‫‪١‬‬

‫ﺑﻘﻠﻢ‪ :‬ﻋﺒﺪ ﺍﷲ ﻧﺎﺻﺢ ﻋﻠﻮﺍﻥ‬

‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ اﻳﻮﺑﻲ رﺣﻤﻪ اﷲ‬

‫ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﺣﺎﻣﺪ ﺩﺍﻧﺸﻮﺭ‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٢‬‬

‫ﺗﻘﺪﻳﻢ ﺑﻪ‪:‬‬
‫روح ﭘﺪرم؛ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ داﻧﺸﻮر ﮐﻪ در ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺑﻨﺪﻩ از هﻴﭻ‬
‫ﮐﻮﺷﺸﻲ درﻳﻎ ﻧﮑﺮد‪ .‬روﺣﺶ ﺷﺎد و ﺿﺮﻳﺤﺶ ﻣﻨﻮّر ﺑﺎد‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٣‬‬

‫ﻓﻬﺮس‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪء ﻣﺘﺮﺟﻢ‪٥ ................................................................................................................ :‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺑﻘﻠﻢ داﻧﺸﻤﻨﺪ ﮔﺮاﻧﻘﺪر ‪٦ ..................................................................................................‬‬
‫ﺳﻌﻴﺪ ﺣﻮي ‪٦ ......................................................................................................................‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪء ﭼﺎپ اول ‪٨ ..............................................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ اول ‪١٠ .........................................................................................................................‬‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ و رﺷﺪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ‪١٠ ...............................................................................................‬‬
‫ﻧﺴﺐ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ‪١٠ ...........................................................................................‬‬ ‫‪.١‬‬
‫ﺗﻮﻟﺪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ‪١٠ ............................................................................................‬‬ ‫‪2.‬‬
‫ﺑﺰرگ ﺷﺪن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ‪١٢ ..................................................................................‬‬ ‫‪3.‬‬
‫ﺁﻣﻮزش ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ‪١٤ .......................................................................................‬‬ ‫‪4.‬‬
‫ﻓﺼﻞ دوم ‪١٦ .........................................................................................................................‬‬
‫ﺁﻏﺎز ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ‪١٦ ................................................................................................‬‬
‫وﺿﻊ ﻓﺎﻃﻤﻴﺎن در ﻣﺼﺮ ‪١٦ ...................................................................................‬‬ ‫‪1.‬‬
‫اﻧﻘﻼب ﺷﺎور اﻟﺴﻌﺪي ‪١٦ .......................................................................................‬‬ ‫‪2.‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪء دوم ﮐﺸﻤﮑﺶ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺼﺮ ‪١٧ .....................................................................‬‬ ‫‪3.‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪء ﺳﻮم و ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﮐﺸﻤﮑﺶ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺼﺮ ‪١٨ ............................................‬‬ ‫‪4.‬‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﭘﻴﮕﻴﺮي ‪١٨ .............................................................................................‬‬ ‫‪.۵‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ‪٢٠ ........................................................................................................................‬‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ در ﻣﺼﺮ ‪٢٠ ......................................................................................................‬‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ وزﻳﺮ ﻓﺎﻃﻤﻴﺎن ‪٢٠ ...............................................................................‬‬ ‫‪1.‬‬
‫ﭼﻴﺮﻩ ﺷﺪن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺮ ﺗﻮﻃﺌﻪ هﺎي داﺧﻠﻲ ‪٢٠ .........................................................‬‬ ‫‪2.‬‬
‫ﭼﻴﺮﻩ ﺷﺪن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺮ ﺗﻮﻃﺌﻪ هﺎي ﺧﺎرﺟﻲ ‪٢٣ .......................................................‬‬ ‫‪.٣‬‬
‫ﺧﻄﺒﻪ ﺑﺮاي ﺧﻠﻴﻔﻪء ﻋﺒﺎﺳﻲ ‪٢٤ ................................................................................‬‬ ‫‪4.‬‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ او در ﻗﺒﺎل ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ‪٢٥ ..............................................................................‬‬ ‫‪5.‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ‪٢٧ ......................................................................................................................‬‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ در ﺷﺎم ‪٢٧ .........................................................................................................‬‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﺷﺎم ﺑﻌﺪ از وﻓﺎت ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ‪٢٧ .....................................................................‬‬ ‫‪.١‬‬
‫ﻧﺎﻣﻪء دﻣﺸﻘﻴﺎن ﺑﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‪٢٧ ............................................................................‬‬ ‫‪2.‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻪ دﻣﺸﻖ ‪٢٨ ...............................................................................‬‬ ‫‪3.‬‬
‫ﭼﻴﺮﻩ ﺷﺪن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺮ ﺣﻤﺺ‪ ،‬ﺣﻤﺎ و ﺣﻠﺐ‪٣٠ ......................................................:‬‬ ‫‪4.‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ ‪٣٥ ........................................................................................................................‬‬
‫ﺷﻬﺮهﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﻲ او ﻳﮑﭙﺎرﭼﻪ ﮔﺸﺖ‪٣٥ ......................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪٣٩ ........................................................................................................................‬‬
‫ﺗﻮﻃﺌﻪ و ﺟﻨﮕﻬﺎي ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن در ﻣﺸﺮق ‪٣٩ ....................................................................................‬‬
‫ﻣﺎهﻴﺖ ﺟﻨﮕﻬﺎي ﺻﻠﻴﺒﻲ ‪٣٩ ....................................................................................‬‬ ‫‪1.‬‬
‫اﺳﺒﺎب و ﻋﻠﺘﻬﺎي ﺁن‪٣٩ .........................................................................................‬‬ ‫‪2.‬‬
‫ﺣﻤﻠﻪء اول ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن و اﺷﻐﺎل ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس‪٤٠ ..............................................................‬‬ ‫‪3.‬‬
‫ﻋﻠﻞ ﭘﻴﺮوزي ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ‪٤١ ......................................................................................‬‬ ‫‪4.‬‬
‫ﺣﻤﻠﻪء دوم ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﻣﻘﺪﻣﻪ اﻳﺴﺖ ﺑﺮاي ﭘﻴﺮوزي در ﺣﻄﻴﻦ‪٤١ ..........................................‬‬ ‫‪5.‬‬
‫ﻓﺼﻞ هﻔﺘﻢ ‪٤٣ ........................................................................................................................‬‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﭘﻴﺮوزي در ﺣﻄﻴﻦ و ﺟﻨﮕﻬﺎي ﺻﻠﻴﺒﻲ‪٤٣ ...................................................................‬‬
‫ﻋﻠﻞ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺟﻨﮓ ﺣﻄﻴﻦ‪٤٣ ...................................................................................‬‬ ‫‪1.‬‬
‫ﺟﻨﮓ ﺣﻄﻴﻦ و ﻓﺘﺢ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس ‪٤٣ ..........................................................................‬‬ ‫‪2.‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٤‬‬

‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ در ﺑﺮﺧﻮرد و رﻓﺘﺎر ﺑﺎ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ‪٤٩ ................................................‬‬ ‫‪3.‬‬

‫ﻣﺤﺎﺻﺮﻩء ﻋﮑﺎ و ﺣﻤﻠﻪء ﺳﻮم ﺻﻠﻴﺒﻲ ‪٥٢ ...................................................................‬‬ ‫‪4.‬‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ هﺠﻮم ﺁﻟﻤﺎﻧﻴﻬﺎ‪٥٣ ................................................................................................‬‬
‫در ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻋﮑﺎ ﺑﻌﺪ از ﻣﺤﺎﺻﺮﻩء هﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪء دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﭼﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟ ‪٥٤ ...........................................‬‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﭼﻪ وﺿﻌﻲ ﺗﻤﺎم ﺷﺪ؟ ‪٥٥ .........................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ هﺸﺘﻢ ‪٥٨ .......................................................................................................................‬‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ﮐﺎر ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ‪٥٨ ......................................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ ‪٦٤ .........................................................................................................................‬‬
‫ﻋﻠﻞ و رﻣﺰ ﭘﻴﺮوزي ﺑﺮ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن‪٦٤ ..........................................................................................‬‬
‫ﺗﻘﻮاي ﺧﺪا و ﻣﻮاﻇﺒﺖ از ﮔﻨﺎﻩ ‪٦٥ .............................................................................‬‬ ‫‪1.‬‬
‫ﺁﻣﺎدﮔﻲ ﮐﺎﻣﻞ و ﺗﻮﺟﻪ ﻓﺮاوان ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪء ﺁزاد ﺳﺎزي ‪٦٨ ..................................................‬‬ ‫‪2.‬‬
‫وﺣﺪت ﺳﻴﺎﺳﻲ ﮐﺸﻮر ﺗﺤﺖ ﻳﮏ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﻲ واﺣﺪ ‪٦٩ ....................................................‬‬ ‫‪3.‬‬
‫هﺪف از ﺟﻨﮓ اﻋﻼي ﮐﻠﻤﻪء اﷲ ﺑﻮد ‪٧٠ .....................................................................‬‬ ‫‪4.‬‬
‫ﻣﺴﺄﻟﻪء ﺁزادي ﻗﺪس‪ ،‬ﻣﺴﺄﻟﻪء اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﻮد‪٧٢ .....................................................‬‬ ‫‪5.‬‬
‫ﻓﺼﻞ دهﻢ ‪٧٤ .........................................................................................................................‬‬
‫ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ‪ ،‬اﻣﺮوز و دﻳﺮوز ‪٧٤ ..................................................................................................‬‬
‫از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ ﺑُﻌﺪ ﻣﻌﻨﻮي و روﺣﻲ ‪٧٤ ........................................................................‬‬ ‫‪1.‬‬
‫ﺗﻔﺮﻗﻪ‪ ،‬اﺧﺘﻼف و دﺷﻤﻨﻲ‪٧٧ ...................................................................................‬‬ ‫‪2.‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪء ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺑﺎ ﺣﺮف ﻧﻪ ﺑﺎ ﻋﻤﻞ ‪٧٨ ...........................................................‬‬ ‫‪3.‬‬
‫هﺪف ﺟﻨﮓ إﻋﻼي ﮐﻠﻤﻪء اﷲ ﻧﺒﻮد؟ ‪٧٩ ......................................................................‬‬ ‫‪4.‬‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﺴﺄﻟﻪء ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻣﺴﺄﻟﻪء ﻋﺮﺑﻲ ﺻﺮف ‪٨٢ ..................................................‬‬ ‫‪5.‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻳﺎزدهﻢ ‪٨٧ .....................................................................................................................‬‬
‫وﻳﮋﮔﻲ هﺎي اﺻﻠﻲ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ‪٨٧ ..............................................................................‬‬
‫ﺗﻘﻮا و ﻋﺒﺎدت او ‪٨٧ .............................................................................................‬‬ ‫‪-١‬‬
‫ﻋﺪاﻟﺖ و ﻋﻄﻮﻓﺖ او‪٨٩ ........................................................................................‬‬ ‫‪-٢‬‬
‫ﺷﺠﺎﻋﺖ و ﻣﺴﻴﺮ او ‪٩٠ .........................................................................................‬‬ ‫‪-٣‬‬
‫ﺷﮑﻴﺒﺎﻳﻲ و ﺑﺨﺸﺶ او ‪٩٢ .......................................................................................‬‬ ‫‪-۴‬‬
‫ﻣﺮداﻧﮕﻲ و ﮔﺬﺷﺖ او ‪٩٣ .......................................................................................‬‬ ‫‪-۵‬‬
‫ﻋﻼﻗﻪء او ﺑﻪ ﺷﻌﺮ و ادﺑﻴﺎت ‪٩٧ ...............................................................................‬‬ ‫‪-۶‬‬
‫زهﺪ‪ ،‬ﺟﻮد و ﺑﺰرﮔﻮاري او‪٩٩ ................................................................................‬‬ ‫‪-٧‬‬
‫ﺟﻨﺒﺶ و ﺗﻮﺟﻪ او ﺑﻪ اﻣﺮ ﺟﻬﺎد ‪١٠١ ..........................................................................‬‬ ‫‪-٨‬‬
‫ﻓﺼﻞ دوازدهﻢ ‪١٠٤.................................................................................................................‬‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﺻﻼﺣﺎت ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ‪١٠٤ ...........................................................................‬‬
‫اﺻﻼﺣﺎت ﻋﻤﺮاﻧﻲ ‪١٠٤ ........................................................................................‬‬ ‫‪.١‬‬
‫اﺻﻼﺣﺎت ﺁﻣﻮزش ‪١٠٦ ........................................................................................‬‬ ‫‪.٢‬‬
‫اﺻﻼﺣﺖ اﻗﺘﺼﺎدي ‪١٠٨ .......................................................................................‬‬ ‫‪.٣‬‬
‫اﺻﻼﺣﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪١١٠ .......................................................................................‬‬ ‫‪.۴‬‬
‫اﺻﻼﺣﺎت اﻋﺘﻘﺎدي ‪١١١ ........................................................................................‬‬ ‫‪.۵‬‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ‪١١٤ .........................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺘﺎﻳﺶ ‪١١٧ .......................................................................................................................‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٥‬‬

‫ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪء ﻣﺘﺮﺟﻢ‪:‬‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺷﺎﮐﺮم ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﻩ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ را داد‪ .‬اوﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺮﻩ‬

‫ﮔﺸﺎي هﺮ ﻣﺸﮑﻠﻲ اﺳﺖ و ﻳﺎور هﺮ دردﻣﻨﺪي‪ .‬درود ﺧﺪا ﺑﺮ ﺳﻴﺪا اﻻﻧﺒﻴﺎء ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﻣﺼﻄﻔﻲ ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ و هﻤﺴﺮان ﮔﺮاﻣﻲ و ﻳﺎران ﺑﺰرﮔﻮارش ﺑﺎد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺪﻩ در اﻳﻦ ﻣﻘﺎم ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻣﻌﺮﺿﻲ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ اﻳﻮﺑﻲ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻧﻤﻲ ﺑﻴﻨﻢ‪ ،‬زﻳﺮا‬
‫هﺮ ﭼﻪ هﺴﺖ در ﺧﻮد ﮐﺘﺎب ﺑﻄﻮر واﺿﺢ و روﺷﻦ ﺑﻴﺎن ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺆﻟﻒ ﺟﺰاي ﺧﻴﺮ ﺑﺪهﺪ – ان ﺷﺎء اﷲ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺁﻧﭽﻪ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﺧﻮد ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻋﺒﺮﺗﻬﺎي ﺁن اﺳﺖ و ﻣﺎ وﻇﻴﻔﻪ‬
‫دارﻳﻢ ﺗﺎرﻳﺦ را ﺑﺨﻮاﻧﻴﻢ و از ﭘﻨﺪهﺎي ﺁن درس ﻋﺒﺮت ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺟﺎ دارد‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﻠﺖ ﻣﻈﻠﻮم ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ ﺁرزوي ﭘﻴﺮوزي ﺑﮑﻨﻴﻢ و از ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻣﺘﻌﺎل ﺧﺎﺿﻌﺎﻧﻪ ﺑﺨﻮاهﻴﻢ ﺁﻧﺎن را از ﺷﺮ ﻳﻬﻮد ﻟﻌﻴﻦ رهﺎﻳﻲ ﺑﺨﺸﺪ و ﻣﺎ ﺑﺎر‬
‫دﻳﮕﺮ ﺷﺎهﺪ ﻇﻬﻮر ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ هﻤﭽﻮن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ اﻳﻮﺑﻲ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﺎﺷﻴﻢ )‬
‫اﻟﻠﻬﻢ ﻣﻨﺰل اﻟﮑﺘﺎب و ﻣﺠﺮي اﻟﺴﺤﺎب و هﺎزم اﻻﺣﺰاب‪ ،‬اهﺰﻣﻬﻢ و اﻧﺼﺮﻧﺎ‬
‫ﻋﻠﻴﻬﻢ( از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﻲ ﺧﻮاهﻢ ﮐﻪ اﻳﻦ ﮐﺘﺎب را ﻣﺎﻳﻪء ﺧﻴﺮ و ﺑﺮﮐﺖ ﺑﺮاي‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪء اﺳﻼﻣﻲ ﻗﺮار دهﺪ‪ .‬ان ﺷﺎء اﷲ‪.‬‬

‫ﺣﺎﻣﺪ داﻧﺸﻮر‬
‫اﺷﻨﻮﻳﻪ ‪١٣٨٠/٢/٢٠‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٦‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺑﻘﻠﻢ داﻧﺸﻤﻨﺪ ﮔﺮاﻧﻘﺪر‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺣﻮي‬

‫اﻟﺤﻤﺪ ﷲ و اﻟﺼﻼة و اﻟﺴﻼم ﻋﻠﻲ رﺳﻮل اﷲ و ﺁﻟﻪ و ﺑﻌﺪ‪:‬‬

‫ﻣﺆﻟﻒ ﺣﻔﻈﻪ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ و رﻋﺎﻩ‪ ،‬در ﻧﻮﺷﺘﻦ زﻧﺪﮔﻴﻨﺎﻣﻪء ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‬
‫اﻳﻮﺑﻲ رﺣﻤﻪ اﷲ از ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻣﻄﻠﺐ را زﻳﺒﺎ ﺑﻴﺎن ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ .١‬ﭼﻮن اﻣﺖ ﻣﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﻲ هﻤﭽﻮن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ اﻳﻮﺑﻲ رﺣﻤﻪ‬
‫اﷲ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺁن ﻧﻘﺶ را ﻳﮑﺒﺎر دﻳﮕﺮ ﺗﮑﺮار ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬و ﺑﺎﻳﺪ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﻗﻬﺮﻣﺎن‬
‫ﺟﺪﻳﺪ را از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻗﻬﺮﻣﺎن ﻗﺪﻳﻢ ﺑﺪاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .٢‬ﭼﻮن اﻣﺮوزﻩ ﻗﺪس ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺑﻼ اﺳﺖ و ﺑﺮ اﻳﻦ اﻣﺖ واﺟﺐ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﺁن را ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﺑﺪاﻧﺪ‪ .‬ﻗﺪس اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺁزاد ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻳﮑﺒﺎر دﻳﮕﺮ‬
‫ﺁن را ﺁزاد ﺳﺎزد‪.‬‬
‫‪ .٣‬ﭼﻮن اﻣﺮوزﻩ اﻣﺖ ﻣﺎ راﻩ ﺳﺮﻣﺸﻖ ﺑﻮدن را ﮔﻢ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬و ﺑﺮ ﺁﻧﺎن‬
‫واﺟﺐ اﺳﺖ ﻳﺎران ﺁن را ﺑﺸﻨﺎﺳﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ اﻳﻮﺑﻲ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻳﮑﻲ از‬
‫اﻳﻦ ﺷﺨﺼﻴﺘﻬﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﮔﺬر زﻣﺎن ﺑﻪ ﺁﻧﺎن اﻗﺘﺪا ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .٤‬ﭼﻮن اﻣﺖ ﻣﺎ اﻣﺮوزﻩ راﻩ ﺟﻬﺎد را ﺑﻌﻨﻮان ﺗﻨﻬﺎ ﺷﻴﻮﻩ ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت‬
‫ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ‪ ،‬ﮔﻢ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﻏﺮق در ﺷﻬﻮات ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻧﺎﭼﺎر از ﻳﮏ ﻳﺎد ﺁوري‬
‫ﮐﻮﺑﻨﺪﻩ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﺑﻴﺎن ﺳﻴﺮﻩ اي ﺟﺎﻣﻊ هﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬ﮐﻪ در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ ﺳﻴﺮﻩ اي‬
‫هﻤﭽﻮن ﺳﻴﺮﻩء ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ اﻳﻮﺑﻲ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺳﺮﺷﺎر از ﻧﻴﺮو و اﻧﮕﻴﺰﻩ‬
‫ﻧﺪارﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺆﻟﻒ در ﮔﺰﻳﻨﺶ و ﻳﺎد ﺁوري ﺑﺴﻴﺎر ﻧﻴﮑﻮ و ﮐﺎﻣﻞ ﻋﻤﻞ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ و‬
‫اﻣﻴﺪ دارﻳﻢ ﮐﻪ اﻣﺖ ﻣﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ اﺳﺒﺎب ﺧﻮﺑﻲ را ﺑﺮاي ﭘﻴﺮوزي اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺆﻟﻒ ﻳﮑﺒﺎر دﻳﮕﺮ در ﺁﺷﮑﺎر ﮐﺮدن ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را‬
‫زﻳﺒﺎ ادا ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ داراي ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ ﺑﺰرگ‪ ،‬ﻳﮕﺎﻧﻪ و ﺳﺮﭼﺸﻤﻪء‬
‫ﻧﺒﻮغ هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ اﺳﻼم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﮔﺮد ﺁﻣﺪن ﻗﻠﺒﻬﺎ ﺑﺪور ﺁن و درﺳﺘﻲ ﺁن در‬
‫اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ ،‬هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﻋﻘﻴﺪﻩ اﻳﻦ اﻣﺖ‪ ،‬ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺑﻴﺎن‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮي اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ رهﺒﺮان راﻩ واﻗﻌﻲ رهﺒﺮي اﻳﻦ اﻣﺖ را در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫ﺑﺸﻨﺎﺳﻨﺪ‪.‬‬
‫در واﻗﻊ ﺗﻨﻬﺎ راﻩ رهﺒﺮي ﮐﺮدن ﺑﺮ اﻳﻦ اﻣﺖ در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ‪ ،‬هﻤﺎن ﺑﺮ‬
‫ﻋﻬﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻗﻀﻴﻪء ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﺮط اﻳﻨﮑﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﭘﺬﻳﺮي ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ‬
‫و هﻤﺎهﻨﮓ ﺑﺎ ﺁرزوهﺎ‪ ،‬اﻓﮑﺎر‪ ،‬ﻓﺮهﻨﮓ و ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﻦ اﻣﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺖ ﺑﺮاي‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮﻩ هﺎ را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺧﻮد اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ روش رهﺒﺮي ﮐﺮدن هﻤﺎن ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﭘﺬﻳﺮي‬
‫ﮐﺎذب و وﻋﺪﻩ هﺎي دروﻏﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻴﺎل ﺑﺎﻓﻨﺪ و هﺮﮔﺎﻩ از اﻳﻦ ﻣﺴﻴﺮ ﻣﻨﺤﺮف و‬
‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٧‬‬

‫ﻧﺎهﻤﻮار ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺴﻠﻬﺎي ﺑﻌﺪي ﺁﻧﺎن را ﻧﻔﺮﻳﻦ و دادﮔﺎﻩ ﺗﺎرﻳﺦ ﺁﻧﺎن را‬
‫ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻞ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ اﻧﺪﻳﺸﻪ اي ﺑﺪور از ﻣﻴﺮاث و‬
‫ﻋﻘﻴﺪﻩء اﻳﻦ ﻣﻠﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻨﺎن هﻢ ﺧﻴﺎل ﺑﺎف و ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻏﻀﺐ ﺧﺪا‪ ،‬ﻧﻔﺮﻳﻦ ﻧﺴﻠﻬﺎ و‬
‫ﻣﺤﺎﮐﻤﻪء ﺗﺎرﻳﺨﻨﺪ‪.‬‬
‫در واﻗﻊ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ هﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﻃﻮل زﻣﺎن ﻣﺤﻮر روﻳﺪادهﺎي اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﻣﺤﻮر ﺳﺮاﻓﺮازﻳﻬﺎ و ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن هﻢ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬هﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻳﮑﭙﺎﭼﮕﻲ ﺷﺎم و‬
‫ﻣﺼﺮ در ﻳﮏ روز ﻣﺸﺨﺺ و زﻳﺮ ﻳﮏ ﭘﺮﭼﻢ واﺣﺪ اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺮاي ﭘﺎﻳﺎن دادن ﺑﻪ‬
‫ﺟﻨﮕﻬﺎي ﺻﻠﻴﺒﻲ‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪء ﺁﻏﺎز ﺑﻮد؛ و هﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ اﻳﻦ وﺣﺪت و ﻳﮑﭙﺎرﭼﮕﻲ ﺑﻪ‬
‫ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻣﻮﺟﻮد در ﮐﻞ ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﮐﻪ در ﺧﻼﻓﺖ ﻋﺒﺎﺳﻲ ﺁن روزﮔﺎر‬
‫ﺁﺷﮑﺎر ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻴﺎز داﺷﺖ اﻣﺮوز هﻢ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ وﺣﺪت ﺷﺎم و ﻣﺼﺮ اﺳﺖ‪،‬‬
‫وﺣﺪﺗﻲ ﺑﺎ ﻣﻀﻤﻮن اﺳﻼﻣﻲ و ﭘﺎﻳﻪ هﺎي اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬وﺣﺪﺗﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺘﻬﺎي ﻣﻮﺟﻮد در‬
‫ﮐﻞ ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﺑﺮﮔﺮدد‪.‬‬
‫و اﻳﻦ ﮐﺘﺎب هﻤﺎن درس ﻋﻤﻠﻲ و راﻩ واﻗﻌﻲ ﺁن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮ هﻤﻪء ﻣﺎ‬
‫واﺟﺐ اﺳﺖ اﻳﻦ ﮐﺘﺎب را ﺑﺨﻮاﻧﻴﻢ و ﺁﻧﺮا اﻧﺘﺸﺎر و هﺪﻳﻪ دهﻴﻢ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺆﻟﻒ‬
‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﭘﺎداﺷﻬﺎ را ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻌﻴﺪ ﺣﻮي‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٨‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪء ﭼﺎپ اول‬

‫اﻟﺤﻤﺪ ﷲ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ‪ ،‬واﻓﻀﻞ اﻟﺼﻼة و أﺗﻢ اﻟﺘﺴﻠﻴﻢ ﻋﻠﻲ ﺳﻴﺪﻧﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻴﺪ‬
‫اﻟﺸﺠﻌﺎن واﻟﻤﺠﺎهﺪﻳﻦ‪ ،‬و ﻋﻠﻲ ﺁﻟﻪ و أﺻﺤﺎﺑﻪ اﻟﻐ ّﺮ اﻟﻤﻴﺎﻣﻴﻦ‪ ،‬و ﻋﻠﻲ ﻣﻦ دﻋﺎ ﺑﺪﻋﻮﺗﻬﻢ‪،‬‬
‫و ﺟﺎهﺪ ﺟﻬﺎدهﻢ ﺑﺎﺣﺴﺎن إﻟﻲ ﻳﻮم اﻟﺪﻳﻦ‪.‬‬
‫و ﺑﻌﺪ‪ :‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﺮدن و ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ در ﻣﻮرد ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﮔﺎﻧﻤﺎن در‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬رهﺒﺮاﻧﻤﺎن در ﺟﻬﺎد و ﻣﺮداﻧﻤﺎن در اﺻﻼح‪ ،‬ﺑﺎزﺳﺎزي و‪ ...‬از ﺟﻤﻠﻪء ﺷﻴﺮﻳﻦ‬
‫ﺗﺮﻳﻦ و دوﺳﺘﺪاﺷﺘﻨﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﻳﺎدوارﻩ هﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺁﻧﺎن ﺧﻮرﺷﻴﺪهﺎي هﺪاﻳﺖ در‬
‫ﺁﺳﻤﺎن اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ و ﻣﻨﺎرﻩ هﺎي درﺧﺸﺎن در درﻳﺎهﺎي ﺗﺎرﻳﮑﻨﺪ و ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﮐﺴﻲ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﺟﺰ ﻳﮑﻲ از اﻳﻦ ﻣﺮدان ﺑﺰرگ و ﻗﻬﺮﻣﺎن ﮐﻪ ﻣﺮدﻣﺎن را ﺑﺮ اﺳﻼم ﺣﻖ ﮔﺮد‬
‫ﺁوردﻧﺪ‪ ،‬در ﺁﺳﻤﺎن ﺳﺮزﻣﻴﻦ اﺳﻼﻣﻲ ﭘﺮﭼﻢ وﺣﺪت را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻬﺮهﺎي اﺳﻼم را‬
‫از دﺳﺖ دﺷﻤﻦ ﻏﺎﺻﺐ و اﺳﺘﻌﻤﺎر ﮐﺎﻓﺮ ﺁزاد ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و در ﺷﻨﺎﺳﻨﺎﻣﻪء ﺗﺎرﻳﺦ ﺁﻳﺎت‬
‫ﭘﻴﺮوزي و ﺧﺎﻃﺮﻩ هﺎي ﺟﺎوﻳﺪان ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻌﻀﻲ هﺎ ﺳﺆال ﮐﻨﻨﺪ‪ :‬ﭼﺮا ﻣﺆﻟﻒ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﮐﺘﺎب در ﻣﻮرد ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‬
‫را ﺑﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن زﻧﺪﻩ ﻧﺎم ﻣﺜﻞ ﺳﻌﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ و اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪﻩ و ‪ ...‬ﻣﻘﺪم داﺷﺘﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﺟﻮاب اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻴﺮﻩء ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﻓﺘﺢ ﻣﺒﻴﻦ )ﺁﺷﮑﺎر(‪ ،‬ﺁزاد‬
‫ﺳﺎزي ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻣﻘﺪس )ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ( از ﭼﻨﮕﺎل ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﮐﻴﻨﻪ ﺗﻮز و اﺳﺘﻌﻤﺎر ﮐﺎﻓﺮ ﻣﻲ‬
‫ﻼ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ از ﺳﺮ ﭘﻴﺮوزي او در ﺣﻄﻴﻦ ﭘﺮدﻩ ﺑﺮداري ﻣﻲ ﮐﻨﻢ و ﻣﻔﺼ ً‬
‫در ﻣﻮرد ﻋﻠﺘﻬﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﭘﻴﺮوزي ﺟﺎوﻳﺪان و ﻋﻈﻴﻢ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺤﺚ ﻣﻲ ﮐﻨﻢ‪ ،‬در‬
‫واﻗﻊ ﺑﺮاي ﺁزادﺳﺎزي اوﻟﻴﻦ ﻗﺒﻪ‪ ،‬ﺳﻮﻣﻴﻦ ﺣﺮم و ﻣﺤﻞ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﺷﺒﺎﻧﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﻲ‬
‫اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ‪ ،‬از ﮔﺮﻓﺘﺎري ﺻﻬﻴﻮﻧﺴﺖ ﺑﻴﺪادﮔﺮ و ﻳﻬﻮد ﭘﺴﺖ ﻣﺠﺮم و ﻳﺎ ﻏﺮﺑﻴﺎن و‬
‫ﺷﺮﻗﻴﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﮐﻤﮏ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬راﻩ ﭘﺎﻳﺪارﺗﺮي را ﭘﻴﺶ ﭼﺸﻤﺎن اﻣّﺖ اﺳﻼﻣﻲ‬
‫ﻗﺮار دادﻩ ام‪.‬‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩء ﻣﺤﺘﺮم در ﻓﺼﻠﻬﺎي اﻳﻦ ﮐﺘﺎب در ﺧﻮاهﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻳﻦ ﭘﻴﺮوزي‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﮐﺮدي ﮐﻪ هﻴﭻ ﻧﺴﺒﻲ ﺑﺎ ﻋﺮب ﻧﺪارد‪ ،‬ﺗﺤﻘﻖ ﭘﻴﺪا ﮐﺮد؟‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮐﺸﻮرهﺎي اﺳﻼﻣﻲ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﻲ ﻣﻄﻠﻮﺑﺶ ﻳﮑﭙﺎرﭼﻪ ﮔﺸﺖ؟‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺮدم را ﺑﺮ ﺷﺮﻳﻌﺖ اﺳﻼم و هﺪاﻳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﺟﻤﻊ‬
‫ﮐﺮد؟‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ اﺳﻢ اﺳﻼم وارد ﺟﻨﮓ ﺷﺪ و ﺑﺮاي ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدن ﮐﻠﻤﻪء اﷲ ﺟﻨﮓ ﮐﺮد؟‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪء ﻋﺰت اﻳﻤﺎن‪ ،‬و ﭼﻨﮓ زدن ﺑﻪ رﻳﺴﻤﺎن اﻟﻬﻲ ﺑﺮ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن‬
‫ﭘﻴﺮوز ﮔﺸﺖ؟‬
‫و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ اﺧﻼق ﺷﺮﻳﻒ و ﺳﺨﺎوﺗﻤﻨﺪاﻧﻪ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮد؟ و ﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﺗﺮﻳﻦ ﺻﻔﺎت ﮐﺮﻳﻤﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺎ ﺁن از دﻳﮕﺮ ﺟﺪا ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﻼ ﺧﻮاهﺪ ﻓﻬﻤﻴﺪ ﮐﻪ‬
‫اﺻﻼﺣﺎﺗﻲ ﮐﻪ ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﻴﺪ را ﺑﻄﻮر ﺧﻼﺻﻪ در ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬و ﻣﻔﺼ ً‬
‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٩‬‬

‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻗﻬﺮﻣﺎن‪ ،‬ﭼﻪ ﮐﺴﻲ اﺳﺖ؟‬

‫اﻣﺖ اﺳﻼم و ﻋﺮب ﭼﻘﺪر ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺳﻴﺮﻩء اﻳﻦ ﻗﻬﺮﻣﺎن راهﺶ را‬
‫ﺑﺴﻮي ﭘﻴﺮوزي‪ ،‬ﻋﺰت وﺳﺮﺑﻠﻨﺪي ﭘﻴﺪا ﮐﻨﺪ‪ ،‬از ﮔﺬﺷﺘﻪء درﺧﺸﺎن و اﻓﺘﺨﺎر ﺁﻣﻴﺰ‪ ،‬ﺁﻧﭽﻪ‬
‫را ﺑﺮاي اﮐﻨﻮﻧﺶ ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ ﺑﺪﺳﺖ ﺁورد و از ﻋﻨﺎﺻﺮي ﮐﻪ ﺑﺮاي ﭘﻴﺮوزي در ﺣﻄﻴﻦ‬
‫ﺁﻣﺎدﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﺑﺮاي ﺑﺎز ﭘﺲ ﮔﻴﺮي ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺷﻴﻮﻩ اي ﺑﻬﺘﺮ ﮐﻤﮏ ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬اﻣﻴﺪ اﺳﺖ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻳﺎري و ﭘﻴﺮوزي از ﻃﺮف ﺧﻮدش اﺟﺎزﻩ دهﺪ‪ ،‬و ﺁن ﺧﺎرج از ﻗﺪرت‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲ ﺧﻮاهﻢ ﺑﻪ ﺣﮑﺎم ﻣﺴﻠﻤﺎن در هﺮ ﺟﺎﻳﻲ اﻳﻦ ﺗﻮﻓﻴﻖ را ﺑﺪهﺪ ﮐﻪ‬
‫در ﻓﺪا ﮐﺎري و ﺟﻬﺎد ﺑﺮ ﺷﻴﻮﻩء ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬راﻩ او را ﺑﺎ اﻳﻤﺎن و ﺗﻘﻮي‬
‫ﺑﭙﻴﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬و در ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮدن ﮐﺎخ ﺳﺮﺑﻠﻨﺪي و وﺣﺪت هﻤﺎﻧﻨﺪ او ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ ...‬ﮐﻪ او‬
‫ﺷﺎﻳﺴﺘﻪء اﺟﺎﺑﺖ و ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺁرزوﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺆﻟﻒ‬
‫ﻋﺒﺪ اﷲ ﻧﺎﺻﺢ ﻋﻠﻮان‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١٠‬‬

‫ﻓﺼﻞ اول‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده و رﺷﺪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‬
‫‪ .1‬ﻧﺴﺐ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‬

‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ اي ﮐﺮد‪ ،‬اﺻﻴﻞ و ﺷﺮﻳﻒ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺧﺎﻧﻮادﻩ‬
‫ﺑﺎ ﻧﺎم اﻳﻮﺑﻴﺎن ﺑﺮ ﻣﺼﺮ و ﺷﺎم ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﻮد اﻳﻦ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﻢ ﺑﻪ ﻃﺎﻳﻔﻪء‬
‫"روادﻳﻪ"‪ ١‬ﮐﻪ از ﻟﺤﺎظ ﻧﺴﺐ و ﻋﺸﻴﺮﻩ از اﺷﺮاف و ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻗﺒﻴﻠﻪء ﮐﺮد ﺑﺸﻤﺎر‬
‫ﻣﻲ ﺁﻳﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﺆرﺧﻴﻦ ﺳﻌﻲ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ ﺳﻠﺴﻠﻪء ﭘﺪران ﺧﺎﻧﻮادﻩء‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ را ﺑﻪ ُﻣﻀَﺮ‪ ،‬ﮐﻪ ﺁن هﻢ ﺑﻪ ﻋﺪﻧﺎن ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬وﺷﮑﻲ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﮐﻪ اﻳﻨﺎن در ﭘﺸﺖ اﻳﻦ ﺑﺤﺜﻬﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﺑﺎ ﺷﻴﻮﻩء ﺑﺤﺚ ﻋﻠﻤﻲ و ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﺤﺾ‬
‫ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻲ ﺧﻮاهﻨﺪ هﺮ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻳﮕﺎﻧﻪ اي را ﮐﻪ از ﻋﺮب ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺳﻠﺴﻠﻪ‬
‫اي از ﻧﺴﺐ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ ﺗﻤﺎم ﻓﻀﻴﻠﺘﻬﺎ و ﻣﮑﺎرم در ﻋﺮب ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‬
‫و ﻣﺨﺘﺺ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ – ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﮐﻮﺗﻪ ﻓﮑﺮاﻧﻪء ﺁﻧﺎن – ﻳﮏ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻏﻴﺮ‬
‫ﻋﺮب ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﮔﺮاﻧﻤﺎﻳﻪ و ارﺟﻤﻨﺪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻳﺎ ﺗﻤﺪﻧﻲ را ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺪ و ﻳﺎ ﻧﺎﻣﺶ ﺟﺎوﻳﺪان‬
‫ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺗﺎرﻳﺦ را ﺑﺨﻮاﻧﻴﻢ و در ﻣﻮرد ﻣﺮدان ﺑﺰرﮔﻤﺎن در ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺎدن ﺗﻤﺪن‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬در ﻣﻲ ﻳﺎﺑﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ در ﺗﻤﺪن ﻧﻘﺶ‪ ،‬و در ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫ﻧﺎم و ﻧﺰد ﻧﺴﻠﻬﺎ اﺣﺘﺮاﻣﻲ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻏﻴﺮ ﻋﺮب ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ...‬ﭘﺲ اﻳﻦ‬
‫ﺗﻌﺼﺐ ﮐﻮرﮐﻮراﻧﻪ ﺑﺮاي ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻋﻠﺖ اﻳﻦ ﻧﮋاد ﭘﺮﺳﺘﻲ دﺷﻤﻨﺎﻧﻪ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻣﺒﺪأ اﺳﻼم‬
‫ﺧ َﻮ ٌة{} ﺣﺠﺮات‪ {١٠:‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺮادر‬ ‫ن ِإ ْ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪ِ} .‬إ ﱠﻧﻤَﺎ ا ْﻟ ُﻤ ْﺆ ِﻣﻨُﻮ َ‬
‫هﻤﺪﻳﮕﺮ اﻧﺪ‪ .‬و راﻩ ﺛﺎﺑﺖ ﺁن هﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻮّل ﻧﻴﺴﺖ‪ِ} .‬إ ﱠ‬
‫ن َأ ْآ َﺮ َﻣ ُﻜ ْﻢ ﻋِﻨ َﺪ اﻟﱠﻠ ِﻪ َأ ْﺗﻘَﺎ ُآ ْﻢ{}‬
‫ﺣﺠﺮات‪ {١٣:‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺑﻲ ﮔﻤﺎن ﮔﺮاﻣﻴﺘﺮﻳﻦ ﺷﻤﺎ ﻧﺰد ﺧﺪا ﻣﺘﻘﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﻤﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ‬
‫ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﺑﻪ ﮐﺪاﻣﻴﻦ ﺳﺨﻦ اﻳﻤﺎن ﻣﻲ ﺁورﻧﺪ؟‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﻳﻦ اﻳﻮب ﭘﺴﺮ ﺷﺎدي ﭘﺴﺮ ﻣﺮوان ﮔﺮد ﻣﻲ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺻﻔﺤﺎت ﺁﻳﻨﺪﻩ در ﻣﻮرد ﻣﻨﺸﺄ اﻳﻦ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﮔﻮﺷﻪ اي از زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﻧﻘﻞ ﻣﮑﺎن و‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﮐﺎرهﺎﻳﺸﺎن ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺧﻮاهﻴﻢ داد‪.‬‬

‫‪ .2‬ﺗﻮﻟﺪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‬

‫ﺳﻠﻄﺎن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻦ ﻳﻮﺳﻒ ﺑﻦ اﻳﻮب ﺑﺴﺎل ‪۵٣٢‬هـ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪١١٣٧‬م در‬
‫ﻳﮏ ﺧﺎﻧﻮادﻩء رﻳﺸﻪ دار در ﺣﺴﺐ و ﺷﺮاﻓﺖ ﺑﺪﻧﻴﺎ ﺁﻣﺪ‪.‬‬
‫ﻣﮑﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ در ﺁن ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻗﻠﻌﻪء "ﺗﮑﺮﻳﺖ" ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﮑﺮﻳﺖ‬
‫ﺷﻬﺮي ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد ﻧﺰدﻳﮑﺘﺮ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻮﺻﻞ در ﺑﻠﻨﺪاي ﺁن‪ ،‬ﻗﻠﻌﻪ اي‬
‫اﺳﺘﻮار و ﻣﺤﮑﻢ ﮐﻪ ﺑﺮ رودﺧﺎﻧﻪء دﺟﻠﻪ ﻣﺸﺮف ﺑﻮد‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬در ﮔﺬﺷﺘﻪ‬

‫‪ 1‬اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻠﻪ در روﺳﺘﺎﻳﻲ ﺑﻨﺎم "دوﻳﻦ" ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﺮز "ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن" زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ "اﻳﻮب ﺑﻦ ﺷﺎدي" ﭘﺪر ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪء روادﻳﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻣﺆﻟﻒ(‪.‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١١‬‬

‫ﭘﺎدﺷﺎهﺎن ﻓﺎرس اﻳﻦ ﻗﻠﻌﻪ را ﺑﺮ روي ﺳﻨﮓ ﺑﺰرﮔﻲ ﺑﺮاي ذﺧﻴﺮﻩ ﮐﺮدن ﺁذوﻗﻪ و‬
‫دﻳﺪﺑﺎﻧﻲ از دﺷﻤﻦ ﺑﻨﺎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻌﺪهﺎ در ﺳﺎل ﺷﺎﻧﺰدهﻢ هﺠﺮي اﻳﺎم ﺧﻼﻓﺖ‬
‫‪١‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓﺘﺢ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻠﻌﻪء ﺗﮑﺮﻳﺖ ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎن ﺗﺤﺖ ﺗﺴﻠﻂ ﮐﺸﻮرهﺎي ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫ﺑﻮد‪ .‬در ﺁن هﻨﮕﺎم اﻳﻮب ﺑﻦ ﺷﺎدي ﺑﻪ ﻳﮑﻲ از ﻣﺮدان ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﻲ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎن در‬
‫ﺑﻐﺪاد ﺑﻨﺎم "ﻣﺠﺎهﺪاﻟﺪﻳﻦ ﺑﻬﺮوز" ﭘﻴﻮﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ او را ﺣﺎﮐﻢ و ﺣﺎﻓﻆ ﻗﻠﻌﻪء ﺗﮑﺮﻳﺖ ﮐﺮد‪،‬‬
‫و ﺑﺮادرش را هﻢ ﮐﻪ "اﺳﺪ اﻟﺪﻳﻦ ﺷﻴﺮﮐﻮﻩ" ﻧﺎم داﺷﺖ ﺑﻌﻨﻮان هﻤﮑﺎر او ﺑﺮﮔﺰﻳﺪ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫دو ﺑﺮادر ﮐﻪ هﺮ دو از ﮐﺮدان روادﻳﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻌﻨﻮان ﺣﺎﮐﻢ ﺗﮑﺮﻳﺖ از روﺳﺘﺎﻳﻲ در‬
‫ﻧﺰدﻳﮑﻲ ﻣﺮزهﺎي ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﻪ ﻧﺎم "دوﻳﻦ" در ﻧﺎﺣﻴﻪ اي از ﻗﻠﻤﺮو "ﺁران" ﺑﻪ ﺳﻮي‬
‫ﻋﺮاق ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬در ﺗﮑﺮﻳﺖ ﺳﺎﮐﻦ ﺷﺪﻧﺪ و در ارﺗﺶ "ﺑﻬﺮوز" ﺷﺮوع ﺑﻪ ﮐﺎر ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﻋﺠﺎﻳﺐ ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر روزﮔﺎر‪ ،‬ﺗﻮﻟﺪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ در روزي اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد ﮐﻪ‬
‫"ﻣﺠﺎهﺪ اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻬﺮوز" ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻐﺪاد ﺑﻪ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﻳﻦ اﻳﻮب و ﺑﺮادرش ﺷﻴﺮﮐﻮﻩ دﺳﺘﻮر‬
‫دادﻩ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺷﻬﺮ ﺗﮑﺮﻳﺖ را ﺗﺮﮎ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺁن ﺑﺪﻳﻦ ﻋﻠﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﻴﺮﮐﻮﻩ ﻋﻤﻮي‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻳﮑﻲ از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺎن ﻗﻠﻌﻪ را ﮐﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬زﻳﺮا اﻳﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ زﻧﻲ را اذﻳﺖ‬
‫ﻣﻲ ﮐﺮد ﺗﺎ از او ﮐﺎم ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺁن زن از ﺷﻴﺮﮐﻮﻩ ﮐﻤﮏ ﻃﻠﺒﻴﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺷﺮف و ﺟﻮاﻧﻤﺮدي ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎل ﺑﻬﺮوز ﻣﺘﺤﻴﺮ‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﺁﻧﺪو را ﭘﻴﺶ ﺧﻮد ﻧﮕﻪ دارد ﻳﺎ دﺳﺘﻮر دهﺪ ﮐﻪ ﺷﻬﺮ را ﺗﺮﮎ ﮐﻨﻨﺪ؟‬
‫اﮔﺮ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲ ﮔﺬاﺷﺖ ﺑﻴﻢ ﺁن ﻣﻲ رﻓﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺎن از ﺁﻧﻬﺎ اﻧﺘﻘﺎم ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ و‬
‫ﺁﻧﻬﺎ را اذﻳﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﭼﺎرﻩ اي ﺟﺰ اﻳﻦ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ دﺳﺘﻮر ﺗﺮﮎ ﺁﻧﺠﺎ را‬
‫ﺑﺪهﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ در ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ اﻇﻬﺎر ﺗﺮس ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻲ ﮐﺮد ﭘﻴﺶ اﻳﺸﺎن ﺁﻣﺪ و از ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ در هﻤﺎن ﺷﺐ از ﺗﮑﺮﻳﺖ ﺧﺎرج ﺷﻮﻧﺪ و ﺁﻧﺪو ﻣﺮد ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺷﺎن ﺑﻪ‬
‫"ﻣﻮﺻﻞ" رﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﻣﻴﺎن ﺧﺎﻧﻮادﻩء ﻧﺠﻢ اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻦ ﻳﻮﺳﻒ ﮐﻮدﮎ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪﻩ اش‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ هﻢ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩء ﮐﺘﺎب "وﻓﻴﺎت اﻷﻋﻴﺎن" ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﮐﻪ اﻳﻮب ﻣﻮﻟﻮد ﺗﺎزﻩ اش ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ را ﺷﻮم ﻣﻲ داﻧﺴﺖ‪ ،‬ﭘﺲ هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ هﻤﻪ ﺧﺎرج از ﺷﻬﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫ﮐﻮدﮎ ﺑﺸﺪت ﮔﺮﻳﻪ ﻣﻲ ﮐﺮد‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺖ او را ﺑﮑﺸﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻳﮑﻲ از ﭘﻴﺮواﻧﺶ او را از‬
‫اﻳﻦ ﮐﺎر ﺑﺮﺣﺬر داﺷﺘﻪ و ﮔﻔﺖ‪" :‬ﺳﺮور ﻣﻦ! ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﺷﻤﺎ اﻳﻦ ﮐﻮدﮎ را ﺑﺪﻓﺎل و‬
‫ﺷﻮم ﻣﻲ داﻧﻴﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﮐﻮدﮎ ﭼﻪ ﮔﻨﺎهﻲ دارد؟ و ﺑﻪ ﭼﻪ دﻟﻴﻞ ﻣﺴﺘﺤﻖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ او‬
‫را ﺑﮑﺸﻲ؟ در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ هﻴﭻ ﻧﻔﻊ و ﺿﺮري ﻧﺪارد‪ ،‬و از هﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺑﻲ ﻧﻴﺎز ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و‬
‫ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺗﻮ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪﻩ ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺒﺤﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ﻧﻤﻲ داﻧﻴﺪ‬
‫ﺷﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﮐﻮدﮎ ﭘﺎدﺷﺎهﻲ ﺑﻠﻨﺪ ﺁوازﻩ و ﮔﺮاﻧﻘﺪر ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي او ﺷﺄن و‬
‫ﻣﻘﺎﻣﻲ ﻗﺮار دادﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ او را ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد ﺑﮕﺬار ﮐﻪ او ﮐﻮدﮎ ﺑﻲ ﮔﻨﺎهﻲ ﺑﻴﺶ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ و ﻧﻤﻲ داﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻮ ﭼﻘﺪر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ او ﮐﺪورت و ﻏﻢ داري؟"‪ ٢‬اﻳﻦ ﮐﻠﻤﺎت در‬
‫روح اﻳﻮب ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﻓﻮري ﺑﻪ ﺳﻮي ﺣﻖ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و از راﻩ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﻼم‬

‫‪ 1‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺒﻠﺪان ج ‪ ٢‬ص ‪۴٩١‬‬

‫‪ 2‬اﻟﺮوﺿﺘﻴﻦ ﻓﻲ اﺧﺒﺎر اﻟﺪوﻟﺘﻴﻦ‪ /‬اﺑﻮ ﺷﻤﺎﻣﺔ‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١٢‬‬

‫ﺗﺒﻌﻴﺖ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ .3‬ﺑﺰرگ ﺷﺪن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‬

‫دو ﺑﺮادر ﻧﺠﻢ اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻦ اﻳﻮب و ﺷﻴﺮﮐﻮﻩ از ﺑﻐﺪاد ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﻮﺻﻞ هﺠﺮت‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ و ﻧﺰد ﻋﻤﺎد اﻟﺪﻳﻦ زﻧﮕﻲ رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺎد اﻟﺪﻳﻦ از ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﮔﺮﻣﻲ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﮐﺮد و هﺪاﻳﺎﻳﻲ هﻢ ﺑﻪ ﺁﻧﺪو ﺗﻘﺪﻳﻢ ﮐﺮد‪ ،‬و‬
‫اﻳﻦ اﺣﺘﺮام‪ ،‬ﭘﺎداش رهﺎﻳﻲ وي از ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﻳﺎ اﺳﺎرت‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁﻧﺪو ﺑﻮد‪ ،‬زﻳﺮا‬
‫ﻋﻤﺎد اﻟﺪﻳﻦ زﻧﮕﻲ ﺣﺎﮐﻢ ﻣﻮﺻﻞ‪ ،‬ﺁن زﻣﺎن ﮐﻪ ﺑﻬﺮوز از ﻃﺮف ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎن واﻟﻲ ﺑﻐﺪاد‬
‫ﻼ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﻳﻦ اﻳﻮب و ﺷﻴﺮﮐﻮﻩ از ﻃﺮف ﺑﻬﺮوز‬ ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎن ﺟﻨﮕﻴﺪ‪ .‬ﻗﺒ ً‬
‫ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﺗﮑﺮﻳﺖ و ﻗﻠﻌﻪء ﺁﻧﺮا ﺑﺮ ﻋﻬﺪﻩ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪء ﺟﻨﮓ ﻋﻤﺎد اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻦ زﻧﮕﻲ‬
‫ﺑﺎ ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎن اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻟﺸﮑﺮ او در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻟﺸﮑﺮ ﺳﻠﻄﺎن ﺳﻠﺠﻮﻗﻲ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد‪،‬‬
‫در اﺛﻨﺎي ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﻲ و ﺑﺎزﮔﺸﺘﺶ ﺑﻪ ﻣﻮﺻﻞ‪ ،‬از ﺗﮑﺮﻳﺖ ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬در ﺁن روز زﻧﺪﮔﻲ‬
‫او و ﻟﺸﮑﺮﻳﺎﻧﺶ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﻳﻦ اﻳﻮب اﻓﺘﺎد ﮐﻪ هﻢ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺁﻧﻬﺎ را زﻧﺪﻩ ﺑﺎﻗﻲ‬
‫ﺑﮕﺬارد و هﻢ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﮑﺸﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﻳﻦ ﻧﻴﮑﻲ را ﺑﺮ ﺑﺪي ﺗﺮﺟﻴﺢ داد‪،‬‬
‫او و ﺑﺮادرش ﺷﻴﺮﮐﻮﻩ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻋﻤﺎد اﻟﺪﻳﻦ ﺷﺘﺎﻓﺘﻨﺪ و راﻩ ﻧﺠﺎت و اﻣﻨﻴﺖ را ﺑﺮاي‬
‫وي ﺁﺳﺎن ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺻﻞ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﻴﮏ وﻣﻮﺿﻊ ﮔﻴﺮي‬
‫ﻧﺠﻴﺒﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ اﺛﺮ و زﻳﺒﺎﺗﺮﻳﻦ ﻧﺘﺎﻳﺞ را در ﺑﻨﺎي ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻳﻮب و ﺑﺮﭘﺎﻳﻲ ﻋﻈﻤﺖ‬
‫اﺳﻼم ﺑﺪﺳﺖ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬داﺷﺖ‪.‬‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺁن دو ﻣﺮد ﺑﻪ ﻣﻮﺻﻞ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺎداﻟﺪﻳﻦ ﺑﻪ‬
‫ﮔﺮﻣﻲ از ﺁﻧﻬﺎ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﮐﺮد و ﺑﺮاي اﻳﻨﮑﻪ ﺟﺒﺮان ﻧﻴﮑﻲ ﺁﻧﻬﺎ را در ﺗﮑﺮﻳﺖ ﺑﮑﻨﺪ‪،‬‬
‫زﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺨﺸﻴﺪ ﺗﺎ در ﺁن ﺑﺎ ﻋﺰّت و اﺣﺘﺮام زﻧﺪﮔﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺠﻢ اﻟﺪﻳﻦ و ﺑﺮادرش‪ ،‬هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﮐﻮدﮎ ﺗﺎزﻩ ﺑﺪﻧﻴﺎ ﺁﻣﺪﻩ ‪ -‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‪ -‬ﺑﺎ‬
‫ﻋﻨﺎﻳﺖ و ﺗﻮﺟﻪ ﻋﻤﺎداﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﻋﺰّت و اﺣﺘﺮام زﻧﺪﮔﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻈﻴﻢ‬
‫ﮐﺎرهﺎي ﺳﭙﺎﻩ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ واﮔﺬار ﺷﺪ‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ »ﺑﻌﻠﺒﮏ« در ﺳﺎل ‪۵٣۴‬هـ ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫ﻋﻤﺎداﻟﺪﻳﻦ زﻧﮕﻲ ﺳﻘﻮط ﮐﺮد‪ ،‬ﻧﺠﻢ اﻟﺪﻳﻦ اﻳﻮب را ﺑﻌﻨﻮان واﻟﻲ ﺁﻧﺠﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﺮد‪ .‬اﻳﻦ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﺑﺮهﺎن ﻗﺎﻃﻌﻲ ﺑﻮد ﺑﺮ ﺁن اﻧﺪازﻩ اﻃﻤﻴﻨﺎن‪ ،‬اﺧﻼص و ﺣﺴﻦ اﻋﺘﻤﺎدي ﮐﻪ ﻋﻤﺎد‬
‫اﻟﺪﻳﻦ زﻧﮕﻲ ﺑﻪ ﻧﺠﻢ اﻟﺪﻳﻦ اﻳﻮب داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻲ از دوران ﮐﻮدﮐﻲ ﺧﻮد را در ﺑﻌﻠﺒﮏ ﮔﺬراﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﺳﺎﻟﻬﺎي اوﻟﻴﻪء ﻋﻤﺮش در ﺑﻌﻠﺒﮏ از ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺗﺮﻳﻦ و ﺷﺎدﺗﺮﻳﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎي او ﺑﻪ ﺷﻤﺎر‬
‫ﻣﻲ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﺷﮑﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ او ﺑﺎ ﻋﺰّت رﺷﺪ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺐ ﺳﻮاري‪ ،‬ﺁﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﻬﺎرﺗﻬﺎي‬
‫ﺟﻨﮕﻲ و روﺷﻬﺎي ﺳﻴﺎﺳﺖ و ﻣﻤﻠﮑﺖ داري ﺑﺰرگ ﺷﺪﻩ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ ﺷﺎﻋﺮ ﻣﻲ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫و ﻳﻨﺸﺄ ﻧﺎﺷﻴﺊ اﻟﻔﺘﻴﺎن ﻓﻴﻨﺎ ***** ﻋﻠﻲ ﻣﺎ ﮐﺎن ﻋﻮّدﻩ اﺑﻮﻩ‬
‫ﭘﺴﺮ ﻧﻮﺟﻮاﻧﻲ در ﻣﻴﺎن ﻣﺎ هﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﭘﺪرش ﺑﻪ او ﻣﻲ ﺁﻣﻮزد رﺷﺪ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١٣‬‬

‫زﻣﺎﻧﻲ را ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ در دﻣﺸﻖ ﺑﻌﺪ از ﺗﺴﻠﻂ ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﭘﺴﺮ ﻋﻤﺎد اﻟﺪﻳﻦ‬
‫زﻧﮕﻲ ﺑﺮ ﺁن ﮔﺬراﻧﺪ از ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ دوراﻧﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲ ﺁﻳﺪ ﮐﻪ وي را ﺑﻌﻨﻮان ﻳﮏ‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻳﮕﺎﻧﻪ ﻇﺎهﺮ ﮐﺮد‪ .‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻣﻮرد اﺣﺘﺮام و ﺗﻘﺪﻳﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫اﻋﺘﺒﺎر و ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ او‪ ،‬از اﻋﺘﺒﺎر ﭘﺴﺮ ﺧﻮد ﺣﺎﮐﻢ دﻣﺸﻖ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻮد‪ .‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻌﻨﻮان‬
‫ﻳﮏ ﺟﻮان ﺁرام‪ ،‬ﻣﺆدب‪ ،‬ﻣﺘﺪﻳﻦ و ﺑﺎ ﻏﻴﺮﺗﻲ ﭘﺮﺧﺮوش ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ‪،‬‬
‫ﻇﺎهﺮ ﺷﺪ‪ ،‬او اﻳﻦ اﺧﻼق را از ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺰد ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ وﻳﮋﻩ‬
‫اي داﺷﺖ‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻨﺎﺻﺒﻲ ﮐﻪ در دﻣﺸﻖ و در ﻋﻬﺪ ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﺑﻪ او واﮔﺬار ﺷﺪﻩ‬
‫رﻳﺎﺳﺖ ﻳﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﻲ "اﻣﻨﻴﺖ" ﺑﻮد‪ ،‬او ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ وﺟﻪ از ﻋﻬﺪﻩء ﺁن ﺑﺮﺁﻣﺪ و ﺗﻮاﻧﺴﺖ‬
‫ﺷﻬﺮ دﻣﺸﻖ را از ﻓﺴﺎد دزدان ﭘﺎﮐﺴﺎزي ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﻨﻴﺖ و اﺳﺘﻘﺮار را ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﮔﻮﺷﻪء‬
‫ﺷﺎم ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﺎن و ﻣﺎل ﺧﻮﻳﺶ در اﻣﺎن ﮔﺸﺘﻪ و از ﻧﻌﻤﺖ ﻳﮏ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﺁرام‪ ،‬ﻣﻄﻤﺌﻦ و ﺑﻲ دردﺳﺮ ﺑﺮ ﺧﻮردار ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺴﺎن ﺑﻦ ﻧﻤﻴﺮ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ »ﻋﺮﻗﻠﻪ« ﺷﺎﻋﺮ دﻣﺸﻘﻲ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ ﺧﻮدش را‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ رﺋﻴﺲ اﻣﻨﻴﺖ ﺷﺪن ﻳﻮﺳﻒ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫روﻳﺪﮐﻢ ﻳﺎ ﻟﺼﻮص اﻟﺸﺎم***** ﻓﺈﻧﻲ ﻟﮑﻢ ﻧﺎﺻﺢ ﻓﻲ اﻟﻤﻘﺎل‬
‫أﺗﺎﮐﻢ ﺳﻤﻲ اﻟﻨﺒﻲ اﻟﮑﺮﻳـ ***** ﻳﻮﺳﻒ رب اﻟﺤﺠﺎ و اﻟﺠﻤﺎل‬
‫ﻓﺬﻟﮏ ﻳﻘﻄﻊ اﻳﺪي اﻟﻨﺴﺎء*****و هﺬا ﻳﻘﻄﻊ اﻳﺪي اﻟﺮﺟﺎل‬
‫اي دزدان ﺷﺎم! ﺁهﺴﺘﻪ ﺗﺮ! ﻣﻦ دارم ﺷﻤﺎ را ﻧﺼﻴﺤﺖ ﻣﻲ ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﮐﺴﻲ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﺎم‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﮐﺮﻳﻢ ﻳﻮﺳﻒ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ زﻳﺮﮐﻲ و زﻳﺒﺎﻳﻲ ﻧﺎﻣﮕﺬاري ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺷﻤﺎ ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﺁن‬
‫ﻳﮑﻲ )ﺣﻀﺮت ﻳﻮﺳﻒ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم( دﺳﺖ زﻧﺎن را ﻣﻲ ﺑﺮد‪ ،‬و اﻳﻦ ﻳﮑﻲ »ﻳﻮﺳﻒ‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ« دﺳﺖ ﻣﺮدان را ﻣﻲ ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺪﺗﻲ را ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ درﻣﺼﺮ ﮔﺬراﻧﺪ از ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ روزهﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲ‬
‫رود ﮐﻪ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﻲ ﺳﺮﺁﻣﺪ و ﺗﺠﺮﺑﻪء ﺟﻨﮕﻲ ﻧﺎدر او را ﻇﺎهﺮ ﮐﺮد‪ ،‬زﻳﺮا هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ‬
‫»ﺷﺎور اﻟﺴﻌﺪي« در ﺳﺎل ‪۵۵٨‬هـ ﺑﺮ ﺿﺪ ﺧﻠﻴﻔﻪء ﻓﺎﻃﻤﻲ »اﻟﻌﺎﺿﺪ« ﻗﻴﺎم ﮐﺮد‪ ،‬در‬
‫ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ از ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﻃﻠﺐ ﮐﻤﮏ ﮐﺮد ﺑﻪ ﺳﻮي دﻣﺸﻖ ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﻮد‬
‫ﺑﻌﺪ از دو دﻟﻲ ﮐﻪ داﺷﺖ ﺧﻮاﺳﺘﻪء »ﺷﺎور« را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺶ »اﺳﺪاﻟﺪﻳﻦ‬
‫ﺷﻴﺮﮐﻮﻩ« را ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ وي ﻓﺮﺳﺘﺎد ﮐﻪ در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدان ﺑﻲ ﻧﻈﻴﺮش ﺑﺮادرزادﻩ اش‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ هﻢ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮﺗﺮي ﻋﻈﻴﻢ و ﻧﺒﻮغ ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ اش در ﻓﻨﻮن ﺟﻨﮕﻲ و‬
‫رزﻣﻲ ﻇﺎهﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺪﺑﻴﺮ‪ ،‬زﻳﺮﮐﻲ و ﺗﺼﺮف ﺧﻮب او ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪۵۶۴‬هـ‬
‫ﻋﻤﻮﻳﺶ اﺳﺪاﻟﺪﻳﻦ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﮐﺸﻮر ﻣﺼﺮ را ﺑﻪ ﻗﻠﻤﺮو ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻴﻔﺰاﻳﺪ‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫ان ﺷﺎء اﷲ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﻓﺼﻞ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺧﻮاهﺪ ﺁﻣﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﮔﺬﺷﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ در ﺳﺎﻟﻬﺎي اوﻟﻴﻪء ﮐﻮدﮐﻴﺶ و‬
‫در دورﻩء دوم و ﺳﻮم از ﻧﻮﺟﻮاﻧﻴﺶ ﺑﺎ ﻓﻀﻴﻠﺘﻬﺎ و ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﭘﺴﻨﺪﻳﺪﻩ ﺑﺰرگ ﺷﺪ‪.‬‬
‫از هﻤﻨﺸﻴﻨﻲ ﺑﺎ اﻣﻴﺮان و هﻤﺼﺤﺒﺘﻲ ﺑﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺎن‪ ،‬ﻋﺎدات اﺻﻴﻞ‪ ،‬ﻣﻬﺎرت ﺟﻨﮕﻲ‪،‬‬
‫ﻏﻴﺮت اﺳﻼﻣﻲ و ﺷﺠﺎﻋﺖ ﻣﺎدي و ادﺑﻲ ﮐﺴﺐ ﮐﺮد و اﻳﻦ هﻤﺎن ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١٤‬‬

‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ را ﻣﺴﺘﺤﻖ و ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﻳﮏ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺑﻲ ﻧﻈﻴﺮ و ﻳﮕﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ دﻧﻴﺎ را ﺑﻪ‬

‫ﻟﺮزﻩ درﺁوردﻩ و ﻣﺴﻴﺮ ﺗﺎرﻳﺦ را ﺗﻐﻴﻴﺮ دادﻩ‪ ،‬ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .4‬آﻣﻮزش ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‬

‫ﻗﺒﻼ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺳﻨﻴﻦ اوﻟﻴﻪء ﮐﻮدﮐﻴﺶ را در ﺑﻌﻠﺒﮏ ﮔﺬراﻧﺪﻩ ﭘﺲ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ دورﻩ هﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ را ﺑﺮاي ﻳﺎدﮔﻴﺮي‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ و ﺣﻔﻆ‬
‫ﻗﺮﺁﻧﮑﺮﻳﻢ را ﻧﻴﺰ ﭘﺸﺖ ﺳﺮﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪ اﻳﻨﮑﻪ ﻗﻮاﻋﺪ زﺑﺎن و اﺻﻮل ﻋﻠﻢ ﻧﺤﻮ را‬
‫– هﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪان اﻣﺮاي ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻳﺎد ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ – ﻧﺰد داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩء ﮐﺘﺎب ﻃﺒﻘﺎت اﻟﺸﺎﻓﻌﻴﺔ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ را از ﺣﺎﻓﻆ‬
‫اﺑﻲ ﻃﺎهﺮ ﺳﻠﻔﻲ‪ ،‬اﺑﻮ ﻃﺎهﺮ ﺑﻦ ﻋﻮف‪ ،‬ﺷﻴﺦ ﻗﻄﺐ اﻟﺪﻳﻦ ﻧﻴﺸﺎﭘﻮري‪ ،‬ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﺑﺮي‬
‫اﻟﻨﺤﻮي و ﮔﺮوهﻲ دﻳﮕﺮ ﻳﺎد ﮔﺮﻓﺖ‪ «.‬وي ﺑﻪ ﺳﺨﻦ دﻳﮕﺮ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﺻﻼح‬
‫اﻟﺪﻳﻦ ﻓﻘﻴﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬او ﻗﺮﺁن را ﺣﻔﻆ ﻣﻲ ﮐﺮد‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻓﻘﻬﻲ و‬
‫ﺷﻌﺮ ﺁﮔﺎﻩ و ﺳﺮﺳﺨﺖ ﺑﻮد«‪.‬‬
‫ﻣﺆرﺧﺎن ﻣﺘﻔﻘﻨﺪ ﮐﻪ در اﻳﺎم ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ داﻧﺸﻤﻨﺪان از ﺷﺮق‪ ،‬ﻏﺮب‪ ،‬ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ و‬
‫ﻗﺮﻃﺒﻪ ﺑﻪ ﺳﻮي دﻣﺸﻖ ﻣﻲ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﺗﺎ در ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺁن ﺗﺪرﻳﺲ ﮐﻨﻨﺪ ﻳﺎ درس ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪﻩ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﮔﻮش ﻓﺮا دادﻩ ﻣﺨﺼﻮﺻًﺎ هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ‬
‫»ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ اﺑﻲ ﻋﺼﺮون« در ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ اﻣﻮي ﻣﻲ ﻧﺸﺴﺖ وﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ ﻣﻲ ﮐﺮد ﺗﺎ‬
‫ﻣﺮدم از ﻋﻠﻢ و ﻓﻀﻴﻠﺖ او ﺑﻬﺮﻩ ﻣﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ و ﻓﺮﻣﺎﻳﺸﺎت و اﺧﻼق را از او ﻓﺮا ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﺼﺮون ﮐﺴﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ او را ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪﻩ‪ ،‬ﻣﺪارﺳﻲ را‬
‫ﺑﺮاي او در دﻣﺸﻖ و ﺷﻬﺮهﺎي ﻣﻬﻢ ﺷﺎم ﺑﻨﺎ ﮐﺮد ﺗﺎ در ﺁن ﺗﺪرﻳﺲ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ اﻧﺘﺸﺎر ﻋﻠﻢ‬
‫در اﻗﺼﻲ ﻧﻘﺎط ﮐﺸﻮر ﺑﭙﺮدازد‪ ،‬ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺰﻟﺖ اﻳﻦ داﻧﺸﻤﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﻗﺎﺿﻲ‬
‫اﻟﻘﻀﺎة ﺁن ﺟﺰﻳﺮﻩ ارﺗﻘﺎ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ هﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺗﺎرﻳﺦ در ﻣﻮرد اﺧﻼص‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ داﻧﺸﻤﻨﺪ ذﮐﺮ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮداﻧﮕﻴﺶ ﺑﻪ او اﺟﺎزﻩ‬
‫ﻧﻤﻲ داد ﺟﺰ اﻳﻨﮑﻪ اﻳﻦ داﻧﺸﻤﻨﺪ را ﺑﻬﻨﮕﺎم ﻧﺎﺑﻴﻨﺎﺋﻴﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﺧﻮد ﻧﺰدﻳﮏ ﮐﻨﺪ و او‬
‫را در زﻣﺮﻩء ﺧﻮاص ﺧﻮد ﻗﺮار دهﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺪون اﻏﺮاق در ﻣﻮرد ﻳﺎدﮔﻴﺮي اﺳﺐ ﺳﻮاري‪ ،‬ﺗﻴﺮاﻧﺪازي‪ ،‬ﺣﺮص ﺑﻪ‬
‫ﺷﮑﺎر و ﺗﻤﺮﻳﻦ اﻋﻤﺎل ﺟﻨﮕﻲ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬واﻳﻦ هﻤﺎن‬
‫ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺁﻏﺎز ﺟﻨﮓ او را ﻳﺎري ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻟﺸﮑﺮ را ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﻲ‪ ،‬و‬
‫ﺗﻨﮕﻨﺎهﺎ را ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ اي ﺣﮑﻴﻤﺎﻧﻪ و ﻧﺠﺎت ﺑﺨﺶ ﺗﺼﺮف ﮐﻨﺪ‪ .‬روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﻼح‬
‫اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﺰرگ ﺷﻮد‪ ،‬زﻳﺮا در ﻋﺼﺮي ﻧﺸﻮ و ﻧﻤﺎ ﻳﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﻋﺼﺮ اﺳﺐ‬
‫ﺳﻮاري‪ ،‬ﺷﮑﺎر و ﺑﺮ ﮐﻨﺪن ﺑﻮد‪ .‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ داراي ﺻﻔﺎﺗﻲ هﻤﭽﻮن ﺑﺨﺸﺶ‪،‬‬
‫هﻮﺷﻴﺎري‪ ،‬ﺷﺎداﺑﻲ‪ ،‬ﺳﺎزش ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﻤﺮﻳﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺻﻔﺎﺗﻲ‬
‫ﮐﻤﺘﺮ در ﻣﺮداﻧﻲ ﻣﺜﻞ او ﺟﻤﻊ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺛﺒﺎت ﻗﻠﺐ و ﺑﺮدﺑﺎري ﻋﻘﻞ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﻋﻘﻠﻬﺎي اﻃﺮاﻓﻴﺎﻧﺶ از‬
‫ﺑﻴﻦ ﻣﻲ رﻓﺖ ﻳﺎ ﻗﻠﺒﻬﺎﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﭘﺮواز در ﻣﻲ ﺁﻣﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ او را‬
‫در ﻣﺼﺎف ﺑﺰرگ ﻣﺮدان زﻧﺪﻩ ﻧﺎم ﻗﺮار دادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١٥‬‬

‫هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻣﺸﻐﻮل ﻓﺘﺢ ﺷﻬﺮهﺎي ﺷﺎم ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﺒﺮ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن‬
‫ﺑﺮادرش ﺗﺎج اﻟﻤﻠﻮﮎ ﺑﻪ او رﺳﻴﺪ‪ ،‬و ﻧﻴﺰ در ﺁﻏﺎز ﺷﮑﺴﺖ دادن ﻋﮑﺎ ﺧﺒﺮ ﻣﺮگ‬
‫ﺑﺮادرش ﺳﻠﻄﺎن ﻣﻈﻔﺮ ﮐﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻣﻬﻨﺪس او در ﻣﺤﮑﻢ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻗﻠﻌﻪ هﺎ‪ ،‬ادارﻩ و‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ از ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮد‪ ،‬درﻳﺎﻓﺖ ﮐﺮد‪ ،‬اﻣّﺎ ﻏﻠﺒﻪ او ﺑﺮ دﺷﻤﻦ در هﻴﭻ ﻳﮏ از دو ﺟﻨﮓ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﮑﺮد‪ ،‬و ﺑﺎ هﻴﭻ ﻳﮏ از اﻳﻦ دو ﺧﺒﺮ ﻗﻠﺒﺶ ﺑﻪ ﭘﺮواز درﻧﻴﺎﻣﺪ‪ .‬و اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺎﻣﻪء ﺳ ّﺮي ﻣﺮگ اﻳﻦ ﺑﺮادر و ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﺁن ﻳﮑﻲ ﺑﺪﺳﺘﺶ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬از‬
‫اﻳﻦ ﻧﻈﺮ اﺟﻤﺎﻟﻲ ﺳﺮﻳﻊ از زﻧﺪﮔﻲ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ و اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪء ﻣﺨﺘﺼﺮ از ﺑﺰرگ‬
‫ﺷﺪﻧﺶ‪ ،‬ﺷﺨﺼﻴﺖ او ﺑﻌﻨﻮان ﻳﮏ ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪار ﻓﺎﺿﻞ و ﺳﺮﺁﻣﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ اي ﮐﺎرﮐﺸﺘﻪ‪،‬‬
‫اﺳﺐ ﺳﻮاري ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ و داﻧﺸﻤﻨﺪي ﺟﻠﻴﻞ اﻟﻘﺪر ﻇﺎهﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﮔﻮﻳﺎ ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر او‬
‫را ﺁﻣﺎدﻩ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﺗﺎ ﻗﻬﺮﻣﺎن ﺣﻄﻴﻦ ﻗﻠﺐ اروﭘﺎﺋﻴﺎن را ﭘﺮ از ﺗﺮس و وﺣﺸﺖ ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻧﺎﻣﺶ در ﮐﺸﻮرهﺎي ﺷﺮق و ﻏﺮب ﺑﻪ ﭘﺮواز درﺁﻳﺪ‪ ،‬ﻧﺴﻠﻬﺎي ﺁﻳﻨﺪﻩ او را ﺑﻌﻨﻮان اﻟﮕﻮ‬
‫و ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ‪ ،‬و ﺗﺎرﻳﺦ او را در ﻣﺼﺎف ﺑﺰرگ ﻣﺮدان زﻧﺪﻩ ﻳﺎد ﻗﺮار دهﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻌﻴﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎدران ﻓﺮزﻧﺪاﻧﻲ هﻤﭽﻮن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻏﻴﻮر‪ ،‬ﻗﻬﺮﻣﺎن‬
‫و ﺟﻬﺎدﮔﺮ ﺑﺮاي دﻓﺎع از ارزﺷﻬﺎي اﺳﻼم و ﺳﺮزﻣﻴﻦ اﻧﺒﻴﺎء‪ ،‬ﺑﺪﻧﻴﺎ ﺁورﻧﺪ!‬
‫أوﻟﺌﮏ ﺁﺑﺎﺋﻲ ﻓﺠﺌﻨﻲ ﺑﻤﺜﻠﻬﻢ***** إذا ﺟﻤﻌﺘﻨﺎ ﻳﺎ ﺟﺮﻳﺮ اﻟﻤﺠﺎﻣﻊ‬
‫اي ﺟﺮﻳﺮ! ﺁﻧﺎن ﭘﺪران ﻣﻦ هﺴﺘﻨﺪ و ﺗﻮ هﻢ اﮔﺮ ﻳﮑﺒﺎر دﻳﮕﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺠﻠﺴﻲ ﻣﺎ‬
‫را ﮔﺮد هﻢ ﺁورد‪ ،‬هﻤﺎﻧﻨﺪ ﺁﻧﺎن ﺑﺮاﻳﻢ ﺑﻴﺎورد‪.‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١٦‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‬

‫آﻏﺎز ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‬

‫‪ .1‬وﺿﻊ ﻓﺎﻃﻤﻴﺎن در ﻣﺼﺮ‬

‫ﮐﻤﻲ ﻗﺒﻞ از ﻇﻬﻮر ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺼﺮ دﺳﺘﺨﻮش ﺑﺤﺮان واﻧﻘﻼﺑﻬﺎي داﺧﻠﻲ‬
‫و ﮐﺸﻤﮑﺶ ﺑﻴﻦ ﻃﻮاﺋﻒ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻤﺎﻟﻴﮏ ﺗﺮﮎ‪ ١،‬ﺳﻮداﻧﻴﻴﻦ و ﻣﻐﺮﺑﻴﺎن ﺑﻮد ﻗﺤﻄﻲ و‬
‫ﮔﺮﺳﻨﮕﻲ‪ ،‬ﺁب و هﻮاي ﺑﺪ و وﺑﺎﻳﻲ رﻣﻘﻲ ﺑﺮاي او ﺑﺎﻗﻲ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ‬
‫اﺧﺘﻼﺳﻬﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺧﻠﻔﺎ و وزﻳﺮان ﭘﻲ در ﭘﻲ ﺑﻪ ﺷﮑﻠﻬﺎي ﻣﺨﻠﺘﻒ و ﻣﺘﻨﻮع ﺻﻮرت ﻣﻲ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻠﻴﻔﻪء ﻓﺎﻃﻤﻲ ﻗﺪرت ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻩ ﺑﻮد و در واﻗﻊ ﮐﺎرهﺎ در دﺳﺖ‬
‫وزﻳﺮان و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺎن ﻓﺎﺗﺢ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻪ اﻧﺪازﻩ ﮐﺸﺘﺎرهﺎ و درﮔﻴﺮﻳﻬﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ‬
‫وزارت در دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺧﻼﻓﺖ ﻓﺎﻃﻤﻴﺎن ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ! و ﺗﻨﻬﺎ وﻗﺘﻲ ﮐﻪ »ﻃﻼﺋﻊ ﺑﻦ‬
‫ُرزّﻳﮏ« در ﺳﺎل ‪ ۵۴٩‬هـ ﺑﻪ وزارت رﺳﻴﺪ اوﺿﺎع ﺁرام ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ هﻤﻴﻨﮑﻪ او در‬
‫ﺳﺎﻟﻲ ‪ ۵۵٨‬هـ ‪ ١١۶٣‬م ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﻴﺪ و ﭘﺴﺮش » ُرزّﻳﮏ ﺑﻦ ﻃﻼﺋﻊ« ﺳﺮﮐﺎر ﺁﻣﺪ‪،‬‬
‫هﺮج و ﻣﺮج دوﺑﺎرﻩ ﮐﺸﻮر را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫هﺮﻳﮏ از ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﻮد و ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس )أﻣﻮري اﻟﺼﻠﻴﺒﻲ( ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻩ‬
‫ﺧﺎﺻﻲ ﺑﻪ ﻣﺼﺮ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻴﮑﺮد‪ .‬هﺮ ﮐﺪام ﺑﺮاي ﮔﺴﺘﺮش ﻗﻠﻤﺮو ﺧﻮد ﻣﻲ ﺧﻮاﺳﺖ ﺁن را‬
‫ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﺧﻮد ﺿﻤﻴﻤﻪ ﮐﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻴﺰي ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ از اﺷﻐﺎل ﺁن ﻣﻲ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺮس از‬
‫دﻳﮕﺮي ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻵﺧﺮﻩ اﺧﺘﻼﻓﺎت داﺧﻠﻲ ﺑﺨﺎﻃﺮ وزارت ﻓﺎﻃﻤﻴﺎن ﻣﻮﺟﺐ دﺧﺎﻟﺖ‬
‫ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ و أﻣﻮري در ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﺼﺮ و ﻧﺰاع ﺑﻴﻦ ﺁﻧﺪو ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺼﺮ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .2‬اﻧﻘﻼب ﺷﺎور اﻟﺴﻌﺪي‬

‫وﻗﺘﻲ ﮐﻪ ُرزّﻳﮏ ﺑﻦ ﻃﻼﺋﻊ ﺑﻪ وزارت دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺧﻼﻓﺖ ﻓﺎﻃﻤﻴﺎن ﻣﻨﺼﻮب ﺷﺪ‪،‬‬

‫ﺷﺎور ﺑﻦ ﻣﺤﻴﺮ اﻟﺴﻌﺪي واﻟﻲ ﻣﺼﺮ ﻋﻠﻴﺎء ﺑﺮ ﺿﺪ او ﻗﻴﺎم ﮐﺮد‪ ،‬ﺷﺎور ﺑﺮ ُر ّزﻳﮏ‬
‫ﭼﻴﺮﻩ ﺷﺪﻩ او را ﺑﻘﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ و ﺧﻮد در ﻣﺤﺮم ﺳﺎل )‪ ۵۵٨‬هـ ‪ ١١۶٣‬م( ﺑﻌﻨﻮان وزﻳﺮ‬
‫ﺧﻠﻴﻔﻪء ﻓﺎﻃﻤﻲ ﻣﻨﺼﻮب ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎور اﻟﺴﻌﺪي و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﺳﻴﺮﻩء ﺑﺪي را در ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﻳﮑﻲ‬
‫از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺎن ﺑﻨﺎم »ﺿﺮﻏﺎم ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ اﻟﻠﺨﻤﻲ« ﺑﺮ ﺿﺪ وزﻳﺮ )ﺷﺎور( ﺑﺎ ﺧﻠﻴﻔﻪء‬
‫ﻓﺎﻃﻤﻲ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻳﮑﻲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻋﻠﻴﻪ او ﻗﻴﺎم ﮐﺮدﻩ او را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻓﺮار ﮐﺮد و‬
‫ﺧﻮد ﺑﺮ ﮔﺮﻣﻲ وزارت ﺗﮑﻴﻪ زد‪ .‬ﺷﺎور اﻟﺴﻌﺪي ﺑﻪ ﺳﻮي دﻣﺸﻖ رﻓﺖ و از ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ‬
‫ﻣﺤﻤﻮر درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻤﮏ ﮐﺮد‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ هﺰﻳﻨﻪء ﺣﻤﻠﻪ را ﺗﻬﻴﻪ ﮐﻨﺪ و‬
‫ﺑﻪ اﻧﺪازﻩء ﻳﮏ ﺳﻮم واردات ﺷﻬﺮهﺎي ﻣﺼﺮ ﺑﻌﻨﻮان ﻏﺮاﻣﺖ ﻣﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﻤﺎﻟﻴﮏ ﻣﺼﺮ‪ :‬ﺑﺮدﮔﺎﻧﻲ ﮐﻪ در ﻣﺼﺮ ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ رﺳﻴﺪﻧﺪ وﺣﺪود دوﻳﺴﺖ و ﺷﺼﺖ و هﻔﺖ ﺳﺎل ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١٧‬‬

‫ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﻮد در ﻗﺒﻮل ﺧﻮاﺳﺘﻪء ﺷﺎور اﻟﺴﻌﺪي ﻣﺘﺮدد ﺑﻮد ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ اﺗﻔﺎﻗﻲ ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﺷﺪ اﻳﻦ ﺷﮏ و دو دﻟﻲ از ﺑﻴﻦ ﺑﺮود‪ ،‬ﺧﺒﺮهﺎﻳﻲ ﺣﺎﮐﻲ از هﺠﻮم أﻣﻮري )ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺑﻴﺖ‬
‫اﻟﻤﻘﺪس( ﺑﻪ ﻣﺼﺮ و ﭼﻴﺮﻩ ﺷﺪن او ﺑﺮ ﺿﺮﻏﺎم رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬أﻣﻮري از ﺗﺮس هﻤﭙﻴﻤﺎن‬
‫ﺷﺪن ﺷﺎور اﻟﺴﻌﺪي و ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺿﺮﻏﺎم ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﺮاي او ﺟﺰﻳﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در اﻳﻦ هﻨﮕﺎم ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﻮد ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮد‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺎور اﻟﺴﻌﺪي را ﻗﺒﻮل ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ اش اﺳﺪ اﻟﺪﻳﻦ ﺷﻴﺮﮐﻮﻩ را ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮادرزادﻩ اش ﻗﻬﺮﻣﺎن ﺟﻮان ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ اﻳﻮﺑﻲ هﻢ در ﻣﻴﺎن ﻣﺮداﻧﺶ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ او‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫اﺳﺪاﻟﺪﻳﻦ ﺷﻴﺮﮐﻮﻩ ﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺿﺮﻏﺎم ﭘﻴﺮوز ﺷﻮد و ﺷﺎور اﻟﺴﻌﺪي را‬
‫دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ وزارت ﻣﻨﺼﻮب ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﺎور ﺑﻪ ﺗﻌﻬﺪات ﺧﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ‬
‫ﻣﺤﻤﻮد ﻋﻤﻞ ﻧﮑﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﮐﺸﻮر ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﭘﻴﻤﺎن هﻤﮑﺎري ﺑﺴﺖ‪،‬‬
‫اﺳﺪاﻟﺪﻳﻦ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﺎ هﻤﮑﺎري ﻗﻬﺮﻣﺎن ﻣﻮﻓﻖ‪ ،‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ اﻳﻮﺑﻲ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ او رﻓﺖ و‬
‫ﺷﺎور اﻟﺴﻌﺪي از ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻤﮏ ﮐﺮد‪ ،‬در ﺟﻨﮕﻲ ﮐﻪ ﻣﻴﺎن ﺁﻧﻬﺎ‬
‫در ﺷﻬﺮ ﺑﻠﺒﻴﺲ از ﻣﺎﻩ رﻣﻀﺎن ﺗﺎ ذي اﻟﺤﺠﻪ ﺳﺎل ‪ ۵۵٩‬هـ ‪ ١١۶۴‬م ﺑﻄﻮل اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ‪،‬‬
‫ﺳﭙﺎﻩ ﺷﺎم ﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﭙﺎﻩ ﻣﺼﺮي و ﺻﻠﻴﺒﻲ ﭘﻴﺮوز و ﺳﺮﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ‬
‫ﻣﺤﻤﻮد ﺳﺮﮔﺮم ﺷﺪن ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﺼﺮ را ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺷﻤﺮدﻩ ﺑﻪ ﺳﻮي‬
‫ﻗﻠﻌﻪ هﺎي ﺣﺎرم و ﺑﺎﻧﻴﺎس رﻓﺖ و ﺁﻧﻬﺎ را ﻓﺘﺢ ﮐﺮد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس‬
‫)أﻣﻮري( از ﺗﺮس از دﺳﺖ دادن ﮐﺸﻮرش ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻣﺬاﮐﺮﻩ ﺑﺎ اﺳﺪاﻟﺪﻳﻦ ﺷﻴﺮﮐﻮﻩ‬
‫ﺑﺮاي ﺑﺴﺘﻦ ﻗﺮار داد ﺻﻠﺢ ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻪ اﻳﻦ ﺻﻠﺢ ﺑﺮ ﺷﺮط ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﻲ هﺮ دو از ﻣﺼﺮ‬
‫و ﺗﺮﮎ ﺁن ﺑﺮاي ﺻﺎﺣﺒﺎن ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬راﻧﺪ اوﻟﻴﻦ ﮐﺸﻤﮑﺶ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺼﺮ ﻣﻴﺎن‬
‫ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ و ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﺑﺎ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪ‪.‬‬

‫‪ .3‬ﻣﺮﺣﻠﻪء دوم ﻛﺸﻤﻜﺶ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺼﺮ‬

‫اﺳﺪ اﻟﺪﻳﻦ ﺷﻴﺮﮐﻮﻩ از ﻋﺰﻳﻤﺖ اوﻟﺶ ﺑﻪ ﻣﺼﺮ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮد و اﻋﻤﺎق ﮐﺸﻮر‬
‫ﻣﺼﺮ را و ﺁﻧﭽﻪ در ﺁن ﺑﻮد ﺳﻨﺠﻴﺪ و ﺑﻪ ﺿﺮورت ﭼﻴﺮﻩ ﺷﺪن ﺑﺮ ﻣﺼﺮ ﺑﺮاي ﻏﻠﺒﻪ‬
‫ﺑﺮ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﻳﻘﻴﻦ ﭘﻴﺪا ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮاﻳﻦ ﺳﻌﻲ ﮐﺮد ﮐﻪ اﻳﻦ ﮐﺎر )ﻓﺘﺢ ﻣﺼﺮ( را ﻧﺰد‬
‫ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﺁﺳﺎن ﺟﻠﻮﻩ دهﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﻣﻄﻴﻊ ﻧﻈﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ اش ﺷﺪﻩ ﺣﻤﻠﻪء دوم‬
‫ﺑﻪ ﻣﺼﺮ را در ﺳﺎل ‪ ۵۶٢‬هـ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﻲ اﺳﺪاﻟﺪﻳﻦ ﺷﻴﺮﮐﻮﻩ و هﻤﮑﺎري ﺻﻼح‬
‫اﻟﺪﻳﻦ ﻗﻬﺮﻣﺎن ﺁﻏﺎز ﮐﺮد‪ .‬ﺷﺎور وزﻳﺮ ﻓﺎﻃﻤﻲ هﻤﻴﻦ ﮐﻪ ﺷﻨﻴﺪ ﺳﭙﺎﻩ ﺷﺎم ﺑﺴﻮي ﻣﺼﺮ‬
‫ﻣﻲ ﺁﻳﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ اي را ﺑﻪ ﺳﻮي هﻤﭙﻴﻤﺎﻧﺎن ﺻﻠﻴﺒﻴﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس‬
‫)أﻣﻮري( ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت او ﺁﻣﺪ‪ .‬دو ﻟﺸﮑﺮ در ﻓﻼت ﻣﺼﺮ ﻧﺰدﻳﮏ »اﻟﻤﻨﻴﺔ«‬
‫ﺑﺎ هﻢ روﺑﺮو ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ در ﺁن ﺳﭙﺎﻩ ﺷﺎم در ﺳﺎل ‪ ۵۶٣‬هـ ﺑﺎ ﺑﺮﺗﺮي ﮐﺎﻣﻞ ﭘﻴﺮوز ﺷﺪ‪،‬‬
‫و ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ اﻳﻮﺑﻲ ﺟﻮان‪ ،‬ﻣﻬﺎرت و ﺛﺒﺎت ﺑﻲ ﻧﻈﻴﺮي را از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن داد و ﺑﻪ‬
‫دﻧﺒﺎل ﺁن ﺳﭙﺎﻩ ﺷﺎم رو ﺑﻪ ﺷﻤﺎل ﺑﻪ ﺳﻮي اﺳﮑﻨﺪرﻳﻪ رﻓﺖ و ﺑﺪون هﻴﭻ ﻣﻘﺎوﻣﺘﻲ وارد‬
‫ﺁن ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﺳﺪاﻟﺪﻳﻦ ﺑﺮادرزادﻩ اش ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ را ﺣﺎﮐﻢ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﺮد‪ .‬اﻳﻦ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺣﮑﻮﻣﺖ را ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و ﻣﺘﺤﻤﻞ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻣﻲ ﺷﻮد‪،‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١٨‬‬

‫ﮔﻮﻳﺎ ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر زﻣﻴﻨﻪ را ﺑﺮاي او ﻓﺮاهﻢ ﮐﺮدﻩ ﺗﺎ اﺳﺘﻌﺪاد‪ ،‬ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﻲ و ﻧﺒﻮﻏﺶ را‬
‫ﺁﺷﮑﺎر ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ هﻤﻴﻨﮑﻪ ﻋﻤﻮﻳﺶ اﺳﺪاﻟﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﻓﺴﻄﺎط و ﻗﺎهﺮﻩ رﻓﺖ‪ ،‬ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﺑﻪ‬
‫اﺳﮑﻨﺪرﻳﻪ هﺠﻮم ﺁوردﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻧﺎوﮔﺎن ﺑﻴﺰاﻧﺴﻲ از درﻳﺎ و ﺧﺸﮑﻲ ﺁﻧﺠﺎ را‬
‫ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺸﺎر ﺑﺮ ﻣﺤﺼﻮر ﺷﺪﮔﺎن در داﺧﻞ اﺳﮑﻨﺪرﻳﻪ زﻳﺎد ﺷﺪ و ﮐﻤﻲ ﻣﺎﻧﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﻗﻬﺮﻣﺎن و ﮐﺎرﮐﺸﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻬﺎرت و‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ زﻳﺎدي را از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن داد‪ ،‬ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﻋﻤﻮﻳﺶ ﺷﻴﺮﮐﻮﻩ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ او رﺳﻴﺪ‪،‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎ ﻋﻘﺪ ﻗﺮار داد ﺻﻠﺢ ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺖ ﮐﻪ در ﺁن هﺮ دو ﻃﺮف ﻣﻠﺰم ﺑﻪ ﻋﻘﺐ‬
‫ﻧﺸﻴﻨﻲ از ﻣﺼﺮ و ﺗﺮﮎ ﺁن ﺑﺮاي ﺻﺎﺣﺒﺎﻧﺶ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .4‬ﻣﺮﺣﻠﻪء ﺳﻮم و آﺧﺮﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﻛﺸﻤﻜﺶ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺼﺮ‬

‫ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس )أﻣﻮري( در ﻗﺮارداد ﺻﻠﺢ ﻗﺒﻠﻲ ﻧﻴﺖ ﺧﺎﻟﺼﻲ ﻧﺪاﺷﺖ‪،‬‬
‫ِزﻳﺮا ﺗﻤﺎم ﻟﺸﮑﺮش را از ﻣﺼﺮ ﺧﺎرج ﻧﮑﺮد‪ ،‬او ﻣﻲ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻌﺪ از دور ﺷﺪن ﻟﺸﮑﺮ‬
‫ﺷﺎم از ﻣﺼﺮ ﺑﺮ ﺁن ﭼﻴﺮﻩ ﺷﻮد‪ .‬هﻤﻴﻨﮑﻪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪ ﺁﻧﺎن دور ﺷﺪﻩ اﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﻬﺮهﺎي‬
‫ﻣﺼﺮ هﺠﻮم ﺁورد‪ ،‬و ﺑﺮ ﺷﻬﺮ ﺑﻠﺒﻴﺲ ﭼﻴﺮﻩ ﺷﺪ‪ .‬ﻟﺸﮑﺮﻳﺎﻧﺶ ﺳﺎﮐﻨﻴﻦ ﺁﻧﺮا ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮ‬
‫ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﻋﺪﻩء زﻳﺎدي را ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﻴﺮوزي ﺁﻧﺎن را ﻣﻐﺮور ﮐﺮد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻮي ﻓﺴﻄﺎط ﭘﻴﺸﺮوي ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎور وزﻳﺮ ﻓﺎﻃﻤﻲ از ﺗﺴﻠﻂ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﺑﺮ ﻓﺴﻄﺎط‬
‫ﺗﺮﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺁﺗﺸﻬﺎﻳﻲ را در ﺁﻧﺠﺎ روﺷﻦ ﮐﺮد ﮐﻪ ‪ ۵۴‬روز اداﻣﻪ داﺷﺖ‪ .‬هﻤﻴﻨﮑﻪ‬
‫ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪ‪ ،‬ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﺑﻄﺮف ﻗﺎهﺮﻩ ﭘﻴﺶ رﻓﺘﻨﺪ و ﺁﻧﺮا ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎور‬
‫اﻟﺴﻌﺪي ﻣﺬاﮐﺮاﺗﻲ را ﺑﺎ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن اﻧﺠﺎم داد‪ ،‬اﻣﺎم ﺳﻌﻲ ﻣﻲ ﮐﺮد اﻳﻦ ﻣﺬاﮐﺮات را ﺑﻪ‬
‫ﺗﺄﺧﻴﺮ ﺑﻴﻨﺪازد ﺗﺎ وﻗﺘﻲ ﮐﻪ ﺳﭙﺎﻩ ﺷﺎم – ﮐﻪ از ﺁﻧﺎن درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻤﮏ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد –‬
‫ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﻋﺰم ﭼﻴﺮﻩ ﺷﺪن ﺑﺮ ﻣﺼﺮ را داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻓﺮﺻﺖ دﻳﮕﺮي‬
‫دﺳﺖ داد‪ ،‬و ﺑﺮاي ﺑﺎر ﺳﻮم ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺶ ﺷﻴﺮﮐﻮﻩ را ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﺑﺮادرزادﻩ اش ﺻﻼح‬
‫اﻟﺪﻳﻦ ارﺳﺎل ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ رﺳﻴﺪن ﺳﭙﺎﻩ ﺷﺎم و ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺳﭙﺎﻩ ﻣﺼﺮي ﺑﻪ ﺁن‪،‬‬
‫ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﺤﺎﺻﺮﻩء ﺑﺪون ﺟﻨﮓ ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻴﺮﮐﻮﻩ هﻤﺎﻧﻨﺪ ﻳﮏ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﻧﺠﺎﺗﺒﺨﺶ وارد ﻗﺎهﺮﻩ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم ﺷﺎد و ﻣﺴﺮور‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻠﻴﻔﻪء ﻓﺎﻃﻤﻲ )اﻟﻌﺎﺿﺪ( هﻢ ﭘﻴﺶ او ﺁﻣﺪ و هﺪاﻳﺎﻳﻲ ﺑﻪ او داد‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل‬
‫ﺁن ﺗﻮﻃﺌﻪ اي ﺑﺮ ﺿﺪ ﺷﺎور اﻟﺴﻌﺪي روي داد ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﻗﺘﻞ وي در ﺳﺎل ‪ ۵۶۴‬هـ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺪاﻟﺪﻳﻦ ﺷﻴﺮﮐﻮﻩ ﺑﻌﻨﻮان وزﻳﺮ در دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺧﻼﻓﺖ ﻓﺎﻃﻤﻲ ﻣﻨﺼﻮب ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ وزارت‬
‫او دو ﻣﺎﻩ اداﻣﻪ ﻧﺪاﺷﺖ و در ﺟﻤﺎدي اﻟﺜﺎﻧﻲ ﺳﺎل ‪ ۵۶۴‬هـ ‪ ١۶۶٩ ،‬م درﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬

‫‪ .5‬ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﭘﻴﮕﻴﺮي‬

‫از اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻌﮕﻴﺮﻳﻬﺎي ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺎ ﻋﻤﻮﻳﺶ اﺳﺪاﻟﺪﻳﻦ ﺷﻴﺮﮐﻮﻩ در‬

‫ﺟﻨﮕﻬﺎي ﻣﺼﺮ ﺑﺎ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن و ﻣﺼﺮﻳﺎن‪ ،‬روﺷﻦ ﻣﻲ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ در ﺷﺠﺎﻋﺖ‬
‫ﮐﺎرﮐﺸﺘﮕﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺖ و ﻣﻬﺎرت در ﻓﻨﻮن ﺟﻨﮕﻲ‪ ،‬ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ ﻧﺎدر و ﮐﻤﻴﺎب اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١٩‬‬

‫ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر از هﻤﺎن اوان ﮐﻮدﮐﻲ و ﻧﻮﺟﻮاﻧﻲ او را ﻣﻬﻴﺎ ﮐﺮدﻩ ﺗﺎ ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ ﻳﮕﺎﻧﻪ در‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ و ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﻲ ﻋﻈﻴﻢ در ﻣﻌﺮﮐﻪ هﺎي ﺁزاد ﺳﺎزي ﺑﺎ اروﭘﺎﺋﻴﺎن ﺻﻠﻴﺒﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻲ‬
‫ﺷﮏ‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﺟﻨﮕﻬﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻤﻮﻳﺶ اﻧﺠﺎم داد‪ ،‬ﻧﻴﺮو‪ ،‬ﻣﻬﺎرت‪ ،‬اﻳﻤﺎن واﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ‬
‫ﻧﻔﺲ او را اﻓﺰاﻳﺶ داد‪ ،‬از ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﻲ ﺑﻲ ﻧﻈﻴﺮش ﮐﻪ در ﮔﻮش ﺗﺎرﻳﺦ ﺻﺪاي رﻋﺪ‬
‫ﺁﺳﺎﻳﻲ دارد‪ ،‬ﭘﺮدﻩ ﺑﺮداري ﮐﺮد‪ ،‬در ﻓﺼﻞ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺳﺮ ﺁﻣﺪش را در هﻤﺎهﻨﮓ‬
‫ﺳﺎزي ﺷﻬﺮهﺎ زﻳﺮ ﻳﮏ وﺣﺪت ﺳﻴﺎﺳﻲ هﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ و ﻳﮏ ﺟﺒﻬﻪء اﺳﻼﻣﻲ واﺣﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺎن‬
‫ﺧﻮاهﻴﻢ ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻪ اﻳﻨﻬﺎ از ﻋﻮاﻣﻞ اﺳﺎﺳﻲ در ﺑﻬﻢ زدن ﺁراﻣﺶ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن و ﻣﺤﻘﻖ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻦ ﭘﻴﺮوزي در ﺣﻄﻴﻦ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﻲ ﺁﻳﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﭘﻴﺮوزي ﺧﺎﻃﺮﻩ اي ﺧﻮش در‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ واﻟﮕﻮﻳﻲ ﺑﺮاي ﻧﺴﻠﻬﺎي ﺑﻌﺪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٢٠‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬

‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ در ﻣﺼﺮ‬

‫‪ .1‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ وزﻳﺮ ﻓﺎﻃﻤﻴﺎن‬

‫اﺳﺪاﻟﺪﻳﻦ ﺷﻴﺮﮐﻮﻩ دو ﻣﺎﻩ ﭘﺲ از ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ وزارت درﮔﺬﺷﺖ و ﺻﻼح‬

‫اﻟﺪﻳﻦ ﺳﻪ روز ﺑﺮاي او ﻣﺠﻠﺲ ﺗﺮﺣﻴﻢ ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮد‪ ،‬اﻟﻌﺎﺿﺪ ﺧﻠﻴﻔﻪء ﻓﺎﻃﻤﻲ در ﻓﮑﺮ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻳﮏ وزﻳﺮ ﺑﺮﺁﻣﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﻬﺎﻳﺘًﺎ ﻳﻮﺳﻒ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ را ﻋﻠﻲ رﻏﻢ ﺳﻦ ﮐﻤﺶ و ﺑﺎ‬
‫وﺟﻮد اﻳﻨﮑﻪ در ﻣﻴﺎن ﻟﺸﮑﺮ ﺷﺎﻣﻲ هﻤﭙﻴﻤﺎن ﺑﺎ ﻣﺼﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺎن و ﺷﺨﺼﻴﺘﻬﺎي‬
‫ﺑﺰرﮔﻲ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻌﻨﻮان ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻋﻤﻮﻳﺶ )ﺷﻴﺮﮐﻮﻩ( در وزارت اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد‪،‬‬
‫ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﺆرﺧﺎن ﻋﻠﺘﻬﺎي اﻳﻦ اﻧﺘﺨﺎب را ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺧﻠﻴﻔﻪء ﻓﺎﻃﻤﻲ )اﻟﻌﺎﺿﺪ( اﻣﻴﺪوار ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﭼﻴﺮﻩ ﺷﻮد‪ ،‬و او ﺑﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﻦ ﮐﻤﺶ ﻣﻄﻴﻊ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدار او ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ هﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺧﻮاهﺪ ﺁﻣﺪ‬
‫ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر او را ﺑﺮاي ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﭘﺮوراﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ‪ ٣٢‬ﺳﺎل ﺳﻦ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺁﻧﮑﻪ ﺟﻨﮓ‪ ،‬او را‬
‫ﮐﺎر ﺁزﻣﻮدﻩ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و از ﺁﻧﻬﺎ در دوران هﻤﮑﺎرﻳﺶ ﺑﺎ ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ و ﻋﻤﻮﻳﺶ‬
‫)ﺷﻴﺮﮐﻮﻩ( درس ﻋﺒﺮت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ وزارت رﺳﻴﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ هﻤﺎن ﻋﻠﺖ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ‬
‫ﺷﺄن و ﻣﻘﺎﻣﺶ و ﺁﺷﮑﺎر ﺷﺪن ﮐﺎر ﺳﺘﺮﮔﺶ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺎ دور اﻧﺪﻳﺸﻲ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺼﺮﻳﺎن را راﺿﻲ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫اﻣﺮاي ﻣﺼﺮي ﺑﻪ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﺁﻧﻬﺎ ﻋﻠﻴﻪ او ﻗﺪرت ﭘﻴﺪا ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺨﺸﺸﻬﺎي‬
‫ﻓﺮاواﻧﻲ در ﺣﻖ ﺁﻧﺎن ﮐﺮد و ﺑﺎ ﻟﻄﻒ و اﺧﻼق ﻧﻴﮑﻮ و ﺁﺳﺎﻧﮕﻴﺮي ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮﺧﻮرد‬
‫ﮐﺮد‪ ،‬و از هﺮ ﭼﻪ ﮐﻪ دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ و ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ او ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﻲ ﮐﺮد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮد‪.‬‬
‫از ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﻬﺮت او ﺷﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺮوزي او در ﻣﻘﺎﺑﻞ اروﭘﺎﺋﻴﺎن‬
‫)ﻓﺮﻧﮕﻴﺎن( در ﺟﻨﮕﻬﺎي »دﻣﻴﺎط« و »ﻏﺰﻩ« و ﭼﻴﺮﻩ ﺷﺪن او ﺑﺮ ﺷﻬﺮ »اﻟﻌﻘﺒﺔ« – ﮐﻪ‬
‫ﮐﻠﻴﺪ ﺧﺎص ﻣﺴﻴﺮ ﺣﺠﺎج ﻣﺼﺮي و ﺗﻤﺎم ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﺴﻮي ﻣﮑﻪء ﻣﮑﺮﻣﻪ در درﻳﺎي‬
‫ﺳﺮخ اﺳﺖ – ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﻴﺮوزي ﺑﺰرگ و اﻣﻨﻴﺖ راﻩ ﺣﺞ ﺑﺮاي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻋﺎﻣﻞ‬
‫ﺑﺰرﮔﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺒﺎدل ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬اﻃﻤﻴﻨﺎن و اﺧﻼص ﻣﻴﺎن او و ﻣﺼﺮﻳﺎن ﺑﺸﻤﺎر ﻣﻲ‬
‫ﺁﻳﺪ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﻣﺼﺮﻳﺎن ﺗﻌﺼﺐ را ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪﻩ‪،‬‬
‫زﻳﺮ ﭘﺮﭼﻢ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن ﺧﺪا و دﺷﻤﻨﺎن ﺧﻮدﺷﺎن ﻳﻌﻨﻲ ﮐﺎﻓﺮان ﻇﺎﻟﻢ و‬
‫ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﮐﻴﻨﻪ ﺗﻮز ﺑﺠﻨﮕﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .2‬ﭼﻴﺮه ﺷﺪن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺮ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻫﺎي داﺧﻠﻲ‬

‫ﻼ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﻣﻨﺼﺐ وزارت را ﺑﺮ ﻋﻬﺪﻩ ﮔﺮﻓﺖ‬ ‫ﻗﺒ ً‬

‫هﻨﻮز در اوان ﺟﻮاﻧﻲ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲ ﺑﺮد‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺮدان دوﻟﺖ ﮐﻪ در‬
‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٢١‬‬

‫ﺳﺎﻳﻪء دوﻟﺖ ﻓﺎﻃﻤﻲ ﮐﺎر ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ او ﺣﺴﺎدت ﻣﻲ ورزﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻓﮑﺮ ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬او‬
‫در ﮐﺎرهﺎﻳﺸﺎن دﺧﺎﻟﺖ و ﺣﻘﻮق ﺁﻧﻬﺎ را ﻏﺼﺐ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﻳﻦ ﺑﺮاي ﺗﺜﺒﻴﺖ‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻓﺎﻃﻤﻴﺎن در ﻣﺼﺮ هﺮ اﻧﺪازﻩ ﮐﻪ در ﺗﻮان داﺷﺘﻨﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪،‬‬
‫و ﺑﺮاي ﺗﻮﻃﺌﻪ ﭼﻴﻨﻲ و ﭘﺨﺶ دﺳﻴﺴﻪ هﺎ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ از دﺳﺖ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ وزﻳﺮ ﺟﻮان و‬
‫ﺑﻠﻨﺪ هﻤﺖ ﺧﻼﺻﻲ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬از هﻴﭻ ﺳﻌﻲ و ﮐﻮﺷﺸﻲ ﮐﻮﺗﺎهﻲ ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﻣﺸﺨﺺ ﺗﺮﻳﻦ اﻳﻦ ﺗﻮﻃﺌﻪ هﺎ‪:‬‬
‫ﺗﻮﻃﺌﻪ »ﻧﺠﺎح« اﻣﻴﻦ ﺧﻼﻓﺖ‪.‬‬ ‫أ‪-‬‬
‫ﺗﻮﻃﺌﻪء ﻋﻤﺎرة اﻟﻴﻤﻨﻲ‪.‬‬ ‫ب‪-‬‬
‫ﺗﻮﻃﺌﻪء ﮐﻨﺰاﻟﺪوﻟﺔ‪.‬‬ ‫ج‪-‬‬

‫ﺗﻮﻃﺌﻪء »ﻧﺠﺎح« اﻣﻴﻦ ﺧﻼﻓﺖ‬ ‫أ‪-‬‬

‫اﻣﻴﻦ ﺧﻼﻓﺖ »ﻧﺠﺎح« ﮐﻪ ﻣﺮدي ﻳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺎ ﻗﺼﺮ »اﻟﻌﺎﺿﺪ« ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺧﻠﻴﻔﻪء‬
‫ﻓﺎﻃﻤﻲ در ﻣﺼﺮ ارﺗﺒﺎط داﺷﺖ و در ﺁن ﺳﮑﻮﻧﺖ ﻣﻲ ﮐﺮد‪ ،‬وي در ﺳﺎل ‪ ۵۶۴‬هـ ﺑﺎ‬
‫ﮔﺮوهﻲ از ﻣﺼﺮﻳﺎن ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﮑﺎﺗﺒﻪ ﺑﺎ اروﭘﺎ و دﻋﻮت ﮐﺮدن ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺼﺮ ﺟﻬﺖ‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ از ﻣﺼﺮﻳﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ و هﻤﺪﺳﺘﺎﻧﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺁدم ﻳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ اي ﺑﺮ اروﭘﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﺁﻧﻬﺎ را در ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﻲ ﺑﻪ ﻣﺼﺮ‬
‫ﺗﺤﺮﻳﮏ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﮐﻪ هﺮﮔﺎﻩ ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺼﺮ رﺳﻴﺪﻧﺪ و ﻟﺸﮑﺮ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻮي ﺁﻧﺎن رﻓﺖ‪ ،‬اﻣﻴﻦ ﺧﻼﻓﺖ هﻢ ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮش ﺑﻪ دﻧﺒﺎل او ﺑﺮود‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺻﻼح‬
‫اﻟﺪﻳﻦ ﻣﻴﺎن دو ﺁﺗﺶ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و ﮐﺴﻲ از ﺁﻧﺎن ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬اﻣﻴﻦ ﺧﻼﻓﺖ ﺑﻌﺪ از‬
‫اﻳﻨﮑﻪ اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ را ﻧﻮﺷﺖ ﺁﻧﺮا داﺧﻞ ﮐﻔﺶ ﺗﺎزﻩ اي ﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﻪ ﻳﮑﻲ از ﻣﺮداﻧﺶ داد‬
‫ﺗﺎ ﺑﻪ اروﭘﺎ ﺑﺒﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﮐﻔﺶ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻳﮑﻲ از ﭘﻴﺮوان ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ اﻓﺘﺎد و ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ‬
‫ﺁﻧﺮا ﺑﺪﺳﺖ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﺎﺟﺮا را درﻳﺎﻓﺖ اﻣﺎ ﺁﻧﺮا‬
‫ﺁﺷﮑﺎر ﻧﮑﺮد‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﻨﮑﻪ ﺟﺎر و ﺟﻨﺠﺎل ﭘﻴﺮوان اﻣﻴﻦ ﺧﻼﻓﺖ ﺑﻠﻨﺪ ﻧﺸﻮد! او را ﻓﻮري‬
‫ﻣﺠﺎزات ﻧﮑﺮد‪ .‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ هﻤﭽﻨﺎن در ﻓﮑﺮ ﻧﻘﺸﻪ اي ﺑﻮد ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ اﻣﻴﻦ ﺧﺎﺋﻦ‬
‫روزي ﺑﻪ ﻗﺼﺮ ﺧﻮدش ﺧﺎرج از ﺷﻬﺮ ﻗﺎهﺮﻩ رﻓﺖ‪ ،‬ﮔﺮوهﻲ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل او ﻓﺮﺳﺘﺎد‬
‫ﮐﻪ او را دﺳﺘﮕﻴﺮ و ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺁن ﻟﺸﮑﺮ ﺧﻠﻴﻔﻪء ﺳﻮدان – ﮐﻪ ﺣﺪود‬
‫ﭘﻨﺠﺎﻩ هﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ – ﺑﺮاي ﮐﻤﮏ ﺑﻪ اﻣﻴﻦ ﺧﻼﻓﺖ ﻣﻘﺘﻮل واﮐﻨﺶ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ‪ .‬دو‬
‫روز ﺗﻤﺎم ﻟﺸﮑﺮ ﺧﻠﻴﻔﻪء ﺳﻮدان و ﻟﺸﮑﺮ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺟﻨﮓ درﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ در اﻳﻦ‬
‫درﮔﻴﺮي ﭘﻴﺮوزي ﮐﻮﺑﻨﺪﻩ از ﺁن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺮ‬
‫ﺗﻮﻃﺌﻪء »ﻧﺠﺎح« اﻣﻴﻦ ﺧﻼﻓﺖ و ﻓﺘﻨﻪء ﻟﺸﮑﺮﻳﺎن ﺳﻮدان ﮐﻪ ﺑﺮاي ﮐﺸﺘﻦ او ﻗﻴﺎم ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻴﺮﻩ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻮداﻧﻴﺎن ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﮐﻪ دﺳﻴﺴﻪ هﺎ و ﺗﻮﻃﺌﻪ هﺎ را ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻲ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﻣﺮاي ﻓﺎﻃﻤﻲ در ﺗﺤﺮﻳﮏ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﻲ و ﺷﻌﻠﻪ ور ﮐﺮدن ﺁﺗﺶ ﻓﺘﻨﻪ و‬
‫ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﺑﺰرﮔﻲ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٢٢‬‬

‫ﺗﻮﻃﺌﻪء ﻋﻤﺎرة اﻟﻴﻤﻨﻲ‬ ‫ب‪-‬‬

‫از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻮﻃﺌﻪ هﺎي ﺑﺰرﮔﻲ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺿﺪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﭼﻴﺪﻩ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻮﻃﺌﻪء ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫ﻧﻮﻳﺲ ﻣﻌﺮوف »ﻋﻤﺎرة اﻟﻴﻤﻨﻲ« ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻤﺎرﻩ در ﻗﺎهﺮﻩ ﮔﺮوﻩ زﻳﺎدي را دور ﺧﻮد‬
‫ﺟﻤﻊ ﮐﺮد‪ ،‬او ﻣﻲ ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺮدي از اوﻻد ﻋﺎﺿﺪ را ﺑﻪ وزارت ﻣﻨﺼﻮب ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ را از ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﻓﺎﻃﻤﻴﺎن ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬وي ﺑﺴﺮﻋﺖ ﺑﺎ اروﭘﺎﺋﻴﺎن‬
‫ﻣﮑﺎﺗﺒﻪ ﮐﺮد و از ﺁﻧﺎن ﺑﺮاي ﺑﺮﭼﻴﺪن ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ و ﻧﻬﺎﻳﺘًﺎ ﮐﺸﺘﻦ او‪،‬‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻤﮏ ﮐﺮد‪ ،‬ﻋﻤﺎرﻩ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي از ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دوﻟﺖ‬
‫ﺗﺎزﻩ ﮐﻴﻨﻪ و ﮐﺪورت داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻨﺒﺶ ﺧﻮد اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﮐﻴﻨﻪ و ﺑﻐﺾ ﻣﻲ ورزﻳﺪﻧﺪ و ﻋﻠﻴﻪ او ﺗﺠﻤﻊ ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬دور و ﺑﺮ او‬
‫ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻳﮑﻲ از ﺗﻮﻃﺌﻪ ﭼﻴﻨﺎن ﺑﺨﺎﻃﺮ ﭘﻮل ﺳﺨﻦ ﭼﻴﻨﻲ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺧﺒﺮ ﺗﺠﻤﻊ ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ هﻢ ﺁﻧﺎن را دﺳﺘﮕﻴﺮ ﮐﺮدﻩ و ﺑﻘﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﻋﺒﺮﺗﻲ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاي هﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاهﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ دوﻟﺖ ﺿﺮري ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﻳﺎ در ﭘﻲ ﻓﺘﻨﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫واﻗﻌﻪ در ﺳﺎل ‪ ۵۶٩‬هـ روي داد‪.‬‬

‫ﺗﻮﻃﺌﻪء ﮐﻨﺰاﻟﺪوﻟﺔ‬ ‫ج‪-‬‬

‫ﻳﮑﻲ از دﻳﮕﺮ از ﺗﻮﻃﺌﻪ هﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ در ﻣﺼﺮ ﺑﺎ ﺁن روﺑﺮو ﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺗﻮﻃﺌﻪ اي ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ ۵٧٠‬هـ در أﺳﻮان و ﻗﻮص روي داد‪.‬‬
‫ﻣﻘﺮﻳﺰي در ﮐﺘﺎﺑﺶ »اﻟﺴﻠﻮﮎ ﻟﻤﻌﺮﻓﺔ دول اﻟﻤﻠﻮﮎ« در ﺑﺎرﻩء اﻳﻦ ﺗﻮﻃﺌﻪ و‬
‫ﻓﺘﻨﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در ﺳﺎل ‪ ۵٧٠‬هـ »ﮐﻨﺰ اﻟﺪوﻟﺔ« ﺣﺎﮐﻢ أﺳﻮان اﻟﻌﺮب و ﺳﻮدان دﺳﺘﻪ‬
‫اي را ﺑﻘﺼﺪ ﺁﻣﺪن ﺑﺴﻮي ﻗﺎهﺮﻩ ﺟﻤﻊ ﮐﺮد و ﻣﻲ ﺧﻮاﺳﺖ ﺣﮑﻮﻣﺖ را ﺑﻪ دوﻟﺖ‬
‫ﻓﺎﻃﻤﻴﺎن ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬او اﻣﻮال زﻳﺎدي را ﺑﻪ ﻟﺸﮑﺮﻳﺎﻧﺶ ﺑﺨﺸﻴﺪ‪ ،‬ﮔﺮوﻩ دﻳﮕﺮي هﻢ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎ اﻳﺸﺎن هﻢ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ دﻩ ﻧﻔﺮ از اﻣﺮاي ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ را‬
‫ﮐﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬از روﺳﺘﺎي »ﻃﻮد« ﻣﺮدي ﺑﻨﺎم »ﻗﻴﺎس ﺑﻦ ﺷﺎدي« ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺷﻬﺮ »ﻗﻮص«‬
‫را ﮔﺮﻓﺖ و اﻣﻮال ﺁﻧﺮا ﺗﺎراج ﮐﺮد‪ ،‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻟﺸﮑﺮ اﻧﺒﻮهﻲ را ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﻲ‬
‫ﺑﺮادرش ﺳﻠﻄﺎن ﻋﺎدل ﻣﺠﻬﺰ ﮐﺮد‪ .‬او ﺑﺎ »ﺷﺎدي« ﺟﻨﮕﻴﺪ‪ ،‬ﻟﺸﮑﺮش را ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﮐﺮد و‬
‫او را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ رﻓﺖ و در ﻧﺎﺣﻴﻪء »ﻃﻮد« ﺑﻪ »ﮐﻨﺰ اﻟﺪوﻟﺔ« ﺑﺮﺧﻮرد‪،‬‬
‫ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن ﺟﻨﮕﻬﺎﻳﻲ در ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﮐﻪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮐﻨﺰاﻟﺪوﻟﺔ ﺑﻌﺪ از ﺁﻧﮑﻪ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي از‬
‫ﻟﺸﮑﺮﻳﺎﻧﺶ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮار ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ در هﻔﺘﻢ ﺻﻔﺮ هﻤﺎن ﺳﺎل ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﻴﺪ و‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﻋﺎدل در هﺠﺪهﻢ ﺻﻔﺮ ﺑﻪ ﻗﺎهﺮﻩ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺗﻮاﻧﺴﺖ رﻳﺸﻪء هﻤﻪء ﻓﺘﻨﻪ هﺎ را ﻗﻄﻊ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﮔﺮوﻩ‬
‫اﻧﺪﮎ ﺳﺮﮐﺸﺎن‪ ،‬دﺷﻤﻨﺎن و ﻃﺮاﺣﺎن ﺗﻮﻃﺌﻪ هﺎ و ﻧﻴﺮﻧﮕﻬﺎ ﭼﻴﺮﻩ ﺷﻮد‪ ،‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺮ‬
‫هﻮﺷﻴﺎري ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ و ﺑﻴﺪاري داﺋﻤﻲ او ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﺼﺎﻟﺢ رﻋﻴﺖ دﻻﻟﺖ دارد‪ ،‬و ﺣﻘﻴﻘﺘًﺎ‬
‫ﺳﺨﻦ ﺷﺎﻋﺮ »ﻣﺘﻨﺒﻲ« در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ ﺑﺮ او ﻣﻨﻄﺒﻖ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻋﻠﻲ ﻗﺪر أهﻞ اﻟﻌﺰم ﺗﺄﺗﻲ اﻟﻌﺰاﺋﻢ ***و ﺗﺄﺗﻲ ﻋﻠﻲ ﻗﺪراﻟﮑﺮام اﻟﻤﮑﺎرم‬
‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٢٣‬‬

‫و ﺗﻌﻈﻢ ﻓﻲ ﻋﻴﻦ اﻟﺼﻐﻴﺮ ﺻﻐﺎرهﺎ*** و ﺗﺼﻐﺮ ﻓﻲ ﻋﻴﻦ اﻟﻌﻈﻴﻢ اﻟﻌﻈﺎﺋﻢ‬

‫ﻏﺬا ﻳﺎ وﻟﻴﻤﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩء اهﻞ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺁوردﻩ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬و هﺪاﻳﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩء‬
‫)ﻗﺪرت ﻣﺎﻟﻲ ﻳﺎ ﻣﻌﻨﻮي( ﺑﺨﺸﻨﺪﮔﺎن هﺪﻳﻪ دادﻩ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﮐﻮﺗﻪ ﻧﻈﺮ اﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺎرهﺎ‬
‫و ﭼﻴﺰهﺎي ﮐﻮﭼﮏ را ﺑﺰرگ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻨﺪ و ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﺰرگ ﻣﺮدﻧﺪ ﮐﺎرهﺎ و ﭼﻴﺰهﺎي‬
‫ﺑﺰرگ را ﮐﻮﭼﮏ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .3‬ﭼﻴﺮه ﺷﺪن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺮ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ‬

‫ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﮑﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ در ﻣﺼﺮ وزارت را ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اروﭘﺎﺋﻴﺎن‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﺑﻴﻢ و ﺣﺬر‪ ،‬ﻣﺮاﻗﺐ ﮐﺎرهﺎي او ﺑﻮدﻧﺪ وﺑﺎ ﺣﺴﺮت اﺧﺒﺎر او را دﻧﺒﺎل ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﭼﻴﺰي ﮐﻪ ﺁﻧﺎن را ﻣﻲ ﺗﺮﺳﺎﻧﺪ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﻠﺒﻬﺎ ﮔﺮد او ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻧﺪ و او‬
‫ﺑﺮاي ﺁزاد ﺳﺎزي ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻣﻘﺪس ﭘﻴﺶ رود‪ ،‬زﻳﺮا اﻳﻦ ﺁﺑﺮورﻳﺰي و ﭘﺎﻳﺎن ﮐﺎر ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ و ﺑﺎ ﺟﺪﻳﺖ ﺑﺮاي وارد ﺁوردن ﺑﻼ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‪،‬‬
‫دﺳﺖ ﺑﮑﺎر ﻃﺮاﺣﻲ دﺳﻴﺴﻪ هﺎ ﺷﺪﻩ ﻣﻨﺘﻈﺮ وﻗﺘﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮان از دﺳﺖ ﺻﻼح‬
‫اﻟﺪﻳﻦ ﺧﻼص‪ ،‬و ﺑﺮ او ﭼﻴﺮﻩ ﺷﺪ‪ .‬هﺠﻮم ﺑﻪ دﻣﻴﺎط – ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﺣﻀﻮر ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‬
‫در ﻣﺼﺮ – اوﻟﻴﻦ ﮐﻮﺷﺶ از ﺳﻮي اروﭘﺎﺋﻴﺎن ﺑﻮد‪ ،‬زﻳﺮا وﻗﺘﻲ ﮐﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺻﻼح‬
‫اﻟﺪﻳﻦ در ﻣﺼﺮ اﺳﺘﻘﺮار ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬اروﭘﺎﺋﻴﺎن اﺣﺴﺎس ﮐﺮدﻧﺪ ﺧﻄﺮي ﺁﻧﻬﺎ را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻲ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺎ »اﻧﺪﻟﺲ« و »ﺻﻘﻠﻴﻪ« ﻣﮑﺎﺗﺒﻪ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻗﻴﺎم ﺗﺤﺮﻳﮏ ﮐﻨﻨﺪ و‬
‫ﺗﺮس ﺧﻮد را از ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﺑﺮاي ﺁﻧﺎن ﺑﻴﺎن ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮوهﻲ از ﮐﺸﻴﺸﺎن و راهﺒﺎن‬
‫را هﻢ ارﺳﺎل ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﻣﺎل‪ ،‬ﻧﻔﺮات و اﺳﻠﺤﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻟﺸﮑﺮ ﺁﻧﺎن در ﺳﺎل ‪ ۵۶۴‬هـ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ وارد »دﻣﻴﺎط« ﺷﺪ و ﻓﺸﺎر ﺳﺨﺘﻲ ﺑﺮ‬
‫ﺳﺎﮐﻨﻴﻦ ﺁﻧﺠﺎ وارد ﮐﺮد‪ ،‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻟﺸﮑﺮ ﺑﺰرﮔﻲ را هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ اﺳﻠﺤﻪ و ﺁذوﻗﻪء‬
‫ﮐﺎﻓﻲ‪ ،‬رواﻧﻪ ﮐﺮد‪ .‬از ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ هﻢ ﺧﻮاﺳﺖ او را در ﺷﮑﺴﺘﻦ ﺻﻔﻮف دﺷﻤﻦ ﻳﺎري‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ هﻢ ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪء او ﺟﻮاب ﻣﺜﺒﺖ داد و ﻧﻴﺮوهﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ‬
‫هﻢ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﺼﺮ ﻣﻲ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ هﻢ اﮐﺘﻔﺎ ﻧﮑﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻮد ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮي ﺑﻪ‬
‫ﺳﻮي اﻣﺎرﺗﻬﺎي اروﭘﺎﺋﻲ در ﺷﺎم و ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ رﻓﺖ‪ .‬اروﭘﺎﺋﻴﺎن وﻗﺘﻲ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻟﺸﮑﺮﮐﺸﻲ‬
‫ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﺼﺮ و رﻓﺘﻦ ﺧﻮد او ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﺷﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﮑﻪ ﭘﻨﺠﺎﻩ روز در‬
‫دﻣﻴﺎط ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺧﻮار و ذﻟﻴﻞ از هﻤﺎن راهﻲ ﮐﻪ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻨﺞ ﺳﺎل از ﻣﺤﺎﺻﺮﻩء دﻣﻴﺎط ﺗﻮﺳﻂ اروﭘﺎﺋﻴﺎن ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﺎﮐﻨﻴﻦ‬
‫اروﭘﺎﺋﻲ ﺻﻘﻠﻴﻪ در اواﺧﺮ ﺳﺎل ‪ ۵۶٩‬هـ ﺑﻪ ﺑﻨﺪر اﺳﮑﻨﺪرﻳﻪ هﺠﻮم ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎوﮔﺎن ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﮐﻪ ﺣﺎﻣﻞ هﺰارو ﭘﺎﻧﺼﺪ اﺳﺐ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻞ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻧﻔﺮاﺗﺸﺎن هﻢ ﺳﻲ هﺰار‬
‫ﺟﻨﮕﺠﻮي ﺳﻮار ﻧﻈﺎم و ﭘﻴﺎدﻩ ﻧﻈﺎم ﺑﻮد ﮐﻪ هﻤﮕﻲ ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﻟﻮازم ﺟﻨﮕﻲ‪ ،‬ادوات‬
‫ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﮐﺮدن‪ ،‬اﺳﺒﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻨﺠﻨﻴﻘﻬﺎ و ﺁذوﻗﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﺎن ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﭘﻴﺎدﻩ ﺷﺪن هﻔﺖ ﺗﻦ از‬
‫ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ را ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ ودر ﺑﻨﺪر هﻢ ﮐﺸﺘﻴﻬﺎﻳﺸﺎن ﺗﻌﺪادي از ﮐﺸﺘﻴﻬﺎي‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﻏﺮق ﮐﺮد‪ ،‬ﭘﺲ از ﭘﻴﺎدﻩ ﺷﺪن ﺳﻴﺼﺪ ﭼﺎدر در ﺧﺸﮑﻲ ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺻﺮﻩء اﺳﮑﻨﺪرﻳﻪ ﭘﻴﺶ رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٢٤‬‬

‫ﺁن هﻨﮕﺎم ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ در »ﻓﺎﻗﻮس« ﺑﻮد و ﺳﻪ روز ﺑﻌﺪ ﺧﺒﺮ ورود ﺁﻧﻬﺎ را‬
‫ﺷﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺁن ﺗﺠﺎوزﮔﺮان‪ ،‬ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰ ﻟﺸﮑﺮ و ﺗﻬﻴﻪء ﻟﻮازم‬
‫ﺟﻨﮕﻲ ﮐﺮد‪ ،‬هﻨﻮز درﮔﻴﺮي ﺗﻨﺪي ﻣﻴﺎن دو ﺟﻨﺎح درﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻟﺸﮑﺮ‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ را ﭘﻴﺮوز ﮔﺮداﻧﻴﺪ‪ ،‬درﮔﻴﺮي ﺗﺎ ﻋﺼﺮ روز ﭼﻬﺎرم از ﺁﻣﺪن اروﭘﺎﺋﻴﺎن‪،‬‬
‫اداﻣﻪ داﺷﺖ‪ ،‬ﺷﺐ هﻨﻮز ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺁﺗﺶ ﺳﺨﺘﻲ را ﺑﺮ ﺁﻧﺎن‬
‫ﮔﺸﻮد‪ ،‬ﮐﺸﺘﻴﻬﺎ ﻳﺸﺎن را ﻏﺮق ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ و ﺑﻘﻴﻪ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺖ‬
‫ﺧﻮردﻩ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻟﺸﮑﺮﻳﺎن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﮐﺎﻻهﺎ و ادوات ﺟﻨﮕﻲ‬
‫زﻳﺎدي را ﺑﻪ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺑﺮدﻧﺪ ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻳﻦ ﻗﻬﺮﻣﺎن ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩء ﺁﻧﺎن را درهﻢ‬
‫ﺷﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻤﻌﺸﺎن را ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﺳﺎزد و ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺷﮑﺴﺘﻬﺎ را ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﺑﭽﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻘﻴﻪ هﻢ ﮐﻪ‬
‫ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ و ﭘﺸﻴﻤﺎن ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﺷﺎن ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻬﺮﻣﺎن ﺑﺰرﮔﻮار اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺼﺮ را دوﺑﺎر و در دو زﻣﺎن ﭘﻲ در ﭘﻲ‬
‫از دﺳﺖ دﺷﻤﻨﺎن اروﭘﺎﺋﻲ و ﺗﻮﻃﺌﻪ هﺎي ﺁﻧﺎن ﻧﺠﺎت ﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬ﮐﻪ اﻳﻦ ﺧﻮد دﻟﻴﻞ‬
‫ﺁﺷﮑﺎرﻳﺴﺖ ﺑﺮ اﻳﻨﮑﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺷﻤﺸﻴﺮ از ﻧﻴﺎم ﺑﺮﮐﺸﻴﺪﻩ ﺑﺮ ﮔﺮدن ﺗﺠﺎوزﮔﺮان‬
‫ﻇﺎﻟﻢ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ او در دﻓﺎع از ﺳﺮزﻣﻴﻦ اﺳﻼم و ﻣﺮزهﺎي ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ هﻤﭽﻮن ﺷﻴﺮ‬
‫درﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ .4‬ﺧﻄﺒﻪ ﺑﺮاي ﺧﻠﻴﻔﻪء ﻋﺒﺎﺳﻲ‬

‫ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﮑﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺮ ﺗﻮﻃﺌﻪ هﺎي داﺧﻠﻲ و ﺧﺎرﺟﻲ ﭼﻴﺮﻩ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻨﻴﺎد و‬
‫رﻳﺸﻪ هﺎي ﺁﻧﺮا ﺑﺮﮐﻨﺪ و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﻮد را ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﮔﺎم دﻳﮕﺮي را‬
‫در راﻩ اﺳﺘﻘﻼل ﺑﺮدارد‪.‬‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺮاي ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺬهﺐ ﻗﺴﻤﺘﻲ از اهﻠﻲ ﻣﺼﺮ‪ ،‬از اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻴﻪ ﺑﻪ اهﻞ‬
‫ﺳﻨﺖ ﭼﺎرﻩ اي ﺟﺰ اﻳﻦ ﻧﺪﻳﺪ ﮐﻪ دو ﻣﺪرﺳﻪء ﺑﺰرگ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﮐﻨﺪ؛ ﻣﺪرﺳﻪء ﻧﺎﺻﺮﻳﻪ و‬
‫ﻣﺪرﺳﻪء ﮐﺎﻣﻠﻴﻪ‪ ،‬و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﮐﺸﻮر را ﺑﺮاي ﺗﻐﻴﻴﺮي ﮐﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاهﺪ ﺁﻣﺎدﻩ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫رﻏﺒﺖ او ﻣﺼﺎدف ﺑﻮد ﺑﺎ اﺻﺮار »ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﻮد« ﺑﺮاي ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺧﻄﺒﻪء روز‬
‫ﺟﻤﻌﻪ و ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺁن ﺑﻨﺎم ﺧﻠﻴﻔﻪء ﻋﺒﺎﺳﻲ »اﻟﻤﺴﺘﻀﻴﺊ« ﺑﺠﺎي ﺧﻠﻴﻔﻪء ﻓﺎﻃﻤﻲ »اﻟﻌﺎﺿﺪ«‪،‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺑﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ اﺻﺮار ﻣﻴﮑﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻤﺎم‬
‫ﺟﻬﺎن اﺳﻼم اﻧﺘﻈﺎر ﺑﺮ داﺷﺘﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﺎﻣﻲ را ﻣﻲ ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺣﮑﻴﻤﺎﻧﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻓﺮﺻﺘﻲ را ﮐﺸﻴﺪ ﮐﻪ در ﺁن ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺁراﻣﻲ‬
‫ﻼ ﺁﻏﺎز ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‬‫ﺧﻄﺒﻪ را ﺗﻐﻴﻴﺮ دهﺪ‪ ،‬ﺗﺎ از ﻃﺮﻓﻲ دﻋﻮﺗﻲ را ﮐﻪ ﻗﺒ ً‬
‫و از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ اﻣﮑﺎن ﺟﺬب ﺗﻤﺎم ﻣﺼﺮﻳﺎن ﺑﻪ ﺳﻮي او ﻓﺮاهﻢ ﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺧﻠﻴﻔﻪء ﻓﺎﻃﻤﻲ »اﻟﻌﺎﺿﺪ« ﺑﻴﻤﺎر ﮔﺸﺖ و اﺻﺮار ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ زﻳﺎد‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺧﻮاص و ﻳﺎران ﻧﺰدﻳﮏ ﺧﻮد را ﺟﻤﻊ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن ﻣﺸﻮرت ﮐﺮد‪،‬‬
‫از ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن داﻧﺸﻤﻨﺪي ﻏﻴﺮ ﻋﺮب ﮐﻪ »اﻣﻴﺮ ﻋﺎﻟﻢ« ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﻣﻲ ﺷﺪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﻧﺠﺎم هﻤﻪء ﮐﺎرهﺎ را ﺑﺮ ﻋﻬﺪﻩ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺲ راهﺶ را ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﺴﺠﺪ در‬
‫ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺧﻄﺒﻪ را ﺑﻨﺎم ﺧﻠﻴﻔﻪء ﻋﺒﺎﺳﻲ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﻳﺎراﻧﺶ دﺳﺘﻮر داد‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٢٥‬‬

‫ﮐﻪ ﭼﻮن ﺧﻠﻴﻔﻪء ﻓﺎﻃﻤﻲ ﺑﻴﻤﺎر اﺳﺖ اﻳﻦ ﺧﺒﺮ را ﺑﻪ ﮔﻮش او ﻧﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬او ﺑﻪ ﻣﺮدم‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ »ﺧﻠﻴﻔﻪ« ﺷﻔﺎ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺧﻮد ﻣﻲ ﻓﻬﻤﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﻓﻮت ﮐﻨﺪ درﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﻗﺒﻞ از‬
‫ﻣﺮﮔﺶ‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺧﺒﺮي او را اﻧﺪوهﮕﻴﻦ و ﻣﺼﻴﺒﺖ ﺑﺎر ﮐﻨﻴﻢ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺧﻄﺒﻪ )از ﻧﺎم‬
‫ﺧﻠﻴﻔﻪء ﻓﺎﻃﻤﻲ( ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﻠﻴﻔﻪء ﻋﺒﺎﺳﻲ در ﺳﮑﻮت ﻋﺠﻴﺒﻲ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ ﺑﮕﻮﻧﻪ اي‬
‫ﮐﻪ ﺳﺮ و ﺻﺪاﻳﻲ از ﮐﺴﻲ ﺑﻠﻨﺪ ﻧﺸﺪ هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ اﺑﻦ اﺛﻴﺮ در ﺗﺎرﻳﺨﺶ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ در‬
‫ﺳﺎل ‪ ۵۶٧‬هـ ‪ ١١٧١‬م »اﻟﻌﺎﺿﺪ« وﻓﺎت ﻳﺎﻓﺖ و ﺑﺎ وﻓﺎت او دوﻟﺖ ﻓﺎﻃﻤﻴﺎن در ﻣﺼﺮ‬
‫ﻣﻨﻘﺮض ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﻣﺮگ اﻟﻌﺎﺿﺪ‪ ،‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺰرگ ﻣﺼﺮ ﺷﺪ‪ .‬هﻤﻪ ﻓﻘﻂ در ﻣﻮرد او‬
‫ﺣﺮف ﻣﻲ زدﻧﺪ‪ ،‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺳﻪ روز ﺑﺮاي اﻟﻌﺎﺿﺪ ﻣﺠﻠﺲ ﻋﺰا ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮد و ﻧﺴﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩء او ﮐﻪ ﻣﺤﻞ ﺗﻮﺟﻪ و ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻓﺮاوان ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ رﻓﺘﺎر‬
‫ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ .5‬ﺳﻴﺎﺳﺖ او در ﻗﺒﺎل ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ‬

‫ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ ﺧﻠﻴﻔﻪء ﻓﺎﻃﻤﻲ‪ ،‬هﻤﻴﻨﮑﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ در ﻣﺼﺮ زﻣﺎم اﻣﻮر را‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬رواﺑﻄﺶ را ﺑﺎ ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﺑﻬﺘﺮ ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﺎ اﺣﺴﺎس ﻧﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‬
‫ﻣﻲ ﺧﻮاهﺪ از او ﺟﺪا ﺷﻮد و ﺣﮑﻮﻣﺖ را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص دهﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﭘﻴﻮﻧﺪ‬
‫ﻣﺤﮑﻤﻲ ﮐﻪ در زﻣﺎن ﻋﻤﻮﻳﺶ ﺷﻴﺮﮐﻮﻩ ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺪو ﺑﻮد و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻧﻴﮑﻲ ﮐﻪ در‬
‫اوان ﺟﻮاﻧﻴﺶ ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﺑﻪ او ارزاﻧﻲ دادﻩ ﺑﻮد‪ ،‬از هﺮ ﮐﺎري ﮐﻪ از ﺁن ﺑﻮي ﺧﺮوج‬
‫او ﻋﻠﻴﻪ ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﻣﻲ ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﺧﻮد داري ﮐﺮد‪.‬‬
‫هﻨﻮز ﻣﺪت زﻣﺎن ﮐﻮﺗﺎهﻲ ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ در ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﻌﺪ از‬
‫ﺧﻠﻴﻔﻪء ﻋﺒﺎﺳﻲ ﺧﻄﺒﻪ را ﺑﻨﺎم ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺳﮑﻪ را ﺑﻨﺎم او ﺿﺮب ﮐﺮد‪ ،‬و هﺪاﻳﺎي‬
‫ﺑﺎ ارزﺷﻲ را از ﻣﻮﺟﻮدي ﮔﻨﺠﻬﺎي ﻗﺼﺮ ﺑﺮاي او ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬هﻤﻪء اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻇﻬﺎر‬
‫و اﻋﺘﺮاف ﺑﻪ ﻓﻀﻞ و اﺣﺴﺎن ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ و دوﺳﺘﻲ ﻣﻴﺎن ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﺪﺗﻲ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺮ ﻣﺼﺮ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻲ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻌﻀﻲ از‬
‫اﻣﻴﺮان ﺳﺨﻦ ﭼﻴﻦ ﻟﺸﮑﺮ ﮐﻪ از ﺧﺪﻣﺖ او و ﻣﺎﻧﺪن ﺑﺎ او در ﻣﺼﺮ ﺳﺮﺑﺎز زدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﻴﻨﻪء ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﭘﺮ از ﺁﺗﺶ ﺧﺸﻢ ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﻴﺎن‬
‫ﺁﻧﺪو ﺁﺗﺶ دﺷﻤﻨﻲ و ﮐﻴﻨﻪ را ﺷﻌﻠﻪ ور ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻮﺷﺸﻬﺎي ﺣﻘﻴﺮاﻧﻪء ﺁﻧﻬﺎ ﺗﺎ ﺣﺪودي ﻣﺆﺛﺮ واﻗﻊ ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺪو‬
‫ﮐﻴﻨﻪ و دﺷﻤﻨﻲ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﺎﻗﻼن ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﺎرهﺎ را ردﻳﻒ ﮐﻨﻨﺪ و ﻃﺮﻓﻴﻦ را از‬
‫ﻋﺎﻗﺒﺖ دﺷﻤﻨﻲ ﺑﺮﺣﺬر دارﻧﺪ‪ ،‬و از اﻳﻦ اﺧﺘﻼف ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﻴﺎﻧﺸﺎن واﻗﻊ ﻣﻲ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ‬
‫دﺷﻤﻨﻲ ﮐﻪ در ﮐﻤﻴﻦ ﻧﺸﺴﺘﻪ و اﻧﺘﻈﺎر ﺗﻴﺮﮔﻲ رواﺑﻄﺸﺎن را ﻣﻲ ﮐﺸﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺧﻮاهﺪ‬
‫ﺑﺮد ﺑﺰودي ﺻﻔﺎ‪ ،‬ﭘﺎﮐﻲ‪ ،‬اﻃﻤﻴﻨﺎن و ﻣﺤﺒّﺖ ﺑﻪ ﺟﺎن و دل هﺮ دو ﻗﻬﺮﻣﺎن ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪،‬‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ هﻢ ﺗﺎ وﻓﺎت ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ در ﺳﺎل ‪ ۵۶٩‬هـ ‪١١٧٣‬م ﻇﺎهﺮًا زﻳﺮ ﭘﺮﭼﻢ او‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫از ﻧﻤﺎﻳﺶ اﻳﻦ اﻋﻤﺎل ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ در ﻣﺼﺮ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺁن ﺷﺪ‪ ،‬و‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٢٦‬‬

‫ﺗﻮﻃﺌﻪ هﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﭼﻴﺮﻩ ﮔﺸﺖ‪ ،‬ﺷﺨﺼﻴﺖ اﻳﻦ ﻗﻬﺮﻣﺎن ﻧﺒﻮغ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬دوراﻧﺪﻳﺸﻲ‬
‫و ﺣﺴﻦ ﺗﺪﺑﻴﺮ او در ادارﻩء ﮐﺎرهﺎ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩء ﻣﺤﺘﺮم ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫در واﻗﻊ هﺮ ﻣﺎﻧﻌﻲ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﻋﻬﺪﻩ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻣﻲ اﻳﺴﺘﺎد ﻓﺮو‬
‫ﻣﻲ رﻳﺨﺖ و او ﺑﺪون اﻏﺮاق در ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎهﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺳﺮور ﻣﺸﺮق زﻣﻴﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ اي اﻣﻴﺪوار ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺑﺮاي ﻣﻌﺮﮐﻪ هﺎي ﺁزادي ﺑﺨﺶ ﺷﺪ‪ .‬ﮔﻮﻳﺎ ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر‬
‫اﻟﻬﻲ او را ﺑﺮاي ﻣﺤﻮ ﮐﺮدن ﻧﻨﮓ و ﻋﺎري ﮐﻪ از اﺷﻐﺎل ﻣﺴﺠﺪ اﻻﻗﺼﻲ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن در ﻣﺪت زﻣﺎن ﻃﻮﻻن از ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﭼﺴﺒﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺁﻣﺎدﻩ ﮐﺮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻓﺼﻞ ﺑﻌﺪ ﺧﻮاهﻴﻢ دﻳﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﮐﺸﻮرهﺎ را ﺗﺤﺖ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﻲ ﺧﻮد ﻳﮑﭙﺎرﭼﻪ ﺳﺎزد‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ اروﭘﺎﺋﻴﺎن در ﺟﻨﮓ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺳﺎز‬
‫ﺣﻄﻴﻦ ﭘﻴﺮوز ﺷﻮد‪ ،‬و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋﺰت واﻻ را ﺑﻪ اﺳﻼم و ﭘﻴﺮوزي ﻋﻈﻴﻢ و ﭘﻬﻨﺎور را‬
‫ﻋﻠِﻴ ٌﻢ‬
‫ﺳ ٌﻊ َ‬
‫ﻞ اﻟّﻠ ِﻪ ُﻳ ْﺆﺗِﻴ ِﻪ ﻣَﻦ َﻳﺸَﺎ ُء وَاﻟّﻠ ُﻪ وَا ِ‬
‫ﻀُ‬
‫ﻚ َﻓ ْ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و } َذِﻟ َ‬
‫{اﻟﻤﺎﺋﺪة‪۵۴‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٢٧‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ در ﺷﺎم‬

‫‪ .1‬وﺿﻌﻴﺖ ﺷﺎم ﺑﻌﺪ از وﻓﺎت ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ‬

‫ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ وﻓﺎت ﻳﺎﻓﺖ و ﻣﻤﻠﮑﺖ را ﺑﺮاي ﻓﺮزﻧﺪش ﺳﻠﻄﺎن ﺻﺎﻟﺢ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﮐﻪ‬
‫در ﺁن هﻨﮕﺎم ﺑﻴﺶ از ﻳﺎزدﻩ ﺳﺎل ﺳﻦ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻗﻲ ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ و‬
‫ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻣﻤﻠﮑﺘﺶ را ﺷﻤﺲ اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻦ ﻣﻘﺪم ﺑﺮ ﻋﻬﺪﻩ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬در ﺷﺎم أﻣﺮاي ﻧﻮري ﺷﺮوع‬
‫ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬هﺮ ﮐﺪام ﺳﻌﻲ در ﺿﻌﻴﻒ ﮐﺮدن‪ ،‬ﻧﻴﺮﻧﮓ و ﺑﺪي رﺳﺎﻧﺪن ﺑﻪ‬
‫دﻳﮕﺮي را داﺷﺖ‪ ،‬ﺳﻠﻄﺎن ﮐﻮﭼﮏ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻴﺰي ﻧﻤﻲ داﻧﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در دﺳﺖ اﻳﻦ‬
‫اﻣﻴﺮان ﮐﻪ ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﺗﺤﻘﻖ ﺁرزوهﺎي ﺷﺨﺼﻴﺸﺎن رﻗﺎﺑﺖ ﻣﻲ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻨﺪ ﻳﮏ اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﻴﻒ اﻟﺪﻳﻦ ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮي ﺳﻠﻄﺎن ﺻﺎﻟﺢ و ﺣﺎﮐﻢ ﻣﻮﺻﻞ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﮐﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ‬
‫ﺑﻪ ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﺑﻮد ﭼﻴﺮﻩ ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺮاي دﻳﮕﺮ هﻢ ﺑﻪ اﺳﺘﻘﻼل اﻳﺎﻟﺘﻬﺎي ﮐﻪ در دﺳﺘﺸﺎن ﺑﻮد‪،‬‬
‫دﻟﺒﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ دﻳﮕﺮ هﻢ ﺑﻪ ﺻﻠﺢ ﺑﺎ اروﭘﺎﺋﻴﺎن ﭘﻨﺎﻩ ﺑﺮدﻩ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺎ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﺁﻧﺎن ﺑﺮ‬
‫ﺿﺪ اﻣﺮاي دﻳﮕﺮ ﺳﻨﮕﺮ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺸﻮر ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﻔﺮﻗﻪ‪ ،‬ﺗﻘﺴﻴﻢ و ﮐﺸﻤﮑﺶ ﺑﺮ ﺳﺮ‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ دﭼﺎر ﺁﺷﻔﺘﮕﻲ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ را ﺑﺮاي‬
‫ﻧﺠﺎت ﮐﺸﻮر از ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻌﻴﻮب ﮐﻨﻨﺪﻩ و ﺗﻔﺮﻗﻪء دﺷﻤﻨﺎﻧﻪ ﻣﻬﻴﺎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ .2‬ﻧﺎﻣﻪء دﻣﺸﻘﻴﺎن ﺑﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‬

‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ هﺮج و ﻣﺮج‪ ،‬ﮐﺸﻤﮑﺶ و ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲ ﮐﻪ در ﮐﺸﻮر ﺷﺎم‬
‫وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬ﺁﮔﺎﻩ ﺑﻮد و ﺑﺎ دﻗﺖ روﻳﺪادهﺎ را زﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬او اﻧﺘﻈﺎر‬
‫ﻓﺮﺻﺘﻲ را ﻣﻲ ﮐﺸﻴﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺁراﻣﻲ دﺧﺎﻟﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ او اﻳﻦ ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ دﺧﺎﻟﺖ ﻋﺠﻮﻻﻧﻪ ﺧﺸﻢ ﺷﺎﻣﻴﺎن را ﺑﺮ ﻧﻴﺎﻧﮕﻴﺰد ﺗﺎ ﻣﺒﺎدا ﺑﺮ ﺿﺪ او‬
‫ﻣﻮﺿﻌﮕﻴﺮي ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﺎﻧﻊ ﮐﺎرهﺎي او ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺪام ﺑﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺻﺎﻟﺢ‬
‫اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﻲ ﻧﻮﺷﺖ و ﺧﻀﻮع و دوﺳﺘﻲ ﺧﻮد را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ او ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﮐﺮد‪،‬‬
‫ﺳﮑﻪ هﺎ را ﺑﻨﺎم او ﺿﺮب ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺧﻄﺒﻪ را ﺑﻨﺎم او ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﺮ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺁن‬
‫ﺷﺪت ﺗﺮﺳﺶ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺳﻠﻄﺎن ﮐﻮﭼﮏ‪ ،‬ﭘﺴﺮ رﺋﻴﺲ اﺳﺘﺎد و ﺻﺎﺣﺐ‬
‫ﻧﻌﻤﺘﺶ را ﺑﺮاي ﺷﺎﻣﻴﺎن ﺁﺷﮑﺎر ﮐﺮد‪.‬‬
‫دﻣﺸﻘﻴﺎن وﻗﺘﻲ ﻓﻬﻤﻴﺪﻧﺪ ﺳﻴﻒ اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺮ ﺷﻬﺮهﺎي ﺟﺰﻳﺮﻩ ﭼﻴﺮﻩ ﺷﺪﻩ ﺗﺎ در ادارﻩء‬
‫ﺁن ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺷﻮد و ﺷﻤﺲ اﻟﺪﻳﻦ اﻟﻤﻘﺪم وﺻﻲ ﺳﻠﻄﺎن ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺎ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﺑﻴﺖ‬
‫اﻟﻤﻘﺪس ﺁﺗﺶ ﺑﺲ و ﺻﻠﺢ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و از ﻃﺮﻓﻲ اﻣﺮاي ﻧﻮري ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺣﮑﻮﻣﺖ و رﺳﻴﺪن ﺑﻪ اهﺪاف ﺷﺨﺼﻲ ﺑﺎ هﻢ ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺖ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺎرﻩ‬
‫اي ﺟﺰ ﺁن ﻧﻴﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت وﺿﻊ و ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از اداﻣﻪء هﺮج و ﻣﺮﺟﻲ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮ ﺷﻬﺮهﺎي ﺷﺎم ﻣﺴﺘﻮﻟﻲ ﮔﺸﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻨﻮﻳﺴﻨﺪ و از او ﺑﺨﻮاهﻨﺪ‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٢٨‬‬

‫ﮐﻪ ﺧﻮد ﺷﺨﺼًﺎ در ﺻﺤﻨﻪ ﺣﻀﻮر ﻳﺎﺑﺪ و اﻣﻮرات را ﺑﺪﺳﺖ ﺑﮕﻴﺮد ﺗﺎ ﮐﺸﻮر را‬
‫از ﺧﻄﺮ و ﺷﺮ ﻓﺮا ﮔﻴﺮ و ﺑﻼي ﻋﻈﻴﻢ رهﺎﻳﻲ ﻳﺎﺑﺪ و ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ‪...‬‬

‫‪ .3‬ﺗﻮﺟﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻪ دﻣﺸﻖ‬

‫ﺑﺮاي ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ درﺳﺖ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ دﻋﻮﺗﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ از اﻳﻦ را ﺗﻤﻨﺎ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻧﺰد‬
‫ﺷﺎﻣﻴﺎن ﻣﺠﻮزي ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاي دﺧﺎﻟﺖ او در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮاﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪ اي‬
‫ﺗﺄﺧﻴﺮ ﻧﮑﺮد و ﺑﺴﺮﻋﺖ راﻩ اﻓﺘﺎد‪ ،‬از وﺳﻂ ﺻﺤﺮا ﻋﺒﻮر ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺪون اﻳﻨﮑﻪ ﺑﻪ‬
‫وﺟﻮد اروﭘﺎﺋﻴﺎن ﻣﻴﺎن او و دﻣﺸﻖ اهﻤﻴﺖ دهﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻃﻤﻴﻨﺎن و ﺑﻪ‬
‫ﻧﻴﺮوي ﺧﻮدش اﻋﺘﻤﺎد داﺷﺖ‪ .‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻣﺼﺮ را ﺗﺮﮎ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺑﺼﺮي‬
‫رﺳﻴﺪ ﮐﻪ اﻣﻴﺮ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺎ اﺣﺘﺮام و ﺧﻮش ﺁﻣﺪ ﮔﻮﻳﻲ ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل او رﻓﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻮي دﻣﺸﻖ رﻓﺖ و در ﻣﺎﻩ رﺑﻴﻊ اﻻول ﺳﺎل ‪ ۵٧٠‬هـ ‪ ١١٧٠ -‬م وارد ﺁن ﺷﺪ‪ .‬او‬
‫ﺑﺨﺎﻧﻪء ﭘﺪرش رﻓﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﮐﻤﻲ در ﺁﻧﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﻗﻠﻌﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ او ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮي‬
‫ﻗﻠﻌﻪ رﻓﺖ و ﺑﺮ اﻣﻮال و ﮔﻨﺠﻬﺎﻳﻲ ﮐﻪ در ﺁن ﺑﻮد ﻣﺴﻠﻂ ﮔﺸﺖ‪ .‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‬
‫هﻴﭽﮕﺎﻩ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻓﮑﺮ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻗﺘﺪار را وﺳﻴﻠﻪء اﺳﺘﺜﻤﺎري ﺑﺮاي ﺟﻤﻊ ﺁوري‬
‫اﻣﻮال‪ ،‬اﻧﺒﺎﺷﺘﻦ ﺛﺮوت و ﻏﻮﻃﻪ ور ﺷﺪن در ﻧﺎز و ﻧﻌﻤﺖ‪ ،‬ﻗﺮار دهﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ‬
‫اﻧﺪازﻩء ﻧﻴﺎز از زﻧﺪﮔﻲ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮد‪ ،‬و هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﻓﺼﻞ ﻣﻨﺎﻗﺐ و ﺻﻔﺎت –‬
‫ان ﺷﺎء اﷲ – ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺪون اﻳﻨﮑﻪ ﻣﺎﻟﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از دﻧﻴﺎ رﻓﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ او ﺑﺎ اﻳﻦ داراﻳﻴﻬﺎ و ﮔﻨﺠﻬﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ ﺁورد و در ﺣﻮزﻩء ﻗﺪرت او ﻗﺮار‬
‫ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﻲ ﮐﺮد؟ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺁﻧﻬﺎ را ﻣﻴﺎن ﻓﻘﺮا و ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪان ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻲ‬
‫ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺁﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﺪاﻟﺖ اﺳﻼم و ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﻗﺮﺁن ﺳﺎزﮔﺎر اﺳﺖ‪ ،‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫اﺻﻮل ﻋﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﺪ و ﺑﺮ ﺟﻬﻞ‪ ،‬ﻓﻘﺮ و ﺑﻴﻤﺎري ﭼﻴﺮﻩ ﺷﻮد‪.‬‬
‫هﻴﺄﺗﻬﺎي ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﻣّﻠﻲ در ﮔﺮوهﻬﺎي ﻋﻈﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ و ﺳﺮور‬
‫ﻓﺮاواﻧﺸﺎن ﺑﺨﺎﻃﺮ وارد ﺷﺪن ﮐﺴﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺁرزوهﺎي ﮔﺴﺘﺮدﻩ در ﻳﮑﭙﺎرﭼﻪ‬
‫ﺳﺎزي ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﺁزاد ﺳﺎزي ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس و ﺗﺜﺒﻴﺖ رژﻳﻢ اﺳﻼﻣﻲ در ﺗﻤﺎم ﺟﻬﺎن ﺑﻪ‬
‫او ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪) ،‬ﺑﺮاي اﺳﺘﻘﺒﺎل( از ﺷﻬﺮ ﺧﺎرج ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮان هﻢ ﺷﺮوع‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﻳﮏ هﻤّﺖ و ﻣﺮداﻧﮕﻲ وي ﺑﺮاي ﺟﻨﮓ و ﭘﻴﺮوزي ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر‪،‬‬
‫ﮐﻪ ﺷﻌﺮ »وﺟﻴﺶ اﺳﺪي« از ﺁﻧﺠﻤﻠﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﷲ ﺟﺎءﮎ اﻟﻨﺼﺮ و اﻟﺘﻮﻓﻴﻖ واﺻﻄﺤﺒﺎ‬
‫ﻓﮑﻦ ﻻﺿﻌﺎف ﻋﺪا اﻟﻨﺼﺮ ﻣﺮﺗﻘﺒﺎ‬
‫ﷲ اﻧﺖ‪ ،‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻣﻦ أﺳﺪ‬
‫أدﻧﻲ ﻓﺮﻳﺴﺘﻪ اﻷﻳﺎم إن وﺛﺒًﺎ‬
‫ﻖ ﺛﻐﺮًا ﻻ ﻧﻈﻴﺮ ﻟﻪ‬‫ﺟﱠﻠ َ‬
‫رأﻳﺖ ِ‬
‫ﻓﺠﺌﺘﻬﺎ ﻋﺎﻣﺮًا ﺳﻨﻬﺎ اﻟﺬي ﺧﺮِﺑﺎ‬
‫ﻞ ﻧﺎﺻﺮُهﺎ‬
‫ل ﻟﻤﺎ ﻗ ّ‬
‫ﮏ ﺑﺎﻟﺬ ّ‬‫ﻧﺎرَﺗ َ‬
‫ﻖ ﻣﻦ أوﻃﺎﻧﻬﺎ هﺮﺑًﺎ‬ ‫و أزﻣﻎ اﻟﺨﻠ ُ‬
‫أﺣﻴﻴﺘﻬﺎ ﻣﺜﻞ ﻣﺎ أﺣﻴﻴﺖ ﻣﺼﺮ ﻓﻘﺪ‬
‫ن ﻗﺪ َذهَﺒﺎ‬‫ت ﻣﻦ ﻋﺪﻟﻬﺎ ﻣﺎ ﮐﺎ َ‬‫أﻋﺪ َ‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٢٩‬‬

‫هﺬا اﻟﺬي ﻧﺼﺮ اﻹﺳﻼم ﻓﺎﺗّﻀﺤﺖ‬

‫ﺳﺒﻴﻠﻪ‪ ،‬و أهﺎن اﻟﮑﻔﺮ و اﻟﺼّﻠﺒﺎ‬
‫ﻳﺴﺘﮑﺜﺮ اﻟﻤﺪح ﻳﺘﻠﻲ ﻓﻲ ﻣﮑﺎرﻣﻪ‬
‫زُهﺪاً‪ ،‬و ﻳﺴﺘﺼﻐﺮ اﻟﺪﻧﻴﺎ إذا َوهَﺒﺎ‬
‫و اﻟﺸﺎم ﻟﻮ ﻟﻢ ﻳﺪارﮎ أهﻠَﻪ أﻧﺪﺛﺮت‬
‫ﺣﻘُﺒ ًﺎ‬
‫ﻋﻔَﺖ ﺁﻳﺎ ُﺗ ُﻪ ُ‬
‫ﺁﺛﺎرﻩ‪ ،‬و َ‬

‫ﻳﺎري و ﺗﻮﻓﻴﻖ ﺑﺎ هﻢ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺗﻮ ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ اﻧﺘﻈﺎر ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ ﻳﺎري را‬
‫ﺑﮑﺶ‪ .‬اي ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺗﻮ ﭼﻪ ﺷﻴﺮ )درﻧﺪﻩ و ﺷﺠﺎﻋﻲ( هﺴﺘﻲ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺠﻬﺪ‬
‫روزﮔﺎر ﮐﻤﺘﺮﻳﻦ ﺷﮑﺎر او ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮﺳﺒﺰ ﺷﻬﺮ دﻣﺸﻖ را دﻳﺪم‬
‫ﮐﻪ ﻧﻈﻴﺮ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺗﻮ ﺁﻣﺪي و ﺁﻧﭽﻪ را ﮐﻪ از ﺁن ﺧﺮاب ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﺁﺑﺎد ﮐﺮدي‪ .‬دﻣﺸﻖ‬
‫وﻗﺘﻲ ﮐﻪ ﻳﺎري دهﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﮐﻢ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﻮ را ﺻﺪا زد‪ ،‬و ﻣﺮدم از وﻃﻨﻬﺎﻳﺸﺎن ﻓﺮار‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮ هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﺼﺮ را ﺁﺑﺎد ﮐﺮدي دﻣﺸﻖ را هﻢ ﺁﺑﺎد ﮐﺮدي‪) ،‬ﺁﻧﮕﺎﻩ(‬
‫ﻋﺪاﻟﺘﻲ را ﮐﻪ از ﺁن رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺎز ﮔﺮداﻧﺪي‪ .‬اﻳﻦ ﺷﺨﺺ ﮐﺴﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﻼم را‬
‫ﻳﺎري ﮐﺮد‪ ،‬ﭘﺲ راﻩ او روﺷﻦ و ﺁﺷﮑﺎر اﺳﺖ‪ ،‬و او ﺑﻪ ﮐﺎﻓﺮان و ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﺗﻮهﻴﻦ‬
‫ﮐﺮد‪ .‬هﺮ ﻣﺪﺣﻲ ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﻣﮑﺎرم اﺧﻼﻗﻲ او ﺳﺮودﻩ ﻣﻲ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ زهﺪي‬
‫ﮐﻪ داﺷﺖ در ﻧﻈﺮ او زﻳﺎد ﺑﻮد‪ ،‬و هﺮ ﮔﺎﻩ )ﻣﺘﺎع( دﻧﻴﻮي را ﻣﻲ ﺑﺨﺸﻴﺪ در ﻧﻈﺮ‬
‫او ﮐﻢ ﺑﻮد‪ .‬و اﮔﺮ اهﺎﻟﻲ ﺷﺎم ﺑﻪ ﺁن ﻣﻠﺤﻖ ﻧﻤﻲ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺁﺛﺎر ﺁن از ﺑﻴﻦ ﻣﻲ رﻓﺖ و‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻪ هﺎي ﺁن در ﻃﻮل روزﮔﺎر ﭘﺎﮎ و ﻣﺤﻮ ﻣﻲ ﺷﺪ‪.‬‬
‫هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺷﻌﺮ »ﻧﺸﻮاﻟﺪوﻟﺔ أﺑﻲ اﻟﻔﻀﻞ‪:‬‬
‫أﺗﻲ ﺑﻌﺪ ﻣﺎ ﻧﺎدت دﻣﺸﻖ ﻟﺒُﻌﺪﻩ ***** إﻟﻲ رﺑّﻬﺎ‪ :‬ﺗﺎﷲ ﻣﺴّﻨﻲ اﻟﻀ ّﺮ‬
‫ﻓﻠﻠﻪ ﺣﻤﺪ ﻻ ﻳﺰال ﻣﺠﺪّدًا ***** ﻋﻠﻲ ﻣﺎ ﺣﺐ ﻣﻦ ﻓﻀﻠﻪ و ﻟﻪ اﻟﺸﮑﺮ‬
‫أﺗﺎح ﻟﻨﺎ ﻣﻦ ﺑﻌﺪ ﻳﺄس ﻣﺠﺪّدًا ***** ﻋﻠﻲ ﻣﺎ ﺣﺐ ﻣﻦ ﻓﻀِﻠ ِﻪ و ﻟﻪ اﻟﺸﮑﺮ‬
‫و ﻟِﻢ ﻻ ﻳﺠﻮز اﻷرض ﺷﺮﻗًﺎ و ﻣﻐﺮﺑًﺎ ***** و ﷲ ﻓﻲ إﻋﻼء رﺗﺒﺘﻪ ﺳﺮ‬
‫ﺁﻣﺪ ﺑﻌﺪ از دﻣﺸﻖ ﺑﺨﺎﻃﺮ دوري او ﺑﺴﻮي ﭘﺮوردﮔﺎرش ﻧﺪا ﺳﺮ داد ﮐﻪ‪ :‬ﺑﺨﺪا ﻗﺴﻢ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻦ زﻳﺎن و ﻧﺎراﺣﺘﻲ رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺳﺘﺎﻳﺸﻲ ﮐﻪ هﻤﻮارﻩ ﻧﻮ و ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻣﻲ‬
‫ﺷﻮد ﺳﺰاوار ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻓﻀﻠﻲ ﮐﻪ در ﺣﻖ ﻣﺎ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬او را ﺷﮑﺮ ﻣﻲ‬
‫ﮔﻮﻳﻴﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻧﺎ اﻣﻴﺪي ﺷﺪﻳﺪ ﭘﺎدﺷﺎهﻲ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻣﻬﻴﺎ ﮐﺮد ﮐﻪ زﻣﺎﻧﻪ ﻳﮑﻲ از‬
‫ﺧﺎدﻣﺎن اوﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺷﺮق و ﻏﺮب زﻣﻴﻦ ﺟﻤﻊ ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺑﺎﻻ‬
‫ﺑﺮدن ﻣﻘﺎم وي ﺳ ّﺮي دارد‪.‬‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ در دار اﻟﻌﺪل دﻣﺸﻖ ﻧﺸﺴﺖ ﺗﺎ ﻇﻠﻢ را از ﺑﻴﻦ ﺑﺮد و ﺣﻘﻬﺎ را ﺑﻪ‬
‫ﺻﺎﺣﺒﺎﻧﺸﺎن ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و ﺟﺰﻳﻪ هﺎي ﻧﺎ ﻋﺎدﻻﻧﻪ را ﮐﻪ واﻟﻴﺎن ﺷﻬﺮهﺎ ﻧﻮ ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‬
‫ﺑﺎﻃﻞ ﮐﻨﺪ‪» .‬ﻣﻌﺎدة ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ« در اﻳﻦ ﺷﻌﺮ ﺑﻴﺪاري او را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻋﺪاﻟﺖ ﺛﺒﺖ‬
‫ﻣﻲ ﮐﻨﺪ و از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲ ﺧﻮاهﺪ ﺗﻮﻓﻴﻖ او را داﺋﻤﻲ ﮔﺮداﻧﺪ‪:‬‬
‫ﻓﻲ دار ﻋﺪل ﻣﺬ ﻃﻠﻌﺖ ﺑﺄﻓﻘﻬﺎ‬
‫ﺑﺪارًا ﺟﻠﻮت اﻟﻈﻠﻢ ﻋﻦ ﺳﮑﺎﻧﻬﺎ‬
‫ﻓﺴﻘﻴﺖ ﻣﻌﺘﺼﺒﺎ ﺑﺘﺎج ﺑﻬﺎﺋﻬﺎ‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٣٠‬‬

‫ﻓﻲ دَﺳﺖ ﻣﺠﻠﺴﻬﺎ‪ ،‬و ي إﻳﻮاﻧﻬﺎ‬

‫ﻣﺎ أﺻﺒﺤﺖ أﻳﺪي اﻟﺮﻋﻴﺔ ﺗﺠﺘﻨﻲ‬
‫ﻋﻔﻮًا ﺛﻤﺎر اﻻﻣﻦ ﻣﻦ ﺑﺴﺘﺎﻧﻬﺎ‬
‫هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ در اﻓﻖ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻋﺪاﻟﺖ ﻃﻠﻮع ﮐﺮد ﺑﺎ ﻋﺠﻠﻪ و ﺷﺘﺎﺑﺎن ﻇﻠﻢ و ﺳﺘﻢ را‬
‫از ﺳﺎﮐﻨﺎن ﺁن زدودي‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎ ﺗﺎﺟﻲ ﺗﺎج ﮔﺬاري ﮐﺮدي ﮐﻪ ارزش ﺁن در‬
‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺟﺎي ﻣﺠﻠﺲ و اﻳﻮان ﺁن اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل دﺳﺘﺎن رﻋﻴﺖ از ﺑﺴﺘﺎﻧﻬﺎي ﺁن‬
‫ﻣﻴﻮﻩء اﻣﻨﻴﺖ را ﻧﭽﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﮑﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻗﺪم در دﻣﺸﻖ ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﮑﺎﺗﺒﻪ و ﮔﻔﺘﮕﻮهﺎي ﭘﻲ در‬
‫ﭘﻲ در ﻣﻮرد اﻳﻨﮑﻪ او ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﻳﺎري ﮐﺮدن ﭘﺴﺮ ﺳﺮورش‪ ،‬ﺳﻠﻄﺎن ﺻﺎﻟﺢ‬
‫اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺄﮐﻴﺪ ﻣﻲ ﮐﺮد‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﺎﻟﮏ ﺷﺪن ﺑﺮ دﻣﺸﻖ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻔﻴﺮ ﺣﻠﺐ ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﻓﻼﻧﻲ! ﺑﺪان ﮐﻪ ﻣﻦ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﺟﻤﻊ ﮐﻠﻤﻪء اﺳﻼم‪ ،‬ﭘﺎﮎ‬
‫ﮐﺮدن اﻣﻮرات‪ ،‬ﺻﻴﺎﻧﺖ از ﺟﻤﻬﻮر ﻣﺮدم‪ ،‬ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ از ﻣﺮزهﺎ‪ ،‬ﺗﺮﺑﻴﺖ و‬
‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ ﭘﺴﺮ ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ و ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺗﺠﺎوزﮔﺮان ﺑﻪ ﺷﺎم ﺁﻣﺪﻩ ام‪.‬‬

‫‪ .4‬ﭼﻴﺮه ﺷﺪن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺮ ﺣﻤﺺ‪ ،‬ﺣﻤﺎ و ﺣﻠﺐ‪:‬‬

‫ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﮑﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻓﺘﺢ دﻣﺸﻖ را ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﺎﻧﺪﻩ ﻣﺪت ﮐﻤﻲ در ﺁﻧﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ در اﻳﻦ ﻣﺪت ﻓﺴﺎد ﻣﻮﺟﻮد در ﺁﻧﺮا اﺻﻼح و اﻣﻮرات ﺁﻧﺮا ﻣﺮﺗﺐ ﮐﺮد و ﺁﻧﺮا‬
‫ﺑﻪ ﺑﺮادرش »ﺳﻴﻒ اﻻﺳﻼم ﻃﻐﺘﮑﻴﻦ« واﮔﺬار ﮐﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺳﻮي »ﺣﻤﺺ«‬
‫رﻓﺘﻪ ﺁﻧﺮا ﺟﺪاي از ﻗﻠﻌﻪ اش ﻓﺘﺢ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮاﻳﻦ ﻋﺪﻩ اي را ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺎﻗﻲ ﮔﺬاﺷﺖ ﺗﺎ‬
‫ﻗﻠﻌﻪ را ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺷﻬﺮ را ﻗُﺮق و از ﺁن ﺣﻤﺎﻳﺖ ﮐﻨﻨﺪ و اﻣﻮرات ﺁﻧﺮا ادارﻩ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺧﻮدش ﺑﻪ ﺳﻮي »ﺣﻤﺎ« رﻓﺖ ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﺁن »ﻋﺰاﻟﺪﻳﻦ ﮔﻮردﻳﮓ« ‪-‬‬
‫ﻳﮑﻲ از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺎﻧﻲ ﮐﻪ او را در ﺣﻤﻠﻪء ﺳﻮم ﺑﻪ ﻣﺼﺮ ﻳﺎري ﮐﺮد – ﺑﻮد‪ .‬اوﻟﻴﻦ‬
‫ﺑﺎر ﺣﺎﮐﻢ ﺣﻤﺎ از ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪن ﺧﻮد داري ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﺣﺎﮐﻢ‬
‫»ﮔﻮردﻳﮓ« ﻓﻬﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ او ﺑﺮاي ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﮐﺸﻮر در ﻣﻘﺎﺑﻞ اروﭘﺎﺋﻴﺎن و ﺑﺎز ﭘﺲ‬
‫ﮔﺮداﻧﺪن ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﮐﻪ ﺳﻴﻒ اﻟﺪﻳﻦ ﺣﺎﮐﻢ ﻣﻮﺻﻞ ﺑﺮ ﺁن ﭼﻴﺮﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺁﻣﺪﻩ و‬
‫ﺧﻮدش ﺗﺤﺖ ﺳﻠﻄﺎن ﺻﺎﻟﺢ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺎﮐﻢ ﺣﻤﺎ از ﺳﺨﻨﺎن او ﻗﺎﻧﻊ ﺷﺪﻩ‪،‬‬
‫ﺷﻬﺮ را ﺗﺴﻠﻴﻢ او ﮐﺮد‪ ،‬ﺧﻮدش هﻢ ﻗﺒﻮل ﮐﺮد ﮐﻪ ﺳﻔﻴﺮ و ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩء ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‬
‫ﺑﺴﻮي »ﺳﻌﺪاﻟﺪﻳﻦ ﮐﻤﺸﺘﮑﻴﻦ« ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺳﻌﺪ اﻟﺪﻳﻦ هﻤﺎن ﮐﺴﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﮑﻤﺮواﻳﻲ ﺣﻠﺐ را از ﺣﺎﮐﻢ اﺻﻠﻲ ﺁن‬
‫)ﺷﻤﺲ اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻦ اﻟﺪاﻳﻪ( ﻏﺼﺐ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﺎي او ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪» ،‬اﺑﻦ اﻟﺪاﻳﻪ«‬
‫و اوﻻدش و اﻣﺮاﻳﺶ را هﻢ ﺑﻪ زﻧﺪان اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺳﻮي اروﭘﺎﺋﻴﺎن‬
‫ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﺎ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺷﻮد‪.‬‬
‫هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺳﻔﻴﺮش »ﮔﻮردﻳﮓ« را ﺑﺴﻮي ﺳﻌﺪاﻟﺪﻳﻦ ﮐﻤﺸﺘﮑﻴﻦ –‬
‫ﻏﺎﺻﺐ ﺣﮑﻤﺮواﻳﻲ ﺣﻠﺐ از اﺑﻦ اﻟﺪاﻳﻪ – ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺑﻪ او ﺗﻮﺻﻴﻪ ﮐﺮد ﺗﺎ از‬
‫ﮐﻤﺸﺘﮑﻴﻦ ﺑﺨﻮاهﺪ اﺑﻦ اﻟﺪاﻳﻪ و اﺳﺮا را از زﻧﺪان ﺁزاد ﮐﻨﺪ‪ .‬هﻤﻴﻨﮑﻪ »ﮔﻮردﻳﮏ«‬
‫ﺑﻪ ﺣﻠﺐ رﺳﻴﺪ و ﮐﻤﺸﺘﮑﻴﻦ از ﻧﺎﻣﻪء ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﻓﻮرًا او را ﺑﻪ‬
‫زﻧﺪان اﻧﺪاﺧﺖ و او هﻢ ﺑﺎ اﺑﻦ اﻟﺪاﻳﻪ در زﻣﺮﻩء زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺷﮑﻲ‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٣١‬‬

‫ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ هﻤﻴﻦ ﮐﻤﺸﺘﮑﻴﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﮐﺎرهﺎﻳﺶ را ﺑﺮ ﻋﻬﺪﻩ ﺧﻮاهﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬و‬

‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ در ﮐﻤﻴﻦ او ﺧﻮاهﺪ ﻧﺸﺴﺖ‪ ،‬و در ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺑﺴﻮي او ﺧﻮاهﺪ رﻓﺖ ﺗﺎ‬
‫ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ و دﺷﻤﻨﺎﻧﻪء دﺳﺘﺎﻧﺶ را در ﺣﻖ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﮐﻤﺸﺘﮑﻴﻦ ﺣﺘﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺪار هﻢ راﺿﻲ ﻧﺸﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺳﻔﻴﺮي را ﺑﺴﻮي ﺑﺰرگ‬
‫ﻃﺎﺋﻔﻪء اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻴﻪ‪» ١‬راﺷﺪ اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻦ ﺳﻨﺎن« ﮐﻪ در »ﻣﺼﻴﺎف« ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ از‬
‫او درﺧﻮاﺳﺖ ﻳﺎري و ﮐﻤﮏ ﮐﺮد‪ .‬راﺷﺪاﻟﺪﻳﻦ ﺑﻦ ﺳﻨﺎن ﮔﺮوهﻲ را ﺑﺮاي ﺗﺮور‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ ،‬و در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ در ﺗﭙﻪء ﺟﻮﺷﻦ ﻧﺰدﻳﮏ ﺷﻬﺮ‬
‫ﺳﻴﻒ اﻟﺪوﻟﺔ در ﻏﺮب ﺣﻠﺐ ﮐﻨﻮﻧﻲ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ او رﺳﻴﺪﻧﺪ و ﺳﻌﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭼﺎدر او ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮕﻲ ﮐﻪ ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن درﮔﺮﻓﺖ‬
‫و هﺮ دو ﮔﺮوﻩ ﮐﺸﺘﻪ دادﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺸﮑﺮ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ را ﻋﻘﺐ راﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺁن‬
‫ﺗﺠﺎوز دﻳﮕﺮي از ﻃﺮف اﻳﻦ ﻃﺎﺋﻔﻪء ﭘﻠﻴﺪ روي داد‪ :‬در ﺳﺎل ‪ ۵٧١‬هـ هﻨﮕﺎم‬
‫ورود ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﻋَﺰاز واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻗﻠﻤﺮو ﺣﻠﺐ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﺎن اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻲ ﺑﻪ‬
‫ﭼﺎدر او ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺑﺎر ﮐﻪ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺤﮑﻢ ﮐﺎري ﮐﺮدﻩ‪ ،‬در ﻟﺒﺎس‬
‫ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن و ﺳﺮﺑﺎزان ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ وارد ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬هﻤﻴﻦ ﮐﻪ اوﻟﻴﻦ ﻧﻔﺮ ﺑﺪون هﻴﭻ‬
‫ﺗﺮﺳﻲ از ﺳﺮﺑﺎزان وارد ﭼﺎدر ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮ روي ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﭘﺮﻳﺪ و ﺑﺎ ﭼﺎﻗﻮ ﺿﺮﺑﻪ‬
‫اي ﺑﺮ ﺳﺮش وارد ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻪ اﮔﺮ زرﻩ ﻧﭙﻮﺷﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﺎرش ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪،‬اﻣﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫او را در ﻣﻘﺎﺑﻠﺸﺎن ﻣﺤﻔﻮظ ﮐﺮد‪ ،‬و ﺗﻮﻃﺌﻪ ﺷﺎن را ﺑﺎﻃﻞ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬درﮔﻴﺮي ﻣﻴﺎن‬
‫ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﺎن اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻲ و ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﺳﻠﻄﺎن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬هﻤﺪﻳﮕﺮ را ﺑﺎ‬
‫ﭼﺎﻗﻮهﺎي ﺑﻠﻨﺪ و ﺧﻨﺠﺮ زﺧﻤﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺁن ﺗﻤﺎم ﻟﺸﮑﺮ ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت ﺁﻣﺪ و‬
‫ﺁﻧﻬﺎ را ﻓﺮاري دادﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺪادي هﻢ ﺁﻧﻬﺎ را دﻧﺒﺎل ﮐﺮدﻩ ﺑﻘﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﻠﻄﺎن ﺑﺎ ﻧﻴﺖ‬
‫اﻧﺘﻘﺎم ﻧﻘﺸﻪء ﺷﺒﻴﺨﻮﻧﻲ ﺑﺮ اﻳﺸﺎن ﮐﺸﻴﺪ‪ ،‬در ﺳﺎل ﺑﻌﺪ هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ از ﺣﻠﺐ ﺑﺎز ﻣﻲ‬
‫ﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻗﻠﻌﻪء ﺁﻧﻬﺎ در ﻣﺼﻴﺎف واﻗﻊ در ﻏﺮب ﺣﻤﺎ رﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﺼﺐ‬
‫ﻣﻨﺠﻨﻴﻖ و ﮔﺸﻮدن ﺁﺗﺶ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺎن را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻪ اﺳﺎرت ﮔﺮﻓﺖ‪،‬‬
‫و هﺮ ﭼﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻠﺶ ﺑﻮد از اﻣﻮال و داراﻳﻲ ﻣﺮدم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ داﻣﻬﺎ و ﮔﻠﻪ هﺎﻳﺸﺎن‬
‫را ﺑﻪ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺑﺮد و ﺁﻧﺮا ﻋﺒﺮﺗﻲ ﺳﺎﺧﺖ ﺑﺮاي ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﭘﻨﺪ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﮐﻤﺸﺘﮑﻴﻦ در ﺁرزوﻳﺶ ﻧﺎﮐﺎم ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬از اروﭘﺎﺋﻴﺎن ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ او را در ﺟﻨﮓ‬
‫ﺑﺎ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻳﺎري ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اروﭘﺎ )ﻓﺮﻧﮓ( ﻟﺸﮑﺮي را ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﻲ »رﻳﻤﻮﻧﺪ‬
‫ﺳﻮم« ارﺳﺎل ﮐﺮد‪ .‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻼ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩء ﺣﻠﺐ را رهﺎ ﮐﺮدﻩ ﺑﺮاي‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اروﭘﺎﺋﻴﺎن در ﻣﺴﻴﺮ ﺣﻤﺺ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺁﻧﺎن هﻤﻴﻨﮑﻪ ﻓﻬﻤﻴﺪﻧﺪ ﺻﻼح‬
‫اﻟﺪﻳﻦ ﻗﺼﺪ ﺁﻧﻬﺎ را ﮐﺮدﻩ از هﻤﺎن راهﻲ ﮐﻪ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬و ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻮي دﻣﺸﻖ رﻓﺘﻪ در ﺳﺮ راهﺶ ﺑﺮ »ﺑﻌﻠﺒﮏ« ﭼﻴﺮﻩ ﺷﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺸﮑﻼﺗﻲ‬
‫ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ دراﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎ ﺁن ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺠﻤﻊ و اﻧﻘﻼب أﻣﺮاي ﻧﻮري ﺑﺮ‬
‫ﺿﺪ وي ﺑﻮد و اﻳﻦ ﺗﺠﻤﻊ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﻠﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ‪:‬‬
‫أﻣﺮاي ﻧﻮري ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﺁن دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺷﻬﺮهﺎي ﺷﺎﻣﻲ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮ ﺁن ﺗﺴﻠﻂ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﺸﻢ دوﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮاﻳﻦ از اﻳﻨﮑﻪ ﻗﺪرت ﺑﻴﺸﺘﺮي ﭘﻴﺪا‬

‫‪ 1‬اﻣﺎم ﻏﺰاﻟﻲ در رﺳﺎﻟﻪء »ﻓﻀﺎﺋﺢ اﻟﺒﺎﻃﻨﻴﺔ ﻋﻦ ﻣﺒﺎدﻳﺊ اﻹﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻴﻪ« ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺬهﺐ اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻴﻪ در ﻇﺎهﺮ ﺗﺸﻴﻊ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺑﺎﻃﻦ ﮐﻔﺮ‬
‫ﻣﺤﺾ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻲ ﺑﻨﺪ و ﺑﺎري ﻣﻄﻠﻖ‪ ،‬ﮐﺸﻒ ﺣﺠﺎب‪ ،‬ﻣﺒﺎح ﮐﺮدم ﻣﺤﺮﻣﺎت و اﻧﮑﺎر ﺷﺮﻳﻌﺘﻬﺎي ﺁﺳﻤﺎﻧﻲ از ﺁﻧﻬﺎ رواﻳﺖ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ هﺮﮔﺎﻩ‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮارد را ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺴﺒﺖ دهﻴﻢ هﻤﮕﻲ اﻧﮑﺎر ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺁﻧﺎن ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ اﻟﺼﺎق ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪) .‬ﻣﺆﻟﻒ(‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٣٢‬‬

‫ﮐﻨﺪ و ﺣﮑﻮﻣﺖ را ﺑﺪﺳﺖ ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬ﺗﺮس ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻪ »ﺳﻴﻒ‬
‫اﻟﺪﻳﻦ ﻓﺎزي« ﺣﺎﮐﻢ ﻣﻮﺻﻞ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ و از او ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﺮاي ﮐﻤﮏ ﭘﺴﺮ‬
‫ﻋﻤﻮﻳﺶ ﺳﻠﻄﺎن ﺻﺎﻟﺢ‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﻗﺪم ﺷﻮد‪ .‬ﺳﻴﻒ اﻟﺪﻳﻦ ﻓﻮري ﺑﻪ ﮔﺮد ﺁوري ﻟﺸﮑﺮ و‬
‫ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن ذﺧﻴﺮﻩ و ﺳﺎز ﺑﺮگ ﺟﻨﮕﻲ اﻗﺪام ﮐﺮد و راهﺶ را ﺑﻲ وﻗﻔﻪ در ﭘﻴﺶ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮﻳﺶ ﺳﻠﻄﺎن ﺻﺎﻟﺢ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻟﺸﮑﺮش را ﺑﻪ ﻟﺸﮑﺮ ﺣﻠﺐ‬
‫ﻣﻠﺤﻖ ﺳﺎﺧﺖ و هﻤﮕﻲ ﺑﺎ هﻢ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺻﻼح‬
‫اﻟﺪﻳﻦ در اﺑﺘﺪاي ﮐﺎر ﺧﻮاﺳﺖ اﻣﻮر را ﺑﺎ دور اﻧﺪﻳﺸﻲ و از ﺳﺮ ﺣﮑﻤﺖ ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺧﻮن ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ و اﻳﻨﮑﻪ اروﭘﺎﺋﻴﺎن از اﻳﻦ ﮐﺸﻤﮑﺶ راهﻲ‬
‫ﺑﺮاي روﺷﻦ ﮐﺮدن ﺁﺗﺶ ﻓﺘﻨﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ اي ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺻﻠﺢ‬
‫ﺗﺸﻮﻳﻖ ﮐﺮد‪ ،‬ﭘﺲ دادن ﺗﻤﺎم ﺷﻬﺮهﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﭼﻴﺮﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدهﺎﻳﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺻﻠﺢ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﺎﻳﺐ‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﺻﺎﻟﺢ در دﻣﺸﻖ ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺳﺮﺑﺎز زدﻧﺪ ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ هﻤﻪ ﺁﻧﭽﻪ را‬
‫ﮐﻪ در دﺳﺖ دارد‪ ،‬ﺗﺤﻮﻳﻞ دهﺪ و ﺧﻮد ﻓﻮري ﺑﻪ ﻣﺼﺮ ﺑﺮﮔﺮدد‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻌﺪ از‬
‫اﻳﻨﮑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ را رد ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬او ﭼﺎرﻩ اي ﻧﺪﻳﺪ ﺟﺰ اﻳﻨﮑﻪ در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﺸﺎن ﺑﺎﻳﺴﺘﺪ و ﺑﺎ ﺁﻧﺎن درﮔﻴﺮ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اذا ﻟﻢ ﻳﮑﻦ اﻻ اﻻﺳﻨﺔ ﻣﺮﮐﺐ ﻓﻤﺎ ﺣﻴﻠﺔ اﻟﻤﻀﻄﺮ اﻻ رﮐﻮﺑﻬﺎ‬
‫اﮔﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺮﮐﺐ اﻧﺴﺎن ﻧﻴﺰﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ اﻧﺴﺎن ﻣﺠﺒﻮر‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺁن‬
‫ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻘﺼﺪ ﺟﻨﮓ ﻟﺸﮑﺮي ﻣﺠﻬﺰ ﮐﺮد و در ﻧﺰدﻳﮑﻲ ﺣﻤﺎ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ درﮔﻴﺮ‬
‫ﺷﺪ و در روز ﻧﻬﻢ ﻣﺎﻩ رﻣﻀﺎن ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ ۵٧٠‬هـ ﭼﻨﺎن ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﭘﻴﺮوز ﺷﺪ ﮐﻪ هﻴﭻ‬
‫ﻳﮏ از ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺷﺪت ﺗﺮس و ﻓﺰع‪ ،‬ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﺮادرش ﻧﻤﻲ ﻣﺎﻧﺪ و هﻤﭽﻨﺎن در‬
‫ﺣﺎل ﻓﺮار ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ هﻢ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺷﺎن ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﻓﺮار ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻴﺮﻩ ﻣﻲ ﺷﺪ ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ وارد ﺣﻠﺐ ﺷﺪﻧﺪ و ﺁﻧﻬﺎ را در ﺁﻧﺠﺎ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ‬
‫ﮐﺮد‪ .‬ﺳﻴﻒ اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﺑﻪ ﺷﻬﺮش )ﻣﻮﺻﻞ( ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﻳﮑﺒﺎر‬
‫دﻳﮕﺮ ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺁﻣﺎدﻩ ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻪ او‬
‫رﺳﻴﺪﻩ در ﺗﭙﻪء ﺳﻠﻄﺎن ﺑﺎ هﻢ روﺑﺮو ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ در اﻳﻦ درﮔﻴﺮي هﻢ ﻟﺸﮑﺮ ﺻﻼح‬
‫اﻟﺪﻳﻦ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻟﺸﮑﺮ ﻣﻮﺻﻞ ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزي ﮐﺎﻣﻞ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي از ﻟﺸﮑﺮﻳﺎن‬
‫ﻣﻮﺻﻞ ﺑﻪ اﺳﺎرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﺗﻤﺎم ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺑﺪﺳﺖ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ اﻓﺘﺎد‪.‬‬
‫ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺁن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺎ ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺑﺰاﻋﻪ رﻓﺖ و ﻗﻠﻌﻪء ﺁن را ﮔﺮﻓﺖ‪،‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﻄﺮف ﻣﻨﺞ رﻓﺘﻪ ﺑﺮ ﺁن ﻣﺴﻠﻂ ﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺁن ﺁهﻨﮓ ﻗﻠﻌﻪ ﻋﺰاز ﮐﺮدﻩ و ﺁن‬
‫را ﺳﺨﺖ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻳﮑﺒﺎر دﻳﮕﺮ ﺑﺴﺮﻋﺖ‬
‫ﺑﻄﺮف ﺣﻠﺐ رﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﺮ ﺁن ﭼﻴﺮﻩ ﺷﻮد‪ .‬در اﺛﻨﺎي ﻣﺤﺎﺻﺮﻩء ﺣﻠﺐ‪ ،‬دﺧﺘﺮﮐﻢ ﺳﻦ‬
‫و ﺳﺎل ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ و ﺧﻮاهﺮ ﺳﻠﻄﺎن ﺻﺎﻟﺢ‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺎ‬
‫اﺣﺘﺮام زﻳﺎد از او اﺳﺘﻘﺒﺎل ﮐﺮدﻩ هﺪاﻳﺎ واﻣﻮال زﻳﺎد و ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪ او داد و از‬
‫او ﭘﺮﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﻗﻮﻣﺶ ﭼﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاهﻨﺪ؟ ﺟﻮاب داد ﮐﻪ‪ :‬ﻋﺰاز را ﻣﻲ ﺧﻮاهﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ هﻢ ﺁﻧﺠﺎ را ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺨﺸﻴﺪ و ﺧﻮد ﺷﺨﺼًﺎ او را ﺑﺨﺎﻃﺮ اﺣﺘﺮام و‬
‫ﺗﺠﻠﻴﻞ از ﻣﻘﺎم ﭘﺪرش ﺗﺎ دﻳﻮارهﺎي ﺷﻬﺮ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٣٣‬‬

‫ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﺻﻠﺢ در ﺳﺎل ‪ ۵٧۶‬هـ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﺼﺮ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺗﺎ اﻣﻮر و‬
‫ﮐﺎرهﺎي ﺁن را ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﻨﺪ‪ .‬هﻨﻮز ﺑﻪ ﻣﺼﺮ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺒﺮ ﻣﺮگ ﺳﻠﻄﺎن‬
‫ﺻﺎﻟﺢ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ‪ ١٩‬ﺳﺎل ﺳﻦ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ او رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺳﻠﻄﺎن ﺻﺎﻟﺢ‬
‫وﺻﻴﺖ ﮐﺮد ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮﻳﺶ ﻋﺰاﻟﺪﻳﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﮐﻪ در ﺁن وﻗﺖ ﺣﺎﮐﻢ ﻣﺼﻞ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻌﺪ‬
‫از او ﺳﻠﻄﺎن ﺷﻮد‪ .‬ﻋﺰاﻟﺪﻳﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ وﺻﻴﺖ ﺳﻠﻄﺎن ﺻﺎﻟﺢ‪،‬‬
‫ﻓﻮري ﻣﻮﺻﻞ را ﺑﻘﺼﺪ ﺣﻠﺐ ﺗﺮﮎ ﮐﺮد ﺗﺎ زﻣﺎم ﺣﮑﻮﻣﺖ را ﺑﺪﺳﺖ ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬هﻨﻮز‬
‫ﺟﺎي ﺧﻮد را ﺧﻮش ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮادرش ﻋﻤﺎد اﻟﺪﻳﻦ ﺣﺎﮐﻢ ﺳﻨﺠﺎر ﻧﺎﻣﻪ اي ﺑﻪ‬
‫او ﻧﻮﺷﺘﻪ از او ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺳﻨﺠﺎر را ﺑﺎ ﺣﻠﺐ ﻋﻮض ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻋﺰاﻟﺪﻳﻦ ﻣﺴﻌﻮد‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪء او را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻋﻤﺎداﻟﺪﻳﻦ ﺑﺴﻮي ﺣﻠﺐ رﻓﺖ ﺗﺎ ﺁﻧﺮا ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬و‬
‫ﺳﻨﺠﺎر را هﻢ در ‪ ١٣‬ﻣﺤﺮم ﺳﺎل ‪ ۵٧٨‬هـ ﺑﻪ ﺑﺮادرش داد‪.‬‬
‫در ﺁﺧﺮ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﺎداﻟﺪﻳﻦ را راﺿﻲ و ﻣﻄﻴﻊ ﺣﮑﻢ ﺧﻮد ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎ ﺑﺮاﻳﻦ ﻓﺘﺢ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪ و ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺎ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺳﺮور و‬
‫ﺧﺸﻨﻮدي ﻣﺮدم در روز ‪ ١٧‬ﺻﻔﺮ ‪۵٧٩‬هـ وارد ﺷﻬﺮ ﺣﻠﺐ ﺷﺪ‪ .‬ﺷﻌﺮا و ﺧﻄﺒﺎ‬
‫در ﻣﻮرد ﻓﻀﻴﻠﺖ او ﺷﻌﺮ ﺳﺮودﻩ ﺷﺎهﮑﺎرهﺎي ﮐﺮﻳﻤﺎﻧﻪ و ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﻴﻬﺎي ﺟﺎودان او‬
‫را ﺑﺮ ﻣﻲ ﺷﻤﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﻲ اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻦ اﻟﺰﮐﻲ ﻗﺎﺿﻲ دﻣﺸﻖ او را ﺑﺎ اﻳﻦ ﻗﺼﻴﺪﻩء‬
‫ﻋﺠﻴﺐ ﻣﺪح ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫و ﻓﺘﺤﮑﻢ ﺣﻠﺒًﺎ ﺑﺎﻟﺴﻴﻒ ﻓﻲ ﺻﻔﺮ ***** ﻣﺒﺸﺮ ﺑﻔﺘﻮح اﻟﻘﺪس ﻓﻲ رﺟﺐ‬
‫و ﺗﻮ در ﻣﺎﻩ ﺻﻔﺮ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﺮ ﺣﻠﺐ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻲ ﮐﻨﻲ ﮐﻪ ﻣﮋدﻩ اﻳﺴﺖ ﺑﺮاي ﻓﺘﺢ‬
‫ﻗﺪس در ﻣﺎﻩ رﺟﺐ‪.‬‬
‫ﻣﺆرﺧﻴﻦ ﻣﺘﻔﻘﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻬﺎر ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از ﺗﺎرﻳﺦ ﻓﺘﺢ ﺣﻠﺐ‪ ،‬ﻓﺘﺢ ﻗﺪس در ﻣﺎﻩ رﺟﺐ ﺑﻪ‬
‫ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻮﺳﻒ اﻟﺒﺮاﻋﻲ ﻳﮑﻲ از ﺷﺎﻋﺮاﻧﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻗﺼﻴﺪﻩ ﻓﺘﺢ ﺣﻠﺐ را ﺑﻪ ﺳﻠﻄﺎن‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺗﻬﻨﻴﺖ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﺷﺮﻓﺖ ﺑﺴﺎﻣﻲ ﻣﺠﺪﮎ اﻟﺸﻬﺒﺎء ***** و ﺗﺠﻠّﻠﺘﻬﺎ ﺑﻬﺠﺔ و ﺿﻴﺎء‬
‫اﻟﻔﺖ إﻟﻴﮏ ﻗﻴﺎدهﺎ و ﺑﻬﺎ ﻋﻠﻲ ***** ﮐﻞ اﻟﻤﻠﻮﮎ ﺗﺮﻓّﻊ و إﺑﺎء‬
‫ﺑﺎ ﺷﻬﺮ ﺣﻠﺐ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﺰرﮔﻲ و ﻣﻘﺎم واﻻي ﺗﻮ‪ ،‬ﮔﺮاﻧﻤﺎﻳﻪ و ﺷﺮﻳﻒ ﺷﺪ و ﺗﻮ ﺑﺎ‬
‫ﺳﺮور و روﺷﻨﺎﻳﻲ ﺁﻧﺮا ﻣﺠﻠﻞ ﺳﺎﺧﺘﻲ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﻲ ﺣﻠﺐ ﺑﻪ ﺗﻮ رﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﺁن ﺳﺒﺐ‬
‫ﻓﺨﺮ و ﺑﺮﺗﺮي ﺗﻮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺳﻼﻃﻴﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﻃﻴﺊ اﻟﻨﺠﺎر در اﻳﻦ ﻗﺼﻴﺪﻩ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﺣﻠﺐ را ﺑﻴﺎن ﻣﻴﮑﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻻ‬
‫ﻻ ﺑﻴﻮﺳﻒ و ﺟﻤﺎ ً‬ ‫ﺣﻠﺐ ﺷﺎﻣﺔ اﻟﺸﺎم و ﻗﺪ زﻳـ***** ـﺪت ﺟﻼ ً‬
‫س اﻟﻔﺨﺎر ﻣﻦ ﻧﺎل أﻋﻠﻲ ***** هﺎ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻓﺨﺎﻣﺔً‪ ،‬ئ ﺗﻐﺎﻟﻲ‬ ‫هﻲ أ ّ‬
‫ﻞ ﻓﻴﻬﺎ ***** ﺗﺎء ﮐﺒﺮًا و ﻋ ّﺰ ًة و ﺟﻼ ً‬
‫ﻻ‬ ‫و ﻣﺤﻞ اﻟﻌﻼء‪ ،‬ﻣﻦ ﺣ ّ‬
‫و ﻣﻦ ﺣﻮاهﺎ ُﻣ َﻤﻠﱠﮑًﺎ ﻣﻠﮏ اﻷر ***** ض اﻗﺘﺴﺎرًا‪ :‬ﺳﻬﻮﻟﺔ و ﺟﻤﺎ ً‬
‫ﻻ‬
‫ﺣﻠﺐ ﺧﺎل ﺳﻴﺎﻩ ﺷﺎم اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺁﻣﺪن ﻳﻮﺳﻒ )ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ( ﺷﺄن ﺁن از ﻧﻈﺮ‬
‫زﻳﺒﺎﻳﻲ و ﻋﻈﻤﺖ ﻓﺰوﻧﻲ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺁن ﻣﺎﻳﻪء اﻓﺘﺨﺎر اﺳﺖ‪ ،‬هﺮ ﮐﺲ ﺑﺮ ﺑﻠﻨﺪﻳﻬﺎي‬
‫ﺁن دﺳﺖ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﺑﻬﺖ‪ ،‬ﻋﻈﻤﺖ و ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬هﺮ ﮐﺲ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم‬
‫ﺑﺰرﮔﻮاري ﺁن ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﺰرﮔﻲ‪ ،‬ﻋﺰت و ﻋﻈﻤﺖ ﺑﺨﻮد ﻣﻲ ﺑﺎﻟﺪ‪ ،‬و هﺮ‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٣٤‬‬

‫ﮐﺲ ﺁن را ﺑﻪ ﻣﻠﮑﻴﺖ ﺧﻮد در ﺁورد و ﻣﺎﻟﮏ ﺁن ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺰور ﺑﺮ دﺷﺘﻬﺎ و‬

‫ﮐﻮهﺴﺘﺎﻧﻬﺎي زﻣﻴﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ اﻳﻨﮑﻪ‪ :‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮐﻪ ﺷﻬﺮهﺎي ﺷﺎن را در دﺳﺖ داﺷﺖ‬
‫ﺗﻤﺎم ﺗﻮان ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻪ ﻧﻴﺮو ﺻﺮف ﮐﺮد‪ :‬ﺗﻮﻃﺌﻪء اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻴﺎن‪،‬‬
‫ﻧﻴﺮوهﺎي اروﭘﺎﻳﻲ و ﺗﺠﻤﻊ اﻣﺮاي ﻧﻮري ﻋﻠﻴﻪ وي‪ .‬هﻤﻪء اﻳﻦ ﻧﻴﺮوهﺎ ﺑﺮ ﺿﺪ او‬
‫هﻤﭙﻴﻤﺎن ﺷﺪﻩ ﺗﺎ ﻣﺎﻧﻌﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻣﻴﺎن او و ﺗﺤﻘﻖ وﺣﺪت اﺳﻼم ﺑﻴﻦ ﻋﺮاق و ﺷﺎم و‬
‫ﻣﺼﺮ در واﻗﻊ دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺎ دور اﻧﺪﻳﺸﻲ‪ ،‬ﻗﺪرت و ارادﻩء ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﺑﻪ او دادﻩ ﺑﻮد ﺑﺮ ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻦ ﻧﻴﺮوهﺎ ﻏﻠﺒﻪ ﭘﻴﺪا ﮐﺮد‪.‬‬
‫در ﻓﺼﻞ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺧﻮاهﻴﻢ دﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻗﻬﺮﻣﺎن ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺷﻬﺮهﺎي اﺳﻼﻣﻲ را‬
‫ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﻲ ﺧﻮد ﻳﮑﭙﺎرﭼﻪ ﺳﺎزد و ﺑﺎ ﺑﺎﻧﮓ اﺧﻼص ﺧﻮد روح ﻣﺒﺎرزﻩ را‬
‫در ﺁن ﺑﺪﻣﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﺳﺮﺳﺨﺖ و ﺻﻠﻴﺒﻲ ﮐﻴﻨﻪ ﺗﻮز ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ اﺳﺖ‬
‫ﺁﻧﭽﻪ ﺷﺪ و ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﻓﺖ و هﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺧﺒﺮ ﭘﻴﺮوزي ﺟﺎوداﻧﻪ را ﺧﻮاهﻲ ﺷﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٣٥‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬

‫ﺷﻬﺮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﻲ او ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪ ﮔﺸﺖ‬

‫‪ -١‬از زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ وﻓﺎت ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻗﻬﺮﻣﺎن‬
‫ﻓﺮﺻﺘﻬﺎي ﭘﻲ در ﭘﻲ ﺟﻬﺖ ﻳﮑﭙﺎرﭼﻪ ﺳﺎزي ﺟﻬﺎن اﺳﻼم زﻳﺮ ﭘﺮﭼﻢ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﻲ‬
‫او‪ ،‬دﺳﺖ داد‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺮﮐﺖ اﺳﺘﻌﺪاد ﻧﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬و ﮐﺎر ﮐﺸﺘﮕﻲ ﺟﻨﮕﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻴﺶ ﺗﻮاﻧﺴﺖ‬
‫ﺷﻬﺮهﺎ را ﻳﮑﻲ ﭘﺲ از دﻳﮕﺮي ﻳﮑﭙﺎرﭼﻪ ﺳﺎزد‪ .‬در ﻋﻬﺪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻃﻮاﻳﻒ ﻳﻤﻨﻲ ﺑﺎ‬
‫هﻢ ﺑﻪ ﮐﺸﻤﮑﺶ ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﺑﺎ هﻢ ﻣﻲ ﺟﻨﮕﻴﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﻲ ﺷﺪ وﺣﺪت‬
‫اﺳﻼﻣﻲ دﭼﺎر ﺗﻔﮑﻴﮏ و ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﻲ ﺷﻮد‪ .‬در ﺻﻨﻌﺎء ﺣﻤﺪاﻧﻴﺎن و در زﺑﻴﺪ ﻧﺠﺎﺣﻴﺎن ﺑﺮ‬
‫ﺳﺮ ﺣﮑﻮﻣﺖ درﮔﻴﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺁن اوﺿﺎع ﻣﺪﻋﻲ دروﻏﻴﻨﻲ ﮐﻪ ﺧﻮد را »ﻣﻬﺪي‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮ« ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪ‪ ،‬ﻇﻬﻮر ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲ و اﺿﻄﺮاب در ﮐﺸﻮر ﻳﻤﻦ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺸﺘﺎر رواج ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬هﺮج و ﻣﺮج ﻓﺮا ﮔﻴﺮ و ﻓﺘﻨﻪ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎ‬
‫ﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاي ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻣﺸﮑﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﻠﺘﻬﺎي ﻣﺴﻠﻤﺎن هﻤﺪﻳﮕﺮ را ﺑﮑﺸﻨﺪ ﻳﺎ‬
‫ﻃﺎﺋﻴﻔﻪ اي ﺑﺮاي دﻳﮕﺮي در ﻓﮑﺮ ﺣﻴﻠﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺮادرش »ﺗﻮران ﺷﺎﻩ« را ﺑﻪ‬
‫ﻃﺮف ﮐﺸﻮر ﻳﻤﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﺁن را از ﻓﺘﻨﻪ اي ﮐﻪ رﻳﺸﻪء ﮐﺸﻮر را زدﻩ و در ﻃﻮل و‬
‫ﻋﺮض ﺁن ﻧﻔﻮذ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﭘﺎﮎ ﮐﻨﺪ و ﺁن را ﺿﻤﻴﻤﻪء ﻣﺼﺮ و ﺷﺎم ﮐﻨﺪ و ﺗﺤﺖ ﻳﮏ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﻲ واﺣﺪ در ﺁورد‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﺗﻮراﻧﺸﺎﻩ از راﻩ ﻧﻴﻞ ﺣﺮﮐﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻗﻮص رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ از راخ‬
‫ﺧﺸﮑﻲ رﻓﺖ و ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻞ درﻳﺎي ﺳﺮخ )أﺣﻤﺮ( رﺳﻴﺪ‪ ،‬از ﺁﻧﺠﺎ درﻳﺎ را درﻧﻮردﻳﺪ ﺗﺎ‬
‫اﻳﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺟﺪّﻩ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺁن ﺑﻪ ﻳﻤﻦ رﺳﻴﺪ و در ﻋﻤﻖ ﺁن ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻓﺮورﻓﺖ و ﺑﺮ‬
‫اﺳﺘﺎن زﺑﻴﺪ و ﺑﻌﻀﻲ از ﻗﻠﻌﻪ هﺎي دﻳﮕﺮ ﭼﻴﺮﻩ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﺆرﺧﻴﻦ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫او ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ از هﺸﺘﺎد ﻗﻠﻌﻪ و ﺷﻬﺮ را در ﻳﻤﻦ ﻓﺘﺢ ﮐﺮد‪ ،‬و ﺑﻴﺎن ﻣﻲ دارﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻳﻤﻨﻴﺎن از ﺁﻣﺪن ﺗﻮران ﺷﺎﻩ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ او ﻳﻤﻦ را در ﺑﺮاﺑﺮ هﺮج و ﻣﺮج‬
‫و ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲ ﮐﻤﮏ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﻲ ﺧﻮد ﻳﻤﻨﻴﺎن زﻣﻴﻨﻪ را ﺑﺮاي ﻓﺘﺢ ﻳﻤﻦ ﺑﺪﺳﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ‬
‫ﺗﻮران ﺷﺎﻩ ﻓﺮاهﻢ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻗﻠﻌﻪ هﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺧﻮن و اﺷﺘﻴﺎق ﺑﻪ اﻣﻨﻴﺖ‪ ،‬ﮐﻠﻴﺪهﺎ‬
‫را ﺑﺮاي او ﻣﻲ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﭘﺎﻳﺎن ﻓﺘﺢ ﻳﻤﻦ ﺗﻮران ﺷﺎﻩ ﺑﺎ ﻳﺎران و ﺧﺎﺻﮕﺎﻧﺶ‬
‫در ﻣﻮرد اﻧﺘﺨﺎب ﻣﮑﺎﻧﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺳﮑﻮﻧﺖ ﺧﻮد و ﻟﺸﮑﺮش‪ ،‬ﻣﺸﻮرت ﮐﺮد‪ ،‬و ﺑﺮ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﺗﻌﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻘﺮ و ﻣﺤﻞ ﺳﮑﻮﻧﺖ رأي دادﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -٣‬ﺑﻼ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻌﺪ از ﻓﺘﺢ ﻳﻤﻦ‪ ،‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺮادرش ﺗﻮران ﺷﺎﻩ و ﺳﭙﺲ‬
‫ﺑﺮادر دﻳﮕﺮش »ﻃﻐﺘﮕﻴﻦ ﺑﻦ اﻳﻮب« را ﮐﻪ ﺗﺎ ﻣﺮﮔﺶ در ﺳﺎل ‪ ۵٩٣‬هـ در ﺁﻧﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪﻩ‬
‫ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻳﻤﻦ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺣﮑﺎم اﻳﻮﺑﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ از هﺸﺘﺎد ﺳﺎل ﻳﻌﻨﻲ از ﺳﺎل ‪۵۶٩‬هـ ﺗﺎ‬
‫ﺳﺎل ‪۶۵۴‬هـ ﺑﺮ ﻳﻤﻦ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در هﻤﺎن ﺳﺎل ﮐﻪ ﻓﺘﺢ ﻳﻤﻦ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﮐﻪ در‬ ‫‪-۴‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٣٦‬‬

‫ﺳﺎل ‪۵۶٩‬هـ ﺑﺮﻗﻪ‪ ،‬ﻃﺮاﺑﻠﺲ‪ ،‬و ﻗﺴﻤﺖ ﺷﺮﻗﻲ ﺗﻮﻧﺲ ﮐﻨﻮﻧﻲ ﺗﺎ ﻗﺎﺑﺲ‪ ١‬را ﻓﺘﺢ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ در ﺳﺎل ‪۵٧٩‬هـ ﺑﺮادرش ﺳﻠﻄﺎن ﻋﺎدل را ﺑﺮاي ﺣﻀﻮر‬
‫در ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ اﺳﻼﻣﻲ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺳﻔﻴﺮان أﻣﺮاي ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ در دﻣﺸﻖ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪،‬‬
‫دﻋﻮت ﮐﺮد‪ .‬ﺷﻴﺦ اﻟﺸﻴﻮخ ﺻﺪراﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬و ﺷﻬﺎب اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺸﻴﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ هﺎي اﻟﻨﺎﺻﺮ‬
‫ﻟﺪﻳﻦ اﷲ ﺧﻠﻴﻔﻪء ﻋﺒﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ ﻣﺤﻲ اﻟﺪﻳﻦ ﺷﻬﺮ زوري و ﺑﻬﺎء اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻦ ﺷﺪاد‬
‫ﺳﻔﻴﺮان ﺣﺎﮐﻢ ﻣﻮﺻﻞ‪ ،‬ﺳﻔﻴﺮ ﻣﻌﺰاﻟﺪﻳﻦ ﺳﻨﺠﺮ ﺣﺎﮐﻢ اﻟﺠﺰﻳﺮﻩ‪ ،‬و ﺳﻔﺮاي دﻳﮕﺮ از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺪﻋﻮﻳﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ در اﻳﻦ ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺗﻼش ﮐﺮد ﺗﺎ اﺧﺘﻼف ﺑﻴﻦ اﻣﺮاي‬
‫ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ را رﻳﺸﻪ ﮐﻦ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﻴﺎﻧﺸﺎن ﺑﺮادري و ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺮ ﻗﺮار ﮐﻨﺪ‪ ،‬هﻤﻪء ﺁﻧﺎن ﺑﺎ‬
‫اﺗﺤﺎد ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻐﻴﺮ از ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩء ﻣﻮﺻﻞ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺟﺮ و ﺑﺤﺚ ﺗﻨﺪي‬
‫ﮐﺮد و ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪء دﻟﺨﻮاﻩ هﻢ ﻧﺮﺳﻴﺪ‪ ،‬هﻴﭻ ﮐﺲ در اﻳﻦ اﺟﺘﻤﺎع ﻣﺨﺎﻟﻒ اﺗﺤﺎد ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﭼﻮن ﺣﺎﮐﻢ ﻣﻮﺻﻞ ﺑﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ زﻳﺮ ﭘﺮﭼﻢ ﺑﺮادري اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺟﻮاب‬
‫ﻣﺜﺒﺖ ﻧﺪاد‪ ،‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ ﺑﺮاي اﻳﻨﮑﻪ ﺟﻠﻮ او را ﺑﮕﻴﺮد و او را ﺑﺴﻮي ﺣﻖ‬
‫و هﺪاﻳﺖ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ اﺳﻠﺤﻪ ﺑﺮد‪ ،‬ﻟﺸﮑﺮﻳﺎن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﻮﺻﻞ‬
‫ﭘﻴﺶ رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺁﻧﺮا ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻋﺰاﻟﺪﻳﻦ ﺣﺎﮐﻢ ﻣﻮﺻﻞ ﻓﺮوﺗﻨﻲ ﮐﺮد ]و ﺗﻦ‬
‫ﺑﻪ ﺻﻠﺢ داد[‪ .‬در ﺳﺎل ‪۵٨١‬هـ ﺑﻪ ﻣﻘﺘﻀﺎي ﻋﻬﺪ ﻧﺎﻣﻪء ﺣﺮان ﻣﻴﺎن او و ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‬
‫ﻗﺮار داد ﺻﻠﺢ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﺷﺮط ﮐﻪ ﻋﺰاﻟﺪﻳﻦ ﺣﺎﮐﻢ ﻣﻮﺻﻞ‪ ،‬ﺷﻬﺮ زور و ﮐﺎرهﺎي‬
‫ﺁن‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻗﺮاﺑﻠﻲ و ﺗﻤﺎم ﻣﺎوراي رودﺧﺎﻧﻪء زاب از ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺎرهﺎي ﺣﮑﻮﻣﺘﻲ‬
‫ﺗﻔﺠﺎﮎ را ﺑﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ واﮔﺬار ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ هﻢ ﻣﻮﺻﻞ را ﺑﺮاي وي رهﺎ ﮐﻨﺪ‬
‫و اﻳﻨﮑﻪ ﺧﻄﺒﻪ و ﺳﮑّﻪ ﺑﻪ اﺳﻢ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ و ﻋﺰاﻟﺪﻳﻦ ﻣﻄﻴﻊ ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎي او ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﺑﻦ واﺻﻞ در ﮐﺘﺎﺑﺶ »ﻣﻔﺮج اﻟﮑﺮوب ﻓﻲ ﺗﻮارﻳﺦ ﺑﻨﻲ اﻳﻮب« ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬

‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻌﺪ از ﻋﻬﺪ ﻧﺎﻣﻪء ﺣﺮان ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻟﺸﮑﺮﻳﺎن ﻣﻮﺻﻞ‪ ،‬ﺳﻨﺠﺎر‪ ،‬اﻟﺠﺰﻳﺮﻩ‪،‬‬
‫ارﺑﻞ‪ ،‬ﺣﺮان و دﻳﺎر ﺑﮑﺮ را ﺑﻌﺪ از ﺁﻧﮑﻪ هﺮ ﮐﺪام ﺑﺮاي ﺧﻮد ﮔﺮوﻩ و ﺣﺰب ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ‬
‫اي ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬زﻳﺮ ﻳﮏ ﭘﺮﭼﻢ واﺣﺪ ﮔﺮد ﺁورد‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ اﻣﻮري ﮐﻪ در اﻳﻦ دورﻩ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻗﺼﺪ اﻧﺠﺎم ﺁﻧﺮا ﮐﺮد‪،‬‬ ‫‪.٧‬‬
‫ﻣﮑﺎﺗﺒﻪ ﺑﺎ ﺧﻠﻴﻔﻪء ﻋﺒﺎﺳﻲ »اﻟﻤﺴﺘﻀﻴﺊ« ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺎﺿﻲ اﻟﻔﺎﺿﻞ وزﻳﺮ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ‬
‫اي ﺑﻪ اﻟﻤﺴﺘﻀﻴﺊ ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺣ ّﻘﻲ را ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺷﮕﺮدهﺎي ﺑﺰرﮔﺶ در‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﻓﺘﺢ ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﻳﻤﻦ و ﺁﻓﺮﻳﻘﺎ و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮﭘﺎﻳﻲ ﺧﻄﺒﻪ ﺑﻨﺎم ﺧﻠﻔﺎي‬
‫ﻋﺒّﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺑﺮ ﮔﺮدن ﺧﻼﻓﺖ ﺑﻐﺪاد دارد‪ ،‬ﺑﺮاي وي ﺑﻴﺎن ﮐﺮد و از او ﺳﻨّﺖ و ﺣﮑﻢ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻲ را ﺑﺮاي ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﻣﻐﺮب‪ ،‬ﻳﻤﻦ‪ ،‬ﺷﺎم وﺗﻤﺎم ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﮐﻪ دوﻟﺖ ﻧﻮرﻳﺎن در‬
‫ﺑﺮداﺷﺖ و ﺗﻤﺎم ﺷﻬﺮهﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺪﺳﺖ او و ﻟﺸﮑﺮﻳﺎﻧﺶ ﺑﺮاي دوﻟﺖ ﻋﺒﺎﺳﻴﺎن‬
‫ﻓﺘﺢ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮادر ﻳﺎ ﭘﺴﺮي ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از وي ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺮﺳﺪ‪،‬‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮد »اﻟﻤﺴﺘﻀﻴﺊ« ﺧﻮاﺳﺘﻪ او را اﺟﺎﺑﺖ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬هﻴﺄﺗﻲ را ﺑﺎ ﺣﮑﻤﻲ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮاي وﻻﻳﺘﻬﺎي ﻣﺬﮐﻮر ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ارﺳﺎل ﮐﺮد و هﺪاﻳﺎﻳﻲ را ﺑﻪ هﻴﺄت و‬

‫‪ 1‬ﺷﻬﺮي اﺳﺖ در ﺟﻨﻮب ﺷﻬﺮ ﺗﻮﻧﺲ و ﺳﺎﺣﻞ درﻳﺎي ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧﻪ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٣٧‬‬

‫ﻧﺰدﻳﮑﺎن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺨﺸﻴﺪ‪.‬‬

‫از ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﻴﺎن ﮐﺮدﻳﻢ روﺷﻦ ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﺸﻮرهﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺻﻼح‬ ‫‪.٨‬‬
‫اﻟﺪﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ را ﻳﮑﭙﺎرﭼﻪ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮدﻩ و وﺳﻴﻊ ﮔﺸﺖ‪ ،‬ﺳﻠﻄﺎن ﺑﺎﻟﻬﺎﻳﺶ را در ﺟﻬﺎت‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ از اﻟﺮﻣﻠﻪ ﺗﺎ ﺑﺴﺘﺮ رود ﻧﻴﻞ ﺑﺎز ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺳﺎﻳﻪء اﻣﺘﺪاد ﻳﺎﻓﺘﻪء ﺁن ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﺳﻮاﺣﻞ ﺁﻓﺮﻳﻘﺎي ﺷﻤﺎﻟﻲ ﺗﺎ ﻃﺮاﺑﻠﺲ ﺑﻮد‪ .‬او ﮐﺸﻮر ﻳﻤﻦ و ﻋﺪن را ﻣﻄﻴﻊ ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺖ‪،‬‬
‫و ﺑﺮ ﺳﻮاﺣﻞ ﻃﺮاﺑﻠﺲ‪ ،‬ﺗﻮﻧﺲ‪ ،‬ﺗﺎ ﺷﻬﺮ ﻗﺎﺑﺲ‪ ،‬ﭼﻴﺮﻩ ﺷﺪ‪ .‬در ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﻄﺒﻪ‬
‫ﺑﻨﺎم او ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﺮ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﻣﻲ ﺷﺪ‪ .١‬اﮔﺮ ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﺷﺎم و ﺷﻤﺎل ﺁﻓﺮﻳﻘﺎ را ﺑﻪ ﻣﻤﻠﮑﺖ وي‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﮐﺸﻮرهﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﻲ ﺳﻠﻄﺎن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق )ﮐﺮدﺳﺘﺎن(‪ ،‬ﺷﺎم‪ ،‬ﻳﻤﻦ‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﻣﻐﺮب و ﺳﻮاﺣﻞ ﺁﻓﺮﻳﻘﺎي ﺷﻤﺎﻟﻲ‬
‫ﻣﻲ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻲ ﺷﮏ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺁرزوي ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻣﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺮ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‬
‫ﻗﻬﺮﻣﺎن ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬و ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ و ﺣﺪت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ وي ﻣﮋدﻩء ﺧﻴﺮ ﻣﻲ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ اﻧﺴﺠﺎم ﻣﺤﮑﻢ وﻗﺖ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ دوﻟﺖ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن در ﻗﺪس و‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺁن از ﻋﻴﻨﻴﺖ ﺑﻪ اﺛﺮ و ﻧﺸﺎﻧﻪ در ﻣﻌﺮﮐﻪ اي ﻗﺎﻃﻊ ﮐﻪ در ﺗﺎرﻳﺦ اﻧﻌﮑﺎﺳﻲ دارد‬
‫وﺑﺮاي ﻧﺴﻠﻬﺎي ﺑﻌﺪي اﻓﺘﺨﺎر و اﻋﺠﺎب اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮا رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﻈﺮ ﺷﺎﻋﺮان وﺣﺪت ﮐﺸﻮرهﺎي ﺑﺪﺳﺖ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ و ﺗﺤﺖ‬ ‫‪.٩‬‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﻲ وي – ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﮑﻪ اﻳﻦ ﮐﺸﻮرهﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺣﮑﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﻟﻴﺎﻗﺖ ادارﻩء ﻣﻤﻠﮑﺖ‬
‫و اﻣﻮر رﻋﻴﺖ )ﻣﻠﺖ( را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬دﭼﺎر رﻧﺞ و ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ – ﻣﺼﻠﺤﺖ‬
‫ﮐﺸﻮرهﺎ و ﻣﺎﻳﻪء ﻋﺰّت اﺳﻼم اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﺳﻨﺎء اﻟﻤﻠﮏ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ را اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮﺻﻴﻒ‬
‫ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻣﻤﺎﻟﻴﮏ ﻟﻢ ﻳﺪﺑّﺮهﺎ ﻣﺪﺑّﺮهﺎ‬
‫إﻻ ﺑﺮأي ﺧﺼﻲ او ﺑﻌﻘﻞ ﺻﺒﻲ‬
‫ﺣﺘﻲ أﺗﺎهﺎ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻓﺎﻧﺼﻠﺤﺖ‬
‫ﻣﻦ اﻟﻔﺴﺎد ﮐﻤﺎ ﺻﺤّﺖ ﻣﻦ اﻟﻮﺻﺐ‬
‫)ﺁن ﮐﺸﻮرهﺎ( ﻣﻤﻠﮑﺘﻬﺎﻳﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﮑﺎم ﺁن ﻓﻘﻂ ﺑﺎ رأي و ﻧﻈﺮ اﻓﺮاد ﻓﺮوﻣﺎﻳﻪ‬
‫و ﻋﻘﻞ ﮐﻮدﮐﺎﻧﻪ ﺁﻧﺮا ادارﻩ ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻓﺴﺎد ﭘﺎﮎ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬هﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﮐﺴﻲ از ﺑﻴﻤﺎري ﺑﻬﺒﻮد ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﻈﺮ ﺁﻧﺎن اﻳﻦ ﻓﺘﻮﺣﺎت و ﺗﻮﺣﻴﺪ ﮐﻠﻤﻪء ﮐﺸﻮرهﺎ ﻣﻘﺪﻣﻪ اﻳﺴﺖ ﺑﺮاي ﻓﺘﺢ ﻗﺪس‪،‬‬
‫ﺁزادﺳﺎزي ﺁن از دﺳﺖ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﮐﻴﻨﻪ ﺗﻮز‪ ،‬ﭘﺴﺖ و ﭘﻴﺮوزي ﮐﻠﻤﻪء اﺳﻼم‪ ،‬اﻳﻦ ﻓﺘﺢ‬
‫ﭘﺎﻳﺎن‪ ،‬هﺪف‪ ،‬ﺁرزو و ﺑﺰرگ هﻤﻪء ﻓﺘﺤﻬﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺎد اﺻﻔﻬﺎﻧﻲ در ﻗﺼﻴﺪﻩ اي ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺑﻔﺘﻮح ﻋﺼﺮﮎ ﻳﻔﺨﺮ اﻻﺳﻼم ***** و ﺑﻨﻮر ﻧﺼﺮﮎ ﺗﺸﺮق اﻷﻳﺎم‬

‫‪ 1‬در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺧﺎﻧﺪن ﻧﺎم ﺣﮑّﺎم‪ ،‬ﺧﻠﻔﺎ ﻳﺎ ﺳﻼﻃﻴﻦ در ﺧﻄﺒﻪء ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ و دﻋﺎ ﮐﺮدن ﺑﺮاي ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺁﻧﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
‫)ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٣٨‬‬

‫أﺳﺪي ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ و اﻟﺪﻧﻴﺎ ﻳﺪًا ***** ﺑﻨﻮاﻟﻬﺎي ﺳﻮق اﻟﺮﺟﺎء ﺗﻘﺎم‬
‫ﻓﺘﻤﻞ ﻓﺘﺤﮏ‪ ،‬واﻗﺼﺪ اﻟﻔﺘﺢ اﻟﺬي ***** ﺑﺤﺼﻮﻟﻪ ﻟﻔﺘﻮﺣﮏ اﻹﺗﻤﺎم‬
‫دم ﻟﻠﻌﻼ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﻳﺪوم ﻧﻈﺎﻣﻬﺎ ***** واﺳﻠﻢ‪ ،‬ﻳﻌ ّﺰ ﺑﻨﺼﺮﮎ اﻹﺳﻼم‬
‫اﺳﻼم ﺑﻪ ﻓﺘﺤﻬﺎي دوران ﺗﻮ اﻓﺘﺨﺎر ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و روزﮔﺎران ﺑﺎ ﻧﻮر ﭘﻴﺮوزي ﺗﻮ‬
‫ﻧﻮراﻧﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﭼﻨﺎن ﺑﺎ ﻧﻴﮑﻲ رﻓﺘﺎر ﻣﻲ ﮐﺮد ﺑﮕﻮﻧﻪ اي ﮐﻪ در ﺟﻬﺎن‬
‫ﺑﺎزاري از اﻣﻴﺪ ﺑﻪ ﺑﺨﺸﺶ و ﻋﻄﺎي وي ﺑﺮﭘﺎ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺘﺢ ﻧﻮ ﮔﺴﺘﺮدﻩ و ﻃﻮﻻﻧﻲ‬
‫ﮔﺸﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﺘﺤﻲ را ﺁرزو ﮐﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﺼﻮل ﺁن ﻓﺘﻮح ﺗﻮ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲ رﺳﺪ‪ .‬ﺑﺮاي‬
‫ﺑﺰرﮔﻮاري ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎن ﺗﺎ ﻧﻈﺎم ﺁن ﺑﺎﻗﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺳﻼم ﺑﻴﺎور ﮐﻪ ﺑﺎ ﻳﺎري ﺗﻮ اﺳﻼم ﻋﺰّت‬
‫ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٣٩‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‬

‫‪١‬‬
‫ﺗﻮﻃﺌﻪ و ﺟﻨﮕﻬﺎي ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن در ﻣﺸﺮق‬

‫‪ .1‬ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺟﻨﮕﻬﺎي ﺻﻠﻴﺒﻲ‬

‫ﺟﻨﮕﻬﺎي ﺻﻠﻴﺒﻲ ﺑﻪ ﺣﻤﻼﺗﻲ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﮐﻪ اروﭘﺎي ﺻﻠﻴﺒﻲ ﻃﻲ دو‬

‫ﻗﺮن ﺑﺮاي رهﺎﻳﻲ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس از دﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﻳﮏ ﺳﻮ‪ ،‬و ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از‬
‫ﭘﻴﺸﺮوي اﺳﻼم ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻗﺪرﺗﻬﺎي ﺑﺰرگ درﮔﻴﺮ ﺑﻮد‪ ،‬از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻪ راﻩ‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ .2‬اﺳﺒﺎب و ﻋﻠﺘﻬﺎي آن‬

‫اﻳﻦ ﺟﻨﮕﻬﺎ داراي اﺳﺒﺎب و ﻋﻠﺘﻬﺎي زﻳﺎدي هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻴﺎن‬
‫ﻣﻲ ﮐﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫ﮐﻴﻨﻪء ﭘﻨﻬﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن در ﻧﺘﻴﺠﻪء وارد ﺷﺪن ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﺑﻪ‬ ‫أ‪-‬‬
‫ﻋﺪاﻟﺖ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ‪ ،‬و ﻓﺘﻮﺣﺎت اﺳﻼﻣﻲ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺁﺳﻴﺎ‪ ،‬ﺁﻓﺮﻳﻘﺎ و اروﭘﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﻗﺒ ً‬
‫ﻼ زﻳﺮ ﻧﻔﻮذ‬
‫ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮ ﺿﺪ اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ب‪ -‬ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﻴﻪ از ﻃﺮف ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﮑﻪ هﻤﺴﺎﻳﻪء‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻣﭙﺮاﻃﻮر »ﺁﻟﮑﺴﻴﺲ ﮐﻮﻣﻨﻴﻦ« از ﮐﺸﻮرهﺎي ﻣﺴﻴﺤﻲ ﺑﺮ‬
‫ﺿﺪ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻃﻠﺐ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ج‪ -‬ﺣﺠﺎج ﻣﺴﻴﺤﻲ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﮐﻪ هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ اروﭘﺎ ﺑﺮ ﻣﻲ ﮔﺸﺘﻨﺪ ﺑﺎ‬
‫دروغ ﻣﺮدم را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻇﻠﻢ و ﺳﺘﻤﻲ ﮐﻪ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن از دﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن دﻳﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲ‬
‫ﺗﺮﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﻴﺎن اﻳﻦ ﺣﺠﺎج ﻣﺸﺨﺺ ﺗﺮﻳﻦ ﭼﻬﺮﻩ‪ ،‬و ﮐﺴﻲ ﮐﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ارادﻩ را در‬
‫روﺷﻦ ﮐﺮدن ﺁﺗﺶ ﻓﺘﻨﻪ و ﮔﺮد ﺁوري ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن ﺑﺮ ﺿﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن داﺷﺖ‪ ،‬راهﺒﻲ‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﺑﻨﺎم »ﭘﻄﺮس ﻧﺎﺳﮏ« ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺣﻤﺎﺳﻪء دﻳﻨﻲ‪ :‬ﺷﻮق ﺑﺮاي رهﺎﻳﻲ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس از دﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫د‪-‬‬
‫ﺑﺨﺸﻮدﮔﻲ ﮔﻨﺎهﺎن و ﺧﻄﺎهﺎ ﺑﺮاي هﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ در ﺟﻨﮕﻬﺎي ﺻﻠﻴﺒﻲ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و‬
‫ﻓﻌﺎﻟﺘﺮﻳﻦ وﺳﺎﻳﻞ ﺑﺮاي ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻦ اﻳﻦ ﺣﻤّﺎﺳﻪء دﻳﻨﻲ و ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮداري از ﺁن ﮐﻠﻴﺴﺎ‪،‬‬
‫ﺧﻄﺒﻪ هﺎي اﺳﻘﻔﺎن‪ ،‬راهﺒﺎن و ﭘﺎپ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺷﺘﻴﺎق ﻓﺎﻃﻤﻴﺎن در ﻣﺼﺮ ﺑﻪ هﻤﭙﻴﻤﺎن ﺷﺪن ﺑﺎ ﺑﻴﺰاﻧﺴﻴﺎن ﻣﺴﻴﺤﻲ ﺑﺮ‬ ‫ﻩ‪-‬‬
‫ﺿﺪ ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﺁﻧﺎن در ﺑﺎزﭘﺲ ﮔﻴﺮي ﻣﻨﺎﻃﻖ اﺷﻐﺎل ﺷﺪﻩ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎن ﮐﻤﮏ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺎن ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺎپ در ﻣﺠﻤﻊ »ﮐﻠﻴﺮﻣﻮن« ﮐﻪ در ﺁن ﺟﻨﮕﻬﺎي ﺻﻠﻴﺒﻲ ﺑﻪ‬
‫‪ 1‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻄﺎﻟﺐ اﻳﻦ ﻓﺼﻞ را ﺑﺎ ﺗﺼﺮف از ﮐﺘﺎب »ﺟﻨﮕﻬﺎي ﺻﻠﻴﺒﻲ در ﻣﺸﺮق و ﻣﻐﺮب« ﻣﺆﻟﻒ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﻌﺮوﺳﻲ ص ‪۴٠ – ٣٩ ،١٩‬‬
‫اﻗﺘﺒﺎس ﻧﻤﻮدم‪) .‬ﻣﺆﻟﻒ(‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٤٠‬‬

‫ﺳﺎل ‪۴٨٨‬هـ اﺳﺘﻘﺮار ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺧﻄﺒﻪ اي ﻣﻬﻢ اﻟﻘﺎ ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻌﻨﻮان ﺧﻼﺻﻪ اي از ﮐﻴﻨﻪء‬
‫ﭘﻨﻬﺎن و دﺷﻤﻨﻲ ﺧﺎﻧﻤﺎﻧﺴﻮز ﺁﻧﺎن ﺑﺮ ﺿﺪ اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲ رود‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫اﻳﻦ ﺟﻨﮕﻬﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ ﺁوردن ﻳﮏ ﺷﻬﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺁن ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻤﺎم‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺁﺳﻴﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ﺛﺮوﺗﻬﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﺧﺰاﺋﻦ ﺁن ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺷﻤﺎرش ﻧﻴﺴﺖ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ‬
‫زﻳﺎرﺗﮕﺎﻩ ﻗﺒﺮ ﻣﻘﺪس را ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ و اراﺿﻲ ﻣﻘﺪس را از دﺳﺖ اﺧﺘﻼس ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن رهﺎ‬
‫ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬ﺁﻧﺮا ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺗﺎن ﺑﺪﺳﺖ ﺁورﻳﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ اﻳﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻦ هﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺗﻮرات‬
‫‪١‬‬
‫ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺷﻴﺮ و ﻋﺴﻞ از ﺁن ﺳﺮازﻳﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .3‬ﺣﻤﻠﻪء اول ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن و اﺷﻐﺎل ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس‬

‫ﭘﻄﺮس ﻧﺎﺳﮏ‪ ،‬راهﺐ ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﺑﺴﺎل ‪۴٨۶‬هـ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس را زﻳﺎرت ﮐﺮد‪،‬‬
‫ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﭘﻴﺶ ﭘﺎپ رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎ او ﻣﺘﻔﻖ ﺷﺪ ﮐﻪ دﻋﻮﺗﮕﺮ ﺟﻨﮕﻬﺎي ﺻﻠﻴﺒﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎپ در اﺑﺘﺪا ﻣﺠﻤﻊ »ﺑﻴﺰاﻧﺲ« را در ﺷﻤﺎل اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻣﺠﻤﻊ »ﮐﻠﻴﺮﻣﻮن« را ﮐﻪ‬
‫ﺟﻨﮕﻬﺎي ﺻﻠﻴﺒﻲ در ﺁن اﺳﺘﻘﺮار ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬در ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺗﺸﮑﻴﻞ داد‪ .‬ﺻﻠﻴﺒﺎن ﻗﺮار ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ دﻳﺪار ﺷﺎن در ﺷﻬﺮ ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﻴﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﻤﻠﻪء اول ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن در ﻧﻬﺎﻳﺖ هﺮج و ﻣﺮج‬
‫و اﺿﻄﺮاب ﺑﻪ راﻩ اﻓﺘﺎد‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ از ﺁﺳﻴﺎي ﺻﻐﻴﺮ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ‪» ،‬ﻗﻠﻴﭻ ارﺳﻼن«‬
‫ﺳﻠﺠﻮﻗﻲ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن در ﻧﺰدﻳﮑﻲ ﺷﻬﺮ ﻧﻴﻘﻴﻪ‪ ٢‬روﺑﺮو ﺷﺪﻩ‪ ،‬هﻤﻪء ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ هﻼﮐﺖ ﮐﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺁن ﻟﺸﮑﺮهﺎي دﻳﮕﺮ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﻗﻄﺎﻋﻴﺎن و أﻣﺮاء ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد ﺑﻪ راﻩ اﻓﺘﺎد‪ .‬ﺁﻧﺎن ﮐﻪ از ﺷﻤﺎل و ﺟﻨﻮب ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﺟﻨﻮب اﻳﻄﺎﻟﻴﺎ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در‬
‫ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﻴﻪ اﺟﺘﻤﺎع ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ از ﺁﺳﻴﺎي ﺻﻐﻴﺮ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ »ﻗﻠﻴﭻ ارﺳﻼن« ﻣﺎﻧﻊ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﺷﺪﻩ درﮔﻴﺮﻳﻬﺎي ﺑﺰرﮔﻲ ﻣﻴﺎﻧﺸﺎن روي داد‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺗﺎ اﻧﻄﺎﮐﻴﻪ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪﻧﺪ وﺑﻌﺪ از‬
‫ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ اي ﮐﻪ ﺑﻴﺶ از هﺸﺖ ﻣﺎﻩ ﻃﻮل ﮐﺸﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺁن ﭼﻴﺮﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺁن‬
‫ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﺑﻪ راهﺸﺎن ﺑﻪ ﺳﻮي ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس اداﻣﻪ دادﻧﺪ‪ ،‬و ﺁﻧﺮا ﺑﻌﺪ از ﻳﮏ ﻣﺎﻩ‬
‫ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ در ﺳﺎل ‪۴٩٢‬هـ ‪١٠٩٩ -‬م اﺷﻐﺎل ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬هﺮ ﺁﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ادﻳﺎن ﺁﺳﻤﺎﻧﻲ و‬
‫وﺟﺪان اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﻣﻲ داﻧﺴﺖ‪ ،‬اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ‪ .‬در ﺣﻖ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻓﺠﻴﻊ ﺗﺮﻳﻦ‬
‫و زﺷﺖ ﺗﺮﻳﻦ اﻋﻤﺎل ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﮔﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ هﻔﺘﺎد هﺰار ﻧﻔﺮ رﺳﻴﺪ ﺑﻪ‬
‫ﮔﻮﻧﻪ اي ﮐﻪ ﺧﻮن در ﻣﺴﺠﺪ اﻻﻗﺼﻲ و ﮐﻮﭼﻪ هﺎ و راهﻬﺎي ﮐﻪ از ﺁن ﻣﻨﺸﻌﺐ ﻣﻲ‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻨﺪ رود ﺟﺎري ﮔﺸﺖ‪ .‬اﺑﻦ اﺛﻴﺮ‪ ٣‬ﻣﻈﻬﺮ اﻧﺰﺟﺎر و ﺗﻨﻔﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﻲ ﺁن‬
‫دوران را اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪" :‬ﺷﺎﻣﻴﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﻃﻠﺐ ﻳﺎري ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ هﻤﺮاهﻲ‬
‫ﻗﺎﺿﻲ اﺑﻮ ﺳﻌﻴﺪ اﻟﻬﺮوي در ﻣﺎﻩ رﻣﻀﺎن وارد ﺑﻐﺪاد ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬وي در دﻳﻮان ﺳﺨﻨﻲ‬
‫ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﭼﺸﻤﻬﺎ را ﮔﺮﻳﺎﻧﺪ و ﻗﻠﺒﻬﺎ را ﺑﻪ درد ﺁورد‪ .‬ﺁﻧﺎن در ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ‬
‫از ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻤﮏ ﻃﻠﺒﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﺮﻳﻪ اﻓﺘﺎدﻧﺪ و از ﺗﻌﺪاد ﺑﻴﺸﻤﺎر ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﮔﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن‪،‬‬
‫ﺑﻲ ﺣﺮﻣﺘﻲ ﺑﻪ زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎن و ﺗﺎراج اﻣﻮاﻟﺸﺎن ﻳﺎد ﮐﺮدﻧﺪ و از ﺷﺪت ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﺮ‬
‫‪ 1‬اﻻﺧﺒﺎر اﻟﺴﻨﻴﺔ ص ‪١٢‬‬
‫‪ 2‬ﺷﻬﺮي ﻧﺰدﻳﮏ ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﻴﻪ‬
‫‪ 3‬داﻧﺸﻤﻨﺪ و ﻣﺆرخ ﻣﺸﻬﻮر ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﻳﺶ »ﺗﺎرﻳﺦ ﮐﺎﻣﻞ« و »اﺳﺪاﻟﻐﺎﺑﺔ ﻓﻲ ﻣﻌﺮﻓﺔ اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ« در ﺟﻬﺎن اﺳﻼم از ﺷﻬﺮت ﺧﺎﺻﻲ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار اﻧﺪ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٤١‬‬

‫ﺳﺮ ﺷﺎن ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬روزﻩ را ﺷﮑﺴﺘﻨﺪ"‪.‬‬

‫ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﺑﺎ هﻤﻴﻦ روﻳﻪ در ﺷﻬﺮهﺎي ﺷﺎم ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﺪﻩ‪ ،‬اﻣﺎرﺗﻬﺎي را در‬
‫ﺳﻮاﺣﻞ ﺁن ﺗﺄﺳﻴﺲ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ از ﺧﻠﻴﺞ اﺳﮑﻨﺪرﻳﻪ ﺗﺎ ﻋﺴﻘﻼن و از ﺧﻠﻴﺞ ﻋﻘﺒﻪ ﺗﺎ ﺷﻤﺎل‬
‫رُهﺎ‪ ،١‬اﻣﺘﺪاد ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ .4‬ﻋﻠﻞ ﭘﻴﺮوزي ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن‬

‫اﻧﺤﻼل‪ ،‬اﺧﺘﻼف‪ ،‬درﮔﻴﺮي و ﮐﺸﻤﮑﺶ ﻣﻮﺟﻮد در ﺟﻬﺎن اﺳﻼم‪ ،‬از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ‬

‫ﻋﻠﻞ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن در اﺷﻐﺎل ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس و دور و ﺑﺮ ﺁن اﺳﺖ‪ .‬دﺷﻤﻦ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ اوﺿﺎع اﻣﺖ اﺳﻼم و ذﻟّﺖ‪ ،‬ﺿﻌﻒ و اﻧﺤﻄﺎط ﺁﻧﺮا ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺴﺖ‬
‫در دﻳﺎر اﺳﻼم ﻧﻔﻮذ ﮐﻨﺪ و ﺑﺮ اﻣﺎﮐﻦ ﻣﻘﺪس ﺁن و ﻣﺤﻞ اﺳﺮاي رﺳﻮل ﺧﺪا ﺻﻠﻲ اﷲ‬
‫ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﻣﺴﻠﻂ ﺷﻮد‪ .‬ﺁﻧﺎن ﺑﺮاي ﻧﺎﺑﻮد ﺳﺎزي ﺟﻬﺎن اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﺮﭼﻴﺪن ﺑﻨﻴﺎن ﺁن و‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻋﺰّت ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﻪ ذﻟّﺖ‪ ،‬از ﻓﺮﺻﺖ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺆرﺧﻴﻦ ﺁن ﻋﺼﺮ را ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺘﻲ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪء اﺳﻼﻣﻲ در‬
‫ﺟﻨﮕﻬﺎي اول ﺻﻠﻴﺒﻲ ﺑﻪ ﺁن ﻣﺒﺘﻼ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ اﺷﺎرﻩ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪:‬‬
‫هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ اروﭘﺎ ﻗﺪس را ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ و اﺷﻐﺎل ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻠﮑﺸﺎﻩ‬ ‫أ‪-‬‬
‫ﺳﻠﺠﻮﻗﻲ ﺑﺎ ﺑﺮادر ﭘﺪرﻳﺶ )ﺑﺮﮐﻴﺎروق( درﮔﻴﺮ ﺟﻨﮓ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ب‪ -‬اروﭘﺎ ﻋﮑﺎ را از واﻟﻲ ﻋﻠﻮي ﺁن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ..‬و اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻴﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻠﻮﮎ ﺷﺎم ﻣﺸﻐﻮل ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ج‪ -‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﻬﺮهﺎي اﺳﻼﻣﻲ ﻣﻴﺎن ﺑﻌﻀﻲ از ﺣﮑﺎم‪ ،‬ﺣﻴﻠﻪ و ﻧﻴﺮﻧﮓ هﺮ‬
‫ﺷﻬﺮ ﺑﺮاي دﻳﮕﺮي‪ ،‬و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺑﻌﻀﻲ از ﺷﻬﺮهﺎ ﺑﺮاي ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ دﺳﺖ ﻳﺎري‬
‫ﺑﻪ ﺳﻮي اروﭘﺎ دراز ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﻣﻮارد ﻧﻘﻞ ﺷﺪﻩء دﻳﮕﺮي ﮐﻪ ﻣﺆرﺧﻴﻦ ﻣﺜﻞ اﺑﻦ اﺛﻴﺮ و ﻏﻴﺮﻩ در ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﺸﺎن ﺛﺒﺖ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﻣّﺖ اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺘﺤﻘﺎق اﺳﺘﻌﻤﺎر‬
‫ﺻﻠﻴﺒﻲ ﮐﻪ در ﺁن ﺣﻠﻮل ﮐﺮدﻩ و در ﺳﺎﺣﺖ ﺁن ﻧﺎزل ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬را دارد‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺁﻧﺎن‬
‫ﻇﻠﻢ ﻧﮑﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﻳﻦ ﺧﻮد ﺁﻧﺎن هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺣﻖ ﺧﻮد ﻇﻠﻢ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .5‬ﺣﻤﻠﻪء دوم ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﻣﻘﺪﻣﻪ اﻳﺴﺖ ﺑﺮاي ﭘﻴﺮوزي در ﺣﻄﻴﻦ‬

‫ﻗﺒﻼ اﺷﺎرﻩ ﮐﺮدﻳﻢ ﮐﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺁﺷﻔﺘﻪ اي ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪء اﺳﻼﻣﻲ ﮐﻤﻲ ﻗﺒﻞ از‬
‫ﺟﻨﮕﻬﺎي ﺻﻠﻴﺒﻲ ﺑﻪ ﺁن دﭼﺎر ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﻴﺮوزي ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن در‬
‫اﺷﻐﺎل ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲ ﺁﻳﺪ‪ .‬در اﻳﻦ هﻨﮕﺎم ﺗﻨﻬﺎ راﻩ ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن و ﻃﺮد‬
‫دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻗﻴﺎم ﻳﮑﭙﺎرﭼﻪء ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ ﺧﺎور اﺳﻼﻣﻲ را ﺑﻪ هﻢ ﭘﻴﻮﻧﺪ دهﺪ و‬
‫ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﻴﻬﺎي ﺁن را ﮔﺮد هﻢ ﺁورد‪ ،‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺁﻏﺎز ﻧﺸﺎﻧﻪ هﺎي ﻗﻴﺎم ﺑﺎ ﻗﻴﺎم ﺁل زﻧﮕﻲ‬
‫در ﻣﻮﺻﻞ هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﻋﻤﺎداﻟﺪﻳﻦ زﻧﮕﻲ در ﺳﺎل ‪ ۵٢١‬هـ دوﻟﺖ ﻗﻮي را ﮐﻪ از‬

‫‪ 1‬ﺷﻬﺮ »اروا« ي ﮐﻨﻮﻧﻲ در ﺷﺮق ﺗﺮﮐﻴﻪ‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٤٢‬‬

‫ﻣﻮﺻﻞ ﺗﺎ ﻣﻌﺮة اﻟﻨﻌﻤﺎن اﻣﺘﺪاد ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺗﺸﮑﻴﻞ داد‪ ،‬ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻋﻤﺎداﻟﺪﻳﻦ ﺷﺮوع ﺑﻪ‬
‫وارد ﮐﺮدن ﺿﺮﺑﺎت ﭘﺸﺖ ﺳﺮ هﻢ ﺑﺮ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ در رُهﺎ و‬
‫ﺑﺮﭼﻴﺪن اﻣﺎرت ﺁن ﺑﻪ ﺳﺎل ‪۵٣٩‬هـ ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﻋﻤﻞ و ﺟﻬﺎد ﻋﻤﺎداﻟﺪﻳﻦ در روﺷﻦ‬
‫ﮐﺮدن ﺁﺗﺶ ﺟﻨﮓ دوم ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﮐﻪ در ﺁن »ﻟﻮﺋﻲ ﭼﻬﺎرم« ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و »ﮐﻮﻧﺮاد‬
‫ﺳﻮم« اﻣﭙﺮاﻃﻮر ﺁﻟﻤﺎن ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﺛﺮ ﺑﺰرﮔﻲ داﺷﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺣﻤﻠﻪء ﺻﻠﻴﺒﻲ در‬
‫ﻣﻌﺮض ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪن ﺑﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺧﻄﺮي ﮐﻪ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻲ ﮐﺮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﺟﻨﮓ ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ ﭘﺪرش )ﻋﻤﺎداﻟﺪﻳﻦ‬
‫زﻧﮕﻲ( ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻗﺴﻤﺖ ﻏﺮﺑﻲ ﻣﻤﻠﮑﺖ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .١‬در واﻗﻊ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﺑﻪ‬
‫ﺳﻮي دﻣﺸﻖ رﻓﺘﻪ و ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﻣﺪت ﮐﻤﻲ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺳﭙﺲ از هﻤﺎن راهﻲ ﮐﻪ ﺁﻣﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎز ﺷﺪن ﻣﺤﺎﺻﺮﻩء دﻣﺸﻖ در ﺳﺎل ‪۵۴٣‬هـ ﺑﻮد‪ ،‬و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫ﺟﻨﮓ ﺻﻠﻴﺒﻲ دوم ﺑﺎ اﻳﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﻓﺠﻴﻊ و زﻳﺎن ﺗﻠﺦ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪء اﺳﻼﻣﻲ را ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺖ‬
‫و از ﻣﻌﻨﻮﻳﺎﺗﺶ ﻧﻴﺮو ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺖ و زﻣﻴﻨﻪ را ﺑﺮاي ﭘﻴﺮوزي ﺑﺮﺗﺮ در ﺟﻨﮓ‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺳﺎز ﺣﻄﻴﻦ ﺑﺪﺳﺖ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻗﻬﺮﻣﺎن ﺁﻣﺎدﻩ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

‫‪ 1‬ﻋﻤﺎداﻟﺪﻳﻦ زﻧﮕﻲ هﻨﮕﺎم وﻓﺎت ﭼﻨﺪ ﭘﺴﺮ از ﺧﻮد ﺑﺎﻗﻲ ﮔﺬاﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻨﺸﺎن ﺳﻴﻒ اﻟﺪﻳﻦ ﻏﺎزي و ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ دو‬
‫ﺑﺮادر ﮐﺸﻮر را ﻣﻴﺎن ﺧﻮد ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﺴﻤﺖ ﺷﺮﻗﻲ ﺑﺪﺳﺖ ﺳﻴﻒ اﻟﺪﻳﻦ ﻏﺎزي اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﺁن »ﻣﻮﺻﻞ« ﺑﻮد‪ ،‬و ﻗﺴﻤﺖ ﻏﺮﺑﻲ‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﻮد اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﺁن »ﺣﻠﺐ« ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﮐﺸﻮر ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﺎ ﻣﻤﺎﻟﻴﮏ ﺻﻠﻴﺒﻲ هﻢ ﻣﺮز ﺑﻮد‪ ،‬و اﻳﻦ‬
‫ﻳﮑﻲ از ﻋﻠﺘﻬﺎي ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪن ﺑﻪ ﮐﺸﻤﮑﺶ ﺑﻮد‪) .‬ﻣﺆﻟﻒ(‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٤٣‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‬

‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﭘﻴﺮوزي در ﺣﻄﻴﻦ و ﺟﻨﮕﻬﺎي ﺻﻠﻴﺒﻲ‬

‫‪ .1‬ﻋﻠﻞ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺟﻨﮓ ﺣﻄﻴﻦ‬

‫ﻼ در ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﮐﺸﻮر ﻋﻈﻴﻤﻲ ﺗﺸﮑﻴﻞ دهﺪ‬ ‫ﻗﺒ ً‬
‫ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق )ﮐﺮدﺳﺘﺎن(‪ ،‬ﺷﺎم‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﺑﺮﻗﻪ و ‪ ...‬ﻣﻲ ﺷﺪ‪ .‬او ﻣﺸﻐﻮل ﺗﺄﻣﻴﻦ‬
‫هﺰﻳﻨﻪ ﺑﺮاي ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اروﭘﺎ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس و ﮐﺸﻮرهﺎﻳﻲ را ﮐﻪ ﻣﻄﻴﻊ و ﺗﺤﺖ‬
‫ﺳﻠﻄﻪء ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از دﺳﺘﺸﺎن رهﺎ ﺳﺎزد‪ .‬او ﺑﺪﻧﺒﺎل ﻓﺮﺻﺘﻲ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ هﺠﻮم‬
‫ﺑﺮدﻩ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺟﺮﻣﻬﺎ و ﻓﺠﺎﺋﻌﻲ ﮐﻪ در ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس و ﻣﺴﺠﺪ اﻻﻗﺼﻲ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬درﺳﻲ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺪهﺪ ﮐﻪ هﻴﭽﻮﻗﺖ ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﺎل ‪۵٨٢‬هـ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﺠﺎوز أرﻧﺎط‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﮐﺮﮎ ﺑﻪ ﻗﺎﻓﻠﻪء ﺗﺠﺎري واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻓﺮﺻﺖ اﻧﺘﻘﺎم دﺳﺖ داد‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺎرت ﮐﺮﮎ ﻣﻴﺎن ﮐﺸﻮرهﺎي ﺷﺎم وﻣﺼﺮ‬
‫واﻗﻊ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن و ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺻﻠﺢ و ﺁﺷﺘﻲ ﺑﺮﻗﺮار ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻳﮑﻲ از‬
‫ﺑﻨﺪهﺎي اﻳﻦ ﺻﻠﺢ اﺟﺎزﻩ دادن ﺑﻪ ﻗﺎﻓﻠﻪ هﺎي اﺳﻼم ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ از ﻣﺼﺮ ﺑﻪ ﺷﺎم و ﺑﺮ‬
‫ﻋﮑﺲ در ﮐﻤﺎل اﻣﻨﻴﺖ و ﺳﻼﻣﺖ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﻧﺘﻴﺠﻪء ﺗﺠﺎوز أرﻧﺎط ﺑﻪ ﻗﺎﻓﻠﻪء اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬اﻣﻮاﻟﺸﺎن ﻣﺼﺎدرﻩ و ﻣﺮداﻧﺸﺎن‬
‫اﺳﻴﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺆرﺧﻴﻦ ﻧﻘﻞ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﻗﺎﻓﻠﻪء ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﺪﺳﺖ ﺣﺎﮐﻢ ﺻﻠﻴﺒﻲ‬
‫ﮐﺮﮎ اﻓﺘﺎد‪ .‬ﺑﻪ دﻳﻦ اﺳﻼم و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺗﻮهﻴﻦ ﮐﺮدﻩ ﺑﻪ اﺳﻴﺮان ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫اﻋﺘﻘﺎد دارﻳﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻻ او را ﺻﺪا ﺑﺰﻧﻴﺪ ﺗﺎ ﺷﻤﺎ را از اﺳﺎرت ﺁزاد ﮐﻨﺪ و از ﺑﻼي ﺑﺪي ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺁن ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪﻩ اﻳﺪ ﺑﺮهﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺳﻴﺪ و او ﺑﺸﺪت ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻳﺎد‬
‫ﮐﺮد ﮐﻪ اﮔﺮ او را اﺳﻴﺮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮد او را ﺑﮑﺸﺪ‪ .‬و هﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺧﻮاهﻴﻢ دﻳﺪ‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻋﻤﻞ ﮐﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺠﺎوز از ﻃﺮف اروﭘﺎﺋﻴﺎن‬
‫اوﻟﻴﻦ ﺟﺮﻗﻪ ﺑﺮاي روﺷﻦ ﺷﺪن ﺁﺗﺶ ﺟﻨﮕﻬﺎﻳﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺮ ﺿﺪ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن‬
‫اﻧﺠﺎم داد و ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﺟﺎم ﻋﺬاب و ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﻮﺷﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﮕﻮﻧﻪ اي ﮐﻪ ﻧﺎم او در اروﭘﺎ ﭘﺨﺶ‬
‫ﺷﺪ و ﻣﺎدران ﺑﺎ ﻧﺎم ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﭽﻪ هﺎي ﺷﺎن را ﻣﻲ ﺗﺮﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻲ‬
‫داﻧﺴﺘﻨﺪ اﻳﻦ ﻗﻬﺮﻣﺎن ﺑﺎ اﺳﻴﺮان‪ ،‬زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ رﻓﺘﺎر ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ اﻓﺘﺨﺎري‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺎرﻳﺦ و اﻟﮕﻮﻳﻲ ﺑﺮاي ﻧﺴﻠﻬﺎي ﺑﻌﺪي ﺑﺸﻤﺎر ﻣﻲ ﺁﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ .2‬ﺟﻨﮓ ﺣﻄﻴﻦ و ﻓﺘﺢ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس‬

‫ﺳﻠﻄﺎن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﺗﺠﺎوز رﺳﻮا ﮐﻨﻨﺪﻩء ﭘﻲ ﮔﻴﺮ ﺗﻬﻴﻪء هﺰﻳﻨﻪء‬
‫ﺟﻨﮓ و ﮔﺮدﺁوري دﺳﺘﻪ هﺎي ﺟﻨﮕﺠﻮ ﺷﺪﻩ ﺗﺎ ﺳﺮاﺳﺮ اروﭘﺎ را ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات ﺷﺪﻳﺪ‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٤٤‬‬

‫ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬و ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﮐﻪ اﻣﮑﺎن دارد ﺳﺮزﻣﻴﻦ اﺳﺮاء و ﻣﺤﻞ ﻧﺰول ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان را ﺑﺎز‬
‫ﭘﺲ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن وﻗﺖ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺣﺠﺎج ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺎﮐﻢ ﮐﺮﮎ ﺁﻣﺎدﻩ اﺳﺖ ﺗﺎ هﻨﮕﺎم‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﺘﺸﺎن ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﻳﻮرش ﺑﺮد‪ ،‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻌﺪ از اﻋﻼن ﺟﻨﮓ در ﺳﺮاﺳﺮ‬
‫ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﺁﻣﺎدﻩء ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﺣﺠﺎج ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﻗﺼﺮ داراﻟﺴﻼﻣﺔ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﺼﺮي‬
‫ﺗﺠﻤﻊ ﮐﺮدﻩ و ﻣﺮاﻗﺐ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺣﺎل ﺣﺎﺟﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎ ﺳﻼﻣﺖ و اﻣﻨﻴﺖ از ﺁﻧﺠﺎ ﮔﺬر‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺮاي ﭘﻴﺮوزي و ﻏﻠﺒﻪء ﺳﻠﻄﺎن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺮ ﻗﻮﻣﻲ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ هﻤﺘﺸﺎن‬
‫ﺷﮑﺴﺘﻦ و ﻧﻘﺾ ﻋﻬﺪ و ﭘﻴﻤﺎﻧﻬﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻌﺼﺐ و ﮐﻴﻨﻪ ﮐﻮرﺷﺎن ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺟﻬﻞ و دﺷﻤﻨﻲ‬
‫ﻗﻠﺒﺸﺎن را ﺳﺨﺖ ﮐﺮدﻩ و ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﮐﺎرهﺎ وا ﻣﻲ دارد‪ ،‬دﻋﺎ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻌﺪ از ﮔﺮد ﺁوري ﻣﺮدم و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺳﭙﺎﻩ‪ ،‬ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮارﻳﻲ را ﺑﺮاي‬
‫ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ درﮔﻴﺮي ﺑﺎ دﺷﻤﻦ و زﻣﺎن ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺗﺸﮑﻴﻞ داد‪ ،‬هﻤﮕﻲ ﺑﺮ ﺧﺎرج ﺷﺪن در‬
‫روز ‪ ١٧‬رﺑﻴﻊ اﻵﺧﺮ ﺳﺎل ‪۵٨٣‬هـ ﻣﻴﺎن ﺗﮑﺒﻴﺮ‪ ،‬زاري و ﺗﻀﺮع ﺑﻪ دﻋﺎي ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪.١‬‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ از دﻣﺸﻖ ﺧﺎرج ﺷﺪ‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺁب رﺳﻴﺪ ﺁﻧﺮا ﻣﺮﮐﺰ‬
‫ﺗﺠﻤﻊ ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﭘﺴﺮش ﺳﻠﻄﺎن اﻓﻀﻞ را ﺑﺮ ﺳﺮ ﺁب ﺑﺎﻗﻲ ﮔﺬاﺷﺖ و ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﺑﻪ‬
‫ﺑُﺼﺮي رﻓﺖ و ﻣﻈﻔﺮاﻟﺪﻳﻦ ﮐﻮﮐﺒﺮي رواﻧﻪء ﻋﮑﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ از ﺑﺼﺮي ﻣﺘﻮﺟﻪ‬
‫دژ ﮐﺮﮎ و ﺷﻮﺑﮏ ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻃﺒﺮﻳﻪ ﺑﺎز ﮔﺸﺖ‪ .‬او – ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ رﺣﻤﺘﺶ ﮐﻨﺪ –‬
‫در ﺟﻤﻊ ﺁوري ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ و ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻦ هﻤﺘﺸﺎن ﺑﺮاي ﺟﻬﺎد ﻣﻘﺪس در راﻩ ﺧﺪا از هﻴﭻ‬
‫ﮐﻮﺷﺸﻲ درﻳﻎ ﻧﮑﺮد‪ .‬و هﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﻪ او ﻣﻲ ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ او را ﻣﻲ دﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ هﻤّﺖ و‬
‫ﻏﻤﮕﻴﻦ اﺳﺖ و ﻏﻢ و ﻏﺼﻪ و ﻧﺎراﺣﺘﻲ زﻳﺎد ﺑﺮ او ﭼﻴﺮﻩ ﺷﺪ‪ ...‬او ﺣﺘﻲ ﺧﻮد را از‬
‫ﻏﺬا ﺧﻮردن هﻢ ﻣﻨﻊ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﻓﻘﻂ ﻣﻘﺪار ﺧﻴﻠﻲ ﮐﻤﻲ از ﻏﺬا ﻣﻴﻞ ﻣﻲ ﮐﺮد‪ .‬هﻨﮕﺎﻣﻲ‬
‫ﮐﻪ از ﻋﻠﺖ اﻳﻦ اﻣﺮ از او ﺳﺆال ﺷﺪ‪ ،‬ﺟﻮاب داد‪ :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻢ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺑﺎﺷﻢ‪،‬‬
‫ﻏﺬا ﺑﺨﻮرم و از ﺧﻮاب ﻟﺬت ﺑﺒﺮم در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس در دﺳﺖ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن اﺳﺖ؟‬
‫ﻳﮑﻲ از دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﻗﺎﺿﻲ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻦ ﺷﺪاد ﺣﺎل وي را در ﺟﻨﮕﻬﺎي ﺻﻠﻴﺒﻲ‬
‫اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ :‬ﻣﺴﺌﻠﻪء ﻗﺪس ﭘﻴﺶ او رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ اي ﺑﺰرگ ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﮐﻮهﻬﺎ ﻗﺪرت ﺣﻤﻞ ﺁﻧﺮا ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬و ﺑﺎز ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬او هﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎدر ﻓﺮزﻧﺪ از‬
‫دﺳﺖ دادﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﭙﺶ ﺑﺮاي ﮐﻤﮏ از ﻣﺮدم در ﺟﻮﻻن ﺑﻮد و ﺁﻧﺎن را ﺑﺮاي‬

‫‪ 1‬ﭼﻘﺪر ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ را درﻳﺎﺑﻨﺪ و ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺁﻣﺎدﮔﻲ ﺑﺮاي ﺟﻨﮓ و رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزي ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ دﻋﺎ ﻳﺎ ﭘﻨﺎﻩ‬
‫ﺑﺮدن ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺁﻣﺎدﮔﻲ ﺑﺮاي ﺟﻨﮓ ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﺮﺣﻠﻪء اول ﺑﺎ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻧﻴﺮوي ﻣﺎدي‪ ،‬ﺳﭙﺲ درﮔﻴﺮي ﺑﺎ دﺷﻤﻦ در ﻣﻴﺪان و در‬
‫اﺛﻨﺎي ﺁن زاري‪ ،‬دﻋﺎ‪ ،‬و ﭘﻨﺎﻩ ﺑﺮدﻳﻦ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ ﭘﻴﺮوزي و راﻧﺪن دﺷﻤﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و اﻳﻦ هﻤﺎن ﮐﺎرﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‬
‫ﻗﻬﺮﻣﺎن اﻧﺠﺎم داد و ﻗﺒﻞ از او هﻢ ﺧﻠﻔﺎي راﺷﺪﻳﻦ اﻧﺠﺎم دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ هﻤﮕﻲ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻌﮕﻴﺮﻳﻬﺎي ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫وﺳﻠﻢ در ﺑﺪر اﺣﺪ‪ ،‬اﺣﺰاب و ﺣﻨﻴﻦ‪ ،‬اﻗﺘﺪا ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ او در ﻗﻠﺐ ﻣﻌﺮﮐﻪ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ را دﻋﺎ ﻣﻲ ﮐﺮد ﮐﻪ‪ :‬ﺑﺎر اﻟﻬﺎ! ﺑﻪ‬
‫وﻋﺪﻩ اي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ دادﻩ اي وﻓﺎ ﮐﻦ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪا! اﮔﺮ اﻳﻦ ﮔﺮوﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﻲ در زﻣﻴﻦ ﻋﺒﺎدت ﻧﺨﻮاهﻲ ﺷﺪ‪.‬‬
‫و او اﺳﺒﺎب ﻣﺎدي را هﻢ ﺗﻬﻴﻪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﮑﻲ از ﺷﺎﻋﺮان ﭼﻪ زﻳﺒﺎ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ را اﻇﻬﺎر ﻣﻲ دارد ﮐﻪ‪:‬‬
‫ﺖ ﺟﻴﻼ ﻣﻦ اﻻﺻﺤﺎب ﺳﻴﺮﺗﻬﻢ ***** ﺗﻀﻮع ﺑﻴﻦ اﻟﻮري روﺣﺎ و رﻳﺤﺎﻧًﺎ‬ ‫ﺧَﻠﻘ َ‬
‫ﮐﺎﻧﺖ ﻓﺘﻮﺣﺎﺗﻬﻢ ﺑﺮًا و ﻣﺮﺣﻤ ًﺔ ***** ﮐﺎﻧﺖ ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﻢ ﻋﺪﻻ و إﺣﻨﺎﻧًﺎ‬
‫ﻟﻢ ﻳﻌﺮﻓﻮا اﻟﺪﻳﻦ اورادًا و ﻣﺴﺒﺤﺔ ***** ﺑﻞ اﺷﺒﻌﻮا اﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﺮاﺑﺎ و ﻣﻴﺪاﻧًﺎ‬
‫ﺗﻮ ﻧﺴﻠﻲ از اﺻﺤﺎب را ﺧﻠﻖ ﮐﺮدﻩ ﮐﻪ ﺳﻴﺮﻩء ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت را از ﺟﻬﺖ روﺣﻲ و ﺟﺴﻤﻲ ﺑﻪ هﻴﺠﺎن در ﻣﻲ ﺁورد‪ .‬ﻓﺘﻮﺣﺎﺗﺸﺎن اﺣﺴﺎن و‬
‫رﺣﻤﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺘﺸﺎن ﻋﺪاﻟﺖ و ﻧﻴﮑﻲ ﮐﺮدن ﺑﻮد‪ .‬دﻳﻦ را ﺗﻨﻬﺎ اذﮐﺎر و ﺗﺴﺒﻴﺢ ﻧﻤﻲ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﻋﺒﺎدت در ﻣﺤﺮاب و ﺣﻀﻮر در‬
‫ﻣﻴﺪان ﺟﻨﮓ‪ ،‬دﻳﻦ را ارﺿﺎ ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٤٥‬‬

‫ﺟﻬﺎد ﺗﺤﺮﻳﮏ ﻣﻲ ﮐﺮد‪ ،‬ﺧﻮد ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺧﻮاﺳﺘﻪ هﺎﻳﺶ ﻣﻲ رﻓﺖ و ﻧﺪا ﻣﻲ داد ﺑﻪ‬
‫ﻓﺮﻳﺎد اﺳﻼم ﺑﺮﺳﻴﺪ! در اﻳﻦ ﺣﺎل ﭼﺸﻤﻬﺎﻳﺶ از اﺷﮏ ﺑﺮق ﻣﻲ زد‪ ،‬و هﺮﮔﺎﻩ ﺑﻪ ﻋﮑﺎ‬
‫و ﺑﻼي ﺑﺰرﮔﻲ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺁن ﺷﻬﺮ و ﺳﺎﮐﻨﻴﻦ ﺁن ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬ﻧﻈﺮ ﻣﻲ اﻓﮕﻨﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺸﺮوي او‬
‫ﻼ ﻏﺬا ﻧﺨﻮرد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﺗﺤﺮﻳﮏ او ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲ ﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﺁن هﻨﮕﺎم اﺻ ً‬
‫از داروﻳﻲ ﮐﻪ دﮐﺘﺮ ﺗﺠﻮﻳﺰ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻲ ﻧﻮﺷﻴﺪ‪ .‬ﻳﮑﻲ از ﻃﺒﻴﺒﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ‬
‫او ﺑﺨﺎﻃﺮ اهﺘﻤﺎم زﻳﺎدش از روز ﺟﻤﻌﻪ ﺗﺎ روز ﻳﮑﺸﻨﺒﻪ‪ ،‬ﺑﻐﻴﺮ از ﻣﻘﺪار ﺧﻴﻠﻲ ﮐﻤﻲ‬
‫از ﻏﺬا ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي ﻧﺨﻮرد‪.‬‬
‫ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﺑﻪ وﺳﻌﺖ ﻧﻘﺸﻪ اي ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺮ ﺿﺪ ﺁﻧﻬﺎ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮد ﻳﻘﻴﻦ ﭘﻴﺪا‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ رؤﺳﺎﻳﺸﺎن ﺗﺠﻤﻊ ﮐﺮدﻩ و ﻟﺸﮑﺮﻳﺎﻧﺸﺎن را ﮔﺮد ﺁوردﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﺎن ﺑﺴﻮي‬
‫ﻃﺒﺮﻳﻪ راﻩ اﻓﺘﺎدﻧﺪ و دو ﻟﺸﮑﺮ درﻣﮑﺎﻧﻲ ﺑﻨﺎم ﺣﻄﻴﻦ رو در روي هﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺒﺢ اﺳﺖ و ﺣﺮارت ﺳﻮزان ﺧﻮرﺷﻴﺪ اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ‬
‫ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ ﺁﺑﻬﺎ‪ ،‬ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﺗﺸﻨﻪ را ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻗﻬﺮﻣﺎن در ﻳﮏ هﺠﻮم‬
‫ﺷﺪﻳﺪ ﺳﻮارهﺎﻳﺸﺎن را از ﭘﻴﺎدﻩ هﺎي ﺷﺎن ﺟﺪا و ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﮔﺮوهﻬﺎي ﺻﻠﻴﺒﻲ‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺷﺪت هﺮاس و ﺗﺸﻨﮕﻲ ﺷﺪﻳﺪ ﺑﻄﺮف ﺗﭙﻪ هﺎي ﺣﻄﻴﻦ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ‬
‫از ﻳﮏ ﺟﻨﮓ ﺳﺨﺖ و ﺧﺎﻧﻤﺎﻧﺴﻮز ﻣﻴﺎن ﻃﺮﻓﻴﻦ‪ ،‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﻳﮏ ﭘﻴﺮوزي‬
‫ﺁﺷﮑﺎر دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن هﻢ ﭼﻨﺎن ﺷﮑﺴﺖ ﻓﺎﺣﺸﻲ ﺧﻮردﻧﺪ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ از ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬هﺮ ﮐﺪام ﻳﺎ ﮐﺸﺘﻪ و ﻳﺎ اﺳﻴﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﮐﺸﺘﻪ هﺎﻳﺸﺎن ﺑﻪ دﻩ هﺰار ﻧﻔﺮ‬
‫رﺳﻴﺪ‪ .‬در ﺁن اﺛﻨﺎ »أﺳﻘﻒ ﻋﮑﺎ« ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺻﻠﻴﺐ »اﻟﺼﻠﺒﻮت« ]ﮐﻮﭼﮏ[ از‬
‫دﺳﺘﺎﻧﺶ اﻓﺘﺎد و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺁﻧﺮا ﺿﺒﻂ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻣﺼﻴﺒﺘﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﺁﻣﺪ و ﺁﻧﺎن ﺑﺮ ﻣﺮگ و هﻼﮐﺖ ﻳﻘﻴﻦ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﺮوع ﺑﻪ‬
‫ﭘﻴﺸﺮوي ﺑﻪ ﺳﻮي ﻗﻠّﻪء ﮐﻮﻩ ﮐﺮدﻧﺪ و در ﻣﻘﺎﺑﻠﺸﺎن‪ ،‬ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﮐﺸﺘﻪ و اﺳﻴﺮ‬
‫ﻣﻲ دادﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ‪) ١۵٠‬ﻳﮑﺼﺪ و ﭘﻨﺠﺎﻩ( ﺳﻮارﻩ ﻧﻈﺎم‬
‫دور و ﺑﺮ ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ هﻢ ﻧﻬﺎﻳﺘًﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﺮس‪ ،‬ﺧﺴﺘﮕﻲ و‬
‫ﺗﺸﻨﮕﻲ ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﻣﻲ اﻓﺘﺎدﻧﺪ و ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس و‬
‫أرﻧﺎط روﺷﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩء ﺟﺮﻗﻪء اﻳﻦ ﺟﻨﮓ‪ ،‬اﺳﻴﺮ ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﻴﻤﻪ اي ﺑﺮاي ﺳﻠﻄﺎن ﺻﻼح‬
‫اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺮﭘﺎ ﺷﺪ ﮐﻪ در ﺁن ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮان و ﻣﺸﺎوراﻧﺶ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ و هﻤﮕﻲ ﺳﺠﺪﻩء‬
‫ﺷﮑﺮي را ﺑﺮاي ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻳﺎري ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ رﺳﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ دﺳﺘﻮر‬
‫ﺟﻲ ﻟﻮزﺟﺎن« و »أرﻧﺎط« ﺣﺎﮐﻢ ﮐﺮﮎ را داد و ﺁﻧﻬﺎ را داﺧﻞ ﺧﻴﻤﻪ‬ ‫اﺣﻀﺎر ﭘﺎدﺷﺎﻩ » ِ‬
‫ﻧﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺗﺸﻨﮕﻲ ﭘﺎدﺷﺎﻩ را از ﭘﺎي درﺁوردﻩ ﺑﻮد‪ ،‬درﺧﻮاﺳﺖ ﺁب ﮐﺮد‪ .‬ﺁب‬
‫ﺳﺮدي را ﺑﺮاي او ﺁوردﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺁﻧﺮا ﻧﻮﺷﻴﺪ و ﻣﻘﺪار ﮐﻤﻲ را ﺑﺮاي ﺣﺎﮐﻢ ﮐﺮﮎ‬
‫ﺑﺎﻗﻲ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬در اﻳﻦ هﻨﮕﺎم ﺳﻠﻄﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎ اﻳﻦ ﺁب را ﺑﻪ او ﻧﺪادﻩ اﻳﻢ ﺗﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎن ﺧﻮد اﺣﺴﺎس اﻣﻨﻴﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺣﺎﮐﻢ ﮐﺮﮎ را ﺑﺨﺎﻃﺮ رﻓﺘﺎر ﺑﺪي ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎ ﻗﺎﻓﻠﻪء ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ داﺷﺘﻪ و ﺗﻮهﻴﻨﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﻧﺒﻮت ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺮزﻧﺶ ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ‬
‫دﻧﺒﺎل ﺁن ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﻮدش ﮔﺮدن او را زد‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ وﻋﺪﻩ و ﺳﻮﮔﻨﺪي ﮐﻪ ﺧﻮردﻩ ﺑﻮد ﻋﻤﻞ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﺁن وﻗﺖ ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺗﺮﺳﻴﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﻠﻄﺎن او را ﭘﻨﺎﻩ داد و ﺗﺮﺳﺶ را ﻓﺮوﻧﺸﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫او ﮔﻔﺖ ﮐﻪ‪ :‬از ﻋﺎدت ﭘﺎدﺷﺎهﺎن ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎهﺎن را ﺑﮑﺸﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﻳﮏ از ﺣ ّﺪ‬
‫ﺧﻮد ﺗﺠﺎوز ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮ ﺳﺮش ﺁﻣﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ او را ﺑﺎ‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٤٦‬‬

‫ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩء ﻗﻮﻣﺶ در ﮐﻤﺎل اﺣﺘﺮام و اﮐﺮام ﺑﻪ دﻣﺸﻖ ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺟﻨﮓ ﺣﻄﻴﻦ ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺖ و ﭘﻴﺮوزي در ﺁن ﺁﺷﮑﺎرا از ﺁن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اروﭘﺎﺋﻴﺎن ﻏﺎﺻﺐ هﻢ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺷﮑﺴﺖ ﺗﻠﺨﻲ ﭼﺸﻴﺪﻧﺪ‪ ...‬ﺳﭙﺎﻩ اﺳﻼم ﺑﺎ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﻈﺎم‪،‬‬
‫ﻗﻮﻳﺘﺮﻳﻦ ﻧﻴﺮو و ﻣﺎهﺮﺗﺮﻳﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﻲ‪ ،‬وارد ﺟﻨﮓ ﺷﺪ – اﻧﺘﺨﺎب زﻣﻴﻦ و ﻣﮑﺎن‬
‫ﺟﻨﮓ ﻳﮑﻲ از ﺟﻮاﻧﺐ ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﺟﻨﮕﻲ اﺳﺖ – ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‬
‫ﺿﺮﺑﻪء ﮐﺎري را ﺑﺮ ﮔﺮوهﻬﺎي اروﭘﺎﺋﻲ ﺻﻠﻴﺒﻲ وارد ﺁورد‪.‬‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻌﺪ از ﭘﻴﺮوزي ﺑﺰرﮔﻲ ﮐﻪ در ﺣﻄﻴﻦ ﺑﺪﺳﺖ ﺁورد‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﻴﺮوهﺎﻳﺶ‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﻨﺪر ﻋﮑﺎ ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ رﻓﺖ‪ ،‬هﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ در ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻮد ﺑﺎ اﻣﻨﻴﺖ ﺧﻮد را‬
‫ﺗﺴﻠﻴﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ در ﺟﻤﺎدي اﻻوﻟﻲ ﺳﺎل ‪۵٨٣‬هـ وارد ﺁن ﺷﺪ‪ .‬ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن هﻢ از‬
‫ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺻﻮر ﻋﺰﻳﻤﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺁن اﺷﻐﺎل ﺷﻬﺮهﺎ و دژهﺎي دور و ﺑﺮ‬
‫ﻋﮑﺎ ﻣﺜﻞ ﺗﺒﻨﻴﻦ‪ ،‬ﺻﻴﺪا‪ ،‬ﺟﺒﻴﻞ‪ ،‬ﺑﻴﺮوت و ﺳﭙﺲ ﮐﻞ ﺳﺎﺣﻞ‪ ،‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪ .‬ﻋﺴﻘﻼن ﺑﻪ‬
‫ﻣﺪت ﭼﻬﺎردﻩ روز ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺷﺪ و ﺑﺎ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺁن‪ ،‬ﮐﺎر ﺁﻧﺠﺎ هﻢ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺻﻼح‬
‫اﻟﺪﻳﻦ دﻳﻮاري ﺑﻪ دور ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﮐﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﻣﺎﻧﻊ از ﮐﻤﮑﻬﺎي ﺻﻠﻴﺒﻲ از ﻃﺮف ﺳﺎﺣﻞ‬
‫ﺷﻮد و ﺑﻌﺪ از ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪن ﺷﻬﺮهﺎي اﻟﺮﻣﻠﻪ‪ ،‬اﻟﺪاروم‪ ،‬ﻏﺰﻩ‪ ،‬ﺑﻴﺖ ﻟﺤﻢ‪ ،‬اﻟﻨﺼﺮون‬
‫ﺑﺴﻮي ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﺁﻣﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﻳﮑﻲ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﻴﺮ در ﻗﺪس ﻗﺼﻴﺪﻩ اي را‬
‫از زﺑﺎن ﻣﺴﺠﺪ اﻻﻗﺼﻲ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ را ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻗﺮار ﻣﻲ داد‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﺑﺮاي او‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎد‪:‬‬
‫ﻳﺎ أﻳﻬﺎ اﻟﻤﻠﮏ ﻟـــــﺬي ***** ﻟﻤﻌﺎﻟﻢ اﻟﺼﻠﺒﺎن ﺗﮑﺲ‬
‫ﺟﺎءت اﻟﻴﮏ ﻇﻼﻣــــﺔ ***** ﺗﺴﻌﻲ ﻣﻦ اﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس‬
‫ﮐﻞ اﻟﻤﺴﺎﺟـــــﺪ ﻃﻬﺮت ***** و أﻧﺎ ﻋﻠﻲ ﺷﺮﻓﻲ ﻣﻨﺠﺲ‬
‫اي ﭘﺎدﺷﺎهﻲ ﮐﻪ ﺳﺮﻧﮕﻮن ﮐﻨﻨﺪﻩء ﻧﺸﺎﻧﻪ هﺎي ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن هﺴﺘﻲ! اﻳﻦ ﺷﮑﺎﻳﺘﻲ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻃﺮف ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﺑﻪ ﺳﻮي ﺷﻤﺎ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻤﺎم ﻣﺴﺎﺟﺪ ﭘﺎﮎ ﮔﺸﺘﻪ اﻧﺪ‪،‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﻦ ﻋﻠﻲ رﻏﻢ ﻓﻀﻴﻠﺖ و ﺷﺮﻓﻢ هﻨﻮز ﻧﺠﺲ ﻣﺎﻧﺪﻩ ام‪.‬‬
‫او ﺑﺎ اﻳﻦ ﻗﺼﻴﺪﻩ از ﺳﻠﻄﺎن ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﺁﺳﻴﺐ و ﺁزار ﻧﺮﺳﺎﻧﺪ‪،‬‬
‫و ﺟﺎي اﻳﻨﮑﻪ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوي هﻮﻟﻨﺎﮎ ﻟﺸﮑﺮش وارد ﺷﻬﺮ ﻗﺪس ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻨﺎي ﺁﻧﺮا ﻧﺎﺑﻮد و‬
‫ﺣﺮﻣﺖ ﻣﻘﺪﺳﺎت ﺁﻧﺮا ﭘﺎﻳﻤﺎل ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺻﻠﺢ وارد ﺁن ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺜﻞ اﻳﻨﮑﻪ ﻳﮑﺒﺎر دﻳﮕﺮ‬
‫ﻣﻲ ﺧﻮاﺳﺖ ﺳﻴﺮﻩء ﺧﻠﻴﻔﻪء دوم ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻪ را در ﻣﻮرد ﻓﺘﺢ ﺁن‬
‫ﺗﮑﺮار ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺳﻔﻴﺮاﻧﻲ را ﻧﺰد ﺳﺎﮐﻨﻴﻦ ﻗﺪس ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ‪ ،‬از ﺁﻧﻬﺎ ﺧﻮاﺳﺖ‬
‫ﻼ ﻣﻌﺘﻘﺪم ﮐﻪ‬‫ﺗﺎ ﻃﺒﻖ ﺷﺮﻃﻬﺎﻳﻲ ﮐﻪ وﺿﻊ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﻼ ﻗﺼﺪ‬‫ﻗﺪس هﻤﺎن ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ؛ هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺷﻤﺎ هﻢ ﻣﻌﺘﻘﺪﻳﺪ‪ ،‬و اﺻ ً‬
‫اﻳﻦ را ﻧﺪارم ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻳﺎ هﺠﻮم و ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺁن ﺿﺮر و زﻳﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ‪.‬‬
‫اﻣﺎ اروﭘﺎﺋﻴﺎن ﺑﺪون ﺗﺄ ّﻧﻲ و در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻋﻮاﻗﺐ‪ ،‬او را از ﺁﻧﭽﻪ ﻣﻲ‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎز داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺁن ﺳﻠﻄﺎن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ از راﻩ‬
‫ﺟﻨﮓ و دﻓﺎع ﺑﺮ ﺷﻬﺮ ﻣﺴﻠﻂ ﺷﻮد‪ ...‬هﻨﻮز ﻳﮏ هﻔﺘﻪ از ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺪس‬
‫ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪ‪ ،‬اروﭘﺎ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺻﻠﺢ داد‪ ،‬و ﻗﺮار داد ﺻﻠﺤﻲ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ‪:‬‬
‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٤٧‬‬

‫ﭼﻬﻞ روز ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﻓﺮﺻﺖ دادﻩ‪ ،‬ﺗﺎ از ﺷﻬﺮ ﺧﺎرج ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ هﺮ ﻣﺮد‬
‫دﻩ دﻳﻨﺎر‪ ،‬هﺮ زن ﭘﻨﺞ دﻳﻨﺎر و هﺮ ﻓﺮزﻧﺪ دو دﻳﻨﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ و هﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﻗﺪرت ﻣﺎﻟﻲ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺳﻴﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺟﺒﻴﺮ ﻗﺼﻴﺪﻩ اي را ﺑﻪ رﺷﺘﻪء ﻧﻈﻢ درﺁوردﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ در‬
‫ﺁن ﺳﻠﻄﺎن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ را ﺑﻌﺪ از ﻓﺘﺢ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﻣﻲ ﺳﺘﺎﻳﺪ و ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻓﻀﻴﻠﺔ ﻓﺘﺢ ﮐﺎن ﺛﺎﻧﻲ ﺧﻠﻴﻔﺔ ***** ﻣﻦ اﻟﻘﻮم ﻣﺒﺪﻳﻬﺎ و اﻧﺖ ﻣﻌﻴﺪهﺎ‬
‫ﻓﻀﻴﻠﺖ اﻳﻦ ﻓﺘﺢ در اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻠﻴﻔﻪء دوم )ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﻟﺨﻄﺎب رﺿﻲ اﷲ‬
‫ﻋﻨﻪ( ﺁﻏﺎزﮔﺮ ﺁن ﺑﻮد و ﺗﻮ ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪﻩء ﺁن هﺴﺘﻲ‪.‬‬
‫ﺳﺎﮐﻨﺎن ﺻﻠﻴﺒﻲ ﻗﺪس ﺷﺮوع ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﺴﺘﻦ اﺛﺎﺛﻴﻪ و ﺧﺎرج ﺷﺪن از ﺁن راهﻲ‬
‫ﮐﻪ ﺳﻠﻄﺎن دﺳﺘﻮر دادﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ ﮐﺎرﮔﺮان و ﮐﺎرﻣﻨﺪاﻧﻲ ﺑﺮاي ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻓﺪﻳﻪ از‬
‫ﺁﻧﻬﺎ هﻨﮕﺎم ﺟﺪاﻳﻲ ﺷﺎن‪ ،‬ﮔﻤﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬روز ﺟﻤﻌﻪ ‪ ٢٧‬رﺟﺐ ‪۵٣٨‬هـ ﻳﻌﻨﻲ روز‬
‫ﻣﻌﺮاج ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ اوﻟﻴﻦ روز ﺧﺮوﺟﺸﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮاﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﻣﺤﻲ‬
‫اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻦ اﻟﺰﮐﻲ ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﭘﻴﻮﺳﺖ هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫و ﻓﺘﺤﮑﻢ ﺣﻠﺒًﺎ ﺑﺎﻟﺴﻴﻒ ﻓﻲ ﺻﻔﺮ ***** ﻣﺒﺸﺮ ﺑﻔﺘﻮح اﻟﻘﺪس ﻓﻲ رﺟﺐ‬
‫ﺗﻮ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ در ﻣﺎﻩ ﺻﻔﺮ ﺑﺮ ﺣﻠﺐ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻲ ﮐﻨﻲ‪ ،‬ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﮋدﻩ اﻳﺴﺖ‬
‫ﺑﺮاي ﻓﺘﺢ ﻗﺪس در ﻣﺎﻩ رﺟﺐ‪.‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎن او را اﺣﻀﺎر ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﺗﺎ در روز ﺟﻤﻌﻪء اﮐﺒﺮ در ﻣﺴﺠﺪ اﻻﻗﺼﻲ‬
‫ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﮑﻪ در ﻃﻮل اﻳﻦ ﻣﺪت ﻳﻌﻨﻲ ﺁﻏﺎز اﺷﻐﺎل ﺁن ﺗﻮﺳﻂ اروﭘﺎ‪ ،‬ﻧﻤﺎز در ﺁن ﻗﻄﻊ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻄﻴﺐ ﻗﺪس ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻤﺎز ﮔﺰاران و ﺷﺎدي‬
‫ﻓﺮاواﻧﻲ ﮐﻪ در ﻗﻠﺐ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻧﻤﺎز ﻣﺒﺎرﮎ و ﭘﺮﻣﻴﻤﻨﺘﻲ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻨﮏ ﺗﻤﺎم‬
‫ﺁن ﺧﻔﻴﻪ هﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﺟﻠﺪ دوم ﮐﺘﺎب اﻟﺮوﺿﺘﻴﻦ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اوﻟﻴﻦ ﺧﻄﻴﺐ ﻣﺴﺠﺪ اﻻﻗﺼﻲ ﻗﺎﺿﻲ ﻣﺤﻲ اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻦ زﮐﻲ اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻮد‪ ،‬او ﺑﻌﺪ از‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺎت ﺧﻄﺒﻪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫اي ﻣﺮدم! ﺷﺎد ﺑﺎﺷﻴﺪ ﺑﻪ رﺿﻮان ﺧﺪا ﮐﻪ دورﺗﺮﻳﻦ هﺪف و ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ درﺟﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﻣﻴﺴﺮ ﮐﺮد ﺑﺎز ﮔﺮداﻧﺪن اﻳﻦ ﮔﻤﺸﺪﻩ را ﺑﻪ ﺟﺎﻳﮕﺎهﺶ‬
‫در اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﮑﻪ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ﻳﮑﺴﺎل در دﺳﺖ ﻣﺸﺮﮐﻴﻦ ﺑﻪ اﺑﺘﺬال ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد و ﭘﺎﮎ ﮐﺮدن اﻳﻦ ﺧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺟﺎزﻩ دادﻩ ﺗﺎ ﻧﺎم او در ﺁن ذﮐﺮ ﺷﺪﻩ و ﺑﺎﻻ‬
‫رود و دور ﮐﺮدن ﺷﺮﮎ از راهﻬﺎي ﺁن ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﮑﻪ ﺁﺳﺘﺎﻧﻪء ﺁن هﻤﻪ ﺷﺮﮎ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﻼ از هﺮ ﺳﻮ ﺑﺮ ﺗﻘﻮا‬ ‫ﻧﻘﺸﻪ و ﭘﺎﻳﻪ هﺎي ﺁن دو ﺑﺎرﻩ ﺑﺮ ﺗﻮﺣﻴﺪ و ﺗﻘﻮا ﺗﻌﻤﻴﺮ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻗﺒ ً‬
‫و ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺑﻨﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﺪس ﻣﻮﻃﻦ ﭘﺪرﺗﺎن اﺑﺮاهﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﻣﻌﺮاج ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺗﺎن ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ و ﻗﺒﻠﻪ ﺗﺎن ﮐﻪ در ﺁﻏﺎز اﺳﻼم ﺑﻪ ﺳﻮي ﺁن ﻧﻤﺎز ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪﻳﺪ‪ ،‬ﻣﻲ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺁن ﻣﻘ ّﺮ وﻣﻘﺼﺪ اوﻟﻴﺎء‪ ،‬ﻗﺮارﮔﺎﻩ ﻣﺮﺳﻠﻴﻤﻦ و ﻧﺰوﻟﮕﺎﻩ وﺣﻲ و ﻣﮑﺎﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ در‬
‫ﺁن اﻣﺮ و ﻧﻬﻲ ﻧﺎزل ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺁن در ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺤﺸﺮ و ارض ﻣﻘﺪﺳﻲ ﮐﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺁﻧﺮا در ﮐﺘﺎب ﺁﺷﮑﺎرش ﻳﺎد ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺮار دارد‪ .‬ﻗﺪس ﺷﻬﺮﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﺑﻨﺪﻩ‪ ،‬ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ و ﮐﻠﻤﻪ اش را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﻳﻢ اﻟﻘﺎ ﮐﺮد وروﺣﺶ ﻳﻌﻨﻲ ﻋﻴﺴﻲ را ﺑﻪ ﺳﻮي‬
‫ﺁن ﻣﺒﻌﻮث ﮐﺮد و ﻣﻘﺎم او را ﺑﻪ ﺳﺒﺐ رﺳﺎﻟﺖ و ﻧﺒﻮﺗﺶ‪ ،‬ﺷﺮﻳﻒ و ﺑﻠﻨﺪ ﮔﺮداﻧﻴﺪ و او‬
‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٤٨‬‬

‫ن‬
‫ﺢ أَن َﻳﻜُﻮ َ‬
‫ﻒ ا ْﻟ َﻤﺴِﻴ ُ‬
‫ﺴﺘَﻨ ِﻜ َ‬
‫را از ﻣﻘﺎم ﻋﺒﻮدﻳﺘﺶ دور ﻧﮑﺮد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪} :‬ﻟﱠﻦ َﻳ ْ‬
‫ﻋﺒْﺪًا ﱢﻟّﻠ ِﻪ{} اﻟﻨﺴﺎء‪{١٧٢ :‬‬
‫َ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬هﺮﮔﺰ ﻣﺴﻴﺢ اﺑﺎﺋﻲ از اﻳﻦ ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑﻨﺪﻩ اي )از ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺘﻮاﺿﻊ(‬
‫ﺑﺮاي ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻦ َﻣ ْﺮ َﻳ َﻢ{‬ ‫ن اﻟّﻠ َﻪ ُه َﻮ ا ْﻟ َﻤﺴِﻴ ُ‬
‫ﺢ ا ْﺑ ُ‬ ‫و ﺑﺎز ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪} :‬ﱠﻟ َﻘ ْﺪ َآ َﻔ َﺮ اﱠﻟﺬِﻳ َ‬
‫ﻦ ﻗَﺂﻟُﻮ ْا ِإ ﱠ‬
‫}اﻟﻤﺎﺋﺪﻩ‪{١٧:‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺑﻄﻮر ﻣﺴﻠﻢ ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﺴﻴﺢ ﭘﺴﺮ ﻣﺮﻳﻢ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﮐﺎﻓﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺠﺪ اﻻﻗﺼﻲ اوﻟﻴﻦ ﻗﺒﻠﻪ‪ ،‬دوﻣﻴﻦ ﻣﺴﺠﺪ و ﺳﻮﻣﻴﻦ ﺣﺮم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت‬
‫ﮐﺮدن ﺑﻌﺪ از دو ﻣﺴﺠﺪ دﻳﮕﺮ ]ﻣﺴﺠﺪ اﻟﺤﺮام و ﻣﺴﺠﺪ اﻟﻨﺒﻲ[ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺁن ﺟﺎﻳﺰ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻌﺪ از ﺁﻧﺪو ﻣﮑﺎن‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺁن ﺧﻴﻠﻲ اهﻤﻴﺖ داد و اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻩء ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺒﻮدﻳﺪ‪ ،‬هﺮ ﮔﺰ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ اﻳﻦ ﻓﻀﻴﻠﺖ را ﻧﻤﻲ داد‪ ،‬ﮐﻪ هﻴﭻ ﮐﺲ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ‬
‫در ﺁن ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺧﻮش ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺘﺎن ﮐﻪ ﺳﭙﺎهﻲ دارﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﺠﺰات ﭘﻴﺎﻣﺒﺮاﻧﻪ‪،‬‬
‫ﺟﻨﮕﻬﺎي ﺑﺪر ﮔﻮﻧﻪ‪ ،‬ارادﻩ هﺎي ﺻ ّﺪﻳﻘﻲ‪ ،‬ﻓﺘﺤﻬﺎي ﻋﻤﺮي‪ ،‬ﺳﭙﺎهﻬﺎي ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ و‬
‫دﻻورﻳﻬﺎي ﻋﻠﻲ »رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻬﻢ« را ﺑﺮ دﺳﺘﺎﻧﺘﺎن ﻇﺎهﺮ ﮐﺮد‪.‬‬
‫در اﻳﺎم ﻗﺎدﺳﻴﻪ‪ ،‬ﺟﻨﮕﻬﺎي ﻳﺮﻣﻮﮐﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺮﮐﻪ هﺎي ﺧﻴﺒﺮي و هﺠﻮﻣﻬﺎي ﺧﺎﻟﺪي‪،‬‬
‫ﺑﺮاي اﺳﻼم ﺗﻼش ﮐﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ از ﺳﻮي ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﭘﺎداﺷﻬﺎ را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺪهﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺟﺎﻧﻬﺎﻳﻲ ﮐﻪ در راﻩ ﮐﻮﺑﻴﺪن و راﻧﺪن دﺷﻤﻦ‪ ،‬دادﻳﺪ‪ ،‬از ﺷﻤﺎ ﺗﺸﮑﺮ و ﺧﻮﻧﻬﺎﻳﻲ‬
‫را ﺑﻪ ﺑﺎرﮔﺎﻩ او هﺪﻳﻪ ﮐﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻮل ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬و ﺑﻬﺸﺖ را ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪء ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪان اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺷﻤﺎ ﭘﺎداش دهﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ارزش اﻳﻦ ﻧﻌﻤﺖ را هﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ هﺴﺖ ﺑﺪاﻧﻴﺪ و ﺁن اﻧﺪازﻩ ﮐﻪ‬
‫واﺟﺐ اﺳﺖ ﺧﺪا را ﺷﮑﺮ ﮔﻮﻳﻴﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ اوﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻧﻌﻤﺖ را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ارزاﻧﻲ‬
‫دادﻩ و ﺷﻤﺎ را ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺧﺪﻣﺖ ﭘﺮورش دادﻩ اﺳﺖ‪ ...‬ﺗﺎ ﺁﺧﺮ ﺧﻄﺒﻪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪن اﻳﻦ ﻓﺘﺢ ﺑﺰرگ ﺷﻌﺮاء‪ ،‬داﻧﺸﻤﻨﺪان‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن و‬
‫ﻣﺆرﺧﻴﻦ ﭘﻴﺶ ﺳﻠﻄﺎن ﺁﻣﺪﻧﺪ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ او ﺷﻌﺮهﺎ و ﺳﺨﻨﺎن ﺑﻠﻴﻎ ﺑﻴﺸﻤﺎري ﺳﺮودﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﺑﺰرﮔﻲ را ﭘﺮ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﻗﺴﻤﺖ ﮐﻤﻲ از ﻗﺼﻴﺪﻩء ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺷﺎﻋﺮ داﻧﺸﻤﻨﺪ‬
‫اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ ﺟﻮﻳﻨﻲ را ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ذﮐﺮ ﻣﻲ ﮐﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫ﺟ ْﻨ ُﺪ اﻟﺴﻤﺎء ﻟﻬﺬا اﻟﻤﻠﻚ أﻋــــــــــﻮان ***** ﻣﻦ ﺷﻚ ﻓﻴﻬﻢ ﻓﻬﺬا اﻟﻔﺘﺢ ﺑﺮهﺎن‬
‫ُ‬
‫هﺬي اﻟﻔﺘﻮح ﻓﺘﻮح اﻷﻧﺒﻴـــــــــﺎء وﻣﺎ ***** ﻟﻬﺎ ﺳﻮى اﻟﺸُﻜ ِﺮ ﺑﺎﻷﻓﻌﺎل أﺛﻤﺎن‬
‫ﺼّﻴﺪ ﻓﻲ ﻳﺪﻩ ***** ﺻﻴﺪًا وﻣﺎ ﺿﻌﻔﻮا ﻳﻮﻣًﺎ وﻣﺎ هﺎﻧُﻮا‬
‫أﺿﺤﺖ ﻣﻠﻮك اﻟﻔﺮﻧﺞ اﻟ َ‬
‫ﺗﺴﻌﻮن ﻋﺎﻣﺎ ﺑﻼداﷲ ﺗﺼﺮخ و اﻹﺳـ ***** ـﻼم أﻧﺼﺎرﻩ ﺻ ّﻢ و ﻋﻤﻴﺎن‬
‫ﻓﺎﻵن ﻟ ّﺒﻲ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ دﻋﻮﺗﻬﻢ ***** ﺑﺄﻣﺮ ﻣﻦ هﻮ ﻟﻠﺴﻤﻌﻮن ﻣﻌﻮان‬
‫إذا ﻃﻮي اﷲ دﻳﻮان اﻟﻌﺒﺎد ﻓﻤﺎ ***** ﻳﻄﻮي ﻷﺟﺮ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ دﻳﻮان‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٤٩‬‬

‫ﻟﺸﮑﺮ ﺁﺳﻤﺎن ﻳﺎري ﮔﺮ اﻳﻦ ﭘﺎدﺷﺎﻩ اﺳﺖ و هﺮﮐﺲ در ﺁن ﺷﮏ دارد )ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻓﺘﺢ ﻋﻈﻴﻢ ﺑﻨﮕﺮد( ﮐﻪ اﻳﻦ ﻓﺘﺢ ﺑﺮهﺎن روﺷﻨﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺘﺤﻬﺎ هﻤﺎن ﻓﺘﺤﻬﺎي‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻬﺎ و ارزش ﺁن ﻓﻘﻂ ﺷﮑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻼ ﺧﻮار و ﺿﻌﻴﻒ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﮐﻨﻮن در‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎهﺎن اروﭘﺎ )ﻓﺮﻧﮓ( ﮐﻪ ﻗﺒ ً‬
‫دﺳﺖ او ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺷﮑﺎرهﺎ )ي ﺧﻮار و ذﻟﻴﻞ( ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﮐﺸﻮر ﺧﺪا ﻧﻮد ﺳﺎل ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲ‬
‫ﮐﺸﻴﺪ اﻣﺎ ﻳﺎران اﺳﻼم ﮐﺮ و ﮐﻮر ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻵن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ دﻋﻮﺗﺸﺎن را ﻟﺒﻴﮏ‬
‫و اﺟﺎﺑﺖ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺁﻧﻬﻢ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ذاﺗﻲ ﮐﻪ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﻨﺪﻩء ﮐﻤﮏ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ‪ .‬هﺮﮔﺎﻩ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ دﻓﺘﺮ اﺟﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن را ﺑﭙﻴﭽﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ اﺟﺮ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﭼﻪ دﻓﺘﺮي ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ ﻣﻌﻤﺮ ﺣﻠﺒﻲ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﻲ ﻧﻘﻴﺐ اﺷﺮاف دﻳﺎر‬
‫ﻣﺼﺮي در ﻗﺼﻴﺪﻩ اي ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫أﺗﺮي ﻣﻨﺎﻣﺎ ﻣﺎ ﺑﻌﻴﻨﻲ أﺑﺼـــــــﺮ ***** اﻟﻘﺪس ﺗﻔﺘﺢ و اﻟﻔﺮﻧﺠﺔ ﺗﮑﺴّﺮ‬
‫و ﻣﻠﻴﮑﻬﻢ ﻓﻲ اﻟﻘﻴﺪ ﻣﺼﻔﻮد و ﻟﻢ *****ﻳ َﺮ ﻗﺒﻞ ذاﻟﮏ ﻟﻬﻢ ﻣﻠﻴﮏ ﻳﺆﺳﺮ‬
‫ﻃﻬّﺮ اﻟﻘﺪس اﻟﺬي ***** هﻮ ﻓﻲ اﻟﻘﻴﺎﻣﺔ ﻟﻸﻧﺎم اﻟﻤﺤﺸﺮ‬
‫ﻓﺘﺢ اﻟﺸﺎم و ُ‬
‫ﻳﺎ ﻳﻮﺳﻒ اﻟﺼﺪﻳﻖ أﻧﺖ ﻟﻔﺘﺤﻬﺎ ***** ﻓﺎروﻗﻬﺎ ﻋﻤﺮ اﻹﻣﺎم اﻷﻃﻬﺮ‬
‫و ﻷﻧﺖ ﻋﺜﻤﺎن اﻟﺸﺮﻳﻌﺔ ﺑﻌﺪﻩ ***** و ﻷﻧﺖ ﻓﻲ ﻧﺼﺮ اﻟﻨﺒﻮة ﺣﻴﺪر‬
‫ﺁﻳﺎ اﻳﻦ ﺧﻮاب را ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﺎ ﭼﺸﻤﺎﻧﻢ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻢ ﺗﻮ هﻢ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻲ‪ ،‬اﻳﻨﮑﻪ ﻗﺪس ﺁزاد‬
‫ﺷﺪ و ﻓﺮﻧﮓ درهﻢ ﺷﮑﺴﺖ‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺁﻧﻬﺎ در ﺑﻨﺪ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻗﺒﻞ از ﺁن هﻴﭻ‬
‫وﻗﺖ ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺁﻧﻬﺎ اﺳﻴﺮ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎم ﻓﺘﺢ ﺷﺪ و ﻗﺪس ﮐﻪ در ﻗﻴﺎﻣﺖ ﻣﺤﺸﺮ ﻧﻴﮑﻮ‬
‫ﮐﺎران اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺎﮎ ﮔﺸﺖ‪ ،‬اي ﻳﻮﺳﻒ ﺻﺪﻳﻖ ﺗﻮ ﺑﺮاي ﻓﺘﺢ ﻗﺪس هﻤﭽﻮن اﻣﺎم اﻃﻬﺮ‬
‫ﻋﻤﺮ ﻓﺎروق هﺴﺖ‪ ،‬ﺗﻮ هﻤﭽﻮن ﻋﺜﻤﺎن ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺑﻌﺪ از او هﺴﺘﻲ‪ ،‬ﺗﻮ در ﻳﺎري ﻧﺒﻮت‬
‫هﻤﭽﻮن ﺣﻴﺪر هﺴﺘﻲ‪.‬‬

‫‪ .3‬ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ در ﺑﺮﺧﻮرد و رﻓﺘﺎر ﺑﺎ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن‬

‫در ﺑﺤﺚ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺷﺎرﻩ ﮐﺮدﻳﻢ ﺑﻪ اﻳﻨﮑﻪ ﻳﮑﻲ از ﺑﻨﺪهﺎي ﻣﻌﺎهﺪﻩء ﺻﻠﺤﻲ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻴﺎن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ و اروﭘﺎ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ‪ :‬ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﭼﻬﻞ روز ﻓﺮﺻﺖ دهﺪ‬
‫ﺗﺎ از ﺷﻬﺮ ﺧﺎرج ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ هﺮ ﻣﺮد دﻩ دﻳﻨﺎر‪ ،‬هﺮ زن ﭘﻨﺞ دﻳﻨﺎر و هﺮ ﻓﺮزﻧﺪ‬
‫دو دﻳﻨﺎر ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ و هﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﻗﺪرت ﭘﺮداﺧﺖ اﻳﻦ ﻣﺒﻠﻎ را ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺳﻴﺮ ﻣﻲ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﺎوﺟﻮد اﻳﻦ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ از اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﻣﻌﺎهﺪﻩ ﭘﺎ ﻓﺮاﺗﺮ ﻧﻬﺎدﻩ و ﺑﺎ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﺑﺎ‬
‫ﻋﻄﻮﻓﺖ‪ ،‬رﺣﻤﺖ و ﻧﻴﮑﻲ رﻓﺘﺎر ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺮﮐﺸﺎن ﻣﺘﺠﺎوز‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎهﺎن ﻣﺴﺘﺒﺪ‪،‬‬
‫ﻇﺎﻟﻢ و ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﮐﻴﻨﻪ ﺗﻮز ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ اي زﻳﺒﺎ و اﻟﮕﻮﻳﻲ‬
‫ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ از ﻧﺮﻣﺶ‪ ،‬ﻋﺪاﻟﺖ و ﻋﻔﻮ و ﺑﺨﺸﺶ را ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﻗﺪرت ﻧﺸﺎن دهﺪ‪ ...‬ﺗﺎ هﻤﻪء‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ اﺳﻼم دﻳﻦ رﺣﻤﺖ و اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﺷﻤﺸﻴﺮ ﮐﺸﻴﺪن ﺑﺮ ﻣﻐﻠﻮب‪،‬‬
‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٥٠‬‬

‫اﻧﺘﻘﺎم ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﭘﻨﺎهﻨﺪﻩ ﻳﺎ رﻳﺨﺘﻦ ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ و دﺷﻤﻨﺎﻧﻪء ﺧﻮن ﺑﺸﺮﻳﺖ‪ ،‬ﻇﺎهﺮ ﻧﺸﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺎل رﻓﺘﺎر ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎﻧﺶ را ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﺮ ﺁﻧﺎن‬
‫ﻣﺴﻠﻂ ﮐﺮد ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎن دﻳﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي از اروﭘﺎﺋﻴﺎن ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺿﻌﻴﻒ ﻳﺎ ﻧﺰدﻳﮑﺎن‬
‫ﺑﻴﻤﺎر ﺷﺎن را ﺑﺎ ﭘﺸﺖ ﺣﻤﻞ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ از اﻳﻦ ﻣﻨﻈﺮﻩ ﺑﺸﺪت ﻣﺘﺄﺛﺮ ﺷﺪﻩ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫ﮐﺎر ﺑﺮ او ﮔﺮدان ﺁﻣﺪ و ﺗﻮان دﻳﺪن ﺁﻧﺮا ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ دﺳﺘﻮر داد اﻣﻮاﻟﻲ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫دهﻨﺪ و ﭼﻬﺎر ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ﻣﻴﺎﻧﺸﺎن ﺗﻮزﻳﻊ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﮐﺴﺎﻧﻲ را ﮐﻪ ﺗﻮان راﻩ رﻓﺘﻦ ﻧﺪارﻧﺪ ﺣﻤﻞ‬
‫ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﺷﺎن – ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﺑﻪ ﺁن ﻣﻲ رﺳﻴﺪﻧﺪ – ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﺗﺮﺣﻢ و ﺷﻔﻘﺖ‬
‫او ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻧﺎن ﺧﻴﻠﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮد‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ در ﻗﺪس ﺑﻮد‪ ،‬زن ﻳﮑﻲ از ﭘﺎدﺷﺎهﺎن‬
‫روم ﺑﺮاي ﻋﺒﺎدت و ﺗﻘﺮب إﻟﻲ اﷲ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي از ﺧﺪﻣﺘﮕﺎران‪ ،‬اﺗﺒﺎع و‬
‫اﻣﻮاﻟﻲ ﺑﻴﺸﻤﺎر ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﺳﻠﻄﺎن او را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﺎن و ﻣﺎل و اﺗﺒﺎﻋﺶ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﮐﺮد‪ .‬وﻗﺘﻲ‬
‫ﻣﻠﮑﻪ »ﺳﻴﺒﻴﻞ« از او اﺟﺎزﻩء رﻓﺘﻦ ﺧﻮد و اﺗﺒﺎﻋﺶ را ﺧﻮاﺳﺖ‪ ،‬ﻟﻄﻒ زﻳﺎدي ﺑﻪ او‬
‫ﮐﺮد و ﭼﻨﺎن ﺑﺮ ﺣﺎﻟﺶ ﺗﺄﺳﻒ ﺧﻮرد ﮐﻪ زﺑﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﮑﺮ و ﺛﻨﺎي او در ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ و ﺗﺮﺣﻢ ﻓﺮاوان ﺑﺎ او ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮد و او را ﭘﻴﺶ ﺷﻮهﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺶ در ﻗﻠﻌﻪء‬
‫»ﻧﺎﺑﻠﺲ« ﻓﺮﺳﺘﺎد و اﺟﺎزﻩ داد ﮐﻪ ﭘﻴﺶ او ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬هﻨﮕﺎم ﺧﺮوج ﻋﺪﻩء زﻳﺎدي از زﻧﺎﻧﻲ‬
‫ﮐﻪ ﮔﺮﻳﻪ ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن را در ﺁﻏﻮش ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ او ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﻧﺰدﻳﮏ ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫اي ﺳﻠﻄﺎن! ﺁﻳﺎ ﺗﻮ ﻣﺎ را ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻲ ﮐﻪ از اﻳﻦ دﻳﺎر ﮐﻮچ ﻣﻲ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻣﺎ‬
‫هﻤﺴﺮ‪ ،‬ﻣﺎدر ﻳﺎ دﺧﺘﺮ اﻳﻦ ﺳﺮﺑﺎزاﻧﻲ هﺴﺘﻴﻢ ﮐﻪ هﻨﻮز در اﺳﺎرت ﺗﻮ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎ اﻵن‬
‫اﻳﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻦ را ﺗﺎ اﺑﺪ ﺗﺮﮎ ﻣﻲ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺳﺮﺑﺎزاﻧﻲ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ را ﺗﺮﮎ ﻣﻲ ﮐﻨﻴﻢ‬
‫ﺗﻮﺷﻪء زﻧﺪﮔﻲ و اﺳﻠﺤﻪء روزﮔﺎر ﻣﺎ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺁﻧﻬﺎ را از دﺳﺖ ﺑﺪهﻴﻢ زﻧﺪﮔﻲ را‬
‫از دﺳﺖ دادﻩ اﻳﻢ‪ ،‬وﻟﻲ اﮔﺮ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﺒﺨﺸﻲ در واﻗﻊ ﻧﻌﻤﺖ زﻳﺎدي ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﺨﺸﻴﺪﻩ‬
‫اي‪ ،‬درد ﻣﺎ را ﺳﺒﮏ ﮐﺮدﻩ اي‪ ،‬و ﻧﺎراﺣﺘﻲ و ﺳﺨﺘﻲ را از ﻣﺎ دور ﮐﺮدﻩ اي‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﺪون‬
‫هﻤﮑﺎر و ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺮ روي دﻧﻴﺎ زﻧﺪﮔﻲ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎن از ﮔﺮﻳﻪ هﺎﺷﺎن و ﺁﻧﭽﻪ ﺷﻨﻴﺪ ﻣﺘﺄﺛﺮ ﺷﺪ‪ ،‬دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ ﭘﺴﺮان را ﺑﻪ‬
‫ﻣﺎدران‪ ،‬ﺷﻮهﺮان را ﺑﻪ هﻤﺴﺮان و ﭘﺪران را ﺑﻪ دﺧﺘﺮاﻧﺸﺎن ﺑﺎز ﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ ،‬و ﺳﻮﮔﻨﺪ‬
‫ﺧﻮرد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﻘﻴﻪء اﺳﻴﺮان ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ رﻓﺘﺎر ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫»اﺳﺘﻴﻔﺎن ﺳﻦ« ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺳﻠﻄﺎن ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﺧﻴﻠﻲ زﻳﺎدي اﺟﺎزﻩ داد‬
‫ﺑﺪون ﻓﺪﻳﻪ ﮐﻮچ ﮐﻨﻨﺪ‪» .‬اﺳﺘﺎﻧﻠﻲ ﻟﻴﻦ ﺑﻮل« از »أرﻧﻮﻟﺪ« ﻧﻘﻞ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬ﺳﻠﻄﺎن ﻳﮏ‬
‫روز ﺗﻤﺎم از ﻃﻠﻮع ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺗﺎ ﻏﺮوب ﺁن را ﺑﺎ ﺑﺎر ﮐﺮدن در ﺑﺮاي ﻋﺎﺟﺰان و‬
‫ﻓﻘﻴﺮان ﮐﻪ ﺑﺪون دادن ﻓﺪﻳﻪ ﺧﺎرج ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺻﺮف ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﺑﻪ ﻣﺮدان دﻳﻦ و ﺗﻤﺎم ﻣﺮدم اﺟﺎزﻩ دادﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ هﺮ اﻧﺪازﻩ ﺑﺨﻮاهﻨﺪ‬
‫ﮐﺎﻻهﺎ و اﻣﻮاﻟﺸﺎن را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮدارﻧﺪ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ هﻢ هﺮ اﻧﺪازﻩ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺧﻮد‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪون اﻳﻨﮑﻪ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻣﺘﻌﺮض ﺁﻧﻬﺎ ﺷﻮد‪ ،‬و ﺁﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻃﺎﻗﺖ ﺣﻤﻞ‬
‫ﺁﻧﺮا ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺑﺎﻗﻲ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺁﻧﻬﺎ ﺧﺮﻳﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٥١‬‬

‫ﺳﻠﻄﺎن ﻋﺎدل از ﺑﺮادرش ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺧﻮاﺳﺖ هﻔﺖ هﺰار ﻧﻔﺮ از ﻓﻘﺮا و‬
‫ﻣﺴﺎﮐﻴﻦ را ﺑﺪون ﻓﺪﻳﻪ ﺁزاد ﮐﻨﺪ‪ .‬و ﺳﻠﻄﺎن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ دﻩ هﺰار ﻧﻔﺮ را‬
‫ﺁزاد ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﺮﺧﻮرد و ﻣﻌﺎﻣﻠﻪء ﻧﻴﮏ از ﻃﺮف ﺳﻠﻄﺎن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺎ اروﭘﺎﺋﻴﺎن ﺑﻌﺪ‬
‫از ﭘﻴﺮوزي در ﺣﻄﻴﻦ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮد ﺑﺎ رﻓﺘﺎر ﺑﺪي ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺧﻮد ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ داﺷﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ از رﻓﺘﺎر ﮐﻴﻨﻪ ﺗﻮزاﻧﻪء ﺷﺎن ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ در ﺟﻨﮓ اول ﺻﻠﻴﺒﻲ‪ .‬اﻣﻴﺮ ﻋﻠﻲ از‬
‫ﻣﻴﻞ ﻣﺆرخ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﻧﻘﻞ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬ﺗﻌﺪادي از ﻣﺴﻴﺤﻴﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﻗﺪس را ﺑﻪ ﻗﺼﺪ‬
‫اﻧﻄﺎﮐﻴﻪء ﻣﺴﻴﺤﻲ ﺗﺮﮎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﻴﺮ اﻧﻄﺎﮐﻴﻪ از ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺳﺮﺑﺎز زدﻩ و از‬
‫ﺷﻬﺮ ﺑﻴﺮوﻧﺸﺎن ﮐﺮد‪ ،‬ﻧﺎ ﭼﺎرًا ﺑﻪ ﺷﻬﺮهﺎي ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺸﻴﻦ ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﻮش ﺁﻣﺪ‬
‫ﮔﻮﻳﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻮرد اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﻴﺮ ﻋﻠﻲ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪) :‬ﻣﻲ ﺷﻮد( ﺣﺎل اﻳﻦ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن را ﮐﻪ از ﻗﺪس‬
‫راﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻲ اﺣﺘﺮاﻣﻲ ﮐﻪ از ﺑﺮادران ﻣﺴﻴﺤﻴﺸﺎن دﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲ‬
‫ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﺪادي از ﺁﻧﻬﺎ در ﺳﻮرﻳﻪ در اﺛﺮ ﮔﺮﺳﻨﮕﻲ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺁﻧﺎن در‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﻲ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻃﺮاﺑﻠﺲ درهﺎﻳﺶ را ﺑﺮ روي ﺁﻧﺎن ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد – ﺳﭙﺲ‬
‫ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ ‪ : -‬ﻳﮑﻲ از زﻧﺎن در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺁن ﻣﺴﻴﺤﻴﺎﻧﻲ را ﮐﻪ از ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ و ﮐﻤﮏ ﮐﺮدن‬
‫ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺳﺮﺑﺎز زدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻔﺮﻳﻦ ﻣﻲ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ ﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺶ را ﺑﻪ درﻳﺎ‬
‫ﺑﻴﻨﺪازد‪.‬‬
‫هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺑَﻄﺮَﮎ‪ ١‬ﺑﺎ اﻣﻮال و داراﻳﻴﺶ ﮐﻪ ﺧﻴﻠﻲ زﻳﺎد ﺑﻮد و ﺑﺪون ﺁﻧﮑﻪ ﺁﻧﺮا‬
‫ﺟﻬﺖ ﻓﺪﻳﻪء ﻓﻘﺮا و ﻣﺴﺎﮐﻴﻦ ﺻﺮف ﮐﻨﺪ‪ ،‬از ﺷﻬﺮ ﺧﺎرج ﻣﻲ ﺷﺪ – ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﮑﻪ‬
‫اﺳﺘﺎﻧﻠﻲ او را ﺁدم ﺑﻲ وﺟﺪاﻧﻲ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ – ﺑﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭼﺮا اﻣﻮال او را‬
‫ﻣﺼﺎدرﻩ و درﮐﺎري ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺗﻘﻮﻳﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺻﺮف ﻧﻤﻲ ﮐﻨﻲ؟‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬ازاو ﻓﻘﻂ دﻩ دﻳﻨﺎر ﻣﻲ ﮔﻴﺮم و ﺑﻪ او ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻧﻤﻲ ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫»اﺳﺘﺎﻧﻠﻲ ﻟﻴﻦ ﺑﻮل« در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﮐﺎر ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻳﮏ ﺳﻠﻄﺎن‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن درس ﻧﻴﮑﻲ ﮐﺮدن و اﺣﺴﺎن را ﺑﻪ ﻳﮏ راهﺐ ﻣﺴﻴﺤﻲ ﺑﺪهﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ در ﻣﻮرد رﻓﺘﺎر ﮐﻴﻨﻪ ﺗﻮزاﻧﻪء ﺁﻧﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ در ﺟﻨﮓ‬
‫اول ﺻﻠﻴﺒﻲ در ﻓﺼﻞ ﻗﺒﻼ اﺷﺎرﻩ داﺷﺘﻴﻢ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﺎرﮔﺎهﻬﺎي وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬هﺰاران ﻧﻔﺲ ﺑﺸﺮي را ﮐﻪ ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺧﻮﻧﻬﺎﻳﻲ ﮐﻪ هﻤﺎﻧﻨﺪ ﻓﻮارﻩ ﺑﺮ زﻣﻴﻦ‬
‫ﻣﻲ رﻳﺨﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ هﻴﭽﮕﺎﻩ ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪٤٩٢‬هـ ‪١٠٩٩‬م‬
‫ﭘﺎ ﺑﺮ روي ﺳﺮ زﻣﻴﻦ ﻗﺪس ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ دﺳﺘﻬﺎي ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎر ﺷﺎن ﺑﭽﻪ اﻧﺪازﻩ ﻣﺮﺗﮑﺐ‬
‫ﺧﻴﺎﻧﺖ‪ ،‬ﺗﺠﺎوز و ﺟﺮم و ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺷﺪ‪ ..‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب »اﻣﻴﺮ ﻋﻠﻲ« ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪،‬‬
‫)ﻣﻲ ﺷﻮد( ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از »ﻣﻴﻞ« ﻣﺆرخ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ در ﻣﻮرد وارد ﺷﺪن ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﺑﻪ ﻗﺪس‬
‫ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ و ﻣﻨﺎزل ﮐﺸﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬و در ﻗﺪس هﻴﭻ ﺟﺎﻳﻲ ﺑﺮاي‬
‫ﭘﻨﺎﻩ ﺑﺮدن وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ از ﺗﺮس ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﺷﺪن ﻓﺮار ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺧﻮد را ز ﺑﺎﻻي‬

‫‪ 1‬روﺣﺎﻧﻲ ﻃﺮاز اول ﻣﺴﻴﺤﻲ در ﻳﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ )ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٥٢‬‬

‫دﻳﻮار ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻲ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻀﻲ دﻳﮕﺮ در ﮔﻮﺷﻪء ﻗﺼﺮهﺎ‪ ،‬ﺑﺮﺟﻬﺎ و ﺣﺘﻲ‬
‫در ﻣﺴﺎﺟﺪ ﭘﻨﻬﺎن ﻣﻲ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ هﻴﭽﮑﺪام از ﭼﺸﻢ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺁﻧﺎن را دﻧﺒﺎل ﻣﻲ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺨﻔﻲ ﻧﻤﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺳﻮارﻩ هﺎ و ﭘﻴﺎدﻩ هﺎ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻓﺮارﻳﺎن را ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪،‬‬
‫در ﻣﻴﺎن اﻳﻦ ﺟﻤﻊ اﻧﺒﻮﻩ ﺟﺰ ﺻﺪاي ﺟﺎن ﮐﻨﺪن و ﺳﺨﺘﻲ ﻣﺮگ‪ ،‬ﺻﺪاﻳﻲ ﺑﮕﻮش ﻧﻤﻲ‬
‫رﺳﻴﺪ و ﺁن ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن ﭘﻴﺮوز ﺷﺪﻩ ﺑﺮ روي ﺗﭙﻪ هﺎي از اﺟﺴﺎد ﻣﺮدﮔﺎن‪ ،‬ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺁﻧﺎن‬
‫ﮐﻪ دﻧﺒﺎل ﭘﻨﺎهﮕﺎﻩ و ﻣﺄوي ﻣﻲ ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬راﻩ ﻣﻲ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اروﭘﺎﺋﻴﺎن ﮐﺴﺎﻧﻲ را ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ‬
‫ﻃﻤﻊ در اﻣﻮاﻟﺸﺎن زﻧﺪﻩ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬هﻤﻪ را ﺑﺪون ﺗﺮﺣﻢ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﮕﻮﻧﻪ‬
‫اي ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺧﻮد را از ﺑﺎﻻي ﻣﻨﺎزل ﭘﺮت ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ را هﻢ‬
‫زﻧﺪﻩ زﻧﺪﻩ ﻣﻲ ﺳﻮزاﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻀﻲ دﻳﮕﺮ هﻢ از ﭼﺎدرهﺎﻳﺸﺎن ﺗﺎ ﻣﻴﺪاﻧﻬﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺑﺮ‬
‫زﻣﻴﻦ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﻣﻲ ﺷﺪﻧﺪ و هﻤﺎﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﻲ رﺳﻴﺪﻧﺪ و روي ﺟﺴﺪهﺎي دﻳﮕﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ‬
‫ﻣﻲ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺁب ﭼﺸﻢ زﻧﺎن‪ ،‬ﻧﻪ ﺻﺪاي ﮔﺮﻳﻪء ﮐﻮدﮐﺎن و ﻧﻪ ﻣﻨﻈﺮﻩء ﺁن ﻣﮑﺎﻧﻲ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺴﻴﺢ در ﺁن ﻗﺎﺗﻼﻧﺶ را ﻋﻔﻮ ﮐﺮد‪ ،‬ﺷﻮرش اﻳﻦ ﭘﻴﺮوز ﺷﺪﻩ هﺎ را ﺁرام ﻣﻲ ﮐﺮد‪.‬‬
‫»ﻣﻴﻞ« ﺳﭙﺲ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ :‬هﻴﭻ ﻗﻠﺒﻲ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺮدم ﺑﻲ ﮔﻨﺎﻩ ﺑﻪ رﺣﻢ و ﺷﻔﻘﺖ در‬
‫ﻧﻴﺎﻣﺪ و ﺣﺘﻲ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ هﻢ اﻗﺪام ﺑﻪ ﮐﺎري ﻧﻴﮏ و ﭘﺴﻨﺪﻳﺪﻩ ﻧﮑﺮد‪ .‬ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ هﻔﺘﺎد هﺰار ﻧﻔﺮ‬
‫ﺑﺪون ﮔﻨﺎﻩ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎ در ﺗﺎرﻳﺦ رﻓﺘﺎري ﭘﺴﻨﺪﻳﺪﻩ ﺗﺮ و ﺷﺮﻳﻔﺘﺮ از رﻓﺘﺎر ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺷﻨﻴﺪﻩ اﻳﺪ؟‬
‫ﺁﻳﺎ ﮔﻮﺷﻬﺎﻳﺘﺎن ﺗﺎ ﺑﺤﺎل ﻇﻠﻢ‪ ،‬وﺣﺸﻴﮕﺮي و ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻓﺠﻴﻊ ﺗﺮ و ﺑﺰرﮔﺘﺮ از‬
‫ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﺷﻨﻴﺪﻩ اﺳﺖ؟ ﺧﺪاوﻧﺪ رﺣﻤﺖ ﮐﻨﺪ اﻳﻦ ﺷﺎﻋﺮ را ﮐﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻣﻠﮑﻨﺎ ﻓﮑﺎن اﻟﻌﺪل ﻣﻨﺎﺳﺠﻴـــــﺔ ***** ﻓﻠﻤﺎ ﻣﻠﮑﺘﻢ ﺳﺎل ﺑﺎﻟﺪم أﺑﻄﺢ‬
‫ﻦ و ﻧﺼﻔﺢ‬
‫و ﺣﻠﻠﺘﻢ ﻗﺘﻞ اﻻﺳﺎري و ﻃﺎﻟﻤﺎ ***** ﻏﺪوﻧﺎ ﻋﻠﻲ اﻷﺳﺮي ﻧﻤ ّ‬
‫ﻞ إﻧﺎء ﺑﺎﻟﺬي ﻓﻴﻪ ﻳﻨﻀﺢ‬
‫ﻓﺤﺴﺒﮑﻢ هﺬا اﻟﺘﻔﺎوت ﺑﻴﻨﻨـــــﺎ ***** و ﮐ ّ‬
‫هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﻣﺎ )ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن( ﻣﺎﻟﮏ )ﻗﺪس( ﺷﺪﻳﻢ ﻋﺪاﻟﺖ ﺧﻠﻖ و ﺧﻮي ﻣﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ وﻗﺘﻲ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ )ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن( ﻣﺎﻟﮏ ﺁن ﺷﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺳﻴﻞ ﺧﻮن ﺟﺎري ﮔﺸﺖ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﮐﺸﺘﻦ‬
‫اﺳﻴﺮان را ﺟﺎﺋﺰ داﻧﺴﺘﻴﺪ و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﻣﺎ ﺑﺮ اﺳﻴﺮان ﺷﻤﺎ ﻣﻨّﺖ ﻣﻲ ﮔﺬارﻳﻢ و از ﺗﻘﺼﻴﺮ‬
‫ﺷﺎن ﻣﻲ ﮔﺬرﻳﻢ‪ .‬هﻤﻴﻦ ﻣﻘﺪار ﺗﻔﺎوﺗﻲ ﮐﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﺎ هﺴﺖ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﮐﺎﻓﻴﺴﺖ‪ ،‬هﺮ ﻇﺮﻓﻲ‬
‫ﺑﺎ ﺁن ﻣﻘﺪار ﻣﺎﻳﻌﻲ ﮐﻪ در ﺁن اﺳﺖ ﺗﺸﻨﮕﻴﺶ ﺑﺮ ﻃﺮف ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫»ﻓﻠﻴﭗ ﺣﺘﻲ« در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻓﺮق ﻣﻴﺎن ﺑﺮﺧﻮرد ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺎ‬
‫ﮔﻨﺎهﮑﺎران اروﭘﺎﺋﻲ و ﺑﺮﺧﻮرد اروﭘﺎﺋﻴﺎن ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن هﺸﺘﺎدو هﺸﺖ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﺁن‪،‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺁﺷﮑﺎر اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .4‬ﻣﺤﺎﺻﺮهء ﻋﻜﺎ و ﺣﻤﻠﻪء ﺳﻮم ﺻﻠﻴﺒﻲ‬

‫در ﻣﺒﺤﺚ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن از ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس‪ ،‬ﻋﮑﺎ و دﻳﮕﺮ ﺷﻬﺮهﺎ‬
‫ﺧﺎرج و زﻳﺮ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻧﻴﺮوهﺎي اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺷﻬﺮ »ﺻﻮر« رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺗﻌﻬﺪ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٥٣‬‬

‫ﻳﮑﺒﺎر دﻳﮕﺮ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻧﺰﻧﻨﺪ‪ ،‬ذﻣﻪ و ﻋﻬﺪ ﺧﻮد را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺁﻧﺎن‬
‫ﭘﻴﻤﺎن ﺧﻮد را ﺷﮑﺴﺘﻨﺪ و هﺮ ذﻣّﻪ اي را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻗﻄﻊ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮوهﻬﺎي ﺻﻠﻴﺒﻲ ﭘﻨﺎهﻨﺪﻩ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ »ﺻﻮر« وﻗﺘﻲ ﮐﻪ ﺗﺠﻤﻊ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ‬
‫اﺟﺘﻤﺎع و ﮐﺜﺮﺗﺸﺎن‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻘﺾ ﭘﻨﻬﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻐﺮور‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺷﻬﺮ »ﻋﮑﺎ« رﻓﺘﻪ و ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻋﺘﻤﺎدي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوهﺎي‬
‫ﮔﺮد ﺁﻣﺪﻩء ﺧﻮد‪ ،‬و ﮐﻤﮑﻬﺎﻳﻲ ﮐﻪ از اروﭘﺎ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻲ رﺳﻴﺪ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺁﻧﺠﺎ را ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﺎﺻﺮﻩء ﻋﮑﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ درازي ﺁن ﮐﻪ دو ﺳﺎل ﻃﻮل ﮐﺸﻴﺪ و ﺷﺠﺎﻋﺘﻬﺎ‪،‬‬
‫دﻟﻴﺮﻳﻬﺎ و ﺟﺴﺎرﺗﻬﺎﻳﻲ ﮐﻪ هﺮ ﻳﮏ ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﭼﻪ ﺻﻠﻴﺒﻲ از ﺧﻮد‬
‫ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ‪ ،‬در ﺗﺎرﻳﺦ اﻧﻌﮑﺎس ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺎﻩ ﺻﻠﻴﺒﻲ در ‪ ٨‬رﺟﺐ ‪۵٨۵‬هـ ‪١١٨٩‬م ﺑﻄﺮف ﻋﮑﺎ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ در ﺁﻣﺪﻧﺪ و‬
‫هﻤﻴﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺁﻧﺮا از ﺧﺸﮑﻲ و درﻳﺎ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺁن ﺳﭙﺎﻩ‬
‫اﺳﻼم ﺳﺮرﺳﻴﺪ و ﻧﻴﺮوهﺎي ﺻﻠﻴﺒﻲ را از ﺧﺸﮑﻲ در ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻗﺮار داد‪ .‬ﺻﻼح‬
‫اﻟﺪﻳﻦ ﺧﻴﻤﻪ اي را ﺑﺮ »ﺗﭙﻪ ﮐﻴﺴﺎن« ﺑﺮ اﻓﺮاﺷﺖ‪ ،‬درﮔﻴﺮﻳﻬﺎ اداﻣﻪ داﺷﺖ و ﺟﻨﮓ هﺮ‬
‫روز و هﺮ ﺳﺎﻋﺖ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ ﻣﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ اﻓﺮادي را ﺑﻪ اﻃﺮاف ﮐﺸﻮرش‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﻣﺮدم را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﻬﺎد ﺑﺮ اﻧﮕﻴﺰﻧﺪ‪ .‬ﻧﻴﺮوهﺎي ﮐﻤﮑﻲ ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﺴﻠﻂ‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺮ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس‪ ،‬ﺟﺎر و ﺟﻨﺠﺎل ﺑﻪ ﭘﺎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از اروﭘﺎ ﺑﺮاي‬
‫ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﻣﻲ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬در زﻣﺎن ﻣﺤﺎﺻﺮﻩء ﺷﻬﺮ ﻋﮑﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن‪ ،‬ﻣﻤﺎﻟﮏ‬
‫اروﭘﺎﻳﻲ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﭘﻴﺮوزﻳﻬﺎي ارزﺷﻤﻨﺪي ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺮ ﺿﺪ اﻣﺎرات ﺻﻠﻴﺒﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺛﺒﺖ رﺳﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد و ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس را ﺑﺎزﭘﺲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺟﻨﮓ ﺳﻮم‬
‫ﺻﻠﻴﺒﻲ ﺁﻣﺎدﻩ ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺸﺨﺼﻪء ﺟﻨﮓ ﺳﻮم ﺻﻠﻴﺒﻲ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ در رأس ﺁن‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﭘﺎدﺷﺎهﺎن اروﭘﺎﻳﻲ ﺁن زﻣﺎن ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫اﻣﭙﺮاﻃﻮر ﺁﻟﻤﺎن ﻓﺮدرﻳﮏ ﺑﺮﺑﻮس‬ ‫‪.١‬‬
‫ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﻓﺮاﻧﺴﻪ »ﻓﻴﻠﻴﭗ اﮔﻮﺳﺘﺶ«‬ ‫‪.٢‬‬
‫ﭘﺎدﺷﺎﻩ اﻧﮕﻠﻴﺲ »رﻳﭽﺎرد ﺑﺮدوﻟﻴﻮن«‬ ‫‪.٣‬‬

‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻫﺠﻮم آﻟﻤﺎﻧﻴﻬﺎ‬

‫اﻣﭙﺮاﻃﻮر ﺁﻟﻤﺎن در ﺳﭙﺎﻩ ﺑﺰرﮔﻲ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ﺻﺪ هﺰار ﺟﻨﮕﺠﻮ از وﺳﻂ‬

‫ﮐﺸﻮر ﻣﺠﺎرﺳﺘﺎن ﺑﺴﻮي ﻗﺴﻄﻨﻄﻴﻪ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ درﺁﻣﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻟﺸﮑﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺰرگ‪،‬‬
‫اﻣﭙﺮاﻃﻮر ﺑﻴﺰاﻧﺲ »اﺳﺤﺎق ﻻﻧﮋ« را هﻢ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻃﻠﺒﻴﺪ‪ ،‬اﻣﭙﺮاﻃﻮر ﺑﻴﺰاﻧﺲ‬
‫هﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﮐﻤﮑﻲ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﮑﺮد‪ .‬ﮐﺎر ﺑﺠﺎﻳﻲ رﺳﻴﺪ ﮐﻪ اﻣﭙﺮاﻃﻮر ﺑﻴﺰاﻧﺲ ﺧﺒﺮ ﺣﺮﮐﺖ‬
‫ﺁﻟﻤﺎن را ﺑﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺳﺎﻧﺪ و ﺑﻪ او ﻓﻬﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ هﻴﭻ ﮐﻤﮑﻲ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺨﻮاهﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺳﭙﺎﻩ ﺁﻟﻤﺎن ﺑﺴﻮي ﺁﺳﻴﺎي ﺻﻐﻴﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ارﻣﻨﺴﺘﺎن رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﮐﻤﮏ‬
‫ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺪﺳﺖ ﺁورد‪ ،‬وﻟﻲ ﻏﺮق ﺷﺪن اﻣﭙﺮاﻃﻮر ﺁﻟﻤﺎن »ﺑﺮﺑﺮوس« در رودﺧﺎﻧﻪء‬
‫ﺳﺎف در ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺟﺒﺎل ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﺳﭙﺎﻩ ﺁﻟﻤﺎن را در ﺗﺸﺘﺖ و اﺿﻄﺮاب ﻗﺮار داد‪،‬‬
‫ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﺁﻟﻤﺎن ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ و ﺑﻘﻴﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﻲ »ﻓﺮدرﻳﮏ دوﺳﻮاب «‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٥٤‬‬

‫ﭘﺴﺮ اﻣﭙﺮاﻃﻮر ﺳﺎﺑﻖ ﺁﻟﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﺸﺘﻲ ﺑﺴﻮي ﻋﮑﺎ و ﺻﻮر رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﭘﺴﺮ هﻢ در‬
‫ﻣﻴﺎن راﻩ ﻣﺮد‪ ،‬و از اﻳﻦ ﺳﭙﺎﻩ ﺑﺰرگ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺪﻩء ﮐﻤﻲ ﺑﻪ ﻋﮑﺎ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ اﮔﺮ هﻤﻪء‬
‫ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﻣﻲ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬در درﮔﻴﺮي ﻣﻴﺎن ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن و ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ اﺛﺮ ﺑﺰرﮔﻲ را‬
‫ﺑﺮ ﺟﺎي ﻣﻲ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻤﻠﻪ هﺎي ﻓﺮاﻧﺴﻮي واﻧﮕﻠﻴﺴﻲ هﻢ ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﻮد ﮐﻪ‪:‬‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺴﻬﺎ و ﻓﺮاﻧﺴﻮﻳﺎن در ﺻﻘﻠﻴﻪ ﺑﻬﻢ رﺳﻴﺪﻩ ﻣﺪت زﻳﺎدي را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫اﺧﺘﻼﻓﻲ ﮐﻪ ﻣﻴﺎﻧﺸﺎن ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁﻣﺪ در ﺁﻧﺠﺎ اﻗﺎﻣﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﺁن ﻣﺪت ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن در‬
‫ﻋﮑﺎ ﺑﺎ ﺑﻲ ﻗﺮاري ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺁﻧﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻬﺎﻳﺘًﺎ ﻓﺮاﻧﺴﻮﻳﺎن ﺻﻘﻠﻴﻪ را ﺗﺮﮎ ﮐﺮدﻧﺪ و‬
‫ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﺑﺎ رﺳﻴﺪن ﻧﻴﺮوهﺎي ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوﻳﺸﺎن ﻣﻲ اﻓﺰود و ﺁﻧﺎن را ﮐﻤﮏ‬
‫ﻣﻲ ﮐﺮد و ﭘﻴﺮوزﻳﺸﺎن را ﻣﻤﮑﻦ ﻣﻲ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮﺷﻨﻮد ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎﻩ اﻧﮕﻠﻴﺲ‬
‫»رﻳﭽﺎرد ﺑﺮدوﻟﻴﻮن« هﻤﭽﻮ ﺑﺎد ﺑﺎ ﻧﺎوﮔﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩء ﻗﺒﺮص ﮐﻪ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ‬
‫اﻣﭙﺮاﻃﻮر ﺑﻴﺰاﻧﺲ ﺑﻮد‪ ،‬رﻓﺖ‪ .‬هﺪف او ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺑﻴﺰاﻧﺴﻴﺎن‪ ،‬ﭼﻴﺮﻩ ﺷﺪن ﺑﺮ ﻗﺒﺮص و‬
‫اﺳﺘﻘﺮار ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﺮاي ﻣﺪﺗﻲ در ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺁن وﻗﺘﻲ ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﮐﻪ‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ او را از اﺳﺎرت ﺁزاد ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬از او )ﺑﺮدوﻟﻴﻮن( ﮐﻤﮏ ﻃﻠﺒﻴﺪ‪ ،‬از راﻩ‬
‫درﻳﺎ ﺑﻄﺮف ﻋﮑﺎ ﺁﻣﺪ‪.‬‬

‫در ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻋﻜﺎ ﺑﻌﺪ از ﻣﺤﺎﺻﺮهء ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪء دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﭼﻪ ﮔﺬﺷﺖ؟‬

‫ﺑﺪون ﺷﮏ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﺑﺎ رﺳﻴﺪن ﺑﺮدوﻟﻴﻮن ﭘﺎدﺷﺎﻩ اﻧﮕﻠﻴﺲ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﻳﺸﺎن اﻓﺰاﻳﺶ‬

‫ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬و ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻼﺷﻬﺎي ﻓﺮاواﻧﻲ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ و ﻣﺮداﻧﺶ ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻋﮑﺎ و ﺑﺎز ﮔﺮداﻧﺪن ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ‪ ،‬اﻧﺠﺎم دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻼﺷﻬﺎي ﺑﻲ ﻓﺎﻳﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬در ﺁﺧﺮ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺷﺪﮔﺎن ﭼﻮن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﺑﺎز ﺷﺪن ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ‬
‫از ﺁﻧﺎن ﻣﺤﺎل اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﻧﺪ ﺧﻮد را ﺗﺴﻠﻴﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﻇﻬﺮ روز ﺟﻤﻌﻪ هﻔﺪهﻢ‬
‫ﺟﻤﺎدي اﻟﺜﺎﻧﻲ ﺳﺎل ‪۵٨٧‬هـ ‪١١٩١‬م هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻣﺸﺎوران ﺧﻮد را ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺸﻮرت در ﻣﻮرد ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﺤﺼﻮر ﺷﺪﮔﺎن ﻋﮑﺎ ﺑﻪ ﺻﻠﺢ و ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪن‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺮﭼﻤﻬﺎي ﺻﻠﻴﺒﻲ ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪء اﺷﻐﺎل و ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻋﮑﺎ ﺑﺮ دﻳﻮارهﺎي ﺁن ﺷﻬﺮ ﺑﺎﻻ‬
‫رﻓﺖ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﺮﺳﻴﺪﻩ‪ ،‬ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬و ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن از ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ ﻓﺮﻳﺎد‬
‫ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪن ﻋﮑﺎ اﻋﻤﺎل وﺣﺸﻴﮕﺮاﻧﻪء ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اول ﺑﺎز‬
‫ﮔﺸﺖ‪ ،‬ﺁﻧﺎن اهﺎﻟﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺁﻧﺮا ﻣﺠﺎزات ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي از ﺁﻧﺎن را ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ و ﺑﻪ‬
‫ﺷﻬﺎدت رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻮرد و رﻓﺘﺎر ﻧﻴﮑﻲ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن داﺷﺖ‪،‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺮ ﻋﻬﺪ و ﭘﻴﻤﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬اﺳﺘﺎﻧﻠﻲ ﻣﻲ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در ‪ ٢٣‬رﺟﺐ ﺳﺎل ‪۵٨٧‬هـ ‪١۶‬ﺁﮔﻮﺳﺖ )اوت( ﺳﺎل ‪١١٩١‬م ﭘﺎدﺷﺎﻩ اﻧﮕﻠﻴﺲ‬
‫»رﻳﭽﺎرد ﺑﺮدوﻟﻴﻮن« ‪ ٢٧٠٠‬ﻣﺴﻠﻤﺎن را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﺠﻤﻊ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و اروﭘﺎﺋﻴﺎن ﺑﻘﺘﻞ‬
‫رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪون اﻳﻨﮑﻪ ﻗﻠﺒﺶ از ﺷﺪت ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪي اﻳﻦ ﮐﺸﺘﺎر ﻋﻈﻴﻢ ﻧﺮم ﺷﻮد‪ ،‬ﺧﻮﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﺜﻞ درﻳﺎ ﺟﺎري ﮔﺸﺘﻪ و اﺟﺴﺎد در ﺁن ﺷﻨﺎور ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﺷﻤﺎ ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩء ﻣﺤﺘﺮم اﮔﺮ ﻣﻲ ﺧﻮاهﻲ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﺮﻩء ﮐﺮﻳﻪ و ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪ‬
‫واﻗﻒ ﺷﻮي‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪء اﺳﺘﺎﻧﻠﻲ را در ﻣﻮرد ﭼﻴﺮﻩ ﺷﺪن ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﺑﺮ ﻋﮑﺎ را ﺑﺨﻮان ﮐﻪ‬
‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٥٥‬‬

‫ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اروﭘﺎﺋﻴﺎن ﺟﺰ ﺑﻪ اﻓﺮاد ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪي ﮐﻪ ﺑﻪ ﺛﺮوت ﺁﻧﺎن ﻃﻤﻊ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ هﻴﭻ‬
‫ﮐﺲ رﺣﻢ ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﻋﮑﺎ ﮐﻪ داراي ﺷﺼﺖ هﺰار ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺪون ﺑﻬﺎء از دﺳﺖ‬
‫ﻧﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫اروﭘﺎﺋﻴﺎن ﺑﻌﺪ از ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ ﻋﮑﺎ ﻃﺒﻖ ﻋﺎدﺗﺸﺎن درﺧﻮﺷﻴﻬﺎ و ﻟﺬات ﻓﺮو رﻓﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫»ﻣﻴﺸﻮد« ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اروﭘﺎﺋﻴﺎن ﭘﻴﺮوز ﺷﺪﻩ ﻣﺪت زﻳﺎدي را در ﻋﮑﺎ در اﺳﺘﺮاﺣﺖ و‬
‫ﻟﺬت ﺑﺮدن ﺳﭙﺮي ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ از زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ ﺑﻪ ﺳﻮرﻳﻪ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻮﺷﻴﻬﺎي اﻣﻨﻴﺖ‪ ،‬ﻓﺮاواﻧﻲ ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ و زﻧﺎﻧﻲ ﮐﻪ از ﺟﺰﻳﺮﻩ هﺎي ﻣﺠﺎور و ﻧﺰدﻳﮏ‬
‫ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬هﻤﮕﻲ ﺳﺒﺐ ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ هﺪف ﻣﻬﻤﻲ را ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺁن ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮاﻣﻮش‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﭘﻴﺮوزي اروﭘﺎ در ﻋﮑﺎ و ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﮑﻪ ﺗﻤﺎم اروﭘﺎ و ﺗﻤﺎم ﺟﻬﺎن ﻻﺗﻴﻦ‬
‫در ﺁﺳﻴﺎ اﻗﺎﻣﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎر درﮔﻴﺮﻳﻬﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوهﺎي ﺳﻠﻄﺎن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻣﻲ‬
‫رﻓﺖ‪ ،‬و ﺑﻌﺪ از هﻤﻪء اﻳﻦ ﻣﻮارد اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲ رﻓﺖ ﮐﻪ اروﭘﺎ ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮ ﺑﺰرگ و ﻧﻴﺮوي‬
‫هﻮﻟﻨﺎﮐﺶ در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺘﻬﺎي ﻣﻬﻤﻲ دﺳﺖ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ‬
‫دادن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺣﺪ واﻻﻳﻲ ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬و ﺗﻤﺎم ﺷﻬﺮهﺎﻳﻲ را ﮐﻪ از دﺳﺖ دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎز‬
‫ﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺁﻧﺎن ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮕﻲ ﮐﻪ دو ﺳﺎل اداﻣﻪ داﺷﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ ﻳﮏ ﺷﻬﺮ ﺗﺴﻠﻂ ﭘﻴﺪا‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﻟﺸﮑﺮ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺎ هﻤﺎن ﻗﻮت و ﻋﺰت ﺧﻮد ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺪﻩء ﮐﻤﻲ‬
‫را از دﺳﺖ داد‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮاردي ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪن ﺳﭙﺎﻩ ﺻﻠﻴﺒﻲ از ﻓﺘﺢ و ﭘﻴﺮوزي ﮐﻤﮏ ﮐﺮد‪،‬‬
‫اﺧﺘﻼف ﺗﻨﺪي ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻴﺎن ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﭘﺎدﺷﺎﻩ اﻧﮕﻠﻴﺲ هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ در ﺻﻘﻠﻴﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁﻣﺪ‪ ،‬و هﻤﭽﻨﻴﻦ اﻳﻦ اﺧﺘﻼف ﻣﻴﺎن ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس )اﻟﻄﺮﻳﻪ( و‬
‫ﻣَﺮﮐﻴﺮ‪» ١‬ﮐﻮﻧﺮاد ﻣﻮﻧﺖ« ﺣﺎﮐﻢ ﺷﻬﺮ ﺻﻮر‪ ،‬ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺮﮐﻴﺮ ﺣﺎﮐﻢ ﺻﻮر ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎج و ﺗﺨﺖ ﮐﺸﻮر ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس‪ ،‬ﭼﺸﻢ دوﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ‬
‫ﺑﻮد ﺁﻧﮕﺎﻩ ﮐﻪ ﭘﻴﺮوزي ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن در ﻋﮑﺎ ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬اﺧﺘﻼﻓﺎت هﻢ ﺑﺎ ﺑﺴﺘﻦ ﻗﺮاردادي‬
‫ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪ ﮐﻪ در ﺁن ﻣﻘﺮر ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﮐﻪ زﻧﺪﻩ اﺳﺖ ﺣﺎﻣﻞ‬
‫ﺗﺎج و ﺗﺨﺘﺶ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻌﺪ از ﻣﺮﮔﺶ ﺑﻪ ﻣَﺮﮐﻴﺮ»ﮐﻮﻧﺮاد« ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎﻩ اﻧﮕﻠﻴﺲ ﻋﺰت‬
‫دروﻏﻴﻦ و ﺗﮑﺒﺮ او را ﺑﻪ ﮔﻨﺎﻩ واداﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺼﻮر ﮐﺮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺠﻨﮕﺪ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﺷﻬﺮهﺎﻳﻲ را ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻓﺘﺢ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎز ﭘﺲ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻣﻌﺎرﮎ و ﺟﻨﮕﻬﺎي‬
‫ﺳﺨﺖ ﺑﺴﻴﺎري ﻣﻴﺎن او و ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ درﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﭘﻴﺮوزي ﻳﮑﺒﺎر ﺑﺮاي ﺻﻼح‬
‫اﻟﺪﻳﻦ و ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺑﺮاي ﺑﺮدوﻟﻴﻮن ﺑﻪ ﺛﺒﺖ ﻣﻲ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﻳﮑﻲ از ﺟﻨﮕﻬﺎي ﺑﺰرﮔﻲ ﮐﻪ در‬
‫ﺁن ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزي رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻨﮓ »أرﺳﻮ« ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺁن ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﺑﺮ ﻧﻴﺮوهﺎي‬
‫اﺳﻼﻣﻲ ﻏﻠﺒﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﺣﺴﺎب اﻧﺘﻘﺎم ﺟﻨﮓ ﺣﻄﻴﻦ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﭼﻪ وﺿﻌﻲ ﺗﻤﺎم ﺷﺪ؟‬

‫‪ 1‬ﻳﮑﻲ از اﻟﻘﺎب اﺷﺮاﻓﻲ اروﭘﺎﺋﻴﺎن )ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٥٦‬‬

‫ﺟﻨﮓ ﻣﻴﺎن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ و ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن اداﻣﻪ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎرهﺎ ﺗﻼش ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد‬
‫را ﺑﻪ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﻧﺰدﻳﮏ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ ﻳﮑﺒﺎر ﺑﻪ دو ﻓﺮﺳﺨﻲ ﺁن رﺳﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮدوﻟﻴﻮن از ﺗﺮس اﻳﻨﮑﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺳﺒﺐ ﻧﺎﺑﻮدي او ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻮان ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﮐﺮدن ﺑﻴﺖ‬
‫اﻟﻤﻘﺪس را ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﻣﺤﺎﻓﻈﺎن ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺻﻠﻴﺒﻲ هﻤﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻈﺎن ﺁن در ﺟﻨﮓ ﺻﻠﻴﺒﻲ اول ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﭘﻴﺮوزﻳﻬﺎي هﻢ ﻣﻴﺎن ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن و ﺻﻼح‬
‫اﻟﺪﻳﻦ ﻧﻮﺑﺘﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ در ﺷﻬﺮهﺎي ﺷﺎﻣﻲ ﻓﺮو روﻧﺪ و ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس‬
‫را ﻧﺠﺎت دهﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺮاي ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ هﻢ ﻓﺮﺻﺘﻲ ﭘﻴﺶ ﻧﻴﺎﻣﺪ ﺗﺎ ﺁﻧﺎن را از ﺳﺎﺣﻞ دور‬
‫ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺑﻪ درﻳﺎ ﺑﻴﺎﻧﺪازد و ﺑﺮ ﺁﻧﺎن ﭘﻴﺮوز ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮاﻳﻦ دﻋﻮت ﺑﻪ ﺻﻠﺢ و ﺁﺷﺘﻲ از‬
‫هﺮ دو ﻃﺮف ﺧﻮاهﺎن ﭘﻴﺪا ﮐﺮد‪.‬‬
‫در ﺁﺧﺮ‪ ،‬هﺮ دو ﻃﺮف ﺑﻪ ﺻﻠﺢ و ﺁﺷﺘﻲ رﻏﺒﺖ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ در ﺷﻌﺒﺎن‬
‫ﺳﺎل ‪۵٨٨‬هـ ‪١١٩٢‬م در اﻟﺮﻣﻠﻪ ﺻﻠﺢ ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺖ و ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻔﺎد ﺁن ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫از‪:‬‬
‫ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن در ﻧﻮار ﺳﺎﺣﻠﻲ ﮐﻪ از ﺻﻮر ﺗﺎ ﺣﻴﻔﺎ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﺮ‬ ‫‪.١‬‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺟﺎزﻩ دادن ﺑﻪ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن ﺑﺮاي زﻳﺎرت ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﺑﺪون ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫‪.٢‬‬
‫ﺟﺰﻳﻪ‪.‬‬
‫ﻣﻴﺎن ﻃﺮﻓﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﺪت ﺳﻪ ﺳﺎل و هﺸﺖ ﻣﺎﻩ ﺻﻠﺢ ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪.٣‬‬
‫ﻧﻮار ﺳﺎﺣﻠﻲ ﮐﻪ اروﭘﺎ در ﺁن ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﺪ در واﻗﻊ اﻣﺘﺪاد ﮐﺸﻮر ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس‬
‫ﺳﺎﺑﻖ ﺑﻮد و ﺷﻬﺮ ﻋﮑﺎ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﮐﺸﻮر ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﺟﺪﻳﺪ ﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫ﮐﻤﻲ ﺑﻌﺪ از ﺻﻠﺢ ﺑﺮدوﻟﻴﻮن ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ ﺷﻬﺮت ﻋﻈﻴﻤﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁورد و‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ درﺧﺸﺎﻧﺘﺮﻳﻦ ﺷﺨﺼﻴﺖ در ﺟﻨﮓ ﺻﻠﻴﺒﻲ ﺳﻮم ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻮاﺣﻞ ﺷﺎﻣﻲ را ﺑﻪ‬
‫ﻗﺼﺪ ﮐﺸﻮرش ﺗﺮﮎ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﺟﻨﮓ ﺳﻮم ﺻﻠﻴﺒﻲ ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮕﻲ ﮐﻪ ﭘﻨﺞ ﺳﺎل اداﻣﻪ داﺷﺖ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن‬
‫رﺳﻴﺪ و در ﺁن ﺑﺴﻴﺎري ﺟﺎن ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻧﺪ‪ .‬ﺷﻬﺮهﺎي زﻳﺎدي وﻳﺮان ﮔﺸﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺁﻟﻤﺎن اﻣﭙﺮاﻃﻮر ﺧﻮد را ﮐﻪ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻃﻐﻴﺎﻧﮕﺮان اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺑﻮد‪ ،‬از دﺳﺖ داد‪،‬‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻩ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺎن زﻳﺎدي را از دﺳﺖ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎم اﻳﻨﻬﺎ در ﺻﻮرﺗﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ اروﭘﺎ ﻓﻘﻂ ﻋﮑﺎ را ﺑﺪﺳﺖ ﺁورد‪ ،‬ﭘﺲ ﻧﺘﻴﺠﻪء اﻳﻦ‬
‫ﺟﻨﮓ در هﻴﭻ ﺣﺎﻟﻲ ﺁﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ اروﭘﺎ ﻗﺼﺪ ﺁﻧﺮا ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬و در راﻩ ﺁن از دﺳﺖ دادﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺟﻨﮓ در ﺣﺎﻟﻲ درﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻗﺒﻞ از ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩء ﻳﮏ‬
‫وﺟﺐ ﺧﺎﮎ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ را در اﺧﺘﻴﺎر ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ ﺣﻄﻴﻦ و ﺻﻠﺢ اﻟﺮﻣﻠﻪ‪،‬‬
‫ﺗﻤﺎم ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺑﻪ ﺟﺰ ﻗﺴﻤﺖ ﮐﻤﻲ از ﺻﻮر ﺗﺎ ﻋﮑﺎ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮔﺸﺖ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻗﺪرﺗﻲ ﭘﻴﺪا ﮐﺮد ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ هﻴﭻ ﻗﺪرت دﻳﮕﺮي ﺗﮑﺎن ﻧﻤﻲ ﺧﻮرد‪.‬‬
‫اﻣﺮاي ﺗﻤﺎم ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻄﻴﻊ و ﺧﺎﺿﻊ وي ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اروﭘﺎ را از ﮐﺸﻮر ﻃﺮد ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻴﺖ‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٥٧‬‬

‫اﻟﻤﻘﺪس را ﭘﺲ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﺳﻼم ﺑﺰرﮔﻮاري و ﭘﺎدﺷﺎهﻲ ﻋﻈﻴﻤﺶ را ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و‬

‫ﮐﺸﻮر ﺑﺰرﮔﻲ را ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق )ﮐﺮدﺳﺘﺎن( ﺷﺎم‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ و ﺑﺮﻗﻪ ﻣﻲ‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬در ﻣﺪت زﻣﺎن ﮐﻮﺗﺎهﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻋﻤﺮ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﮐﻢ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺸﮑﻴﻞ داد‪.‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٥٨‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‬

‫ﭘﺎﻳﺎن ﻛﺎر ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‬

‫‪ -١‬ﺷﻮاهﺪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ دﻻﻟﺖ دارﻧﺪ ﺑﺮ اﻳﻨﮑﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻪ اﺧﺘﻴﺎر ﺧﻮد‪،‬‬

‫اﻗﺪام ﺑﻪ ﺻﻠﺢ ﺑﺎ اروﭘﺎﺋﻴﺎن ﻧﮑﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺪ ﻣﻮﺟﻮد ﻳﻌﻨﻲ هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺟﺴﺎرت‬
‫ﻟﺸﮑﺮ و ﺗﻈﺎهﺮ ﺷﺎن ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ را دﻳﺪ ﻧﺎﭼﺎرًا ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﭘﺬﻳﺮش ﺻﻠﺢ ﺷﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ‬
‫ﺁﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻣﻲ ﺧﻮاﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺎرهﺎﻳﺶ ﻣﻲ رﻓﺖ‪ ،‬ﺟﻬﺎد ﺑﺮاي ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن‬
‫ﮐﻠﻤﻪء اﷲ اداﻣﻪ ﻣﻲ ﻳﺎﻓﺖ ﺗﺎ ﮐﺸﻮر ﺷﺎم و ﺧﺎﮎ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ از ﮔﺮوﻩ اﻧﺪﮎ ﺳﺮﮐﺸﺎن و‬
‫ﻣﺘﺠﺎوزان ﭘﺎﮎ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪء ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ از ﺁن ﻣﻲ ﺗﺮﺳﻴﺪ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن در ﺷﻬﺮهﺎي ﺷﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺴﺎد ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎ اﺗﺤﺎد و اﺟﺘﻤﺎﻋﺸﺎن‬
‫ﺑﻪ ﺟﻬﺎن اﺳﻼم هﺠﻮم ﺁورﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺁﻧﺮا وﻳﺮان ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺑﺮ ﺁن ﺗﺴﻠﻂ ﭘﻴﺪا ﮐﻨﻨﺪ و در ﺁن‬
‫ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﻲ و ﺗﺒﺎهﻲ راﻩ ﺑﻴﻨﺪازﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ رﺳﻤﺸﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻗﺎﺿﻲ اﺑﻦ ﺷﺪاد در ﮐﺘﺎﺑﺶ »اﻟﻨﻮادر اﻟﺴﻠﻄﺎﻧﻴﺔ« ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﺗﺄﮐﻴﺪ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ و‬
‫در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻗﺴﻢ ﻣﻲ ﺧﻮرد‪ ،‬ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﻈﻴﻢ! او ﺻﻠﺢ را ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻧﺪادﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬او ﻃﻲ ﮔﻔﺘﮕﻮهﺎﻳﺶ در زﻣﻴﻨﻪ ﺻﻠﺢ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻲ ﺗﺮﺳﻢ ﮐﻪ ﺻﻠﺢ ﮐﻨﻢ‪ ،‬و‬
‫ﻧﻤﻲ داﻧﻢ ﮐﻪ ﭼﻪ ﮐﺎري از ﻣﻦ ﺳﺮ ﻣﻲ زﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﻘﻮﻳﺖ دﺷﻤﻦ ﺷﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﺷﻬﺮهﺎ‬
‫ﺑﺮ اﻳﺸﺎن ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪﻩ؛ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺮاي ﭘﺲ ﮔﻴﺮي ﺑﻘﻴﻪء ﺷﻬﺮهﺎﻳﺸﺎن ﺧﺎرج ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫و ﻣﺎ ﺗﮏ ﺗﮏ اﻳﻦ ﮔﺮوهﻬﺎ را ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ هﺮ ﮐﺪام در ﻗﻠﻌﻪء ﺧﻮد ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮ ﺣﺎل ﺻﻠﺢ اﻟﺮﻣﻠﻪ ﺑﺎ ﺧﻮﺷﻨﻮدي ﺗﻤﺎم از ﺟﻮاﻧﺐ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺁﻧﻬﻢ ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﮑﻪ هﻤﮕﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻨﮕﻬﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﻨﺪﻩ اي ﮐﻪ ﺑﺮ‬
‫ﺗﺮ و ﺧﺸﮏ وارد ﻣﻲ ﺷﺪ و ﺁﻧﺮا ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺧﺮاﺑﻪ و وﻳﺮاﻧﻪ ﻣﻲ ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﻤﺎﻳﻞ داﺷﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺟﻨﮕﻬﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻧﺘﻴﺠﻪء ﻗﻄﻌﻲ و ﺁﺷﮑﺎري ﮐﻪ ﻃﺮﻓﻴﻦ را راﺿﻲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺮﺳﻴﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺮدم ﻣﺸﺘﺎق ﺑﻪ دورﻩ اي از ﺁراﻣﺶ و اﺳﺘﻘﺮار ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﺁن ﻣﺴﺘﻘﻴﻤًﺎ دﺳﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻋﻤﺮاﻧﻲ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﻤﺪن ﺑﺰﻧﻨﺪ‪» .‬اﻟﻤﻘﺮﻳﺰي« در ﮐﺘﺎﺑﺶ »اﻟﺴﻠﻮﮎ«‬
‫ﺧﺸﻨﻮدي زﻳﺎدي را ﮐﻪ هﻨﮕﺎم اﻋﻼن ﺻﻠﺢ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن را در ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪،‬‬
‫ﺑﺮاﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻲ ﮐﺸﺪ‪ :‬روز ﺻﻠﺢ هﻤﺎﻧﻨﺪ روز ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺁن دو ﮔﺮوﻩ‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ زﻳﺎﻧﻬﺎﻳﻲ ﮐﻪ از ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺷﺪن ﺟﻨﮓ دﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺻﻠﺢ ﺧﻮﺷﺤﺎل و‬
‫ﻣﺴﺮور ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‪ ،‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ‪ :‬ﺻﻠﺢ اﻧﺘﻈﺎم ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ هﺮ‬
‫ﮐﺲ ﮐﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاهﺪ از ﮐﺸﻮر ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺁزاد اﺳﺖ؛ و هﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﻣﻲ‬
‫ﺧﻮاهﺪ از ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﺁﻧﺎن ﺑﺮود‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ اﻳﻦ ﮐﺎر را ﺑﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از اﻳﻦ اﻋﻼن ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ ﺁﻣﻴﺰ از ﺳﻮي ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ در ﻣﺴﻴﺮ‬
‫ﺗﺠﺎرت و ﺷﮑﻮﻓﺎي زﻧﺪﮔﻲ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮب ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ‪ .‬ﮔﺮوهﻲ از ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ در‬
‫ﻃﻠﺐ ﺗﺠﺎرت و ﺑﺪﺳﺖ ﺁوري روزي ﺑﻪ ﻳﺎﻓﺎ رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻪ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺑﺎز‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٥٩‬‬

‫ﮔﺸﺖ‪ ،‬و ﻣﺮدم از ﻧﻌﻤﺖ اﻣﻨﻴﺖ و اﺳﺘﻘﺮار ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ دو ﻃﺮف‬
‫دروازﻩ را ﺑﺮاي زاﺋﺮﻳﻦ ﺻﻠﻴﺒﻲ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﺑﺎز ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن ﺑﻴﺸﻤﺎري ﮐﻪ ﺑﺮاي هﻴﭻ ﻋﻘﻠﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻮر ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺟﻬﺖ زﻳﺎرت‬
‫ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ »رﻳﭽﺎرد ﺑﺮدوﻟﻴﻮن« ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﺜﺮت زاﺋﺮان ﻣﺴﻴﺤﻲ ﮐﻪ‬
‫از ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس زﻳﺎرت ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺁﮔﺎهﻲ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺗﺮﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺁن‬
‫ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ ﺳﻔﻴﺮي را ﺑﻪ ﺳﻮي ﺳﻠﻄﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ از او ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫زاﺋﺮان را ﻣﻨﻊ ﮐﻨﺪ و ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﮐﺮد ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﺁوردن ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﻧﺎﻣﻪ اي از ﺳﻮي او‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ اﺟﺎزﻩء زﻳﺎرت دهﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ اﻳﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد را رد ﮐﺮد و ﺑﻪ او ﺟﻮاب داد‬
‫ﮐﻪ‪ :‬اﻳﻦ زاﺋﺮﻳﻦ از ﺁن راﻩ دور ﺑﺮاي زﻳﺎرت ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﮑﺎن ﺷﺮﻳﻒ ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﻨﻊ‬
‫ﮐﺮدن ﺁﻧﻬﺎ را ﺟﺎﻳﺰ ﻣﺸﻤﺎر‪ .‬ﺣﺘﻲ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ در اﺣﺘﺮام ﺑﻪ زاﺋﺮان ﻣﺴﻴﺤﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﻣﻲ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺷﺮوع ﮐﺮد ﺑﻪ ﻏﺬا دادن‪ ،‬ﺧﻮش و ﺑﺶ ﮐﺮدن و‬
‫ﮔﻔﺘﮕﻮ ﮐﺮدن ﺑﺎ ﺁﻧﺎن‪.‬‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺁﺳﺎﻧﮕﻴﺮي ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ و اﺧﻼق ﭘﺴﻨﺪﻳﺪﻩ‪ ،‬درﺳﻬﺎﻳﻲ از‬
‫ﺟﻮاﻧﻤﺮدي‪ ،‬ﺑﺨﺸﺶ و ﻣﮑﺎرم اﺧﻼق را ﺑﻪ ﭘﺎدﺷﺎهﺎن ﺷﺮق و ﻏﺮب داد‪ ...‬و اﻳﻦ ﻗﺒﻞ‬
‫از ﺁن ﺑﻮد ﮐﻪ »ﺑﺮدوﻟﻴﻮن« ﺳﻮار ﺑﺮ ﮐﺸﺘﻲ ﺑﺴﻮي ﮐﺸﻮرش ﺑﺮﮔﺮدد‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ رﺣﻤﺖ‬
‫ﮐﻨﺪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ را و ﻣﻘﺎﻣﺶ را در ﻋﻠﻴﻴﻦ واﻻ ﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﺑﻌﺪ از ﭘﺎﻳﺎن اﻣﻀﺎي ﺻﻠﺢ اﻟﺮﻣﻠﻪ‪ ،‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رهﺴﭙﺎر ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اوﺿﺎع ﺁﻧﺮا ﺑﺮرﺳﻲ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﮐﺎرهﺎي ﺁﻧﺮا ﻣﻨﻈﻢ ﮐﻨﺪ و دﺳﺘﻮر ﺑﺎزﮔﺸﺎﺋﻲ‬
‫ﻣﺪارس‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن و ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪهﻲ ادارات را ﺑﺪهﺪ‪ ..‬ﺳﭙﺲ ﺷﻮق و رﻏﺒﺖ ﺧﻮد‬
‫ﺞ ﺑﻴﺎن داﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﻣﺮاء ﺗﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬از اﻳﻨﮑﻪ وﻗﺘﻲ اروﭘﺎ‬
‫را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اداي ﻓﺮﻳﻀﻪء ﺣ ّ‬
‫ﭘﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﺒﺮد‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﺑﺰﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮاﻳﻦ اﺻﺮار ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ از‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻤﺶ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ او هﻢ ﻗﺒﻮل ﮐﺮد و ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻲ ﺑﺮاي ﺳﺮﮐﺸﻲ‬
‫ﻗﻠﻌﻪ هﺎ و ﭘﻨﺎهﮕﺎهﻬﺎ و ﺑﺎزﺳﺎزي ﺟﺎهﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﺻﻼح داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻄﺮف ﺳﺎﺣﻞ‬
‫رﻓﺖ‪ .‬او از ﻗﺪس ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻠﺲ‪ ،‬ﺑﻴﺴﺎن‪ ،‬ﻃﺒﺮﻳﻪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﻴﺮوت و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺁن در روز ‪٢۶‬‬
‫ﺷﻮال ﺑﻪ دﻣﺸﻖ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم از ﺁﻣﺪن او ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﺪﻩ ﺑﺮاي اﺳﺘﻘﺒﺎل وي ﻣﻐﺎزﻩ هﺎ‬
‫را ﺑﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺟﺎي ﻋﺠﺐ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺁﻧﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫ﺣﻔﻆ ﮐﺸﻮر‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎر ﭘﺮﭼﻢ ﻋﺪاﻟﺖ و ﺧﺎﻣﻮش ﮐﺮدن ﻓﺘﻨﻪ هﺎ و اﻧﻘﻼﺑﻬﺎ‪ ،‬ﺣﻖ ﺑﺰرﮔﻲ ﺑﺮ‬
‫ﮔﺮدن ﺁﻧﺎن داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﭘﺲ از رﺳﻴﺪن ﺑﻪ دﻣﺸﻖ‪ ،‬ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺗﻨﻈﻴﻢ اﻣﻮرات ﮐﺸﻮر‪،‬‬
‫ﺗﻮزﻳﻊ اﻣﻮال ﻣﻴﺎن ﻣﺴﺘﺤﻘﺎن و ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﻟﺸﮑﺮﻳﺎن ﺑﻪ ﺷﻬﺮهﺎﻳﺸﺎن ﮐﺮد‪ .‬او ﺑﺮاي ﭘﻬﻦ‬
‫ﮐﺮدن ﺑﺎل ﻋﺪاﻟﺖ و ﺑﺎراﻧﺪن اﻣﺮ ﺧﻴﺮ و ﺑﺮﮐﺘﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﮑﺎﻳﺘﻬﺎي ﻣﺮدم رﺳﻴﺪﮔﻲ ﻣﻲ‬
‫ﮐﺮد‪ .‬در دﻣﺸﻖ ﺑﻪ وي ﺧﻮش ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬و ﺑﺎ ﺑﺮادرش ﻋﺎدل و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﺑﻪ ورزش‬
‫ﺷﮑﺎر ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬ﺁﻧﺎن در ﺧﺎﮎ دﻣﺸﻖ و ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺁهﻮان ﺗﻔﺮﻳﺢ ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ ﭘﺲ‬
‫از ﻣﺪﺗﻬﺎ ﺳﺨﺘﻲ‪ ،‬ﺑﻴﺪاري در ﺷﺐ و ﮐﻮﺷﺶ در روز‪ ،‬راﺣﺘﻲ را ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺎﺿﻲ‬
‫اﺑﻦ ﺷﺪاد ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ‪ :‬ﺷﺎدي و ﺧﺮﻣﻲ دﻣﺸﻖ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺧﻮد‬
‫را ﺑﺮاي رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺷﻬﺮهﺎي ﻣﺼﺮي‪ ،‬ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﻨﺪ‪ .‬او ﺣﺘﻲ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ اي را ﺑﺴﻮي اﺑﻦ‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٦٠‬‬

‫ﺷﺪاد در ﻗﺪس ﻓﺮﺳﺘﺎد و از او ﺧﻮاهﺶ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ دﻣﺸﻖ ﻧﺰد وي ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﺷﺪاد ﻣﻲ‬
‫ﻼ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻣﺮا‬ ‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻲ او رﻓﺘﻢ‪ ،‬او ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﺑﺎ ﻣﻦ ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮد ﮐﻪ ﻗﺒ ً‬
‫در ﺁﻏﻮش ﮔﺮﻓﺖ و اﺷﮏ از ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﺳﺮازﻳﺮ ﺷﺪ – ﺧﺪاوﻧﺪ رﺣﻤﺘﺶ ﮐﻨﺪ ‪. -‬‬
‫هﻤﭽﻨﺎن در ﺁن ﺣﺎل ﺑﻮد ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ در روز ‪ ١۴‬ﺻﻔﺮ ﺳﺎل ‪۵٩٨‬هـ ﺑﺮاي‬
‫ﻣﻼﻗﺎت ﺣﺎﺟﻴﺎﻧﻲ ﮐﻪ از ﻣﮑﻪ ﺑﺎز ﻣﻲ ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬از ﺷﻬﺮ ﺧﺎرج ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ دﻳﺪار ﭼﻨﺎن‬
‫هﺮاﺳﻨﺎﮎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﻠﻄﺎن از ﺁن ﻣﺘﺄﺛﺮ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﺮﻳﻪ اﻓﺘﺎد‪ .‬ﺧﻴﻠﻲ ﺁرزو ﮐﺮد ﮐﻪ اي‬
‫ﮐﺎش ﺑﺎ ﺁﻧﺎن ﻣﻲ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﻋﻈﻴﻢ دﺳﺖ ﻣﻲ ﻳﺎﻓﺖ! وﭼﻪ اﻧﺪازﻩ دﻟﺶ ﻣﻲ‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻳﻀﻪء ﺣﺞ را ﺑﺠﺎ ﺁورد! اﻣﺎ ﺑﺎدهﺎ ﺑﺮ ﺧﻼف ﻣﻴﻞ ﮐﺸﺘﻴﻬﺎ ﻣﻲ وزﻳﺪﻧﺪ!‬
‫‪ -٣‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻼ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ از اﺳﺘﻘﺒﺎل ﺣﺎﺟﻴﺎن‪ ،‬دﭼﺎر‬
‫ﺑﻴﻤﺎري ﺻﻔﺮاوي ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎري ﺑﺸﺪت اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺣﺎﻟﺶ وﺧﻴﻢ ﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫ﭘﺰﺷﮑﺎن از ﻋﻼج ﺁن ﻣﺄﻳﻮس ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺧﺒﺮ ﺑﻴﻤﺎري ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در دﻣﺸﻖ‬
‫اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﺿﻄﺮاب وﺗﺮس ﻣﺮدم ﺷﺪ‪» ،‬ﺁﻧﭽﻨﺎن ﻏﻢ واﻧﺪوهﻲ وﺟﻮد‬
‫ﺷﺎن را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺎ ﺁن وﻗﺖ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺪاﺷﺖ«‪.‬‬
‫ﻣﺮدم زﻳﺎدي ﭼﻪ ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺣﻘﻴﻘﺖ را درﻳﺎﺑﻨﺪ و ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﻧﺪ و ﭼﻪ‬
‫ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺷﻔﺎي وي دﻋﺎ ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬دور ﻗﻠﻌﻪء دﻣﺸﻖ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻐﻴﺮ از‬
‫ﻗﺎﺿﻲ اﺑﻦ ﺷﺪاد و ﻗﺎﺿﻲ اﻟﻔﺎﺿﻞ ﺑﻪ هﻴﭻ ﮐﺲ اﺟﺎزﻩء ورود دادﻩ ﻧﺸﺪ و ﺁﻧﺪو در‬
‫ﻃﻮل روزهﺎي ﺑﻴﻤﺎري هﻤﺮاﻩ وي ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در روز ﺷﺸﻢ ﺑﻴﻤﺎرﻳﺶ‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ اﺑﻦ ﺷﺪاد ﮐﻨﺎر او ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺁب ﺟﻮﺷﺎﻧﺪﻩ‬
‫ﺷﺪﻩ اي را ﺑﺮاي او ﺁوردﻧﺪ ﺗﺎ ﭘﺲ از دوا ﺑﻨﻮﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ از ﺷﺪت ﮔﺮﻣﻲ ﺁب‬
‫ﺷﮑﺎﻳﺖ ﮐﺮد‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺁب دﻳﮕﺮي ﺑﺮاي وي ﺁوردﻧﺪ از ﺷﺪت ﺳﺮدي ﺷﮑﺎﻳﺖ‬
‫ﮐﺮد‪ ،‬و ﺑﺪون اﻳﻨﮑﻪ ﻋﺼﺒﺎﻧﻲ ﺷﻮد ﻳﺎ ﻓﺮﻳﺎد ﺑﮑﺸﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﺒﺤﺎن اﷲ‪ ،‬ﺑﺮاي ﮐﺴﻲ‬
‫ﻣﻤﮑﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺁب را ﺧﻨﮏ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﺷﺪاد ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﻦ و ﻗﺎﺿﻲ اﻟﻔﺎﺿﻞ در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺑﺸﺪت ﮔﺮﻳﻪ ﻣﻲ ﮐﺮدﻳﻢ‬
‫از ﮐﻨﺎر او رﻓﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ اﻟﻔﺎﺿﻞ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻳﻦ اﺧﻼق را ﺑﺒﻴﻦ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺟﺪاﻳﻲ او ﺳﺮ ﭘﺎ اﻳﺴﺘﺎدﻩ اﻧﺪ! ﺑﻪ ﺧﺪا ﻗﺴﻢ! اﮔﺮ ﮐﺴﻲ دﻳﮕﺮي دﭼﺎر اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎري‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻼﻗﻪ ﺑﻪ ﺳﺮ هﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﭘﻴﺶ او ﻣﻲ ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﻣﻲ زد‪.‬‬
‫ﻗﺎﺿﻲ اﺑﻦ ﺷﺪاد ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در روز دهﻢ از ﺑﻴﻤﺎرﻳﺶ‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ ادرار ﮐﺮد ﮐﻪ‬
‫از ﺁن ﺁﺳﺎﻳﺸﻲ ﺑﺪﺳﺖ ﺁورد و ﻣﻘﺪاري ﺳﺒﮏ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﻘﺪاري ﮐﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻮد از ﺁب‬
‫ﺟﻮ ﻧﻮﺷﻴﺪ‪ ،‬و ﻣﺮدم ]ﭼﻮن ﻓﮑﺮ ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺎﻟﺶ ﺑﻬﺘﺮ ﺷﺪﻩ[ ﺑﺴﻴﺎر ﺷﺎد ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬در‬
‫ﺁن روز ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺷﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﻋﺮق در ﺳﺎق ﭘﺎهﺎﻳﺶ اﺛﺮ ﮐﺮدﻩ و ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺁن ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻪ را ﺷﮑﺮ ﮐﺮدﻳﻢ‪ ..‬ﭘﺲ از ﺁن ﺑﻪ ﻣﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺮق ﺗﻤﺎم ﺑﺪﻧﺶ را ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از دﻟﺨﻮﺷﻴﻤﺎن دﺳﺖ ﮐﺸﻴﺪﻳﻢ‪ ،‬و در ﺻﺒﺢ روز ﻳﺎزدهﻢ از ﺑﻴﻤﺎرﻳﺶ ﮐﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮد‬
‫ﺑﺎ ﺑﻴﺴﺖ و ﺷﺸﻢ ﺻﻔﺮ‪ ،‬ﺑﺮ در ﻣﻨﺰﻟﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪﻳﻢ و از اﺣﻮال او ﺳﺆال ﮐﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺮق ﭼﻨﺪان زﻳﺎد ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ از ﺗﺸﮏ رد ﺷﺪﻩ‪ ،‬در ﺣﺼﻴﺮ ﻧﻔﻮذ ﮐﺮدﻩ و‬
‫زﻣﻴﻦ را ﺧﻴﺲ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ..‬و ﭘﺰﺷﮑﺎن از اﻳﻦ ﻧﻴﺮو ﺣﻴﺮان و ﻣﺘﻌﺠﺐ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٦١‬‬

‫وﻗﺘﻲ ﮐﻪ ﺳﻠﻄﺎن اﻓﻀﻞ )ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﻋﻠﻲ( ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﭘﺴﺮ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎري‬
‫ﭘﺪرش را دﻳﺪ‪ ،‬و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺘﻲ ﮐﻪ ﭘﺪرش از ﺁن رﻧﺞ ﻣﻲ ﺑﺮد‪ ،‬هﻤﺎن‬
‫ﺳﺨﺘﻲ هﺎي ﻣﺮگ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﭘﺪرش ﺁرزوي ﺑﻬﺒﻮدي ﮐﺮد و از ﻣﺮدم ﺧﻮاﺳﺖ‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻳﺎد ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺮاي ﭘﺪرش ﺗﺎ هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ زﻧﺪﻩ اﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺑﻌﺪ از‬
‫وﻓﺎت ﭘﺪرش ﺑﺮاي او )ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﻋﻠﻲ( ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻧﺎﻣﻪ اي ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁن ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردﻩ ﻣﻲ ﺷﺪ – داراي هﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻗﺎﺿﻲ‬
‫اﺑﻦ ﺷﺪاد در ﮐﺘﺎب اﻟﻨﻮادر اﻟﺴﻠﻄﺎﻧﻴﻪ ذﮐﺮ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ – داراي ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻀﻤﻮﻧﻲ ﺑﻮد‪:‬‬
‫»ﻣﻦ در اﻳﻦ هﻨﮕﺎم ﻧﻴﺖ ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺳﻠﻄﺎن ﻧﺎﺻﺮ )ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ( ﺗﺎ هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ‬
‫زﻧﺪﻩ اﺳﺖ ﭘﺎﮎ و ﺧﺎﻟﺺ ﻣﻲ ﮐﻨﻢ‪ ،‬و ﻣﻦ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ در ﺣﻤﺎﻳﺖ و دﻓﺎع از دوﻟﺖ او ﺑﺎ‬
‫ﺟﺎن‪ ،‬ﻣﺎل‪ ،‬ﺷﻤﺸﻴﺮ و ﻣﺮداﻧﻢ‪ ،‬ﺗﻼش ﻣﻲ ﮐﻨﻢ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻣﻄﻴﻊ او هﺴﺘﻢ وﺑﻪ هﻨﮕﺎم‬
‫ﺑﻴﻤﺎرﻳﺶ اﺳﺘﻮار ﺧﻮاهﻢ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﻌﺪ از ﺁن ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﻪ ﭘﺴﺮ ﺑﺰرﮔﺘﺮ و وارﺛﺶ‪،‬‬
‫ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﻋﻠﻲ ﻣﻲ رﺳﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺧﺪا ﻗﺴﻢ ﻣﻦ از او اﻃﺎﻋﺖ ﻣﻲ ﮐﻨﻢ و ﺑﺎ ﺟﺎن‪ ،‬ﻣﺎل‬
‫ﺷﻤﺸﻴﺮ و ﻣﺮداﻧﻢ‪ ،‬از دوﻟﺖ و ﮐﺸﻮر او دﻓﺎع ﻣﻲ ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﻣﻄﻴﻊ اﻣﺮ و ﻧﻬﻲ او هﺴﺘﻢ و‬
‫ﻇﺎهﺮ و ﺑﺎﻃﻨﻢ در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ ﻣﺴﺎوﻳﺴﺖ‪ ،‬و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﺁﻧﭽﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻢ وﮐﻴﻞ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫‪ -۴‬در ﺷﺐ ﭼﻬﺎر ﺷﻨﺒﻪ‪ ،‬ﺑﻴﺴﺖ و هﻔﺘﻢ ﺻﻔﺮ ‪۵٨٩‬هـ ﮐﻪ دوازدهﻤﻴﻦ ﺷﺐ‬
‫ﺑﻴﻤﺎري ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺎﻟﺶ وﺧﻴﻢ ﮔﺸﺖ‪ ،‬و دﭼﺎر ﻳﮏ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻴﻬﻮش ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺷﺪ‬
‫ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻨﺪرت از ﺁن ﺟﺎن ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺪر ﻣﻲ ﺑﺮد‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻳﮑﻲ از ﻗﺎرﻳﺎن را اﺣﻀﺎر‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺑﺮ او ﻗﺮﺁن ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﻗﺎري ﺑﻪ ﺁﻳﻪء »ﻻ اﻟﻪ إﻻ هﻮ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫ﺗﻮﮐﻠﺖ« رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺗﺒﺴﻤﻲ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ ﮔﻔﺖ و روح ﺧﻮد را ﺑﻪ‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرش ﺗﺴﻠﻴﻢ ﮐﺮد‪ ،‬و اﻳﻦ واﻗﻌﻪ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ روز ﺑﻴﺴﺖ و هﻔﺘﻢ ﺻﻔﺮ‬
‫ﺳﺎل ﭘﺎﻧﺼﺪو هﺸﺘﺎد و ﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ -۵‬ﺧﺒﺮ ﻣﺮگ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ هﻤﺎﻧﻨﺪ ﺻﺎﻋﻘﻪ اي ﺑﺮاي ﻳﮏ ﺻﺪﻣﻪء‬
‫ﮐﻤﺮﺷﮑﻦ و ﻳﮏ ﻣﺼﻴﺒﺖ ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻓﺮود ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺎل را ﺑﻪ ﻗﺎﺿﻲ اﺑﻦ ﺷﺪاد‬
‫– ﮐﻪ ﺷﺎهﺪ ﻋﻴﻨﻲ ﺑﻮد – ﺑﺪهﻴﻢ‪ ،‬ﺗﺎ ﺣﺎل ﻣﺮدم و ﮔﺮﻓﺘﺎري ﺷﺪﻳﺪ ﺷﺎن را ﺑﺮاي ﻣﺎ‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻒ ﮐﻨﺪ‪ ،‬او ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﺁن روزي ﺑﻮد ﮐﻪ اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻌﺪ از‪ ،‬از دﺳﺖ‬
‫دادن ﺧﻠﻔﺎي راﺷﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺼﻴﺒﺘﻲ هﻤﺎﻧﻨﺪ ﺁﻧﺮا ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﻏﻢ واﻧﺪهﻲ ﻗﻠﻌﻪء ﺷﻬﺮ‬
‫و ﺟﻬﺎن را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺧﺪا ﻣﻲ داﻧﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺨﺪا ﻗﺴﻢ از ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﺮدﻣﻲ‬
‫ﻣﻲ ﺷﻨﻴﺪم ﮐﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺟﺎﻧﺸﺎن را ﻓﺪاي او ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ را در ﻏﻴﺮ ﺁن روز‬
‫ﻣﮕﺮ ﺑﺎ ﻧﻮﻋﻲ از ﻣﺠﺎز‪ ،‬ﻧﺸﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮدم‪ ،‬ﻣﻦ از ﻃﺮف ﺧﻮدم وﻏﻴﺮ ﺧﻮدم ﻓﻬﻤﻴﺪم ﮐﻪ اﮔﺮ‬
‫او ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻓﺪا ﺷﺪن ﻣﺮدم را ﻗﺒﻮل ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻤًﺎ ﻣﺮدم ﺟﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ او ﻣﻲ‬
‫ﺑﺨﺸﻴﺪﻧﺪ‪ ..‬ﻓﺮزﻧﺪان او ﺑﻴﺮون ﻣﻲ رﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲ ﻃﻠﺒﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫هﻮﻟﻨﺎﮐﻲ ﺁن ﻣﻨﻈﺮﻩ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻮد ﺟﺎﻧﻬﺎ از ﺗﻦ ﺑﻴﺮون رود‪ ،‬و ﺁن وﺿﻊ ﺗﺎ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز‬
‫ﻇﻬﺮ ﺑﺮ هﻤﺎن ﻣﻨﻮال ﺑﻮد‪ ..‬ﺑﺨﺎﮎ ﺳﭙﺮدن او – ﻗﺪس اﷲ روﺣﻪ و ﻧﻮّر ﺿﺮﻳﺤﻪ –‬
‫ﻧﺰدﻳﮏ ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ﺑﻮد‪ ،‬در ﻣﻴﺎن روز ﭘﺴﺮش ﺳﻠﻄﺎن اﻟﻈﺎﻓﺮ ﺁﻣﺪ و ﻣﺮدم را ﺗﺴﻼي‬
‫ﺧﺎﻃﺮ دادﻩ‪ ،‬ﻗﻠﺒﻬﺎﻳﺸﺎن راﺗﺴﮑﻴﻦ داد‪ .‬هﺮ ﻗﻠﺒﻲ اﻧﺪوهﮕﻴﻦ ﺑﻮد و هﺮ ﭼﺸﻤﻲ ﮔﺮﻳﺎن‪،‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺁن ﻣﺮدم ﺑﺎ ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺣﺎل ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ هﺎﻳﺸﺎن ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٦٢‬‬

‫‪ -۶‬ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ‪ ،‬او را در ﺗﺎﺑﻮﺗﻲ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﺎرﭼﻪ هﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﻗﺎﺿﻲ‬

‫اﻟﻔﺎﺿﻞ ﺁوردﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﻮﺷﺎﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻴﺮون ﺁوردﻧﺪ‪ .‬هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺗﺎﺑﻮت را‬
‫ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﺷﮑﻬﺎ ﺳﺮازﻳﺮ ﺷﺪ و داد و ﻓﺮﻳﺎدهﺎ ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﮕﻮﻧﻪ اي ﮐﻪ هﺮ‬
‫ﺷﻨﻮﻧﺪﻩ اي ﺧﻴﺎل ﻣﻲ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﻤﺎم دﻧﻴﺎ ﻳﮑﺼﺪا ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲ ﮐﺸﺪ‪.‬‬
‫او رﺣﻤﻪ اﷲ در ﻗﻠﻌﻪء دﻣﺸﻖ ﻳﻌﻨﻲ هﻤﺎﻧﺠﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﻓﻮت ﮐﺮد‪ ،‬دﻓﻦ ﺷﺪ‪ .‬و ﺳﻪ‬
‫ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از ﻣﺮﮔﺶ‪ ،‬ﭘﺴﺮش )ﺳﻠﻄﺎن ﻓﺎﺿﻞ( ﻗﺒﺮي را ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ اﻣﻮي‪،‬‬
‫در ﺧﺎﻧﻪء ﻣﺮد ﺻﺎﻟﺤﻲ‪ ،‬ﮐﻪ ﺁﻧﺮا از او ﺧﺮﻳﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺁﻣﺎدﻩ ﮐﺮد‪ ،‬و در روز ﻋﺎﺷﻮرا در‬
‫ﻳﮏ ﺗﺠﻤﻊ ﺑﺰرگ‪ ،‬اﺳﺘﺨﻮاﻧﻬﺎﻳﺶ را ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ اﻧﺘﻘﺎل داد‪ ،‬و ﺳﻪ روز ﺗﻤﺎم ﺑﺮاي ﺗﻌﺰﻳﻪ‬
‫در ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ اﻣﻮي ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻓﻮت ﮐﺮد‪ ،‬و اﻣﺖ اﺳﻼﻣﻲ در روز‬
‫وﻓﺎﺗﺶ ﻣﺮدي را از دﺳﺖ دادﻧﺪ ﮐﻪ در ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﻧﺎم و در ﻗﻠﺒﻬﺎ ﺟﺎ و در ﺟﺎﻧﻬﺎ اﺣﺘﺮاﻣﻲ‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻌﻴﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎدران ﻓﺮزﻧﺪاﻧﻲ هﻤﭽﻮن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻓﺎﺿﻞ‪ ،‬ﺟﺎن‬
‫ﻓﺪا‪ ،‬ﻣﺨﻠﺺ و ﺟﻬﺎدﮔﺮ‪ ،‬ﺑﻪ دﻧﻴﺎ ﺑﻴﺎورﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻘﺎﻣﺶ را ﮔﺮاﻣﻲ‪ ،‬ﺁراﻣﮕﺎهﺶ را‬
‫ﻧﻮراﻧﻲ و ﺟﺎﻳﮕﺎهﺶ را در اﻋﻠﻲ ﻋﻠﻴﻴﻦ واﻻ ﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -٧‬ﻋﻤﺮ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ – رﺣﻤﻪ اﷲ – ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﮑﻪ روﺣﺶ ﺑﺴﻮي‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرش ﺑﻪ ﭘﺮواز درﺁﻣﺪ‪ ،‬ﭘﻨﺠﺎﻩ و هﻔﺖ ﺳﺎل ﺑﻮد‪ .‬او هﻨﮕﺎم ﻣﺮگ در ﺻﻨﺪوﻗﺶ‬
‫ﺑﻐﻴﺮ از ﭼﻬﻞ و هﻔﺖ درهﻢ ﻧﺎﺻﺮي و ﻳﮏ دﻳﻨﺎر‪ ،‬هﻴﭻ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ اي را از ﺧﻮد‬
‫ﺑﺠﺎ ﻧﮕﺬاﺷﺖ‪ .‬او ﻧﻪ زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺎﻏﻲ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺴﺘﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﺰرﻋﻪ اي و ﻧﻪ هﻴﭻ ﻧﻮع ﻣﻠﮑﻲ‬
‫را ﺑﺠﺎ ﻧﮕﺬاﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ -٨‬ﺑﻌﺪ از ﻣﺮﮔﺶ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮان اﺷﻌﺎر ﻧﻔﻴﺴﻲ را در ﻣﺮﺛﻴﻪء او ﺳﺮودﻧﺪ‪ ،‬و‬
‫در ﺁن وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﭘﺴﻨﺪﻳﺪﻩ اش را ﮐﻪ او را ﺣﺒﻴﺐ ﻗﻠﺒﻬﺎ‪ ،‬ﻣﺤﺘﺮم ﭘﻴﺶ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬اﻟﮕﻮ‬
‫ﺑﺮاي ﻧﺴﻠﻬﺎ و رازي ﺑﺮاي دﻓﺎع از ﻣﻘﺪﺳﺎت اﺳﻼم و ﭘﺲ ﮔﻴﺮي وﻃﻦ ﻏﺼﺐ ﺷﺪﻩ‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮﺷﻤﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﻤﺎد اﺻﻔﻬﺎﻧﻲ از ﺟﻤﻠﻪء ﺷﺎﻋﺮاﻧﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺼﻴﺪﻩء زﻳﺒﺎﻳﻲ‬
‫را در ﻣﺮﺛﻴﻪء او ﺳﺮودﻩ‪ ،‬ﮐﻪ در ﺁن ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺷﻤﺲ اﻟﻬﺪي و اﻟﻤﻠﮏ ﻋ ّﻢ ﺷﺘﺎﺗﻪ ***** واﻟﺪهﺮ ﺳﺎء‪ ،‬و اﻗﻠﻌﺖ ﺣﺴﻨﺎﺗﻪ‬
‫أﻳﻦ اﻟﺬي ﮐﺎن ﻟﻪ ﻃﺎﻋﺎﺗﻨــــــــــﺎ ***** ﻣﺒﺬوﻟﺔ‪ ،‬و ﻟﺮﺑّـــــــــﻪ ﻃﺎﻋﺎﺗــﻪ‬
‫ﺑﺎﷲ‪ ،‬أﻳﻦ اﻟﻨﺎﺻﺮ اﻟﻤﻠﮏ اﻟــﺬي ***** ﷲ ﺧﺎﻟﺼﺔ ﺻﻔﺖ ﻧﻴــــــــﺎﺗـــــﻪ‬
‫أﻳﻦ اﻟﺬي ﻣﺎزال ﺳﻠﻄﺎﻧﺎ ﻟﻨـــــــﺎ ***** ﻳﺮﺟﻲ ﻧﺪاﻩ‪ ،‬و ﺗﺘﻘﻲ ﺳﻄﻮاﺗــــــﻪ‬
‫أﻳﻦ اﻟﺬي ﺷﺮف اﻟﺰﻣﺎن ﺑﻔﻀﻠﻪ ***** و ﺳﻤﺖ ﻋﻠﻲ اﻟﻔﻀﻼء ﺗﺸﺮﻳﻔﺎﺗﻪ‬
‫أﻳﻦ اﻟﺬي ﻋﻨﺖ اﻟﻔﺮﻧﺞ ﻟﺒﺄﺳـــﻪ ***** ذّﻟﺎً‪ ،‬و ﻣﺴﺴﺘﻬﺎ أدرﮐﺖ ﺛﺎراﺗـــــﻪ‬
‫ﻟ ّﺬ اﻟﻤﺘﺎﻋﺐ ﻓﻲ اﻟﺠﻬﺎد‪ ،‬و ﻟﻢ ﺗﮑﻦ ***** ﻣﺬ ﻋﺎش ﻗ ّ‬
‫ﻂ ﻟﺬاﺗﻪ ﻟَﺬاﺗُــــــــــﻪ‬
‫ت ﮐﻞ اﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ ﻣﻤﺎﺗﻪ‬
‫ﻻ ﺗﺤﺒﺴﻮﻩ ﻣﻤﺎت ﺷﺨﺺ واﺣﺪ ***** ﻓﻤﻤﺎ ُ‬
‫ﻓﻲ ﻧﺼﺮة اﻹﺳﻼم ﻳﺴﻬﺮ داﺋﻤًﺎ ***** ﻟﺘﻄﻮل ﻓﻲ روض اﻟﺠﻨﺎن ﺳﻨﺎﺗﻪ‪..‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٦٣‬‬

‫ﺁن ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺷﻤﻊ هﺪاﻳﺘﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﻲ هﺎي ﺟﻬﺎن را ﻳﮑﭙﺎرﭼﻪ ﺳﺎﺧﺖ‪،‬‬
‫زﻣﺎﻧﻪ ﺑﺪي ﮐﺮد و ﻧﻴﮑﻲ هﺎي ﺁن زدودﻩ ﺷﺪ‪ .‬ﮐﺠﺎﺳﺖ ﺁن ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﻳﺎري ﮔﺮي ﮐﻪ ﻧﻴﺖ‬
‫هﺎي ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺧﺪاوﻧﺪ ﺻﺎف وﺧﺎﻟﺺ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﮐﺠﺎ اﺳﺖ ﺁن ﮐﺴﻲ ﮐﻪ هﻤﭽﻨﺎن‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﻮد و ﺑﺨﺸﺶ او را ﻣﻲ ﺧﻮاهﻴﻢ و از ﺧﺸﻢ او ﭘﺮهﻴﺰ ﻣﻲ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﮐﺠﺎ‬
‫اﺳﺖ ﺁن ﮐﺴﻲ ﮐﻪ زﻣﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻓﻀﻞ او ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻳﺎﻓﺖ و ﺧﺼﺎﺋﻞ او ﺳﺮ ﺁﻣﺪ هﻤﻪء ﻓﻀﻼء‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﮐﺠﺎ اﺳﺖ ﺁن ﮐﺴﻲ ﮐﻪ ﻓﺮﻧﮓ ﺑﺨﺎﻃﺮ دﻟﻴﺮي او ﺧﻮار ﺷﺪ و دﻻوري و اﻧﺘﻘﺎم او‬
‫را درﮎ ﮐﺮد‪ .‬از ﺳﺨﺘﻲ هﺎي ﺟﻨﮓ ﻟﺬت ﺑﺮد و ﺗﺎ زﻧﺪﻩ ﺑﻮد هﻴﭻ وﻗﺖ ﻟﺬﺗﻬﺎ را ﺑﺮاي‬
‫ﺧﻮدش ﻧﺨﻮاﺳﺖ‪ .‬ﻓﮑﺮ ﻧﮑﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﺮگ او ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺮگ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺮگ او‬
‫ﻣﺮگ ﺗﻤﺎم ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻳﺎري دﻳﻦ اﺳﻼم هﻤﻴﺸﻪ ﺑﻴﺪار ﺑﻮد ﺗﺎ در ﺑﻬﺸﺖ ﻣﻘﺎم‬
‫و ﻣﻨﺰﻟﺖ او ﺑﺎﻻ رود‪.‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٦٤‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‬

‫ﻋﻠﻞ و رﻣﺰ ﭘﻴﺮوزي ﺑﺮ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن‬

‫ﻗﺒﻼ ﺑﻴﺎن داﺷﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﭘﻴﺮوزي ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ در ﺟﻨﮕﻬﺎﻳﺶ ﺑﺎ‬

‫ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﺑﺪﺳﺖ ﺁورد‪ ،‬هﻤﺎن ﺟﻨﮓ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺳﺎز ﺣﻄﻴﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪء اﻳﻦ ﭘﻴﺮوزي‬
‫ﺟﺎودان‪ ،‬ﺁزاد ﺳﺎزي ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس از ﭼﻨﮕﺎل ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﮐﻴﻨﻪ ﺗﻮز‪ ،‬ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﮑﻪ ﻧﺰدﻳﮏ‬
‫ﺑﻪ ﺻﺪ ﺳﺎل در ﺁن ﻓﺴﺎد ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺷﮑﺴﺖ زﺷﺘﺸﺎن را ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ هﺰاران‬
‫ﮐﺸﺘﻪ‪ ،‬اﺳﻴﺮ و ﻣﺠﺮوح ﺑﺮ ﺟﺎي ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺛﺒﺖ ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﮔﺮ هﺮ ﭘﻴﺮوزي ﻋﻠﻞ و ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ دارد‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﻠﻞ و ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ را‬
‫ﮐﻪ ﭘﻴﺮوزي ﺟﺎوداﻧﻪ اي را در ﺟﻨﮓ ﺣﻄﻴﻦ ﺑﺮاي ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻓﺮاهﻢ ﺳﺎﺧﺖ‪،‬‬
‫ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻧﺒﺎﻳﺪ از ﻧﻈﺮ دور داﺷﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﻠﻲ ﮐﻪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ را ﺑﺮاي ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻣﻬﻴﺎ ﮐﺮد‬
‫و ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﮐﻪ ﭘﻴﺮوزي را ﺑﺮاي اﻣﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﻴﺪ‪ ،‬ﺟﺰو اﺑﺪاﻋﺎت و‬
‫اﺑﺘﮑﺎرات ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ او ﺗﻨﻬﺎ از ﻣﺴﻴﺮي ﮐﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ‬
‫در ﺑﺪر‪ ،‬اﺣﺰاب‪ ،‬و ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ﻃﻲ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬و راهﻲ ﮐﻪ اﺻﺤﺎب ﺑﺰرﮔﻮار در‬
‫ﺟﻨﮕﻬﺎي ﻗﺎدﺳﻴﻪ و ﻳﺮﻣﻮﮎ و‪ ...‬رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺮوي ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺲ روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﻼح‬
‫اﻟﺪﻳﻦ ﭘﻴﺮوز ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬و ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﺮ دﺷﻤﻨﺎﻧﺶ ﻏﺎﻟﺐ ﮔﺮداﻧﺪ‪،‬‬
‫ﭼﺮا ﮐﻪ او ﺷﻴﻮﻩ اي را ﺑﺮﮔﺰﻳﺪ و راهﻲ را ﻃﻲ ﮐﺮد ﮐﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ‬
‫و اﺻﺤﺎﺑﺶ ﺁﻧﺮا ﻃﻲ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﻈﻴﻢ راﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬
‫ﻦ إِن ﱠﻣ ﱠﻜﻨﱠﺎ ُه ْﻢ ﻓِﻲ‬ ‫ﻋﺰِﻳ ٌﺰ}‪ {۴٠‬اﱠﻟﺬِﻳ َ‬ ‫ي َ‬‫ن اﻟﱠﻠ َﻪ َﻟ َﻘ ِﻮ ﱞ‬
‫ﺼ ُﺮ ُﻩ ِإ ﱠ‬
‫ن اﻟﱠﻠ ُﻪ ﻣَﻦ ﻳَﻨ ُ‬ ‫ﺼ َﺮ ﱠ‬
‫} َوَﻟﻴَﻨ ُ‬
‫ﻦ ا ْﻟﻤُﻨ َﻜ ِﺮ َوِﻟﱠﻠ ِﻪ ﻋَﺎ ِﻗ َﺒ ُﺔ‬
‫ﻋِ‬‫ف َو َﻧ َﻬﻮْا َ‬
‫ﺼﻠَﺎ َة وَﺁ َﺗﻮُا اﻟ ﱠﺰآَﺎ َة َوَأ َﻣﺮُوا ﺑِﺎ ْﻟ َﻤ ْﻌﺮُو ِ‬
‫ض َأﻗَﺎﻣُﻮا اﻟ ﱠ‬ ‫ا ْﻟَﺄ ْر ِ‬
‫ا ْﻟُﺄﻣُﻮ ِر{}‪{۴١‬اﻟﺤﺞ‪۴١ – ۴٠ :‬‬
‫و ﺑﻄﻮر ﻣﺴﻠﻢ ﺧﺪا ﻳﺎري ﻣﻲ دهﺪ ﮐﺴﺎﻧﻲ را ﮐﻪ )ﺑﺎ دﻓﺎع از دﻳﻦ(‪ ،‬او را ﻳﺎري‬
‫دهﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ و ﭼﻴﺮﻩ اﺳﺖ‪) .‬ﺁﻧﺎن( ﮐﺴﺎﻧﻲ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ هﺮﮔﺎﻩ در زﻣﻴﻦ اﻳﺸﺎن‬
‫را ﻗﺪرت ﺑﺨﺸﻴﻢ ﻧﻤﺎز را ﺑﺮﭘﺎ ﻣﻲ دارﻧﺪ و زﮐﺎت را ﻣﻲ ﭘﺮدازﻧﺪ و اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و‬
‫ﻧﻬﻲ از ﻣﻨﮑﺮ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و ﺳﺮ اﻧﺠﺎم هﻤﻪء ﮐﺎرهﺎ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺑﺮ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﻣﺖ اﺳﻼﻣﻲ – در هﺮ زﻣﺎن و ﻣﮑﺎﻧﻲ – هﺮﮔﺎﻩ هﺪاﻳﺖ و ﺳﻴﺮﻩء اﻳﻦ ﺁﻳﻪء‬
‫ﮐﺮﻳﻤﻪ را در ﭘﻴﺶ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪء اﺳﺒﺎب ﭘﻴﺮوزي ﺗﻼش ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﺗﺤﻘﻖ ﺁن‬
‫ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ ﺳﻌﻲ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﺁن ﺑﺎ ﺟﺪﻳﺖ ﺑﻴﺪار ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬در اﻳﻨﺼﻮرت ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﺟﻠﻴﻞ اﻟﺤﮑﻤﺔ‪ ،‬ﻋﺰت و ﭘﻴﺮوزي ﮐﻪ ﮔﻢ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺰرﮔﻮاري و ﺳﺮوري را ﮐﻪ‬
‫ﺁرزو ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺁﻧﺎن ﻣﺤﻘﻖ ﺧﻮاهﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﮐﺘﺎب ﮔﺮاﻧﻤﺎﻳﻪ اش‬
‫ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٦٥‬‬

‫ض َآﻤَﺎ‬
‫ﺨِﻠ َﻔ ﱠﻨﻬُﻢ ﻓِﻲ ا ْﻟَﺄ ْر ِ‬ ‫ﺴ َﺘ ْ‬‫ت َﻟ َﻴ ْ‬
‫ﻋ ِﻤﻠُﻮا اﻟﺼﱠﺎِﻟﺤَﺎ ِ‬ ‫ﻦ ﺁ َﻣﻨُﻮا ﻣِﻨ ُﻜ ْﻢ َو َ‬ ‫ﻋ َﺪ اﻟﱠﻠ ُﻪ اﱠﻟﺬِﻳ َ‬‫} َو َ‬
‫ﺧ ْﻮ ِﻓ ِﻬ ْﻢ‬
‫ﻦ َﻟ ُﻬ ْﻢ دِﻳ َﻨ ُﻬ ُﻢ اﱠﻟﺬِي ا ْر َﺗﻀَﻰ َﻟ ُﻬ ْﻢ َوَﻟ ُﻴ َﺒ ﱢﺪَﻟ ﱠﻨﻬُﻢ ﻣﱢﻦ َﺑ ْﻌ ِﺪ َ‬
‫ﻦ ﻣِﻦ َﻗ ْﺒِﻠ ِﻬ ْﻢ َوَﻟ ُﻴ َﻤ ﱢﻜ َﻨ ﱠ‬ ‫ﻒ اﱠﻟﺬِﻳ َ‬
‫ﺨَﻠ َ‬ ‫ﺳ َﺘ ْ‬
‫اْ‬
‫ﺷﻴْﺌًﺎ{} اﻟﻨﻮر‪{۵۵ :‬‬ ‫ن ﺑِﻲ َ‬ ‫ﺸ ِﺮآُﻮ َ‬ ‫َأﻣْﻨًﺎ َﻳ ْﻌ ُﺒﺪُو َﻧﻨِﻲ ﻟَﺎ ُﻳ ْ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﻲ از ﺷﻤﺎ ﮐﻪ اﻳﻤﺎن ﺁوردﻩ اﻧﺪ و ﮐﺎرهﺎي ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ اﻧﺠﺎم دادﻩ‬
‫اﻧﺪ‪ ،‬وﻋﺪﻩ ﻣﻲ دهﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﺎن را ﻗﻄﻌًﺎ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ در زﻣﻴﻦ ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد‪ ،‬هﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻨﻴﺎن را ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻗﺒﻞ از ﺧﻮد ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺁﺋﻴﻦ اﻳﺸﺎن را ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺁﻧﺎن‬
‫ﻣﻲ ﭘﺴﻨﺪﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻤًﺎ )در زﻣﻴﻦ( ﭘﺎ ﺑﺮ ﺟﺎ و ﺑﺮﻗﺮار ﺧﻮاهﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬و ﻧﻴﺰ ﺧﻮف و‬
‫هﺮاس ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ اﻣﻨﻴﺖ و ﺁراﻣﺶ ﻣﺒﺪل ﻣﻲ ﺳﺎزد‪ ،‬ﻣﺮا ﻣﻲ ﭘﺮﺳﺘﻨﺪ و ﭼﻴﺰي را‬
‫ﺷﺮﻳﮏ ﻣﻦ ﻗﺮار ﻧﻤﻲ دهﻨﺪ‪.‬‬
‫وﻟﻲ ﻋﻠﻞ و رﻣﺰ ﭘﻴﺮوزي ﺑﻪ ﻋﻠﻞ زﻳﺮ ﺑﺮﻣﻲ ﮔﺮدد‪:‬‬

‫‪ .1‬ﺗﻘﻮاي ﺧﺪا و ﻣﻮاﻇﺒﺖ از ﮔﻨﺎه‬

‫ﺗﻘﻮاي ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺮس از او‪ ،‬ﺣﺴﻦ ﻇﻦ ﺑﻪ او‪ ،‬ﭘﻨﺎﻩ ﺑﺮدن ﺑﻪ او‪ ،‬دوري از‬
‫ﻣﺤﺮﻣﺎت و اﺟﺮاي اواﻣﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ...‬اوﻟﻴﻦ ﻣﻘﺪﻣﺎت ﭘﻴﺮوزي و ﻧﺸﺎﻧﻪ هﺎي ﻣﮋدﻩ‬
‫دهﻨﺪﻩء ﺁن اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ روﺣﻲ و ﻧﻴﺮوي ﻣﻌﻨﻮي هﺮﮔﺎﻩ در ﻟﺸﮑﺮ‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪﻩء اﺳﻼم رﻳﺸﻪ دار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از اﻳﻦ ﻟﺸﮑﺮ ﻧﻴﺮوي هﻮﻟﻨﺎﮐﻲ ﻣﻲ ﺳﺎزد ﮐﻪ ﺧﻮاري‬
‫و ﺿﻌﻒ را ﻧﻤﻲ ﺷﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬و ﮐﻮﻩ اﺳﺘﻮاري را ﻣﻲ ﺳﺎزد ﮐﻪ ﺑﺎدهﺎي ﮐﻨﺪ ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﻟﺮزﻩ‬
‫در ﻧﻤﻲ ﺁورد و ﺷﺒﻴﺨﻮﻧﻬﺎ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﺁن اﻧﺘﻘﺎم ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺒﺤﺎن هﺮﮔﺰ اﻳﻦ‬
‫ﻟﺸﮑﺮ ﻣﺆﻣﻦ را ﮐﻪ ﺑﻪ او اﻃﻤﻴﻨﺎن و اﻋﺘﻤﺎد دارﻧﺪ‪ ،‬اﺣﮑﺎم او را اﺟﺮا ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬هﺮﮔﺎﻩ‬
‫در ﺗﻨﮕﻨﺎ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﺑﺮ ﺿﺪ ﺷﺎن ﺗﺠﻤﻊ و ﺗﻮﻃﺌﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻤﻲ ﮔﺬارد‪ .‬اﮔﺮ‬
‫اﻣﺖ ﻣﺠﺎهﺪ اﺳﻼﻣﻲ از ﻧﻈﺮ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻣﺎدي و ﻋﻮاﻣﻞ زﻣﻴﻨﻲ در ﻣﻀﻴﻘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوي ﺁﺳﻤﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺁن ﮐﻤﮏ ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﺮس را در ﻗﻠﺐ دﺷﻤﻨﺎﻧﺶ ﻣﻲ‬
‫اﻧﺪازد و از راهﻲ ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﻧﻤﻲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬او را ﻳﺎري ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ او در ﮐﺘﺎب‬
‫ﻣﺤﮑﻤﺶ ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ب‬‫ﺳُﺄ ْﻟﻘِﻲ ﻓِﻲ ُﻗﻠُﻮ ِ‬ ‫ﻦ ﺁ َﻣﻨُﻮ ْا َ‬ ‫ﻚ ِإﻟَﻰ ا ْﻟﻤَﻶ ِﺋ َﻜ ِﺔ َأﻧﱢﻲ َﻣ َﻌ ُﻜ ْﻢ َﻓ َﺜ ﱢﺒﺘُﻮ ْا اﱠﻟﺬِﻳ َ‬‫}ِإ ْذ ﻳُﻮﺣِﻲ َر ﱡﺑ َ‬
‫ﻚ ِﺑ َﺄ ﱠﻧ ُﻬ ْﻢ‬
‫ن}‪َ {١٢‬ذ ِﻟ َ‬‫ﺿ ِﺮﺑُﻮ ْا ِﻣ ْﻨ ُﻬ ْﻢ ُآﻞﱠ َﺑﻨَﺎ ٍ‬ ‫ق وَا ْ‬ ‫ﻋﻨَﺎ ِ‬
‫ق ا َﻷ ْ‬‫ﺿ ِﺮﺑُﻮ ْا َﻓ ْﻮ َ‬
‫ﺐ ﻓَﺎ ْ‬ ‫ﻋ َ‬
‫ﻦ َآ َﻔﺮُو ْا اﻟ ﱠﺮ ْ‬
‫اﱠﻟﺬِﻳ َ‬
‫ب}‪ {١٣‬اﻻﻧﻔﺎل‪:‬‬ ‫ﺷﺪِﻳ ُﺪ ا ْﻟ ِﻌﻘَﺎ ِ‬
‫ن اﻟّﻠ َﻪ َ‬ ‫ﻖ اﻟّﻠ َﻪ َو َرﺳُﻮ َﻟ ُﻪ َﻓ ِﺈ ﱠ‬ ‫ﺷَﺂﻗﱡﻮ ْا اﻟّﻠ َﻪ َو َرﺳُﻮ َﻟ ُﻪ َوﻣَﻦ ُﻳﺸَﺎ ِﻗ ِ‬
‫‪١٣ – ١٢‬‬
‫زﻣﺎﻧﻲ را ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻮ ﺑﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن وﺣﻲ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﺎ ﺷﻤﺎﻳﻢ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺗﻘﻮﻳﺖ و ﺛﺎﺑﺖ ﻗﺪم ﺑﺪارﻳﺪ‪) ،‬و ﻣﻦ هﻢ( ﺑﻪ دﻟﻬﺎي ﮐﺎﻓﺮان ﺧﻮف و هﺮاس‬
‫ﺧﻮاهﻢ اﻧﺪاﺧﺖ‪) .‬ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن اﻟﻬﺎم ﮐﻨﻴﺪ‪ (:‬ﺳﺮهﺎي ﺁﻧﺎن را ﺑﺰﻧﻴﺪ و دﺳﺘﻬﺎﻳﺸﺎن را ﺑﺮﻳﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﺪان ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮان ﺑﺎ ﺧﺪا و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮش ﺑﻪ ﺳﺘﻴﺰ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬و هﺮ ﺑﺎر‬
‫ﺧﺪا و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮش ﺑﺴﺘﻴﺰد‪ ،‬در ﺁن ﺻﻮرت ﺧﺪاوﻧﺪ داراي ﻋﻘﺎب ﺷﺪﻳﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ن‬
‫ﻦ ﻋِﻨ ِﺪ اﻟّﻠ ِﻪ ِإ ﱠ‬
‫ﺼ ُﺮ ِإ ﱠﻻ ِﻣ ْ‬
‫ﻦ ِﺑ ِﻪ ُﻗﻠُﻮ ُﺑ ُﻜ ْﻢ َوﻣَﺎ اﻟﻨﱠ ْ‬
‫ﻄ َﻤ ِﺌ ﱠ‬
‫ﺸﺮَى َو ِﻟ َﺘ ْ‬
‫ﺟ َﻌ َﻠ ُﻪ اﻟّﻠ ُﻪ ِإ ﱠﻻ ُﺑ ْ‬
‫} َوﻣَﺎ َ‬
‫ﺣﻜِﻴ ٌﻢ{ اﻻﻧﻔﺎل‪١٠:‬‬ ‫ﻋﺰِﻳ ٌﺰ َ‬
‫اﻟّﻠ َﻪ َ‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٦٦‬‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﻳﻦ )اﻣﺪاد( را ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﻣﮋدﻩ دادن ﺑﻪ ﺷﻤﺎ و ﺁراﻣﺶ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدن دل‬
‫ﺷﻤﺎ ﮐﺮد‪ ،‬وﮔﺮ ﻧﻪ ﭘﻴﺮوزي ﺟﺰ از ﺳﻮي ﺧﺪا ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻴﮕﻤﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮاﻧﺎ )و‬
‫ﮐﺎرهﺎﻳﺶ( از روي ﺣﮑﻤﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﺜﺎل در ﻣﻮرد ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺮ ﮔﻨﺎهﺎن و ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از ﻓﻮاﺣﺶ و ﻣﻨﮑﺮات‬
‫ﺑﻴﺎورﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻌﮕﻴﺮي ﺑﺮﺟﺴﺘﻪء وي در ﺑﺎﻃﻞ ﮐﺮدن اﻧﻮاع ﻣﻈﺎهﺮ‬
‫ﻧﻴﺮﻧﮓ و ﺑﻴﺸﺮﻣﻲ‪ ،‬در روزهﺎﻳﻲ ﮐﻪ وزارت را در ﻣﺼﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ داﺷﺖ‪ ،‬اﺷﺎرﻩ‬
‫ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬در ﻣﻮرد ﺗﻘﻮا‪ ،‬ﺳﻠﻮﮎ ﻋﺒﺎدي و ﺧﻮﻓﺶ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰوﺟﻞ‪ ،‬در واﻗﻊ دوﺳﺖ و‬
‫رﻓﻴﻘﺶ ﻗﺎﺿﻲ ﺑﻬﺎءاﻟﺪﻳﻦ ﻣﻮارد ﺑﺴﻴﺎري از ﺗﻘﻮا‪ ،‬ﺧﻮف و ﻋﺒﺎدت وي را ﮐﻪ در ﺳﻔﺮ‬
‫و ﺣﻀﺮ از او دﻳﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮاﻳﻤﺎن ﺑﺎزﮔﻮ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻗﺎﺿﻲ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬او – رﺣﻤﻪ اﷲ –‬
‫ﻗﻠﺒﻲ ﺧﺎﺷﻊ وﭼﺸﻤﺎﻧﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﮔﺮﻳﺎن داﺷﺖ‪ ،‬هﺮﮔﺎﻩ ﺑﻪ ﻗﺮﺁن ﮔﻮش ﻓﺮا ﻣﻲ داد‪ ،‬ﻗﻠﺒﺶ‬
‫ﺧﺎﺿﻊ ﻣﻲ ﮔﺸﺖ و ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﻣﻲ ﮔﺮﻳﺴﺖ‪ .‬او رﺣﻤﻪ اﷲ ﺷﻌﺎﺋﺮ دﻳﻨﻲ را ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﺑﺰرگ ﭘﻨﺪاﺷﺖ‪ ،‬او از ﻓﻼﺳﻔﻪ‪ ،‬ﻣﻌﻄّﻠﻪ‪ ١‬و هﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺎ دﻳﻦ ﺳﺘﻴﺰ ﻣﻲ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﺘﻨﻔﺮ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬و هﺮ وﻗﺖ ﻣﻲ ﺷﻨﻴﺪ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ ﻣﻠﺤﺪ ﺳﺘﻴﺰﻩ ﮔﻮ در ﮐﺸﻮرش وﺟﻮد دارد‪ ،‬دﺳﺘﻮر‬
‫ﻗﺘﻞ او را ﺻﺎدر ﻣﻲ ﮐﺮد‪.‬‬
‫او ﻳﺎري ﮔﺮ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺪﻋﺘﮕﺰاران را رﻳﺸﻪ ﮐﻦ ﻣﻲ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬هﺮﻧﻤﺎزي را‬
‫در وﻗﺖ ﺧﻮد ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﺗﺄﺧﻴﺮ ﻧﻤﻲ اﻧﺪاﺧﺖ‪ ،‬او اﻣﺎﻣﻲ داﺷﺖ ﮐﻪ هﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎ‬
‫او ﺑﻮد و ﻧﻤﺎزهﺎي ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪ را ﺑﻪ او اﻗﺘﺪا ﻣﻴﮑﺮد‪ ،‬اﮔﺮ اﻳﻦ اﻣﺎم ﺣﻀﻮر ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎ هﺮ‬
‫ﻋﺎﻟﻤﻲ ﮐﻪ در ﻣﺤﻀﺮ وي ﺑﻮد و از ﮔﻨﺎهﺎن اﺟﺘﻨﺎب ﻣﻲ ﮐﺮد‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﺳﻨﺖ )ﻣﺴﺘﺤﺐ( ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﻣﻲ ﮐﺮد‪ ،‬و هﺮﮔﺎﻩ در ﺷﺐ ﺑﻴﺪار ﻣﻲ ﺷﺪ ﭼﻨﺪ‬
‫رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪ وﮔﺮ ﻧﻪ ﺁﻧﻬﺎ را ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺷﺎﻣﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩء ﮐﺘﺎب "اﻟﺮوﺿﺘﻴﻦ ﻓﻲ اﺧﺒﺎر اﻟﺪوﻟﺘﻴﻦ" ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ او را‬
‫در هﻤﺎن ﺑﻴﻤﺎري ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁن ﻓﻮت ﮐﺮد دﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اﻳﺴﺘﺎدﻩ ﻧﻤﺎز ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬او ﺑﺠﺰ‬
‫در ﺳﻪ روز ﺁﺧﺮ ﺑﻴﻤﺎرﻳﺶ ﮐﻪ در اﻏﻤﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲ ﺑﺮد‪ ،‬هﻴﭽﮕﺎﻩ ﻧﻤﺎز را ﺗﺮﮎ ﻧﮑﺮد‪،‬‬
‫هﺮﮔﺎﻩ ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ ﺑﻮد‪ ،‬وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻓﺮا ﻣﻲ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻓﺮود ﻣﻲ ﺁﻣﺪ و ﻧﻤﺎزش را ﻣﻲ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬او اوﻻد و ﮐﺴﺎﻧﻲ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﺎﮐﻢ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﮐﺮد ﺑﻪ ﺗﻘﻮاي ﺧﺪاوﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداري از اواﻣﺮ اﻟﻬﻲ‪ ،‬ﺣﻔﻆ ﺣﻘﻮق ﻣﺮدم و دوري از ﻇﻠﻢ‪ ،‬ﺳﻔﺎرش ﻣﻲ ﮐﺮد‪.‬‬
‫»اﺳﺘﺎﻧﻠﻲ ﻟﻴﻦ ﺑﻮل« از ﻣﺆرﺧﻴﻦ اﺳﻼﻣﻲ ﻧﻘﻞ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻳﮏ روز ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻪ‬
‫ﭘﺴﺮش »ﻇﺎهﺮ« ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻮ را ﺑﻪ ﺗﻘﻮاي ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﻔﺎرش ﻣﻲ ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﮐﻪ ﺁن رأس هﺮ‬
‫ﺧﻴﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮ را ﺑﺮ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ دﺳﺘﻮر اﻧﺠﺎﻣﺶ را دادﻩ‪ ،‬اﻣﺮ ﻣﻲ ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫هﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ ﻧﺠﺎت ﺗﻮﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮ را از ﺧﻮﻧﺮﻳﺰي‪ ،‬وارد ﺷﺪن ﺑﻪ ﺁن ﻳﺎ دﺳﺘﻮر دادن ﺑﻪ‬
‫ﺁن ﺑﺮﺣﺬر ﻣﻲ دارم‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ )ﻓﺘﻨﻪء( ﺧﻮﻧﺮﻳﺰي ﻓﺮوﮐﺶ ﻧﻤﻲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮ را ﺑﻪ ﺣﻔﻆ و‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﺁوردن دل رﻋﻴﺖ و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اوﺿﺎﻋﺸﺎن‪ ،‬ﺳﻔﺎرش ﻣﻲ ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﺗﻮ اﻣﻴﻦ ﻣﻦ و‬
‫اﻣﻴﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﺁﻧﺎن هﺴﺘﻲ‪.‬‬

‫‪ 1‬ﻣﻨﻈﻮر از ﻓﻼﺳﻔﻪ ﮐﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻘﻞ را ﻗﺒﻮل دارﻧﺪ و ﺑﻪ ﺷﺮع ﺑﻬﺎ ﻧﻤﻲ دهﻨﺪ و ﻣﻌﻄّﻠﻪ هﻢ ﮐﺴﺎﻧﻴﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﻘﻞ را ﺗﻌﻄﻴﻞ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ و‬
‫در درﮎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺷﺮﻋﻲ ﺁﻧﺮا ﻋﺎﺟﺰ ﻣﻲ داﻧﻨﺪ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٦٧‬‬

‫ﭘﺲ رهﺒﺮي ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ اﺣﻮال و رﺋﻴﺴﻲ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺻﻔﺎﺗﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ!‪ ...‬ﺁﻳﺎ‬
‫هﻴﭻ ﻋﻘﻠﻲ ﻗﺒﻮل دارد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺗﻨﻬﺎ ﺑﮕﺬارد‪ ،‬ﻳﺎ در ﺗﻨﮕﻨﺎهﺎ و ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ‪،‬‬
‫او را ﺧﻮار ﮐﻨﺪ؟‬
‫ﻗﺎﺿﻲ اﺑﻦ ﺷﺪاد ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬هﺮﮔﺎﻩ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻣﻲ ﺷﻨﻴﺪ ﮐﻪ دﺷﻤﻨﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫را ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ زﻣﻴﻦ اﻓﺘﺎدﻩ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧﺪا ﺳﺠﺪﻩ ﻣﻲ ﺑﺮد‪ ،‬و اﻳﻦ دﻋﺎ را ﻣﻲ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪ )ﭘﺮوردﮔﺎرا! اﻣﮑﺎﻧﺎت زﻣﻴﻨﻴﻢ ﺑﺮاي ﻳﺎري و ﭘﻴﺮوزي دﻳﻦ ﺗﻮ ﺗﻤﺎم ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و‬
‫ﺟﺰ ﺗﮑﻴﻪ و اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﺗﻮ‪ ،‬و ﭼﻨﮓ زدن ﺑﻪ رﻳﺴﻤﺎن ﺗﻮ‪ ،‬و اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻓﻀﻞ ﺗﻮ‪،‬‬
‫ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﺑﺮاﻳﻢ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﮐﺎﻓﻲ و ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ وﮐﻴﻞ هﺴﺘﻲ‪ (...‬ﺑﺎز ﻣﻲ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬او را در ﺣﺎل ﺳﺠﺪﻩ دﻳﺪم‪ ،‬ﮐﻪ اﺷﮑﻬﺎﻳﺶ ﻗﻄﺮﻩ ﻗﻄﺮﻩ ﺑﺮ روي ﻣﻮهﺎي ﺳﭙﻴﺪش‬
‫و ﺳﭙﺲ روي ﺳﺠﺎدﻩ اش ﻣﻲ رﻳﺨﺖ‪ ،‬ﻧﻤﻲ ﺷﻨﻴﺪم ﭼﻪ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺁﻧﺮوز هﻨﻮز ﭘﺎﻳﺎن‬
‫ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﺒﺮ ﭘﻴﺮوزي ﺑﺮ دﺷﻤﻦ رﺳﻴﺪ‪ ...‬او هﻤﻴﺸﻪ ﺟﻨﮕﻬﺎﻳﺶ را در روز‬
‫ﺟﻤﻌﻪ ﻣﺨﺼﻮﺻًﺎ هﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﺒﺮﮎ ﺑﻪ دﻋﺎي ﺧﻄﻴﺒﺎن ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮهﺎ‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺑﻪ اﺟﺎﺑﺖ ﻧﺰدﻳﮑﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺁﻏﺎز ﻣﻲ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩ اي را ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻩ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از او ﺷﻴﻮﻩء ﺧﻠﻔﺎي راﺷﺪﻳﻦ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻟﺸﮑﺮﺷﺎن ﺑﻪ ﺗﻘﻮي ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﺑﺮ ﻣﻌﺎﺻﻲ‪ ،‬و اﻣﺖ را ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ‬
‫اﺣﮑﺎم اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺳﻔﺎرﺷﻲ ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﺧﻠﻴﻔﻪء راﺷﺪ رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻪ‬
‫هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﻲ وﻗﺎص را ﺑﺮاي ﻓﺘﺢ ﻓﺎرس ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ اي را ﺑﺎ اﻳﻦ‬
‫ﻣﺘﻦ ﺑﺮاي او ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫أﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ :‬ﻓﺈﻧﻲ ﺁﻣﺮﮎ و ﻣﻦ ﻣﻌﮏ ﺑﺘﻘﻮي اﷲ ﻋﻠﻲ ﮐ ّﻞ ﺣﺎل‪ ،‬ﻓﺈن ﺗﻘﻮي اﷲ‬
‫أﻓﻀﻞ اﻟﻌﺪة ﻋﻠﻲ اﻟﻌﺪو‪ ،‬و أﻗﻮي اﻟﻤﮑﻴﺪة ﻓﻲ اﻟﺤﺮب‪ ،‬و ﺁﻣﺮﮎ و ﻣﻦ ﻣﻌﮏ أن‬
‫ﺗﮑﻮﻧﻮا أﺷ ّﺪ اﺣﺘﺮاﺳ ًﺎ ﻣﻦ اﻟﻤﻌﺎﺻﻲ ﻣﻨﮏ ﻣﻦ ﻋﺪوّﮐﻢ ﻓﺈن ذﻧﻮب اﻟﺠﻴﺶ أﺧﻮف‬
‫ﻋﻠﻴﻬﻢ ﻣﻦ ﻋﺪوهﻢ‪ ،‬و اﻧﻤﺎ ﻳﻨﺼﺮ اﻟﻤﺴﻠﻤﻮن ﺑﻤﻌﺼﻴﺔ ﻋﺪوهﻢ ﷲ‪ ،‬و ﻟﻮﻻ ذﻟﮏ ﻟﻢ‬
‫ﺗﮑﻦ ﻟﻬﺎ ﺑﻬﻢ ﻗﻮة‪ ،‬ﻷن ﻋﺪدﻧﺎ ﻟﻴﺲ ﮐﻌﺪدهﻢ‪ ،‬و ﻋﺪﺗﻨﺎ ﻟﻴﺴﺖ ﮐﻌﺪﺗﻬﻢ‪ ،‬ﻓﺈن إﺳﺘﻮﻳﻨﺎ ﻓﻲ‬
‫اﻟﻤﻌﺼﻴﺔ ﮐﺎن ﻟﻬﻢ ﻋﻠﻴﻨﺎ اﻟﻔﻀﻞ ﻓﻲ اﻟﻘﻮة‪ ،‬و إن ﻻ ﺗﻨﺼﺮ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﺑﻔﻀﻠﻨﺎ ﻟﻢ ﻧﻐﻠﺒﻬﻢ‬
‫ن ﻋﻠﻴﮑﻢ ﻓﻲ ﺳﻴﺮﮐﻢ ﺣﻔﻈﺔ ﻣﻦ اﷲ ﻳﻌﻤﻠﻮن ﻣﺎ ﺗﻔﻌﻠﻮن ﻓﺎﺳﺘﺤﻴﻮا‬ ‫ﺑﻘﻮﺗﻨﺎ‪ ،‬ﻓﺎﻋﻤﻠﻮا أ ّ‬
‫ب ﻗﻮم ﺳﻠّﻂ‬‫ن ﻋﺪوّﻧﺎ ﺷ ّﺮ ﻣﻨّﺎ ﻓﻠﻦ ﻳﺴﻠّﻂ ﻋﻠﻴﻨﺎ إن أﺳﺄﻧﺎ‪ ،‬ﻓﺮ ّ‬
‫ﻣﻨﻬﻢ‪ ...‬ﻓﻼ ﺗﻘﻮﻟﻮا إ ّ‬
‫ﻋﻠﻴﻬﻢ ﻣﻦ هﻮ ﺷ ّﺮ ﻣﻨﻬﻢ ﮐﻤﺎ ﺳﻠﻂ ﻋﻠﻲ ﺑﻨﻲ اﺳﺮاﺋﻴﻞ – ﻟﻤﺎ ﻋﻤﻠﻮا ﺑﺎﻟﻤﻌﺎﺻﻲ – ﮐﻔﺎر‬
‫ﻣﺠﻮس‪.‬‬
‫و ﺳﻠﻮا اﷲ اﻟﻌﻮن ﻋﻠﻲ أﻧﻔﺴﮑﻢ ﮐﻤﺎ ﺗﺴﺄﻟﻮﻧﻪ اﻟﻨﺼﺮ ﻋﻠﻲ ﻋﺪوّﮐﻢ و أﺳﺄل اﷲ‬
‫ذﻟﮏ ﻟﻨﺎ و ﻟﮑﻢ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ :‬ﻣﻦ و ﺗﻮ و هﻤﺮاهﺎﻧﺖ را ﺑﻪ ﺗﻘﻮاي ﺧﺪاوﻧﺪ در هﺮ ﺣﺎﻟﻲ‪ ،‬اﻣﺮ ﻣﻲ‬
‫ﮐﻨﻢ‪ ،‬زﻳﺮا ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ اﻣﮑﺎﻧﺎت در ﺑﺮاﺑﺮ دﺷﻤﻦ و ﻗﻮي ﺗﺮﻳﻦ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ در ﺟﻨﮓ‪ ،‬هﻤﺎن‬
‫ﺗﻘﻮاي ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺗﻮ و هﻤﺮاهﺎﻧﺖ دﺳﺘﻮر ﻣﻲ دهﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﺮ ﮔﻨﺎهﺎﻧﺘﺎن‬
‫ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﮐﻨﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ دﺷﻤﻦ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﮔﻨﺎﻩ ﻟﺸﮑﺮ ﺗﺮﺳﻨﺎﮐﺘﺮ از دﺷﻤﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﮔﻨﺎﻩ دﺷﻤﻨﺸﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺪا ﭘﻴﺮوز ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻨﺼﻮرت‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﺑﺮ ﺁﻧﺎن ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬زﻳﺮا اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻣﺎ هﻤﺎﻧﻨﺪ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻣﺎ هﻢ‬
‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٦٨‬‬

‫ﮐﻤﺘﺮ از ﺗﻌﺪاد ﺁﻧﺎن اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ در ﮔﻨﺎﻩ و ﻣﻌﺼﻴﺖ هﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬در ﺁن ﺻﻮرت‬
‫ﺁﻧﺎن ﺑﺎ ﻧﻴﺮوﻳﺸﺎن ﺑﺮ ﻣﺎ ﺑﺮﺗﺮي ﺧﻮاهﻨﺪ داﺷﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺎ ﻓﻀﻞ )اﻳﻤﺎن و ﺗﻘﻮا( ﺑﺮ ﺁﻧﺎن‬
‫ﭘﻴﺮوز ﺷﻮﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﻴﺮوﻳﻤﺎن ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺮ ﺁﻧﺎن ﻏﻠﺒﻪ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﮐﻪ )ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻧﻲ( از ﺳﻮي ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻮاﻇﺐ رﻓﺘﺎر ﺗﺎن هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬هﺮ ﭼﻪ را‬
‫اﻧﺠﺎم دهﻴﺪ ﻣﻲ داﻧﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺁﻧﺎن ﺷﺮم ﮐﻨﻴﺪ‪ ...‬ﻧﮕﻮﻳﻴﺪ ﮐﻪ دﺷﻤﻦ ﺧﻴﻠﻲ از ﻣﺎ ﺑﺪﺗﺮ‬
‫اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺑﺪي هﻢ ﺑﮑﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﺎ ﻏﻠﺒﻪ ﻧﻤﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ اﻗﻮاﻣﻲ ﮐﻪ اﻗﻮام ﺑﺪﺗﺮ‪ ،‬ﺑﺮ‬
‫ﺁﻧﺎن ﺗﺴﻠّﻂ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬هﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﮐﻔﺎر ﻣﺠﻮﺳﻲ )زرﺗﺸﺘﻲ( ﺑﺮ ﺑﻨﻲ اﺳﺮاﺋﻴﻞ –‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﮔﻨﺎهﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ – ﻏﻠﺒﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫و هﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﻴﺮوزي ﺑﺮ دﺷﻤﻦ را ﻣﻲ ﺧﻮاهﻴﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺮوزي ﺑﺮ‬
‫ﻧﻔﺲ ﺧﻮد را هﻢ ﺑﺨﻮاهﻴﺪ‪ ،‬و ﻣﻦ اﻳﻦ را هﻢ ﺑﺮاي ﺧﻮد و هﻢ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ از ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻣﺴﺄﻟﺖ دارم‪.‬‬
‫از ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ در ﻣﻲ ﻳﺎﺑﻴﻢ ﮐﻪ اﻣﺖ اﺳﻼﻣﻲ در هﺮ زﻣﺎن و ﻣﮑﺎﻧﻲ ﻓﻘﻂ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻘﻮاي ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺑﻪ او‪ ،‬ﭘﻨﺎﻩ ﺑﺮدن ﺑﻪ ﻟﻄﻒ او‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﺁﺋﻴﻦ و اﻃﺎﻋﺖ از‬
‫اواﻣﺮ و دوري از ﻧﻮاهﻲ او‪ ،‬ﺑﺮ دﺷﻤﻦ ﭘﻴﺮوز ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ هﻤﺎن راﻩ ﭘﻴﺮوزﻳﺴﺖ‪،‬‬
‫اﻳﻦ هﻤﺎن راﻩ‪ ،‬ﺟﺎوداﻧﮕﻴﺴﺖ و اﻳﻦ هﻤﺎن راﻩ واﻗﻌﻲ زﻧﺪﮔﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ .2‬آﻣﺎدﮔﻲ ﻛﺎﻣﻞ و ﺗﻮﺟﻪ ﻓﺮاوان ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪء آزاد ﺳﺎزي‬

‫ﻣﺆرﺧﺎن اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪء ﺁزاد ﺳﺎزي ﻗﺪس‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﻓﺮاوان ﺑﻮد ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻴﮑﻪ وﻗﺖ‪ ،‬ﺁﺳﺎﻳﺶ‪ ،‬اﺳﺘﻘﺮار و هﺮ ﭼﻪ را ﮐﻪ ﻧﻔﺲ ﺑﺸﺮي ﻣﻲ‬
‫ﺧﻮاهﺪ از او ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬دوﺳﺘﺶ ﻗﺎﺿﻲ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﻳﻦ در وﺻﻒ ﺣﺎل ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻪ‬
‫هﻨﮕﺎم ﺟﻤﻊ ﺁوري ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑﺮ اﻧﮕﻴﺨﺘﻦ هﻤﺘﺸﺎن ﺑﺮاي ﺟﻨﮓ در راﻩ ﺧﺪا و ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬
‫ﺳﺮﺳﺨﺘﺎﻧﻪ اش در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن‪ ،‬ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺴﺌﻠﻪء ﻗﺪس ﻧﺰد او رﺣﻤﻪ اﷲ ﺁﻧﻘﺪر‬
‫ﻋﻈﻴﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﻮهﻬﺎ ﺗﻮان ﺣﻤﻞ ﺁﻧﺮا ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬و ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬او ﻣﺜﻞ ﻣﺎدر ﻓﺮزﻧﺪ از‬
‫دﺳﺖ دادﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﻮد ﺑﺎ اﺳﺒﺶ در ﻃﻠﺐ ﮐﻤﮏ ﻣﺮدم ﺑﻮد‪ ،‬و ﺁﻧﺎن را ﺑﺮاي ﺟﻬﺎد‬
‫ﺗﺤﺮﻳﮏ ﻣﻲ ﮐﺮد‪ ،‬ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲ ﮐﺸﻴﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻓﺮﻳﺎد اﺳﻼم ﺑﺮﺳﻴﺪ! در ﺁن ﺣﺎل ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ از‬
‫اﺷﮏ ﺑﺮق ﻣﻲ زد‪ ،‬هﺮﮔﺎﻩ ﺑﻪ ﻋﮑﺎ‪ ،‬و ﺑﻼﻳﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁن رﺳﻴﺪﻩ و ﻣﺼﻴﺒﺖ ﺑﺰرﮔﻲ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﺎﮐﻨﻴﻦ ﺁن ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻲ ﮐﺮد‪ ،‬در ﭘﻴﺸﺮوي و ﺗﺤﺮﻳﮏ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‬
‫ﺣﺮﻳﺺ ﺗﺮ ﻣﻲ ﺷﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ در ﺁن روز ﻏﺬاﻳﻲ ﻧﺨﻮرد‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ دواهﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﭘﺰﺷﮑﺎن‬
‫ﺗﺠﻮﻳﺰ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲ ﻧﻮﺷﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺿﻲ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺳﻠﻄﺎن ﺧﻮد ﺷﺨﺼًﺎ اﻳﻦ اﻣﻮرات را ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ دادﻩ‪،‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ ﺁن ﺗﻼش ﻣﻲ ﮐﺮد‪ ،‬او ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺷﺪت ﺣﺮص و هﻤﺖ ﻓﺮاواﻧﺶ هﻤﭽﻮ‬
‫ﻣﺎدري ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺶ را از دﺳﺖ دادﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﮑﻲ از ﭘﺰﺷﮑﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ او‬
‫از روز ﺟﻤﻌﻪ ﺗﺎ روز ﺷﻨﺒﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﻓﺮاواﻧﺶ ﺑﻪ ﻗﺪس‪ ،‬ﺟﺰ ﻣﻘﺪار ﺧﻴﻠﻲ ﮐﻤﻲ‪،‬‬
‫اﺻﻼ ﻏﺬا ﻧﺨﻮرد‪.‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٦٩‬‬

‫ﺳﺨﻦ از ﺟﻬﺎد هﻤﻴﺸﻪ او را ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺮدﻩ و ﺑﺮ دل و اﻋﻀﺎﻳﺶ ﭼﻨﺎن ﭼﻴﺮﻩ‬

‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﺟﻬﺎد ﺣﺮف ﻣﻲ زد‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻟﻮازم و اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺟﻨﮕﻲ و ﻣﺮدان‬
‫ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺶ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ و ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﮐﺴﻲ ﮐﻪ او را ﺑﺮ ﺟﻬﺎد ﺑﺮﻣﻲ اﻧﮕﻴﺨﺖ ﺗﻤﺎﻳﻞ‬
‫داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺟﻬﺎد و اﻋﻼي ﮐﻠﻤﻪء اﷲ زن و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ را ﺗﺮﮎ ﮐﺮد‪ ،‬و ﻣﺪت‬
‫زﻣﺎن ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺑﺨﺎﻃﺮ رهﺎﻳﻲ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻣﻘﺪس از ﭼﻨﮕﺎل ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﮐﻴﻨﻪ ﺗﻮز و‬
‫ﭘﺎﮐﺴﺎزي ﺁن از دﺳﺖ ﺁن وﺣﺸﻴﺎن‪ ،‬دور از ﺁﻧﺎن در ﺟﻬﺎد ﺑﺴﺮ ﺑﺮد‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ و اهﺘﻤﺎم او‬
‫رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﻪ ﺁﻣﺎدﮔﻲ ﺟﻨﮕﻲ و ﺗﻬﻴﻪء ﻟﻮازم ﻣﺎدي ﮐﻤﺘﺮ از ﺗﻮﺟﻪ او ﺑﻪ ﺁﻣﺎدﮔﻲ روﺣﻲ‬
‫و ﻣﻌﻨﻮي ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻌﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ او دﻳﻮاﻧﻲ را در ﺳﭙﺎﻩ اﻳﺠﺎد ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ اﻳﻦ‬
‫ﻼ در اﺛﻨﺎي ﺟﻨﮓ از ﺻﻔﻲ ﺑﻪ ﺻﻒ دﻳﮕﺮ ﻣﻲ‬ ‫دﻳﻮان وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي زﻳﺎدي داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺜ ً‬
‫رﻓﺖ ﺗﺎ از ﺳﻼﻣﺘﻲ ﺳﭙﺎﻩ‪ ،‬ﺻﻼﺣﻴﺖ اﺳﻠﺤﻪ هﺎ و ﺗﻌﺪاد ﺳﺮﺑﺎزان‪ ،‬ﺁراﻳﺶ ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﻳﺸﺎن‬
‫و اﻳﻨﮑﻪ ﺣﺎﻟﺸﺎن رﺿﺎﻳﺖ ﺑﺨﺶ اﺳﺖ‪ ،‬اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫او هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﺻﻨﻌﺖ اﺳﻠﺤﻪ ﺳﺎزي‪ ،‬ﮐﺸﺘﻲ ﺳﺎزي‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﻮاد ﻣﻨﻔﺠﺮﻩ‪،‬‬
‫ﺗﺮﮐﻴﺐ ﻣﻴﻦ هﺎ ﺑﺎ ﻣﻨﺠﻨﻴﻘﻬﺎ و ادوات ﺟﻨﮕﻲ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ اهﺘﻤﺎم وﻳﮋﻩ اي داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻧﺎوﮔﺎن ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬دﻳﻮان ﻣﺨﺼﻮﺻﻲ را ﺑﺮاي ﺁن‬
‫اﻳﺠﺎد ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﮑﺎرﮔﻴﺮي و ادارﻩء ﺷﺌﻮن ﻧﺎو ﻣﻲ ﭘﺮداﺧﺖ و ﺑﻪ رﺋﻴﺲ ﻧﺎوﮔﺎن‪،‬‬
‫»اﻣﻴﺮ اﻟﺒﺤﺮ« ﻳﺎ »اﻣﻴﺮ اﻟﻤﺎء« ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﺪ‪.١‬‬
‫ﭘﺲ از اﻳﻦ ﺗﻮﺟﻪ زﻳﺎد و ﺁﻣﺎدﮔﻲ ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻤﺎﻧﻲ راﺳﺦ و ﻋﺰﻣﻲ ﺻﺎدق ﺑﺮ‬
‫دﺷﻤﻦ ﻣﻲ ﺗﺎﺧﺖ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ دﺷﻤﻦ ﻣﻄﺮود و ﮔﺮﻳﺰان ﻣﻲ ﺷﺪ ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﻗﺪرت‬
‫ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ هﻴﭻ ﭼﻴﺰي را ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ هﻤﺎن ﻃﺮد و راﻧﺪن دﺷﻤﻦ و رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻞ ﭘﻴﺮوزي و ﺑﺰرﮔﻮارﻳﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ .3‬وﺣﺪت ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﺸﻮر ﺗﺤﺖ ﻳﻚ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﻲ واﺣﺪ‬

‫ﻼ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ در ﻣﺼﺮ ﺑﺮ ﮐﺮﺳﻲ وزارت‬ ‫ﻗﺒ ً‬

‫ﻧﺸﺴﺖ‪ ،‬و ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺧﻠﻴﻔﻪء ﻓﺎﻃﻤﻲ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪۵۶٧‬هـ ﻓﻮت ﮐﺮد‪ ،‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺼﺮ ﮔﺸﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺲ داﺋﺮﻩء ﮐﺸﻮرش را ﮔﺴﺘﺮش دادﻩ‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﻬﺮ »اﻟﻨﻮﺑﺔ«‬
‫)ﺟﻨﻮب ﻣﺼﺮ( ﺟﻨﮕﻴﺪ‪ ،‬ﮐﺸﻮرهﺎي ﻳﻤﻦ و ﺣﺠﺎز را اﺷﻐﺎل ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻞ درﻳﺎي ﺳﺮخ‬
‫ﺗﺤﺖ ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﻲ او واﻗﻊ ﺷﺪ‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻴﻢ هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ اﺟﻞ ﺑﻪ ﺳﺮاغ‬
‫ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﺣﺎﮐﻢ ﺷﻬﺮهﺎي‪ ،‬ﺷﺎم ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺳﻌﻲ ﮐﺮد ﻣﻤﻠﮑﺖ او را‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺁﻧﮑﻪ دﭼﺎر اﻧﻘﺴﺎم و اﺿﻄﺮاب ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻩ ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﺧﻮد اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ‬
‫ﻣﺎﻟﮏ دﻣﺸﻖ‪ ،‬ﺣﻠﺐ و ﺑﻘﻴﻪء ﺷﻬﺮهﺎي ﺷﺎم ﺷﺪ‪ ...‬و ﺑﺮاي ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻳﮏ‬
‫وﺣﺪت اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁﻣﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق‪ ،‬ﮐﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺷﺎم‪ ،‬ﻳﻤﻦ‪ ،‬ﻣﺼﺮ و‬
‫ﺑﺮﻗﻪ و ﻏﻴﺮﻩ ﻣﻲ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ 1‬از ﮐﺘﺎب »ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ« ﻣﺆﻟﻒ داﮐﺘﺮ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﻳﻦ رﻣﺎدي ص ‪۵٧‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٧٠‬‬

‫ﺑﻲ ﺷﮏ ﭘﺎﻳﺪاري اﻳﻦ وﺣﺪت و ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺳﺘﻮﻧﻬﺎي ﺁن‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮ را در‬
‫ﺁزادﺳﺎزي ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻣﻘﺪس ﺑﻌﺪ از ﺁﻧﮑﻪ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ﺻﺪ ﺳﺎل در ﺁن ﺣﮑﻮﻣﺖ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬داﺷﺖ‪ .‬هﺮﮔﺎﻩ ﮐﺸﻮري از ﻟﺤﺎظ اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻮدن‪ ،‬ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺎﺷﺪ و از ﻧﻈﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫داراي ارﺗﺒﺎط ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺑﺎﻵﺧﺮﻩ هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﻲ ﺁﻧﺮا ﻣﺮدي ﻣﺆﻣﻦ‪ ،‬ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﻲ‬
‫ﮐﺎرﮐﺸﺘﻪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ اي ﺷﺠﺎع‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎهﻲ ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ و اﻣﻴﺮي ﻣﺨﻠﺺ‪ ...‬ﺑﺮ ﻋﻬﺪﻩ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در اﻳﻨﺼﻮرت ﻧﺎﭼﺎر ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻴﺮوزي ﺑﺮاي اﻣﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬و ﭘﺮﭼﻢ‬
‫ﻋﺰت اﺳﻼﻣﻲ در ﺧﺎﮎ اﺳﻼم و ﮐﺸﻮر ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﻪ اهﺘﺰاز در ﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫و اﻳﻦ هﻤﺎن ﮐﺎرﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﻗﻬﺮﻣﺎن ﻣﺨﻠﺺ‪ ،‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺖ‬
‫دهﻨﺪﻩء ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن‪ ،‬ﻃﺮ ﮐﻨﻨﺪﻩء ﺁن ﺳﭙﺎﻩ وﺣﺸﻲ‪ ،‬رهﺎﻳﻲ ﺑﺨﺶ ﻣﺴﺠﺪ اﻻﻗﺼﻲ‪ ،‬ﺳﻮﻣﻴﻦ‬
‫ﺣﺮم‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﻗﺒﻠﻪ‪ ،‬ﮔﻬﻮراﻩء ﻋﻴﺴﻲ و ﻣﺤﻞ إﺳﺮاي ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﺗﻮاﻧﺴﺖ‬
‫اﻧﺠﺎم دهﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ او را رﺣﻤﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬از ﮔﻨﺎهﺎﻧﺶ در ﮔﺬرد و درﺟﺎت او را در‬
‫ﺁﺧﺮت واﻻ ﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .4‬ﻫﺪف از ﺟﻨﮓ اﻋﻼي ﻛﻠﻤﻪء اﷲ ﺑﻮد‬

‫در ﺷﺮﻳﻌﺖ اﺳﻼم ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻣﺠﺎهﺪ ﻗﺒﻞ از ﺁﻧﮑﻪ درﮔﻴﺮ ﺟﻨﮓ ﺷﻮد و‬
‫ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼم ﺑﺠﻨﮕﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از هﺮ ﭼﻴﺰ ﻻزم اﺳﺖ ﻧﻴﺖ ﺧﻮد را از هﺮﮔﻮﻧﻪ ﺟﻨﮕﻴﺪن‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻏﻨﺎﺋﻢ‪ ،‬ﺷﻬﺮت‪ ،‬ﺗﻌﺼﺐ ﻳﺎ رﻳﺎء‪ ،‬ﭘﺎﮎ ﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺟﻬﺎدش ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺮاي ﺧﺪا و‬
‫در راﻩ ﺑﺪﺳﺖ ﺁوردن رﺿﺎﻳﺖ او ﺑﺎﺷﺪ و اﻳﻦ ﻓﺮﻣﻮدﻩء ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﺑﺪ‪:‬‬
‫ت{‬
‫ﻞ اﻟﻄﱠﺎﻏُﻮ ِ‬
‫ﺳﺒِﻴ ِ‬
‫ن ﻓِﻲ َ‬
‫ﻦ َآ َﻔﺮُو ْا ُﻳﻘَﺎ ِﺗﻠُﻮ َ‬
‫ﻞ اﻟّﻠ ِﻪ وَاﱠﻟﺬِﻳ َ‬
‫ﺳﺒِﻴ ِ‬
‫ن ﻓِﻲ َ‬ ‫} اﱠﻟﺬِﻳ َ‬
‫ﻦ ﺁ َﻣﻨُﻮ ْا ُﻳﻘَﺎ ِﺗﻠُﻮ َ‬
‫اﻟﻨﺴﺎء‪٧۶ :‬‬
‫ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ اﻳﻤﺎن ﺁوردﻩ اﻧﺪ در راﻩ اﷲ ﻣﻲ ﺟﻨﮕﻨﺪ‪ ،‬و ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﮐﻔﺮ ﭘﻴﺸﻪ اﻧﺪ‬
‫در راﻩ ﺷﻴﻄﺎن ﻣﻲ ﺟﻨﮕﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺣﺪﻳﺚ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ از رﺳﻮل ﺧﺪا ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ در‬
‫ﻣﻮرد ﻣﺮدي ﮐﻪ از روي ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺑﺠﻨﮕﺪ‪ ،‬ﻳﺎ از روي ﺗﻌﺼﺐ ﻳﺎ از روي رﻳﺎء‪...‬‬
‫ﺳﺆال ﺷﺪ‪ :‬ﮐﺪاﻣﻴﮏ در راﻩ ﺧﺪا اﺳﺖ؟ او ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺼﻼة و اﻟﺴﻼم ﺟﻮاب داد‪ :‬هﺮ ﮐﺲ‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ هﺪف ﺑﺠﻨﮕﺪ ﮐﻪ ﻧﺎم ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﺎﻻ ﺑﺮد‪ ،‬ﺟﻨﮓ او در راﻩ ﺧﺪاﺳﺖ‪.١‬‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺟﻨﮕﻬﺎﻳﺶ را ﺑﺎ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن از ﻣﺒﺪأ ﺁن ﻳﻌﻨﻲ اﻋﻼي‬
‫ﮐﻠﻤﻪء اﷲ ﺁﻏﺎز ﻣﻲ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ ﺑﻬﺎءاﻟﺪﻳﻦ ﺑﻦ ﺷﺪاد در ﮐﺘﺎﺑﺶ »اﻟﻨﻮادر اﻟﺴﻠﻄﺎﻧﻴﺔ«‬
‫ﺣﮑﺎﻳﺘﻲ را ﻣﻲ ﺁورد ﮐﻪ از ﻣﻔﻬﻮم ﺁن ﺑﺮ ﻣﻲ ﺁﻳﺪ ﮐﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ‬
‫ﺑﺎ اروﭘﺎ در راﻩ ﺧﺪا و اﻋﻼي او ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺎﺿﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در واﻗﻊ ﺁﻧﭽﻪ را ﮐﻪ از او ﺷﻨﻴﺪﻩ‬
‫ام‪ ،‬ﺣﮑﺎﻳﺖ ﻣﻲ ﮐﻨﻢ‪ ...‬در ذي ﻗﻌﺪﻩء ﺳﺎل ‪۵٨۴‬هـ ﺑﻪ ﻟﺸﮑﺮ دﺳﺘﻮري داد‪ ،‬و ﻟﺸﮑﺮ‬
‫ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﺼﺮ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺮادرش ﺳﻠﻄﺎن ﻋﺎدل اﻣﻴﺮ ﻟﺸﮑﺮ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﺎ او رﻓﺖ ﺗﺎ او را ﺑﺪرﻗﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ از راﻩ ﺳﺎﺣﻠﻲ ﺑﺮﮔﺮدد‬
‫و ﺑﻪ ﺷﻬﺮهﺎي ﺳﺎﺣﻠﻲ ﺗﺎ ﻋﮑﺎ ﺳﺮﮐﺸﻲ‪ ،‬و اوﺿﺎع ﺁﻧﺠﺎ را ﻣﺮﺗﺐ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ او اﺷﺎرﻩ‬
‫‪ 1‬ﺑﺨﺎري و ﻣﺴﻠﻢ‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٧١‬‬

‫ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺎري را ﻧﮑﻦ‪ ،‬زﻳﺮا اﮔﺮ ﻟﺸﮑﺮ از ﻣﺎ ﺟﺪا ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻣﺎ ﺧﻴﻠﻲ ﮐﻢ‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺗﻤﺎم ﻟﺸﮑﺮ اروﭘﺎ در ﺻﻮر اﻗﺎﻣﺖ دارد‪ ،‬و اﻳﻦ رﻳﺴﮏ‬
‫ﺑﺰرﮔﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ او ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻧﮑﺮدﻩ‪ ،‬ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮ و ﺑﺮادرش در ﻋﺴﻘﻼن ﺧﺪا ﺣﺎﻓﻈﻲ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺁن در ﺧﺪﻣﺖ وي ﺗﺎ ﻋﮑﺎ رﻓﺘﻴﻢ‪ .‬ﻓﺼﻞ زﻣﺴﺘﺎن ﺑﻮد و درﻳﺎ ﺑﺸﺪت ﻃﻮﻓﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫ﮐﻪ هﺮ ﻣﻮﺟﺶ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩء ﮐﻮهﻲ ﺑﻮد‪ .‬هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ در ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ‬
‫اﷲ رو ﺑﻤﻦ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻲ ﺧﻮاهﻲ ﺁﻧﭽﻪ را ﮐﻪ در دﻟﻢ اﺳﺖ ﺑﺮاﻳﺖ ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﻨﻢ؟‬
‫هﺮﮔﺎﻩ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺘﺢ ﺑﻘﻴﻪء ﺳﺎﺣﻞ را ﺑﺮاﻳﻢ ﻣﻘﺪر ﺳﺎزد‪ ،‬ﮐﺸﻮر را ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬وﺻﻴﺖ‬
‫و ﺧﺪا ﺣﺎﻓﻈﻲ ﻣﻲ ﮐﻨﻢ و از راﻩ اﻳﻦ درﻳﺎ ﺑﻪ ﺟﺰاﻳﺮ ﺁن ﻣﻲ روم‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺁﻧﺎن را دﻧﺒﺎل‬
‫ﻣﻲ ﮐﻨﻢ ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ هﻴﭻ ﮐﺲ را ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﮕﺬارم ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﻳﺎ اﻳﻨﮑﻪ‬
‫ﺑﻤﻴﺮم! اﻳﻦ ﺳﺨﻦ در ﻧﻈﺮم ﺧﻴﻠﻲ ﺑﺰرگ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﻗﺎﺿﻲ ﺑﻪ ﺁن ﻗﻬﺮﻣﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮاي‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺟﺎن ﺧﻮد و ﻟﺸﮑﺮش را ﺑﺎ ﺳﻮار ﺷﺪن ﺑﺮ ﮐﺸﺘﻲ ﺑﻪ ﺧﻄﺮ‬
‫ﺑﻴﻨﺪازد‪ ،‬ﺁﻧﻬﻢ در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻟﺸﮑﺮ‪ ،‬ﺷﺮف و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ اﺳﻼم اﺳﺖ‪ .‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ‬
‫ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ از ﺗﻮ ﻳﮏ ﺳﺆال ﻣﻲ ﮐﻨﻢ‪ ،‬از اﻳﻦ دو ﻣﺮگ ﮐﺪاﻣﻴﮏ ﺑﻨﻈﺮ ﺗﻮ ﺑﻬﺘﺮ‬
‫اﺳﺖ؟‬
‫ﺟﻮاب دادم‪ :‬ﻣﺮگ در راﻩ ﺧﺪا‪.‬‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺁرزوي ﻣﻦ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﻧﻮع ﻣﺮگ ﺑﻤﻴﺮم‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻴﺖ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﭼﻘﺪر ﭘﺎﮎ اﺳﺖ و ﺑﻪ اﻳﻦ روح ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ ﮐﻪ‬
‫ﭼﻘﺪر ﺷﺠﺎع و دﻟﻴﺮ اﺳﺖ‪ ،‬رﺣﻤﺖ ﺧﺪا ﺑﺮ او ﺑﺎد‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪا! ﺗﻮ ﻣﻲ داﻧﻲ ﮐﻪ او ﺑﺮاي‬
‫ﻳﺎري دﻳﻦ ﺗﻮ ﺗﻼش ﮐﺮد و ﺑﺨﺎﻃﺮ رﺣﻤﺖ ﺗﻮ ﻣﺒﺎرزﻩ ﮐﺮد‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻪ او رﺣﻢ ﮐﻦ!‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ اﺳﺘﻐﺎﺛﻪ و ﭘﺎﻓﺸﺎري او در دﻋﺎ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم درﮔﻴﺮي و ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ‬
‫دﺷﻤﻦ‪ ،‬اﺷﺎرﻩ ﮐﺮدﻳﻢ‪ ...‬از ﺟﻤﻠﻪ دﻋﺎهﺎي او در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪا! اﻣﮑﺎﻧﺎت زﻣﻴﻨﻴﻢ‬
‫ﺑﺮاي ﭘﻴﺮوزي دﻳﻦ ﺗﻮ ﺗﻤﺎم ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺟﺰ ﺗﮑﻴﻪ ﺑﺮ ﺗﻮ‪ ،‬و ﭼﻨﮓ زدن ﺑﻪ رﻳﺴﻤﺎن‬
‫ﺗﻮ‪ ،‬و اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻓﻀﻞ ﺗﻮ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﺑﺮاﻳﻢ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﮐﺎﻓﻲ و ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‬
‫وﮐﻴﻞ هﺴﺘﻲ‪ .‬و اﻳﻦ دﻟﻴﻴﻞ دﻳﮕﺮﻳﺴﺖ ﺑﺮ اﻳﻨﮑﻪ ﺟﻬﺎد در راﻩ ﺧﺪا ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫دﻟﻴﻞ دﻳﮕﺮي ﮐﻪ ﺗﺄﮐﻴﺪ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺒﺎرزﻩء او ﺑﺮاي اﻋﻼي ﮐﻠﻤﻪء اﷲ ﺑﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﺿﻌﮕﻴﺮﻳﻬﺎي ﺑﺰرﮔﻮاراﻧﻪء او در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﺷﻤﻨﺎﻧﺶ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻣﺆرﺧﺎن‬
‫ﺷﺮﻗﻲ‪ ،‬ﻏﺮﺑﻲ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﻣﺴﺘﺸﺮق‪ ،‬ﺑﺎ اﺷﺘﻴﺎق اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻌﮕﻴﺮﻳﻬﺎ و ﺁﺛﺎر ﭘﺴﻨﺪﻳﺪﻩ را‬
‫ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﺎل واﺳﺐ ﻣﻴﺎن ﺑﻴﻤﺎران‪ ،‬ﺳﺎﻟﺨﻮردﮔﺎن و ﻓﻘﺮاي‬
‫اروﭘﺎﻳﻲ‪ ،‬و ﻳﺎ ﺁزاد ﮐﺮدن اﺳﻴﺮان‪ ،‬اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ و ﺁزار ﻧﺮﺳﺎﻧﺪن ﺑﻪ ﺁﻧﺎن و‬
‫ﻣﻮﺿﻌﮕﻴﺮي هﺎي ﭘﺴﻨﺪﻳﺪﻩ و ﺁﺛﺎر ﺟﺎوداﻧﻪء دﻳﮕﺮي ﮐﻪ ﺗﺎرﻳﺦ در ﺻﻔﺤﺎت ﺧﻮد ﺑﻪ‬
‫ﺛﺒﺖ رﺳﺎﻧﺪﻩ‪ ،‬و هﺮ ﻧﺴﻠﻲ ﺑﻪ ﻧﺴﻞ دﻳﮕﺮ اﻧﺘﻘﺎل دادﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺁﻧﺮا در ﺟﺎي ﺧﻮد ﺑﻴﺎن‬
‫ﺧﻮاهﻴﻢ ﮐﺮد‪.‬‬
‫دﮐﺘﺮ ﻓﻴﻠﻴﺐ ﺣﺘﻲ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻓﺮق ﻣﻴﺎن ﺑﺮﺧﻮرد ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‬
‫رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﺎ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن اروﭘﺎﻳﻲ ﮔﻨﺎهﮑﺎر و ﺑﺮﺧﻮرد ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن هﺸﺘﺎد و هﺸﺖ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ‬
‫از ﺁن ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﮐﺎﻣﻼ ﺁﺷﮑﺎر اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺤﺚ »ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٧٢‬‬

‫در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن« ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﺴﻴﺎري را از ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻴﻬﺎي ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ‬
‫ﺑﺎ اﺳﻴﺮان و ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺰرﮔﻮاراﻧﻪ اش ﺑﺎ زﻧﺎن‪ ،‬ﮐﻮدﮐﺎن و ﺳﺎﻟﺨﻮردﮔﺎن‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﮐﺮدﻳﻢ‪.‬‬

‫‪ .5‬ﻣﺴﺄﻟﻪء آزادي ﻗﺪس‪ ،‬ﻣﺴﺄﻟﻪء اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﻮد‬

‫ﺷﺮﻳﻌﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ هﺮﮔﺎﻩ ﮐﻔﺎر‪ ،‬ﺧﺎﮐﻲ را از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻏﺼﺐ‬

‫ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺗﻤﺎم ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در هﺮﮔﻮﺷﻪ اي از ﺟﻬﺎن واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي رهﺎﻳﻲ ﺧﺎﮎ‬
‫ﻏﺼﺐ ﺷﺪﻩ از ﭼﻨﮕﺎل دﺷﻤﻨﺎن و ﺗﺴﻠﻂ ﮐﻔﺎر‪ ،‬ﻳﮑﺼﺪا‪ ،‬ﺑﭙﺎ ﺧﻴﺰﻧﺪ‪ .‬و هﺮﮔﺎﻩ در اﻧﺠﺎم‬
‫اﻳﻦ ﺗﮑﻠﻴﻒ ﮐﻮﺗﺎهﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺆوﻟﻴﺖ اﻟﻬﻲ و ﺗﺎرﻳﺨﻲ داﻣﻨﮕﻴﺮ ﺗﻤﺎم اﻣﺖ اﺳﻼﻣﻲ در‬
‫ﺷﺮق و ﻏﺮب ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﮐﻮﺗﺎهﻲ و ﺳﻬﻞ اﻧﮕﺎري دردﻧﺎﮐﺸﺎن‪ ،‬ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﻈﻴﻢ راﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬
‫ﺷﻴْﺌ ًﺎ وَاﻟّﻠ ُﻪ‬
‫ﻀﺮﱡو ُﻩ َ‬
‫ﻏ ْﻴ َﺮ ُآ ْﻢ َو َﻻ َﺗ ُ‬
‫ﺴ َﺘ ْﺒ ِﺪ ْل َﻗﻮْﻣ ًﺎ َ‬ ‫} ِإ ﱠﻻ ﺗَﻨ ِﻔﺮُو ْا ُﻳ َﻌ ﱢﺬ ْﺑ ُﻜ ْﻢ َ‬
‫ﻋﺬَاﺑ ًﺎ َأﻟِﻴﻤ ًﺎ َو َﻳ ْ‬
‫ﻲ ٍء َﻗﺪِﻳ ٌﺮ{ اﻟﺘﻮﺑﺔ‪٣٩:‬‬ ‫ﺷ ْ‬‫ﻋﻠَﻰ ُآﻞﱢ َ‬
‫َ‬
‫اﮔﺮ ﺑﺮاي ﺟﻬﺎد ﺑﻴﺮون ﻧﺮوﻳﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻤﺎ را ﻋﺬاب دردﻧﺎﮐﻲ ﻣﻲ دهﺪ و‬
‫ﻗﻮﻣﻲ را ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﺘﺎن ﻣﻲ ﺳﺎزد ﮐﻪ ﺟﺪاي از ﺷﻤﺎ هﺴﺘﻨﺪ و هﻴﭻ زﻳﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﻤﻲ‬
‫رﺳﺎﻧﻴﺪ و ﺧﺪا ﺑﺮ هﺮ ﭼﻴﺰ ﺗﻮاﻧﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺧ ْﻴ ٌﺮ ﱠﻟ ُﻜ ْﻢ‬
‫ﺳﺒِﻴ ِﻞ اﻟّﻠ ِﻪ َذ ِﻟ ُﻜ ْﻢ َ‬
‫ﺴ ُﻜ ْﻢ ﻓِﻲ َ‬ ‫} ا ْﻧ ِﻔﺮُو ْا ِ‬
‫ﺧﻔَﺎﻓ ًﺎ َو ِﺛﻘَﺎ ًﻻ َوﺟَﺎ ِهﺪُو ْا ِﺑ َﺄ ْﻣﻮَا ِﻟ ُﻜ ْﻢ َوأَﻧ ُﻔ ِ‬
‫ن{ اﻟﺘﻮﺑﺔ‪۴١:‬‬ ‫إِن آُﻨ ُﺘ ْﻢ َﺗ ْﻌ َﻠﻤُﻮ َ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻮي ﺟﻬﺎد ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺳﺒﮑﺒﺎر ﻳﺎ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺑﺎر )ﺟﻮان‪ ،‬ﻳﺎ ﭘﻴﺮ‪ ،‬ﻣﺠﺮد ﻳﺎ‬
‫ﻣﺘﺄهﻞ‪ ،‬ﻓﻘﻴﺮ ﻳﺎ ﻏﻨﻲ‪ ،‬ﻣﺴﻠﺢ ﻳﺎ ﺑﺪون اﺳﻠﺤﻪ‪ (...‬و ﺑﺎ ﻣﺎل و ﺟﺎن در راﻩ ﺧﺪا ﺟﻬﺎد‬
‫ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬اﮔﺮ داﻧﺎ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻲ داﻧﻴﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺧﻮد ﺷﻤﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس اﻳﻦ ﺗﻔﮑﺮ و ﺑﺮاي ﻋﻤﻠﻲ ﮐﺮدن اﻳﻦ ﻣﺒﺪأ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ‬
‫اﷲ ﮐُﺮد‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﺎ وﺟﻮد اﺧﺘﻼف ﺟﻨﺲ‪ ،‬رﻧﮓ و زﺑﺎﻧﺸﺎن‪ ،‬زﻳﺮ ﭘﺮﭼﻢ وﺣﺪت‬
‫اﺳﻼﻣﻲ ﮔﺮد ﺁورد‪ ،‬ﺗﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﮐﻴﻨﻪ ﺗﻮز‪ ،‬اﺳﺘﻌﻤﺎر ﭘﺴﺖ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻴﺮوي‬
‫ﺳﺮﮐﺸﻲ ﮐﻪ ﮔﻬﻮارﻩء ﻋﻴﺴﻲ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم را ﻟﮑﻪ دار ﮐﺮد و ﺣﺮﻣﺖ ﻣﮑﺎن إﺳﺮاي‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﺑﺎ وﺣﺸﻲ ﮔﺮي و ﻓﺴﻖ و ﻓﺠﻮر درهﻢ ﺷﮑﺴﺖ‪ ،‬اﺳﺘﻮار و‬
‫ﭘﺎ ﺑﺮﺟﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﺮا ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺧﻮد را ﻳﮏ ﻓﺮد ﻓﺮض ﮐﻨﻨﺪ؟ در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ اﺳﻼم ﺁﻧﺎن را‬
‫ﺑﺮادراﻧﻲ ﻗﺮار دادﻩ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬ﺗﺮﺣﻢ و ﻋﻄﻮﻓﺖ دارﻧﺪ‪ ،‬درﺳﺖ‬
‫هﻤﺎﻧﻨﺪ ﻳﮏ ﺟﺴﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻋﻀﻮي ﺑﻴﻤﺎر ﺷﻮد‪ ،‬ﺳﺎﺋﺮ اﻋﻀﺎء ﺑﺎ ﺑﻴﺪاري و ﭘﺮهﻴﺰ ﺑﻲ‬
‫ﻗﺮار ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﺮا ﻧﻪ؟!‪ ..‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ اﺳﻼم ﺁﻧﺎن را ﻋﻠﻲ رﻏﻢ ﺗﻔﺎوت ﺟﻨﺲ‪ ،‬رﻧﮓ و زﺑﺎن‪،‬‬
‫زﻳﺮ ﻳﮏ ﭘﺮﭼﻢ ﮔﺮد ﺁوردﻩ اﺳﺖ‪ ،‬هﻴﭻ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﺮ ﻏﻴﺮ ﻋﺮﺑﻲ و هﻴﺞ ﺳﻔﻴﺪي ﺑﺮ ﺳﻴﺎهﻲ‬
‫ﺑﺮﺗﺮي ﻧﺪارد‪ ،‬ﺟﺰ ﺑﺎ ﺗﻘﻮي‪.‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٧٣‬‬

‫ﭼﺮا ﻧﻪ؟!‪ ...‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺁﻧﺎن داراي ﻳﮏ ﻋﻘﻴﺪﻩ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ دﻳﻦ ﺁﻧﺎن را ﺟﻤﻊ‬
‫ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﻗﺮﺁن ﺁﻧﺎن را ﻳﮑﭙﺎرﭼﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬اﺳﻼم ﻣﻴﺎﻧﺸﺎن ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﺮﻗﺮار ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﺮ‬
‫هﻤﺘﻬﺎي ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺎن ﭘﺮﭼﻢ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺁوﻳﺰان اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﺮا ﻧﻪ؟!‪ ...‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ هﺮ وﺟﺐ از ﺧﺎﮎ ﺟﻬﺎن ﮐﻪ در ﺁﻧﺎن ﻳﺎد ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺧﺎﮎ ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ‪ ،‬و هﺮ ﺳﺮزﻣﻴﻨﻲ ﮐﻪ در ﺁن ﭘﺮﭼﻢ اﺳﻼم ﺑﻪ اهﺘﺰاز درﺁﻣﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺁﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮ ﭼﻪ زﻳﺒﺎ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫و ﻟﺴﺖ أدري ﺳﻮي اﻹﺳﻼم ﻟﻲ وﻃﻨﺎ **** اﻟﺸﺎم ﻓﻴﻪ و وادي اﻟﻨﻴﻞ ﺳﻴﺎن‬
‫و ﮐـــــﻠﻤﺎ ذﮐﺮ اﺳـــــﻢ اﷲ ﻓﻲ ﺑـــــﻠﺪ *****ﻋﺪدت أرﺟﺎءﻩ ﻣﻦ ﻟﺐ أوﻃﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﻦ وﻃﻨﻲ ﺟﺰ اﺳﻼم ﺑﺮاي ﺧﻮد ﻧﻤﻲ ﺷﻨﺎﺳﻢ‪ ،‬ﺷﺎم ﻳﺎ ﻣﺼﺮ و )هﻤﻪء ﺷﻬﺮهﺎي‬
‫ﺳﺮزﻣﻴﻦ اﺳﻼم( ﺑﺎ هﻢ ﻣﺴﺎوﻳﻨﺪ‪ .‬هﺮ ﺷﻬﺮي ﮐﻪ در ﺁن از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻳﺎد ﺷﻮد‪ ،‬ﺁن ﺷﻬﺮ‬
‫ﺟﺰو وﻃﻦ ﻣﻦ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭼﺮا ﻧﻪ؟!‪ ...‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ هﺮﻳﮏ از ﺳﺮﺑﺎزان ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺷﻬﺎدت‬
‫در راﻩ ﺧﺪا را ﻣﻲ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ اﮔﺮ ﺷﻬﻴﺪ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﻣﻲ اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺒﻴﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺳﺨﻦ را ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻟﺴﺖ أﺑﺎﻟﻲ ﺣﻴﻦ أﻗﺘﻞ ﻣﺴﻠﻤﺎ ***** ﻋﻠﻲ أي ﺟﻨﺐ ﮐﺎن ﻓﻲ اﷲ ﻣﺼﺮﻋﻲ‬
‫هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﺸﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮم از اﻳﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﮐﺪام ﻃﺮف ﻧﻴﺎﻓﺘﻢ ﺑﺎﮐﻲ ﻧﺪارم‪،‬‬
‫ﭼﺮا ﮐﻪ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﻣﻦ در راﻩ ﺧﺪاﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻳﺎ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا!! ﺑﺮاي رﺿﺎﻳﺖ ﺗﻮ ﺑﺎ ﻋﺠﻠﻪ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺗﻮ ﺁﻣﺪم و ﻳﺎ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪاي‬
‫ﮐﻌﺒﻪ ﻗﺴﻢ رﺳﺘﮕﺎر ﺷﺪم‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ هﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻌﻨﻮان ﭘﺮوردﮔﺎر‪ ،‬ﺑﻪ اﺳﻼم ﺑﻌﻨﻮان‬
‫دﻳﻦ و ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﺑﻌﻨﻮان ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ و ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩء ﺧﺪا اﻳﻤﺎن داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﻲ از ﻧﻮع ﺟﻨﺲ ﻳﺎ زﺑﺎﻧﺶ وارد ﻟﺸﮑﺮ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺷﺪ‪ ...‬زﻳﺮا‬
‫ﻣﺴﺄﻟﻪ اي ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺁن ﻣﻲ ﺟﻨﮕﻴﺪﻧﺪ و در راﻩ ﺁن ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت ﻣﻲ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺄﻟﻪء‬
‫اﺳﻼم و ﻣﺴﺄﻟﻪء ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ در ﺷﺮق و ﻏﺮب ﺟﻬﺎن ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٧٤‬‬

‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‬

‫ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ‪ ،‬اﻣﺮوز و دﻳﺮوز‬

‫اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﻋﻠﻞ و رﻣﺰ ﭘﻴﺮوزي ﺑﺮ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن را ﺑﻴﺎن ﮐﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻠﻞ‬
‫ﺿﻌﻒ‪ ،‬ﻧﻨﮓ‪ ،‬ﺧﻮاري و ذﻟّﺖ در ﺟﻨﮕﻬﺎي اﻣﺮوز ﻣﺎن ﺑﺎ ﻳﻬﻮد در ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ‪،‬‬
‫ﺑﭙﺮدازﻳﻢ‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻲ ﺑﮕﻮﻳﻲ ﺷﮑﺴﺖ ﻧﻨﮕﻴﻨﻲ ﮐﻪ اﻣﺖ ﻣﺎ در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﺁن ﻣﺒﺘﻼ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭼﻪ ﮐﺴﻲ؟ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ذﻟﻴﻞ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻠﺖ در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻠﺘﻲ‬
‫ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺁﻧﺎن را ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺧﻮﮎ و ﻣﻴﻤﻮن ﮐﺮد‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﻏﻀﺐ و‬
‫ﻟﻌﻨﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ روز ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎل ﺁﻧﺎن اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻠﺘﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻴﺎﻧﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺰدﻟﻲ‪ ،‬ﻓﺮوﻣﺎﻳﮕﻲ‪ ،‬ﺣﻘﺎرت و ﭘﺴﺘﻲ ﺷﻬﺮت دارد‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻳﻬﻮد‪ ،‬ﻳﺎران ﻣﮑﺮ‪ ،‬ﺣﻴﻠﻪ‬
‫و ﺧﻴﺎﻧﺖ در ﻃﻮل زﻣﺎن و ﺗﺎرﻳﺦ‪.‬‬
‫اﮔﺮ در ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ از راز ﭘﻴﺮوزﻳﻲ ﮐﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ در‬
‫ﺟﻨﮕﻬﺎﻳﺶ ﺑﺎ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن‪ ،‬ﺑﺪﺳﺖ ﺁورد‪ ،‬ﭘﺮدﻩ ﺑﺮداﺷﺘﻴﻢ در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﻣﻲ ﺧﻮاهﻴﻢ از‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺿﻌﻒ و ﺷﮑﺴﺘﻲ ﮐﻪ اﻣﺖ اﺳﻼﻣﻲ در ﺟﻨﮕﻬﺎﻳﺶ ﺑﺎ ﻳﻬﻮد از ﺳﺎل ‪١٩۴٨‬م ﺗﺎ‬
‫اﻧﺘﺸﺎر اﻳﻦ ﮐﺘﺎب‪ ١‬ﺑﻪ ﺁن ﻣﺒﺘﻼ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﺁورﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻨﻈﺮ ﺑﻨﺪﻩ ﻋﻮاﻣﻞ ﺿﻌﻒ‪ ،‬در اﻣﻮر زﻳﺮ ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪:‬‬

‫‪ .1‬از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ ﺑ‪‬ﻌﺪ ﻣﻌﻨﻮي و روﺣﻲ‬

‫اﮔﺮ ﻳﮑﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﻴﺮوزي در ﺣﻄﻴﻦ »ﺗﻘﻮاي ﺧﺪاوﻧﺪ و ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﺑﺮ‬

‫ﮔﻨﺎهﺎن« ﺑﻮد‪ .‬ﻳﮑﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺿﻌﻒ و ﺷﮑﺴﺖ در ﺟﻨﮕﻬﺎي اﻣﺮوز ﻣﺎ ﺑﺎ ﻳﻬﻮد هﻢ از‬
‫ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ ﺑُﻌﺪ ﻣﻌﻨﻮي و روﺣﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺻﻔﻮف ﻣﻠﺖ وارد ﺷﺪﻩ و ﺑﺮ ﺳﺮﺑﺎزاﻧﻲ‬
‫ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ هﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﻣﺒﺎرزﻩ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺴﻠﻂ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ از‬
‫ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎﻧﻲ ﮐﻪ در ﺻﻒ ﻣﻘﺪم هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲ ﺷﻨﻴﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﻣﺸﺮوﺑﺎت اﻟﮑﻠﻲ ﻣﻲ ﻧﻮﺷﻴﺪﻧﺪ‪،‬‬
‫روﺳﭙﻲ هﺎ و ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ هﺎ را ﺑﺮاي رﻓﺎﻩ ﺁﻧﺎن ﻣﻲ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬دﺷﻤﻦ هﻢ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺮاﻗﺐ‬
‫اوﺿﺎﻋﺸﺎن اﺳﺖ و ﺑﺮ ﺳﻘﻮط روﺣﻲ و اﻧﺤﻄﺎط اﺧﻼﻗﻴﺸﺎن ﺁﮔﺎﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻘﺪر از رادﻳﻮهﺎي ﻋﺮﺑﻲ در ﻟﺤﻈﻪ هﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺟﻨﮓ ﺷﺎﻳﻊ ﺑﻮد و درﮔﻴﺮي‬
‫ﺷﺪت داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻲ ﺷﻨﻴﺪﻳﻢ ﮐﻪ در ﻓﺮﻳﺎدهﺎﻳﺸﺎن ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﻠﻤﺎﺗﻲ ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن را ﺗﺤﺮﻳﮏ‬
‫ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪ :‬ﺑﮑﺸﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺰﻧﻴﺪ و دﺷﻤﻦ را ﻣﺠﺎزات ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﮐﻪ هﻨﺮﻣﻨﺪان زن و ﻣﺮد‬
‫ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﺘﺎن هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻼن زن ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ ﺑﺎ ﺷﻤﺎﺳﺖ ﻳﺎ ﺁن زن ﺑﺎزﻳﮕﺮ ﻃﺮﻓﺪار ﺗﺎن اﺳﺖ‪،‬‬
‫اﻣﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﺗﻘﻮا ﻳﺎ ﻃﻠﺐ ﺑﺎران ﻓﻴﺾ اﻟﻬﻲ ﺑﺤﺴﺎب ﻧﻤﻲ ﺁﻳﺪ؟‬

‫‪ 1‬اﻧﺘﺸﺎر اوﻟﻴﻦ ﭼﺎپ اﻳﻦ ﮐﺘﺎب در ﺳﺎل ‪١٩٧۴‬م ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٧٥‬‬

‫ﭼﻘﺪر ﻣﻲ ﺷﻨﻴﺪﻳﻢ ﮐﻪ رهﺒﺮان ﻏﺮﺑﻲ – ﭼﻨﺪ روز ﻗﺒﻞ از درﮔﻴﺮي – دهﻬﺎ‬

‫هﺰار ﻋﮑﺲ ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ هﺎ و ﺑﺎزﻳﮕﺮان زن را ﻣﻴﺎن ﺳﺮﺑﺎزاﻧﻲ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﻂ ﺁﺗﺶ ارﺗﺒﺎط‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺨﺶ ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ روﺣﻴﻪء ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪﻩء ﺁﻧﺎن را ﺗﻘﻮﻳﺖ ﮐﻨﻨﺪ؟!‬
‫ﭼﻘﺪر ﻣﻲ ﺷﻨﻴﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﻣﺠﻼت رﺳﻤﻲ ﻳﮏ ﻣﺎﻩ ﻗﺒﻞ از ﺟﻨﮓ )‪١٩۶٧‬م( ﺑﺪون‬
‫هﻴﭻ ﺷﺮم و ﺣﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﮐﻔﺮ و اﻟﺤﺎد را ﺗﺮوﻳﺞ ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﺑﻴﺸﺮﻣﻲ در ﻳﮏ‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩء ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺠﺎﻳﻲ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻳﮏ ﻣﺠﻠﻪء ﻣﺴﺆول ﻣﻘﺎﻟﻪ اي را ﺑﺎ ﻋﻨﻮان‬
‫»راﻩ ﺗﺎزﻩ ﺑﺮاي ﺧﻠﻖ اﻧﺴﺎن ﻋﺮب« ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ‪ ،‬ﮐﻪ در ﺁن ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﻣﻠﺖ ﻋﺮب از ﺧﺪا ﻃﻠﺐ ﮐﻤﮏ ﮐﺮد‪ ،‬ارزﺷﻬﺎي ﻗﺪﻳﻤﻲ در اﺳﻼم و ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ‬
‫را ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﺮد‪ ،‬از ﻧﻈﺎﻣﻴﻬﺎي ﻓﺌﻮداﻟﻲ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داري و ﻧﻈﺎﻣﻬﺎي ﻣﺸﻬﻮر دﻳﮕﺮ در‬
‫ﻗﺮون وﺳﻄﻲ ﮐﻤﮏ ﻃﻠﺒﻴﺪ‪ ،‬اﻣﺎ هﻤﻪء اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻲ ﻓﺎﻳﺪﻩ ﺑﻮد‪«.‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﺳﺨﻨﺶ را اداﻣﻪ دادﻩ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ » :‬ﺗﻨﻬﺎ راﻩ ﺑﺮاي ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺗﻤﺪن‬
‫ﻋﺮب‪ ،‬و ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺎدن ﺟﺎﻣﻌﻪء ﻋﺮﺑﻲ‪ ،‬ﺁﻓﺮﻳﺪن ﻋﺮب ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ ﺟﺪﻳﺪ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ را ﮐﻪ ﺁن ﻣﺠﺮم ﮐﺎﻓﺮ ﻣﻲ ﺧﻮاهﺪ ﺧﻠﻖ ﮐﻨﺪ اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ »ﮐﻪ اﻳﻤﺎن‬
‫دارد ﺑﻪ اﻳﻨﮑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ادﻳﺎن‪ ،‬ﻓﺌﻮداﻟﻲ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬اﺳﺘﻌﻤﺎر و اﺳﺘﺜﻤﺎر و ﺗﻤﺎم ارزﺷﻬﺎﻳﻲ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪء ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺘﻲ ﮐﻮﭼﮏ در ﻣﻮزﻩء ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻮد‪ «.‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ‬
‫ﺁﻧﭽﻪ در ﻗﻠﺐ اﻧﺪوﻩ و ﺣﺴﺮت را ﺑﺮ ﺟﺎي ﻣﻲ ﮔﺬارد اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺠﻠﻪء ﻋﺮﺑﻲ‬
‫»اﻟﻤﻌﻠﻢ«‪ ١‬ﻗﺼﻴﺪﻩ اي را از ﺷﺎﻋﺮي ﻣﻠﺤﺪ ﮐﻪ دﻳﻦ‪ ،‬ﺷﺮف و وﺟﺪاﻧﺶ را ﺑﻪ ﺷﻴﻄﺎن‬
‫ﻓﺮوﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎر داد‪ .‬در اﻳﻦ ﻗﺼﻴﺪﻩ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺗﺴﺎﺋﻞ اﻟﻘﻮم هﻞ ﺻﻠﻮا و هﻞ ﻋﺒﺪوا ***** إﻧﻲ ﮐﻔﺮت ﺑﻬﻢ ﺣﻘﺪًا و ﺑﺎﻟﺼﻨﻢ‬
‫و ﻣﺎ ﺻﻼﺗﻲ ﻟﻬﻢ ﺗﺴﻤﻮ ﺑﻤﻮﮐﺒــــﻬﺎ ***** واﷲ ﻣﺎت ﻣﻊ اﻷوﺛﺎن ﻣﻦ ﻗﺪم‬
‫إذا اﻟﻢ ﺑـــــﻬﻢ ﺿــــــﻴﻢ ﻓﺄرﻗـــــﻬﻢ ***** ﺗﻮﺟﻬﻮا ﻻﻧﺘﺎج اﻟﻐﻴﺐ و اﻟﺤﮑﻢ‬
‫ﻳﻠﻮذ ﺑﺎﻟﻐﻴﺐ ﻣﻦ هﺎﻧﺖ ﺷﻤﺎﺋﻠــــــﻪ ***** و ﻳﺮﮐﺐ اﻟﻬﻮل ﻗﻠﺐ ﻻذ ﺑﺎﻟﺸﻴﻢ‬
‫ﻣﺮدم از هﻤﺪﻳﮕﺮ ﺳﺆال ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪﻩ اﻧﺪ ﻳﺎ ﻋﺒﺎدت ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ؟‬
‫ﻣﻦ از ﺳﺮ ﮐﻴﻨﻪ هﻢ ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت ﺁﻧﻬﺎ و هﻢ ﺑﻪ ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﻲ ﮐﺎﻓﺮم ﻧﻤﺎزي وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺳﻮار ﺷﺪن ﺑﺮ ﻣﺮﮐﺐ ﺁن ﺑﻪ ﺁﺳﻤﺎن ﺑﺮﺳﻨﺪ ﺧﻴﻠﻲ وﻗﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ هﻢ ﺑﺎ ﺑﺘﻬﺎ‬
‫ﻣﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬هﺮﮔﺎﻩ ﺳﺘﻤﻲ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮﺳﺪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ و ﺁﻧﺮا ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺖ‬
‫دادن ﺑﻪ ﻏﻴﺐ ﻳﺎ ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﺴﻲ ﮐﻪ ارادﻩء ﺿﻌﻴﻔﻲ دارد ﺑﻪ ﻏﻴﺐ‬
‫ﭘﻨﺎﻩ ﻣﻲ ﺑﺮد و ﻗﻠﺐ ﮐﺴﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻏﻴﺐ ﭘﻨﺎﻩ ﻣﻲ ﺑﺮد ﻋﺎدﺗًﺎ ﺑﺮ ﺗﺮس ﺳﻮار ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ او – ﻟﻌﻨﺔ اﷲ – ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺗﮑﺸﻒ اﻟﺠﻤﻊ ﻋﻦ ﺻﺒﺮ و ﻣﻌﺬرة ***** إﻧﻲ ﮐﻔﺮت ﺑﺮ اﻟﺼﺒﺮ ﻣﻦ ﺣﮑﻢ‬
‫ﻣﺮدم ﺻﺒﺮ را ﺁﺷﮑﺎر ﻣﻲ ﺳﺎزﻧﺪ )از ﺻﺒﺮ دم ﻣﻲ زﻧﻨﺪ( اﻣﺎ ﻣﻦ ﺑﺎ ﻋﺮض‬
‫ﻣﻌﺬرت ﺑﻪ ﺧﺪاي ﺻﺒﺮ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر ﮐﺎﻓﺮم‪.‬‬
‫‪ 1‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻣﺠﻠﻪء ﻋﺮﺑﻲ اﻟﻤﻌﻠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎرﻩ ﭘﻨﺠﻢ ﺳﺎل دوازدهﻢ ‪ ١٩۶۵‬از ﺷﻤﺎرﻩء ﺗﺸﺮﻳﻦ ﺛﺎﻧﻲ ﮐﺎﻧﻮن اول‪ ،‬ص ‪ ،۵١‬ﻋﻨﻮان ﻗﺼﻴﺪﻩ‬
‫»ﺳﺮود ﮔﻢ ﺷﺪﻩء ﻋﺮوس« از ﺻﺎﻟﺢ ﻋﻀﻴﻤﻪ‪.‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٧٦‬‬

‫ﻋﺠﻴﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻗﺼﻴﺪﻩ اي را ﻣﺠﻠﻪء ﻋﺮب اﻟﻤﻌﻠﻢ اﻧﺘﺸﺎر ﻣﻲ دهﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﺁن ادﻋﺎ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺠﻠّﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺠﻠّﻪء ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﮐﺎﺷﺘﻦ ﺑﺬر‬
‫اﻳﻤﺎن‪ ،‬اﺧﻼق و داﻧﺶ در روح ﻣﻌﻠﻤﺎن و داﻧﺶ ﺁﻣﻮزان ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ هﺮﮔﺎﻩ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻗﺼﻴﺪﻩ اي ﮐﻪ از ﺁن ﮐﻴﻨﻪ‪ ،‬ﻓﺮوﻣﺎﻳﮕﻲ و ﭘﻠﻴﺪي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻣﻠﺖ و رﺳﺎﻟﺖ‬
‫اﻧﺒﻴﺎء ﻣﻲ ﭼﮑﺪ‪ ،‬را ﺑﺮرﺳﻲ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺁﻳﺎ – در ﺻﻮرﺗﻲ ﮐﻪ ﺳﺮﺑﺎزان اﺳﻼم ﭼﻨﻴﻦ وﺿﻌﻲ‬
‫را دارا ﺑﺎﺷﻨﺪ – ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ از دﺷﻤﻦ ﺧﻮد اﻧﺘﻘﺎم ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺁﻧﺎن را در ﺟﻨﮓ‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﭘﻴﺮوز ﮔﺮداﻧﺪ؟!‬
‫ﺁﻳﺎ ﺣﺎل اﻳﻦ ﺳﺮﮐﺸﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺣﺎل اﺑﻮﺟﻬﻞ ﺷﺒﻴﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﮐﻪ اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ اي ﺑﻪ ﺳﻮي او ﻓﺮﺳﺘﺎد ﮐﻪ ﮐﺎروان ﻣﺎ ﻧﺠﺎت ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺗﻮ ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮ ﺑﺮﮔﺮد‪،‬‬
‫اﻣﺎ اﺑﻮﺟﻬﻞ ﺟﻮاب داد‪ :‬ﺑﺨﺪا ﻗﺴﻢ ﺑﺮ ﻧﺨﻮاهﻴﻢ ﮔﺸﺖ ﺗﺎ هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﺎهﻬﺎي ﺑﺪر‬
‫وارد ﺷﻮﻳﻢ‪ ،‬ﺳﻪ روز در ﺁﻧﺠﺎ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻃﻌﺎم ﺑﺒﺨﺸﻴﻢ‪ ،‬ﺷﺘﺮهﺎ را ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﮐﻨﻴﻢ‪،‬‬
‫ﺧﻤﺮ ﺑﻨﻮﺷﻴﻢ‪ ،‬دﺧﺘﺮان ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺁواز ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و ﻋﺮب در ﻣﻮرد ﺣﺮﮐﺖ ﻣﺎ زﺑﺎن ﺑﻪ‬
‫ﺳﺨﻦ ﺑﮕﺸﺎﻳﻨﺪ؟‬
‫ﻣﮕﺮ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻪ روش ﺁﺷﮑﺎر و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪء ﮐﺎﻣﻞ را ﺑﺮاي‬
‫ﺟﻨﮓ و ﭘﻴﺮوزي ﺑﺮ دﺷﻤﻦ ﻃﺮاﺣﻲ ﻧﮑﺮد؟‬
‫ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ اش )ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﻲ وﻗﺎص( وﻗﺘﻲ ﮐﻪ او را ﺑﺮاي ﻓﺘﺢ ﻓﺎرس‬
‫رهﺴﭙﺎر ﮐﺮد‪ ،‬ﻧﮕﻔﺖ ﮐﻪ‪ :‬ﻣﻦ‪ ،‬ﺗﻮ و هﻤﺮاهﺎﻧﺖ را ﺑﻪ ﺗﻘﻮاي ﺧﺪاوﻧﺪ در هﺮ ﺣﺎﻟﻲ اﻣﺮ‬
‫ﻣﻲ ﮐﻨﻢ‪ ،‬زﻳﺮا ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ اﻣﮑﺎﻧﺎت در ﺑﺮاﺑﺮ دﺷﻤﻦ و ﻗﻮي ﺗﺮﻳﻦ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ در ﺟﻨﮓ هﻤﺎن‬
‫ﺗﻘﻮاي ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮ و هﻤﺮاهﺎﻧﺖ دﺳﺘﻮر ﻣﻲ دهﻢ ﮐﻪ ﺑﺸﺪت ﺑﺮ ﮔﻨﺎهﺎﻧﺘﺎن‬
‫ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﮐﻨﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ دﺷﻤﻦ؛ ﭼﺮاﮐﻪ ﮔﻨﺎﻩ ﻟﺸﮑﺮ ﺗﺮﺳﻨﺎﮐﺘﺮ از دﺷﻤﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﮔﻨﺎﻩ دﺷﻤﻨﺎﻧﺸﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺪا ﭘﻴﺮوز ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت‪،‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﺑﺮ ﺁﻧﺎن ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬زﻳﺮا اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻣﺎ هﻤﺎﻧﻨﺪ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد‬
‫ﻣﺎ هﻢ ﮐﻤﺘﺮ از ﺗﻌﺪاد ﺁﻧﺎن اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ در ﮔﻨﺎﻩ و ﻣﻌﺼﻴﺖ هﻢ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬در‬
‫ﺁن ﺻﻮرت ﺁﻧﺎن ﺑﺎ ﻧﻴﺮوﻳﺸﺎن ﺑﺮ ﻣﺎ ﺑﺮ ﺗﺮي ﺧﻮاهﻨﺪ داﺷﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺎ ﻓﻀﻞ »اﻳﻤﺎن و‬
‫ﺗﻘﻮا« ﺑﺮ ﺁﻧﺎن ﭘﻴﺮوز ﻧﺸﻮﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﻴﺮوي ﻣﺎن ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺮ ﺁﻧﺎن ﻏﻠﺒﻪ ﮐﻨﻴﻢ؟‬
‫ﺗﺎ ﺁﺧﺮ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ در ﻋﻬﺪي ﮐﻪ از ﺁﻧﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﻧﺼﻴﺤﺘﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺎل اﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﻨﺎهﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﺴﻲ ﮐﻪ وﺟﻮد ﺧﺎﻟﻖ را اﻧﮑﺎر‬
‫ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺁﺷﮑﺎرا ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﮐﻔﺮ و اﻟﺤﺎد ﻓﺮا ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪ و ﻣﻨﮑﺮ اﺻﻮل دﻳﻦ و اﺧﻼق‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد؟‬
‫اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﻬﻤﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻠﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻋﻤﻮﻣًﺎ و ﮐﺸﻮرهﺎي ﻋﺮﺑﻲ ﺧﺼﻮﺻًﺎ‬
‫اﮔﺮ ﺑﺨﻮاهﻨﺪ ﺑﻪ ﻗﻠﻪء ﺑﺰرﮔﻮاري و ﭘﻴﺮوزي ﺁﺷﮑﺎر ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺁﻧﺮا ﺣﻔﻆ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﻈﻴﻢ راﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬
‫ﻋﺰِﻳ ٌﺰ{ اﻟﺤﺞ‪۴٠:‬‬
‫ي َ‬
‫ن اﻟﱠﻠ َﻪ َﻟ َﻘ ِﻮ ﱞ‬
‫ﺼ ُﺮ ُﻩ ِإ ﱠ‬
‫ن اﻟﻠﱠ ُﻪ ﻣَﻦ ﻳَﻨ ُ‬
‫ﺼ َﺮ ﱠ‬
‫} َو َﻟﻴَﻨ ُ‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٧٧‬‬

‫و ﺑﻄﻮر ﻣﺴﻠﻢ ﺧﺪا ﻳﺎري ﻣﻲ دهﺪ ﮐﺴﺎﻧﻲ را ﮐﻪ او را ﻳﺎري دهﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ‬

‫ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ و ﭼﻴﺮﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺖ َأ ْﻗﺪَا َﻣ ُﻜ ْﻢ{ ﻣﺤﻤﺪ‪٧:‬‬
‫ﺼ ْﺮ ُآ ْﻢ َو ُﻳ َﺜ ﱢﺒ ْ‬
‫ﺼﺮُوا اﻟﱠﻠ َﻪ ﻳَﻨ ُ‬
‫ﻦ ﺁ َﻣﻨُﻮا إِن ﺗَﻨ ُ‬
‫}ﻳَﺎ َأ ﱡﻳﻬَﺎ اﱠﻟﺬِﻳ َ‬
‫اي ﻣﺆﻣﻨﺎن اﮔﺮ )دﻳﻦ( ﺧﺪ را ﻳﺎري دهﻴﺪ‪ ،‬ﺧﺪا ﺷﻤﺎ را ﻳﺎري ﻣﻲ ﮐﻨﺪ و‬
‫ﮔﺎﻣﻬﺎﻳﺘﺎن را اﺳﺘﻮار ﻣﻲ دارد‪.‬‬

‫‪ .2‬ﺗﻔﺮﻗﻪ‪ ،‬اﺧﺘﻼف و دﺷﻤﻨﻲ‬

‫اﮔﺮ ﻳﮑﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﻴﺮوزي در ﺣﻄﻴﻦ‪» ،‬وﺣﺪت ﺳﻴﺎﺳﻲ ﮐﺸﻮر ﺗﺤﺖ ﻳﮏ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﻲ« ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺮوزﻩ ﻳﮑﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺿﻌﻒ و ﺷﮑﺴﺖ در ﺟﻨﮕﻬﺎي ﻣﺎ ﺑﺎ‬
‫ﻳﻬﻮد‪ ،‬ﺗﻔﺮﻗﻪ‪ ،‬اﺧﺘﻼف و دﺷﻤﻨﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻪ اﻧﺪازﻩ دﺷﻨﺎﻣﻬﺎي ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬اﺗﻬﺎﻣﺎت و ﻧﺎﺳﺰاهﺎي ﻣﻴﺎن ﭘﺎدﺷﺎهﺎن و ﺳﺮان‬
‫ﮐﺸﻮرهﺎ را ﮐﻪ اﻣﻮاج رادﻳﻮ ﺑﻪ ﮔﻮش ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن ﻣﻲ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲ ﺷﻨﻴﺪﻳﻢ؟ هﺮ ﮐﺪام‬
‫دﻳﮕﺮي را ﺑﻪ ﻣﺰدوري و ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻣﺘﻬﻢ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬هﺮﮐﺪام ﺟﺎم ﻏﻀﺒﺶ را ﺑﺮ دﻳﮕﺮي‬
‫ﻣﻲ رﻳﺰد ﺗﺎ ﺷﺄن او را ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻴﺎورد و او را ﻣﺜﻞ ﻳﮏ ﺧﺎﺋﻦ ﻣﺰدور ﺟﻠﻮﻩ دهﺪ‪ .‬در‬
‫هﻤﺎن ﺣﺎل دﺷﻤﻦ ﺑﺎ ﭼﺸﻤﺎﻧﻲ ﺑﻴﺪار‪ ،‬ﻣﺮاﻗﺐ اﻳﻦ ﻧﺎﺳﺰاهﺎ و اﺗﻬﺎﻣﺎت اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻲ ﺷﮏ‬
‫او ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻳﻦ اﺧﺘﻼف‪ ،‬دﺷﻤﻨﻲ و ﮐﻴﻨﻪ اي ﮐﻪ ﻣﻠﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ ﺁن دﭼﺎر ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪،‬‬
‫از ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ ﻣﺴﺖ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺑﺮﻗﺺ در ﻣﻲ ﺁﻳﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن دﺷﻤﻦ از ﻟﺤﺎظ ﻣﺎدي‬
‫و ﻣﻌﻨﻮي ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺟﻬﺎن را ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺑﻪ ﺳﻮي ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺗﺸﻮﻳﻖ‬
‫ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اش از ﻓﺮات ﺗﺎ ﻧﻴﻞ ﺷﺐ و روز ﮐﺎر ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﻔﺮﻗﻪ و اﺧﺘﻼف ﮐﻪ اﻣﺮوزﻩ ﮐﺸﻮرهﺎي ﻋﺮﺑﻲ ﺑﻪ ﺁن ﻣﺒﺘﻼ ﮔﺸﺘﻪ اﻧﺪ‪،‬‬
‫ﭼﻴﺰي ﻧﻴﺴﺖ ﺟﺰ دوري از اﺳﻼم‪ ،‬اﻳﻦ ﺣﮑﺎم ﺻﺪهﺎ ﻣﻠﺖ را ﺑﺎ اﺻﻮل و ارادﻩء ﺷﺎن‬
‫از ﺷﺮق ﻳﺎ ﻏﺮب ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ هﻤﺪﻳﮕﺮ ﺗﺤﺮﻳﮏ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﮐﺸﻮرهﺎﻳﻲ را ﮐﻪ اﺻﻮل‬
‫ﺁﻧﺎن را ﻗﺒﻮل ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﺑﺎ اﻓﮑﺎر و ﻣﻌﺘﻘﺪاﺗﺸﺎن ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺸﻢ در ﻣﻲ ﺁورﻧﺪ‪،‬‬
‫ﮐﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪء ﺁن ﺗﺒﺎﻳﻦ و اﺧﺘﻼف در راﻩ‪ ،‬ﻣﺬهﺐ واﻓﮑﺎر اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻪ واﺷﻨﮕﺘﻦ ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ‬
‫اﺳﺖ و دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﻟﻨﺪن‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﮑﻮ ﺗﻤﺎﻳﻞ دارد و ﺁن ﺑﻪ ﭘﮑﻦ‪ .‬اﻳﻦ ﻳﮑﻲ ﺟﻨﺎح‬
‫راﺳﺖ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬و ﺁن ﻳﮑﻲ ﺟﻨﺎح ﭼﭗ‪ .‬ﻣﻠﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻋﺮب اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ‬
‫ﮔﺮوهﻬﺎ‪ ،‬اﺣﺰاب و ﮐﺸﻮرهﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﻳﺎ‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎر‪ ،‬ﭘﻴﺸﺮو ﻳﺎ ﭘﺴﺮو ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ هﻤﺪﻳﮕﺮ هﻢ ﻓﮑﺮ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ زﻳﺮ ﻳﮏ ﺑﻴﺮق ﺑﺎ هﻤﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﺤﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺁﻧﺎن از ﺷﺮﻳﻌﺖ اﺳﻼم و از‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺎزل ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻨﺎرﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ هﻤﺎن ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺮﺁن از ﺁن ﻧﻬﻲ ﻓﺮﻣﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﮐﻪ ﻣﻲ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺳﺒِﻴ ِﻠ ِﻪ{‬
‫ق ِﺑ ُﻜ ْﻢ ﻋَﻦ َ‬
‫ﺴ ُﺒ َﻞ َﻓ َﺘ َﻔ ﱠﺮ َ‬
‫ﺴ َﺘﻘِﻴﻤ ًﺎ ﻓَﺎ ﱠﺗ ِﺒﻌُﻮ ُﻩ َو َﻻ َﺗ ﱠﺘ ِﺒﻌُﻮ ْا اﻟ ﱡ‬
‫ﺻﺮَاﻃِﻲ ُﻣ ْ‬
‫ن هَـﺬَا ِ‬
‫} َوَأ ﱠ‬
‫اﻻﻧﻌﺎم‪١۵٣:‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٧٨‬‬

‫و اﻳﻦ راﻩ )ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﺮاﻳﺘﺎن ﺑﻴﺎن ﮐﺮدم( راﻩ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻦ اﺳﺖ )و ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻌﺎدت هﺮ دو ﺟﻬﺎن ﻣﻲ ﮔﺮدد(‪ .‬ﭘﺲ از ﺁن ﭘﻴﺮوي ﮐﻨﻴﺪ و از راهﻬﺎي ﺑﺎﻃﻠﻲ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ‬
‫را از ﺁن ﻧﻬﻲ ﮐﺮدم( ﭘﻴﺮوي ﻧﮑﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را از راﻩ ﺧﺪا )ﻣﻨﺤﺮف و( ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﻣﻲ‬
‫ﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﺤ ُﻜ ْﻢ{ اﻷﻧﻔﺎل‪۴۶ :‬‬
‫ﺐ رِﻳ ُ‬
‫ﺸﻠُﻮ ْا َو َﺗ ْﺬ َه َ‬
‫} َو َﻻ َﺗﻨَﺎ َزﻋُﻮ ْا َﻓ َﺘ ْﻔ َ‬
‫و ﮐﺸﻤﮑﺶ ﻣﮑﻨﻴﺪ ﮐﻪ )اﮔﺮ ﮐﺸﻤﮑﺶ ﮐﺮدﻳﺪ( درﻣﺎﻧﺪﻩ و ﻧﺎﺗﻮان ﻣﻲ ﺷﻮﻳﺪ‪ ،‬و‬
‫ﺷﮑﻮﻩ و هﻴﺒﺖ ﺷﻤﺎ از ﻣﻴﺎن ﻣﻲ رود‪.‬‬
‫ﭼﻄﻮر ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ – در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﭼﻨﻴﻦ وﺿﻌﻴﺘﻲ دارﻧﺪ – ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ از‬
‫دﺷﻤﻨﺸﺎن اﻧﺘﻘﺎم ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺁﻧﺎن را در ﺟﻨﮓ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﭘﻴﺮوز ﮔﺮداﻧﺪ؟‬

‫‪ .3‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪء ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺑﺎ ﺣﺮف ﻧﻪ ﺑﺎ ﻋﻤﻞ‬

‫اﮔﺮ ﻳﮑﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﻴﺮوزي در ﺣﻄﻴﻦ »ﺁﻣﺎدﮔﻲ ﮐﺎﻣﻞ و ﺗﻮﺟﻪ زﻳﺎد ﺑﻪ‬
‫ﻣﺴﺄﻟﻪء ﺁزاد ﺳﺎزي« ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺮوزﻩ ﻳﮑﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺿﻌﻒ و ﺷﮑﺴﺖ در ﺟﻨﮕﻬﺎي ﻣﺎ‬
‫ﺑﺎ ﻳﻬﻮد‪» ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪء ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺑﺎ ﺣﺮف‪ ،‬ﭘُﺰ دادن و دروغ« اﺳﺖ‪.‬‬
‫از هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪء ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻄﺒﻪ هﺎي دردﻧﺎﮐﻲ ﻳﺎ‬
‫ﺳﺨﻨﺎن ﺣﻤﺎﺳﻲ زﻳﺎدي را ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ اﺟﺘﻤﺎع ﻣﺮدم ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ ﺗﺎ ﻋﻮاﻃﻒ و‬
‫اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺁﻧﺎن را ﺗﺤﺮﻳﮏ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻨﻴﺪﻩ اﻳﻢ‪ ،‬و ﻣﺮدم ﺳﺎدﻩ ﻟﻮح هﻢ ﺷﻮر و ﺷﻮق ﺧﻮد‬
‫را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎن ﺑﺎ ﮐﻒ زدﻧﻬﺎي ﺗﻨﺪ و ﺻﺪاهﺎي رﻋﺪ ﺁﺳﺎ‪ ،‬اﺑﺮاز داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﺑﺪون اﻳﻨﮑﻪ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺁن‪ ،‬ﺁﻣﺎدﮔﻲ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻳﺎ ﮐﺎرهﺎي ﻣﺜﺒﺘﻲ اﻧﺠﺎم دادﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻧﻔﺮﻣﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬
‫ن}‪َ {٢‬آ ُﺒ َﺮ َﻣﻘْﺘ ًﺎ ﻋِﻨ َﺪ اﻟﱠﻠ ِﻪ أَن َﺗﻘُﻮﻟُﻮا‬ ‫ﻦ َﺁ َﻣﻨُﻮا ِﻟ َﻢ َﺗﻘُﻮﻟُﻮ َ‬
‫ن ﻣَﺎ ﻟَﺎ َﺗ ْﻔ َﻌﻠُﻮ َ‬ ‫}ﻳَﺎ َأ ﱡﻳﻬَﺎ اﱠﻟﺬِﻳ َ‬
‫ن{ }‪ {٣‬اﻟﺼﻒ‪٣ – ٢ :‬‬ ‫ﻣَﺎ ﻟَﺎ َﺗ ْﻔ َﻌﻠُﻮ َ‬
‫اي ﻣﺆﻣﻨﺎن! ﭼﺮا ﺳﺨﻨﻲ )ﺑﻪ دﻳﮕﺮان( ﻣﻲ ﮔﻮﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺗﺎن ﺑﺮاﺑﺮ ﺁن ﻋﻤﻞ‬
‫ﻧﻤﻲ ﮐﻨﻴﺪ؟ اﮔﺮ ﺳﺨﻨﻲ را ﺑﮕﻮﺋﻴﺪ و ﺧﻮدﺗﺎن ﺑﺮاﺑﺮ ﺁن ﻋﻤﻞ ﻧﮑﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﮐﻴﻨﻪ و ﺧﺸﻢ‬
‫ﻋﻈﻴﻢ ﺧﺪا ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻼ ﺑﻠﻴــــــــﻠﻲ ***** و ﻟﻴـــــــﻠﻲ ﻻ ﺗﻘﺮ ﻟﻬﻢ ﺑﺬاﮐﺎ‬
‫ﻞ ﻳﺪﻋﻲ وﺻـــــــ ً‬
‫وﮐّ‬
‫هﻤﻪ ﺁرزوي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ وﺻﺎل ﻟﻴﻠﻲ را دارﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻟﻴﻠﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺪار اﮐﺘﻔﺎ ﻧﻤﻲ‬
‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺄﻟﻪء ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ رو ﺑﻪ ﻓﺴﺎد اﺳﺖ‪ ،‬هﺮ اﻧﺪازﻩ از ﻣﻔﺴﺪﻩ اي دور ﺷﻮﻳﻢ در‬
‫ﻣﻔﺴﺪﻩ اي ﺑﺪﺗﺮ و ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﻣﻲ اﻓﺘﻴﻢ‪ .‬هﺮ روز ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺗﻮان‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ‪،‬‬
‫ﺁﻣﺎدﮔﻲ و اﺳﺘﺤﮑﺎم اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺑﺮ ﺟﻬﺎن ﻣﻲ ﺗﺎﺑﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻠﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن در ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﭘﺬﻳﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪء ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﻠﺘﻬﺎ دﭼﺎر ﻳﺄس و ﻧﻮﻣﻴﺪي ﺷﺪﻩ‬
‫اﻧﺪ‪ ،‬هﺎن‪ ،‬اﻳﻦ هﻤﺎن اﺧﺒﺎر ﺻﻠﺢ و ﻃﺮح »روﺟﺮز« و ﻃﺮﺣﻬﺎي دﻳﮕﺮي هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫هﺮﭼﻨﺪ ﮔﺎهﻲ ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﺎ ﻣﻲ رﺳﺪ‪ ،‬اﻳﻦ هﻤﺎن ﮐﺸﻮرهﺎي ﻋﺮﺑﻲ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﺟﺮاي‬
‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٧٩‬‬

‫ﻃﺮﺣﻬﺎي ﻣﺠﻤﻞ و ﻣﻔﺼﻞ ﻗﺪرﺗﻬﺎي ﺑﺰرگ را ﺑﺮ ﻋﻬﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ هﻤﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬
‫هﺎي هﻮﻟﻨﺎﮐﻲ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي از ﭘﺎي درﺁوردن ﻋﻤﻠﻴﺎت ﭼﺮﻳﮑﻲ‪ ،‬و ﺧﺪﺷﻪ وارد‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺑﻪ اﺻﻞ و رﻳﺸﻪء ﻣﺴﺄﻟﻪء ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﻃﺮح رﻳﺰي ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻲ ﺷﮏ هﻤﻪء اﻳﻨﻬﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻧﻔﻊ اﺳﺮاﺋﻴﻞ‪ ،‬و ﻣﺮﺣﻠﻪء اول ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ ﺁرزوهﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ و اهﺪاف‬
‫ﺑﺰرگ اﺳﺘﻌﻤﺎري اﺳﺮاﺋﻴﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﺁﻏﺎز ﺗﻮﻟﺪ اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺣﮑﺎم در ﺗﻮﺟﻪ و اهﺘﻤﺎم ﺑﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪ‬
‫ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ و ﺟﻬﺎد در راﻩ ﺁن‪ ،‬ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ﻻزم را از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻧﺪادﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن در ﺁن‬
‫ﺻﻮرت ﻓﺴﺎد ﺧﺎﻧﻪ هﺎ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻨﻬﺎي رﻗﺺ‪ ،‬و ﻣﻐﺎزﻩ هﺎي ﻣﺸﺮوب ﻓﺮوﺷﻲ را ﻣﻲ ﺑﺴﺘﻨﺪ‬
‫– ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ »دوﮔﻞ« )‪ (De Gaulle‬در ﭘﺎﻳﺎن ﺣﮑﻮﻣﺘﺶ در ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ دوم ﻋﻤﻞ‬
‫ﮐﺮد – ﭘﺨﺶ ﺗﺮاﻧﻪ هﺎي ﺗﺄﺗﺮهﺎ و رﻗﺼﻬﺎي ﻣﺒﺘﺬل و ﺑﻲ ﺷﺮﻣﺎﻧﻪ را از رادﻳﻮ‬
‫ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻬﺎﻳﺸﺎن ﻣﻨﻊ ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﻮاﻧﺎن را از ﻧﻈﺮ اﺧﻼق و دﻳﻦ ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺁﻣﺎدﻩ‬
‫ﻣﻲ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﻣﻈﺎهﺮ ﺿﻌﻒ‪ ،‬اﻧﺤﻄﺎط‪ ،‬و اﻧﺤﻼل را از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻲ زدودﻧﺪ!! ﺁﻳﺎ در‬
‫ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ اهﺘﻤﺎم و ﺁﻣﺎدﮔﻲ ﻧﺪارﻧﺪ و در ورﻃﻪء اﻧﺤﻄﺎط و اﻧﺤﻼل‬
‫اﻓﺘﺎدﻩ اﻧﺪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ از دﺷﻤﻦ اﻧﺘﻘﺎم ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺁﻧﺎن را در ﺟﻨﮓ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ‬
‫ﭘﻴﺮو ﻣﻲ ﮔﺮداﻧﺪ؟‬

‫‪ .4‬ﻫﺪف ﺟﻨﮓ إﻋﻼي ﻛﻠﻤﻪء اﷲ ﻧﺒﻮد؟‬

‫اﮔﺮ ﻳﮑﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﻴﺮوزي در ﺣﻄﻴﻦ »ﺟﻨﮓ ﺑﺮاي إﻋﻼي ﮐﻠﻤﻪء اﷲ« ﺑﻮد‪،‬‬
‫اﻣﺮوز ﻳﮑﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺿﻌﻒ و ﺷﮑﺴﺖ در ﺟﻨﮕﻬﺎي ﻣﺎ ﺑﺎ ﻳﻬﻮد‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﺑﺨﺎﻃﺮ‬
‫ﺗﻌﺼﺒﺎت‪ ،‬هﻮاهﺎ‪ ،‬اﻓﮑﺎر واردﻩ و اﺻﻮل ﺟﺪﻳﺪ و ﻣﺪرﻧﻲ ﮐﻪ هﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪي ﺑﺎ‬
‫اﺳﻼم ﻧﺪارد‪ ،‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻲ ﺷﻨﻴﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮﻻن و رؤﺳﺎي ﺟﻤﻬﻮر ﺑﺮاي‬
‫ﺗﺤﺮﻳﮏ ﻣﺮدم و ﺑﻴﺪار ﮐﺮدن هﻤﺘﺸﺎن ﺑﺮاي ﺟﻨﮓ‪ ،‬در ﺳﺨﻨﺎﻧﺸﺎن ﻧﺎم ﺧﺪا را ﺑﺮ زﺑﺎن‬
‫ﻧﻤﻲ ﺁوردﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﮔﻔﺘﻪ هﺎ و ﺑﻴﺎﻧﻴﻪ هﺎي ﺷﺎن اﺳﻤﻲ از اﺳﻼم ﺷﻨﻴﺪﻩ ﻧﻤﻲ ﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﺁﻧﺮا ﺑﺮاي ﺗﺤﺮﻳﮏ ﻣﺮدم و ﺑﻴﺪاري هﻤﺘﺸﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺟﺎهﻠﻴﺘﻲ ﻋﻠﻨﻲ و‬
‫ﺗﻌﺼﺒﻲ ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﺎل ‪١٩۴٨‬م دﻋﻮت ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻧﺎم ﻣﻠﻴﺖ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﺳﺎل ‪١٩۵۶‬م دﻋﻮت ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻧﺎم ﻣﻠﻴﺖ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﺳﺎل ‪ ١٩۶٧‬دﻋﻮت ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻧﺎم اﺻﻮل اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﺳﺎل ‪١٩٧٣‬م دﻋﻮت ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻧﺎم ﻋﺰت ﻋﺮﺑﻲ‪ ،‬ﻣﺒﺎرزﻩ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ن إِن‬
‫ﺳ ْﻠﻄَﺎ ٍ‬
‫ﺳﻤﱠ ْﻴ ُﺘﻤُﻮهَﺎ أَﻧ ُﺘ ْﻢ وَﺁﺑَﺎ ُؤآُﻢ ﻣﱠﺎ أَﻧ َﺰ َل اﻟﻠﱠ ُﻪ ِﺑﻬَﺎ ﻣِﻦ ُ‬
‫ﺳﻤَﺎء َ‬ ‫ﻲ ِإﻟﱠﺎ َأ ْ‬ ‫}ِإ ْ‬
‫ن ِه َ‬
‫ﺲ َو َﻟ َﻘ ْﺪ ﺟَﺎءهُﻢ ﻣﱢﻦ رﱠﺑﱢ ِﻬ ُﻢ ا ْﻟ ُﻬﺪَى{ اﻟﻨﺠﻢ‪٢٣ :‬‬ ‫ﻦ َوﻣَﺎ َﺗ ْﻬﻮَى ا ْﻟﺄَﻧ ُﻔ ُ‬ ‫ﻈﱠ‬‫ن ِإﻟﱠﺎ اﻟ ﱠ‬
‫َﻳ ﱠﺘ ِﺒﻌُﻮ َ‬
‫اﻳﻨﻬﺎ ﻓﻘﻂ ﻧﺎﻣﻬﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ و ﭘﺪراﻧﺘﺎن )از ﭘﻴﺶ ﺧﻮد( ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﻳﺪ‪،‬‬
‫هﺮﮔﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ دﻟﻴﻞ و ﺣﺠﺘﻲ )ﺑﺮ ﺻﺤﺖ ﺁﻧﻬﺎ( ﻧﺎزل ﻧﮑﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ ﺟﺰ از‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٨٠‬‬

‫ﮔﻤﺎﻧﻬﺎي ﺑﻲ اﺳﺎس و هﻮاهﺎي ﻧﻔﺲ ﭘﻴﺮوي ﻧﻤﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ هﺪاﻳﺖ و رهﻨﻤﻮد‬
‫از ﺳﻮي ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﺎن ﺑﺮاي اﻳﺸﺎن ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺷﻌﺎرهﺎي ﮐﻔﺮ ﺁﻣﻴﺰ و اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻬﺎي ﮔﻤﺮاﻩ ﮐﻨﻨﺪﻩ اي ﮐﻪ ﺁن روزهﺎ ﺑﺮ ﻣﺎ‬
‫ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻲ ﺷﺪ و ﺗﻨﻬﺎ هﺪف ﺁن دور ﮐﺮدن اﺳﻼم از هﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺘﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫دﺷﻤﻦ ﻳﺎ ﺁزاد ﺳﺎزي ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻏﺼﺐ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬را ﻧﻤﻲ داﻧﺴﺘﻴﻢ‪ .‬از اﻳﻦ هﻤﻪ ﺑﺪﺗﺮ‬
‫روان ﮐﺮدن ﺟﻨﺒﺸﻬﺎي ﻣﻠﻲ اﺟﻴﺮ ﺷﺪﻩ – در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﺳﺮاﺋﻴﻞ – درﮔﻴﺮ ﺷﺪن ﺑﺎ دﻳﻦ‪،‬‬
‫ﺗﮑﺒﺮ ﺑﺮ ذات اﷲ‪ ،‬اﺳﻼم وﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﮑﻲ از ﻣﺰدوران‪ ١‬ﺣﺰب ﭘﻴﺸﺮو در ﮐﺘﺎﺑﺶ‬
‫ﺑﺎ ﻧﺎم »از ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﻲ ﺗﺎ اﻧﻘﻼب« ﻧﻮﺷﺖ‪ :‬ﺟﻬﺎن از راﻩ ﺳﺮﮐﺸﺎن ﻧﺠﺎت ﭘﻴﺪا ﺧﻮاهﺪ‬
‫ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﻤﺪن ﻣﺎ‪ ،‬ﻓﺮهﻨﮓ ﻣﺎ و هﺮ ﭼﻪ را ﮐﻪ دوﺳﺖ دارﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺪون ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﺧﻮاهﺪ‬
‫رﺳﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺮﮐﺸﺎن ﻧﻤﮏ زﻣﻴﻦ و ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺪا هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﻣﻦ ﻣﻄﻤﺌﻦ‬
‫هﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﺁن ﺑﻮﺟﻮد ﻧﺨﻮاهﺪ ﺁﻣﺪ‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺁﻧﺮا ﭘﺪﻳﺪ ﺁورﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎ ﺑﺎ اﻳﻦ اﻧﻘﻼﺑﻴﻮن ﺳﺮﮐﺶ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺪا‪ ،‬ﺷﺮﻳﻌﺖ و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮاﻧﺶ‪ ،‬ﭘﻴﺮوز ﻣﻲ‬
‫ﺷﻮﻳﻢ؟ ﻳﺎ از ﻣﻔﺴﺪﻩ اي ﺑﻪ ﻣﻔﺎﺳﺪ و از ﻏﻤﻲ ﺑﺴﻮي ﻏﻤﻬﺎي دﻳﮕﺮ ﻧﻤﻲ روﻳﻢ؟‪..‬‬
‫ﺁﻳﺎ از ﺁﻧﺎن اﻧﺘﻈﺎر ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻲ رود؟ ﺁﻳﺎ ﺑﺎ دﺳﺘﻬﺎي ﺁﻧﺎن – ﮐﻪ ﺗﮑﺒﺮي ﻋﻠﻨﻲ در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺪا‪ ،‬ارزﺷﻬﺎي واﻻ و اﺳﻼم دارﻧﺪ – ﭘﻴﺮوزي ﺗﺤﻘﻖ ﺧﻮاهﺪ ﻳﺎﻓﺖ؟ ﺁﻳﺎ ﻣﻤﮑﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ روزي ﺁﻧﺎن‪ ،‬ﺳﺮﺑﺎزان ﻓﺪا ﮐﺎر و ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن ﻣﻴﺪان ﺟﻨﮓ ﺷﻮﻧﺪ؟‬
‫ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ هﺮﮔﺰ ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻦ ﻣﻠﺤﺪان ﻓﺮوﻣﺎﻳﻪ ﺁزاد ﻧﺨﻮاهﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻨﮑﺮان ادﻳﺎن و ﺧﺎﻟﻖ‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺁزاد ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ و ﻧﻪ اﺳﺮاﺋﻴﻞ از ﺑﻴﻦ‬
‫ﺧﻮاهﺪ رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺑﻴﻬﻮدﻩ ﮐﺎران ﻣﺠﺮم‪ ،‬ﻋﺎﺷﻘﺎن ﻓﺎﺳﺪ و داﺋﻢ اﻟﺨﻤﺮهﺎ ﺁزاد‬
‫ﻧﺨﻮاهﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻳﻘﻴﻦ دارم ﮐﻪ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ دﺳﺘﺎن ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺻﺎدق‪ ،‬ﺁﻧﺎن ﮐﻪ هﻤﻴﺸﻪ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺪاﻳﺸﺎن ﺧﺎﺿﻌﻨﺪ و او را ﻋﺒﺎدت ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف وﻧﻬﻲ از ﻣﻨﮑﺮ‬
‫ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺪود و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﻣﺮاﻋﺎت ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﺎ وﺿﻮ ﺑﻪ ﻣﻴﺪان‬
‫ﺟﻨﮓ ﻣﻲ روﻧﺪ و ﻗﺒﻞ از ﺁﻧﮑﻪ ﺟﺴﻤﺸﺎن وﺿﻮ ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬ﻗﻠﺒﺸﺎن ﭘﺎﮎ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺁزاد‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺁﻧﺎن ﮐﻪ هﻴﭽﮑﺲ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺎن ﺑﺎﻳﺴﺘﺪ‪ ،‬و هﺮﮔﺎﻩ ﻣﻨﺎدي در‬
‫ﻣﻴﺎﻧﺸﺎن ﻧﺪا در دهﺪ‪ ،‬هﻴﭻ ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﻳﺎراي ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺎن را ﻧﺪارد‪ .‬اي ﺑﺎد‬
‫ﺑﻬﺸﺖ! وزان ﺁﻏﺎز ﮐﻦ‪ ،‬اي ﻳﺎري ﺧﺪا! ﻧﺰدﻳﮏ ﺷﻮ‪ ،‬اي ﻣﺮدان ﻗﺮﺁن! ﻗﺮﺁن را ﺑﺎ‬
‫ﮐﺎرهﺎﻳﺘﺎن زﻳﻨﺖ ﺑﺨﺸﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻧﺎن ﮐﺴﺎﻧﻲ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻧﻈﺮﻳﻪء ﻣﺎدي ﻣﻲ ﺷﻮرﻧﺪ‪ ،‬زﺑﺎن اﻋﺪاد را ﻣﺴﺨﺮﻩ‬
‫ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﻟﺸﮑﺮ دﺷﻤﻦ اهﻤﻴﺖ ﻧﻤﻲ دهﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻴﻔﻴﺖ اﺧﻼق و اﻳﻤﺎن‬
‫ﺧﻮد اﻋﺘﻤﺎد دارﻧﺪ‪ ،‬اﻓﻖ ﺁﻧﻬﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘﻪ و از زﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺁﺳﻤﺎن رﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻬﺎن‬

‫‪ 1‬ﻧﺎﻣﺶ ﻧﺪﻳﻢ اﻟﺒﻄﺎر اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٨١‬‬

‫ﺑﻴﺪار را ﺑﻪ ﺳﻮي ﺟﻬﺎن ﻧﺎﭘﻴﺪا ﭘﻴﻤﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻤﺎن دارﻧﺪ ﺑﻪ اﻳﻨﮑﻪ اﮔﺮ دوﺳﺘﻲ ﻣﺮدم و‬
‫ﻳﺎري دﻧﻴﺎ را از دﺳﺖ ﺑﺪهﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﻞ ﺷﺄﻧﻪ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن اﺳﺖ‪:‬‬
‫} َو َآﻔَﻰ ﺑِﺎﻟّﻠ ِﻪ َو ِﻟ ّﻴ ًﺎ َو َآﻔَﻰ ﺑِﺎﻟّﻠ ِﻪ َﻧﺼِﻴﺮًا{ اﻟﻨﺴﺎء‪۴۵ :‬‬
‫و ﮐﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ و ﮐﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫ﮐﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪا ﻳﺎور ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻟﺸﮑﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺸ ِﺮ{ اﻟﻤﺪﺛﺮ‪٣١ :‬‬
‫ﻲ ِإﻟﱠﺎ ِذ ْآﺮَى ِﻟ ْﻠ َﺒ َ‬
‫ﻚ ِإﻟﱠﺎ ُه َﻮ َوﻣَﺎ ِه َ‬
‫ﺟﻨُﻮ َد َر ﱢﺑ َ‬
‫} َوﻣَﺎ َﻳ ْﻌ َﻠ ُﻢ ُ‬
‫ﻟﺸﮑﺮهﺎي ﭘﺮوردﮔﺎرت را ﺟﺰ او ﮐﺴﻲ ﻧﻤﻴﺪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻧﺎن هﻤﺎن ﮐﺴﺎﻧﻲ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁﻧﺎن ﺁزاد ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻴﮑﺮوب‬
‫ﻳﻬﻮدﻳﺖ از ﺧﺎﮎ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺑﺮﮐﻨﺪﻩ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺁﻧﺎن هﺪﻓﻲ ﺟﺰ اﻋﻼي ﮐﻠﻤﻪء اﷲ ﻧﺎﻣﻲ‬
‫ﺟﺰ اﺳﻼم‪ ،‬ﺷﻌﺎري ﺟﺰ ﺑﻨﺪﮔﻲ ﺧﺪا و ﻓﺮﻳﺎدي ﺟﺰ اﷲ اﮐﺒﺮ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺻﻠﻲ اﷲ‬
‫ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ در ﻳﮑﻲ از اﺣﺎدﻳﺜﺶ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن ﻣﺆﻣﻦ اﺷﺎرﻩ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬ﺗﺎ‬
‫هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﻳﻬﻮد ﻣﻲ ﺟﻨﮕﻨﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻳﻬﻮدي ﭘﺸﺖ ﺳﻨﮓ ﻳﺎ درﺧﺖ‬
‫ﭘﻨﻬﺎن ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﺳﻨﮓ ﻳﺎ درﺧﺖ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اي ﻣﺴﻠﻤﺎن! اي ﺑﻨﺪﻩء ﺧﺪا! اﻳﻦ ﻳﻬﻮدي‬
‫ﭘﺸﺖ ﻣﻦ اﺳﺖ ﺑﻴﺎ و او را ﺑﮑﺶ‪ ،‬ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺑﺮﭘﺎ ﻧﺨﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ .‬رواﻩ ﻣﺴﻠﻢ‪.‬‬
‫اﻳﻨﺎن ﻳﻬﻮد را ﻣﻲ ﮐﺸﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ را رهﺎ ﻣﻲ ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﺁﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ‬
‫از اردﻧﻴﻬﺎ‪ ،‬ﺳﻮرﻳﻪ اﻳﻬﺎ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﻴﻬﺎ‪ ،‬ﻳﺎ ﻋﺮب‪ ...‬ﺁﻧﺎن اﻳﻦ ﻋﻨﺎوﻳﻦ را ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‬
‫و ﻋﻨﻮاﻧﻲ ﺟﺰ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺪارﻧﺪ!‬
‫اﻳﻨﺎن هﻤﺎن ﮐﺴﺎﻧﻲ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﻨﮓ ﻳﺎ درﺧﺖ رو ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اي‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬اي ﺑﻨﺪﻩء ﺧﺪا‪ .‬ﺁﻧﺎن ﭘﺮﭼﻤﻲ ﺟﺰ اﺳﻼم و ﺑﻨﺪﮔﻲ ﺑﺮاي ﺧﺪاي واﺣﺪ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ هﻤﺎن ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻠﺖ او را ﻣﻲ ﺧﻮاهﺪ‪ ،‬اوﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ‬
‫اﺳﺮاﺋﻴﻞ را ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻲ ﮐﻨﺪ وﻳﻬﻮد را از ﻣﻴﺎن ﻣﻲ ﺑﺮد‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ او ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﻗﻠﺒﺶ ﺳﺮﺷﺎر از اﻳﻤﺎن اﺳﺖ‪ ،‬در ﺗﻤﺎم‬
‫اﻋﻀﺎﻳﺶ ﺷﻌﻠﻪء اﻳﻤﺎن و ﻳﻘﻴﻦ روﺷﻦ اﺳﺖ‪ ،‬و زﻧﺪﮔﻲ دﻧﻴﻮي را ﺑﻪ ﺁﺧﺮت ﻓﺮوﺧﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن »ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ« ﮐﻪ اﺳﻼم را هﻤﺎﻧﻨﺪ اﺳﻢ و ﺷﻬﺮﺗﺶ از ﭘﺪر و ﻣﺎدرش‬
‫ﺑﻪ ارث ﺑﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺎم او هﻤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺷﻨﺎﺳﻨﺎﻣﻪ هﻤﺮاﻩ ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻮﻟﺪش ﺁﻣﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺎم ﻇﺎهﺮﻳﺶ ﻋﺒﺪ اﷲ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در واﻗﻊ ﻋﺒﺪ ﺷﻬﻮات‪ ،‬ﻋﺒﺪ زن‪ ،‬ﻋﺒﺪ ﺟﺎم‬
‫ﺷﺮاب‪ ،‬ﻋﺒﺪ دﻧﻴﺎ و ﭘﻮل و ﻋﺒﺪ اﺻﻮﻟﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻳﻬﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺮداﻧﻲ ﻧﻪ ﭘﻴﺮوزي ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮاهﺪ ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻨﻲ ﺁزاد ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ ،‬و ﻧﻪ‬
‫ﭘﺮﭼﻤﻲ ﺑﺮاي ﻣﻠﺖ ﻣﺎ ﺑﺮاﻓﺮاﺷﺘﻪ ﺧﻮاهﺪ‪ ،‬ﺁﻧﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﻲ و ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل‬
‫دارﻧﺪ‪.١‬‬
‫ﻳﻬﻮد در ﺟﻨﮓ ‪١٩۴٨‬م هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﮔﺮوهﻲ ﻣﺆﻣﻦ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ اﺧﻮان‬
‫اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺎن ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻃﻌﻢ رﺳﻮاﻳﻴﻬﺎﻳﻲ را ﭼﺸﻴﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﮔﺮوﻩ ﮐﻪ‬
‫‪ 1‬از ﮐﺘﺎب »دوﻣﻴﻦ ﻣﻔﺴﺪﻩ« ﻣﺆﻟﻒ اﺳﺘﺎد ﻳﻮﺳﻒ ﻗﺮﺿﺎوي ص ‪٨٩‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٨٢‬‬

‫ﺑﻴﺸﺘﺮ از ‪ ٢٠٠‬ﻣﺮد ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻲ رﻏﻢ ﮐﻤﺒﻮد اﻣﮑﺎﻧﺎت‪ ،‬ﻟﻮازم ﺟﻨﮕﻲ‪ ،‬و وﺟﻮد‬
‫ﺧﻴﺎﻧﺘﻬﺎﻳﻲ ﺑﺮ ﺿﺪﺷﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﮕﻔﺘﻲ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﺮا ﻧﻪ! در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ اﻳﻦ ﮔﺮوﻩ ﻣﺆﻣﻦ ﺷﻬﺎدت در راﻩ ﺧﺪا را ﻣﻲ ﺧﻮاهﻨﺪ‪ ،‬ﺁﻧﺎن‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﺮگ ﻣﻲ دوﻧﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ ﻳﮏ اﺳﻴﺮ ﻳﻬﻮدي ﺑﻪ اﻓﺴﺮ ﻣﺠﺎهﺪي‬
‫ﺑﻨﺎم »ﻣﻌﺮوف اﻟﺨﻀﺮي« ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از اﻳﻦ ﻣﺮدان ﺳﺨﺖ ﮐﻮش ﻣﻲ ﺗﺮﺳﻴﻢ از‬
‫هﻴﭻ ﻧﻴﺮوي دﻳﮕﺮي ﻧﻤﻲ ﺗﺮﺳﻴﻢ‪ .‬اﻓﺴﺮ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬ﻋﻠﺖ ﺗﺮس ﺷﻤﺎ از ﺁﻧﺎن ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫ﻳﻬﻮدي ﺟﻮاب داد‪ :‬ﻣﺎ از ﮐﺸﻮرهﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺁﻣﺪﻳﻢ ﺗﺎ زﻧﺪﮔﻲ ﮐﻨﻴﻢ‪،‬‬
‫اﻣﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﻣﺮدن ﺑﻪ اﻳﻨﺠﺎ ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ اواﺧﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻲ ﺷﻨﻴﺪﻳﻢ ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ‬
‫رﻣﻀﺎن‪ ،‬اﻓﺴﺮان ﻣﺆﻣﻦ و ﺳﺮﺑﺎزان ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ ﮐﻪ دوران ﺧﺪﻣﺖ ﺳﺮﺑﺎزي را در ﺳﭙﺎﻩ‬
‫ﺳﻮرﻳﻪ ﺑﺴﺮ ﻣﻲ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺘﺤﺎن ﺧﻮﺑﻲ ﭘﺲ دادﻩ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻨﺪ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن اﻳﺴﺘﺎدﮔﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و‬
‫ﺧﺴﺎرت ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ را ﺑﺮ دﺷﻤﻦ ﻳﻬﻮدي ﺗﺤﻤﻴﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺮاي ﻣﻠﺘﺸﺎن ﭘﻴﺮوزﻳﻬﺎي‬
‫ﺟﺎوداﻧﻪ اي را ﺑﻪ ﺛﺒﺖ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﺁﻧﺎن ﺑﺮاي اﻋﻼي ﮐﻠﻤﻪء اﷲ ﻣﻲ ﺟﻨﮕﻴﺪﻧﺪ و‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺎ اﺧﻼق ﮐﺮﻳﻤﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺮداﻧﮕﻲ و ادب واﻻي اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬زﻳﻨﺖ ﺑﺨﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ‪ ،‬اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬اﻋﻼي ﮐﻠﻤﻪء اﷲ‪ ،‬رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت در راﻩ ﺧﺪا و ﺑﺎ ﻧﺎم اﺳﻼم‬
‫وارد ﺟﻨﮓ ﺷﺪن‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﻣﻘﺪﻣﺎت ﭘﻴﺮوزي اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺎﻟﺘﻲ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﻌﺼﺒﺎت‪ ،‬هﻮاهﺎي ﻧﻔﺲ و ﺷﻌﺎرهﺎي‬
‫واردﻩ ﺑﺠﻨﮕﻨﺪ‪ ،‬ﺁﻳﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ از دﺷﻤﻨﺎﻧﺸﺎن اﻧﺘﻘﺎم ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ ﻳﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺁﻧﺎن را‬
‫در ﺟﻨﮓ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﭘﻴﺮوز ﮔﺮداﻧﺪ؟‬

‫‪ .5‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﺴﺄﻟﻪء ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﺴﺄﻟﻪء ﻋﺮﺑﻲ ﺻﺮف‬

‫اﮔﺮ ﻳﮑﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﻴﺮوزي در ﺣﻄﻴﻦ »ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﺴﺄﻟﻪء ﺁزادﺳﺎزي ﻗﺪس ﺑﻪ‬
‫ﻣﺴﺄﻟﻪء اﺳﻼﻣﻲ« ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺮوزﻩ ﻳﮑﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺿﻌﻒ و ﺷﮑﺴﺖ در ﺟﻨﮕﻬﺎي ﻣﺎ ﺑﺎ‬
‫ﻳﻬﻮد‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﺴﺄﻟﻪء ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪء ﻋﺮﺑﻲ و ﻣﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻪ اﻧﺪازﻩ از رادﻳﻮهﺎ‬
‫ﻣﻲ ﺷﻨﻴﺪﻳﻢ و در روزﻧﺎﻣﻪ هﺎي ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﻨﺪﻩ هﺎ و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ هﺎﻳﺸﺎن ﻣﺮدم را‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻋﺮﺑﻲ ﻓﺮا ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬و ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺮب ﻣﺴﺌﻮل‬
‫ﺁزاد ﺳﺎزي ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ و روﻳﺎروﻳﻲ ﺑﺎ ﻳﻬﻮد اﺳﺖ؟‬
‫ﺁﻳﺎ اﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﻴﻪ هﺎ و ﺳﺨﻨﺎن ﺳﺒﺐ ﮔﻤﺮاﻩ ﮐﺮدن ﺷﺶ ﺻﺪ ﻣﻠﻴﻮن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻮﻣﻴﻦ ﺣﺮم‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﻗﺒﻠﻪ و ﻣﺤﻞ إﺳﺮاي ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ اﻳﻤﺎن دارﻧﺪ و‬
‫ﺣﺘﻲ ﺟﻨﮓ در راﻩ ﺳﺮزﻣﻴﻦ اﺳﻼم را ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺟﻬﺎد و ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ هﺪف ﻣﻲ داﻧﻨﺪ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ؟‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻳﻬﻮد ﺑﻪ اﺳﻢ ﻣﻠﻴﺖ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻪ اﺳﻢ ﻋﺮﺑﻴﺖ‪ ،‬ﺧﻴﺎﻧﺖ ﺑﻪ اﺳﻼم‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ و‬
‫ﻣﺴﺄﻟﻪء ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻴﺎﻧﺖ ﺑﻪ اﺳﻼم اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﺎم ﻣﻠﻴﺖ ﻳﺎ ﻋﺮﺑﻴﺖ‬
‫ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺟﻬﺎد ﻓﺮا ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬اﺳﻼم را از ﺟﻨﮕﻴﺪن ﺑﺎ ﻧﺎم ﺁن ﺟﻬﺎد در راﻩ ﺁن دور‬
‫ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٨٣‬‬

‫ﺧﻴﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﺎم ﻣﻠﻴﺖ ﻳﺎ ﻋﺮﺑﻴﺖ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺟﻬﺎد‬
‫ﻓﺮا ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻋﺮﺑﻲ را ﺑﻌﻨﻮان راﺑﻄﻪ ﺑﺮادري و ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﻣﻠﻲ را ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي اﻳﻤﺎﻧﻲ ﻣﻲ ﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺒﺤﺎن در ﮐﺘﺎب ﻣﺤﮑﻤﺶ‬
‫ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺧ َﻮ ٌة{ اﻟﺤﺠﺮات‪١٠:‬‬
‫ن ِإ ْ‬
‫}ِإ ﱠﻧﻤَﺎ ا ْﻟ ُﻤ ْﺆ ِﻣﻨُﻮ َ‬
‫ﻓﻘﻂ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺮادر هﻤﺪﻳﮕﺮ اﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺣ َﺪ ًة{ اﻷﻧﺒﻴﺎء‪٩٢ :‬‬
‫ن َه ِﺬ ِﻩ ُأﻣﱠ ُﺘ ُﻜ ْﻢ ُأ ﱠﻣ ًﺔ وَا ِ‬
‫}ِإ ﱠ‬
‫اﻳﻦ ﻣﻠﺖ ﻳﮕﺎﻧﻪ اي ﺑﻮدﻩ )و ﺁﺋﻴﻦ واﺣﺪ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪء ﻳﮑﺘﺎﻳﻲ دارﻧﺪ(‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎ از اﻳﻦ دو ﺁﻳﻪ ﺟﺰ اﻳﻦ ﻓﻬﻤﻴﺪﻩ ﻣﻲ ﺷﻮد ﮐﻪ راﺑﻄﻪء ﺣﻘﻴﻘﻲ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ را‬
‫ﺟﻤﻊ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺁﻧﺎن را هﻤﺎهﻨﮓ ﻣﻲ ﺳﺎزد‪ ،‬هﻤﺎن راﺑﻄﻪء اﻋﺘﻘﺎدي اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫اﺳﻼم اﻳﻦ راﺑﻄﻪ را وراي راﺑﻄﻪء ﺧﻮن‪ ،‬ﺟﻨﺲ‪ ،‬رﻧﮓ‪ ،‬زﺑﺎن و ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻲ داﻧﺪ؟‬
‫ﺁﻳﺎ در ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻠﺖ اﺳﻼم ﺧﻴﺎﻧﺘﻲ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از اﻳﻦ ﺧﻴﺎﻧﺖ را دﻳﺪﻩ اﻳﺪ؟‬
‫ﺁﻳﺎ در ﺗﻤﺎم ﺟﻨﮕﻬﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺣﺎل ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎﻧﺸﺎن اﻧﺠﺎم دادﻩ‬
‫اﻧﺪ‪ ،‬اﻧﮑﺎر و ﻧﺎﺳﭙﺎس در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺮادران اﺳﻼم‪ ،‬ﻣﺜﻞ اﻳﻦ اﻧﮑﺎر و ﻧﺎﺳﭙﺎس دﻳﺪﻩ اﻳﺪ؟‬
‫ﺧﻴﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪء ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ اﺳﺖ؛ زﻳﺮا ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﺎم ﻣﻠﻴﺖ ﻳﺎ ﻋﺮﺑﻴﺖ ﻣﺮدم را ﺑﻪ‬
‫ﺟﻬﺎد ﻓﺮا ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺟﻔﺎ و ﮐﻴﻨﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻏﻴﺮ ﻋﺮب ﻣﻮﺿﻌﮕﻴﺮي ﻣﻲ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ دروغ و ﺑﻬﺘﺎن ﺑﻪ ﺁﻧﺎن اﺑﻼغ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪء ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺴﺄﻟﻪء ﻋﺮب‬
‫اﺳﺖ ﻧﻪ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎ اﻣﮑﺎن دارد – ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ واﮐﻨﺶ – ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺷﺮق و ﻏﺮب ﺟﻬﺎن‬
‫ﺑﺮاي ﭘﻴﺮوزي ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ و ﺟﻬﺎد ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺁن هﻢ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺁﻧﮑﻪ‬
‫دﻋﻮﺗﮕﺮان ﺑﻪ ﻣﻠﻴﺖ ﻋﺮﺑﻲ هﺮﮔﻮﻧﻪ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي ﺁﻧﺎن را ﺑﺎ ﮐﺸﻮرهﺎي اﺳﻼﻣﻲ و‬
‫ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺷﺎن را ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪﻩء اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻗﻄﻊ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺁﻣﺎدﻩ ﮐﻨﻨﺪ؟‬
‫ﺁﻳﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺮاﻓﺘﺨﺎر ﺷﺎن و در ﺳﻴﺮﻩء ﭘﺪران ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺷﺎن‪ ،‬ﻧﺴﺒﻲ‬
‫ﺟﺰ ﻧﺴﺐ اﺳﻼم و راﺑﻄﻪ اي ﺟﺰ راﺑﻄﻪ اﻳﻤﺎن و ﻗﺮﺁن ﻣﻲ ﺷﻨﺎﺳﻨﺪ؟‬
‫ﺷﺎﻋﺮ راﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬
‫دﻋﻲ اﻟﻘﻮم ﻳﻨﺼـــــــﺮ ﻣﺪّﻋﻴـــــﻪ ***** ﻟﻴﻠﺤﻘﻪ ﺑﺬي اﻟﺤﺴﺐ اﻟﺼﻤﻴﻢ‬
‫أﺑﻲ اﻻﺳﻼم ﻻ اب ﻟﻲ ﺳــــــــﻮاﻩ ***** إذا إﻓﺘﺨﺮوا ﺑﻘﻴﺲ أو ﺗﻤﻴﻢ‬
‫ﭘﺴﺮ ﺧﻮاﻧﺪﻩء ﻗﻮم‪ ،‬ﺧﻮاهﺎن ﺧﻮد را ﻳﺎري ﻣﻲ دهﺪ ﺗﺎ او را ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ اي‬
‫اﺻﻴﻞ ﻣﻠﺤﻖ ﺳﺎزد؛ ﭘﺪر ﻣﻦ اﺳﻼم اﺳﺖ وﻣﻦ ﭘﺪري ﺟﺰ اﺳﻼم ﻧﺪارم‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﻴﮑﻪ‬
‫ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﻪ »ﭘﺪراﻧﺸﺎن« ﻗﻴﺲ ﻳﺎ ﺗﻤﻴﻢ اﻓﺘﺨﺎر ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٨٤‬‬

‫ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻤﺮ ﺧﻄﻴﺐ در ﮐﺘﺎﺑﺶ »اﻳﻤﺎن راﻩ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﻮي ﭘﻴﺮوزي« ص ‪٨٢‬‬
‫ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در ﻃﻲ ﺳﺎﻟﻴﺎن درازي رهﺒﺮان ﻋﺮب ﺗﻼش ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺴﺄﻟﻪء ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ‬
‫را ﺑﻪ ﻳﮏ ﻣﺴﺄﻟﻪء ﻋﺮﺑﻲ ﺻﺮف ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻲ ﻧﻤﻲ داﻧﻢ ﻋﻠﺖ اﻳﻦ اﻣﺮ ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫ﻧﻤﻲ داﻧﻢ ﭼﻪ ﭼﻴﺰي ﺁن را ﻣﺠﺒﻮر ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺟﻬﺎن ﮐﻪ هﻔﺘﺼﺪ‬
‫ﻣﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ و ﻏﻨﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻬﺎن را اﺷﻐﺎل ﮐﺮدﻩ و‬
‫ﻃﻼي ﺳﻴﺎﻩ و ﺳﻔﻴﺪ را در اﺧﺘﻴﺎر دارﻧﺪ‪ ،‬دوري ﮔﺰﻳﻨﻨﺪ؟ ﻧﻤﻲ داﻧﻢ ﭼﺮا اﻳﻦ ﮐﺎر را ﻣﻲ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﻣﻠﺘﻬﺎي دﻳﮕﺮ ﺑﺮاي ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁوردن دوﺳﺘﺎن و اﺳﺘﻘﺒﺎل‬
‫ﻣﻠﺘﻬﺎي دﻳﮕﺮ از ﮐﺎرهﺎي ﺷﺎن ﺗﻼش ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ؟‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺘًﺎ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻢ از ﮐﺎرهﺎي رهﺒﺮان ﻋﺮب‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮداﺷﺖ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﺁﻧﺎن ﻣﻲ‬
‫ﺧﻮاهﻨﺪ رﺿﺎﻳﺖ هﻤﻮﻃﻨﺎن ﻣﺴﻴﺤﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻗﻠﻴﺖ ﮐﻤﻲ در ﮐﺸﻮرهﺎي ﻋﺮﺑﻲ‬
‫از ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس ﺗﺎ اﻗﻴﺎﻧﻮس اﻃﻠﺲ ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁورﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺁﻳﺎ هﻤﻮﻃﻨﺎن‬
‫ﻣﺴﻴﺤﻲ ﻣﺎ ﺑﺮاي ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﺑﺮادران ﻣﺴﻠﻤﺎن در ﻧﺠﺎت دادن ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ‪ ،‬ﮔﻬﻮارﻩء ﻋﻴﺴﻲ‬
‫و ﺗﻨﻬﺎ ﮐﻠﻴﺴﺎي ﻗﻴﺎﻣﺖ‪ ،‬ﺑﻲ ﺗﺎﺑﻲ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ؟!‬
‫ﺁﻳﺎ هﻤﻮﻃﻨﺎن ﻣﺴﻴﺤﻲ ﻣﺎ ﺑﺎ دﻳﺪن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻏﻴﺮ ﻋﺮب ﮐﻪ ﺑﺮاي دادن ﺧﻮن‬
‫ﺧﻮد در راﻩ ﺁزاد ﺳﺎزي ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻣﻘﺪس ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻋﺮب ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻲ ﻗﺮار ﻣﻲ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ؟ دﻟﻴﻞ ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻳﻬﻮد‪ ،‬اﺳﻼم را از ﻋﺮﺑﻴﺖ ﺟﺪا ﻣﻲ داﻧﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوزﻩ ﺟﻬﺎن دﻳﮕﺮ در ﺟﻨﮕﻬﺎﻳﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻐﻤﻪء دﻳﻦ و دﻋﻮت ﺑﻪ ﺁن ﮔﻮش ﻧﻤﻲ‬
‫دهﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻣﺎ ﻣﺴﺄﻟﻪء ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ را ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪء اﺳﻼﻣﻲ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺎ را ﻋﻘﺒﻤﺎﻧﺪﻩ ﻣﻲ‬
‫داﻧﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺁﻳﺎ ﺁﻧﺎن ﻧﻤﻲ داﻧﻨﺪ ﮐﻪ اﺳﺮاﺋﻴﻞ از هﻤﺎن ﺁﻏﺎز ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ هﺎي دﻳﻨﻲ ﺑﺮﭘﺎ ﺷﺪ و‬
‫اﮐﻨﻮن در ﺧﺎرج ﺑﺎ ﻧﺎم ﻳﻬﻮدﻳﺖ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫»واﻳﺰﻣﻦ« ﻳﻬﻮدي در ﮔﻔﺘﮕﻮهﺎﻳﺶ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﺎ »ﻟﻮرد ﺑﻠﻮر« وزﻳﺮ ﺧﺎرﺟﻪ‬
‫ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮدم‪ ،‬ﮐﻪ او ﻓﻮري از ﻣﻦ ﺳﺆال ﮐﺮد‪ :‬ﭼﺮا ﺑﺮﭘﺎﻳﻲ ﻳﮏ وﻃﻦ ﻣﻠﻲ را‬
‫در اوﮔﺎﻧﺪا ﻗﺒﻮل ﻧﻤﻲ ﮐﻨﻴﺪ؟ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﻳﻦ درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﻬﻴﻮﻧﺴﺘﻲ ﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ‬
‫ﻼ ﻣﻄﻤﺌﻦ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﻠﻲ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﻣﮑﺎن ﻧﺪارد از ﺑُﻌﺪ روﺣﻲ ﺁن ﻏﺎﻓﻞ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﮐﺎﻣ ً‬
‫هﺴﺘﻢ ﮐﻪ هﺮﮔﺎﻩ از ﺑﻌﺪ روﺣﻲ و ﻣﻌﻨﻮي ﻏﺎﻓﻞ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻴﻢ رؤﻳﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﻠﻲ‬
‫را ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﻴﻢ‪.‬‬
‫»هﺮﺗﺰل« ﻳﻬﻮدي در ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ »ﺑﺎل« ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪١٨٩٧‬م ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﻗﺒﻞ از ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﺻﻬﻴﻮن ﺑﺮﮔﺮدﻳﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻳﻬﻮدﻳﺖ ﺑﺮﮔﺮدﻳﻢ‪.‬‬
‫»ﺑﻦ ﮔﻮرﻳﻮن« ﻧﺎﻣﻪ اي ﺑﻪ »دوﮔﻞ« رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻧﻮﺷﺖ و ﺑﻪ او‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳ ّﺮ ﺑﻘﺎي ﻣﺎ ﺑﻌﺪ از ﻧﺎﺑﻮدي ﺑﺎﺑﻞ و روﻣﺎﻧﻲ و ﮐﻴﻨﻪء ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن ﮐﻪ هﺰار ﺳﺎل ﻣﺎ‬
‫را اﺣﺎﻃﻪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﻧﻤﺎز و ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﻌﻨﻮي ﻣﺎ ﺑﺎ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫رهﺒﺮان ﻳﻬﻮد ﺳﻮﮔﻨﺪي را وﺿﻊ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ هﺮ ﻳﻬﻮدي ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻦ ﺑﻠﻮغ ﻣﻲ‬
‫رﺳﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺁﻧﺮا ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ :‬اي اﺳﺮاﺋﻴﻞ‪ ١‬اﻳﻦ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻳﺎد ﻣﻲ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ‬
‫ﺧﺪا‪ ،‬ﺗﻮرات‪ ،‬ﻣﻠﺖ ﻳﻬﻮد و دوﻟﺖ ﻳﻬﻮدي‪ ،‬دوﺳﺘﻲ و راﺑﻄﻪ ﺑﺮﻗﺮار ﮐﻨﻢ‪.‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٨٥‬‬

‫»ﺑﻦ ﮔﻮرﻳﻮن« در ﺑﻴﺴﺖ و ﭘﻨﺠﻤﻴﻦ ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺻﻬﻴﻮﻧﺴﺖ در ‪١٩۶٠/١٢/٢۵‬م‬

‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮ هﺮ ﻳﻬﻮدي واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﮐﻨﺪ‪ ،‬و هﺮ ﻳﻬﻮدي ﮐﻪ ﺑﻌﺪ‬
‫از ﺗﺄﺳﻴﺲ اﺳﺮاﺋﻴﻞ در ﺧﺎرج از ﺁن اﻗﺎﻣﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺗﻮرات‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﻳﻬﻮدي روزي ﻳﻬﻮدﻳﺖ را اﻧﮑﺎر ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﮑﻲ از ﺗﺄﺛﻴﺮات ارزﺷﻬﺎي روﺣﻲ در ﻣﻠﺖ ﻳﻬﻮد اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁن را ﺑﻪ اﻣﻮر‬
‫زﻳﺮ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪:‬‬
‫ﻧﺎم ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﺮاﺋﻴﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫هﺮ ﮐﺲ در روز ﺷﻨﺒﻪ ﮐﺎر ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫هﺮ ﮐﺲ ﺑﺎ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان ﺧﻮد ازدواج ﮐﻨﺪ‪ ،‬دوﻟﺖ ﺁﻧﺮا ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ ﻧﻤﻲ ﺷﻨﺎﺳﺪ‪.‬‬
‫رﺳﺘﻮراﻧﻬﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﺳﻨﺖ ﻳﻬﻮدي ﻏﺬا ﻧﭙﺰﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫هﺮ ﻳﻬﻮدي ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﻧﺎﻣﻲ ﻳﻬﻮدي را از ﺗﻮرات اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎهﻲ »ﻧﺴﻴﻢ« ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﺬهﺒﻲ ﻳﻬﻮد در اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﮐﻪ‬
‫ﻗﺒﻞ از ﺁن وزﻳﺮ اﻣﻮر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ دوﻟﺖ ﻧﮋاد ﭘﺮﺳﺖ ﺑﻮد‪ ،‬درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ »ﺗﻠﻤﻮد«‬
‫را ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺷﺮﻳﻌﺖ و ﺁﺋﻴﻦ ﺑﻨﻲ اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و اﻋﺘﺮاف ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻮرات ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﮐﺘﺎﺑﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﺮاﺋﻴﻞ را ﺑﺮ اﺻﻮل ﺁن ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﻲ ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺧﺒﺮي ﮐﻪ ﺷﻨﻴﺪﻳﻢ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻳﮑﻲ از اﺣﺰاب ﻳﻬﻮدي ﺑﻪ »ﮔﻮﻟﺪاﻣﺎﻳﺪ«‬
‫ﺧﺎﻧﻤﻲ ﮐﻪ ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮ اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺑﻮد‪ ،‬رأي ﻧﺪادﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﮐﻪ دﻳﻦ ﻳﻬﻮد اﺟﺎزﻩ‬
‫ﻧﻤﻲ دهﺪ ﻳﮏ زن رﺋﻴﺲ دوﻟﺖ ﺷﻮد‪.١‬‬
‫ﺁﻳﺎ ﺣﻖ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻖ و ﻋﺪاﻟﺖ ﻗﺒﻮل دارد ﮐﻪ ﺑﻪ دﺷﻤﻦ ﻏﺎﺻﺒﺎن اﺟﺎزﻩ دهﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻧﺎم دﻳﻦ ﻗﻴﺎم ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﺎم دﻳﻦ ﻣﺘﺤﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و دوﻟﺖ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪء دﻳﻦ ﺑﻨﺎ ﻧﻬﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻣﺎ ﻣﺪّﻋﻲ ﺣﻖ و ﻳﺎران ﻣﺴﺄﻟﻪء ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ هﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺧﺠﺎﻟﺖ ﺑﮑﺸﻴﻢ از اﻳﻨﮑﻪ‬
‫اﺳﻼم را ﮐﻪ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺧﺪا اﺳﺖ در ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﺁورﻳﻢ‪ ،‬ﻳﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﺎ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ‬
‫ﺑﺎ ﻧﺎم اﺳﻼم ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁن زﻧﺪﻩ اﻳﻢ و ﺑﺮ ﺁن ﻣﻲ ﻣﻴﺮﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺎﺷﺪ؟ ﺣﺘﻲ ﺑﻲ ﺷﺮﻣﻲ در ﺑﻌﻀﻲ‬
‫از ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻣﺴﺄﻟﻪء ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺸﺼﺪ ﻣﻴﻠﻴﻮن‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﮑﻞ دادﻩ و اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ را ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻋﺮب و ﮐﺸﻮرهﺎي ﻋﺮﺑﻲ‬
‫داﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎ اﻣﮑﺎن دارد – در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻧﺎم ﻣﻠﻴﺖ ﻳﺎ ﻋﺮﺑﻴﺖ ﺑﺎﺷﺪ – ﺟﻬﺎن ﻋﺮب‬
‫از دﺷﻤﻦ ﺧﻮد اﻧﺘﻘﺎم ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬ﻳﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺁﻧﺎن را در ﺟﻨﮓ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﭘﻴﺮوز ﮔﺮداﻧﺪ؟‬
‫ﺁﻧﭽﻪ ﮔﺬﺷﺖ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ اي ﺑﻮد ﻣﻴﺎن ﺟﻨﮕﻬﺎي ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ دﻳﺮوز و اﻣﺮوز‪ ،‬ﺻﺎﺣﺒﺎن‬
‫ﺧﺮد ﺑﺎﻳﺪ از ﺁن ﭘﻨﺪ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬و ﺷﻴﻮﻩء ﺑﻬﺘﺮي را در راﻩ ﺁزاد ﺳﺎزي ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻣﻘﺪس از‬
‫ﭼﻨﮕﺎل ﻳﻬﻮد و رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزي ﻗﻄﻌﻲ‪ ،‬در ﭘﻴﺶ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﮐﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺑﺮاي‬

‫‪ 1‬از ﻣﺠﻠﻪ ﺣﻮادث ‪ ٩‬ﺷﺒﺎط‪ ،‬ﺷﻤﺎرﻩ ‪١٩۶٨ /۵٨٧‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٨٦‬‬

‫ﻣﻠﺘﺸﺎن اﻓﺘﺨﺎري در ﻃﻲ روزﮔﺎران ﮐﺴﺐ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺮاي ﻧﺴﻠﻬﺎي ﺷﺎن ﻧﺎم ﺑﺰرﮔﻲ را‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁورﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﺑﻪ ﻧﻮﻩ هﺎ ﻧﻘﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺳﻼم ﺗﻨﻬﺎ راﻩ ﻧﺠﺎت‪ ،‬رهﺎﻳﻲ و دﻓﻊ ﻧﻨﮓ اﺳﺖ‪ ،‬اﺳﻼم راﻩ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزي‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫ن{ ﻳﻮﺳﻒ‪٢١ :‬‬
‫س َﻻ َﻳ ْﻌ َﻠﻤُﻮ َ‬
‫ﻦ َأ ْآ َﺜ َﺮ اﻟﻨﱠﺎ ِ‬
‫ﻋﻠَﻰ َأ ْﻣ ِﺮ ِﻩ َوﻟَـ ِﻜ ﱠ‬ ‫}وَاﻟّﻠ ُﻪ ﻏَﺎ ِﻟ ٌ‬
‫ﺐ َ‬
‫ﺧﺪا ﺑﺮ ﮐﺎر ﺧﻮد ﭼﻴﺮﻩ و ﻣﺴﻠﻂ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺮدم ﻧﻤﻲ داﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٨٧‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﻳﺎزدﻫﻢ‬

‫وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ‬

‫ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﮑﻪ در ﻓﺼﻠﻬﺎي ﻗﺒﻠﻲ ﺑﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻮﻟﺪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺗﺎ‬
‫ﺟﻨﮕﻬﺎﻳﺶ ﺑﺎ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن و ﺗﺎ هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﻪ ﺟﻮار رﺣﻤﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺮد‪،‬‬
‫اﺷﺎرﻩ ﮐﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ در ﻣﻮرد ﺻﻔﺎت وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي اﺳﺎﺳﻲ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻗﻬﺮﻣﺎن ﺧﻮد‬
‫را ﺑﺎ ﺁن ﺁراﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬و از ﻋﺒﺎدت ﺧﺎﻟﺺ‪ ،‬اﺧﻼق ﺷﺨﺼﻲ و‬
‫ﻣﺰاﻳﺎي واﻻي او – ﮐﻪ ﻧﺎم او را در ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﺎوداﻧﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ – ﭘﺮدﻩ ﺑﺮداري‬
‫ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺎرزﺗﺮﻳﻦ ﺻﻔﺎت و ﻣﺸﺨﺺ ﺗﺮﻳﻦ ﺧﻠﻖ و ﺧﻮي او ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫ﺗﻘﻮا و ﻋﺒﺎدت او‬ ‫‪-1‬‬

‫ﺷﮑﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﻘﻮا و ﻋﺒﺎدت ﺧﺪا‪ ،‬ﺧﻮف از او‪ ،‬ﺣﺴﻦ ﻇﻦ ﺑﻪ او و ﺗﻮﮐﻞ ﺑﺮ‬
‫او اوﻟﻴﻦ و ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺻﻔﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ هﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﺼﻒ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ‬
‫ﭘﻨﺎﻩ ﺑﺮدن ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪء ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺧﺪا و درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻤﮏ ﮐﺮدن از او در‬
‫هﺮ ﭘﻴﺸﺎﻣﺪي‪ ،‬از ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻴﺮ درﻧﺪﻩ اي ﻣﻲ ﺳﺎزد ﮐﻪ ﺷﮑﺴﺖ را ﻧﻤﻲ ﺷﻨﺎﺳﺪ‪،‬‬
‫ﻗﻬﺮﻣﺎن دﻟﻴﺮي ﻣﻲ ﺳﺎزد ﮐﻪ از ﻣﺮگ ﻧﻤﻲ ﺗﺮﺳﺪ و اﻧﺴﺎن ﺷﺠﺎﻋﻲ ﻣﻲ ﺳﺎزد ﮐﻪ‬
‫ﺑﺪون ﺗﺮس از هﻴﭻ ﻧﻴﺮوﻳﻲ و هﻴﭻ دﺷﻤﻨﻲ‪ ،‬ﺑﺮ دﺷﻤﻦ ﻣﻲ ﺗﺎزد‪ ،‬اﻳﻦ ﻗﺮاﺑﺖ ﺑﺎ اﻳﻤﺎن و‬
‫ﻋﺒﺎدت و اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩء دﻟﻴﺮي در ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﻗﻬﺮﻣﺎن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻨﮑﻪ ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ ﻗﺎﺿﻲ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﻳﻦ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ اﺑﻦ ﺷﺪاد ﮐﻪ هﻢ دورﻩء او ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ او‬
‫زﻳﺴﺖ و ﺑﺮ اﺧﺒﺎر وي ﺁﮔﺎﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در ﮐﺘﺎﺑﺶ ﺑﺎ ﻧﺎم »ﺳﻴﺮﻩء ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ«‬
‫ص‪) ۵‬ﺑﺎ ﮐﻤﻲ ﺗﺼﺮف و اﺧﺘﺼﺎر( در ﺑﺎرﻩء او ﭼﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫او رﺣﻤﻪ اﷲ اﻋﺘﻘﺎد زﻳﺒﺎﻳﻲ داﺷﺖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺮﺗﺒﻪ را ﺑﺴﻴﺎر ﻳﺎد ﻣﻲ ﮐﺮد‪،‬‬
‫او اﻋﺘﻘﺎد ﺧﻮد را هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ دﻟﻴﻞ در اﺛﺮ ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ ﮐﺮدن ﺑﺎ ﻋﻠﻤﺎ و ﻓﻘﻬﺎي ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺑﺪﺳﺖ‬
‫ﻣﻲ ﺁورد‪ .‬ﺷﻴﺦ ﻗﻄﺐ اﻟﺪﻳﻦ ﻧﻴﺸﺎﭘﻮري ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻋﻘﻴﺪﻩ اي را ﺑﺮاي او ﮔﺮد ﺁوردﻩ ﮐﻪ‬
‫ﺟﻮاﺑﮕﻮي هﻤﻪء ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻣﻲ ﺷﺪ‪ ،‬او ﺑﺴﻴﺎر ﺣﺮﻳﺺ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻋﺘﻘﺎدي را ﺑﻪ اوﻻد ﮐﻮﭼﮑﺶ ﻳﺎد دهﺪ‪ ،‬ﺗﺎ از هﻤﺎن ﮐﻮدﮐﻲ در ذهﻨﺶ‬
‫رﺳﻮخ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ او را دﻳﺪم ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻋﺘﻘﺎدي را از ﺑﭽﻪ هﺎي ﻣﻲ ﭘﺮﺳﻴﺪ و ﺁﻧﺎن‬
‫از ﺣﻔﻆ ﺟﻮاب ﻣﻲ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻮرد ﻧﻤﺎز او رﺣﻤﻪ اﷲ ﺷﺪﻳﺪًا ﺑﺮ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﻣﻲ ﮐﺮد‪،‬‬
‫ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ روزي ﺧﻮدش ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺳﺎﻟﻴﺎن درازي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎزهﺎﻳﺶ را ﺑﺎ‬
‫ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺧﻮاﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬او ﺑﺮ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎزهﺎي ﺳﻨﺖ و رواﺗﺐ هﻢ ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﻣﻲ ﮐﺮد و‬
‫هﺮﮔﺎﻩ در ﺷﺐ از ﺧﻮاب ﺑﻴﺪار ﻣﻲ ﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬در ﻏﻴﺮ‬
‫اﻳﻨﺼﻮرت ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ﺁﻧﻬﺎ را ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬او را – ﻗﺪس اﷲ روﺣﻪ – در هﻤﺎن‬
‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٨٨‬‬

‫ﺑﻴﻤﺎري ﻗﺒﻞ از ﻣﺮﮔﺶ دﻳﺪم ﮐﻪ اﻳﺴﺘﺎدﻩ ﻧﻤﺎز ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺟﺰ ﺳﻪ روز ﺁﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﮐﻪ‬
‫هﻮش ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻩ ﺑﻮد‪ ،‬هﻴﭻ ﻧﻤﺎزي را ﺗﺮﮎ ﻧﮑﺮد‪ ،‬و هﺮﮔﺎﻩ ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ‬
‫ﺑﻮد و وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻓﺮا ﻣﻲ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺎدﻩ ﻣﻲ ﺷﺪ و ﻧﻤﺎز ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻮرد زﮐﺎت‪ :‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻣُﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻴﺰي ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺁن‬
‫زﮐﺎت واﺟﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬او هﺮ ﭼﻪ را ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ ﺁورد ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺻﺪﻗﻪ ﻣﻲ ﺑﺨﺸﻴﺪ‪ ،‬او‬
‫اﻣﻮال زﻳﺎدي را ﺑﺪﺳﺖ ﺁورد‪ ،‬اﻣﺎ ]ﺑﻌﻠﺖ ﺑﺨﺸﺸﻬﺎي زﻳﺎد[ ﺟﺰ ﭼﻬﻞ و هﻔﺖ درهﻢ‬
‫ﻧﺎﺻﺮي و ﺑﻪ اﻧﺪازﻩء وزن ﻳﮏ هﺴﺘﻪء ﺧﺮﻣﺎ ﻃﻼ‪ ،‬هﻴﭻ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ اي را در ﺧﺰاﻧﻪ‬
‫اش ﺑﺎﻗﻲ ﻧﮕﺬاﺷﺖ‪ ،‬او هﻴﭻ ﻣﻠﮏ‪،‬ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬داراﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬روﺳﺘﺎ‪ ،‬ﻣﺰرﻋﻪ و اﻣﻼﮎ‬
‫دﻳﮕﺮي را ﺑﺮ ﺟﺎ ﻧﮕﺬاﺷﺖ‪.‬‬
‫در ﻣﻮرد روزﻩء رﻣﻀﺎن‪ :‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﻌﻠﺖ ﺑﻴﻤﺎرﻳﻬﺎي ﭘﻲ در ﭘﻲ‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻌﻀﻲ از روزﻩ هﺎ را ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮاﻳﻦ در ﻗﺪس ﺷﺮﻳﻒ و در هﻤﺎن‬
‫ﺳﺎﻟﻲ ﮐﻪ ﻓﻮت ﮐﺮد‪ ،‬ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻗﻀﺎي ﺁن روزهﺎ ﻧﻤﻮد‪ ،‬هﺮﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺰﺷﮑﺎن او را‬
‫ﺳﺮزﻧﺶ ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻮش ﻧﻤﻲ داد و ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻤﻲ داﻧﻢ ﭼﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﮔﻮﻳﺎ ﺁﻧﭽﻪ را‬
‫ﻣﻲ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ او اﻟﻬﺎم ﺷﺪﻩ ﺑﻮد – ﺧﺪاوﻧﺪ او را رﺣﻤﺖ ﮐﻨﺪ ‪. -‬‬
‫در ﻣﻮرد ﺣﺞ‪ :‬او هﻤﻴﺸﻪ ﻋﺰم و ﻧﻴﺖ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺣﺞ را داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮﺻًﺎ در‬
‫ﺁن ﺳﺎﻟﻲ ﮐﻪ وﻓﺎت ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻌﻠﺖ ﻧﺒﻮد وﻗﺖ و دﺳﺖ ﺗﻨﮕﻲ‪ ،‬ﺣﺞ ﺑﺮاي او ﻣﻴﺴﺮ ﻧﺸﺪ‪.‬‬
‫او ﺣﺞ را ﺑﺮاي ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺗﺄﺧﻴﺮ اﻧﺪاﺧﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺁن ﺳﺎل ﻓﻮت ﮐﺮد‪ ،‬و اﻳﻦ ﭼﻴﺰي‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺎم و ﺧﺎص ﺑﻪ ﻳﮏ اﻧﺪازﻩ از ﺁن ﺁﮔﺎهﻲ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫او رﺣﻤﻪ اﷲ دوﺳﺖ داﺷﺖ ﺑﻪ ﻗﺮﺁن ﻋﻈﻴﻢ ﮔﻮش دهﺪ و ﮐﺴﻲ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫اﺳﺘﺎد اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻗﺮﺁن را ﺑﺪاﻧﺪ و ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺁﻧﺮا ﺣﻔﻆ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫او رﺣﻤﻪ اﷲ ﻗﻠﺒﻲ ﺧﺎﺷﻊ و ﭼﺸﻤﺎﻧﻲ ﮔﺮﻳﺎن داﺷﺖ‪ .‬هﺮﮔﺎﻩ ﻗﺮﺁن را ﻣﻲ ﺷﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻗﻠﺒﺶ‬
‫ﺧﺎﺷﻊ ﻣﻲ ﺷﺪ و در ﺑﻴﺸﺘﺮ اوﻗﺎت اﺷﮏ از ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﺟﺎري ﻣﻲ ﺷﺪ‪ .‬او ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻪ‬
‫ﺷﻨﻴﺪن ﺣﺪﻳﺚ رﻏﺒﺖ داﺷﺖ و اﮔﺮ ﻣﻲ ﺷﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﻋﺎﻟﻤﻲ در ﺣﺪﻳﺚ ﻣﺸﻬﻮر و ﭘﺮ ﺁوازﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬او را اﺣﻀﺎر ﻣﻲ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺷﻨﻴﺪن ﺣﺪﻳﺚ از او ﮔﻮش ﻓﺮا ﻣﻲ داد‪ ،‬و ﮐﺎري‬
‫ﻣﻲ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻮش اوﻻد و ﺧﻮاص او ﮐﻪ در ﺁن ﻣﮑﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺮ ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫او رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﻪ ﺷﻌﺎﺋﺮ دﻳﻨﻲ ﺑﺴﻴﺎر ارج ﻣﻲ ﻧﻬﺎد و از ﻓﻼﺳﻔﻪ‪ ،‬ﻣﻌﻄّﻠﻪ و هﺮ‬
‫ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﺮﻳﻌﺖ اﺳﻼم ﺳﺘﻴﺰ ﻣﻲ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﺘﻨﻔﺮ ﺑﻮد‪ ،‬هﺮﮔﺎﻩ ﻣﻲ ﺷﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮ ﺳﺘﻴﺰﻩ‬
‫ﮔﺮي در ﮐﺸﻮرش وﺟﻮد دارد‪ ،‬دﺳﺘﻮر ﻗﺘﻞ او را ﺻﺎدر ﻣﻲ ﮐﺮد‪.‬‬
‫او ﻗﺪس اﷲ روﺣﻪ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﺴﻦ ﻇﻦ داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺮ او ﺗﻮﮐﻞ و ﺑﻪ‬
‫درﮔﺎهﺶ ﺗﻮﺑﻪ ﻣﻲ ﮐﺮد‪ .‬هﺮﮔﺎﻩ ﻣﻲ ﺷﻨﻴﺪ ﮐﻪ دﺷﻤﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪،‬‬
‫دﻳﺪﻩ ﻣﻲ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻴﺪار‪ ،‬ﭘﺮ اهﺘﻤﺎم‪ ،‬ﻏﻤﮕﻴﻦ ودر ﺣﺎل ﺳﺠﺪﻩ ﺑﺮاي ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ .‬او در‬
‫ﺳﺠﺪﻩ هﺎﻳﺶ اﻳﻦ دﻋﺎ را ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! اﺳﺒﺎب و اﻣﮑﺎﻧﺎت زﻣﻴﻨﻴﻢ ﺑﺮاي‬
‫ﭘﻴﺮوز ﮔﺮداﻧﺪن دﻳﻦ ﺗﻮ ﺗﻤﺎم ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺟﺰ ﭘﻨﺎﻩ ﺑﺮدن ﺑﻪ ﺗﻮ و اﻋﺘﺼﺎم ﺑﻪ رﻳﺴﻤﺎن‬
‫و ﺗﻮﮐﻞ ﺑﺮ ﻓﻀﻞ ﺗﻮ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﺑﺮاﻳﻢ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﮐﺎﻓﻲ و ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ هﺴﺘﻲ‪.‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٨٩‬‬

‫ﻗﺎﺿﻲ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﻳﻦ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬او را در ﺣﺎل ﺳﺠﺪﻩ دﻳﺪم‪ ،‬ﮐﻪ در هﻤﺎن ﺣﺎل‬
‫اﺷﮑﻬﺎﻳﺶ ﻗﻄﺮﻩ‪ ،‬ﻗﻄﺮﻩ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﻮهﺎي ﺳﭙﻴﺪش و ﺳﭙﺲ ﺑﺮ ﺳﺠﺎدﻩ اش ﻣﻲ ﭼﮑﻴﺪ‪ ،‬ﺁﻧﭽﻪ‬
‫را ﻣﻲ ﮔﻔﺖ ﻧﻤﻲ ﺷﻨﻴﺪم‪ ،‬اﻣﺎ ﺁﻧﺮوز هﻨﻮز ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺒﺮ ﭘﻴﺮوزي ﺑﺮ‬
‫دﺷﻤﻦ ﺑﻪ دﺳﺘﺶ رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺸﻖ و ﻋﻼﻗﻪء او ﺑﻪ ﺟﻬﺎد‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﺮ ﻗﻠﺐ‪ ،‬اﺣﺴﺎﺳﺎت و ﺳﺎﻳﺮ اﻋﻀﺎﻳﺶ‬
‫ﭼﻴﺮﻩ ﺑﻮد‪ ،‬هﻤﻴﺸﻪ در روزهﺎي ﺟﻤﻌﻪ ﻣﺨﺼﻮﺻًﺎ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﻲ رﻓﺖ‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫ﺗﺒﺮّﮐﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ دﻋﺎي ﺧﻄﻴﺒﺎن ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮهﺎ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ اﺟﺎﺑﺖ ﻧﺰدﻳﮑﺘﺮ اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺎ‬
‫ﺗﺼﺮف(‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻋﺪاﻟﺖ و ﻋﻄﻮﻓﺖ او‬

‫ﻗﺎﺿﻲ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﻳﻦ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬او رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﺴﻴﺎر ﻋﺎدل‪ ،‬رﺣﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻬﺮﺑﺎن ﻳﺎري‬
‫دهﻨﺪﻩء ﺿﻌﻴﻒ ﺑﺮ ﻗﻮي ﺑﻮد‪ .‬هﺮ هﻔﺘﻪ روزهﺎي دوﺷﻨﺒﻪ و ﭘﻨﺠﺸﻨﺒﻪ ﺑﺮاي ﻗﻀﺎوت در‬
‫ﻳﮏ ﺟﻠﺴﻪء ﻋﻤﻮﻣﻲ ﮐﻪ ﻓﻘﻬﺎء‪ ،‬ﻗﺎﺿﻴﺎن و داﻧﺸﻤﻨﺪان هﻢ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲ ﻧﺸﺴﺖ‪،‬‬
‫و در را ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﺑﺎز ﻣﻲ ﮔﺬاﺷﺖ ﺗﺎ هﻤﻪ‪ ،‬ﭘﻴﺮ‪ ،‬ﺟﻮان‪ ،‬ﭘﻴﺮزن ﻳﺎ ﭘﻴﺮﻣﺮد ﺑﻪ ﺳﻮي‬
‫او ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ‪ .‬او اﻳﻦ ﮐﺎر را در ﺳﻔﺮ و ﺣﻀﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ داد‪ .‬هﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺮاي دادﺧﻮاهﻲ‬
‫ﭘﻴﺶ او ﻣﻲ رﻓﺖ‪ ،‬ﺣﺘﻤًﺎ ﺑﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪ اش ﮔﻮش ﻣﻲ داد و ﻣﺸﮑﻠﺶ را ﺑﺮ ﻃﺮف ﻣﻲ ﮐﺮد‪.‬‬
‫از ﻣﻮاردي ﮐﻪ ﺑﺮ ﻋﺪاﻟﺖ او دﻻﻟﺖ دارد اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ او در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻀﺎت از‬
‫دﺷﻤﻦ ﺧﻮد ﻃﺮﻓﺪاري ﻣﻲ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺪون اﻳﻨﮑﻪ در اﻳﻦ ﮐﺎر ﮔﻨﺎﻩ ﻳﺎ ﻋﻴﺒﻲ ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﺑﻪ‬
‫ﻧﻈﺮ او ﺣﻖ ﺳﺰاوارﺗﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺁن ﭘﻴﺮوي ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﺗﻔﺎق ﺗﺎﺟﺮي ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫»ﻋﻤﺮ اﻟﺨﻼص« ﻧﺰد ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ادﻋﺎ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻳﮑﻲ از ﺑﻨﺪﻩ هﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫»ﺳﻨﻘﺮ« ﺗﻤﺎم داراﺋﻲ و ﺛﺮوت هﻨﮕﻔﺖ او را ﺑﺪون هﻴﭻ ﺣﻘﻲ ﺑﺮداﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻲ‬
‫ﮐﻪ اﻳﻦ ﺗﺎﺟﺮ ﺷﮑﺎﻳﺘﺶ را ﺑﻪ ﻗﺎﺿﻲ اﺑﻦ ﺷﺪاد ﺗﻘﺪﻳﻢ ﮐﺮد‪ ،‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ‬
‫ﺑﺮدﺑﺎري زﻳﺎدي از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن داد و ﻗﺒﻮل ﮐﺮد ﮐﻪ ﻧﻘﺶ ﻃﺮف ﺷﺎﮐﻲ را ﺑﺎزي ﮐﻨﺪ و‬
‫هﺮ ﻳﮏ از ﻃﺮﻓﻴﻦ ﺷﻬﻮد و دﻻﺋﻞ ﺑﺎﻃﻞ ﺁن ﻣﺮد ﻧﺰد ﻗﺎﺿﻲ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺻﻼح‬
‫اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻧﺨﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﺁن ﻣﺪﻋﻲ ﻧﺎﮐﺎم از ﻧﺰد او ﺑﺮود ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ دﺳﺘﻮر داد‬
‫ﮐﻪ هﺪﻳﻪ و ﻣﺒﻠﻐﻲ ﭘﻮل ﺑﻪ او ﺑﺪهﻨﺪ ﺗﺎ دﻟﻴﻠﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮ ﮐﺮم و ﺑﺨﺸﺶ او ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﻗﺪرت‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎي ﺳﺮزﻧﺶ‪.‬‬
‫از ﻣﻴﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﮔﻤﺮﮎ و ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻲ ﺑﺮاي ﺳﺒﮏ ﮐﺮدن ﺑﺎر زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺮدم و‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﻇﻠﻢ از ﺷﺎﻧﻪ هﺎﻳﺸﺎن‪ ،‬ﻳﮑﻲ دﻳﮕﺮ از دﻻﺋﻠﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻋﺪاﻟﺖ و ﺑﻴﺪاري او‬
‫ﺑﺮ ﻣﺼﺎﻟﺢ رﻋﻴﺖ دﻻﻟﺖ دارد‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﺟﺒﻴﺮ در ﻣﻮرد ﺁﺛﺎر و ﮐﺎرهﺎي ﺑﺰرﮔﻮاراﻧﻪء ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﮐﻪ‬
‫هﻤﭽﻮن ﻧﺎم ﻧﻴﮑﻲ در ﺟﻬﺎن و ﺁﺧﺮت ﺑﺎﻗﻲ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬او ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮔﻤﺮﮐﻬﺎ‬
‫و ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻬﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺮدم‪ ،‬ﻓﺮوﺷﻨﺪﻩ ﻳﺎ ﺧﺮﻳﺪار‪ ،‬ﮐﻮﭼﮏ ﻳﺎ ﺑﺰرگ‪ ،‬واﺟﺐ ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺘﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﻧﻮﺷﻴﺪن ﺁب ﻧﻴﻞ هﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻤﺮﮎ ﻣﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ را ﻣﻠﻐﺎ و ﺑﺎﻃﻞ اﻋﻼم ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٩٠‬‬

‫ﻣﺎﻟﻴﺎت دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﻣﺒﻠﻎ هﻔﺖ دﻳﻨﺎر و ﻧﻴﻢ وﺟﻮد داﺷﺖ ﮐﻪ هﺮ ﺣﺎﺟﻲ هﻨﮕﺎم‬
‫رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺣﺠﺎز ﺑﺮاي ﺗﻌﻤﻴﺮ ﻣﮑﻪ و ﻣﺪﻳﻨﻪ و ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻲ‬
‫ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺨﺼﻮﺻًﺎ ﻓﺎﻃﻤﻴﺎن در ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻳﻦ ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻬﺎ زﻳﺎدﻩ روي ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ و هﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ‬
‫از ﭘﺮداﺧﺖ ﺁن ﻋﺎﺟﺰ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺪت ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ‬
‫هﻤﻪء اﻳﻦ ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻬﺎ و ﮔﻤﺮﮐﻬﺎ را ﺑﺎﻃﻞ ﮐﺮد‪ ،‬و ﺑﻪ ﺟﺎي ﺁن‪ ،‬ﮐﻤﮑﻲ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻌﺎدل ﺁﻧﭽﻪ‬
‫از ﺣﺎﺟﻴﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﺪ‪ ،‬هﺮ ﺳﺎل ﺑﻪ اهﻞ ﺣﺠﺎز دادﻩ ﻣﻲ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺻﻼح‬
‫اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺣﺠﺎج را از ﻣﺸﻘﺖ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺁﺳﻮدﻩ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص ﮐﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺁﻧﺎن‬
‫ﻓﻘﻴﺮ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﺗﻮان ﭘﺮداﺧﺖ ﺁن ﻣﺒﺎﻟﻎ را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -3‬ﺷﺠﺎﻋﺖ و ﻣﺴﻴﺮ او‬

‫در واﻗﻊ ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺿﺮب اﻟﻤﺜﻞ ﺑﻮد‪ ،‬دﺷﻤﻨﺎن ﻗﺒﻞ از‬
‫دوﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﺁن ﺷﻬﺎدت دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﻗﻬﺮﻣﺎن هﺮﮔﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁن ﭘﺎدﺷﺎهﺎن و‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﻲ ﻣﻲ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و ﻓﻘﻂ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﻴﺮواﻧﺸﺎن‬
‫دﺳﺘﻮر دهﻨﺪ‪ ،‬ﺁﻧﺎن را رواﻧﻪ ﻣﻴﺪان ﺟﻨﮓ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﭘﻴﺮوز ﻣﻲ ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﭘﺎدﺷﺎهﺎن‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬و اﮔﺮ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻲ ﺧﻮردﻧﺪ‪ ،‬ﺁﻧﺎن ﺧﻮد در ﻣﺮﮐﺰ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﻴﺸﺎن در اﻣﻨﻴﺖ ﺑﺴﺮ‬
‫ﻣﻲ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ از دﺳﺘﻪء اﻳﻦ ﭘﺎدﺷﺎهﺎن و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺎن ﻧﺒﻮد‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ هﺮﮔﺎﻩ ﻣﻲ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ درﮔﻴﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﺧﻮد در ﺟﻠﻮ ﻟﺸﮑﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻲ ﮐﺮد‪،‬‬
‫ﺗﺎ در ﻣﻴﺪان ﻧﺒﺮد ﺁﻧﻬﺎ را هﻤﺮاهﻲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﺧﻄﺮات ﺟﻨﮓ ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و در‬
‫ﺳﻴﺎﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ و ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺑﺤﺮاﻧﻬﺎ هﻤﺮاهﺸﺎن ﭘﺎﻳﺪاري ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﻧﻤﻮﻧﻪ هﺎي اﻳﻦ دﻟﻴﺮي ﺳﺮ ﺁﻣﺪ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﺎ ﺁن ﺁراﺳﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ :‬هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪۵٨۴‬هـ ﺑﺮ »دژ ﮐﻮﮐﺐ« ﭼﻴﺮﻩ ﮔﺸﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻟﺸﮑﺮ ﻣﺼﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﻲ ﺑﺮادرش ﺳﻠﻄﺎن ﻋﺎدل ﺑﻮد‪ ،‬اﺟﺎزﻩ داد ﺑﺮاي اﺳﺘﺮاﺣﺖ‬
‫ﺑﺎز ﮔﺮدد‪ ،‬ﻗﺮار ﺷﺪ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺗﺎ ﻋﺴﻘﻼن ﺁن را ﺑﺪرﻗﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و از‬
‫ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻬﺮهﺎي ﺳﺎﺣﻠﻲ ﺗﺎ ﻋﮑﺎ ﺑﺮود‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺸﺎوران ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ‬
‫اﷲ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﺑﻌﺪ از ﺁﻧﮑﻪ ﻟﺸﮑﺮ ﻣﺼﺮ را در ﻋﺴﻘﻼن ﺑﺪرﻗﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮد‬
‫ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﮐﻤﻲ از ﺳﺮﺑﺎزان ﺑﺎﻗﻲ ﺧﻮاهﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺷﻬﺮهﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﺎﺣﻠﻲ‬
‫ﺑﺮود ﺁﻧﻬﻢ در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﮐﻪ ﻟﺸﮑﺮي ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ از او ﺣﻤﺎﻳﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎن ﺧﻮد در اﻣﺎن ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد؟ ﻣﺨﺼﻮﺻًﺎ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن در ﺷﻬﺮ ﺻﻮر ﺑﺴﻴﺎر‬
‫زﻳﺎد اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮاﻳﻦ هﻤﺮاهﺎن او – از ﺟﻤﻠﻪ ﻗﺎﺿﻲ اﺑﻦ ﺷﺪاد – از او ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺎري را ﻧﮑﻨﺪ و ﺁﻧﺮا رﻳﺴﮏ ﺑﺰرﮔﻲ ﺑﺮ ﺷﻤﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ او ﺑﺮ ﻧﻈﺮ ﺧﻮد اﺻﺮار‬
‫ورزﻳﺪ و ﭘﺲ از ﺟﺪا ﺷﺪن از ﻟﺸﮑﺮ ﻣﺼﺮي‪ ،‬ﺑﺪون اﻳﻨﮑﻪ از دﺷﻤﻦ ﻳﺎ ﺧﻄﺮي‬
‫ﺑﺘﺮﺳﺪ‪ ،‬در ﻣﺴﻴﺮ ﺳﺎﺣﻞ راﻩ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻮي ﻋﮑﺎ در ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻓﺼﻞ زﻣﺴﺘﺎن‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎ ﺑﻴﺪاد ﻣﻲ ﮐﺮد و درﻳﺎ ﻣﺘﻼﻃﻢ ﺑﻮد‪ ،‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻧﮕﺎهﻲ ﺑﻪ‬
‫اﻣﻮاج ﺧﺮوﺷﺎن درﻳﺎ ﮐﺮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ رو ﺑﻪ ﻗﺎﺿﻲ اﺑﻦ ﺷﺪاد ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻲ ﺧﻮاهﻲ‬
‫ﺁﻧﭽﻪ را ﮐﻪ در دﻟﻢ اﺳﺖ ﺑﺮاﻳﺖ ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﻨﻢ‪ :‬هﺮﮔﺎﻩ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺘﺢ ﺑﻘﻴﻪء ﺳﺎﺣﻞ را ﺑﺮاﻳﻢ‬
‫ﻣﻴﺴﺮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺸﻮر را )ﻣﻴﺎن ﻓﺮزﻧﺪان( ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﮐﻨﻢ و ﭘﺲ از وﺻﻴﺖ ﮐﺮدن ﺧﺪا‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٩١‬‬

‫ﺣﺎﻓﻈﻲ ﻣﻲ ﮐﻨﻢ‪ ،‬از راﻩ اﻳﻦ درﻳﺎ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺟﺰﻳﺮﻩ هﺎي ﺁن ﻣﻲ روم‪ ،‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن‬
‫را ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻣﻲ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺗﺎ هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺑﺮ روي زﻣﻴﻦ ﮐﺴﻲ را ﺑﺎﻗﻲ ﻧﮕﺬارم ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ را‬
‫اﻧﮑﺎر ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ او ﮐﺎﻓﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﺑﻤﻴﺮم!!‪.‬‬
‫او رﺣﻤﻪ اﷲ ﺧﻮﻧﺴﺮد و اﺳﺘﻮار ﺑﻮد‪ ،‬هﺮﮔﺎﻩ در ﺳﺨﺘﻲ ﻣﻲ اﻓﺘﺎد ﻳﺎ دﭼﺎر‬
‫ﻣﺼﺎﺋﺒﻲ ﻣﻲ ﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺸﮑﺮ ﺧﻮد را ﺑﺎز ﻧﻤﻲ ﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻗﺎﺿﻲ اﺑﻦ ﺷﺪاد رواﻳﺖ‬
‫ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ :‬ﮐﻪ در اﺛﻨﺎي ﻣﺤﺎﺻﺮﻩء ﻋﮑﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن‪ ،‬در ﻳﮏ ﺷﺐ ﺑﻴﺸﺘﺮ از هﻔﺘﺎد‬
‫ﮐﺸﺘﻲ ﺻﻠﻴﺒﻲ ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻞ رﺳﻴﺪ‪ ،‬او ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ﺗﺎ ﻏﺮوب ﺁﻓﺘﺎب ﻳﮏ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺁن‬
‫ﮐﺸﺘﻲ هﺎ را ﺷﻤﺎرش ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺗﻨﻬﺎ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ‬
‫ﻧﻔﺴﺶ زﻳﺎد داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻼ ﻧﺪﻳﺪم ﮐﻪ او دﺷﻤﻦ را زﻳﺎد ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﺁورد‪ ،‬ﻳﺎ ﺁﻧﺎن‬
‫اﺑﻦ ﺷﺪاد ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺻ ً‬
‫را ﻗﻮي ﺑﺪاﻧﺪ‪ .‬در ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻮاﻗﻊ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ در دﺷﺖ ﻋﮑﺎ ﺑﺎ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن‬
‫درﮔﻴﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﻣﻲ ﺁﻣﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﮑﺴﺖ ﺑﺨﻮرﻧﺪ و ﭘﺮﭼﻤﺸﺎن ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﺑﻴﺎﻓﺘﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﮐﻤﻲ هﻤﭽﻨﺎن اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﻣﻲ ﮐﺮد ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﮐﻮﻩ رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺮدم را ﮐﻪ در ﺣﺎل ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺑﻮدﻧﺪ از ﮐﺎرﺷﺎن ﺷﺮﻣﻨﺪﻩ ﻣﻲ‬
‫ﮐﺮد و ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﺎز ﻣﻲ ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮐﺎر اداﻣﻪ داﺷﺖ ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ در هﻤﺎن روز ﺳﭙﺎﻩ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﺮ دﺷﻤﻦ ﭘﻴﺮوز ﮔﺸﺖ‪ .‬در ﻳﮏ ﺷﺐ ﻃﻮﻓﺎن و ﺑﺎراﻧﻲ در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺻﻼح‬
‫اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ در دﺷﺖ ﻋﮑﺎ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﺎدر او ﺳﻘﻮط ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد‬
‫او را ﺑﮑﺸﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﺷﻮق و رﻏﺒﺖ او ﺑﻪ ﺟﻨﮓ و ﺟﻬﺎد ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺪ‪ .‬و اﻳﻦ‬
‫ﺁﺷﮑﺎرا دﻻﻟﺖ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﺑﺮ اﻳﻨﮑﻪ اﻳﻦ ﻗﻬﺮﻣﺎن روح ﻣﻌﻨﻮي واﻻ‪ ،‬اﻋﺘﻤﺎد ﺷﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا و‬
‫دﻟﻴﺮي ﺳﺮﺁﻣﺪش را در ﺟﻨﮓ ﺣﻔﻆ ﻣﻲ ﮐﺮد‪.‬‬
‫رﺷﺘﻪ ﮐﻼم را ﺑﻪ ﻗﺎﺿﻲ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﻳﻦ ﻣﻲ دهﻴﻢ ﺗﺎ در ﻣﻮرد ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﺟﻬﺎد و ﻓﺪا‬
‫ﮐﺎري ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ در راﻩ ﺧﺪا‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﻮد از ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ دﻳﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺑﻴﺎن ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﻳﻦ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﺸﻖ و ﻋﻼﻗﻪء او ﺑﻪ ﺟﻬﺎد ﺑﺮ‬
‫ﻗﻠﺐ ﺳﺎﻳﺮ اﻋﻀﺎﻳﺶ ﭼﻨﺎن ﭼﻴﺮﻩ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﺰ از ﺟﻨﮓ ﺣﺮف ﻧﻤﻲ زد‪ ،‬ﺟﺰ ﺑﻪ‬
‫ﻟﻮازم ﺟﻨﮕﻲ ﻧﮕﺎﻩ ﻧﻤﻲ ﮐﺮد‪ ،‬ﺟﺰ ﺑﻪ ﻣﺮدان ﺟﻨﮕﻲ اش ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻲ ﮐﺮد و ﺟﺰ ﺑﻪ ﮐﺴﻲ‬
‫ﮐﻪ او را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺗﺤﺮﻳﮏ ﻣﻲ ﮐﺮد ﻋﻼﻗﻪ اي ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬او زن‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪان و‬
‫وﻃﻨﺶ را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﺟﻬﺎد در راﻩ ﺧﺪا ﺗﺮﮎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و از دﻧﻴﺎ ﺑﺎ ﺳﮑﻮﻧﺖ در‬
‫زﻳﺮ ﺳﺎﻳﻪء ﭼﺎدري ﮐﻪ ﺑﺎد ﺁن را ﺑﻪ ﭼﭗ و راﺳﺖ ﻣﻲ ﺑﺮد‪ ،‬ﻗﻨﺎﻋﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻳﮏ ﺑﺎر اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻋﻠﻲ رﻏﻢ‬
‫ﺑﻴﻤﺎرﻳﺶ ﻟﺸﮑﺮ را ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﻲ ﮐﻨﺪ و در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ از درد رﻧﺞ ﻣﻲ ﺑﺮد ﻟﺸﮑﺮ را‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪهﻲ و ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن ﻣﻲ ﺟﻨﮕﻴﺪ‪ ،‬اﺑﻦ ﺷﺪاد از ﺁن ﮐﺎر او ﺗﻌﺠﺐ ﻣﻲ ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ در ﺟﻮاب او ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬هﺮﮔﺎﻩ ﺳﻮار )ﺑﺮ اﺳﺐ( ﻣﻲ ﺷﻮم‬
‫دردم از ﺑﻴﻦ ﻣﻲ رود‪.‬‬
‫اﻳﻦ واﻗﻌﻪ ﮐﻪ اﺑﻦ ﺷﺪاد ﺁن را در ﮐﺘﺎﺑﺶ ﻧﻘﻞ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﺑﺮ ﺻﺒﺮ و ﻗﻨﺎﻋﺖ او‬
‫دﻻﻟﺖ دارد‪ ،‬ﺧﻼﺻﻪء ﺁن واﻗﻌﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﭘﺴﺮي ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ داﺷﺖ‪ ،‬ﺧﺒﺮ ﻣﺮﮔﺶ را ﺷﻨﻴﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﺻﺒﺮ و ﻗﻨﺎﻋﺖ درﭘﻴﺶ‬
‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٩٢‬‬

‫ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺎ هﻴﭻ ﮐﺲ ﺳﺨﻨﻲ ﻧﮕﻔﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺸﺎﻧﻪء ﻧﺎراﺣﺘﻲ او ﻗﻄﺮﻩ اﺷﮑﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ در‬
‫ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﻣﻲ درﺧﺸﻴﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﺷﺪاد ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﺒﺮ و ﻗﻨﺎﻋﺖ ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺮد‬
‫ﺑﻪ ﭼﻪ درﺟﻪ اي رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاواﻧﺪا! ﺗﻮ اﻳﻦ ﺻﺒﺮ و ﻗﻨﺎﻋﺖ را ﺑﻪ او اﻟﻬﺎم ﻧﻤﻮدﻩ‬
‫اي‪ ،‬او را ﻣﻮﻓﻖ ﮐﺮدﻩ اي‪ ،‬ﭘﺲ اي ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﺘﺮﻳﻦ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﺎن اﺟﺮ و ﺛﻮاﺑﺶ را از او‬
‫درﻳﻎ ﻣﮑﻦ‪.١‬‬

‫‪ -4‬ﺷﻜﻴﺒﺎﻳﻲ و ﺑﺨﺸﺶ او‬

‫ﺧﻠﻖ و ﺧﻮي ﻋﻔﻮ و ﺷﮑﻴﺒﺎﻳﻲ ﻳﮑﻲ دﻳﮕﺮ از اﺧﻼﻗﻬﺎي ﭘﺴﻨﺪﻳﺪﻩ اي اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﻪ ﺁن ﺁراﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺴﻴﺎر اﺗﻔﺎق ﻣﻲ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﺑﺪي را ﺑﺎ ﻧﻴﮑﻲ و‬
‫ﺗﻨﺪي را ﺑﺎ ﺑﺮدﺑﺎري ﺟﻮاب ﻣﻲ داد‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ اﺑﻦ ﺷﺪاد ﻧﻘﻞ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﺮاي ﺷﮑﺎﻳﺖ ﮐﺮدن ﻧﺰد ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‬
‫رﺣﻤﻪ اﷲ ازدﺣﺎم ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺑﺎ هﻤﺪﻳﮕﺮ رﻗﺎﺑﺖ ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻀﻲ وﻗﺘﻬﺎ ﻟﺒﺎس و ﻓﺮﺷﻲ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮ ﺁن ﻣﻲ ﻧﺸﺴﺖ را ﻟﮕﺪﻣﺎل ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ او ﻧﺎراﺣﺖ ﻧﻤﻲ ﺷﺪ ﺑﻪ ﺷﮑﺎﻳﺘﻬﺎﻳﺸﺎن‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻲ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﺮدﺑﺎري ﻧﻴﺎزهﺎﻳﺸﺎن را ﺑﺮﻃﺮف ﻣﻲ ﮐﺮد‪ .‬اﺗﻔﺎق ﻣﻲ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ‬
‫ﺑﻌﻀﻲ از ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺑﺮاي داد ﺧﻮاهﻲ ﻧﺰد او ﻣﻲ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﺨﻨﺎن درﺷﺖ و‬
‫ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺑﺎ او ﺣﺮف ﻣﻲ زدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﺎ ﮔﺸﺎدﻩ روﻳﻲ‬
‫ﺣﺮﻓﻬﺎﻳﺸﺎن را ﻗﺒﻮل ﻣﻲ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻳﮑﻲ از روزهﺎ ﻗﺎﺿﻲ اﺑﻦ ﺷﺪاد ﮐﻪ ﺳﻮار ﺑﺮ ﻗﺎﻃﺮش ﺑﻮد از ﮐﻨﺎر او ﮔﺬﺷﺖ‪،‬‬
‫ﭼﻮن هﻮا ﺑﺎراﻧﻲ و زﻣﻴﻦ ﮔﻞ و ﻻي ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﺎﻃﺮ ﺑﺮ ﻟﺒﺎس او ﮔﻞ ﭘﺎﺷﻴﺪ و ﺗﻤﺎم ﻟﺒﺎس او‬
‫را ﮐﺜﻴﻒ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ اﺟﺎزﻩ ﻧﺪاد ﮐﻪ اﺑﻦ ﺷﺪاد از روي ﺷﺮﻣﻨﺪﮔﻲ ﮔﻮﺷﻪ ﮔﻴﺮي‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﮔﺸﺎدﻩ روﻳﻲ او را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻧﺰدﻳﮏ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺷﺮم و ﻧﺎراﺣﺘﻲ او را ﺑﺮ‬
‫ﻃﺮف ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﺷﺪاد ﺷﺎهﺪ ﻋﻴﻨﻲ ﻣﺎﺟﺮا ﺑﺮاي ﮔﻮاهﻲ دادن ﺑﺮ ﺑﺮدﺑﺎري و ﮔﺬﺷﺖ ﺻﻼح‬
‫اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ‪ ،‬داﺳﺘﺎن دﻳﮕﺮي را ﻧﻘﻞ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬او ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم درﮔﻴﺮي‬
‫ﻣﻴﺎن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ و رﻳﭽﺎرد در ﻧﺰدﻳﮑﻲ ﻳﺎﻓﺎ‪ ،‬ﺑﻌﻀﻲ از ﻟﺸﮑﺮﻳﺎن ﺻﻼح‬
‫اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ از اواﻣﺮ ﺻﺎدرﻩ او ﺳﺮﭘﻴﭽﻲ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎ ﺳﺨﻨﺎﻧﻲ ﺣﺎﮐﻲ از ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺑﻪ‬
‫او ﺟﻮاب دادﻧﺪ‪ ،‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻣﺜﻞ ﻳﮏ ﺷﺨﺺ ﻏﻀﺒﻨﺎﮎ از ﺁﻧﺎن ﺟﺪا ﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺑﮕﻮﻧﻪ اي ﮐﻪ هﺮ ﮐﺲ او را ﻣﻲ دﻳﺪ ﺧﻴﺎل ﻣﻲ ﮐﺮد ﮐﻪ ﮔﺮوهﻲ از ﺳﺮﺑﺎزان را‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻳﻦ ﻋﻤﻠﺸﺎن ﻣﻲ ﮐﺸﺪ‪ .‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ راﻩ ﺧﻮد را هﻤﭽﻨﺎن در ﭘﻴﺶ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺮّش رﺳﻴﺪ‪ ،‬اﻣﺮاي اﻃﺮاﻓﺶ از ﺗﺮس ﻟﺮزﻩ ﺑﺮ اﻧﺪاﻣﺸﺎن اﻓﺘﺎدﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬هﺮ ﮐﺪام ﻓﮑﺮ ﻣﻲ ﮐﺮد ﮐﻪ از او ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺘﻲ اﺑﻦ ﺷﺪاد ﮐﻪ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ وﻳﮋﻩ‬
‫اي ﻧﺰد ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪ :‬از ﺗﺮس ﺑﻪ ﺧﻮدم اﺟﺎزﻩ ﻧﻤﻲ دادم‬
‫ﺑﺮ او وارد ﺷﻮم ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ او ﻣﺮا ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ اﺑﻦ ﺷﺪاد ﺑﺮ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‬
‫رﺣﻤﻪ اﷲ وارد ﺷﺪ‪ ،‬از او ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ أﻣﺮاء را ﺟﻤﻊ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ او در ﺧﻮردن‬

‫‪ 1‬ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻩ هﺎﻳﻲ از ﮐﺘﺎب »اﻟﻨﻮادر اﻟﺴﻠﻄﺎﻧﻴﺔ«‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٩٣‬‬

‫ﻣﻘﺪاري از ﻣﻴﻮهﺎﻳﻲ ﮐﻪ از دﻣﺸﻖ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﻬﻴﻢ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬أُﻣﺮاء در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻣﻲ‬
‫ﺗﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﺧﻮﺷﺮوﻳﻲ و ﮔﺸﺎدﻩ روﻳﻲ او روﺑﺮو ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ‬
‫ﺁراﻣﺶ و ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ ﺁﻧﻬﺎ ﮔﺮدﻳﺪ و از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﻨﺼﺮف ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻧﮕﺎر ﮐﻪ هﻴﭻ‬
‫ﭼﻴﺰي اﺗﻔﺎق ﻧﻴﺎﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺆرﺧﺎن در ﻣﻮرد ﺷﮑﻴﺒﺎﻳﻲ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻧﻘﻞ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدي –‬
‫در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺧﺴﺘﻪ و دﻟﺘﻨﮓ ﺑﻮد – ﺷﮑﺎﻳﺖ ﻧﺎﻣﻪ اي ﭘﻴﺶ او ﺁورد‪ ،‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ‬
‫اﷲ از او ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻤﻲ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺁن ﻣﺮد ﻧﻤﻲ ﺧﻮاﺳﺖ اﻧﺘﻈﺎر ﺑﮑﺸﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺗﺐ‬
‫ﺷﮑﺎﻳﺘﺶ را زﻳﺮ ﮔﻮش ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﭼﺸﻤﺶ ﻧﺰدﻳﮏ‬
‫ﻣﻲ ﮐﺮد‪ ،‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻵن اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺮﮐﺐ ﻧﺪارم ﮐﻪ ﺷﮑﺎﻳﺖ‬
‫ﻧﺎﻣﻪ ات را اﻣﻀﺎ ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﺁن ﻣﺮد ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺮﮐﺐ را ﺣﺎﺿﺮ ﮐﺮد و از او ﺧﻮاﺳﺖ‬
‫ﺷﮑﺎﻳﺘﺶ را اﻣﻀﺎ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﺪون اﻳﻨﮑﻪ ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺷﻮد ﺑﺎ‬
‫ﺑﺮدﺑﺎري ﻗﻠﻤﺶ را ﺑﺮداﺷﺖ و ﺷﮑﺎﻳﺖ ﻧﺎﻣﻪء او را اﻣﻀﺎء ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺮدﺑﺎري و ﻋﻔﻮ او‬
‫رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﻪ ﭘﻴﺮوان‪ ،‬رﻋﺎﻳﺎ و ﺳﺮﺑﺎزاﻧﺶ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺣﺘﻲ ﺑﻪ دﺷﻤﻨﺎﻧﺶ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎ و ﻣﻲ ﺟﻨﮕﻴﺪﻧﺪ هﻢ ﻣﻲ رﺳﻴﺪ‪ .‬در ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ »ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺻﻼح‬
‫اﻟﺪﻳﻦ در رﻓﺘﺎر ﺑﺎ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن« ﭘﺮداﺧﺘﻴﻢ‪ ،‬رواﻳﺘﻬﺎﻳﻲ را از ﻋﻔﻮ و ﮔﺬﺷﺖ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‬
‫رﺣﻤﻪ اﷲ ﺁوردﻳﻢ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ را ﺧﻮاهﻴﺪ ﻳﺎﻓﺖ ﮐﻪ دﻟﻴﻞ ﺑﺮ‬
‫ﻣﺮداﻧﮕﻲ و ﮔﺬﺷﺖ ﺁن ﺑﺰرگ ﻣﺮد ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -5‬ﻣﺮداﻧﮕﻲ و ﮔﺬﺷﺖ او‬

‫در ﻣﻮرد ﻣﺮداﻧﮕﻲ و ﮔﺬﺷﺘﻲ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﺎ ﺁن ﺁراﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪،‬‬

‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﺆرﺧﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺣﺎل اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ دارﻧﺪ ﺑﺮ اﻳﻨﮑﻪ رﻓﺘﺎر ﻧﻴﮑﻲ ﮐﻪ‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎﻧﺶ داﺷﺖ‪ ،‬در ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻨﮓ و ﻓﺘﻮﺣﺎت ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﮑﻪ ﮔﻮاهﻲ ﻣﺆرﺧﺎن ﻏﺮﺑﻲ را در ﻣﻮرد ﮔﺬﺷﺖ و ﻣﺮداﻧﮕﻲ ﻧﺎدر اﻳﻦ‬
‫ﻗﻬﺮﻣﺎن در ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺑﺸﻨﻮﻳﺪ‪ :‬اﻣﻴﺮ ﻋﻠﻲ از »ﻣﻴﻞ« ﻣﺆرخ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﻧﻘﻞ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺗﻌﺪادي از ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن ﮐﻪ ﻗﺪس را ﺗﺮﮎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﻮي اﻧﻄﺎﮐﻴﻪء ﻣﺴﻴﺤﻲ رﻓﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫اﻣﺎ ﺣﺎﮐﻢ ﺁﻧﺠﺎ از ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺳﺮﺑﺎز زدﻩ‪ ،‬ﺁﻧﺎن را ﻃﺮد ﮐﺮد‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ ﮐﺸﻮر‬
‫ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﻮﺷﺮوﻳﻲ زﻳﺎد ﻣﻮرد اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎز اﻣﻴﺮ ﻋﻠﻲ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻣﻴﺸﻮد« ﺣﺎل اﻳﻦ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن را ﮐﻪ از ﻗﺪس راﻧﺪﻩ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻲ اﺣﺘﺮاﻣﻲ ﮐﻪ از ﺑﺮادران ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن ﺷﺎن دﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲ‬
‫ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﺪادي از ﺁﻧﻬﺎ در ﺳﻮرﻳﻪ در اﺛﺮ ﮔﺮﺳﻨﮕﻲ ﺑﺨﻮد ﻣﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺁﻧﺎن در ﻧﻬﺎﻳﺖ‬
‫ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﻲ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻃﺮاﺑﻠﺲ درهﺎﻳﺶ را ﺑﺮ روي ﺁﻧﺎن ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ »ﻣﻴﺸﻮد«‬
‫ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻳﮑﻲ از زﻧﺎن در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺁن ﻣﺴﻴﺤﻴﺎﻧﻲ را ﮐﻪ از ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ و ﮐﻤﮏ ﮐﺮدن‬
‫ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺳﺮﺑﺎز زدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻔﺮﻳﻦ ﻣﻲ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ ﮐﻮدﮎ ﺧﻮد را ﺑﻪ درﻳﺎ‬
‫ﺑﻴﺎﻧﺪازد‪ .‬هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺑَﻄﺮَﮎ ﺑﺎ اﻣﻮال و داراﺋﻲ هﻨﮕﻔﺘﺶ ﮐﻪ ﺑﺪون ﺁﻧﮑﻪ ﺁﻧﺮا ﺟﻬﺖ‬
‫ﻓﺪﻳﻪ ﻓﻘﺮا و ﻣﺴﺎﮐﻴﻦ ﺻﺮف ﮐﻨﺪ‪ ،‬از ﺷﻬﺮ ﺧﺎرج ﻣﻲ ﺷﺪ – ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﮑﻪ اﺳﺘﺎﻧﻠﻲ‬
‫ﺑﻄﺮﮎ را ﺁدم ﺑﻲ وﺟﺪاﻧﻲ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ – ﺑﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٩٤‬‬

‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭼﺮا اﻣﻮال او را ﻣﺼﺎدرﻩ و در ﮐﺎري ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺗﻘﻮﻳﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺻﺮف‬

‫ﻧﻤﻲ ﮐﻨﻲ؟ ﺳﻠﻄﺎن ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬از او ﻓﻘﻂ دﻩ دﻳﻨﺎر ﻣﻲ ﮔﻴﺮم و ﺑﻪ او ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻧﻤﻲ‬
‫ﮐﻨﻢ‪» .‬اﺳﺘﺎﻧﻠﻲ ﻟﻴﻦ ﺑﻮل« در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﮐﺎر ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻳﮏ‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن درس اﺣﺴﺎن و ﻧﻴﮑﻲ ﮐﺮدن را ﺑﻪ ﻳﮏ راهﺐ ﻣﺴﻴﺤﻲ ﺑﺪهﺪ!‬
‫ﻗﺎﺿﻲ اﺑﻦ ﺷﺪاد ﻧﻘﻞ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻳﮏ روز در ﻧﺰدﻳﮑﻴﻬﺎ ﺧﻄﻮط ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﺑﻪ‬
‫هﻤﺮاهﻲ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻳﮑﻲ از ﺳﺮﺑﺎزان ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫زﻧﻲ از ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺁورد ﮐﻪ از داﻏﻲ ﮐﻪ ﺑﺮ دل داﺷﺖ‪ ،‬ﮔﺮﻳﻪ ﻣﻲ ﮐﺮد و ﭘﻲ‬
‫در ﭘﻲ ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻪء ﺧﻮد ﻣﻲ زد‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ از ﺟﺮﻳﺎن او‬
‫ﺳﺆال ﮐﺮد‪ ،‬ﻓﻬﻤﻴﺪ ﮐﻪ دﺧﺘﺮ ﮐﻮﭼﮑﺶ را ﮔﻢ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺁن هﻨﮕﺎم دﻟﺶ ﺑﻪ ﺣﺎل او‬
‫ﺳﻮﺧﺖ‪ ،‬اﺷﮏ از ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﺟﺎري ﮔﺸﺖ و ﻣﺮداﻧﮕﻴﺶ او را ﺑﻪ ﺗﺤﺮﮎ واداﺷﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎ‬
‫ﺑﺮاﻳﻦ دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ ﻳﮑﻨﻔﺮ ﺑﻪ ﺑﺎزار ﻟﺸﮑﺮ ﺑﺮود‪ ،‬در ﻣﻮرد ﺁن دﺧﺘﺮ ﮐﻮﭼﮏ ﭘﺮس و‬
‫ﺟﻮ ﮐﻨﺪ و هﺮ ﮐﺲ ﺁﻧﺮا ﺧﺮﻳﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﻮل ﺁﻧﺮا ﺑﭙﺮدازد ودﺧﺘﺮ ﮐﻮﭼﮏ را ﺑﺎ ﺧﻮد‬
‫ﺑﻴﺎورد‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ هﻨﻮز ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ دﺧﺘﺮ ﺑﭽﻪ را ﺁوردﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎدر ﺑﺮاي‬
‫دﻳﺪن دﺧﺘﺮش ﺑﻪ ﺳﻮي او دوﻳﺪﻩ‪ ،‬ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻣﺎﻟﻴﺪن ﺧﺎﮎ ﺑﺮ ﺳﺮو و ﺻﻮرﺗﺶ ﮐﺮد‪،‬‬
‫در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺁن زن رو ﺑﻪ ﺁﺳﻤﺎن ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﮐﻠﻤﺎت ﻧﺎﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﻣﺮدم‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ او ﮔﺮﻳﻪ ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﺁن دﺧﺘﺮش را ﺑﻪ او ﺗﺤﻮﻳﻞ دادﻧﺪ و او را ﺑﻪ‬
‫اردوﮔﺎهﺶ ﺑﺎز ﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺿﻲ اﺑﻦ ﺷﺪاد داﺳﺘﺎن ﺟﺎﻟﺐ دﻳﮕﺮي ﻧﻘﻞ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻲ از ﺁﺳﺎﻧﮕﻴﺮي و‬
‫ﻣﺮداﻧﮕﻲ ﮐﻤﻴﺎب ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﺷﺪاد ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ‬
‫ﭘﺎدﺷﺎﻩ اﻧﮕﺴﺘﺎن رﻳﭽﺎرد ﺑﻮردﻟﻴﻮن – ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ دﺷﻤﻦ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ –‬
‫ﺑﻴﻤﺎر ﺷﺪ‪ ،‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺳﻔﻴﺮي را ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﻣﻴﻮﻩ و ﻳﺦ ﺑﺮاي ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ او‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن از اﻳﻦ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺰرﮔﻮاراﻧﻪ از ﺳﻮي دﺷﻤﻨﺸﺎن و اﻳﻦ ﻋﻄﻮﻓﺖ از‬
‫ﺳﻮي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎﻧﻲ ﮐﻪ دﭼﺎر ﮔﺮﺳﻨﮕﻲ‪ ،‬ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ و ﺑﻼ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺴﺘﻌﺠﺐ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺆرﺧﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﺮاي ﻣﺠﺒﻮر ﮐﺮدن‬
‫ﺁﻧﺎن ﺑﻪ اﺳﻼم ﺁوردن از ﻧﺎﺗﻮاﻧﻴﺸﺎن ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﮑﺮد‪» .‬ارﻧﻮﻟﺪ« در ﮐﺘﺎﺑﺶ »دﻋﻮت‬
‫ﺑﻪ اﺳﻼم« ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﻳﻦ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﺎﻧﻪ ﻋﻠﺘﻲ ﺑﻮد ﺑﺮاي ﭘﻨﺎﻩ ﺑﺮدن ﺑﺴﻴﺎري از‬
‫ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﺑﻪ اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪن ﺁﻧﻬﺎ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاهﻴﻢ ﺗﻌﺼﺐ ﮐﻴﻨﻪ ﺗﻮزاﻧﻪء ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ را ﺑﺎ ﺑﺮﺧﻮرد ﺧﺎﻟﺺ اﺳﻼﻣﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ و‬
‫ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬اﺧﺘﻼﻓﻲ ﺁﺷﮑﺎر و ﻓﺎﺻﻠﻪ اي زﻳﺎد ﻣﻴﺎن ﺁن دو ﺧﻮاهﻴﻢ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫زﻳﺮا هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﺑﻪ ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﻳﻮرش ﺁوردﻧﺪ ﺑﺎ روح ﭘﻠﻴﺪ ﺗﻌﺼﺐ و ﮐﻴﻨﻪ‬
‫ﺳﻴﺎﻩ اﺷﺒﺎع ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ هﻴﭻ ﻋﻄﻮﻓﺖ‪ ،‬وﺟﺪان ﻳﺎ اﻧﺴﺎﻧﻴﺘﻲ ﻣﺎﻧﻊ از ﻣﺠﺎزات ﮐﺮدن‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻨﺸﺎن در دﻳﻦ ﻧﻤﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﺁﻧﺎن ﺑﺮ هﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺰرگ ﻳﺎ ﮐﻮﭼﮏ‪،‬‬
‫ﻣﺮد ﻳﺎ زن‪ ،‬ﺟﻨﮕﺠﻮ ﻳﺎ ﺻﻠﺤﺠﻮ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺼﺐ ﭘﻠﻴﺪ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن و ﺳﻨﮕﺪﻟﻲ ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﺁﻧﺎن در ﮐﺸﺘﺎرﮔﺎﻩ ﻣﺴﺠﺪ اﻻﻗﺼﻲ‬
‫ﮐﻪ در ﺁن ﺑﻴﺸﺘﺮ از هﻔﺘﺎد هﺰار اﻧﺴﺎن ﭘﻴﺮ‪ ،‬ﮐﻮدﮎ‪ ،‬و زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﭘﻨﺎﻩ‬
‫ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ را ﮐﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺁﺷﮑﺎر ﮔﺸﺖ‪ .‬ﻣﻮﺿﻊ ﮔﻴﺮي ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٩٥‬‬

‫ﺑﺎزﭘﺲ ﮔﻴﺮي ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﺑﺮ ﺧﻼف ﺁﻧﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﮑﻪ ﺳﺮﺑﺎزان ﺻﻠﻴﺒﻲ ﺗﺴﻠﻴﻢ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ او ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ اﻣﺎن داد و از هﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﺠﺎوزي ﺑﻪ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﮐﺮدﻩ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن‬
‫در ﺣﺎﻟﻲ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﺑﺎزن اﺳﻼم ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻣﻲ ﺷﺪﻧﺪ از ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﺧﺎرج ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫اﻳﻨﮑﻪ ﺑﺎ اﻣﻨﻴﺖ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺻﻮر رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻓﺼﻞ هﻔﺘﻢ هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ در ﺑﺎرﻩء »ﺳﻴﺎﺳﺖ‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن« ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻴﻢ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ رﻓﺘﺎر‬
‫ﺁﺳﺎﻧﮕﻴﺮاﻧﻪء او را ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺑﻴﺎن ﮐﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺮاي اﻳﻨﮑﻪ ﻓﺮق ﺑﺰرگ ﻣﻴﺎن رﻓﺘﺎر ﻣﺎ‬
‫و ﺗﻌﺼﺐ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﺪاﻧﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪.١‬‬

‫ﻧﻘﺪهﺎي و اﻳﺮادهﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪:‬‬

‫ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﺆرﺧﺎن ﻣﻌﺎﺻﺮ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ در ﺑﺮﺧﻮرد‬
‫ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن وﺳﻬﻞ اﻧﮕﺎري اﻓﺮاﻃﻲ او ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ را ﺑﺸﺪت‬
‫ﻧﻘﺪ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﻘﺪ در ﻣﻮارد زﻳﺮ ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ .١‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﻞ ﻣﻲ ﮐﺮد‪،‬‬
‫هﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺁﻧﺎن اﺳﻴﺮان ﻣﺎ را ﻣﻲ ﮐﺸﺘﻨﺪ و ﻣﺠﺎزات ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ او هﻢ اﺳﻴﺮان‬
‫ﺁﻧﻬﺎ را ﻣﻲ ﮐﺸﺖ و ﺑﻨﻴﺎد ﺷﺎن را از زﻣﻴﻦ ﺑﺮﻣﻲ ﭼﻴﺪ ﺗﺎ اﻳﻦ ﺁﻳﻪء ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﻞ را‬
‫ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﺪ‪:‬‬
‫ﺳ ﱢﻴ َﺌ ٌﺔ ﱢﻣ ْﺜُﻠﻬَﺎ{اﻟﺸﻮرى‪۴٠‬‬
‫ﺳ ﱢﻴ َﺌ ٍﺔ َ‬
‫ﺟﺰَاء َ‬
‫} َو َ‬
‫ﮐﻴﻔﺮ هﺮ ﺑﺪي ﮐﻴﻔﺮي هﻤﺴﺎن ﺁن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋ َﻠ ْﻴ ُﻜ ْﻢ{ اﻟﺒﻘﺮة ‪١٩۴‬‬
‫ﻋ َﺘﺪَى َ‬
‫ﻋ َﻠ ْﻴ ِﻪ ِﺑ ِﻤ ْﺜ ِﻞ ﻣَﺎ ا ْ‬
‫ﻋ َﺘﺪُو ْا َ‬
‫ﻋ َﻠ ْﻴ ُﻜ ْﻢ ﻓَﺎ ْ‬
‫ﻋ َﺘﺪَى َ‬
‫ﻦا ْ‬
‫} َﻓ َﻤ ِ‬
‫هﺮ ﮐﻪ راﻩ ﺗﻌﺪي و ﺗﺠﺎوز ﺑﺮ ﺷﻤﺎ را در ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺖ ﺑﺮ او هﻤﺎﻧﻨﺪ ﺁن ﺗﻌﺪي و‬
‫ﺗﺠﺎوز ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ .٢‬اﺟﺎزﻩ دادن ﺑﻪ اﺳﻴﺮان ﮐﻪ در ﺷﻬﺮ ﺻﻮر ﺗﺠﻤﻊ ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺷﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ و ﺟﻨﮓ ﺳﻮم ﺻﻠﻴﺒﻲ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﮐﺮد‪ ،‬زﻳﺮا ﺑﺎ ﺗﺠﻤﻌﺸﺎن و ﮐﻤﮑﻬﺎﻳﻲ ﮐﻪ‬
‫از اروﭘﺎ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻲ رﺳﻴﺪ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪء ﺁن ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻋﮑﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ .٣‬ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲ هﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺟﻨﮓ ﺣﻄﻴﻦ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁﻣﺪ ﮐﺸﻮر اﺳﻼﻣﻲ‬
‫را در ﺁﺷﻮب ﺑﺰرﮔﻲ ﻗﺮار داد‪ ،‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﺴﻴﺎر در ﺳﺨﺘﻲ اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﮐﺸﻮر اﺳﻼﻣﻲ ﺧﺴﺎرﺗﻬﺎي ﻓﺮاواﻧﻲ وارد ﺳﺎﺧﺖ و ﻳﮑﺴﺎل ﺑﺪون ﻧﻴﺮوي ﮐﻤﮑﻲ‬
‫اﺳﻼﻣﻲ از ﺷﺮق و ﻏﺮب ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﻧﺘﻘﺎدات و اﻳﺮادهﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺆرﺧﺎن‬
‫ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺑﻪ ﻗﻬﺮﻣﺎن ﻓﺎﺗﺢ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺆرﺧﺎن از‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ دﻓﺎع ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺎر او را ﻣﻲ ﺳﺘﺎﻳﻨﺪ و هﺮ ﻧﻘﺪي را در ﺑﺎرﻩء‬

‫‪ 1‬ﺑﻪ اﺛﺮ رﻓﺘﺎر اﺳﻼﻣﻲ در اﻧﺘﺸﺎر اﺳﻼم ﻣﻴﺎن ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن در ﮐﺘﺎب »دﻋﻮت ﺑﻪ اﺳﻼم« ص‪ ٨ :‬ﺗﺄﻟﻴﻒ ث‪.‬و‪.‬ارﻧﻮﻟﺪﻩ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪء ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻲ‬
‫ﺣﺴﻦ اﺑﺮاهﻴﻢ و ﻋﺒﺪ اﻟﺤﻤﻴﺪ ﻋﺎﺑﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٩٦‬‬

‫او رد ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮا رﻓﺘﺎر و ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ‬
‫ﻣﺘﺼﻒ ﺑﻪ ﺁن اﺳﺖ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ هﺎي اﺳﻼﻣﻲ و ﺷﺮﻋﻲ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ‬
‫اﺳﻼم واﻟﻴﺎن اﻣﺮ را ﻣﻴﺎن ﻣﻨﺖ ﮔﺬاﺷﺘﻦ }ﺑﺎ ﺁزاد ﮐﺮدن اﺳﻴﺮان{ ﻳﺎ ﻓﺪﻳﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ از‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﮐﺸﺘﻦ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﻲ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺳﻴﺮان‪ ،‬ﻣﺨﺘﺎر ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ‬
‫اﷲ هﻢ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺁﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁن ﻣﺼﻠﺤﺖ اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺗﺤﻘﻖ ﺧﻮاهﺪ ﻳﺎﻓﺖ را‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ب َأ ْوزَا َرهَﺎ{ ﻣﺤﻤﺪ ‪۴‬‬
‫ﺤ ْﺮ ُ‬
‫ﻀ َﻊ ا ْﻟ َ‬
‫ﺣﺘﱠﻰ َﺗ َ‬
‫} َﻓ ِﺈﻣﱠﺎ َﻣ ّﻨ ًﺎ َﺑ ْﻌ ُﺪ َوِإﻣﱠﺎ ِﻓﺪَاء َ‬
‫ﺑﻌﺪهﺎ ﻳﺎ ﺑﺮ ﺁﻧﺎن ﻣﻨﺖ ﻣﻲ ﮔﺬارﻳﺪ و ﻳﺎ ﻓﺪﻳﻪ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻳﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺟﻨﮓ ﺑﺎرهﺎي‬
‫ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺧﻮد را ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﻣﻲ ﻧﻬﺪ‪.‬‬
‫و اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻲ داﻧﻴﻢ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ »دﺳﺘﻮر ﻗﺘﻞ ‪۴٠٠‬‬
‫ﻧﻔﺮ از اﺳﻴﺮان را ﮐﻪ در رأس ﺷﺮارﺗﻬﺎ و ﻓﺘﻨﻪ هﺎ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬هﻤﻴﺸﻪ ﺳﻌﻲ ﻣﻲ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺿﺮر ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﻋﻬﺪهﺎ و ﭘﻴﻤﺎﻧﻬﺎﻳﺸﺎن وﻓﺎ ﻧﻤﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﻋﺎﻣﻪء ﻣﺮدم از ﺁﻧﺎن اﻃﺎﻋﺖ ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺮوهﻲ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن دﺷﻤﻨﻲ‬
‫ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ و در اذﻳﺖ ﮐﺮدن و ﻣﺠﺎزات ﮐﺮدن ﺷﺪﻳﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از راﻩ ﺗﻌﺼﺐ دﻳﻨﻲ‬
‫ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ را ﺻﺎدر ﮐﺮد‪.١‬‬
‫ﻼ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﻌﺪ از ﭘﻴﺮوزي ﺑﺮ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن در ﺣﻄﻴﻦ‬ ‫ﻗﺒ ً‬
‫اﺳﻴﺮ ارﻧﺎط ﺣﺎﮐﻢ ﮐﺮﮎ را اﺣﻀﺎر ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺑﺮاي اﺟﺮاي وﻋﺪﻩ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﮐﺮدن ﺑﻪ‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪش و ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺪي ﮐﻪ او ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن داﺷﺖ و ﺗﻮهﻴﻨﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﻧﺒﻮت ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﻮد ﮔﺮدن او را زد‪ .‬از اﻳﻦ ﺷﻮاهﺪي ﮐﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ هﻢ ﺑﻴﺎن ﮐﺮدﻳﻢ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺎ روﺷﻦ ﻣﻲ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ در ﺟﺎي ﺧﻮد ﻣﺤﺘﺎط ﺑﻮد و در‬
‫ﺟﺎي ﺧﻮد ﺁﺳﺎﻧﮕﻴﺮ‪ .‬ﻳﮑﻲ از ﺷﺎﻋﺮان ﭼﻪ زﻳﺒﺎ ﺳﺮودﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬
‫و وﺿﻊ اﻟﻨﺪي ﻓﻲ ﻣﻮﺿﻊ اﻟﺴﻴﻒ ﺑﺎﻟﻌﻼ‬
‫ﻣﻀ ّﺮ ﮐﻤﻮﺿﻊ اﻟﺴﻴﻒ ﻓﻲ ﻣﻮﺿﻊ اﻟﻨﺪي‬
‫هﻨﮕﺎم ﺗﻨﺪ ﺧﻮﻳﻲ‪ ،‬ﺁراﻣﺶ و رﻓﺘﺎر ﻧﺮم ﻣﻀﺮ اﺳﺖ‪ ،‬هﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ هﻨﮕﺎم ﻧﺮم‬
‫ﺧﻮﻳﻲ درﺷﺘﻲ ﻣﻀﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﻪ اﺳﻴﺮان اﺟﺎزﻩ دادﻩ ﺑﻮد ﺗﺎ در ﺻﻮر‬
‫اﻗﺎﻣﺖ ﮐﻨﻨﺪ و در ﺁن ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺗﻨﻬﺎ هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ از ﺁﻧﺎن ﻋﻬﺪ و ﭘﻴﻤﺎن‬
‫ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻋﻬﺪ ﺧﻮد ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺮﻧﮕﺮدد و ﮐﺎري ﻧﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻠﺢ ﻟﻄﻤﻪ‬
‫وارد ﺳﺎزد‪ ،‬ﺑﻪ ﺁﻧﺎن اﺟﺎزﻩ داد ﮐﻪ در ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺁﻧﺎن ﻋﻬﺪ و ﭘﻴﻤﺎﻧﻬﺎﻳﻲ را ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ‬
‫ﻗﻬﺮﻣﺎن ﻓﮑﺮ ﻣﻲ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺁﻧﺎن ﻗﺪر اﻳﻦ ﭘﺎداش را ﻣﻲ داﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺁﻧﺮا ﺣﻔﻆ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﮐﻤﺎل ﺁﺳﺎﻳﺶ و اﻣﻨﻴﺖ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ هﻤﺎﻧﻄﻮرﻳﮑﻪ ﺷﺎﻋﺮ ﻣﻲ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫‪ 1‬از ﮐﺘﺎب »زﻧﺪﮔﻲ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ « ﺗﺄﻟﻴﻒ اﺣﻤﺪ ﺑﻴﻠﻲ ص ‪ ١۶٢‬ﺑﺎ ﺗﺼﺮف‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٩٧‬‬

‫ﻦ‬
‫ﻣﺎ ﮐﻞ ﻣﺎ ﻳﺘﻤﻨﻲ اﻟﻤﺮء ﻳﺪرﮐﻪ ***** ﺗﺠﺮي اﻟﺮﻳﺎح ﺑﻤﺎ ﻻ ﺗﺸﺘﻬﻲ اﻟﺴ ُﻔ ُ‬
‫اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺁرزو ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻲ رﺳﺪ‪ ،‬ﺑﺎدهﺎ ﺑﺮ ﺧﻼف ﺟﻬﺘﻲ ﮐﻪ‬
‫ﮐﺸﺘﻲ هﺎ ﻣﻲ ﺧﻮاهﻨﺪ ﻣﻲ وزﻧﺪ‪.‬‬
‫هﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮ و ﺑﻪ اﺣﺘﻴﺎط ﻧﺰدﻳﮑﺘﺮ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ‬
‫اﺳﺮاي ﺻﻠﻴﺒﻲ را در ﺗﻤﺎم ﮐﺸﻮر و ﺷﻬﺮهﺎي اﺳﻼﻣﻲ ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﺳﺎزد ﺗﺎ دﻳﮕﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺪ‬
‫ﺗﺠﻤﻊ ﮐﻨﻨﺪ و در هﻤﺎن ﺣﺎل زﻳﺮ ﻧﻈﺮ و ﻣﺮاﻗﺒﺖ داﺋﻤﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻗﺮار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﺳﻬﻞ اﻧﮕﺎري ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﮐﺸﻮر را دﭼﺎر ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻴﻬﺎ‬
‫ﮐﺮد و ﺑﺮ ﺁن ﺧﺴﺎرﺗﻬﺎﻳﻲ وارد ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻴﻢ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ‬
‫اﷲ ﺳﻬﻞ اﻧﮕﺎري و ﺁﺳﺎﻧﮕﻴﺮي ﺧﻮد را ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ هﺎي اﺳﻼﻣﻲ – هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ –‬
‫اﺳﺘﻮار ﮐﺮد‪ .‬او در ﮐﺎرش ﻧﻴﺖ ﺧﻴﺮ داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ او ﻋﻠﻢ ﻏﻴﺐ داﺷﺖ ﮐﻪ اروﭘﺎ ﺑﺎ‬
‫هﻤﮑﺎري ﺁﻧﺎن ﮐﻪ در ﺻﻮر ﺗﻤﺮﮐﺰ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ هﺠﻮم ﺳﺨﺘﻲ را در ﺟﻨﮓ ﺳﻮم ﺻﻠﻴﺒﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﻣﻲ ﺁورﻧﺪ؟ اﮔﺮ او ﻋﻠﻢ ﻏﻴﺐ داﺷﺘﻪ ﺑﻮد را ﮐﺎﻣﻞ ﺁﻣﺎدﻩ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮ‬
‫راﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬
‫ﻣﺎ ﻣﻀﻲ ﻓﺎت و اﻟﻤﺆﻣﻞ ﻏﻴﺐ ***** و ﻟﮏ اﻟﺴﺎﻋﺔ اﻟﺘﻲ أﻧﺖ ﻓﻴﻬﺎ‬
‫در ﺁﺧﺮ ﻣﺎ ﺑﺮاي او ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ ﺑﺸﺮ اﺳﺖ ادﻋﺎي ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻧﻤﻲ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬
‫اﻣﺎم ﻣﺎﻟﮏ ﻣﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬هﻤﻪء ﻣﺎ ﺧﻄﺎ ﻣﻲ ﮐﻨﻴﻢ و »ﺑﻌﻀﻲ از ﮐﺎرهﺎﻳﻤﺎن ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﻲ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺻﺎﺣﺐ اﻳﻦ ﻗﺒﺮ‪.‬اﺷﺎرﻩ ﮐﺮد ﺑﻪ ﻗﺒﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ‪ .‬هﺮﮔﺎﻩ‬
‫ﻣﺠﺘﻬﺪي ﺧﻄﺎ ﮐﻨﺪ ﻳﮏ ﭘﺎداش دارد و هﺮﮔﺎﻩ اﺟﺘﻬﺎدش ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دو ﭘﺎداش دارد‪.‬‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ در هﺮ دو ﺣﺎل ﻣﺄﺟﻮر اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮاﻩ ﺧﻄﺎ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﻩ‬
‫ﺻﻮاب – ﺧﺪاوﻧﺪ او را رﺣﻤﺖ ﮐﻨﺪ و ﭘﺎداش ﺑﺰرﮔﻲ ﺑﻪ او ﺑﺪهﺪ‪.‬‬

‫‪ -6‬ﻋﻼﻗﻪء او ﺑﻪ ﺷﻌﺮ و ادﺑﻴﺎت‬

‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻣﺮدي ﺑﻮد ﺑﺎ ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬هﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺟﻬﺎد را‬
‫دوﺳﺖ داﺷﺖ و ﺑﻴﺸﺘﺮ وﻗﺖ ﺧﻮد را وﻗﻒ ﺁن ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺼﻴﺐ ﺧﻮد را ﻧﻴﺰ از دﻧﻴﺎ‬
‫ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ هﺎي ﮐﻪ او را از ﺗﮑﻠﻴﻒ ﺟﻨﮕﻲ ﺑﺮاي اﻋﻼي ﮐﻠﻤﻪء اﷲ‪ ،‬دور ﻧﮕﺮداﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺑﻦ ﺷﺪاد در ﻣﻮرد ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻣﻲ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺁداب ﻣﻌﺎﺷﺮت ﻧﻴﮑﻮﺋﻴﻲ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﺧﻼق و ﺷﻮخ ﻃﺒﻊ ﺑﻮد‪ ،‬اﻧﺴﺎب ﻋﺮب‪،‬‬
‫واﻗﻌﻪ هﺎ‪ ،‬رﻓﺘﺎرهﺎ و اﺣﻮاﻟﺸﺎن را ﻣﻲ داﻧﺴﺖ و ﺑﺮ ﻋﺠﺎﻳﺐ و ﻧﻮادر دﻧﻴﺎ ﺁﮔﺎﻩ ﺑﻮد‪ .‬از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮارد ﮐﻪ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻳﮕﺎﻧﻪء او را ﺁﺷﮑﺎر و از ﻋﻘﻞ زﻳﺎدش ﭘﺮدﻩ ﺑﺮداري ﻣﻲ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ او اﺷﻌﺎر ﺟﺎﻟﺐ و زﻳﺒﺎ را دوﺳﺖ ﻣﻲ داﺷﺖ و ﺁﻧﻬﺎ را در ﻣﺠﺎﻟﺴﺶ‬
‫ﺗﮑﺮار ﻣﻲ ﮐﺮد‪ .‬اﺑﻦ ﺧﻠﮑﺎن در ﺗﺎرﻳﺨﺶ »وﻓﻴﺎت اﻻﻋﻴﺎن« ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﺻﻼح‬
‫اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ اﺷﻌﺎر ﺟﺎﻟﺐ را ﻧﻴﮑﻮ و زﻳﺒﺎ ﻣﻲ داﻧﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺷﻌﺮا ﺑﻪ‬
‫ﺣﻀﻮر او ﻣﻲ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﺗﺎ اﺷﻌﺎر ﺧﻮد را ﺑﺴﺮاﻳﻨﺪ‪ ،‬او ﺑﻴﺸﺘﺮ اوﻗﺎت اﻳﻦ ﺷﻌﺮ را ﺗﮑﺮار‬
‫ﻣﻲ ﮐﺮد‪:‬‬
‫و زارﻧﻲ ﻃﻴﻒ ﻣﻦ أهﻮي ﻋﻠﻲ ﺣﺬر ***** ﻣﻦ اﻟﻮﺷﺎة و داﻋﻲ اﻟﺼﺒﺢ ﻗﺪ هﺘﻔﺎ‬
‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٩٨‬‬

‫ﮏ ﺳﺘﺮ اﻟﺤﺐ ﺑﻲ ﺷﻐﻔﺎ‬

‫ﻆ ﻣﻦ ﺣﻮﻟﻲ ﺑﻪ ﻓﺮﺣًﺎ ***** و ﮐﺎد ﻳﻬﺘ ُ‬
‫ﻓﮑﺪت اوﻗ ُ‬
‫ﻞ ﻟﻲ ***** ﻧﻴﻞ اﻟﻤﻨﻲ‪ ،‬ﻓﺎﺳﺘﺤﺎﻟﺖ ﻏﺒﻄﺘﻲ أﺳﻔﺎ‬
‫ﺖ و ﺁﻣﺎﻟﻲ ﺗﺨﻴ ُ‬
‫ﺛﻢ اﻧﺘﺒﻬ ُ‬
‫ﻣﺆذن اذان ﺻﺒﺢ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺧﻮاب اﻓﺮادي را دﻳﺪم ﮐﻪ ﺳﮑﻪء زر ﻣﻲ‬
‫زدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻮد ا زﺧﻮﺷﻲ اﻃﺮاﻓﻴﺎﻧﻢ را ﺑﻴﺪار ﮐﻨﻢ و ﮐﻤﻲ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺷﻴﻔﺘﮕﻲ‬
‫ﭘﺮدﻩء ﻋﺸﻖ ﻣﻦ ﭘﺎرﻩ ﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ از ﺁن ﺑﻴﺪار ﺷﺪم و در ﺧﻴﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﺁرزوﻳﻢ ﻣﻲ رﺳﻴﺪم‪،‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺁرزوﻳﻢ ﻣﺤﺎل ﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩء وﻓﻴﺎت اﻻﻋﻴﺎن ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺷﻌﺮ اﺑﻦ ﻣﻨﺠﻢ در ﺑﺎرﻩء رﻧﮓ‬
‫ﮐﺮدن ﻣﻮي ﺳﻔﻴﺪ ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ او واﻗﻊ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪:‬‬
‫ﺤ ِﻪ ***** و أﻗﺒﺢ ﻣﻨﻪ ﺣﻴﻦ ﻳﻈﻬﺮ ﻧﺎﺻﻠﻪ‬
‫و ﻣﺎ ﺧﻀﺐ اﻟﻨﺎس اﻟﺒﻴﺎض ﻟﻘُﺒ ِ‬
‫و ﻟﮑﻨﻪ ﻣﺎت اﻟﺸﺒﺎب ﻓﺴُﻮدت ***** ﻋﻠﻲ اﻟﺮﺳﻢ ﻣﻦ ﺣﺰن ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻨﺎزﻟﻪ‬
‫ﻣﺮدم )ﻣﻮي( ﺳﻔﻴﺪ را ﺑﺨﺎﻃﺮ زﺷﺘﻲ ﺁن رﻧﮓ ﻧﻤﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻮ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم‬
‫از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ رﻧﮓ ﺁن زﺷﺖ ﺗﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺁن ﺟﻮان ﻣﺮد و ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻏﻢ از دﺳﺖ‬
‫دادن او هﻤﻪ ﺟﺎ ﺳﻴﺎﻩ ﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺎد ﮐﺎﺗﺐ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ در اواﻳﻞ ﭘﺎدﺷﺎهﻴﺶ اﻳﻦ دو‬
‫ﺑﻴﺖ را ﺑﺮاي ﻳﺎراﻧﺶ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫اﻳﻬﺎ اﻟﻐﺎﺋﺒﻮن ﻋﻨﺎ و إن ﮐﻨـ ***** ـﺘﻢ ﻟﻘﻠﺒﻲ ﺑﺬﮐﺮﮐﻢ ﺟﻴﺮاﻧﺎ‬
‫ﻋﻴﺎﻧﺎ‬
‫إﻧﻨﻲ ﻣﺬ ﻓﻘﺪﺗﮑﻢ ﻻ أراﮐﻢ ***** ﺑﻌﻴﻮن اﻟﻀﻤﻴﺮ ﻋﻨﺪي ِ‬
‫اي دوﺳﺘﺎﻧﻲ ﮐﻪ از ﻣﺎ ﻏﺎﻳﺐ هﺴﺘﻴﺪ هﺮ ﭼﻨﺪ ﻗﻠﺐ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻳﺎد ﺷﻤﺎ اﺳﺖ‪ ،‬از‬
‫هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را از دﺳﺖ دادﻩ ام )از ﺷﻤﺎ دور ﮔﺸﺘﻪ ام( ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻢ ﺷﻤﺎ را ﺑﺎ ﭼﺸﻢ‬
‫دل ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺒﻴﻨﻢ‪.‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩء »اﻟﺮوﺿﺘﻴﻦ« ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻋﺎﺷﻖ دﻳﻮان‬
‫اﺳﺎﻣﻪ اﺑﻦ ﻣﻨﻘﺬ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺷﻌﺎر او را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻣﺠﺎﻟﺲ و ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺗﺶ‬
‫ﺁﻧﺮا ﺗﮑﺮار ﻣﻲ ﻧﻤﻮد‪ .‬او ﮐﺘﺎب »اﻟﺤﻤﺎﺳﺔ« را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻮﻳﻨﺪ هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ‬
‫ﺗﻮران ﺷﺎﻩ ﺑﺮادر ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻓﻮت ﮐﺮد و ﺧﺒﺮ ﺁن ﺑﻪ ﺳﻠﻄﺎن رﺳﻴﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎر اﻧﺪوهﮕﻴﻦ ﺷﺪﻩ ﺷﺮوع ﮐﺮد ﺑﻪ ﺳﺮودن اﺷﻌﺎري در ﻣﺮﺛﻴﻪء او‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ ﺑﺎ اﻳﻦ‬
‫ﺷﻌﺮ ﻧﺎراﺣﺘﻲ دروﻧﻴﺶ را ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﮐﺮد‪.‬‬
‫در ﻧﺎﻣﻪ هﺎﻳﺶ ﺷﻌﺮ ﻣﻲ ﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬ﻋﻤﺎد ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻧﺎﻣﻪ‬
‫هﺎي زﻳﺎدي را ﺑﺎ ﺧﺒﺮهﺎي ﺧﻮب ﺑﻪ دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﻣﻲ ﻧﻮﺷﺖ از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﺎﻣﻪ اي ﮐﻪ در ﺁن‬
‫اﻳﻦ ﺑﻴﺖ را ﺁوردﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻣﺎ ﮐﻨﺖ ﺑﺎﻟﻤﻨﻈﻮر أﻗﻨﻊ ﻣﻨﮑﻢ ***** و ﻟﻘﺪ رﺿﻴﺖ اﻟﻴﻮم ﺑﺎﻟﻤﺴﻤﻮع‬
‫ﻣﺎ ﺑﺎ دﻳﺪار )ﺷﻤﺎ( از ﺷﻤﺎ ﻗﺎﻧﻊ ﺗﺮ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬اﻣﺎ اﻣﺮوز ﺑﺎ ﺷﻨﻴﺪن )ﺻﺪاي ﺷﻤﺎ(‬
‫هﻢ راﺿﻲ هﺴﺘﻢ‪.‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٩٩‬‬

‫ﻋﻤﺎد ﮐﺎﺗﺐ ﺑﺎز ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪ :‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻋﺎﺷﻖ ادﺑﻴﺎت ﺑﻮد و‬
‫ادﻳﺒﺎن را دوﺳﺖ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻣﺠﺎﻟﺴﻲ را ﺑﺮاي ﺷﻨﻴﺪن ﺷﻌﺮ ﺷﺎﻋﺮان‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻲ داد‪ ،‬ﻣﺜﻞ اﻳﻦ ﻣﺠﻠﺲ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻓﺘﺢ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﺗﺸﮑﻴﻞ داد و ﺑﻪ ﺷﻌﺮهﺎي‬
‫ﺷﺎﻋﺮان در ﻣﻮرد اﻳﻦ ﻓﺘﺢ ﺁﺷﮑﺎر ﮔﻮش داد‪ .‬در ﻓﺼﻞ هﻔﺘﻢ هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ در ﻣﻮرد‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﭘﻴﺮوزي ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ در ﺟﻨﮓ ﺣﻄﻴﻦ ﺑﺪﺳﺖ ﺁورد‪،‬‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻌﻀﻲ از اﻳﻦ ﻗﺼﺎﺋﺪ و اﺷﻌﺎر را ﺁوردﻳﻢ‪.‬‬
‫او رﺣﻤﻪ اﷲ ذوق ادﺑﻲ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁن اﺷﻌﺎري را ﮐﻪ ﺑﺮ او ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻲ ﺷﺪ‪،‬‬
‫ﻧﻘﺪ ﻣﻲ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻧﺸﻮ اﻟﺪوﻟﺔ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻧﻔﺎدﻩ ﭼﻨﺪ ﺑﻴﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪء ﺁن ﻋﻤﺎد را ﺑﻪ دﻣﺸﻖ‬
‫دﻋﻮت ﮐﺮد‪ ،‬وﻗﺖ رﺳﻴﺪن زردﺁﻟﻮي ﻣﻌﺮوف‪ ،‬ﮐﻪ ﻓﺼﻞ ﺑﻪ ﻳﺎد ﻣﺎﻧﺪﻧﻲ دﻣﺸﻖ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻓﺮا رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬اول ﺁن ﺷﻌﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺶ ﺟﻠّﻖ ***** ﻓﻘﺪ اﺳﺮﻋﻮا ﻣﻦ ﮐﻞ ﻏﺮب و ﻣﺸﺮق‬
‫دﻋﺎ اﻟﻨﺎس ﻟﻠﺬّات ﻣﺸﻤ ُ‬
‫زردﺁﻟﻮي دﻣﺸﻖ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺧﻮردن و ﻟﺬت ﺑﺮدن دﻋﻮت ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﺮدم از‬
‫ﺷﺮق و ﻏﺮب ﺟﻬﺎن ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺎد ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﻦ اﺑﻴﺎت او را ﺑﺮ ﺳﻠﻄﺎن ﻋﺮﺿﻪ ﮐﺮدم‪ ،‬ﺳﻠﻄﺎن ﺑﻪ ﻋﻤﺎد‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬در ﺟﻮاب اﻳﻦ اﺑﻴﺎت ﭼﻪ ﮔﻔﺘﻲ؟‬
‫ﺁﻧﭽﻪ را ﺳﺮودﻩ ﺑﻮدم ﺑﺮاي او ﺳﺮودم‪:‬‬
‫هﻠّﻤﻮا ﻧﺴﺎﺑﻖ ﻧﺤﻮ ﻣﺸﻤﺶ ﺟﻠّﻖ ***** و ﺛﻢ ﮐﻤﺎ ﻧَﻬﻮي ﻋﻠﻲ اﻻﮐﻞ ﻧﻠﺘﻘﻲ‬
‫ت ﻧُﻀﺎر ﻓﻲ ﻟُﺠﻴﻦ ﻣﻄﺮق‬
‫َﺑﺪَت ﺑﻴﻦ أوراق اﻟﻐُﺼﻮان ﮐﺄﻧﻬﺎ ***** ﮐﺮا ُ‬
‫ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ ﺑﻪ ﺳﻮي زردﺁوﻟﻲ دﻣﺸﻖ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺁﻧﮕﺎﻩ هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاهﻴﻢ‬
‫ﻣﺸﻐﻮل ﺧﻮردن ﺷﻮﻳﻢ‪ .‬ﺁن زردﺁﻟﻮهﺎ ﻣﻴﺎن ﺑﺮگ درﺧﺘﺎن ﭼﻨﺎن ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﮔﻮﻳﺎ ﮔﻠﻮﻟﻪ هﺎﻳﻲ از ﻃﻼ هﺴﺘﻨﺪ ﻣﻴﺎن ﻧﻘﺮﻩ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺎد ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺑﻴﺖ را ﺑﺮاي ﺳﻠﻄﺎن ﺳﺮودم‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﺸﺒﻴﻪ‬
‫درﺧﺘﺎن ﺑﻪ ﻧﻘﺮﻩ درﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﺑﺮگ ﺳﺒﺰ اﺳﺖ و ﻧﻘﺮﻩ ﺳﻔﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺗﺼﺤﻴﺢ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻮاﻧﺪم‪:‬‬
‫ت ﻧُﻀﺎر ﺑﺎﻟﺰّﻣﺮّد ﻣﺤﺪق(‬
‫ﺑﺪت ﺑﻴﻦ أوراق اﻟﻐﺼﻮن ﮐﺄﻧﻬﺎ ***** )ﮐﺮا ُ‬
‫ﮔﻮﻳﺎ ﮔﻠﻮﻟﻪ هﺎﻳﻲ از ﻃﻼ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻴﺎن زﻣﺮد‪ ١‬ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻼ‬
‫ﺷﺎﻋﺮ ﻣﺸﺒﻪ ﺑﻪ را ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﺑﺎ ﻣﺸﺒﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ داد‪ ،‬زﻳﺮا اﻳﺮاد ﺳﻠﻄﺎن ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﺑﺠﺎ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ -7‬زﻫﺪ‪ ،‬ﺟﻮد و ﺑﺰرﮔﻮاري او‬

‫‪ 1‬زﻣﺮد ﮔﻮهﺮ ﺳﺒﺰر رﻧﮓ اﺳﺖ )ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١٠٠‬‬

‫او رﺣﻤﻪ اﷲ از دﻧﻴﺎ‪ ،‬زﻳﺒﺎﻳﻴﻬﺎ و ﺧﻮﺷﻴﻬﺎي ﺁن ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﮑﺒﺎر ﭘﻴﺮواﻧﺶ‬

‫ﻣﻨﺰل زﻳﺒﺎﻳﻲ را در ﻣﮑﺎﻧﻲ ﻣﺮﺗﻔﻊ ﺑﺮاي او ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ او ﺑﻪ ﺁن اهﻤﻴﺖ ﻧﺪاد و زﻳﺎد‬
‫ﺑﻪ ﺁن ﻧﮕﺎﻩ ﻧﮑﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎ هﻴﭽﮑﺪام در اﻳﻦ ﻣﮑﺎن ﻧﺨﻮاهﻴﻢ ﻧﺸﺴﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻨﺰل‬
‫ﺷﺎﻳﺴﺘﻪء ﮐﺴﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺮگ را ﻣﻲ ﺧﻮاهﺪ‪ ،‬ﻣﺎ در اﻳﻨﺠﺎ )دﻧﻴﺎ( ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺪﻣﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﺳﺒﺤﺎن ﻣﻲ ﮐﻨﻴﻢ‪ .١‬او اﻣﻮال و داراﺋﻴﻬﺎي ﻓﺮاوان ﮐﺸﻮرش را ﻧﻤﻲ ﭘﺴﻨﺪﻳﺪ‪ ،‬و اﺑﻬﺖ و‬
‫ﻋﻈﻤﺖ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﺮدن او را ﻣﻐﺮور ﻧﻤﻲ ﮐﺮد‪ ،‬هﻤﻴﺸﻪ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎل دﻧﻴﺎ وﺧﺎﮎ‬
‫ﭘﻴﺶ ﻣﻦ ﻳﮑﺴﺎن هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﮑﻪ او هﻨﮕﺎم وﻓﺎت هﻴﭻ ﻣﺎل و ﻗﺼﺮي را از ﺧﻮد ﺑﺮ ﺟﺎي‬
‫ﻼ‬
‫ﻧﮕﺬاﺷﺖ‪ ،‬دﻟﻴﻠﻲ اﺳﺖ ﺑﺮ زهﺪ او در دﻧﻴﺎ و ﺗﻨﻔﺮ او از زﻳﺒﺎﺋﻴﻬﺎي زﻧﺪﮔﻲ‪ .‬ﻗﺒ ً‬
‫هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ در ﻣﻮرد ﺗﻘﻮا و ﻋﺒﺎدت او ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ ،‬اﺷﺎرﻩ ﮐﺮدﻳﻢ ﺑﻪ‬
‫اﻳﻨﮑﻪ ﻗﺎﺿﻲ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﻳﻦ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ اﺑﻦ ﺷﺪاد در ﻣﻮرد ﻋﺒﺎدت و ﻋﻘﻴﺪﻩء او ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬او ﭼﻴﺰي از ﺧﻮد ﺑﺎﻗﻲ ﻧﮕﺬاﺷﺖ ﮐﻪ زﮐﺎت ﺑﺮ ﺁن واﺟﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻤﺎم اﻣﻮال‬
‫ﺧﻮد را ﮐﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ ﺁورد ﺻﺪﻗﻪ ﻣﻲ داد‪ .‬او اﻣﻮال زﻳﺎدي را ﺑﺪﺳﺖ ﺁوردﻩ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫)ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﺨﺸﺸﻬﺎي زﻳﺎد( هﻴﭻ ﻃﻼ ﻳﺎ ﻧﻘﺮﻩ اي را در ﺧﺰاﻧﻪ اش ﺑﺮ ﺟﺎي ﻧﮕﺬاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻬﻞ و هﻔﺖ درهﻢ ﻧﺎﺻﺮي و ﺑﻪ اﻧﺪازﻩء ﻳﮏ داﻧﻪ ﺧﺮﻣﺎ‪ ،‬ﻧﻘﺮﻩ را از ﺧﻮد ﺑﺎﻗﻲ‬
‫ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬او هﻴﭻ ﻣﻠﮏ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺰرﻋﻪ‪ ،‬ﺑﻮﺳﺘﺎن‪ ،‬روﺳﺘﺎ ﻳﺎ هﻴﭻ ﻧﻮع ﻣﻠﮏ دﻳﮕﺮي را‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ از ﺧﻮد ﺑﻪ ارث ﺑﮕﺬارد‪ .‬ﺁﻳﺎ در ﺗﺎرﻳﺦ ﺳﻼﻃﻴﻦ و رهﺒﺮان‪ ،‬ﺑﺰرﮔﻮار و‬
‫زاهﺪي ﻣﺜﻞ اﻳﻦ ﺳﻠﻄﺎن ﺑﺰرﮔﻮار دﻳﺪﻩ اﻳﺪ؟ او ﻣﺮدي ﻳﮕﺎﻧﻪ در ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﺖ‪ .‬او‬
‫رهﺒﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ زﻧﺪﮔﻲ دﻧﻴﻮي را ﺑﻪ ﺁﺧﺮت ﻓﺮوﺧﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺟﺎي دﻧﻴﺎ‪ ،‬ﺁﺧﺮت را‬
‫ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻩ اﺳﺖ؛ ﺁﻧﭽﻪ در ﭘﻴﺶ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﺑﻬﺘﺮ از اﻣﻮاﻟﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ در‬
‫اﻳﻦ ﺟﻬﺎن ﺑﺮهﻢ ﻣﻲ اﻧﺪوزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺰرﮔﻮاري و ﺳﺨﺎوت او رﺣﻤﻪ اﷲ ﺳﺮ ﺁﻣﺪ ﺑﻮد‪ ،‬هﻴﭻ ﮔﺪاﺋﻲ را رد ﻧﻤﻲ ﮐﺮد‪،‬‬
‫هﻴﭻ ﮐﺲ را از رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺁرزوﻳﺶ ﻣﻨﻊ ﻧﻤﻲ ﮐﺮد‪ ،‬هﻴﭻ ﮔﻮﻳﻨﺪﻩ اي را ﺷﺮﻣﻨﺪﻩ ﻧﻤﻲ‬
‫ﮐﺮد‪ ،‬و هﻴﭻ ﺁرزوﻣﻨﺪي را ﻧﺎ اﻣﻴﺪ ﻧﻤﻲ ﮐﺮد‪ .‬اﺑﻦ ﺷﺪاد ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در ﻗﺪس ﺷﺮﻳﻒ‬
‫ﮔﺮوهﻲ از ﻓﻘﺮاء ﻧﺰد او ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬او ﺧﻮد را ﺁﻣﺎدﻩ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ دﻣﺸﻖ ﺑﺮود‪ ،‬در‬
‫ﺧﺰاﻧﻪ هﻢ ﭘﻮﻟﻲ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁن ﮔﺮوﻩ ﺑﺪهﺪ‪ ،‬ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ در ﻣﻮرد ﺑﺨﺸﺶ ﺑﻪ ﺁن ﮔﺮوﻩ ﺑﺎ او‬
‫ﺣﺮف ﻣﻲ زدم‪ ،‬ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ ﮐﺎﻻهﺎﻳﻲ از ﺑﻴﺖ اﻟﻤﺎل را ﺑﻔﺮوﺷﺪ‪ ،‬و ﭘﻮل ﺁن را‬
‫ﺗﺎ درهﻢ ﺁﺧﺮ ﻣﻴﺎﻧﺸﺎن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺎز اﺑﻦ ﺷﺪاد ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬او رﺣﻤﻪ اﷲ هﻢ در ﺣﺎل ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪي و هﻢ در ﺣﺎل‬
‫ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﻲ ﺑﺨﺸﺶ ﻣﻲ ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﺎرﻣﻨﺪان ﺧﺰاﻧﻪ داري اﻣﻮاﻟﻲ را از ﺗﺮس اﻳﻨﮑﻪ ﮐﺎر‬
‫ﻣﻬﻤﻲ ﺁﻧﻬﺎ را ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬از او ﻣﺨﻔﻲ ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬او اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬در ﻳﮏ‬
‫ﮔﻔﺘﮕﻮﻳﻲ از او ﺷﻨﻴﺪ‪ :‬در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﮐﺴﻲ ﭘﻴﺪا ﻣﻲ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺎل دﻧﻴﺎ ﻣﺜﻞ ﺧﺎﮎ‬
‫ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ ﻣﻨﻈﻮر او ﺧﻮدش ﺑﻮد – ﺧﺪاوﻧﺪ او را رﺣﻤﺖ ﮐﻨﺪ – ‪..‬‬
‫او رﺣﻤﻪ اﷲ از هﺮ داﻧﺸﻤﻨﺪ ﻳﺎ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ وﻗﺎري ﮐﻪ ﭘﻲ او ﻣﻲ رﻓﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ‬
‫ﭘﺬﻳﺮاﻳﻲ ﻣﻲ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﻣﺮداﻧﺶ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ از ﻋﺎﻟﻤﺎن ﻳﺎ ﻋﺎرﻓﺎﻧﻲ ﮐﻪ از ﮐﻨﺎر ﺧﻴﻤﻪ‬
‫ﮔﺎﻩ ﺁﻧﺎن ﮔﺬر ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻏﺎﻓﻞ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻳﮑﺒﺎر ﻣﺮد داﻧﺸﻤﻨﺪ و ﻋﺎرﻓﻲ ﺑﻪ دﻳﺪار ﻧﺎﺻﺮ‬

‫‪ 1‬از ﮐﺘﺎب »زﻧﺪﮔﻲ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ« اﺣﻤﺪ ﺑﻴﻠﻲ ص ‪.٢١۴‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١٠١‬‬

‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ رﻓﺖ و ﺑﻌﺪ از ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ .‬ﭼﻨﺪ روز ﮐﻪ ﮔﺬﺷﺖ‪،‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎن در ﻣﻮرد او ﺳﺆال ﮐﺮد و ﻓﻬﻤﻴﺪ ﮐﻪ او ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺴﻴﺎر اﻧﺪوهﮕﻴﻦ‬
‫ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻳﻦ ﻣﺮد ﺑﺪون اﻳﻨﮑﻪ هﻴﭻ ﻟﻄﻒ و ﺑﺨﺸﺸﻲ از ﻣﺎ ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ ،‬از ﻣﺎ ﺟﺪا‬
‫ﺷﺪ؟ از اﻳﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﺧﻴﻠﻲ ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ ﻳﮑﻲ از ﮐﺎﺗﺒﺎن او ﮐﻪ ﺁن ﻣﺮد را‬
‫ﻣﻲ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬از ﻃﺮف ﺳﻠﻄﺎن ﻧﺎﻣﻪ اي ﺑﻪ او ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ ،‬از او ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺮاي ﻣﻼﻗﺎت‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﺑﺎز ﮔﺮدد‪ .‬ﺁن ﻣﺮد ﭘﻴﺶ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﮐﻪ از دﻳﺪار و ﺣﺮف‬
‫زدن ﺑﺎ او ﺑﺴﻴﺎر ﺧﺸﻨﻮد ﮔﺸﺖ و ﭼﻨﺪ روز از او ﭘﺬﻳﺮاﻳﻲ ﮐﺮد‪ ،‬ﺁﻧﮕﺎﻩ هﺪاﻳﺎ‪ ،‬اﻣﻮال‬
‫زﻳﺎد‪ ،‬ﻳﮏ اﺳﺐ و ﻣﻘﺪار زﻳﺎدي ﻟﺒﺎس ﺑﻪ او داد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ و هﻤﺴﺎﻳﻪ هﺎﻳﺶ ﺑﺪهﺪ‪،‬‬
‫ﺁن ﻣﺮد در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺧﺸﻨﻮدي و ﺳﺮور از ﭘﻴﺶ او رﻓﺖ‪.‬‬
‫هﺮﮔﺎﻩ ﻣﻲ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﻣﻮاﻟﻲ ﺑﺮاي او ﺁوردﻩ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﺁﻧﮑﻪ ﺁن اﻣﻮال‬
‫ﺑﻪ دﺳﺘﺶ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪان و ﻣﺠﺎهﺪان ﻣﻲ ﺑﺨﺸﻴﺪ‪ .‬هﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ در راﻩ‬
‫ﺧﺪا زﺧﻤﻲ ﻣﻲ ﺷﺪ ﻳﺎ هﺮ اﺳﺒﻲ ﮐﻪ در راﻩ ﺧﺪا ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﻣﻲ ﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻮض ﺁن را‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺶ ﻣﻲ داد‪ .‬اﮔﺮ ﺧﻮد اﺳﺒﻲ داﺷﺖ‪ ،‬ﺣﺘﻤًﺎ ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﻳﮑﻲ از‬
‫ﻣﺮداﻧﺶ ﻣﻲ ﺑﺨﺸﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ از دﻩ هﺰار اﺳﺐ ﺑﻮد‪ .‬او ﺗﻨﻬﺎ ﻟﺒﺎﺳﻲ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮش‬
‫زﻳﺒﺎ ﺑﻮد‪ ،‬از ﺟﻨﺲ ﮐﺘﺎن‪ ،‬ﭘﻨﺒﻪ ﻳﺎ ﭘﺸﻢ ﻣﻲ ﭘﻮﺷﻴﺪ و اﮔﺮ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪي را ﻣﻲ دﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺪون‬
‫اﻳﻨﮑﻪ ﺑﺮ او واﺟﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺒﺎﺳﺶ را ﺑﻪ او ﻣﻲ ﺑﺨﺸﻴﺪ‪.١‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ دﻟﻴﻞ ﺁن هﻤﻪ ﺑﺬل و ﺑﺨﺸﺶ اﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ او ﺧﻮد را ﺳﺮﺑﺎزي از‬
‫ﺳﺮﺑﺎزان اﺳﻼم ﻣﻲ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و ﻧﻤﻲ داﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺁﻳﺎ ﺑﺮ ﻣﻲ ﮔﺮدد؟ ﭘﺲ ﭼﺮا اﻳﻦ اﻣﻮال را ﭘﻴﺶ ﺧﻮد ﻧﮕﻪ دارد و ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪان و‬
‫ﻣﺴﺘﺤﻘﺎن ﻧﺒﺨﺸﺪ؟ ﻋﺎﻣﻞ دﻳﮕﺮي هﻢ در اﻳﻦ ﺑﺬل و ﺑﺨﺶ دﺧﺎﻟﺖ دارد ﮐﻪ ﻗﺴﻤﺘﻲ از‬
‫ﺁﻧﺮا در اول هﻤﻴﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﻴﺎن ﮐﺮدﻳﻢ و ﺁن اﻳﻨﮑﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ از ﺁن دﺳﺘﻪ‬
‫ﮐﺴﺎﻧﻲ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ زﻳﻨﺖ و ﺟﻤﺎل دﻧﻴﺎ ﻋﻘﻞ از ﺳﺮ ﺷﺎن رﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬او در ﻗﺼﺮ ﺧﻮد‬
‫ﻧﻤﻲ ﻧﺸﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﺮﭼﻢ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺎﻧﺶ ﺑﺪهﺪ‪ ،‬ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ و ﺧﻮد‬
‫ﺑﺎ ﺧﺪم و ﺣﺸﻢ در رﻓﺎﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﺎ در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻋﻈﻤﺖ و اﺑﻬﺖ ﺳﻠﻄﻨﺖ او را ﻣﻐﺮور‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اواﻣﺮش را ﺻﺎدر ﮐﻨﺪ‪ ،‬او اﺳﺐ ﺳﻮاري ﭘﻴﺶ ﻗﺪم و ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﻲ ﺷﺠﺎع ﺑﻮد‪.‬‬
‫او ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻋﻤﺮ ﺧﻮد را در ﺗﺤﺮﮎ ﮔﺬراﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻲ ﺧﻮاﺳﺖ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮐﻨﺪ ﺑﺮ روي‬
‫ﺷﻨﻬﺎ ﻳﺎ زﻳﺮ ﺳﺎﻳﻪء ﭼﺎدرهﺎ دراز ﻣﻲ ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬ﭼﺸﻤﺶ ﻧﻤﻲ ﺧﻮاﺑﻴﺪ و روﺣﺶ اﺳﺘﺮاﺣﺖ‬
‫ﻧﻤﻲ ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ را ﺑﺒﻴﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﺰت رﺳﻴﺪﻩ اﻧﺪ و ﺑﺮ ﻧﺮدﺑﺎن‬
‫ﺑﺰرﮔﻮاري‪ ،‬وﺣﺪت و ﺗﻮان ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎ اﻳﻦ ﻗﻬﺮﻣﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺨﺸﺸﻬﺎﻳﻲ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻲ ﮐﺮدﻩ و ﺳﺨﺎوﺗﻬﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺮج ﻣﻲ دادﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺮزﻧﺶ ﺷﻮد؟‬

‫‪ -8‬ﺟﻨﺒﺶ و ﺗﻮﺟﻪ او ﺑﻪ اﻣﺮ ﺟﻬﺎد‬

‫در ﻣﻮرد ﻋﺸﻖ‪ ،‬ﻋﻼﻗﻪ و ﺗﻮﺟﻪ او ﺑﻪ ﺟﻬﺎد ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﮐﻪ او ﻋﺸﻖ و ﺷﻮق‬
‫ﻓﺮاواﻧﻲ ﺑﻪ ﺁن داﺷﺖ‪ .‬او ﺗﺎ هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﻣﻲ دﻳﺪ ﮐﺸﻮر اﺳﻼﻣﻲ از دﺳﺖ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن‬
‫ﮐﻴﻨﻪ ﺗﻮز ﺁزاد ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و ﺑﺮ هﺮ ﻣﺴﺘﺒﺪ و ﻃﻐﻴﺎﻧﮕﺮي ﭘﻴﺮوز ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻠﮑﻬﺎﻳﺶ‬
‫‪ 1‬از ﮐﺘﺎب »ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ اﻳﻮﺑﻲ« از دﮐﺘﺮ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﻳﻦ روﻣﺎدي ص ‪ ٩۶‬ﻓﺼﻞ ﻣﻠﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﻤﻲ ﺗﺼﺮف‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١٠٢‬‬

‫را ﺑﺮ هﻢ ﻧﻤﻲ ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﻗﻠﺒﺶ ﺁرام ﻧﻤﻲ ﮔﺮﻓﺖ و از ﻏﺬا ﻟﺬت ﻧﻤﻲ ﺑﺮد‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻨﮑﻪ‬
‫واﻗﻌًﺎ اﻧﺪازﻩء ﺗﻮﺟﻪ‪ ،‬اهﺘﻤﺎم و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ او را در اﻣﺮ ﺟﻬﺎد و ﺁزادﺳﺎزي ﻗﺪس ﺑﺪاﻧﻴﻢ‪،‬‬
‫ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ هﻤﺮاهﺎﻧﺶ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎي ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ او را از‬
‫ﻧﺰدﻳﮏ دﻳﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻮش ﻓﺮا دهﻴﻢ‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﺷﺪاد ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺴﺄﻟﻪء ﻗﺪس در ﻧﺰد او رﺣﻤﻪ اﷲ ﺁﻧﻘﺪر ﻋﻈﻴﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﮐﻮهﻬﺎ ﺗﻮان ﺣﻤﻞ ﺁﻧﺮا ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎز ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬او هﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎدر ﻓﺮزﻧﺪ از دﺳﺖ دادﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﮐﻤﮏ ﻃﻠﺒﻴﺪن از ﻣﺮدم در ﺟﻮﻻن ﺑﻮد و ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﺟﻬﺎد ﺗﺤﺮﻳﮏ ﻣﻲ‬
‫ﮐﺮد‪ .‬او در ﻃﻠﺐ ﮐﻤﮏ ﻣﻲ رﻓﺖ و ﻧﺪا ﻣﻲ داد‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮﻳﺎد اﺳﻼم ﺑﺮﺳﻴﺪ! در ﺁﻧﺤﺎل‬
‫اﺷﮏ در ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﺑﺮق ﻣﻲ زد‪ .‬هﺮ اﻧﺪازﻩ ﺑﻪ ﻋﮑﺎ و ﺑﻼﻳﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁن رﺳﻴﺪﻩ و‬
‫ﻣﺼﻴﺒﺘﻬﺎي ﺑﺰرﮔﻲ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﺎﮐﻨﻴﻦ ﺁن ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻲ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ در‬
‫ﭘﻴﺸﺮوي وﺗﺤﺮﻳﮏ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ اداﻣﻪ ﻣﻲ داد‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ در ﺁن روز هﻴﭻ ﻏﺬاﻳﻲ ﻧﺨﻮردﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از داروﺋﻲ ﮐﻪ ﭘﺰﺷﮏ ﺗﺠﻮﻳﺰ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻮﺷﻴﺪ‪.‬‬
‫هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺳﻠﻄﺎن ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻦ اﻣﻮر را ﺧﻮد ﺑﺮ ﻋﻬﺪﻩ ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎ‬
‫ﻣﺸﮑﻼت دﺳﺖ و ﭘﻨﺠﻪ ﻧﺮم ﻣﻲ ﮐﺮد‪ ،‬هﻴﭻ ﻳﮏ از اﻳﻦ اﻣﻮر ﺑﺮاي او ﻓﺮﻗﻲ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫او ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺷﺪت ﺣﺮص و هﻤﺖ زﻳﺎدش هﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎدر ﻓﺮزﻧﺪ از دﺳﺖ دادﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﮑﻲ‬
‫از ﭘﺰﺷﮑﺎن ﺑﻪ ﻣﻦ اﻃﻼع داد ﮐﻪ او ﺑﺨﺎﻃﺮ اهﺘﻤﺎم زﻳﺎدش از روز ﺟﻤﻌﻪ ﺗﺎ روز‬
‫ﻳﮑﺸﻨﺒﻪ ﺑﺠﺰ ﻣﻘﺪار ﮐﻤﻲ ﻏﺬا‪ ،‬ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي ﻧﺨﻮرد‪.‬‬
‫اﷲ اﮐﺒﺮ! اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻣﺮ ﺟﻬﺎد ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ‪ .‬اﷲ اﮐﺒﺮ! ﻓﺪاﮐﺎري در راﻩ‬
‫ﺧﺪا اﻳﻨﮕﻮﻧﻬﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﷲ اﮐﺒﺮ! ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺮاي ﺁزاد ﺳﺎزي وﭘﺎﻳﺪاري در ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﻼم‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺟﺰ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻌﮕﻴﺮي را ﻧﺪاﺷﺖ‪،‬‬
‫اﻓﺘﺨﺎر‪ ،‬ﺷﺮاﻓﺖ و ﺟﺎوداﻧﮕﻲ ﮐﻨﻮﻧﻲ را هﻢ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﺷﺪاد در ﺗﻮﺻﻴﻒ اهﺘﻤﺎم او‬
‫ﺑﻪ اﻣﺮ ﺟﻬﺎد‪ ،‬اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬ﻋﺸﻖ و ﻋﻼﻗﻪء او رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﻪ ﺟﻬﺎد‪ ،‬ﺑﺮ ﻗﻠﺐ و‬
‫ﺳﺎﺋﺮ اﻋﻀﺎﻳﺶ ﭼﻨﺎن ﭼﻴﺮﻩ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﺰ از ﺟﻬﺎد ﺣﺮف ﻧﻤﻲ زد‪ ،‬ﺟﺰ ﺑﻪ ﻟﻮازم‬
‫ﺟﻨﮕﻲ ﻧﮕﺎﻩ ﻧﻤﻲ ﮐﺮد‪ ،‬ﺟﺰ ﺑﻪ ﻣﺮدان ﺟﻨﮕﻴﺶ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺪاﺷﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ او را‬
‫ﺑﻪ ﺟﻬﺎد ﺗﺤﺮﻳﮏ ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ ﻋﻼﻗﻪ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﺸﻘﺶ ﺑﻪ ﺟﻬﺎد در راﻩ ﺧﺪا‪،‬‬
‫زن‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪان‪ ،‬وﻃﻦ و ﺳﺎﻳﺮ ﺷﻬﺮهﺎﻳﺶ را ﺗﺮﮎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و از دﻧﻴﺎ ﺑﺎ ﺁراﻣﺶ در‬
‫زﻳﺮ ﭼﺎدري ﮐﻪ ﺑﺎد ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﭼﭗ و راﺳﺖ ﻣﻲ ﺑﺮد‪ ،‬ﺑﺴﻨﺪﻩ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺁن هﻢ در‬
‫ﻳﮏ ﺷﺐ ﻃﻮﻓﺎﻧﻲ در دﺷﺖ ﻋﮑﺎ ﺑﺮ ﺳﺮش ﻓﺮورﻳﺨﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ در ﻗﻠﻌﻪ ﻧﺒﻮد او را ﻣﻲ‬
‫ﮐﺸﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد رﻏﺒﺖ‪ ،‬ﺻﺒﺮ و ﺗﻮﺟﻪ او ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲ ﺷﺪ‪.١‬‬
‫دﻟﻴﻞ دﻳﮕﺮ ﺑﺮ ﻣﺒﺎرزات ﭘﻲ در ﭘﻲ‪ ،‬ﺟﻨﺒﺶ داﺋﻤﻲ و هﻴﺠﺎن زﻳﺎد او ﺑﺮاي‬
‫اﻋﻼي ﮐﻠﻤﻪء اﷲ‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ او ﻳﮑﺒﺎر در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺳﻮار ﺑﺮ ﮐﺸﺘﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺎﺿﻲ‬
‫اﺑﻦ ﺷﺪاد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻲ ﺧﻮاهﻲ ﺁﻧﭽﻪ در دﻟﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﻳﺖ ﺑﻴﺎن ﮐﻨﻢ؟! هﺮ ﮔﺎﻩ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺘﺢ‬
‫ﺑﻘﻴﻪء ﺳﺎﺣﻞ را ﺑﺮاﻳﻢ ﻣﻴﺴﺮ ﺳﺎزد ﮐﺸﻮر را ﻣﻴﺎن ﻓﺮزﻧﺪان ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬وﺻﻴﺖ ﻣﻲ‬
‫ﮐﻨﻢ و ﺁﻧﺎن را ﺗﺮﮎ ﺧﻮاهﻢ ﮐﺮد‪ .‬از راﻩ اﻳﻦ درﻳﺎ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺟﺰاﻳﺮ ﺁن ﺧﻮاهﻢ رﻓﺖ و‬
‫ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن را ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻣﻲ ﮐﻨﻢ ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﺑﺮ روي زﻣﻴﻦ هﻴﭻ ﮐﺲ را ﺑﺎﻗﻲ ﻧﮕﺬارم ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫‪ 1‬از ﮐﺘﺎب »اﻟﻨﻮادر اﻟﺴﻠﻄﺎﻧﻴﺔ« ﻗﺎﺿﻲ اﺑﻦ ﺷﺪاد‪ ،‬ص ‪١٨‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١٠٣‬‬

‫ﺧﺪا ﮐﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻤﻴﺮم‪ .‬ﻣﻦ – اﺑﻦ ﺷﺪاد – ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﻳﻦ ﻳﮏ ﻧﻴﺖ زﻳﺒﺎ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺳﺮورم ﺟﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﺑﻴﺎﻧﺪازد و ﻟﺸﮑﺮ را ﮐﻪ ﺷﺮف و ﻋﺰت اﺳﻼم‬
‫اﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﻮي درﻳﺎ رهﺒﺮي ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﺪام ﻳﮏ از دو ﻣﺮگ )ﺷﻬﺎدت در راﻩ ﺧﺪا ﻳﺎ‬
‫ﻣﺮگ ﻋﺎدي( ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﺮگ در راﻩ ﺧﺪا‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺁرزوي ﻣﻦ اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﺮگ ﺑﻤﻴﺮم‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻴﺖ و ﺑﺎﻃﻦ ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ‪ ،‬ﭼﻘﺪر ﭘﺎﮎ اﺳﺖ!‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ روح ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ‪ ،‬ﭼﻪ اﻧﺪازﻩ ﺷﺠﺎع و دﻟﻴﺮ اﺳﺖ – رﺣﻤﺖ ﺧﺪا ﺑﺮ او ﺑﺎد –‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪا! ﺗﻮ ﻣﻲ داﻧﻲ ﮐﻪ او در راﻩ ﭘﻴﺮوزي دﻳﻦ ﺗﻮ و ﺑﺨﺎﻃﺮ رﺣﻤﺖ ﺗﻮ ﺗﻼش و‬
‫ﺟﻬﺎد ﮐﺮد‪ ،‬ﭘﺲ او را ﻣﻮرد رﺣﻤﺖ ﺧﻮد ﻗﺮار ﺑﺪﻩ‪.١‬‬
‫اﻳﻨﻬﺎ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺻﻔﺎت و ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﭘﺴﻨﺪﻳﺪﻩء ﻗﻬﺮﻣﺎن ﺟﺎوﻳﺪ ﻧﺎم‪ ،‬ﺻﻼح‬
‫اﻟﺪﻳﻦ اﻳﻮﺑﻲ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺮوز رهﺒﺮان ﻣﺎ هﻢ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻔﺎت و ﺣﺘﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫از ﺁن ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻣﻠّﺘﺸﺎن ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ اي از ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ در‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻦ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ در ﺟﻨﮕﻬﺎي ﺑﻌﺪي ﺑﺎ اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزي ﺑﺮﺳﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﻋﺰت و ﺑﺰرﮔﻮاري از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ را دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻠﺖ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺑﺮاي‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺸﮑﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺮوزﻩ اﻣﺖ اﺳﻼم ﭼﻪ اﻧﺪازﻩ ﺑﻪ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﻲ هﻤﭽﻮن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ‬
‫در ﺗﻘﻮا‪ ،‬ﻋﺪاﻟﺖ‪ ،‬ﻋﻄﻮﻓﺖ‪ ،‬دﻻوري‪ ،‬ﺻﺒﺮ‪ ،‬ﺷﮑﻴﺒﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺨﺸﺶ‪ ،‬ﻣﺮداﻧﮕﻲ‪ ،‬زهﺪ‪،‬‬
‫َﮐﺮَم‪ ،‬ﺟﻨﺒﺶ و ﻣﺒﺎرزﻩ ﻧﻴﺎز دارد؟ اﮔﺮ روزي ﭼﻨﻴﻦ ﺻﻔﺎﺗﻲ در ﻳﮏ ﺣﺎﮐﻢ ﻣﺴﺌﻮل ﻳﺎ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ اي ﻗﻬﺮﻣﺎن دﻳﺪﻩ ﺷﺪ‪ .‬ﺁﻧﻮﻗﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺘﻈﺎر ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﭘﻴﺮوزي‪ ،‬ﻋﺰت ﻣﺤﮑﻢ وﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻬﻴﺎي اﺳﻼﻣﻲ را ﺑﮑﺸﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻻ ه ّﻢ ﻗﺪ أﺻﺒﺤﺖ أهﻮاؤﻧﺎ ﺷﻴﻌًﺎ ***** ﻓﺎﻣﻨﻦ ﻋﻠﻴﻨﺎ ﺑﺮاع أﻧﺖ ﺗﺮﺿﺎﻩ‬
‫راع ﺑﺴﻌﻴﺪ إﻟﻲ اﻹﺳﻼم ﺳﻴﺮﺗﻪ ***** ﻳﺮﻋﻲ ﺑﻨﻴﻪ و ﻋﻴﻦ اﷲ ﺗﺮﻋﺎﻩ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪا! ﺁرزوهﺎﻳﻤﺎن ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﮔﺸﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺗﻮ از ﺁن‬
‫راﺿﻲ هﺴﺘﻲ ﺑﺮ ﻣﺎ ﻣﻨﺖ ﺑﮕﺬار‪ .‬ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺳﻴﺮﻩء او ﺑﻪ اﺳﻼم ﺑﺮ ﻣﻲ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺁن ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ را ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺤﺎﻓﻆ او اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 1‬از ﮐﺘﺎب »اﻟﻨﻮادر اﻟﺴﻠﻄﺎﻧﻴﺔ« ﻗﺎﺿﻲ اﺑﻦ ﺷﺪاد‪ ،‬ص ‪١٨‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١٠٤‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوازدﻫﻢ‬

‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﺻﻼﺣﺎت ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ‬

‫در ﻓﺼﻠﻬﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ داﻧﺴﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﻴﺸﺘﺮ وﻗﺖ ﺧﻮد را‬
‫در ﺟﻨﮕﻬﺎي وﻳﺮاﻧﮕﺮ و درﮔﻴﺮﻳﻬﺎي داﺋﻤﻲ ﻣﻴﺎن او و ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﮔﺬراﻧﺪ‪ .‬ﺑﻲ ﺷﮏ اﻳﻦ‬
‫ﺟﻨﮕﻬﺎ ﻣﺎﻧﻌﻲ ﺑﻮد ﺑﺮ ﺳﺮ راﻩ ﻃﺮﺣﻬﺎي ﺑﺰرگ و اﺻﻼﺣﺎت ﮔﺴﺘﺮدﻩ اي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻣﻲ رﺳﻴﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ او ﮐﺎرهﺎي ﻋﻤﺮاﻧﻲ و ﻃﺮﺣﻬﺎي‬
‫اﺻﻼﺣﻲ زﻳﺎدي اﻧﺠﺎم داد ﮐﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم اﻓﺘﺨﺎر از ﺁن ﻳﺎد ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﺨﻮاهﻴﻢ اﻳﻦ اﺻﻼﺣﺎت و ﻃﺮﺣﻬﺎ را ﺑﻴﺎن ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺗﺮﻳﻦ و ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ را ذﮐﺮ ﮐﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﮐﺘﺎب ﻣﺎ در ﺑﺎرﻩء اﻳﻦ ﻗﻬﺮﻣﺎن ﮐﺘﺎﺑﻲ‬
‫ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺎ اﻃﻼﻋﺎت ﮐﺎﻓﻲ در ﻣﻮرد او ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﻴﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻴﻢ و‬
‫ﺗﮑﺎﻟﻴﻒ و ﺣﻘﻲ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺎ ﺑﻮدﻩ را ادا ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﺻﻼﺣﺎت در ﻣﻮارد زﻳﺮ ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪:‬‬

‫‪ .1‬اﺻﻼﺣﺎت ﻋﻤﺮاﻧﻲ‬

‫از ﻧﻤﻮﻧﻪء اﻳﻦ اﺻﻼﺣﺎت ﺣﺼﺎر ﺷﻬﺮ ﻗﺎهﺮﻩ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺁن ﻣﻨﻬﺪم‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﻣﺎﻧﻊ از ورود و ﺧﺮوج ﻣﺮدم ﻧﻤﻲ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺪور ﺷﻬﺮ ﺣﺼﺎر‬
‫ﮐﺸﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﮐﺎر ﺣﺼﺎر »ﻃﻮاﺷﻲ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﻳﻦ ﻗﺮاﻗﻮش« را ﺑﻌﻨﻮان‬
‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﻣﻨﺼﻮب ﮐﺮد‪ .‬اﻧﺪازﻩء ﻃﻮل اﻳﻦ ﺣﺼﺎر )ﺳﻮر( ﺑﻴﺴﺖ و ﻧﻪ هﺰار و‬
‫ﺳﻴﺼﺪو دو ذراع‪ ١‬ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺣﺼﺎر دور ﺷﻬﺮهﺎﻳﻲ ﮐﻪ در ﻋﻬﺪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺷﻬﺮ ﻗﺎهﺮﻩ را‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻲ دادﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﺷﻬﺮ ﻓﺴﻄﺎط ﮐﻪ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص‬
‫ﺁﻧﺮا اﻳﺠﺎد ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﻬﺮ ﻋﺴﮑﺮ ﮐﻪ ﺻﺎﻟﺢ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ ﻋﺒﺎﺳﻲ ﺁﻧﺮا اﻳﺠﺎد ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و‬
‫ﺷﻬﺮ ﻗﺎهﺮﻩ ﮐﻪ ﺟﻮهﺮ ﺻﻘﻠﻲ ﺁﻧﺮا اﻳﺠﺎد ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫هﺪف از ﺳﺎﺧﺘﻦ اﻳﻦ ﺣﺼﺎر ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﺷﻬﺮ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻴﻠﻪ و ﻳﻮرش ﺗﺠﺎوز‬
‫ﮔﺮان ﺑﻮد‪ .‬او هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻗﻠﻌﻪء اﻧﺠﻴﻞ را هﻢ ﺑﺮاي دور ﮐﺮدن ﻓﺘﻨﻪء دﺷﻤﻨﺎن ﺧﺎﺋﻦ و‬
‫ﭘﻴﻤﺎﻧﺸﮑﻦ از ﻗﺎهﺮﻩ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬اﻣﺎ او ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدن ﺑﻪ ﺟﻨﮓ در ﻣﻴﺪاﻧﻬﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺗﻤﺎم ﺑﻨﺎهﺎ را ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﻠﻌﻪ هﺮﭼﻨﺪ ﮐﻪ در دوراﻧﻬﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺘﺨﻮش ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ هﻨﻮز از ﺁﺛﺎر ﭘﺎ ﺑﺮﺟﺎ در ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫ﻣﺼﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲ ﺁﻳﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻗﻠﻌﻪ هﺎي دﻳﮕﺮي ﮐﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ‬

‫‪ 1‬دهﺨﺪا در ﺗﻌﺮﻳﻒ ذراع ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬از ﺁرﻧﺞ ﺗﺎ ﻧﻮﮎ اﻧﮕﺸﺖ ﻣﻴﺎﻧﻴﻦ و ﻣﻌﺎدل اﺳﺖ ﺑﺎ ‪ ۴٨‬ﺻﺪ ﻳﮏ ﮔﺰ )‪ ۴٨‬ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ(‪ .‬ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دهﺨﺪا‬
‫ج ‪) ٢۴‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١٠٥‬‬

‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﻠﻌﻪء ﺳﻴﻨﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩء ﺳﻴﻨﺎ در ‪ ۵٧‬ﮐﻴﻠﻮﻣﺘﺮي ﺷﻤﺎل‬
‫ﺷﺮﻗﻲ ﺷﻬﺮ ﺳﻮﻳﺲ واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬در ﺟﻬﺖ ﺟﻨﻮﺑﻲ ﺁن ﻗﻠﻌﻪ هﻢ دو ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ هﻢ‪،‬‬
‫و ﻣﻨﺒﻊ ﺁﺑﻲ ﺑﺮاي ﺳﻴﺮﺁب ﮐﺮدن ﺗﺸﻨﮕﺎن‪ ،‬ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺑﺮ ﻳﮑﻲ از درهﺎي ﺁن ﻣﻨﺒﻊ ﺁب اﻳﻦ‬
‫ﻋﺒﺎرت ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ :‬ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‪ ,‬و ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻲ ﺳﻴﺪﻧﺎ ﻣﺤﻤﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺳﺮورﻣﺎن ﻧﺎﺻﺮ ﺻﻼح دﻧﻴﺎ و دﻳﻦ‪ ،‬ﺳﻠﻄﺎن اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ‪ ،‬ﺧﻠﻴﻔﻪ‬
‫اﻣﻴﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺟﺎودان ﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻨﺒﻊ ﺁب را ﺳﻠﻄﺎن ﻋﻠﻲ ﺑﻦ ﻧﺎﺻﺮ ﻋﺎدل ﻣﻈﻔﺮ‬
‫ﺁﺑﺎد ﮐﺮد‪ .‬و در ﻣﺎﻩ ﺷﻌﺒﺎن ﭘﺎﻧﺼﺪو ﻧﻮد هﺠﺮي ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪ‪ .‬اﺳﺘﺎد ﻧﻌﻮم ﺷﻘﻴﺮ در‬
‫ﮐﺘﺎﺑﺶ »ﺗﺎرﻳﺦ ﺳﻴﻨﺎ و ﻋﺮب« ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ از ﮐﻨﺎر ﺁن ﻗﻠﻌﻪ و دو ﻣﺴﺠﺪ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ‬
‫و دﻳﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁن ﻗﻠﻌﻪ در ﺑﺰرﮔﻲ در ﺳﻤﺖ ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﻲ دارد‪ .‬در ﺑﺎﻻي ﺁﺳﺘﺎﻧﻪء‬
‫در ﺳﻨﮓ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﺮﺑﻌﻲ ﺷﮑﻞ ﺑﺰرﮔﻲ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﺮوف ﺑﺮﺟﺴﺘﻪء ﻋﺮﺑﻲ ﻧﺎم ﺻﻼح‬
‫اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﺮ ﺁن ﻧﻘﺶ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬وﺟﻮد دارد‪ :‬ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‪ ,‬و‬
‫ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻲ ﺳﻴﺪﻧﺎ ﻣﺤﻤﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺳﺮورﻣﺎن ﻧﺎﺻﺮ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺳﻠﻄﺎن‬
‫اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ‪ ،‬ﻳﻮﺳﻒ ﺑﻦ ﻋﺎدل ﻧﺎﺻﺮ را ﺟﺎودان ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﺟﻤﺎدي اﻵﺧﺮ ﺳﺎل‬
‫‪۵٨٣‬هـ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ و اهﺘﻤﺎم ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺑﺮﭘﺎﻳﻲ اﺳﺘﺤﮑﺎﻣﺎت ﻧﻈﺎﻣﻲ‬
‫ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ او ﺑﻪ ﺁﺑﺎد ﮐﺮدن ﺟﺰﻳﺮﻩء روﺿﻪ و ﺟﻴﺰﻩ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﻴﺪاﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺴﺎﺑﻘﺎت اﺳﺐ ﺳﻮاري و ﺣﻔﺮ ﭼﺎهﻬﺎ ﻧﻴﺰ اﻗﺪام ﮐﺮد‪ .‬او هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﻨﺎ‬
‫ﻧﻬﺎد ﮐﻪ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ »اﻟﻤﺎرﺳﺘﺎن« در ﺷﻬﺮ ﻗﺎهﺮﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﺑﺰرگ و‬
‫وﺳﻴﻊ داﺷﺖ و ﺁﻧﺮا ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي اﺟﺮ و ﺛﻮاب ﺑﻨﺎ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻋﺎﻟﻤﻲ را‬
‫ﺑﻌﻨﻮان ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﻣﻨﺼﻮب ﮐﺮد‪ .‬در ﮐﻨﺎر ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن داروﺧﺎﻧﻪ اي را هﻢ ﺗﺄﺳﻴﺲ‬
‫ﮐﺮدﻩ ﮐﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺖ اﻧﻮاع داروهﺎ و ﺷﺮﺑﺖ هﺎ را در ﻣﻴﺎن ﺑﻴﻤﺎران ﺗﻮزﻳﻊ ﮐﻨﺪ‪ .‬در‬
‫اﻃﺎﻗﻬﺎي ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺗﺨﺘﻬﺎي ﻣﺠﻬّﺰي را ﺑﺮاي اﺳﺘﻘﺒﺎل ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻗﺮار دادﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن را هﻢ ﺑﻪ زﻧﺎن اﺧﺘﺼﺎص دادﻩ ﺑﻮد‪ .‬در ﮔﻮﺷﻪء دﻳﮕﺮ ﺧﺎﻧﻪ هﺎي‬
‫ﺑﺰرﮔﻲ ﺑﺎ ﺑﺮج و ﺑﺎرو و ﭘﻨﺠﺮﻩ هﺎي ﺁهﻨﻲ ﺑﺮاي ﺣﺒﺲ ﮐﺮدن دﻳﻮاﻧﻪ هﺎي وﺟﻮد‬
‫داﺷﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﻧﻔﺮ هﻢ هﺮ روز ﺑﺎﻳﺪ اﺣﻮال ﺁﻧﻬﺎ را ﺟﻮﻳﺎ ﻣﻲ ﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻮد ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‬
‫رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﺮ ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻦ ﻣﻮارد‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻈﺎرت داﺷﺖ‪.‬‬
‫در دوران ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺷﻬﺮهﺎﻳﻲ ﺟﻴﺰﻩ و روﺿﻪ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﺷﻬﺮهﺎ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﻲ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﺟﺒﻴﺮ در ﺑﺎرﻩء ﺳﻔﺮش ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در ﺟﻴﺰﻩ هﺮ‬
‫روز ﻳﮑﻲ از ﺑﺎزارهﺎي ﺧﻴﻠﻲ ﻣﻬﻢ ﺑﺮﭘﺎ ﻣﻲ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻨﻲ ﺟﻴﺰﻩ و ﻣﺼﺮ ﺧﺎﻧﻪ هﺎي زﻳﺒﺎ‪،‬‬
‫اﻣﺎﮐﻦ ﺗﻔﺮﻳﺤﻲ و ﺧﻠﻴﺠﻲ وﺟﻮد داﺷﺖ ﮐﻪ داراي ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻌﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺁن ﺧﻄﺒﻪ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﻣﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﺁن ﻣﺴﺠﺪ داراي دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺳﻨﺠﺸﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﺰر و ﻣﺪ رود ﻧﻴﻞ را‬
‫اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮي ﻣﻲ ﮐﺮد‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ در ﺟﻴﺰﻩ ﺳﻨﮕﻬﺎي زﻳﻨﺘﻲ و ﻣﺮﻣﺮ و اﻧﻮاع هﻨﺮهﺎي‬
‫زﻳﺒﺎ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲ ﺧﻮرد‪.‬‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺼﺮ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪء ﺑﺰرﮔﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻲ‬
‫ﺗﻮاﻧﺪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺁن ﻧﻴﺮوي زﻣﻴﻨﻲ و درﻳﺎﻳﻲ ﺧﻮد را ﺗﻘﻮﻳﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ‬
‫ﮐﺸﺘﻲ و ﻧﺎوﮔﺎن ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﺎوﮔﺎن دﻳﻮان ﻣﺨﺼﻮﺻﻲ را ﺑﻪ ﻧﺎم »دﻳﻮان‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١٠٦‬‬

‫ﻧﺎوﮔﺎن« ﺗﺄﺳﻴﺲ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﺑﺮادرش ﻋﺎدل واﮔﺬار ﮐﺮد‪ .‬در ﮐﺸﻮر ﻣﺼﺮ‪،‬‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺑﻨﺪرهﺎي درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬اﺳﮑﻨﺪرﻳﻪ و دﻣﻴﺎط ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺑﻨﺪرهﺎي رود ﻧﻴﻞ‬
‫ﻓﺴﻄﺎط و ﻗﻮص ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﺁﻧﻬﺎ ﮐﺸﺘﻲ هﺎي ﺟﻨﮕﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ از ﺁن‬
‫ﻣﺮزهﺎ و رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ درﻳﺎﻳﻲ ﺑﺮاي اﻋﻼي ﮐﻠﻤﻪء اﺳﻼم و ﺑﻪ اهﺘﺰاز در ﺁوردن‬
‫ﭘﺮﭼﻢ ﺁن در ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ اروﭘﺎﺋﻴﺎن‬
‫ﺑﻪ اﺳﮑﻨﺪرﻳﻪ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻃﻤﻊ دوﺧﺘﻪ اﻧﺪ و ﭼﻮن ﺗﺮﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﻳﻮرش ﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬دﺳﺘﻮر‬
‫داد دﻳﻮارهﺎ و ﺑﺮﺟﻬﺎﻳﻲ ﻣﺤﮑﻢ ﺑﻪ دور ﺷﻬﺮ ﺑﺴﺎزﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن‬
‫ﻗﺎهﺮﻩ‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﻲ هﻢ در اﺳﮑﻨﺪرﻳﻪ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ ﺻﺒﺢ اﻷﻋﺸﻲ در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ ﻣﻲ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﺸﻮر ﻣﺼﺮ رﺳﻴﺪ و ﺑﺮ ﻗﺼﺮ ﺁن ﻣﺴﻠﻂ‬
‫ﮔﺸﺖ‪ ،‬در ﻗﺼﺮ ﺳﺎﻟﻨﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻟﻌﺰﻳﺰ ﺑﻦ اﻟﻤﻌﺰ ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﺳﺎل ‪٣٨۴‬هـ ﺑﻨﺎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﺁن را ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﮐﺮدﻩ و ﺁن هﻤﺎن ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻋﺘﻴﻖ در داﺧﻞ ﻗﺼﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ در اﺳﮑﻨﺪرﻳﻪ‪ ،‬ﻣﺴﺎﻓﺮﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺗﻌﺪادي ﭘﻞ و ﻣُﺮﻏﺰار را‬
‫هﻢ ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد وﺿﻊ ﮐﺸﺎورزان ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

‫‪ .2‬اﺻﻼﺣﺎت آﻣﻮزش‬

‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻋﺎﺷﻖ ﻋﻠﻢ وداﻧﺶ ﺑﻮد‪ .‬داﻧﺸﻤﻨﺪان را ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻣﻲ ﮐﺮد‬
‫و در راﻩ ﺑﺮﭘﺎﻳﻲ ﺟﻨﺒﺶ ﻓﺮهﻨﮕﻲ در ﮐﺸﻮر از هﻴﭻ ﮐﻤﮏ ﻣﺎﻟﻲ و ﺗﻼﺷﻲ درﻳﻎ ﻧﻤﻲ‬
‫ﮐﺮد‪ .‬او ﻣﺪارس زﻳﺎدي را ﺗﺄﺳﻴﺲ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺷﻌﺮا و داﻧﺸﻤﻨﺪاﻧﻲ را ﮐﻪ در‬
‫ﻋﻠﻮم‪ ،‬ﻓﻨﻮن‪ ،‬ﻓﺮهﻨﮓ و ﻋﺮﻓﺎن ﺳﺮﺁﻣﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﻓﺮا ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻣﮑﺘﺒﻬﺎ ﻳﺎ‬
‫ﻣﺪارس داراي ﻧﻈﺎم و ﺁﺋﻴﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در دوران ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ هﺮﮔﺎﻩ ﺑﭽﻪ‬
‫ﻦ ﺟﻮاﻧﻲ ﻣﻲ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺁﻣﻮزش ﻗﺮﺁن‪ ،‬ﺣﻔﻆ ﻣﻘﺪاري از اﺣﺎدﻳﺚ ﻧﺒﻮي‪،‬‬ ‫هﺎ ﺑﻪ ﺳ ّ‬
‫ﻳﺎدﮔﻴﺮي رﺳﻢ اﻟﺨﻂ ﻋﺮﺑﻲ و اﺣﮑﺎم – ﺗﺎ ﺟﺎﺋﻴﮑﻪ در ﺗﻮان داﺷﺘﻨﺪ – ﺑﻪ ﻳﮑﻲ از اﻳﻦ‬
‫ﻣﮑﺘﺒﻬﺎ ﻣﻲ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎ در ﮐﻨﺎر اﻳﻨﻬﺎ اﺻﻮل ﺣﺴﺎب را ﻓﺮا ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪاري‬
‫ﺷﻌﺮ و اﻣﺜﺎل وﺣﮑﻢ را ﺣﻔﻆ ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻳﺎد ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﻤﺎز را ﺑﻪ ﺟﻤﺎﻋﺖ‬
‫ادا ﮐﻨﻨﺪ و در ﻧﻤﺎز ﺷﺎن ﺧﻀﻮع و ﺧﺸﻮع ﺧﺪاوﻧﺪ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻦ ﺟﻮاﻧﻲ ﻣﻲ رﺳﻴﺪﻧﺪ و ﻣﻲ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ داﻧﺶ ﺑﻴﺸﺘﺮي‬ ‫هﺮﮔﺎﻩ ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﻪ ﺳ ّ‬
‫ﻓﺮاﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﮑﻲ از ﻣﺮاﮐﺰ ﻋﻠﻢ در ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﺷﺎم‪ ،‬ﻣﻮﺻﻞ‪ ،‬ﺑﻐﺪاد ﻳﺎ ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﺳﻔﺮ ﻣﻲ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻋﻠﻮم ﻋﻘﻠﻲ و ﻧﻘﻠﻲ و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻋﻠﻢ ﻗﺮاﺋﺎت ﮐﻪ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ دروﺳﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫در داﻧﺸﮕﺎهﻬﺎ و ﻣﺪارس ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﺷﺪ‪ ،‬را ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﻋﻠﻢ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﮐﻪ ﻋﻠﻤﺎ در‬
‫ﺁن ﺗﺒﺤّﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎد ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬در دوران ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻧﻘﺶ‬
‫ﺑﺰرﮔﻲ در روﺷﻦ ﮐﺮدن ﺟﻨﺒﺶ ﻓﺮهﻨﮕﻲ در ﮐﺸﻮر داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﺎﺟﺪ ﭘﺮ ﺑﻮدﻧﺪ از ﻧﻤﺎز‬
‫ﮔﺰاران و ﻃﻼب ﻋﻠﻢ‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ از ﺁﻧﺎن در ﻋﻠﻢ ﻗﺮاﺋﺎت ﻳﺎ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﺎهﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻌﻀﻲ‬
‫دﻳﮕﺮ در ﺻﺮف و ﻧﺤﻮ‪ ،‬ﻋﺮوض و اوزان ﺷﻌﺮي ﻧﺒﻮغ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮﻳﻦ اﻳﻦ ﻣﺴﺎﺟﺪ در ﻗﺎهﺮﻩ‪ ،‬ﻣﺴﺠﺪ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص‪ ،‬ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ‬
‫اﻻزهﺮ‪ ،‬ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ اﻷﻗﻤﺮ‪ ،‬ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺤﺎﮐﻢ ﺑﺄﻣﺮاﷲ و ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ ﺳﻴﺪﻧﺎ ﺣﺴﻴﻦ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در اﺳﮑﻨﺪرﻳﻪ ﻣﺴﺠﺪ اﻟﻌﻄﺎرﻳﻦ ﻧﻘﺶ ﺑﺰرﮔﻲ را در اﻧﺘﺸﺎر ﻓﺮهﻨﮓ اﺳﻼم و‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١٠٧‬‬

‫ﻋﻠﻮم دﻳﮕﺮي ﮐﻪ در ﺁن هﻨﮕﺎم ﻓﺮا ﮔﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻔﺎ ﮐﺮد‪ .‬در ﮐﻞ ﮐﺸﻮر ﻣﺼﺮ‪،‬‬
‫ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﻬﻢ ﺗﻌﻠﻴﻢ وﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﺮدم اﻗﺪام ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺳﻮرﻳﻪ هﻢ ﺑﻪ هﻤﺎن ﻧﻘﺸﻬﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻣﺼﺮ اﻳﻔﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪء اﻳﻦ ﻣﺴﺎﺟﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ دﻣﺸﻖ ﺑﻮد ﮐﻪ »اﺑﻦ ﺟﺒﻴﺮ« در ﺳﻔﺮش ﺑﻪ دﻣﺸﻖ‬
‫ﺷﻴﻔﺘﻪء ﺁﺛﺎر زﻳﺒﺎﻳﻲ ﺁن ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺴﺠﺪي ﮐﻪ دﻣﺸﻖ را ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪء ﻋﻠﻢ و‬
‫ﻋﻠﻤﺎ از هﺮ ﺳﻮﻳﻲ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬دار اﻟﺤﮑﻤﺔ در ﻃﺮاﺑﻠﺲ ﺷﺎم ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﺗﻌﺪاد‬
‫ﺑﻴﺸﻤﺎري از ﻃﻼب ﻋﻠﻢ روﺑﺮو ﺷﺪﻩ‪ ،‬رﻗﻴﺐ داراﻟﺤﮑﻤﺔ ﻣﺼﺮ ﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺪارس ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺼﺮ و ﺷﺎم اﻗﺪام ﺑﻪ ﺁﻣﻮزش ﻣﺬاهﺐ ﻓﻘﻬﻲ در ﭼﺎرﭼﻮﺑﻲ‬
‫وﺳﻴﻊ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺑﺎزﭘﺴﮕﻴﺮي ﻗﺪس در ﺳﺎل ‪۵٨٣‬هـ ﻣﺪارﺳﻲ ﺑﺎ هﻤﻴﻦ روﻳﻪ در‬
‫ﺁن ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷﺪ‪ .‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ در ﺳﺎل ‪۵٧٢‬هـ اوﻟﻴﻦ ﻣﺪرﺳﻪء ﺣﻨﻔﻴﺎن را ﺑﺎ‬
‫ﻧﺎم ﻣﺪرﺳﻪء »اﻟﺴﻴﻮﻓﻴﺔ« ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺎد‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ و ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﻲ و ﺳﻪ ﻣﻐﺎزﻩ را وﻗﻒ ﺁن ﮐﺮد و در ﮐﻤﮏ ﺑﻪ اﺳﺎﺗﻴﺪي ﮐﻪ‬
‫در ﺁن ﺗﺪرﻳﺲ ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ از هﻴﭻ ﻣﺎﻟﻲ درﻳﻎ ﻧﮑﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺪرﺳﻪ ﺗﺎ هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ‬
‫ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن ﺁن را ﺗﺨﺮﻳﺐ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻮد و از ﺁن ﻧﻮر ﻋﺮﻓﺎن ﻣﻲ درﺧﺸﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺪرﺳﻪء »اﻟﺼﺎﻟﺤﻴﺔ« را ﺑﺮاي ﻣﺬهﺐ‬
‫ﺷﺎﻓﻌﻲ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻧﻤﻮد و ﭼﻮن ﺧﻮد او ﺑﺮ هﻤﻴﻦ ﻣﺬهﺐ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻪ ﺁن‬
‫ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮاﻳﻦ ﺳﻔﺎرش ﮐﺮد ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺁﻧﺮا ﺑﺴﻴﺎر وﺳﻴﻊ و ﭘﻬﻨﺎور ﺑﺴﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫او ﻳﮏ ﺣﻤﺎم در ﮐﻨﺎر ﺁن ﻣﺪرﺳﻪ‪ ،‬ﻳﮏ ﻧﺎﻧﻮاﻳﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺁن و ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﻐﺎزﻩ را وﻗﻒ‬
‫ﺁن ﮐﺮد و هﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﻘﺮﻳﺰي در »اﻟﺨﻄﻂ« ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬او ﺟﺰﻳﺮﻩ اي را هﻢ ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫»اﻟﻔﻴﻞ« ﮐﻪ در رود ﻧﻴﻞ و ﺧﺎرج از ﺷﻬﺮ ﻗﺎهﺮﻩ ﺑﻮد‪ ،‬وﻗﻒ ﺁن ﮐﺮد‪ .‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‬
‫رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺑﺎزﭘﺴﮕﻴﺮي ﻗﺪس در ﺳﺎل ‪۵٨٣‬هـ ﻣﺪرﺳﻪ اي در ﻗﺪس ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺎد‪،‬‬
‫ﻗﺎﺿﻲ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﻳﻦ اﺑﻦ ﺷﺪاد را ﻣﺴﺌﻮل ﺗﺪرﻳﺲ در ﺁن ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺮدم زﻳﺎدي در ﻃﻠﺐ ﻋﻠﻢ‬
‫ﺑﻪ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس رﻓﺘﻨﺪ و ﺁوازﻩء ﺁن در ﺁﻓﺎق ﭘﻴﭽﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ در ﻣﺪارس ﻣﺘﻨﻮﻋﻲ ﮐﻪ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﮐﺮدﻩ‬
‫اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺨﺼﺼﺸﺎن در ﻋﻠﻢ و دﻳﻦ‪ ،‬ﮐﺎرهﺎﻳﺸﺎن ﻣﻨﻈﻢ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺁﻧﺎن ﮐﻪ‬
‫ﻣﺴﺌﻮل ﺗﺪرﻳﺲ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ دو ﮔﺮوﻩ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﺪﻧﺪ‪:‬‬
‫ﮔﺮوﻩ اول‪ :‬ﻳﺎ ﮔﺮوﻩ ﻣﺪرﺳﺎن‪ ،‬ﮐﻪ اﺳﺘﺎداﻧﻲ ﻣﺘﺒﺤّﺮ در ﻋﻠﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮوﻩ دوم‪ :‬ﻳﺎ ﮔﺮوﻩ ﻣﻌﻴﺪﻳﻦ )ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن(‪ .‬اﻳﻨﺎن ﺁﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻣﺪرﺳﺎن ﺑﻪ‬
‫داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﻳﺎد ﻣﻲ دادﻧﺪ‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ ﺗﮑﺮار ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ در ذهﻦ ﻃﻼب رﺳﻮخ ﮐﺮدﻩ‪،‬‬
‫از ﻳﺎدﺷﺎن ﻧﺮود‪.‬‬
‫ﻣﻌﻴﺪ ﺑﺎ ﺳِﻌﻪ و ﺷﺮح ﺻﺪ در راﻩ ﻓﻬﻤﺎﻧﺪن ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ از ﻓﻬﻢ ﻋﺎﺟﺰ‬
‫ﻻ در ﮐﻨﺎر ﻣﺪرس ﻣﻲ ﻧﺸﺴﺖ‪،‬‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از وﻗﺖ ﺧﻮد درﻳﻎ ﻧﻤﻲ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻌﻴﺪ ﻣﻌﻤﻮ ً‬
‫هﺮﮔﺎﻩ درس ﺗﻤﺎم ﻣﻲ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺪرس اول از هﻤﻪ ﺧﺎرج ﻣﻲ ﺷﺪ و ﻃﻼب را ﺑﺮاي ﻣﻌﻴﺪ‬
‫ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲ ﮔﺬاﺷﺖ ﺗﺎ او هﻢ ﮐﺎر ﺧﻮد را اﻧﺠﺎم دهﺪ‪.‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١٠٨‬‬

‫ﺷﮑﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻧﻈﺎم زﻳﺎد ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ ﻧﻈﺎم ﮐﻨﻮﻧﻲ داﻧﺸﮕﺎهﻬﺎ و‬

‫ﻓﺮهﻨﮕﺴﺮاهﺎي ﻋﺎﻟﻲ ﮐﻪ در ﺁن ﮐﺎر ﻣﻌﻴﺪ‪ ،‬ﮐﺎر اﺳﺘﺎد را ﺗﮑﻤﻴﻞ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫از ﺷﻴﻮﻩ هﺎي ﻣﺪارﺳﻲ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﮐﺮد‪ ،‬روﺷﻦ ﻣﻲ‬
‫ﮔﺮدد ﮐﻪ او از ﻃﺮﻓﻲ در ﺁﺑﺎد ﺳﺎزي از ﺁﺛﺎر ﺳﺮورش ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﭘﻴﺮوي ﻣﻲ ﮐﺮد‪ ،‬از‬
‫ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﻣﻲ ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺬهﺐ ﺳﻨﻲ را ﺗﺮوﻳﺞ دهﺪ و ﻓﺎﻃﻤﻴﺎن و ﻣﺬهﺐ ﺑﺎﻃﻨﻴﻪ را‬
‫رﻳﺸﻪ ﮐﻦ ﺳﺎزد و ﻳﻮرش ﺑﺮ ﺿﺪ اروﭘﺎﺋﻴﺎن ﮐﻪ ﮐﺸﻮر را ﺁﻟﻮدﻩ ﮐﺮدﻩ ﺁن را ﺑﻪ ﻓﺴﺎد‬
‫ﮐﺸﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ را ﺷﻌﻠﻪ ور ﺳﺎزد‪.‬‬
‫در ﺁن ﻋﻬﺪ ﺑﺎزار ﮐﺘﺎب رواج و روﻧﻖ داﺷﺖ‪ .‬در ﻣﺼﺮ ﺑﺎزاري در ﺟﻬﺖ‬
‫ﺷﺮﻗﻲ ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص وﺟﻮد داﺷﺖ ﮐﻪ ﻧﻔﻴﺲ ﺗﺮﻳﻦ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ و ﺑﺎ ارزش‬
‫ﺗﺮﻳﻦ دﺧﻴﺮﻩ هﺎ در ﺁن ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻲ ﺷﺪ‪ ،‬در دﻣﺸﻖ هﻢ ﺑﺎزار ﮐﺘﺎب ﺑﺰرﮔﻲ وﺟﻮد‬
‫داﺷﺖ ﮐﻪ در ﺑﺮدارﻧﺪﻩء ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﻣﻬﻤﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ از اﻃﺮاف و اﮐﻨﺎف ﮐﺸﻮر ﺁوردﻩ ﻣﻲ‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .3‬اﺻﻼﺣﺖ اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫در دوران ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ‪ ،‬دوﻟﺖ در رزق و روزي زﻳﺎد و ﺗﺮﻓﻪ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲ ﮐﺮد‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ واردات زاﻳﺪ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻏﺬاﻳﻲ ﻣﺘﻨﻮع و زﻳﺎدي داﺷﺖ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫واردات در ﻣﻮارد زﻳﺮ ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪:‬‬
‫دﺳﺖ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺑﺮ ﮔﻨﺠﻬﺎي زﻳﺎد ﻓﺎﻃﻤﻴﺎن ﺑﻌﺪ از ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ ﻣﺼﺮ‪.‬‬ ‫)أ(‪-‬‬
‫)ب(‪ -‬واردات ﺟﺰﻳﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻲ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫)ج(‪ -‬واردات ﻓﺪﻳﻪ ﮐﻪ از ﺳﻮي أﺳﺮا ﻣﻲ رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫)د(‪ -‬واردات ﻏﻨﺎﺋﻢ‪ ،‬ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ دﺳﺖ ﭘﻴﺪا ﻣﻲ ﮐﺮد‪.‬‬
‫)ﻩ(‪ -‬واردات ﺧﺮاج )ﻣﺎﻟﻴﺎت( ﮐﻪ از ﺻﺎﺣﺒﺎن زﻣﻴﻨﻬﺎﺋﻲ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺻﻠﺢ ﻓﺘﺢ ﻣﻲ‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﺪ و واردات ﻣﺸﺮوع و ﺛﺮوﺗﻬﺎي ﻓﺮاوان دﻳﮕﺮي‪.‬‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ از ﺳﻼﻃﻴﻨﻲ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﺛﺮوت را در ﻏﻴﺮ ﺟﺎي ﺧﻮد‬
‫ﺧﺮج ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺁن در راﻩ ﺧﺪا‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻦ دژهﺎ و ﻗﻠﻌﻪ هﺎي ﻣﺤﮑﻢ‪ ،‬اﺻﻼﺣﺎت‬
‫ﻋﻤﺮاﻧﻲ و هﺮ ﮐﺎري ﮐﻪ ﺑﺮاي ﮐﺸﻮر ﻧﻔﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻓﺎﻳﺪﻩء زﻳﺎدي داﺷﺖ‪ ،‬اﻧﻔﺎق ﻣﻲ‬
‫ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻳﻨﮑﻪ ﮐﺸﻮر را از ﻗﺤﻄﻲ هﺎ و ﮔﺮﺳﻨﮕﻴﻬﺎﻳﻲ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺟﻨﮓ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺠﺎت دهﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزي و وﺳﺎﺋﻞ ﺁﺑﻴﺎري اهﻤﻴﺖ‬
‫ﻓﺮاواﻧﻲ داد‪ ،‬ﺗﺎ زﻣﻴﻦ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ و ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت را ﺑﺪهﺪ‪ .‬ﻣﺼﺮ و ﺷﺎم در ﺗﺒﺎدل‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐﺸﺎورزي‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮش ﻣﺼﺎﻟﺢ اﻗﺘﺼﺎدي و ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻣﺎدي ﻣﻮرد‬
‫ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ارﺗﺶ ﺑﺎ هﻤﺪﻳﮕﺮ هﻤﮑﺎري داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬دو ﮐﺸﻮر در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻳﻮرش ﺧﺎﺋﻨﺎﻧﻪء‬
‫اروﭘﺎﺋﻴﺎن در ﮐﻨﺎر هﻢ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺳﭙﺎﻩ اﺳﻼم را ﺑﺎ ﺗﻤﺎم اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻣﺎدي‪ ،‬ﺳﺎز و‬
‫ﺑﺮگ ﺟﻨﮕﻲ و ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﻲ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١٠٩‬‬

‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﻪ ﺗﺠﺎرت هﻢ ﺧﻴﻠﻲ اهﻤﻴﺖ ﻣﻲ داد‪ .‬در دوران او‬
‫ﻣﺼﺮ ﺣﻠﻘﻪء اﺗﺼﺎل ﺷﺮق و ﻏﺮب ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﻳﻦ ﺗﺠﺎرت ﺷﻬﺮهﺎي ﺑﺰرگ‬
‫اروﭘﺎﺋﻲ ﻣﺜﻞ دو ﺷﻬﺮ اﻳﻄﺎﻟﻴﺎﻳﻲ )وﻧﻴﺰ و ﭘﻴﺰا( ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪهﺎ وﻧﻴﺰﻳﻬﺎ ﺑﺎ‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻳﮏ ﺑﺎزار ﺗﺠﺎري ﺑﻨﺎم »ﺑﺎزار أﻳﮏ« در اﺳﮑﻨﺪرﻳﻪ‪ ،‬ﺗﻮاﻓﻖ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﺮاي ﺷﮑﻮﻓﺎﻳﻲ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﺸﻮر و اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ‬
‫و اهﺘﻤﺎم ﻓﺮاواﻧﻲ ﺑﻪ ﺑﺎزارهﺎي ﺗﺠﺎري ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﻣﺼﺮ و ﺷﺎم ﺗﻌﺪاد ﺑﺎزارهﺎ را‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮐﺮد و ﺑﻪ اﺻﻼح و ﮔﺴﺘﺮش ﺁﻧﻬﺎ ﭘﺮداﺧﺖ‪» ،‬اﺑﻦ ﺟﻴﺒﺮ« ﻃﻲ ﺳﻔﺮش ﺷﮕﻔﺘﻲ‬
‫ﺧﻮد را از ﻧﻈﻢ ﺁن اﺑﺮاز داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬او در ﻣﻮرد ﺷﻬﺮ ﺣﻠﺐ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺷﻬﺮ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﭘﻬﻨﺎور‪ ،‬زﻳﺒﺎ و ﺑﺪﻳﻊ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎزارهﺎي ﺁن ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺳﺴﺘﻤﺎﺗﻴﮏ وﻣﺴﺘﻄﻴﻠﻲ ﺷﮑﻞ اﺳﺖ‪،‬‬
‫هﺮ ﺻﻨﻔﻲ از ﺻﻨﻌﺘﮕﺮان در ﮔﻮﺷﻪ اي از ﺑﺎزار ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﺎ ﺗﻤﺎم‬
‫ﺻﻨﻌﺘﻬﺎي ﺷﻬﺮي ﺗﻤﺎم ﺷﻮد‪ ،‬هﻤﻪء ﺑﺎزارهﺎ ﺳﻘﻒ ﭼﻮﺑﻲ دارﻧﺪ و ﺳﺎﮐﻨﺎن ﺁن از ﺳﺎﻳﻪء‬
‫ﭘﻬﻨﺎور ﺁن ﺑﻬﺮﻩ ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬هﺮ ﮐﺪام از ﺑﺎزارهﺎ‪ ،‬ﭼﺸﻤﻬﺎ را ﺧﻴﺮﻩ و ﺷﺨﺺ ﺑﺎ ﻋﺠﻠﻪ‬
‫را ﻣﺎت و ﻣﺒﻬﻮت ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻐﺎزﻩ هﺎ از ﭼﻮﺑﻬﺎي زﻳﺒﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫»ﻧﺎﺻﺮ ﺧﺴﺮو« در ﮐﺘﺎب »ﺳﻔﺮ ﻧﺎﻣﻪ« ﺷﻬﺮ ﻃﺮاﺑﻠﺲ ﺷﺎم را در ﻋﻬﺪ ﺻﻼح‬
‫اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ :‬ﺁن ﺷﻬﺮ زﻳﺒﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪ ،‬اﻃﺮاف ﺁﻧﺮا‬
‫ﻣﺰارع‪ ،‬ﺑﻮﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻧﻴﺸﮑﺮ‪ ،‬درﺧﺘﺎن ﻧﺎرﻧﺞ‪ ،‬ﻣﻮز و ﻟﻴﻤﻮ در ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺁﻧﺠﺎ‬
‫دﺳﺘﮕﺎهﻬﺎي رﻳﺴﻨﺪﮔﻲ ﭼﻬﺎر‪ ،‬ﭘﻨﺞ و ﺷﺶ ﻃﺒﻘﻪ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ و ﺑﺎزارهﺎي ﺁن‬
‫زﻳﺒﺎ و ﺗﻤﻴﻴﺰ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﮐﻪ ﺧﻴﺎل ﻣﻲ ﮐﻨﻲ‪ ،‬هﺮ ﺑﺎزار ﻗﺼﺮ زﻳﺒﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪ ،‬در‬
‫وﺳﻂ ﺷﻬﺮ ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ ﺑﺰرﮔﻲ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺗﻤﻴﻴﺰ‪ ،‬زﻳﺒﺎ و ﻣﺤﮑﻢ اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﻴﺎط‬
‫ﺲ زرد‬ ‫ﺁن ﻗﺒﻪء ﺑﺰرﮔﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ زﻳﺮ ﺁن ﺣﻮﺿﻲ از ﺳﻨﮓ ﻣﺮﻣﺮ ﺑﺎ ﻓﻮارﻩ اي از ِﻣ ِ‬
‫در وﺳﻂ ﺁن‪ ،‬وﺟﻮد دارد‪ .‬در ﺑﺎزار ﺁﺑﺸﺨﻮري ﺑﺎ ﭘﻨﺞ ﻟﻮﻟﻪ ﮐﻪ از ﺁﻧﻬﺎ ﺁب زﻳﺎدي‬
‫ﺑﻴﺮون ﻣﻲ ﺁﻳﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﻧﻴﺎزﺷﺎن را ﺑﺎ ﺁن ﺑﺮﻃﺮف ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در‬
‫ﻃﺮاﺑﻠﺲ ﮐﺎﻏﺬ زﻳﺒﺎﻳﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ اﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﺗﺎراج ﺷﺪ و ﺷﻤﺸﻴﺮ‬
‫ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﺎﮐﻨﻴﻦ ﺁن ﻓﺮود ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ هﺎ‪ ،‬ﻣﺪرﺳﻪ هﺎ و ﮐﺎرﮔﺎهﻬﺎي ﮐﺎﻏﺬ ﺳﺎزي‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﺷﺪ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ اي ﮐﻢ‪ ،‬اهﺘﻤﺎم ﻓﺮاوان ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﻪ ﺁﺑﺎداﻧﻲ ﺷﻬﺮهﺎ‬
‫و ﺑﺎزارهﺎي ﺗﺠﺎري ﺁن‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺎ روﺷﻦ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از ﮐﻼم ﻧﺎﺻﺮ ﺧﺴﺮو ﻣﻲ‬
‫ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﻪ وﺟﻮد ﮐﺎرﮔﺎهﻬﺎي ﮐﺎﻏﺬ ﺳﺎزي در ﻃﺮاﺑﻠﺲ ﭘﻲ ﺑﺒﺮﻳﻢ و اﻳﻦ هﻢ ﻳﮑﻲ دﻳﮕﺮ‬
‫از ﻣﻔﺎﺧﺮ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﻨﮕﻬﺎي ﺻﻠﻴﺒﻲ ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﺻﻨﻌﺖ ﮐﺎﻏﺬ ﺳﺎزي ﺑﻪ اروﭘﺎ ﮐﻤﮏ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﮐﻪ اوﻟﻴﻦ‬
‫ﮐﺎرﮔﺎﻩ ﮐﺎﻏﺬ ﺳﺎزي ﺑﺴﺎل ‪١١٩٨‬م در ﺟﻨﻮب ﺑﻠﮋﻳﮏ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺗﺎ ﻗﺮن ﺷﺎﻧﺰدهﻢ ﻣﻴﻼدي از ﺻﻨﻌﺖ ﮐﺎﻏﺬ ﺳﺎزي ﺑﻲ اﻃﻼع ﺑﻮد‪.‬‬
‫از ﺻﻨﺎﻳﻊ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﻪ ﺁن ﺗﻮﺟﻪ و اهﺘﻤﺎم ورزﻳﺪ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮان‬
‫از ﺻﻨﻌﺖ اﺳﻠﺤﻪ ﺳﺎزي‪ ،‬ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﻲ‪ ،‬ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﺎﻓﻲ‪ ،‬ﻟﺒﺎﺳﻬﺎي اﺑﺮﻳﺸﻤﻲ زر دوزي ﺷﺪﻩ‪،‬‬
‫زﻳﻦ ﺿﺨﻴﻢ و زﻳﺒﺎي اﺳﺐ‪ ،‬ﺻﻨﻌﺖ ﺷﻴﺸﻪ ﮔﺮي‪ ،‬ﺳﻔﺎل ﺳﺎزي‪ ،‬ﮐﺸﺘﻲ ﺳﺎزي و‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١١٠‬‬

‫ﻧﺎوﮔﺎن ﺳﺎزي‪ ،‬و ﺻﻨﺎﻳﻊ دﻳﮕﺮي ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد را ﺷﮑﻮﻓﺎ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ را اﻓﺰاﻳﺶ و دوﻟﺖ را‬
‫ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ ﻣﻲ ﺳﺎزد‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮان ﻧﺎم ﺑﺮد‪.‬‬

‫‪ .4‬اﺻﻼﺣﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در دوران ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺷﮑﻞ ﺗﻼش‪ ،‬ﺟﻬﺎد‪،‬‬

‫درﮔﻴﺮ ﺑﺎ اروﭘﺎﺋﻴﺎن و دﺷﻤﻨﺎن ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬و از ﻣﻈﺎهﺮ اﺑﻬﺖ‪ ،‬ﻋﻈﻤﺖ و ﺗﮑﺒﺮ‬
‫دروﻏﻴﻦ ﺑﻪ ﮐﻠﻲ دور ﺑﻮد‪.‬‬
‫او رﺣﻤﻪ اﷲ ﻧﻤﻮﻧﻪء زﻳﺒﺎﻳﻲ را در ﻟﺒﺎس ﻋﺎدي ﭘﻮﺷﻴﺪن‪ ،‬ﻏﺬاي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ‬
‫ﺧﻮردن و ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻣﺘﻮاﺿﻌﺎﻧﻪ اش‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮﺑﺎزان و رﻋﺎﻳﺎﻳﺶ ﻣﻲ داد‪ .‬ﻋﻤﺎد اﺻﻔﻬﺎﻧﻲ‬
‫در ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻟﺒﺎس و اﺧﺘﻼط او ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬او ﺗﻨﻬﺎ ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﭘﻮﺷﻴﺪن ﺁﻧﻬﺎ ﺣﻼل ﺑﻮد‬
‫ﻣﺜﻞ‪ :‬ﮐﺘﺎن‪ ،‬ﭘﻨﺒﻪ‪ ،‬ﭘﺸﻢ را ﻣﻲ ﭘﻮﺷﻴﺪ‪ ،‬و هﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر او ﻣﻲ ﻧﺸﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫ﺗﻮاﺿﻊ او ﻧﻤﻲ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر ﭘﺎدﺷﺎهﻲ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ورزﺷﮑﺎر ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اﺳﺐ ﺳﻮاري و ﺗﻮپ ﺑﺎزي‬
‫ﻻ ﻓﻮﺗﺒﺎل[ ﻋﻼﻗﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ داد‪ ،‬ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺁن ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻣﻲ ﮐﺮد‪ ،‬او ﺑﻌﺪ از‬‫]اﺣﺘﻤﺎ ً‬
‫ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﻣﺮداﻧﺶ ﺑﺮاي ﺗﻤﺎﺷﺎي ﻣﺴﺎﺑﻘﺎت ﺗﻮپ و ﭼﻮﮔﺎن ﻣﻲ رﻓﺖ و‬
‫هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﻣﻲ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﻤﺎﺷﺎي ﺑﺎزي از اﺳﺐ ﭘﻴﺎدﻩ ﻣﻲ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ‬
‫دهﻨﺪﮔﺎن ﺗﺎ اذان ﻋﺼﺮ ﺑﻪ ﺑﺎزﻳﺸﺎن اداﻣﻪ ﻣﻲ دادﻧﺪ‪ ،‬او ﺑﺎ اﻓﺮاد ﺧﺎص ﺧﻮد در اﻳﻦ‬
‫ﻣﺴﺎﺑﻘﺎت ﺷﺮﮐﺖ ﻣﻲ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﺮدم ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻋﻼﻗﻪ را ﺑﻪ ﺷﮑﺎر داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺁﻧﺎن دﺳﺘﻪ‬
‫ﺟﻤﻌﻲ ﻳﺎ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺷﮑﺎر ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن‪ ،‬ﻣﺎهﻴﺎن‪ ،‬اردﮎ و ﺧﺮﮔﻮش ﻣﻲ رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺮاي اﻳﻦ‬
‫ﮐﺎر از ﺳﮕﻬﺎ و ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﺷﮑﺎري ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺁﻣﺎدﮔﻲ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮاي رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺷﺠﺎﻋﺖ و دﻻوري ﺑﻲ‬
‫ﻧﻈﻴﺮ دﻻﻟﺖ دارد‪ .‬در ﺗﻤﺎم ﻣﻮرد اﻧﻌﺎم و ﺑﺨﺸﺶ او ﺑﺮ رﻋﺎﻳﺎ‪ ،‬ﺑﻲ اﻏﺮاق ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ‬
‫ﮐﻪ او هﻤﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﻲ ﮐﻪ از ﻓﻘﺮ ﻧﻤﻲ ﺗﺮﺳﺪ‪ ،‬اﻧﻔﺎق ﻣﻲ ﮐﺮد‪ ،‬زﻳﺮا او هﻤﭽﻮن ﺧﺎﮎ ﺑﻪ‬
‫ﻼ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﮐﻪ او هﻨﮕﺎم وﻓﺎت ﺑﻪ ﺟﺰ ‪ ۴٧‬درهﻢ‪ ،‬و ﻃﻼﻳﻲ ﺑﻪ‬‫ﻣﺎل دﻧﻴﺎ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻲ ﮐﺮد‪ ،‬ﻗﺒ ً‬
‫وزن ﻳﮏ هﺴﺘﻪ ﺧﺮﻣﺎ‪ ،‬هﻴﭻ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ اي را در ﺧﺰاﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﺎ ﻧﮕﺬاﺷﺖ‪ .‬او هﻴﭻ‬
‫ﻣﻠﮏ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻮﺳﺘﺎن‪ ،‬روﺳﺘﺎ‪ ،‬ﻣﺰرﻋﻪ و هﻴﭻ ﻧﻮع ﻣﻠﮏ دﻳﮕﺮي ﺑﺎﻗﻲ‬
‫ﻧﮕﺬاﺷﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ او اﻳﻦ اﻣﻮال را ﺑﺮاي ﺧﻮد‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮادﻩ و ﻧﺰدﻳﮑﺎﻧﺶ اﺧﺘﺼﺎص ﻧﻤﻲ داد‪،‬‬
‫ﭘﺲ اﻳﻦ اﻣﻮال ﺑﺮاي ﭼﻪ ﮐﺴﻲ ﺑﻮد؟ ﺑﻲ ﺷﮏ ﺑﺮاي ﻃﺮﺣﻬﺎي اﺻﻼﺣﻲ‪ ،‬ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻟﻮازم‬
‫ﺟﻨﮕﻲ و ﻣﺮدم ﻣﺴﺘﺤﻖ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺮاي ﺟﺎﻣﻌﻪ هﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬ﺑﺮاي دوﻟﺖ ﻧﻴﺮوي‬
‫ﻓﺎﺋﻖ و ﺑﺮاي ﻣﺮدم زﻧﺪﮔﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪ اي ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﻳﻦ هﻤﺎن ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺳﻠﻄﺎن‬
‫ﻋﺎدل و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩء ﻗﻬﺮﻣﺎن ﺑﺪان دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫از ﮐﺎرهﺎي ﺑﺰرﮔﻲ ﮐﻪ ﻧﺎم ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ را ﺟﺎوداﻧﻪ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻃﻞ‬
‫ﮐﺮدن ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻬﺎﻳﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ دوش ﻣﺮدم ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﻣﻲ ﮐﺮد و ﺁراﻣﺶ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫را ﺑﻪ هﻢ زدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻬﺎﻳﻲ ﮐﻪ اﻣﻴﺮ ﻣﮑﻪ ﺑﺮ ﺣﺎﺟﻴﺎن واﺟﺐ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﻴﺮ‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١١١‬‬

‫ﻼ در ﺟﺪﻩ ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ‬‫ﻣﮑﻪ دﺳﺘﻮر دادﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﺎﺟﻴﺎن‪ ،‬ﻣﺎﻟﻴﺎت ﻣﮑﻪ را ﻗﺒ ً‬
‫ﻇﻠﻤﻲ ﺑﻮد در ﺣﻖ ﺣﺠﺎج‪ .‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ هﻤﻪء اﻳﻦ ﻧﻈﺎﻣﻬﺎ را ﺑﺎﻃﻞ اﻋﻼم‬
‫ﮐﺮد وﺑﺠﺎي ﺁن هﺮ ﺳﺎل هﺸﺖ هﺰار إردب‪ ١‬ﮔﻨﺪم را ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﮑﻪ ﻣﻲ ﻓﺮﺳﺘﺎد و‬
‫ﺷﺮط ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺁن را ﻣﻴﺎن اهﻞ ﺣﺮﻣﻴﻦ )ﻣﮑﻪ و ﻣﺪﻳﻨﻪ( ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‬
‫رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﺎ اﻳﻦ ﮐﺎر ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻬﺎي ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ را از دوش ﻣﺮدم ﺑﺮداﺷﺖ و ﺑﺎ ﻳﮏ ﺑﺎر‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﺁن ﮐﻪ از ﺑﻴﺖ اﻟﻤﺎل ﻣﻲ ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻪ اهﻞ ﺣﺮﻣﻴﻦ ﻧﻔﻊ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﻧﻤﻮﻧﻪ هﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﻦ ﻧﻴﺖ‪ ،‬ﺣﺮص او ﺑﻪ اﻣﻨﻴﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﻳﮑﭙﺎرﭼﮕﻲ‬
‫ﻣﻠﺖ و ﭘﺮهﻴﺰ از ﻇﻠﻢ دﻻﻟﺖ دارد‪ .‬وﺻﻴﺖ و ﺳﻔﺎرش او ﺑﻪ ﭘﺴﺮش ﺳﻠﻄﺎن ﻇﺎهﺮ ﮐﻪ‬
‫او را ﺑﻪ وﻻﻳﺖ ﺣﻠﺐ ﻣﻨﺼﻮب ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬هﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻗﺎﺿﻲ اﺑﻦ ﺷﺪاد ﻧﻘﻞ ﻣﻲ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬او دراﻳﻦ وﺻﻴﺖ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺗﻮ را ﺑﻪ ﺗﻘﻮاي ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻪ رأس ﺗﻤﺎم ﻧﻴﮑﻲ هﺎ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺳﻔﺎرش ﻣﻲ ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﺗﻮ را ﺑﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬دﺳﺘﻮر ﻣﻴﺪهﻢ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ‬
‫ﻧﺠﺎت ﺗﻮ در ﺁن اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮ را از ﺧﻮن و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰي ﺑﺮ ﺣﺬر ﻣﻲ دارم‪ ،‬زﻳﺮا ﺁﺗﺶ ﻓﺘﻨﻪ‬
‫اي ﮐﻪ از ﺧﻮن ﺑﻪ ﭘﺎ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻬﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺗﻮ را ﺳﻔﺎرش ﻣﻲ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﻗﻠﺐ ﻣﺮدم‬
‫را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁوري و در اﺣﻮاﻟﺸﺎن ﻧﻈﺮ اﻓﮕﻨﻲ )ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻲ(‪ .‬زﻳﺮا ﺗﻮ اﻣﻴﻦ ﻣﻦ و اﻣﻴﻦ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﺁﻧﺎن هﺴﺘﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮ ﺳﻔﺎرش ﻣﻲ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ دل ﻣﺮا‪ ،‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﺼﺒﺎن و‬
‫ﺑﺰرﮔﺎن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻲ‪ ،‬ﻣﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻣﺪارا ﮐﺮدن ﻣﺮدم ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺎم رﺳﻴﺪﻩ ام‪ ،‬ﺑﻪ هﻴﭻ‬
‫ﮐﺲ ﮐﻴﻨﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎش‪ ،‬زﻳﺮا ﻣﺮگ هﻴﭻ ﮐﺲ را ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﻲ ﮔﺬارد‪ ،‬از ﺑﺪي رﺳﺎﻧﺪن ﺑﻪ‬
‫ﻣﺮدم ﺑﻪ دور ﺑﺎش‪ ،‬زﻳﺮا ﮔﻨﺎﻩ ﺁن ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ رﺿﺎﻳﺖ ﺁﻧﺎن ﺑﺨﺸﻮدﻩ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ‬
‫ﮔﻨﺎهﻲ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻧﺠﺎم دهﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺑﻪء ﺗﻮ ﺑﻪ ﺳﻮي او ﺑﺨﺸﻴﺪﻩ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫او ﮐﺮﻳﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﺻﻼﺣﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ هﺎي اﺧﻼﻗﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‬
‫رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﺮاي ﺗﺮﻗﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪء اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺎ ﭘﺴﻨﺪﻳﺪﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﺧﺼﺎل‪ ،‬ﻧﻴﮑﻮﺗﺮﻳﻦ ﻋﺎدات و‬
‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺁداب‪ ،‬در ﻋﻬﺪ او‪ ،‬اﻗﺪام ﺑﻪ ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ .5‬اﺻﻼﺣﺎت اﻋﺘﻘﺎدي‬

‫ﻼ در ﺑﺎب ﺻﻔﺎت ﻋﻘﻴﺪﺗﻲ و ﻋﺒﺎدي ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻳﺎد ﺁور ﺷﺪﻳﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﻗﺒ ً‬
‫او ﺑﻪ اﻳﻤﺎن‪ ،‬ﻋﺒﺎدت‪ ،‬ﺗﻘﻮي‪ ،‬ﺧﻮف از ﺧﺪاوﻧﺪ و اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺑﻪ او ﻣﺘﺼﻒ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ‬
‫ﻗﺎﺿﻲ ﺑﻬﺎء اﻟﺪﻳﻦ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬او ﻋﻘﻴﺪﻩ اي زﻳﺒﺎ و ﻧﻴﮑﻮ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﺧﺪاوﻧﺪ را ﻳﺎد‬
‫ﻣﻲ ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﻋﻘﻴﺪﻩ اش را ﺑﺎ دﻟﻴﻞ و ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪء ﺑﺤﺚ و ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ ﻋﻠﻤﺎء و ﻓﻘﻬﺎي‬
‫ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺑﺪﺳﺖ ﺁوردﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ ﮐﺴﻲ ﮐﻪ داراي ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺮﺑﻴﺖ اﻳﻤﺎﻧﻲ و ﺳﻠﻮﮎ‬
‫راﺳﺦ اﻋﺘﻘﺎدي ﺑﺎﺷﺪ ﻻﺟﺮم در اﺻﻼح ﻋﻘﻴﺪﻩ و از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن ﺗﺎرﻳﮑﻴﻬﺎي ﮔﻤﺮاهﻲ و‬
‫ﻟﮑﻪ هﺎي ﻧﻨﮓ از داﻣﻦ اﺳﻼم ﺑﻬﺘﺮ ﺗﻼش ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ اﻋﺘﻘﺎد راﺳﺨﻲ ﺑﺮ ﺁن ﺷﺪ ﺗﺎ زﻧﺠﻴﺮهﺎي اﻟﺤﺎد‬
‫را ﭘﺎرﻩ ﮐﻨﺪ و ﺑﻨﻴﺎﻧﻬﺎي اﻧﺤﺮاف را در هﺮ ﺳﺮزﻣﻴﻨﻲ ﮐﻪ اﺳﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮدﻩ ﺷﻮد و‬

‫‪ 1‬إردب ﭘﻴﻤﺎﻧﻪء ﺑﺰرﮔﻲ اﺳﺖ ﻣﻌﺎدل ‪ ٢۴‬ﺻﺎع‪ ،‬و هﺮ ﺻﺎع ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪ ۵‬و ‪ ٣‬ﮐﻴﻠﻮ ﮔﺮام‪) .‬ﻣﺆﻟﻒ(‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١١٢‬‬

‫ﭘﺮﭼﻢ ﻻ اﻟﻪ اﻻاﷲ ﺑﺮ ﻓﺮاز ﺁن ﺑﻪ اهﺘﺰاز درﺁﻳﺪ‪ ،‬وﻳﺮان ﮐﻨﺪ‪ .‬هﺮﮔﺎﻩ ﻣﻲ ﺷﻨﻴﺪ ﮐﺴﻲ‬
‫ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻣﺒﺎدي و ﺁﺋﻴﻨﻲ ﻓﺮا ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻗﻮاﻋﺪ ﺷﺮﻳﻌﺖ اﺳﻼم ﺳﺎزﮔﺎري‬
‫ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻣﺸﻮرت ﺑﺎ ﻓﻘﻬﺎء و ﻋﻠﻤﺎء ﻓﻮرًا دﺳﺘﻮر ﻗﺘﻞ او را ﺻﺎدر ﻣﻲ ﮐﺮد‪.‬‬
‫هﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ در ﺳﻨﻴﻦ ﺟﻮاﻧﻲ وزﻳﺮ اﻟﻌﺎﺿﺪ ﻓﺎﻃﻤﻲ ﺷﺪ از‬
‫ﻼ ﺑﺎ ﻋﻘﻴﺪﻩء اهﻞ ﺳﻨﺖ ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﺒﻮد‪،‬‬
‫اﻋﺘﻘﺎدات و ﻣﺬاهﺐ ﻣﻮﺟﻮد در ﮐﺸﻮر ﮐﻪ اﺻ ً‬
‫ﻣﺘﺄﺛﺮ و ﻧﺎراﺣﺖ ﮔﺸﺖ‪ .‬ﻣﺬهﺐ ﻓﺎﻃﻤﻴﺎن در ﭼﻨﺪ دﺳﺘﻪء زﻳﺮ ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻲ ﺷﺪ‪:‬‬
‫اﻳﻨﮑﻪ اﻣﺎﻣﺖ از ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ اﺧﺘﻴﺎر اﻣّﺖ ﺑﺎز ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻳﮑﻲ‬
‫از ارﮐﺎن دﻳﻦ اﺳﺖ و درﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﻲ از ﺁن ﻏﺎﻓﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺁﻧﺮا ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻠّﺖ‬
‫ﺑﺴﭙﺎرد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮ رﺳﻮل واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﻣﺮﮔﺶ اﻣﺎﻣﻲ را ﺑﺮاي ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺗﻌﻴﻴﻦ‬
‫ﮐﻨﺪ و اﻳﻦ اﻣﺎم ﺑﺎﻳﺪ از ﮔﻨﺎهﺎن ﺻﻐﻴﺮﻩ و ﮐﺒﻴﺮﻩ ﺑﺪور و ﻣﻌﺼﻮم ﺑﺎﺷﺪ و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻋﻠﻲ را‬
‫ﺑﺮاي ﺧﻼﻓﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮدﻩ و اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﺧﻼﻓﺖ را از او‬
‫ﻏﺼﺐ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ دﺳﺘﻪء دﻳﮕﺮ ﺑﺴﻴﺎر اﻓﺮاﻃﻲ و ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ اﻟﻮهﻴﺖ اﻳﻦ اﻣﺎﻣﺎن‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﮐﻪ ﺁﻧﺎن ﺑﺸﺮ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﺘﺼﻒ ﺑﻪ ﺻﻔﺎت اﻟﻬﻲ ﻳﺎ اﻳﻨﮑﻪ اﻟﻪ‬
‫در ذات ﺑﺸﺮي ﺁﻧﺎن ﺣﻠﻮل ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ و ﺁﺧﺮﻳﻦ اﻣﺎم زﻧﺪﻩ و از دﻳﺪﮔﺎن ﻏﺎﺋﺐ اﺳﺖ و‬
‫ﺁﺧﺮ زﻣﺎن ﻇﻬﻮر ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺟﻬﺎن را ﺁﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﭘﺮ از ﻇﻠﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺮ از ﻋﺪاﻟﺖ ﺧﻮاهﺪ‬
‫ﮐﺮد‪.١‬‬
‫در ﻋﺼﺮ ﻓﺎﻃﻤﻲ ﺳﺎل ‪۴٠٨‬هـ ﮔﺮوهﻲ از ﺗﻨﺪروان اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻲ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ‬
‫اﻟﻮهﻴﺖ ﺣﮑﻢ‪ ،‬ﺧﻠﻴﻔﻪء ﻓﺎﻃﻤﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از ﺁن ﺟﻤﻠﻪ ﺣﻤﺰﻩ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻢ را اﻟﻪ ﻣﻲ‬
‫داﻧﺴﺖ‪ .‬او ﮐﺘﺎﺑﻲ ﺗﺼﻨﻴﻒ ﮐﺮد و در ﺁن ﻧﻮﺷﺖ ﮐﻪ روح ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺁدم ﺣﻠﻮل ﮐﺮد‪،‬‬
‫ﭘﺲ از ﺁن ﺑﻪ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ اﺑﻲ ﻃﺎﻟﺐ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪ و روح ﻋﻠﻲ ﺑﻪ ﻋﺰﻳﺰ و از ﻋﺰﻳﺰ ﺑﻪ‬
‫ﭘﺴﺮش ﺣﺎﮐﻢ‪ ،‬ﮐﻪ در ﻧﻈﺮ اﻳﺸﺎن اﻟﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻠﻮل ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪) .‬ﺣﻤﺰﻩ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ ﻣﺆﺳﺲ‬
‫ﻋﻘﻴﺪﻩء ﺣﻠﻮل در ﻣﺬاهﺐ ﺑﺎﻃﻨﻴﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ(‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﮑﻪ وزﻳﺮ ﻓﺎﻃﻤﻲ ﺷﺪ و‬
‫ﮐﺸﻮر ﻣﺼﺮ ﺗﺤﺖ ﺣﮑﻤﺮواﻳﻲ او در ﺁﻣﺪ ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻘﻴﺪﻩ اي ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺮﺧﻴﺰد و ﺗﻤﺎم‬
‫ﻧﻴﺮوي ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﭘﺎﮐﺴﺎزي ﮐﺸﻮر ﺑﺴﻴﺞ ﮐﻨﺪ و ﺟﺎي ﺁﻧﺮا ﻣﺬهﺐ اهﻞ ﺳﻨﺖ و‬
‫ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻗﺮار دهﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻩ از وزارت او ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺁﻧﭽﻪ را ﻣﻲ ﺧﻮاﺳﺖ‬
‫ﻋﻤﻠﻲ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬در ﮐﻞ ﮐﺸﻮر ﻣﺪارﺳﻲ را اﻓﺘﺘﺎح ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺪرﺳﻪء‬
‫ﻧﺎﺻﺮﻳﻪ و ﮐﺎﻣﻠﻴﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺮدم از هﺮ ﻃﺒﻘﻪ اي ﺑﺮاي وارد ﺷﺪن ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺪارس و‬
‫ﻓﺮاﮔﻴﺮي دﻳﻦ ﺻﺤﻴﺢ ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﺒﺖ و اﻃﻤﻴﻨﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﻣﺼﺮﻳﺎن ﺑﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‬
‫رﺣﻤﻪ اﷲ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬از ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﺑﻮد ﮐﻪ او را در ﺗﻤﮑﻴﻦ ﻋﻘﻴﺪﻩء اهﻞ ﺳﻨﺖ در دل‬
‫ﻣﺼﺮﻳﺎن ﻳﺎري ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص ﭘﺲ از ﭘﻴﺮوزي او ﺑﺮ اروﭘﺎﺋﻴﺎن ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ‬
‫دﻣﻴﺎط و ﻏﺰﻩ و اﺳﺘﻴﻼء ﭘﻴﺪا ﮐﺮدن ﺑﺮ ﺷﻬﺮ ﻋﻘﺒﻪ ﮐﻪ ﮐﻠﻴﺪ درﻳﺎي ﺳﺮخ ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن‬
‫ﺣﺠﺎج ﻣﺼﺮي و ﻏﻴﺮﻩ ﺑﻪ ﻣﮑﻪء ﻣﮑﺮﻣﻪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ 1‬هﺪف از ﻣﺆﻟﻒ ﻗﻄﻌًﺎ اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﮑﺮ اﻣﺎم ﻣﻬﺪي ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻳﺸﺎن اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﻬﺎﻧﻪ دﺳﺖ از ﺗﺒﻠﻴﻎ دﻳﻦ‬
‫ﺑﮑﺸﻴﻢ و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺧﻮﻳﺶ را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬واﷲ اﻋﻠﻢ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ(‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١١٣‬‬

‫اﻳﻦ ﭘﻴﺮوزي ﻋﻈﻴﻢ و ﻓﺘﺢ ﺁﺷﮑﺎر و اﻣﻨﻴﺖ راﻩ ﺣﺠﺎج ﻣﺴﻠﻤﺎن از ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ در ﺗﺒﺎدل ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬اﻃﻤﻴﻨﺎن و اﺧﻼص ﻣﻴﺎن او و ﻣﺼﺮﻳﺎن ﺑﻮد و هﻤﻴﻦ اﻣﺮ‬
‫ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺼﺮﻳﺎن ﺑﻪ ﺑﺮادران ﺳﻨﻲ ﻣﺬهﺒﺸﺎن ﺑﭙﻴﻮﻧﺪﻧﺪ و در زﻳﺮ ﭘﺮﭼﻢ ﺻﻼح‬
‫اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﺮاي اﻋﻼي ﮐﻠﻤﻪء اﷲ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﺧﺪا و دﺷﻤﻦ ﺧﻮد ﺷﺎن ﺑﺠﻨﮕﻨﺪ‪.‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١١٤‬‬

‫ﭘﺎﻳﺎن‬
‫ﺁﻧﭽﻪ ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اي ﻣﺨﺘﺼﺮ از ﺳﻴﺮﻩء اﻳﻦ ﻗﻬﺮﻣﺎن ﻋﻈﻴﻢ و ﻣﺮد ﺟﺎوﻳﺪ‬
‫ﻧﺎم ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اي ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻓﺼﻠﻬﺎ و ﺑﺤﺜﻬﺎﻳﺶ ﻣﻴﺎن ﺁﺳﺎﻧﮕﻴﺮي و ﻣﺤﮑﻢ‬
‫ﮐﺎري‪ ،‬ﺷﺠﺎﻋﺖ و اﺣﺘﻴﺎط‪ ،‬ﻋﺒﺎدت و ﻋﺪم ﺗﻌﺼﺐ )ﺁزاد اﻧﺪﻳﺸﻲ(‪ ،‬ﺗﻮان‪ ،‬ﻣﺮداﻧﮕﻲ‪،‬‬
‫ﻓﺪا ﮐﺎري و ﺟﻬﺎد ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮار ﮐﺮد‪.‬‬
‫داﻧﺴﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻧﻴﺮوهﺎي ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ را ﺗﺤﺖ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﻲ ﺣﮑﻴﻤﺎﻧﻪ اش ﺟﻤﻊ ﮐﻨﺪ و ﺷﻬﺮهﺎ را در ﻳﮏ دوﻟﺖ ﻳﮕﺎﻧﻪ ﮔﺮد ﺁورد‪ .‬اﻳﻦ‬
‫دوﻟﺖ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ هﻤﭽﻮن ﮐﻮهﻲ ﺳﺮ ﺑﻪ ﻓﻠﮏ ﮐﺸﻴﺪﻩ و اﺳﺘﻮار‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺮس ﺁﻧﺮا‬
‫ﺑﻪ ﻟﺮزﻩ در ﻧﻤﻲ ﺁورد‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ اروﭘﺎﺋﻴﺎن و ﺗﻤﺎم ﻏﺮب ﺑﺎﻳﺴﺘﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﻬﺮﻣﺎن ﺗﻮاﻧﺴﺖ‬
‫ﺑﺎ اﻳﻤﺎن اﺳﺘﻮار‪ ،‬دﻟﻴﺮي ﺳﺮﺁﻣﺪ و ﺟﻬﺎد داﺋﻤﻴﺶ اروﭘﺎﺋﻴﺎن را ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﮐﻤﻲ از‬
‫ﺳﺎﺣﻞ ﺑﻴﻦ ﻋﮑﺎ و ﻳﺎﻓﺎ‪ ،‬ﻣﻨﺤﺼﺮ ﮐﻨﺪ و هﻨﻮز ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻲ از ﻣﺮگ او ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻧﻴﺮوهﺎي اﺳﻼﻣﻲ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪﻧﺪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺧﺴﺎرﺗﻬﺎ را ﺑﻪ اروﭘﺎﺋﻴﺎن ﺗﺤﻤﻴﻞ ﮐﻨﻨﺪ و‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺘًﺎ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﺮاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻼ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﻣﻤﻠﮑﺖ و ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﺰرگ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‬ ‫ﻗﺒ ً‬
‫ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﻣﻲ ﺷﺪ ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻋﺮاق‪ ،‬ﮐﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺷﺎم‪ ،‬ﻳﻤﻦ‪ ،‬ﻣﺼﺮ و ﺑﺮﻗﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺗﺤﮑﻴﻢ اﻳﻦ وﺣﺪت ﮐﺎﻣﻞ اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻋﺎﻟﻢ اﺳﻼﻣﻲ ﺁﻧﺮا ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن‬
‫ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزي ﺑﻪ ﻓﺎل ﻧﻴﮏ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻣﺪت ﮐﻤﻲ ﻣﻠﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﻲ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻗﻬﺮﻣﺎن ﺑﺮﮐﺸﻮرهﺎي ﺻﻠﻴﺒﻲ در ﻗﺪس ﻳﻮرش ﺑﺮد‬
‫و ﺁﻧﺮا در ﺟﻨﮕﻲ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺳﺎز ﮐﻪ ﻧﺰد ﻧﺴﻠﻬﺎ ﻳﺎد و در ﺗﺎرﻳﺦ اﻧﻌﮑﺎس ﭘﻴﺪا ﮐﺮد‪،‬‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ اﺛﺮ و ﻧﺸﺎﻧﻪ اي ﺑﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺮوز ﺗﺎرﻳﺦ ﺧﻮد ﺑﺎز ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﮐﺸﻮر اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ اﺟﺰاء و دوﻟﺘﻬﺎي‬
‫ﮐﻮﭼﮑﺘﺮي ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﭼﻴﺮﻩ ﺷﺪن ﺑﺮ ﺧﻼﻓﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ و ﺗﻮﻃﺌﻪ‬
‫ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪء ﻳﻬﻮدﻳﺎن و اﺳﺘﻌﻤﺎر‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﺪ ﺗﺮﻳﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﮔﺮوهﻬﺎ و ﺗﻘﺴﻴﻤﺎت و‬
‫ﺿﻌﻴﻔﺘﺮﻳﻦ ﻧﻴﺮو و ﺗﻮان ]ﺑﻪ ﺳﻮي ﻗﺪس[ ﺧﺎرج ﺷﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﻬﻮد‬
‫ﭘﺎي ﺧﻮد را در ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻣﻘﺪس ﺗﺜﺒﻴﺖ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﻣﺴﺠﺪ اﻻﻗﺼﻲ اوﻟﻴﻦ ﻗﺒﻠﻪ و ﺳﻮﻣﻴﻦ‬
‫ﺣﺮم را ﻏﺼﺐ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ و هﺮ روز ﻧﻴﺮو‪ ،‬ﺗﻮان و ﺗﺤﮑﻴﻢ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫وﺿﻊ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﻳﻬﻮد‪ ،‬درﺳﺖ هﻤﺎﻧﻨﺪ وﺿﻊ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن دﻳﺮوز‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﺗﻔﺮﻗﻪ هﻤﺎن ﺗﻔﺮﻗﻪ ﻧﻴﺴﺖ؟‬
‫ﺁﻳﺎ ﺗﺠﺎوز هﻤﺎن ﺗﺠﺎوز ﻧﻴﺴﺖ؟‬
‫ﺁﻳﺎ ﮐﻴﻨﻪ ﺑﻪ اﺳﻼم هﻤﺎن ﮐﻴﻨﻪ ﺑﻪ اﺳﻼم ﻧﻴﺴﺖ؟‬
‫ﭘﺲ ﺑﺎ ﭼﻪ ﭼﻴﺰي ﭘﻴﺮوز ﺷﺪﻧﺪ؟!‬
‫• ﭼﻮن دﻳﺮوز ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﺎ ﻧﺎم اﺳﻼم ﺑﻪ ﺟﻨﮓ »رهﺎ ﺳﺎزي« ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ رﻓﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﭘﻴﺮوز ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻣﺮوزﻩ ﮐﺸﻮرهﺎ ﺑﺎ ﻧﺎم ﺁرﻣﺎﻧﻬﺎي ﭘﻮچ و ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ‬
‫ﺁن هﻴﭻ ﺗﺴﻠﻄﻲ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﻤﻲ دهﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﻲ روﻧﺪ‪.‬‬
‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١١٥‬‬

‫• ﭼﻮن دﻳﺮوز ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﺎ اﺳﻼم ﺑﻌﻨﻮان دﻳﻦ و دوﻟﺖ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺮوز‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻣﺮوزﻩ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮐﺸﻮرهﺎ ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از ﺁﻧﭽﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺎزل ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ و از ﻧﻈﺎﻣﻬﺎ و ﻗﻮاﻧﻴﻨﻦ ﺷﺮق و ﻏﺮب ﮐﻤﮏ ﻣﻲ ﻃﻠﺒﻨﺪ‪.‬‬
‫• ﭼﻮن دﻳﺮوز ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻳﮏ دوﻟﺖ را ﺑﺮ اﻓﺮاﺷﺘﻨﺪ و ﻳﮏ وﺣﺪت را ﺗﺤﻘﻖ‬
‫ﺑﺨﺸﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺮوز ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻣﺮوزﻩ ﺧﻮد را ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻀﻲ ﺑﻪ راﺳﺖ‬
‫ﻣﺘﻤﺎﻳﻠﻨﺪ و ﺑﻌﻀﻲ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﭼﭗ‪.‬‬
‫• ﭼﻮن دﻳﺮوز ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ وﻋﺪﻩء ﺧﺪا و ﺗﺤﻘﻖ ﭘﻴﺮوزي او اﻃﻤﻴﻨﺎن داﺷﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﭘﻴﺮوز ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻣﺮوزﻩ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوي ﺳﺮﮐﺸﻲ‪ ،‬دﺷﻤﻨﻲ و اﻟﺤﺎد ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ ﻗﺮﻣﺰ و‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داري ﻃﻐﻴﺎﻧﮕﺮ‪ ،‬اﻃﻤﻴﻨﺎن و اﻋﺘﻤﺎد دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻘﺪر ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوزﻩ‪ ،‬رهﺒﺮان و ﺳﺮان ﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎي اﺳﻼﻣﻲ و‬
‫ﻋﺮﺑﻲ ﺑﻪ رهﺒﺮ ﻣﻈﻔﺮ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ اﻗﺘﺪا ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻤﺎن راﺳﺦ‪ ،‬ارادﻩء‬
‫ﺻﺎدق‪ ،‬دﻻوري ﺳﺮ ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﻓﺪا ﮐﺎري ﺑﺎ ارزش‪ ،‬ﺗﻄﺒﻴﻖ درﺳﺖ و ﺗﻘﻮاﻳﻲ از ﺳﺮ اﻳﻤﺎن‪،‬‬
‫راﻩ او را اداﻣﻪ دهﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﺎن ﭼﻘﺪر ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪء ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﻼﻣﻲ و ﺳﻴﺮﻩء ﻧﺒﻮي‬
‫هﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﭘﺪر ﺑﺰرﮔﻬﺎي ﺑﺰرﮔﻮارﺷﺎن در ﺑﺪر‪ ،‬ﻗﺎدﺳﻴﻪ‪ ،‬ﻳﺮﻣﻮﮎ‪ ،‬ﺣﻄﻴﻦ و ﻋﻴﻦ‬
‫ﺟﺎﻟﻮت‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭘﻴﺮوز ﮔﺸﺘﻨﺪ؟‪..‬‬
‫ﭼﻪ اﻧﺪازﻩ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ اﻋﺎدﻩء ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﺻﻮل اﺳﻼم و ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻗﺮﺁن دارﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺣﻖ‪ ،‬ﺧﻴﺮ و زﻳﺒﺎﻳﻲ را در ﻧﻴﺖ ﺧﻮد‬
‫ﺟﻤﻊ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺮﻳﻌﺖ اﻟﻬﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺿﺮورﻳﺎت ﮐﻠﻲ‪ ،‬ﻧﻮﮔﺮاﻳﻲ و ﭘﺎﺑﺮﺟﺎﻳﻲ‬
‫را در اﺻﻮل ﺧﻮد ﺣﻤﻞ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺮﻳﻌﺖ اﻟﻬﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻟﻮازم ﻧﻴﺮو‪ ،‬ﭘﻴﺮوزي و‬
‫ﺗﻤﺪن را ﺑﺮاي ﻣﻠﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﻓﺮاهﻢ ﻣﻲ ﺳﺎزد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺮﻳﻌﺖ اﻟﻬﻲ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧﺎﮎ‬
‫ﺑﺸﺮ ﻗﻮاﻋﺪ ﻋﺪاﻟﺖ‪ ،‬ﻣﺴﺎوات و اﻣﻨﻴﺖ را ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ؟ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﮑﻴﻢ در ﮐﺘﺎب‬
‫ﻣﺤﮑﻤﺶ راﺳﺖ ﻓﺮﻣﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪:‬‬
‫ن{ اﻟﻤﺎﺋﺪة ‪۵٠‬‬
‫ﺣﻜْﻤ ًﺎ ﱢﻟ َﻘ ْﻮ ٍم ﻳُﻮ ِﻗﻨُﻮ َ‬
‫ﻦ اﻟّﻠ ِﻪ ُ‬
‫ﻦ ِﻣ َ‬
‫ﺴُ‬
‫ﺣ َ‬
‫ﻦ َأ ْ‬
‫ن َو َﻣ ْ‬
‫ﺤ ْﻜ َﻢ ا ْﻟﺠَﺎ ِه ِﻠ ﱠﻴ ِﺔ َﻳ ْﺒﻐُﻮ َ‬
‫}َأ َﻓ ُ‬
‫ﺁﻳﺎ ﺟﻮﻳﺎي ﺣﮑﻢ ﺟﺎهﻠﻴﺖ هﺴﺘﻨﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﭼﻪ ﮐﺴﻲ ﺑﺮاي اﻓﺮاد ﭘﺮهﻴﺰﮔﺎر ﺑﻬﺘﺮ از‬
‫ﺧﺪا ﺣﮑﻢ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ؟‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ رﺣﻤﺖ ﮐﻨﺪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ را ﮐﻪ رﺳﺎﻟﺘﺶ را ادا ﻧﻤﻮد‪ ،‬اﻣﺎﻧﺖ را ﺗﺒﻠﻴﻎ‬
‫ﮐﺮد‪ ،‬ﻋﺰّت را ﺑﺮاي ﻣﻠﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﻴﺪ‪ ،‬ﻧﻌﻤﺖ وﺣﺪت‪ ،‬ﻳﮑﭙﺎرﭼﮕﻲ‪ ،‬ﺗﻮان و‬
‫ﺷﺮف را ﺑﺮ ﮐﺸﻮر اﺳﻼﻣﻲ ﺗﻤﺎم ﮐﺮد و ﻗﺪس را از ﭼﻨﮕﺎل ﺻﻠﻴﺒﻴﺎن و اﺳﺘﻌﻤﺎر ﮐﻴﻨﻪ‬
‫ﺗﻮز‪ ،‬ﺁزاد ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺠﻴﺐ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﭼﻨﻴﻦ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ واﻻﻳﻲ را در ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫ﺷﺮق و ﻏﺮب اﺷﻐﺎل ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ زودي ﻧﺎم ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ در ﻗﻠﺐ ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻬﺎ ﺑﺸﺮ‬
‫زﻧﺪﻩ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ زودي ﺗﺎرﻳﺦ از ﺳﻴﺮﻩء ﻋﻄﺮ ﺁﮔﻴﻦ‪ ،‬اﺧﻼق ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺷﺠﺎﻋﺖ ﮐﻢ‬
‫ﻧﻈﻴﺮ‪ ،‬ﻣﺮداﻧﮕﻲ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ و ﺟﻬﺎد ﺑﻲ وﻗﻔﻪء ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ‪ ،‬ﻧﺴﻠﻲ ﺧﻮاهﺪ‬
‫ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١١٦‬‬

‫در ﺁﺧﺮ ﻓﻘﻂ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺁﻧﭽﻪ را ﮐﻪ هﻤﻨﺸﻴﻦ و دوﺳﺘﺶ اﺑﻦ ﺷﺪاد ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﮕﻮﻳﻢ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪا! ﺧﻮدت ﻣﻲ داﻧﻲ ﮐﻪ او در راﻩ ﭘﻴﺮوزي دﻳﻦ ﺗﻮ ﺗﻼش ﮐﺮد و ﺑﺨﺎﻃﺮ‬
‫اﻣﻴﺪ ﺑﻪ رﺣﻤﺖ ﺗﻮ ﺟﻬﺎد ﮐﺮد‪ ،‬ﭘﺲ او را ﻣﻮرد رﺣﻤﺖ ﺧﻮد ﻗﺮار ﺑﺪﻩ‪.‬‬
‫از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺒﺤﺎن ﻣﻲ ﺧﻮاهﻴﻢ ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻤﻲ هﻤﭽﻮن ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ را‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻠﺖ ﻣﻬﻴﺎ ﺳﺎزد‪ ،‬ﺗﺎ ﺧﺎﮎ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ را ﺁزاد ﺳﺎزد‪ ،‬ﻣﺴﺠﺪ اﻻﻗﺼﻲ را از‬
‫ﭼﻨﮕﺎل ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻣﺠﺮم و هﻤﮑﺎران ﺗﻮﻃﺌﻪ ﭼﻴﻦ و ﻇﺎﻟﻤﺸﺎن ﻧﺠﺎت ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮐﺎر‬
‫ﺑﺮاي ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺸﮑﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬در ﺁن روز ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزي از ﻃﺮف ﺧﺪا ﺷﺎد ﻣﻲ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬او هﺮ ﮐﺲ را ﮐﻪ ﺑﺨﻮاهﺪ ﭘﻴﺮوز ﻣﻲ ﮔﺮداﻧﺪ و او ﺷﮑﺴﺖ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ و ﻣﻬﺮﺑﺎن‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻻ ه ّﻢ ﻗﺪ اﺻﺒﺤﺖ أهﻮاؤﻧﺎ ﺷﻴﻌًﺎ ****** ﻓﺎﻣﻨُﻦ ﻋﻠﻴﻨﺎ ﺑﺮاع أﻧﺖ ﺗﺮﺿﺎﻩ‬
‫‪١‬‬
‫ﻦ اﷲ ﺗﺮﻋﺎﻩ‬
‫راع ﺑﺴﻌﻴﺪ اﻟﻲ اﻹﺳﻼم ﺳﻴﺮ ُﺗﻪ ***** ﻳﺮﻋﻲ ﺑﻨﻴﻪ و ﻋﻴ ُ‬

‫و ﺁﺧﺮ دﻋﻮاﻧﺎ أن اﻟﺤﻤﺪ ﷲ رب اﻟﻌﺎﻟﻴﻤﻦ‬

‫‪ 1‬ﺗﺮﺟﻤﻪء اﻳﻦ ﺷﻌﺮ در ﭘﺎﻳﺎن ﻓﺼﻞ ﻳﺎزدهﻢ ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١١٧‬‬

‫ﺳﺘﺎﻳﺶ‬
‫ﺣﻀﻮر اﺳﺘﺎد ﻓﺎﺿﻞ‪ ،‬داﻧﺸﻤﻨﺪ ﻣﺸﻬﻮر‪ ،‬ﺳﺮور ﻣﺤﺘﺮم ﻋﺒﺪ اﷲ ﻋﻠﻮان ﺑﻌﺪ از‬
‫ﻋﺮض ﺳﻼم و درود و ﭘﺮس و ﺟﻮ از ﺳﻼﻣﺘﻲ و اﺣﻮاﻟﺘﺎن در ﻣﻨﺰل ﺁﺑﺎد ﺗﺎن ﺑﻪ‬
‫هﻤﺮاهﻲ دوﺳﺖ و ﺑﺮادر ﻋﺰﻳﺰ‪ ،‬ادﻳﺐ ﻧﺎﺑﻐﻪ و ﺑﺰرگ اﺳﺘﺎد ﻋﺒﺪ اﷲ ﻃﻨﻄﺎوي –‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ و او را ذﺧﻴﺮﻩ اي ﺑﺮاي ﻋﺮب‪ ،‬اﺳﻼم و دﻳﻦ ﭘﺎﮎ و ﻳﺎري‬
‫ﮔﺮي ﻣﺤﺘﺮم ﺑﺮاي ﺑﺮادران و دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﮔﺮداﻧﺪ – ﺑﻪ زﻳﺎرت ﺷﻤﺎ ﻣﺸﺮّف ﺷﺪم و‬
‫ﺷﻤﺎ ﺑﺮادر ﻣﺤﺘﺮم‪ ،‬ﻣﺮا ﻣﻮرد اﺣﺘﺮام ﺧﻮد ﻗﺮار دادﻩ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﻳﮕﺎﻧﻪ ات را در ﻣﻮرد‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺟﻬﺎدﮔﺮ در راﻩ ﺧﺪا و إﻋﻼي ﮐﻠﻤﻪء دﻳﻦ و ﭘﺎﮎ ﮐﺮدن ﮐﺸﻮر‬
‫اﺳﻼﻣﻲ از ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺑﺘﻬﺎ‪ ،‬دﺷﻤﻨﺎن و ﻣﺴﺘﻌﻤﺮان‪ ،‬ﺳﻠﻄﺎن ﻋﺎدل ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ اﻳﻮﺑﻲ‬
‫رﺣﻤﻪ اﷲ را ﺑﻪ ﺑﻨﺪﻩ هﺪﻳﻪ ﻧﻤﻮدي‪ .‬اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﺎ ارزش را ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﻤﻮدم و از ﻟﺤﺎظ‬
‫ﻋﺒﺮت‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺧﺸﻨﻮد ﺑﻪ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺟﻬﺎد ﺣﻖ‪ ،‬اﻳﻤﺎن‪ ،‬اﺻﻼح و ﺗﻘﻮا از ﺁن ﻧﻔﻊ‬
‫ﺑﺮدم‪ ،‬اﺑﻴﺎت زﻳﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﺗﺎن ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻣﻲ ﮐﻨﻢ و ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﺗﺸﮑﺮ ﺧﺎﻟﺺ ﺑﻨﺪﻩ ﺑﺨﺎﻃﺮ‬
‫هﺪﻳﻪء ﺑﺎ ارزﺷﺸﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻨﺪﻩ اﻟﻬﺎم ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﻴﺪوارم ﻣﻮرد رﺿﺎﻳﺖ و ﺣﺴﻦ ﻗﺒﻮل‬
‫ﺷﻤﺎ واﻗﻊ ﮔﺮدد‪:‬‬

‫ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‬
‫ﺟـــــﺰاﮎ اﷲ »ﻋﺒﺪ اﷲ« ﺧــﻴﺮًا ***** ﺑﻤﺎ أوﺿﺤﺖ ﺑﺎﻟﻘﻠﻢ اﻟﻔﺮﻳﺪ!!‬
‫ﮐﺘﺎﺑﮏ ﻋﻦ »ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ« ﻓﺘﺢ ***** أﺗﺎﮎ ﺑﻨﺼﺮﻩ اﻟﻤﺠﺪ اﻟﺘﻠﻴﺪ‬
‫ﺑـــﻪ ﻧﺎﻓـــﺤﺖ ﻋﻦ ﺑﻄـــﻞ ﻋﻈﻴﻢ ***** و ﻋﻦ ﺗﺎرﻳﺦ إﺳﻼم ﻣﺠﻴﺪ‬
‫و ﻋﻦ أﺣــﻮال ﻗـــــﻮّاد ﻋِﻈـــﺎم ***** ﻣﻀﻮا ﻓﻲ ﻋﻬﺪ ﻣﺎﺿﻴﻨﺎ اﻟﺤﻤﻴﺪ‬
‫أﻋﺰّوا أﻣـــﺔ اﻟﻘــــﺮﺁن ﺣـــــــ ّﻘًﺎ ***** ﺑﺈﻳﻤﺎن‪ ،‬و إﺧﻼص أﮐﻴﺪ‬
‫و أﻋﻠﻮا ﻓﻲ اﻟﻮري دﻳﻨًﺎ ﻗـــﻮﻳﻤًﺎ ***** أﺗﻲ ﻟﻠﻨﺎس ﺑﺎﻟﺤﮑﻢ اﻟﺮﺷﻴﺪ‬
‫و ﺷﺎدوا دوﻟ ًﺔ ﺑــﺎﻟﺤــﺐ ﺗﺴـــﻤﻮ ***** و ﺑﺎﻻﺧﻼق و اﻟﻌﺪل اﻟﺸﺪﻳﺪ‬
‫و ﻧﺎﻟﻮا ﺑﺎﻟﺠــــﻬﺎد ﻣﻘـــﺎم ﻋـــ ّﺰ ***** ﻋﻠﻲ اﻟﺘﺎرﻳﺦ ﻳﺒﻘﻲ ﻓﻲ ﺟﺪﻳﺪ‬
‫ﻣﻠــﻮﮎ ﺣﺮّروا اﻷوﻃﺎن ﺣﺮﺑًﺎ ***** ﻣﻦ اﻷﻋﺪاء ﻓﻲ ﺳَﺤﻖ اﻟﺠﻨﻮد‬
‫ﻓــــﺪﻣﻴﺎط‪ ,‬و ﻏﺰّة ﺷـــﺎهــﺪات ***** و ﺣﻄﻴﻦ ﻋﻠﻲ ﺧﻔﻖ اﻟﺠﻨﻮد‬
‫أذاﻗﻮا ﻓﻲ اﻟﻮﻏﻲ ﻣـﻮﺗًﺎ زؤاﻣـًﺎ ***** ﻣﻠﻮﮎ اﻟﻐﺮب ﻓﻲ د ّ‬
‫ﮎ اﻟﺤﺸﻮد‬
‫ﻞ ﻋﺎد ***** ﻋﻠﻲ اﻟﺠﻮﻻن ﺑﺎﻟﻔﺘﮏ اﻟﺸﺪﻳﺪ‬
‫»ﻋﻤﺎداﻟﺪﻳﻦ« ﻳﺨﻀـﺪ ﮐ ّ‬
‫و ﻧﻮر اﻟﻌﻴﻦ ﻓﻲ ﻋﮑــﺎ و ﻳﺎﻓﺎ ***** ﻟﻪ ﺻﻮل ﮐﺰﻣﺠَﺮة اﻟﺮﻋﻮد‬
‫و ﻳﺮﻓﻊ ﻓﻲ رواﺑﻴﻤﺎ ﺻـــﻼح ***** ﻧﺒﻮ َد اﻟﻨﺼﺮ ﺗﺨﻔﻖ ﺑﺎﻟﻨﺸﻴﺪ‬
‫ﺻـــﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﺗﻌﺮﻓﻪ اﻟﺒﺮاﻳﺎ ***** ﺑﻌﺪل ﮐﺎن ﻣﺪﻋﺎة اﻟﺨﻠﻮد‬
‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١١٨‬‬

‫أﻣــــﺎم ﻋـــﺎدل‪ ،‬ﺑـــ ّﺮ رﺣﻴـﻢ ***** ﺗﺘﻴﻪ ﺑﺬﮐﺮﻩ ﮐﻞ اﻟﻌﻬﻮد‬

‫أﻋﺒﺪ اﷲ ﺧﺬهﺎ ﻣــﻦ ﺻﺪﻳـــﻖ ***** ﺗﻬﺎن ﻣﺜﻞ أﻋﺒﺎق اﻟﻮرود‬
‫ﻟﻘﺪ زﻓﺖ إﻟﻴﮏ ﺑﺤﺴــﻦ ﻧﺴـﺞ ***** ﺗﻤﻴﺲ ﺑﻪ َﮐ َﺮﺑّﺎت اﻟﻘﺪود!!‬
‫ﻟﻘﺪ ﺟﺎﺋﺖ اﻟﻴﮏ ﺑﺼــــﺪق ِو ّد ***** و إﺧﻼص‪ ،‬و ﺗﻘﺪﻳﺮ ﻣﺰﻳﺪ‬
‫و أرﺟﻮ أن ﺗﻨﺎل ﺑﺨﻴﺮ ﺻﻨــﻊ ***** ﻣﻘﺎم اﻟﻌﺰ ﻣﻦ رب ودود‬

‫در ﺁﺧﺮ اﻣﻴﺪوارم ﮐﻪ درود ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ و ﻧﺎﻣﻪ هﺎي ﻣﺪاوم ﻣﺮا ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﺣﺘﺮام و ﺗﺸﮑﺮ ﻓﺮاوان‪.‬‬

‫‪ ١۶‬ﺁذر ﺳﺎل ‪١٩٧۵‬م‬

‫ﺑﺮادر ﻣﺨﻠﺼﺘﺎن‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺠﺒﺎر رﺣﻴﻤﻲ‬

‫‪www.islam411.com‬‬
‫ﺣﻖ ﻃﺒﻊ و ﻧﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ﻗﻄﻌًﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬