1. Tamadun Mesopotamia merupakan tamadun terawal di dunia.

(a) Nyatakan maksud Mesopotamia dalam bahasa Yunani.

Tanah di antara dua sungai
[1 markah
(b) Tamadun Mesopotamia terletak di antara dua sungai, iaitu
(i) Sungai Tigris
(ii) Sungai Euphrates
[2 markah
(c) Berikan tiga contoh kerajaan dalam tamadun Mesopotamia.
(i) Sumeria
(ii) Akkad
(iii) Ur
[3 markah
(d) Senaraikan tiga negara kota yang terdapat dalam tamadun Mesopotamia.
(i) Kish
(ii) Nippur
(iii) Lagash
[3 markah
(e) Apakah peranan rumah ibadat dalam tamadun Mesopotamia?
Pusat sesebuah kota
[1 markah

2. Selepas dilantik menjadi pesuruh Allah, Nabi Muhammad s.a.w. mula merancang untuk
mengubah akidah dan kehidupan masyarakat Arab Quraisy.
(a) Nyatakan peringkat penyebaran Islam di Makkah.
(i) Secara rahsia
(ii) Secara terbuka
[2 markah
(b) Golongan manakah yang terlibat dalam penyebaran Islam pada peringkat pertama?
(i) Ahli keluarga
(ii) Sahabat-sahabat rapat
(iii) Kaum kerabat baginda
[3 markah
(c) Di manakah dakwah Islamiah peringkat kedua diadakan?
Bukit Safa
[1 markah
(d) Siapakah orang Islam yang menerima seksaan daripada orang Arab Quraisy?
(i) Bilal bin Rabah
(ii) Zunainah
(iii) Amir bin Fuhairah
(iv) Yassir dan keluarganya
[4 markah

3. Terdapat dua jenis undang-undang yang diamalkan oleh negeri-negeri Melayu iaitu
undang-undang bertulis dan undang-undang tidak bertulis.
(a) Nyatakan jenis undang-undang tidak bertulis.
(i) Adat Perpatih
(ii) Adat Temenggung
[2 markah
(b) Terangkan tentang sistem pelantikan yang diamalkan dalam Adat Perpatih.
(i) Anak Buah melantik Buapak
(ii) Buapak melantik Lembaga
(iii) Lembaga melantik Undang
(iv) Undang melantik Yamtuan atau Yang Dipertuan Besar
[4 markah
(c) Nyatakan dua prinsip asas yang terkandung dalam Adat Temenggung.
(i) Anak lelaki lebih diutamakan dalam pembahagian harta
(ii) Seseorang individu bebas berkahwin dengan sesiapa sahaja pasangan yang
dibenarkan oleh Islam
[2 markah
(d) Berikan dua contoh undang-undang bertulis.
(i) Hukum Kanun Melaka
(ii) Undang-undang Laut Melaka
[2 markah

4. Sebelum kedatangan British, masyarakat Melayu menjalankan kegiatan ekonomi sara diri.
(a) Nyatakan tiga kegiatan ekonomi yang dilakukan oleh masyarakat Melayu.
(i) Melombong
(ii) Bercucuk tanam
(iii) Memungut hasil hutan
[3 markah
(b) Senaraikan tiga tindakan masyarakat Melayu terhadap lebihan pengeluaran.
(i) Menukar barangan
(ii) Kenduri-kendara
(iii) Membayar zakat
[3 markah
(c) Bagaimanakah masyarakat Melayu menggerakkan teknologi pertanian?
(i) Tenaga binatang
(ii) Tenaga manusia
[2 markah
(d) Mengapakah kegiatan ekonomi masyarakat Melayu tidak melibatkan pengkhususan
kerja?
Dilakukan bersama-sama oleh ahli keluarga
[2 markah

1. (a) Aktiviti ekonomi

F1 menjalankan aktiviti bercucuk tanam
F2 Penanaman padi sawah
F3 Penanaman padi huma
F4 Tanaman sampingan diusahakan
C4a Seperti pisang, jagung, keledek dan sayuran
F5 - Menghasilkan pelbagai jenis rempah
C5a seperti cengkih dan lada hitam
F6 Mengumpul hasil hutan
C6 Kayu gaharu, kapur barus, dammar, cendana dan pelbagai jenis buah
F7 Mengambil sarang burung dari gua
H7a Untuk tujuan perdagangan
F8 menangkap ikan
F9 _ mendapatkan kulit kura-kura
F10 Menternak binatang
C10a Seperti lembu, kerbau, kambing dan ayam
F11 Pertanian bertujuan untuk sara diri
F12 jika terdapat lebihan akan dipasarkan
(17x1 mak 8 markah)
(b) Jelaskan kepentingan Tasik Tonle Sap kepada kerajaan Angkor
F1 F2 H2aH2bF3 H3aF4 F5 H5a-

Membekalkan sumber air minuman

Kawasan sekitar Tasik Tonle Sap amat subur
Pada musim tengkujuh limpahan air dari Sungai Mekong akan mengalir ke Tasik
Tonle Sap
Pada musim kemarau, kawasan sekitarnya subur disebabkan mendapan lumpur
Membekalkan sumber protein
Tasik Tonle Sap membekalkan sumber ikan air tawar kepada penduduk sekitar
Air dari Tasik Tonle Sap dapat dialirkan ke kawasan penanaman padi menggunakan
terusan dan sistem pengairan
Sumber air dari Tasik Tonle Sap mampu menampung keperluan penanaman padi
Membolehkan bekalan beras yang mencukupi untuk penduduk Angkor
(9 x 1 maks 6 markah)

(c) Jelaskan hubungan saling bergantung antara kerajaan agraria dengan kerajaan maritim.
F1 H1aF2 H2aC2aF3 C3aF4 -

Kerajaan agrarian membekalkan sumber makanan kepada kerajaan maritim

Beras menjadi barang dagangan utama kerajaan maritim dengan kerajaan agrarian
Kerajaan agrarian membekalkan bahan seperti kayu kepada kerajaan maritim
Membolehkan kerajaan maritim membina kapal
Contohnya mendapatkan bahan kayu dari kerajaan Pegu di Burma
Kerajaan agraria membekalkan binatang kenderaan diraja seperti gajah
Gajah diperoleh daripada kerajaan agrarian di Burma dan Siam
Kerajaan agrarian membekalkan tukang kayu dan tukang batu yang baik kepada

kerajaan maritim
F5 - Kerajaan agrarian memperoleh barangan mewah dari luar negara melalui kerajaan
maritim
C5a- Contohnya tembikar dari China, tekstil dari India dan China, serta gelas dan manik
H5a- Barangan mewah ini menjadi lambing keagungan dan kemewahan kerajaan agraria
H5b- Kerajaan maritime menukarkan barangan mewah ini dengan bahan makanan dan
hasil hutan
(12 x 1 maks 6 markah)
2. Apakah yang dimaksudkan dengan Zaman Gelap ? (4m)
Zaman selepas kejatuhan Tamadun Rom
Zaman kemunduran Eropah
Kemerosotan dalam bidang keilmuan
Mundur dalam perdagangan
Mundur dalam kehidupan bandar / perbandaran
Tiada pentadbiran yang berkesan
Ekonomi yang lembap
Dikongkong oleh gereja
Jelaskan ciri-ciri Zaman Gelap (10m)
Kemerosotan dalam bidang ilmu pengetahuan
Kelembapan bidang ilmu pengetahuan
Kemerosotan perdagangan
Kegiatan ekonomi yang terhad
Aktiviti perdagangan diganggu oleh orang gasar/Viking/Magyar
Perdagangan kawasan Meditierranean dikuasai orang-orang Islam
Memberi tumpuan kepada kegiatan pertanian
Kegiatan perdagangan terhad kepada perniagaan barangan pertanian
Aktiviti perniagaan menerusi sistem barter
Penggunaan mata wang terhad
Orang Eropah tidak berdagang ke Timur Jauh
Kemerosotan kehidupan di bandar
Pentadbiran pusat yang lemah
Kemunculan Sistem Feudal
Kehidupan kacau-bilau/huru-hara/banyak peperangan
Kemunculan golongan baron/tuan tanah yang berpengaruh
Tuan tanah mendapat perlindungan daripada golongan raja
Membayar cukai / memberikan khidmat kepada raja sebagai balasan
Petani mencari perlindungan daripada tuan-tuan tanah
Petani terpaksa membayar cukai yang tinggi sebagai balasan
kepada perlindungan yang diberikan
Petani yang tidak mampu terpaksa menyerahkan tanah kepada tuan tanah
Petani terpaksa menjadi hamba
Sifat gereja yang mengongkong

Gereja yang berkuasa

Gereja Katolik memiliki hartanah yang banyak
Kegiatan gereja tertumpu kepada kegiatan amalan agama sahaja
Gereja terlalu menumpukan terhadap pembelajaran akhirat sahaja

Sekiranya anda seorang pemimpin Malaysia, apakah tindakan anda bagi menghindari
kemunduran dalam negara kita ? (6m)
Mementingkan penguasaan ilmu pengetahuan
Menjadi pemimpin yang berwibawa
Mengukuhkan sistem pentadbiran negara
Menguasai kemahiran dalam pelbagai bidang
Mempunyai semangat juang yang tinggi
Membasmi kemiskinan
Membasmi masalah buta huruf
Mengutamakan perpaduan masyarakat
Menggalakkan pemikiran kreatif masyarakat
3. Mengikut ajaran Islam peperangan tidak dibenarkan kecuali bertujuan untuk mempertahankan
maruah diri, agama dan negara.
(a) Jelaskan keadaan-keadaan yang membenarkan umat Islam berperang
F1F2F3F4F5F6F7F8-

Apabila diserang oleh musuh.

Untuk mencari keamanan.
Menjaga tempat ibadat
Menentang kezaliman
Mempertahankan diri
Mempertahankan maruah agama,
bangsa
dan negara
(8X1 maks 6 markah)

(b) Terangkan prinsip-prinsip peperangan yang telah digariskan oleh Islam.

F1
H1aF2
H2aH2bF3 C3a F4 H4aH4b-

Tentera Islam tidak dibenarkan membunuh orang yang lemah

Orang tua/Kanak-kanak/Wanita/Orang sakit/Orang yang menyerah diri
Tidak dibenarkan membunuh sesuka hati
Binatang ternakan
Tanam-tanaman.
Dilarang menceroboh tempat ibadat
Tempat ibadat agama lain seperti Yahudi, Nasrani
Mengamalkan akhlak yang mulia
Saling bertolak ansur
Menunjukan teladan yang baik.

(10x1 maks 8 markah)

(c) Berdasarkan pengetahuan sejarah anda, kemukakan bukti-bukti yang menunjukkan
bahawa Islam berkembang bukannya melalui peperangan.
F1
F2
F3
H3a
F4
F5
F6
F7
F8
F9

Nabi Muhammad s.a.w tidak memaksa mereka memeluk Islam.

Menggunakan kaedah diplomasi
Menghantar perutusan
ke Rom/Rom Timur/Parsi/Mesir/Habsyah
Nabi Muhammad s.a.w. dan pengikutnya menunjukkan nilai-nilai yang baik.
Islam tidak membenarkan peperangan
Mempertahankan maruah diri/agama/negara
Boleh dilakukan dengan keizinan Allah s.w.t
Menyeru mereka memeluk Islam melalui warkah
Ingin mewujudkan persefahaman dengan wilayah tersebut
(8x1maks 6 markah)

(a)Huraikan ciri ekonomi tradisional masyarakat Melayu sebelum kedatangan British.

Ekonomi peringkat sara diri

Menjalankan pelbagai aktiviti secara kecil-kecilan
Contohnya melombong, bercucuk tanam, memungut hasil hutan, menternak binatang dan
menangkap ikan
Menanam tanaman sampingan
Contohnya ubi, pisang dan kelapa
Menternak binatang
Contohnya ayam, itik, lembu dan kerbau

Pengeluaran dalam skala kecil

Untuk memenuhi keperluan sendiri
Jika ada lebihan, digunakan untuk tujuan tertentu.
Contohnya untuk tujuan pertukaran barangan, kenduri-kendara, pembayaran zakat,
sedekah dan hadiah.
Ada kalanya disimpan untuk kelangsungan bekalan makanan.

Menggunakan teknologi mudah

Menggunakan peralatan asas yang diperbuat daripada bahan yang ada di sekitar
mereka.
Contohnya tajak, cangkul, tugal dan tenggala dalam penanaman padi.
Contohnya kail, bubu dan jala dalam penangkapan ikan.
Sistem pengairan berasaskan sumber air sungai atau hujan.
Teknologi digerakkan oleh tenaga binatang / manusia sendiri.

Jumlah buruh yang terhad

Dilakukan secara bersama oleh ahli keluarga.
Tiada pengkhususan pekerjaan.
Pembahagian kerja melibatkan perbezaan jantina dan umur.

Modal yang kecil

Diperoleh daripada simpanan

Pasaran yang kecil

Dipasarkan di sekitar tempat mereka
[10 markah]

(b) Mengapakah pelombong Eropah berjaya menguasai industri perlombongan bijih

timah di Tanah Melayu pada awal abad
ke-20 ?

Perusahaan bijih timah berubah dari intensif buruh kepada intensif modal
Pelombong Eropah memiliki modal yang besar
Penggunaan teknologi kapal korek
Pengeluaran dijalankan secara besar-besaran
Perusahaan bijih timah dikawal oleh pihak British
Undang-undang yang digubal lebih memihak kepada pengusaha Eropah
Pelombong Eropah diberi pajak tanah yang banyak bijih
Pembesar tempatan memajakkan lombong kepada saudagar Negeri Selat
[4 markah]

(c)Apakah persediaan yang perlu ada untuk membolehkan ekonomi negara kita bersaing
dengan cabaran di peringkat global ?

Modal yang banyak

Penguasaan teknologi
Sikap yang proaktif
Daya kreativiti yang tinggi
Berdaya saing
Kepakaran
Pasaran tempatan yang luas
Produktiviti pengeluaran yang cekap
Ilmu pengetahuan yang tinggi
Mana-mana jawapan munasabah
[6 markah]

(a) Terangkan ciri tamadun Hwang Ho yang disebutkan di atas.

Negara Kota
Terletak di kawasan tanah tinggi
Di sungai Ruan

Terdapat istana, kuil dan pusat pentadbiran

Didiami oleh raja, golongan pembesar dan golongan agama

Dilengkapi tembok
untuk menghalang pencerobohan musuh

Dikelilingi oleh perkampungan

Didiami oleh golongan petani
Sistem Pemerintahan

Berbentuk pemerintahan beraja

Pengganti raja dilantik daripada kalangan saudara lelaki
Atau anak lelaki raja

Raja berkuasa di pusat pentadbirannya

Raja mempunyai kewibawaan politik, ekonomi, sosial dan agama

Kuasa raja merupakan mandat daripada tuhan

Raja tidak perlu mendapatkan pengesahan politik
Raja daripada keturunan pemerintah agama

Raja dibantu oleh bangsawan dan pegawai kerajaan

Golongan bangsawan dipertanggungjawabkan mentadbir wilayah di luar pusat
pentadbiran.

Bangsawan boleh mewujudkan sistem pentadbirannya sendiri

Seperti pungutan cukai, pertahanan dan undang-undang

Amalan Agama dan Kepercayaan

Menganut kepercayaan animisme

Memuja roh nenek moyang.
Menyembah sungai, bukit dan gunung.

Mengamalkan politeisme.
Menyembah tuhan syurga (shang-ti) dan tuhan bumi (Tu).

Upacara penyembahan diketuai oleh golongan bomoh

Upacara penyembahan melibatkan permainan muzik, tarian dan upacara korban.

Mempercayai ramalan.
Upacara penilikan / ramalan menggunakan tulang oracle.

Mempercayai konsep Yin dan Yang

Alam semesta terdiri daripada dua unsur yang saling melengkapi

Mempercayai konsep Feng Hsui

Merujuk kepada hubungan antara manusia dengan alam sekitar
[8 markah]

(b)
Berdasarkan pengetahuan anda, nyatakan sumbangan tamadun Hwang Ho yang
masih digunakan dalam masyarakat pada hari ini.

Sistem pemerintahan monarki.

Konsep anak syurga
Konsep mandat dari syurga yang dikaitkan dengan raja
Amalan putaran dinasti diteruskan hingga abad ke-20
Pembinaan sistem pengairan.
Teknologi pembajakan
Penggunaan batas untuk tujuan penanaman
Sistem tulisan ideogram
Pemujaan roh nenek moyang
Konsep Yin dan Yang.
Konsep Feng Hsui
Amalan penggunaan kalendar.
Pengamalan falsafah perang Sun Tzu
Mana-mana yang munasabah
[ 6 markah]

(c)Apakah nilai-nilai yang boleh kita teladani daripada masyarakat

Hwang Ho ?

dalam tamadun

Berusaha untuk hidup lebih aman

Kecekalan pemerintah mewujudkan pemerintahan yang stabil
Kegigihan masyarakat membina petempatan kekal
Inovatif menghasilkan teknologi
Menghargai keamanan
Mematuhi undang-undang
Memerintah secara adil
Mana-mana yang munasabah
[ 6 markah]

(a) Nyatakan kegiatan ekonomi yang dijalankan oleh masyarakat dalam kerajaan Angkor.

Menanam padi (padi sawah dan padi huma)

Menanam tanaman sampingan (jagung, pisang, keledek dan sayur-sayuran)
Menghasilkan rempah
Mengumpul hasil hutan
Mengumpul sarang burung
Menangkap ikan di sawah, paya dan sungai
Mencari kulit kura-kura
Menternak binatang
Memasarkan lebihan tanaman dan ternakan
[6 markah]

(b) Terangkan faktor yang membantu kerajaan Srivijaya muncul sebagai sebuah kuasa maritim utama di Asia
Tenggara dari abad ke-7 Masihi hingga ke abad ke-13 Masihi.

Memiliki bala tentera laut yang besar

Dianggotai oleh pelbagai golongan rakyat
termasuk orang laut
Tentera laut mengawal perdagangan di Selat Melaka
dan mengawal keselamatan kerajaan

Memiliki pelabuhan yang baik

Terletak di tempat yang strategik
Di Selat Melaka
Menjadi tempat persinggahan kapal dagang
yang berdagang di antara India dan China

Terdapat hasil / barangan untuk perdagangan

Dibekalkan oleh kawasan pemerintahannya
dan wilayah taklukannya
Kemahiran menghasilkan kapal besar
Mampu membina perahu / kapal layar
Digunakan untuk perdagangan jarak jauh

[8 markah]

(c) Pada pandangan anda, apakah faedah yang diperolehi kerajaan Srivijaya dengan mengamalkan sikap
berbaik-baik dengan kerajaan agraria di sekitarnya ?

Mendapat bekalan beras

Mendapat bekalan sumber makanan
Mendapat bekalan rempah ratus
Mendapat bekalan hasil hutan
Mendapat bekalan kayu
Mendapat bekalan gajah
Mendapat bekalan tenaga kerja
Mendapat khidmat tukang mahir
Dapat memasarkan barangan mewah dari luar
Mana-mana jawapan munasabah
[6 markah]

(a)

Apakah maksud tamadun ?

Berasal daripada bahasa Arab iaitu mudun, madain dan madana

Bermaksud tinggi budi pekerti dan pembukaan bandar.
Tamadun ialah civilization dalam Bahasa Inggeris.
Civilization berasal daripada bahasa Greek iaitu civitas.
Civitas bermaksud bandar
Tamadun bermaksud peradaban
Menurut sarjana Barat, tamadun ialah pembangunan lahiriah.
Gordon Childe berpendapat tamadun ialah pencapaian dalam hal berkaitan kebudayaan.
Menurut sarjana Islam, tamadun merangkumi pembangunan lahiriah dan rohaniah
Syed Naquib al-Attas berpendapat, tamadun ialah pencapaian yang tinggi dalam tatasusila dan
kebudayaan.
[4 markah]

(b)

Huraikan ciri-ciri tamadun awal manusia.

Wujudnya petempatan kekal

Dipilih di kawasan yang boleh memastikan kelangsungan bekalan makanan.
Di lembah sungai yang subur

Contohnya di lembah sungai Tigris dan Euphrates, lembah

sungai Hwang Ho.

sungai Nil, lembah sungai indus dan lembah

Wujudnya organisasi sosial

Organisasi sosial masyarakat berbentuk piramid .
Wujud masyarakat bersusun lapis.

Contohnya lapisan paling atas ialah bangsawan., lapisan

rakyat biasa dan akhirnya hamba.

kedua ialah pembesar, lapisan ketiga ialah

Wujudnya sistem pemerintahan.

Dibentuk untuk menjalankan pentadbiran.
Raja mengetuai pemerintahan.
Raja dibantu oleh golongan bangsawan dan rahib.
Sistem pemerintahan melahirkan sistem perundangan.

Terdapatnya pengkhususan pekerjaan

Peningkatan produktiviti mewujudkan pengkhususan pekerjaan.
Contohnya tukang, petani, pedagang, tentera dan artisan.
Pengkhususan pekerjaan melahirkann kegiatan perdagangan.

Mempunyai kepercayaan dan agama.

Alam sekitar dipercayai mempunyai semangat.
Semangat harus dihormati demi keamanan dan kedamaian.
Alam sekeliling dikuasai oleh kuasa ghaib.
Kepercayaan animisme bertukar menjadi agama politeistik.

Mempunyai bahasa dan tulisan.

Tulisan digunakan untuk menyebarkan ilmu pengetahuan,
keagamaan dll

menjalankan urusan pentadbiran, hal-hal

Contohnya tulisan seperti hiroglif, cuneiform dan ideogram.

[10 markah]
(c) Berdasarkan pengetahuan sejarah anda, apakah sumbangan
ketamadunan manusia pada hari ini ?

Melahirkan undang-undang

tamadun awal terhadap

Mewujudkan sistem tulisan

Penggunaan resit, nota dan surat kredit dalam perniagaan
Melahirkan kesusasteraan
Ilmu astronomi
Penciptaan kalendar.
Mengkatalogkan dan mensampelkan penggunaan ubat-ubatan
Mencipta roda.
Mencipta kapal layar
Memperkenalkan cara membuat batu-bata
Mencipta arca dan tiang batu
Senibina piramid
Sumbangan dalam penciptaan dan penggunaan kertas.
Memumiakan mayat.
Menggunakan ilmu matematik untuk mengawal banjir.
Mencipta sistem pengairan
Perancangan bandar
Mencipta alat-alat pertanian
Mencipta kaedah baru dalam pertanian
[6 markah]