1.2.

RASPOREDI SLUČAJNIH
VELIČINA
1.2.1. JEDNODIMENZIONALNI NORMALNI RASPORED

Raspored verovatnoća neprekidne slučajne veličine X

čija je funkcija gustine verovatnoća
2
1  x 
1  
2  

f ( x)  e
 2
za x(-, ), naziva se Normalna raspodela ili Laplas-
Gausova raspodela

Funkcija raspodele F (x ) je oblika

x 1  x  2
1  
2  

F ( x)  e dx
 2 
1.2.1. JEDNODIMENZIONALNI NORMALNI RASPORED

Normalna raspodela se simbolično prikazuje u obliku

2
X ~ N ( ,  )

Funkcije gustine verovatnoća različitih normalnih rasporeda

( 1  2  3 i 1  2  3 ).
1.2.1. JEDNODIMENZIONALNI NORMALNI RASPORED

Parametar  karakteriše oblik krive funkcije gustina

verovatnoća a ne utiče na njen položaj.

Funkcije gustine verovatnoća različitih standardnih devijacija

( 1 = 2 = 3 =0 i 1 2  3 ).
 1.2.1. JEDNODIMENZIONALNI NORMALNI RASPORED
.

Za slučajne greške merenja   X  

mogu se odrediti njihove standardizovane slučajne veličine
 X 
t 
 
odnosno važi
  t 
Slučajna veličina t sledi Normalni raspored sa parametrima
  0  1
koji se naziva standardizovani Normalni raspored
verovatnoća
t ~ N (0, 1)
1.2.1. JEDNODIMENZIONALNI NORMALNI RASPORED

Funkciju gustine verovatnoća je oblika

t2
1 
2
f (t )  e
2

a funkcija raspodele

t2

1 tp 2
F (t )   e dt
2 0
1.2.1. JEDNODIMENZIONALNI NORMALNI RASPORED

Funkcija gustine verovatnoća standardizovane

Normalne raspodele.
 1.2.1. JEDNODIMENZIONALNI NORMALNI RASPORED

Za određivanje verovatnoće pojave slučajne veličine t

u nekom intervalu može se koristi Laplasova funkcija
t t
2 t2 2 t2
1 2

P t  t  t
2 2
 
2

t

2
e dt 
2
e
0

2
dt  2F  t   1 
2 f(t)
kriticna oblast oblast poverenja kriticna oblast

[ - oo, - t ] [ t , + oo ]

Laplasova funkcija.

t
- t 0 t
1.2.1. JEDNODIMENZIONALNI NORMALNI RASPORED

Interval poverenja za t je

 t / 2  t  t / 2
Ili za matematičko očekivanje
x  t / 2      x  t / 2  
Iz Laplasovih tablica može se za usvojenu vrednost
verovatnoće (po argumentu p) odrediti argument t / 2
odnosno interval u kome se nalazi slučajna veličina
t   t / 2 , t / 2 
ili obratno, iz istih tablica, po argumentu t / 2 može da se
odredi varovatnoća p.
1.2.1. JEDNODIMENZIONALNI NORMALNI RASPORED

Verovatnoća pojave slučajne greške  sledi u obliku

P(t / 2    t / 2 )  P(   t / 2 )  P(   t / 2   )  2F ( )
ili
P  t / 2     p  1  
1.2.1. JEDNODIMENZIONALNI NORMALNI RASPORED

Podaci iz prethodne tabele mogu se napisati u

sledećem obliku

P 1      1     p  0.683
P 2      2     p  0.955
P 3      3     p  0.997
Odavde sledi da se retko javljaju slučajne greške čije su
vrednosti veće od 3 i ovaj interval se često uzima kao
gornja granica pojave slučajnih grešaka max=3 (pravilo
tri sigme).
1.2.1. JEDNODIMENZIONALNI NORMALNI RASPORED

Kriva slučajnih grešaka.

1.2.2. DVODIMENZIONALNI NORMALNI RASPORED

Raspored verovatnoća neprekidne dvodimenzionalne

slučajne veličine (X, Y) čija je funkcija gustine verovatnoća
 ( x   ) 2 2 
1 x xx y  y ( y y )
 2 
 2  xy   
1 2 (1  xy )   x2 x y  y2 
f ( x, y )  e
2
2 x y 1   xy

za x(-, ) i y(-, ), naziva se dvodimenzionalna

Normalna raspodela
Funkcija raspodele F ( x, y ) je oblika
( x )2 2
1 x xx yy ( yy ) 
 2 
2xy   
x y 1 2(1xy )  x2 x  y  y2 
F(x, y)    e dxdy
  2
2x y 1  xy
1.2.2. DVODIMENZIONALNI NORMALNI RASPORED

Dvodimenzionalni Normalni raspored.

 1.2.2. DVODIMENZIONALNI NORMALNI RASPORED

Ako su slučajne veličine X i Y međusobno nezavisne onda je

2
1  ( x   x ) ( y   y ) 
2
   
1 2   x2
  2y 
f ( x, y )  e
2 x y
ili u obliku
f ( x, y )  f ( x )  f ( y )
gde su funkcije: 1  ( x   x ) 2 
  
1 2   x2 
f ( x)  e
 x 2 2
1  ( y   y ) 
  
1 2   y2
 
f ( y)  e
 y 2
 1.2.2. DVODIMENZIONALNI NORMALNI RASPORED

Kod dvodimenzionalnih slučajnih veličina, slučajne grešake

merenja mogu se izraziti u obliku vektora slučajnih grešaka
 x   x  x 
ε      


 y  y   y 

sa vektorom očekivanja
 E ( x )     x 
µ    0
  
 E ( y )     y 
i odgovarajućom kovarijacionom matricom
  x2  xy   x   y 
Kx   
    y2 
 yx y x 
1.2.2. DVODIMENZIONALNI NORMALNI RASPORED

Funkcija gustine verovatnoća postaje

1
1  ε T K x1 ε
f ( x ,  y )  e 2
2  det K x
gde su:

det K x   x2 x2 1   xy2 
 1  xy 
 2
 
1   x  x y 
K x1 
1   xy2   xy 1 
  2 
  x y y 
Ili simbolično
ε ~ N (µ, K x )  N (0, K x )
1.2.3. VIŠEDIMENZIONALNI NORMALNI RASPORED

Raspored verovatnoća neprekidne n dimenzionalne

slučajne veličine (X1 , X2 , ..., Xn ) čija je funkcija gustine
verovatnoća
1
1   x  µ x T  K x 1   x  µ x 
2
f ( x1 , x2 ,..., xn )  e
 2 
n
det K x
naziva se višedimenzionalna Normalna raspodela.

Parametri raspodele su

x ~ N (µ x , K x )
 1.2.3. VIŠEDIMENZIONALNI NORMALNI RASPORED

Slučajne grešake merenja mogu se izraziti u obliku

vektora slučajnih grešaka
 1   x1  1 
   
  2   x2  2 
ε  x  µ x      
  
   
   x   
 n  n n
sa vektorom očekivanja
 E (1 )    
   1

 E ( 2 )    
µ  E x  µ x      
2
 0
 
   
 E ( )    
 n   n 
i odgovarajućom kovarijacionom matricom.
1.2.3. VIŠEDIMENZIONALNI NORMALNI RASPORED

Funkcija gustine verovatnoća sada postaje

1
1  ε T  K x1 ε
f (1 ,  2 ,...,  n )  e 2

 2 
n
det K x
ili za nezavisne slučajne veličine, gde je
n 2
T 1 i
ε  Kx ε   2
i 1  i

pa je funkcija oblika
2
1 n i i2
1   
2 i 1  i2
n
1 
2 i2
f (1 ,  2 ,..., n )  e  e
 
1   2  ...  n  2
n
i 1  i 2

gde je
ε ~ N (µ, K x )  N (0, K x )
 1.2.4. HI-KVADRAT RASPORED

Kada niz nezavisnih normiranih slučajnih veličina

X1, X2, ..., Xr
slede normalni raspored sa parametrima X ~ N (0, 1)
njihov zbir kvadrata slediće 2 raspored (hi -kvadrat) sa
r stepeni slobode
r
2 2 2 2 2 2
X    x  x  ...  x   x
r 1 2 r i (0   r
< ).
i 1

Očekivanje i varijansa su:

    r
E 2
r

 
V  r2   2  2  r
 1.2.4. HI-KVADRAT
rasporeda. RASPORED

 
f  2
X ~  r , 2r 
2
r

oblast poverenja kritičnaoblast

 r2, , 

1  

 r2, 2

Funkcija gustine verovatnoća 2 rasporeda.

 1.2.5. STUDENTOV RASPORED

Slučajna veličina
X
t
Y r

imaće Studentov t raspored sa r stepeni slobode ako:

1. slučajna veličina X ~ N (0, 1)

2
2. slučajna veličina Y ima 
3. su slučajne veličine međusobno nezavisne.

Očekivanje i varijansa su:

r
E t     0 V t    
2

r2
 1.2.5. STUDENTOV RASPORED


t ~ tr 0 , σ 2


Funkcija gustine verovatnoća t rasporeda.

 1.2.6. FIŠEROV RASPORED

Kada dve nezavisne slučajne veličine X i Y imaju hi-kvadrat

raspored sa r1 i r2 stepeni slobode, tada će novoformirana
slučajna veličina
X
r1 r2  X
F 
Y r1  Y
r2
imati Fišerov raspored sa r1 i r2 stepeni slobode.
 1.2.6. FIŠEROV RASPORED

f F

oblast poverenja kritičnaoblast

 Fr1 ,r2 , , 

Fr1 ,r2 , F
Funkcija gustine verovatnoća F rasporeda.