ ،‬زیممرا‬ ‫یکنم‪ ،‬و اگرچه برد ‌‬ ‫م ‌‬
‫کسی که از شما زنده بماند اختلف بسیار خواهد دید‪ ،‬پس‬
‫هام بممه چنممگ و دنممدان‬ ‫سنت مرا و سنت جانشینان راه یافت ‌‬
‫یدارم‪ ،‬زیممرا هممر‬ ‫بگیرید‪ ،‬و شما را از امممور تممازه برحممذر م ‌‬
‫های بدعت است‪ ،‬و هر بدعتی گمراهی«‪.‬‬ ‫تاز ‌‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ب‬ ‫ل ال ْك ِت َللا ِ‬ ‫هل ِ‬ ‫نأ ْ‬ ‫مل ْ‬ ‫م ِ‬ ‫قب ْل َك ُ ْ‬ ‫ن َ‬ ‫م ْ‬ ‫ن َ‬ ‫‪ -4‬و فرمود‪» :‬أل َ إ ِ ّ‬
‫ه‬
‫ذ ِ‬ ‫هلل ِ‬ ‫ن َ‬ ‫وإ ِ ّ‬‫َ‬
‫)‪(1‬‬
‫مّللل ً‬
‫ة‬ ‫ن ِ‬ ‫عي َ‬ ‫سللب ْ ِ‬ ‫و َ‬ ‫ن َ‬ ‫علللى ث ِن ْت َْيلل ِ‬
‫قللوا َ َ‬ ‫فت ََر ُ‬ ‫ا ْ‬
‫ن‬ ‫ن ث ِن َْتلللا ِ‬ ‫عي َ‬ ‫سلللب ْ ِ‬ ‫و َ‬ ‫ث َ‬ ‫عل َلللى ث َل َ ٍ‬ ‫رقُ َ‬ ‫فت َ ِ‬ ‫سلللت َ ْ‬ ‫َ‬
‫(‬‫‪2‬‬ ‫)‬
‫مل ّللل َ‬
‫ة‬ ‫ال ْ ِ‬
‫ى‬ ‫هلل َ‬ ‫و ِ‬ ‫ة َ‬ ‫جّنلل ِ‬ ‫فللى ال ْ َ‬ ‫حللدَةٌ ِ‬ ‫وا ِ‬ ‫و َ‬ ‫ر َ‬ ‫فللى الّنللا ِ‬ ‫ن ِ‬ ‫عو َ‬ ‫سللب ْ ُ‬ ‫و َ‬ ‫َ‬
‫ة« ‪» .‬متوجه باشید که اهل کتاب قبل از شما به‬ ‫)‪(3‬‬
‫ع ُ‬ ‫ما َ‬ ‫ج َ‬ ‫ال َ‬ ‫ْ‬
‫هفتاد و دو ملت از هم جدا شدند‪ ،‬و این ملممت بممه هفتمماد و‬
‫سه از هم جدا خواهند شد‪ ،‬هفتاد و دوتا در آتممش اسممت‪ ،‬و‬
‫یکی در بهشت‪ ،‬و آن جماعت است«‪.‬‬

‫)(‪ -‬در روایتی‪ 72) :‬فرقه = اثنتين وسبعين فرقه(‪.‬‬ ‫‪1‬‬

‫یشوند(‬ ‫)(‪ -‬در روایتی‪ :‬أمتی = و امت من از هم جدا م ‌‬ ‫‪2‬‬

‫)(‪ -‬شیخ عبدالعزیز بممن بمماز در مممورد فرقممه سممتگار رسممیده شممد‪،‬‬ ‫‪3‬‬

‫گفت‪ :‬کسانی که بر راه و روش سلف صالح باشند‪.‬‬

 ‫﴿‪﴾7‬‬
‫گروه رستگار‬
‫ه ‪-‬صلللى‬ ‫ّ‬ ‫ُ‬
‫سللول الللل ِ‬ ‫خط َر ُ‬ ‫ّ‬ ‫‪ -5‬ابن مسعود ‪ ‬گفت‪َ » :‬‬
‫ل‬ ‫س لِبي ُ‬ ‫ذا َ‬ ‫هل َ‬ ‫ل‪َ »:‬‬ ‫َ‬
‫م قللا َ‬ ‫ه ثل ّ‬‫ُ‬ ‫د ِ‬ ‫طا ب ِي َ ِ‬ ‫خ ّ‬ ‫الله عليه وسلم‪َ -‬‬
‫ه‬
‫مال ِ ِ‬ ‫شل َ‬‫و ِ‬‫ه َ‬ ‫مين ِل ِ‬
‫ن يَ ِ‬ ‫عل ْ‬ ‫خطوطا َ‬ ‫ّ‬ ‫خط ُ‬ ‫ّ‬ ‫و َ‬‫قيمًا« َ‬ ‫ست َ ِ‬
‫م ْ‬ ‫ه ُ‬ ‫الل ّ ِ‬
‫ه‬‫عل َي ْل ِ‬‫ل إ ِل ّ َ‬ ‫س لِبي ٌ‬ ‫هللا َ‬ ‫من ْ َ‬ ‫س ِ‬ ‫ل ل َي ْل َ‬ ‫سب ُ ُ‬‫ه ال ّ‬ ‫ذ ِ‬
‫ه ِ‬‫ل‪َ » :‬‬ ‫قا َ‬ ‫م َ‬ ‫ثُ ّ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫م َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫رأ قوله تعالى‪﴿ :‬‬ ‫ق َ‬ ‫ه«‪ .‬ث ُ ّ‬ ‫عو إ ِلي ْ ِ‬ ‫ن ي َدْ ُ‬‫شي ْطا ٌ‬ ‫َ‬
‫‪  ‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪» .(1)«﴾  ‬رسول اللممه‬
‫‪ ‬با دست خود برای ما خطی کشید‪ ،‬سپس فرمود‪) :‬ایممن‬
‫طهممایی از چممپ و راسممت‬ ‫راه مستقیم خداوند اسممت(‪ .‬و خ ‌‬
‫ههاینممد و هیممچ راهممی از آنهمما‬‫کشید‪ ،‬سپس فرمود‪) :‬اینها را ‌‬
‫نیست‪ ،‬مگر آن که شیطانی بممرآن اسممت کممه بممدان دعمموت‬
‫یکند(‪ .‬سپس قول خداوند متعال را خواند که )و این راه‬ ‫م ‌‬
‫مممن اسممت کممه مسممتقیم اسممت‪ ،‬از آن پیممروی کنیممد‪ ،‬و از‬
‫ههای پیروی نکنید که از راه خدا شما را جدا سممازد‪ ،‬ایممن‬ ‫را ‌‬
‫چیزی است که خداوند شما را بدان توصممیه فرممموده تمما بمما‬
‫تقوی شوید(«‪.‬‬
‫‪ -6‬خداوند متعال ما را فرمممان دهممد کممه بممه قممرآن چنممگ‬
‫ههمما و احممزاب‬ ‫زنیم‪ ،‬و از مشرکانی که در دین خود بممه گرو ‌‬
‫مختلفی تقسیم شدند نباشیم‪ ،‬و رسول الله ‪ ‬به ممما خممبر‬
‫دهند که یهود و نصاری بسیار متفرق گشممتند‪ ،‬و مسمملمانان‬
‫هها همه در معرض‬ ‫بیشتر متفرق خواهند گشت‪ ،‬و این فرق ‌‬
‫ورود بممه جهنمنممد‪ ،‬زیممرا منحممرف و از کتمماب خممدا و سممنت‬
‫رسممول او بدورنممد‪ ،‬و خممبر دارنممد کممه یممک فرقممه از بیممن‬
‫ههای مختلف راستگار است و به بهشت خواهد رفممت‪،‬‬ ‫فرق ‌‬
‫و این فرقه جماعتی هستند کممه متمسممک بممه کتمماب خممدا و‬
‫سنت صحیح رسول الله ‪ ‬و عمل اصحاب او باشند‪.‬‬

‫)(‪ -‬سورة انعام‪ ،‬آیة ‪.153‬‬ ‫‪1‬‬

 ‫﴿‪﴾8‬‬
‫گروه رستگار‬
‫روش گروه رستگار‬
‫‪ -1‬رستگاران گروهی اند که التزام به روش رسول الله‬
‫‪ ‬در حال حیات‪ ،‬و روش اصحابش او بعد از وفاتش‬
‫دارند‪ ،‬این روش تعهد به قرآنکریم است که خداوند به‬
‫رسولش نازل فرموده‪ ،‬و رسول الله ‪ ‬در احادیث صحیح‬
‫خود آن را روشن فرموده‪ ،‬و مسلمین را به تمسک به آن‬
‫ضّلوا‬‫ن تَ ِ‬ ‫كم شيئين ل َ ْ‬ ‫في ُ‬ ‫دو امر فرموده است‪» :‬ت ََرك ْ ُ‬
‫ت ِ‬
‫دا‬
‫ر َ‬‫حّتى ي َ ِ‬ ‫فّر َ‬
‫قا َ‬ ‫ول َ ْ‬
‫ن تَ َ‬ ‫سن ِّتى َ‬
‫و ُ‬ ‫ب الل ّ ِ‬
‫ه َ‬ ‫ما‪ ،‬ك َِتا َ‬ ‫ه َ‬
‫عد َ ُ‬ ‫بَ ْ‬
‫ض«‪.‬‬ ‫و َ‬ ‫ح ْ‬ ‫ْ‬
‫ى ال َ‬ ‫َ‬
‫عل ّ‬ ‫َ‬
‫»در بین شما دو چیز به جا گذاشتم که بعد از عمل به‬
‫آن دو گمراه نخواهید شد‪ ،‬کتاب خدا و سنتم‪ ،‬و آن دو از‬
‫یشوند تا این که سر حوض کوثر بر من‬ ‫یکدیگر جدا نم ‌‬
‫وارد گردند«‪.‬‬
‫‪ -2‬رستگاران گروهی اند که هنگمام اختلف و کشمممکش‬
‫یکننممد و بممه‬ ‫به کتاب خدا و سممنت رسممول اوص مراجعممه م ‌‬
‫یکنند که خداونممد فرمممود‪﴿ :‬‬ ‫مصداق این آیه عمل م ‌‬
‫‪  ‬‬
‫‪     ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪) ﴾  ‬سورة نسماء‪ ،‬آیممة ‪» .(59‬اگمر در چیممزی بما یکمدیگر‬
‫منازعه کردید‪ ،‬به خدا و رسول ارجاع دهید‪ ،‬اگممر ایمممان بممه‬
‫خدا و روز قیممامت داریممد‪ ،‬آن کممار بهممتر و در ارجمماع زیبمماتر‬
‫فرممممممممممممممممممممممممود‪  ﴿ :‬‬ ‫است«‪.‬‬
‫و‬
‫‪    ‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪) ﴾  ‬سممممورة‬
‫نساء‪ ،‬آیة ‪» (65‬پس نه‪ ،‬قسممم بممه پروردگمارت کممه ایمممان‬
‫ندارند تا آن که تو را در مشماجرات بیممن خممود حماکم کننممد‪،‬‬
‫آنگاه از قضاوتت در دل خود حس هیچگونه ناراحتی نکنند‪،‬‬
‫و به فرمان تو تسلیم شوند«‪.‬‬
‫‪ -3‬رستگاران گروهی اند که با عمل به مصداق ایممن آیممه‬
‫یدارند‪﴿ :‬‬ ‫گفتا کسی را بر گفتار خدا و رسول مقدم نم ‌‬
‫‪   ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪      ‬‬
 ‫﴿‪﴾9‬‬
‫گروه رستگار‬
‫‪) ﴾  ‬سممورة حجممرات‪ ،‬آیممة‬
‫دم مجوییممد ‪ ،‬و‬ ‫نآوردگان! بر خدا و رسول تق ّ‬ ‫‪» .(1‬ای ایما ‌‬
‫از خدا بترسید که خدا شنوا و دانا است«‪.‬‬
‫یترسم که از آسمان سنگ بر‬ ‫و عبدالله بن عباسب‪» :‬م ‌‬
‫یگویم‪ :‬رسول اللهص فرموده است‪ ،‬و‬ ‫شما فرود آید‪ ،‬م ‌‬
‫یگویید‪ :‬ابوبکر و عمر گفته اند؟«‪.‬‬ ‫م ‌‬
‫‪ -4‬رستگاران گروهی اند که توحید – افراد خداوند به‬
‫کجویی و فریادرسی در وقت سختی و‬ ‫عبادت و دعا و کم ‌‬
‫آسانی و ذبح و نذر و توکل و حکم و انواع دیگر عبادات –‬
‫یگویند‬ ‫یدانند‪ ،‬و م ‌‬ ‫را پایه بنای حکومت اسلمی صحیح م ‌‬
‫باید شرک و مظاهر آن که در اثر کشورهای اسلمی وجود‬
‫دارد از بین برود‪ ،‬زیرا این از لوازم توحید است‪ ،‬و پیروزی‬
‫برای جماعتی که توحید را اهمال کند و با انواع شرک‬
‫مبارزه نکند‪ ،‬امکان ندارد‪ ،‬به پیروی از همه پیغمبران و‬
‫بالخص پیغمبر بزرگوارمان صلوات و سلم خدا بر‬
‫هشان باد‪.‬‬ ‫هم ‌‬
‫تهای رسممول اللممه ‪ ‬را در عبممادت و‬ ‫‪ -5‬رستگاران سن ‌‬
‫یکننممد‪ ،‬بممه‬ ‫یشان احیمما م ‌‬ ‫رفتار و کردار و تمام شؤون زندگ ‌‬
‫صورتی که در بین قوم خود غریب شده اند‪ ،‬چنانکه رسول‬
‫َ‬
‫ريب ًللا‬‫غ ِ‬ ‫م َ‬ ‫س لل َ ُ‬ ‫اللممه ‪ ‬خممبر دادنممد و فرمودنممد‪» :‬ب َ لدَأ ال ِ ْ‬
‫ء« »اسمملم‬ ‫غَرب َللا ِ‬ ‫فطُللوَبى ل ِل ْ ُ‬ ‫ريب ًللا َ‬ ‫غ ِ‬ ‫ما ب َلدَأ َ َ‬ ‫عودُ ك َ َ‬ ‫سي َ ُ‬ ‫و َ‬ ‫َ‬
‫غریب ظاهر گشت‪ ،‬و چنان خواهد شد‪ ،‬پس خوشا به حال‬
‫ن‬‫م ْ‬ ‫ل َ‬ ‫قي َ‬ ‫غریبان« روایت از مسلم‪ ،‬و در روایت ترمذی‪ِ » :‬‬
‫َ‬
‫د‬
‫سل َ‬ ‫ف َ‬ ‫مللا أ ْ‬ ‫ن َ‬ ‫حو َ‬ ‫صل ِ ُ‬ ‫ن يُ ْ‬ ‫ذي َ‬ ‫ل‪ :‬ال ّ ِ‬ ‫قا َ‬ ‫ه‪َ ،‬‬ ‫ل الل ّ ِ‬ ‫سو َ‬ ‫م َيا َر ُ‬ ‫ه ْ‬
‫ُ‬
‫سن ِّتي« »گفته شد‪ :‬آنان چه کسممانیند‪،‬‬ ‫ن ُ‬ ‫م ْ‬ ‫دي ِ‬ ‫ع ِ‬‫س بَ ْ‬
‫الّنا ُ‬
‫تهایم کمه‬ ‫ای رسول خدا؟ فرمود‪ :‬آنان کمه بمه اصملح سمن ‌‬
‫یپردازند«‪.‬‬ ‫بعد از من مردم آنها را فاسد کرده اند‪ ،‬م ‌‬
‫‪ -6‬رستگاران به گفته کسی جز به گفتار خدا و رسول‬
‫یگوید‪،‬‬ ‫معصومشص که از روی هوی و هوس سخن نم ‌‬
‫تعصب ندارند‪ ،‬زیرا غیر او از بشر هر قدر دارای منزلت‬
‫وال باشد‪ ،‬ممکن است به خطا رود رسول الله ‪‬‬
‫ن‬
‫طاِئي َ‬ ‫خ ّ‬ ‫خي ُْر ال ْ َ‬ ‫و َ‬‫طاءٌ َ‬ ‫خ ّ‬ ‫م َ‬ ‫ل ب َِنى آدَ َ‬ ‫فرمودند‪» :‬ك ُ ّ‬
‫یزادگان خطاکارند‪ ،‬و بهترین‬ ‫ن« »همة آدم ‌‬ ‫واُبو َ‬ ‫الت ّ ّ‬
‫هکارانند«‪.‬‬ ‫خطاکاران توب ‌‬
‫و امام مالک گفت‪ :‬هیچکس به غیر از رسول الله ‪‬‬
‫نیست‪ ،‬مگر آن که بعضی از گفتار او مورد قبول و بعضی‬
‫مردود است‪.‬‬
‫هشان‬ ‫‪ -7‬رستگاران اهل حدیثند که رسول الله ‪ ‬در بار ‌‬
‫عَلى‬ ‫ن َ‬ ‫مِتى َ‬ ‫ُ‬ ‫طائ ِ َ‬ ‫ل َ‬ ‫فرمود‪» :‬ل َ ت ََزا ُ‬
‫ري َ‬ ‫ه ِ‬‫ظا ِ‬ ‫نأ ّ‬ ‫م ْ‬ ‫ة ِ‬ ‫ف ٌ‬
‫﴿‪﴾10‬‬
‫گروه رستگار‬
‫ّ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ه«‬
‫مُر الل ِ‬‫ىأ ْ‬ ‫حّتى ي َأت ِ َ‬
‫م َ‬‫ه ْ‬
‫خذ ل ُ‬‫َ‬ ‫ن َ‬
‫م ْ‬‫م َ‬‫ه ْ‬ ‫ق ل َ يَ ُ‬
‫ضّر ُ‬ ‫ح ّ‬ ‫ال ْ َ‬
‫»همیشه گروهی از امتم برحق ظاهرند‪ ،‬و مخالفت کسی‬
‫به آنان زیان نرساند‪ ،‬تا این که امر خدا – قیامت – بیاید«‪.‬‬
‫و شاعر گفت‪:‬‬
‫»اهل الحدیث هم أهل النبی وإن لم یصحبوا نفسه‪،‬‬
‫أنفاسه صحبوا أهل حدیث« اهل پیغمبرند‪ ،‬اگرچه شرف‬
‫مصاحبت با ذات او نداشته اند‪ ،‬مشرف به همراهی انفاس‬
‫اویند‪.‬‬
‫‪ -8‬رستگاران پیشوایان اجتهاد را مورد احترام قرار‬
‫یدهند‪ ،‬و به فرد خاصی از آنان تعصب ندارند‪ ،‬و فقه را‬ ‫م ‌‬
‫از احادیث صحیحه و اقوال آنان که موافق با حدیث صحیح‬
‫یگیرند‪ .‬و این موافق گفتار خود آنان است که‬ ‫باشد‪ ،‬م ‌‬
‫اتباع خود را به تبعیت از حدیث صحیح و ترک قول مخالف‬
‫آن توصیه کرده اند‪.‬‬
‫‪ -9‬رستگاران امر به معروف و نهی از منکر کنند‪ ،‬و از‬
‫راه مبتدعان و احزاب ویرانگری که امت اسلمی را متفق‬
‫هسازی کرده و از سنت رسول الله‬ ‫ساخته‪ ،‬و در دین تاز ‌‬
‫یآید‪.‬‬‫‪ ‬و اصحاب او دور شده اند‪ ،‬بدشان م ‌‬
‫‪ -10‬رستگاران‪ ،‬مسلمین را دعوت به عمل به سنت‬
‫رسول الله ‪ ‬و یاران او کنند‪ ،‬تا به فضل خدا و شفاعت‬
‫رسول او ‪ ‬به بهشت روند‪.‬‬
‫‪ -11‬رستگاران‪ ،‬قوانین وضعی را که از ساخته بشر و‬
‫مخالف اسلم است‪ ،‬قبول ندارند‪ ،‬و به حاکمیت کتاب خدا‬
‫که برای سعادت بشر در دنیا و آخرت نازل فرموده است‪،‬‬
‫یکنند‪ ،‬زیرا خداوند داناتر به صلح بندگان‪ ،‬و‬ ‫دعوت م ‌‬
‫احکام او ثابت و به مرور ایام متغیر نیست‪ ،‬و تابع‬
‫ههای نفسانی و آداب و رسوم مردم نیست‪.‬‬ ‫خواست ‌‬
‫ً‬
‫در واقممع سممبب بممدبختی دنیمما عموممما‪ ،‬و جهممان اسمملم‬
‫یهممای آن‪،‬‬ ‫تهمما و خوار ‌‬ ‫یهمما و ذل ‌‬ ‫خصوص مًا‪ ،‬و سممبب ناراحت ‌‬
‫ترک حکممم بممه کتمماب خممدا و سممنت رسممول او ‪ ‬اسممت‪ ،‬و‬
‫مسلمین عزت نخواهند یافت‪ ،‬مگر این که فممرد و جممماعت‬
‫و در دولممت همگممی بممه تعممالیم اسمملم روی آورنممد‪ ،‬خداونممد‬
‫متعممممال فرمممممود‪    ﴿ :‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪) ﴾‬سممورة رعممد‪ ،‬آیممة ‪» (11‬خداونممد‬
‫یدهد تا آن که آنان آنچممه بممه حممال‬
‫حالت قومی را تغییر نم ‌‬
‫خود دارند تغییر دهند«‪.‬‬
‫﴿‪﴾11‬‬
‫گروه رستگار‬
‫‪ -12‬رستگاران‪ ،‬مسلمانان را به جهاد در راه خدا که بر‬
‫هر فرد مسلمان برحسب توان واجب است‪ ،‬دعوت‬
‫یکنند‪.‬‬ ‫م ‌‬
‫جهاد به امور زیر ممکن است‪:‬‬
‫‪ -1‬جهاد به زبان و قلم برای دعوت مسلمین و غیر‬
‫مسلمین به تمسک به اسلم صحیح و توحید خالی از‬
‫شرکی که در بسیاری از بلد اسلم منتشر است‪ ،‬و رسول‬
‫الله ‪ ‬خبر داده است که بین مسلمین واقع خواهد شد‪:‬‬
‫ُ‬
‫مِتى‬ ‫نأ ّ‬ ‫م ْ‬‫ل ِ‬ ‫قَبائ ِ ُ‬ ‫ق َ‬
‫ح َ‬‫حّتى ت َل ْ َ‬ ‫ة َ‬‫ع ُ‬‫سا َ‬ ‫م ال ّ‬ ‫قو ُ‬ ‫»ل َ ت َ ُ‬
‫ن« »قیامت به پا نخواهد شد تا آن که قبائلی‬ ‫كي َ‬ ‫ر ِ‬‫ش ِ‬ ‫م ْ‬ ‫ِبال ْ ُ‬
‫از امتم به مشرکان به پیوندند‪ ،‬و تا آن که بتان پرستیده‬
‫شوند«‪.‬‬
‫‪ -2‬جهاد با مال به انفاق آن در نشر اسلم‪ ،‬و چاپ‬
‫بهایی که دعوت به وجه صحیح به اسلم کند‪ ،‬و‬ ‫کتا ‌‬
‫تآوردن دل مسلمانان‬ ‫همچنین به انفاق مال در بدس ‌‬
‫ضعیف تا بر اسلم ثابت قدم گردند‪ ،‬و به ساختن و خرید‬
‫اسلحه و ادوات جنگی برای مجاهدان‪ ،‬و تهیه غذا و‬
‫پوشاک و لوازم دیگر برای آنان‪.‬‬
‫نهای‬ ‫‪ -3‬جهاد به نفس‪ ،‬با جنگیدن و شرکت در میدا ‌‬
‫جنگ به هدف پیروزی اسلم‪ ،‬و تا این که کلمه خدا برتر‪ ،‬و‬
‫تتر گردد‪.‬‬ ‫کلمه کفار پس ‌‬
‫رسممول اللممه ‪ ‬در اشمماره بممه ایممن سممه نمموع فرماینممد‪:‬‬
‫سللللك ُ ْ‬
‫م‬ ‫ف ِ‬ ‫وأ َن ْ ُ‬
‫م َ‬‫وال ِك ُ ْ‬‫م َ‬
‫َ‬
‫ن ِبللللأ ْ‬‫كي َ‬ ‫ر ِ‬
‫شلللل ِ‬‫م ْ‬ ‫دوا ال ْ ُ‬ ‫هلللل ُ‬ ‫جا ِ‬ ‫» َ‬
‫َ‬
‫م« »با مشممرکان بممه مممال و نفممس و زبممان خممود‬ ‫سن َت ِك ُ ْ‬ ‫وأ ل ْ ِ‬ ‫َ‬
‫جهاد کنید«‪.‬‬

‫حکم جهاد بر دو وجه است‪:‬‬

‫‪ -1‬فرض عین‪:‬‬
‫هنگام هجوم دشمن به بعضی از بلد اسلم‪ ،‬جهاد بر هر‬
‫یشود‪ ،‬مثل فلسطین که یهودیان آن را‬ ‫فرد واجب م ‌‬
‫اشغال کرده اند‪ ،‬لذا مسلمانان توانگر به نفس و مال‬
‫گناهکارند تا این که یهود را از آنجا بیرون برانند‪ ،‬و مسجد‬
‫اقصی را به مسلمانان باز گردانند‪.‬‬
‫‪ -2‬فرض کفایه‪:‬‬
‫نقل دعوت اسلمی به بقیه کشورها تا این که اسلم بر‬
‫آنها حاکم گردد‪ ،‬فرض کفایه است‪ ،‬یعنی اگر جماعتی از‬
‫مسلمین که برای تحقیق این هدف کافیند‪ ،‬بدان قیام کنند‪،‬‬
‫یگردد‪ ،‬و کسی که راه دعوت را ببندد با‬ ‫از باقی ساقط م ‌‬
‫یشود تا دعوت بتواند به سیر خود ادامه دهد‪.‬‬ ‫او جنگ م ‌‬
‫﴿‪﴾12‬‬
‫گروه رستگار‬

‫علمت رستگاران‬
‫‪ -1‬رستگاران جماعت اندکی در بین مردمند‪ ،‬و رسول‬
‫ء‪:‬‬ ‫طوَبى ل ِل ْ ُ‬
‫غَرَبا ِ‬ ‫الله ‪ ‬برای آنان دعا فرمود که گفت‪ُ » :‬‬
‫ُ‬ ‫ُ‬
‫م‬
‫ه ْ‬‫صي ِ‬‫ع ِ‬ ‫ن يَ ْ‬
‫م ْ‬
‫ر َ‬ ‫ء ك َِثي ٍ‬
‫و ٍ‬
‫س ْ‬
‫س َ‬
‫فى أَنا ِ‬ ‫ن ِ‬ ‫حو َ‬ ‫صال ِ ُ‬
‫س َ‬ ‫أَنا ٌ‬
‫َ‬
‫م« »خوشا به حال غریبان‪ :‬مردمی‬ ‫ه ْ‬
‫ع ُ‬‫طي ُ‬‫ن يُ ِ‬ ‫م ْ‬ ‫أك ْث َُر ِ‬
‫م ّ‬
‫صالح در بین مردم بدفراوان‪ ،‬مخالفان آنها بیشتر از‬
‫موافقان آنها است«‪.‬‬
‫یدهممد‪﴿ :‬‬ ‫و قرآنکریم در مدح آنان چنین خبر م ‌‬
‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪) ﴾‬سممورة سممباء‪ ،‬آیممة ‪» (13‬و تعممداد کمممی از بنممدگانم‬
‫سپاسگزارند«‪.‬‬
‫رسممتگاران مممورد دشمممنی بسممیاری از مممردم واقممع‬ ‫‪-2‬‬
‫بهای بد و‬‫یکنند‪ ،‬و به لق ‌‬‫یشوند‪ ،‬و مردم بر آنها افترا م ‌‬
‫م ‌‬
‫های از حالت‬ ‫یکنند‪ ،‬و این نمون ‌‬
‫فشان م ‌‬ ‫اوصاف زشت وص ‌‬
‫پیغمبران است که خداوند در بارة آنها فرموده اسممت‪﴿ :‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪) ﴾‬سورة انعام‪ ،‬آیة ‪» (112‬و اینچنین بممرای‬
‫نهایی از انممس و‬‫هر پیغمبری دشمنی قرار دادیم – شممیطا ‌‬
‫جن – که برای فریباندن گفتارهای زیبا و آراسته به یکدیگر‬
‫یکنند«‪.‬‬
‫الهام م ‌‬
‫و رسول الله ‪ ‬نیز هنگامی که قوم خود را به توحید‬
‫دعوت کرد‪ ،‬او را ساحر دروغگو خواندند‪ ،‬در حالی که قبل‬
‫ینامیدند‪.‬‬
‫از آن او را راستگوی با امامت م ‌‬
‫تهای رستگاران‬ ‫این بعضی از راه و روش و علم ‌‬
‫لهای آینده در بارة عقیده این گروه سخن‬ ‫است‪ ،‬و در فص ‌‬
‫خواهیم گفت‪ ،‬تا ما نیز به خواست خدا بر عقیده آنان‬
‫باشیم‪.‬‬
‫﴿‪﴾13‬‬
‫گروه رستگار‬
‫گروه مورد تأیید پروردگار چه کسانیند؟‬
‫مِتى‬ ‫ُ‬ ‫طائ ِ َ‬ ‫ل َ‬ ‫‪ -1‬رسول الله ‪ ‬فرمود‪» :‬ل َ ت ََزا ُ‬
‫نأ ّ‬ ‫م ْ‬ ‫ة ِ‬ ‫ف ٌ‬
‫حّتى‬ ‫م َ‬ ‫ه ْ‬ ‫خذَل َ ُ‬ ‫ن َ‬ ‫م ْ‬ ‫م َ‬ ‫ه ْ‬ ‫ضّر ُ‬ ‫ق ل َ يَ ُ‬ ‫ح ّ‬ ‫عَلى ال ْ َ‬ ‫ن َ‬ ‫ري َ‬ ‫ه ِ‬‫ظا ِ‬‫َ‬
‫َ‬ ‫ْ‬
‫ه« »همیشه گروهی از امتم برحق ظاهرند‪،‬‬ ‫مُر الل ّ ِ‬ ‫ىأ ْ‬ ‫ي َأت ِ َ‬
‫و مخالفت کسی به آنان زیان نرساند‪ ،‬تا این که امر خدا –‬
‫قیامت – بیاید«‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫م‪ ,‬ل ت ََزال‬ ‫فيك ُ ْ‬ ‫خي َْر ِ‬‫فل َ‬ ‫شام َ‬ ‫هل ال ّ‬ ‫سد َ أ ْ‬ ‫ف َ‬ ‫ذا َ‬ ‫‪» -‬إ ِ َ‬
‫م‬ ‫خ ََ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫طائ ِ َ‬ ‫َ‬
‫ه ْ‬‫ذل ُ‬ ‫ن َ‬ ‫م ْ‬ ‫م َ‬ ‫ه ْ‬ ‫ضّر ُ‬ ‫ن ل يَ ُ‬ ‫ري َ‬‫صو ِ‬ ‫من ْ ُ‬
‫مِتي َ‬ ‫نأ ّ‬ ‫م ْ‬ ‫فة ِ‬
‫عة« »وقتی اهل شام فاسد شدند‪ ،‬هیچ‬ ‫سا َ‬ ‫قوم ال ّ‬ ‫حّتى ت َ ُ‬ ‫َ‬
‫خیری در شما نیست‪ ،‬و همیشه گروهی از امتم مورد یاری‬
‫خداوندند‪ ،‬و مخالفت کسی به آنان زیان نرساند‪ ،‬تا این که‬
‫قیامت به پا شود«‪.‬‬
‫‪ -2‬عبدالله بن المبارک گفت‪ :‬آنان به نظر من اصحاب‬
‫حدیثند‪.‬‬
‫‪ -3‬بخاری گوید‪ :‬علی بن المدینی گوید‪ :‬آنان اصحاب‬
‫حدیثند‪.‬‬
‫‪ -4‬احمد بن حنبل گفت‪ :‬اگر این گروه مورد تأیید‬
‫یدانم چه کسانیند‪.‬‬ ‫اصحاب حدیث نباشند‪ ،‬نم ‌‬
‫‪ -5‬اهل حدیث به حکم تخصصمان در مطالعه و تحقیق‬
‫هترین افراد به سنت پیغمبر‬ ‫سنت و امور مربوط به آن‪ ،‬آگا ‌‬
‫عليه الصلة والسلم و راه و روش و غزوات او و دیگر‬
‫امورند‪.‬‬
‫‪ -6‬امام شافعی به امام احمد گفت‪» :‬شما از من به‬
‫هترید‪ ،‬اگر حدیث صحیحی – یافتید به من خبر‬ ‫حدیث آگا ‌‬
‫دهید‪ ،‬تا آن را به دست آورم چه در حجاز و چه در بصره و‬
‫چه در کوفه باشد«‪ .‬لذا اهل حدیث – خداوند ما را با آنان‬
‫محشور سازد – تعصب به قول شخص معینی ندارند‪،‬‬
‫هرقدر بلندمرتبه و رفیع المنزله باشد‪ ،‬مگر محمد ‪،‬‬
‫برعکس دیگران و کسانی که به اهل حدیث منسوب‬
‫یکنند‪ ،‬چرا که آنان نسبت به‬ ‫نیستند‪ ،‬و بدان عمل نم ‌‬
‫یورزند – در حالی که خود‬ ‫اقوال پیشوایان – خود تعصب م ‌‬
‫پیشوایان آنان را از این کار باز داشته اند – نه مثل اهل‬
‫حدیث که فقط نسبت به قول پیغمبر ‪ ‬تعصب دارند‪،‬‬
‫پس عجیب نیست که اهل حدیث گروه مورد تأیید و فرقه‬
‫رستگار باشند‪.‬‬
‫‪ -8‬خطیب بغدادی در کتاب خود »شرف اصحاب‬
‫فشان گوید‪ :‬اگر‬ ‫الحدیث« در تأیید اهل حدیث ورد ّ بر مخال ‌‬
‫یشد‪ ،‬و دنبال سنت‬ ‫صاحب رأی مشغول علوم نافعه م ‌‬
‫یآورد که او را از‬ ‫پیغمبر خداص بود‪ ،‬چیزی را به دست م ‌‬
‫﴿‪﴾14‬‬
‫گروه رستگار‬
‫ینیاز من کرد‪ ،‬زیرا که حدیث مشتمل بر‬ ‫امور دیگر ب ‌‬
‫اصول – توحید‪ ،‬و وجوه مختلف وعد و وعید‪ ،‬و صفات‬
‫پروردگار‪ ،‬و خبر از صفت بهشت و دوزخ‪ ،‬و امور مهیا‬
‫برای متقین و فجار‪ ،‬و آفریده های خداوند در آسمان و‬
‫زمین‪ ،‬و قصص انبیا و شرح حال – زهاد و اولیا‪ ،‬و پندهای‬
‫ههای پیغمبرص و معجزات‬ ‫بلیغان‪ ،‬و گفتار فقهاء‪ ،‬و خطب ‌‬
‫او‪ ،‬و تفسیر قرآن عظیم‪ ،‬و اقوال صحابهش در احکامی‬
‫یباشد‪.‬‬‫که از آنان محفوظ مانده است‪ ،‬م ‌‬
‫خداوند اهل حدیث را ارکان شریعت قرار داد‪ ،‬و هر‬
‫بدعت زشتی را به آنان ویران ساخت‪ ،‬پس آنان امینان‬
‫خدا بر آفریدگان‪ ،‬و واسطه بین پیغمبر و امتند‪ ،‬و در حفظ‬
‫نهای قول او – کوشا‪ ،‬نورشان درخشنده‪ ،‬و‬ ‫مت ‌‬
‫لشان فراوان است‪.‬‬ ‫فضائ ‌‬
‫هر گروهی که میل به رأی وهوی دارد‪ ،‬به رأی و هوای‬
‫یکند‪ ،‬و رأی خود را خوب و مستحسن‬ ‫خود استناد م ‌‬
‫یداند‪ ،‬مگر اصحاب حدیث که چنان نیستند‪ ،‬کتاب خدا‬ ‫م ‌‬
‫عشان‪،‬‬ ‫لشان و رسول الله ‪ ‬مرج ‌‬ ‫تدلی ‌‬
‫هشان‪ ،‬و سن ‌‬ ‫وسیل ‌‬
‫یدانند‪ ،‬و به آرای دیگران‬ ‫و فقط خود را به او منسوب م ‌‬
‫التفاتی ندارند‪ ،‬کسی که با آنان بدی کند‪ ،‬خداوند او را‬
‫بشکند‪ ،‬و کسی که به آنان دشمنی ورزد خداوند او را‬
‫گرفتار سازد« )انتهای گفتار خطیب(‪.‬‬
‫خداوندا! ما را از اهل حدیث گردان‪ ،‬و عمل به آن را‬
‫روزیمان ساز‪ ،‬و محبت اهل حدیث را در دلمان بیند از‪.‬‬
‫توحید و انواع آن‬
‫توحید عبارت است از تنهادانستن خداوند در استحقاق‬
‫عبادتی که است که خداوند جهان بدان خاطر آفریده‬
‫است‪ ،‬خدای متعال فرمود‪ ﴿ :‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪) ﴾‬سورة ذاریات‪ ،‬آیة ‪» (56‬آدمیان و جنیان را‬
‫هام‪ ،‬جز برای عبادتم«‪.‬‬
‫نیافرید ‌‬
‫یآید از قرآنکریم گرفته‬‫و انواح توحید که تفصیل آن م ‌‬
‫شده است‪:‬‬
‫‪ -1‬توحید خلق‪:‬‬
‫مقصود از توحید خلق آن است که شخص اقرار و‬
‫اعتراف داشته باشد که خداوند بزرگ در آفریدن و به‬
‫یهمتا است‪.‬‬ ‫وجودآوردن آفریدگان یکتا و ب ‌‬
‫به این نوع توحید کفار قریش معتقد بودند‪ ،‬اما این امر‬
‫سبب ورود آنان به اسلم نشد‪ ،‬چنانکه خداوند در اشاره به‬
‫﴿‪﴾15‬‬
‫گروه رستگار‬
‫این مطلب فرماید‪ ﴿ :‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪) ﴾    ‬سورة زخرف‪،‬‬
‫آیة ‪» (87‬اگر از آنان بپرسی که چه کسی آنان را آفریده‬
‫است؟ خواهند گفت‪ :‬الله«‪.‬‬
‫تها وجود آفریدگار را انکار کردند‪ ،‬لذا کفرشان‬ ‫کمونیس ‌‬
‫تتر بود‪.‬‬
‫از کفار قریش بیشتر و سخ ‌‬
‫‪ -2‬توحید الوهیت )پرستش(‪:‬‬
‫مقصود از این نوع آن است که همه انواع عبادات و‬
‫شهای انسان فقط برای خداوند بزرگ‬ ‫شها و نیای ‌‬
‫پرست ‌‬
‫باشد‪ ،‬چه دعا و استمداد‪ ،‬و چه نماز و طواف‪ ،‬و چه ذبح و‬
‫چه نذر و دیگر امور‪ .‬این نوع توحید مورد انکار کفار واقع‬
‫یشان از عهد‬ ‫تها ‌‬
‫شد‪ ،‬و خصومت بین پیغمبران و ام ‌‬
‫حضرت نوح ‪ ‬تا حضرت محمد ‪ ‬در این نوع بود‪.‬‬
‫ههای خممود برخواسممتن از خداونممد‬ ‫قرآنکریم در اکثر سور ‌‬
‫یکنممد‪ ،‬و از خممواهش و نیممایش از دیگممران‬ ‫یکتمما تأکیممد م ‌‬
‫یخوانیم‪﴿ :‬‬ ‫یدارد‪ ،‬چنانکه در سورة فاتحه م ‌‬ ‫بازم ‌‬
‫‪  ‬‬
‫‪» ﴾‬فقمممط تمممو را م ‌‬
‫یپرسمممتیم‪ ،‬و فقمممط از تمممو کممممک‬
‫تهممای ممما مخصمموص تممو اسممت‪ ،‬و‬ ‫یگیریممم« یعنممی عباد ‌‬ ‫م ‌‬
‫یپرسمممتیم‪ ،‬و از کسمممی غیمممر از تمممو کممممک‬
‫دیگمممری را نم ‌‬
‫یجوییم‪.‬پرستش یعنی یکتادانستن خداوند در موقع‬ ‫نم و ‌ توحید‬
‫عبادت و دعا‪ ،‬و حکم به کتاب خدا‪ ،‬و محبت دوستی‬
‫خداوند بیش از هر چیز دیگر‪ ،‬و عدم ترس از غیر او و‪...‬‬
‫که همه اش در این آیه وارد است‪ ﴿ :‬‬
‫‪﴾     ‬‬
‫)سورة طه‪ ،‬آیة ‪» (14‬در حقیقت منم معبود واقعی و‬
‫حقیقی‪ ،‬معبودی به حق جز من نیست‪ ،‬پس مرا بپرست«‪.‬‬

‫‪ -3‬توحید اسماء و صفات‪:‬‬

‫مها و‬‫منظور از این نوع آن است که شخص به نا ‌‬
‫صفاتی که در قرآنکریم و حدیث صحیح رسول الله ‪‬‬
‫برای خداوند آمده است‪ ،‬ایمان داشته باشد‪ ،‬بدون تأویل و‬
‫تعطیل و تکییف و تمثیل و تفویض‪ ،‬مانند استوار و نزول‪،‬‬
‫وید‪ ،‬ومجیء‪ ،‬و دیگر صفات‪.‬‬
‫تها به آنچه از سلف نقل شده تفسیر‬ ‫باید این نوع صف ‌‬
‫کرد‪ ،‬مثل ً تفسیر »استوى« از ابو العالیه و مجاهد که از‬
‫تابعانند در صحیح بخاری آمده است که عبارت از‬
‫﴿‪﴾16‬‬
‫گروه رستگار‬
‫بلندمرتبگی و رفعتی است که لیق جلل و عظمت خداوند‬
‫بزرگ باشد‪ ،‬خداوند متعال فرمود‪﴿ :‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪) ﴾  ‬سورة شوری‪،‬‬
‫آیة ‪» (11‬چیزی مانند او نیست‪ ،‬و او شنوا و دانا است«‪.‬‬
‫توضیح بعضی اصطلحات‪:‬‬
‫‪ -1‬تأویل‪ ،‬عبارت از تفسیر آیات به معنی غیر‬
‫ظاهربودن دلیل است که گاهی اوقات شاهد بطلن نیز به‬
‫همراه دارد‪ ،‬مثل تفسیر کلمه )استوی( به معنی‬
‫)استولی(‪.‬‬
‫‪ -2‬تعطیل عبارت از انکار صفات خدا عزوجل‪ ،‬و‬
‫یدانستن صفات کمال از او است‪ ،‬مثل نفی صفت‬ ‫منف ‌‬
‫علو از خدای متعال‪ ،‬و اعتقاد به این که خداوند به ذات‬
‫خویش در همه جا حاضر است‪.‬‬
‫تکشیدن صفات باری‬ ‫‪ -3‬تکییف‪ ،‬عبارت از به کیفی ‌‬
‫تعالی است‪ ،‬به این که گفته شود صفت خدای متعال چنین‬
‫یگوییم‪ ،‬علو خدا عزوجل بر آسمان و‬ ‫و چنان است‪ ،‬لذا م ‌‬
‫عرش شبیه مخلوقاتش نیست‪ ،‬و کسی جز خداوند آن را‬
‫یداند‪.‬‬‫نم ‌‬
‫‪ -4‬تمثیل‪ ،‬عبارت از این است که گفته شود‪ :‬خداوند در‬
‫صفت مانند مخلوقات است‪ ،‬پس نباید گفت‪ :‬نزول خدا‬
‫عزوجل مانند نزول ما است‪.‬‬
‫و نسبت تمثیل به شیخ السلم ابن تیمیه دروغ است‪،‬‬
‫زیرا ما این گفتار را در کتب او ندیده ایم‪ ،‬بلکه آنچه دیده‬
‫ایم نفی تشبیه و تمثیل است‪.‬‬
‫‪ -5‬تفویض‪ ،‬عبارت از این است که شخص حتی از‬
‫تفسیر صفات به معانی لغوی نیز بپرهیزد که این خود به‬
‫منزله تعطیل است‪.‬‬

‫ه إ ِّل الل ّ ُ‬
‫ه﴾‬ ‫معنی‪َ﴿ :‬ل إ ِل َ َ‬
‫»معبودی به حق جز الله نیست«‬
‫هبودن از غیر خداوند بزرگ نفی شده‪ ،‬و‬
‫در این جمله إل ‌‬
‫برای او به تنهایی اثبات شده است‪.‬‬
‫﴿‪﴾17‬‬
‫گروه رستگار‬
‫‪ -1‬خداوند متعال فرمود‪ ﴿ :‬‬
‫‪) ﴾   ‬سورة محمد‪ ،‬آیة ‪» (19‬پس‬
‫بدان که معبودی به حق جز خدای یکتا نیست«‪.‬‬
‫لذا علم به معنی )ل إله إل الله( واجب و مقدم بر بقیه‬
‫ارکان اسلم است‪.‬‬
‫ه‬ ‫ّ‬
‫ه ِإل الل ُ‬ ‫َ‬
‫ل‪ :‬ل إ ِل َ‬‫قا َ‬ ‫ن َ‬ ‫‪ -2‬و رسول الله ‪ ‬فرمود‪َ » :‬‬
‫م ْ‬
‫ة« »هرآنکس که )ل إله إل الله( را‬ ‫جن ّ َ‬‫ل ال ْ َ‬
‫خ َ‬‫صا دَ َ‬ ‫خل ِ ً‬‫م ْ‬‫ُ‬
‫مخلصانه بگوید‪ ،‬به بهشت داخل شود«‪.‬‬
‫یتواند باشد که آن را فهم‬ ‫و مخلص در اینجا کسی م ‌‬
‫کند‪ ،‬و بدان عمل نماید‪ ،‬و دیگران را قبل از هرچیز به آن‬
‫دعوت کند‪ ،‬زیرا در این کلمه معنی توحیدی که خداوند‬
‫جهان را بدان خاطر آفریده نهفته است‪.‬‬
‫‪ -3‬و رسول الله ‪ ‬به عمممویش ابوطممالب کممه در بسممتر‬
‫ة‬
‫ملل ً‬ ‫ه ِإل الّللل ُ‬
‫ه‪ ،‬ك َل ِ َ‬ ‫ل‪ :‬ل إ ِل َ َ‬‫ق ْ‬‫م‪ُ ،‬‬‫ع ّ‬
‫مرگ بود‪ ،‬فرمود‪َ» :‬يا َ‬
‫ُ‬
‫ه‪ ،‬وأبللى أن يقللول ل إللله إل‬ ‫عن ْلدَ الل ّل ِ‬ ‫ها ِ‬‫ك بِ َ‬‫ج لَ َ‬‫حا ّ‬ ‫أ َ‬
‫های کممه بممدان در‬ ‫الله« »ای عمو‪ ،‬بگو‪ :‬ل الممه ال اللممه‪ ،‬کلم ‌‬
‫بارگاه خدا عزوجل بممه نفممع تممو بممه محمماجه پممردازم‪ ،‬و او از‬
‫گفتن‪) :‬ل اله ال الله( خودداری کرد«‪.‬‬
‫‪ -4‬رسول الله ‪ ‬سیزده سال در مکه ماند‪ ،‬و عرب را‬
‫به گفتن )ل إله إل الله( دعوت کرد‪ ،‬اما آنان به تعجب و‬
‫یدادند‪ :‬یک خدا‪ ،‬چیزی است که قبل ً‬ ‫استکبار جواب م ‌‬
‫نشنیده ایم‪ ،‬زیرا عرب معنای آن را دریافته بودند‪ ،‬و‬
‫یدانستند که گفتن آن یعنی نفی و انکار خدایان دیگری‬ ‫م ‌‬
‫که سخت به آنان دل بسته بودند‪ ،‬لذا به معانده برخاسته و‬
‫یفرماید‪﴿ :‬‬ ‫آن را نگفتند‪ .‬خداوند در این باره م ‌‬
‫‪     ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪) ﴾‬سورة صافات‪ ،‬آیة ‪» (35‬وقتی بدانان گفته شود‬
‫یورزند«‪.‬‬ ‫معبودی به حق جز الله نیست‪ ،‬تکبر م ‌‬
‫ه‪،‬‬‫ه ِإل الل ّ ُ‬ ‫ل‪ :‬ل إ ِل َ َ‬ ‫قا َ‬‫ن َ‬
‫م ْ‬ ‫و رسول الله ‪ ‬فرمود‪َ » :‬‬
‫ه‬
‫م ُ‬‫ود َ َ‬‫ه َ‬ ‫َ‬
‫مال ُ‬‫ه َ‬ ‫ّ‬
‫م الل ُ‬ ‫حّر َ‬‫ه‪َ ،‬‬ ‫ّ‬
‫ن الل ِ‬ ‫دو ِ‬
‫ن ُ‬
‫م ْ‬
‫عب َدُ ِ‬
‫ما ي ُ ْ‬ ‫وك َ َ‬
‫فَر ب ِ َ‬ ‫َ‬
‫« »کسی که ل اله ال الله را گفت‪ ،‬و به معبودهای دیگر‬
‫غیر از خدا کافر شد‪ ،‬مال و خون او حرام است«‪.‬‬
‫یرساند که فقط تلفظ به ل إله إل الله کافی‬ ‫حدیث م ‌‬
‫نیست‪ ،‬بلکه باید همراه آن هرنوع عبادت را برای غیر خدا‬
‫مانند دعا و خواهش از مردگان انکار کرد‪.‬‬
‫﴿‪﴾18‬‬
‫گروه رستگار‬
‫و غریب آن است که بعضی از مسلمین آن را به زبان‬
‫یگویند‪ ،‬اما با معنی آن به فعل و دعا برای غیر خدا‬ ‫م ‌‬
‫یورزند‪.‬‬ ‫مخالفت م ‌‬
‫‪ -5‬ل إله إل الله اساس توحید و اسلم است‪ ،‬و‬
‫رهنمودی کامل برای یک زندگی سعادتبخش‪ ،‬و هنگامی‬
‫ییابد که همه انواع عبادت متوجه بارگاه خدای‬ ‫تحقق م ‌‬
‫یکتا باشد‪ ،‬به خشوع و خضوع به درگاه او‪ ،‬و خواهش از‬
‫او‪ ،‬و اعتراف به حاکمیت او‪.‬‬
‫‪ -6‬ابن رجب گوید‪» :‬اله« کسی است که به سبب هیبت‬
‫و اجلل و محبت و ترس و امید دعا و خواهش‪ ،‬اطاعت‬
‫شود‪ ،‬و نافرمانی نگردد‪ .‬و اینها همه فقط شایسته خدای‬
‫عزوجل است و کسی که در یکی از این امور که از‬
‫خصایص خداوند است‪ ،‬مخلوقی شریک سازد‪ ،‬این کار‬
‫قدح در نواقض او در گفتن ل اله ال الله است‪ ،‬و او بدان‬
‫اندازه که آن نوع شرک در خود دارد‪ ،‬بنده مخلوقات‬
‫است‪.‬‬
‫‪ -7‬کلمه »ل اله ال الله« برای گوینده اش نافع است تا‬
‫وقتی که به هیچ نوع شرک آن را نشکسته باشد‪ ،‬لذا شبیه‬
‫یشکند‪ ،‬و از این جهت‬ ‫وضو است که نواقض آن را م ‌‬
‫است که هرکس چیزی از عبادت را مانند دعا و ذبح و نذر‬
‫یگردد‪.‬‬‫برای غیر خدا اثبات کند کافر م ‌‬
‫ل الل ّ ِ‬
‫ه﴾‬ ‫سو ُ‬ ‫مدٌ َر ُ‬‫ح ّ‬‫م َ‬‫معنی‪ُ ﴿ :‬‬
‫ایمان به آن که خداوند او را فرستاده است‪ ،‬لذا از‬
‫هرچه خبر دهد او را تصدیق‪ ،‬و اوامر او را اطاعت‪ ،‬و‬
‫یکنیم‪.‬‬
‫نواهی او را ترک م ‌‬
‫‪» -1‬شیخ ابوالحسن ندوی در کتاب نبوت گوید‪» :‬اولین‬
‫فشان در هرزمان و هر‬ ‫دعوت انبیاء † و بزرگترین هد ‌‬
‫محیطی که به پیغمبری در آن مبعوث شده اند‪ ،‬تصحیح‬
‫اعتقاد مردم در مورد خداوند متعال‪ ،‬و تصحیح ارتباط بین‬
‫بنده و خدا‪ ،‬و دعوت به اخلص در دین خدا‪ ،‬و تخصیص‬
‫یداشته اند که نفع‬ ‫خداوند به عبادت بوده است‪ ،‬و اعلم م ‌‬
‫و ضرر به دست او است‪ ،‬و او است که مستحق عبادت و‬
‫دعا و پناه‪ ،‬و ذبح است‪ .‬و حملة آنان متمرکز بر مبارزه با‬
‫تپرستی که در ازمنه مختلف متمثل در عبادت بت و‬ ‫ب ‌‬
‫تپرستی که در ازمنه مختلف در عبادت بت و‬ ‫صالحان با ب ‌‬
‫صالحان و مقدسان مرده و زنده بوده است«‪.‬‬
‫یدارد‪:‬‬‫‪ -2‬قرآنکریم مردم را از خواستن از مردگان بازم ‌‬
‫﴿‪     ‬‬
‫‪  ‬‬
‫﴿‪﴾19‬‬
‫گروه رستگار‬
‫‪   ‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪) ﴾ ‬سورة نحل‪ ،‬آیة ‪ 20‬و ‪» (21‬و‬
‫یخواننممد‪ ،‬چیممزی‬‫کسانی که کفار آنان را بممه جممز خداونممد م ‌‬
‫یشوند‪ ،‬مرده انممد و زنممده‬ ‫یآفرینند و خودشان آفریده م ‌‬ ‫نم ‌‬
‫یدانند چه هنگام زنده خواهند شد«‪.‬‬ ‫نیستند‪ ،‬و نم ‌‬
‫یفرمایممد‪﴿ :‬‬ ‫یشنوند م ‌‬‫و در خواندن مردگان و این که نم ‌‬
‫‪   ‬‬
‫‪     ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪) ﴾‬سممورة فمماطر‪ ،‬آیممة ‪ 13‬و ‪» (14‬و‬
‫یخوانیمد هیمچ‬‫کسمانی کمه شمما آنمان را بممه جممز خداونمد م ‌‬
‫یتان را‬‫قطمیری را مالک نیستند‪ ،‬اگر آنان را بخوانید‪ ،‬صدا ‌‬
‫یدهنممد‪ ،‬و روز‬‫بتممان نم ‌‬
‫یشممنوند‪ ،‬و اگممر بشممنوند جوا ‌‬‫نم ‌‬
‫یکنند«‪.‬‬
‫قیامت شرک شما را انکار م ‌‬
‫و قطمیر عبارت از پسوتة نازکی است که بیممن هسممته و‬
‫میوه وجود دارد‪.‬‬
‫یفرمایممد‪﴿ :‬‬
‫‪ -3‬و خدای متعال به خود رسول الله ‪ ‬م ‌‬
‫‪    ‬‬
‫‪       ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪     ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪) ﴾ ‬سمممورة اعمممراف‪ ،‬آیمممة ‪(188‬‬
‫»بگو من مالک نفع و زیانی – بممرای خممود نیسممتم‪ ،‬مگممر آن‬
‫یدانسممتم‪ ،‬خیممر‬ ‫چیز کممه خممدا بخواهممد‪ ،‬و اگممر علممم غیممب م ‌‬
‫یکمردم و هیممچ بمدی بمه ممن‬ ‫فممراوان بمرای – خممود جممع م ‌‬
‫هدهنممدة اهممل‬ ‫یرسممید‪ ،‬مممن نیسممتم جممز ترسمماننده و مژد ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ایمان«‪.‬‬
‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫ت‬‫مللا أط لَر ِ‬ ‫و رسول اللممه ‪ ‬فرمممود‪» :‬ل َ ت ُطُروِنى ك َ‬
‫َ‬
‫ملا أَنلا‬ ‫م َ‬
‫فإ ِن ّ َ‬ ‫سلل َ ُ‬‫ه ال ّ‬‫عل َي ْ ِ‬‫م َ‬ ‫مْري َ َ‬
‫ن َ‬
‫سى اب ْ َ‬ ‫عي َ‬‫صاَرى ِ‬ ‫الن ّ َ‬
‫های کممه نصمماری در مممورد‬ ‫ه« »مبممالغ ‌‬ ‫ُ‬
‫سللول ُ‬‫وَر ُ‬
‫ه َ‬ ‫ّ‬
‫عب ْلدُ الل ل ِ‬
‫َ‬
‫عیسی ابن مریم کردند‪ ،‬در باره من نکنیممد‪ ،‬مممن فقممط یممک‬
‫هام‪ ،‬پس بگوید‪ :‬بنده خدا و فرستاده او«‪.‬‬ ‫بند ‌‬
‫﴿‪﴾20‬‬
‫گروه رستگار‬
‫یپرسممتیم‪ ،‬همچنممانکه نصمماری‬ ‫لذا ما رسول اللهص را نم ‌‬
‫عیسممی ‪ ‬را پرسممتید و در شممرک افتادنممد‪ ،‬و دانسممتیم کممه‬
‫بگوییم‪ :‬محمدص بنده خدا و فرستاده او است‪.‬‬
‫‪ -4‬محبت و دوستی پیامبر ‪ ‬به اطاعت و فرمانبرداری‬
‫او در پرستش خداوند یکتا است‪ ،‬و عدم پرستش دیگممران‪،‬‬
‫هر چند که پیامبر یا ولی مقرب باشند‪.‬‬

‫ن﴾‬
‫عي ُ‬
‫ست َ ِ‬ ‫وإ ِّيا َ‬
‫ك نَ ْ‬ ‫عب ُدُ َ‬ ‫معنی‪﴿ :‬إ ِّيا َ‬
‫ك نَ ْ‬
‫»کسی را جز تو نخوانیم و از کسی جز تو کمک نجوییم‬
‫خدایا«‬
‫یگویند‪ :‬خداوند مفعول به )ایاک( را‬ ‫‪ -1‬علمای بلغت م ‌‬
‫بر فعل )نعبد و نستعین( مقدم داشته‪ ،‬تا برساند که عبادت‬
‫و استعانت خاص او محصور در او است نه دیگری‪.‬‬
‫هها بار روزانه در نماز و‬ ‫‪ -2‬هر مسلمانی این آیه را د ‌‬
‫یکند‪.‬‬
‫خارج از آن تکرار م ‌‬
‫این آیه خلصه سوره فاتحه‪ ،‬و خلصه همه قرآن است‪.‬‬
‫‪ -3‬کلمه عبادت در این آیه همه انواع عبادت را دربر‬
‫یگیرد‪ ،‬مانند نماز و نذر و ذبح و خصوصا ً دعا‪ ،‬چون‬ ‫م ‌‬
‫ة« »دعاء خود‬ ‫و ال ْ ِ‬
‫عَبادَ ُ‬ ‫ه َ‬
‫عاءَ ُ‬‫رسول الله ‪ ‬فرمود‪» :‬الدّ َ‬
‫عبادت است«‪.‬‬
‫پس همانطور که صرف نمودن نمازخواندن برای پیامبر‪,‬‬
‫و ولی جایز نیست‪ ،‬دعا نیز همچنان‪ ،‬بلکه فقط برای‬
‫خداوند یکتا است که فرمود‪ ﴿ :‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪) ﴾ ‬سورة جن‪ ،‬آیة ‪» (20‬بگو‪ :‬من فقط‬
‫یدانم«‪.‬‬ ‫یخوانم و با او هیچکس شریک نم ‌‬ ‫خدایم را م ‌‬
‫‪ -4‬رسول الله ‪ ‬هر وقت ناراحتی و اندوهی به او‬
‫ك‬‫مت ِ َ‬ ‫ح َ‬ ‫م ب َِر ْ‬ ‫قّيو ُ‬ ‫ى َيا َ‬ ‫ح ّ‬ ‫یگفت‪َ» :‬يا َ‬ ‫یداد‪ ،‬م ‌‬ ‫دست م ‌‬
‫ث« »ای زنده‪ ،‬ای پایدار‪ ،‬فریادجویی به رحمتت‬ ‫غي ُ‬ ‫ست َ ِ‬ ‫َ‬
‫أ ْ‬
‫کنم«‪.‬‬
‫ن‬ ‫َ‬ ‫‪ -5‬و رسول الله ‪ ‬فرمود‪» :‬دَ ْ‬
‫خي ِذي الّنو ِ‬ ‫وة ُ أ ِ‬ ‫ع َ‬
‫ت‬ ‫َ‬ ‫ّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫إ ِذْ دَ َ‬
‫ه إل أن ْ َ‬ ‫ت‪ :‬ل إل َ‬ ‫حو ِ‬ ‫ن ال ُ‬ ‫في ب َط ِ‬ ‫و ِ‬ ‫ه َ‬
‫و ُ‬‫ها َ‬ ‫عا ب ِ َ‬
‫ن« »دعای برادرم‬ ‫مي َ‬ ‫ّ‬
‫ن الظال ِ ِ‬ ‫م َ‬ ‫ك إّني ك ُن ْ ُ‬
‫ت ِ‬ ‫حان َ َ‬ ‫سب ْ َ‬
‫ُ‬
‫ه‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ل‬ ‫إ‬ ‫ل‬‫َ‬ ‫»‬ ‫بود‪:‬‬ ‫ماهی‬ ‫شک‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫هنگامی‬ ‫)یونس(‬ ‫ذوالنون‬
‫ن ال ّ‬ ‫َ‬
‫ن« )خدایی به‬ ‫مي َ‬ ‫ظال ِ ِ‬ ‫م َ‬ ‫ت ِ‬ ‫ك إّني ك ُن ْ ُ‬ ‫حان َ َ‬‫سب ْ َ‬
‫ت ُ‬ ‫إّل أن ْ َ‬
‫حق جز تو نیست‪ ،‬تو پاک و منزهی‪ ،‬من از ستمگران‬
‫بودم(‪ .‬هیچ مرد مسلمانی در چیزی بدان دعا نکند‪ ،‬مگر‬
‫آن که خداوند دعای او را اجابت کند«‪.‬‬
‫﴿‪﴾21‬‬
‫گروه رستگار‬
‫‪ -6‬عبادت خالص بممرای خممدای متعممال زمممانی اسممت کممه‬
‫انسان همه دعاهای خود را متوجه او گرداند نه دیگری‪:‬‬
‫الللله أسللأل أن‬
‫يفلللرج كربنلللا‬
‫فلللللللالكرب ل‬
‫يمحوه إل الللله‬

‫فقط از خداوند خواهانم که مشکلت ما را بزدایممد‪ ،‬زیممرا‬

‫جز خداوند کس دیگری مشکلت را از بین نبرد‪.‬‬

‫فقط از خدای یکتا کمک بخواه‬

‫َ‬ ‫َ‬
‫وإ ِ َ‬
‫ذا‬ ‫ه َ‬‫ل الل ّ َ‬
‫سأ ِ‬ ‫فا ْ‬‫ت َ‬ ‫سأل ْ َ‬ ‫رسول الله ‪ ‬فرمود‪» :‬إ ِ َ‬
‫ذا َ‬
‫ه« »هرگاه چیزی خواستی از‬ ‫ن ِبالل ّ ِ‬
‫ع ْ‬
‫ست َ ِ‬ ‫ت َ‬
‫فا ْ‬ ‫عن ْ َ‬
‫ست َ َ‬
‫ا ْ‬
‫خدا بخواه‪ ،‬و هرگاه کمک جستی از خدا بجو«‪.‬‬
‫‪ -1‬خلصه آنچه که امام نووی و هیثمی در تفسیر این‬
‫حدیث گفته اند‪ ،‬چنین است‪» :‬هرگاه بر امری از امور دنیا‬
‫و آخرت کمک خواستی از خدا بخواه‪ ،‬خصوصا ً در اموری‬
‫که غیر از او کسی قادر برآن نیست‪ ،‬مانند بهبودی از‬
‫نها از اموری‬ ‫بیماری‪ ،‬و طلب روزی‪ ،‬و هدایت‪ ،‬زیرا ای ‌‬
‫است که مختص به خداوند متعال است‪ ،‬چنانکه فرمود‪﴿ :‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪) ﴾‬سورة انعام‪ ،‬آیة ‪(17‬‬
‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬
‫های جز او ندارد«‪.‬‬
‫»اگر خداوند به تو ضرری رساند‪ ،‬زدایند ‌‬
‫کجویی از انسان زنده در آنچه قادر برآن است‬ ‫و کم ‌‬
‫ممکن است مثل ساختن مسجد‪ ،‬دفع ظالم و غیره‪ ،‬چرا‬
‫که خداوند فرمود‪ ﴿ :‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪) ﴾‬سورة مائده‪ ،‬آیة ‪» (2‬بر بّر و‬
‫تقوی به یکدیگر کمک کنید‪ ،‬و در گناه و تجاوز به یکدیگر‬
‫کمک نکنید«‪.‬‬
‫کسی که حجت و برهان بخواهممد‪ ،‬قممرآن بممرای او کممافی‬
‫است‪.‬‬
‫و کسی که فریادرسمی بخواهمد‪ ،‬خداونمد بمرای او کمافی‬
‫است‪.‬‬
‫و کسی که واعممظ و پنممدهی بخواهممد‪ ،‬مممرگ او را کممافی‬
‫است‪.‬‬
‫و کسی که هیچکدام از اینها بممرای او کممافی نبممود‪ ،‬آتممش‬
‫جهنم برای او کافی است‪.‬‬
‫﴿‪﴾22‬‬
‫گروه رستگار‬
‫خمممممدای متعمممممال فرممممممود‪   ﴿ :‬‬
‫‪ ﴾‬سورة زمر‪ ،‬آیة ‪» (36‬آیا خداونممد بممرای‬
‫بنده اش کافی نیست؟«‪.‬‬
‫‪ -2‬شیخ عبدالقادر گیلنی در کتاب خود »فتح الربانی‬
‫گوید‪:‬‬
‫»از خدا بخواهید‪ ،‬و از دیگری نخواهید‪ ،‬از خدا کمک‬
‫جویید‪ ،‬و از دیگران نجویید‪ ،‬وایی بر تو به چه رویی فردا او‬
‫یکنی؟ در حالی که در دنیا به منازعه او‬ ‫را ملقات م ‌‬
‫های‪ ،‬و از او روگردانی‪ ،‬و روبه آفریدگان او آورده‬ ‫برخاست ‌‬
‫یکنی و‬ ‫ای‪ ،‬و به او مشرکی‪ ،‬حوائجت را بر آنان عرضه م ‌‬
‫ههای بین خود و خدا‬ ‫در مهمات برآنان تکیه داری‪ ،‬واسط ‌‬
‫را بردارید‪ ،‬زیرا ماندن شما برآنان هوس است‪ ،‬ملک و‬
‫ینیازی و عزت جز برای حق عزوجل‬ ‫پادشاهی و ب ‌‬
‫نیست«‪.‬‬
‫‪ -3‬شیخ رفاعی در »برهان مؤید« گوید‪) :‬حوائج خود را‬
‫از خداوند به محبت و دوستی اش به نسبت اولیا و‬
‫دوستانش بخواهید‪ ،‬مثل ً بگویید‪) :‬خدایا به محبتی که به‬
‫پیغمبرت و اولیایت داری ما را یاری کن(‪.‬‬
‫زیرا محبت صفت خداوند است‪ ،‬و توسل به آن جایز‬
‫کجستن و توسل واضح است‪.‬‬ ‫است‪ ،‬و فرق بین کم ‌‬

‫خداوند بر عرش است‬

‫َ‬
‫م‬ ‫وأن ُْتلل ْ‬ ‫‪ -1‬رسممول اللممه ‪ ‬در حجممة المموداع فرمممود‪َ » :‬‬
‫َ‬ ‫قللاُلوا ن َ ْ‬ ‫َ‬ ‫تُ َ‬
‫ك‬‫هدُ أن ّل َ‬ ‫شل َ‬ ‫ن؟ َ‬ ‫قائ ُِلو َ‬ ‫م َ‬ ‫ما أن ْت ُ ْ‬ ‫ف َ‬ ‫عّنى َ‬ ‫ن َ‬ ‫سأُلو َ‬ ‫ْ‬
‫ة‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ّ‬ ‫َ‬
‫س لّباب َ ِ‬ ‫ه ال ّ‬ ‫ع ِ‬
‫ص لب َ ِ‬
‫ت‪ .‬فقللال ب ِإ ِ ْ‬ ‫ح َ‬ ‫ص ْ‬ ‫ون َ َ‬ ‫ت َ‬ ‫وأدّي ْ َ‬ ‫ت َ‬ ‫غ َ‬‫قدْ ب َل ْ‬
‫هللا( إ َِلللى‬ ‫َ‬
‫ميل ُ َ‬ ‫ي يَ ِ‬
‫هللا )أ ْ‬ ‫وي َن ْك ُت ُ َ‬
‫ء َ‬ ‫ما ِ‬ ‫سلل َ‬‫هللا إ َِلللى ال ّ‬ ‫ع َ‬ ‫ف ُ‬‫ي َْر َ‬
‫ت«‬ ‫ملّرا ٍ‬ ‫ث َ‬ ‫هدْ ‪ -‬ث َل َ َ‬ ‫شل َ‬ ‫ما ْ‬ ‫هل ّ‬ ‫د الل ّ ُ‬ ‫ه ِ‬ ‫شل َ‬ ‫ما ْ‬ ‫هل ّ‬ ‫س‪ :‬الل ّ ُ‬ ‫الّنا ِ‬
‫»در باره من پرسیده خواهید شد‪ ،‬شما چه خواهیممد گفممت‪:‬‬
‫یدهیم که تو دین خممدا را بممه ممما رسمماندی‪،‬‬ ‫گفتند‪ :‬گواهی م ‌‬
‫وظیفه خود را ادا کردی و در نهممایت اخلص عمممل کممردی‪،‬‬
‫رسول الله ‪ ‬انگشت سبابه خود را سه بار به آسمان بال‬
‫برد و آن را متمایل بممه جهممت مممردم سمماخت در حممالی کممه‬
‫یفرمود‪ :‬خدایا گواه باش خدایا گممواه بمماش‪ ،‬خممدایا گممواه‬ ‫م ‌‬
‫باش«‪.‬‬
‫یدانم‬ ‫‪ -2‬از ابوحنیفه ‪ /‬پرسیده شد‪ :‬اگر کسی بگوید‪ :‬نم ‌‬
‫خداوند در آسمان است یا زمین؟ گفت‪ :‬کافر اسممت‪ ،‬زیممرا‬
‫یفرمایممممممد‪ ﴿ :‬‬ ‫خداونممممممد م ‌‬
‫﴿‪﴾23‬‬
‫گروه رستگار‬
‫‪) ﴾  ‬سورة طممه‪ ،‬آیممة ‪(5‬‬
‫»خداوند بر عرش است«‪ .‬و عرش او بالی هفممت آسمممان‬
‫است‪ ،‬گفتم‪ :‬اگر گفت‪ :‬خداوند بر عرش اسممت‪ ،‬لکممن مممن‬
‫یدانم عممرش در آسمممان اسممت یمما در زمیممن؟ گفممت‪ :‬او‬ ‫نم ‌‬
‫کافر اسممت‪ ،‬زیممرا انکممار کممرده کممه او در آسمممان اسممت‪ ،‬و‬
‫کسی که انکار کند او در آسمان است کافر اسممت‪) .‬شممرح‬
‫طحاویه‪ ،‬ص‪.(322 :‬‬
‫‪ -3‬بخمماری در کتمماب توحیممد از ابوالعممالیه و مجاهممد نقممل‬
‫کمممرده کمممه در تفسمممیر ﴿‪  ‬‬
‫‪ ﴾‬گفتممه انممد‪ :‬بممه معنممی بممال رفممت و رفعممت‬
‫گرفت‪.‬‬
‫‪ -4‬طممممبری مفسممممر در معنممممی ﴿‪‬‬
‫‪ ﴾   ‬گویممممممممد‪:‬‬
‫یعنی بال رفت و رفعت گرفت‪.‬‬
‫و بممه عبممدالله بممن المبممارک گفتممه شممد‪ :‬چگممونه خممدا را‬
‫بشناسیم؟ گفت‪ :‬او بر عرش بالی آسمان هفتم است‪.‬‬
‫خداوند اسممتوای خممود را بممر عممرش هفممت بممار در قممرآن‬
‫یدهد علو خداوند بممر عممرش‬ ‫تکرار کرده است که دللت م ‌‬
‫از صفات کمال خداونممد اسممت و ا همیممت بسممیاری دارد‪ ،‬و‬
‫هنگامی که امام مالک دربمماره اسممتوا سممؤال شممد؟اسممتوی‬
‫مجهمممممول نیسمممممت)معلممممموم هسمممممت(‪ ،‬و کیفیمممممت آن‬
‫نامعقول)مجهول( است‪ ،‬و ایمان بدان واجب‪ .‬مقصود ایممن‬
‫است که معنممی اسممتوار در لغممت معلمموم اسممت کممه علممو و‬
‫یداند‪ ،‬و او شممبیه‬ ‫ارتفاع است‪ ،‬کیفیت آن را جز خداوند نم ‌‬
‫مخلوقاتش نیست‪.‬‬
‫‪ -5‬تفسیر )استوی( به )اسممتولی( جمایز نیسمت‪ ،‬زیمرا در‬
‫لغت عرب نیامده است‪ ،‬و ابن جمموزی دو مممورد ایممن شممعر‬
‫مللن غيللر سلليف‬ ‫)قد استوي بشر على العللراق‬
‫نریزی بر عممراق‬ ‫ودم مهراق = بشر بدون شمشیر و خو ‌‬
‫مستوی یعنی مستولی شد( که مورد استشهاد قممائل بممدان‬
‫قول است‪ ،‬در تفسیر زاد المسیر گوید‪» :‬این شعر گوینممده‬
‫یشود«‪.‬‬‫اش معلوم نیست‪ ،‬و بدان استدلل نم ‌‬
‫یآیممد کممه‬‫و اگر استوا را به معنی اسممتیل بممدانیم‪ ،‬لزم م ‌‬
‫خداوند قبل از آن بممر عممرش مسممتولی نبمموده و عممرش بممه‬
‫دست دیگری بوده اسممت‪ ،‬و ایممن معنممی باطممل و مخممالفت‬
‫حقیقت است‪.‬‬
‫اگر تفسیر شعر به استیل جایز باشد‪ ،‬به نسبت خداوند‬
‫جایز نیست‪ ،‬زیرا او شبیه مخلوقات نیست‪ ،‬خداوند به یهود‬
‫﴿‪﴾24‬‬
‫گروه رستگار‬
‫فرمان داد که بگویند‪) :‬حطه = انداختن( آنها گفتند‪:‬‬
‫)حنطه = گندمی( و فرمان خدا را تحریف کردند‪ ،‬و‬
‫خداوند به ما خبر داد که بر عرش است‪ ،‬متأولن گفتند‪:‬‬
‫)بر عرش استیل یافت‪ .‬توجه کنید لمی که آنان افزودند‬
‫چقدر شبیه نونی است که یهودیان افزودند‪) .‬این را ابن‬
‫قیم گفته است(‪.‬‬

‫اهمیت توحید‬
‫‪ -1‬خداوند جهان را برای عبادت آفرید‪ ،‬و پیامبران را‬
‫فرستاد تا مردم را به توحید دعوت کنند‪ ،‬و قرآنکریم را‬
‫ههای متعدد ضرر شرک را بر فرد و‬ ‫یبینیم که در سور ‌‬ ‫م ‌‬
‫یکند که هلک در دنیا و جاویدانی در آتش‬ ‫اجتماع بیان م ‌‬
‫آخرت باشد‪.‬‬
‫‪ -2‬پیامبران همگمی در ابتممدا ممردم را بمه توحیمد دعموت‬
‫یکردیمممممممد‪ ،‬خمممممممدای متعمممممممال فرمایمممممممد‪﴿ :‬‬‫م ‌‬
‫‪    ‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪) ﴾‬سورة أنبیاء‪ ،‬آیة ‪» (25‬هیممچ پیممامبری را قبممل از تممو‬
‫نفرستادیم مگر این که به او وحممی کردیممم کممه خممدایی جممز‬
‫من نیست‪ ،‬پس فقط را بپرستید«‪.‬‬
‫و رسول الله ‪ ‬سیزده سال در مکه مردم را به توحیممد‬
‫خداوند یکتا دعوت کرد‪ ،‬چنانکه خداوند در ایممن دوره بممه او‬
‫یفرمایمممممممممد‪   ﴿ :‬‬ ‫م ‌‬
‫‪) ﴾    ‬سورة‬
‫یخمموانم و بمما‬ ‫جن‪ ،‬آیة ‪» (20‬بگو من فقط خدای خود را م ‌‬
‫یدانم«‪.‬‬ ‫او هیچکس شریک نم ‌‬
‫یکنممد‪،‬‬ ‫و رسول الله ‪ ‬اتباع خود را بممر توحیممد تربیممت م ‌‬
‫یگوید‪:‬‬ ‫چنانکه به پسر عموی خود عبدالله بن عباسب م ‌‬
‫ه‬
‫جللدْ ُ‬ ‫ه تَ ِ‬‫ظ الل ّ َ‬‫ف ْ‬ ‫ح َ‬
‫ظك‪ ،‬ا ْ‬ ‫ف ْ‬ ‫ح َ‬‫ه يَ ْ‬‫ظ الل ّ َ‬
‫ف ْ‬ ‫ح َ‬
‫م‪ ،‬ا ْ‬ ‫غَل ُ‬
‫»َيا ُ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫عْنت‬ ‫سللت َ َ‬
‫ذا ا ْ‬ ‫وإ ِ َ‬‫ه‪َ ،‬‬ ‫ل الّللل َ‬ ‫سللأ ْ‬‫فا ْ‬ ‫سللأْلت َ‬ ‫ذا َ‬ ‫وإ ِ َ‬
‫هللك‪َ ،‬‬ ‫جا َ‬‫تُ َ‬
‫ه« »ای پسر! خدا را به یاد داشممته بمماش تمما‬ ‫ن ب َِالل ّ ِ‬‫ع ْ‬
‫ست َ ِ‬‫فا ْ‬ ‫َ‬
‫او نیز حافظ و نگهدار تو باشد‪ .‬خدا را به یمماد داشممته بمماش‬
‫که او را روبروی خود بیابی‪ ،‬هرگاه چیزی خواسممتی از خممدا‬
‫بخواه‪ ،‬و هرگاه کمک خواستی از خدا بخوا«‪.‬‬
‫این توحید حقیقت دیممن اسمملم اسممت کممه بممرآن گممزارده‬
‫شده‪ ،‬و خداوند جز آن از کسی نپذیرد‪.‬‬
‫﴿‪﴾25‬‬
‫گروه رستگار‬
‫‪ -3‬رسول الله ‪ ‬به اصحاب آموخت که دعمموت خممود را‬
‫با توحید شروع کنند‪ ،‬لذا به معاذ هنگامی که او را بممه یمممن‬
‫فرستاد‪ ،‬فرمود‪:‬‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ه‬
‫ن ل إ ِلل َ‬ ‫ةأ ْ‬ ‫هادَ ِ‬
‫شل َ‬‫ه َ‬‫م إ ِلي ْل ِ‬
‫ه ْ‬‫عو ُ‬
‫ما ت َلدْ ُ‬
‫ل َ‬ ‫و َ‬‫نأ ّ‬ ‫فل ْي َك ُ ْ‬‫» َ‬
‫ه« »بایممد اولیممن چیممزی کممه مممردم را بممدان دعمموت‬ ‫ّ‬
‫ِإل الل ُ‬
‫یکنی‪ ،‬گواهی برآن باشد که معبودی بمه حمق جمز خمدای‬ ‫م ‌‬
‫یکتا نیست«‪.‬‬
‫‪ -4‬توحید متمثل است در آن که شخص گواهی دهممد کممه‬
‫معبودی به حق جز خمدای یکتمما نیسممت‪ ،‬و محمممد فرسممتاده‬
‫ههممای‬ ‫خداوند اسممت‪ ،‬یعنممی عبممادت خداونممد از طریممق آورد ‌‬
‫رسول الله ‪ ‬فقط ممکن است‪ ،‬و این شممهادت کممافر را‬
‫یبممرد‪،‬‬ ‫یکند‪ ،‬و صاحب خود را به بهشت م ‌‬ ‫به اسلم وارد م ‌‬
‫وقتی که با عمل خود آن را نقض نکند‪.‬‬
‫تهای زنممدگی اعممم از مممال و‬ ‫‪ -5‬کفار قریممش انممواع لممذ ‌‬
‫سلطنت و ازدواج را بر رسممول اللممه ‪ ‬عرضممه کردنممد‪ ،‬تمما‬
‫تهمما بممردارد‪ ،‬اممما‬ ‫دست از دعوت بممه توحیممد و هجمموم بممه ب ‌‬
‫ایشان نپذیرفتند‪ ،‬بلکه با صحابهش با تحمممل درد و رنممج بممه‬
‫دعوت خود ادامه دادند تا این که دعوت توحید پیممروز شممد‪،‬‬
‫تها شکستند‪ ،‬و پرچم اسلم برفممراز‬ ‫و مکه فتح گردید‪ ،‬و ب ‌‬
‫یفرمود‪:‬‬ ‫مکه برافراشته شد‪ ،‬و رسول الله ‪ ‬م ‌‬
‫﴿‪    ‬‬
‫‪) ﴾    ‬سورة‬
‫اسراء‪ ،‬آیة ‪» (81‬حق آمد و باطل نابود گشت‪ ،‬زیرا باطل‬
‫نابودشونده است«‪.‬‬
‫‪ -6‬توحید وظیفممه مسمملمان در زنممدگی اسممت‪ ،‬بمما توحیممد‬
‫یگویممد‪ ،‬و‬‫یکند‪ ،‬و با توحید آن را وداع م ‌‬
‫زندگی را شروع م ‌‬
‫در زندگی وظیفه اش به پایداری توحید است و دعمموت بممه‬
‫آن‪.‬‬

‫فضیلت توحید‬
‫‪ -1‬خداونممد متعممال فرمایممد‪ ﴿ :‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪) ﴾‬سورة انعام‪ ،‬آیة ‪» (82‬کسانی که ایمممان آوردنممد‪ ،‬و‬
‫ایمان خود را به ظلم مخلوط نساختند‪ ،‬آنانند که در امنند و‬
‫مسعودبمیگوید‪ :‬وقتی که این آیه نممازل شممد‪،‬‬ ‫هیافتگانند«‪.‬‬
‫آنان را ‌‬
‫عبدالله بن‬
‫بر مسمملمین سممخت آمممد و گفتنممد‪ :‬کممدامیک بممه خممود ظلممم‬
 ‫﴿‪﴾26‬‬
‫گروه رستگار‬
‫یکنمد؟ رسمول اللممه ‪ ‬فرمممود‪ :‬چنمان نیسمت‪ ،‬ظلممم در‬ ‫نم ‌‬
‫اینجا منظور شممرک اسممت‪ ،‬آیمما نشممنیده ایممد کممه لقمممان بممه‬
‫ك‬ ‫شلْر َ‬ ‫ن ال ّ‬ ‫هإ ّ‬ ‫ك ِبلَالل ّ ِ‬ ‫ر ْ‬ ‫شل ِ‬ ‫ي ل َ تُ ْ‬ ‫پسممرش گفممت‪َ» :‬يا ب َُنل ّ‬
‫م« »ای پسرم به خدا شرک نیمماور‪ ،‬چممون کممه‬ ‫ظي ٌ‬ ‫ع ِ‬ ‫م َ‬ ‫ل َظُل ْ ٌ‬
‫شرک ظلم بزرگی است«‪.‬‬
‫این آیه بممه مؤمنممان موحممد کممه ایمممان خممود را بمما شممرک‬
‫مخلوط نساخته و از آن خممود را دور گرفتممه انممد‪ ،‬مژدگممانی‬
‫یدهد که در آخممرت از عممذاب خممدا امنیممت تمممام خواهنممد‬ ‫م ‌‬
‫داشت‪ ،‬و در دنیا هدایت یافتگانند‪.‬‬
‫َ‬
‫ه‬‫ل ل َ إ ِل َل َ‬ ‫و ُ‬ ‫قل ْ‬‫ها َ‬ ‫ضل ُ َ‬ ‫ف َ‬ ‫فأ ْ‬ ‫‪ -2‬و رسول الله ‪ ‬فرمممود‪َ » :‬‬
‫ق« »ایمممان‬ ‫ريلل ِ‬ ‫ن الطّ ِ‬ ‫ع ِ‬ ‫ذى َ‬ ‫ة ال َ َ‬ ‫ماطَ ُ‬ ‫ها إ ِ َ‬ ‫وأ َدَْنا َ‬ ‫ه َ‬ ‫إ ِل ّ الل ّ ُ‬
‫شصت و چند شعبه است‪ ،‬بهترین و برترین آن گفتن ل اله‬
‫نترین آن کنممارزدن خممار و خاشمماک از راه‬ ‫ال اللممه و پممایی ‌‬
‫است« )روایت از مسلم(‪.‬‬
‫‪ -3‬شممیخ عبممدالله خیمماط در کتمماب »دلیممل المسمملم فممی‬
‫العتقاد والتطهیر« گوید‪ :‬فضل توحید در سعادت و تکفیممر‬
‫گناهان شخص به حکم بشممربودن و عممدم عصمممتش گمماهی‬
‫ممکن است پایش بلغزد‪ ،‬و در معصممیت بیفتممد‪ ،‬لممذا اگممر از‬
‫اهل توحید خالص از شوائب شرک باشممد‪ ،‬توحیممد و اخلص‬
‫او در گفتن ل اله ال الله بزرگترین عامل بممرای سممعادت او‬
‫یهای او است‪ ،‬چنانکه در حممدیث‬ ‫و تکفیر گناهان و محو بد ‌‬
‫رسول الله ‪ ‬آمده است‪:‬‬
‫َ‬ ‫ّ‬ ‫َ‬
‫ه‪،‬‬ ‫ك للل ُ‬ ‫ري َ‬ ‫شلل ِ‬ ‫حدَهُ ل َ َ‬ ‫و ْ‬ ‫ه َ‬ ‫ه إ ِل ّ الل ُ‬ ‫ن ل َ إ ِل َ َ‬ ‫هد َ أ ْ‬ ‫ش ِ‬ ‫ن َ‬ ‫م ْ‬ ‫» َ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫عب ْلدُ الل ّل ِ‬
‫ه‬ ‫سللى َ‬ ‫عي َ‬ ‫ن ِ‬ ‫وأ ّ‬ ‫ه‪َ ،‬‬ ‫سللول ُ ُ‬ ‫وَر ُ‬ ‫عب ْدُهُ َ‬ ‫دا َ‬ ‫م ً‬‫ح ّ‬ ‫م َ‬ ‫ن ُ‬ ‫وأ ّ‬ ‫َ‬
‫ه‪،‬‬ ‫ل‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫ح‬ ‫رو‬ ‫و‬ ‫م‪،‬‬ ‫ل‬ ‫ي‬ ‫ر‬ ‫م‬ ‫لى‬ ‫ل‬ ‫َ‬ ‫ل‬ ‫إ‬ ‫لا‬ ‫ل‬ ‫ه‬ ‫قا‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ل‬‫َ‬ ‫أ‬ ‫ه‪،‬‬ ‫ل‬ ‫ت‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫َ‬ ‫ك‬ ‫و‬ ‫ه‬ ‫ُ‬ ‫ل‬ ‫سو‬ ‫ر‬ ‫و‬
‫َ ْ َ َ َ ُ ٌ ِ ْ ُ‬ ‫ََ ِ‬ ‫ُ َ ِ َ ُ ُ‬ ‫َ َ ُ‬
‫مللا‬ ‫َ‬ ‫لى‬ ‫ل‬‫َ‬ ‫ل‬ ‫ع‬ ‫ة‬
‫َ ّ َ َ‬ ‫ل‬ ‫ن‬ ‫ج‬ ‫ْ‬ ‫ل‬‫ا‬ ‫ه‬
‫ُ‬ ‫ل‬ ‫ّ‬ ‫ل‬ ‫ال‬ ‫ه‬
‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ل‬‫خ‬‫َ‬ ‫ْ‬ ‫د‬ ‫أ‬ ‫ق‪،‬‬ ‫ج ّ ُ َ ّ َ ّ ُ َ ّ‬
‫ح‬ ‫ر‬ ‫نا‬ ‫وال‬ ‫ق‬ ‫ح‬ ‫ة‬ ‫ن‬ ‫وال ْ َ‬ ‫َ‬
‫ل« »کسی که گواهی دهد کممه معبممودی بممه‬ ‫م ِ‬ ‫ع َ‬ ‫ْ‬
‫ن ال َ‬ ‫م َ‬ ‫ن ِ‬ ‫كا َ‬ ‫َ‬
‫حق جز خدای یکتمما نیسممت کممه تنهمما اسممت و هیممچ شممریکی‬
‫ندارد‪ ،‬و آن که محمد بنممده و فرسممتاده او اسممت‪ ،‬و آن کممه‬
‫عیسی بنده خدا و فرستاده و کلمه او که به مریم انممداخت‬
‫و روحممی از او اسممت‪ ،‬و بهشممت حممق اسممت و دوزخ حممق‪،‬‬
‫خداوند او را وارد بهشت کند‪ ،‬برحسممب عملممی کممه داشممته‬
‫است« )بخاری و مسلم روایت کرده است(‪.‬‬
‫یها به این اصول که مسلمان بممدان‬ ‫یعنی همه این گواه ‌‬
‫یسممازد‪ ،‬اگرچممه‬ ‫گممواهی دهممد‪ ،‬او را مسممتوجب بهشممت م ‌‬
‫بعضممی از اعمممالش ایممراد و تقصممیر وارد شممود‪ ،‬چنممانکه در‬
‫حممدیث قدسممی آمممده اسممت کممه خداونممد عزوجممل فرممموده‬
‫است‪:‬‬
‫﴿‪﴾27‬‬
‫گروه رستگار‬
‫خطاَيللا‬‫َ‬ ‫ض َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ب َالْر ِ‬ ‫و أت َي ْت َِنى ب ِقَرا ِ‬ ‫م إ ِن ّك ل ْ‬ ‫ن آد َ َ‬‫»َيا اب ْ َ‬
‫هللا‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫ش لي ْئا لت َي ْت ُ لك ب ِقَراب ِ َ‬‫ً‬ ‫رك ب ِللى َ‬ ‫ُ‬ ‫شل ِ‬ ‫َ‬
‫قيت َن ِللى ل ت ُ ْ‬ ‫م لَ ِ‬ ‫ثُل ّ‬
‫ة« »ای آدمیزاده! اگر باپر زمین گناه نزد مممن آیممی‪،‬‬ ‫فَر ً‬ ‫غ ِ‬ ‫م ْ‬ ‫َ‬
‫و با مممن ملقممات کنممی در حممالی کممه هیممچ شممرکی بممه مممن‬
‫یآورم« )حممدیثی‬ ‫نممداری‪ ،‬مممن پممر زمیممن آمممرزش برایممت م ‌‬
‫است حسن به روایت ترمذی(‪.‬‬
‫مقصود این است که اگر توبه اندازه پ ُممری زمیممن گنمماه و‬
‫معصممیت داشممته باشممی‪ ،‬و بممر توحیممد بمیممری گناهممانت را‬
‫یبخشم‪ ،‬و در حدیثی دیگر آمده است‪:‬‬ ‫م ‌‬
‫ة‬
‫جن ّل َ‬‫ل ال ْ َ‬ ‫خل َ‬ ‫ش لي ًْئا دَ َ‬‫ه َ‬ ‫ك ب ِل ِ‬‫ر ُ‬‫شل ِ‬ ‫ه ل َ يُ ْ‬ ‫ى الل ّل َ‬ ‫ق َ‬‫ن لَ ِ‬ ‫م ْ‬ ‫» َ‬
‫ر« »کسی که خدا‬ ‫ل الّنا ِ‬ ‫خ َ‬‫شي ًْئا دَ َ‬ ‫ه َ‬ ‫ك بِ ِ‬ ‫ر ُ‬ ‫ش ِ‬ ‫ه يُ ْ‬ ‫ن لَ ِ‬
‫قي َ ُ‬ ‫م ْ‬ ‫و َ‬‫َ‬
‫را ملقممات کنممد‪ ،‬در حممالی کممه هیممچ شممرکی بممه او نیمماورده‬
‫است‪ ،‬وارد بهشت شود‪ ،‬و کسی که او را ملقممات کنممد در‬
‫حالی که به او چیممزی شمریک قمرار داده اسمت‪ ،‬وارد دوزخ‬
‫گردد« )روایت مسلم(‪.‬‬
‫یدهند که توحید تا چه انممدازه‬ ‫ثها توضیح م ‌‬ ‫همه این حدی ‌‬
‫فضیلت دارد‪ ،‬و آن که توحید بزرگترین عامل برای سعادت‬
‫نبممردن‬ ‫بنده‪ ،‬و بهترین وسممیله بممرای کفمماره گناهممان و از بی ‌‬
‫خطاها است‪.‬‬
‫یسممازند کممه‬ ‫‪ -4‬همه فصول گذشته به روشممنی واضممح م ‌‬
‫شممرک بزرگممترین خطممری اسممت کممه احممتراز از آن واجممب‬
‫است‪ ،‬و باید خممود را از آن دور داشممت‪ ،‬و از افتممادن در آن‬
‫ترسید‪ ،‬زیرا شرک بزرگممترین گنمماه اسممت‪ ،‬چنممانکه خداونممد‬
‫فرممممود‪     ﴿ :‬‬
‫‪» ﴾  ‬شرک ظلمی بزرگ‬
‫است«‪ .‬و همچنین شرک همه اعمممال صممالحه را کممه حممتی‬
‫نفع اجتماعی داشته باشد‪ ،‬و خدمت انسممانی باشممد از بیممن‬
‫یبرد‪ ،‬چنانکه خداوند متعال فرماید‪:‬‬ ‫م ‌‬
‫﴿‪    ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪) ﴾ ‬سورة فرقان‪ ،‬آیة ‪» (23‬و آمدیم‬
‫نزد عملی که کفار انجام داده بودنممد‪ ،‬و آن را هبممای از هممم‬
‫پاشیده ساختیم« )و »هبا« عبارت از ذرات غبار اسممت کممه‬
‫یشود(‪.‬‬‫هنگام تابش نور آفتاب از روزنه دیده م ‌‬
‫﴿‪﴾28‬‬
‫گروه رستگار‬
‫فوائد توحید‬
‫توحید خالص وقتی در حیات فرد یا جامعه تحقق یافت‪،‬‬
‫ههای توحید‬ ‫بهترین ثمرات را خواهد داد‪ ،‬و از جمله ثمر ‌‬
‫است‪:‬‬
‫‪ -1‬آزادسازی انسان از بندگی و خضوع برای غیر خدا از‬
‫یآفرینند و خودشان جزو‬ ‫اشیا و مخلوقاتی که چیزی نم ‌‬
‫آفریدگانند‪ ،‬و نفعی و ضرری را برای خود مالک نیستند‪ ،‬و‬
‫نه مالک زندگی و نه مرگ و نه بعثند‪.‬‬
‫بنابراین‪ ،‬توحید انسان را از هرنوع بندگی برای غیر خدا‬
‫یرهاند‪،‬‬
‫یسازد‪ ،‬عقل او را از – خرافات و اوهام م ‌‬ ‫آزاد م ‌‬
‫و او را از زیر یوغ تسلط فراعنه و طواغیت و کاهنان و‬
‫کسانی که ادعای خدایی بر بندگان خدا دارند خارج‬
‫یسازد‪ ،‬و از اینجا است که دعوت همه پیامبران خدا به‬ ‫م ‌‬
‫خصوص رسول الله ‪ ‬مبارزه با سران شرک و طاغیان‬
‫یدانستند‪ ،‬و‬‫بود‪ ،‬چون آنان معنی ل اله ال الله را خوب م ‌‬
‫یفهمیدند که این کلمه اعلن عامی است برای‬ ‫م ‌‬
‫تهای‬‫آزادسازی انسان‪ ،‬و اسقاط جباران کاخ و تخ ‌‬
‫یشان جز برای‬ ‫نشان‪ ،‬و بالبردن – مؤمنان تا پیشان ‌‬ ‫دروغی ‌‬
‫پروردگار جهانیان به خاک نیفتد‪.‬‬
‫‪ -2‬ایجاد شخصیتی متزن که جهتش در زندگی مشخص‬
‫است‪ ،‬و هدفش معین‪ ،‬چون یک خدا بیشتر ندارد که‬
‫متوجه او در خلوت و جلوت من شود‪ ،‬و در خوشی و‬
‫یآورد‪ ،‬برخلف مشرک که‬ ‫ناخوشی روی به درگاه او م ‌‬
‫دلش متحیر بین خدایان و معبودات متعدد است‪ ،‬و گاهی‬
‫یشود‪ ،‬و‬ ‫رو به سوی زندگان آورد و گاه متوجه مردگان م ‌‬
‫از اینجا است که یوسف ‪ ‬فرمود‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫﴿‬
‫‪  ‬‬
‫‪) ﴾    ‬یوسف‪/‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪ » (39‬ای دو رفیق زندان من‪ ،‬آیا خدایان متفرق بهترند یا‬
‫خدای یکتای قاهر و غالب؟«‪.‬‬
‫یداند که چه چیز او را‬‫لذا مؤمن یک معبود دارد‪ ،‬و م ‌‬
‫یسازد‪ ،‬به رضایت او‬ ‫راضی و چه چیز او را خشمگین م ‌‬
‫یکند‪ ،‬و دلش‬ ‫یکند‪ ،‬و از خشم او اجتناب م ‌‬‫عمل م ‌‬
‫مطمئن و راحت است‪ ،‬اما مشرک خدایان متعدد را‬
‫یپرستد‪ ،‬این یکی او را به چپ‪ ،‬و آن یکی او را به‬ ‫م ‌‬
‫یخواند‪ ،‬و او با قلبی متشتت بین آنها واقع‬
‫راست م ‌‬
‫یشود و استقرار ندارد‪.‬‬ ‫م ‌‬
‫﴿‪﴾29‬‬
‫گروه رستگار‬
‫‪ -3‬توحید منبع امنیت برای مردم است‪ ،‬زیرا نفس‬
‫یکند‪ ،‬لذا از غیر خدا‬
‫موحد را پر از امنیت و آرامش م ‌‬
‫یترسد‪ ،‬در حالی که همه منفذهای ترس را به روی خود‬ ‫نم ‌‬
‫بندد‪ ،‬چه ترس بر روزی‪ ،‬و چه بر نفس و چه بر خویشان‪،‬‬
‫و چه ترس از انسیان و جنیان شرور‪ ،‬و چه ترس از مرگ‬
‫و دیگر منافذ ترس‪.‬‬
‫و از اینجا است که موحد دچار اضطراب و ترس‬
‫یترسند او حس امنیت‬ ‫یشود‪ ،‬در حالی که مردم م ‌‬ ‫نم ‌‬
‫یکند‪ ،‬و در حالت اضطراب مردم او حس آرامش‬ ‫م ‌‬
‫یکند‪ ،‬و قرآنکریم به این معنی اشاره دارد‪:‬‬ ‫م ‌‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫﴿‪‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪).﴾ ‬النعام‪ » (٨٢ :‬کسانی که ایمان‬
‫آوردند و ایمانشان را به سممتمی ]چممون شممرک[ نیامیختنممد‪،‬‬
‫ایمنی ]از عذاب[ برای آنان است‪ ،‬و آنان راه یافتگانند«‪.‬‬
‫یجوشد‪ ،‬و از نگهبانی‬ ‫این حس امنیت از داخل نفس م ‌‬
‫پلیس نیست‪ ،‬این امن دنیا برای او است‪ ،‬اما امنیت او در‬
‫آخرت بزرگتر و ماندگارتر است‪ ،‬زیرا مؤمن به خدا اخلص‬
‫ورزیده و توحید خود را به شرک که بزرگترین ظلم است‬
‫مخلوط نساخته است‪.‬‬
‫‪ -4‬توحید مایه قمموت نفممس اسممت‪ ،‬و از اینجمما اسممت کممه‬
‫موحد قوت نفسی هائل دارد‪ ،‬چونکه دلش از امید به خممدا‪،‬‬
‫و اعتممماد و توکممل بممر او‪ ،‬و خوشممنودی بممه رضممای او‪ ،‬و‬
‫شکیبایی بر بلهایی که از طممرف او اسممت پممر اسممت‪ ،‬و بمما‬
‫استغنا از مخلوقات مانند کوه ثممابت قممدم اسممت‪ ،‬و هرگمماه‬
‫یخواهممد تمما از او‬
‫مصیبت و بلیی بر او وارد شود‪ ،‬از خدا م ‌‬
‫رفع کند‪ ،‬و مردگان و مانند آنهمما را بممه اسممتغاثه و اسممتمداد‬
‫یطلبد‪ ،‬و شعار او قول رسول الله‪ ‬است کمه فرمممود‪:‬‬ ‫نم ‌‬
‫»اگر کمک خواستی از خدا بخواه‪ ،‬و اگر خواهشی داشممتی‬
‫از خدا بخواه«‪ .‬و قول خداوند متعال کممه فرمممود‪﴿ :‬‬
‫‪    ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪) ﴾  ‬سممورة انعممام‪ ،‬آیممة ‪» (17‬اگممر‬
‫های جز او ندارد«‪.‬‬ ‫خداوند به تو ضرری رساند‪ ،‬از بین برند ‌‬
‫‪ -5‬توحید اساس برادری و مساوات است‪ ،‬زیرا به اتبمماع‬
‫یدهد که بعضی به بعضی دیگر نقش خممدایی‬ ‫خود اجازه نم ‌‬
‫دهند‪ ،‬پرستش فقط برای خدا و همه مردم بندگان اویند‪ ،‬و‬
‫در رأس موحدین و بندگان مخلص خدا فرستاده و برگزیده‬
‫او محمد ‪ ‬است‪.‬‬
‫﴿‪﴾30‬‬
‫گروه رستگار‬
‫دشمنان توحید‬
‫خداوند متعال فرمود‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫﴿‪‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪) ﴾‬سورة انعام‪ ،‬آیة‪» (112/‬و آنچنممان بممرای‬
‫نهای انممس و جممن‬ ‫هر پیغمبری دشمنی قرار دادیم‪ ،‬شممیطا ‌‬
‫لزدن‬ ‫که بعضی به بعضی دیگر گفتار دروغ مزین برای گممو ‌‬
‫یکنند«‪.‬‬
‫الهام م ‌‬
‫حکمت خداوندی مقتضی آن شممد کممه انبیمما و دعمموتگران‬
‫نهای انس‬ ‫نهای جن که به شیطا ‌‬ ‫توحید دشمنانی از شیطا ‌‬
‫یکنند‪ ،‬داشته باشند‪.‬‬‫گمراهی و شر و باطل وسوسه م ‌‬
‫توحید اساس دعوت اسلمی اسممت‪ ،‬و غریممب آن اسممت‬
‫یگویند‪ :‬دعوت به توحیممد مسمملمین را‬ ‫که بعضی از مردم م ‌‬
‫یتوان امممت‬ ‫یسازد‪ ،‬در حالی که با توحید فقط م ‌‬ ‫متفرق م ‌‬
‫را دور هم جمع کرد‪ ،‬و خود اسم توحید بر این معنی دللت‬
‫دارد‪.‬‬
‫اما مشرکان‪ ،‬آنانی که بممه توحیممد ربمموبیت معممترف و بممه‬
‫خالقیت خدای یکتا اعتقاد دارنممد‪ ،‬توحیممد پرسممتش را انکممار‬
‫یکنند‪ ،‬و حاضر نیستند دست از خمواهش از اولیمای خمود‬ ‫م ‌‬
‫بردارند و فقط از خدا بخواهد‪ ،‬و هنگممامی کممه رسممول اللممه‬
‫‪ ‬آنان را بممه عبممادت خممدای یکتمما و خممواهش از او دعمموت‬
‫کممرد‪ ،‬گفتنممد‪  ﴿ :‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪) ﴾ ‬سورة ص‪ ،‬آیة ‪» (5‬آیا این همه خدا‬
‫را یک خدا ساخته‪ ،‬و فقط به یک خدا معتقد است؟«‪.‬‬
‫و از صفات مشرکان آن است که هنگامی کممه کسممی را‬
‫شهای خود فقط به خداوند یکتمما‬ ‫دیدند که در دعاها و خواه ‌‬
‫یگیرند و انکممار‬
‫یشوند‪ ،‬و نفرت م ‌‬ ‫یآورد‪ ،‬مشمئز م ‌‬‫روی م ‌‬
‫یکنند‪ ،‬و هنگامی که حالت شرک و خواهش از غیممر خممدا‬ ‫م ‌‬
‫یشوند‪ ،‬و خداوند متعممال‬ ‫یپذیرند و خوشحال م ‌‬‫را دیدند‪ ،‬م ‌‬
‫یکند‪:‬‬
‫این نوع مشرکان را چنین وصف م ‌‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫﴿‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪) ﴾  ‬سورة زمر‪،‬‬
‫آیة ‪» (45‬و هنگممامی کممه خداونممد بممه تنهممایی یمماد شممد‪ ،‬دل‬
‫﴿‪﴾31‬‬
‫گروه رستگار‬
‫یشود‪ ،‬و وقتی‬ ‫کسانی که به آخرت ایمان ندارند مشمئز م ‌‬
‫یشمموی کممه خیلممی‬
‫کممه غیممر خممدا یمماد شممد ناگمماه متمموجه م ‌‬
‫خوشحالند«‪.‬‬
‫و خداوند متعال در وصف مشرکان منکر توحید فرماید‪:‬‬
‫﴿‪    ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪) ﴾‬سورة غافر‪ ،‬آیة ‪» (12‬ای مشرکان وضممعتان چنممان‬
‫است که وقممتی کممه خداونممد بممه تنهممایی خوانممده شممد‪ ،‬کفممر‬
‫یآوریممد‪،‬‬‫یآورید‪ ،‬و اگر به او شممرک آورده شممود ایمممان م ‌‬ ‫م ‌‬
‫حکم از آن خداوند برتر بزرگ است«‪.‬‬
‫و این آیات اگرچه در بمماره کفممار اسممت‪ ،‬بممر هرکممس کممه‬
‫متصف بممه صممفات آنهمما باشممد انطبمماق دارد از کسممانی کممه‬
‫یکنند و بممر‬‫مدعی اسلمند‪ ،‬و با دعوتگران توحید مبارزه م ‌‬
‫بشممان‬ ‫تانگیممز ملق ‌‬‫بهممای نفر ‌‬ ‫یبندنممد و بممه لق ‌‬
‫آنها افترا م ‌‬
‫یسازند تا مردم را از آنان دور سازند‪ ،‬و در نتیجه مممردم‬ ‫م ‌‬
‫یشوند که خداوند پیامبرانش را به خاطر‬ ‫از توحیدی دور م ‌‬
‫آن فرستاده است‪.‬‬
‫یشموند کمه هنگممام دعمای‬ ‫از بیممن اینمان کسممانی دیمده م ‌‬
‫یدهممد‪ ،‬ولممی در‬ ‫خداونممد هیممچ خشمموعی بممه آنممان دسممت نم ‌‬
‫هنگممام دعممای اممموات در اضممرحه و مقامممات بممه خشمموع و‬
‫یگردند‪.‬‬
‫یآیند‪ ،‬و خوشحال م ‌‬ ‫هیجان م ‌‬

‫وهابی یعنی چه؟‬

‫مردم عادت کرده اند که کلمه وهابی را در نامگذاری‬
‫هرکس که مخالف با بدعت و عادت و اعتقادشان باشد‪،‬‬
‫بکار گیرند‪ ،‬هرچند که این اعتقادات فاسد مخالف‬
‫قرآنکریم و احادیث صحیحه و توحید باشد‪.‬‬
‫حدیث ابن عباسب در اربعین نووی که رسول الله ‪‬‬
‫فرموده است‪» :‬اگر خواستی از خدا بخواه‪ ،‬و اگر استمداد‬
‫یخواندم‪ ،‬و‬
‫کردی از خدا استمداد کن« را بر شیخی م ‌‬
‫گفتار امام نووی در شرح حدیث را بسیار پسندیدم که‬
‫گفته است‪:‬‬
‫یخواهد‪ ،‬عادت جاری برآن نیست‬ ‫)‪ ...‬اگر حاجتی که م ‌‬
‫که بر دست مخلوقات انجام بگیرد‪ ،‬مثل طلب هدایت و‬
‫علم‪ ...‬و شفای مرض‪ ،‬و حصول سلمت و عافیت‪ ...‬از‬
‫خدایش بخواهد( به شیخ گفتم‪ :‬این حدیث و شرحش‬
‫یرساند که استعانت به غیر جایز نیست‪ ،‬گفت‪ :‬بلکه‬ ‫م ‌‬
‫﴿‪﴾32‬‬
‫گروه رستگار‬
‫لتان چیست؟ شیخ خشمگین و‬ ‫جایز است‪ ،‬گفتم‪ :‬دلی ‌‬
‫ناراحت شد و فریاد زد‪:‬‬
‫یگوید‪ :‬ای شیخ سعد )و این شیخ سعد در‬ ‫هام م ‌‬ ‫عم ‌‬
‫مسجدی مدفون است که عمه شیخ به او استعانت‬
‫یگویم‪ :‬ای عمه‪ ،‬آیا شیخ سعد به تو نفعی‬ ‫یکند( و من م ‌‬ ‫م ‌‬
‫یخواهم و‬ ‫یگوید‪ :‬من از شیخ سعد م ‌‬ ‫هام م ‌‬ ‫یرساند؟ عم ‌‬ ‫م ‌‬
‫یدهد‪ .‬به شیخ گفتم‪:‬‬ ‫یکند و مرا شفا م ‌‬ ‫او بر خدا دخالت م ‌‬
‫تو مرد عالمی هستی و عمر خود را در قرائت و مطالعه‬
‫یگیری؟‬ ‫هات را از عمه نادانت م ‌‬ ‫های‪ ،‬عقید ‌‬ ‫کتب گذراند ‌‬
‫شیخ به من گفت‪ :‬تو افکار وهابیان داری‪ ،‬به عمره‬
‫یآوری‪.‬‬ ‫بهای وهابیان را م ‌‬ ‫یروی و کتا ‌‬ ‫م ‌‬
‫یدانستم‪ ،‬جز چیزهایی که از‬ ‫من چیزی از وهابیت نم ‌‬
‫یگفتند‪ :‬وهابیان نیمه‬ ‫یشنیدم که م ‌‬ ‫بعضی مشایخ م ‌‬
‫کفارند‪ ،‬به اولیاء و کراماتشان ایمان ندارند‪ ،‬و رسول الله‬
‫‪ ‬را دوست ندارند‪ ،‬و اتهامات دروغ دیگر‪ .‬با خود گفتم‪:‬‬
‫اگر وهابیان ایمان به استعانت از خدا دارند‪ ،‬و آن که شفا‬
‫بخش فقط خداوند است‪ ،‬واجب است آنان را بشناسم‪ .‬از‬
‫بها برای‬ ‫آنان پرسیدم‪ ،‬گفتند‪ :‬جایی دارند که پنجشنبه ش ‌‬
‫یشوند‪ ،‬با‬ ‫درس تفسیر و حدیث و فقه در آنجا حاضر م ‌‬
‫پسرانم و بعضی از جوانان با فرهنگ رفتیم‪ ،‬وارد اتاق‬
‫بزرگی شدیم و منتظر شروع درس ماندیم‪ ،‬پس از مدت‬
‫کوتاهی شیخ مسنی بر ما وارد شد و بر ما سلم کرد‪ ،‬و‬
‫همان را با شروع از سمت راست گرفت‪ ،‬سپس‬ ‫دست هم ‌‬
‫بر جای خود نشست‪ ،‬بدون این که کسی برای او بلند‬
‫شود‪ ،‬با خود گفتم‪ :‬این شیخ متواضعی است که بلند شدن‬
‫را دوست ندارد‪ ،‬و در ذات خودم از بعضی مشایخ که‬
‫یایستادند بدم‬ ‫نشان حتی در مساجدهم م ‌‬ ‫مردم به آمد ‌‬
‫یآمد‪.‬‬ ‫م ‌‬
‫شممیخ درس را شممروع کممرد‪) :‬إن الحمللد لللله نحمللده‬
‫ونستعينه ونستغفره‪ ...‬تا آخر جملتی که رسممول اللممه‬
‫یکرد‪ ،‬سممپس بمما زبممان‬ ‫ههای خود را بدان شروع م ‌‬ ‫‪ ‬خطب ‌‬
‫یآورد‪،‬‬ ‫عربممی فصممیح درس را گفممت‪ ،‬هروقممت حممدیثی م ‌‬
‫یکرد‪،‬‬ ‫یداد و راوی آن را مشخص م ‌‬ ‫صحت آن را توضیح م ‌‬
‫یبممرد بممر او صمملوات‬ ‫و هممر بممار کممه نممام رسممول اللممه ‪ ‬م ‌‬
‫لهایی که بر تکه‬ ‫یفرستاد‪ ،‬تا این که در پایان درس سؤا ‌‬ ‫م ‌‬
‫کاغذهایی نوشته شده بود به او داده شممد‪ ،‬و او بمما دلیممل از‬
‫یداد‪ ،‬و اگممر بعضممی از‬ ‫نها پاسممخ م ‌‬ ‫کتمماب و سممنت بممدا ‌‬
‫یپرداخمممت‪ ،‬کسمممی را‬ ‫حاضمممرین بممما او بمممه مناقشمممه م ‌‬
‫یگردانممد‪ ،‬و در آخممر مجلممس گفممت‪ :‬سممپاس کممه ممما‬ ‫برنم ‌‬
‫﴿‪﴾33‬‬
‫گروه رستگار‬
‫)‪(1‬‬
‫یگوینممد‪ :‬ممما‬
‫یها م ‌‬
‫مسمملمان و سمملفی هسممتیم‪ ،‬و بعضمم ‌‬
‫وهابی هستیم‪ ،‬و این تنابز به القابی است که خداوند از آن‬
‫نهمممممممی کمممممممرده اسمممممممت‪ ﴿ :‬‬
‫‪) ﴾‬سورة حجرات‪ ،‬آیة ‪(11‬‬
‫یبودن متهممم کردنممد‪ ،‬و‬ ‫و سابقا ً امام شافعی را به رافض ‌‬
‫او در جواب فرمود‪:‬‬
‫إن كلللان رفضلللا‬
‫حلللب آل محملللد‬
‫فليشللهد الثقلن‬
‫أنللللي رافضللللي‬

‫اگر حب آل محمد رفض است‪ ،‬جن و انس گممواه باشممند‬

‫که من رافضیم‪.‬‬
‫و ممما هممم در جممواب کسممی کممه مما را بممه وهمابیت متهممم‬
‫یگوید‪:‬‬‫یشویم که م ‌‬ ‫یکند به قول یکی از شعرا متمثل م ‌‬ ‫م ‌‬
‫إن كللللان تتبللللع‬
‫أحمللللد متوهبللللا‬
‫فأنا المقر بأنني‬
‫وهلللللللللللللللابي‬

‫اگر تابع احمد بودن وهابیت است‪ ،‬پممس ممن اقممرار دارم‬
‫که وهابیم‪.‬‬
‫و وقتی که مجلس خاتمه یافت بمما بعضممی از جوانممان در‬
‫حالی که علم و تواضع شیخ ما را به اعجاب واداشممته بممود‪،‬‬
‫یگفممت‪ :‬ایممن شممیخ‬
‫یشممان م ‌‬‫بیرون آمدیم و شممنیدم کممه یک ‌‬
‫حقیقی است‪.‬‬

‫محمد بن عبدالوهاب‬
‫در عیینه نجد سال ‪ 1115‬هم ق به دنیا آمد‪ ،‬قبل از این‬
‫هساله شود‪ ،‬قرآنکریم را حفظ کرد و فقه حنبلی را‬ ‫که د ‌‬
‫نزد پدرش یاد گرفت‪ ،‬و حدیث و تفسیر را بر مشایخی از‬
‫اماکن مختلف خصوصا ً در مدینه منوره‪ ،‬و توحید را از‬
‫کتاب و سنت گرفت‪ ،‬و شرکیاتی که در منطقه نجد و‬
‫جاهای دیگر که رفته بود دیده بود‪ ،‬او را به وحشت‬
‫یدید که به درخت نر خرما توسل‬ ‫انداخت‪ ،‬زنان را م ‌‬

‫یها کسممانیند کممه در عقیممده و روش تممابع سمملف صممالح‬

‫)(‪ -‬سمملف ‌‬ ‫‪1‬‬

‫اسلم )رسول الله ‪ ‬و یاران( هستند‪.‬‬

‫﴿‪﴾34‬‬
‫گروه رستگار‬
‫یجویند و از این درخت بدبخت قبل از گذشت سال‬ ‫م ‌‬
‫یطلبیدند‪.‬‬
‫شوهر م ‌‬
‫و در حجاز مردم را دید که قبول صحابهص و اهل بیت‬
‫یکنند که برای غیر‬
‫ش را تقدیسی مفرطانه از نوعی م ‌‬
‫خدا جایز نیست‪ ،‬و در مدینه از مردمی شنیده بود که در‬
‫فریادرسی را در عوض خدا از پیامبر خدا ‪ ‬استغاثه‬
‫یکنند‪ ،‬و اینگونه اعمال مخالف کتاب و سنت از آنان سر‬ ‫م ‌‬
‫یفرماید‪:‬‬
‫یزند‪ ،‬و قرآن م ‌‬‫م ‌‬
‫﴿‪      ‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪) ﴾ ‬سورة یونس‪ ،‬آیممة ‪» (106‬و‬
‫در عمموض خممدا چیممزی را کممه بممه تممو نفممع و ضممرر نرسمماند‪،‬‬
‫نخوان‪ .‬و اگر چنان کنی از سممتمگران )مشممرکان( خممواهی‬
‫بود«‪.‬‬
‫یگویممد‪» :‬اگممر‬ ‫و رسممول اللممه ‪ ‬بممه پسممر عمممویش م ‌‬
‫خواستی از خدا بخواه‪ ،‬و اگر استمداد کردی از خدا بکن«‪.‬‬
‫شیخ به دعوت مردم به توحید و خواستن از خممدای یکتمما‬
‫قیام کرد‪ ،‬زیرا خداوند است که توانا و خالق اسممت‪ ،‬و غیممر‬
‫او حتی از دفع ضرر از خممود نیممز عاجزنممد‪ ،‬تمما چممه رسممد از‬
‫دیگران‪ ،‬و محبت صالحان در آن است که آنان الگوی عمل‬
‫ههایی بیممن آنهمما و خممدای‬ ‫بممرای انسممان باشممند‪ ،‬نممه واسممط ‌‬
‫متعال‪ ،‬و به پذیرندگان دعا‪.‬‬
‫‪ -1‬ایستادگی اهل باطل ضد او‪:‬‬
‫اهل باطل ضد دعوت توحید کمه شممیخ بممدان قیمام کممرده‬
‫بود ایستادند‪ ،‬و این غریب نیست‪ ،‬زیمرا اعمدای توحیمد ضمد‬
‫رسول الله ‪ ‬نیز ایستادگی کردند‪ ،‬و گفتند‪ :‬عجیب اسممت‬
‫که این همه خدا را یک خدا قرار داده‪.‬‬
‫دشمنان شیخ با او مبمارزه کردنممد و بمه دروغ از قمول او‬
‫هپردازی کردند‪ ،‬و تآمر بر قتل او نمودند‪ ،‬تا از دعمموت‬ ‫شایع ‌‬
‫او خلصی یابند‪ ،‬لکن خداوند او را حفظ کرد‪ ،‬و کسانی کممه‬
‫به او در ادای این رسالت مهممم کمممک کننممد‪ ،‬بممرای او مهیمما‬
‫ساخت تا این که دعوت توحید در حجاز و بلد دیگممر اسمملم‬
‫هپردازی‬ ‫منتشر شد‪ .‬هنوز که است بعضممی از مممردم شممایع ‌‬
‫یکویند‪ :‬مذهب پنجمممی آورده اسممت‪ ،‬بمما‬ ‫یکنند‪ ،‬و م ‌‬‫دروغ م ‌‬
‫یگوید‪:‬‬
‫آن که مذهب شیخ حنبلی است‪ ،‬و م ‌‬
‫وهابیان رسول الله ‪ ‬را دوست ندارند‪ ،‬و بر او صلوات‬
‫یفرستند در حالی که شیخ کتابی در سیرت رسول اللممه‬ ‫نم ‌‬
‫‪ ‬دارد به نام )مختصر سیره الرسول الله ‪ (‬و این دلیل‬
‫﴿‪﴾35‬‬
‫گروه رستگار‬
‫اسممت بممر ایممن کممه او دوسممتدار پیممامبر ‪ ‬اسممت‪ ،‬و بممر او‬
‫غهممای فراوانممی بافتنممد کممه روز قیممامت بممرآن محاسممبه‬ ‫درو ‌‬
‫بهای شیخ را به عیممن انصمماف نگمماه‬ ‫خواهند شد‪ .‬و اگر کتا ‌‬
‫کننمممد‪ ،‬در آن قرآنکریمممم و احمممادیث پیغممممبر ‪ ‬و اقممموال‬
‫صحابهص خواهند یافت‪.‬‬
‫یگفممت کممه یکممی از علممما در دروس‬ ‫شخصی راسممتگو م ‌‬
‫یداشت‪ ،‬یکممی از حاضممرین کتممابی‬ ‫خود از وهابیت برحذر م ‌‬
‫را پس از کندن نام مؤلف به وی داد‪ ،‬او کتمماب را خوانممد و‬
‫پسندید‪ ،‬و پس از آن که دانسممت مؤلممف کتمماب کیسممت بممه‬
‫مدح و ثنای او پرداخت‪.‬‬
‫‪ -2‬در حدیث آمده است‪:‬‬
‫قللاُلوا ‪:‬‬‫من َِنا( َ‬
‫في ي َ َ‬ ‫و ِ‬‫مَنا َ‬‫شا ِ‬ ‫في َ‬ ‫ك ل ََنا ِ‬ ‫ر ْ‬ ‫م َبا ِ‬
‫ه ّ‬ ‫»)الل ّ ُ‬
‫ن«‬ ‫شللي ْ َ‬
‫طا ِ‬ ‫ن ال ّ‬ ‫قْر ُ‬‫ع َ‬ ‫هَنا ي َطْل ُ ُ‬
‫ن ُ‬ ‫م ْ‬ ‫ل‪َ ) :‬‬‫قا َ‬‫دَنا‪َ ،‬‬ ‫ج ِ‬ ‫في ن َ ْ‬ ‫و ِ‬
‫َ‬
‫)خدایا در شمام و یمنمممان برکممت انممداز( گفتنممد‪ :‬و در نجممد‬
‫یکند( )بخاری‬ ‫مان‪ ،‬فرمود‪) :‬از اینجا شاخ شیطان طلوع م ‌‬
‫و مسلم(‪.‬‬
‫ابن حجر عسقلنی و دیگر علما گفتممه انممد‪ :‬نجممد وارد در‬
‫هها آنجا بممه پمما خاسممت و در‬ ‫حدیث‪ ،‬نجد عراق است که فتن ‌‬
‫آنجا بود که حسین بممن علی مب کشممته شممد‪ ،‬بممرخلف گمممان‬
‫یگویند‪ :‬منظممور حجمماز اسممت‪ ،‬زیممرا در نجممد‬ ‫یها که م ‌‬ ‫بعض ‌‬
‫ههایی که در نجد عراق رخ داد بوقوع‬ ‫حجاز هیچکدام از فتن ‌‬
‫نپیوست‪ ،‬بلکه در نجد حجاز توحیدی ظاهر شد کممه خداونممد‬
‫جهممان را بممه خمماطر آن آفریممده اسممت‪ ،‬و پیممامبران خممود را‬
‫برای تحقیق آن فرستاده است‪.‬‬
‫بعضی از علمای با انصاف گفته اند که شیخ از مجممددان‬
‫قرن دوازدهم است‪.‬‬

‫دانشمندان و توحید‬
‫دانشمندان میراث بران پیامبرانند‪ ،‬و اولین چیزی که‬
‫پیامبران بدان دعوت کرده اند توحید است‪ ،‬چنانکه خداوند‬
‫متعال فرماید‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫﴿‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪) ﴾ ‬سممورة نحممل‪،‬‬
‫های برانگیخممتیم کممه‬ ‫آیة ‪» (36‬و البته در هر امتی فرسممتاد ‌‬
‫فقط خدا را بپرستید و از طاغوت دوری بگزینید«‪.‬‬
‫و طاغوت چیزی است که رضممایت دهممد بممه عنمموان خممدا‬
‫شناخته و پرستیده شود‪.‬‬
‫﴿‪﴾36‬‬
‫گروه رستگار‬
‫لذا بر دانشمندان اسلمی واجب است از جممایی شممروع‬
‫کنند که پیامبران شروع کرده اند‪ ،‬و مردم را به یکتاپرستی‬
‫در همممه انممواع عبممادت دعمموت کننممد‪ ،‬خصوصمما ً در هنگممام‬
‫دعاکردن که رسول الله ‪ ‬در مممورد آن فرمایممد‪) :‬عبممادت‬
‫دعا است( و بیشتر مسلمین امروز در شرک و دعممای خیممر‬
‫یشممان و بممدبختی‬ ‫خممدا افتمماده انممد‪ ،‬و ایممن سممبب بدبخت ‌‬
‫تهای گذشته بوده است که خداوند بممه خمماطر خممواهش‬ ‫مل ‌‬
‫از اولیای خودشان آنها را هلک ساخت‪.‬‬

‫اقسام دانشمندان در قبال توحید‬

‫‪ -1‬گروهی که توحید و اهمیت آن را دریافته اند‪ ،‬و‬
‫شرک و اقسام آن را شناخته اند‪ ،‬و واجب خود را انجام‬
‫داده اند‪ ،‬و توحید و شرک را برای مردم توضیح داده اند‪ ،‬و‬
‫تشان قرآنکریم و سنت صحیح رسول الله ‪‬‬ ‫در همه حج ‌‬
‫بوده است‪.‬‬
‫این علما در معرض آزار و اذیممت و اتهامممات دروغ واقممع‬
‫بنشممینی‬‫شدند‪ ،‬اما مانند پیامبران صبر پیشممه کردنممد و عق ‌‬
‫یزد که ﴿‬ ‫به آنها دست نداد چون ندای قرآنی آنها را صدا م ‌‬
‫‪   ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪) ﴾‬سممورة مزمممل‪ ،‬آیمة ‪» (10‬برآنچمه م ‌‬
‫یگوینمد شمکیبا‬
‫باش‪ ،‬و با زیبائی آنها را ترک گوی«‪.‬‬
‫و جممزای خممود را یقین ما ً نممزد خداونممد آممماده دانسممتند کممه‬
‫فرمممممممود‪  ﴿ :‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪) ﴾‬سمممورة زممممر‪ ،‬آیمممة ‪» (10‬در حقیقمممت شمممکیبایان‬
‫یشوند«‪.‬‬ ‫ششان به وفا و بدون حساب داده م ‌‬ ‫پادا ‌‬
‫و لقمان حکیم ؛ نیممز چنمانکه قرآنکریممم از او نقممل کممرده‬
‫است به پسرش وصیت کرد‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫﴿‪‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪     ‬‬
‫‪) ﴾ ‬سورة لقمان‪ ،‬آیمة ‪» (17‬ای پسممرم‬
‫یها بمماز بممدار‪،‬‬
‫نماز را به پا دار‪ ،‬و به خوبی امر کن‪ ،‬و از بد ‌‬
‫تها شکیبا باش‪ ،‬زیرا اینها از امور جدی است«‪.‬‬ ‫و بر مصیب ‌‬
‫‪ -2‬و گروهی دیگر از علما که دعوت به توحید را اهمممال‬
‫یکننممد‪،‬‬
‫کرده‪ ،‬و مردم را به نماز و حکممم و جهمماد دعمموت م ‌‬
‫﴿‪﴾37‬‬
‫گروه رستگار‬
‫بدون این که عقیده آنان را تصحیح نمایند‪ ،‬و مثل این است‬
‫که قول خدا عزوجل را نشنیده اند‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫﴿‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪) ﴾‬سورة انعام‪ ،‬آیة ‪» (88‬اگر شرک آورند‪ ،‬همه اعمال‬
‫یرود«‪.‬‬‫آنان از بین م ‌‬
‫و اگر توحید را قبل از هرچیممز دیگممر مممورد دعمموت قممرار‬
‫یشممدند‪ ،‬و‬
‫یدادنممد‪ ،‬ماننممد پیممامبران در دعمموت پیممروز م ‌‬
‫م ‌‬
‫یکرد‪ ،‬چنانکه پیامبران را یاری کرد‪،‬‬ ‫خداوند آنان را یاری م ‌‬
‫خدای متعال فرماید‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫﴿‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪) ﴾ ‬سورة نور‪ ،‬آیة ‪» (55‬خداونممد‬
‫از بین شما به کسانی کممه ایمممان آورده و اعمممال شایسممته‬
‫انجام داده اند‪ ،‬وعممده داد کمه آنمان را خلیفمه گمان خممود در‬
‫نشان را که بممرای آنممان راضممی‬ ‫زمین قرار خواهد داد‪ ،‬و دی ‌‬
‫اسممت‪ ،‬برایشممان تمکیممن خواهممد کممرد‪ ،‬و تممرس آنممان را بممه‬
‫یپرسممتیدند و چیممزی‬ ‫امنیت به دل خواهد کممرد‪ ،‬بایممد مممرا م ‌‬
‫یدانستند‪ ،‬و کسی که بعد از ایممن کفممر آورد‪،‬‬ ‫شریک من نم ‌‬
‫آنانند که فاسقند«‪.‬‬
‫پس شرط أساسی برای پیروزی توحید است‪.‬‬
‫‪ -3‬و گروهی دیگر از دانشمندان و داعیان که دعوت بممه‬
‫توحید و مبارزه با شرک را از ترس هجوم مردم یا از ترس‬
‫تدادن جاه و منصب خمود تمرک گفتمه‪ ،‬و علممی کمه‬ ‫از دس ‌‬
‫خداوند آنان را مامور به تبلیغ آن فرموده کتمان کرده انممد‪،‬‬
‫یفرمایند‪:‬‬‫و قول خدا عزوجل در آنان تحقق یافته که م ‌‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫﴿‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪    ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫﴿‪﴾38‬‬
‫گروه رستگار‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪) ﴾‬سورة بقره‪ ،‬آیة ‪» (159‬البته کسممانی کممه آنچممه از‬
‫امور روشن و هدایت بعد از آن که آنها را در کتاب روشممن‬
‫یکنند‪ ،‬آنانند که مممورد لعنممت خممدا و همممه‬
‫ساختین کتمان م ‌‬
‫لعنت کنندگاه«‪.‬‬
‫و خداونمممد فرمایمممد‪ ﴿ :‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪) ﴾‬سورة احزاب‪ ،‬آیة ‪» (39‬کسانی کمه رسمالت خمدا را‬
‫یترسممند‪ ،‬و از کسممی غیممر از او‬ ‫یکننممد‪ ،‬و از او م ‌‬ ‫تبلیممغ م ‌‬
‫یترسند«‪.‬‬ ‫نم ‌‬
‫َ‬
‫ه‬
‫ه الللل ُ‬
‫م ُ‬ ‫ما أل ْ َ‬
‫ج َ‬ ‫عل ْ ً‬ ‫ن ك َت َ َ‬
‫م ِ‬ ‫و رسول الله ‪ ‬فرماید‪َ » :‬‬
‫م ْ‬
‫ر« »کسی که علمی را کتمان کنممد‪ ،‬خداونممد‬ ‫ن َنا ٍ‬ ‫م ْ‬ ‫جام ٍ ِ‬‫ب ِل ِ َ‬
‫در دهان او لگامی از آتش گذارد« )صحیح است به روایممت‬
‫احمد(‪.‬‬
‫‪ -4‬و گروه چهارم از علما و مشایخ که مبارزه با دعمموت‬
‫یکنند‪ ،‬و دعای غیر خدا از انبیا و اولیا و اممموات‬ ‫به توحید م ‌‬
‫یداننممد‪ ،‬و آیممات وارد در تحممذیر از دعممای خممدا را‬ ‫را جایز م ‌‬
‫یکنند به این که در حق مشرکان جمماهلیت قبممل از‬ ‫تأویل م ‌‬
‫اسلم است‪ ،‬و کسی در واقع حال مسلمین وجود ندارد که‬
‫داخممل در شممرک باشممد‪ ،‬و مثممل ایممن اسممت کممه قممول خممدا‬
‫عزوجممممل را نشممممنیده انممممد‪ ﴿ :‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪﴾   ‬‬
‫»کسانی که ایمان آوردند و ایمان خود را به ظلم )شممرک(‬
‫مخلوط نساختند‪ ،‬آنان در امنیتند‪ ،‬و راه یافتگانند«‪.‬‬
‫پممس شممرک طبممق آیممه در آن مسمملمان و مممؤمن واقممع‬
‫یشمموند‪ ،‬چنممانکه الن در آن واقعنممد و در بسممیاری از بلد‬ ‫م ‌‬
‫یکنیم‪.‬‬‫اسلم آن را مشاهده م ‌‬
‫و اینان که دعای غیر خدا‪ ،‬و دفممن در مسمماجد‪ ،‬و طممواف‬
‫تها و منکممرات را بممرای‬ ‫دور قبول‪ ،‬و نذر بممرای اولیمما بممدع ‌‬
‫یکنند‪ ،‬رسول الله ‪ ‬از آنممان ممما را برحممذر‬ ‫مردم تجویز م ‌‬
‫ة‬
‫مل َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫مت ِللى الئ ِ ّ‬‫علللى أ ّ‬ ‫ف َ‬‫خللا ُ‬
‫مللا أ َ‬‫یفرمایممد‪» :‬إ ِن ّ َ‬‫داشممته م ‌‬
‫هکننممده‬ ‫ن« »در حقیقت بر امتم از پیشمموایان گمرا ‌‬ ‫ضّلي َ‬
‫م ِ‬ ‫ال ْ ُ‬
‫یترسم« )صحیح است به روایت ترمذی(‪.‬‬ ‫م ‌‬
‫از یکی از مشمایخ سمابق ازهمر در مممورد جمواز نمماز بممه‬
‫طرف قبر سممؤال شممد‪ ،‬او در جممواب گفممت‪ :‬چممرا نممماز بممه‬
‫جهت قبر جممایز نیسممت‪ ،‬و ایممن رسممول اللممه ‪ ‬در مسممجد‬
‫﴿‪﴾39‬‬
‫گروه رستگار‬
‫یخواننممد‪ .‬در حممالی‬ ‫است‪ ،‬و مردم به طرف قبر او نممماز م ‌‬
‫که رسول اللممه ‪ ‬در مسممجد دفممن نشممده‪ ،‬و در خممانه اش‬
‫مدفون گشته است‪ ،‬و امویان بممه خمماطر اغممراض سیاسممی‬
‫خود مسجد را از جهت خانه رسول الله ‪ ‬توسعه دادند‪ ،‬و‬
‫بدین سبب قبر رسول الله ‪ ‬در مسجد افتمماد‪ ،‬و الن قممبر‬
‫رسول الله ‪ ‬به دیوارهای بلندی احاطه شده کممه مممانع از‬
‫ظهور آن است‪ ،‬و رسول الله ‪ ‬از نمازخوانمدن بممه جهمت‬
‫قبر نهی فرموده است‪.‬‬
‫َ‬ ‫ّ‬
‫عللو ُ‬
‫ذ‬ ‫م إ ِن ّللي أ ُ‬ ‫ه ّ‬‫و از ادعیة رسول اللممه ‪ ‬اسممت‪» :‬الل ُ‬
‫ع« »خدایا من به تو از علمی که نفممع‬ ‫ف ُ‬‫عل ْم ٍ ل ي َن ْ َ‬ ‫ن ِ‬ ‫م ْ‬ ‫ك ِ‬ ‫بِ َ‬
‫یبمرم« )روایمت از مسملم( یعنمی آن را بمه‬ ‫نرسماند پنماه م ‌‬
‫دیگری نیمماموزم‪ ،‬و بممدان عمممل نکنممم‪ ،‬و اخلق مممرا عمموض‬
‫نکند‪.‬‬
‫یبنممد بممه کلم مشایخشممانند‪ ،‬و از آنممان‬ ‫‪ -5‬کسانی کممه پا ‌‬
‫یکنند مخالف قممول‬ ‫اگرچه در معصیت خدا باشد اطاعت م ‌‬
‫في‬ ‫ق ِ‬ ‫ُ‬
‫خلو ٍ‬‫م ْ‬‫ة لِ َ‬‫ع َ‬‫طا َ‬ ‫رسول الله‪ ‬هستند که فرمود‪» :‬ل َ‬
‫ق« »مخلوق حق طاعتی که در آن معصیت‬ ‫ة ال ْ َ‬
‫خال ِ ِ‬ ‫صي َ ِ‬‫ع ِ‬ ‫م ْ‬
‫َ‬
‫خالق باشد‪ ،‬ندارد«‪) .‬صحیح است به روایت احمد(‪.‬‬
‫های‬ ‫آنممان روز قیممامت هنگممامی کممه پشممیمانی هیممچ فایممد ‌‬
‫نممدارد‪ ،‬پشممیمان خواهنممد شممد‪ ،‬خداونممد متعممال در وصممف‬
‫یفرماید‪﴿ :‬‬ ‫ششان باشند م ‌‬ ‫کافران و کسانی که بر رو ‌‬
‫‪   ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪   ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪   ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪﴾   ‬‬
‫حهایشان در‬ ‫)سورة احزاب‪ ،‬آیة ‪» (68 – 66‬روزی که رو ‌‬
‫یگویند‪ :‬کاش ما اطاعت از خدا‬ ‫یشود‪ ،‬م ‌‬ ‫آتش زیر و بال م ‌‬
‫و اطماعت از رسمول کمرده بمودیم‪ ،‬خمدایا دوبرابمر بمه آنهما‬
‫عذاب برسان‪ ،‬و آنان را لعنتی بزرگ کن«‪.‬‬
‫ابن کثیر در تفسیر این آیه گوید‪» :‬یعنی آقایان را از بین‬
‫امیران و بزرگان از مشممایخ پیممروی کردیممم‪ ،‬و بمما پیممامبران‬
‫مخالفت و اعتقادمان برآن بود که چیممز مهمممی دارنممد و بممر‬
‫راه درستی هستند‪ ،‬ناگماه متمموجه شممدیم کممه بممر هیممچ چیمز‬
‫نیستند«‪.‬‬
‫﴿‪﴾40‬‬
‫گروه رستگار‬

‫معرکه توحید و شرک‬

‫معرکه بین توحید و شرک قدیم است‪ ،‬از زمان حضممرت‬
‫نوع ‪ ‬وقتی که قوم خود را به عبادت خممدای یکتمما دعمموت‬
‫کرد‪ ،‬و آنان را در ترک عبادت بت واداشت‪ .‬نهصد و پنجمماه‬
‫سال قوم خود را به توحید خواند‪ ،‬اما جواب آنان چنان بممود‬
‫کمممه قرآنکریمممم نقمممل کمممرده اسمممت‪ ﴿ :‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪   ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪) ﴾  ‬سورة نوح‪ ،‬آیممة ‪23‬‬
‫و ‪» (24‬و گفتند‪ :‬خدایان خود را ترک نگویید‪ ،‬و ود و سواع‬
‫و یغوث و یعوق و نسر را ترک نگویید‪ ،‬و بسیاری را گمراه‬
‫ساختند«‪.‬‬
‫بخاری از عبدالله بن عباس ب در تفسیر این آیه روایممت‬
‫مهمای صممالحان از قمموم نمموح؛‬
‫کرده است که گفت‪ :‬اینهمما نا ‌‬
‫مشمان‬ ‫بودند‪ ،‬هنگامی که آنان وفات یافتند‪ ،‬شمیطان بمه قو ‌‬
‫ینشسمتند‪،‬‬ ‫وسوسممه کمرد کمه در مجالسمی کمه صمالحان م ‌‬
‫لهایی بگذارید‪ ،‬و به نام آنان نامگذاری کنیممد‪ ،‬ایمن کمار‬‫تمثا ‌‬
‫را انجام دادند‪ ،‬لکن در آن هنگام پرستش نشدند‪ ،‬وقتی که‬
‫گذارندگان مردند و علم فراموش شد‪ ،‬پرستیده شدند‪.‬‬
‫‪ -2‬سپس پیامبران بعد از نوح؛ آمدند‪ ،‬و اقوام خود را به‬
‫عبادت خدای واحد دعوت کردند‪ ،‬و به ترک عبادت غیر خدا‬
‫که مسممتحق عبمادت نیسممت وادارشممان سمماختند‪ ،‬بمه قممرآن‬
‫یگوید‪﴿ :‬‬ ‫گوش بده که در بارة آنان به تو سخن م ‌‬
‫‪ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪   ‬‬
‫‪     ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪) ﴾ ‬سورة اعراف‪ ،‬آیة ‪» (65‬و به سمموی‬
‫قوم عمماد برادرشممان هممود را فرسممتادیم‪ ،‬بممدانان گفممت‪ :‬ای‬
‫جماعتم خدای یکتا را بپرستید که معبودی جز او ندارید‪ ،‬آیا‬
‫یکنید«‪.‬‬
‫تقوی پیشه نم ‌‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫﴿‪‬‬
‫‪     ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪) ﴾‬سممورة هممود‪ ،‬آیممة ‪» (84‬و بممه مممدین‬
‫برادرشممان شممعیب فرسممتادیم‪ ،‬گفممت‪ :‬ای قمموم خممدا را‬
‫بپرستید‪ ،‬معبودی جز او ندارید«‪.‬‬
‫﴿‪﴾41‬‬
‫گروه رستگار‬
‫﴿‪   ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪) ﴾  ‬سمممورة‬
‫زخرف‪ ،‬آیة ‪ 26‬و ‪» (27‬و وقتی کممه ابراهیممم بممه پممدرش و‬
‫یپرسممتید بممرائت اعلم‬ ‫قومش گفت‪ :‬مممن از آنچممه شممما م ‌‬
‫یکنم‪ ،‬مگممر آن کممس کممه مممرا آفریممد کممه او مممرا هممدایت‬ ‫م ‌‬
‫خواهد کرد«‪.‬‬
‫و جممواب مشممرکان بممه همممه پیممامبران بممه معارضممه و‬
‫تشان بود‪ ،‬و مبارزه با آنان بمما آنچممه در تمموان‬ ‫استنکار دعو ‌‬
‫داشتند‪.‬‬
‫‪ -3‬و رسول الله ‪ ‬که نزد عرب قبل از بعثت به صادق‬
‫امین معممروف بممود‪ ،‬هنگممامی کممه بممه عبممادت و توحیممد خممدا‬
‫دعوت کرد‪ ،‬امانت و صدق او را فراموش کردنممد و گفتنممد‪:‬‬
‫)ساحر است و دروغگو(‪ ،‬و قرآنکریم اینچنیممن جممواب آنممان‬
‫یکنمممممممممممد‪ ﴿ :‬‬ ‫را حکمممممممممممایت م ‌‬
‫‪   ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪) ﴾   ‬سممممورة‬
‫های از‬‫ص‪ ،‬آیممة ‪ 4‬و ‪» (5‬و تعجممب کردنممد کممه ترسممانند ‌‬
‫یشمان آممد‪ ،‬لمذا کمافران گفتنمد‪ :‬ایمن سماحر‬ ‫خودشمان برا ‌‬
‫است و دروغگو‪ ،‬آیا همه خدایان را یممک خممدا دانسممته؟ ایممن‬
‫چیز‪ ،‬چیز عجیبی است«‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫﴿‪‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪    ‬‬
‫‪) ﴾‬سورة ذاریات‪ ،‬آیة ‪ 52‬و ‪» (53‬اینچنین‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫هیچ پیامبری بر قوم قبل از کفار قریش نیامد‪ ،‬مگر آن کممه‬
‫گفتند‪ :‬ساحر است یا دیوانه‪ ،‬آیمما بممه ایممن قممول همممدیگر را‬
‫وصیت کرده اند؟ بلکه گروهی طغیانگرند«‪.‬‬
‫این جایگاه پیامبران همگی از دعوت به توحیممد اسممت‪ ،‬و‬
‫بکننده آنان‪.‬‬ ‫اینهم جایگاه اقوام تکذی ‌‬
‫‪ -4‬و در عصر حاضر ما‪ ،‬هنگممامی کممه مسمملمان بممرادران‬
‫یکنممد‪ ،‬هیممچ‬
‫خممود را بممه اخلق و صممدق و امممانت دعمموت م ‌‬
‫معارضی ندارد‪ ،‬ولی وقتی که مردم را به توحید خواند کممه‬
‫وظیفه اساسی پیامبران است‪ ،‬یعنی پرستش خممدای یکتمما‪،‬‬
‫﴿‪﴾42‬‬
‫گروه رستگار‬
‫و دعا و خواهش فقط از او و ترک دعای دیگران از انبیمما و‬
‫اولیمما کممه خودشممان بنممدگان خداینممد‪ ،‬مممردم بممه معارضممه‬
‫یگویند‪:‬‬ ‫یبندند‪ ،‬و م ‌‬ ‫تهای دروغ م ‌‬‫یخیزند‪ ،‬و به او تهم ‌‬ ‫برم ‌‬
‫)وهابی( اسممت‪ ،‬تمما مممردم را از دعمموتش بمماز دارنممد‪ ،‬و اگممر‬
‫یشان خواند که مشتمل بممر توحیممد بممود‪،‬‬ ‫های از قرآن برا ‌‬ ‫آی ‌‬
‫یگوینممد‪) :‬ایممن آیممه وهممابی اسممت(‪ ،‬و اگممر حممدیث »إ َ‬
‫ذا‬ ‫م ‌‬
‫ه« »اگممر کمممک خواسممتی از خممدا‬ ‫ّ‬ ‫َ‬
‫ن ب ِالل ِ‬
‫ع ْ‬‫ست َ ِ‬
‫فا ْ‬‫عْنت َ‬‫ست َ َ‬‫ا ْ‬
‫یگویند‪) :‬این حممدیث‬ ‫یشان م ‌‬‫بخواه« برای شان گفت بعض ‌‬
‫وهممابی اسممت(‪ ،‬و وقممتی کممه نمممازگزار دسممت بممر سممینه‬
‫گذاشممت‪ ،‬یمما انگشممتش را در تشممهد حرکممت داد‪ ،‬چنممانکه‬
‫یگوینممد‪:‬‬‫رسول الله ‪ ‬انجممام انجممام داده اسممت‪ ،‬مممردم م ‌‬
‫وهابی است‪ .‬و با این کارشان وهابیت معنی اصلی خود را‬
‫از دست داده‪ ،‬و رمز موحدی شممده اسممت کممه جممز خممدا را‬
‫یکنممد‪ ،‬و بممدین‬‫یخوانممد‪ ،‬و از سممنت پیممامبر ‪ ‬پیممروی م ‌‬ ‫نم ‌‬
‫یبودن چیزی بدی نیست‪ ،‬زیرا منسوب است به‬ ‫معنی وهاب ‌‬
‫)وهمماب( کممه اسمممی از اسمممای خداونممد اسممت و توحیممد از‬
‫تهای او است‪.‬‬ ‫موهب ‌‬

‫تیابی بر پیروزی‬ ‫شروط دس ‌‬

‫کسی که سیرت رسول الله ‪ ‬و جهاد او را مورد‬
‫یبیند که حرکت ایشان دارای‬ ‫مطالعه و تحقیق قرار دهد م ‌‬
‫مراحلی است‪:‬‬
‫‪ -1‬مرحله توحید‪:‬‬
‫رسول الله ‪ ‬سیزده سال در مکه ماند‪ ،‬و دعوت به‬
‫توحید خداوند یکتا در عبادت و دعا و حکم‪ ،‬و مبارزه با‬
‫شرک کرد تا این که عقیده توحید در دل صحابه جای‬
‫یترسیدند‪،‬‬ ‫گرفت‪ ،‬و شجاعانی شدند که جز از خداوند نم ‌‬
‫لذا بر دعوتگران اجتماعی واجب است که از توحید شروع‬
‫کنند‪ ،‬و از شرک برحذر دارند‪ ،‬تا پیرو رسول الله ‪ ‬در‬
‫مسیر تبلیغ و دعوت باشند‪.‬‬
‫‪ -2‬مرحله برادری‪:‬‬
‫رسول الله ‪ ‬از مکه به مدینه هجرت فرمود‪ ،‬تا جامعة‬
‫هگذاری کند‪ ،‬لذا‬ ‫اسلمی قائم بر دوستی و محبت را پای ‌‬
‫اولین کاری که انجام داد ساختن مسجد بود تا مسلمین‬
‫برای عبادت خدای واحد در آن جمع شوند‪ ،‬و حداقل‬
‫فرصت یابند‪ ،‬روزی پنج بار یکدیگر را ملقات نمایند‪ ،‬تا‬
‫زندگی اجتماعی خود را نظم بخشند‪ ،‬و رسول الله ‪ ‬به‬
‫ایجاد برادری بین مهاجرین که مکه و اموال خود را به‬
‫خاطر دین خدا ترک گفته بودند‪ ،‬و بین انصار که ساکنان‬
‫﴿‪﴾43‬‬
‫گروه رستگار‬
‫مدینه بودند‪ ،‬مبادرت ورزید‪ ،‬و انصار حاضر شدند‪ ،‬اموال‬
‫خود را با مهاجرین تقسیم کنند و هرچه بدان نیاز دارند‬
‫بدانان بدهند‪.‬‬
‫و رسول الله ‪ ‬ساکنان مدینه اوس و خزرج را دید که‬
‫با یکدیگر اختلف و دشمنی دارند‪ ،‬لذا بین آنان اصلح‬
‫یشان زدود‪ ،‬و آنان را‬ ‫لها ‌‬ ‫فرمود‪ ،‬و حقد و عداوت را از د ‌‬
‫برادران دوستدار یکدیگر در ایمان و توحید قرار داد‪.‬‬
‫‪ -3‬مرحله آمادگی‪:‬‬
‫خداوند متعال در قرآنکریم به آمادگی در مقابل دشمنان‬
‫یکنممممممممممد‪  ﴿ :‬‬ ‫امممممممممممر م ‌‬
‫‪) ﴾  ‬سورة انفال‪،‬‬
‫آیة ‪» (60‬و هرچه توانستید از قوت در مقابل کفممار آممماده‬
‫کنید؟«‪.‬‬
‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫مللي«‬ ‫وةَ الّر ْ‬‫ن القلل ّ‬ ‫و رسممول اللممه ‪ ‬فرمممود‪» :‬أل إ ِ ّ‬
‫تکردن است« )روایت‬ ‫تانداختن و پر ‌‬ ‫»متوجه باشد که قو ‌‬
‫مسلم(‪.‬‬
‫تیراندازی و آموزش آن بر همه مسمملمین واجممب اسممت‪،‬‬
‫هرکدام بر حسب توانایی خویش توپ و تانممک و هواپیممما و‬
‫تکممردن دارنمد‪ ،‬و‬ ‫حهای دیگر همه نیز بمه انمداختن و پر ‌‬ ‫سل ‌‬
‫نهای‬ ‫یگرفتنممد‪ ،‬و میممدا ‌‬ ‫کمماش طلب تیرانممدازی را یمماد م ‌‬
‫یشممد تمما بهممتر‬ ‫مسممابقه بممرای ایممن کممار ترتیممب داده م ‌‬
‫یتوانستند از دیمن و مقدسمات خمویش دفماع کننمد‪ ،‬ولمی‬ ‫م ‌‬
‫یکننممد‪،‬‬ ‫متأسفانه جوانان وقت خود را در بازی توپ تلف م ‌‬
‫یسممازند‪ ،‬در‬ ‫نهای خود را در بممازی بمما آن مکشمموف م ‌‬ ‫و را ‌‬
‫حالی که اسلم دستور به پوشاندن آن داده است‪ ،‬و وقممت‬
‫یشمموند‪،‬‬ ‫یکنند که نمازهمما فمموت م ‌‬ ‫بازی را طوری تنظیم م ‌‬
‫در حالی کممه خداونممد امممر بممه محممافظت بممر نممماز فرممموده‬
‫است‪.‬‬
‫‪ -4‬وقممتی کممه بممه عقیممده توحیممد برگردیممم‪ ،‬و بممرادر و‬
‫دوستدار یکدیگر باشیم‪ ،‬و برای مقابله با دشمممنان خممود را‬
‫ییابممد‪ ،‬چنممانکه‬ ‫آماده کنیم‪ ،‬پیروزی برای مسلمین تحقممق م ‌‬
‫بای رسول الله ‪ ‬و یارانش حاصل شد‪.‬‬

‫حکم نیست جز برای خدا‬

‫خداوند جهان را برای عبادتش آفرید‪ ،‬و پیامبران را برای‬
‫آموزش جهانیان فرستاد‪ ،‬و با آنان کتاب نازل کرد‪ ،‬تا به‬
‫حق و عدل بین آنان حکم کند‪ ،‬و این حکم از کتاب خدا و‬
‫یگیرد‪ ،‬و مشتمل بر حکم در‬ ‫سنت رسول او سرچشمه م ‌‬
‫﴿‪﴾44‬‬
‫گروه رستگار‬
‫عبادات‪ ،‬و معاملت و عقائد‪ ،‬و قانونگذاری و سیاست‪ ،‬و‬
‫دیگر امور بشر است‪.‬‬
‫‪ -1‬حکم در عقائد‪:‬‬
‫اولین چیزی که پیامبران دعوت خود را بدان شروع‬
‫کردند‪ ،‬تصحیح عقیده بود‪ ،‬و دعوت مردم به یکتاپرستی‪،‬‬
‫چنانکه یوسف ‪ ‬در زندان دو یار خود را به توحید دعوت‬
‫کرد‪ ،‬در حالی که سؤال آنان در مورد تعبیر خواب بود‪ ،‬و‬
‫قبل از این که به سؤال آنان پاسخ دهد‪ ،‬چنین گفت‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫﴿‪‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪   ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪     ‬‬
‫‪      ‬‬
‫‪     ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪) ﴾‬سورة یوسف‪ ،‬آیة ‪ 39‬و ‪» (40‬ای دو یار زندانی! آیا‬
‫خدایان متفرق بهتر است یا خدای یکتای غالب؟ شممما غیممر‬
‫مهایی کممه خودتممان‬ ‫یپرستید‪ ،‬مگر نا ‌‬ ‫از خدای یکتا چیزی نم ‌‬
‫نتان نامگذاری کرده اید‪ ،‬و خداونممد دلیلممی بممرای آن‬ ‫و پدرا ‌‬
‫نازل نفرموده است‪ ،‬حکم نیست جز برای خدا‪ ،‬فرمان داد‬
‫که او را نپرستید‪ ،‬این دین استوار است‪ ،‬لکممن اکممثر مممردم‬
‫یدانند«‪.‬‬ ‫نم ‌‬
‫‪ -2‬حکم در عبادات‪:‬‬
‫باید حکم عبادت را چه نماز و چممه زکممات و چممه حممج‪ ،‬از‬
‫قرآنکریم و حدیث صحیح رسول الله ‪ ‬بگیریم‪ ،‬تا عمل به‬
‫صّلوا ك َ َ‬
‫مللا‬ ‫قول رسول الله ‪ ‬کرده باشیم که فرمممود‪َ » :‬‬
‫صّلي« »به همان نحوی کممه دیدیممد مممن نممماز‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫موِني أ َ‬‫َرأي ْت ُ ُ‬
‫یخمموانم نممماز بخوانیممد« )بخمماری و مسمملم(‪ .‬و فرمممود‪:‬‬ ‫م ‌‬
‫م« »اعمال حج خود را از مممن یمماد‬ ‫ُ‬
‫سكك ْ‬ ‫َ‬ ‫مَنا ِ‬
‫عّني َ‬‫ذوا َ‬ ‫خ ُ‬ ‫» ُ‬
‫بگیریمد« )مسملم(‪ .‬و عممل بمه قمول پیشموایان مجتهمدمان‬
‫مشان گفتممه انممد‪) :‬وقممتی حممدیث بممه‬ ‫کرده باشیم که هرکدا ‌‬
‫صحت سید‪ ،‬قول مطممابق بمما حممدیث مممذهب ممما اسممت(‪ ،‬و‬
‫های اختلف داشممت نسممبت بممه‬ ‫وقتی که قول ائمه در قضممی ‌‬
‫یورزیم‪ ،‬جز برای کسی که قممولش دلیمل‬ ‫هیچیک تعصب نم ‌‬
‫صحیح داشته باشد‪.‬‬
‫﴿‪﴾45‬‬
‫گروه رستگار‬
‫‪ -3‬حکم در معاملت‪:‬‬
‫احکممام در معمماملت اعممم از خریممد و فممروش و قممرض و‬
‫اجاره و دیگر امور‪ ،‬همه برای خممدا و رسممول او ‪ ‬اسممت‪،‬‬
‫چرا که خداوند متال فرمود‪  ﴿ :‬‬
‫‪        ‬‬
‫‪             ‬‬
‫‪       ‬‬
‫‪         ‬‬
‫‪) ﴾       ‬سممممورة‬
‫نسمماء‪ ،‬آیممة ‪» (65‬پممس نممه‪ ،‬قسممم بممه پروردگممارت ایمممان‬
‫نخواهند داشت تا ایممن کممه در مشمماجرات بیممن خممود بممه تممو‬
‫حاکمیت دهند‪ ،‬سپس هیچ ناراحتی در نفممس خممود نیابنممد از‬
‫های و کامل ً تسلیم حکم تو شوند«‪.‬‬ ‫قضاوتی که کرد ‌‬
‫مفسران در سبب نممزول ایمن آیممه گفتممه انممد کممه دو نفممر‬
‫)زبیر و یکممی دیگممر از انصممار( در آبیمماری زمیممن بمما یکممدیگر‬
‫اختلف کردند‪ ،‬و رسول الله ‪ ‬در قضیه به نفع زبیر حکممم‬
‫را تشخیص داد‪ ،‬دیگری گفممت‪ :‬بممه نفممع او حکممم کممردی بممه‬
‫هات بود‪ ،‬این آیه در جواب نازل شممد‬ ‫خاطر این که پسر عم ‌‬
‫)به صحیح بخاری کتاب تفسیر مراجعه شود(‪.‬‬
‫‪ -4‬حکم در حدود و قصاص‪:‬‬
‫تها نیز حاکمیت برای خدا است‪ ،‬خداوند متعممال‬ ‫در جنای ‌‬
‫فرممممممممممممممممود‪   ﴿ :‬‬
‫‪        ‬‬
‫‪‬‬
‫‪      ‬‬
‫‪ ...       ‬تللا ‪  ...‬‬
‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪) ﴾    ‬سممورة‬
‫مائده‪ ،‬آیة ‪» (45‬و در تممورات برآنممان واجممب سمماختیم کممه‬
‫نفس در مقابل نفس‪ ،‬و چشم در مقابل چشم‪ ،‬و بینممی بممه‬
‫بینی‪ ،‬و گمموش بممه گمموش قصمماص گرفتممه شممود‪ ...،‬تمما ‪ ...‬و‬
‫کسی که به حکمی که از جانب خدا فرود آمده است حکم‬
‫«‪.‬یهممود اسممت‪ ،‬لکممن بممر نافرمانممان‬ ‫مق‬‫است‬
‫ستمگراندر حم‬ ‫نکند از‬
‫اگرچه این آیه‬
‫یکننممد‪ ،‬انطبمماق دارد‪ ،‬و‬ ‫مسلمان که حکممم خممدا را اجممرا نم ‌‬
‫خداوند به رسولش ‪ ‬فرمان داد که بین اهل کتاب چگونه‬
‫حکممم کنممد‪   ﴿ :‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪    ‬‬
‫﴿‪﴾46‬‬
‫گروه رستگار‬
‫‪     ‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪  ‬‬ ‫‪  ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪     ‬‬
‫‪) ﴾  ‬سمممورة‬ ‫‪ ‬‬
‫مائده‪ ،‬آیة ‪ 49‬و ‪» (50‬و حکم کن بین آنان به آنچه خداوند‬
‫سشممان پیممروی نکممن‪ ،‬و‬ ‫نازل فرموده است‪ ،‬و از همموای نف ‌‬
‫ههای خداونممد تممو‬ ‫برحذر باش از این که از بعضی نازل شممد ‌‬
‫را به فتنه اندازند‪ ،‬پس اگر پشت دادنممد‪ ،‬بممدان کممه خداونممد‬
‫نشممان آنممان را بممه مؤاخممذه‬‫قصممد دارد بممه بعضممی از گناها ‌‬
‫کشاند‪ ،‬و بسیاری از مممردم در حقیقممت فاسممقند‪ ،‬آیمما حکممم‬
‫یخواهند؟ و چه کسی بممرای اهممل یقیممن بهممتر از‬ ‫جاهلیت م ‌‬
‫یکند؟«‪.‬‬‫خدا حکم م ‌‬
‫‪ -5‬در قانونگذاری‪:‬‬
‫حق قانونگذاری با خدا اسممت‪ ،‬خداونممد متعممال فرمممود‪﴿ :‬‬
‫‪      ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪) ﴾ ‬سورة شوری‪ ،‬آیة ‪(13‬‬
‫»برای شما از دیممن قممانون قممرار داد‪ ،‬آنچممه را کممه بممه نمموح‬
‫وصیت کرده بود‪ ،‬و آنچه به تو وحی کردیم«‪.‬‬
‫و خداوند بر مشرکان که حق قانونگذاری را به غیر خممدا‬
‫یکنممممد و فرمایممممد‪﴿ :‬‬ ‫داده انممممد‪ ،‬سممممخت انکممممار م ‌‬
‫‪  ‬‬
‫‪     ‬‬
‫‪) ﴾ ‬سورة شوری‪ ،‬آیة ‪» (21‬آیا شریکانی دارند که‬
‫یشممان وضممع کممرده انممد کممه خداونممد‬‫نهائی برا ‌‬ ‫از دین قانو ‌‬
‫بدان اجازه نداده است؟«‪.‬‬
‫خلصه این که مسمملمین بایممد بممه کتمماب و سممنت صممحیح‬
‫رسول الله ‪ ‬حکم کنند و رد عقیده و عبادت و سیاست و‬
‫معاملت و امور دیگر بدان دو مراجعه نمایند‪ ،‬و بیممن انممواع‬
‫یفرمایممممد‪﴿ :‬‬ ‫حکممممم فممممرق نگذارنممممد‪ ،‬خداونممممد م ‌‬
‫‪  ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪    ‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪) ﴾‬سورة نساء‪ ،‬آیة ‪» (59‬پس اگر در چیزی با یکدیگر‬
‫منازعه کردیممد‪ ،‬آن را بممه خممدا و رسممول ارجمماع دهیممد‪ ،‬اگممر‬
‫﴿‪﴾47‬‬
‫گروه رستگار‬
‫ایمان به خدا و روز قیامت داریممد‪ ،‬ایممن بهممتر و در مراجعممه‬
‫زیباتر است«‪.‬‬
‫و فرماید‪  ﴿ :‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪) ﴾‬سورة شمموری‪ ،‬آیممة ‪» (10‬و چیممزی کممه در آن اختلف‬
‫کردید‪ ،‬حکمش به خدا است«‪.‬‬

‫توسل جایز و ناجایز‬

‫خداونممد متعممال فرمممود‪  ﴿ :‬‬
‫‪‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪) ﴾ ‬سورة مممائده‪ ،‬آیممة ‪(35‬‬
‫نآوردگممان! تقمموی پیشممه کنیممد‪ ،‬و بممه سمموی خممدا‬
‫»ای ایما ‌‬
‫وسیله جویید«‪.‬‬
‫)قتاده گفت‪ :‬یعنی به خداوند تقرب جویید‪ ،‬به فرمممانبری‬
‫او و عمل به چیزی که موجب رضایت او است(‪.‬‬
‫و توسل جایز آن است که قرآنکریم بدان امممر فرممموده‪،‬‬
‫و رسول الله ‪ ‬آن را بیان کرده‪ ،‬و یاران بدان میل نموده‬
‫اند‪ ،‬و دارای انواع متعددی است که مهمممترین آنهمما حممالت‬
‫زیر است‪:‬‬
‫‪ -1‬توسل به ایمان‪:‬‬
‫نشان فرماید‪:‬‬ ‫خداوند در حکایت توسل بندگانش به ایما ‌‬
‫‪   ‬‬ ‫‪‬‬ ‫﴿‬
‫‪‬‬‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪   ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫های‬‫‪) ﴾  ‬سورة آل عمران‪ ،‬آیة ‪» (193‬خدایا ما صدازنند ‌‬
‫یزد‪ :‬به پروردگارتممان ایمممان‬
‫را شنیدیم که به ایمان صدا م ‌‬
‫آورید‪ ،‬ما ایمان آوردیم‪ ،‬خدایا پس گناهممان مما را بیمامرز‪ ،‬و‬
‫یهای ما را کفاره کن‪ ،‬و با نیکان ما را وفات ده«‪.‬‬ ‫بد ‌‬
‫‪ -2‬توسل به توحید خداوند‪:‬‬
‫مانند دعای حضممرت یممونس ‪ ‬هنگممامی کممه نهنممگ او را‬
‫‪‬‬‫‪‬‬ ‫بلعیممممممد‪  ﴿ :‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪      ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪   ‬‬
‫﴿‪﴾48‬‬
‫گروه رستگار‬
‫‪ ‬‬
‫‪) ﴾ ‬سممورة انبیمماء‪ ،‬آیممة ‪ 87‬و‬
‫یها ندا داد‪ :‬معبودی به حق جز تمو نیسمت‪،‬‬ ‫‪» (88‬در تاریک ‌‬
‫تو از همر عیمب و نقصمی پماک و منزهمی‪ ،‬البتمه کمه ممن از‬
‫ستمکاران بودم‪ ،‬ما دعای او را پممذیرفتیم‪ ،‬و او را از غممم و‬
‫اندوه و تاریکی نجممات دادیممم‪ ،‬و اینچنیممن مؤمنممان را نجممات‬
‫یدهیم«‪.‬‬ ‫م ‌‬
‫مهای خداوند‪:‬‬ ‫‪ -3‬توسل به اس ‌‬
‫خداونممممد متعممممال فرمایممممد‪ ﴿ :‬‬
‫‪) ﴾ ‬سممممممممممورة‬ ‫‪ ‬‬
‫مهای بهتر و برتر است‪ ،‬او را‬ ‫اعراف‪ ،‬آیة ‪» (180‬خدا را نا ‌‬
‫بممه آنهمما بخوانیممد«‪ .‬و از دعاهممای رسممول اللممه ‪ ‬اسممت‪:‬‬
‫ك« »خممدایا از تممو بممه همممه‬ ‫و ل َل َ‬
‫هل َ‬
‫س لم ٍ ُ‬‫لا ْ‬‫ك ب ِك ُل ّ‬‫سأ َل ُ َ‬
‫»أ ْ‬
‫َ‬
‫یخممواهم« )حسممن صممحیح اسممت بممه‬ ‫مهممایی کممه داری م ‌‬ ‫نا ‌‬
‫روایت ترمذی(‪.‬‬
‫‪ -4‬توسل به صفات خداوند‪:‬‬
‫مت ِكَ‬
‫ح َ‬‫م ب َِر ْ‬ ‫ى َيا َ‬
‫قّيو ُ‬ ‫مانند دعای رسول الله ‪َ» :‬يا َ‬
‫ح ّ‬
‫های پایمممدار! بمممه رحمتمممت از تمممو‬ ‫ث« »ای زنمممد ‌‬ ‫غي ُ‬ ‫سلللت َ ِ‬ ‫َ‬
‫أ ْ‬
‫یجویم« )حسن است به روایت ترمذی(‪.‬‬ ‫فریادرسی م ‌‬
‫‪ -5‬توسل به اعمال صالحات‪:‬‬
‫لجسممتن بممه نممماز و نیکممی بممه پممدر و مممادر‪ ،‬و‬ ‫مانند توس ‌‬
‫حفظ حقمموق و امممانت و اعمممال خمموب دیگممر‪ ،‬و در صممحیح‬
‫مسلم قصه اصحاب غار آمده است که با افتادن سنگی به‬
‫دهانه غار در آن محبوس شدند‪ ،‬و توسل به احسان به پممدر‬
‫و مممادر و حفمظ حمق کمارگر کردنممد‪ ،‬و خداونممد سمنگ را از‬
‫دهانه غار کنار زد و بیرون آمدند‪.‬‬
‫‪ -6‬توسل به ترک معاصی‪:‬‬
‫لجستن به تممرک زنمما و تممرک شممرب خمممر بممه‬ ‫مانند توس ‌‬
‫خاطر خدای عزوجل و مانند آن از اموری که خداوند از آن‬
‫نهی کرده است‪ ،‬و یکی از اصحاب غار کممه در فقممره پیممش‬
‫بدان اشاره شد‪ ،‬به ترک زنا با دختر عمویش بعد از توانای‬
‫بر انجام آن‪ ،‬توسل جست‪.‬‬
‫‪ -7‬توسل به صلوات بر رسول الله ‪ ‬و توسل به محبت‬
‫ککننده بممه‬ ‫ما ایشان را و یارانش که از اعمال صالحه نزدی ‌‬
‫خداوند است‪.‬‬
‫‪ -8‬توسل به زکات و صدقه و گفتار نیک‪ ،‬و ذکر خداونممد‪،‬‬
‫و تلوت قرآن‪ ،‬و محبت موحدان و بغض مشرکان‪.‬‬
‫﴿‪﴾49‬‬
‫گروه رستگار‬
‫‪ -9‬توسللل بلله خواسممتن دعمما از صممالحان زنممده‪ ،‬چنممانکه‬
‫شخص کور از رسول الله ‪ ‬خواست تا دعا کنممد‪ ،‬خداونممد‬
‫چشمش را به او باز گرداند‪ ،‬و رسول اللممه ‪ ‬دعما کممرد‪ ،‬و‬
‫به او نیز گفت تا برای خودش دعا کند‪ ،‬و خداونممد بینممائیش‬
‫را به او باز گرداند‪ ،‬زیممرا دعممای رسممول اللممه ‪ ‬مسممتجاب‬
‫است‪ ،‬و از معجزات او است‪ ،‬و آن شخص نیز دعا کممرد تمما‬
‫خداوند شفاعت پیامبرص را در ممورد او بپمذیرد‪ ،‬و خداونمد‬
‫پذیرفت‪.‬‬
‫از هیچکدام از صحابه نقل نشده است کممه از رسممول اللممه‬
‫‪ ‬بعد از وفاتش دعا خواسته باشد یا توسل کرده باشد‪ ،‬و‬
‫ت‬‫ما َ‬ ‫ذا َ‬‫نه هم به جاه او ‪ ،‬زیرا رسول الله ‪ ‬فرمود‪» :‬إ ِ َ‬
‫ة‬
‫ق ٍ‬‫ص لد َ َ‬
‫ن َ‬ ‫مل ْ‬ ‫ة ِ‬ ‫ن ث ََلث َل ٍ‬ ‫مل ْ‬ ‫ه إ ِّل ِ‬‫مل ُل ُ‬‫ع َ‬‫ع َ‬ ‫قطَ ل َ‬ ‫ن ان ْ َ‬‫سللا ُ‬ ‫اْل ِن ْ َ‬
‫ه« »وقممتی‬ ‫عو ل َل ُ‬‫ح ي َدْ ُ‬ ‫صال ِ ٍ‬‫د َ‬ ‫ول َ ٍ‬
‫و َ‬‫ه َ‬ ‫ع بِ ِ‬‫ف ُ‬‫عل ْم ٍ ي ُن ْت َ َ‬
‫و ِ‬‫ة َ‬‫ري َ ٍ‬
‫جا ِ‬ ‫َ‬
‫یشود‪ ،‬جممز از‬ ‫که آدمیزاده وفات کرد‪ ،‬عملش از او قطع م ‌‬
‫سه راه‪ :‬صدقه جماری‪ ،‬یما علممی کمه نفمع رسماند‪ ،‬یما بچمة‬
‫صالحی که برای او دعا کند« )مسلم(‪.‬‬
‫‪ -10‬توسل از مردگان بدعتی است که ممکممن اسممت بممه‬
‫شرک بکشاند‪ ،‬و این زمانی است که متوسل اعتقاد داشته‬
‫باشد که ارتباط با خداوند نیاز به واسطه دارد‪ ،‬مانند حمماکم‬
‫کممه تمما انسممان واسممطه نداشممته باشممد‪ ،‬ملقممات او برایممش‬
‫مشکل است‪ ،‬و ایممن از آن جهممت ممنمموع اسممت کممه در آن‬
‫تشبیه خالق به مخلوق هست‪.‬‬
‫و از جمله خطاها و اشتباهات بزرگ است که‬
‫کجویی مستقیم از انبیا و اولیا توسل بدانیم‪ ،‬چون در‬ ‫کم ‌‬
‫لفظ و معنی با یکدیگر فرق دارند‪.‬‬
‫﴿‪    ‬‬
‫‪) ﴾  ‬الروم‪» (47/‬بر ما حق‬
‫است که مؤمنان را یاری کنیم«‪.‬‬
‫یسازد که خداوند متعهد پیروزی‬‫این آیه کریمه روشن م ‌‬
‫های است که‬ ‫نشان است‪ ،‬و این وعد ‌‬ ‫مؤمنان بر دشمنا ‌‬
‫یکند‪ ،‬و خداوند رسول خود را در بدر و احزاب و‬ ‫تخلف نم ‌‬
‫غزوات دیگر یاری فرمود‪ ،‬و همچنین اصحاب او بعد از‬
‫تشان به یاری خداوند پیروز شدند‪ ،‬و‬ ‫وفاتش در غزوا ‌‬
‫اسلم منتشر و بلد فتح شدند‪ ،‬و اسلم علی رغم حوادث‬
‫و مصائب پیروز شد‪ ،‬و عاقبت کار برای مؤمنان بود‪،‬‬
‫مؤمنانی که در ایمان و توحید و عبادت و دعای خود نسبت‬
‫به پروردگار صادق بودند چه در خوشی و چه در ناخوشی‪،‬‬
‫یکند‪،‬‬
‫قرآنکریم حال مؤمنان را در جنگ بدر بازگو م ‌‬
‫﴿‪﴾50‬‬
‫گروه رستگار‬
‫یکردند‬
‫مؤمنان با تعداد کم و تجهیزاتی اندک خدا را دعا م ‌‬
‫یخواستند‪:‬‬‫و او را به فریادرسی م ‌‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫﴿‪‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪) ﴾‬سممورة انفممال‪ ،‬آیممة ‪» (9‬وقممتی کممه خممدا ‌‬
‫یتان را بممه‬
‫یخواندید‪ ،‬او دعای شما را پذیرفت‪ ،‬به آن که‬ ‫فریادرسی م ‌‬
‫یکنم به هزار فرشته که پشت سر هممم‬ ‫من شما را کمک م ‌‬
‫سوارند«‪.‬‬
‫یشان را اجابت فرمود‪ ،‬و فرشممتگان را‬ ‫پس خداوند دعا ‌‬
‫به کمک آنان فرستاد‪ ،‬تا بما کفمار بجنگنمد‪ ،‬و گمردن آنمان را‬
‫قطع کنند و سر انگشتان آنان را بزننممد‪ ﴿ :‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪) ﴾     ‬سورة انفممال‪ ،‬آیممة‬
‫‪ (12‬و پیروزی برای مؤمنان موحد به کمال رسید‪ ،‬خداونممد‬
‫متعممممممال فرمممممممود‪ ﴿ :‬‬
‫‪     ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪) ﴾ ‬سممممورة آل‬
‫عمران‪ ،‬آیة ‪» (123‬و بممه تحقیممق خداونممد شممما را در بممدر‬
‫پیروز ساخت‪ ،‬در حالی که ذلیل بودید‪ ،‬پس از خدا بترسممید‬
‫تا شکرگزار شوید«‪.‬‬
‫م‬‫ه ّ‬ ‫ّ‬
‫و از ادعیممه رسممول اللممه ‪ ‬در جنممگ بممدر بممود‪» :‬الل ُ‬
‫ة‬
‫صللاب َ َ‬ ‫ه ال ْ ِ‬
‫ع َ‬ ‫ذ ِ‬
‫هلل ِ‬
‫ك َ‬‫هل ِ ْ‬ ‫ن تُ ْ‬
‫م إِ ْ‬ ‫ه‪ ،‬الل ّ ُ‬
‫ه ّ‬ ‫عدْت َِنى ب ِ ِ‬‫و َ‬
‫ما َ‬ ‫آت ِِنى َ‬
‫ض« »خممدایا! آنچممه‬ ‫َ‬
‫فلى الْر ِ‬ ‫عب َدُ ِ‬ ‫سل َم ِ ل َ ت ُ ْ‬ ‫ل ال ِ ْ‬ ‫ه ِ‬‫ن أَ ْ‬‫م ْ‬
‫ِ‬
‫های به من ده‪ ،‬خدایا اگر ایممن گممروه‬ ‫را که به من وعده داد ‌‬
‫از اهل اسلم هلک شوند‪ ،‬در زمین پرستیده نخواهی شد«‬
‫)مسلم(‪.‬‬
‫رسول الله ‪ ‬و اصحاب و کسانی که بعد آمدنممد‪ ،‬فقممط‬
‫یخواندند‪.‬‬ ‫یخواندند‪ ،‬و دیگری را نم ‌‬ ‫خدا را م ‌‬
‫یشوند‪ ،‬و‬ ‫یبینیم که وارد جنگ م ‌‬ ‫و امروز مسلمانان را م ‌‬
‫یجنگنممد‪ ،‬ولممی پیممروز‬ ‫در اکممثر بلد بمما دشمممنان خممویش م ‌‬
‫یشوند‪ ،‬سبب این چیسممت؟ آیمما وعممده خممدا بممه مؤمنممان‬ ‫نم ‌‬
‫یکند؟ خیر‪ ،‬هیچمموقت و لکممن مؤمنممان کجاینممد کممه‬ ‫تخلف م ‌‬
‫غشان آید؟‬ ‫یاری مذکور در آیه بر سرا ‌‬

‫یکنیم‪:‬‬
‫از مجاهدان سؤال م ‌‬
‫‪ -1‬آیا خدای خود را خوانده اند‪ ،‬آیمما در موقممع جنممگ او را‬
‫به وحدانیت دعا کرده اند‪ ،‬یا دیگری را با او شریک سمماخته‬
‫﴿‪﴾51‬‬
‫گروه رستگار‬
‫اند‪ ،‬و رفته اند یاری را از کسانی خواسممته انممد کممه اعتقمماد‬
‫ولیت آنان داشته اند‪ ،‬در حالی که بنممدگان خداینممد‪ ،‬و هیممچ‬
‫نفع و ضرری را برای خود مالک نیستند‪ ،‬چرا به رسول الله‬
‫یکممرد‪،‬‬ ‫‪ ‬اقتدا نم ‌‬
‫یکننممد کممه خممدای واحممد را فقممط دعمما م ‌‬
‫خداونممممممد متعممممممال فرمممممممود‪  ﴿ :‬‬
‫‪) ﴾‬سورة زمر‪ ،‬آیة ‪» (36‬آیا خداوند بممرای‬
‫بنده اش کافی نیست«‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫﴿‪‬‬
‫‪) ﴾   ‬سورة جن‪ ،‬ایة‬
‫یخوانم‪ ،‬و کسی را‬ ‫‪» (20‬بگو من فقط پروردگار خود را م ‌‬
‫یدانم«‪.‬‬‫با او شریک نم ‌‬
‫‪ -2‬آیا خود را به ایمان و توحید که رسول الله ‪ ‬دعوت‬
‫خود را قبممل از جنممگ در مکممه بممدان شممروع کممرد‪ ،‬آممماده و‬
‫آراسته اند؟‬
‫‪ -3‬آیمما سممببی کممه پروردگارشممان فرمممان ایجمماد آن داده‬
‫است‪ ،‬بممه وجممود آورده انممد کممه فرمممود‪﴿ :‬‬
‫‪﴾    ‬‬
‫»هرآنچه توانستید برای مقابله با کفار‪ ،‬قوت آماده کنید«‪.‬‬
‫‪ -4‬و آیا آنان باهم جمع و دوستان یکدیگرند‪ ،‬و این ایه را‬
‫یبندنممممد کممممه خداونممممد فرمممممود‪﴿ :‬‬
‫بممممه کممممار م ‌‬
‫‪ ‬‬
‫‪) ﴾ ‬سممورة انفممال‪ ،‬آیممة‬
‫‪» (46‬منازعه با یکدیگر نکنید که ضممعف و تممرس بممه شممما‬
‫دست دهد و مغلوب گردید«‪.‬‬
‫وقتی که ایمان تحقق یافت‪ ،‬پیممروزی و یمماری موعممود از‬
‫طمممرف خداونمممد حتمممما ً خواهمممد آممممد‪ ﴿ :‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪) ﴾‬سممورة روم‪ ،‬آیممة ‪» (47‬بممر ممما حممق اسممت یمماری‬
‫مؤمنان«‪.‬‬

‫شرک اکبر و انواع آن‬

‫شرک اکبر‪ :‬عبارت از آن است که مانندی برای خدا‬
‫اعتقاد قائل شود‪ ،‬و اعتقاد شود که کارهای خدایی از او‬
‫یآید‪ ،‬و‬
‫)آن شخص‪ ,‬یا ولی یا مقرب یا هر چیزی دیگر( برم ‌‬
‫بعضی از انواع عبادت برای او انجام گیرد‪ ،‬مانند‬
‫کجویی‪ ،‬ذبح‪ ،‬نذر و غیره‪ .‬در صحیحین )بخاری و‬ ‫کم ‌‬
‫مسلم( از ابن مسعود ‪ ‬آمده است که از رسول الله ‪‬‬
‫پرسیدم‪ :‬کدام گناه بزرگتر است؟ فرمود‪» :‬أن تجعل‬
‫﴿‪﴾52‬‬
‫گروه رستگار‬
‫الله ندا وهو خلقك« »آن که برای خداوند که تو را‬
‫آفریده است‪ ،‬معتقد به مانند باشی«‪.‬‬
‫خداوند متعممال فرمممود‪   ﴿ :‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪) ﴾‬سممممممممورة‬
‫‪   ‬‬
‫یبخشد آن که به او شرک‬ ‫نساء‪ ،‬آیة ‪» (48‬البته خداوند نم ‌‬
‫آورده شود‪ ،‬و کمممتر از شممرک را بممرای کسممی کممه بخواهممد‬
‫یبخشد«‪.‬‬‫م ‌‬

‫شرک انواع زیادی دارد‬

‫‪ -1‬شرک دعا‪:‬‬
‫دعاکردن به بارگاه غیر خداوند یکتا شممرک اسممت‪ ،‬ماننممد‬
‫طلب شفای مرض‪ ،‬و وسممعت روزی از انبیمما و اولیمما‪ ،‬زیممرا‬
‫خداونممممد متعممممال فرمایممممد‪  ﴿ :‬‬
‫‪‬‬ ‫‪     ‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪) ﴾   ‬سممممممممورة‬
‫یونس‪ ،‬آیة ‪» (106‬و از غیر خدا چیزی را که نمه نفمع و نمه‬
‫ضرر به تو رساند‪ ،‬دعا نکن‪ ،‬اگر آن کار را انجام دهممی‪ ،‬آن‬
‫وقت از جمله ستمگرانی )یعنی مشرکان(«‪.‬‬
‫ن‬
‫م ْ‬‫عو ِ‬
‫و ي َدْ ُ‬
‫ه َ‬
‫و ْ‬
‫ت َ‬
‫ما َ‬
‫ن َ‬ ‫و رسول الله ‪ ‬فرماید‪َ » :‬‬
‫م ْ‬
‫ل الّناَر« »کسی که بمیرد‪ ،‬در حالی که‬ ‫خ َ‬
‫دا دَ َ‬ ‫ن الل ّ ِ‬
‫ه نِ ّ‬ ‫دو ِ‬
‫ُ‬
‫یخواند‪ ،‬به دوزخ وارد شود«‬ ‫غیر از خدا شریکی م ‌‬
‫)بخاری(‪.‬‬
‫‪ -2‬شرک نیت‪:‬‬
‫منظور از این نوع شرک آن است که شخص کممار خمموب‬
‫به خاطر دنیا انجام دهد‪ ،‬زیرا خداوند متعال فرماید‪﴿:‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪  ‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪   ‬‬ ‫‪   ‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪) ﴾ ‬سورة هود‪ ،‬آیة ‪ 15‬و‬‫‪ ‬‬
‫‪ » (16‬کسانی که زندگی دنیا و زیور و زینتش را بخواهند‪،‬‬
‫ثمره تلششان را به طور کامممل در (همیممن) دنیمما بممه آنممان‬
‫می دهیم و در اینجا چیزی از آنان کاسته نخواهد شد‪ ،‬اینان‬
‫کسانی هستند که در آخرت‪ ،‬سهمی جممز آتممش بممرای آنممان‬
‫﴿‪﴾53‬‬
‫گروه رستگار‬
‫نیست‪ ،‬و کارهایی که در دنیا کرده اند نابود شده اسممت‪ ،‬و‬
‫یکردند باطل است«‪.‬‬ ‫آنچه م ‌‬
‫‪ -3‬شرک محبت‪:‬‬
‫منظممور آن اسممت کممه شممخص کسممی را بممه انممدازه خممدا‬
‫دوست داشته باشد‪ ،‬خداوند متعممال فرمایممد‪﴿ :‬‬
‫‪‬‬‫‪     ‬‬‫‪ ‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪    ‬‬‫‪  ‬‬
‫‪﴾    ‬‬
‫)سورة بقره‪ ،‬آیة ‪» (165‬و از مردم کسانیند که غیممر خممدا‬
‫یداننممد‪ ،‬و ماننممد دوسممتی خداونممد آنممان را‬
‫را ماننممد خممدا م ‌‬
‫دوست دارند‪ ،‬و مؤمنان خدا را بیشتر دوست دارند«‪.‬‬
‫‪ -4‬شرک طاعت‪:‬‬
‫منظور از شرک طاعت‪ ،‬فرمانبری غیر خدا در امری که‬
‫تبودن آن کممار‪ ،‬خداونممد‬‫معصیت خدا است با اعتقمماد درسم ‌‬
‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫متعمممال فرمایمممد‪﴿ :‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪) ﴾ ‬سورة توبه‪ ،‬آیة ‪» (31‬دانشممندان و راهبمان‬
‫خود را خدایانی غیر از خدا دانسته انممد«‪ .‬و عبممادت در ایممن‬
‫آیه تفسیر به طاعت در معصیت شممده اسممت‪ ،‬بممه ایممن کممه‬
‫حممرام خداونممد حلل دانسممته شممود‪ ،‬و حلل خداونممد حممرام‪.‬‬
‫رسول الله ‪ ‬فرمودند‪» :‬مخلوق حق طاعت و فرمانبریی‬
‫که در آن نافرمانی خالق باشد‪ ،‬ندارد«‪.‬‬
‫‪ -5‬شرک حلول‪:‬‬
‫منظور از این نمموع شممرک آن اسممت کممه شممخص معتقممد‬
‫باشد‪ ،‬خداوند در مخلوقاتش جای دارد‪ ،‬و ایممن عقیممده ابممن‬
‫العربممی صمموفی اسممت کممه در دمشممق مممدفون اسممت‪ ،‬و‬
‫دیگرانی چون او شاعرشان گفته است‪:‬‬
‫وملللللا الكللللللب‬
‫والخنزيللللللللر إل‬
‫ألهنللللللللللللللللللا‬
‫وملللللا اللللللله إل‬
‫راهلللللب فلللللي‬
‫كنيسلللللللللللللللة‬

‫و سگ و خوک نیستند جز خممدای ممما‪ ،‬و خممدا نیسممت جممز‬

‫راهبی در کلیسایی‪.‬‬
‫‪ -6‬شرک تصوف‪:‬‬
‫منظور از این نوع شرک آنست که شخص معتقد باشممد‪،‬‬
‫یتوانند در طبیعت تأثیر و تصرف خداگونه‬ ‫بعضی از اولیا م ‌‬
‫﴿‪﴾54‬‬
‫گروه رستگار‬
‫بهمما و‬
‫داشته باشند‪ ،‬و امور ان را تدبیر نمایند‪ ،‬ماننممد‪ :‬قط ‌‬
‫یدانیممم خداونممد از مشممرکان‬
‫ثهای مزعوم با این کممه م ‌‬ ‫غو ‌‬
‫پیشممین پرسممید‪﴾  ﴿ :‬‬
‫‪‬‬ ‫یکند‪﴿ ،‬‬ ‫»و کیست که امور را تدبیر م ‌‬
‫‪) ﴾ ‬سورة یونس‪ ،‬آیة ‪ (31‬خواهد گفت‪ :‬الله«‪.‬‬
‫یبللرد‪،‬‬‫‪ -7‬و شللرک بزرگللتر کلله عمللل را از بیللن م ‌‬
‫خداونللد متعللال فرمللود‪ ﴿ :‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪) ﴾ ‬سورة زمر‪ ،‬آیة ‪» (65‬و به‬
‫تو و به کسانی که قبل از تو بودند وحی شد که اگر شممرک‬
‫یشود‪ ،‬و از زیانکاران خواهی بود«‪.‬‬
‫آوری‪ ،‬عملت نابود م ‌‬
‫شرک اصغر )کوچکتر( و انواع آن‬
‫شرک اصغر شرکی را گویند که فاعل را از اسلم خارج‬
‫یسازد‪ ،‬اما از گناهان کبیره است‪:‬‬ ‫نم ‌‬
‫‪ -1‬ریای کم‪ ،‬و خودنمایی برای مخلوق‪ ،‬مانند مسمملمانی‬
‫که عملی را برای خدا انجام دهد‪ ،‬و نماز برای خدا بخوانممد‪،‬‬
‫اما نماز و عمل خود را خوب انجام دهد تا مردم او را مدح‬
‫گوینمممممد‪ ،‬خداونمممممد متعمممممال فرممممممود‪ ﴿ :‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪  ‬‬‫‪‬‬
‫‪) ﴾‬سورة کهممف‪ ،‬آیممة ‪(110‬‬
‫‪  ‬‬
‫»پس کسی کممه امیممدوار لقممای خداونممد اسممت‪ ،‬بایممد عمممل‬
‫شایسممته انجممام دهممد‪ ،‬و در عبممادت خممدای خممود کسممی را‬
‫شریک نسازد«‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫م‬ ‫عل َي ْك ُ ُ‬‫ف َ‬ ‫خا ُ‬ ‫ما أ َ‬‫ف َ‬ ‫و َ‬ ‫خ َ‬‫نأ ْ‬ ‫و رسول الله ‪ ‬فرمود‪» :‬إ ِ ّ‬
‫َ‬
‫م‬‫و َ‬ ‫ل ي َل ْ‬ ‫جل ّ‬ ‫و َ‬ ‫ع لّز َ‬‫ه َ‬ ‫ل الل ّل ُ‬ ‫قو ُ‬ ‫ء‪ ،‬ي َ ُ‬
‫غُر‪ :‬الّرَيا ُ‬ ‫ص َ‬‫ك ال ْ‬ ‫شْر ُ‬ ‫ال ّ‬
‫هب ُللوا إ ِل َللى‬ ‫م‪ :‬اذْ َ‬ ‫َ‬ ‫ة إِ َ‬ ‫ال ْ ِ‬
‫ه ْ‬
‫مللال ِ ِ‬‫ع َ‬‫س ب ِأ ْ‬ ‫ى الن ّللا ُ‬ ‫ز َ‬
‫جل ِ‬ ‫ذا ُ‬ ‫مل ِ‬ ‫قَيا َ‬
‫ن‬
‫دو َ‬ ‫ج ُ‬ ‫ل تَ ِ‬ ‫ه ْ‬ ‫فان ْظُُروا َ‬ ‫فى الدّن َْيا َ‬ ‫ن ِ‬ ‫ءو َ‬ ‫م ت َُرا ُ‬ ‫ن ك ُن ْت ُ ْ‬ ‫ذي َ‬ ‫ال ّ ِ‬
‫جَزاءً« »بیشترین چیممزی کممه مممن از آن بممر شممما‬ ‫م َ‬ ‫ه ْ‬ ‫عن ْدَ ُ‬ ‫ِ‬
‫یترسم‪ ،‬شرک اصغر است‪ :‬یعنی ریا‪ ،‬خداونممد وقممتی کممه‬ ‫م ‌‬
‫یفرمایممد‪:‬‬ ‫یدهممد بممه ریاکمماران م ‌‬ ‫جزای مردم روز قیامت م ‌‬
‫یپرداختیممد‪ ،‬و‬ ‫بروید نزد کسانی کممه بممه ریاکمماری بمما آنممان م ‌‬
‫ییابیممد؟« )صممحیح اسممت بممه‬ ‫ببینیممد آیما جزایمی نمزد آنمان م ‌‬
‫روایت احمد(‪.‬‬
‫﴿‪﴾55‬‬
‫گروه رستگار‬
‫‪ -2‬قسم به غیر خدا‪ ،‬رسول الله ‪ ‬فرمود‪» «» :‬کسممی‬
‫که به غیر خدا قسم یاد کرد‪ ،‬شرک آورده اسممت« )صممحیح‬
‫است به روایت احمد(‪.‬‬
‫‪ -3‬شممرک خفممی )پنهممان(‪ ،‬و ابممن عباسمب در تفسممیر آن‬
‫شاءَ‬ ‫ما َ‬ ‫گفته است‪ :‬آنست که شخص به دوستش بگوید‪َ » :‬‬
‫ت« »هرچه خدا بخواهد و تممو بخممواهی( و ماننممد‬ ‫شئ ْ َ‬
‫و ِ‬
‫ه َ‬‫الل ّ ُ‬
‫یشممد‪ ،‬و‬ ‫آنست‪ :‬اگر خدا نبود و تو نبممودی چنیممن و چنممان م ‌‬
‫جایز است بگوییم‪ :‬اگر خدا نبود‪ ،‬سمپس تمو فلنمی نبممود‪ ،‬و‬
‫م‬ ‫شللاءَ الل ّل ُ‬
‫ه ث ُل ّ‬ ‫رسول الله ‪ ‬امر فرمود که بگوئید‪َ » :‬‬
‫ما َ‬
‫ت« »هرچه خدا بخواهد‪ ،‬سپس تممو بخممواهی« )صممحیح‬ ‫شئ ْ َ‬ ‫ِ‬
‫است به روایت نسائی(‪.‬‬

‫مظاهر شرک‬
‫تهای که بر مسلمین‬ ‫در حقیقت سبب اساسی در مصیب ‌‬
‫یشود‪ ،‬از فتنه و زلزله و جنگ و دیگر انواع عذاب‬ ‫وارد م ‌‬
‫که گریبانگیر آنها است‪ ،‬مظاهر شرکی است که در جهان‬
‫اسلم منتشر است‪ ،‬چون مسلمین از توحید رو گردانده و‬
‫شرک در عقیده و رفتارشان ظاهر گشته است‪ ،‬زیرا‬
‫یبینیم که در اکثر بلد اسلم مظاهر شرک متنوعی وجود‬ ‫م ‌‬
‫یکنند از‬
‫دارد که حتی بعضی از داعیان به اسلم خیال م ‌‬
‫اسلم است‪ ،‬و بدین جهت آن را انکار نمی کنند‪ ،‬در حالی‬
‫یدانیم‪ ،‬اسلم آمده است تا همه مظاهر شرک‬ ‫که همه م ‌‬
‫را نابود کند‪ ،‬تا با توحید معارضه نکند‪ ،‬و مهمترین این‬
‫مظاهر امور زیر است‪:‬‬
‫‪ -1‬خواستن از غیر خدا‪ ،‬و دعا به پیشگاه غیر او‪ ،‬مانند‬
‫ههایی شنیده‬ ‫های که در بعضی از سرودها و قصید ‌‬ ‫ادعی ‌‬
‫یشود که به مناسبت جشن مولود یا مناسبت تاریخی‬ ‫م ‌‬
‫یسرایند‪:‬‬ ‫هام که چنین م ‌‬‫یشود و شنید ‌‬
‫دیگری خوانده م ‌‬
‫يا إمام الرسل يا‬
‫سندي‬
‫أنت باب الله‬
‫ومعتمدي‬

‫هگاه من تو دروازه خدا و‬

‫ای پیشوای پیغمبران‪ ،‬ای تکی ‌‬
‫پشتوانه منی‪.‬‬
‫وفي دنياي‬
‫وآخرتي‬
‫يا رسول الله خذ‬
‫﴿‪﴾56‬‬
‫گروه رستگار‬
‫بيدي‬

‫و در دنیا و آخرتم‬
‫ای رسول خدا دستم‬
‫را بگیر‬

‫یسرایند‪:‬‬
‫وم ‌‬
‫ما يبدلني عسري‬
‫يسرا‬
‫ألك يا تاج الحضرة‬

‫یسازد‪ ،‬مگر تو ای تاج حضرت‬ ‫سختی مرا آسان نم ‌‬

‫الهی‪.‬‬
‫یشنید از آن تبرئه‬ ‫و اگر رسول الله ‪ ‬اینها را م ‌‬
‫یجست‪ ،‬زیرا جز خداوند یکتا کس دیگری سختی را به‬ ‫م ‌‬
‫یکند‪ ،‬و از این امثله است‪ ،‬قصایدی که در‬ ‫آسانی تبدیل نم ‌‬
‫یشود‪ ،‬و در آنها‬ ‫بها نوشته م ‌‬ ‫هها و کتا ‌‬ ‫روزنامه و مجل ‌‬
‫درخواست کمک و یاری از رسول الله ‪ ‬و اولیا و‬
‫ککردن عاجزند‪.‬‬ ‫صالحان است که از کم ‌‬
‫‪ -2‬دفن اولیا و صالحان در مساجد‪:‬‬
‫یبینیم‬‫در بعضی از مساجد بسیاری از بلد اسلم م ‌‬
‫قبرهایی وجود دارد که قبله برآن بنا شده و بعضی از‬
‫یکنند که از غیر‬ ‫شهایی م ‌‬ ‫مردم از اصحاب آن قبور خواه ‌‬
‫خدا جایز نیست‪ ،‬و رسول الله ‪ ‬در نهی شدید خود در‬
‫صاَرى‪،‬‬ ‫والن ّ َ‬
‫هود َ‬ ‫ن الّله ال ْي َ ُ‬‫ع َ‬ ‫یفرمایند‪» :‬ل َ َ‬ ‫این باره م ‌‬
‫د « »خداوند یهود و‬ ‫َ‬ ‫ذوا ُ‬ ‫خ ُ‬
‫ج َ‬
‫سا ِ‬
‫م َ‬‫م َ‬ ‫ه ْ‬
‫قُبور أن ْب َِيائ ِ ِ‬ ‫ا ِت ّ َ‬
‫نصاری را لعنت کند که قبر پیغمبران خود را به مسجد‬
‫گرفتند« )بخاری و مسلم(‪.‬‬
‫لذا وقتی که دفن انبیا در مساجد از عادات کفار باشد‪،‬‬
‫چگونه دفن مشایخ و علما جایز است؟‬
‫‪ -3‬زندگی برای اولیا‪:‬‬
‫های یا مالی را برای فلن ولی نذر‬ ‫بعضی از مردم ذبیح ‌‬
‫یکنند‪ ،‬و این نذر شرک است‪ ،‬و به جاآوردن آن جایز‬ ‫م ‌‬
‫نیست‪ ،‬زیرا نذر عبادت است و برای غیر خدا جایز نیست‪.‬‬
‫‪ -4‬ذبح نذر قبور انبیا و اولیا‪ :‬اگرچه نیت این باشد‬
‫که ذبیحه برای خدا است‪ ،‬زیرا این کارها از اموری است‬
‫که مشرکان برای بتان خود که تمثال اولیاشان بود انجام‬
‫یدادند‪.‬‬ ‫م ‌‬
‫﴿‪﴾57‬‬
‫گروه رستگار‬
‫‪ -5‬طللواف دور قبرهللای پیغمللبران و اولیللا ماننممد‬
‫گیلنی و رفاعی و بدوی و حسمین و دیگمران‪ ،‬زیمرا طمواف‬
‫عبادت است‪ ،‬و جز دور کعبه جایز نیست‪ ،‬چرا کممه خداونممد‬
‫متعمممممممممممال فرمایمممممممممممد‪﴿ :‬‬
‫‪) ﴾   ‬سممورة حممج‪ ،‬آیممة‬
‫‪» (29‬و باید به خانه آزاده )کعبه( طواف کنند«‪.‬‬
‫‪ -6‬نماز به جهت قبر که ناجایز است‪ ،‬رسول الله ‪‬‬
‫هللا«‬ ‫صللّلوا إ ِل َي ْ َ‬ ‫ول ت ُ َ‬ ‫ر‪َ ،‬‬ ‫قُبو ِ‬ ‫عَلى ال ْ ُ‬ ‫سوا َ‬ ‫جل ِ ُ‬ ‫فرمود‪» :‬ل ت َ ْ‬
‫»بر قممبر نشممینید‪ ،‬و بممه طممرف آن نممماز نخوانیممد« )روایممت‬
‫مسلم(‪.‬‬
‫‪ -7‬مسافرت برای قبر بلله خللاطر تللبرک بلله آن‪ ،‬یمما‬
‫نمازخوانممدن نممزد آن‪ ،‬جممایز نیسممت‪ .‬زیممرا رسممول اللممه ‪‬‬
‫ل إ ِل ّ إ َِلللى َثلَثلل ِ‬
‫ة‬ ‫حللا ُ‬ ‫شللدّ الّر َ‬ ‫فرمممموده اسمممت‪» :‬ل ت ُ َ‬
‫ل‪،‬‬ ‫سللو ِ‬ ‫د الّر ُ‬ ‫ج ِ‬‫سلل ِ‬ ‫م ْ‬ ‫و َ‬‫م‪َ ،‬‬ ‫حللَرا ِ‬ ‫د ال ْ َ‬ ‫ج ِ‬
‫سلل ِ‬ ‫م ْ‬ ‫د‪ :‬ال ْ َ‬‫ج َ‬‫سللا ِ‬ ‫م َ‬ ‫َ‬
‫صللى« »بمممار )بمممرای مسمممافرت( بسمممته‬ ‫َ‬
‫د ال ْ‬
‫ق َ‬ ‫ج ِ‬‫سلل ِ‬‫م ْ‬ ‫و َ‬
‫َ‬
‫یشود‪ ،‬مگممر بممه سممه مسممجد‪ :‬مسممجد الحممرام )مکممه( و‬ ‫نم ‌‬
‫مسجدم این )مممدینه(‪ ،‬و مسممجد اقصممی )بیممت المقممدس(«‬
‫)بخاری و مسلم(‪.‬‬
‫یگوییم‪ :‬به زیارت مسجد نبوی و سلم بممر رسممول‬ ‫لذا م ‌‬
‫الله ‪ ‬رفتیم‪.‬‬
‫‪ -8‬حکم به غیر کتاب خدا‪ ،‬مانند حکم به قوانین وضعی‬
‫که مخالفت قرآنکریم و سنت صحیح رسول الله ‪ ‬است‪،‬‬
‫یکننممد‪،‬‬ ‫و مانند آن فتاوایی است که بعضی مشایخ صممادر م ‌‬
‫لدانسممتن ربمما‬ ‫و معارض با نصوص اسلمی است‪ ،‬مثممل حل ‌‬
‫کممه خداونممد اعلن جنممگ ضممد آن فرممموده و مثممل تصممویر‬
‫حدار به عمد‪.‬‬ ‫برداری از حیوانات رو ‌‬
‫های‬ ‫‪ -9‬پیروی از حکام و علما و مشللایخ در مسللأل ‌‬
‫که مخالف نص قرآن یا سنت صللحیح اسللت‪ ،‬و ایممن‬
‫نوع را شرک یا طاعت و فرمانبری گوینممد‪ ،‬رسممول اللممه ‪‬‬
‫ق«‬ ‫خللال ِ ِ‬ ‫ة ال ْ َ‬
‫ص لي َ ِ‬‫ع ِ‬‫م ْ‬ ‫فللى َ‬ ‫ق ِ‬‫خل ُللو ٍ‬ ‫م ْ‬‫ة لِ َ‬‫عل َ‬‫طا َ‬‫فرمممود‪» :‬ل َ َ‬
‫»مخلمموق حممق طمماعتی کممه نافرمممانی خممالق در آن باشممد‪،‬‬
‫ندارد« )صحیح است به روایت احمد(‪.‬‬
‫و خداونمممممممد متعمممممممال فرممممممممود‪﴿ :‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪) ﴾  ‬سممورة تمموبه‪ ،‬آیممة ‪(31‬‬
‫﴿‪﴾58‬‬
‫گروه رستگار‬
‫»دانشمندان و راهبممان را خممدایانی از غیممر خممدا گرفتنممد‪ ،‬و‬
‫مسیح پسر مریم را‪ ،‬در حالی که آنان مممأمور نیسممتند‪ ،‬جممز‬
‫آن که یک خدا را بپرستند که خدایی به حق جممز او نیسممت‪،‬‬
‫یآورند«‪.‬‬‫پاک و برتر است از آنچه آنان به او شرک م ‌‬
‫و در حممدیثی کممه قبل ً گذشممت دیممدیم کممه عبممادت بممه‬
‫فرمانبری تفسیر شده بود‪.‬‬

‫هها‬
‫مقام و زیارتگا ‌‬
‫ههایی که در بلد اسلم مانند شام و‬ ‫مقامات و زیارتگا ‌‬
‫یبینیم‪ ،‬با تعالیم اسلم موافق‬ ‫مصر و عراق و غیره م ‌‬
‫نیست‪ ،‬و رسول الله ‪ ‬از بنا روی قبر منع فرموده اند‪،‬‬
‫در حدیث صحیح آمده است که رسول الله ‪ ‬از گچکاری‬
‫قبر و بنا روی آن نهی فرموده است )روایت مسلم(‪ .‬و در‬
‫روایت حاکم آمده است )و از نوشتن روی آن( چه قرآن و‬
‫چه شعر و امور دیگر‪.‬‬
‫هها اکثرا ً مصداق ندارند و صحیح نیستند‪:‬‬ ‫‪ -1‬این جایگا ‌‬
‫حسین بن علی ب در عراق به شهادت رسیده اسممت‪ ،‬و‬
‫سر مبممارک او را بممه شممام بممرده انممد‪ ،‬و بممه مصممر نرسممیده‬
‫اسممت‪ ،‬لممذا قممبر او در مصممر نادرسممت اسممت و دروغ‪ .‬و‬
‫بزرگترین دلیل آن است که هیچوقت مسلمین در آن زمان‬
‫یشدند حسین ‪ ‬را در مسممجد دفممن کننممد‪ ،‬زیممرا‬ ‫حاضر نم ‌‬
‫یدانستند که رسول الله ‪ ‬از این کار باز داشممته انممد‪ ،‬و‬ ‫م ‌‬
‫حکمت نهممی آن اسممت کممه مسمماجد خممالی از شممرک بمماقی‬
‫بمانمممممممد‪ ،‬خداونمممممممد متعمممممممال فرممممممممود‪﴿ :‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪) ﴾  ‬سورة جن‪ ،‬آیة ‪» (18‬و البتممه مسمماجد‬
‫بممرای خممدا اسممت‪ ،‬لممذا شممما بمما خداونممد کممس دیگممری را‬
‫نخوانید«‪.‬‬
‫و چنانکه ثممابت اسممت‪ :‬رسممول اللممه ‪ ‬در مسممجد دفممن‬
‫نشده‪ ،‬بلکه در خانه اش دفن شده‪ ،‬و هنگامی کممه امویممان‬
‫بنا بر اغراض سیاسی خممود مسممجد را توسممعه دادنممد‪ ،‬قممبر‬
‫رسممول اللممه ‪ ‬را وارد مسممجد سمماختند‪ ،‬و بمما تعممالیم او‬
‫مخممالفت نمودنممد‪ ،‬و قممبر حسممین الن در مسممجد اسممت و‬
‫یچرخند‪ ،‬و حاجمماتی را کممه نبایممد‬ ‫مردم دور آن به طواف م ‌‬
‫یخواهنممد‪ ،‬مثممل شممفای‬ ‫از غیممر خممدا بخواهنممد‪ ،‬از آنجمما م ‌‬
‫نبردن سختی‪ ,‬در حالی که دیممن ممما بممه ممما‬ ‫بیماری‪ ،‬و از بی ‌‬
‫یکند که فقط آنها را از خدا بخواهیم‪ ،‬و جز دور کعبه‬ ‫امر م ‌‬
‫طواف نکنیم‪ .‬خداونممد فرممموده‪﴿ :‬‬
‫﴿‪﴾59‬‬
‫گروه رستگار‬
‫‪).﴾   ‬الحممج‪ »(29/‬و بممر‬
‫گرد خانه عتیق )بیت الحرام کعبه( طواف کنند «‬
‫‪ -2‬و مقممام حضممرت زینممب دخممتر علممی ‪ ‬در قمماهره و‬
‫دمشق صحیح نیست‪ ،‬زیممرا وفممات او نممه در مصممر و نممه در‬
‫شام بوده است‪ ،‬و نزدیکترین دلیل آنسممت کممه در هرکممدام‬
‫از این دو مکان جایی برای او ادعا شده است‪.‬‬
‫‪ -3‬اسلم با بنای قبه بممر قممبر و قممراردادن آن در مسممجد‬
‫مخالف است‪ ،‬هرچند آن قبر دارای مصداق باشد‪ ،‬مثل قبر‬
‫حسین در عراق‪ ،‬و قبر عبدالقادر گیلنممی در بغممداد‪ ،‬و قممبر‬
‫شافعی در مصر‪ ،‬به دلیل نهی عامی که قبل ً از رسول الله‬
‫‪ ‬روایت کردیم‪.‬‬
‫هام کممه در‬ ‫یگفممت کممه مممردی را دیممد ‌‬ ‫و شیخی راستگو م ‌‬
‫یخواند‪ ،‬و قبله‬ ‫نماز خود رو به قبر عبدالقادر گیلنی نماز م ‌‬
‫را ترک گفته بود‪ ،‬او را راهنمممایی کممردم‪ ،‬لکممن نپممذیرفت و‬
‫گفت‪ :‬تو وهابی هستی‪ ،‬و مثممل ایممن بممود کممه نشممنیده بممود‪:‬‬
‫رسول الله ‪ ‬فرموده است‪» :‬بر روی قممبر ننشممینید و بممه‬
‫سوی آن نماز نخوانید« )به روایت مسلم(‪.‬‬
‫‪ -4‬اکثر مقاماتی که در مصر وجود دارد از ساخته حکممام‬
‫دولممت فمماطمی اسممت کممه از دروز فمماطمی بودنممد کممه‬
‫سشممان بممود‬ ‫شاعرشان در باره )حمماکم بممأمر اللممه( کممه رئی ‌‬
‫یگوید‪:‬‬
‫چنین م ‌‬
‫مللا شللئت ل مللا‬
‫شلللاءت القلللدار‬
‫فللللأحكم فللللأنت‬
‫الواحلللد القهلللار‬

‫آنچه تو خواستی نه آنچه قدر خدا خواست‪ ،‬لذا حکم کن‬

‫های‪.‬‬
‫که تو یکتای چیر ‌‬
‫یدیدنممد‪،‬‬‫این کفار وقتی که مساجد را پممر از نمممازگزار م ‌‬
‫یافتادنممد‪ ،‬چممون خودشممان نممه نممماز‬ ‫بممه تممرس و وحشممت م ‌‬
‫یرفتند‪ ،‬و بر مسلمانان کینه بممه دل‬ ‫یخواندند‪ ،‬و نه حج م ‌‬ ‫م ‌‬
‫داشتند‪ ،‬لذا به فکر افتادند مردم را از مسمماجد بگرداننممد‪ ،‬و‬
‫ههای کاذب یافتنممد‪ ،‬و‬ ‫بهترین چیز را بنای مقامات و زیارتگا ‌‬
‫ادعا کردند که در آن حسین بن علی و زینب بنممت علمی ‪‬‬
‫نها به پا کردند تمما مممردم را‬ ‫مدفونند‪ ،‬و برای این امور جش ‌‬
‫بدان جذب کنند‪ ،‬و خود را فاطمییان نامیدنممد تمما در زیممر آن‬
‫لباس دروغ‪ ,‬مردم بدانان متمایل گردنممد‪ ،‬سممپس مسمملمین‬
‫تها را از آنان گرفتند و در شرک افتادنممد‪ ،‬و بممرای‬ ‫این بدع ‌‬
‫لهای زیادی مصرف کردند که خودشان بممرای خریممد‬ ‫آن ما ‌‬
‫﴿‪﴾60‬‬
‫گروه رستگار‬
‫سلح و دفاع از نفس به آن نیازمنممدتر بودنممد‪ ،‬تمما از دیممن و‬
‫کرامت خود پاسداری کنند‪.‬‬

‫نهای شرک‬ ‫مفاسد و زیا ‌‬

‫نها و مفاسد بسیاری در زندگی فردی و‬ ‫شرک زیا ‌‬
‫اجتماعی دارد که مهمترین آنها موارد زیر است‪:‬‬
‫‪ -1‬شرک توهین به انسانیت است‪:‬‬
‫یبممرد‪ ،‬و از قممدر و‬‫شممرک کرامممت انسممان را از بیممن م ‌‬
‫یکاهممد‪ ،‬در حممالی کممه خداونممد او را در زمیممن‬ ‫منزلممت او م ‌‬
‫خلیفه خود سماخته و بمه او کراممت و علمم بخشمیده‪ ،‬و بمه‬
‫فضل و کرم خود آنچمه در آسممان و زمیمن اسمت بمرای او‬
‫مسخر ساخته‪ ،‬و برآنچه در این دنیا موجممود اسمت سمیادت‬
‫داده اسممت‪ ،‬لکممن ایممن انسممان قممدر خممود را ندانسممته و بممه‬
‫منزلت خود پی نبرده و بعضی از عناصر دنیا را خدای خممود‬
‫دانسته و برای آن به خضوع و ذلت تن داده است‪ ،‬و کممدام‬
‫اهانت بر انسانیت بیشتر است‪ ،‬از ایممن کممه صممدها میلیممون‬
‫یپرسممتند کممه خداونممد آن‬‫انسان را ببینیم در هند گاوی را م ‌‬
‫را در تسخیر بشر قممرار داده اسممت تمما از آن کممار بکشممد و‬
‫یبینیممم‬
‫گوشت آن را بخورد‪ .‬دیگر بعضممی از مسمملمین را م ‌‬
‫که بر قبور مردگان اقامت دارند‪ ،‬و از آنها نیازهای خممود را‬
‫یخواهند‪ ،‬در حالی کممه آنهمما بنممدگانی ماننممد خودشممانند‪ ،‬و‬‫م ‌‬
‫مالک نفع و ضرری حتی برای خود نیستند‪ ،‬لممذا حسممین بممن‬
‫علممی ب نتوانسممت جلممو کشممتن خممود را بگیممرد‪ ،‬چگممونه‬
‫یتواند بلگردان دیگری باشد‪ ،‬و برای او جلممب نفممع کنممد؟‬ ‫م ‌‬
‫مردگان به دعای زنممدگان نیازمندنممد‪ ،‬لمذا مما بمرای آنمان از‬
‫یکنیم‪ ،‬اما از آنان چیممزی‬ ‫خداوند طلب مغفرت و رحمت م ‌‬
‫یخمممواهیم‪ ،‬خداونمممد متعمممال فرممممود‪﴿ :‬‬ ‫نم ‌‬
‫‪‬‬‫‪  ‬‬ ‫‪  ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪) ﴾ ‬سورة نحل‪ ،‬آیة ‪ 20‬و ‪» (21‬و‬
‫یآفرینند‪ ،‬و‬
‫یخوانندشان‪ ،‬چیزی نم ‌‬ ‫کسانی که از غیر خدا م ‌‬
‫خودشممان آفریممده شممده انممد‪ ،‬مممرده انممد و زنممده نیسممتند‪ ،‬و‬
‫یدانند کی زنده خواهند شد«‪.‬‬ ‫نم ‌‬
‫﴿‪   ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪    ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪) ﴾   ‬سورة حج‪ ،‬آیة ‪» (31‬و‬
‫﴿‪﴾61‬‬
‫گروه رستگار‬
‫کسی که به خداوند شرک آورد‪ ،‬مثل آنست کممه از آسمممان‬
‫افتاده و پرنده او را بربایممد‪ ،‬یمما بمماد او را بممه جممای عمیممق و‬
‫دوری اندازند«‪.‬‬
‫‪ -2‬شرک لنه خرافات و اباطیل است‪:‬‬
‫کسی که معتقممد بممه مممؤثری غیممر از خداونممد در طممبیعت‬
‫باشد‪ ،‬مثل اعتقمماد بممه تممأثیر سممتارگان و جنیممان و اشممباح و‬
‫ارواح‪ ،‬عقلش آماده قبول هرنوع خرافات است‪ ،‬و پذیرش‬
‫هر دجممالی‪ ،‬و در اجتممماعی کممه شممرک رواج داشممته باشممد‪،‬‬
‫کاهنممان و فممالگیران و سمماحران و منجمممان و مانندشممان از‬
‫کسممانی کممه ادعممای علممم غیممب دارنممد‪ ،‬بازارشممان پررونممق‬
‫های اسممباب و سممنن طممبیعی کممه‬ ‫اسممت‪ ،‬و در چنیممن جممامع ‌‬
‫یشود‪.‬‬ ‫خداوند آن را وضع کرده اهمال م ‌‬
‫‪ -3‬شرک‪ ،‬ظلم بسیار بزرگی است‪:‬‬
‫شممرک‪ ،‬ظلممم بممه حقیقممت اسممت‪ ،‬و بزرگممترین حقیقممت‬
‫یهمتمما اسممت‪ ،‬آفریمدگار و‬ ‫آنست که خداوند معبود یکتمای ب ‌‬
‫پروردگار و حاکمی جز او نیست‪ ،‬لکن مشرک غیممر خممدا را‬
‫معبود خود ساخته‪ ،‬و دیگری را به حاکمیت خوانممده اسممت‪،‬‬
‫و شرک ظلممم بممه خممود اسممت‪ ،‬زیممرا مشممرک خممود را بنممده‬
‫مخلوقی مثل خودش یا کمتر از خممودش سمماخته‪ ،‬در حممالی‬
‫که خداوند او را آزاد آفریده است‪ ،‬و شرک ظلم به دیگری‬
‫یشممود‪ ،‬زیممرا کسممی کممه‬‫است کممه مممورد پرسممتش واقممع م ‌‬
‫دیگری را با خممدا شممریک سممازد‪ ،‬بممه او ظلممم کممرده اسممت‪،‬‬
‫چون حقی که ندارد به او داده است‪.‬‬
‫‪ -4‬شرک منبع ترس و وهم و خیال است‪:‬‬
‫یپممذیرد‪ ،‬و اباطیممل را‬
‫کسممی کممه عقلممش خرافممات را م ‌‬
‫یدهممد‪،‬‬‫یپندارد‪ ،‬از چند جهت به او ترس دسممت م ‌‬ ‫راست م ‌‬
‫زیرا او به خدایان متعددی تکیه دارد که همممه از جلممب نفممع‬
‫برای خود و دفع ضرر از خود عاجزند‪ ،‬و از اینجا اسممت کممه‬
‫یسممبب‬ ‫در جممو شممرک‪ ،‬فمال بممد زدن‪ ،‬و تممرس و وحشممت ب ‌‬
‫آشکار و زیاد است‪ ،‬چنانکه خداوند متعال فرمود‪﴿ :‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪     ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪   ‬‬
‫‪) ﴾  ‬سمممممممورة آل‬
‫عمران‪ ،‬آیة ‪» (151‬در دل کفار ترس خواهیم انممدخت‪ ،‬بممه‬
‫سبب این که به خدا شریک سمماختند‪ ،‬چیممزی را کممه دلیممل و‬
‫برهانی برای آن نازل نفرموده است‪ ،‬و جایگمماه آنممان دوزخ‬
‫﴿‪﴾62‬‬
‫گروه رستگار‬
‫تگاهی برای سممتمگران )مشممرکان(‬ ‫است‪ ،‬و دوزخ بد اقام ‌‬
‫است«‪.‬‬
‫یدارد‪:‬‬‫‪ -5‬شرک انسان را از کار مفید بازم ‌‬
‫یآموزد که بر شافعان و واسطگان‬ ‫شرک به اتباع خود م ‌‬
‫یگوینممد‪ ،‬و مرتکممب‬
‫اعتماد کنند‪ ،‬لذا عمل صممالح را تممرک م ‌‬
‫یشوند‪ ،‬چون که معتقدند آنان برایشان نزد خداونممد‬ ‫گناه م ‌‬
‫یکنند و این اعتقاد عرب قبل از اسلم است که‬ ‫شفاعت م ‌‬
‫هشان فرممموده اسممت‪﴿ :‬‬ ‫خداوند در بار ‌‬
‫‪      ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪      ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪) ﴾‬سممورة یممونس‪ ،‬آیممة ‪» (18‬و از غیممر خممدا چیممزی را‬
‫یپرسممتند کممه نممه ضممرر و نممه نفعممی بممرای آنممان دارد‪ ،‬و‬ ‫م ‌‬
‫یگویند‪ :‬اینان شفیعان ما نزد خداوندند‪ ،‬بگممو‪ :‬آیمما خممدا را‬ ‫م ‌‬
‫یدهیممد بممه چیممزی کممه آن را در آسمممان و زمیممن‬ ‫خممبر م ‌‬
‫یدانممد؟ خداونممد پمماک اسممت و وال از آنچممه بممه او شممرک‬ ‫نم ‌‬
‫آورند«‪.‬‬
‫یدهند‪ ،‬در حممالی‬ ‫و این مسیحیان اعمال منکر را انجام م ‌‬
‫یشان مسممیح هنگممامی کممه صمملبه زده‬ ‫که اعتقاد دارند خدا ‌‬
‫شممد گناهممان آنممان را کفمماره کممرد‪ ،‬و بعضممی از مسمملمین‬
‫یشوند‪،‬‬ ‫یگویند‪ ،‬و محرمات را مرتکب م ‌‬ ‫واجبات را ترک م ‌‬
‫و برای دخول خود به بهشت اعتماد بر شفاعت رسول الله‬
‫یکنند‪ ،‬با این که رسول اللممه ‪ ‬بممه دخممترش فمماطمه‬ ‫‪‬م ‌‬
‫ما‬
‫ماِلي َ‬ ‫ن َ‬ ‫م ْ‬‫سِليِني ِ‬‫مد‪َ ،‬‬ ‫ح ّ‬ ‫م َ‬
‫مة ب ِْنت ُ‬ ‫َ‬
‫فرماید‪َ» :‬يا فاطِ َ‬
‫شي ًْئا« »ای فاطمه دختر‬ ‫ّ‬
‫ن الله َ‬ ‫م ْ‬
‫عْنك ِ‬ ‫غِني َ‬ ‫شْئت‪َ ،‬ل أ ُ ْ‬ ‫ِ‬
‫محمد‪ ،‬از مالم هرچه خواستی طلب کن‪ ،‬در مقابل خداوند‬
‫ینیاز نسازم« )روایت بخاری(‪.‬‬ ‫من تو را از چیزی ب ‌‬

‫‪ -6‬شرک سبب جاویدماندن در دوزخ است‪:‬‬

‫تدادن دنیا و عممذاب ابممدی در آخممرت‬
‫شرک سبب از دس ‌‬
‫اسممممت‪ ،‬خداونممممد متعممممال فرمممممود‪ ﴿ :‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪     ‬‬
‫‪‬‬
‫‪) ﴾‬سورة مائده‪ ،‬آیة ‪» (72‬البته کسی که به‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬
‫خداوند شرک آورد‪ ،‬خداوند بهشت را بر او حرام گردانممده‪،‬‬
‫﴿‪﴾63‬‬
‫گروه رستگار‬
‫و جایگاهش دوزخ است‪ ،‬و ستمگران )مشرکان( هیچ یار و‬
‫یاوری ندارند«‪.‬‬
‫ن‬
‫مل ْ‬‫عو ِ‬
‫و ي َ لد ْ ُ‬
‫هل َ‬‫و ْ‬
‫ت َ‬
‫ما َ‬
‫ن َ‬ ‫و رسول الله ‪ ‬فرمود‪َ » :‬‬
‫م ْ‬
‫ل الّناَر« »کسی که بمیرد در حالی کممه‬ ‫خ َ‬
‫دا دَ َ‬ ‫ن الل ّ ِ‬
‫ه نِ ّ‬ ‫دو ِ‬
‫ُ‬
‫یخوانمد‪ ،‬بمه دوزخ وارد‬ ‫شریک و همانندی را از غیمر خمدا م ‌‬
‫می شود« )روایت بخاری(‪.‬‬
‫یپاشاند‪:‬‬ ‫‪ -7‬شرک امت را از هم م ‌‬
‫‪ ‬‬ ‫خداوند متعال فرمایممد‪ ﴿ :‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪) ﴾‬سورة روم‪ ،‬آیة ‪» (32‬از مشرکان نباشممید‪،‬‬
‫از کسانی که دیممن خممود را از هممم پاشممانند‪ ،‬و فرقممه فرقممه‬
‫شدند«‪.‬‬

‫کفر اکبر و انواع آن‬

‫کفر اکبر‪ ،‬کفری است که دارنده را از اسلم خارج‬
‫یتوان کفر اعتقادی نامید‪ ،‬و انواع‬ ‫یسازد‪ ،‬و آن را م ‌‬
‫م ‌‬
‫زیادی دارد که از آن جمله موارد زیر است‪:‬‬
‫‪ -1‬کفر تکذیب‪:‬‬
‫مثل تکذیب قممرآن و حممدیث متممواتر‪ ،‬یمما کفممر بممه بعضممی‬
‫اشیای وارد در آن دو‪ ،‬زیرا خداوند متعال فرماید‪﴿ :‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪     ‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪) ﴾  ‬سمممورة‬
‫عنکبوت‪ ،‬آیة ‪» (68‬و چه کسی ستمگرتر از آنست کمه بمر‬
‫خدا دروغ بندد؟ یمما وقممتی کممه حممق بممر او وارد شممود‪ ،‬آن را‬
‫تکممذیب کنممد؟ آیمما در جهنممم جایگمماهی بممرای کممافران وجممود‬
‫ندارد؟«‪.‬‬
‫‪‬‬ ‫و فرمایمممممممممد‪ ﴿ :‬‬
‫‪﴾  ‬‬
‫)سورة بقره‪ ،‬آیة ‪»(85‬آیا بممه بخشممی از کتمماب ایمممان مممی‬
‫آورید و به بخشی دیگر کفر می ورزید؟ «‪.‬‬
‫‪ -2‬کفر خودداری و استکبار همراه با تصدیق‪ ،‬یعنی عدم‬
‫فرمانبری حق همممراه بمما اقممرار بممه آن‪ ،‬مثممل کفممر ابلیممس‪،‬‬
‫چنمممانکه خداونمممد متعمممال فرمایمممد‪ ﴿ :‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪   ‬‬
‫﴿‪﴾64‬‬
‫گروه رستگار‬
‫‪) ﴾ ‬سممممورة بقممممره‪ ،‬آیممممة ‪(34‬‬
‫»وقتی که به فرشتگان گفتیم‪ :‬برای آدم سجده کنید‪ ،‬همممه‬
‫سجده کردند به جز ابلیس که خودداری کرد و تکبر ورزیممد‬
‫و از کافران شد«‪.‬‬
‫‪ -3‬کفری که سبب آن ظن و شک به قیممامت یمما انکممار و‬
‫عدم قبول آن است‪ ،‬چنانکه خداوند متعال بر زبان یکممی از‬
‫دو مممرد صممالح در سممورة کهممف‪ ،‬بممر زبممان صممالح فرممموده‬
‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫اسممممممممممممممممممممممممت‪﴿ :‬‬
‫یبرم قیامت بپا‬ ‫‪) ﴾‬کهف‪» (38/‬و من گمان نم ‌‬
‫شود«‪.‬‬
‫و شخص صممالح جممواب داد‪ ﴿ :‬‬
‫‪) ﴾  ‬کهمممف‪» (37/‬آیمما بممه آن‬
‫کسی که تو را از خاک آفریده است کفر آوردی؟«‪.‬‬
‫‪ -4‬کفر اعراض و روگردانی از تعالیم اسمملمی بممه عممدم‬
‫پذیرش مطالب اسمملم و تممرک آن‪ ،‬چنممانکه خداونممد متعممال‬
‫فرمایمممممممممممممممممد‪  ﴿ :‬‬
‫‪) ﴾ ‬سورة احقاف‪ ،‬آیة‬ ‫‪ ‬‬
‫‪» (3‬و کسانی که کفر آورند‪ ،‬از آنچه بدان ترسممانده شممده‬
‫اند‪ ،‬رو گردانند«‪.‬‬
‫‪ -5‬کفر نفاق‪:‬‬
‫منظور از کفممر نفمماق‪ ،‬اظهممار اسمملم بممه زبممان اسممت‪ ،‬و‬
‫مخممالفت آن در دل و عمممل‪ ،‬زیمرا خداونمد متعمال فرممموده‬
‫اسمممممممممت‪   ﴿ :‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪   ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪) ﴾‬سورة منافقون‪ ،‬آیمة ‪» (3‬آن بمدان سمبب اسمت کمه‬
‫ایمان آوردند‪ ،‬سپس کفر ورزیدند‪ ،‬لذا بر دل آنان مهر شممد‬
‫و بدین سبب نخواهند فهمید«‪.‬‬
‫‪ ‬‬ ‫و فرمممممممموده اسمممممممت‪  ﴿ :‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪﴾    ‬‬
‫یگویند‪:‬‬
‫)سورة بقره‪ ،‬آیة ‪» (8‬و از بین مردم کسانیند که م ‌‬
‫ایمممان بممه خممدا و روز آخممر آوردیممم‪ ،‬در حممالی کممه ایمممان‬
‫ندارند«‪.‬‬

‫کفر اصغر و انواع آن‬

‫کفر اصغر‪ ،‬کفری است که شخص را از اسلم خارج‬
‫یسازد‪ ،‬مانند‪:‬‬
‫نم ‌‬
‫﴿‪﴾65‬‬
‫گروه رستگار‬
‫های است کمه در آن خداونمد‬
‫‪ -1‬کفر نعمت‪ ،‬و دلیل آن آی ‌‬
‫متعال خطاب به مؤمنین قوم موسی ‪ ‬فرماییممد‪﴿ :‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪) ﴾ ‬سورة ابراهیم‪ ،‬آیة ‪» (7‬و هنگامی‬
‫یکنممم‪ ،‬اگممر‬ ‫که پروردگارتان اعلم داشممت کممه قسممم یمماد م ‌‬
‫یافزایم‪ ،‬و اگر کفممران کنیممد‪،‬‬ ‫شکرکزاری کردید‪ ،‬شما را م ‌‬
‫عذابم سخت است«‪.‬‬
‫کفر عملی‪:‬‬
‫منظور از کفر عملی هر معصیتی است که شارع همراه‬
‫با بقای اسم ایمان بر فاعل‪ ،‬برآن نام کفر گممذارده اسممت‪،‬‬
‫ب‬‫س لَبا ُ‬ ‫مثممل ایممن حممدیث کممه رسممول اللممه ‪ ‬فرمایممد‪ِ » :‬‬
‫فلٌر« »بممدگویی بممه مسمملمان‬ ‫ه كُ ْ‬ ‫قَتال ُ ُ‬ ‫و ِ‬
‫سوقٌ َ‬ ‫ف ُ‬ ‫سل ِم ِ ُ‬‫م ْ‬‫ال ْ ُ‬
‫فسق است‪ ،‬و جنگیدن با او کفر« )بخاری(‪.‬‬
‫ن ي َْزن ِللي‬‫حيل َ‬ ‫و قول رسول الله ‪» :‬ل ي َْزِني الّزاِني ِ‬
‫و‬
‫هل َ‬‫و ُ‬
‫رقُ َ‬ ‫سل ِ‬ ‫ن يَ ْ‬
‫حي ل َ‬‫رقُ ِ‬ ‫سا ِ‬
‫رقُ ال ّ‬ ‫س ِ‬ ‫ول ي َ ْ‬ ‫ن‪َ ،‬‬ ‫م ٌ‬ ‫م ْ‬
‫ؤ ِ‬ ‫و ُ‬‫ه َ‬‫و ُ‬‫َ‬
‫ن«‬ ‫م‬ ‫ْ‬
‫ؤ‬ ‫م‬ ‫و‬ ‫ه‬
‫ُ‬
‫َ َ َ ُ َ َ َ ُ ِ ٌ‬‫و‬ ‫ها‬ ‫ب‬ ‫ر‬‫ش‬ ‫ْ‬ ‫ي‬ ‫ن‬ ‫حي‬‫ِ‬ ‫ر‬ ‫م‬
‫ْ َ‬ ‫خ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ل‬‫ا‬ ‫ب‬ ‫ر‬‫ش‬‫ْ‬
‫َ َ ُ‬ ‫ي‬ ‫ول‬ ‫ن‪،‬‬
‫ُ ِ ٌ َ‬ ‫م‬ ‫ْ‬
‫ؤ‬ ‫م‬
‫»زناکار هنگام زنا ایمممان نممدارد‪ ،‬و دزد هنگممام دزدی ایمممان‬
‫یخورد« )مسلم(‪.‬‬ ‫بخوار هنگام ایمان نم ‌‬ ‫ندارد‪ ،‬و شرا ‌‬
‫ایممن نمموع کفممری اسممت کممه شممخص را از اسمملم خممارج‬
‫یکند‪ ،‬به خلف کفر اعتقادی که در فصل قبلی گذشت‪.‬‬ ‫نم ‌‬

‫تها برحذر باشید‬ ‫از طاغو ‌‬

‫طاعوت عبارت از هرچیزی است که غیممر از خممدا مممورد‬
‫پرستش واقع شود‪ ،‬و خودش راضی بممه آن عبممادت باشممد‪،‬‬
‫چممه عبممادت نیممایش‪ ،‬و چممه عبممادت فرمممانبری‪ ،‬یمما طمماغوت‬
‫کسی است که از اوامر او که ضد فرمان خممدا و رسممولص‬
‫است اطاعت شود‪ ،‬و خداوند پیامبران را فرسممتاد تمما قمموم‬
‫خود را به عبادت خدای یکتا امر کنند‪ ،‬و آنممان را از عبممادت‬
‫و فرمانبری طمماغوت بمماز دارنممد‪ ،‬خداونممد متعممال در سممورة‬
‫نحمممل‪ ،‬آیمممة ‪ 36‬فرمایمممد‪ ﴿ :‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪» ﴾‬و البتممه در هممر امممتی فرسممتاد ‌‬
‫های را‬
‫فرستادیم که خممدای یکتمما را بپرسممتید‪ ،‬و از طمماغوت دوری‬
‫گزینید«‪.‬‬
‫طاغوتان بسیارند‪ ،‬و در رأس آنان پنج کس اند‪:‬‬
‫‪ -1‬شیطان‪:‬‬
‫﴿‪﴾66‬‬
‫گروه رستگار‬
‫یکند‪ ،‬لممذا‬
‫شیطان انسان را به عبادت غیر خدا دعوت م ‌‬
‫باید انسان برحذر تمممام از شممیطان باشممد‪ ،‬خداونممد متعممال‬
‫فرمایممممممممد‪   ﴿ :‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪) ﴾ ‬سممورة یممس‪ ،‬آیممة ‪» (60‬ای فرزنممدان‬
‫آدم‪ ،‬آیا با شما پیمان نبستم که شممیطان را نپرسممتید‪ ،‬زیممرا‬
‫او دشمن آشکار شما است«‪.‬‬
‫‪ -2‬حاکم ظالمی کممه احکممام خممدا را بممه نفممع خممود تغییممر‬
‫یدهد‪ ،‬مانند وضع قموانینی کمه مخمالف بمما اسملم اسممت‪،‬‬ ‫م ‌‬
‫خداوند در رد و انکار بممر مشممرکانی کممه بممر خلف رضممایت‬
‫یکننممد‪ ،‬فرمایممد‪ ﴿ :‬‬ ‫خداوند قانونگذاری م ‌‬
‫‪   ‬‬
‫‪) ﴾     ‬سممممممورة‬
‫شمموری‪ ،‬آیممة ‪» (21‬آیمما شممرکائی بممرای خممدا دارنممد کممه‬
‫نهایی از دین برایشان وضع کرده اند که خداوند بممدان‬ ‫قانو ‌‬
‫اجازه نداده است؟«‪.‬‬
‫‪ -3‬حاکمی که اصل حاضر نیست به شرع خدا حکم کند‪،‬‬
‫و معتقممد اسممت کممه ایممن حکممم صمملحیت نممدارد یمما اجممازه‬
‫یدهممد‪ ،‬در کشممورش حکممم غیممر اسمملمی حمماکم باشممد‪،‬‬ ‫م ‌‬
‫خداوند متعممال فرمایممد‪  ﴿ :‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪) ﴾‬سممورة مممائده‪ ،‬آیممة ‪» (44‬و‬
‫‪ ‬‬
‫کسی که به آنچه خدا نازل فرموده حکممم نکممرد‪ ،‬آناننممد کممه‬
‫کافرند«‪.‬‬
‫یکنممد‪ ،‬زیممرا خداونممد‬‫‪ -4‬کسممی کممه ادعممای علممم غیممب م ‌‬
‫متعممال فرممموده اسممت‪   ﴿ :‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪) ﴾  ‬سممورة نمممل‪ ،‬آیممة ‪» (65‬بگممو‪:‬‬
‫یداننممد‪،‬‬
‫کسانی که در آسمان و زمینند‪ ،‬هیچکممدام غیممب نم ‌‬
‫مگر خداوند یکتا«‪.‬‬
‫یپرسممتند‪ ،‬و او‬
‫‪ -5‬کسی که مردم او را به جز خداونممد م ‌‬
‫بدان فعل مردم نسبت به خود راضی است‪ ،‬خداوند متعال‬
‫در ایممممممممن بمممممممماره فرمایممممممممد‪  ﴿ :‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬
‫‪   ‬‬
‫»و‬ ‫‪) ﴾ ‬سمممورة انبیممماء‪ ،‬آیمممة ‪(29‬‬
‫﴿‪﴾67‬‬
‫گروه رستگار‬
‫کسی که از جملممه آنمان بگویممد مممن خممدای دیگممری بممه جممز‬
‫خداوندم‪ ،‬جزای او را جهنم دهیم‪ ،‬اینچنین ظالمممان را جممزا‬
‫خواهیم داد«‪.‬‬
‫و بدان که بر مؤمن واجممب اسممت کممه بممه طمماغوت کفممر‬
‫آورد‪ ،‬تا بتواند مؤمن مستقیمی باشد‪ ،‬زیممرا خداونممد متعممال‬
‫فرمایممد‪  ﴿ :‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪) ﴾ ‬سورة بقره‪ ،‬آیة ‪» (256‬پس کسی‬
‫که به طمماغوت کفممر آورد‪ ،‬و بممه خممدا ایمممان‪ ،‬بممه دسممتگیره‬
‫یشود‪ ،‬و خداونممد‬ ‫محکمتر چنگ زده است که هرگز جدا نم ‌‬
‫شنوا و دانا است«‪.‬‬
‫و این آیه دلیل است بر این که عبادت خداوند یکتا بدون‬
‫یفایده است‪.‬‬ ‫اجتناب از عبادت دیگری ب ‌‬

‫نفاق اکبر‬
‫نفاق اکبر عبادت از اظهار اسلم به زبان‪ ،‬و اعتقاد کفر‬
‫به قلب است‪ ،‬و انواع مختلفی دارد‪:‬‬
‫‪ -1‬تکذیب رسول الله ‪.‬‬
‫ههای رسول الله ‪.‬‬ ‫‪ -2‬تکذیب بعضی از آورد ‌‬
‫‪ -3‬بغض رسول الله ‪.‬‬
‫ههای رسول الله ‪.‬‬ ‫تنداشتن بعضی از آورد ‌‬ ‫‪ -4‬دوس ‌‬
‫‪ -5‬خوشحالی به شکست اسلم‪.‬‬
‫تشدن از پیروزی اسلم‪.‬‬ ‫‪ -6‬ناراح ‌‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫﴿‪‬‬
‫‪) ﴾  ‬سممورة نسمماء‪ ،‬آیممة‬ ‫‪ ‬‬
‫نتر دوزخند«‪.‬‬‫‪» (145‬منافقین در طبقه پایی ‌‬
‫و از اینجا است که خداوند در اول سممورة بقممره کممافران‬
‫را بممه دو آیممه‪ ،‬و منافقممان را بممه سممیزده آیممه وصممف کممرده‬
‫است‪.‬‬

‫نفاق اصغر‬
‫نفاق اصغر عبارت از نفاق عملی است که شخصی‬
‫مسلمان متصف به یکی از صفات منافقین باشد که‬
‫رسول الله ‪ ‬آنها را چنین معرفی کرده است‪» :‬آي َ ُ‬
‫ة‬
‫ف‪،‬‬‫خل َ َ‬‫عد َ أ َ ْ‬
‫و َ‬ ‫وإ ِ َ‬
‫ذا َ‬ ‫ب‪َ ،‬‬‫ث ك َذَ َ‬
‫حد ّ َ‬
‫ذا َ‬‫ث‪ :‬إ َ‬‫ق ث ََل ٌ‬ ‫ف ِ‬ ‫مَنا ِ‬‫ال ْ ُ‬
‫ن« »علمت منافق سه چیز است‪ :‬وقتی‬ ‫خا َ‬‫ن َ‬
‫م َ‬ ‫ذا ائ ْت ُ ِ‬‫وإ ِ َ‬
‫َ‬
‫یگوید‪ ،‬و وقتی که وعده داد خلف‬ ‫سخن گفت دروغ م ‌‬
‫﴿‪﴾68‬‬
‫گروه رستگار‬
‫یکند‪ ،‬و وقتی که بر چیزی امین دانسته شد )به او‬‫وعده م ‌‬
‫یکند«‪ .‬و در روایتی‪» :‬وإذا أعاهد‬‫اعتماد شد( خیانت م ‌‬
‫غدر‪ ،‬وإذا أخاصم فجر« »و وقتی که پیمان بست‬
‫یکند‪ ،‬و وقتی که به دشمنی اقدام کرد از حد حق‬ ‫خیانت م ‌‬
‫یکند« )بخاری و مسلم(‪.‬‬‫یگذرد و تجاوز و فجور م ‌‬
‫م ‌‬
‫یسازد‪ ،‬اما از‬
‫این نفاق شخص را از اسلم خارج نم ‌‬
‫گناهان کبیره است‪.‬‬

‫ههای ایمان و کفر‬ ‫شاخ ‌‬

‫ههای ایمان دو قسم است‪ :‬قولی و فعلی‪.‬‬ ‫‪ -1‬شاخ ‌‬
‫ایمان ترکیبی از قول و عمل است‪ ،‬و قول بر دو گونه‬
‫است‪ :‬قول قلب که اعتقاد باشد‪ ،‬و قول زبان که گفتن‬
‫کلمه اسلم )شهادتین( باشد‪ ،‬و عمل بر دو گونه است‪:‬‬
‫عمل قلب که نیت و اخلص باشد‪ ،‬و عمل اعضای بدن‪.‬‬
‫هنگامی که این چهار چیز نباشد‪ ،‬ایمان کامل ً وجود ندارد‪ ،‬و‬
‫یفایده است‪.‬‬ ‫وقتی که تصدیق قلب نباشد‪ ،‬بقیه ب ‌‬
‫‪ -2‬و کفر بر دو گونه است‪ :‬کفر عمل‪ ،‬و کفر انکار و‬
‫سرکشی که از هر جهت ضد ایمان است‪.‬‬
‫اما کفر عمل بر دو گونه است‪ :‬عملی که ضد ایمان‬
‫است‪ ،‬و عملی که ضد ایمان نیست‪ ،‬لذا سجده برای بت‪،‬‬
‫و اهانت به مصحف قران‪ ،‬و بدگویی از پیامبران‪ ،‬ضد‬
‫ایمان است‪ ،‬و حکم به غیر حکم خدا و ترک نماز از انواع‬
‫کفر عملی است‪ ،‬پس ایمان عملی ضد کفر عملی است‪،‬‬
‫ق‪،‬‬
‫سو ٌ‬ ‫سل ِم ِ ُ‬
‫ف ُ‬ ‫م ْ‬‫ب ال ْ ُ‬ ‫مثل قول رسول الله ‪ِ » :‬‬
‫سَبا ُ‬
‫فٌر« که قبل ً گذشت‪.‬‬ ‫قَتال ُ ُ‬
‫ه كُ ْ‬ ‫و ِ‬
‫َ‬
‫یسازد‪ ،‬و‬ ‫این کفر عملی است که از ملت خارج نم ‌‬
‫ایمان اعتقادی ضد کفر اعتقادی است‪.‬‬
‫امممما فرممممایش خداونمممد متعمممال‪ ﴿ :‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ﴾‬ابن عباسس گفته است‪ :‬این کفممر اسممت‪ ،‬لکممن مثممل‬
‫کفر به خدا و رسممولص نیسممت‪ ،‬و در روایممتی دیگممر از ابممن‬
‫یکند‪ ،‬و عطاء گفته است‪ :‬کفممر‬ ‫عباسس ‪ :‬از دین خارج نم ‌‬
‫کمتر از کفر است‪.‬‬
‫‪ -3‬امکان دارد در شخص کفر و ایمان و شممرک و توحیممد‬
‫جمع شود‪ ،‬و همچنیممن تقمموی و فجممور‪ ،‬و نفمماق و ایمممان‪ .‬و‬
‫ههای ایمان‬ ‫های از شعب ‌‬ ‫لزم نیست که اگر در شخصی شعب ‌‬
‫وجود داشت‪ ،‬شخص مؤمن نامیده شود‪ ،‬و اگرچه آنچممه در‬
‫﴿‪﴾69‬‬
‫گروه رستگار‬
‫های از‬ ‫او است از ایمممان اسممت‪ ،‬همممانطور کممه وجممود شممعب ‌‬
‫یسازد‪ ،‬و اگرچممه آنچممه‬ ‫ههای کفر‪ ،‬شخصی را کافر نم ‌‬ ‫شعب ‌‬
‫در او است از کفر است‪ ،‬ماننممد دانسممتن جممزئی از اجممزای‬
‫ینامنممد و همچنیممن دانسممتن‬ ‫علممم کممه شممخص را عممالم نم ‌‬
‫مسممائلی از فقممه یمما از طممب‪ ،‬شممخص را فقیممه یمما طممبیب‬
‫یدارد کممه شممعبه‬ ‫یسممازد‪ ،‬و ایممن وضممعیت از آن بمماز نم ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ایمان را ایمان‪ ،‬و شعبه نفاق را نفاق‪ ،‬و شعبه کفر را کفممر‬
‫بنامیم‪.‬‬
‫یشممود‪ ،‬ماننممد‬ ‫‪ -4‬گمماهی کفممر بممر فعممل نیممز اطلق م ‌‬
‫ذى‬ ‫هدُ ال ّل ِ‬ ‫فرمممایش رسممول اللممه ‪ ‬در ایممن حممدیث‪» :‬ال ْ َ‬
‫ع ْ‬
‫فَر« »عهممدی‬ ‫قد ْ ك َ َ‬‫ف َ‬‫ها َ‬‫ن ت ََرك َ َ‬
‫م ْ‬ ‫صل َةُ َ‬
‫ف َ‬ ‫م ال ّ‬ ‫ه ْ‬‫وب َي ْن َ ُ‬
‫ب َي ْن ََنا َ‬
‫که بین ما و کفار اسممت نممماز اسممت‪ ،‬لممذا کسممی کممه آن را‬
‫ر‬
‫غي ْل ِ‬
‫ف بِ َ‬‫حل َل َ‬ ‫ن َ‬ ‫م ْ‬ ‫ترک گوید کافر اسممت«‪ .‬و در حممدیث‪َ » :‬‬
‫ك« »کسی که قسم به غیر خممدا یمماد کنممد‪،‬‬ ‫قد ْ أ َ ْ‬
‫شَر َ‬ ‫ف َ‬‫ه َ‬ ‫الل ّ ِ‬
‫شممرک آورده اسممت«‪ .‬بنممابراین‪ ،‬ایمممان عملممی و ایمممان‬
‫اعتقادی ضد کفر اعتقادی است‪.‬‬
‫تفصیلی که یاد شد‪ ،‬گفتار صحابة رسممول اللممه ‪ ‬اسممت‬
‫که به کتاب خدا و اسلم و کفر و لوازم آنهما آگاهترنمد‪ ،‬لمذا‬
‫در اینجا‪ :‬کفر کمتر از کفر‪ ،‬و نفاق کمتر از نفاق‪ ،‬و شممرک‬
‫کمتر از شممرک‪ ،‬و فسممق کمممتر از فسممق‪ ،‬و ظلممم کمممتر از‬
‫ظلم وجود دارد)‪.(1‬‬
‫یروند؟‬ ‫تها از بین م ‌‬ ‫چگونه مصیب ‌‬
‫تها‪ ،‬و چگونگی رفع آن از‬ ‫قرآنکریم اسباب نزول مصیب ‌‬
‫جانب خداوند عزوجل را بیان داشته است‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫﴿‪ ‬‬ ‫‪-1‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪) ﴾‬سورة انفال‪ ،‬آیة ‪» (53‬آن بممدان‬
‫سبب است که خداوند نعمتی را کممه بممر قممومی دارد تغییممر‬
‫یدهد‪ ،‬تا این که آن قوم حال خود را تغییر دهند«‪.‬‬
‫نم ‌‬
‫‪   ﴿ -2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪) ﴾ ‬سمممورة‬ ‫‪ ‬‬
‫شوری‪ ،‬آیة ‪» (30‬و هر مصیبتی که به شما برسد به سبب‬
‫کسمممب و عممممل خودتمممان اسمممت‪ ،‬و خداونمممد از بسمممیاری‬
‫یکند«‪.‬‬
‫مپوشی م ‌‬‫چش ‌‬

‫)(‪ -‬به اختصار از کتاب )رساله الصلة( شیخ عبدالرزاق حمزه‪.‬‬ ‫‪1‬‬
‫﴿‪﴾70‬‬
‫گروه رستگار‬
‫‪ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪  ﴿ -3‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪‬‬‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪) ﴾‬سورة روم‪ ،‬آیة ‪» (41‬به سممبب اعمممالی کممه مممردم‬
‫یدهنممد‪ ،‬در خشممکی و دریمما فسمماد ظمماهر شممده تمما‬
‫انجممام م ‌‬
‫لشممان بممدانان بچشمماند تمما بممه راه راسممت‬‫بعضممی از عم ‌‬
‫برگشت کنند«‪.‬‬
‫‪    ﴿ -4‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪) ﴾‬سورة نحل‪ ،‬آیة ‪» (112‬و خداوند قری ‌‬
‫های را مثممال‬
‫زد که در امنیت و آرامش بود‪ ،‬و روزی اش به فراوانممی از‬
‫تهممای خممدا کفممر آورد‪ ،‬سممپس‬ ‫یرسید‪ ،‬بعد بممه نعم ‌‬ ‫هرجا م ‌‬
‫خداوند قریه را گرسنگی و ترس چشاند به سبب کاری کمه‬
‫یکردند«‪.‬‬ ‫م ‌‬
‫یرساند کممه خداونممد عمادل و‬ ‫هها از قرآنکریم م ‌‬ ‫‪ -5‬این آی ‌‬
‫یکند‪ ،‬مگر بممه سممبب‬ ‫حکیم است و بل را بر قومی نازل نم ‌‬
‫تشان با اوامر خداوند‪ ،‬و خصوص ما ً‬ ‫یشان‪ ،‬و مخالف ‌‬ ‫نافرمان ‌‬
‫یکردن از توحید‪ ،‬و انتشممار مظمماهر شممرک‪ ،‬چنممانکه در‬ ‫دور ‌‬
‫یبینیم و به سبب آن از فتنه و محنت رنج‬ ‫اکثر بلد اسلم م ‌‬
‫تها جز به رجموع بمه توحیمد و تحکیمم‬ ‫یبرند‪ ،‬و این مصیب ‌‬ ‫م ‌‬
‫یرود‪.‬‬‫شرع اسلم در فرد و جامعه از بین نم ‌‬
‫‪ -6‬قرآنکریم از حال مشممرکان بیممان فرممموده اسممت کممه‬
‫یخواننممد‪ ،‬و‬ ‫آنان در وقت سختی و ناراحتی خدای یکتا را م ‌‬
‫یشوند‪ ،‬و غیر خممدا را‬ ‫در حال خوشی و سلمتی مشرک م ‌‬
‫یخوانند‪   ﴿ :‬‬ ‫م ‌‬
‫‪   ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪   ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪) ﴾‬سورة عنکبوت‪ ،‬آیة ‪» (65‬وقتی که بر کشتی سوار‬
‫یخوانند‪ ،‬و وقتی که آنهمما را‬‫شدند‪ ،‬خدا را به اخلص دین م ‌‬
‫یبینممی‪ :‬شممرک‬‫بممه خشممکی رسمماند و نجممات داد‪ ،‬ناگهممان م ‌‬
‫یآورند«‪.‬‬
‫م ‌‬
‫‪ -7‬امروز بسمیاری از مسملمانان وقمتی کمه بمه مصمیبتی‬
‫یزنند‪) :‬یا جیلنی‪،‬‬‫یخوانند‪ ،‬و فریاد م ‌‬‫افتادند‪ ،‬غیر خدا را م ‌‬
‫﴿‪﴾71‬‬
‫گروه رستگار‬
‫یا رفاعی‪ ،‬یا بدوی‪ ،‬یمما رسممول اللممه‪ ،‬ای مممردان خممدا کمممک‬
‫یآورنممد‪ ،‬و کلم خممدا و‬
‫کمک(‪ .‬در سختی و خوشی شرک م ‌‬
‫یکنند‪.‬‬
‫رسول را مخالفت م ‌‬
‫‪ -8‬وقتی که مسلمین به سبب نافرمممانی فرمانممده خممود‬
‫رسول الله ‪ ‬در جنگ احد شکسممت خوردنممد‪ ،‬از شکسممت‬
‫خود به شممگفت آمدنممد‪ ،‬قممرآن جممواب را چنیممن داد‪﴿ :‬‬
‫‪) ﴾   ‬سممورة‬
‫آل عمممران‪ ،‬آیممة ‪» (165‬بگممو‪ :‬شکسممت از پیممش خودتممان‬
‫است«‪.‬‬
‫و در جنگ حنین بعضی از مسلمین گفتنممد‪» :‬لن نغلللب‬
‫یخمموریم« زیممرا‬
‫من قلة« »بممه سممبب کمممی شکسممت نم ‌‬
‫تعدادشممان زیمماد بممود‪ ،‬اممما شکسممت خوردنممد‪ ،‬و خداونممد در‬
‫عتمممماب و سممممرزنش آنممممان فرمممممود‪﴿ :‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪) ﴾‬سورة توبه‪ ،‬آیة ‪» (25‬و روز حنیممن کممه بممه‬
‫بسیاری خود بالیدید‪ ،‬ولی ]اين فزونی عممدد] بممه کممار شممما‬
‫نیامد«‪.‬‬
‫‪ -9‬عمممر بممن خطمماب‪ ‬بممه فرمانممده لشممکریان خممود در‬
‫عراق سعد بن ابی وقاص نوشت‪ ،‬و او را و لشممکریانش را‬
‫از معاصی برحذر داشت‪ ،‬و فرمممود‪) :‬و نگوییممد‪ :‬دشمممن از‬
‫ما بدتر است‪ ،‬و بر ممما غلبممه نخواهممد کممرد‪ ،‬زیممرا گمماهی بممر‬
‫قومی کسی که از آنان بدتر بوده است پیروز شده اسممت‪،‬‬
‫چنانکه بر بنی اسرائیل کفار زردشتی مسملط شمدند‪ ،‬زیمرا‬
‫یکردند‪ ،‬و از خداوند کمک‬ ‫بنی اسرائیل به معصیت عمل م ‌‬
‫بخواهید تا شما را بر خودتان چیره کند‪ ،‬همممانطوری کممه از‬
‫نتان پیروزتان سممازد‪ ،‬و از خداونممد‬ ‫یخواهید تا بر دشم ‌‬‫او م ‌‬
‫یطلبم(‪.‬‬‫برای خودم و شما کمک م ‌‬

‫ههای ایمان‬ ‫انواع شعب ‌‬

‫ن‬‫سّتو َ‬
‫و ِ‬ ‫ع َ‬ ‫ض ٌ‬
‫ن بِ ْ‬
‫َ‬
‫ما ُ‬ ‫رسول َالله ‪ ‬فرموده است‪» :‬ا ِ‬
‫لي َ‬
‫ة‬ ‫َ‬
‫ماط ُ‬ ‫ها إ ِ َ‬‫وأدَْنا َ‬‫ه‪َ ،‬‬ ‫ّ‬ ‫ل ل َ إ ِل َ َ‬
‫ه إ ِل ّ الل ُ‬ ‫و ُ‬ ‫ها َ‬
‫ق ْ‬ ‫ضل ُ َ‬ ‫فأ ْ‬
‫ف َ‬ ‫ة‪َ :‬‬
‫عب َ ً‬‫ش ْ‬ ‫ُ‬
‫ق« »ایمن شصت و چند شممعبه اسممت‪،‬‬ ‫ّ‬ ‫َ‬
‫ال َ‬
‫ري ِ‬
‫ن الط ِ‬ ‫ع ِ‬‫ذى َ‬
‫نترین آن‬ ‫بالترین آن قممول »ل الممه ال اللممه« اسممت‪ ،‬و پممایی ‌‬
‫کنارزدن خار و خاشاک از راه« )مسلم(‪.‬‬
‫حافظ بممن حجممر عسممقلنی در کتمماب فتممح البمماری شممرح‬
‫صحیح بخاری‪ ،‬آنچه را که ابن حبان در توضممیح ایممن حممدیث‬
‫﴿‪﴾72‬‬
‫گروه رستگار‬
‫هها متفمرع‬ ‫گفته است‪ ،‬چنین خلصه کرده است‪ :‬ایمن شمعب ‌‬
‫از اعمال دل و اعمال زبان و اعمال بدن است‪:‬‬
‫تهمما اسممت‪ ،‬بیسممت و‬ ‫‪ -1‬اعمال قلب که اعتقممادات و نی ‌‬
‫چهار خصلت است‪:‬‬
‫ایمان به خداونممد‪ ،‬و در آن ایمممان بممه ذات و صممفات او و‬
‫یشود‪ ،‬به آن که )مانند او هیچ چیز نیسممت‬ ‫توحید او وارد م ‌‬
‫و او شنوا و بینا است(‪ ،‬و اعتقمماد بممه آن کممه هرچممه غیممر از‬
‫خممدا اسممت حممادث اسممت‪ ،‬و ایممن کممه عبممادت بممه غیممر او‬
‫کخممواهی و دیگممر امممور‪ ،‬و‬ ‫مصروف نگردد‪ ،‬مانند دعا و کم ‌‬
‫بهای خداوند و پیممامبران او و ایمممان‬ ‫ایمان به ملئکه و کتا ‌‬
‫به قدر خیممر و شمر آن‪ ،‬و ایمممان بمه روز آخمر‪ ،‬و از آنجملممه‬
‫هشممدن پمس از مممرگ و حسماب و‬ ‫است سمؤال قمبر‪ ،‬و زند ‌‬
‫میزان‪ .‬و از جمله اعمال قلب است‪ :‬محبت خممدا و حممب و‬
‫تداشممتن رسممول اللممه ‪ ‬و اعتقمماد‬ ‫بغض در راه او‪ ،‬و دوس ‌‬
‫تعظیم او‪ ،‬و در آن صلوات بممه رسممول اللممه ‪ ‬و پیممروی از‬
‫یشود‪.‬‬ ‫سنت او وارد م ‌‬
‫و اخلص‪ ،‬و در آن ترک ریما و نفماق‪ ،‬و تموبه‪ ،‬و تممرس‪ ،‬و‬
‫امید‪ ،‬و سپاس‪ ،‬و وفاء‪ ،‬و صبر‪ ،‬و خوشنودی به قضا و قدر‬
‫یشود‪ ،‬و توکل بر خدا‪ ،‬و رحمممت‪ ،‬و تواضممع‪،‬‬ ‫و الهی وارد م ‌‬
‫و احترام بزرگممتران و شممفقت و رحمممت بممر کوچکممتران‪ ،‬و‬
‫ترک کبر و خودپسندی‪ ،‬و ترک حسد و حقد و غضب‪.‬‬
‫‪ -2‬و اعمال زبان مشتمل بر هفت خصلت است‪:‬‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫تلفظ به توحید )گفتن‪ :‬أ َ ْ‬
‫ن‬
‫وأ ّ‬ ‫ه ِإل الل ّل ُ‬
‫ه‪َ ،‬‬ ‫ن ل إ ِل َ َ‬
‫هد ُ أ ْ‬‫ش َ‬
‫ه(‪ ،‬و خواندن قرآن و یادگرفتن علم‪ ،‬و‬ ‫ل الل ّ ِ‬ ‫سو ُ‬
‫دا َر ُ‬‫م ً‬ ‫ح ّ‬
‫م َ‬
‫ُ‬
‫آموختن آن‪ ،‬و دعا و ذکر‪ ،‬و از آن جمله است‪ :‬اسممتغفار‪ ،‬و‬
‫دوری از گفتار بیهوده‪.‬‬
‫‪ -3‬و اعمال بدن مشتمل بر سی و هشت خصلت است‪:‬‬
‫أ‪ -‬پانزده خصلت آن متعلق به اعیان است‪:‬‬
‫پممممماکیزگی حسمممممی و حکممممممی‪ ،‬و خممممموراک دادن‪ ،‬و‬
‫یداشت مهمان‪ ،‬و روزه واجب و سممنت‪ ،‬و اعتکمماف و‬ ‫گرام ‌‬
‫طلب لیلة القدر و حج و عمره و همچنیممن طممواف‪ ،‬و فممرار‬
‫برای نگهداری دیممن خممود‪ ,‬و مثممل آن اسممت هجممرت از بلد‬
‫کفر‪ ،‬و وفا به نذر‪ ،‬و احتیاط در قسم خوردن )بممه ایممن کممه‬
‫به خممدا قسممم خممورد‪ ،‬و دقممت کنممد راسممتگو باشممد( و دادن‬
‫ههممما )مثمممل کفممماره قسمممم‪ ،‬و کفممماره جمممماع در روز‬ ‫کفار ‌‬
‫رمضان(‪.‬‬
‫ب‪ -‬و شش خصلت متعلق به اتباع است‪:‬‬
‫نساختن خود بممه ازدواج‪ ،‬و قیممام بممه ادای حقمموق‬ ‫پاکدام ‌‬
‫فرزندان‪ ،‬و نیکی به پدر و مادر‪ ،‬و نیکی با خویشمماوندان‪ ،‬و‬
‫﴿‪﴾73‬‬
‫گروه رستگار‬
‫فرمانبری از امراء )در غیر معصممیت خممدا(‪ ،‬و مهربممانی بممه‬
‫زیردستان‪.‬‬
‫ج‪ -‬و هفده خصلت متعلق به عموم مردم است‪:‬‬
‫انجام وظیفه امارت همراه با عممدالت‪ ،‬و پیممروی از خممط‬
‫مشممی جممماعت‪ ،‬و اطمماعت‪ ،‬اولممی المممر)‪ ،(1‬و اصمملح بیممن‬
‫یشود)‪ .(2‬و همچنیممن‬ ‫مردم‪ ،‬و در این جنگ با خوارج وارد م ‌‬
‫جنگ با باغیان‪ ،‬و همکاری بر نیکی و تقوی کممه شممامل امممر‬
‫به معروف و نهی از منکر و به پاداشممتن حممدود و عقوبممات‬
‫شرعی‪ ،‬و جهاد که شامل‪ :‬مرزداری‪ ،‬و ادای امانت‪ ،‬وادای‬
‫ضدادن همممراه بمما وفممای آن‪ ،‬و بزرگداشممت‬ ‫خمممس‪ ،‬و قممر ‌‬
‫همسایه‪ ،‬و نیک ‌رفتاری که شامل‪ :‬جمع مال از منبممع حلل‪،‬‬
‫و انفاق آن در راهی که باید مصرف شود‪ ،‬و تممرک تبممذیر و‬
‫هکننده‪ ،‬و‬ ‫مگفتن‪ ،‬و تشمممیت عطس م ‌‬ ‫اسراف‪ ،‬و جممواب سممل ‌‬
‫یگزیممدن از‬ ‫جلوگیری خود از ضرررساندن به مممردم‪ ،‬و دور ‌‬
‫بیهوده‪ ،‬و کنارزدن خار و خاشاک از راه می باشد‪ .‬پایان‪.‬‬
‫این حدیث‪ ،‬دللت دارد بر آن که توحیممد )کلمممه ل إلممه إل‬
‫الله( بالترین و بهترین رتبه ایمان است‪ ،‬لذا بر دعمموتگران‬
‫واجب است که اول به مهمتر بپردازنممد‪ ،‬و بممه پممایه قبممل از‬
‫ساختمان‪ ،‬و به هرکدام برحسب ترتیب اهمیت خممود‪ ،‬زیممرا‬
‫یسممازد‪ ،‬و در‬ ‫توحید است که عرب و عجم را باهم متحد م ‌‬
‫صدر اسلم از آنان دولت اسلمی – دولت توحید – تشکیل‬
‫داد‪.‬‬

‫دوستی خداوند و رسول اوص‬

‫‪ -1‬خداونمممد متعمممال فرمایمممد‪  ﴿ :‬‬
‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪) ﴾‬سورة آل عمران‪ ،‬آیة ‪» (31‬بگو‪ :‬اگممر‬
‫یدارید‪ ،‬از من پیروی کنید‪ ،‬خدا شممما‬ ‫شما خدا را دوست م ‌‬
‫یبخشد«‪.‬‬ ‫نتان را م ‌‬ ‫یدارد‪ ،‬و گناها ‌‬ ‫را دوست م ‌‬
‫م‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫‪ -2‬و رسول الله ‪ ‬فرموده است‪» :‬ل ُيل ْ‬
‫حلدُك ْ‬‫نأ َ‬ ‫م ُ‬ ‫ؤ ِ‬
‫َ‬ ‫حّتى أ َ ُ‬
‫س‬
‫والن ّللا ِ‬ ‫ه َ‬ ‫د ِ‬‫ول َل ِ‬‫و َ‬ ‫ه َ‬
‫د ِ‬‫وال ِل ِ‬
‫ن َ‬
‫مل ْ‬ ‫ب إ ِل َي ْل ِ‬
‫ه ِ‬ ‫حل ّ‬
‫نأ َ‬ ‫كو َ‬ ‫َ‬
‫ن« »یکی از شما ایمان ندارد‪ ،‬تا این که مرا از پدر‬ ‫َ‬
‫عي َ‬ ‫م ِ‬
‫ج َ‬
‫أ ْ‬
‫و فرزند و همه مردم بیشتر دوست بدارد« )بخاری(‪.‬‬

‫)(‪ -‬منظور از اولو المر‪ :‬حکام مسلمین است‪ ،‬به شرط ایممن کممه‬ ‫‪1‬‬

‫امر به معصیت خداوند نکنند‪.‬‬

‫)(‪ -‬خوارج کسانی اند که اگر مسلمانی مرتکب کبیره شممود‪ ،‬آنممرا‬ ‫‪2‬‬

‫یدادند‪.‬‬
‫کافر م ‌‬
‫﴿‪﴾74‬‬
‫گروه رستگار‬
‫یرساند که دوستی با خدا در پیممروی از راه‬ ‫‪ -3‬این آیه م ‌‬
‫رسممول اللممه ‪ ‬اسممت‪ ،‬بممه فرمممان بممردن از اوامممر او ‪ ،‬و‬
‫خودداری کردن در نواهی او که به واسطه احمادیث صمحیح‬
‫از ایشان به ما رسیده است‪ ،‬و محبت به افراط در مدح و‬
‫ثنا به زبان – بدون عمممل بممه راه و امممر و سممنت او محبممت‬
‫نیست‪.‬‬
‫یرسمماند کممه ایمممان مسمملمان‬ ‫‪ -4‬و این حممدیث صممحیح م ‌‬
‫کامل نیست‪ ،‬مگر زمانی که محبت او به نسممبت – رسممول‬
‫الله ‪ ‬را از محبت او نسبت به فرزند و پدر و مادر و همه‬
‫مردم حتی خودش باشد‪ ،‬و هنگامی که اوامممر رسممول اللممه‬
‫یکنممد‪،‬‬‫ههای نفسممانی انسممان تعممارض پیممدا م ‌‬ ‫‪ ‬بمما خواسممت ‌‬
‫یگممردد‪ ،‬و همچنیممن‬ ‫آنوقت است کممه اثممر محبممت نمایممان م ‌‬
‫یشمممود اواممممر ایشمممان را‬ ‫وقمممتی کمممه انسمممان حاضمممر م ‌‬
‫ههای زن و بچه و همه اطرافیان ترجیح دهد‪ ،‬اگممر‬ ‫برخواست ‌‬
‫یدارد‪ ،‬و‬ ‫دوستدار صادق پیامبرص است‪ ،‬امر او را مقدم م ‌‬
‫یکند‪ ،‬و اگممر‬ ‫با نفس خود و خانواده و اطرافیان مخالفت م ‌‬
‫در ادعممای محبممت کمماذب اسممت‪ ،‬پیممامبر را ‪ ‬نافرمممانی‬
‫یکنممد‪ ،‬و موافممق شممیطانی و همموای نفممس خممود عمممل‬ ‫م ‌‬
‫ینماید‪.‬‬ ‫م ‌‬
‫یشممود‪ :‬آیما رسممول‬ ‫‪ -5‬وقتی که از یک مسلمان سؤال م ‌‬
‫یگویممد‪ :‬آری‪ ،‬روحممم و مممالم‬ ‫اللممه ‪ ‬را دوسممت داری؟ م ‌‬
‫فممدایش بمماد‪ ،‬سممپس اگممر از او بپرسممی چممرا ریشممت را‬
‫یکنممی‪ ،‬و در مظهممر و‬ ‫یتراشممی‪ ،‬و امممر او را مخممالفت م ‌‬ ‫م ‌‬
‫یدهممد‪ ،‬محبممت در‬ ‫یمانی؟ جممواب م ‌‬ ‫اخلق و توحید به او نم ‌‬
‫دل است‪ ،‬و دل من الحمد لله پاک است‪ ،‬باید به او گفممت‪:‬‬
‫یگشت‪ ،‬زیرا‬ ‫اگر دلت پاک بود اثرش باید بر بدنت ظاهر م ‌‬
‫َ‬
‫ة‬
‫غ ً‬
‫ض َ‬‫م ْ‬ ‫د ُ‬‫س ِ‬‫ج َ‬ ‫في ال ْ َ‬ ‫ن ِ‬ ‫رسول الله ‪ ‬فرموده اند‪» :‬أل َ‬
‫وإ ِ ّ‬
‫د‬
‫سلل َ‬‫ف َ‬ ‫ت َ‬ ‫سللدَ ْ‬ ‫ف َ‬ ‫ذا َ‬ ‫وإ ِ َ‬‫ه َ‬‫س لدُ ك ُل ّ ل ُ‬ ‫ج َ‬ ‫ح ال ْ َ‬‫ص لل َ َ‬
‫ت َ‬ ‫ح ْ‬ ‫ص لل َ َ‬
‫ذا َ‬ ‫إِ َ‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ّ‬
‫ب« »متوجه باشید که در بدن‬ ‫َ‬
‫ي القل ُ‬ ‫ه َ‬‫و ِ‬‫ه أل َ‬ ‫ُ‬
‫سدُ كل ُ‬ ‫ج َ‬ ‫ال ْ َ‬
‫تکه گوشتی است که وقتی بر صمملح باشممد‪ ،‬همممه بممدن بممر‬
‫صمملح اسممت‪ ،‬و وقممتی کممه فاسممد شممد همممه بممدن فاسممد‬
‫یشود‪ ،‬آن پارچه گوشت‪ :‬دل است« )بخاری و مسلم(‪.‬‬ ‫م ‌‬
‫‪ -6‬به مطب پزشمکی مسمملمان رفتممم‪ ،‬دیممدم کمه عکممس‬
‫مردان و زنانی به دیوار آویزان است‪ ،‬او را به نهی رسممول‬
‫الله ‪ ‬یممادآور شممدم‪ ،‬او بمما انکممار جممواب داد‪ :‬اینهمما عکممس‬
‫دوستان دانشگاهیم هستند‪ ،‬با توجه بممه ایممن کممه اکممثر آنممان‬
‫کافر بودند‪ ،‬خصوصا ً زنانی که مممو و زینممت خممود را آشممکار‬
‫سمماخته بودنممد‪ ،‬و از بلد کمونیسممت بودنممد‪ ،‬و ایممن پزشممک‬
‫یتراشممید‪ ،‬او را نصممیحت کممردم‪ ،‬عممزت بممه‬ ‫ریش خممود را م ‌‬
‫﴿‪﴾75‬‬
‫گروه رستگار‬
‫یتراشمم‪،‬‬‫گناه به او دست داد و گفت‪ :‬تا بمیرم ریشم را م ‌‬
‫و عجیبتر این که این پزشک ادعای محبممت رسممول اللممه ‪‬‬
‫یگفت‪ :‬بگو‪ :‬ای رسممول خممدا‪ ،‬مممن در‬ ‫را داشت و به من م ‌‬
‫یکنممی‪،‬‬
‫حمایت توام‪ .‬با خود گفتم‪ :‬تو امر او را نافرمانی م ‌‬
‫یشوی؟ و آیا رسول الله ‪ ‬به‬ ‫سپس در حمایت او وارد م ‌‬
‫یشممود؟ مما و رسممول اللممه همگممی در‬
‫این شممرک راضممی م ‌‬
‫حمایت خداوند یکتائیم‪.‬‬

‫جشن تولد رسول الله ‪) ‬مولود(‬

‫چیزهائی که به نام جشن تولد رسول الله ‪ ‬انجام‬
‫یگیرد‪ ،‬در اکثر حالت از منکر و بدعت و مخالف شرع‬ ‫م ‌‬
‫خالی نیست‪ ،‬و این جشن را نه رسول الله ‪ ‬آن را انجام‬
‫داده است و نهش و نه تابعین رحمهم الله‪.‬‬
‫‪ -1‬در بسیاری حالت اهل این جشن در شرک واقع‬
‫یشوند‪ ،‬مثل ً وقتی که م ‌‬
‫یگوید‪:‬‬ ‫م ‌‬
‫يا رسول الله‬
‫غوثا ومدد‬
‫يا رسول الله‬
‫عليك المعتمد‬

‫ای رسول خدا‪ ،‬فریادرسی و کمک‪ ،‬ای رسول خدا‪،‬‬

‫اعتماد برتو است‪» ،‬یا رسول الله فرج کربنا ما رآک‬
‫الکرب إل وشرد«‬
‫ای رسول خدا‪ ،‬سختی ما را نابود ساز سختی تو را‬
‫ندید مگر آن که فرار کرد‪.‬‬
‫یکمرد‬‫یشمنید‪ ،‬حکمم م ‌‬ ‫اگر رسول الله ‪ ‬ایمن کلم را م ‌‬
‫هگمماه و از‬‫که این از شرک اکبر است‪ ،‬زیرا فریادرس و تکی ‌‬
‫نبرنده سختی‪ ،‬فقط خداوند یکتا است کممه فرمممود‪﴿ :‬‬ ‫بی ‌‬
‫‪   ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪) ﴾   ‬سورة جن‪ ،‬آیممة‬
‫یخوانم‪ ،‬و بمما او هیچکممس‬ ‫‪» (20‬بگو‪ :‬البته من خدایم را م ‌‬
‫یدانم«‪ .‬و رسول الله ‪ ‬فرمممود‪» :‬وقممتی کممه‬ ‫را شریک نم ‌‬
‫چیزی خواستی از خدا بخواه‪ ،‬و هرگمماه کمممک خواسممتی بممه‬
‫خدا استعانت کن« )حدیث صحیح به روایت ترمذی(‪.‬‬
‫نها هنگام مدح رسول الله ‪ ‬بیممش‬ ‫‪ -2‬در اکثر این جش ‌‬
‫یشود‪ ،‬در حالی که خودشان از این امر باز‬ ‫از حد مبالغه م ‌‬
‫ت‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫مللا أط لَر ِ‬ ‫داشممته انممد‪ ،‬و فرممموده انممد‪» :‬ل ت ُطُروِنى ك َ‬
‫د‬
‫عب ْل ُ‬ ‫ُ‬
‫قولللوا َ‬ ‫ف ُ‬‫ه‪َ ،‬‬
‫عب ْلدُ ُ‬ ‫ما أ َن َللا َ‬ ‫م‪َ ،‬‬
‫فإ ِن ّ َ‬ ‫مْري َ َ‬
‫ن َ‬ ‫صاَرى اب ْ َ‬‫الن ّ َ‬
‫های که نصاری در مورد پسر مریم‬ ‫ه« »مبالغ ‌‬ ‫ُ‬
‫سول ُ‬ ‫وَر ُ‬
‫ه َ‬‫الل ّ ِ‬
‫﴿‪﴾76‬‬
‫گروه رستگار‬
‫هام‪ ،‬لذا بگویید‪ :‬بنده‬
‫کردند‪ ،‬در بارة من نکنید‪ ،‬من فقط بند ‌‬
‫خدا و فرستادة او« )بخاری(‪.‬‬
‫‪ -3‬در کتاب مولود عروس و غیره آمده است که خداوند‬
‫محمد را از نور خود آفرید‪ ،‬و از نور محمد همه اشممیا را‪ ،‬و‬
‫یکنممد‪  ﴿ :‬‬ ‫قممرآن آنهمما را تکممذیب م ‌‬
‫‪   ‬‬
‫‪﴾   ‬‬
‫)سورة کهف‪ ،‬آیة ‪» 110‬بگو‪ :‬من بشرم مثل شما‪ ،‬به من‬
‫یشود‪ ،‬آن که معبود شما فقط یکی است«‪.‬‬ ‫وحی م ‌‬
‫و معروف است که رسول الله ‪ ‬از پدر و مادر آفریممده‬
‫شده‪ ،‬و از بشر است جز این که او ممتاز به وحی است از‬
‫یگوینممد‪:‬‬
‫بهمما م ‌‬
‫طممرف خداونممد‪ ،‬و در بعضممی از ایممن کتا ‌‬
‫خداوند دنیا را به خمماطر محمممدص آفریممده اسممت‪ ،‬و قممرآن‬
‫یکنمممد‪  ﴿ :‬‬ ‫بشمممان م ‌‬
‫تکذی ‌‬
‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪) ﴾‬سورة ذاریات‪ ،‬آیة ‪» (56‬جن و انس نیافرید ‌‬
‫هام‪ ،‬جز‬
‫برای این که مرا عبادت کنند«‪.‬‬
‫یگیرنممد‪ ،‬و همچنیممن‬ ‫‪ -4‬نصاری برای تولد مسیح جشن م ‌‬
‫هشان‪ ،‬و مسمملمین ایمن عمادت را از‬ ‫برای تولد افراد خانواد ‌‬
‫آنان گرفته اند‪ ،‬و برای سالروز تولد رسول الله ‪ ‬و افراد‬
‫هشان جشممن گرفتنممد‪ ،‬در حممالی کممه رسممول اللممه ‪‬‬ ‫خانواد ‌‬
‫م« »کسی کممه‬ ‫ه ْ‬‫من ْ ُ‬‫و ِ‬‫ه َ‬ ‫وم ٍ َ‬
‫ف ُ‬ ‫ق ْ‬‫ه بِ َ‬ ‫ن تَ َ‬
‫شب ّ َ‬ ‫م ْ‬‫فرموده اند‪َ » :‬‬
‫خود را شبیه قومی کند از آنمان اسممت« )صممحیح اسممت بممه‬
‫روایت ابوداود(‪.‬‬
‫نها زن و مممرد‬ ‫‪ -5‬در بسممیاری حممالت در ایممن نمموع جشم ‌‬
‫یشود‪ ،‬و این چیزی است کممه اسمملم آن را‬ ‫باهم مخلوط م ‌‬
‫ممنوع دانسته است‪.‬‬
‫یشممود از انممواع‬ ‫نها مصرف م ‌‬ ‫‪ -6‬اموالی که در این جش ‌‬
‫غهممای فممراوان و اشممیای دیگممر کممه‬ ‫کاغممذهای رنگممی و چرا ‌‬
‫یرسممد‪ ،‬و بممدون فایممده بممه زمیممن‬ ‫نها م ‌‬ ‫قیمت آنها به میلیو ‌‬
‫یشممود‪ ،‬و جممز کفمماری کممه از قیمممت آنهمما بهممره‬ ‫ریختممه م ‌‬
‫یکند‪ ،‬و رسول اللممه‬ ‫یبرند‪ ،‬کسی دیگر از آن استفاده نم ‌‬ ‫م ‌‬
‫فکردن مال نهی فرموده اند‪.‬‬ ‫‪ ‬از تل ‌‬
‫یکننممد‪ ،‬احیانما ً آنهمما‬ ‫‪ -7‬وقتی که مردم برای تزیین تلف م ‌‬
‫هام‪.‬‬‫یدهد چنانکه خودم دید ‌‬ ‫را در معرض ترک نماز قرار م ‌‬
‫‪ -8‬عممادت بممرآن شممده اسممت کممه مممردم در آخممر مولممود‬
‫یایستند‪ ،‬چونکه معتقد به حضممور رسممول اللممه ‪ ‬انممد‪ ،‬و‬ ‫م ‌‬
‫این دروغ واضح است‪ ،‬و انس بممن مالممک گفممت‪ :‬از رسممول‬
‫﴿‪﴾77‬‬
‫گروه رستگار‬
‫بتر برای ما نبود‪ ،‬ولی وقتی که صحابهش او‬ ‫الله ‪ ‬محبو ‌‬
‫یدانسممتند‬ ‫یایسممتادند‪ ،‬چممونکه م ‌‬
‫یدیدنممد‪ ،‬بممرای او نم ‌‬ ‫را م ‌‬
‫یآید‪ ،‬این را اممام احممد بما صمحت روایمت کمرده‬ ‫بدشان م ‌‬
‫است‪.‬‬
‫یگویند‪ :‬ما در این جشن سیرت رسول اللممه‬ ‫‪ -9‬بعضی م ‌‬
‫یخمموانیم‪ ،‬و واقممع آنسممت کممه آنممان اعمممالی انجممام‬ ‫‪ ‬را م ‌‬
‫یدهند که مخالف گفتار و سیرت ایشان اسممت‪ ،‬بمما تمموجه‬ ‫م ‌‬
‫بمه ایمن کمه همیمن روزی کمه رسمول اللمه ‪ ‬متولمد شمده‬
‫است‪ ،‬در آن نیز وفمات یممافته اسممت‪ ،‬و خوشممحالی در ایمن‬
‫روز بهتر از غم و اندوه در آن نیست‪.‬‬
‫یماننممد‪،‬‬
‫‪ -10‬بسیاری از اهل مولود تا نیمه شب بیممدار م ‌‬
‫یخواننمد‪ ،‬یما نمماز از‬‫و نماز صبح را حد اقل بما جمماعت نم ‌‬
‫یشود‪.‬‬ ‫آنها فوت م ‌‬
‫‪ -11‬این که اکثر مردم در جشن مولممود کارهممایی انجممام‬
‫یفرمایممد‪﴿ :‬‬ ‫یدهند‪ ،‬اعتبار نممدارد‪ ،‬زیممرا خداونممد م ‌‬‫م ‌‬
‫‪    ‬‬
‫‪) ﴾   ‬سورة انعام‪ ،‬آیممة‬
‫‪» (116‬و اگر از اکثر اهل زمین اطاعت کنی‪ ،‬تو را از راه‬
‫یکنند«‪.‬‬‫خدا گمراه م ‌‬
‫ه واردی در دیممن گمراهممی‬‫و حذیفه گویممد‪) :‬هممر امممر تمماز ‌‬
‫است‪ ،‬اگرچه مردم آن را خوب بدانند(‪.‬‬

‫فضیلت صلوات بر پیامبر ‪‬‬

‫خداونممممممممممممد متعممممممممممممال فرمایممممممممممممد‪ ﴿ :‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪) ﴾  ‬سممممممممممورة‬
‫احزاب‪ ،‬آیممة ‪» (56‬خممدا و فرشممتگانش بمر پیمامبر صمملوات‬
‫یفرستند‪ ،‬ای مؤمنان بر او صلوات و سلم فرستید«‪.‬‬ ‫م ‌‬
‫بخاری گوید که ابو العالیه گفته اسممت‪ :‬صمملوات خداونممد‬
‫متعال بر پیامبرص‪ ،‬ثنای خداوند بر پیامبرص نزد فرشتگان‬
‫است‪ ،‬و صلوات فرشتگان دعا است‪.‬‬
‫ن« »تبریممک‬ ‫ُ‬ ‫ص لّلو َ‬
‫ن‪ :‬ي ُب َّركللو َ‬ ‫و ابممن عباس مب گویممد‪» :‬ي ُ َ‬
‫یگویند«‪.‬‬ ‫م ‌‬
‫و چنانکه ابن کثیر در تفسیر خود گفته است‪ ،‬مقصود آیه‬
‫چنین است‪) :‬خداوند سبحانه و تعالی به بندگانش خبر داده‬
‫است که بنده و پیامبرش نزد او در عممالم بممال چممه منزلممتی‬
‫دارد‪ ،‬به این که خداونممد نممزد فرشممتگان بممر او ثنمما گویممد‪ ،‬و‬
 ‫﴿‪﴾78‬‬
‫گروه رستگار‬
‫فرشتگان بر او صلوات فرستند‪ ،‬سممپس عممالم پممایین را بممه‬
‫صلوات و سلم بر او مأمور ساخت‪ ،‬تا ثنای همممه عالمیممان‬
‫بر او جمع شود(‪.‬‬
‫یسمازد تما بمرای‬ ‫‪ -1‬در ایمن آیمه خداونمد مما را ممامور م ‌‬
‫رسول الله ‪ ‬دعا کنیم‪ ،‬و صلوات فرستیم‪ ،‬نه اینکممه او را‬
‫غیممر از خممدا بخمموانیم‪ ،‬یما بممرای او فمماتحه بخمموانیم‪ ،‬چنممانکه‬
‫یدهند‪.‬‬ ‫بعضی انجام م ‌‬
‫های‬ ‫‪ -2‬بهترین صممیغه صمملوات بممر رسممول اللممه ‪ ،‬صممیغ ‌‬
‫یگفتممه انممد‬ ‫است که یاران با آممموختن از خودشممان آن را م ‌‬
‫ل‬ ‫عل َللى آ ِ‬ ‫و َ‬ ‫د‪َ ،‬‬ ‫مل ٍ‬ ‫ح ّ‬ ‫م َ‬ ‫عَلى ُ‬ ‫ل َ‬ ‫ص ّ‬ ‫م َ‬ ‫ه ّ‬ ‫که فرمود بگوید‪» :‬الل ّ ُ‬
‫م‪،‬‬ ‫هي ل َ‬ ‫ل إ ِب َْرا ِ‬ ‫عَلى آ ِ‬ ‫و َ‬ ‫م َ‬ ‫هي َ‬ ‫عَلى إ ِب َْرا ِ‬ ‫ت َ‬ ‫صل ّي ْ َ‬ ‫ما َ‬ ‫د كَ َ‬ ‫م ٍ‬ ‫ح ّ‬ ‫م َ‬ ‫ُ‬
‫ل‬ ‫ِ‬ ‫آ‬ ‫لى‬ ‫َ‬ ‫ع‬
‫َ‬ ‫و‬
‫ُ َ ّ ٍ َ‬‫د‪،‬‬ ‫م‬ ‫ح‬ ‫م‬ ‫لى‬ ‫َ‬ ‫ع‬
‫َ‬ ‫ك‬‫ْ‬ ‫ر‬ ‫با‬
‫ُ ّ َ ِ‬ ‫م‬ ‫ه‬ ‫ّ‬ ‫ل‬ ‫ال‬ ‫د‪،‬‬ ‫جي‬
‫َ ِ ٌ َ ِ ٌ‬‫م‬ ‫د‬ ‫مي‬ ‫ح‬ ‫ك‬‫َ‬ ‫إِ ّ‬
‫ن‬
‫م‪،‬‬ ‫هي َ‬ ‫ل إ ِب َْرا ِ‬ ‫عَلى آ ِ‬ ‫و َ‬ ‫م َ‬ ‫هي َ‬ ‫عَلى إ ِب َْرا ِ‬ ‫ت َ‬ ‫ما َباَرك ْ َ‬ ‫د كَ َ‬ ‫م ٍ‬ ‫ح ّ‬ ‫م َ‬ ‫ُ‬
‫د« )بخاری و مسلم(‪.‬‬ ‫جي ٌ‬ ‫م ِ‬ ‫ميدٌ َ‬ ‫ح ِ‬ ‫إ ِن ّك َ‬ ‫َ‬
‫ههای دیگر آن که در کتب حممدیث‬ ‫‪ -3‬این صلوات‪ ،‬و صیغ ‌‬
‫و کتب فقه معتمممد آمممده اسممت‪ ،‬کلمممه )سممیدنا( نممدارد کممه‬
‫یافزایند‪ ،‬با ایمن کمه هممه معتقمدیم‬ ‫بعضی از مردم برآن م ‌‬
‫ایشان سرور و سید همه ما هستند‪ ،‬لکن باید به تعیین خود‬
‫او مقید باشیم‪ ،‬و از خود چیزی نیفزائیم‪.‬‬
‫م‬ ‫عت ُ ْ‬ ‫م ْ‬ ‫سللل ِ‬ ‫ذا َ‬ ‫‪ -4‬و رسمممول اللمممه ‪ ‬فرمممموده انمممد‪» :‬إ ِ َ‬
‫ي‪،‬‬ ‫عل ل ّ‬ ‫َ‬ ‫ص للوا َ‬ ‫ّ‬ ‫م َ‬ ‫ل‪ ،‬ث ُل ّ‬ ‫قللو ُ‬ ‫مللا ي َ ُ‬ ‫ل َ‬ ‫مث ْ َ‬ ‫قوُلوا‪ِ :‬‬ ‫ف ُ‬ ‫ن َ‬ ‫ؤذ ّ َ‬ ‫م َ‬ ‫ال ْ ُ‬
‫هللا‬ ‫ه بِ َ‬ ‫عل َي ْل ِ‬ ‫ه َ‬ ‫ص لّلى الل ّل ُ‬ ‫ص لَلةً َ‬ ‫ي َ‬ ‫عل َل ّ‬ ‫ص لّلى َ‬ ‫ن َ‬ ‫م ْ‬ ‫ه َ‬ ‫فإ ِن ّ ُ‬ ‫َ‬
‫فللي‬ ‫ة ِ‬ ‫زل ٌ‬ ‫َ‬ ‫من ْ َ ِ‬ ‫ها َ‬ ‫فإ ِن ّ َ‬‫ة َ‬ ‫َ‬
‫سيل َ‬ ‫و ِ‬ ‫ْ‬
‫ه ِلي ال َ‬ ‫ّ‬
‫سلوا الل َ‬ ‫ُ‬ ‫م َ‬ ‫شًرا‪ ،‬ث ُ ّ‬ ‫ع ْ‬ ‫َ‬
‫َ‬
‫ن‬‫جللو أ ْ‬ ‫وأْر ُ‬ ‫ه‪َ ،‬‬ ‫عب َللاِد الل ّ ل ِ‬ ‫ن ِ‬ ‫مل ْ‬ ‫د ِ‬ ‫عب ْ ٍ‬‫غي إ ِل ّ ل ِ َ‬ ‫ة ل َ ت َن ْب َ ِ‬ ‫جن ّ ِ‬ ‫ال ْ َ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫أَ ُ‬
‫ت ل َل ُ‬
‫ه‬ ‫حل ّل ْ‬ ‫ة َ‬ ‫سلليل َ َ‬ ‫و ِ‬ ‫ل ل ِللي ال ْ َ‬ ‫س لأ َ‬ ‫ن َ‬ ‫مل ْ‬ ‫ف َ‬ ‫و‪َ ،‬‬ ‫هل َ‬ ‫ن أَنا ُ‬ ‫كو َ‬
‫ة«‪» .‬هنگممامی کممه صممدای مممؤذن را شممنیدید‪،‬‬ ‫ع ُ‬ ‫فا َ‬ ‫شلل َ‬ ‫ال ّ‬
‫یگویممد بگوییممد‪ ،‬سممپس بممر مممن صمملوات‬ ‫همممانطور کممه م ‌‬
‫فرستید‪ ،‬زیرا کسی که یک بار بممر مممن صمملوات فرسممتید –‬
‫خداونممد در مقابممل ده بممار بممر او صمملوات فرسممتد‪ ،‬سممپس‬
‫وسیلت را از خداوند بممرای مممن بخواهیممد‪ ،‬زیممرا منزلممتی در‬
‫بهشت است که شایسته نیست‪ ،‬جز برای یکممی از بنممدگان‬
‫خدا‪ ،‬و امیدوارم که مممن او باشممم‪ ،‬لممذا کسممی کممه وسممیلت‬
‫برای من بخواهد‪ ،‬شفاعت برای او رواست« )مسلم(‪.‬‬
‫و دعای وسممیلت وارد از رسممول اللممه ‪ ‬بعممد از اذان‪ ،‬و‬
‫بعد از صلوات ابراهیمی به سر چنینی است)‪.(1‬‬
‫)(‪ -‬بلندگفتن صلوات بر رسول الله ‪ ‬بعد از اذان بممدعتی اسممت‬ ‫‪1‬‬

‫کممه مخممالف بمما عمممل رسممول اللممه ‪ ‬و یمماران او اسممت‪ ،‬و بممر‬
‫یکنممد‪ ،‬و احیانما ً مشممتمل بممر غلممو و مممدح‬
‫نمممازگزاران تشممویش م ‌‬
‫زیادی است که خدا عزوجل و رسول او ‪ ‬از آن راضی نیستند‪.‬‬
‫﴿‪﴾79‬‬
‫گروه رستگار‬
‫ة‬ ‫َ‬
‫صلللل ِ‬ ‫وال ّ‬ ‫ة‪َ ،‬‬‫مللل ِ‬ ‫ة الّتا ّ‬ ‫و ِ‬‫ع َ‬‫ه اللللدّ ْ‬ ‫ذ ِ‬‫هللل ِ‬ ‫ب َ‬ ‫م َر ّ‬ ‫هللل ّ‬ ‫»الل ّ ُ‬
‫عْثلل ُ‬
‫ه‬ ‫واب ْ َ‬‫ة َ‬ ‫ضلليل َ َ‬ ‫ف ِ‬ ‫وال ْ َ‬
‫ة َ‬‫سلليل َ َ‬ ‫و ِ‬‫دا ال ْ َ‬ ‫ملل ً‬ ‫ح ّ‬ ‫م َ‬‫ت ُ‬ ‫ة‪ ،‬آ ِ‬ ‫ملل ِ‬‫قائ ِ َ‬‫ال ْ َ‬
‫ه« »خممدایا پروردگممار ایممن‬ ‫علدْت َ ُ‬
‫و َ‬ ‫ذي َ‬ ‫دا ال ّل ِ‬ ‫مللو ً‬‫ح ُ‬‫م ْ‬ ‫ما َ‬ ‫قا ً‬‫م َ‬ ‫َ‬
‫دعمموت تمممام و نممماز بممه پمما ایسممتاده‪ ،‬محمممد را وصممیلت و‬
‫فضیلت عنایت کن‪ ،‬و او را به مقممام و جایگمماهی محمممود و‬
‫شایسته که وعده دادی برانگیزان« )بخاری(‪.‬‬
‫‪ -5‬و صلوات بر رسول اله ‪ ‬بعد از دعا مطلوب است‪،‬‬
‫زیممرا ایشممان فرممموده انممد‪» :‬كل دعللاء محجللوب حللتى‬
‫يصلى على محمد صلى الله عليه وسلم« »هممر دعمما‬
‫از رسیدن به بارگاه خدا در حجاب است )ممنوع است( تمما‬
‫این که در آن بر پیامبرص صلوات فرستاده شممود« )حسممن‬
‫است به روایت بیهقی(‪.‬‬
‫ة‬‫كلل ً‬ ‫ملئ ِ َ‬ ‫ه َ‬ ‫ن ل ِّللل ِ‬‫و رسمممول اللمممه ‪ ‬فرمممموده انمممد‪» :‬إ ِ ّ‬
‫م«‬ ‫ُ‬ ‫ض ي ُب َل ّ ُ‬ ‫َ‬
‫سللل َ‬ ‫مِتللي ال ّ‬ ‫نأ ّ‬ ‫علل ْ‬ ‫غوِني َ‬ ‫في الْر ِ‬ ‫ن ِ‬ ‫حي َ‬ ‫سّيا ِ‬ ‫َ‬
‫یزننممد و از‬ ‫»خداوند فرشتگانی دارد که در زمیممن گشممت م ‌‬
‫یرسممانند« )صممحیح اسممت بممه روایممت‬ ‫امتم به من سمملم م ‌‬
‫احمد(‪.‬‬
‫و صلوات بممر رسممول اللممه ‪ ‬در تمممام اوقممات مطلمموب‬
‫اسممت‪ ،‬خصوصمما ً روز جمعممه و صمملوات از بهممترین قربممان‬
‫مطلوب است‪ ،‬و هنگام دعاکردن توسل بدان جممایز اسممت‪،‬‬
‫زیرا از اعمال صالحه انسان است که قبل ً جواز توسممل بممه‬
‫یگوییم‪ :‬خدایا به صمملواتی کممه بممر‬ ‫آن را بیان داشتیم‪ ،‬لذا م ‌‬
‫یفرستم سختی را از ممن بمردار‪ .‬و صمملی اللمه‬ ‫پیامبرص م ‌‬
‫علی محمد وعلی آله وسلم‪.‬‬

‫تهای ساختگی‬ ‫صلوا ‌‬

‫ههای ساختگی صلوات بر پیامبرص را زیاد‬ ‫صیغ ‌‬
‫یشنویم که نه در کلم رسول الله ‪ ‬و نه در کلم‬ ‫م ‌‬
‫صحابه و تابعین و ائمه مجتهد هیچکدام نیامده است‪ ،‬بلکه‬
‫هها‬‫ههای برخی از مشایخ متأخر است‪ ،‬و این صیغ ‌‬ ‫از ساخت ‌‬
‫بین عوام و اهل علم رواج پیدا کرده‪ ،‬و آنها را بیش از‬
‫یخوانند‪ ،‬و گاهی ممکن‬ ‫ههای وارد از رسول الله ‪ ‬م ‌‬ ‫صیغ ‌‬
‫است صیغه صحیح وارد را ترک گویند و صیغه منسوب به‬
‫مشایخ را منتشر سازند‪ ،‬و اگر با امعان نظر به این‬
‫تها نگاه کنیم‪ ،‬در آن نوعی مخالفت با راه رسول‬ ‫صلوا ‌‬
‫یفرستیم‪ ،‬و از‬ ‫یبینیم که داریم بر او صلوات م ‌‬‫الله ‪ ‬م ‌‬
‫تهای ساختگی موارد زیر است‪:‬‬ ‫این صلوا ‌‬
‫‪» -1‬اللهللم صللل علللى محمللد طللبيب القلللوب‬
‫ودوائها وعافيللة البللدان وشللفائها ونللور البصللار‬
‫﴿‪﴾80‬‬
‫گروه رستگار‬
‫لهمما‬
‫وضيائها« »خدایا بر محمد صلوات فرست‪ ،‬درمان د ‌‬
‫مها و‬‫نها و شمفای آن‪ ،‬و نمور چشم ‌‬ ‫و دوای آن و عافیت بمد ‌‬
‫روشنائی آن‪ ،‬و بر خویشان و یممارانش‪ ،‬و سمملم فرسممت«‪.‬‬
‫تدهنممده بممدن و دل و چشمم فقمط‬ ‫در حقیقت شممما و عافی ‌‬
‫خداوند یکتا است‪ ،‬و رسول الله ‪ ‬نممه مالممک نفعممی بممرای‬
‫خود و نه برای دیگری است‪ ،‬و این صیغه مخالف این نممص‬
‫قرآنمممی اسمممت‪   ﴿ :‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪) ﴾‬سممورة اعممراف‪ ،‬آیممة ‪» (188‬بگممو‪ :‬مممن مالممک نفممع و‬
‫ضرری برای خود نیستم‪ ،‬مگر آنچه خدا بخواهد«‪.‬‬
‫و مخممالف بمما قممول رسممول اللممه ‪ ‬اسممت کممه فرمممود‪:‬‬
‫های که نصاری در مورد پسر مریم ؛ کردند‪ ،‬در بممارة‬ ‫»مبالغ ‌‬
‫هام‪ ،‬بگوییممد‪ :‬بنممدة خممدا و فرسممتادة‬ ‫من نکنید‪ ،‬من فقط بند ‌‬
‫او« )بخاری(‪.‬‬
‫‪ -2‬کتابی را در فضل صمملوات دیممدم کممه نوشممته شممیخی‬
‫لبنانی بود که از صوفیان بزرگ اسممت‪ ،‬و در آن ایممن صممیغه‬
‫بممود‪» :‬اللهللم صللل علللى محمللد حللتى تجعللل منلله‬
‫الحدية القيومية« »خدایا‪ ،‬صلوات بر محمد فرسممت تمما‬
‫این که از او احدیت و قیومیت بسازی«‪ .‬احدیت و قیومیت‬
‫از صفات مخصوص خداوند اسممت کممه بممرای مخلمموق جممایز‬
‫نیست‪ ،‬و این شیخ آن را برای رسول الله ‪ ‬معتقد شممده‪،‬‬
‫و مثل این است که رسول الله ‪ ‬خدایی است به ایممن دو‬
‫یشود‪.‬‬ ‫وصف م ‌‬
‫‪ -3‬و در کتاب )ادعیه الصممباح والمسمماء( نوشممته شممیخی‬
‫بزرگ از سوریه دیدم‪» :‬اللهم صل عللى محملد الللذي‬
‫خلقت من نوره كل شيء« »خدایا بممر محمممد صمملوات‬
‫های« و همممه چیممز‬ ‫فرست که از نور او همممه چیممز را آفریممد ‌‬
‫تهمما‬‫نهمما و گرازهمما و ب ‌‬‫شامل خممدا و آدم و ابلیممس و میمو ‌‬
‫یگوید‪ :‬اینها همممه از نممور محمممدص‬ ‫است‪ ،‬آیا هیچ عاقلی م ‌‬
‫آفریده شده اند؟‬
‫شممیطان هممم آفرینممش خممود را و هممم آفرینممش آدم را‬
‫یدانست‪ ،‬وقتی کممه گفممت‪  ﴿ :‬‬ ‫م ‌‬
‫‪    ‬‬
‫‪‬‬
‫‪) ﴾   ‬سورة ص‪،‬‬
‫آیممة ‪» (76‬مممن از او بهممترم‪ ،‬مممرا از آتممش و او را از گ ِممل‬
‫آفریدی«‪.‬‬
‫یکنممد و باطممل‬ ‫لممذا ایممن آیممه کلم شممیخ را تکممذیب م ‌‬
‫یسازد‪.‬‬
‫م ‌‬
‫﴿‪﴾81‬‬
‫گروه رستگار‬
‫ههای ساختگی است‪:‬‬ ‫‪ -4‬و از این صیغ ‌‬
‫»الصلة والسلم عليك يللا رسللول الللله‪ ،‬ضللاقت‬
‫حيلتي فأدركني يا حبيب الله« »صلوات و سلم بر تو‬
‫باد ای رسول خدا! تنگ حیلممه شممدم مممرا دریمماب ای حممبیب‬
‫خدا«‪.‬‬
‫قسمممت اول ایممن صمملوات صممحیح اسممت‪ ،‬لکممن خطممر و‬
‫یگویممد‪» :‬ای حممبیب خممدا‬
‫شرک در قسمت دوم است که م ‌‬
‫مرا دریاب(‪ ،‬و این مخالف قول خداوند عزوجممل اسممت کممه‬
‫فرمایممممممممد‪  ﴿ :‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪) ﴾‬سورة نمل‪ ،‬آیة ‪ » (62‬یا چه کسی اسمت‬
‫یکند‪ ،‬و ناراحتی را‬ ‫که دعای مضطر را هنگام دعا اجابت م ‌‬
‫یزداید؟«‪.‬‬ ‫م ‌‬
‫و فرمایمممد‪   ﴿ :‬‬
‫‪) ﴾ ‬سمممممممممورة‬ ‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬
‫انعممام‪ ،‬آیممة ‪» (17‬و اگممر خداونممد بممه تممو ضممرری رسمماند‪،‬‬
‫های جز خودش وجود ندارد«‪.‬‬ ‫بردارند ‌‬
‫و خود رسول الله ‪ ‬وقتی که غم و اندوهی به او دست‬
‫ك‬‫مِتلل َ‬
‫ح َ‬
‫م ب َِر ْ‬‫قّيللو ُ‬‫ى َيللا َ‬‫حلل ّ‬
‫یکممرد‪َ» :‬يللا َ‬‫یداد‪ ،‬دعمما م ‌‬ ‫م ‌‬
‫های پایمممدار! بمممه رحمتمممت از تمممو‬ ‫ث« »ای زنمممد ‌‬ ‫غي ُ‬‫سلللت َ ِ‬ ‫َ‬
‫أ ْ‬
‫یطلبم« )حسن است به روایت ترمذی(‪.‬‬ ‫فریادرسی م ‌‬
‫پس چگونه ما را رسد که به او بگمموییم‪ :‬ممما را دریمماب و‬
‫نجات بده‪ ،‬و این صیغه مخالف قول رسول اللممه ‪ ‬اسممت‬
‫که فرمممود‪» :‬وقممتی کممه چیممزی خواسممتی از خممدا بخممواه‪ ،‬و‬
‫هرگاه کمک خواستی به خدا استعانت کن«‪.‬‬
‫‪ -4‬صمملوات فاتممح‪ ،‬و صممیغه اش‪» :‬اللهللم صللل علللى‬
‫محمد الفاتللح لمللا أغلللق« »خممدایا صمملوات بممر محمممد‬
‫فرست گشاینده هرچه بسته شده«‪ .‬و گوینده ادعا دارد که‬
‫هرکس این صلوات را بخوانممد بممرای او بهممتر از آنسممت کممه‬
‫شش هممزار بمما قممرآن بخوانممد‪ ،‬و ایممن گفتممار از شممیخ احمممد‬
‫تیجانی رئیس طریقه تیجانیه منقول است‪.‬‬
‫چه سفاهتی است که عاقلی تا چه رسممد بممه مسمملمانی‪،‬‬
‫معتقد باشد که خواندن این صیغه ساختگی یک بار بهممتر از‬
‫خواندن کلم خدا باشد‪ ،‬تا چه رسد به شش هزار بار‪ ،‬و ایا‬
‫یگوید؟‬ ‫هیچ عاقل یا مسلمانی این را م ‌‬
‫هها مطلقما‬ ‫و اما وصف رسول الله ‪ ‬بمه گشماینده بسمت ‌‬
‫بدون تقیید به خواست خدا خطا است‪ ،‬زیرا رسول الله ‪‬‬
‫مکه را فتح نکرد‪ ،‬مگممر بممه خواسممت خممدا‪ ،‬و نتوانسممت دل‬
‫﴿‪﴾82‬‬
‫گروه رستگار‬
‫عمویش را به ایمان بگشاید‪ ،‬بلکممه بممر شممک مممرد‪ ،‬و قممرآن‬
‫یفرمایمممد‪ ﴿ :‬‬ ‫خطممماب بمممه رسمممول اللمممه ‪ ‬م ‌‬
‫‪   ‬‬
‫‪) ﴾  ‬سمممورة بقمممره‪ ،‬آیمممة‬
‫تشان بر تو نیست‪ ،‬و لکن خداونممد کسممی را‬ ‫‪» (272‬هدای ‌‬
‫یکند«‪.‬‬‫که بخواهد هدایت م ‌‬
‫یگویممد‪:‬‬ ‫‪ -5‬صمماحب دلئل الخیممرات در حممزب هفتممم م ‌‬
‫»اللهم صل على محمد ما سجعت الحمائم ونفعت‬
‫التمائم« »خدایا‪ ،‬بر محمد صلوات فرست تا مممادامی کممه‬
‫هها نفع دهند«‪ .‬و تمیمه عبارت از‬ ‫یخوانند‪ ،‬و تمی ‌‬ ‫کبوتران م ‌‬
‫مهره یا طلسمی است که برای جلوگیری از چشم زخم به‬
‫گممردن آویممزان کننممد‪ ،‬و هیممچ نفعممی کممه نممدارد‪ ،‬از اعمممال‬
‫ة‬
‫م ً‬
‫مي َ‬
‫ق تَ ِ‬‫عل ّ َ‬
‫ن َ‬‫م ْ‬ ‫مشرکان است‪ ،‬رسول الله ‪ ‬فرمود‪َ » :‬‬
‫های را آویممزان کنممد شممرک‬ ‫ك« »کسی کممه تمیم ‌‬ ‫قد ْ أ َ ْ‬
‫شَر َ‬ ‫ف َ‬
‫َ‬
‫آورده است« )صحیح است به روایت احمد(‪.‬‬
‫یبینیممم ایممن صممیغه مخممالف بمما حممدیث صممحیح‬ ‫چنممانکه م ‌‬
‫یداند‪.‬‬‫است‪ ،‬و شرک و تمیمه را قربت به خدا م ‌‬

‫صلوات ناریه )آتشی(‪:‬‬

‫یشناسمممند‪ ،‬و‬ ‫بسمممیاری از ممممردم صممملوات آتشمممی را م ‌‬
‫معروف است که کسی که آن را ‪ 4444‬بار بخواند‪ ،‬و نیمت‬
‫گشایش سختی یا به جاآمدن حاجتی داشممته باشممد‪ ،‬بممه جمما‬
‫یآید‪ ،‬و ایمن ادعما باطمل اسمت و دلیلمی بمرآن نیسمت‪ ،‬و‬ ‫م ‌‬
‫ً‬
‫خصوصا وقتی که متن آن را ببینممد‪ ،‬میدانممدکه شممرک در آن‬
‫ظاهر است‪ ،‬و این صیغه آن اسممت‪» :‬اللهللم صللل علللى‬
‫سيدنا محمد‪ ،‬الللذي تنحللل بلله العقللد‪ ،‬وتنفللرج بلله‬
‫الكرب‪ ،‬وتقضى بلله الحللوائج وتنللال بلله الرغللائب‪،‬‬
‫وحسللن الخللواتيم‪ ،‬ويستسللقى الغمللام بللوجهه‬
‫الكريم‪ ،‬وعلى آللله وصلحبه علدد كلل معللوم للك«‬
‫هها‬‫»خدایا بر سرور ما محمد صلوات فرست‪ ،‬کسی که گر ‌‬
‫تهمما‬‫یها برطرف گممردد‪ ،‬و حاج ‌‬ ‫به او گشوده شود‪ ،‬و سخت ‌‬
‫هها رسیده شود‪ ،‬و حسن خمماتمه‬ ‫برآورده شود‪ ،‬و به خواست ‌‬
‫به دست آید‪ ،‬و باوری گرامی او باران از ابر خواسته شود‪،‬‬
‫و بر خویشان و یارانش به عدد هرچه که بممرای تممو معلمموم‬
‫است«‪.‬‬
‫‪ -1‬عقیده توحیدی که قرآن بدان دعوت کممرده اسممت‪ ،‬و‬
‫رسممول اللممه ‪ ‬ممما را آممموخته‪ ،‬بممر هممر مسمملمان واجممب‬
‫یسازد که معتقد باشد‪ :‬خداونممد یکتمما فقممط او اسممت کممه‬ ‫م ‌‬
‫تهمما را بممرآورده‬‫گممره گشمماید و سممختی را بزدایممد‪ ،‬و حاج ‌‬
‫﴿‪﴾83‬‬
‫گروه رستگار‬
‫سازد‪ ،‬و بممه انسممان هرچممه میممل دارد‪ ،‬وقممتی کممه دعمما کنممد‬
‫یدهد‪ ،‬و برای مسمملمان جممایز نیسممت کممه انممدوه زدائی و‬ ‫م ‌‬
‫شفای مرض خود را از غیممر خممدا بخواهممد‪ ،‬اگرچممه آن غیممر‬
‫یبینیم کممه دعممای‬ ‫خدا‪ ،‬فرشته یا پیغمبر باشد‪ ،‬و قرآن را م ‌‬
‫یکنممد‪﴿ :‬‬ ‫غیممر خممدا از پیممامبران و اولیمما را انکممار م ‌‬
‫‪    ‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪   ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬
‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪) ﴾‬سممورة اسممراء‪،‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫آیة ‪» (57 – 56‬بگو‪ :‬بخوانیند کسانی را کممه از غیممر خممدا‬
‫یتواننمد ضمرر را از شممما بردارنممد یما‬ ‫ادعما کردیمد‪ ،‬آنمان نم ‌‬
‫یکننممد و بممه سمموی خممدا‬‫بگردانند‪ ،‬آنان کسممانیند کممه دعمما م ‌‬
‫یجویند که کدام نزدیکتر باشند‪ ،‬و امیدوار رحمممت‬ ‫وسیله م ‌‬
‫یترسند«‪.‬‬ ‫اویند‪ ،‬و از عذاب او م ‌‬
‫مفسران گفته اند آیه در مورد کسانی اسممت کممه مسممیح‬
‫یخواندند‪ ،‬یا فرشتگان و یا صالحان جن را‪.‬‬ ‫را به خدایی م ‌‬
‫یشود که در باره اش‬ ‫‪ -2‬چگونه رسول الله ‪ ‬راضی م ‌‬
‫هگشا‪ ،‬یا زداینده سختی‪ ،‬در حالی کممه قممرآن‬ ‫گفته شود‪ :‬گر ‌‬
‫یکنممممممد کممممممه ﴿‪  ‬‬ ‫بممممممه او امممممممر م ‌‬
‫‪   ‬‬
‫‪      ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪) ﴾ ‬سممممممممممممورة‬
‫‪ ‬‬
‫اعراف‪ ،‬آیة ‪» (188‬بگو‪ :‬من مالک نفع و ضرری برای خود‬
‫یدانسممتم‪،‬‬ ‫نیستم‪ ،‬مگر آنچه که خدا بخواهد‪ ،‬و اگر غیممب م ‌‬
‫یرسید‪ ،‬من‬ ‫برای خود از خیر من افزودم‪ ،‬و بدی به من نم ‌‬
‫هدهنممده بممرای قممومی کممه‬ ‫نیسممتم جممز یممک ترسمماننده و مژد ‌‬
‫ایمان دارند«‪.‬‬
‫و مردی خدمت رسول الله ‪ ‬آمد و در ضمن کلم خود‬
‫ت« »و هرچه که خدا خواست‪،‬‬ ‫شئ ْ َ‬
‫و ِ‬ ‫ه َ‬ ‫شاءَ الل ّ ُ‬ ‫ما َ‬ ‫گفت‪َ » :‬‬
‫ه نللدا؟‬ ‫ّ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫علت َِنى الل َ‬‫ج َ‬
‫و تو خواستی« رسول الله فرماید‪» :‬أ َ‬
‫ه« »آیا مرا شرکی خممدا سمماختی؟‬ ‫حدَ ُ‬‫و ْ‬ ‫ه َ‬ ‫شاءَ الل ّ ُ‬
‫ما َ‬ ‫ل َ‬ ‫ُ‬
‫ق ْ‬
‫بگو‪ :‬آنچه خدای یکتا خواست«‪.‬‬
‫﴿‪﴾84‬‬
‫گروه رستگار‬
‫ههای‬ ‫تهای سمماختگی را کممه از سمماخت ‌‬ ‫‪ -4‬چرا این صمملوا ‌‬
‫ههممای‬ ‫افراد است بخوانیم‪ ،‬و صمملوات ابراهیمممی را کممه گفت ‌‬
‫معصوم است ترک گوییم‪.‬‬
‫یکردیممم‪ ،‬عبممارت‬ ‫‪ -5‬اگر کلمه )به( را بممه )بهما( تبممدیل م ‌‬
‫یشد‪ ،‬زیرا توسل به صلوات که فعل و عبممادتی از‬ ‫صحیح م ‌‬
‫ً‬
‫طرف بنده است – چنممانکه قبل گفممتیم – جممایز اسممت‪ ،‬لممذا‬
‫باید صیغه چنین باشد‪» :‬اللهم صل على محمللد صلللة‬
‫كاملة تنحل بها العقد«‪.‬‬
‫﴿‪﴾85‬‬
‫گروه رستگار‬
‫قرآن برای زندگان است نه برای مردگان‬
‫خداونممممممممممد متعممممممممممال فرمایممممممممممد‪﴿ :‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪) ﴾‬سورة ص‪ ،‬آیة ‪» (29‬کتابی که بر تممو نممازل کردیممم‪،‬‬
‫مبارک است‪ ،‬تا آیات آن را تمدبر کننمد و اهمل عقمل یمادآور‬
‫گردند«‪.‬‬
‫یاران رسممول اللممه ‪ ‬در عمممل بممه اوامممر قممرآن و تممرک‬
‫نواهی آن از یکدیگر پیشی گرفتنممد‪ ،‬و در دنیمما و آخممرت بممه‬
‫سعادت رسیدند‪ ،‬و هنگامی که مسمملمانان تعممالیم قممرآن را‬
‫ترک گفتند‪ ،‬و قرآن را برای مردگممان گرفتنمد کمه روی قمبر‬
‫بخوانند و ایام عممزاداری‪ ،‬ذلممت و تفرقممه بممه آنممان رسممید‪ ،‬و‬
‫مصممممداق ایممممن آیممممه شممممدند‪ ﴿ :‬‬
‫‪‬‬ ‫‪   ‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪) ﴾‬سممورة فرقممان‪ ،‬آیممة ‪» (30‬و رسممول گفممت‪ :‬ای‬
‫پروردگارم! قوم من قرآن را ترک گفتند«‪.‬‬
‫خداوند قرآن را برای زندگان نازل فرموده است تا بدان‬
‫عمل کنند‪ ،‬پس قرآن برای مردگان نیسممت‪ ،‬آنممان در وقممت‬
‫یتواننممد‬
‫لشان منقطع شده است‪ ،‬و نم ‌‬ ‫عمل نیستند‪ ،‬و عم ‌‬
‫قرآن را بخوانند و بدان عمل کننممد‪ ،‬و ثممواب قممرائت آن بممه‬
‫یرسد‪ ،‬مگر ثواب قرائت پسر بممه و مممادر‪ ،‬زیممر‬ ‫مردگان نم ‌‬
‫او از سعی آنها است‪.‬‬
‫ابمممممن کمممممثیر در تفسمممممیر آیمممممه ﴿‪ ‬‬
‫‪) ﴾    ‬سممممورة‬
‫نجم‪ ،‬آیممة ‪» (39‬و آنگممه بممرای انسممان بممه جممز سممعی خممود‬
‫یگوید‪) :‬یعنی همانطور که بر انسان گناه دیگری‬ ‫نیست« م ‌‬
‫یشود‪ ،‬ثواب نیز ندارد جز هرچه خود کسممب کنممد‪،‬‬ ‫حمل نم ‌‬
‫و امام شافعی آن این آیه اسممتنباط کممرده اسممت کممه هممدیه‬
‫یرسممد‪ ،‬زیممرا از عمممل و‬‫ثواب قرائت قرآن بممه مردگممان نم ‌‬
‫کسب آنان نیست‪ ،‬و از اینجا است که رسول اللممه‪ ‬امممت‬
‫را به انجام این کار دعوت نکرده و برآن تشممویق نفرممموده‬
‫است‪ ،‬نه به صراحت و نه به اشاره‪ ،‬و این کار از هیچکدام‬
‫از صحابهص نقل نشده است‪ ،‬و اگر ایممن کممار مشممتمل بممر‬
‫یگرفتنممد‪ ،‬و در‬‫خیر بود‪ ،‬آنها در عمل به آن از ما سممبقت م ‌‬
‫بخش قربات باید به نص شرع اکتفا کرد‪ ،‬و در تصرف رأی‬
‫یشود‪ ،‬اما دعا و صدقه اتفاق بممر رسممیدن‬ ‫و قیاس وارد نم ‌‬
‫آنها هست و شارع نص برآن دارد(‪.‬‬
‫﴿‪﴾86‬‬
‫گروه رستگار‬
‫‪ -1‬عممادت قممرائت قممرآن بممر مردگممان طمموری رواج پیممدا‬
‫کرده که خواندن قرآن برای مردم علمت مممرگ اسممت‪ ،‬از‬
‫یشود‪ ،‬مگر این کمه‬ ‫رادیوها قرآن به طور مستمر پخش نم ‌‬
‫های‬ ‫رئیسی بمیرد‪ ،‬و وقتی که صدای خواندن قممرآن از خممان ‌‬
‫یدانممی کممه در آنجمما عممزداری و ممماتمی وجممود‬ ‫یشممنوی م ‌‬ ‫م ‌‬
‫یخوانممد‪،‬‬ ‫دارد‪ ،‬یکی از زائریممن بممر پسممر مریضممش قممرآن م ‌‬
‫ناگهان مادرش متوجه شممد و فریمماد کشممید‪ :‬پسممرم نمممرده‬
‫یخوانی‪ ،‬و زنی سممورة فمماتحه را از‬ ‫است که قرآن بر او م ‌‬
‫رادیو شنید‪ ،‬گفت‪ :‬من آن را دوست ندارم‪ ،‬زیرا مرا به یاد‬
‫یاندازد که وقتی کممه مممرد بممرای او فمماتحه‬ ‫هام م ‌‬
‫برادر مرد ‌‬
‫خواندند‪.‬‬
‫)این عکس العمممل بممرای آنسممت کممه انسممان از مممرگ و‬
‫یآید و نفرت دارد(‪.‬‬
‫متعلقاتش بدش م ‌‬
‫‪ -2‬شخصمممی کمممه در زنمممدگی نمممماز را تمممرک گفتمممه‪ ،‬از‬
‫یبرد‪ ،‬زیرا‬ ‫های م ‌‬‫نخواندن بر او بعد از مرگ چه استفاد ‌‬ ‫قرآ ‌‬
‫او بر حالتی مرده اسممت کممه قممرآن او را بممه ویممل و عممذاب‬
‫یدهمممممممممممممممممممد‪﴿ :‬‬ ‫ممممممممممممممممممممژده م ‌‬
‫‪ ‬‬ ‫‪  ‬‬
‫‪) ﴾ ‬سمممورة مممماعون‪،‬‬ ‫‪ ‬‬
‫آیة ‪ 4‬و ‪» (5‬و ای بر نمازگزارانی که از نماز در غفلتند«‪.‬‬
‫م يللس« »بممر‬ ‫وت َللاك ُ ْ‬ ‫عل َللى َ‬
‫م ْ‬ ‫ءوا َ‬‫ق لَر ُ‬ ‫‪ -3‬اممما حممدیث »ا ْ‬
‫نتممان یممس بخوانیممد«‪ ،‬ابممن القطممان گفتممه اسممت‪:‬‬ ‫مردگا ‌‬
‫مضطرب است و موقوف بر صحابی اسممت و در اسممندش‬
‫فممردی مجهممول وجممود دارد‪ ،‬و دار قطنممی گفتممه اسممت‪:‬‬
‫)مضممطرب السممناد‪ ،‬و مجهممول المتممن اسممت و صممحیح‬
‫نیست(‪ ،‬و از رسول الله ‪ ‬و یاران او ثممابت نشممده اسممت‬
‫کممه عمل ً آن سمموره را بممر میممتی خوانممده باشممند‪ ،‬و نممه‬
‫ههای دیگر قرآن مانند فاتحه‪ ،‬بلکه رسول الله ‪ ‬بعد‬ ‫سور ‌‬
‫فُروا‬ ‫غ ِ‬‫سللت َ ْ‬‫یفرممممود‪» :‬ا ْ‬ ‫غشمممدن از دفمممن میمممت م ‌‬ ‫از فار ‌‬
‫َ‬ ‫لَ ِ‬
‫ل« »بممرای‬ ‫س لأ ُ‬‫ن يُ ْ‬ ‫ه ال َ‬ ‫ت َ‬
‫فإ ِن ّ ُ‬ ‫ه الت ّث ِْبي َ‬‫سُلوا ل َ ُ‬
‫و َ‬
‫م َ‬‫خيك ُ ْ‬
‫برادرتان طلب آمرزش کنید‪ ،‬و ثبات قدم برای او بخواهید‪،‬‬
‫یشممود« )صممحیح اسممت بممه روایممت‬ ‫زیرا الن از او سؤال م ‌‬
‫ابوداود(‪.‬‬
‫یگویممد‪) :‬وای بممر تممو ای مسمملمان!‬ ‫‪ -4‬یکی از داعیممان م ‌‬
‫قرآن را در زندگیت ترک گفتی و بدان عمل نکردی‪ ،‬تا ایممن‬
‫که به مرگ نزدیک شدی‪ ،‬بر تممو سمموره )یممس( خواندنممد تمما‬
‫آسان بمیری‪ ،‬آیا قرآن نازل شده که زندگی کنی‪ ،‬یمما نممازل‬
‫شده که بمیری؟(‪.‬‬
‫﴿‪﴾87‬‬
‫گروه رستگار‬
‫‪ -5‬و رسول الله ‪ ‬یاران را نیاخموت که هنگام ورود به‬
‫قبرستان سورة فاتحه بخواننممد‪ ،‬بلکممه آنممان را آممموخت کممه‬
‫ن‬‫مِني َ‬‫ؤ ِ‬ ‫ن ال ْ ُ‬
‫مل ْ‬ ‫مل ْ‬‫ر ِ‬‫ِ‬ ‫ل ال لدَّيا‬‫هل َ‬‫م أَ ْ‬‫عل َي ْك ُ ْ‬
‫م َ‬ ‫سَل ُ‬‫بگویند‪» :‬ال ّ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ّ‬
‫سأ ُ‬
‫ل‬ ‫ن‪ ،‬ن َ ْ‬ ‫قو َ‬ ‫ح ُ‬‫مل ِ‬ ‫ُ‬
‫ه ب ِك ْ‬‫شاءَ الل ُ‬ ‫ن َ‬ ‫وإ ِّنا إ ْ‬ ‫ن‪َ ،‬‬ ‫مي َ‬ ‫سل ِ ِ‬
‫م ْ‬ ‫وال ْ ُ‬ ‫َ‬
‫لهمما از‬ ‫ة« »سلم بر شما اهممل منز ‌‬ ‫في َ َ‬‫عا ِ‬‫م ال ْ َ‬‫ول َك ُ ْ‬
‫َ‬ ‫نا‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫ل‬ ‫ه‬
‫َ‬ ‫ّ‬ ‫ل‬‫ال‬
‫مؤمنممان و مسمملمانان‪ ،‬و ممما اگممر خممدا بخواهیممد بممه شممما‬
‫یرسیم‪ ،‬برای خودمان و شما طلب عافیت )عاقبت خیر(‬ ‫م ‌‬
‫از خدا دارم« )مسلم(‪.‬‬
‫یآممموزد کممه بممرای مردگممان دعمما‬ ‫پس این حدیث به ما م ‌‬
‫کنیم نه این که از آنان چیزی بخواهیم‪ ،‬خدایا! بممه ممما روزی‬
‫کن تما بمه قرآنکریمم عمممل کنیمم‪ ،‬و بمرآن راهمی رویمم کمه‬
‫رسول گرامیت محمد ‪ ‬بود‪.‬‬

‫قیام ممنوع‬
‫َ‬ ‫ّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ه‬ ‫َ‬
‫مث لل ل ل ُ‬ ‫ن ي َت َ َ‬
‫بأ ْ‬ ‫ح ّ‬ ‫نأ َ‬ ‫م ْ‬ ‫رسول الله ‪ ‬فرموده اند‪َ » :‬‬
‫م ْ‬ ‫فل ْيت َب ْ‬
‫ر« »کسممی کممه‬ ‫ن الن ّللا ِ‬ ‫مل َ‬ ‫عدَهُ ِ‬ ‫ق َ‬ ‫ما َ َ َ ّ‬
‫وأ َ‬ ‫قَيا ً‬
‫س ِ‬
‫الَنا ُ‬
‫دوست داشته باشممد مممردم بممرای او بایسممتند‪ ،‬بایممد جایگمماه‬
‫خود را در دوزخ یابد« )صحیح است به روایت احمد(‪.‬‬
‫و انس ‪ ‬گفت‪) :‬هیچکممس محبوبممتر از رسممول اللممه ‪‬‬
‫یدیدند برای‬ ‫نزد یاران نبود‪ ،‬و آنان وقتی که حضرتش را م ‌‬
‫یدانسممتند ایممن کممار را‬ ‫یشممدند‪ ،‬چممونکه م ‌‬ ‫او از جای بلند نم ‌‬
‫دوست ندارند( صحیح است به روایت ترمذی‪.‬‬
‫یشممود کممه مسمملمانی کممه‬ ‫‪ -1‬از این دو حدیث دانسممته م ‌‬
‫دوست دارد هنگام دخول به اسممتقبال او دیگممران بایسممتند‪،‬‬
‫یدهممد‪ ،‬و یمماران‬ ‫خممود را در معممرض دخممول جهنممم قممرار م ‌‬
‫یداشمتند‪،‬‬ ‫رسول الله ‪ ‬با ایمن کمه او را بسمیار دوسمت م ‌‬
‫یایسممتادند‪ ،‬چممون کممه رسممول‬ ‫لشدن برای او نم ‌‬ ‫هنگام داخ ‌‬
‫یشدند‪.‬‬ ‫الله ‪ ‬از این ایستادن ناراحت م ‌‬
‫‪ -2‬مردم عادت کرده انمد کمه بمرای یکمدیگر بایسمتند بمه‬
‫خصمموص وقممتی کممه اسممتاد یما شممیخ بممه کلس درس داخممل‬
‫یگممردد‪ ،‬و یمما بممرای‬ ‫یشود‪ ،‬یمما بممرای نممماز وارد مسممجد م ‌‬ ‫م ‌‬
‫یرود‪ ،‬و همچنیممن آموزگمار وقمتی کمه بممر‬ ‫دیدن بممه جمائی م ‌‬
‫یایسممتند‬ ‫ً‬
‫شآموزان فممورا م ‌‬ ‫یشود‪ ،‬دان ‌‬ ‫شآموزان وارد م ‌‬ ‫دان ‌‬
‫تمما ادای احممترام کننممد‪ ،‬و کسممی کممه از ایسممتادن خممودداری‬
‫یأدبممی کممرده و‬ ‫یشممود کممه ب ‌‬ ‫یکنممد توبیممخ و سممرزنش م ‌‬ ‫م ‌‬
‫احترام به جای نیاورده است‪.‬‬
‫سکوت شیخ و آموزگممار بممر ایممن ایسممتادن‪ ،‬یمما سممرزنش‬
‫مختلف‪ ،‬دال بر این است کممه آنممان دوسممت دارنممد دیگممران‬
‫یشان بایستند‪ ،‬و خود را در معممرض دخمول آتمش قممرار‬ ‫برا ‌‬
‫﴿‪﴾88‬‬
‫گروه رستگار‬
‫یدهنممد‪ ،‬و اگممر ایسممتادن را دوسممت نداشممتند‪ ،‬یمما بدشممان‬ ‫م ‌‬
‫یگفتنمد نایسممتند‪ ،‬و احمادیثی کمه از‬ ‫یآمد به طلب خود م ‌‬ ‫م ‌‬
‫یدادند‪.‬‬ ‫این کار بازمیدارد برای آنان شرح م ‌‬
‫تکرار ایستادن برای عالم یمما هرکممس دیگممری کممه داخممل‬
‫یشود که ایسممتادن را دوسممت بممدارد‪ ،‬بممه‬ ‫یشود‪ ،‬سبب م ‌‬ ‫م ‌‬
‫صممورتی کممه اگممر در جممایی بممرای او نایسممتادند‪ ،‬یمما یکممی از‬
‫یکنممد‪،‬‬‫حاضرین از ایستادن تخلف کرد‪ ،‬احساس ناراحتی م ‌‬
‫یشموند‬ ‫یبینیم کسانی کمه جلمو دیگمری از جما بلنمد م ‌‬ ‫لذا م ‌‬
‫تداشممتن قیممام‬ ‫همکار شیطانند که برای شخص سبب دوس ‌‬
‫دیگران برای خود شده اند‪ ،‬و رسول الله ‪ ‬فرممموده انممد‪:‬‬
‫م« »بممر ضممد‬ ‫عل َللى أ َ ِ‬
‫خيك ُل ْ‬ ‫ن َ‬‫طا ِ‬ ‫ش لي ْ َ‬‫ن ال ّ‬ ‫و َ‬ ‫ع ْ‬‫كوُنوا َ‬ ‫»ل َ ت َ ُ‬
‫برادرتان همکار شیطان نباشید« )بخاری(‪.‬‬
‫یگویند‪ :‬ما برای معلم یا شممیخ بممه‬ ‫‪ -3‬بسیاری از مردم م ‌‬
‫یگمموییم‪ :‬آیمما در علممم‬ ‫یایستیم‪ ،‬به آنممان م ‌‬ ‫احترام علمش م ‌‬
‫رسول الله ‪ ‬شک دارید‪ ،‬و آیمما در ادب صممحابه بمما ایشممان‬
‫شممک داریممد؟ و بمما ایممن حممال بممرای او نایسممتادند‪ ،‬و اسمملم‬
‫یداند‪ ،‬بلکه احترام بممه‬ ‫احترام را به ایستادن برای کسی نم ‌‬
‫مگفتن و دسممت یکممدیگر گرفتممن‬ ‫پیروی و فرمممانبری و سممل ‌‬
‫یگوید‪:‬‬ ‫است‪ ،‬و قول شوقی شاعر که م ‌‬
‫ه الَتبجيل‬ ‫ممَعمل ّم ِ وَفّ ِ‬ ‫ُقمم ِلملم ُ‬
‫َ‬
‫‪i‬‬ ‫‪i‬‬

‫ن َرسول‬ ‫م أن َيكو َ‬ ‫ّ‬

‫ممَعمل ُ‬ ‫كماد َ الم ُ‬

‫برای معلم بایست و احترام او را به وفای بجای آر‪ ،‬زیرا‬

‫نزدیک است که معلم پیامبر باشد‪.‬‬
‫اعتبار ندارد‪ ،‬زیرا مخالف با قول معصوم رسول الله ‪‬‬
‫است که قیام را حرام‪ ،‬و دوستداران آن را تهدید به دخول‬
‫آتش کرده است‪.‬‬
‫یشممود‪ ،‬و‬‫‪ -4‬در بسیاری حالت در مجلسی غنممی وارد م ‌‬
‫یآید و کسی برای او از جای‬ ‫یشوند‪ ،‬و فقیر م ‌‬ ‫جلو او بپا م ‌‬
‫یشود که فقیممر بممر غنممی‬ ‫یشود‪ ،‬و این سبب م ‌‬ ‫خود بلند نم ‌‬
‫کینه بدل گیرد‪ ،‬و همچنین به نسبت کسانی کممه در مجلممس‬
‫نشسته اند‪ ،‬و ممکن است این فقیممری کممه مممردم بممرای او‬
‫بلند نشده اند‪ ،‬نزد خدا بهممتر از آن غنممی باشممد کممه جلمموش‬
‫بلند شده اند‪ ،‬چگونه معیممار فضممل در اسمملم مممال نیسممت‪،‬‬
‫بلکممه تقمموا اسممت ﴿‪   ‬‬
‫‪) ﴾‬سممممممممورة حجممممممممرات‪ ،‬آیممممممممة ‪(13‬‬
‫نتان است«‪.‬‬ ‫نتان نزد خدا باتقواتری ‌‬‫یتری ‌‬
‫»گرام ‌‬
‫﴿‪﴾89‬‬
‫گروه رستگار‬
‫‪ -5‬ممکممن اسممت کسممی بگویممد‪ :‬اگممر بممرای شممخص بلنممد‬
‫نشدیم‪ ،‬امکان دارد چیزی به نسبت حاضرین به دل گیرد و‬
‫یگوییم‪ :‬باید برای این شخص‬ ‫ناراحت شود‪ ،‬در در جواب م ‌‬
‫شممرح داده شممود کممه محبممت در دل اسممت‪ ،‬و ممما در تممرک‬
‫بلندشدن پیروی از رسول اللمه ‪ ‬کردیمم کمه بلندشممدن را‬
‫یداشت‪ ،‬و همچنین به صممحابه اقتممدا کردیممم کممه‬ ‫دوست نم ‌‬
‫یشدند‪ ،‬و ما برای او دوست نداریم به‬ ‫برای ایشان بلند نم ‌‬
‫دوزخ وارد شود‪.‬‬
‫‪ -6‬ممکن است از بعضی مشایخ شنیده شود که حسممان‬
‫شاعر رسول الله ‪ ‬گفتممه اسممت‪» :‬قيام العزيللز علللى‬
‫فللرض« »بلندشممدن بممرای شممخص عزیممز بممر مممن واجممب‬
‫است« این هیچگاه صحیح نیسممت‪ ،‬و ابممن بطممه حنبلممی چممه‬
‫خوب گفته است‪:‬‬
‫وإذا صلللللللللحت‬
‫الضللللمائر منللللا‬
‫اكتفينلللللللا أن ل‬
‫نتعب الجسللامنا‬

‫لهای ما صاف باشد به آن اکتفا کرده و بدن‬

‫وقتی که د ‌‬
‫را به زحمت نیندازیم‪.‬‬
‫ك‬ ‫ل تكلف أخاك أن يتلقى‬
‫بما يستحل الحراما‬

‫برادرت را مکلف نساز که تو را بممه چیممزی کممه حممرام را‬

‫یسازد استقبال کند‪.‬‬
‫حلل م ‌‬
‫كلنلللا واثلللق‬
‫بود مصللافيه‬
‫ففيللللللللللم‬
‫أزعجنلللللللللا‬
‫وعلملللللللا؟‬

‫همه مان به دوستی دوست با صممفا اعتمماد دادیممم‪ ،‬پممس‬

‫این ایجاد ناراحتی به چه سبب است؟‬

‫قیام مطلوب و شرعی‬

‫احادیث صحیحی و اعمالی از صحابهش روایت شده‬
‫یآید‬
‫یدهد که بلندشدن برای کسی که م ‌‬ ‫است که دللت م ‌‬
‫جایز است‪ ،‬پس چرا قیام ممنوع است‪ ،‬در جواب‬
‫یگوییم‪ :‬بیایید تا باهم این احادیث را بفهمیم‪:‬‬
‫م ‌‬
‫﴿‪﴾90‬‬
‫گروه رستگار‬
‫‪ -1‬رسممول اللممه ‪ ‬بممه طممرف دخممترش فاطمهممل بلنممد‬
‫یآمد‪ ،‬و فاطمهك نیز به‬ ‫هشان م ‌‬ ‫یشد‪ ،‬هنگامی که به خان ‌‬ ‫م ‌‬
‫یشممد‪ ،‬و ایممن جممایز و‬ ‫اسممتقبال پممدر هنگممام دیممدار بلنممد م ‌‬
‫مطلوب است‪ ،‬زیرا رفتن به استقبال مهمان برای ملقممات‬
‫ن‬‫م ْ‬ ‫و بزرگداشت او است‪ ،‬رسول الله ‪ ‬فرممموده انممد‪َ » :‬‬
‫ه«‬ ‫ف ُ‬ ‫ض لي ْ َ‬‫م َ‬ ‫فل ْي ُك ْل ِ‬
‫ر ْ‬ ‫ر َ‬ ‫خل ِ‬ ‫وم ِ ال ِ‬‫وال ْي َل ْ‬
‫ه َ‬ ‫ن ب ِللالل ّ ِ‬
‫م ُ‬ ‫ؤ ِ‬‫ن ي ُل ْ‬‫ك َللا َ‬
‫»کسی که ایمممان بممه خممدا و روز قیممامت دارد مهمممانش را‬
‫گرامی بدارد« )بخاری و مسلم(‪.‬‬
‫و این بلندشدن فقط از طرف صاحب خانه است‪.‬‬
‫م« »به طرف سممرورتان بلنممد‬ ‫دك ُ ْ‬ ‫موا إ َِلى َ‬
‫سي ّ ِ‬ ‫قو ُ‬ ‫‪ُ » -2‬‬
‫َ‬
‫ه«‬ ‫فأن َْزُلو ُ‬ ‫شوید« )بخاری و مسلم( و در روایممتی دیگممر‪َ » :‬‬
‫»او را پیاده کنید«‪.‬‬
‫سبب این حدیث آنست که سعد بن معاذ ‪ ‬زخمی بود‪،‬‬
‫و رسول الله ‪ ‬او را خواست تا در بارة یهممود حکممم کنممد‪،‬‬
‫سعدس سوار الغی شد‪ ،‬و وقتی که رسید‪ ،‬رسول الله ‪‬‬
‫م‬ ‫دك ُ ْ‬ ‫سللي ّ ِ‬‫مللوا إ َِلللى َ‬ ‫قو ُ‬ ‫بممه بعضممی از انصممار فرمممود‪ُ » :‬‬
‫َ َ‬
‫ه« »به طرف سرورتان بروید و او را از الغ پیمماده‬ ‫زُلو ُ‬ ‫فأن ْ ِ‬
‫کنید« بلند شدند و رفتند و او را از الغ پایین آوردند‪ ،‬و این‬
‫بلندشدن مطلوب شرع اسممت‪ ،‬زیممرا بممرای کمممک سممعدس‬
‫بزرگ انصارش بود که زخمی بر پشممت الغ سمموار بممود‪ ،‬تمما‬
‫نآمدن نیفتد‪.‬‬ ‫هنگام پایی ‌‬
‫‪ -3‬آمممده اسممت کممه هنگممامی کممه کعممب بممن مالممک وارد‬
‫مسجد شد‪ ،‬و صحابهش نشسته بودند‪ ،‬طلحهس به طممرف‬
‫او از جای بلند شد و شتابزده به او مممژده قبممول تمموبه اش‬
‫داد‪ ،‬بعد از آن که از جهاد تخلف کرده بود‪ ،‬و این بلندشممدن‬
‫جایز است‪ ،‬برای واردکردن خوشحالی بر فردی نمماراحت و‬
‫هدادنش به قبول توبه‪.‬‬ ‫مژد ‌‬
‫یبینیممم کممه احممادیثی کممه‬ ‫‪ -4‬اگر با دقت ملحظه کنیممم م ‌‬
‫دللت بر جواز قیام در آنها هست همه در آنها لفظ قیام بمما‬
‫م‪ ،...‬إ ِل َللى اب ْن َت ُل ُ‬
‫ه‬ ‫دك ُ ْ‬‫س لي ّ ِ‬‫)الی( تعدیه شده اسممت‪» :‬إ َِلى َ‬
‫ب‪ «...‬ولممی احممادیثی کممه دال بممر منممع‬ ‫ع ٍ‬ ‫ة‪ ،..‬إ َِلى ك َ ْ‬ ‫م ُ‬‫فاطِ َ‬ ‫َ‬
‫قیام هستند‪ ،‬قیام با لفظ )له( تعممدیه شممده اسممت‪ ،‬و فممرق‬
‫بین دو عبارت بسیار است‪ ،‬زیرا معنی )قام إلیه( به پا شممد‬
‫به طرف او است که مقصود‪ :‬رفت تا او را احترام کنممد یمما‬
‫کمک نماید‪ ،‬و معنی )قام له( در جای خود به قصممد تعظیممم‬
‫او بلند شد‪.‬‬

‫احادیث ضعیف و موضوع )دروغ(‬

‫﴿‪﴾91‬‬
‫گروه رستگار‬
‫احادیثی که از رسممول اللممه ‪ ‬بممه ممما رسممیده اسممت‪ ،‬یمما‬
‫صممحیح اسممت یمما حسمن یما ضمعیف‪ ،‬و یمما موضمموع‪ .‬و امممام‬
‫مسلم در مقدمه کتاب خود بمماب نهممی از گفتممن هرچممه کممه‬
‫انسممان شممنید از حممدیث ضممعیف برحممذر داشممته اسممت بمما‬
‫َ‬
‫ث‬ ‫ح لد ّ َ‬ ‫ن يُ َ‬ ‫ذًبا أ ْ‬ ‫ء ك َل ِ‬ ‫مْر ِ‬ ‫فى ب ِللال ْ َ‬ ‫استدلل به این حدیث‪» :‬ك َ َ‬
‫ع« »کافی است برای دروغگوئی شممخص آن‬ ‫م َ‬ ‫س ِ‬ ‫ما َ‬ ‫ل َ‬ ‫ب ِك ُ ّ‬
‫که هرچه را که شممنید بممازگو کنمد« و اممام نممووی در شمرح‬
‫صحیح مسلم‪ ،‬باب نهی از روایت از ضممعفا بممه ایممن حممدیث‬
‫س‬ ‫ن ن َللا ٌ‬ ‫مللا ِ‬ ‫ر الّز َ‬ ‫خ ِ‬ ‫فى آ ِ‬ ‫ن ِ‬ ‫كو ُ‬ ‫سي َ ُ‬‫استدلل کرده است‪َ » :‬‬
‫َ‬ ‫ُ‬
‫ول َ‬ ‫م َ‬ ‫ه أن ْت ُل ْ‬ ‫عوا ب ِل ِ‬ ‫م ُ‬ ‫سل َ‬ ‫م تَ ْ‬ ‫مللا ل َل ْ‬ ‫م َ‬ ‫ح لدُّثون َك ُ ْ‬ ‫مِتى ي ُ َ‬ ‫نأ ّ‬ ‫م ْ‬ ‫ِ‬
‫م« »در آخر زمان افرادی از امتممم‬ ‫ه‬ ‫يا‬
‫ْ َ ِّ ُ ْ‬‫إ‬ ‫و‬ ‫م‬ ‫ُ‬ ‫ك‬ ‫يا‬
‫ِّ‬ ‫إ‬ ‫َ‬
‫ف‬ ‫م‬‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ك‬ ‫ُ‬
‫ؤ‬ ‫با‬
‫آ َ‬
‫یگوینممد کممه نممه شممما و نممه‬ ‫برای شما به چیزهایی حدیث م ‌‬
‫نتان هیچکدام نشنیده اید‪ ،‬پس شما را از آنان برحممذر‬ ‫پدرا ‌‬
‫یدارم« )مسلم(‪.‬‬ ‫م ‌‬
‫امام ابن حبان در صممحیح خممود گفتممه اسممت‪) :‬فصممل‪ ،‬در‬
‫لشدن به آتش برای کسی که بممه حضممرت‬ ‫باره وجوب داخ ‌‬
‫یدانممد صممحیح‬ ‫محمد مصطفی ‪ ‬چیزی نسبت دهممد کممه نم ‌‬
‫ن‬ ‫مل ْ‬ ‫است( سپس با سند خود ایممن حممدیث آورده اسممت‪َ » :‬‬
‫فل ْيت َبل ْ‬ ‫م أَ ُ‬
‫ر«‬ ‫ن الن ّللا ِ‬ ‫مل َ‬ ‫علدَهُ ِ‬ ‫ق َ‬ ‫م ْ‬
‫وأ َ‬ ‫ل َ َ َ ّ‬ ‫قل ْ‬ ‫ما َلل ْ‬ ‫ي َ‬ ‫عل َ ّ‬ ‫ل َ‬ ‫قا َ‬ ‫َ‬
‫هام‪ ،‬بایممد‬ ‫»کسی که بر من چیزی گوید کممه مممن آن را نگفت ‌‬
‫جایگاهش در جهنم یابد« )و این حممدیث را امممام احمممد نیممز‬
‫روایت کرده است(‪.‬‬
‫ثهای سمماختگی و دروع برحممذر‬ ‫و رسول الله ‪ ‬از حممدی ‌‬
‫فل ْيت َبللوأ ْ‬
‫دا‪ّ َ َ َ ،‬‬ ‫ملل ً‬‫ع ّ‬‫مت َ َ‬ ‫ي ُ‬ ‫عَللل ّ‬ ‫ب َ‬ ‫كللذَ َ‬ ‫ن َ‬ ‫ملل ْ‬ ‫داشممته اسممت‪َ » :‬‬
‫ر« »کسی که عمممدا بممر مممن دروغ گویممد‪،‬‬ ‫ن الّنا ِ‬ ‫م َ‬ ‫عدَهُ ِ‬ ‫ق َ‬ ‫م ْ‬ ‫َ‬
‫باید جایگاهی برای خود در آتش بگیرد« )این حدیث متواتر‬
‫است(‪.‬‬
‫و بسی جای تأسف است که بعضممی از مشممایخ احممادیث‬
‫یکنند تا مذهب و اعتقمماد خممود را تأییممد‬ ‫موضوع را روایت م ‌‬
‫نمایند‪ ،‬از اینگونه احادیث موارد زیر است‪:‬‬
‫»اختلف أمتى رحمة« »اختلف امتم رحمت است«‪.‬‬
‫دانشمند بزرگ ابن حزم گوید‪ :‬این حممدیث نیسممت‪ ،‬بلکممه‬
‫باطل و ساختگی است‪ ،‬زیرا اگر اختلف رحمت بود‪ ،‬اتفاق‬
‫یگوید‪.‬‬ ‫خشم و غضب خدا بود‪ ،‬و این را هیچ مسلمانی نم ‌‬
‫»تعلموا السحر ول تعملوا به« »سحر را بیاموزیممد‪،‬‬
‫ولی بدان عمل نکنید«‪.‬‬
‫»لو اعتقد أحدكم على حجز لنفعه« »اگممر یکممی از‬
‫شما به سممنگ معتقممد باشممد‪ ،‬او را نفممع رسمماند« و احممادیث‬
‫غبودن در آنها واضح است‪.‬‬ ‫ساختگی و دروغ دیگر که درو ‌‬
‫﴿‪﴾92‬‬
‫گروه رستگار‬
‫م‬ ‫ُ‬
‫جدَك ْ‬ ‫سللا ِ‬‫م َ‬ ‫جن ّب ُللوا َ‬‫و اممما حممدیث مشممهور و منتشممر‪َ » :‬‬
‫ههمما و دیوانگممان خممود را از‬ ‫م« »بچ ‌‬ ‫جللاِنين َك ُ ْ‬ ‫م َ‬‫و َ‬
‫م‪َ ،‬‬ ‫صب َْيان َك ُ ْ‬‫ِ‬
‫مساجدتان دور دارید« ببینید کممه اهممل حممدیث در بمماره اش‬
‫یگویند‪:‬‬ ‫چه م ‌‬
‫ابممن حجممر گویممد‪ :‬ضممعیف اسممت‪ ،‬و ابممن الجمموزی گویممد‪:‬‬
‫صحیح نیست‪ ،‬و عبدالحق گوید‪ :‬اصلی ندارد‪.‬‬
‫ُ‬ ‫َ‬
‫م‬ ‫ول َدَكلل ْ‬ ‫علمللوا أ ْ‬ ‫در حممدیثی صممحیح ثممابت اسممت‪َ » :‬‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫م‬ ‫هل ْ‬ ‫و ُ‬‫هللا َ‬ ‫علي ْ َ‬ ‫م َ‬ ‫ه ْ‬‫رُبو ُ‬‫ضل ِ‬
‫وا ْ‬ ‫ع َ‬
‫سلب ْ ِ‬‫م أب ْن َللاءُ َ‬ ‫هل ْ‬‫و ُ‬‫ة َ‬ ‫صل َ ِ‬‫ِبال ّ‬
‫تسممالگی نممماز‬ ‫ر« »فرزندان خود را در سن هف ‌‬ ‫ش ِ‬‫ع ْ‬ ‫أ َب َْناءُ َ‬
‫هسمماله‬ ‫بیاموزیممد و بممر تممرک آن آنهمما را بزنیممد‪ ،‬وقممتی کممه د ‌‬
‫شممدند« )صممحیح اسممت بممه روایممت احمممد(‪ .‬و آممموزش در‬
‫مسجد است‪ ،‬همانطور که رسول اللهص اصحابش خود را‬
‫نماز بر منبر آموخت‪.‬‬
‫یگویند‪ :‬منظور حدیث آنسممت کممه‬ ‫بسیاری از اهل علم م ‌‬
‫کودکممان غیممر ممیممز را از مسممجد دور داریممد‪ ،‬در جممواب‬
‫های را شنید‪ ،‬نماز‬ ‫یگوییم‪ :‬رسول الله ‪ ‬صدای گریه بچ ‌‬ ‫م ‌‬
‫را کوتمماه خوانممد‪ ،‬و بممه اصممحابش فرمودنممد‪ :‬صممدای گریممه‬
‫کودکی شنیدم و ترسیدم که مادرش از نماز مشغول شود‪،‬‬
‫یبینیممم‬ ‫این حدیث را بخاری روایت کممرده اسممت‪ ،‬چنممانکه م ‌‬
‫رسول الله ‪ ‬هنگمام شمنیدن گریمه بمه احسماس ممادر بمه‬
‫نسبت فرزند احترام گذاشت‪ ،‬و آن زن را دستور نممداد کممه‬
‫بچه اش را از مسجد بیرون ببرد‪.‬‬
‫‪ -1‬حدیث ضعیف دارای نسبت ثابت بممه رسممول اللممه ‪‬‬
‫نیست‪ ،‬چون که علتی در سند یا متنش وجممود دارد‪ ،‬و اگممر‬
‫یکی از ما در بممازار گوشممت چمماق و لغممری ببینممد‪ ،‬گوشممت‬
‫یگممذارد‪ ،‬و‬ ‫یخممرد‪ ،‬و ضممعیف را بممه حممال خممود م ‌‬ ‫چمماق را م ‌‬
‫اسلم به امر کرده است کممه در قربممانی از گوسممفند چمماق‬
‫استفاده کنیم‪ ،‬و لغر ضعیف را تممرک گمموییم‪ ،‬پممس چگممونه‬
‫جایز است که هنگام وجود حدیث صحیح در دیممن از حممدیث‬
‫ضعیف بهره بگیریم؟‬
‫‪ -2‬بعضی از علمای متأخر عمل به حدیث ضممعیف را بممه‬
‫شروطی تجویز کرده اند‪:‬‬
‫‪ -1‬آن که در فضایل اعمال باشد‪.‬‬
‫‪ -2‬آن که اصل صحیحی داشته باشد‪.‬‬
‫‪ -3‬آن که ضعفش شدید نباشد‪.‬‬
‫‪ -4‬آن که در هنگام عمل اعتقاد به ثبوت آن نممرود‪ ،‬بلکممه‬
‫لکننده معتقد به ضعف آن باشد‪ ،‬و امروزه مردم مقیممد‬ ‫عم ‌‬
‫به این شروط نیستند‪ ،‬و این شممروط خیلممی کممم در حممدیث‬
‫ییابد‪.‬‬ ‫ضعیف تحقق م ‌‬
‫﴿‪﴾93‬‬
‫گروه رستگار‬
‫وصلى الله على سيدنا محمد وآله وصحبه‬
‫أجمعين والحمد لله رب العالمين‬