4.

BLM
COULOMB KANUNU
4.1 Atomun Yaps
Elementlerin en kk birimine veya maddenin blnebilen en kk paracna atom
denir. Molekl ise maddenin zelliklerini tayan en kk paraca denir.
Moleklleri daha kk paracklara aylabiliriz. rnein H2O molekl paralanarak
iki ayr gaz olan H2 ve O elde edilir. H2 ve O zellikleri H2Odan farkldr. H2 ve Oyu daha
basit elementlere ayrtamayz. Bu elementlerin en kk birimine atom diyoruz. Uzayda yer
kaplayan her eye madde denir.
Maddeler kat, sv, gaz halinde bulunurlar. Tabiatta 109 element vardr. Element ise
ayn cins atomlardan oluan (proton saylar ayn) saf maddelerdir. ekil.4.1 de grld gibi
atomun ekirdeinde proton ve ntron, yrngelerinde ise elektronlar vardr.

ekil 4.1 Atomun yaps

ekirdein ap

R = 10-12 cm , Yrngenin ap

mN = mP = 1840 mE ,
A
Z

Ry = 2 veya 3.10-8 cm

mN = mP = 1,67.10-27 kg ,

mE = 9,11.10-31 kg

A = Ktle no = proton +ntron = atom arl , Z = Atom no = proton says

Cisim yksz iken proton says elektron saysna eittir. Proton ( + ) ykl Elektronlar

(-) Ykl, ntron ise ykszdr. Negatif ykl cisimler elektron kazanm, pozitif ykl
cisimler elektron kaybetmitir. Deneyler neticesinde ayn yklerin birbirini ittiini ayr
yklerin ise birbirini ektiini grrz.
Ykl cisimler fazla elektrona veya fazla protona sahiptirler. Bir elementin atomundaki
elektron veya ntron says deiebilir. Ntron says deiirse elementin izotopu oluur.
Elektron says deiirse atomun yk deiir. Ayn zellikleri tayan periyodik cetvelde ayn
yeri igal eden fakat farkl ktle numaral elementlere izotop denir.

H1 , 1H2, 1H3 Hidrojen,

dteryum, trityum gibi.

43

Elektronlarn yrnge zerindeki hareketi nedeniyle belli bir hzlar ve enerjileri vardr.
Yrnge ap bydke enerjisi artar. Yrngeler elektronlarn sahip olduu enerji
miktarlarn belirler. En d yrngedeki elektronlara Valans Elektronlar denir. Elektron says
2n2 formlyle bulunur.

+1
23
11

Na

ekil.4.2

-1
35
17

Cl

NaCl un elde edilmesi

ekil.4.2 de grld gibi, Clnin 7 valans, Nann 1 valans elektronu vardr. Cl,
Nann 1 valans elektronunu alarak kararl duruma geer. -1 elektron durumdadr. Na 1
elektron kaybederek kararllk kazanm +1 ykne sahiptir. Sonuta Clun -1 ykl iyonu
Naun +1 ykl iyonunu ekecektir. Bylece Na ve Cl birbirine balanarak NaCl iyonunu
meydana getirecektir.
4.2

Elektrik Ykleri
Milattan 600 yl nceden eski Yunanllar yn beze srlen kehribarn hafif cisimleri

ektiklerini biliyorlard. Bugn bu zellii anlatmak iin kehribar elektriklenmitir veya

elektrik yk almtr veya sadece elektrikle yklenmitir denir.
Herhangi bir kat cismi baka bir cisme srterek elektriklendirmek mmkndr.
Elektriklendirmek; srtme, deme ve tesirle olmak zere ekilde meydana gelir.
4.3 Srtme le Elektriklenme
ekil.4.3 de grld gibi srtme ile elektriklenmeyi salamak iin ebonit ubuk ile
kedi postu kullanmak en iyi yoldur. Kedi postuna srlm ebonit ubuun ince kat
paralarn ektiklerini daha sonradan da ittiklerini grrz. ki metal krenin yan yana
asldn ve elektriklenmi bir ebonit ubuu krelere yaklatrdmz zaman krelerin
ubuk tarafndan ekildii ve daha sonradan da itildiini grlecektir ve ayn zamanda
krelerinde birbirlerini ittii grlr. pek beze srlm cam ubuklarla da benzer deneyler
yapabiliriz.

44

imdi elektrikli ebonit ubua deerek yklenen bir metal kre ile elektrikli cam
ubua deerek yklene ikinci bir metal kreyi yan yana getirdiimizde birbirlerini
ektiklerini grrz. Yaplan bu deneylerden iki trl elektrik yk olduunu grrz.

Cam ubuk (+)

Kedi postu ( + )

pek Bez (-)

Ebonit ubuk (-)

ekil.4.3 Srtme ile elektriklenme

a) ki cam ubuk birbirini iter

b) Cam ve ebonit ubuk birbirini eker.

ekil .4.4 Srtme ile elektriklenme

Yaplan bu deneylerden iki trl elektrik yk elde edilecei grlmtr. ekil.4.4 (a)
da ykl iki ebonit ubuk veya iki cam ubuk birbirlerini iterler. ekil.4.4 (b) de bir cam
ubuk bir ebonit ubuk ise birbirlerini ekerler. Elektrik yklerinin kayna atomun
yapsndaki proton, elektron adl paracklardr. Her cisimde proton ve elektron saylar
birbirine eittir. Byle cisimlere ntr (yksz) cisim denir. Bu cisimler bir ilem neticesinde
yklenecek olursa elektriklenmi olur. Proton fazlalanca (+) elektron fazlalanca () olur.
pee srlen cam ubuk elektron kaybederek proton fazlalaacandan + ykl,

krke

srlen ebonit elektron kazanarak ykl olur. Srtnme ileminde cisimler atom yaplarna
bal olarak elektron alabilmekte veya elektron vermektedir. Bu nedenle cam ubuun krke
srlmesi ileminde salkl bir sonu alnamaz. Yklerin arasndaki bu itme ve ekmenin
sebebi henz belli deildir.

45

Ancak nelere bal olduunu biliyoruz. Ksaca negatif ykl cisimler bir ey kazanm
pozitif cisimler ise bir eyler kayp etmilerdir. Deneyler neticesinde

ayn yklerinin

birbirlerini ittikleri ayr yklerin ise birbirlerini ektiklerini grrz.

4.4 Dokunma le Elektriklenme
Ebonit

ekil.4.5 Yaprakl Elektroskop

ekil.4.5 de grld gibi yaprakl elektroskop bir cismin ykl olup olmadn,
ykl ise elektrik miktarn lmeye yarar. Elektroskopun dndaki dmesine elektrikli bir
cisim dokunursa ayn iaretli ykler kazandndan yapraklar birbirlerini iterler. Yapraklarn
alma miktar elektrik miktarn gsterir.
Ykl iletken cisimde fazla ykler birbirini iterek d yzeye yerleirler. Buna yksz
bir cisim dokundurulursa yklerin gidebilecei yzeyler ortaya kar. Bu itme kuvveti sonucu
yklerin bir blm dier iletkene geer. Bylece dier iletkende yklenmi olur. Dokunma
ile elektriklenme bir yk blmdr. rnekte kreler eit yarapl ise ayn tr ve eit
miktarda yklenirler. Aada deiik yk blmn gsteren rnek verilmitir.

46

4.5 Tesir le ( Dokunmadan) Elektriklenme

ekil.4.6 nn (a) knda birbirine deen iki metal kre (yksz) grlmektedir.
Negatif ykl bir ebonit (b) de olduu gibi krelerden birinin yanna getirilecek olursa
(dokunmadan) metal kredeki serbest ykler de bir ayrlma olacaktr. ekil.4.6 nn (c) knda
olduu gibi ubua yakn utaki krede pozitif yklenme teki krede ise negatif yklenme
olacaktr. ekil.4.6 nn (d) ve (e) knda ise yk blm ve krelerin son yk durumu
grlmektedir. Bu olaya tesirle (dokunmadan) yklenme denir.

a)

+++
+

b)

Ebonit

c)

Ebonit ++
+

---

d)

e)

---

++
++

+
+ +
+

--- -

ekil 4.6: ki metal kre zerinde tesirle eit ve zt ykler hasl olur.
47

4.6 letken ve Yaltkanlar

ekil.4.7 deki gibi bir bakr telin bir ucu elektroskopun dmesine dier ucu cam
destee tutturalm.Ykl bir ebonit ubuu telin ucuna dokunduracak olursak elektroskopun
yapraklarnn aldn grrz. Bu elektrik yklerini tel iinde tanm olduunu gsterir.
Bu yzden telin iletken olduu sylenir. Bakr telin yerine lastik veya ipek bez kullanm
olsak yapraklarn almad grrz. Bu cisimlere de yaltkan denir. Metaller (altn, gm,
bakr.v.b.) iyi iletkendirler. Cam, lastik, kehribar, tahta, gaz, hava, ebonit, kat ise bilinen
yaltkanlardr.
Bakr tel

Ebonit ubuk

ekil 4.7 Bakr tel iletkendir

4.7 Coulomb Kanunu
Ykl cisim (arjl cisim) fazla elektron veya fazla protonlara sahip olan bir cisimdir.
Cismin sahip olduu net yk bykl bir saynn verilmesi ile ifade edilir. Bir cismin
sahip olduu yk miktar ( arj) iin q harfini kullanacaz.
Elektrik ykl cisimler arasndaki itme ve ekme kuvvetleri zerinde ilk aratrmalar
Coulomb tarafndan burulma terazisi ile bu kuvvetleri lmek suretiyle yapld. Coulomb iki
nokta yk arasndaki ekme ve itme kuvvetlerinin aradaki uzakln karesiyle ters orantl
olduunu ortaya koydu. Nokta yk deyimi boyutlar aradaki uzakla baknca ok kk olan
ykler iin kullanlr. Ykler arasndaki kuvvet her cisim zerindeki yk miktar ile orantldr.
Yaplan deneyler neticesinde, iki nokta yk arasndaki kuvvetin deeri her iki ykn
arpmlaryla doru aradaki uzakln karesiyle ters orantldr. Bu itme ve ekme kuvvetleri
iin ;
F

q.q '
yazabiliriz
r2

Bu orantl k sabiti ile gstermek suretiyle bir eitlik haline dntrebiliriz.

F k.

q.q '
olur.
r2

Buna Coulomb kanunu denir. q ve q1 yklerinin iareti ne olursa olsun ayn kanun
geerlidir.

48

4.8 Yk Miktar ve Birimleri

Elektrik ve manyetizma konularn incelerken uzunluk, ktle ve zaman byklklerini
M.K.S. birim sisteminde ifade edeceiz. M.K.S birim sisteminde yk birimi Coulomb dur.
Coulomb; kendisine eit ayn iaretli bir ykten bolukta 1m uzaa konulduunda onu k.nt
luk bir kuvvetle iten bir nokta ykn bykldr.
F k.

q.q '
r2

M.K.S sisteminde ; F = nt , r = m , q = coulomb , k = nt.m2 / coul2

C.G.S sisteminde kuvvetler dyn, uzaklklar cm orant katsays 1 e eit aldmzda yk
birimi statcoulomb olarak ifade edilir. Statcoulomb: ayn byklkte eit bir ykten 1 cm
uzaa konulduunda bu yk 1 dyn lik kuvvetle iten yk miktardr. 1 coul = 3.10 9 stat
couldur. C.G.S . sisteminde F = dyn r = cm, q = statcoulomb , k = dyn.cm2 / s.coul2
k = 1 / 4 0 = 9.109 n.m2 / coul2 , 1 coul = 3.109 stat couldur

PROBLEMLER

49

PROB.1 Deerleri q olan pozitif iki nokta yk y ekeni zerinde biri y = +a, dieri y =
-a koordinatlarnda bulunmaktadr. Ayn byklkte nc bir pozitif yk x ekseni zerinde
bir noktaya konuluyor.
a) Bu nc yk koordinat eksenlerinin balangcnda ise ne kadar bir kuvvetin etkisindedir?
b) Bu nc ykn koordinat x ise etkisi altnda bulunduu kuvvetin deeri ve dorultusu
ne olur?
c ) nc ykn x = +4a x = -4a arasnda deime olursa F kuvvetinin x koordinatna
bal olarak nasl deitiini gsteren grafiini iziniz.
zm : a) Bu nc yk koordinat eksenlerinin balangcnda ise etki eden bileke
kuvvet ;
y = + a konumundaki ykten dolay ; F1 k.

q.q '
a2

( itme aa doru )

q.q '
a2

( itme yukar doru )

y = - a konumundaki ykten dolay ; F2 k.

Fbil = F1 - F2 = 0 olur.
q
a

F1
o
F2

b) Bu n ykn koordinat x ise etkisi altnda bulunduu kuvvetin deeri ve

dorultusu;
q
r

a
o

F4

F4y

F3y

F4x
F3x
F3

50

y = + a konumundaki ykten dolay ;

F3 k.

q.q '
r2

(itme )

y = - a konumundaki ykten dolay ;

F4 k.

q.q '
r2

(itme)

Ykler ve uzaklklar ayn olduu iin F3 = F4 olur. Kuvvet eit olunca bileenlerde eit
olur. Bu iki vektrn y ekseni zerindeki bileenler birbirini yok eder. Bu noktadaki bileke
kuvvet kuvvetlerin x ekseni zerindeki bileenlerinin toplamna eit olur.
Fbil = F3x + F4x olur.
Fb = F3. cos + F4 . cos , Fb = 2.F3 . cos
Fbil 2.k.

r2 = x2 + a2 ,
Fbil 2.k.

q2
x
.
2
2
2
a x
a x2

q2
. cos
r2

x2 a2 ,

Fbil

cos =

x
=
r

2k.q 2 .x
(a 2 x 2 ) 3 / 2

x
x a2
2

(x ekseni,saa doru)

c) nc ykn x = + 4a, x = - 4a arasnda deime olursa F kuvvetinin x koordinatna

bal olarak nasl deitiini gsteren grafiini iziniz.
Fbil

2k.q 2 .x
(a 2 x 2 ) 3 / 2

denkleminin kkleri ekstremumlar verir. 1 nci trev erinin kesim

noktasn ikinci trev ise erinin dnm noktalarn verir.

d

dx

3
( x 2 a 2 ) 3 / 2 (a 2 x 2 )1 / 2 .2 x.x
2.k.q .x
2
2.kq 2
2
2 3/ 2
2
(a x )
(a x 2 ) 3
2

x 2 a 2 3x 2
a 2 2x 2
2

2
kq
.

2
2 5/ 2
(a 2 x 2 ) 5 / 2
(a x )

( x 2 a 2 )1 / 2

pay sfr yapan deer erinin kesim noktasn verir.

a22x2=0 ,

x2 = ( 1 / 2 ) a2 , x = + 0.7 a , x = - 0.7 a

2
2
d 2F
d
a 2 2x 2
2
2 3x ( 2 x 3a )

2
kq
.

2
kq
.

dx 2 dx
(a 2 x 2 ) 5 / 2
(a 2 x 2 ) 7 / 2

51

ikinci trev, pay sfr yapan deer erinin dnm noktasn verir.
3x ( 2x2- 3a2) = 0 , 3x = 0 , x = 0, ve 2x2- 3a2 = 0
x = + 1,22 a x = -1,22.a
X

0
kq 2

0,7.a

a2
kq 2

1,22.a

a2

( 0,77)

Erinin Kesim Noktas

( 0,62)

Erinin Dnm Noktas

kq 2

4a

a2

F.

( 0,114 )

k.q 2
a2

1,6
1,2
0,8
0,4
4a

PROB.2

3a

2a

x
a

2a

3a

4a

Pozitif bir q yk tayan kk kre yaltkan ipe aslmtr. Negatif bir q 2 =

-q yk tayan ikinci bir kre birincinin sa tarafnda a yatay uzunluunda bir yere
konmutur. q3 = 2q1 kadar pozitif yk tayan nc yk veriliyor. Bu krenin konulabilecei
en aa iki nokta bulunuz ki,bu iki nokta iin ipe asl krecik dey konumda kalsn.

52

F
+
F

a q-=-q
+q1 + F .cos q1XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
2
1
a
r

q2

mg
zm :

r1 = ?

F k.

q3=2q1

r2 = ?

q 1 .q 1
q 12

k
.
.
a2
a2

F ' k.

q yknn dengede olmas iin ;

2q 12
q2
k. 2 k. 2 . cos
a
r

q 1 .2q 1
2q 12

k
.
r2
r2

F = F'.cos

olmaldr.

1
2
2 . cos
2
a
r

r2 = a2.cos.2 ,

r = a 2cos

1 yer = 0 iin

r1 = a2 = 1,44.a

2 yer = 450 iin

r2 = a2.0,7 = 1,189.a

PROB.3 Her birinin ktlesi 10 gr olan iki kre 1 metre uzunluunda birer ipek iple
ayn noktadan aslmlardr. Kreleri eit miktarda negatif ykler verildii vakit ask ipleri
deyle 40 a yapmak zere alyorlar. Kreleri etkiyen kuvvetleri gsterin ve her kre
zerindeki yk bulun.

L
F

-q

x
a

T
-q

mg
zm :

L=1m,

m = 10 gr ,

mg
0

=4 q=?

a
q2
, L2 = x2 + a2
F k. 2 (itme) , tg
x
4a

53

x=

, tg

L2 a 2

L a
2

a
L

(a uzakl L nin yannda ok kk olduundan ihmal edilir.)

F
,
m.g

tg

F m.g.
q 2 4.m.g.

PROB.4

a
,
L

k.

a3
,
k.L

a
L

, m.g L

a
q2
m.g.
2
L
4a

a = L.tg , a3 = L3.tg3.

m.g
.tg 3 , ( tg)3/2 =1,85.10-2
k

q 2.L.

q 2.L.( tg ) 3 / 2 .

tg

m.g
0.01.9,8
2.1
.1,85.0,01 12,2.10 8 coul
9
k
9.10

1 gram monoatomik hidrojen iinde 6,02.1023 tane H atomu vardr. Bu

atomlarn her birinde yk -1,6.10-19 coulomb olan elektron ve yk 1,6.10-19 coulomb olan
proton vardr.
a) 1 grlk madde iinde bulunan elektronlarn hepsi kuzey, protonlarn hepsinin gney
kutbunda biriktiini kabul edin. Bir ykn dier yke etkisini nt olarak hesaplayn.
b) Bu yklere eit 3.nc bir pozitif yk ekvator zerinde bir noktada bulunacak olursa
bunlarn etkilendii kuvvetin deeri ve dorultusu ne olur?
zm : a)

na = 6,02.1023 , e = 1,6.10-19 coul ,

2Ry = 1,28.107 m

F = ? , q = na. e (Her kutupta yk)

q = 6,02.1023.1,6.10-19 c , F k

q2
.
(2.R Y ) 2

(6,02.10 231,6.10 19 ) 2

F 9.10 9

7 2

2.(1,28.10 )

= 5.105 n

-q
F

F2

F1

Ry
F
+q

+q

x
54

b) Bu yklere eit 3.nc bir yk ekvator zerinde bir noktada bulunacak olursa bunlarn
etkilendii kuvvetin deeri ve dorultusu ;
Ry= 0,64.107 m , x 2 = 2.Ry2 , x = Ry 2

F1 F2 9.10 9

(6,02.10 231,6.10 19 ) 2
7 2

2.(0,64.10 )

1,02.10 6 nt

Fbil = F1.sin + F1.sin = 2F1.sin = 2.1,02.106.0,7

Fbil = 1,44.106 nt olur.
PROB.5 ekilde verilen karenin sol alt kesinde bulunan yk zerine etki eden
bileke kuvveti bulunuz. q = 10-7 C , a = 5 cm

zm : q = 10-7 C , a = 5 cm , Fbil = ?
F1 k.

F2 9.10 9.

q.q '
r2 ,

F1 9.10 9.

2.10 14
0,036nt ,
50.10 4

2.10 14
0,072nt
25.10 4

F3 9.10 9.

4.10 14
0,144nt
25.10 4

55

F3 + F2x = 0,144 + 0,025 = 0,169 nt

Fy = F2y - F1 = 0,025 - 0,072 = - 0,047 nt
F 2 FX2 FY2

F2 = (0,169)2 + (0,047)2

Fbil = 0,17 nt
= 15,50

tg = -0,047 / 0,169 = -0,278

PROB.6 ekildeki 4 noktasal yk sisteminde q2 = 0,5 microcolumb ve q4e etkiyen

1 C = 106 C

bileke kuvvet sfr ise q1 ve q3 bulunuz. q2 = 0,5 C

q3

q2
10 cm

8 cm

q1

F3
q4

6 cm
F1

F2x

F2y
zm :

F2

q1 = ? , q2 = ?

F1 k.
F2 k.

q 2 .q 4
.,
.10 2

q 1 .q 4
.
36.10 4
F2 x k.

q 2 .q 4 3
.10 2 5

F3 k.
,

q 3 .q 4
.
64.10 4

F2 y k.

q 2 .q 4 4
.10 2 5

F1 = F2x

56

k.

q 1 .q 4
q .q 3
. k. 2 24
, q 1 108.10 9 C 0,108C
4
36.10
.10 5
F3 = F2

k.

q 3 .q 4
q .q 4
. k. 2 24
4
64.10
.10 5

q3 = 256.10-9 C = 0,256c

PROB.7 +q yk zerine etkiyen

q1 =2.10-9 C

bileke kuvvetin y ekseni zerinde olmas iin

a )

q3 yk ne olmaldr ?

4cm

b ) Bileke

kuvvetin deerini ve ynn bulunuz. k =

q3

q =10-7 C
3cm

9.109 nt.m2 / coul2

7cm

5cm
q2 =3.10-9 C

zm : Bileke kuvvetin y ekseni zerinde olmas iin ;

F1X = F3 olmaldr.
F1 . cos = F3
k.

q1.0,6

.0,6 k.

(5.10 2 ) 2

25.10 4
q3

q1.q

F2

q 3 .q

4cm

(10.10 2 ) 2

q3

q =10-7 C

10 2

2.109.0,6.10 2.
25..10 4

q1 =2.10-9 C

3cm
4,8.10 9 C

7cm

F1
q2 =3.10-9 C

q3 = -4,8.10-9 C olur.

F2

q1=2.10-9

b ) Bileke kuvvet ; R = F2 F1 .sin

R = k.

q.q 2

(5.10 2 ) 2

k.

q3

F3

q1 .q

. sin ,
(5.10 2 ) 2

F1x

R=
3.10 9.10 7
2.10 9.10 7
9.10 9
9.10 9
.0,8
25.10 4
25.10 4

4
q3

5
F1

F1y
q2=3.10-9

R = 5.10-3 nt ( yukar doru )

57

q3= 4.10-7C

PROB.8 ekildeki +q yk zerine etki

10cm

eden bileke kuvveti bulunuz.

k = 9.109 nt.m2 / coul2.

10cm

6 cm

q1= -2.10-7C

q= 10-7C

6 cm

12 cm

12 cm

q2= 3.10-7C

Fx

zm :

F2 x F3x F1 F2 . cos F3 . cos F1 F2 . cos 60 F3 .0,6 F1

q3= 4.10-7C
10cm
6 cm

q1= -2.10-7C

F2y

10cm
6 cm

F1

12 cm

12 cm

F2
F2x

F3x
F3

F3y

q2= 3.10-7C

F1 = 9.109.

F2 = 9.109.

q.q1
(12.10

q.q 2
(12.10

2 2

q.q 3

F3 = 9.10 .

2 2

(10.10

2 2

9.10 9.

9.10 9.

9.10 9.

2.10 7.10 7
4

144.10

3.10 7.10 7
144.10

4.10 7.10 7
100.10

1,25.10 2 nt

1,875.10 2 nt

3,6.10 2 nt

cos =1/2 , sin = 10,4 / 12 = 0,86 , cos =3 / 5 = 0,6 , sin = 4 / 5 = 0,8

Fx
Fx
Fy

F2 x F3x F1 F2 . cos F3 . cos F1 F2 . cos 60 F3 .0,6 F1

1,875.10-2.0,5 + 3,6.10-2 0,6 1,25.10-2 = 1,85.10-2 nt
F2 y F3 y F2 . sin F3 . sin

1,875.10. 2 0,86 3,6.10 2.0,8 1,28.10 2 nt

F2 = (Fx)2 + (Fy )2 , F2 = ( 1,85.10-2 )2 + ( - 1,28.10-2 )2

Fx
Fy

F
58

F = 2,25.10-2 nt (4. blge)

PROB.9 q1
noktasnda

meydana

q2 , q3

yklerinin A

getirdikleri

bileke

kuvvetin sfr olabilmesi iin ;

a) q3 yk nereye konmaldr.

3cm
ccm
1 cm

3 cm

q =10-9 C

b) B noktasna etki eden bileke kuvvetin

q1 = 2,5.10-9 C
q3= -4.10-9 C

3cm
ccm
q2 = 2,5.10-9 C

deerini bulunuz.

zm : F1 = F2 , F1x = F2x , F1y =F2y (ykler ve uzaklklar ayn ) olur.

B
F2
F2x
F1x

F1 = F2 = 9.10 9

9.10 6 nt

r1 = r2 = 5 cm ,

3cm
ccm
1 cm

F3

F1y

25.10 9.10 9
25.10 4

r1

F2y

q =10-9 C

F1

q1 = 2,5.10-9 C

q3= -4.10-9 C

3cm
ccm

r2

q2 = 2,5.10-9 C

(itme ) ,

cos = 4/ 5 = 0,8 , sin = 3 / 5 = 0,6

A noktasnda bileke kuvvetin sfr olmas iin ; F1x + F2x - F3 = 0

olmaldr.

F1x + F2x = F3

F1. cos + F2. cos = F3

k.

q1.q

25.10 4

2,5.10 9
25.10 4

.0,8 k.

0,8

0,8.10-6 + 0,8.10-6 =

q 2 .q

25.10 4

2,5.10 9
25.10 4

4.10 9
r3 2

.0,8 k.

0,8

q.q 3
r3 2

4.10 9
r3 2

, r32 = 25.10-4 , r3 = 5.10-2 m = 5 cm

59

b ) F = 9.10 9

2,5.10 9.10 9
25.10

9.10 6 nt ,

sin = 3 / 5 = 0,8 , cos = 4 / 5 = 0,8

F2
F
q1

3cm
ccm
1 cm

-9

q =10 C

3cm
ccm

F3
q3= -4.10-9 C

q2 = 2,5.10-9 C

F2 = 9.10 9

F3 = 9.10 9

2,5.10 9.2,5.10 9
36.10

2,5.10 9.4.10 9
10.10

15,6.10 6 nt

cos = (1 / 3,16 ) = 0,3 , sin= 0,95

90.10 6 nt

Fx = F. cos + F3 .cos = 9.10-6 .0,8 + 90.10-6 0,3 = 34,2.10-6 nt

Fy = F2 + F. sin F3. sin = 15,6.10-6 + 9.10-6 0,6 90.10-6 0,95 = -64,5.10-6 nt
F2 = Fx2 + Fy2

F = ( 34,2.10-6 )2 + ( -64,5.10-6 )2

F = 73,5.10-6 nt olur.

60