Dhuna Kunder Femijeve Ne Shqiperi

RSITETI I T
VE
IR
NI
FAK
U
I I DREJTS
ET
IS
LT
S
AN
Konferenca Shkencore:
Dhuna kundr Fmijve
n Shqipri
Si e parandalojn dhunn kundr fmijve sistemi i mbrojtjes
sociale dhe shrbimet sociale n Shqipri?
Tiran, 21 nntor 2012
isbn: 9789928162-52-6
Design & Shtypi: Shtypshkronja PEGI

Cel: 0694007501
Email: shtypshkronjapegi@yahoo.com / www.botimepegi.al
Adresa: Lundr, Tiran
Dhuna kundr Fmijve n Shqipri
Falnderime
Falenderojm Ministrin e Puns, shtjeve Sociale dhe Shanseve t Barabarta,
Kryeministrin, Parlamentin, Avokatin e Popullit, Fakultetin e Shkencave Sociale,
Fakultetin e Drejtsis dhe UNICEF pr mbshtetjen e tyre pr zhvillimin e
konferencs, si dhe kontributet e vlefshme gjat puns prgatitore pr realizimin
e konferencs.
Gjithashtu, falenderojm organizatat pjesmarrse n kt konferenc, Koalicionin
BKTF, Qendrn pr t Drejtat e Fmijve, Terre des Hommes, Aleanca e Fmijve/
Observatort pr t Drejtat e Fmijve, Qendrn Fmijt Sot, pr kontributin e
tyre t madh, si dhe pr bashkpunimin e frytshm q kan dhn gjat procesit
paraprgatitor pr organizimin e saj.
Falenderojm Bordin Shkencor t ksaj konference, pa profesionalizmin dhe
prkushtimin e t cilit, nuk do t kishte qen i mundur organizimi dhe suksesi i
ksaj konference.
S fundmi, duam t falenderojm dhe mbshtetsit e ksaj konference, Komisionin
Europian dhe Kooperacionin Austriak pr Zhvillim, pr kontributin e tyre teknik dhe
financiar.
Tabela
e lnds
1. Prmbledhje Ekzekutive
2. far prmendn referuesit kryesor?
3. far u diskutua gjat Konferencs dhe cilat ishin
gjetjet kryesore t Konferencs?
4. Ku do t shkojm m tej?
5. Artikujt shkencor
Shtojca 1: Koncept ideja e konferencs
Shtojca 2: Rendi i dites i konferencs
Shtojca 3. Fotografit e Konferencs
Prmbledhje
Ekzekutive
1.1. Si mund t prdoret ky botim?
y botim mund t prdoret si nj mjet reference dhe njkohsisht si nj burim

idesh pr t gjith palt e interesuara q kan lidhje me punn e mbrojtjes
s fmijve ndr t cilt mund t prmendim: qeverin, ligjvnsit, prpiluesit e
politikave, vendimmarrsit, zbatuesit e programeve, qeverin vendore dhe shoqrin
civile pr ta uar m tej debatin dhe pr t br identifikimin e ndrhyrjeve t
rndsishme pr t prmirsuar parandalimin e abuzimit ndaj fmijve n Shqipri.
1.2. Prse u organizua kjo konferenc?

Me rastin e Dits Botrore pr Parandalimin e Abuzimit dhe Dhuns ndaj Fmijve
(19 nntor) dhe me rastin e Dits Ndrkombtare pr t Drejtat e Fmijs (20
nntor), UNICEF Shqipri s bashku me Ministrin e Puns, shtjeve Sociale
dhe Shanseve t Barabarta, Fakultetin e Juridikut, Fakultetin e Shkencave
Sociale, Koalicionin BKTF, TdH, CRCA, ACA/Observatort pr t Drejtat e
Fmijs dhe Qendrn Fmijt Sot dhe me mbshtetjen e Komisionit Evropian
dhe Bashkpunimit pr Zhvillim Austriak organizuan Konferencn Shkencore mbi
Dhunn ndaj Fmijve (DHNF) n Shqipri me tem: Si e parandalojn sistemi
i mbrojtjes sociale dhe shrbimet sociale dhunn kundr fmijve n Shqipri?
Hulumtimi i sinergjive midis parandalimit t abuzimit ndaj fmijve dhe mbrojtjes
sociale n nj mjedis t pafavorshm
Kjo Konferenc shkencore u organizua pr t prkujtuar Ditn Botrore pr
Parandalimin e Abuzimit dhe Dhuns ndaj Fmijve (19 nntor) dhe Ditn
Ndrkombtare pr t Drejtat e Fmijs (20 nntor) dhe pati si synim q t
shrbente si nj aktivitet ku do t diskutoheshin tema rreth abuzimit ndaj fmijve
dhe nevojs pr programe urgjente, efikase parandaluese. Synimi ishte q brnda
nj dite t alternoheshin organizatat qeveritare dhe ato t shoqris civile pr t
luajtur nj rol m aktiv pr promovimin dhe respektimin e t drejtave t fmijs
(neni 19 dhe 34 i Konvents mbi t Drejtat e Fmijs) dhe pr t kontribuar pr
parandalimin e abuzmit ndaj fmijve.
1.3. Cilt ishin organizatort?

Organizatori kryesor i Konferencs ishte UNICEF Shqipri n partneritet me
Ministrin e Puns, shtjeve Sociale dhe Shanseve t Barabarta, Fakultetin e
Juridikut, Fakultetin e Shkencave Sociale, Koalicionin BKTF, TdH Shqipri,

CRCA, ACA/Observatort pr t Drejtat e Fmijs dhe Qendrn Fmijt Sot
dhe me mbshtetjen e Komisionit Evropian dhe Bashkpunimit pr Zhvillim
Austriak.
1.4. Cilat ishin objektivat dhe synimet e Konferencs?

Objektivi kryesor i Konferencs ishte uarja prpara e dialogut n fushn e
abuzimit ndaj fmijve si edhe prezantimi i krkimeve, praktikave, metodologjive
dhe evidencave bazuar n msimet e nxjerra t cilat do t ndihmojn n
identifikimin e mundsive dhe mangsive si edhe do t ofrojn rekomandime
mbi mnyrn se si t prmirsohet reagimi ndaj parandalimit t abuzimit ndaj
fmijve prmes nj mbrojtje sociale dhe shrbimeve sociale m t mira si edhe
krijimi i m shum sinergjive t cilat kan ndikim mbi parandalimin, mbrojtjen dhe
mirqenien e fmijs.
Konferenca synoi:
T rris sensibilizimin dhe ndjeshmrin e opinionit publik, Organizatave t Shoqris Civile
(OSHC), vendimmarrsve dhe hartuesve t politikave, akademikve, komunitetit t gjer dhe se si
t prqendrohen prpjekjet mbi parandalimin e dhuns ndaj fmijve prmes puns ndrsektoriale,
prmirsimit t sistemit t mbrojtjes sociale dhe shrbimeve sociale.
T shrbej si nj forum pr akademikt, politikan dhe vendimmarrsit pr t diskutuar mbi
eksperiencat/modelet e reja ose metodologjit pr parandalimin e DHNF.
T stimuloj nj dialog bazuar n evidenca/element shkencor me Parlamentin Shqiptar dhe
Qeverin lidhur me at se far mund t bjn ata pr t parandaluar DHNF n sektor t ndryshm
(shndetsi, arsim, drejtsi, mbrojtje) dhe t rris qasjen sistematike ndaj puns pr mbrojtjen e
fmijve t aprovuar nga Shqipria.
T stimuloj/forcoj punn krkimore, dokumentimin e praktikave premtuese dhe dialogun
profesional ndrmjet akademikve, OSHC dhe Qeveris.
T zhvilloj nj baz fillestare me evidenca/t dhna e cila do ti shrbej palve t interesuara
n thellimin e njohurive n sektort e przgjedhur lidhur me parandalimin e DHNF dhe ti ofroj
informacion reformave t ardhshme strategjike t cilat kan si fokus t tyre fmijt m vulnerabl.
1.5. Cilat ishin rezultatet e pritshme?

T paktn 50 kumtesa shkencore t prezantuara dhe t mbajtura gjat
Konferencs mbi temat prkatse.
Nj platform pr nj dialog publik ndrmjet parlamentarve, institucioneve
publike, OJF-ve dhe ekspertve pr t drejtat e fmijve.
Nj prmbledhje mbi studimet e fundit krkimore mbi dhunn ndaj fmijve.
Nj mjet mbi sensibilizimin publik n nivel kombtar mbi shtjet prkatse.
Nj list e prfundimeve dhe rekomandimeve t cilat do ti shrbejn
prpiluesve t politikave pr t trajtuar m mir dhe pr t filluar politika t
reja pr parandalimin e dhuns ndaj fmijve.
Nj grup propozimesh nga CAUCUS-i (nje grup deputetsh q kan pr

qllim mbrojtjen e kauzave) mbi t Drejtat e Fmijve drejtuar Qeveris mbi
iniciativat dhe veprimet t cilat lidhen me parandalimin e dhuns ndaj fmijve.
Nj nivel fillestar t dhnash me njohurit e fundit t cila do ti shrbej
Qeveris dhe prpiluesve t politikave dhe t vendimeve pr t thelluar
studimet/krkimet mbi politikat ekzistuese, pr t zhvilluar programe t reja
parandaluese/mbrojtjese, pr t zhvilluar poitika t reja t ndjeshme ndaj
fmijs.
1.6. Si ishte strukturuar programi i Konferencs?

Programi i Konferencs u prmbush trsisht sipas axhends (Ju lutem referojuni
Axhends s bashkngjitur, Shtojca 1). Prezantimet dhe diskutimet u shprndan
gjat t tre seksioneve kryesore t Konferencs: seanca hapse plenare, workshopet dhe seanca prmbyllse plenare.
Gjat seancs hapse plenare u mbajtn fjalime t ndryshme dhe fjal
prshndetse nga Znj. Denada Dibra, Drejtoresh e Drejtoris s Politikave Sociale
dhe Shrbimeve Sociale, Ministria e Puns, shtjeve Sociale dhe Shanseve t
Barabarta, prfaqsues t ndryshm nga institucionet publike kombtare dhe
ndrkombtare si edhe organizata jo-qeveritare. Kryeministri i Shqipris Z. Sali
Berisha prshndeti Konferencn; kjo ishte Konferenca e par Shkencore mbi
parandalimin e abuzimit ndaj fmijve n Shqipri.
Gjat workshop-eve pjesmarrsit u ndan n mnyr spontane bazuar n
interesat e tyre profesionale dhe akademike. N t njjtn koh organizoheshin
katr sesione paralele. N dy prej ktyre sesioneve fokusi kryesor ishte legjislacioni
lidhur me mbrojtjen ndaj fmijve ndrsa dy t tjert ishin t prqendruar mbi
shrbimet sociale.
Gjat seancs prmbyllse plenare (t moderuar nga Znj. Denada Dibra) t gjith
pjesmarrsit e Konferencs u mblodhn prsri s bashku pr t ndar gjetjet
kryesore, konkluzionet dhe rekomandimet. Nga secili sesion ishte przgjedhur nj
moderator i cili prezantoi rezultatet dhe n fund fare Znj. Denada Dibra bri nj
prmbledhje t konkluzioneve dhe rekomandimeve t t gjith Konferencs.
far prmendn
referuesit kryesor?
Prmbledhje e rezultateve
t seancs s hapjes
R
eferuesit gjat seancs hapse ishin prfaqsues nga institucionet m t

larta kombtare dhe ndrkombtare t cilt ofrojn kontribute mbi mbrojten e
fmijve dhe mirqenien n prgjithsi. M posht do t gjeni nj prmbledhje t
shkurtr e fjalimeve t tyre.
Fjalimi i par u mbajt nga Z. Detlef Palm, Prfaqsuesi i UNICEF n Shqipri. Ai
u prqendrua mbi nevojn e madhe pr prforcimin e legjislacionit i cili lidhet me
mbrojtjen e fmijve si edhe pr zhvillimet e mtejshme t shrbimeve t tjera
sociale dhe shrbimeve t tjera t lidhura me kt fush. Z. Palm prezantoi ALO
116 dhe COMBI, si dy iniciativa t cilat mbshteten nga UNICEF t cilat jan duke
kontribuar mbi parandalimin dhe uljen e nivelit t abuzimit ndaj fmijve si edhe
theksoi nevojn pr kontribute akademike n kt fush sepse akademikt i din
m mir.
Fjalimi i dyt u mbajt nga Z. Ettore Sequi, prfaqsues i Kshillit t Evrops n
Shqipri. Fjalimi u prqendrua mbi nevojn q kan fmijt pr t ndrmarr
veprime n dobi t tyre dhe se si mbrojtjen e fmijve i hap rrugn zhvillimit t nj
vendi si edhe q kjo shtje sht nj prej 12 prioriteteve kye pr BE. Fjala ky
sht zbatimi. Nevojitet progres pr t monitoruar prkujdesjen rezidenciale, pr
t arritur drejtsin pr t rinjt, pr luftn ndaj trafikimit dhe shfrytzimit. Nevojiten
m shum prpjekje pr ndrmarrjen e politikave mbi t drejtat e fmijve n nivel
vendor dhe kombtar.
Kryeministri Z. Sali Berisha mbajti fjalimin e rradhs duke shprehur fillimisht nj
prgzim pr organizatort e Konferencs. Fjalimi u prqendrua mbi promovimin e
rndsis s fmijris n nivel kombtar dhe se si e qara e nj fmije duhet t
dgjohet n t gjith shkolln, komunitetin, shoqrin. Qeveria do t mbshtets
do iniciativ e cila promovon mbrojtjen e fmijs theksoi Z. Berisha n fund t
fjalimit.
10
Fjalimi i katrt u mbajt nga Z. Spiro Ksera, Ministr i MPSSHB. Z. Ksera u

prqendrua mbi prpjekjet e Ministris s tij pr Zhvillimin e Reforms Sociale dhe
garantoi se t drejtat e fmijve do t jen n qendr t vmendjes t puns s
qeveris.
Prmbledhje
Ekzekutive
Znj. Mesila Doda, antare e Parlamentit, gjat fjalimit t saj prshndeti iniciativn
pr forcimin e sistemit t mbrojtjes s fmijs dhe pr ngritjen e CAUCUS-it pr
kt shtje. Ajo gjithashtu shprehu prkushtimin q ka qeveria pr mbrojtjen e
fmijve prmes ratifikimit t disa dokumenteve ndrkombtar, ligjit t ri mbi t
drejtat e fmijs dhe angazhimin n t ardhmen pr marrjen e masave t mtejshme
pr zbatimin e tyre.
Fjalimi i gjasht u mbajt nga Z. Igli Totozani, Avokat i Popullit. Ai shprehu prkushtimin
e tij ndaj shtjes s mbrojtjes s fmijve dhe deklaroi se ka shum pun pr t
br pr t pasur rezultate si pr fmijt ashtu dhe pr shoqrin. Ai gjithashtu
shprehu shqetsimin e tij pr dispozitat ligjore pr t miturit n burgje, nevojn pr
bashkpunim ndrmjet t gjith insituticoneve t prfshira n mbrojtjen e fmijve,
nevojn pr mbshtetje financiare pr pushtetin vendor si edhe propozoi iden pr
ngritjen e nj Departamenti t veant pr mbrojtjen e t drejtave t fmijve, i
mbshtetur nga Avokati i Popullit ose nga nj Avokat Populli pr Fmijt.
Fjalimi i fundit u mbajt nga Znj. Astrid Wein, Prfaqsuese e Bashkpunimit pr
Zhvillim Austriak. Fjalimi i saj u prqendrua mbi modelin e njsive t mbrojtjes s
fmijs t cilat filluan si nj projekt pilot por q tani po zhvillohen n nivel kombtar.
Ajo prgzoi t gjitha prpjekjet q po ndrmerren nga t gjith palt prkatse t
interesuara pr t zbatuar kt model dhe pr t mbshtetur punonjsit social t
cilt jan n pozicionin e specialistve pr mbrojten e fmijve n mnyr q ata t
punojn me sukses duke ndjekur nj qasje bazuar n menaxhimin e rastit.
Gjat workshop-eve u bn prezantime t njpasnjshme nga kumtuesit. Pas
do prezantimi, i cili zgjaste mesatarisht dhjet minuta, lihej hapsir pr pyetje,
komente dhe diskutime t cilat ishin n linj me pritshmrit e Konferencs. N
sesionin e mposhtm do t paraqitet nj prmbledhje e secilit workshop.
11
far u diskutua gjat

Konferencs dhe cilat
ishin gjetjet kryesore t
Konferencs?
Prmbledhje e rezultateve
pr secilin workshop
3.1 Workshop 1 Legjislacioni, moderuar Ass. Prof. Dr. Evis
Alimehmeti dhe nga Ass. Prof. Dr. Eralda Methasani
Parimet e barazis dhe mos-diskriminimit t fmijve n legjislacionin shqiptar,
kandidat pr Dr. Besmir Alushi; Prof.Dr. Theodhori Karaj; MA. Anila Gjonaj
Ky prezantim u prqendrua mbi t drejtat e fmijve si pjes e t drejtave njerzore,
prmes prezantimit t disa shtjeve t ndryshme lidhur me kt fush si pr shembull:
Kushtetuta e Shqipris i kushton nj vmendje t veant fmijve dhe t drejtave t
tyre; zhvillimet pozitive ligjore, ngritja e mekanizmave si p.sh. Avokati i Popullit prbn
nj hap institucional drejt t drejtave t njeriut n prgjithsi; gjithsesi ka disa pjes n
legjislacion t cilat nuk prfshijn rregullore t veanta pr mbrojtjen nga diskriminimi si
p.sh. Kodi Penal. Gjat prfundimit u theksua prfshirja n Kodin Penal t nj neni t
qart i cili trajton parimin e mos-diskriminimit ndaj fmijve.
Ndrhyrjet n gjenitalet e minorenve ndrmjet ligjit dhe tradits. Realiteti
shqiptar krahasuar m at evropian, Dr. Juelda Lamce; Dr. Dariel Sina.
12
Ky prezantim ishte prqendruar mbi mutilimin e organeve gjenitale, si nj cnim

i t drejtave t fmijs. shtjet kryesore prqendroheshin mbi nevojn pr nj
analiz t marrdhnies prind-fmij, besimit dhe dinjitetit, nderimit, kulturs etj.;
nevojs pr nj t kuptuar m t mir t trajtimit ligjor n dy aspekte, asimilimi
dhe multikulturalizmi; trajtimi diferencial i mutilimit t gjenitaleve si nj dm ndaj
parimit t barazis; detyrat e Republiks s Shqipris pr t respektuar rregulloret
e aprovuara nga organet ndrkombtare (t cilat nuk kan nj trajtim gjyqsor t

djemve, vetm t vajzave); nevojn pr t respektuar ligjin mbi t drejtat e fmijs
i cili nuk lejon dmtimin e ndonj fmije pavarsisht gjinis; faktin q dispozitat
ligjore t Shqipris nuk e trajtojn kt shtje. Konkluzionet kryesore theksuan
nevojn pr aktivitete sensibilizuese pr publikun e gjer, inkurajimin e debatit
publik, respektimin e ligjit mbi t drejtat e fmijs dhe monitorimin e tij nga Agjencit
Shtetrore dhe sugjerime pr nj analiz pr nevojn pr prforcimin e politikave
penale pr trajtimin e mutilimit gjenital te fmijt.
Mbrojtja e t drejtave t fmijve nj detyrim evropian, Kandidate pr Dr. Nadia
Rusi.
Ky prezantim u fokusua mbi detyrimet q ka Shqipria pr t respektuar
jurisprudencn evropiane n lidhje me mbrojtjen e t drejtave t fmijve. U
prdorn raste t ndryshme lidhur me ndshkimin trupor, internetin/teknologjin,
abuzimin fizik, neglizhimin, institucione si pr shembull policia, minorent dhe
gjykata. Prfundimet theksuan nevojn pr prmirsime ligjore t cilat u pan t
lidhura ngusht me rishikimin e politikave penale pr shkak t zhvillimit teknologjik.
Mekanizmi i ankimimit pr mbrojtjen e adoleshentve t LGBT nga dhuna dhe
diskriminimi n sistemin para-universitar n Shqipri, Av. Altin Azizaj
Ky prezantim u prqendrua mbi mekanizmat pr mbrojtjen e adoleshentve LGBT
n sistemin para-universitar n Shqipri. Jan ndrmarr hapa ligjor pozitiv si pr
shembull prfshirja e orientimit seksual n ligjin arsimor para-universitar por sipas tij
mekanizmat e mbrojtjes s LGBT nuk jan t mjaftueshm. Prfundimet theksuan
nevojn pr t rritur m shum sensibilizimin mbi mos-diskriminimin pr shkak t
orientimit seksual dhe pr prmirsimin mekanizmat ekzistues pr mbrojtje.
Indikatort e unifikuar mbi dhunn ndaj fmijve: nevoj pr prmirsim, Ass.
Prof. Dr. Eralda (Methasani) Cani; MA. Klesta Hysi
Ky prezantim u prqendrua mbi nevojn pr nj unifikim t indikatorve dhe t
terminologjis mbi dhunn ndaj fmijve, nevojn pr t dhna gjithprfshirse
t cilat mblidhen periodikisht, nevojn pr nj studim mbi kornizn institucionale
q merret me mbledhjen e ktyre t dhnave etj. Prfundimet theksuan nevojn
pr veprime n kt fush pr prfshirjen n kornizn ligjore t indikatorve t
kundrveprimit t shtetit ndaj dhuns.
Prdorimi i komuniteteve pr t luftuar punn e fmijve dhe praktika t tjera
abuzive ndaj tyre Elma Tershana (Shehu), Kandidate pr Dr.
Ky prezantim u prqendrua mbi zhvillimin e politikave lidhur me dhunn ndaj
fmijve dhe pengesat ekzistuese. Zhvillimet shum t mira n hartimin e
legjislacionit prkats ndiqen nga mungesa e zbatimit dhe mungesa e strategjive
n nivel vendore. Prfundimet theksuan nevojn pr veprime n kt fush prmes
zhvillimeve t strategjive vendore n do njsi vendore t cilat duhet t reflektojn
modelin e bashkpunimit me komunitetin si nj mnyr pozitive pr t parandaluar
dhe ulur nivelin e dhuns ndaj fmijve dhe punn e fmijve.
13
Institucionalizmi i fmijris jasht marrdhnieve t gjakut, Blerina Shkurti

Ky prezantim u prqendrua mbi modelin e institucionalizimit t fmijris prmes
familjeve me baza familjare (ose casa familja) si nj model i suksesshm i prdorur
n vende t tjera. Prfundimet theksuan nevojn pr nj zbatim m t gjer t ktij
modeli n vendin ton sepse ofron m shum garanci q t drejtat e fmijve do
t respektohen.
Prezantimi u shoqrua nga nj shnim i propozuar prej moderatorve i cili sugjeronte
q kjo tem duhet t trajtohet me shum kujdes sepse de-institucionalizimi, dhe jo
institucionalizimi, prbn nj pjes t strategjive t shtetit shqiptar kur bhet fjal
pr fmijt.
Mbrojtja e minorenve prej formave t dhuns seksuale prmes prdorimit t
internetit, Evisa Kambellari - Kandidate pr Dr.
Ky prezantim u prqendrua mbi sfidat q zhvillimi i teknologjis krijon mbi kornizn
ligjore n mnyr q t pasqyroj masat e nevojshme pr mbrojtjen e fmijve
nga abuzimi prmes internetit. Prfundimet theksuan nevojn pr masa pr t
rritur sensibilizimin e prindrve, pr nj prfshirje t mjaftueshme t ksaj teme n
kurrikulat shkollore, pr studime t mtejshme n kt fush dhe pr prmirsimin
e Kodit Penal n mnyr q t trajtohen ndikimet negative q ka ekspozimi ndaj
internetit te fmijt.
Konventa mbi Ushtrimin e t Drejtave t Fmijve, nj instrument ligjor i cili forcon
mbrojtjen e t drejtave t fmijs, Fjorda Shqarri Kandidate pr Dr., Nadia Rusi
Kandidate pr Dr.
Ky prezantim u prqendrua mbi Konventn Evropiane mbi Ushtrimin e t Drejtave
t Fmijve si edhe mbi rregulloret q i transmeton vendeve q e kan ratifikuar at
duke prfshir Shqiprin q n qershor 2011. Prfundimet theksuan detyrimet e
Republiks s Shqipris pr t raportuar mbi zbatimin e dispozitave t Konvents.
3.2. Workshop 2 Legjislacioni, moderuar nga Ass. Prof. Dr.

Argita Malltezi dhe Ass.Prof. Dr. Flutura Kola-Tafaj
Parandalimi i dhuns ndaj fmijve t cilt jan t privuar nga liria n Shqipri: nga
praktika e Komitetit t Kshillit t Evrops pr Parandalimin e Torturs, Dajena
Kumbaro
Ky prezantim u prqendrua mbi problematikn e minorenve n konflikt me ligjin
lidhur me dhunn e ushtruar ndaj tyre, dhe mbi praktikat m t mira ndrkombtare
mbi masat parandaluese lidhur me keqtrajtimin e minorenve n mnyr q t
reflektohen n sistemin ton. Efikasiteti i Komitetit t Kshillit t Evrops pr
Parandalimin e Torturs si nj mekanizm parandalues u nxor n pah s bashku me
progresin e Shqipris n parandalimin e keqtrajtimit t minorenve n institucionet
policore, qendrat e paraburgimit, n burgje dhe institucione t tjera t mbrojtjes
sociale. Prfundimet theksuan rolin e mbrojtsit ligjor gjat kontaktit t par me
ligjin (policia), metodologjin parandaluese t Komitetit dhe karakteristikat e tij dhe
rezultatet e vizitave t Komitetit nga 1997-2012, ku n 2012 pr her t par,
prve parregullsive, u raportua edhe progresi.
14
Legjislacioni shqiptar mbi parandalimin e dhuns ndaj fmijve n Shqipri.

Harmonizimi i tij me legjislacionin dhe praktikat evropiane. Migena Leskoviku, Dr.
Ky prezantim u prqendrua mbi dimensionin global t dhuns ndaj fmijve dhe
se si trajtohet kjo n nivel ndrkombtar dhe rajonal, prmes kornizs ligjore dhe
tendencat e fundit n prpilimin e politikave duke nxjerr n pah disa dokumente
ndrkombtar mbi bazn e t cilve sht krijuar nj propozim pr nj korniz
sistematike dhe multi-disiplinore pr parandalimin dhe trajtimin e rasteve t dhuns
ndaj fmijve. Prfundimet theksuan nevojn pr nj ndryshim kulturor dhe
institucional lidhur me perceptimin e fmijve si agjent t ndryshimit.
Trafikimi i fmijve n rrethin e Tirans 2005-2011, Naim Tota, Kandidat pr Dr.
Ky prezantim u prqendrua mbi shkaqet dhe format e trafikimit t fmijve, kategorit
n rrezik t cilat jan subjekt i krimeve bazuar n statistikat e procedurave penale
t personave t akuzuar pr trafikimin e fmijve n Tiran gjat viteve 20052011. Prfundimet theksuan problematikn lidhur me kompensimin e viktimave
dhe nevojn pr sensibilizim t ktij mjeti procedural.
Krimet seksuale ndaj t miturve Parandalimi dhe rehabilitimi n drejtsin penale,
Aranita Brahaj
Ky prezantim u prqendrua mbi pikat e dobta t ligjit, doktrinn dhe realitetin,
bazuar n statistikat e rasteve t krimeve seksuale ndaj minorenve t cilat jan
proceduar n gjykat gjat viteve 2002 2008 dhe si se jan trajtuar ato nga
gjykata shqiptare. Identifikon mungesn e nj trajtimi t detajuar t normave
gjyqsore t Kodit Penal, lidhur me veprat seksuale ndaj minorenve, mungesn e
doktrins ose t doktrins s pa-prditsuar, pengesat pr t alternuar ndshkimin
penal dhe pr t parandaluar prmes manifestimit social, identifikimit t autorve
dhe rehabilitimin e viktims dhe autorit. Prfundimet theksuan nevojn pr nj
manual dhe baz t dhnash n mnyr q t ndihmohen punonjsit e drejtsis
me t gjith informacionin e duhur pr parandalimin, rehabilitimin dhe trajtimin e
rasteve t viktimizimit seksual t fmijve.
Legjislacioni dhe parandalimi i dhuns ndaj fmijve n institucionet arsimore,
Heliona Mico
Ky prezantim u prqendrua mbi parandalimin e dhuns dhe abuzimit ndaj fmijve n
ambientet shkollore. Theksoi rndsin e thjeshtsimit dhe sqarimit t mekanizmave
ligjor pr parandalimin n mnyr q t arrihet nj perceptim m i shpejt dhe m
efikas nga vet fmijt. Prfundimet theksuan se mbrojtja ndaj dhuns n shkolla
duhet t ofrohet prmes mekanizmave ligjor dhe shrbimeve psikologjike, masave
rehabilituese, prmes prdorimit t nj manuali t procedurave n t gjith shkollat
etj.
Intervistimi i fmijve viktima t dhuns nga Policia Gjyqsore, Bajram Yzeiri, Dr.
Ky prezantim u prqendrua mbi prmirsimin e komunikimit t policis gjyqsore me
minorent. Karakteristikat e reagimit t policis n shtjet penale lidhur me jetn
dhe shndetin e minorenve prfshin prioritizimin e tyre, shpejtsin e veprimeve,
aftsit komunikuese dhe teknikat dhe bashkpunimin me institucionet shtetrore
dhe OJF-t. Prfundimet theksuan nevojn pr nj prditsim t vazhdueshm t
15
legjislacionit, rritje t standardeve t komunikimit me fmijt, sidomos kur bhet

fjal pr aftsit investiguese, duke marr n konsiderat nevojat specifike t
secilit fmij, politikat dhe planet e veprimit q ndryshojn, strukturat zhvilluese
dhe trajtimin social.
Analizat penale-gjyqsore t veprimeve ndaj minorenve n legjislacionin
shqiptar, Mirela Shameti, Kandidate pr Dr.
Ky prezantim u prqendrua mbi nj analiz t dispozitave ekzistuese t Kodit Penal
lidhur me veprimet penale ndaj minorenve dhe nxori n pah disa ndryshime t
kohve t fundit t tij dhe ndikimin q kan pasur kto n parandalimin e dhuns
ndaj minorenve dhe identifikimin e rasteve. Prfundimet theksuan nevojn pr
nj qartsim t terminologjis n Kodin Penal, nevojn pr m shum raportime
t rasteve t dhuns dhe kompensimin e viktimave, raportet e detyrueshme etj.
Arsimi para-universitar dhe legjislacioni prkats si faktor t rndsishm n
parandalimin e dhuns ndaj fmijve, Av. Sonila Cami, Kandidate pr Dr.
Ky prezantim u prqendrua mbi rndsin e rolit t arsimit para-universitar pr
t ndihmuar n zhvillimin e fmijs dhe ndikimet e tij pozitive ose negative pr
t ndihmuar fmijn n mnyr q t parandalohet dhuna dhe abuzimi ndaj
fmijve dhe mbshtetja ekzistuese e legjislacionit shqiptar dhe t neneve
ndrkombtare n kt fush. Prfundimet theksuan nevojn pr nj trajnim
t veant pr msueset, prfshirjen e aftsive komunikuese si nj pjes e
vlersimit t msueseve, rritjen e sensibilizimit t msueseve dhe prindrve mbi
kornizn ligjore lidhur me dhunn dhe abuzimin ndaj fmijve, marrjen e masave
ndshkuese ndaj msueseve t dhunshme, kur shihet e nevojshme etj.
E drejta pr mbrojtje sociale dhe kujdesje sociale pr fmijt n Shqipri lidhur
me dekretet ndrkombtare, Juliana Bylykbashi, Kandidate pr Dr.
Ky prezantim u prqendrua se si t drejtat e fmijve nuk jan trajtuar n mnyr
specifike n fushn e asistencs sociale dhe sigurimeve shoqrore. Mbshtetja
ekzistuese prmes familjes nuk sht e mjaftueshme sidomos kur bhet fjal
pr familjet migruese pasi fmijt e ktyre familjeve kan nevoj pr mbshtetje
t veant sociale. Prfundimet theksuan nevojn pr prmirsimin e skems s
sigurimeve shoqrore dhe t ndihms q duhet t ofroj shteti pr familjet dhe
fmijt n nevoj, bazuar n analizat e prjashtimit social dhe monitorimin e varfris,
t prcaktuar n Strategjin e Integruar t Prfshirjes Sociale 2008 2013.
Dhuna ndaj fmijve n kontekstin familjar, Altin Shegani, Dr.
Ky prezantim u prqendrua mbi kornizn kombtare dhe ndrkombtare lidhur
me t drejtat e fmijve, sidomos pr t drejtn q gzon pr tu mbrojtur
nga dhuna, raportimin e dhuns ndaj fmijve n raportet kombtare dhe
ndrkombtare, format e ndryshme t dhuns ndaj fmijve etj. Prfundimet
theksuan nevojn pr ndryshime n legjislacionin penal shqiptar n mnyr q
t ofrohet m shum mbrojtje pr fmijt n rrezik dhune dhe abuzimi.
Ky prezantim u ndoq nga nj debat lidhur me nse ka nj rritje t numrit t
rasteve t raportuara t krimeve seksuale ndaj minorenve.
16
3.3. Workshop 3 Shrbimet Sociale, moderuar

nga Prof. Dr. Theodhori Karaj dhe Dr. Alban Ylli
Hulumtimi i stilit t prindrimit dhe lidhjet ndrmjet tij dhe abuzimit dhe neglizhimit
ndaj fmijs, M.Sc. Irena Xhaferri
Ky prezantim u prqendrua mbi stilet e prindrimit dhe shkaqet e dhuns s
prindrve. Prfundimet theksuan nevojn pr nj informim t prindrve prmes
puns s OJF-ve, bashkpunimin ndrmjet OJF-ve me Ministrin e Arsimit dhe
nevojn pr t forcuar rolin e psikologve t shkollave n kt fush.
Bashkpunimi institucional ndrmjet policis dhe shrbimeve sociale: nj theks i
veant mbi parandalimin e dhuns ndaj fmijve, MA Enkeleda Fejzulla
Ky prezantim u prqendrua mbi mungesn e koherencs ndrmjet t dy ligjeve q orientojn
policin dhe shrbimet sociale lidhur me mbrojtjen e fmijve t cilat krijojn sfida pr
koordinimin ndrmjet ktyre dy agjencive. Prfundimet theksuan nevojn pr t prmirsuar
kanalet e komunikimit formal dhe jo-formal ndrmjet dy strukturave dhe rritjen e besimit
reciprok pr ndarjen e eksperiencs s puns q ka fituar secili sektor.
Ndikimet psikologjike, sociale dhe ato t sjelljes t vllezrve dhe motrave me
smundje t prhershme, Matilda Mema
Ky prezantim u prqendrua mbi perceptimin e sjelljes prindrore neglizhuese;
ankthin, depresionin etj. si pasoj e smundjes s nj antari t familjes.
Prfundimet theksuan nevojn pr ndrhyrje m specifike n familjet t cilt
prballen me smundje t prhershme t nj pjestari t saj dhe pr forcimin e rolit
t psikologve dhe punonjsve social n spitale.
Dhuna ndaj fmijve n Kosov dhe masat pr parandalimin e saj, Emrush Thaci,
Kandidat pr Dr.
Ky prezantim u prqendrua mbi shpeshtsin e llojeve t dhuns n shkolla n
Kosov dhe se si numrat e rasteve t regjistruara n shkolla dhe polici jan m
t lart sesa ato t raportuarit. Prfundimet theksuan nevojn pr ngritjen e
nj strukture shtetrore pr trajtimin e dhuns n shkolla, hartimin e politikave
prkatse q ti bjn fmijt prioritar dhe pr fushata sensibilizimi t cilat synojn
arritjen e publikut t gjer.
Legjislacioni dhe familja si instrumente t rndsishm pr mbrojtjen e fmijve
n Shqipri, Luis Bekteshi
Ky prezantim u prqendrua mbi mnyrn se si mangsit ligjore krijojn hapsir
pr abuzim brnda familjes: Legjislacioni i BE nuk sht prshtatur me kontekstin
shqiptar; prkufizimi i abuzimit sht i paqart. Prfundimet theksuan nevojn pr
t rritur sensibilizimin e familjeve lidhur me pasojat q l abuzimi ndaj fmijve dhe
nevojn pr t ulur mangsit ligjore pr kt shtje.
Sjellja e prindrve t rinj lidhur me zhvillimin e fmijs gjat tre viteve t para dhe
rndsia e programeve parandaluese pr prindrit, M.Sc. Oriola Hamzallari
Ky prezantim u prqendrua se si prindrit, megjithse mund ta konsiderojn t
gabuar prdorimin e dhuns si nj mjet disiplinor, e ndrmarrin shpesh her si
17
veprim. Prfundimet theksuan nevojn pr model prindrimi pozitiv, zhvillimin e

shrbimeve sociale dhe konsultime n kt fush t prindrimit.
Sexting, nj lloj abuzimi me imazhin e fmijve, Jeta Shkurti (Tocila), Kandidate
pr Dr.
Ky prezantim u prqendrua mbi mnyrn se si sexting sht nj fenomen n rritje
i cili shoqron zhvillimin e teknologjis dhe mund t jet abuziv pr fmijt dhe
adoleshentt. Edhe n Shqipri shum adoleshent jan ekspozuar ndaj ktij
rreziku. Prfundimet theksuan nevojn pr informacion dhe sensibilizim t prindrve
dhe msueseve dhe madje mund t ket nevoj pr ndryshime t reja ligjore.
Fmijt dhe Interneti, Monika Cenameri, Kandidate pr Dr.
Ky prezantim u prqendrua mbi rritjen e shpejt t prdorimit t internetit
n Shqipri dhe risqet e mundshme q lidhen me prdorimin e tij nga fmijt.
Prfundimet theksuan nevojn pr nj vlersim t ndikimit social t internetit mbi
fmijt; inkurajim t praktikave mbi marrdhniet sociale dhe nevojn pr informim
t fmijve mbi prdorimin e sigurt t internetit.
Mobilizimi i komunitetit pr parandalimin e dhuns ndaj fmijve, M.Sc. Merita
Mece
Ky prezantim u prqendrua mbi nj model t ndrhyrjes komunitare duke kombinuar
promovimin e t drejtave t njeriut, huave financiare dhe mbshtetjen ekonomike
dhe rritjen e kapaciteteve (duke prfshir dhe vullnetart) me nj fokus t veant
mbi disa komunitete Rome. Prfundimet theksuan faktin se megjithse prfshirja
dhe mobilizimi i komunitetit sht nj synim dhe investim afatgjat, nga ana
tjetr sht shum i rndsishm dhe ofron rezultate pozitive duke e krahasuar
me ndrhyrje t tjera dhe n bashkpunim me aktor t tjer vendor bazuar n
interesin m t lart t fmijs.
3.4. Workshop 4 Shrbimet Sociale, moderuar nga Prof. Dr.

Edmond Dragoti and Dr. Anila Sulstarova
Shrbimet Sociale t fokusuara mbi fuqizimin e fmijve, familjeve dhe komunitetit
si nj mas pr parandalimin e abuzimit t fmijve me aftsi t kufizuara, Etleva
Zeqo, Kandidate pr Dr.
18
Ky prezantim u prqendrua mbi shtjen e abuzimit t fmijve me aftsi t

kufizuara e cila rrezikon t jet e padukshme pr shkak t mungess s shrbimeve
t specializuara dhe t nj sistemi t unifikuar t mbrojtjes dhe vshtirsin e
shtuar pr disa nga kta fmij pr t raportuar abuzimin. Kjo nevoj mund t
prmbushet prmes: nj plani ndrhyrjeje pr antart e familjes s ktyre fmijve
ndrkoh q ata trajtohen n nj qendr duke prfshir shrbime punsimi, trajtim
psikologji etj.; duke br t mundur q psikologt brnda shkollave t trajtojn kt
fenomen. Prfundimet theksuan nevojn pr zhvillimin e programeve dhe politikave
kombtare dhe vendore t cilat trajtojn abuzimin e fmijve me aftsi t kufizuar
dhe politika monitoruese t standardeve dhe shrbimeve t ofruara nga organizatat
publike dhe private si edhe nevojn pr masa pr integrimin e tyre n shkoll duke
u prqendruar mbi parandalimin e abuzimit ndaj fmijve dhe bullizmin.
Fuqizimi i fmijve dhe zhvillimi i kapaciteteve mbrojtse si nj model efikas pr

ndrhyrjen e hershme dhe pr parandalimin e dhuns ndaj fmijve (nj praktik
bazuar n evidenc), M.Sc. Enkelejda Lopari, Alketa Lasku, Terre des hommes
Albania
Ky prezantim synoi t sillte nj praktik t bazuar n evidenc nga trreni mbi mnyrn
se si pjesmarrja e fmijs dhe prfshirja e fmijs n zhvillimin e reziliencs dhe
t aftsive mbrojtse jan shum t rndsishme n identifikimin e hershm dhe
parandalimin e abuzimit ndaj fmijve. Gjetjet e marra nga nj studim cilsor dhe
sasior mbi ndikimin e metodologjis t quajtur lvizje-lojra dhe sporte tregojn
se gjetja e mnyrave pr t prfshir fmijt dhe t rriturit n fazat e hershme
pr t forcuar reziliencn sht shum e rndsishme pr t identifikuar forma t
ndryshme t abuzimit ndaj fmijs dhe n krijimin e besimit pr ta raportuar at. Pr
m tepr, prmes ksaj metodologjie, sht vrejtur se kapacitete t ndryshme si
p.sh. rezilienca, aftsit mbrojtse prbjn elsin pr zhvillimin e fmijve dhe
t adultve. Forcimi i fmijve prmes metodologjive t fokusuara mbi fmijt dhe
krijimi i nj mjedisi dhe marrdhnie t sigurt me t rriturit si msueset, kujdestart,
prindrit etj. jan shum t rndsishme n promovimin e t drejts pr t pasur
mbrojtje dhe mirqenie pr fmijn.
Programe/shrbime sociale t prqendruara n fuqizimin e fmijve pa prindr si
nj mas pr t parandaluar dhunn ndaj tyre, Kandidate pr Dr .Orneda Hoxha
Ky prezantim u prqendrua mbi programe q synojn parandalimin e abuzimit ndaj
fmijve n institucionet rezidenciale. Kto programe duhet t prfshijn aktivitete
pr fuqizimin e fmijve dhe trajnime t mtejshme pr kujdestart kryesor, lidhur
me legjislacionin, njohurit mbi abuzimin ndaj fmijve dhe pasojat e tij etj.
Ky prezantim u ndoq nga diskutime t cilat synonin t sillnin nj informacion m t
prditsuar mbi situatn e institucioneve rezidenciale pr fmijt.
Mbshtetja ndaj familjes dhe fmijs nj prioritet i reformave t programeve t
mbrojtjes sociale, Matilda Nonaj
Ky prezantim u prqendrua mbi ri-vlersimin e sistemit t mbrojtjes sociale prmes
dy reformave t mdha me nj fokus t dyfisht mbi familjen dhe individin. Ky
kombinim synon t fuqizoj dhe mbshtes familjen n mnyr q t parandalohet
insitucionalizimi i fmijve dhe si e till konsiderohet si shum i rndsishm forcimi
i rolit t bashkive n rrethe n mnyr q t krijohet nj baz e fort e shrbimeve
t integruara. Prfundimet theksuan nevojn pr decentralizim t ndrhyrjeve
sociale prmes ri-organizimit, zgjerimit dhe kualifikimit t nj rrjeti t integruar t
prbr nga shrbimet sociale, shndetsore, arsimore dhe kulturore, trajnimeve
profesionale, shrbimeve t punsimit dhe strehimit etj.
Shrbimet multi-disiplinore t integruara t prqendruar mbi parandalimin,
mbrojtjen dhe ri-integrimin e fmijve t ekspozuar ndaj llojeve t ndryshme t
abuzimit, Denada Seferi, Kandidate pr Dr.
Ky prezantim u prqendrua mbi tipologjit e reja t shrbimeve, t krijuara prmes
hartimit dhe zbatimit t standardeve t mbrojtjes sociale pr fmijt dhe t ofruara n
institucionet publike dhe private t kujdesit shndetsor. Megjithat ekzistojn nj
19
numr problemesh brnda sistemit si pr shembull vshtirsit n bashkpunimin

ndr-sektorial n nivel qendror dhe vendor, kufizimet financiare dhe nj nevoj
pr nj rishikim t standardeve, vshtirsive gjat procesit t decentralizimit etj.
Prfundimet theksuan nevojn pr nj koordinim m t mir t strukturave n
nivel vendor dhe qendror dhe t t gjith aktorve q ofrojn shrbime sociale pr
fmijt sipas fushs s tyre t puns: sektori i drejtsis ka detyrimin t ofroj
mbrojtje ligjore falas pr fmijt n konflikt me ligjin, sektori arsimor duhet t ofroj
shrbime gjithprfshirse pr fmijt n nevoj, sektori shndetsor duhet t
ofroj shrbime shndetsore gjithprfshirse, shrbimet sociale gjithashtu duhet
t ofrojn shrbime t specializuara pr kta fmij ndrkoh q sektori policor
duhet t siguroj dhe ofroj shrbime gjithprfshirse si pr shembull identifikimi,
urdhr mbrojts etj.
Ky prezantim ngjalli diskutime mbi shrbimin e ri t kujdesit t birsimit dhe
prfitimet e tij n lidhje me mirqenien e fmijve.
Vlersimi i mbledhjes s t dhnave nga sistemi i mbrojtjes s fmijve n
Shqipri, Belioza Coku, Kandidate pr Dr.
Ky prezantim u prqendrua mbi llojin e t dhnave t mbledhura dhe mbi mnyrn
se si ato regjistrohen nga agjencit q ofrojn shrbime pr fmijt n Shqipri n
kontekstin e studimit epidemiologjik mbi abuzimin dhe neglizhencn ndaj fmijve
(BECAN). Prfundimet theksuan se abuzimi ndaj fmijs nuk raportohet aq sa
duhet dhe shpeshher bhet prmes nj surveliance pasive prandaj lind dhe
nevoja pr nj unifikim t raportimit t rasteve t abuzimit ndaj fmijve n Shqipri
duke qen se sistemi i mbrojtjes s fmijs po kalon npr nj proces reformimi.
Parandalimi i dhuns si nj mjet arsimor n shkolla, Dena Grillo, Floriana Hima.
Ky prezantim u prqendrua mbi prezantimin e projektit COMBI n shkolla dhe
prdorimi i kartave PEET si nj mnyr e re pr t disiplinuar fmijt brnda shkolls
duke eliminuar metodat e dhunshme t disiplinimit dhe duke i zvendsuar ato me
metoda pozitive. Prfundimet theksuan se metoda e re ka funksionuar mir n disa
shkolla por nevojitet akoma m tepr pun n mnyr q t integrohet kjo qasje e
re n filozofin e shkolls gjat komunikimit me fmijt.
Metodologjia multi-disiplinore prmes modelit t NJMF si nj metod pr
identifikimin e hershm dhe parandalimin e abuzimit t fmijs, M.Sc. Enkelejda
Lopari, Terre des homes Albania.
Ligji mbi Mbrojtjen e t Drejtave t Fmijve Nr. 10 347 krijoi themelet pr krijimin
e nj sistemi pr mbrojtjen e fmijve n Shqipri. Njsia pr Mbrojtjen e Fmijs
(NJMF), e ngritur n nivele vendore, prbn farn e ktij modeli. NJMF sht nj
shrbim social i ngritur n nivel vendor e cila identifikon, referon dhe koordinon
veprimet pr tiu prgjigjur rasteve t abuzimit ndaj fmijve. NJMF prdor nj
metodologji multi-disiplinore pr tiu prgjigjur rasteve n nevoj. Kjo metodologji
ka rezultuar q sht efikase dhe ka nj ndikim t madh n identifikimin dhe
mbshtetjen e rasteve t fmijve n rrezik ose q po abuzohen. Referata shqyrton
dhe reflekton n mnyr kritike mnyrat se si mund t aprovohen dhe prdoren
metodologji t tilla pr ndrhyrje t hershme, dhe identifikon rastet dhe siguron
masat parandaluese pr rastet e fmijve dhe familjeve n nevoj. Studimi i dhjet
20
rasteve studimore t marra nga Shqipria dhe t disa praktikave ndrkombtare nga
SHBA, MB dhe Australia tregojn se gjithmon e m shum po bhen prpjekje
nga institucionet publike dhe jo-publike mbi mnyrn se si t ohet prpara sistemi
i mbrojtjes s fmijs pr t pasur nj fokus m parandalues prmes metodologjis
multi-disiplinore ndaj identifikimit t hershm. M pas n referat prmenden
prfitimet dhe sfidat pr praktikimin e nj modeli t till dhe pr promovimin e ktij
modeli si nj metodologji e prbashkt sistematike e cila mund t rris vmendjen
e shrbimeve t ndryshme lidhur me fmijt n nevoj.
21
Ku do t shkojm
m tej? Konkluzionet
prfundimtare dhe
rekomandimet
P
rezantimet dhe diskutimet e mbajtura n t gjith workshop-et paraqesin nj

interes real nga ana e ligjvnsve, prpiluesve t politikave, strukturave zbatuese
dhe akademia pr t ndrmarr masa konkrete afat-shkurtra dhe afat-gjata pr t
zhvilluar m tej legjislacionin, pr zbatimin e kornizs ligjore q trajton shtjen e
dhuns ndaj fmijve, pr ndrmarrjen e strategjive t reja pr parandalimin dhe
uljen e dhuns ndaj fmijve dhe pr rritjen e sensibilizimit t opinionit publik n
kt drejtim.
Prfundimet dhe rekomandimet e prmendura m posht jan nj prmbledhje e
gjetjeve t Konferencs dhe i prkthejn ato n terma dhe hapa konkret q mund
t ndrmerren nga t gjith palt e interesuara prkatse t prfshira n trajtimin
e ksaj shtjeje t rndsishme. Megjithse ato mund t jen prmbledhur n
grupe t ndryshme interesi secili grup mund t gjej lidhje me t gjith grupet e
rekomandimeve n lidhje me fushn e tyre t puns q ka t bj me dhunn ndaj
fmijve.
22
Pr ligjvnsit
Nevojiten ndryshime ligjore pr t hartuar strategji pr parandalimin e dhuns
ndaj fmijve;
Nevojitet nj koherenc m e madhe e legjislacionit pr dhunn ndaj
fmijve lidhur me dispozitat ndrkombtare, e shoqruar me nj sqarim t
terminologjis, sidomos n Kodin Penal;
Indikatort e prgjigjes s shtetit ndaj dhuns ndaj fmijve duhet t prfshihet
n kornizn ligjore;
Duhet t ndrmerren ndryshime ligjore n lidhje me trajtimin e veprave penale
t fmijve nn moshn 14 vjeare;
Duhet t zhvillohet legjislacioni pr parandalimin e dhuns n sistemin arsimor,
s bashku me nj mekanizm ligjor pr ankimimet e fmijve;
Mekanizmi i mbrojtjes s adoleshentve LGBT, i krijuar sipas ligjit pr arsimin
para-universitar, duhet t prmirsohet;
Kodi Penal duhet t prmirsohet n mnyr q t trajtoj pasojat negative t

ekspozimit t fmijve ndaj internetit;
Vizibiliteti i shoqatave t gjykatave duhet t vlersohet.
Pr politik-brsit n nivel qendor
Indikatort q matin dhunn ndaj fmijve duhet t rishikohen dhe t zhvillohen
m tej dhe VKM duhet t prmirsohet; institucionet q veprojn pr tiu
prgjigjur atyre duhet t prfshihen n mnyr q t mundsohet hartimi i
politikave t nevojshme pr dhunn ndaj fmijve;
Programet e parandalimit dhe ndrhyrjet e hershme duhet t buxhetohen n
mnyr q sistemi i mbrojtjes s fmijs t jet m proaktiv dhe t jet n
gjendje t identifikoj dhe parandaloj aktet e dhuns ndaj fmijve prpara
se ato t ndodhin;
Nevojitet mbshtetje m e madhe nga qeveria qendrore dhe vendore t
mnyr q t fuqizohen mekanizmat e nivelit vendor (njsit e MF);
Programet pr mbrojtjen e fmijve duhet t jen n gjendje t ken nj
ndikim mbi pjesn m t madhe t fmijve vulnerabl dhe t jen m shum
t prqendruar ndaj fmijve;
Skema pr sigurimet shoqrore duhet t prmirsohet n mnyr q t
mbshteten m mir familjet dhe fmijt n nevoj;
Shrbimet psiko-sociale n shkolla duhet t mbshteten n mnyr q t
ndrtohen kapacitetet pr t ofruar konsultime individuale, lidhur me trajnimin
e punonjsve, por sidomos pr pengesat strukturore pr t punuar me individt
(koha, fokusi etj.);
UNICEF duhet t mbshtetet n rolin e tij n prmirsimin e modeleve t
programeve;
Nevojitet nj analiz e nevojs pr ri-forcimin e politikave penale lidhur me
mutilimin e gjenitaleve t fmijve.
Pr shrbimet sociale kombtare
Nevojitet nj monitorim i mtejshm, pr zbatimin e ligjit pr t drejtat e
fmijve nga ana e shoqris civile, institucionet e pavarura dhe nga Agjencia
mbi t Drejtat e Fmijs. Kto monitorime duhet t ofrojn informacion pr
politikat sociale pr fmijt;
Nevojitet ngritja dhe forcimi i strukturave multi-disiplinore t cilat parandalojn
dhunn n mnyr q t plotsojn ndrhyrjet aktuale t cilat funksionojn
vetm pasi ka ndodhur akti i dhuns;
Duhet t ngrihet nj sistem i cili t identifikoj gupe potenciale dhunuesish;
Duhet t organizohen fushata sensibilizimi q synojn publikun e gjer n
mnyr q t parandalohet dhuna ndaj fmijve dhe t krijohet nj sjellje
pozitive ndaj shrbimeve t reja (NJMF);
Duhet t ngrihen programe sensibilizimi lidhur me dhunn ndaj fmijve, t
cilat synojn popullatn e gjer, n lidhje me grupe specifike vulnerabl dhe/
ose me grupet q jan n rrezik pr tu diskriminuar;
Duhet t zhvillohen programe dhe aktivitete informuese t cilt synojn
prindrit; ato duhet t zhvillohen nga organizatat jo-fitimprurse dhe
23
institucionet shtetrore si p.sh. Agjencia n mnyr q ti prgatis prindrit

pr t menaxhuar prdorimin e internetit nga fmijt;
Duhet t krijohen ndrhyrje t reja lidhur me informacionin, konkluzionin dhe
rregulloret ligjore mbi Teknologjit e reja t komunikimit;
Duhet t krijohen programe dhe shrbime mbi prindrimin pozitiv, prfshir
ktu edhe konsultimet me prindrit, si pjes e shrbimeve sociale parandaluese
pr fmijt dhe familjet;
Duhet t bhet trajnimi i personelit t sektorve t ndryshm t sistemit ligjor
n mnyr q t respektohen t drejtat e minorenve n konflikt me ligjin dhe
roli i mbrojtsit ligjor duhet t nxirret m shum n pah;
sht i nevojshm nj integrim i programeve t ndryshme pr parandalimin e
dhuns ku prfshihen shum aktor si p.sh. msueset (COMBI), ose fmijt
(MOVE) etj. pr t rritur aftsit e tyre vepruese dhe prfitimet prej aftsive t
reja komunikuese;
Duhet t krijohet nj baz t dhnash nga t gjitha strukturat prkatse t
cilat punojn kundr dhuns ndaj fmijve, gjithashtu duhet parandaluar
keqprdorimi i t dhnave;
Prdorimi konfidencial i t dhnave lidhur me rastet e mbrojtjes s fmijs
prbn nj nevoj urgjente;
Nevojitet nj baz e t dhnave q ndihmon manifestimin/identifikimin social
t dhunuesve seksual t fmijve n mnyr q t parandalohet abuzimi
seksual ndaj fmijve;
sht e rndsishme t ket nj standardizim t mbledhje s t dhnave, t
standardeve dhe t mjeteve si pr strukturat publike ashtu dhe pr ato jopublike.
Pr politik-brsit n nivel vendor
Duhet t hartohen strategji vendore mbi t drejtat e fmijve n ato rajonet
vendore ku ato mungojn. Fmijt duhet t jen nj pjes aktive dhe n
qendr t proceseve t tilla;
Modeli i mobilizimit t komuniteti duhet t reflektohet m shum n strategjit
vendore si nj mjet pr t parandaluar dhe ulur nivelin e dhuns ndaj fmijve
dhe sidomos punn dhe shfrytzimin e fmijve;
Nevojitet nj bashkpunim i mtejshm ndrmjet strukturave t qeveris
vendore dhe qendrore n mnyr q shrbimet t ken punonjsit e nevojshm
dhe t ken trajnime specifike pr nevojat e grupeve t synuara;
Nevojitet forcimi i shrbimeve sociale n nivel vendor pr t parandaluar dhe
ulur abuzimin dhe pr t forcuar familjet pr rritjen e fmijve t tyre, si nj
mas parandaluese;
Duhet t ngrihen struktura t komunitetit t cilat synojn fuqizimin e individve
n rastet e personave me aftsi t kufizuar por gjithashtu edhe pr t rinjt t
cilt dalin nga institucionet dhe fmijt n shrbimet e prkujdesit birsues.
Pr akademin
Nevojiten krkime t mtejshme n mnyr q t kuptohet korniza
institucionale e mbledhjes s t dhnave dhe prpunimi i rasteve abuzuese;
24
Duhet t mbshteten krkuesit/studiuesit pr t shprndar punimet e tyre

mbi dhunn dhe abuzimin ndaj fmijve si pr shembull analizat e tekstit,
prindrim i shndetshm etj.
Duhet t ndrmerren studime t mtejshme t cilt analizojn shkaqet e ekspozimit
t fmijve dhe t rinjve shqiptar ndaj internetit si edhe pasojat q vijn;
Duhet t ndrmerret nj analiz e nivelit t trajtimit t informacionit mbi
prdorimin e sigurt t internetit n mbar kurrikuln shkollore;
Nevojiten studime t mtejshme n komunitet nga njsit/punonjsit e MF
ose nga institucione t tjera n mnyr q t prmirsohet informacioni
ekzistues mbi abuzimin e fmijve;
sht i rndsishm zhvillimi profesional i punonjsve social, personelit
shndetsor, policis dhe sistemit t drejtsis n mnyr q t sigurohet
nj mnyr e prbashkt e t kuptuarit dhe e debatit pr t parandaluar m
shum abuzimin e fmijve dhe pr t trajtuar shtjet n nj mnyr etike.
25
Artikujt
shkencor
MEKANIZMI I ANKESAVE PR MBROJTJEN

E ADOLESHENTEVE LGBT NGA DHUNA
DHE DISKRIMINIMI NE SISTEMIN ARSIMOR
PARAUNIVERSITAR NE SHQIPRI
Av. Altin HAZIZAJ
DOKTORANT
Katedra e t Drejts Publike,
Fakulteti i Drejtsis,Universiteti i Tirans
ahazizaj@yahoo.co.uk
1. Qllimi
Qllimi i ktij artikulli sht q t identifikoj dhe
analizoj mnyren sesi legjislacioni dhe rregulloret
e sistemit arsimor parauniversitar n Shqipri
bjn t mundur ngritjen dhe funksionimin
e mekanizmave dhe trajtimin e ankesave t
adoleshntve LGBT, pr mbrojtjen e tyre nga
dhuna dhe diskriminimi. Analiza ndalet dhe merr n
shqyrtim aspektet ligjore t mbrojtjes t t drejtave
t adoleshentve nga dhuna dhe diskriminimi
n ligjin kombtar dhe at ndrkombtar, e n
mnyr m specifike observon funksonimin e

skems s ankesave n kt system. S fundi,
dokumenti propozon disa zgjidhje pr mbrojtjen
e mirqenies dhe t t drejtave t adoleshentve
LGBT n sistemin arsimor para-universitar, si
dhe ta bj kt t fundit m t prgjegjshm pr
masat q duhet t marr pr eleminimin e dhuns
dhe diskriminimit, promovimit t mireqenies
fizike, morale, emocionale dhe shndetsore t
adoleshentve.
2. Prkufizime
Adoleshent1. Personi ndrmjet moshs 10-18 vje.
Dhun2. Prdorimi i qllimshm i forcs fizike apo
1 Developing Adolescents, A reference for Professionals. Shoqata
Amerikane e Psikologjis, 2002.
26
2 Etienne G. Krug, Linda L. Dahlberg, James A. Mercy, Anthony

B. Zwi and Rafael Lozano, World report on violence and health,
fuqis, q ka ndodhur apo mund t ndodh, ndaj

vetes, nj personi tjetr, ose kundr nj grupi ose
komuniteti, q on ose ka mundsi t oj n
plagosje, vdekje, dmtim psikologjik, keq-zhvillim
apo humbje t aftsive.
Geneva 2002.
Sistemi arsimor parauniversitar3. Arsimi parauniversitar prfshin nivelet arsimore me kodet 0, 1, 2

dhe 3, sipas Klasifikimit Ndrkombtar Standard t
Arsimit, t miratuar nga Konferenca e Prgjithshme
e UNESCO-s, n sesionin e 29-t t saj, n nntor
1997, prkatsisht:
a)
b)
c)
)
Niveli me kodin 0, arsimi parashkollor;

Niveli me kodin 1, arsimi fillor;
Niveli me kodin 2, arsimi i mesm i ult;
Niveli me kodin 3, arsimi i mesm i lart.
Seks4. Seksi i referohet statusit biologjik t nj

personi dhe q kategorizohet zakonisht si mashkull,
femr, ose interseksual (dmth., karakteristikat
e ndryshme q zakonisht dallojn femrat nga
meshkujt). Ka nj numr t treguesve t seksit
biologjik, si kromozomet, organet riprodhuese dhe
organet gjenitale.
Gjinia. Gjinia i referohet qndrimeve, ndjenjave dhe
sjelljeve q nj kultur i lidh me seksin biologjik t
nj personi. Sjelljet q jan n prputhje me kulturn
shoqrore gjersisht t pranuar konsiderohen se
jan n konformitet me normativen-gjinore (gendernormative), sjelljet q konsiderohen si t papajtueshme
me kt kultur konsiderohen si jo n konformitet me
normativen-gjinore (gender non-conformity).
Identitet gjinor5. Identiteti gjinor i referohet ndjenjs
sesi vetja e identifikon vetveten, si: femr mashkull
ose transgjinor/e. Identitet gjinor6. Kur identiteti
gjinor i dikujt dhe seksi biologjik nuk jan n harmoni
me njri-tjetrin, individi mund t identifikohet si
transeksual apo ndonj tjetr kategori trans-gjinie.
Orientim
seksual 7.
Orientimi
seksual
3 Ligj Nr. 69/2012 Pr Sistemin Arsimor Parauniversitar n

Republikn e Shqipris
4 The Guidelines for Psychological Practice with Lesbian,
Gay, and Bisexual Clients, adopted by the APA Council of
Representatives, February 18-20, 2011.Shoqata Amerikane e
Psikologjis.
5 Shoqata Amerikane e Psikologjisw, 2006
6 Kathy A. Gainor, Including Trasnsgender Issues in Lesbian,
Gay and Bisexual Psychology, Education, Research, and Practice
in Lesbian, Gay, Bisexual, and Transgendered Psychology.
Psuchological Perspectives on Lesbian and Gay Issues, Volume
5, 2000.
7 The Guidelines for Psychological Practice with Lesbian,
Gay, and Bisexual Clients, adopted by the APA Council of
Representatives, February 18-20, 2011.Shoqata Amerikane e
Psikologjis.
referohet seksit t atyre drejt t cilve nj njeri

trhiqet n aspektin seksual dhe romantik.
Kategorit e orientimit seksual zakonisht
prfshijn trheqjen prkundrejt gjinis s
njejt (gay ose lezbike), trheqjen pr gjinin
e kundrt (heteroseksualt), dhe trheqjen
ndaj t dyja gjinive (biseksualt). Ndrsa kto
kategori t vazhdoj t prdoret gjersisht,
studimet sugjerojn se orientimi seksual nuk
shfaqet gjithmon n kategori kaq t ndara dhe
midis tyre ka nj vazhdimsi (si p.sh., Kinsey,
Pomeroy, Martin, dhe Gebhard, 1953, Klein,
1993, Klein, Sepekoff , & Wolff, 1985; Shiveley
& DeCecco, 1977). Prve ksaj, disa studime
tregojn se orientimi seksual sht fluid pr
disa njerz dhe kjo mund t jet veanrisht
e vrtet pr grat (p.sh., Diamond, 2007,
Golden, 1987; Peplau & Garnets, 2000).
3. Dhuna ndaj fmijve dhe

adoleshentve dhe pasojat e saj
Nj ser studimesh kombtare dhe ndrkombtare,
t cilat kan matur prevalencn, incidencn dhe
pasojat e dhuns ndaj fmijve dhe adoleshentve,
theksojn ndr t tjera dy aspekte kryesore:
a. fmijt q raportojn se jan viktima t dhuns
shfaqin nj ser pasojash n shndetin e tyre
t shkaktuara nga dhuna, kur ata rriten;
b. fmijt viktima t dhuns, kan tendencn q
t bhen viktima t formave t tjera t dhuns
ndaj tyre.
Studimet n Shqipri pr pasojat afat-gjata t dhuns
ndaj fmijve mungojn, ndaj pr kt arsye sht e
rndsishme referenca tek studimet e pranuara nga
komuniteti i gjer shkencor n vende t tjera.
N meta-analizen e tyre mbi efektet qe ka dhuna
tek fmijt kur ata rriten, Wegman dhe Stetler n
t tjera shkruajn: Efekti i abuzimit t fmijve n
shndetin e t rriturve ishte m i madh n studimet
me kampion ekskluzivisht femra n krahasim me
studimet q prfshinin t dyja gjinit. Ky rezultat
duhet t interpretohet me kujdes t madh, sepse
prbrja gjinore e studimit mbi abuzimn ndaj
fmijve nuk pasqyron prevalencn e abuzimit pr
27
meshkujt dhe femrat n popullatn e prgjithshme.

Edhe pse shumica e studimeve t tashme t metaanalizs prfshijn vetm femrat n kampionet e
tyre, meshkujt kan po aq t ngjar si edhe femrat
q t prjetojn abuzimin, mbase edhe m shum
se to. Djemt kan m shum gjasa t jen viktima
t abuzimit t rnd fizik, abuzimit psikologjik, dhe
neglizhencs, ndrsa vajzat kan m shum gjasa t
jen viktima t abuzimit seksual8.
do keqtrajtim i fmijs mund t shkaktoj n pasoja
t dmshme dhe t pakthyeshme, megjithat,
studimet tregojn se kur kjo bhet n mnyr
kronike dhe t prsritur fmija prjeton pasoja m
t rnda9. Abuzimi i fmijve dhe neglizhenca mund
t ndikojn n t gjitha fushat e zhvillimit - fizike,
psikologjike, njohse, t sjelljes dhe ato sociale - t
cilat jan shpesh t ndrlidhura10.
Studimet e pakta shkencore n Shqipri mbi dhunn
ndaj fmijve dhe adoleshentve tregojn se Format
m t shpeshta t dhuns fizike n shtpi dhe n
shkoll jan ato me goditje dhe prkatsisht: nj n
dy fmij goditen n kok e trup n shtpi, ndrsa
nj n tre goditen edhe n shkoll. Kjo do t thot
se n shtpi fmijt prjetojn m shum akte t
dhuns fizike sesa n shkoll11.
N Shqipri studimet shkencore pr dhunn ndaj
adoleshentve LGBT jan inekzistente. As studimi
i Tamo/Karaj dhe as studimi i BECAN/CRCA nuk
e shtrin fushn e krkimit tek dhuna pr shkak
t orientimit seksual dhe identitetit gjinor. Nje
ser studimesh t reja n fushn e psikologjis
dhe edukimit, sidomos n Amerik, tregojn se
adoleshentt LGBT kan tendenca m t larta pr
8 Holly L. Wegman, Cinnamon Stetler, A Meta-Analytic Review
of the Effects of Childhood Abuse on Medical Outcomes in
Adulthood, Shoqata Amerikane e Psikosomatikws (http://www2.
furman.edu/academics/psychology /FacultyandStaff/Stetler/
Documents /Wegman%20%20Stetler%202009.pdf)
9 Arata, C. M., Langhinrichsen-Rohling, J., Bowers, D., &
OFarrill-Swails, L. (2005). Single versus multi-type maltreatment:
An examination of the long-term effects of child abuse. Journal of
Agrression, Maltreatment & Trauma, 11(4), 29-52.
10 Brown, J., Cohen, P., Johnson, J., & Smailes, E. (1999).
Childhood abuse and neglect: Specificity of effects on adolescent
and young adult depression and suicidality. Journal of the
American Academy of Child and Adolescent Psychiatry.
11 Adem TAMO, Theodhori KARAJ, Dhuna kundr Fmijve n
Shqipri, Qendra e Zhvillimeve Humane dhe Unicef, Tiran 2006
28
vetvrasje se adoleshentt heteroseksual (Russell,

2005; Saewyc, Skay, et al., 2007).
Homofobia dhe paragjykimet seksuale jan prvoja
t prditshme pr shum nxns LGBT (Kosci,
Diaz dhe Greytak, 2008). Pr shembull, nj studim i
mbi 200.000 nxnsve n Kaliforni tregoi se 7,5%
e tyre ishin viktima t bulizmit pasi sepse ata gay
ose lezbike ose dikush mendonte se [ata] ishin
(OShaughnessy, Russell, Hecks, Calhoun, dhe
Laub, 2004, f . 312).
T dhnat nga Sondazhi Sjelljet e Rrezikshme tek
t Rinjte n Massachusetts dhe Vermont gjetn se
t rinjt LGB n shkolla ishin n rrezik t lart t
dhuns dhe sjelljeve t rrezikshme shndetsore,
t tilla si prdorimi i substancave, marrdhnieve
seksuale t rrezikshme etj. Studime t tjera gjetn se
nxnsit q ngacmohen pr shkak t stuatusit t tyre
LGBT kan ankth m t madh psikologjik (Searer,
Turner, Givens, dhe Pollack 2008), depresion, vetdmtim, ose mendime m t shpeshta pr vetvrasje
(Almeida, Johnson, Corliss, Molnar, dhe Azrael,
2009; Espelage, Aragon, BIRKETT, dhe Koenig,
2008, Birkket, Espelage, dhe Koenig, 2009) dhe
prdorimi m t madh t substancave (Espelage et
al, 2008;.. Birkket et al, 200913).
Gjat vitit 2012, zyra e Komisionerit pr Mbrojtjen
nga Diskriminimi realizoi nj sondazh me msues
dhe nxns t sistemit arsimor para-universitar n
6 qarqe t Shqipris dhe rezultatet e anketimit
tregojn se msuesit ashtu edhe nxnsit mendojn
n nj mas jo t vogl se orientimi seksual dhe
identiteti gjinor jan shkaqe pr diskriminim n
Shkoll14. Ndrkoh q nxnsit raportojn se
orientimi seksual sht nj ndr shkaqet kryesore
t diskriminimit, msuesit nuk e konsiderojn at si
ndr faktort kryesor.
12 Stephen T. Russell, Joseph Kosciw, Stacey Horn, Elizabeth
Saewyc, Safe Schools Policy for LGBTQ Students, Social Policy
Report, volume 24, number 4, 2010
14 Anketim: Sa njihet dhe zbatohet nga drejtuesit e shkollave ligji
pr Mbrojtjen nga Diskriminimi dhe si sht implementuar ai tek
msuesit dhe nxnsit n shkolla, Komisioneri pr Mbrojtjen nga
Diskriminimi, Tiran 2012.
GRAFIK 1: Cilat mendoni se jane shkaqet e diskriminimit ne ambientet

shkollore (Sipas Mesuesve)
28.2%
17.2%
8.2%
8.7%
7.5%
5.1%
3.5%
16.9%
15.7%
5.6%
1.7%
8.4%
3.9%
3.3%
1.2% 0.4% 0.9% 1.4%
2.5%
0.0% 0.8%
GRAFIK 1: Cilat mendoni se jan shkaqet e diskriminimit n ambientet

shkollore (Sipas Nxnsve)
14.0%
15.0%
12.5%
12.0%
10.5%
7.0%
2.5%
3.5%
1.0%
2.0%
1.0%
1.0%
29
4. Legjislacioni ndrkombtar pr
mbrojtjen e adoleshentve nga dhuna
dhe diskriminimi
Nj ser aktesh dhe konventash t ratifikuara nga
Shqipria mbrojn integritetin fizik, mendor, moral
dhe shndetsor t fmijve dhe adoleshentve,
prfshi edhe mbrojtjen e tyre nga diskriminimi dhe t
drejtn pr arsim.
Neni 19 i KDF-s ndalet tek masat q shtetet pal

n Konvent duhet t marrin pr mbrojtjen e fmijve
nga t gjitha format e dhuns19.
Neni 28 dhe 29 i KDF-s garantojn t drejtn e
fmijs pr arsim, qllimet e arsimit, si dhe masat
q duhet t marrin shtetet pal pr t garantuar
respektimin e ksaj t drejte20.
Neni 1 i Deklarats Universale e t Drejtave t

Njeriut15 thot: T gjith njerzit lindin t lir dhe t
barabart n dinjitet dhe n t drejta. Ata kan arsye
dhe ndrgjegje dhe duhet t sillen ndaj njri tjetrit
me frym vllazrimi. Neni 7 i Deklarats ndalet tek
barazia prpara ligjit dhe mbrojtja nga diskriminimi16.
Konventa pr Eleminimin e t gjitha Formave

kundr Diskriminimit ndaj Grave (CEDA)
mbulon aspekte t rndsishme t t drehtave t
vajzave adoleshente, q kan t bjn me integritetin
e tyre fizik, mbrojtjen nga dhuna dhe diskriminimi,
mekanizmat e mbrojtjes etj.
Deklarata po ashtu garanton t drejtn e adoleshentve

pr arsim. Neni 26 i Deklarats, paragrafi 2, thot: Arsimi
duhet t drejtohet nga zhvillimi i plot i personalitetit t
njeriut dhe nga forcimi i respektimit t t drejtave t njeriut
dhe lirive themelore. Ai duhet t nxis kuptimin, tolerancn
dhe miqsin midis t gjith popujve, grupeve t racave
dhe besimeve17.
Konventa Europiane pr t Drejtat e Njeriut21

e Kshillit t Europs n Nenin 14 t saj garanton
mbrojtjen nga diskriminimi pr shkak t seksit ose
do statusi tjetr.
Konventa pr Mbrojtjen e t Drejtave t Fmijve

(KDF) sht ndr aktet kryesore ndrkombtare q
zhvilloi edhe m tej mbrojtjen dhe respektin pr t
drejtat e fmijve. KDF-ja sht ndrtuar mbi kater
parime kryesore: mos-diskriminimi (Neni 2), interesi
m i lart i fmijs (Neni 3), mbijetsa dhe zhvillimi
(Neni 6), dhe pjesmarrja e fmijs (Neni 12).
Pr analizn ton Neni 2, paragrafi 2, prshkruan
bazn ligjore mbi t ciln jemi mbshtetur: Shtetet
Pal marrin t gjitha masat e duhura, me qllim
q fmija t jet efektivisht i mbrojtur nga t gjitha
format e diskriminimit ose ndshkimit, pr shkak t
pozits, veprimtarive, opinioneve t shprehura ose
bindjeve t prindrve t tij, t prfaqsuesve t tij
15 Deklarata Universale e t Drejtave t Njeriut, Ministria e
Punve t Jashtme (http://www.mfa.gov.al/dokumenta/deklarata.
pdf)
16 Deklarata Universale e t Drejtave t Njeriut, Neni 7: T
gjith jan t barabart para ligjit dhe kan t drejt pa asnj
diskriminim t mbrohen barabar nga ligji.T gjith kan t drejtn
pr tu mbrojtur barabar kundr do diskriminimi q cnon kt
Deklarat, si dhe kundr do nxitje pr nj diskriminim t till.
30
ligjor ose t antarve t familjes s tij.18
17 Deklarata Universale e t Drejtave t Njeriut, Ministria e

Punve t Jashtme (http://www.mfa.gov.al/dokumenta/deklarata.
pdf)
Konventa pr Mbrojtjen e Fmijve nga

Shfrytzimi dhe Dhuna Seksuale e Kshillit t
Europs22 (q ndryshe njihet si Konventa e Lanzarotit)
18 Konventa pr Mbrojtjen e t Drejtave t Fmijs, Unicef
Shqipri (http://www.unicef.org/tfyrmacedonia/CRC_albanian_
language_version(3).pdf )
19 Konventa pr Mbrojtjen e t Drejtave t Fmijs, Unicef
Shqipri (http://www.unicef.org/tfyrmacedonia/CRC_albanian_
language_version(3).pdf ). Neni 19: 1. Shtetet Pal marrin t
gjitha masat legjislative, administrative, shoqrore dhe edukative
pr mbrojtjen e fmijs nga do form e dhuns fizike ose
mendore, fyerja ose keqtrajtimi, braktisja apo mosprfillja,
nprkmbja ose shfrytzimi, prfshir abuzimin seksual, pr sa
koh q ai sht nn ruajtjen e prindrve t tij ose t njrit prej
tyre, t prfaqsuesit ose prfaqsuesve t tij ligjor ose t do
personi tjetr t cilit i sht besuar. / 2. Kto masa mbrojtjeje
prfshijn, kur sht e prshtatshme, procedura t efektshme
pr hartimin e programeve shoqrore pr prkrahjen e nevojshme
t fmijs dhe atyre q kujdesen pr t, si dhe pr forma t tjera
parandalimi dhe identifikimi, raportimi, referimi, hetimi, trajtimi
dhe ndjekjeje t rasteve t keqtrajtimit t fmijs, t prshkruara
m lart, duke prfshir, n se duhet, procedurat e ndrhyrjes
gjyqsore
20 Neni 29, paragrafi 1/d: Shtetet Pal u morn vesh q
arsimimi i fmijs t ket pr synim: Ta prgatis fmijn
pr nj jet t prgjegjshme n nj shoqri t lir, n frym e
mirkuptimit, paqes, tolerimit, barazis midis sekseve dhe miqsis
midis t gjith popujve, grupeve etnike, grupeve kombtare e
fetare dhe personave me origjin autoktone;
21 Konventa Europiane pr t Drejtat e Njeriut, Gjykata
Evropiane e t Drejtave t Njeriut, Council of Europe,http://
www.echr.coe.int/NR/rdonlyres/9D74A089-C364-456A-A23B2C1B0725F73C/0/Convention_SQI.pdf
22 Lanzarote, 25.10.2007 (http://conventions.coe.int/Treaty/
EN/treaties/html/201.htm). Ratifikuar nga Kuvendi i Shqipris
n dat14.04.2009 dhe hyr n fuqi n 01.07.2010
n Nenin 2 prforcon parimin e mos-diskriminimit,

ku ndr t tjera prfshihet edhe orientimi seksual. N
Nenin 5 Konventa krkon q shtetet pal t marrin
masa stafet q punojn direkt me fmijt t jen t
informuar pr t drejtat e tyre, ndrsa neni 6 krkon
q shtetet t marrin masa legjislative q fmijt t
jen t informuar n lidhje me dhunn seksuale dhe
se ata kan mjete n dispozicion pr tu mbrojtur.
5. Legjislacioni i brendshm pr
mbrojtjen e adoleshentve nga dhuna
dhe diskriminimi
Shqipria ka br prparime t konsiderueshme n
drejtim t promovimit t legjislacionit t ri n drejtim
t mbrojtjes t t drejtave t fmijve nga njra an
dhe mbrojtjes s personave nga diskriminimi nga
ana tjetr. E njjta gj mund t thuhet edhe pr
legjislacionin pr sistemin arsimor para-universitar
n Shqipri. Prgjat nj periudhe 2 vjeare vendi
ka miratuar disa nga ligjet m t rndsishme pr t
drejtat e njeriut, nj aspekt sa pozitiv aq edhe pr tu
patur n qendr t vemendjes, pr shkak t rrezikut
t vazhdueshm t mos-zbatimit t ligjeve t reja
dhe dobsis s mekanizmave t zbatimit t tyre.
Kushtetuta e Shqipris n nj ser nenesh t
saj garanton mbrojtjen e t drejtave t fmijs pr t
mos u diskriminuar, pr arsim, identitet, pr mbrojtje
nga dhuna etj23. Qllimet e Kushtetuts shprehen
q n hyrjen e saj pr t ndrtuar nj shtet t
s drejts, demokratik e social, pr t garantuar t
drejtat dhe lirit themelore t njeriut, me frymn e
tolerances, e zotimin pr mbrojtjen e dinjitetit dhe
t personalitetit njerzor24.
Neni 15 i Kushtetuts garanton parimin e
patjetrsueshmrin t t drejtave t njeriut; Neni
garanton parimin e barazis s shtetasve prpara
ligjit dhe at t mos-diskriminimit; Neni 22 garanton
lirin e shprehjes; Neni 54 garanton mbrojtjen e
posame q fmijt dhe grat gzojn nga shteti,
prfshir edhe mbrojtjen nga dhuna dhe keqtrajtimi;
Neni 57 prcakton parimet e t drejts pr arsim.
23 Kushtetuta e Republiks s Shqipris, Qendra e Publikimeve
Zyrtare, 2003
24 Kushtetuta e Republiks s Shqipris, Qendra e Publikimeve
Zyrtare, 2003
Ligji pr Avokatin e Popullit25 bn t mundur

mbrojtjen e t drejtave, lirit dhe interesave t ligjshm
t individit nga veprimet ose mosveprimet e paligjshme
e t parregullta t organeve t administrats publike,
si dhe t t tretve q veprojn pr llogari t saj.
Kjo mbrojtje prfshin pa asnj lloj diskriminimi edhe
adoleshentt n sistemin arsimor para-universitar, t
drejtat e t cilve mund t shkelen nga shkolla. Kreu
3 i Ligjit pr Avokatin e Popullit rregullon sistemin
e ankesave dhe rregullat q ndiqen n shqyrtimin
e tyre. Nj vemendje e posame ligji i ka kushtuar
t miturit (nnkupton do person nn moshn 18
vje) pasi i jep t drejt Avokatit t Popullit q t
veproj, qofte edhe pa autorizimin e kujdestarit ligjor
t fmijs, pr t mbrojtur interesin m t lart t
fmijs26 (Neni 13/parag 2).
Ligji pr Mbrojtjen nga Diskriminimi27 pr her t
par prfshiu n legjislacionin shqiptar disa koncepte t
reja si orientimi seksual, identiteti gjinor, diskriminimi
i terthort apo edhe diskriminimi pr shkak t
shoqrimit. sht nj ligj q konsiderohet i prparuar,
jo vetm pr Shqiprin por edhe pr shum shtete t
Bashkimit Europian, fal edhe ekspertizs m t mir
kombtare dhe ndrkombtare q u dha n prgatitjen
e tij. Ligji fokusohet n ndalimin e diskriminimit n
fushn e shrbimeve dhe t mirave materiale, punsimit
dhe arsimit.
Ligji n tre nene t tij (Nenet 17-19) ndalet n disa
aspekte thelbesore t vet fushs s zbatimit t
ligjit, si mund t prmendim:
a. ndalimin e diskriminimit;
b. zbatimin e masave t prkohshme t
diskriminimit pozitiv dhe
25 Ligji Nr.8454, dat 4.2.1999, plotsuar me ligjin nr.8600
dat 10.04.2000, ndryshuar me ligjin nr.9398, dat 12.05.2005
(http://www.avokatipopullit.gov.al/?page_id=548 )
26 Ligji Nr.8454, dat 4.2.1999, plotsuar me ligjin nr.8600
dat 10.04.2000, ndryshuar me ligjin nr.9398, dat 12.05.2005,
Neni 13/2: N rastet kur Avokati i Popullit fillon proedurn e
shqyrtimit t shtjes me nismn e vet dhe kur kujdestari ose
prfaqsuesi i tij ligjor nuk vepron, nuk krkohet plqimi i t
dmtuarit kur sht i mitur apo i paaft mendrisht apo me aftsi
t kufizuara ose pr mbrojtjen e t drejtave t nj numri t madh t
individve.
27 Ligj Nr. 10221, dat 04.02.2010, Pr Mbrojtjen nga
Diskriminimi, Fletore Zyrtare Nr. 15, 25 Shkurt 2010,
botim i Qendra e Publkimeve Zyrtare. (mund t lexohet n
kt link: http://www.kmd.al/?fq=brnda&emri=Baza%20
Ligjore&gj=gj1&kid=110&kidd=86 )
31
c. caktimin e detyrimeve konkrete pr Ministrin

e Arsimit dhe Drejtuesit e institucioneve
arsimore pr t marr masa pr eleminimin
e diskriminimit n mjediset shkollore. Ligji
thekson faktin se do person q beson se sht
diskriminuar pr nj nga shkaqet e prmendura
n t ka t drejt ti drejtohet Komisionerit pr
Mbrojtjen nga Diskriminimi ose edhe Gjykats
pr t krkuar mbrojtjen nga diskriminimi dhe
ndalimin e sjelljes / mass diskriminimuese
(Neni 32 dhe 33 i Ligjit).
Ligji pr Mbrojtjen e t Drejtave t Fmijve28
sht nj ligj i ri q i shtohet gams s legjislacionit
vendas pr mbrojtjen e t drejtave t fmijve dhe q
ka pr qllim t rris zbatueshmrin e Konvents
pr t Drejtat e Fmijs (KDF) n Shqipri. Objekti
i ligjit sht t prcaktoj ...t drejtat dhe mbrojtjen
q gzon do fmij, mekanizmat prgjegjs, q
garantojn realizimin me efektivitet t mbrojtjes s
ktyre t drejtave, si dhe prkujdesjen e posame
pr fmijn29. Ndr t tjera ligji ndalon do form
dhune ndaj fmijve prfshir edhe vendosjen
e sanksioneve ndaj ushtruesve t dhuns nga
mekanizmi kryesor i zbatimit t ligjit (Agjensia
Shtetrore pr Mbrojtjen e t Drejtave t Fmijs).
Nj arritje e ligjit sht se ndr t tjera, pr her t
par n literaturn ligjore n Shqipri, e klasifikon
diskriminimin si nj ndr shkaqet e dhuns ndaj
fmijve dhe prcakton masat q merren pr
mbrojtjen e fmijs. Neni 21, Mbrojtja nga t gjitha
format e dhuns, prcakton se: Fmija mbrohet
nga do form e:
a. dhuns fizike dhe psikologjike;
b. ndshkimit trupor dhe trajtimit poshtrues e
denigrues;
c. diskriminimit, prjashtimit dhe fyerjes;
. keqtrajtimit dhe braktisjes;
d. mosprfilljes dhe neglizhimit;
dh. shfrytzimit dhe abuzimit;
e. dhuns seksuale.
32
6. Ligji pr Arsimin Parauniversitar dhe

mekanizmi i ankesave pr mbrojtjen e
adoleshenteve LGBT nga dhuna dhe
diskriminimi
Ligji i ri pr Sistemin Arsimor Para-universitar30 solli nj
sr ndryshimesh t mirpritura prej kohsh n drejtim
t administrimit t t gjith sistemit, prfshir edhe pjest
prbrse t tij. Nj ndr aspektet e rndsishme t
sistemit arismor para-universitar ka t bj me trajtimin e
nxnsve si dhe t drejtat dhe detyrimet e tyre.
N kt pjes t tij artikulli eksploron sesi sistemi
arsimor parauniveristar i prgjigjet arritjes s
qllimeve t ligjit dhe ndrtimit t mekanizmave q
jo vetm promovojn respektin midis vet nxnsve,
midis nxnsve dhe msuesve dhe midis nxnsve
dhe institucionit arsimor.
6.1 Qllimi i ligjit pr arsimin parauniversitar
dhe zbatimi i tij
Sipas ligjit sistemi arsimor parauniversitar ka pr
qllim formimin e do individi, n mnyr q t
prballoj sfidat e s ardhmes, t jet i prgjegjshm
pr familjen, shoqrin e kombin dhe n mnyr
t veant: a) t njoh, t respektoj, t mbroj
identitetin kombtar e t zhvilloj trashgimin dhe
diversitetin ton kulturor31;
Neni 5 i ligjit prcakton parimet thelbsore t t
drejts pr arsim n Shqipri. Nj nga risit e ligjit
sht se tek shkaqet e diskriminimit sht prfshir
edhe orientimi seksual prpos shum shkaqeve t
tjera. Neni 5/parag. 1 shkruan: 1. N Republikn
e Shqipris garantohet e drejta pr arsimimin
e shtetasve shqiptar, t huaj dhe personave pa
shtetsi, pa u diskriminuar nga gjinia, raca, ngjyra,
etnia, gjuha, orientimi seksual, bindjet politike ose
fetare, gjendja, ekonomike apo sociale, mosha,
vendbanimi, aftsia e kufizuar ose pr arsye t tjera
q prcaktohen n legjislacionin shqiptar.
Ky nen ndonse nuk i prfshin t gjitha shkaqet
dhe arsyet mbi t cilat individt apo grupe individsh
28 Ligj Nr. 10 347, dat 4.11.2010, Pr Mbrojtjen e t Drejtave

t Fmijve
30 Ligj Nr. 69/2012, Pr Sistemin Arsimor Parauniversitar n

Republikn e Shqipris
29 Neni 1, Ligj Nr. 10 347, dat 4.11.2010, Pr Mbrojtjen e t

Drejtave t Fmijve.
31 Neni 3, Ligj Nr. 69/2012, Pr Sistemin Arsimor

Parauniversitar n Republikn e Shqipris
mund t diskriminohen, t cilat permenden n Nenin

1 t Ligjit pr Mbrojtjen nga Diskriminimi, prsri
ka ln hapsira t mjaftueshme pr zbatimin e ktij
t fundit nga sistemi arsimor parauniversitar dhe
mekanizmat e zbatimit t ligjit.
Parimet e KDF-s kan gjtur gjithashtu gjersisht
zbatim n Ligj. Neni 6 prshkruan parimet e i ligjit
dhe ai sht ndrtuar dukshm mbi 4 pilart e
Konvents pr t Drejtat e Fmijs s OKB-s:
interesi m i lart i fmijs; mbijetsa dhe zhvillimi;
pjesmarrja e fmijve dhe mos-diskriminimi.
Paragrafi 3 i Nenit 6, thot: N sistemin arsimor
parauniversitar, nxnsve dhe punonjsve u ofrohet
mbrojtje nga do form veprimi ose mosveprimi q
mund tu shkaktoj diskriminim, dhun, keqtrajtim
ose dm moral.
Ligji krijon nj struktur vertikale t menaxhimdrejtimit t tij: Ministr Inspektoriati i Arsimit -
Njsi Arsimore Vendore- Kshill Kombtar i ArsimitInstitucion Arsimor32. Ministri prve detyrave t
tjera t prcaktuara n kt ligj: a) nxjerr urdhra
dhe udhzime pr zbatimin e ktij ligji; e) miraton
rregulloren tip t institucioneve arsimore;
Inspektorati Shtetror i Arsimit33, ka ndr t tjera si
funksion:
a)
vlersimin i cilsis s shrbimit t institucioneve arsimore dhe t njsive arsimore

vendore;
b)
kontrollimi i pajtueshmris s veprimtaris t
institucioneve arsimore dhe t njsive arsimore
vendore me aktet ligjore dhe nnligjore n
fuqi;
)
informimi i ministrit, njsive arsimore vendore
dhe institucioneve pr gjetjet e inspektimeve
arsimore, si dhe brja publike e tyre;
d)
prhapja e praktikave t suksesshme t
vendore.
Roli i Kshillit Kombtar i Arsimit Parauniversitar34
fokusohet ndr t tjera pr:
a)
hartimin e strategjive, programeve kombtare

dhe akteve ligjore;
b)
projektbuxhetin pr arsimin parauniversitar;
c)
shtje t tjera t politikave arsimore, me
krkesn e ministrit.
Njsit arsimore vendore35 kan pr detyr:
a)
zbatimin e Strategjin Kombtare t Arsimit

Parauniversitar;
b)
t mbshtes institucionet arsimore pr

prmirsimin e vazhdueshm t cilsis s
shrbimit arsimor;
Institucioni arsimor36 (1) ka pr detyr krijimin e

mjedisit miqsor pr nxnsit dhe t mundsive q
secili nxns t shfaq, t zhvilloj individualitetin dhe
t realizoj potencialin e tij n prputhje me kt ligj.
(2). Institucioni arsimor funksionon sipas rregullores
s tij t brendshme, e cila sht n prputhje m
kt ligj e aktet e tjera ligjore n fuqi dhe miratohet
nga titullari i njsis arsimore vendore prkatse.
6.2 Mekanizmi dhe procedura e ankesave pr
mbrojtjen e adoleshentve LGBT nga dhuna
dhe diskriminimi
Jo vetm pr shkak se legjislacioni ndr vite po
vjen duke u prmirsuar dhe shtuar me nocione t
reja, por edhe pr arsye t reformimit t mtejshm
t shoqris dhe familjes, pranimit m t gjer t
vlerave t reja shoqrore t respektit t individit dhe
t drejtave t tij, zhvillimit t shkencs drejt njohjes s
seksualitetit t njeriut, forcimit t statusit t individit
n familje dhe zhvlersimit t hetero-normativitetit,
adoleshentt LGBT do t ken tendenc q gjithnj
e m shum t jetojn dhe ta bjn orientimin e tyre
seksual apo identitetin gjinor publik si n mjediset e
ngushta t klass ashtu edhe m gjere.
Ndonse tabut dhe paragjykimet q shoqrojn
t drejtat seksuale, si pjes integrale e korpusit t
ligjeve t t drejtave t njeriut, jan ende t fuqishme
dhe prezente n kulturn vendase, pas miratimit t
Ligjit pr Mbrojtjen nga Diskriminimi, informacioni
n rritje, ndrgjegjsimi publik, roli i medias dhe




33
efekti i ligjit, do t ndikojn n prmirsimin e sjelljes

dhe qendrimeve ndaj individve LGBT prfshi edhe
adoleshentt LGBT.
Rasti m posht i raportuar nga nj adoleshent
pran ALO 116-Linjs Kombtare t Telefonit pr
Fmijt, tregon nga njera an dhunn, paragjykimet

dhe diskriminimin me t cilin ai prballet n sistemin
arsimor para-universitar, ndrkoh nga ana tjetr
tregon dilemat e tij n lidhje me seksualitetin e tij dhe
rolit q mund t luaj familja dhe shoqria e ngusht
n prmirsimin e gjendjes s tij.
RASTI D37
Djali telefonon nga qyteti i Tirans dhe sht 16 vje. Ai jeton me prindrit dhe ndjek shkolln e
mesme ne nj nga gjimnazet e njohura t Tirans. Ai shprehet shum i shqetsuar n lidhje me
disa shok t shkolls s tij, pasi ata shpesh here e shajne dhe e ofendojn me fjal t rnda.
E gjith kjo nuk vjen si pasoj e perceptimeve q shokt kan ndaj tij. Duke pare mnyren e t
sjellurit, t komunikuarit, t ecurs etj. ata e ofendojne me fjal t rnda n lidhje me orientimin
e tij seksual. Kjo sjellje e djemve shte shum e shpesht dhe si pasoje ai ndihet shum keq, por
reagimi i tij shte paqsor dhe prher mundohet ti shmanget bisedave apo edhe prballjeve me
ta. Ai shprehet se nuk ka besim tek psikologu i shkolles apo tek biseda q ai mund t bj me
msuesit e tij. Ai mendon se ndihma nga ana e tyre sht shum fiktive, thjesht pr faktin se
nuk di ndonj rast q nxenesit t jen ndihmuar nga psikologu i shkolls dhe q ndonj nxns
t ket besim q t bisedoj problemet e tija me t.
Djali shprehet se ndjehet mir me veten e tij dhe me mnyrn se si ai sillet. Ai mendon se sht
homoseksual sepse vrtet ndjen trheqje t forte pr djemt dhe jo pr femrat, por gjithsesi
mendon se tani sht shum heret pr t arritur n nj prcaktim t sakt t seksualitetit t tij.
Ai mendon se ka shum gjera akoma pr t msuar tek vetja e tij, por shte i sigurt pr faktin se
ai ndjehet mire me veten e tij. Shqetsimi i tij qndron tek sjellja q t tjert kan dhe mund t
kene n vazhdim ndaj tij. Ai mendon se e gjith mbarvajtja dhe harmonija e tij si n shkoll, n
shoqri, n rrug dhe kudo do shkatrrohet nj dit dhe kjo frik e ka vn n nj pikpyetje t
madhe pr mnyren se si ai duhet t ndjej, pra t kontrolloj ndjenjat e tij dhe t mundohet ti
kanalizoj n nje mnyr tjetr.
Ai thot se familja e tij e prkrah shum dhe e ndihmojn pr do problem apo penges qe ai
mund t ket, por ai nuk ka biseduar me ta pr problemin q ai ka n shkoll. Mendon se kjo
bised do e fuste n telashe t reja. Gjithashtu n mardhnie me shoqrin e tij t ngusht ai
thot se ndjehet shum mire dhe se kalon nje koh te madhe me ta, por akoma nuk mendon t
bisedoj me ta pr ndjenjat e tij.
37
34
37
M posht do t marrim n shqyrtim mekanizmat

dhe procedurat q Ligji pr Sistemin Arsimor
prdor pr shqyrtimin e ankesave t adoleshentve
LGBT dhe zgjidhjen e tyre, me qllim final
mbrojtjen e adoleshentve nga dhuna, keqtrajtimi
dhe diskriminimi. Kjo analiz na ndihmon q t
parashtojm edhe rekomandime sesi sistemi arsimor
para-universitar mund t ndrtoj politika dhe
mekanizma t rinj pr mbrojtjen e t gjith popullats
s adoleshentve, pjes e sistemit, nga dhuna dhe
diskriminimi.
Ligji n trsin e tij duket sikur krijon nj mekanizm
efektiv pr mbrojtjen e fmijve dhe adoleshentve
n trsi nga dhuna dhe diskriminimi, pr shkak
t prcaktimeve t Nenit 6 (Parimet e Ligjit) pr
garantimin e;
a.
interesit m t lart t fmijs;
b.
mbrojtjen e t drejtave t fmijve;
c.
mbrojtja nga diskriminimi dhe dhuna;
d.
gjithprfshirja;
dh. arsim cilsor;
e)
llogaridhnia etj.
Kur merren n analiz detyrat dhe funksionet e
organeve arsimore, shihet se ato jan m tepr t
lidhura m rregullimin e natyrs institucionale t
tyre, sesa me rregullimin e sjelljes sociale n kto
institucione dhe mbrojtjen e fmijve e adoleshentve
nga sjellja anti-sociale.
Ligji pr Arsimin cakton Komisionin e Etiks dhe
Sjelljes (KES) si autoritetin prgjegjs brnda
shkolls pr traktimin e ankesave dhe propozimin
e masave ndaj shkelsve t ligjit. KES38 sht
mekanizmi i vetm pr shqyrtimin e ankesave t
nxnsve. Ligji nuk ndalet n mnyrn sesi ngrihet

Komisioni, numrin e antarve dhe funksionet q
Komisioni ka, mbase sepse ligjvnsi ka menduar
se kjo shtje mund t rregullohet me vendime t
Ministrit t Arsimit.
KES39, prbhet nga msues, prindr dhe nxns.
Ai ka pr detyr t shqyrtoj ankesat e nxnsve,
t prindrve e t punonjsve t institucionit ndaj
shkeljeve t normave t etiks dhe t sjelljes dhe ti
propozoj drejtorit t institucionit masat prkatse.
Ligji nuk rregullon mnyrn e ankimit dhe
formn e ankess s nxnsit pr dhun,
diskrimimin apo edhe m gjer pr shkelje
t t drejtave individuale. Neni 6 prcakton se
do nxns gzon t drejtn e ankimit. Kjo le t
nnkuptohet se do nxns duhet ti drejtohet n
mnyr t drejtprdrejt KES gojarisht, n form
t shkruar ose nprmjet prfaqsuesit/kujdestarit
t tij ligjor. Ligji, ndonse jo n mnyr t shprehur
mohuese, duket se nuk i jep rndsi komunikimit
fillimisht t ankess s nxnsit me msuesit /
msuesin e tij.
Neni 56, paragrafi 3, prcakton detyrimet e msuesit,
ku prmenden: a) t zbatoj kt ligj dhe aktet
nnligjore, n zbatim t tij; b) t prkujdeset pr
mbarvajtjen e do nxnsi t tij; c) t zbatoj dhe
t zhvilloj kurrikuln; ) t prditsoj kompetencat
profesionale; d) t zbatoj rregulloren e institucionit; dh)
t jap ndihmsn e tij pr mbarvajtjen e institucionit
ku punon. Si shihet ligji nuk i cakton Msuesit
detyra t qarta institucionale pr administrimin fillestar
t ankesave t nxnsve t tij/saj, me prjashtim t
msuesve q jan antar t KES-it.
Skema 1: SKEMA E MEKANIZMIT TE ANKIMIT NE SISTEMIN ARSIMOR PARAUNIVERSITAR
(Msues
Nxnsi i
dhunuar
ose i
diskriminuar
Komisioni i
Etiks dhe
Sjelljes
(Msues)

Drejtor
i ri
Shkoll
35
Si shihet edhe nga skema 1, KES ka pr detyr

ti propozoj marrjen e masave prkatse pr t
sanksionuar ose dnuar shkelsin e etiks dhe
sjelljes. N ligj mungojn prkufizimet e etiks dhe
sjelljes dhe nuk bhet e qart nse parimet e Nenit
6 apo edhe parime t tjera n ligj do t konsiderohen
si nj kod etike dhe sjellje pr do individ q sht
pjes e sistemit.
Ligji nuk prcakton se cili sht qllimi i
zbatimit t masave dhe pr m tepr nuk i
prcakton (liston) se cilat jan masat q do
zbatohen. Kjo krijon konfuzion n zbatuesit e ligjit,
shumica e t cilve nuk jan profesonist t ligjit, por
zyrtar publik t specializuar n fushn e arsimit.
Mekanizmi i ankimit, i skematizuar m sipr, i jep t
drejt Drejtorit q t vendos pr masat prkatse
q duhet t marr pr t eleminuar sjelljet negative
dhe etikn e paprshtatshme n shkoll. Megjithat
nse hedhim nj vshtrim tek detyrat institucionale
t Drejtorit, t prfshira n Nenin 54, paragrafi 2 i
ligjit, shohim se ai sht prgjegjs pr: a) zbatimin
e ktij ligji dhe t akteve nnligjore n zbatim t tij;
b) prmirsimin e cilsis s shrbimit arsimor; c)
zbatimin dhe zhvillimin e kurrikuls; ) menaxhimin
e personelit dhe krijimin e kushteve pr zhvillimin
profesional t punonjsve t institucionit. Nga
sa shihet nga leximi i nenit prkats, n detyrat
institucionale t Drejtorit nuk prfshihet as marrja
e masave disiplinore ndaj shkelsve t ligjit dhe as
procedurat q do t ndiqen kur kjo krkohet nga
KES.
6.3 A i mungon ligjit fokusi dhe dshira pr
t mbrojtur adoleshentt apo ligji mban nj
qndrim paragjykues ose diskriminues ndaj
adoleshentve LGBT?
Prbrja e KES me msues, prindr dhe nxns, n
situatn aktuale t paragjykimeve dhe diskriminimit,
q shpesh shoqrohen me dhun, t gjendjes s
adoleshentve LGBT, ka tendencn t frenoj
do adoleshent t ankohet n nj komision q nuk
garanton privatsin dhe mbrojtjen n trsi t t
drejtave t adoleshentit ankues.
Qllimi i ligjit nuk sht vetm thjesht t normoj
sjelljen sociale humane, por edhe t garantoj q
36
institucionet dhe mekanizmat e zbatimit t ligjit jan

t afta t marrim masa pr t mbrojtur individt m
pak t mbrojtur t shoqris.
Konventa pr Mbrojtjen e t Drejtave t Fmijve
(Neni 19 i KDF) krkon q shtetet pal t marrin masa
legjislative, administrative, sociale dhe edukative pr
t mbrojtur fmijt nga t gjitha format e dhuns.
Kto masa duhet t prfshijn edhe prcaktimin e
procedurave pr raportimin, referimin, hetimin dhe
trajtimin e rasteve t dhuns ndaj fmijve.
Mungesa e nj mekanizmi efektiv ankimimi t
shoqruar me politika dhe rregullore pr mbrojtjen
e fmijve nga dhuna dhe diskriminimi pr shkaqet
e parashikuara n Nenin 5 t Ligjit pr Arsimin
Parauniversitar dhe n Ligjin pr Mbrojtjen nga
Diskriminimi jan tregues se ligjvnsi nuk sht
prqendruar mjaftueshm n mbrojtjen e fmijve
nga dhuna dhe diskriminimi, q jan dy nga faktort
q m s shumti ndikojn n shndetin fizik dhe
mendor t adoleshentve dhe mirqenien e tyre.
Mungesa e nj Zyrtari t t Drejtave t Fmijve
n n do shkoll, krijon tendencn q ankesat e
adoleshentve LGBT (por jo vetm) pr dhun dhe
diskriminim a) t mos merren seriozisht nga trupa
msimore; b) t mos shqyrtohen si duhet, prfshi
edhe marrjen e masave q eleminojn sjelljet e
dhunshme dhe qendrimet diskriminuese; c) t bhen
pjes e sistemit t mbrojtjes sociale t fmijve
(Njsive t Mbrojtjes s Fmijs).
Pavarsisht se nga t dhnat q kemi n dispozicion
sht e vshtir t vrtetohet sa m sipr, pr shkak
t kohs s shkurtr t zbatimit t ligjit, ekziston
arsyeja t besohet se mungesa e mekanizmit t
ankesave krijon premisa q ligji t mos arrij qllimet,
parimet dhe objektivat, pr t cilat sht miratuar
dhe si pasoj mos marrja e masave poro-aktive
n drejtim t prmirsimit t ligjeve dhe politikave
mund t t krijoj nj xhungl brnda mjediseve
shkollore, ku individt-adoleshent me m shum
pushtet dhe forc mund t mbizotrojn t paktn
jetn sociale t nxnsve n dukje m t dobt apo
m t ndryshm se ata.
Paragjykimet dhe diskriminimi jo vetm q bjn nj
diferenc pr nxnsit si individ, por pr m tepr
ato formsojn kulturn e shkollave dhe krcnojn

efektivitetin e institucioneve arsimore40.
Ashtu si e thekson edhe Ligji, sht detyr dhe
prgjegjsi e sistemit arsimor t zgjidhe ankesat q
kan t bjn me sistemin dhe pjest prbrse t
tij, prpara se ato t bhen pjes e ankesave drejt
institucioneve t pavarura t t drejtave t njeriut si:
Avokati i Popullit, Komisionerja pr Mbrojtjen nga
Diskriminimi apo edhe Gjykats. Nse do ankes
do t prfundonte n sistemin e ankesave t t dy
institucioneve t pavarura, kjo do ti ekspozonte
institucionet arsimore parauniverstare dhe vet
sistemin prball krkesav pr dmshprblim
moral, social dhe financiar t t dmtuarve nga
dhuna dhe diskriminimi.
T drejtat e fmijve jan t drejta universale dhe
t gzueshme njsoj nga t gjith fmijt dhe
adoleshentt n sistemin arsimor para-universitar,
t cilat burojn si nga Kushtetuta e Shqipris
ashtu edhe nga Konventa pr t Drejtat e Fmijs
dhe akte t tjera kombtare e ndrkombtare.
Pas analizs s elementve prbrs t Ligjit
pr Sistemin Arsimor Parauniversitar dhe
mekanizmit t ankimit arrihet n konkluzionin
se vet ligji nuk ndrton nj mekanizm t
sigurt, t drejt dhe efektiv pr shqyrtimin
e ankesave t adoleshentve pr dhun dhe
diskriminim pr shkak t orientimit seksual,
i cili garanton: a) privatsin e adoleshentit; b) q
garanton mirqenien dhe sigurin e tij/saj fizike
dhe emocionale; c) q eleminon shkeljen e t
drejtave, sjelljen dhunuese ose diskriminuese;
d) q shprblen nxnsin pr dmin q i sht
shkaktuar dhe s fundi; e) q merr masa pr
rehabilitimin dhe korrektimin e sjelljeve dhe
qndrimeve t dhunshme dhe/ose diskriminuese.
Si prfundim Ligji pr Arsimin Parauniversitar
n Shqipri nuk arrin t garantoj se t gjith
adoleshentt LGBT do t gzojn t drejta t
njjta dhe t barabarta me bashkmoshatart
e tyre. Pr shkak t mungess s mekanizmit
dhe politikave t mbrojtjes t t drejtave t
adoleshentve, ligji le hapsira pr brjen e dallimit,
prjashtimin, kufizimin apo trajtimin e diferencuar

t adoleshentve LGBT ndaj atyre heteroseksual,
q mund ti pengoj ata pr ushtrimin n t njjtn
mnyr me adoleshentt e tjert, t t drejtave e
lirive themelore t tyre.
7. Konkluzione dhe rekomandime

Shqipria nuk ka studime t mirfillta mbi pasojat
e dhuns dhe diskriminimit tek adoleshentt pr
shkak t orientimit seksual dhe identitetit gjinor
t tyre. Nevoja pr studime n popullata t gjra
sht shum e nevojshme pr t par se cila sht
incidenca dhe prevalence e dhuns dhe diskriminimit
pr kto shkaqe, si dhe format krysore me t cilat
shfaqet dhuna dhe diskriminimi ndaj adoleshentve
LGBT;
Prmirsimi i legjislacionit t brendshm po krijon
premisa pozitive pr mbrojtjen e adoleshentve
LGBT, por edhe t adoleshentve n trsi,
nga dhuna, qendrimet dhe sjelljet paragjykuese
dhe diskriminuese. N kt aspekt funksionimi i
mekanizmave t ankimit pran Avokatit t Popullit,
Komisioneres pr Mbrojtjen nga Diskriminimi apo
Agjensis Kombtare t Fmijve, jan t nj
rndsie vitale pr shum adoleshent dhe t rinj
LGBT, pr t krkuar mbrojtje dhe rivendosjen
n gjendjen e mparshme t t drejtave t tyre t
shkelura.
Legjislacioni i brendshm n trsin e tij prputhet
me normat ndrkombtare. Sidoqoft mbetet ende
shum t pr t br n drejtim t zbatimit t plot t
tyre nga sistemi i drejtsis, arsimit dhe ai i mbrojtjes
sociale.
Ligji pr Sistemin Arsimor Parauniversitar, pavarsisht
prfshirjes s nocioneve t reja t mbrojtjes s
fmijve nga dhuna dhe diskriminimi, prfshir edhe
orientimin seksual, pr shkak t mungess s nj
strukture t brendshme q garanton shqyrtimin
mbi baz t kritereve dhe procedurave t qarta t
privatsis, t t drejtave t fmijve dhe mbrojtjes
s interesit m t lart t fmijs, krijon premisa
q t mos mbroj adoleshentt LGBT nga dhuna
dhe diskriminimi. N kt aspekt duhet par me
prioritet forcimi i mekanizmit t mbrojtjes s fmijve
37
dhe adoleshentve nprmjet rishikimit t disa

neneve n ligj, prfshir edhe inicimin e politikave,
procedurave dhe rregulloreve pr mbrojtjen e
adoleshentve LGBT nga dhuna, paragjykimet,
sjelljet dhe qendrimet diskriminuese.
Ligji pr Arsimin Parauniversitar n Shqipri
nuk krijon nj mekanizm t plot dhe efektiv
t shqyrtimit t ankesave pr mbrojtjen e
adoleshentve nga dhuna, diskriminimi dhe shkelja
e t drejtave t tyre individuale. Kjo munges krijon
premisa pr mos-mbrojtjen e t drejtave universale
t fmijve dhe adoleshentve, sipas parimeve t
KDF-s dhe Kushtetuts s Shqipris, moszbatim efektiv t ligjit nga njera an, por nga ana
tjetr rrit rrezikun e xhunglzimit t shkolls pr
shkak t mungess s procedurave dhe masave
q institucioni arsimor duhet t marr pr t
eleminuar dhunn, diskriminimin dhe shkeljen e t
drejtave t adoleshentve.
38
N vijim t konkluzionit t msiprm, rekomandohet

q do institucion arsimor, publik dhe privat, t
miratoj politikn e tij t tolerancs zero ndaj dhuns
dhe diskriminimit t adoleshenve LGBT, por edhe
m gjer, prfshir edhe punsimin e Zytarve t
t Drejtave t Fmijve n Shkolla. Kjo duhet br
jo vetm pr ti dhn mundsi do individi q t
zhvilloj potencialet e tij intelektuale dhe fizike, por
edhe pr t shmangur pasojat afat-gjata q dhuna
dhe diskriminimi shkaktojn tek adoleshentt e m
pas tek t rriturit.
Trainimi, informimi dhe miratimi i Rregulloreve tip
Shkolla t Sigurta dhe Miqsore mund t prdoren
pr t nxitur dhe lehtsuar zbatimin e ligjeve dhe
ndryshimin e qendrimeve nga ana e trups msimore
drejt adoleshentve LGBT dhe ndrmjet bashkmoshatarve t tyre, prfshi edhe bashkpunimin
me grupet rinore LGBT apo organizatat e tyre t
shoqris civile.
DHUNA NDAJ FMIJVE N

KONTEKSTIN FAMILJAR
P.h.D., Dr. Altin SHEGANI1
Abstrakt
N preambul t Konvents mbi t Drejtat e Fmijs
parashikohet se familja sht mjedisi natyror pr
rritjen dhe mirqenien e t gjith antarve t saj,
dhe veanrisht fmijve, duke pranuar se familja
ka m shum potencial pr t mbrojtur fmijt duke
ju garantuar atyre sigurin e prshtatshme fizike
dhe emocionale. Eliminimi i dhuns ndaj fmijve
sht ndoshta m i vshtir n kontekstin e familjes,
pasi nga shumica konsiderohet si ngushtsisht e
lidhur me sfern e privatsis. Sidoqoft, pr t
drejtat e fmijve, mbijetsn, zhvillimin, dinjitetin
dhe integritetin fizik t tyre, nuk duhet t ndalemi
n dern e shtpis familjare, as n detyrimet e
shteteve pr t siguruar kto t drejta pr fmijt.
Prevalenca e dhuns kundr fmijve nga prindrit
dhe antart e tjer t familjes s ngusht (fizike,
seksuale, psikologjike, si dhe neglizhenca e
qllimshme - ka qen e njohur dhe e dokumentuar
n dekadat e fundit).
Hyrje
Fmijria konsiderohet nga disiplinat mjeksore,
psikologjike e pedagogjike si nj periudh vendimtare
pr t ardhmen e zhvillimit t fmijve si individ dhe
si qytetar2.
Rndsia e ksaj periudhe pr gjith zhvillimin e
mpasshm e bn t domosdoshme q pr fmijt
t tregohet kujdes i posam pr tua plotsuar
atyre nevojat zhvillimore. Njra prej tyre sht nevoja
1 Dekan i Fakultetit t Drejtsis, Universiteti i Tirans
2 Qendra e Zhvillimeve Humane A. Tamo, Th. Karaj
pr siguri, ku n munges t saj sht e pamundur

t kemi individ t shndetshm dhe qytetar t
prgjegjshm.
Keqtrajtimet, abuzimet dhe dhuna ndaj fmijve jan
fenomene t cilat kan bashkshoqruar historin e
njerzimit dhe t zhvillimit t shoqris.
Ky fenomen arkaik sht prcjell edhe n ditt e
sotme, derisa shtetet, t ndrgjegjshm pr rndsin
e ktyre akteve dhe pasojave t tyre, ndrmorrn
nj sr nismash ligjore dhe institucionale, bazuar n
interesin m t lart t fmijs, me synim mbrojtjen
juridike, psikologjike, sociale t tyre si nj nga
drejtimet m t rndsishme t politikave sociale t
do shteti demokratik.
N themel t politikave sociale pr mbrojtjen e t
drejtave t fmijve, reflektohen parimet themelore
te Konvents s OKB-s, Pr t Drejtat e
Fmijs3, miratuar nga Asambleja e Pergjithshme
e Organizats s Kombeve t Bashkuara me
20 nntor 1989, si edhe instrumentave t tjera
ndrkombtare t ratifikuara kto edhe nga Shteti
Shqiptar, t cilat theksojn se fmijt, t kushtzuar
nga element t till si: mosha, mungesa e pjekuris
fizike dhe intelektuale, kan nevoj pr nj mbrojtje
dhe vmendje t veant, nga familja si edhe
institucionet shtetror.
N funksion t pasqyrimit t problematikave me
t cilat prballet kjo kategori vulnerabl, sht me
rndsi edhe defincioni sipas pikpamjes juridike i
nocionit fmij.
Sipas legjislacionit shqiptar, i cili sht n prputhje
3 Konventa Pr te Drejtat e Fmijs u ratifikua nga Kuvendi i
Republikes se Shqiperis ne Shkurt 1992 dhe hyri ne fuqi ne Mars
1992.
39
me legjislacionin ndrkombtar n mbrojtje t t

drejtave t fmijve:
Me fmij kuptohet do njeri nn moshn 18
vje. Me arritjen e ksaj moshe sipas legjislacionit
civil, personi fizik fiton zotsi t plot juridike pr t
vepruar. Kur mosha e personit nuk sht plotsisht
e prcaktuar, por ekzistojn arsye q ln t
nnkuptohet se personi sht fmij, ky person
konsiderohet fmij dhe prfiton nga legjislacioni
n mbrojtje t fmijve, derisa mosha e tij t jet
prcaktuar plotsisht.
1.
Kuadri legjislativ kombtar dhe

ndrkombtar mbi t drejtat e
fmijve (veanrisht e drejta pr t
qen i mbrojtur nga dhuna)
Vitet e fundit, evidentohet nj interes i lart i shtuar

sa i takon mbrojtjes juridike t fmijve ndaj do
forme dhune.
Si rrjedhoj jan ndrmarr nj sr nismash
jo vetm n nivele kombtar dhe ndrkombtar
duke theksuar rndsin dhe nevojn q paraqet
harmonizimi i legjislacioneve t shteteve me
kultura, potencial ekonomik dhe zhvillim politikosocial t ndryshm, n fushn e parandalimit t
dhuns ndaj fmijve, konform standardeteve
ndrkombtare.
Ndr nismat kryesore me karakter ndrkombtar me
karakter ligjor, e ratifikuar nga pjesa m e madhe
e shteteve, sht Konventa e OKB-s e vitit1989,
e cila dikton nevojn pr eliminimin e dhuns ndaj
fmijve duke i konsideruar kta t fundit si subjekte
t prkrahjes, prkujdesit dhe ndihmss nga t
gjitha insitucionet private dhe publike dhe duke filluar
pik s pari nga familja.
N Shqipri, mbrojtja e t drejtave t njeriut dhe ato
t fmijs n veanti kan psuar prmirsime t
ndjeshme nprmjet reformave t gjithanshme ligjore
dhe institucionale, duke u prshtatur standarteve
Europiane.
N Kushtetutn e Republiks s Shqipris
sanksionohet se nj nga detyrat kryesore t shtetit
ton t s drejts sht mbrojtja dhe garantimi i t
drejtave t njeriut, ndr t cilat edhe mbrojtja e t
drejtave t fmijve.
40
Sipas nenit 54 t Ligjit ton Themeltar, fmijt

gzojn t drejtn e nj mbrojtjeje t veant nga
shteti.
N kt kontekst, mund t prmendim se
institucionet publike si edhe ato private te mbrojtjes
sociale, gjat procesit t vendimarrjes, n kuadr t
zbatimit t detyrave t tyre ligjore, duhet t mbajn
parasysh interesin m t lart t fmijs.
N vijim t kuptimit t mbrojtjes t nj t drejte
kushtetuese, theksojm se do fmij ka t drejt
t jet i mbrojtur nga dhuna, keqtrajtimi, shfrytzimi
dhe prdorimi pr pun, e veanrisht nn moshn
minimale pr pun, q mund t dmtoj shndetin,
moralin ose t rrezikoj jetn a zhvillimin e tij normal.
Konventa e OKB-s mbi t Drejtat e Fmijs merr nj
rndsi t veant praktike duke konsideruar faktin
se vet Kushtetuta4 e Republiks s Shqipris i jep
mundsin ktij akti t jet pjes e rendit t brendshm
juridik, nga moment i ratifikimit dhe mbi t gjitha i njeh
me fuqi mbizotruese ndaj do ligji jo konform me
t, si edhe mund t zbatohet direkt n rastin kur n
legjislacionin e brndshm ka mangsi n lidhje me
fushn e mbrojtjs s t drejtave t fmijve.
N prputhje me nenin 19 t Konvents s
siprcituar, shtetet antare, duhet t marrin t
gjitha masat legjislative, administrative, shoqrore
dhe edukative pr mbrojtjen e fmijs nga do
form e dhuns fizike ose mendore, fyerja ose
keqtrajtimi, braktisja ose mosprfillja, nprkmbja
ose shfrytzimi, prfshir abuzimin seksual.
Legjislacioni kombtar n frymn e legjislacionit
ndrkombtar n mbrojtje t t drejtave t fmijve
miratoi n vitin 2010 Ligj Nr.10 347, Pr mbrojtjen
e t drejtave t fmijs.
Me qllim pershtatjen e legjislacionit t brendshem
me Konventen e OKB-se mbi te Drejtat e Fmijs,
pas Marsit 1992 jan miratuar nje sere ligjesh dhe
vendimesh te cilat direkt, apo indirekt ndikojne ne
permiresimin e te drejtave te fmijs ne Republiken
e Shqiperis. Si te tille mund te permenden:
Kodi i Familjes, ligji Nr. 6599, dat
29.06.1982;
Kodi Penal, ligji nr.7895, dat 27.01.1995, i
ndryshuar;
4 Shih nenin 122 t Kushtetuts s Republiks s Shqipris
Kodi i Procedures Penale, ligji Nr.7905, dat

21.3.1995;
Kodi Civil, ligji Nr. 7850, dat 29.07.1994;
Kodi i Procedures Civile, ligji Nr. 8116, dat
29.03.1996;
Kodi i Punes, ligji Nr.7961, dat 12.07.1995;
Konventa e Hages Pr mbrojtjen e fmijeve
dhe bashkpunimin pr biresimet jashte
vendit, ratifikuar ne qershor 2000, me ligjin
8624, date 15.06.2000;
Ligji nr.8328, date 14.04.1998 Pr te drejtat
dhe trajtimin e te dnuarve me burgim.
Nj ndr aktet ligjore me rndsi substanciale, q
garanton mbrojtjen juridiko-penale t fmijve sht
edhe Kodi Penal i Republiks s Shqipris:
N dispozitat e tij parashikohen masa m t buta
ndshkimore pr t gjith autort e veprave penale
t cilt n momentin e kryerjes s veprs kan qn
t mitur5.
N t kundrt, n legjislacionin penal parashikohen
masa dnimi m t ashpra nse vepra penale sht
kryer kundr fmijve6.
M konkretisht, Kodi Penal n kreun II Vepra
penale kundr personit, Krime kundr jets, n
nenin 79, parashikon se Vrasja me dashje e kryer
ndaj t miturit nn gjashtmbdhjet vje dnohet
me burgim t prjetshm a me vdekje;
Neni 101-Marrdhnie seksuale me dhun me t
mitura t moshs 14-18 vje kur sjell si pasoj vdekjen
ose vetvrasjen e t miturs, dnohet me burgim jo
m pak se pesmbdhjet vjet-Duhet t riformulohet
kjo dispozit q t prfitojn dhe t miturit(jo vetm t
miturat).Neni 106-Marrdhnie seksuale me persona
n gjini ose nn kujdestari:Kryerja e marrdhnieve
seksuale midis prindrit dhe fmijs, vllait dhe motrs,
midis personave t tjer q jan gjini n vij t drejt
ose me persona q ndodhen n raporte kujdestarie
apo t birsimit, dnohet me burgim gjer n pes
vjet.Neni 108-Vepra t turpshme :Kryerja e veprave
t turpshme me persona q nuk kan arritur moshn
katrmbdhjet vje, dnohet me burgim gjer n pes
vjet.
Kodi Penal i RSH duhet t parashikoj n nj
dispozit m vete dhunn ndaj fmijve si vepr
5 Shih nenet 33/2, 51, 52 t Kodit Penal
6 Shih nenin Neni 50 t Kodit penal Rrethanat rnduese
penale me sanksione t rnda penale sepse sht

nj dukuri q haset dendur n realitetin shqiptar
Me synim garantimin e integritetit fizik dhe t drejtave
t fmijs, neni 109 i Kodit Penal, parashikon
se n rastin e Rrmbimit t fmijs nn moshn
katrmbdhjet vje, fshehja ose zvendsimi me
nj tjetr, dnohet jo m pak se njzet vjet ose me
burgim t prjetshm a me vdekje. Pra n kt rast
parashikohen sanksione m t rnda, kur rrmbimi
realizohet ndaj nj fmije dhe jo ndaj do personi
tjetr madhor.
N nenin 124 parashikohet se Braktisja e fmijs
nn moshn 14 vje nga prindi ose personi q sht
i detyruar t kujdeset pr t, dnohet me gjob ose
me burgim gjer n tre vjet. Ndrsa n rast se, si
pasoj e braktisjes, shkaktohet dmtimi i rnd i
shndetit ose vdekja e fmijs, dnohet me burgim
nga tre gjer n dhjet vjet. Kodi Penal parashikon
dispozita t posame q synojn t mbrojn t
drejtn e fmijs pr t jetuar. Neni 81 i Kodit Penal
Vrasja e Foshnjs trajton kryerjen e vrasjes me
dashje t foshnjs nga nna, menjhr pas lindjes.
N kt rast, vepra penale cilsohet si kundrvajtje
penale dhe kundrvajtsja-nna dnohet me gjob
ose me burgim deri n dy vjet.
Legjislacioni n fuqi q prek shtjet e fmijve n
vitet e fundit sht pasuruar dukshm n prputhje
me standardet e ndrkombtare.
Dhuna n familje edhe kur nuk ushtrohet drejtprdrejt
ndaj fmijve, por n prani t tyre passjell pasoja
negative t konsiderueshme pr zhvillimin normal t
tyre. Nj mas tjetr ligjore n kt fush q synon
dhnien e asistencs ndaj viktims t dhunes n
familje sht edhe ligji nr.9669, dat 18.12.2006
Pr masa ndaj dhuns n marrdhniet familjare.
Qellimi i ligjit sht qe te parandaloj dhe reduktoj
dhunn n familje n t gjitha format e saj, dhe te
mbroj viktimat e saj.
Sipas ketij ligji, gjykatat civile mund te vendosin
masa mbrojtse pr viktimat permes nje procedure
t shpejt.
Sipas ligjit7 mbrojtja realizohet sipas urdhrit te
mbrojtjes, i cili ekziston ne dy forma:
Nje urdher mbrojtje, sht nje vendim gjykate
7 Ligji nr.9669, dat 18.12.2006 Pr masa ndaj dhuns n
marrdhniet familjare
41
dhe percakton nje sere masash mbrojtse pr

viktimn/viktimat e dhunes ne familje. Gjykata
leshon urdhrin e mbrojtjes nese gjen prova te
mjaftueshme pr te besuar se dhunuesi mund te
kryeje nje veprim dhune ne familje ose kur leshimi
i urdhrit sht i domosdoshm pr t mbrojtur
sigurin, shndetin, mirqenien e viktims/ave,
Nje urdher i menjehershem mbrojtje ; sht nje
urdher i perkohshem gjykate I vlefshem deri ne
leshimin e urdhrit te rregullt te mbrojtjes. Mund
te leshohet nese abuzuesi paraqet nje rrezik te
drejtperdrejt dhe te menjehershem ndaj siguris,
shndetit, mirqenien e viktims/ave.
2.
Dhuna ndaj fmijve n kontekstin

familjar n gjuhn e raporteve
kombtare dhe ndrkombtare.
Dhuna n familje edhe kur n rastet kur nuk

ushtrohet n mnyr t drejtprdrejt mbi fmijt,
por n prani t tyre, sjell pasoja t rnda pr kta
t fundit.
Kuptimi i ktij fenomeni, tashm me karakter
ndrkombtar
dikton
domosdoshmrin
e
prcaktimit t definicionit se cfar nnkuptohet me
dhun.
Dhuna8 konsiderohet si nj dhunim (shkelje) i
prgjithshm i t drejtave t do qenieje njerzore:
i s drejts s jets, siguris, dinjitetit njerzor dhe
integritetit fizik e mendor dhe mund t marr forma
t ndryshme ose, m sakt, materializohet n forma
t ndryshme, si agresion ose sulm fizik, abuzim
seksual e prdhunim, kanosje dhe tronditje e thell
ose friksim dhe duhet t konsiderohet nga e drejta
penale, si vepr penale.
Realizimi i ktyre akteve, n rastin e dhuns ndaj
fmijve, bazohet n raportin ndrmjet nj t rrituri
dhe nj fmije, karakterizuar ky raport nga nj
asimetri njohjesh, eksperience si edhe forc fizike,
duke e vendosur automatikisht fmijn n pozita
vulnerabiliteti dhe n nj ekspozim t vazhdueshm
rreziku fizik dhe psikik.
Si rrjedhoj, ky fenomen ka karakter shum kompleks
dhe nuk konsiston vetm n nj akt t vetm dhune
fizike, ashtu sikurse rndom konsiderohet.
8 Prkufizim nga Asambleja e Kshillit t Evrops
42
Bazuar n prkufizimin e msiprm, edhe neni 3 i

ligjit nr.9669, dat 18.12.2006 Pr masa ndaj
dhuns n marrdhniet familjare, jep prkufuzimin
e dhuns duke e konsideruar si nj veprim apo
mosveprim i nj personi ndaj nj personi tjetr,
q sjell si pasoj cenim t integritetit fizik, moral,
psikologjik, seksual, social, ekonomik, ndrsa n
rastin e dhuns n familje shtdo akt dhune, e
ushtruar midis personave q jan apo kan qen n
marrdhnie familjare.
3.
Format e ndryshme t dhuns ndaj

fmijve dhe specifikat n vende
me zhvillime t ndryshme.
Dhuna fizike: sht ajo q bie m tepr n sy,
pr arsye t natyrs s gjurmve q l. Dhuna
fizike prfshin goditjet, gjuajtjet me objekte t
ndryshme me natyr prerse, shpuese, etj., t
cilat passjellin dmtime t ndryshme, deri edhe
vdekje.
Dhuna psikologjike: sht m pak e dukshmja.
Prfshin sulmet n mnyr verbale, poshtrimet,
krcnimet, ngacmimet e prsritura me pasoja
t rnda n ekuilibrin psikologjik t fmijs duke
br t mundur q fmija t humb besimin, t
ket nj personalitet t dobt q i pamundson
marrjen prsipr t prgjegjsive.
Dhuna seksuale: (inesti) - kur nj antar
i familjes iu imponon marrdhnie seksuale
fmijve t familjes.
Neglizhenca e qllimshme: konsiston n
lnien pas dore, n mosdedikimin e vmendjes
ndaj fmijs, braktisjen, apo mosprfilljen, t
patolerueshme dhe me pasoja t rnda pr
personalitetin e fmijs.
Pr parandalimin e ktyre akteve, nj rol parsor

luan mbrojtja n nivel familjar.
Sipas Konvents s t Drejtave t Fmijev,
zhvillimi i plot dhe i harmonishm i personalitetit
t fmijs duhet dhe mund t arrihet vetm n nj
mjedis familjar, n nj atmosfer lumturie, dashurie
dhe mirkuptimi9.Kshtu q, edhe Konventa e
9 N preambulen e Konvents nnkuptohet se: Familja sht
mjedisi natyror pr rritjen dhe mirqenien e t gjith antarve t
saj, dhe veanrisht fmijve, duke pranuar se familja ka m shum
potencial pr t mbrojtur fmijt duke ju garantuar atyre sigurin e
prshtatshme fizike dhe emocionale
konsideron, familjen si shkalln e par pr garantimin

e t drejtave t fmijve. Megjithat, praktika ka
treguar se prdorimi i dhuns, njkohsisht, haset
n bazn e shoqris, n familje, ku edhe eliminimi i
ktyre akteve, brnda mureve t saj sht gjithnj
edhe m i vshtir, pasi nga shumica konsiderohet
si ngushtsisht e lidhur me sfern e privatsis.
Dhuna n familje sht nj nga krimet m serioze
dhe me pasoja jo vetm n momentin e ushtrimit t
saj por edhe n zhvillimin e gjenerats s nj popullsie
t nj shteti, shpesh her me probleme me karakter
psikologjik dhe jo vetm, si pasoj e ksaj dhune.
Megjithat, sot dukuria e dhuns ndaj fmijve n
familje sht shndrruar nga nj shtje private n
nj shtje publike10, pr shkak t pasojave me
karakter social q sjell rritja e fmijs nn ndikimin
e dhuns. Kshtu q, pr t drejtat e fmijve,
mbijetsn, zhvillimin, dinjitetin dhe integritetin fizik
t tyre, nuk ka rndsi nse dhuna ndodh brnda
mureve t shtpis familjare, sepse tashm sht
nj nga detyrimet e shteteve pr garantuar sigurimin
e zbatimit t t drejtave t fmijve.
Ushtrimi i dhuns nga pjestart e familjes e ka
zanafillen, tek koncepti i pushtetit prindror t
kohve t lashta romake, ku fmijt konsideroheshin
pronsi e prindrve t tyre dhe mbi ata ushtrohej
pushteti absolut.
Sot, prindrit ndodhen para prgjegjsis prindrore,
ka nnkupton nj sr t drejtash dhe detyrash
vetm n kuadr t mbrojtjes s interesit m t
lart t fmijs, ka sht ndr hapat e para pr
parandalimin e dhuns t hasur brnda mureve t
shtpis.
Shpesh her fmijet jan pjes e mosmarrveshjeve
deri n nivel t dhuns fizike dhe psikike t
vet prindrve, n t cilat edhe pse ata nuk jan
drejtprdrejt t prfshir n kto akte, kto t fundit
shkaktojn pasoja negative n rritjen dhe edukimin
e tyre.
Pr sa m sipr, edhe ndryshimet e fundit t
10 Neni 19 I Konvents s t Drejtave te Fmijeve parashikon

se Shtetet pal marrin t gjitha masat legjislative, administrative,
shoqrore dhe edukative pr mbrojtjen e fmijs nga do form
e dhuns fizike ose mendore, fyerja ose keqtrajtimi, braktisja ose
mosprfillja, nprkmbja ose shfrytzimi, prfshir abuzimin
seksual.
Kodit Penal11, n nenin 130/a Dhuna n familje

parashikojn se Rrahja, si dhe do vepr tjetr
dhune, kanosja serioze pr vrasje ose plagosje t
rnd, ndaj personit q sht bashkshort, ishbashkshort, bashkjetues apo ish-bashkjetues,
gjini e afrt ose krushqi e afrt me autorin e veprs
penale, dnohet me burgim gjer n pes vjet, n
varsi t rrethanave t kryerjes s ksaj vepre dhe
pasojave q passjell.
N prmbajtjen e dispozits s msiprme, prima
facie, nuk garantohet nj mbrojtje e t drejtave t
fmijve, megjithat, indirekt nnkupton garantimin
e nj mjedisi familjar, t nj atmosfer lumturie,
dashurie dhe mirkuptimi, t domosdoshm pr
rritjen dhe zhvillimin fizik dhe psikik t nj fmije.
Studime t ndryshme provojn faktin se n
familjen shqiptare t ditve tona, fmijt jo
rrall her u nnshtrohen formave t ndryshme
t dhuns nga vet prindrit e tyre.
Shpesh, kjo dhun e ushtruar ndaj tyre, vjen
edhe si pasoj e mentalitetit arkaik duke e
konsideruar dhunn nj form edukimi pr
fmijt e tyre, bazuar tek pushteti prindror
i kohve romake dhe jo t prgjegjsia
prindrore q realisht kan prindrit pr
garandimin e edukimit, mirqnies dhe
zhvillimit t tyre jo thjesht si nj e drejt por
mbi t gjitha nj detyr morale dhe ligjore.
Sipas statistikave t publikuara nga Kombet e
Bashkuara, mbi 220 milion fmij jan pre e
dhuns s ushtruar ndaj tyre.
Nn nismn e sekretarit t prgjithshm t Kombeve
t Bashkuara, Kofi Annan, sht publikuar raporti i
dhuns s ushtruar ndaj fmijve, ku rezulton se do
vit, rreth 150 milion fmij, ose 14% e popullsis s
brisht n planet jan viktim e abuzimeve seksuale.
Po sipas t njjtit studim12 thuhet se rreth 80 - 93 % e
fmijve dnohen fizikisht n shtpi edhe pse shum
prej tyre kan turp t tregojn apo nuk flasin pr shkak
t mungess s besimit te institucionet ligjore. Shtpia
sht nj vend i rrezikshm pr rreth 62 milion vajza,
t cilat martohen pa mbushur t 18-at dhe q m pas
dhunohen edhe nga partnert e tyre.
11 Ligj, nr. 23/2012, Pr disa shtesa dhe ndryshime n ligjin nr. 7895,
dat 27.1.1995 Kodi Penal i Republiks s Shqipris, t ndryshuar
12 Raporti i dhuns, Organizata e Kombeve t Bashkuara
43
Ndrsa ajo q sht m e tmerrshme, sipas studimit

Kombeve t Bashkuara, sht fakti q n 106
vende t bots lejohen ligjrisht ndshkimet fizike
n shkoll.
4. Pasojat e dhuns te fmijt

Eksperienca negative q kan prjetuar fmijt e
keqtrajtuar/dhunuar nuk prfundon vetm me pasoja
fizike, pra pasoja kto t materializuara por shpesh
kto t fundit jan inferiore para implikacioneve
psikike, t cilat hasen gjat procesit t zhvillimit
psikik, pasoja kto t jashtzakonshme pr ekuilibrin
e personalitetit t nj fmije dhe t cilat cojn n
krijimin e nj personi madhor problematik.
Pasoja t keqtrajtimeve fizike dhe psikologjike jan
kryesisht forma t ndryshme vuajtjeje mendore,
vshtirsi sociale dhe akademike, abuzimi me
alkoolin dhe lndt narkotike dhe psikotrope,
vetvlersimi I ult, crregullime alimentare, ankthi,
depresioni, agresiviteti, probleme prqndruese,
shkaktimi I vetvrasjes ose kryerja e veprave penale
si pasoj e rebelimit t fmijs ndaj ktyre akteve.
Mbi t gjitha, konstatohet fakti se kto keqtrajtime
ose akte dhune sjellin pasoja prtej nivelit individual,
pra edhe n raportet shoqrore ndaj t tretve.
Si rrjedhoj, dhuna ndaj fmijeve ka kosto t lart
sociale, pr aq sa nj fmij I dhunuar bhet nj i
rritur problematik.
Pasojat e dhuns psikologjike mbi fmijt konsistojn
n:
Pasoja q prekin nivelin e prgjithshm t
funksionimit emocional t fmijs.
sht fjala ktu pr pasoja t tilla si: kultivimin e friks
dhe zhvillimin e saj deri n nivelin e nj mekanizmi
vetbllokues; kultivimin dhe zhvillimin e ndjenjave t fajit
dhe t turpit; kultivimin dhe zhvillimin e ndjenjave t
paknaqsis, vetmis. Kompleksi i ndjenjave negative
q pasojn prdorimin e dhuns sjell edhe nj varg
ndjenjash t tjera si pesimizmi, lndimi, inferioriteti,
vetmia, fyerja, ndrojtja, nervozizmi, humbja e besimit n
vete.
Pasojat q prekin mundsin zhvillimore t
fmijs
44
Ktu sht fjala pr humbjen e aftsive t

mparshme psikike n kuptimin e dmtimit
t vmendjes, t kujtess, t aftsive pr tu
shoqruar me t tjert, t aftsis pr pavarsi
dhe iniciativ, ka mund te oj deri ne rregullime
t rnda psikike t fmijs.
5.
Prkujdesja alternative ndaj fmijs
Domosdoshmria e nj mjedisi natyror t

prshtatshm pr rritjen dhe mirqenien e fmijs,
n t cilin garantohen siguria e prshtatshme fizike
dhe emocionale e tyre, implikon domosdoshmrin
e ekzistencs s nj instituti t vecant at t
prkujdesjes alternative13.
Prkujdesje alternative zbatohet n rastin kur fmija
vendoset n nj familje birsuese, n nj familje
alternative ose n nj institucion t prkujdesit pr
fmijt, n rastin kur fmijs i sht privuar n
mnyr t prkohshme a t prhershme mjedisi i tij
familjar ose edhe n rastin kur nuk sht n interesin
m t lart t tij t qndroj n kt mjedis.
M konkretisht Neni 29 i ligjit Nr.10 347, dat
4.11.2010 Pr mbrojtjen e t drejtave t
fmijs parashikon prkujdesjen alternative si m
posht vijon:
1 Fmijs s privuar n mnyr t prkohshme a t
prhershme nga mjedisi i tij familjar ose kur nuk
sht n interesin m t lart t tij t qndroj
n kt mjedis, i sigurohet nj prkujdesje
alternative.
2 Prkujdesja alternative mund t jet:a) vendosja
n nj familje birsuese;b) vendosja n nj familje
alternative ose n nj institucion t prkujdesit
pr fmijt.
3 Zgjedhja e nj prej alternativave t parashikuara
n pikn 2 t ktij neni bhet n prputhje me:
a) procesin e vazhdimsis s edukimit t fmijs;
b) nivelin e aftsive fizike dhe psikike t fmijs;
c) veorit e karakterit dhe t personalitetit t
fmijs, q lidhen me origjinn e tij etnike, fetare,
kulturore dhe gjuhsore.
4 Pr zgjedhjen pr fmijn, pr t cilin/ciln sht
13 Ligji nr.10 347, dat 4.11.2010 Pr mbrojtjen e t drejtave
t fmijs.
.
e pamundur t kujdeset prindi i tij/saj, ndiqet kjo

shkall prparsie:
a) vendosja e fmijs pran pjestarve t
tjer t familjes s fmijs, prfshir ktu
edhe antart e familjes n kuptimin e gjer t
konceptit familje, duke nnkuptuar antart e
familjes s zgjeruar;
b) nse zgjedhja, sipas shkronjs a t piks 2 t
ktij neni, nuk sht e mundur ose nuk sht n
interesin m t lart t fmijs, fmija vendoset
n nj familje alternative;
c) nse zgjedhja, sipas shkronjave a dhe b t
piks 2 t ktij neni, nuk sht e mundur ose
nuk sht n interesin m t lart t fmijs, n
alternativ t fundit, fmija mund t vendoset n
nj institucion t prkujdesjes sociale.
5 Procedurat q ndiqen pr zgjedhjen e nj prej
alternativave t parashikuara n pikn 2 t ktij
neni bhen n prputhje me parashikimet e Kodit
t Familjes.
Kjo lloj prkujdesje aplikohet, gjithnj, n prputhje
me procesin e vazhdimsis s edukimit t fmijs,
nivelit t aftsive fizike dhe psikike t tij si edhe
veorive t karakterit dhe t personalitetit t fmijs,
q lidhen me origjinn e tij etnike, fetare, kulturore
dhe gjuhsore.
6.
Mekanizmat
institucional
pr
mbrojtjen e t drejtave t fmijs
Mekanizmat institucional pr mbrojtjen e t

drejtave t fmijs, t cilat veprojn n Republikn
e Shqipris, klasifikohen bazuar n ndarjen
administrative-territoriale.
Mekanizmat n nivel qendror:
a) Kshilli Kombtar pr Mbrojtjen e t Drejtave t
Fmijs;
b) Ministri q bashkrendon punn pr shtjet e
mbrojtjes s t drejtave t fmijs;
c) Agjencia Shtetrore pr Mbrojtjen e t Drejtave
t Fmijs.
Mekanizmat n nivel vendor:
a) Njsia pr t drejtat e fmijs n kshillin e
qarkut;
b) Njsia pr mbrojtjen fmijs n bashki/komun.
Mekanizmat n nivel qendror dhe vendor

bashkpunojn ndrmjet tyre pr zbatimin e
legjislacionit dhe t politikave shtetrore pr
mbrojtjen e t drejtave t fmijs. Bashkrendimi
i veprimtaris s tyre pr shtje q lidhen me
mbrojtjen e t drejtave t fmijs, t parashikuara
n kt ligj, prcaktohet me vendim t Kshillit t
Ministrave.
Sipas nenit 21 t ligjit nr.10 347, dat 4.11.2010
-Pr Mbrojtjen e t drejtave t fmijs, sanksionohet
mbrojtja e fmijs nga do form dhune duke
prfshir dhunn fizike dhe psikologjike, ndshkimin
trupor dhe trajtimin poshtrues e denigrues,
diskriminimin, prjashtimin dhe fyerjen; keqtrajtimin
dhe braktisjen; mosprfilljen dhe neglizhimin;
shfrytzimin dhe abuzimin si edhe dhunn seksuale.
7.
Dhuna ndaj fmijve n kuadr t

disiplins dhe propozime pr forma
pozitive dhe efektive alternative t
disiplins
Megjithse, shoqria jon sht e vetdijshme se

dhuna fizike dhe/ose psikologjike ka pasoja negative
pr rritjen, edukimin dhe zhvillinin e personalitetit t
fmijs, ende n heshtje pranohet se dhuna fizike
dhe psikologjike prdoret si mnyr edukimi dhe mbi
t gjitha me efekte mjaft pozitive n edukimin e tyre.
Shpesh her dhuna prdoret n rastet kur sipas
prindrve konsiderohet si e nevojshme ose e
dobishme pr vet fmijn edhe pse duhen
prdorur vetm akte dhune n forma t lehta.
Por cili do t jet ai kriter mats q do t prcaktoj
dobishmrin dhe formn e leht t dhuns ndaj
fmijs? Kjo lihet n vlersime subjektive dhe shpesh
her abuzuese, me pasoja katastrofike pr fmijn.
Sipas statistikave, prdorimi i dhuns fizike dhe
psikologjike tolerohet m shum n shtpi nga
prindrit apo antar t tjer t familjes sesa n
shkoll apo n institucione t tjera si edhe sipas
tyre dhuna fizike sht m e dmshme sesa dhuna
psikologjike dhe pr pasoj kjo e fundit shihet si e
lejueshme dhe e dobishme, qoft n shtpi apo n
shkoll14.
14 Qendra e zhvillimeve humane A. Tamo, Th. Karaj
45
Pr kt arsye, sot nj ndr metodat q duhet

t aplikohen sht aftsimi i prindrve pr
t miredukuar fmijt jasht formave t
dhunshme t detyrimit, duke aplikuar forma t
reja, alternative pr disiplinn e fmijve si forma
ndshkimore t ndryshme nga ndshkimet fizike.
Format alternative t disiplins jan forma
ndshkimore ndaj fmijve, por t ndryshme nga
ndshkimet fizike. Format alternative t disiplins
konsistojn kryesisht n: heqjen e privilegjeve,
mosdhnien e shprblimeve(verbale dhe materiale),
dnime t lehta etj
Kto forma alternative t disiplins ndaj fmijve,
n mnyr q t ken efekte pozitive, sygjerohen
q t ndrmerren nn kshillimin dhe vmendjen e
personave dhe institucioneve t specializuara pr t
prcaktuar drejt dhe n proporcion me gabimin e
fmijs, dnimin alternativ.
Megjithat, edhe kto t konsideruara si m efikase,
kur nuk aplikohen n rastet e duhura por n rrethana

zemrimi dhe impulsiviteti, japin efekte negative dhe
nuk sjellin rezultatin e dshiruar nga prindri apo nga
institucionet e prkujdesit ku fmijt zhvillojn nj
pjes t karakterit dhe personalitetit t tyre.
Kto forma alternative t disiplins ndaj fmijve,
duhet t ndrmerren nn kshillimin dhe vmendjen
e personave dhe institucioneve t specializuara pr
t prcaktuar drejt dhe n proporcion me gabimin
e fmijs, dnimin alternativ n mnyr q t ken
efekte sa m positive.
N prfundim, mund t themi pr t mbrojtur
n nj mnyr sa m efektive fmijt nga format
e ndryshme t dhuns, n Shqipri nevojiten nj
kuadr masash dhe ndrhyrjesh: n legjislacionin
e fushs, n kuadrin institucional, n politikat

dhe reformat afatmesme dhe afatgjata, n
ndrgjegjsimin e qytetarve, etj.
BIBLIOGRAFIA
Kodi Civil, ligji Nr. 7850, dat 29.07.1994.
Kodi i Familjes, ligji Nr. 6599, dat 29.06.1982.
Kodi i Procedures Civile, ligji Nr. 8116, dat 29.03.1996.
Kodi i Procedures Penale, ligji Nr.7905, dat 21.3.1995.
Kodi i Punes, ligji Nr.7961, dat 12.07.1995.
Kodi Penal i Republiks s Shqipris
Konventa 182 Pr format me te keqija te punes se fmijeve dhe rekomandimi nr.190, Format me te keqija
te punes se fmijeve miratuar nga Qeveria Shqiptare ne shtator 2000.
Konventa e Hages Pr mbrojtjen e fmijeve dhe bashkpunimin pr birsimet jashte vendit, ratifikuar ne
qershor 2000, me ligjin 8624, date 15.06.2000.
Konventa Pr t Drejtat e Fmijs
Kushtetuta e Republiks s Shqipris
Ligj, nr. 23/2012, Pr disa shtesa dhe ndryshime n ligjin nr. 7895, dat 27.1.1995 Kodi Penal i Republiks
s Shqipris
Ligji nr.10 347, dat 4.11.2010 Pr mbrojtjen e t drejtave t fmijs.
Ligji nr.7650, date 17.12.1992 Pr biresimin e t miturve nga shtetas te huaj dhe pr disa ndryshime
ne Kodin e Familjes.
Ligji nr.8328, date 14.04.1998 Pr te drejtat dhe trajtimin e te dnuarve me burgim.
Ligji nr.9669, dat 18.12.2006 Pr masa ndaj dhuns n marrdhniet familjare
Qendra e Zhvillimeve Humane A. Tamo, Th. Karaj
Raporti i dhuns, Organizata e Kombeve t Bashkuara
Rregullorja e Pergjithshme e Burgjeve.
Vendimi Nr 384 date 20.05.1996, Pr mbrojtjen e t miturve ne pune.
46
KRIME SEKSUALE NDAJ FMIJVE PARANDALIMI DHE REHABILITIMI N T

DREJTN PENALE
Aranita BRAHAJ
Instituti Shqiptar i Shkencave & Open Data Albania
aranita.brahaj@ais.al
N Republikn e Shqipris n pes vite 20022010, gjykatat kan proceduar me 307 shtje pr
krime seksuale ndaj t miturve. N kt kontekst
shnohen 300 autor t shpallur fajtor. Kjo statistik
prmban vetm numrin e t dnuar me vendim t
forms s prer dhe nuk hedh drit mbi raste t
proceduara dhe t pa vrtetuara nga gjykata apo
m tej raste pr t cilat ka munguar procedimi penal
apo denoncimi pr veprimin kriminal. Ne dinamiken
e ktij krimi spikat se 8 - 10% e autorve pr krime
seksuale jan t moshs 14-18 vje.
N nj shikim t thjesht t ligjit, doktrins dhe
realitetit q na vjen nga evidenca statistikore dhe
pasqyrimi mediatik i rasteve, konstaton lehtsisht
dhe bindshm se Drejtsia Shqiptare n rastin e
krimit seksual ndaj t miturit sht larg modelit
t drejtsis ndshkuese, rehabilituese dhe
parandaluese. Ky defekt shkakton viktimizim t
fmijve nga krimi seksual si nj nga format m t
rnda t cenimit t jets; shndetit; integritetit fizik,
moral e social t fmijs.
N kodin ton penal krimet seksuale parashikohen n
disa nene ku mungon norma prshkruese. Defektin
dhe mangsin e Kodit Penal e thekson doktrina
shqiptare e cila adresohet n nj botim t vetm t

mjeksis - ligjore t viteve 2000, problematik si i
pa prditsuar me akte ndrkombtare t gjashte
dekadave t fundit.
Kshtu nj person n mosh madhore sht
shpallur nga gjykata shqiptare si fajtor pr Vepra
t turpshme, (neni 108 i KP) pr veprimin q
karakterizohej nga penetrimi dhe prishja e himenit
vajzror te nj 12- vjeare nprmjet gjymtyrs
s siprme t trupit. Klasifikuar sipas ktij neni ky
veprim sanksionohet deri n 5 vite heqje lirie.
N Itali, Kosov, Greqi e kudo tjetr, veprimin do
ta klasifikonin automatikisht si krim seksual me
sanksion 15-25 vite burgim. Rasti shqiptar favorizon
mosndshkim dhe rehabilitim t shpejt t skeds
penale t nj autori me rrezikshmri t lart dhe prirje
recidiviste. Shkak paaftsia e ligjit dhe doktrins pr
t br referimin e duhur.
Ky punim shkencor merr prsipr t zbardh disa
nga defektet e ligjit dhe doktrins penale n RSh q
pengojn: ndshkim me dnime penale t alternuara;
parandalim nprmjet evidentimit social t autorve;
dhe rehabilitim t t dy subjekteve viktims dhe
autorit. Pr identifikim t problematiks n rastin e
47
Shqipris merren si referenc ligje penale dhe akte

t Organizats Botrore t Shndetit. Gjithashtu
punimi do t prmbaj propozime konkrete mbi
nevojn pr nj Manual dhe nj Databaze q
ndihmon punonjsit e drejtsis e njkohsisht
profesionistt e mirrritjes t ken informacionin
e duhur pr parandalim, rehabilitim dhe trajtim t
rasteve t viktimizimit seksual t fmijve.
Fjal kye: i mitur; fmij; krimi seksual; viktimizim;
parandalim; rehabilitim; drejtsi penale; pedofili.
N teorit bashkkohore t kriminologjis, krimi
seksual ndaj t miturve, konsiderohet si ngjarje q
nse nuk kurohet, mund t kthehet n fenomen
t zgjeruar epidemi apo krime me efekt zinxhir.
Ndr karakteristikat e viktimizimit seksual t fmijve
spikatin recidivizmi dhe post trauma e fmijris.
Shkenca juridiko-penale gjithnj e m shum sht
fokusuar tek politika penale specifike pr evidentim,
parandalim, rehabilitim dhe ndshkim t viktimizimit
seksual t fmijve. N Shqipri krimet seksuale
e m tej krimet me sfond seksual po bhen m
t shpeshta e m t rnda me forma tragjike
t viktimizimit. Ky lloj krimi karakterizohet nga
element social dhe psikologjik. N ngjarjet e fundit
konstatohet se viktimat jan kryesisht antar t
grupeve t pambrojtura sociale. Abuzuesit gjithnj e
m shpesh vin me profil kriminal si prsrits me
karrier t gjat viktimizimesh.
N kt kontest Shkenca Juridike Penale duhet
t sjell nj model eficent t trajtimit shkencor t
fenomenit. Kriminologjia duhet t hartoj programe
t rehabilitimit dhe izolimit sipas rrezikshmris. Pr
parandalim t fenomenit dhe rehabilitim t viktimave
t krimit seksual rndsi t veant marrin Evidenca
dhe Trajtimi Ligjor e m tej Doktrinar.
Evidenca e viktimizimit seksual me t miturin duhet
t prfshij evidentim statistikor dhe evidentim
t profilizuar. Evidenca Statistikore shrben pr
t pasur njohuri t qarta mbi vllimin, dinamikn,
shtrirjen territoriale, nivelin dhe tipologjin e
viktimizimit. Evidentimi statistikor sht zanafilla
pr t hartuar nj plan mbi politika rehabilituese dhe
parandaluese. Kjo lloj statistike duhet t informoj
edhe mbi numrin e viktimave. Gjithashtu duhet t
48
identifikoj grupe apo kategori sociale m n risk

(fmij jetim, fmij pa kujdes; sipas gjinis; sipas
grup moshs, kategori sociale n zona t prekura
nga migrimi/emigrimi). T dhnat statistikore
duhet t adresojn problematikn dhe nevojn pr
ndrhyrje.
Evidenca Profilizuese sht nj instrument pr
parandalim t viktimizimit seksual. Paralelisht me
ndrtimin e ksaj evidence n form databaze
funksionojn edhe filtra t kontrollit pr grupe
profesionale q punojn me fmijt. Evidenca sipas
profileve krkon modelim ligjor. Policia e Shtetit
nprmjet nj strukture me oficer ndrinstitucional
do t ishte institucioni kompetent pr kt databaz.
Prmbajtja do t duhet t kishte t dhna shteruese
mbi individ t dnuar brnda dhe jasht vendit.
Gjithashtu duke konsideruar rrezikshmrin e ktij
grupi autorsh kjo databaze do t duhet t ket t
evidentuar edhe persona t skeduar apo ish t dnuar
me sked penale t rehabilituar. Identifikimi nuk duhet
t jet vetm sipas gjeneraliteteve dhe skeds penale.
Kjo data baz duhet t prmbaj edhe profilin e autorit
dhe veprimit pr t dshmuar qart rrezikshmrin dhe
prirjet e subjektit. Databaza duhet t jet sipas shtrirjes
territoriale. Institucione t tjera q merren me politika
t mirrritjes, kujdesit social apo atij shndetsor,
duhet t ken me ligj apo akt institucional nj detyrim
pr verifikim t stafeve prkatse apo subjekteve.
Nj pjes e databazs duhet t punohet n form
q t jet e dobishme pr publikun dhe komunitetin
prindror. Evidentimi sipas profileve duhet t prmbaj
edhe nj databaz shum kofidenciale t viktimave.
Identifikimi i viktimave lidhet me politika pr rehabilitim e
njkohsisht edhe me efektin post traum fmijrore.
N rastin e viktimizimit seksual autort mund t jen ish
viktima dhe efekti zinxhir i krimeve ka nevoj pr hetim
t zgjeruar.
Pr t siguruar t dhnat fillestare q bjn t
mundur adresimin e problematiks mund t punohet
me hulumtim t vendimeve gjyqsore pr pes deri
n shtat vitet e fundit. Model pr aplikim mund
t konsiderohet edhe metodologjia e Open Data
Albania.
Ligji Penal n Republikn e Shqipris paraqet
mjaft probleme n trajtimin e krimeve seksuale
n trsi. Nj person n mosh madhore sht

shpallur nga gjykata shqiptare si fajtor pr Vepra t
turpshme, (neni 108) pr veprimin q karakterizohej
nga penetrimi dhe prishja e himenit vajzror te nj
12- vjeare nprmjet gjymtyrs s siprme t trupit.
Klasifikuar sipas ktij neni ky veprim sanksionohet
deri n 5 vite heqje lirie. Kodi yn penal nuk ka norma
prshkruese q t prkufizojn krimin seksual
kundrejt veprs s turpshme. N munges t
prkufizimit gjykatat shqiptare interpretojn n baz
t prkufizimeve t dhna nga doktrina akademike.
Termi marrdhnie seksuale prkon me figura
vepre penale parashikuar n nnt nene t Kodit
ton Penal (Kodi Penal i prditsuar 2009)1. Kjo
figur vepre penale sht parashikuar n seksionin
Krime Seksuale, pjes e kreut t II Vepra Penale
kundr personit. Krime kundr jets.
N asnj prej neneve nuk kemi prkufizim
pr marrdhnie seksuale apo marrdhnie
homoseksuale, pra jemi prpara mungess s
normave prshkruese. Referuar Prof. Dr Ismet Elezi,
Prof.Dr. Sknder Kaupi dhe Prof. Dr Maksim Haxhia
norm prshkruese apo prcaktuese jan ato norma
penale juridike q bjn prkufizimin e instituteve t
s drejts penale ose veprave penale konkrete2.
Seksioni Krime Seksuale n KP nuk ka asnj norm
prshkruese duke cenuar kshtu eficensn e ligjit
penal i cili duhet t jet sa m abstrakt dhe i detajuar.
Pr t gjetur nj prkufizim mbi veprimin kriminal
duhet tu referohemi komentarve dhe teksteve
1 Kodi penal i prditsuar dhe praktik Gjyqsore. Alb
Juris. Tiran, 2009 faqe 62-65. Konkretisht n nenet:

Neni 100 Marrdhnie seksuale ose homoseksuale
me t mitur; Neni 101Marrdhnie seksuale ose
homoseksuale me dhun me t mitur t moshs 1418 vje; Neni 102 Marrdhnie seksuale me dhun
me t rritura; Neni 102/a Marrdhnie homoseksuale
me dhun me t rritur; Neni 103 Marrdhnie
seksuale ose homoseksuale me persona t pazot pr
tu mbrojtur; Neni 104 Marrdhnie seksuale ose
homoseksuale me krcnim me prdorimin e arms;
Neni 105 Marrdhnie seksuale ose homoseksuale
duke shprdoruar detyrn; Neni 106 Marrdhnie
seksuale ose homoseksuale me persona n gjini ose
nn kujdestari; Neni 107 Marrdhnie seksuale ose
homoseksuale n vende publike
2 Elezi&Kacupi&Haxhia. Komentar i Kodit Penal t Republiks s
Shqipris. Tiran 2006.
t prfshira n programet akademike pr student

t fakulteteve t drejtsis. Kshtu pr termin
marrdhnie seksuale Prof. Dr. Ismet Elezi n
botimin e 2007-s pr student e magjistrat,
prcakton Marrdhnie seksuale kuptohet bashkimi
seksual normal midis nj mashkulli dhe nj femre
(Elezi 2007)3
N prkufizimet e dhna n t vetmin tekst shkencor
pr t Drejtn ton Penale, Pjesa e Posame
togfjalshi bashkim seksual normal dhe bashkim
seksual i kundrnatyrshm shkaktojn konfuzion s
pari pr faktin se nuk kemi definicion t qart se
far konsiderohet normale dhe far konsiderohet i
kundrnatyrshm. Kujtojm se Organizata Botrore
e Shndetit q prej vitit 1974 ka njsuar n akt
seksual normal aktin me subjekt persona me seks
t njjt. M tej bashkim seksual sipas tekstit
akademik t Mjeksis Ligjore ku bashkimi seksual
konsiderohet lidhje fiziologjike normale q ndodh
vetm midis personash t sekseve t ndryshme,
midis burrit dhe gruas, gjith veprimet e tjetra t
drejtuara n prmbushjen e dshirs seksuale
n forma t tjera nuk jan bashkime seksuale.
(Cipi&Meksi 2005)4. Pr pasoj doktrina shkakton
konfuzion n prcaktimin si bashkime seksuale t
veprime t llojit a- penetrim me gjymtyr, b-penetrim
me objekt seksual stimulues, c-penetrimin oral etj.
Edhe vepra t turpshme parashikohen si nen
blanket, pa definicion. N hartimin e ligjit penal
ligjvnsi sht mjaftuar duke prcaktuar si vepra
t turpshme Kryerjen e veprave t turpshme me t
mitur q nuk kan arritur moshn katrmbdhjet
vje, dnohet me burgim gjer n pes vjet (neni
108, Kodi Penal n fuqi)5.
Duke ju referuar m tej doktrins citohen Me
veprime t turpshme (luksuri) kuptohen ato mnyra
t t knaqurit t epshit seksual, q nuk prmbajn
element t ndonj krimi tjetr seksuale(Elezi
200faqe 123); dhe si vepra t tilla jan prekja
e organeve seksuale t t miturve (vajza e djem)
me dor ose me ndonj pjes tjetr t trupit nga t
3 Ismet Elezi. E drejta penale - pjesa e posacme 2007, faqe 106
4 Prof. Bardhyl Cipi& Prof. Sokrat Meksi, Mjeksia Ligjore 2005
faqe145
5 Kodi penal i prditsuar dhe praktik Gjyqsore. Alb
Juris. Tiran, 2009 faqe 65
49
rriturit etj (Cipi&Meksi 2005)6. Po ktu gjejm edhe

veprimi nj personi i cili zhvirgjron me gisht nj vajz
t mitur pr t prfituar knaqsin e tij seksuale
konsiderohet si vepr e turpshme (Cipi&Meksi
2005)7. Kolegji Penal i Gjykats s lart sht
mbshtetur tek ky definicion pr t klasifikuar
veprimin sipas nenin 108.
Tani duhet t analizojm a sht i sakt definicioni,
e m tej a sht korrekt zbatimi i tij nga doktrina
jon gjyqsore. S pari far kriteresh do t
duheshin pr t konsideruar nj definicion t dhn
si t sakt brnda kritereve t doktrins akademike.
Teksti i Mjeksis Ligjore megjithse sht pjes e
programit akademik t Fakulteti i Drejtsis n UT ,
nuk sht nj tekst i miratuar nga ndonj komision
apo kongres shkencor. Gjithashtu ky tekst nuk ka
recent dhe oponenc akademike. N formulimin e
definicioneve autort nuk kan referuar asnj burim
shkencor dhe ndr t tjera nuk kemi as bibliografi
q shoqron studimin.
Teksti i Mjeksis Ligjore nuk mund t merret si
baz n interpretimet dhe definicionet e tij pr sa
koh q nuk mbshtetet n asnj burim parsor
krkimi. Po t njjtat t meta ka edhe teksti pr
student e magjistrat i prof. I. Elezit (2007).
Ather jemi n nj situat ku pr t prkufizuar
veprimin duhet t mbshtetemi tek karakteristika
t veprimit si nj veprimi i kundrligjshm, me
rrezikshmri, pasoja dhe dnueshmri. Pr t
analizuar veprimin kriminal duhet t shohim
far objekti ka figura e veprs penale ku do t
parashikohet ky veprim. Vepra penale me dy objekte
(ose shume objekte) jan ato vepra q prekin
ose vn n rrezik n t njjtn koh dy ose me
shum objekte t mbrojtur posarisht nga ligji
penal. (Elezi&Kacupi&Haxhaj 2006)8. N rastin e
penetrimit me gjymtyr t trupit me pasoj prishje
t himenit vajzror, objekte t cenuar jan: jeta;
shndeti; integriteti seksual dhe moral i nj subjekti
t cilsuar pr shkak t moshs. Ather me tre
6 Prof. Bardhyl Cipi& Prof. Sokrat Meksi, Mjeksia Ligjore faqe
153
7 Prof. Bardhyl Cipi& Prof. Sokrat Meksi, Mjeksia Ligjore 2005
faqe 153
50
8 Elezi&Kacupi&Haxhia. Komentar i Kodit Penal t Republiks s

Shqipris. Tiran 2006 faqe 52
objekte t cenuara nga veprimi n fjal jemi prpara

nj figure vepre penale me rrezikshmri t lart
shoqrore. Objekti i shumfisht q sht cenuar n
veprimin e siprshnuar prkon me nj krim seksual
me rrezikshmri si ai i parashikuar n nenin 100 dhe
jo 108-t.
N Kodin Penal t Republiks s Kosovs (2003)
pr hartimin e ligjit penal sht prdorur modeli i
abstraktimit dhe detajimit t ans objektive dhe
rrethanave. Prkufizimi ligjor pr termin akt
seksual, jepet n nenin 192 paragrafi 3 akt seksual
do t thot penetrimi organit seksual n cilndo
pjes t trupit t personit ose penetrim n hapjen
anale a gjenitale t personit me ndonj objekt ose
me cilndo pjes tjetr t trupit (Kodi Penal, RK
2003).
Edhe n rastin e ligjit penal italian prkufizimi jep
parashikim t detajuar t ans objektive t figurs
s veprs penale duke krijuar situat krejt t qart
pr punonjsit e t drejts e m gjer qytetart
...akte t dhunshme q prfshijn organe seksuale
n mnyra t ndryshme mund t grupohen nn
emrtimin krime me sfond seksual. N disa raste,
dhunimi mund t kryhet duke prdorur objekte si
p.sh pjes t trupit n organet seksuale t subjektit
pasiv.
Kodi Penal i 1995 i rishikuar, paraqet mjaft mangsi
n parashikimin e krimeve seksuale dhe veprave
penale kundr moralit dhe dinjitetit t t miturit. Pr
t kuptuar se sa pak sht punuar pr hartimin e
norms sipas kritereve shkencore nuk mund t lm
pa prmendur edhe ndonj mangsi t spikatur
gjuhsore q krijon probleme me interpretimin logjik
te ligjit. Kshtu termi marrdhnie sht nj term
i zgjedhur n mnyr arbitrare pr kt figur vepre
penale. Sipas Interpretimit Logjik t Leksikut dhe
Terminologjis n Gjuhn Shqipe marrdhnie
prmban disa sema, shtresa kuptimore t fjals,
si : veprim konsensual; veprim me dy pale;
veprim reciprok; veprim me reagues; veprim
vazhdues9(Akademia e Shkencave RSh 2006).
Asnj nga shtresat kuptimore, semat e siprshnuara
nuk na prputhet, prkundrazi bie ne kundrshtim
9 Akademia e Shkencave e Shqipris. Instituti i Gjuhs dhe
Letrsis. Fjalor i Gjuhs Shqipe. Autor Prof. Dr. Jani Thomai.
Tiran 2006
me logjikn e prdorimit t ktij termi pr veprime

me dhun, me mashtrim, me imponim, pa dshir si
dhe sht parashikuar n nenet prkatse t Kodit
Ton Penal.
Gjithashtu Kodit i mungojn disa figura veprash
penale q duhej t mbronin marrdhniet juridike
n mbrojtje t integritetit fizik e moral t fmijs. P.
sh: sulm seksual, nxitje e aktit seksual, degradim
i integritetit seksual, ushtrim prostitucioni n afrsi
t ambienteve shkollore, turizm seksual; posedim i
materialit pornografik me t mitur etj.
N prfundim Politka Penale n Republikn e
Shqipris duhet t konsideroj nevojn emergjente pr
nj kongresi t ekspertve shkencor dhe krkuesve
akademik n fushn e t drejts me qllim hartimin e

nj komentari me rregullime konkrete t krimit seksual
n trsi dhe krimit seksual ndaj fmijve n veanti.
Ky koment duhet t referoj mbi shtje t trajtimit t
pjess s posame t ligjit penal, politikn e dnimeve,
aspekte t procedurs penale etj. Kongresi shkencor
duhet t shnoj miratimin e akteve t shkencs
juridike penale ndrkombtare. Ky kongres shkencor
duhet t referoj edhe mbi prfundime t qarta t t
drejts penale si pjes e nj manuali pr mbrojtjen e
fmijve nga viktimizimi seksual. Hartimi i ktij manuali
sht domosdoshmri pr institucionet edukuese
dhe t kujdesit ndaj fmijs dhe sht instrument me
dobishmri pr prindrim t mir dhe komunitete t
sigurta.
Referenca:
Akademia e Shkencave e Shqipris. Instituti i Gjuhs dhe Letrsis. (Tirane 2006). Fjalor i Gjuhs Shqipe.
Tiran 2006
Republika e Shqipris Kodi penal i prditsuar dhe praktik Gjyqsore. (2009) AlbJuris.
Prof. Ismet Elezi. (2007) E Drejta Penale Pjesa e Posame.
Prof Bardhyl Cipi & Prof. Sokrat Meksi (2005) Mjeksia Ligjore
Prof. Dr. Sknder Kaupi; Prof as. Dr. Maksim Haxhia. (2006) Komentar i Kodit Penal t Republiks s
Shqipris. Pjesa e prgjithshme
Aranita Brahaj.(2009) Pedofilia. Krime Seksuale ndaj t miturve
Republika e Kosovs. Ligji Nr. 03/L - 002 Pr plotsimin dhe ndryshimin e Kodit t prkohshm Penal t
Kosovs. Gazeta Zyrtare/Nr. 44
Ministria e Drejtsis RSh. (2005). Buletini Statistikor 2004.
Ministria e Drejtsis RSh. (2004). Vjetari Statistikor 2003.
Ministria e Drejtsis RSh.(2003) Vjetari Statistikor pr vitin 2002.
Ministria e Drejtsis RSh.(2006) Vjetari Statistikor 2005
Ministria e Drejtsis. Vjetari Statistikor 2006. Tiran 07
Open Data Albania http://open.data.al http://open.data.al/sq/lajme/lajm/lang/sq/id/135/Te-miturautore-te-krimeve-seksuale & http://www.albtime.com/pedofilia-problem-shqetesues-ne-shqiperi-35raste-ne-vit/
51
INTERVISTIMI I FMIJEVE VIKTIMA

TE DHUNES NGA POLICIA
GJYQSORE
Dr. Bajram YZEIRAJ
1. Abstrakt
N kushtet aktuale qe kalon shteti dhe shoqria
shqiptare, t gjitha agjensite ligjzbatuse, prfshir
edhe Policin e shtetit, pr rritjen e performances
se shrbimit, prve t tjerash duhet t rishikojne
sjelljen me qytetaret dhe standartet profesionale t
oranizats. M evident bhet ky problem pr rritjen
e eficencs s shrbimeve t siguris ndaj fmijve,
me qllim q ata t mbrohen nga dhunimet e
abuzimet e ndryshme.
metodat dhe teknikat e intervistimit si dhe veorit e

tyre n rastet me tipike si dhuna n familje, trafikimi,
e abuzimi seksual. Fmijet mund te jen te rrezikuar
nga ngjarje aksidentale te ndryshme dhe nga akte
te dhunshme qe perbejn n shum raste vepra
penale. Pr rjedhoje ata mund t jen t dmtuar
(viktime) ose t pranishm q kan dijeni mbi
ngjarjen, pra n rolin e deshmitarit dhe si autor, pra
si t pandehur q u duhet t prballen me ligjin.
Synimi i tems s zgjedhur sht q t evidentohen

prgjegjsit e Policis s shtetit pr parandalimin
e viktimizimit t fmijve dhe veorit e krimit ndaj
ksaj moshe duke vn theksin tek nevoja e njohjes
e zbatimit t metodave e teknikave t intervistimit t
ksaj moshe n rastet m tipike t dhunimit.
Prgjegjsia pr ti mar n mbrojtje Fmijet e

komunikuar me ta paraqet vshtiresi por dhe veori
n raport me moshn e ritur. Mbrojtja e jets e
shndetit te fmijeve nga aktet e dhunshme duke
respektuar etiken dhe procedurat lijore, shtron para
punonjsve t Policis gjyqsore nevojn e ritjes
s nivelit profesional dhe ndryshimit t metodave
e teknikave t intervistimit duke mbajtur parasysh
veorit e ksaj moshe dhe krimeve t ndodhura.
Kumtesa Intervistimi i fmijve - viktima t

dhuns nga Policia gjyqsore n prmbajtjen e
saj trajton infrastrukturn ligjore dhe prgjegjesit
institucionale t Policis pr mbrojtjen e fmijve;
veorit e krimit ndaj fmijeve n kushtet aktuale;
52
Ndr veorit e reagimit te Policis n rastet e

viktimizimit t t miturve, sidomos n veprat penale
q prekin jeten e shndetin, duhen veuar: a)

prparesia (ndjekja me prioritet), b) shpejtsia e
veprimeve c) profesionalizmi, qe lidhet me metodat
dhe teknikat e komunikimit ) bashkpunimi me
institucionet shtetrore e subjekte te shoqris civile.
Metodologjia e prdorur sht kryesisht ajo e
ballafaqimit me legjislacionin, e analizs kriminologjike
mbi tregusit e viktimizimit dhe e interpretimit n aspektin
procedurial, psikologjik, t metodave e teknikave me
efiente t provuara nga praktika e puns.
Tema sht me interes pr institucionet dhe
punonjsit e sherbimeve publike q detyra u krkon

t angazhohen e komunikojn me kt mosh n
ngjarje t ndryshme, punonjsit e Policis gjyqsore e
prokurort q hetojn e kryjn veprime proceduriale,
mbrojtsit ligjor e avokatet si dhe studiot e
organizatat e ndryshme jofitimprurese.
Shkolla e lart universitare jopublike Sevasti &
Parashqevi Qiriazi
E-mail: sekretariajuridik@uniqiriazi.edu.al;
bajramyzeiri@gmail.com
Tel: 355(0)4230234
Cel: 0684026873; 0672032679
2. Prgjegjsit ligjore te policis se shtetit pr mbrojtjen

e fmijeve nga dhuna e abuzimi
Qellimi i drejtsis pr t mitur sht t siguroj
zbatimin e plot t drejtave, normave dhe standarteve
Ndrkombetare pr te gjithe Fmijet, ku prfshihen
edhe ata qe vijn n kontakt me sistemin e drejtsis
si viktima, dshmitare e t dyshuar pr nj vepr
penale apo arsye tjeter; si dhe sigurimi i aksesit t
fmijeve pr t krkuar dhe mar kompesimin e
shprblimin e duhur n shtjet penale apo civile pr
te drejtat e shkelura.
Kushtetuta e R. Shqipris mer n mbrojtje te veant
kete moshe duke u shprehur: do fmije ka t drejt
te jete i mbrojtur nga dhuna, keqtrajtimi, shfrytezimi dhe
perdorimi pr pun e vecanarisht nn moshn minimale
pr pun qe mund te demtoje shndetin, moralin ose
rrezikoje jeten e zhvillimin seksual.(1) .
N zbatim te saj kodi penal, ai procedurial penal,
kodi civil e ai i familjes dhe nje sere ligjesh te tjera
te vecanta, normojn te drejtat e tyre, detyrimet e
organeve shtetrore e atyre te drejtsis, procedurat
e puns, mbrojtjen nga abuzimi e krimi dhe nje sere
rregullash te tjera. Strategjia e veant pr Fmijet
e shoqruar nga programe te tjera dhe komiteti
Ndrministror i ngritur pr ndjekjen e zbatimit t
detyrave, perbejn nj infrastrukture t mir pr
mbrojtjen dhe zhvillimin e t drejtave t fmijeve.
Ligji organik e ngarkon Policin e shtetit me
prgjegjsi pr mbrojtjen e jets se njerzve, siguris
dhe prons personale; parandalimin, zbulimin
dhe hetimin n perputhje me ligjin penal dhe ate
procedurial penal te veprave penale dhe autoreve

te kryerjes se tyre (2); Ndrsa ligji Pr policin
gjyqesore dhe Kodi i procedures penale percaktojn
funksionet dhe prgjegjsit n rastet e kryerjes se
veprave penale, te cilat konsistojn n:
a) Marjen dijeni pr vepren penale,
b) Pengimin e ardhjes se pasojave te metejshme,
c) Zbulimin dhe krkimin e autoreve te vepres
penale.
d) Kryerjen e hetimeve paraprake. Funksionet e
tjera (ndihmse) jan ato te urdheruara ose
deleguara nga prokurori qe kan t bjn me
brjen e kqyrjeve, kontrolleve t vendeve e
sendeve, sekuestimet e provave, prgjimet,
pyetjet e personave, pyetje t pandehurit,
ballafaqime e njohje.(3,4)
Aktet Ndrkombetare dhe legjislacioni i brendshem,
shprehen se do fmije ka t drejt:
- Ti jepet konsiderate primare interesave te tij,
- te trajtohet n menyr t drejt dhe barabart
pa asnje lloj diskriminimi,
- t shpreh pikpamjet e tij lirisht dhe dgjohet,
- t mbrohet nga abuzimet, shfrytzimi dhe
dhuna,
- t trajtohet me dinjitet e dhembshuri,
- t ket garancit e duhura ligjore dhe masat
mbrojtse,
- thelbi i drejtsis pr t miturit te jete parandalimi i konfliktit me ligjin,
53
nuk arijn t administrojn, analizojn e vlersojn drejt

dinamikn dhe prirjet qe ka krimi ndaj t miturve apo
pjesmarja e tyre n kryerjen e krimit. Pr rjedhoje ata
me dashje apo nga paaftesia nuk pranojn e deklarojn
ritjen e viktimizimit te t miturve, qendrim ky qe ndikon
edhe n veprimtarin e perditeshme.
- privimi nga liria duhet perdorur vetem si mase

e fundit pr periudha te shkurtera kohe.
Parandalimi i viktimizimit te fmijeve dhe mbrojtja
e te drejtave t tyre nga Policia fillon me njohjen,
administrimin e gjendjes dhe analizen e problemit. N
veprimtarin praktike institucione e struktura te vecanta
3. Disa tregus dhe veori te viktimizimit te t miturve nga krimi

atyre te drejtsis; si dhe konsiderojme vlersimet e
opinionit publik t shprehura n forma te ndryshme,
sidomos npermjet anketimeve te posacme pr kete
moshe.
Pr t vleresuar gjendjen e viktimizimit t fmijeve

duhet t administrojm n menyre te rregullt treguesit
e shkeljeve ligjore ndaj ksaj moshe, pavaresisht nga
klasifikimi ligjor; te analizojme informacionin qe japin
statistikat zyrtare te institucioneve te specializuara e
Nr.
Tregusit
2008
Gjithesej t mitur te
viktimizuar nga krimi
418
Viktimizuar nga krimet k/

personit
380
2009
481
2010
636
2011
720
(+14%)
456
(+32%)
559
(+13%)
702
(+20%)
(+22%)
(+25%)
V.O Tabele me te dhena mbi t miturit e viktimizuar n vitet 2008 - 2011
5 - 6% te numrit te prgjithshm te dmtuarve te evidentuar

nga institucionet ligjzbatuse. Krahasuar viti 2011 me at
2008, pra pr kater vjet, numri i t miturve te viktimizuar nga
krimi sht ritur nga 418 n 720, pra rreth 70%.
Perqindjet tregojn ritjen e numrit te fmijeve te

viktimizuar nga krimet n pergjithesi e veanti nga krimet
kundr personit, n raport me vitin e mparshem.(5)
T miturit e viktimizuar nga krimi n vitet 2008 - 2011 zen
T dnuar t MITUR
600
500
400
594
313
356
258
300
362
238
198
49
10
20
ti
Prkundrvajtje (Contraventions)
V. O T mitur (autore) t dnuar pr vepra penale n 2004- 2011 (6)
54
Vi
20
Vi
Pr krime (Criminal offenses)
62
09
08
07
20
ti
Vi
Vi
ti
20
06
05
20
ti
Vi
20
04
ti
Vi
51
13
ti
30
20
31
ti
Vi
200
100
T dnuarit e mitur pr vitin 2010, zene 8% t

numrit t prgjithshm t dnuarve. Mbi 91% e tyre
jan dnuar pr krime, ka tregon pr rrezikshmeri
t veprimtaris se tyre. Krahasuar viti 2010 me at
2005, pra pr pes vjet numri i t miturve t dnuar
pr veprat penale sht ritur nga 289 n 656, pra
mbi 50 %.
Veorit e viktimizimit t fmijeve, mund ti
prmbledhim si me posht:
Prqindja fmijeve t viktimizuar nga krimi
sht e ulet (5-6%) t numrit t prgjithshm
t te dmtuarve, por gjendja reale sht m
e rnd, sepse shum akte t dhunshme e
abuzime me kete moshe nuk denoncohen e
ndiqen, pra shifra e erret apo maskuare ketij
krimi sht disa here me e larte,
Format me tipike t veprave penale jan aktet
e dhunshme ndaj jets, shndetit e dinjitetit t
fmijs, vepra kto q sjellin pasoja t rnda,
Veprat penale ndaj fmijeve do vit kan
tendencen e ritjes, gj q flet pr nje prognoze
jo fort t mir n kete drejtim,
Shoqria shqiptare, por dhe instituciont
ligjzbatuse, pavaresisht nga prmiresimet e

bera, jan ende t familjarizuar me fenomenin
dhe shpesh e prligjin ate biles edhe e
fshehin sidomos brnda gjirit t familjeve,
duke krijuar keshtu imazhe t gabuara.
Ritja e viktimizimit te ksaj moshe shoqrohet
edhe me ritjen e pjesmarjes se t miturve
n kryerjen e krimeve, t cilt edhe pse pr
shkak t moshes duhet t perballen me ligjin,
mund t cilesohen si viktima t shoqris.
Viktimizimi i fmijeve sht nje fenomen
shqetesues pr shoqerin shqiptare i
trasheguar nga e kaluara dhe inkurajuar nga
faktore t ndryshm aktuale kulturore, socio
- ekonomike, ligjore etj, i cili dmton jo vetem
fmijet si q nje njerezore por dhe t ardhmen
e shoqris shqiptare.
Kto e veori e te tjera na bejn t konkludojm
se mosha e mitur duhet t prbje prioritet pr
prkujdesje e mbrojtje t veant nga shteti e
shoqria, e veanarisht nga institucciont e agjensit
e specializuara q meren me shrbime t ndryshme
publike dhe mbrojtjen e qytetarve.
4. Sherbimet e Policis pr mbrojtjen e fmijeve nga krimi

Policis se shtetit si institucion i specializuar dhe
punonjesve t saj, pr realizimin e prgjegjsive t
ngarkuara nga legjislacioni, garantimin e t drejtave t
fmijeve dhe mbrojtjen e tyre, i duhet se pari t njoh
mire legjislacionin, detyrat, mjetet ligjore dhe procedurat
e zbatimit t tij, se dyti t njoh e diagnostikoj
gjendjen reale dhe shkaqet e viktimizimit te ksaj
moshe dhe se treti t ris standartet profesionale duke

persosur sjelljen, metodat dhe teknikat e komunikimit.
Komunikimi i punonjesve t Policis me qytetaret gjat
kryejes se detyrave e vecanarisht me fmijet sht nje
kusht pa te cilin nuk mund t prmbushen n mnyr
t suksesshme siguria e individit, prons, regullit,
shoqris.
Komunikimi realizohet npermjet:

4.1 Sherbimeve te siguris pr parandalimin e shkeljeve t ligjit
Kjo veprimtari sht administrative dhe lidhet fuqite ligjore e masat administrative ndaj autoreve t
me kryerjen e shrbimeve pr kontrollin e teritorit shkeljeve si gjoben, procedimin, forcen, kontrollin,
me qllim parandalimi t shkeljeve t ndryshme shoqrimin, bllokimin etj.
administrative, pqrfshi edhe veprat penale. Fjala sht
Fmija mund t jet n rolin e viktimes sepse sht
pr zbatimin e ligjit n rrug, vendbanim, mjedise
i rrezikuar nga aksidentet n ruge, Ndrtime, lendet
publike, shkolla, aktivitete publike etj; Ndrhyrjen
shperthyse e helmuse, korenti, armet e municionet,
kur kostatohen regullime, rreziqe, grindje, konflikte;
droga, rembimet, perdhunimet, keqtrajtimet e
dhenjen e ndihms kur e kerkojn qytetaret etj. Pr
abuzimet etj. Ai mund t jete edhe ne rolin e
kete punonjesve u duhet t komunikojn me njerzit
kundravajtesit ne se ka mbushur moshn. N kto
perfshi edhe fmijet, e sipas rastit edhe t perdorin
55
raste sherbimi i Policis duhet ti mare ne mbrojtje t

veant fmijet duke informuar pr rezikshmerine,
Ndrhyr, bllokuar, asistuar, perdorur masat
administrative dhe fuqite e tjera t dhena nga ligji,

si dhe bashkepunuar me subjekte t ndryshme
shtetrore e shoqerore.
4.2 Ushtrimit t Funksioneve t Policis gjyqesore, duke kryer veprimet proeduriale

Mnyra e veprimit t sherbimeve policore n raste
t ngjarjeve t viktimizimit t fmijeve sht ajo
reaguse, qe do t thot se Ndrhyet e veprohet kur
meret dijeni se ka ndodhur nje krim, duke kryer nj
sr veprimesh q lidhen me ushtrimin e funksioneve
t Policis gjyqsore. Komunikimi dhe asistenca
e shrbimit t Policis ndaj t miturve t rrezikuar
apo viktimizuar, pavaresisht nga roli i tyre ne raport
me ligjin, mbart ne vetvehte perkujdesje t natyres
fizike, shndetesore, psikologjike, ligjore e deri
materiale. Shrbimi i Policimit n rastet e fmijeve
t viktimizuar duhet ti jap prioritet n raport me
ngjarjet apo qytetaret e tjere, t kryeje veprimet me
shpejtsi e profesionalizm dhe bashkepunoj me
institucionet e tjera shtetrore, struktura t kujdesit
social e subjekte t shoqris civile.
N rastet e ndodhjes se veprave penale, punonjsit
e Policis duhet tu japin ndihm t dmtuarve,
Ndrpresin vazhdimesin e ngjarjes kriminale,

ndjekin, kapin dhe arestojne autorin e vepres,
sigurojne provat materjale, marin ne mbrojtje persona
t tjer q rrezikohen, bashkepunojne me struktura
t tjera shtetrore dhe organizma shoqerore,
relatojn ngjarjen tek prokurori etj. Fmija n kto
raste mund t jete i dmtuar, ose deshmitar q ka
dijeni pr ngjarjen, ose ne rolin e autorit t krimit
(t dyshuarit), me t cilin sherbimi policor duhet t
komunikoje e veproje.
Veprimet administrative apo proceduriale
t Policis bazohen jan t Ndrvarura nga
klasifikimi i ngjarjes, roli qe ka fmija ne kete
ngjarje dhe pasoja e ardhur. Ato bazohen ne
ligjet e ndryshme qe ngarkojne me detyra
dhe vecanarisht ligjin procedurial penal i
cili regullon procedurat e hetimit t veprave
penale.
5. Veorit e intervistimit t fmijeve t viktimizuar

Dihet se procesi i intervistimit t t miturve paraqet
vshtirsi pr punonjsit e Policis Gjyqsore dhe
prokurort. Kto vshtirsi e kan burimin tek
personaliteti i paformuar i t miturit, kompleksiteti
psikologjik i tij, rrethanat n t cilat ka ndodhur
ngjarja kriminale, marrdhniet e fmijs me
viktimn apo autorin, rrezikun e shtuar tek i mituri
pr tu sugjestionuar nga persona t tjer ose nga
vet punonjsit e policis dhe, n veanti, ndrojtja
e frika q manifeston i mituri n zyrat e policis
etj.
56
Kur fmija i nnshtrohet procedurave t marrjes n

pyetje, saktsia e fakteve zvoglohet n t njjtin
kah me moshn. Sa m t vegjl t jen ata, aq
m shum jan t prirur pr tu influencuar e
manipuluar nga pyetjet sugjestionuese. Fmijt
kan nj sensibilitet t madh ndaj nntekstit t asaj
q dgjojn, intonacioneve t zrit, apo shprehjeve
me miratim e paknaqsi, pranim apo qortim dhe,
n varsi t tyre, reagojn pr t shpjeguar pikrisht

at q, sipas mendimit t tyre, presin punonjsit
e policis apo dhe prindrit. Kshtu rritet rreziku i
marrjes s informacioneve t gabuara dhe, nga ana
tjetr, shpenzohen energji, koh e mjete shtes.
Situata t tilla e vendosin, shpesh, punonjsin e
policis para dilemave pr ti pranuar, si t vrteta
apo si fantazi fminore, faktet dhe informacionet q
prmban tregimi i tyre, pasi ndonse fmijt mund
t japin t dhna t sakta, karakteri i shkurtuar, i
fragmentarizuar dhe i mbushur me imagjinat, shtron
nevojn e ripyetjes s tyre dhe riverifikimit t fakteve
nga burime t tjera.
Pra, n raportet q krijohen, midis t miturit
q merret n pyetje dhe punonjsit t policis,
evidentohet nj konflikt real dhe i ndjeshm,
zgjidhja e t cilit gjendet tek reduktimi i elementve
traumatizues dhe frikndjells q prodhon procesi
i pyetjes.
Praktika me e mire aktuale pr menaxhimin e nje

interviste bazohet ne modelin PEACE qe aplikohet
ne shume agjenci t zbatimit t ligjit. Ky model
perdoret ne hetimin reaktiv bazuar ne viktimn si

deshmitar. Sinkronizimi i germave t bashkuara do
t thote:
P. Planifikim&Pergatitje (zgjedhja e ekipit, vleresimi i faktoreve, mjedisi, paisjet )

E. Shpjegim (hyrje, pozicioni ndenjes, prezantimi, biseda fillestare)
A. t dhena (Ndrtimi i raportit, tregimi i lire, pyetjet dhe mbyllja)
C. Mbyllja (permbledhje e pikave kryesore t intervists)
E. Vleresimi (vleresimi i prgjithshm)
Fazat e intervistimit : Krijimi i raportit; Ritregimi i lire i ngjarjes; Pyetjet; Mbyllja.
Procedura e intervists: Pergatitja; Hapja; Udheheqja; Mbyllja; Dokumentimi.
Pr t gjitha fazat duhet t njihen e zbatohen jo vetem parimet dhe rregullat e prgjithshme, por dhe
veorit e komunikimit me kete moshe.
5.1 Pergatitja pr zhvillimin e intervists
Pr t patur nj interviste t sukseshme me fmijn,
se pari duhet t studjohet mosha e fmijs dhe
personaliteti i tij, pra zhvillimi i intelektit; cilsite,
mardhenjet me prindrit, shkollen; sjelljet e tij; se
dyti t krijohet mjedisi i posam pr pyetjen e
tij, qe mund t jet nj dhom e thjesht n katin
e par ose jasht ndrtess se Policis (ku mund
t evitohen zhurmat), nuk ka hyrje dhe dalje t
personave t tjer, e pajisur me lojra dhe afishe q
pasqyrojn frymn e bashkpunimit t komunitetit.
Mund t shfrytzohen edhe zyrat e punonjsve
social, ambientet shkollore ose dhe banesat e tyre,
pr t shmangur emocionet e tensionin nervor t t
miturve prball punonjsit t policis.
Mnyra e komunikimit me fmijn sht

percaktuese ne marrjen e informacionit prej tyre.
Mundsisht duhen prdorur t njjtat karrige, pa
tavolina n mes dhe n vartsi t moshs duhet
ulur edhe n dysheme apo karrige t vogla tiu
dhn atyre m shum siguri dhe mbshtetje. Ne
varsi nga mosha fmijet lejohen edhe t luajn
me lodra ose vizatojn n ambjetin e dhoms.
Duhet evituar do lloj kontakti pamor i fmijs me
pajisjet q prdor policia (shkopinj gome, pranga,
skafandra, mbrojtse anti-plumb, arm, persona
t arestuar, t dehur apo droguar, t bertitura
etj), t cilat japin efekte negative n gjndjen
psikologjike e emocionale t fmijs
5.2 Disa veori t komunikimit me fmijet

Gjate komunkimit me fmijt duhen mbajtur ne konsiderate se:
Fmij t moshave t ndryshme kan ritm
t ndryshm reagimi. Jo t gjith reagojn
me t njjtn shpejtsi pr t komunikuar,
krijojn besim n t njjtn koh, apo jan
t hapur dhe komunikues. Ndaj duhet patur
durim dhe lne ata t veprojn me ritmin e
tyre.
Fmija duhet qartsuar se po veprohet pr t
miren e tij, gjithcka bhet pr sigurine e tij dhe
duhet lne t kuptoj se sht n vendin dhe
kohn e duhur.
Fmijt shpesh jan t pazot t pohojn
pr vehten apo kundrshtojn nj t rritur.
Pr rjedhoj ata u prgjigjn pyetjeve n

nj mnyr q e mendojn se ju dshironi.
Ndaj duhet t ruhemi nga t dhnit atyre t
informacionit se far presim t na thon.
Ata duhen inkurajuar dhe siguruar se jemi
t interesuar vetm pr ate q kan par e
degjuar.
Prgjithsisht tek fmijt ka nj tendenc
pr heshtje, Ndrsa disa priren t thon po,
pavarsisht nga pyetja e bere. Prandaj pyetjet
duhet t jen t tilla q t mos krkojn
prgjigje t shkurtr me po/jo. Psh. Si do t
ndjeheshit ju po ta bnit at veprim ?
57
Prve konformizmit, fmijt shfaqin

tendencn pr tu prgjigjur me shprehjen:
nuk e di nga q nuk jan t interesuar,
nuk e kuptojn pyetjen ose terminologjin e
prdorur, nuk duan t pranojn far din,
kan frik; duan t mbrojn familjart e e
t afermit e tyre. Shprehja nuk e di sht
nj prgjigje q ka nevoj pr trajtim t
kujdesshm. sht e rndsishme t dihet
se asnj konkluzion aq m tepr vendim nuk
duhet t bazohet mbi prgjigjen nuk e di. Aq
m pak t arrihet n konkluzionin se fmijt
nuk din.
Duhet t jemi t ndrgjegjshm se kohzgjatja
e prqendrimit te fmijs ne interviste varet
shum nga mosha e veanarisht nga natyra
e fmijs. Me fmijt e vegjl sht e vshtir

t pressh nj prqendrim afatgjat dhe
cilsor. sht e rndsishme q intervista t
jeta relativisht e shkurtr.
Gjat procesit t pyetjes pr shume ngjarje
duhet evituar prania e prindrve pr te mos
ndikuar me gjeste tek fmija; dhe perdoren si
dshmitar te pranishm psikologe, punonjs
social ose specialist te fushs s edukimit;
Koha e pyetjes duhet t zgjas m pak se me
nj t rritur; t perdorn nj numr i kufizuar
pyetjesh, pasi pyetjet e shumta e lodhin dhe
ne rast hutimi ose mos reagimi, rekomandohet
zvndsimi i punonjsit t policis me nj
tjetr.
6. Stili i pyetjes te fmijs se viktimizuar

N teknikat e intervistimit te fmijs viktim, nje
rol te rndsishem luan stili i t pyeturit, pr t cilin
rekomandohet:
Pyetjet t bhen njra pas tjetrs, por t
jen t shkurtra e t thjeshta dhe shmangin
prdorimin e fjaleve te pakuptueshme apo te
vshtira; t jen me tone mbshtetse duke
shmangur fjalet mosbesuese apo gjykuese;
Gjat pyetjeve duhet t shmanget zhargoni
policor dhe do zhargon tjetr q mund
t hutoj viktimn; t prdoren termat e
prdorura nga vet viktima n prshkrimin
e historis s tij/saj n raste t dhuns
seksuale, trafikimit etj.
N do rast duhet t inkurajohet viktima,
biles dhe t perdort humor pr te ndihmuar
n inkurajimin q t flas lirshm; t merren
prgigje dhe t dhna cilsore pr ngjarjen e
ndodhur (kohn, vendin etj.) dhe mundesisht
t dhna specifike pr afatet kohore mbi
ngjarjen qe informon.
Me rndesi t veant pr punonjsit e zbatimit t
ligjit jan shprehit e komunikimit efektiv, n themel
t te cilit qndrojn aftsit e mira dgjuese.
Pyetjet qe prdoren gjat procesit t intervistimit
kan rndsi sepse mundsojn t zbulohet m
58
shum rreth fmijs; lejojn ate t eksploroj m tej

rreth ngjarjes objek interviste; lehtsojn procesin
e komunikimit dhe mundsojn q t prohet te
fmija ndjenja e prkujdesjes.
Pyetjet e mbylluara krkojn prgjigje me po ose
jo; fillojn me a sht..?, a ke ? etj. Psh.a ke
frik t kthehesh n shtpi tani?.Qellimi i tyre sht
t mbledhin e qartsojn informacionin, t fokusojn
bisedn dhe ndalojn fmijn ti largohet fokusit t
biseds. Prandaj sht me mir t prdoren pyetje
t hapura se sa t mbyllura, pr aq koh sa kto t
fundit nuk jan absolutisht t domosdoshme.
Pyetjet e hapura marin prgjigje lehtsisht me po
ose jo. Ato fillojn me far..?, Kush ? Ku ? Kur
? Si ? Pse ? etj. Gjat brjes s pyetjeve duhet
mbajtur parasysh qe ato t ndjekin nj linj llogjike.
N kt kuptim pyetjet nuk duhet t kalojn nga nj
objekt pyetjeje n nj tjetr. Pra intervista duhet t
ket nj grafik pyetjesh. Intervistuesi gjat procesit
t pyetjeve duhet t prqendrohet tek ndjenjat dhe
sjellja e fmijs gjate bisedes.
Pyetjet e hapura me Pse? nuk keshillohen t
prdorn sepse fmijet e kane t vshtir pergjigjen
ose mund te japin pergjigje justifikuse.
7. Veorite e Intervistimit te fmijeve

Gjate veprimtaris se perditshme hetimore shpesh
here ndodh qe punonjsit e Policis ose prokurort
t intervistojn fmij n situata e role t ndryshme,
te cilat kane veori qe duhen njohur e zbatuar.
a. Ne rastet e dhuns n familje
Faktoret q ndikojn n intervistimin e fmijve n
rastet e dhuns n familje jan komplekse sepse
kan t bjn me ngjarjen konkrete dhe pasojat e
saj, gjendjen e familjes n shum aspekte, nivelin
e prindrve dhe cilsit e tyre, moshn e cilsit e
fmijs, rolin ose poziten e tij etj.
Kur fmija merret n pyetje si dshmitar i dhuns n
familje, situata e tij psikologjike nuk sht aspak e leht.
N disa raste si rezultat i dhuns n familje ai/ajo mund
t ket humbur nj ose disa antar t familjes si nnn,
babain apo motra e vllezr, gj q e komplikon m tepr
situatn. N ndonj rast atij/asaj mund ti duket vetja
n nj pozicion pr t mbrojtur nderin dhe privacin e
familjes, ose ndjehen t turpruar pr at q ka ndodhur
n familje. Shpesh ata krcnohen nga dhunuesi pr t
mos treguar t vrtetn mbi situatn n familjen e tyre.
Nisur nga kta faktor e t tjer duhet :
t veohet autori n mjediset e Policis dhe
aktivizohen t afrm pr ndihm.
t sigurohet privatsia e fmijs dhe t
sigurohet fmija pr t folur;
t tregohet ndjeshmeri ndaj viktims;
t dgjohet me vmendje ai;
t ndihmohet fmija t qetsohet e ndjehet
mir;
t vendoset nse fmija ka nevoj pr
ndihm mjeksore;
t sigurohet ndihma n shrbime t tjera nse
sht e domosdoshme;
t mos detyrohet fmija t flas nse ai nuk
ndjehet gati pr t folur;
t mos krcnohet dhe detyrohet pr te
treguar ate qe nuk ka ndodhur;
t mos fyet e etiketohet etj.
b. Ne rastet e abuzimit seksual
Viktimat ne rastet e prdhunimit jan prgjithsisht t
turpruara, ndjehen fajtor dhe kan frik nga reagimi
i njerzve t tjer. Shpesh viktima stigmatizohet dhe

fajsohet m shum se prdhunuesi, duke u prballur
me egrsin e familjarve, dyshimet e t afrmve, e
ne ndonj rast edhe me paragjykimet dhe keqtrajtimet
e punonjsve t policis. Qndrimet negative ndaj
viktimave t prdhunuara jan te lidhura me mitet
dhe qendrimet ndaj femrave, te cilat mendohet se e
provokojn prdhunuesin nga mnyra se si vishen,
flasin dhe sillen. Ky qendrim ndikon edhe mbi punonjsit
e Policise. Situata rndohet m shum kur rasti sht
i dyshimt, ose kur nuk ka shenja dmtimi, apo kur
denoncimi sht i vonuar dhe vajza paraqitet relativisht
e qet e pa emocione.
N t tilla raste punonjsi i policis duhet ti kushtoj
vmendjen e duhur viktims, duke vepruar n
menyre te paaneshme, pa paragjykime dhe prdorur
teknikat profesionale n trajtimin e viktims.
Punonjsi i policis duhet t mbaj parasysh faktin se
viktima mund t vuaj nga trauma e prdhunimit q
i shfaq efektet e saj pas aktit t dhunshm. N kto
raste duhet krkuar edhe ndihma e specialistve si
punonjs social, psikolog dhe mjek.
N krimet seksuale me t mitura Policia duhet t
veproj me shpejtsi e pa buj pr :
verifikimin e informacionit,
zhvillimin e intervists,
marjen e denoncimit nga t miturit e familjaret,
sigurimin e provave e gjurmeve,
marjen e ertifikats se gjendjes civile pr
viktimn,
marjen e deklarimeve nga persona t tjer q
kan dijeni rreth ngjarjes,
berjen e vizits mjeksore dhe sigurimin e
aktit perkates,
gjetjen, shoqrimin dhe marjen n pyetje te
personit te dyshuar,
relatimin e ngjarjes tek prokurori.
Pr intervistimin e fmijs t abuzuar rekomandohet:
Ta bj nje punonjes policie femer ne ambjente
te qeta e sigurta pr viktimn; e cila mund t
qndroj e shoqruar edhe nga ndonj i afrm
i saj, nna kryesisht, pr tu ndjer e sigurt
dhe e mbrojtur;
59
Te behet nj ekzaminim mjeksor paraprakisht,

gjithmon me plqimin dhe miratimin e
viktims;
Gjate intervists do mbajtur parasysh mosha, niveli
arsimor, pozicioni social i viktimes; objektiviteti ne
bisede; mosperdorimi i pyetjeve sugjestionuse;
shmangjen e do lloj manipulimi; krkimin e
informacionit shtese apo shenjave te dhunes e tj.
Nga intervista fmijen duhet t sigurohet informacion
ne lidhje me pyetjet far ? Kush? Ku ? Kur ? Si ?
Perse ? si dhe me pyetje te tjera te nevojshme pr
ndricimin e ngjarjes.
c. Ne rastet e trafikimit
Prvoja e trafikimit zakonisht prfshin akte n seri
t dhuns shumplanshe, ku fmijt e trafikuar
prjetojn dmtime t ndrgjegjes, paaftsi pr t
menduar dhe vepruar, kan ritm t ult t proceseve
mendore dhe jan tejet t traumatizuar. Si rezultat
i ndikimit t traums, viktimat shfaqin pasiguri dhe
dyshim ndaj ndihms q iu ofrohet dhe reagojn
me zemrim ndaj atyre q mundohen ti ndihmojn.
N disa raste ata jan t ndrgjegjshem se kan
kryer veprime t paligjshme dhe pr kt arsye kan
frik t prballen me punonjsit e policis. N kto
kushte procesi i intervistimit t tyre nuk sht i leht
dhe duhet realizuar me shum profesionalizm.
Veprimet e Policise n kto raste duhet t
perqendrohen tek:
verifikimi i informacionit,
krkimi, gjetja e fmijs dhe identifikimi,
zhvillimi i intervists dhe marja e denoncimit
nga viktima ose familjare,

sigurimi i provave te ndryshme nprmjet
akteve proceduriale,
vendosja e viktimes ne qendren e veant te
trajtimit ose qendra sociale,
marje e deklarimeve nga persona q kan
dijeni pr ngjarjen,
gjetja e autoreve te dyshuar dhe shoqerimi i
tyre ne Polici,
marja n pyetje dhe fiksimi i shpegimeve,
verifikimi i thenjeve e alibive dhe marjen e
deklarimeve nga shtetas t tjer,
marje e dokumentave nga si certifikate e
gjendjes civile, raporte mjeksore etj.
Gjat intervistimit duhet mbajtur parasysh :
Ti krijohet besim fmijs se tashm periudha
e abuzimit dhe e keqtrajtimit ka marr fund;
t sigurohet se nga ky moment gjithshka
bhet pr t mirn dhe n mbshtetje t tij; t
sigurohet se askush dhe pr asnj arsye nuk
do t abuzoj me.
Ti jepet koh pr tu ndjer mir dhe t
tregoj eksperiencn e tij; nderkohe i duhet
ln t kuptoj se jemi t vmendshm dhe
se e kuptojm ata far ai/ajo ka prjetuar; t
mos bhen pyetje q e bjn t ndjehet keq;
paragjykime ose fajsime.
Nse intervista bhet e pamundur, mund
t krkohet ndihm tek specialistt e tjer
si punonjs social apo psikolog; n asnj
rast nuk duhen konsideruar qndrimet
dhe reagimet e fmijs si personale ndaj
intervistuesit.
Konkluzione e rekomandime
Viktimizimi i fmijeve nga krimi dhe abuzime
te ndryshme sht nje dukuri me rrezikshmeri
shoqerore, e cila ekziston dhe ka veorit e veta,
por qe vazhdon te mos administrohet ne menyre
te studjuar e te plote. Nder faktoret dhe shkaqet
tradicionale e aktuale, duhen veuar ambjentimi
i institucioneve shtetrore e shoqris civile dhe
standartet jo te mira te zbatimit te ligjeshmeris nga
sherbimet publike.
60
Gjendja e viktimizimit dhe veorit, diktojn nevojn

e ndjekjes se problemit me prioritet duke investuar,
menaxhuaar dhe kontrolluar hap pas hapi zbatimin e
programeve te miratuara dhe legjislacionit perkates.
Pr ritjen e eficencs ne parandalimin e viktimizimit
te fmijeve sht e nevojshme t funksionojn
organizmat kolegjiale e nderstrukturore pr kordinim
t punve; te aktivizohet mendimi dhe prkrahja
e komunitetit pr njohjen e gjendjes dhe zgjidhjen
e problemeve ; shtohet numri i strukturave te

ndihms sociale ne qytetet kryesore si dhe zyrave
te intervistimit te fmijeve ne komisariatet e Policise;
ndersa pr ritjen e standarteve profesionale te
punonjsit te Policise qe punojne ne strukturat
e policimit te komunitetit dhe hetimin e ngjarjeve

kriminale ndaj fmijeve e nga fmijet te zhvillohen
kualifikime te vecanta dhe
paisen me dshmi
prkatse.
Biblografia
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Kushtetuta e R. Shqiperis (neni 54)

Ligji nr. 9749 date 04.06.2007 Pr Policine e shtetit (neni 4)
Ligji nr. 8677 date 02.11.2000 neni 3, i ndryshuar Pr Policine gjyqesore,
Kodi i procedures penale
Statistika te Policise se shtetit pr t miturit e viktimizuar
Vjetari statistikor M. Drejtsis pr t miturit e dnuar
Konventa Pr te Drejtat e Fmijs e Kom.te Bashkuara
Rregullat standarte minimale te drejtsis pr te rrinjte. (Rregullat e Pekinit).
Rregullat pr mbrojtjen e te rinjve te privuar nga liria.
Rregullat standarte minimale pr masat jo ndaluse (Rregullat e Tokios).
Konventa Evropiane Pr te drejtat e njeriut
Rekomandimi Pr shfrytezimin seksual, pornografine dhe trafikimin e fmijeve
Rekomandimi Pr reagimin social ndaj kriminalitetit te t miturve.
Rekomandimi Pr nderhyrjen e hershme psiko-sociale pr parandalimin e krimit
Rekomandimi Abuzimi dhe neglizhencat ndaj fmijeve.
-
Kushtetuta e Republikes se Shqiperis

Kodi Penal i Republikes se Shqiperis
Kriminologji V.Hysi 2010
Kriminalistika V.2 S.Begeja 2007
Investigimi i krimit Grup autoresh 2004
61
VLERSIMI I MBLEDHJES S T DHNAVE

NGA SISTEMI I MBROJTJES S FMIJVE
N SHQIPRI
Belioza OKU
Departamenti i Puns Sociale, Fakulteti i Shkencave Sociale
bela.coku@gmail.com
Abstrakt
Abuzimi dhe neglizhimi i fmijve (ANF) shkaktohet
nga nj numr faktorsh t lidhur me karakteristikat
e individit, familjes dhe komunitetit. Fenomeni
sht i njohur n do vend, n t gjitha ndarjet dhe
grupet sociale, kulturore, fetare dhe etnike, duke
rezultuar n pasoja t menjhershme dhe afatgjat
sociale, shndetsore dhe financiare. Pavarsisht
rndsis s problemit, llogaritjet e sakta t shtrirjes
dhe karakteristikave t tij n popullsin e gjer jan
t vshtira pr tu matur pr dy arsye: a. heshtjen
q karakterizon rastet e keqtrajtimit pr shkak t
turpit, stigms shoqrore dhe prgjegjsis ligjore
kriminale q si rrjedhoj sjellin mungesn e raportimit
t rasteve t ANF dhe b. mungesn e prpjekjeve t
koordinuara kombtare pr monitorimin e ANF q si
pasoj sjellin mospasjen e t dhnave t plota dhe
t besueshme mbi ANF n shumicn e vendeve t
bots.
T dhnat ekzistuese nga sistemet kombtare
t survejimit t ANF n rastet kur kto sisteme
ekzistojn jan fragmentare, jo t krahasueshme
62
dhe t mosprputhshme, jan t njanshme dhe pr

kt arsye nuk ndihmojn n krijimin e politikave dhe
shrbimeve adekuate.
N prgjithsi, procesi i survejimit prfshin
regjistrimin e duhur t rasteve individuale, mbledhjen
e informacionit t ktyre rasteve, interpretimin e
ktij informacioni, dhe raportimin e tij tek aktort e
interesuar si autoritetet qeveritar prgjegjs politikbrs n t gjitha fushat q afektojn mirqenien e
fmijve. Survejimi mund t jet aktiv ose pasiv.
Nprmjet surveijimit aktiv, fmijt e keqtrajtuar
identifikohen nga nj numr burimesh (si raportet
e policis apo ata ligjor, agjencit e shrbimit
social dhe shndetsor dhe autoritetet arsimore),
intervistohen dhe m pas rasti ndiqet. Ky lloj survejimi
zakonisht ka kosto t lart financiare dhe n burime
njerzore. Nprmjet surveijimit pasiv, informacioni
mblidhet gjat kryerjes s aktiviteteve apo detyrave
t tjera. Survejimi pasiv zakonisht sht m pak i
kushtueshm se ai aktiv, por informacioni i mbledhur
varet nga motivimi i personit q prgatit raportin.
Dhe n rastet kur raportimi i incidenteve sht i

detyrueshm me ligj, shpesh profesionistt nuk i
raportojn t gjitha rastet pr shkak t ngarkess
s madhe t puns ose pr t shmangur prfshirje
t mundshme me procedura ligjore afatgjat q
mund t vijn si pasoj e raportimit, sidomos n
vendet ku nuk ka baz ligjore pr imunitet ligjor t
profesionistit.
Ngritja e mekanizmave t duhur t survejimit, n
sistemin e mbrojtjes s fmijve, do t ndihmonte
n ngritjen e nj protokolli vlersimi n mnyr
aktive, duke mundsuar kshtu raportimin m real
t rasteve t ANF dhe parandalimin n koh t tyre.
N kuadr t studimit epidemiologjik mbi abuzimin
dhe neglizhimin e fmijve (BECAN), sht br
nj vlersim mbi formn e regjistrimit t t dhnave
nga agjencit e mbrojtjes s fmijve n vend.
Qllimi i ktij vlersimi, sht survejimi i duhur
mbi regjistrimin e t dhnave q i referohen ANF,
prmes pyetsorve t prgatitur nga Grupi Shkencor
i Studimit (BECAN) prshtatur sipas kontekstit
shqiptar. N kt kontekst, prezantimi do t konsistoj
n paraqitjen e t dhnave q jan mbledhur
dhe formn e regjistrimit t tyre nga agjencit q
punojn dhe ofrojn shrbime pr fmijt n vend,

me qllim prmirsimin e mekanizmave ndihms n
identifikimin dhe parandalimin e rasteve t ANF.
Fjalt kye: Sistem mbrojtje, abuzim, neglizhim,
vlersim i t dhnave, t drejtat e fmijve.
Studimet shkencore tregojn se zhvillimi i
shndetshm i fmijve sht garancia pr nj
shoqri t shndetshme. Pr kt arsye, t rriturit,
prfshir prindrit, kujdestart, edukatort dhe
politik brsit duhet t orientohen pr t marr masa
t posame pr kujdesin ndaj fmijve, me qllim q
ti mundsojn atyre kushtet pr nj zhvillim optimal.
Nj marrdhnie e shndetshme midis fmijve dhe
t rriturve q kujdesen pr ta, do t rriste n nj
nivel t gjer rezultatet n zhvillimin e fmijve, t
cilat prfshijn elementt kognitiv, emocional dhe
social t funksionimit t shndetshm t njeriut.
N kontrast, studimet shkencore tregojn se stresi
i vazhdueshm n fmijrin e hershme i shkaktuar
nga situata ekstreme si varfria, abuzimi dhe
neglizhimi mund t dobsojn zhvillimin e arkitekturs
s trurit dhe t afektojn rritjen e shndetshme t
fmijs (Kshilli Shkencor mbi zhvillimin e fmijs,
2005).
Situata e Abuzimit dhe Neglizhimit t Fmijve (ANF) n Ballkan

Megjith konfirmimin e studimeve t kryera n
vendet e zhvilluara t bots pr prevalencn e lart
t abuzimit dhe neglizhimit t fmijve, (Dunne,
Zolotor, Runyan, Andreva-Miller, Yen Choo et al.,
2009), pjesa m e madhe e vendeve t bots,
ka pak t dhna mbi situatn reale t abuzimit t
fmijve dhe po rritet gjithmon e m shum nevoja
pr mbledhjen e ktyre t dhnave n nivel global
(Dunne et al., 2009). Kjo nevoj pr mbledhjen n
mnyr t standardizuar t ktyre t dhnave sht
akoma dhe m shum e nevojshme n vendet me
nivel t ult ekonomik dhe shoqror, si jan vendet
e Ballkanit prfshir Shqiprin. N kto vende
shkalla e abuzimit t fmijve dyshoshet se sht
akoma m e lart se n vendet e zhvilluara, pasi
mungojn mekanizmat pr mbrojtjen e fmijve.
Studimet kan treguar q sht i nevojshm unfikimi
i disa proceseve t rndsishme n sistemin e
mbrojtjes s fmijve n rajon. Pr kt qllim

edhe n Shqipri po realizohet nj studim i thelluar
mbi abuzimin dhe neglizhimin e fmijve (Balkan
Epidemiological Study on Child Abuse & Neglect),
BECAN. Ky studim sht nj mundsi e prbashkt
pr t pasur nj panoram m t qart mbi situatn e
ANF dhe identifikimin e mekanizmave parandalues.
Projekti BECAN filloi me qllimin pr t ndihmuar n
plotsimin e mungess s t dhnave n Ballkan,
ku mungon informacion mbi shpeshtsin dhe
sasin e ANF n popullsi, duke zbatuar nj sondazh
epidemiologjik me kampion t madh n nnt
vende t Ballkanit. T dhnat e marra nga Studimi
Ballkanik Epidemiologjik mbi ANF (BECAN) do t
japin nj prkufizim sasior t problemit q mund t
prdoret nga sektor t ndryshm pr t mundsuar
identifikimin e hershm t trendeve t ndryshm t
ANF.
63
1.
Vshtrim i Prgjithshm mbi Sistemin

e Mbrojtjes s Fmijve n Shqipri: Situata n Shqipri
Prej kohsh, problemi m rezistent n vend, n

lidhje me format e abuzimit ndaj fmijve, vazhdon
t jet kuadri ligjor n progres, por i pashoqruar
me shrbime dhe mekanizma konkret, q synojn
nj zgjidhje afatgjat t problematiks. Studimet
deri m sot, kan qen kryesisht t fokusuara n
rishikime t legjislacionit dhe situats n prgjithsi.
Fenomeni i abuzimit ndaj fmijve nuk ka shifra
konkrete mbi numrin e fmijve q ekspozohen ndaj
formave t ndryshme t ekspozimit, mbi faktort q i
ekspozojn ata m shum, mbi nivelin e identifikimit
t abuzimit nga agjensit e mbrojtjes s fmijve
dhe mbi masat parandaluese n nivel afatgjat
kundrejt ktij fenomeni. Studimet sporadike dhe
t pamjaftueshme n lidhje me kt shtje kan
br q t mos ket nj prshkrim t standartizuar
t fenomenit n nivel mikro dhe makro. Kjo situat,
sht shoqruar dhe me mangsira t theksuara
prsa i prket alokimeve t buxheteve spoecifikike,
q do nxisnin ofrimin e shrbimeve identifikuese dhe
rehabilituse pr fmijt n Shqipri.
Strategjia Kombtare pr Fmijt dhe Strategjia
Kombtare pr Shrbimet Sociale jan masa q
synojn prmirsimin e situats. Strategjit dhe
implementimi n realitet kan nj hendek shum
t madh. Nuk ka nj sistem t unifikuar treguesish
(indikator) pr matjen e dhuns ndaj fmijve n
vend. Sipas Raportit Alternativ pr CRC, Sistemi

i Mbrojtjes s Fmijve mbetet nj problem pr
garantimin dhe avancimin e t drejtave t fmijve n
Shqipri. Sistemi nuk sht i unifikuar n mbledhjen
e t dhnave dhe treguesve pr implementimin
e t drejtave t fmijve. Ka munges koordinimi
ndrmjet shrbimeve n t gjith vendin, duke
mos arritur t aplikohet nj strategji dhe politik
e prbashkt. Shoqria Civile dhe organizata t
ndryshme jo-qeveritare kan nj rol m aktiv n
mbrojtjen dhe avancimin e t drejtave t fmijve
n Shqipri. Informacionet dhe studimet vijn nga
sektori jo shtetror, duke identifikuar dhe boshllqet
dhe mos funksionimet n sistemin e mbrojtjes s
fmijve n Shqipri (Tamo, A., & Karaj, Th., 2006).
Nj nga komponentet e rrndsishm q ndihmon
n identifikimin e problemit t abuzimit ndaj fmijve,
sht mbledhja e t dhnave mbi kt fenomen.
Format e unifikuara t mbledhjes s t dhnave
dhe raportimit t formave t abuzimit n nj sistem
t koordinuar shrbimesh do t ishin nj ndihm
e jashtzakonshme pr uljen e prevalencs s
abuzimit n t gjitha nivelet dhe marrjen e masave
prandaluese pr reduktimin e fenomenit. Ende nuk
ekziston nj sistem dhe nj protokoll i posam, pr
mbledhjen e t dhnave dhe administrimin e tyre,
me qllim reduktimin e fenomenit.
2. Abuzimi dhe Neglizhimi i Fmijve n Shqipri

Abuzimi dhe neglizhimi i fmijve (ANF) prbn nj
problem kompleks t shndetit publik q shkaktohet
nga nj numr faktorsh t lidhur me karakteristikat
e individit, familjes dhe komunitetit. Referuar
raportit Botror mbi Dhunn dhe Shndetin abuzimi
prkufizohet si: T gjitha format e keqtrajtimit fizike
dhe/ose emocionale, abuzimit seksual, neglizhimit ose
trajtimit me neglizhenc, shfrytzim ekonomik apo
forma t tjera shfrytzimi, q rezultojn n pasoja t
vrteta apo t mundshme mbi shndetin, mbijetsn,
zhvillimit apo dinjitetin e fmijs. (WHO, 1999)
ANF ndodh n do vend n t gjitha ndarjet dhe
grupet sociale, kulturore, fetare dhe etnike, duke
64
rezultuar n pasoja t menjhershme dhe afatgjat

sociale, shndetsore dhe financiare. Pavarsisht
rndsis s problemit, llogaritjet e sakta t shtrirjes
dhe karakteristikave t tij n popullsin e gjer jan
t vshtira pr tu matur pr dy arsye: a. heshtjen
q karakterizon rastet e keqtrajtimit pr shkak t
turpit, stigms shoqrore dhe prgjegjsis ligjore
kriminale q si rrjedhoj sjellin mungesn e raportimit
t rasteve t ANF dhe b. mungesn e prpjekjeve t
koordinuara kombtare pr monitorimin e ANF q si
pasoj sjellin mospasjen e t dhnave t plota dhe
t besueshme mbi ANF n shumicn e vendeve t
bots (Dunne et al., 2009).
3. Nevoja pr survejimin e ANF-s n Shqipri

Nevoja pr survejimin sistematik t sistemeve t
monitorimit t ANF sht parsore.
Vlera e qendrave t prhershme kombtare t
referimit dhe administrimit t rasteve ANF prfshin
bashkpunimin e koordinuar t sektorve t ndryshm
si t shrbimeve sociale, shndetsore, t drejtsis, t
policis si dhe t OJF-ve (Dunne, M. P., et al. (2009).
Survejimi sipas prkufizimit standart t OBSH-s
sht mbledhja, analiza dhe interpretimi i vazhdueshm
dhe sistematik i t dhnave shndetsore t nevojshme
pr planifikimin, zbatimin dhe vlersimin e praktikave
shndetsore, t lidhura ngusht me shprndarjen n
koh t ktyre t dhnave tek ata t cilt duhet ti ken
kto t dhna.
Sipas ksaj logjike, n 1996, Sekretari i Prgjithshm
i Kombeve t Bashkuara, duke konsideruar faktin
q prevalenca e formave t ndryshme t dhuns
ndaj fmijve mbetet e panjohur n pothuajse gjith
botn, ka br nj thirrje pr nj studim botror pr
dhunn ndaj fmijve. Nj nga rezultatet kryesore t
studimit ishte njohja e nevojs pr nj metodologji
t prbashkt (Zolotor, A. J. et al., 2009). Pr
shkak t mungess s t dhnave t sakta dhe t
besueshme pr prhapjen e keqtrajtimit t fmijve,
si vendim-marrsit dhe publiku i gjer shpesh

refuzojn t pranojn se ANF paraqet nj sfid
serioze n shoqrit e tyre.
N 2000, Djedah theksoi se sistemet ekzistuese
t survejimit jo gjithmon kapin abuzimin e fmijve
dhe, pr m tepr, q t dhnat ekzistuese mbi
vdekshmrin dhe pasojat e tjera, si aftsit e kufizuara
dhe implikimet socio-ekonomike, jan t pakta dhe
shpesh jo t besueshme (Zolotor, A. J. et al., 2009).
Kto prfundime jan t aplikueshme dhe pr
shumicn e vendeve ballkanike, duke qen se
aplikohen metoda t ndryshme t survejimit t
bazuara mbi politika t ndryshme t vendeve t
Ballkanit. N shum raste kto metoda nuk jan
t mjaftueshme pr t dhn nj panoram t
besueshme t seriozitetit t fenomenit ANF dhe
t rezultoj n minimizim t shkalls s problemit.
T dhnat ekzistues nga sistemet kombtare t
survejimit t ANF n rastet kur kto sisteme
ekzistojn jan fragmentare, jo t krahasueshme
dhe t mosprputhshme, jan t njanshme dhe pr
kt arsye nuk ndihmojn n krijimin e politikave
kombtare dhe ndrkombtare. Krahasimi midis
kulturave dhe grupeve t ndryshme t t njjtit shtet
sht shum i vshtir.
3.1 Format e mbledhjes s t dhnave

Survejimi mund t jet aktiv ose pasiv.
Nprmjet survejimit aktiv, fmijt e keqtrajtuar
identifikohen nga nj numr burimesh (si raportet
e policis apo ata ligjor, agjencit e shrbimit
social dhe shndetsor dhe autoritetet arsimore),
intervistohen dhe merren masa pr ndjekjen e rastit.
Ky lloj survejimi zakonisht ka kosto t lart financiare
dhe n burime njerzore. Nprmjet surveijimit
pasiv, informacioni mblidhet gjat kryerjes s
aktiviteteve apo detyrave t tjera. Survejimi pasiv
zakonisht sht m pak i kushtueshm se ai aktiv,
por informacioni i mbledhur varet nga motivimi i
personit q prgatit raportin. Sistemi i Mbrojtjes

s Fmijve n Shqipri, sht akoma n proces
reformimi dhe pr kt arsye shumica e agjensive
q punojn pr mborjtjen e fmijve, nuk aplikojn
forma dhe protokolle t posame t mbledhjes
s t dhnave dhe raportimit pr rastet e ANF.
Agjensit q punojn pr mbrojtjen e fmijve, n
t gjitha nivelet, prdorin kryesisht formn pasive
t mbledhjes s t dhnave, e cila korrenspondon
me mbledhjen e informacionit jo si qllim n
vetvete, por vjen si rezultat i kryerjes s detyrave
t tjera.
4. Rezultatet e mbledhjes s t dhnave t ANF-s

Ky punim sht fokusuar n:
Mbledhjen e t dhnave mbi keqtrajtimin e fmijve
nga nj sr burimesh n nivel kombtar n do vend

rreth karakteristikave t rasteve individuale duke
65
prfshir identitetin e rastit, fmijn, incidentin,

dhunuesin, kujdestarin, familjen, shtpin,
keqtrajtime t mparshme, agjensit e prfshira,
dhe shrbimet e dhna (shiko indikatort). N
baz t ktij informacioni objektivi sht t ndrtoj
profilin e fmijve t keqtrajtuar dhe t familjeve
t tyre, t identifikoj faktor t ndryshm t
rrezikut dhe karakteristikat e grupeve n rrezik, t
eksploroj cili sht niveli i rasteve t ANF n lidhje
me kohzgjatjen dhe dmin/lndimin e shkaktuar
dhe t prshkruaj rezultatet e hulumtimit, duke
prfshir sa raste konfirmohen, sa prej tyre

vendosen n institucione, prfshirjen e gjykats
dhe ndjekjen penale. (Butchart, A., Phinney,
A., Check, P., & Villaveces, A., 2004; World
Health Organization and International Society for
Prevention of Child Abuse and Neglect., 2006;
Zolotor, A. J. et al., 2009).
Indikatort specifik q jan prdorur synojn:
T mbledhin t dhna mbi karakteristikat e arkivave/
database ekzistuese dhe t agjensive q mbledhin
apo regjistrojn raste t ANF.
4.1 Lista e indikatorve q jan eksploruar:

Incidenca e ANF
Vulnerabiliteti i fmijve ndaj do forme
specifike t ANF
Faktort q e ven fmijn n rrezik pr ANF
Karakteristikat e familjes q e ven fmijn n
rrezik pr ANF
Karakteristikat e dhunuesit/ve q e vn
fmijn n rrezik pr ANF
Agjensit e prfshira, lloji i shrbimit t ofruar
Sa i kompletuar sht informacioni i marr
mbi karakteristikat e rasteve
Pasja (ose jo) e informacionit pr t hetuar
rastin m tej
Karakteristikat e arkivave/ database
Karakteristikat e agjensive q mbajn
database/ arkiva
Mjetet e prdorura jan pyetsor t prshtatur sipas
kontekstit lokal t cilat prbhen nga dy pjes:
e para adreson shtje t lidhura me agjensit
pjesmarrse dhe rekordet q ato kan mbi ANF;
ndrsa e dyta adreson vet rastet e ANF. do pjes
prfshin nj numr variblash t matshme, t cilat
jan kategorizuar n nn titujt e prgjithshm.
66
Referimet vijn kryesisht nga vet fmijt, kryesisht

n shrbime konfidenciale, shkolla dhe personeli i
saj dhe shrbimi social. Forma m e hasur e dhuns
mbetet forma fizike, m pas vjen neglizhimi dhe dhuna
psikologjike dhe raste m t pakta ka pr dhunn
seksuale. Vihet re n sistemin e referimit mungesa
e rezultateve konkrete, prsa i prket ndjekjes
s mtejshme t rastit dhe vazhdueshmris s
procedurave. N nivelet e raportimit t rasteve duhet
theksuar se nuk del n pah, qllimi i raportimit t

rastit, pasi reflektohet vetm nevoja pr dokumentim.
Edhe pse disa agjensi koordinohen pr rastin, pjesa
m e madhe e fmijve mbeten t ekspozuar n t
njjtin nivel keqtrajtimi duke pasur shum raste t
ri-viktimizimit. N kategorin e fmijve, grupmosha
m e shpesht q raporton raste keqtrajtimi sht
12-16 vje. Kjo mund t shpjegohet me nivelin e
ndrgjegjsimit apo t rritjes s tyre, e cila shoqrohet
dhe me m shum aftsi artikulimi dhe prpunimi t
situats n t ciln ekspozohen.
Vlersimi dhe konfirmimi i rastit bhet n pjesn m
t madhe t rasteve nga shrbimi social ku prfshihen
CPU dhe OJF t ndryshme. M pas n procesin e
vlersimit dhe konfirmimit prfshihen instititucionet
arsimore dhe m pak shrbimet juridike/ligjore
dhe ato t mbrojtjes. Pra raportimi mbetet vetm
minimal nga ana e agjensis shtetrore, kryesisht
pr munges resursesh. Masat e ndrmarra
kryesisht jan masa pr mbrojtje sociale (kshillim
pr fmijn, familjen, shrbime psikologjike) dhe n
rastet e dhuns ekstreme lidhen me masa ligjore
(urdhr mbrojtje). Dhunuesit m t shpesht jan
prindrit dhe n pjesn m t madhe jan baballart
biologjik. M pas vijn nnat dhe m pak t afrmit
apo shokt. N rastin e CPU-ve, t gjitha rastet
kan ndjekje t vazhdueshme. Ndrsa n rastin e
ALO 116- Linja Kombtare e Kshillimit pr Fmij,
rastet ndiqen pr nj periudh t caktuar kohore.
CPU-t, jan agjensit q zotrojn m shum
informacion mbi rastet e raportuara. T dhnat
lidhur me fmijn si psh: arsimi, punsimi, forma e
keqtrajtimit, jan t dhna t regjistruara n pjesn

m t madhe t pyetsorve. M pak t dhna ka n
lidhje me dhunuesin dhe kujdestarin dhe t dhnat

mbi historin e abuzimit
5. Konkluzione dhe Rekomandime

Rekomandimi dhe konkluzioni kryesor i ktij
punimi dhe vshtrimi q prfshin, sht unifikimi
i raportimit t rasteve t ANF n Shqipri.
Mbledhja e t dhnave sht e rndsishme
pr t gjetur zgjidhje pr problemet dhe pr t
ngritur t dhnat e duhura, si dhe pr t pasur
prkufizime konkrete.
Nga rastet e raportuara do mund t ndrtohen
rekomandimet e duhura pr t adresuar zgjidhjen
afatgjat t problemeve. Mangsit e identifikuara
n mbledhjen e t dhnave pr ANF, mund t
ndihmojn n ngritjen e mekanizmave ndihms n
sistemin e mbrojtjes s fmijve. Gjithashtu mund
t ndrtohen politika pr parandalimin e ANF n
Shqipri. Me an t ndihms s raportimit mund
t identifikohen dhe investigohen faktort q
shoqrojn fenomenin e abuzimit ndaj fmijve,
duke i paraprir kshtu paqrandalimit t pasojave
afatgjata n shndetin e fmijve.
N kt aspekt, mund t planifikohen m shum

shrbime pr mbshtetjen dhe mbrojtjen e fmijve;
Mund ti paraprihet ngritjes s nj sistemi t unifikuar
dhe koordinuar t shrbimeve q synojn lokalizimin
e problemit dhe ndjekjen e vazhdueshme, pr
mosprsritjen e tij;
Unifikimi i sistemit t referimit dhe raportimit t
rasteve, do t ndihmonte ndjeshm n parandalimin
e abuzimit dhe neglizhimit t fmijve;
Mbledhja e t dhnave mund t ndihmoj n
identifikimin e karakteristikave t sistemit aktual t
survejimit dhe infrastrukturs q monitoron rastet e
ANF;
Ngritja e nj protokolli t posam n sistemin
e mbrojtjes s fmijve, pr identifikimin,
menaxhimin e rasteve dhe trajtimin profesional
t tyre, do t ndihmonte n prmirsimin e
mtejshm t situats.
Referencat
Barber-Madden, R., Cohn, A. H., & Schloesser, P.
(1988). Prevention of Child Abuse: A Public Health
Agenda. Journal of Public Health Policy, 9(2), 167176 http://www.jstor.org/pss/3343003 BarberButchart, A., Phinney, A., Check, P., & Villaveces,
A. (2004). Preventing violence: a guide to
implementing the recommendations of the World
report on violence and health. Geneva, World Health
Organization.
Tamo, A., & Karaj, Th. (2006). Violence against
Children in Albania. Tirana, Albania: Human
Development Centre and UNICEF.
Dunne, M. P., et al. (2009). ISPCAN Child Abuse
Screening Tools Retrospective version (ICAST-R):
Delphi study and field testing in seven countries,
Child Abuse & Neglect, 33, 815825.
Holder, Y., Peden, M., Krug, E. et al (Eds). (2001).
Injury surveillance guidelines. Geneva, World Health

Organization.
Madden, R., Cohn, A. H., & Schloesser, P. (1988).
Prevention of Child Abuse: A Public Health Agenda.
Journal of Public Health Policy, 9(2), 167-176
http://www.jstor.org/pss/3343003
Strategjia Kombtare e Fmijve. (2009) Ministria
e Puns, shtjeve Sociale dhe Shanseve t
Barabarta.
Strengthening, the Child, Youth and Protection
System in Albania. (2007). National ConferenceUNICEF, Albania.
Radford L., Corral S., Bradley C., Fisher H., Bassett F.,
Hoat N.and Collisha S. (2011). Child Abuse and Neglect
in the UK. Cruelty to Children must Stop. Full Stop.
Waldfogel, J. (2009). Prevention and the Child
Protection System. Future of the Child.
67
World Health Organization and International Society

for Prevention of Child Abuse and Neglect. (2006).
Preventing child maltreatment: a guide to taking action
and generating evidence. Geneva: WHO Press.
Zolotor, A. J. et al. (2009). ISPCAN Child Abuse
68
Screening Tool Childrens Version (ICAST-C):

Instrument development and multi-national pilot
testing. Child Abuse & Neglect, 33, 833841.
PARIMI I BARAZIS DHE MOS

DISKRIMINIMIT T FMIJVE N
LEGJISLACIONIN SHQIPTAR
Besmir ALUSHI
Theodhori KARAJ
Anila GJONAJ
Instituti i Studimeve Europiane. Universiteti i Tirans
anilagjonaj@yahoo.com
besmir.alushi@hotmail.com
Abstrakti
Kushtetuta e Republiks s Shqipris sht akti
ligjor m i lart, i cili sanksionon parimin e barazis
dhe t mosdiskriminimit, si parim prshkues i t
gjith legjislacionit. I gjith sistemi ligjor shqiptar
sht bazuar n parimin e barazis dhe t
mosdiskriminimit. Gjithashtu, mbrojtja dhe respektimi
i dinjitetit, i t drejtave dhe i lirive t njeriut prbjn
detyrim kushtetues. Jeta, martesa, familja gzojn
mbrojtje t veant nga ana e shtetit. Kushtetuta
nuk e prjashton mbrojtjen e familjes (e sidomos
fmijve) edhe n rastet kur nuk sht e krijuar
me martes. Fmijt, t rinjt, grat shtatzna
dhe nnat e reja kan t drejtn e nj mbrojtjeje
t veant nga shteti. T drejtat e njeriut jan t
drejtat q do qenie njerzore ka dhe ka t drejt ti
gzoj, thjesht nga virtyti i t qenit njerzor. Ato jan
mbshtetur n parimin themelor q t gjitha qeniet
njerzore zotrojn nj dinjitet t brendshm dhe se
ato jan t barabarta, t autorizuara pr t gzuar
t drejtat e tyre, pavarsisht seksit, racs, ngjyrs,
gjuhs, origjins kombtare, moshs, klass ose

besimit fetar a politik. T drejtat e njeriut kan
qen formuluar n norma ligjore t detyrueshme q
mbrojn individt dhe grupet kundr veprimeve q
cnojn dinjitetin njerzor dhe lirit themelore.
N thelb t konceptit t t drejtave t njeriut
sht respekti pr dinjitetin njerzor dhe vlern
e do personi. Ky koncept sht reflektuar n
marrdhnien midis do personi dhe shoqris n
t ciln duhet t sigurohen vlera t qndrueshme
dhe universale. N kt kontekst, t drejtat e
individve jan njohur prkundrejt shoqris s
tyre. Prmbajtja kryesore e t drejtave t njeriut
i referohet gzimit t nj numri garancish q
prbjn t drejtn dhe q kan karakteristikat
e saj universale. Prmbajtja kryesore minimale
sht e panegociueshme dhe u prket t gjith
individve, n t gjitha kontekstet dhe n t gjitha
rrethanat. Ajo tregon nj nivel minimal nn t cilin
nuk duhet t veproj asnj shtet.
69
Koncepti diskriminim dhe barazi

Diskriminimi ka ekzistuar qysh hert n historin
e njerzimit. Sa i vjetr sht si fenomen, po aq i
larmishm sht n shumllojshmrin e shfaqjes
s tij. Kur dgjojm fjaln diskriminim, shpesh
her bjm lidhjen me trajtimin jo t barabart n
familje e shoqri t grave dhe vajzave, t t miturve
dhe t moshuarve, trajtimin jo t mir q u bhet
komuniteteve, si atij rom, egjiptian, LGBT, n raport
me persona t tjer. N t vrtet, si n Shqipri,
ashtu dhe kudo n bot, ka edhe shum individ
e grupe individsh q diskriminohen pr arsye t
shumllojshme. Ka shum prkufizime t konceptit
t diskriminimit, t cilat derivojn nga kndvshtrime
t ndryshme q i atribuohen trajtimit t tij. Megjithat,
ajo ka i bashkon, sht fakti q, nse flasim pr
diskriminim, gjithmon gjejm dallim n trajtimin e
personave ose t subjekteve t ndryshme, si sjellje
negative n shumicn e rasteve, por edhe pozitive,
n raste t tjera. Ka shum mnyra me t cilat njerzit
mund t diskriminojn, disa m pak t dmshme, t
tjerat shum m tepr. Gjithsesi sipas legjislacionit
shqiptar Diskriminim sht do dallim, prjashtim,
kufizim apo paraplqim, pavarsisht nga shkaku,
q ka si qllim apo pasoj pengesn apo brjen e
pamundur t ushtrimit n t njjtn mnyr me t
tjert, t t drejtave e lirive themelore t njohura
me Kushtetutn e Republiks s Shqipris, nga
aktet ndrkombtare t ratifikuara nga Republika
e Shqipris, si dhe nga legjislacioni n fuqi1. Ligji
Pr mbrojtjen nga diskriminimi parashikon disa
forma me an t t cilave mund t diskriminohet
nj person ose grup personash si gjinin, racn,
ngjyrn, etnin, gjuhn, identitetin gjinor, orientimin
seksual, bindjet politike, fetare ose filozofike,
gjendjen ekonomike, arsimore ose shoqrore,
shtatznin, prkatsin prindrore, prgjegjsin
prindrore, moshn, gjendjen familjare ose
martesore, gjendjen civile, vendbanimin, gjendjen
shndetsore, predispozicionet gjenetike, aftsin
e kufizuar, prkatsin n nj grup t veant ose
do shkak tjetr2. Duke prdorur togfjalshin ose
1 Komiteti Shqiptar i Helsinkit.(2011). Barazia dhe ndalimi i
diskriminimit n k1ndvshtrimin ligjor dhe social.Tiran: Komiteti
Shqiptar i Helsinkit nga http://www.ahc.org.al/doc/barazia_dhe_
ndalimi_i_diskriminimit_Manual_OJF.pdf
70
2 Gjoleka, E. Brari, R. Zogolli, I.(2011). Prmbledhje legjislacioni
do shkak tjetr, ligji nuk e kufizon mbrojtjen

nga diskriminimi vetm pr shkaqet e parashikuara
shprehimisht n t, por e l t hapur llojin e
shkaqeve pr t cilat mund t shkaktohet nj sjellje
diskriminuese. Koncepti i barazis sht shum i
lidhur me konceptin e diskriminimit, n kuptimin q,
nse kemi munges t t parit medoemos kemi
pranin e t dytit. Lidhja e tyre prbn nj raport t
zhdrejt. N libra t gjith njerzit jan t barabart,
sepse ata kan t drejta t barabarta dhe kto t
drejta duhet ti gzojn t gjith njlloj. N praktik,
shum her ndodh e kundrta. Barazia, si koncept,
shpesh trajtohet si pasja e mundsive t barabarta
(barazia formale), m shum sesa pasja e rezultateve
t barabarta, si dhe e eliminimit t barrierave apo
mangsive ligjore dhe sociale pr t realizuar kt
qllim (barazia substanciale).
Standardet ligjore Shqiptare pr barazin

dhe mosdiskriminimin
Kushtetuta e Republiks s Shqipris sht akti
ligjor m i lart, i cili sanksionon parimin e barazis
dhe t mosdiskriminimit, si parim prshkues i t
gjith legjislacionit. Ajo i ka hapur rrug zhvillimit t
s drejts s brendshme n prqasje me standardet
ndrkombtare. N nenin 18 t saj prcaktohet qart
se T gjith jan t barabart prpara ligjit dhe se
askush nuk mund t diskriminohet padrejtsisht pr
shkaqe t tilla si gjinia, raca, feja, etnia, gjuha, bindjet
politike, fetare a filozofike, gjendja ekonomike,
arsimore, sociale ose prkatsia prindrore nse nuk
ekziston nj prligjje e arsyeshme dhe objektive.3
Gjithashtu, mbrojtja dhe respektimi i dinjitetit, i
t drejtave dhe i lirive t njeriut prbjn detyrim
kushtetues. Jeta, martesa, familja gzojn mbrojtje
t veant nga ana e shtetit. Kushtetuta n nenin 54
t saj thot se: Fmijt, t rinjt, grat shtatzna
dhe nnat e reja kan t drejtn e nj mbrojtjeje t
veant nga shteti. Fmijt e lindur jasht martese
kan t drejta t barabarta me t lindurit nga
pr shrbimin e gjndjes civile.Tiran: Dizajn&Print EDER STUDIO
.COM
3 Kushtetuta e Republiks s Shqipris. (2012). Kuvendi
i Shqipris, 2012, ngahttp://www.parlament.al/web/
Kushtetuta_e_Republikes_se_Shqiperis_e_perditesuar_1150_1.
php
martesa. Kodi i familjes e riprcakton m qart at

far sht thn n kushtetutn e shqipris n
nenin 4 t ktij kodi shprehet se: Fmijt e lindur
jasht martese kan t njjtat t drejta dhe detyra
si fmijt e lindur nga martesa po ashtu n nenin 5
prcaktohet se do fmij, pr nj zhvillim t plot
dhe harmonik t personalitetit, ka t drejt t rritet
n nj mjedis familjar, n nj atmosfer gzimi,
dashurie dhe mirkuptimi4. do fmij ka t drejt
dhe prdorimi pr pun, e veanrisht nn moshn
minimale pr punn e fmijve, q mund t dmtoj
shndetin, moralin ose t rrezikoj jetn a zhvillimin
e tij normal5. Po ashtu n nenin 20 t saj thuhet
se: Personat q u prkasin pakicave kombtare
ushtrojn n barazi t plot para ligjit t drejtat dhe
lirit e tyre. Ata kan t drejt t shprehin lirisht, pa
u ndaluar as detyruar, prkatsin e tyre etnike,
kulturore, fetare e gjuhsore. Ata kan t drejt ti
ruajn e zhvillojn ato, t msojn dhe t msohen
n gjuhn e tyre amtare, si dhe t bashkohen n
organizata e shoqata pr mbrojtjen e interesave dhe
t identitetit t tyre6. Duket qart q dhe fmijt
si persona q jan gzojn t drejta t barabarta.
Kushtetuta, q n pamje t par duket sikur ofron
vetm dispozita deklarative, ka krijuar mekanizma
garantues t prgjithshm pr mbrojtjen nga
diskriminimi t tilla si: Avokati i Popullit, Sistemi
Gjyqsor, Gjykata Kushtetuese etj. N nenin 57 t
Kushtetuts thuhet shprehimisht se Kushdo ka t
drejtn pr arsimim (pra duket qart trajtimi pr nj
t drejt q e gzojn t gjith personat shqiptar),
po ashtu dhe me ligj njihen se e drejta e arsimit
t detyruar sht nj e drejt q e gzojn t tr
individt. Drejtuesi i institucionit arsimor duhet t
trajtoj me efektivitet ankesat pr diskriminim n
institucionin e tij, duke shqyrtuar do ankim brnda
30 ditve nga paraqitja e tyre. Drejtuesi i institucionit
arsimor vendos masa disiplinore ndaj do personi q
verifikohet t ket kryer nj veprim diskriminues, kur
nj gj e till sht e prshtatshme, proporcionale

dhe n prputhje me kompetencat e tij7. Neni 59
i Kushtetuts trajton dhe barazin sipas aftsis
apo mundsis pika ) arsimimin dhe kualifikimin
sipas aftsive t fmijve dhe t t rinjve, si dhe t
personave t pazn me pun; Po ashtuShtetasit
gzojn n mnyr t barabart t drejtn pr kujdes
shndetsor nga shteti8
4 Gjoleka, E. Brari, R. Zogolli, I.(2011). Prmbledhje legjislacioni pr

shrbimin e gjndjes civile.Tiran: Dizajn&Print eder studio.com
7 Ligjit nr.10221, date 4.2.2010, Pr mbrojtjen nga diskriminimi.

Botim i Qendrs s Publikimeve Zyrtare 15, 2010, nga http://
www.ilo.org/aids/legislation/WCMS_171379/lang--en/index.htm
5 Kushtetuta e Republiks s Shqipris. (2012). Kuvendi i

Shqipris, 2012, ngahttp://www.parlament.al/web/Kushtetuta_e_
Republikes_se_Shqiperis_e_perditesuar_1150_1.php
Kodi Penal dhunn n familje nuk e prmban si figur

t veant t veprs penale. Megjithat, si rrethan
rnduese, ai parashikon do vepr penale q kryhet
ndaj fmijve, grave shtatzna, personave me
paaftsi, prsritjen e dhuns n familjen mnyr
sistematike, ose veprn q kryhet duke prfituar nga
marrdhniet familjare9. Kodi penal parashikon se
detyrimi i t miturve pr t punuar, pr t siguruar
t ardhura, ose pr t kryer veprime q dmtojn
zhvillimin e fmijve dnohet me burg. Kur nga vepra
sht shkaktuar dmtim i rnd i shndetit tuaj ose
vdekja e t miturit, dnimi sht m i rnd. Ligji
Pr mbrojtjen nga diskriminimi garanton t drejtn
e personave pr tu trajtuar n mnyr t barabart
nga ligji dhe pr t pasur dhe pr t gzuar t drejta
e detyrime t barabarta n t gjitha fushat e jets, si
dhe pr t mos u diskriminuar pr asnj arsye dhe
n asnj mjedis. N jetn e prditshme t gjith
mund t vihemi n rrethana dalluese, prjashtuese
ose paraplqyese, pr shkaqe nga m t ndryshmet
ose nga subjekte t ndryshme, ndaj njohja e ligjit
nr. 10221, date 4.2.2010, Pr mbrojtjen nga
diskriminimi na ndihmon pr t mundsuar realisht
t drejtn pr mosdiskriminim. Ai e shtrin efektin e
tij n t gjitha t drejtat e parashikuara nga aktet
ligjore dhe nnligjore q jan n fuqi n Republikn
e Shqipris. Pavarsisht ksaj, duke pasur n
konsiderat kushtet aktuale t vendit, ligji trajton
specifikisht disa nga fushat dhe t drejtat t cilat
jan m t prekshme nga sjelljet apo format e
diskriminimit.

9 http://www.undp.or.jp/undpandjapan/widfund/pdf/Albania_
Manual%20for%20Policy%20Officers%20in%20Albania.pdf
71
Mbrojtja juridike falas pr fmijt. T miturit,

pr t cilt mbrojtja n procedim penal dhe n
gjykim sht e detyrueshme me ligj. T miturit
t pandehur i sigurohet ndihm juridike dhe
psikologjike, n do gjendje dhe shkall t
procedimit. Po ashtu institucioni i Avokatit t
Popullit sht nj institucion mbrojts edhe pr
t drejtat e fmijve. Fmijt e mitur t cilt
pretendojn se u jan shkelur t drejtat, lirit
ose interesat e tyre t ligjshme nga veprimet
ose mosveprimet e paligjshme ose t parregullta
t organeve t administrats kan t drejt t
ankohen ose t njoftojn Avokatin e Popullit dhe
t krkojn ndrhyrjen e tij pr vnien n vend
t s drejts ose liris s shkelur 10. Ndihma
nga shteti, fmijt me aftsi t kufizuara kan
t drejtn e marrjes s ndihms nga shteti
(paaftsis apo aftsis s kufizuar)
dhe objektive. Pr fmijt nuk sht se kemi nj

legjislacion specifik pr shkak t prcaktimit
dhe mbrojtjes m shum t personave (ku aty
prfshihen dhe fmijt). Por edhe pr ta kemi
nj trajtim mbi barazin dhe mosdiskriminimin e tyre
pr asnj arsye. Fmijt kan t drejt t gzojn
t drejtat dhe detyrat e prcaktuara nga ligji dhe
nuk mund t prjashtohen apo diskriminohen nga
askush. Ka nj mori institucionesh t cilat iu vijn
n ndihm fmijve n rast se t drejtat e tyre
cnohen apo diskriminohen. Kta institucione japin
nj ndihm juridike dhe psikologjike (kur sht e
nevojshme) falas pr kta fmij po ashtu luajn
dhe rolin e tyre primar zgjidhjen e situats. Gjykatat,
Prokuroria e Avokati i Popullit apo dhe m tutje
Gjykata Ndrkombtare e t Drejtave t Njeriut jan
institucione n t cilat fmijt mund t mbrojn t
drejtat e tyre njerzore.
Regjistrimi n Gjendjen civile
Fjal kye:
Fmija i gjetur ka t drejta pr tu regjistruar

n zyrn e gjendjes civile njsoj si fmijt me
prindr.
Punonjsi i policis s bashku me punonjsin
e gjendjes civile vendosin datlindjen e fmijs
n momentin e gjetjes, po ashtu i vendosin nj
emr dhe mbiemr, emra t prindrve fiktiv,
adres etj
N t ardhmen fmija mund t ndrroj
gjeneralitetet n rast verifikimi dhe identifikimi
(gjetje t prindrve apo t t afrmve t
ndyshm)
Konkluzione
Si konkluzion mund t themi se barazia sht nj
nga parimet baz t cilat sanksionohet q n ligjin
themelor t shtetit ton, Kushtetutn. Pra n
themel t legjislacionit kemi t vendosur barazin
e personave para ligjit dhe gzimin e t drejtave
themelore t tyre. Gjithashtu kemi t sanksionuar
edhe t drejtn pr t mos u diskriminuar. Ku
askush nuk mund t diskriminohet pr asnj arsye
prve rasteve t prligjura n mnyr t arsyeshme
72
10 Gjoleka, E. Brari, R. Zogolli, I.(2011). Prmbledhje legjislacioni

pr shrbimin e gjndjes civile.Tiran: Dizajn&Print EDER STUDIO
.COM
Fmij: nnkuptohet do person nn moshn 18

vje, duke prfshir fmijt viktima, dshmitar dhe
autorve t dhuns.
Dhuna: prkufizohet si prfshirje e t gjitha formave
t dhuns fizike apo mendore, lndimit dhe abuzimit,
neglizhimit dhe trajtimit neglizhent, keqtrajtimit ose
shfrytzimit, duke prfshir abuzimin seksual.
E drejta: nnkupton nj sistem normash juridike t
cilat i sanksionon shteti me qllim t mbrojtjes s
rendit shoqror
Ligji: sht nj sistem rregullash dhe normash
shoqrore q njerzit duhte t ndjekin n nj shoqri
apo vend.
Qeveria: bjn pjes elementet institucionale
qendrore t do shteti.
Mbrojtjaligjore: Mbrojtja dhe t drejtat t cilat ua
jep ligji pr tu mbrojtur ndaj diskriminimit apo cnimit
t ktyre t drejtave.
Bibliografi
Gjoleka, E. Brari, R. Zogolli, I.(2011). Prmbledhje legjislacioni pr shrbimin e gjndjes civile.
Tiran:Dizajn&Print EDER STUDIO .COM
Ligjit nr.10221, date 4.2.2010, Pr mbrojtjen nga diskriminimi. Botim i Qendrs s Publikimeve Zyrtare
15, 2010,nga http://www.ilo.org/aids/legislation/WCMS_171379/lang--en/index.htm
Kushtetuta e Republiks s Shqipris. (2012). Kuvendi i Shqipris, 2012, ngahttp://www.parlament.al/
web/Kushtetuta_e_Republikes_se_Shqiperis_e_perditesuar_1150_1.php
LIGJInr.10 129, dat 11.05.2009 Pr gjendjen civile dhe aktet nnligjore n zbatim t tij, Bashkia e
Tirans, 2011, nga http://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0CCw
QFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.tirana.gov.al%2Frepository%2Fdocs%2FLidhja_e_Ligjit_nr.10129-_
per_gjendjen_civile__179753.
doc&ei=7rCrUODeD8mj4gSAnIDoCg&usg=AFQjCNFm6pWONTJmQCCZrmOT5hhujRounA
Mandro, I. Agastra, F. (2008).DHUNA N FAMILJE, Prgjegjsit q ka Policia e Shtetit pr
parandalimin dhe reduktimin e saj. Tiran: UNDP ngahttp://www.undp.or.jp/undpandjapan/widfund/pdf/
Albania_Manual%20for%20Policy%20Officers%20in%20Albania.pdf
Komiteti Shqiptar i Helsinkit. (2011). Barazia dhe ndalimi i diskriminimit n k1ndvshtrimin ligjordhe social.
Tiran: Komiteti Shqiptar i Helsinkit ngahttp://www.ahc.org.al/doc/barazia_dhe_ndalimi_i_diskriminimit_
Manual_OJF.pdf
73
INSTITUCIONALIZIMI
I FMIJRIS JASHT
LIDHJEVE T GJAKUT
Blerina SHKURTI
Shkolla e Lart Universitare JoPublike LUARASI
Qndra e Krkimit Shkencor
blerina.shkurti@luarasi-univ.edu.al
Njerzimi duhet tu jap fmijve at cka ai ka

me t mir kjo sht fjala hyrse e Deklarats
s t drejtave t Fmijs shpallur nga Asambleja
e Organizats s Kombeve t Bashkuara n vitin
1959.
Tridhjet vjet m von n vitin 1989 u miratua
Konventa mbi t Drejtat e Fmijve, e cila ndr
parimet baz rreshtoj:
Parimin e Interesit m t lart t fmijs
E drejta e Jets, Mbijetss dhe Zhvillimit t
fmijs
192 shtete e ratifikuan kt Konvent, ky fakt tregon
vendosmrin botrore pr t punuar pr mirrritjen
e fmijve.
Nj shoqri q respekton t drejtat njerzore t
fmijve brnda nj gjenerate e m tej, ka premis
t bhet nj shoqri q respekton t drejtat e njeriut.
T drejtat e njeriut fillojn nga t drejtat e fmijve.
Fmijria sht institut. Ajo kalohet nj her n jet
dhe l gjurm gjat gjith jets. N kujtesn e njeriut
shnimet q mban fmijria nuk humbasin, jan
74
t vrteta, jan t sinqerta, jan t pamodeluara.

Fmijria sht nj term shume dimensional, nga
aspekti biologjik ajo i referohet periudhs midis
foshnjris dhe t rriturit, ajo fillon q nga lindja. T
tjer, psikolog dhe sociolog e konsiderojn fmijrin
si nj koncept t pafajsis dhe naivitetit. Juristt
bazohen n prkufizimin e dhn nga Konventa Mbi
t drejtat e fmijs ku n nenin 1 t saj thuhet : Me
fmij kuptohet do qnie njerzore nn moshn 18
vje, me prjashtim t rasteve kur mosha madhore
arrihet prpara n prputhje me legjislacionin t cilit
ai i nnshtrohet
Ka autor q hedhin tezn se fmijria nuk sht
nj fenomen natyral por nj shpikje e njerzimit
(Philippe Aries- Centuries of Childhood). Konceptin
modern pr fmijrin e hodhi Zhan Zhak Ruso i cili
e prshkroi fmijrin si nj periudh e shkurtr e
jets se njeriut, e cila sht e gzueshme dhe pa
shqetsime deri sa ai t bhet i rritur (adult). Termi
shpesh i prdorur n jetn e prditshme humbja e
pafajsis tregon pr nj fmijri t kaluar, pr nj
person tashm t rritur, shprehet Ruso.
Por si kalon fmijria e personave t cilt shpesh jan

viktima ose spektator t dhuns n familje? A kalojn
ato nj fmijri t gzueshme dhe pashqetsime si
thot Rusoi? A e humbasin ato pafajsin prpara
se t bhen adult?
Dhuna n familje sht nj nga format e krimeve
m pak t raportuara dhe zakonisht konsiderohen si
nj shtje private, si rrjedhoj nuk dihen me saktsi
prmasat dhe frekuencat e fenomenit. Ajo sht nj
fenomen i prhapur n shoqrin ton, madje dhuna
e paraportuar sht n prmasa m t mdha se ajo
e raportuar. Dhuna ndaj fmijve sht veanrisht
e rrezikshme sepse fmijt jan shpesh t pazot t
largohen apo denoncojn problemin. Fmijt shpesh
her jan t padukshm n shoqri ato nuk votojn,
nuk kan z, shpesh nuk kan dhe shum mnyra
pr t krkuar t drejtat e tyre, si rrjedhoj kujdesi q
duhet treguar pr to duhet t jet maksimal.
Fmijt shum shpesh gjnden t ekspozuar ndaj
dhuns n familje. sht dokumentuar q fmijt
t cilt jan afr dhuns familjare, veanrisht
ato fmij t cilt bhen dshmitar t dhuns s
ushtruar nga nj prind tek tjetri , vuajn shum forma
t traums. Ndrhyrja e shpejt mund t bhet nj
mjet i rndsishm , i cili i vjen n ndihm fmijve
t rrezikuar t dalin nga cikli i dhuns.
N shumicn e rasteve fmijt jetojn n shtpi ku
dhuna n familje ndodh. Shpesh her kto fmij
fshihen ose bjn sikur flejn gjat akteve t dhuns
q ndodhin n shtpit e tyre, pavarsisht ksaj
Ata dgjojn gjithmon. Edhe ato fmij t cilt
nuk jan direkt dshmitar ose degjojn me vesht
e tyre dhunn q ndodh n familjet e tyre ato jan
shpesh t vetdijshm dhe t ndikueshm nga ajo.
Fmijt q asistojn n skenat e dhuns q ndodhin
n familjet e tyre, nuk jan viktimat e drejtprdrejta
t dhuns por ato vuajn njsoj sikur t jen
dhunuar. Ato jan dshmitart e par t skenave q
do rrnjosen thell ne memorjen dhe ndrgjegjen
e tyre. Dhuna e asistuar sht dhunimi q pson
personi i cili sht i detyruar t asistoj n nj sken
dhune, ndonse ai nuk sht subjekt i drejtprdrejt
q dhunuesi ka pr objektiv (E drejta familjare- Arta
Mandro). Fmijt shpesh e prceptojn kt form t
sjellurit t familjarve t tyre si form normale jetse,
kshtu realiteti i tyre deformohet dhe ato kthehen

n dhunuesit e s ardhmes. Pr ti shptuar ktij
fati t parashikuar kto fmij duhet t zhvendosen
sa m shpejt nga ky ambient familjar dhune, n
nj ambient t ngjashm, por q i siguron fmijs
nj fmijri t qet dhe t sigurt pa i ndrprer atij
ciklin e fmijris dhe zhvillimit t tij. Nj model i
strukturave t ngjashme me ambientet familjare jan
t ashtuquajturat Shtpi Familje
Sistemi i Shtpive Familje n konotacionin modern
filloj n vitin 1853, njkohsisht n Britanin e
Madhe dhe n Shtete e Bashkuara t Ameriks.
Vendosja e fmijve npr shtpit familje n at
koh bhej nga qeveria ose agjensit sociale t
shrbimeve. Institucioni ose shtpit q merrnin
prsipr angazhimin pr fmijt e ktyre nevojave
kompesoheshin pr shpenzimet e tyre. Shteti
nprmjet gjykatave familjare dhe agjensive pr
mbrojtjen e fmijve i siguronin nj Shtpi Familje,
fmijs, e cila ishte ligjrisht e prgjegjshme pr
mirrritjen e fmijs gjat periudhs q ai qendronte
aty. Kto Shtepi Familje ishin parashikuar si
nj rrugzgjidhje afatshkurter e cila gjykohej ne
interesin me te mire te fmijs dhe qe zakonisht
ishte zgjidhja e pare pr fmijet e pastrehe, te
abandonuar, dhunuar ne menyre te drejtperdrejte
ose jo. Zakonisht, zgjedhja e pare midis personave
t cilt mund t kujdesen pr fmijn sht nj
antar i familjes, xhaxhai, halla ose gjyshrit, m
tej rrethi zgjerohet me nj msues ose edukues q
ka kontakt me fmijn. Ky rreth i mirprcaktuar ka
vetm nj qllim Fmija t ndihet si n shtpin
e tij me njerz q e kan rritur dhe ndenjur afr.
Kjo me qllim pr t ruajtur vazhdimsin n jetn
e fmijs. Nse asnj nga kto opsione nuk ishte
e mundur athere fmija sistemohej nga shteti n
struktura t ngjashme me familjen dhe shtpin e
fmijs, kto struktura quheshin ndryshe Shtpi
Familje. Kjo alternativ lejon fmijn t qndroj n
shtpit kujdestare t caktuara nga shteti me
kt funksjon vetm ose me ndonj t afrm i cili
n pamundsi pr t mbajtur fmijn pr shkak t
kushteve ekonomike i qndrojn afr fmijs gjat
strehimit t tij n Shtpit Familje.
Fmijt mund t hyjn n kt sistem vullnetarisht,
kur prindrit biologjik ose kujdestar ligjor e kan t
75
pamundur ekonomikisht dhe fizikisht t kujdesen pr

fmijn e tyre. Vendosja e pavullnetshme e fmijs
n kt sistem ndodh kur nj fmij sht larguar
nga prindi ose kujdestari i tyre ligjor pr shkak t
rrezikut aktual ose kanosje pr dmtime fizike ose
psikologjike.
Krijimi i ktyre shtpive familje n Shqipri, enkas pr
kt grup fmijsh, fmijt q asistojn n skenat
e dhuns, sot sht e domosdoshme. Identifikimi
i kategorive t fmijve t rrezikuar dhe vlersimi
i nevojave t tyre specifike duhet t trajtohet me
prparsi nga institucionet e prkujdesit social.
Shtpit familje jan nj komunitet n formn e
familjes, t lokalizuara pran qndrave t banuara,
qllimi i t cilave sht strehimi i fmijve, t cilt nuk

mund t ken nj jet t qet familjare pasi ato jan
t dhunuar, rrezikojn t dhunohen ose asistojn n
skenat e dhuns brnda familjes se tyre.
Shtpit Familje duhet t krijon nj ambjent familjar
pr fmijn si nga ana subjektive ashtu dhe nga ana
objektive. Kjo do t thot q Shtpit Familje prvese
duhet t krijojn iden nga ana strukurale t nj shtpie
normale banimi, ajo me an t punonjsve t saj duhet
t ofroj dhe nj ambient t ngoht dhe afektiv ndaj
fmijve q ka nn kujdes. Shtpit familje jan nj
alternativ e jetimoreve, n ndryshim nga to Shtpit
Familje duhet t ken disa karakteristika t cilat do e
prngjasonin me nj familje.
Karakteristikat m t prafrta me familjen q duhet t ken kto shtpi jan :

Prezenca e figurave prindrore, mmsore
dhe atsore, t cilat n koshiencn e fmijs
krijojn iden e nj familjeje.(Edukuesit duhet
t jen t trajnuar pr kt qllim si dhe duhet
t plotsojn kriteret e prcaktuara m par
nga strukturat q do t liencojn kto Shtpi)
Prania e nj psikologu i cili do t mbikqyr
ecurin emocionale dhe mendore t fmiijs
Numr i reduktuar i fmijve t mikpritur n
kto shtpi, kjo pr t garantuar q raportet
ndrpersonale midis personelit dhe fmijve
t jen m t afrta, t tilla q ti prngjasojn
raporteve familjare.
Shtpia duhet t ket karakteristikat
arkitektonike t nj shtpie normale banimi
Shtpia duhet t jet pran qndrave t
banuara, si rrjedhoj t lejoj aksesin e lir n t
gjitha shrbimet publike pr t cilat ka nevoj
nj fmij, spitale, shkolla, kinema etj.
Krkesa pr t qn pjes e Shtpive Familje
duhet ti bhet shrbimeve sociale t Bashkis ose
Komuns s vendbanimit t fmijs, e cila vlerson
situatn personale t do krkuesi, dhe mbulon
shpenzimet totale ose nj pjes t mir t tyre pr
atashimin e fmijs n kto struktura. Kjo krkes
mund t niset nga, Policia, Prindi i dhunuar (viktima),
i afrm i familjes, msues t shkolls s fmijs i cili
vihet n dijeni t situats familjare.
76
Shrbimet e Shtpive Familje duhet tu mundsojn

fmijve t atashuar pran tyre nj mjedis t sigurt,
i cili u mundson atyre n t ardhmen t gjejn
rrugn e tyre n shoqri si qytetar t prgjegjshm
dhe plotsisht t integruar n komunitet. Funksjoni
i Shtpive Familje sht i njjt me funksjonin q
kryen nj familje biologjike pr fmijt e saj.
Operatort t cilt mund ti ofrojn dhe financojn
kto shrbime jan shum. Ato mund t jen:
Institucionet publike t pushtetit vendor t
cilt duhen t krijojn struktura t posame
pr kto fmij, si jan Shtpit Familje
Organizatat Jo Fitimprurse t cilt mund t
krijon ambiente t posame pr sisteminin e
ktyre fmijve n nj faz paraprake prpara
sistemimit t tyre prfundimtar n Shtpit
Familje
Ofrues Privat t cilt duhet t licensohen
paraprakisht nga Bashkia ose Komuna e
vndit n t ciln ato krkojn t operojn.
Objektivi i tyre sht reformimi i sistemit t prkujdesit
shoqror pr t siguruar t drejtat, barazin e
mundsive dhe trajtimeve t barabarta pr fmijt e
ksaj kategorie.
Shteti duhet t vendos disa rregulla dhe standarte
pr cilsin e shrbimeve, q duhen respektuar nga
t gjith ofruesit e ktij shrbimi, nga institucionet
publike, Organizatat Jo Fitimprurse dhe nga ofrues

t tjer privat.
Standartet duhet t synojn respektimin e parimit t
garantimit t vlerave dhe t personalitetit t fmijs,
barazin e mundsive, transparencn, paanshmrin
dhe mosdiskriminimin.
Faktet nga praktikat e njjta ndrkombtare tregojn
se kujdesi jo i mir n Shtpit Familje nga ana e
personave t specializuar pr kt struktur mund
t ket pasoja t dmshme n shndetin fizik dhe
mirqnien mendore t fmijve. Shum fmij
hyn n kt sistem n mosh shum t re, n
nj periudh ku zhvillimi i proeseve mendore dhe
psikologjike jan n majat e tyre m kritike .
Proceset q shoqrohen n zhvillimin e tipareve t
personalitetit, t reagimit ndaj stresit dhe aftsit e
njohjes jan formuar gjat ksaj periudhe. Truri
ndikohet drejtprdrejt n zhvillim, nga faktor
negative mjedisor duke prfshir mungesn e
stimulimit pr shkak t neglizhencs, mbshtetjes
emocionale t dobt, ekspozimit ndaj dhuns n
mjediset e strukturs dhe abuzimit t fmijve.
Fmijt e strehuar n Shtpit Familje kan nivele
t larta t kortizolit, nj hormon stresi n krahasim
me fmijt e rritur nga prindrit biologjik. Nivelet e
larta t kortizolit ndikojn dhe ne sistemin imunitar
t fmijs.
Ndikimet negative mjedisore gjat ksaj periudhe
kritike t zhvillimit t trurit mund t ken pasoja gjat
tr jets, si psh :
rregullimet n ngrnie obezite, anoreksi
Trauma 80% depresion, ankth, mosshoqrizim
e fmijve q arrijn moshn 18 vje
kthehen n t pastreh ose t varfr
Vetvrasje
Vdekje n moshe t re, 6 her m shum se
popullsia n prgjithsi
Mundsi t pakta t prospektivs n arsim,
propabiliteti t ln shkolln sht 75%

(bazuar n nj statistik t Universitetit John
Hopkins, Filadelfia)
Prandaj Shtpit Familje duhet t garantojn
shrbime cilsore pr fmijt. Kjo sigurohet nse ato
mbikqyren sistematikisht nga strukturat e prkatse
t cilat mund t jen publike ose private, si psh :
Bashkia ose Komuna me e afrt me Shtpin
Familje, pr liencimin, inspektimin dhe
vlersimin e tyre
Ministria e Puns, shtjeve Sociale dhe
Shanseve t Barabarta
Ministria e Shndetsis, Ministria e Arsimit,
Ministria e Drejtsis,
Inspektoriatet e Shrbimeve Sociale
OJF q merren kryesisht me kto eshtje,pr
trajnimin e punonjsve
Organizatat q prfaqsojn interesat e
fmijve (UNICEF, etj)
Organizata dhe donator t huaj
Shtpit Familje jan komunitete rezidente t
tipologjis familjare. Pra jan vendbanime normale
n t cilat punonjs t specializuar koordinojn
aktivitetin e tyre me fmijt e atashuar aty.
Fmijt t cilt atashohen n kto Shtpi Familje
jan foshnje ose adoleshent q nuk mund t jetojn
me familjet e tyre pr shkak t rrethanave familjare
q ato kan. Fmijt n kto struktura nuk jan t
prhershm ato mund t rikthehen n shtpit e tyre
sapo rreziku t ket pushuar. Kjo vlersohet rast pas
rasti nga specialistt e fushs.
T tilla struktura t ngjashme me Shtpit Familje
funksionojn n 25 shtete t bots. Fmijt e
atashuar n kto struktura nuk mund t birsohen.
Familja sht mjedisi m i mir pr mbrojtjen dhe
mirrritjen e fmijs, ajo sht kujdestari kryesor i
fmijs, kur fmija sht i privuar nga ky habitat
natyror pr te Shtpit familje jan zgjidhja m e
mir.
77
MBROJTJA SHOQERORE
DHE PARANDALIMI I ABUZIMIT
TE FMIJS
M.A Brikena LIKAJ
Universiteti i Tiranes
Fakulteti i Shkencave Sociale
Departamenti i Filozofise
Adresa e-mail: b_l_m@live.com
ABSTRAKT
Abuzimi fizik do t konsiderohet do veprim i cili
rezulton n trauma jo aksidentale, dmtim ose
plagosje t fmijs. Dhuna fizike prfaqson
dhunim trupor t paarsyetuar ose nj dnim t
pajustifikuar. Kjo ndodh zakonisht kur nj prind
ose kujdestar i nervozuar apo i frustruar keqtrajton
fmijn. Dmtimet nga abuzimi fizik vijn si pasoj e
goditjes me grushta, shkelma, rrahjes, djegies dhe
do veprim tjetr q shkakton dmtim tek fmija.
Ndonse kto dmtime mund t ndodhin tek fmija
aksidentalisht kur ai/ajo luan, abuzimi fizik duhet
t dyshohet se ndodh n rastet kur dmtimi ose
plagosja e fmijs nuk mund t justifikohet thjesht
nga loja ose nga shpeshtsia e ndodhjes s tyre. Sa
m shum t zgjas abuzimi, aq m serioze do t
bhen dmtimet tek fmija dhe akoma m e vshtir
do t bhet eleminimi i sjelljes abuzive. Goditja me
shuplak shpesh konsiderohet si nj veprim q i
shrben disiplinimit t fmijs, por q n fakt sht
78
nj form e abuzimit t fmijs, pavarsisht nse l

shenja apo jo. Abuzimi fizik konfirmon edhe nj her
dobsin e moshs fminore, frikn e fmijs pr
mbrojtjen e tij dhe realitetin e pavarsis.
N shum raste prindrit pasi i brtasin fmijs,
nuk munden m ti kontrollojn m emocionet e tyre
dhe n vend q t mundohen t kuptojn fmijn
dhe ti shpjegojn sjelljet, prdorin forcn fizike.
Abuzimi prek do lloj moshe, nga lindja e tij deri n
moshn 18 vje. Nj nga format e abuzimit fizik q
njihet pak n Shqipri sht sindroma e tundjes
s fmijve, i cili pr pasoj mund t shkaktoj
vdekje ose paaftsi t prhershme tek fmijt e
porsalindur. E qara sht gjuha universale e fmijve
t vegjl, sht mnyra se si ata komunikojn me
t tjert pr nevojat e tyre. Pr disa prindr apo
kujdestar e qara bhet shum bezdisse. N kto
raste kur fmija qan shum, prindrit nuk din si ta
qetsojn dhe prve se brtasin, e tundin beben

q ta trembin, n mnyr q ta bjn t pushoj.
Por muskujt e qafs s fmijs jan t paaft pr t
prballuar tundjen q u bhet dhe kjo shpesh mund
t shkaktoj hemoragji n tru q mund ti marr edhe
jetn fmijs. Shpesh fmija me sindromn e bebes
s tundur n vitet e ardhshme shfaq problem me
t msuarit, prapambetje t zhvillimit, problem me
artikulimin e fjalve, epilepsi, humbje t dgjimit,
prapambetje mendore etj.
Fmija i dhunuar fizikisht, psikologjikisht, por edhe
seksualisht vuan emocionalisht nga kujdesi jo i
vazhdueshm prindror dhe nga frika e dhunimeve
t tjera q mund t pasojn. Kta fmij vuajn
neglizhimin emocional, mungesn e afeksionit
dhe lidhjeve t fuqishme me prindrit. N rastin e
dhuns seksuale, ata i tremben faktit q mbeten
n duart e dhunuesit pr t plotsuar nevojat e tyre
emocionale. Fmijt e dhunuar karakterizohen nga
mungesa e besimit ndaj njerzve q i rrethojn ata.
Kjo shpjegohet me faktin se duke qen i dhunuar nga
individ t till q presupozohen t kujdesen pr ata,
fmijt nuk munden t krijojn marrdhnie besimi
me njerz t tjer. Fmijt e abuzuar prjetojn nj
ndrprerje t proesit normal t rritjes s tyre fizike
dhe psikologjike. Kjo ndrprerje mund t shprehet
n formn e kaprcimit t fazave t rritjes ose t
fiksimit n nj faz t hershme t zhvillimit.
Qllimi i artikullit sht analizimi i kapilarit kryesor t
formimit t individit, n etapn m t rndsishme
t jets, fmijris, m lind dshira pr nj punim t
detajuar rreth saj. Pr m tepr, kur ky kapilar merr
dmtime t rnda prej dhuns, domosdoshmrisht
nevojitet analizimi i saj. Si nj fenomen i rnd pr
shoqrin, prpjekjet pr eleminimin e tij duhet t
jen t prmasave t jashtzakonshme. Bazuar
n pjesmarrjen n konferencn internacionale
Development problems of childhood and
adolescence in transitional societies, eksperienca
n msimdhnie dhe literatura t ndryshme rreth
ktij fenomeni, mundsoj prgatitjen e ktij punimi.
Fjalt ky: Abuzimi Fizik, Trauma Jo Aksidentale,

Neglizhim Emocional, Paaftsi t Prhershme,
Dmtim Psikologjik dhe Seksual.
Me termin fmij nnkuptohet do person nn

moshn 18 vje, duke prfshir fmijt viktima,
dshmitar dhe autorve t dhuns. Sipas Protokolli
Fakultativ i Konvents t Kombeve t Bashkuara pr
t Drejtat e Fmijs mbi shitjen, prostitucionin dhe
pornografin e fmijve, dhe Protokollin Fakultativ t
Konvents s Kombeve t Bashkuara pr t Drejtat
e Fmijs mbi prfshirjen e fmijve n konflikt t
armatosur N prputhje me nenin 19 t KKBDF,
dhuna prkufizohet si prfshirje e t gjitha formave
t dhuns fizike apo mendore, lndimit dhe abuzimit,
neglizhimit dhe trajtimit neglizhent, keqtrajtimit ose
shfrytzimit, duke prfshir abuzimin seksual.
Ky prkufizim prfshin ekspozimin ndaj dhuns n
shtpi dhe kudo tjetr.
Dhuna nnkuptohet q shfaqet jo vetm mes t
rriturve dhe fmijve, por edhe ndrmjet fmijve.
N ditt tona, standartet ligjore ndrkombtare
ndalojn qart dhunn n familje, si dhunim i t
drejtave njerzore kryesore dhe lirive themelore, t
mposhtme, t garantuara nga Deklarata Universale
e t Drejtave t Njeriut pr t gjith individt
(UNDP, 2008). T gjith fmijt pa dallim gjinie,
race, ngjyre, gjuhe, besimi fetar, mendimi politik
ose tjetr, origjin kombtare apo sociale, lidhje m
nj pakic kombtare, pasurie, lindjeje, orientimi
seksual, gjendjeje shndetsore, invaliditeti apo
statusi tjetr, duhet t mbrohen kundrejt t gjitha
formave t dhuns dhe tu sigurohet kujdes dhe
ndihm e till pr t garantuar shkalln maksimale
t mundshme pr mbijetsn dhe zhvillimin e tyre.
Fmijt duhet t angazhohen n mnyr aktive dhe
tu jepet autoriteti, n prputhje me kapacitetin e
zhvillimit dhe me plqimin e tyre t dhn pr t
marr pjes n mnyr t plot n planifikimin,
zbatimin dhe vlersimin e politikave dhe programeve
pr t parandaluar dhunn. Shteti dhe t tjer
aktor t prshtatshm duhet t dgjojn me kujdes
pikpamjet e fmijve n dritn e kontributit q
mund t sjell perspektiva e fmijs pr cilsin e
zgjidhjeve q merren nn shqyrtim. Shteti ka nj
detyrim t qart pr t siguruar t drejtn e fmijve
pr tu mbrojtur nga t gjitha format e dhuns,
sado e vogl qoft. Masat e duhura legjislative,
administrative, shoqrore dhe arsimore duhet t
merren pr t ndaluar t gjitha format e dhuns
79
ndaj fmijve n t gjitha kohrat dhe n t gjitha

mjediset dhe pr t siguruar mbrojtjen e t gjith
fmijve brnda juridiksionit t shtetit. Mbrojtjet
ligjore dhe autorizimet pr do form t dhuns,
duke prfshir at pr qllime korrektimi, disipline
ose ndshkimi, brnda ose jasht familjeve, duhet
t shfuqizohen (2000). Ndalimi duhet t mbuloj
domosdoshmrisht:
T gjitha format e dhuns seksuale dhe
abuzimit, korrupsionit me fmijt dhe joshjen
e fmijve pr qllime seksuale:
T gjitha format e shfrytzimit t fmijve,
duke prfshir prostitucionin e fmijve,
pornografin e fmijve, shfrytzimin seksual
n udhtim dhe turizm, trafikimin, shitjen
e fmijve, adoptimin e paligjshm, punn
ose shrbimet e detyruara, skllavrin
dhe praktikat e ngjashme me t, heqjen
e organeve, pr do qllim ose do form
(2008).
T gjitha format e shfrytzimit t fmijve
prmes prdorimit t teknologjive t reja:
T gjitha praktikat e dmshme tradicionale
apo zakonore, t tilla si martesa e hershme
ose e detyruar, vrasja pr nder dhe gjymtimi
gjenital:
Ekspozimin e fmijve ndaj prmbajtjes s
dhunshme apo t dmshme, pavarsisht nga
origjina e saj dhe mjeti I transmetimit:
T gjitha format e dhuns n institucionet
rezidenciale (2005).
T gjitha format e dhuns n shkoll.
T gjith format e ndshkimit trupor dhe
trajtimit tjetr mizor, njerzor ose degradues
apo ndshkimit t fmijve, si fizik ashtu edhe
psikologjik (2007).
Ekspozimit t fmijve ndaj dhuns n familje
dhe n shtpi.
80
Edukimi pr t drejtat e fmijs, njohurit dhe

mirkuptimi i autoriteteve tek t cilt mund t
raportohet dhuna jan dy kushte thelbsore q
mundsojn raportimin m t gjer t dhuns si nga
fmijt, ashtu edhe t rriturit. Pr t qen realisht
t efektshm, mekanizmi i raportimit duhet t jet
miqesor ndaj fmijs dhe pjes e nj sistemi i till
duhet t respektoj t drejtat e fmijs dhe ti ofroj
fmijve mbrojtjen e nevojshme, duke prfshir

edhe mbrojtjen e privatsis s tyre, pa vones t
panevojshme.
Nj linj telefonike falas, e pavarur, konfidenciale, e
mir reklamuar, e leht pr tu mbajtur mend, duhet
t vihet n dispozicion pr fmijt pr t krkuar
kshillim konfidencial dhe professional dhe pr
t raportuar dhunn. N shtpi dhe n ambjentet
familjare fmijt do t prjetojn sulme dhe akte
t tjera t dhuns fizike, t abuzimit seksual, t
poshtrimit dhe lloje t tjera t abuzimit emocional dhe
psikologjik, si dhe neglizhim. Megjithat shpesh her
fmijt jan viktimat e padukshme dhe t harruara
t dhuns n familje. N shtpi, prgjegjsit pr
dhunn ndaj fmijve prfshijn prindrit, njerkt,
vllezrit dhe motrat, gjyshrit dhe antart e tjer
t familjes.Nga 991 fmijt e anketuar, 57.7%
raportuan se ishin rrahur fizikisht nga nj antar i
familjes. 56,8% raportuan se nj antar i familjes i
ka goditur, i ka gjuajtur me grusht ose me shkelm.
Prvec ksaj, 12,8% e fmijve raportuan se dikush
n familjen e tyre i ka goditur me objekte dhe 0,4%
raportuan se ishin djegur me cigare ose nj objekt
tjetr t nxeht. Vetm katr fmij raportuan se
ishin krcnuar me arm ose thik nga nj antar i
familjes (2009).
Mbi 220 milion fmij jan pre e dhuns s
ushtruar ndaj tyre. Kshtu thuhet n statistikat e
frikshme, t publikuara nga Kombet e Bashkuara.
Nn nismn e sekretarit t prgjithshm t
Kombeve t Bashkuara, Kofi Annan, sht
publikuar raporti i dhuns s ushtruar ndaj
fmijve, pr t cilin kan kryer hetime katr grupe
t specializuara. Rezulton se do vit, rreth 150
milion fmij, ose 14% e popullsis s brisht n
planet jan viktim e abuzimeve seksuale. Shtat
pr qind jan viktima t manjakve seksual. Por
sipas studimit thuhet se rreth 80-93% e fmijve
dnohen fizikisht n shtpi edhe pse shum prej
tyre kan turp t tregojn apo nuk flasin pr shkak
t mungess s besimit te institucionet ligjore.
Shtpia sht vend i rrezikshm pr rreth 62
milion vajza, t cilat martohen pa mbushur t 18at dhe q m pas dhunohen edhe nga partnert
e tyre. Ndrsa ajo q sht m e tmerrshme,
sipas studimit t Kombeve t Bashkuara, sht
fakti q n 106 vende t bots lejohen ligjrisht

ndshkimet n shkoll. N baz t ktyre t
dhnave, duket qart q dhuna ndaj minorenve
n bot sht e pranueshme dhe shpesh edhe
me bekimin e institucioneve, ndrkoh q duhej
t ishte nj akt ligjrisht i dnueshm. Shum
njerz, edhe fmijt e pranojn dhunn si pjes
t paevitueshme t jets,- thuhet n Corriere
della Sera. Kjo dhun e ushtruar, - nnvizojn
autort e studimit, - mund t lr shenja t rnda
psikologjike pr nj koh t gjat n jetn e ktyre
fmijve. I bj thirrje shteteve q t parandalojn
fardo lloj forme t dhuns, duke filluar q
nga ajo e dnimit fizik, praktikat tradicionale
si martess q detyrojn vajzat t martohen n
moshn minorene, dhuna seksuale si dhe torturat
dhe trajtimet apo ndshkimet e pamshirshme dhe
diskriminuese, shkruhet n raportin e Kombeve
t Bashkuara.
N Shqipri ka mbi 100 OJF q punojn n fushn
e fmijve, nj pjes e t cilave jan mjaft aktive
dhe kan ndikuar n modelimin e standarteve t
reja t mbrojtjes s fmijs si dhe t modelimit t
shrbimeve t reja pr mbijetsn, zhvillimin dhe
mbrojtjen e tyre.
Format m t prhapura t dhuns psikologjike q
prdoret n shtpi t raportuara nga fmijt jan:
t brtiturat (95.3%), mbajtja e mris (39.5%),
krcnimi me fjal ( 39 %), prdorimi i nofkave dhe
i epiteteve keqse (35.8%), krcnimi me objekte
(18 %), krcnimi me zbim (14 %), krcnimi
me braktisje (6 %), krcnimi me rrahje (17 %),
krcnimi me prjashtim nga shkolla (10 %). 2\3
e fmijve dgjojn t brtiturat e prindrve t tyre
n shtpi dhe se nj e treta e msuesve u brtet
atyre n shkoll n formn m t shpesht t
mundur. Prindrit jan m t prirur se msuesit ta
prdorin mbajtjen e mris si nj dhun psikologjike
mbi fmijt, si formn e rrall ashtu edhe formn
e shpesht t saj. Prindrit jan m t prirur se
prindrit ti zbojn nxnsit nga shkolla si kur e
prdorin rrall kt ndshkim psikologjik, ashtu edhe
kur e prdorin dendur at (2006).
Kur fmijt ndjejn nj far konflikti midis asaj q
ata mendojn se duhet t ndodh dhe far ndodh
aktualisht, ata mund t riformulojn t kuptuarit e

tyre dhe mund t zhvillohen njohuri t reja (2001).
Fmijt jan vazhdimisht prball kontradikts s
realitetit dhe materialeve q u ofrohen pr imitim midis
teorive dhe fjalimeve t prindrve dhe msuesve, gj
e cila mund t sjell devijimet pa pranueshme
pr prindin dhe msuesit. Psikologt theksojn se
kjo sht nj mnyr t nxnit t nxnsit. Po kaq
i mpreht shfaqet problem i literaturs shkollore, i
programeve televizive, i programeve kompjuterike, i
literaturs jashtshkollore. N gjith sa prmendm
m sipr, prfshir edhe literaturn shkollore,
ekzistojn seksione antiedukative pr sjelljen e
fmijs. Shum pjes antiedukative mund t gjenden
n literaturn e shnuar, pjes t cilat asnj prind nuk
do t dshironte q fmija ti imitoj dhe t krijoj
mendime negative pr situatat n t cilat ndodhet.
Nga bisedat me prindrit dhe msuesit e shkollave t
ndryshme, nxnsit nuk ndjekin kshillat e prindrve
apo t msuesve, dhe kjo tregon se sot idhulli i
tyre nuk sht as prindi dhe as msuesi, por ndoshta
nj model i prshtatur prej personazheve t filmave
vizatimor apo t librave. Gjithsesi msimdhnia dhe
t nxnit sot sht nj process kompleks dhe i
vshtir dhe nj ndr faktort m t rndsishm
n fazat e formimit t individit. Si rrjedhoj, roli i
tij, n parandalimin e dhuns s fmijve sht
shum i rndsishm. Nj msues i pajisur me
dimensionin etik krijon brnda klass nj kultur t
re me standarte t larta, sidomos aty ku sht baza
e krijimit t personalitetit t karakterit, n ciklin fillor.
Msuesit duhet t mbshteten n dy kompetenca
kryesore, pr t arritur standarte t larta etike:
Msuesit duhet t njohin ndryshimet
individuale t nxnsve dhe mbi kt baz t
zhvillojn punn e tyre.
Msuesit duhet t prfshihen dhe t
angazhohen n procesin e t nxnit t
nxnsve (2008).
sht e vrtet se gjat viteve t fundit jan br
zbulime dhe krkime shkencore t rndsishme, mbi
aftsin konjitive, zhvillimin dhe sjelljen e fmijve.
Por m s shumti, ato jan vetm nj tregues i
pjesshm dhe i prafrt pr t vlersuar saktsisht
aftsin dhe potencialin e fmijs. T njohsh
fmijn sht detyra parsor pr prindin, t njohsh
81
nxnsin sht detyra parsore pr msuesin.

Respektimi dhe promovimi i dinjitetit t fmijs
sht nj ndr vlerat kryesore q duhet t proj
shkolla (2007). Nprmjet puns s vazhdueshme
t prindit dhe fmijs, t msuesit dhe nxnsve,

duhet t zhvillohen metoda pr t stimuluar mnyra
t ndryshme mendimi dhe veprimi.
REFERENCA
UNDP, 2008, Dhuna n familje, Prgjegjsit q ka policia e shtetit pr parandalimin dhe reduktimin
e saj, Tiran
2000, Komisioni Evropian i t Drejtave t Njeriut, Mbretris s Bashkuar, Krkesa Nr 55211\00.
2005-2008 Konventa e Kshillit t Europs pr Aksionin kundr t Qnies Njerzore, ( CETS Nr
197).
2005, Rekomandimi CM/ Rect Komitetit t Ministrave pr t Drejtat e Fmijve q Jetojn n
Institucione Rezidenciale.
2007, Referuar Komitetit Evropian pr t Drejtat Sociale, Vzhgime t Prgjithshme n Lidhje me
Nenet 7
Robin N. Haarr, Milika Dhamo, 2009, Dhuna n familje n Shqipri: Sondazh Kombtar me Baz
Popullatn. INSTAT
Adem Tamo,2006, Dhuna kundr fmijve n Shqipri, UNICEF
Musai Bardhyl, 2001, Psikologji Edukimi, CDE, Tiran
2008, Institut ii Kurrikuls dhe i Trajnimit, Standardet e Msuesit, Drejtuesit, Trajnierit, Tiran
Peter Senge, 2007, Shkolla e t Nxnsit, Instituti i Studimeve Pedagogjike, Kristalina
82
PARANDALIMI I DHUNS NDAJ

FMIJVE T PRIVUAR NGA LIRIA N
SHQIPRI:
PRAKTIKA E KOMITETIT T KSHILLIT
T EUROPS PR PARANDALIMIN E
TORTURS
Dajena KUMBARO
1. Abstrakt
T miturit n konflikt me ligjin mbahen n shum raste
t mbyllur nga pjesa tjetr e shoqris, nn kontrollin
e pakufizuar t shtetit. Duke qen se, ky kontroll e
pushtet i pakufizuar sjell me vet mundsi pr abuzime
me pushtetin, sht domosdoshmri, q trajtimi i
t miturve t privuar nga liria, prfshi kushtet n t
cilat ata qndrojn, t monitorohet prmes skemave
t vizitave t rregullta dhe t palajmruara t kryera
nga organizma t pavarur t mbrojtjes s t drejtave
t njeriut, si KPT-ja. Praktika botrore ka treguar me
kmbngulje se, nse sjellim transparenc n vendet e
privimit t liris duke siguruar akses t menjhershm
t ktyre organizmave (si KPT),
sht nj nga
strategjit m efektive parandaluese t keqtrajtimeve.
Celsi i suksesit t ktyre skemave monitoruese
qndron n dy tipare thelbsore: pavarsia dhe qasja
e tyre praktike e proaktiviteti pr realizimin e mandatit
prkats t vizitave.
Q nga krijimi i tij n vitin 1989 1 KPT ka formuluar nj

qasje shum efikase t praktiks s vet parandaluese
ndaj keqtrajtimeve pr t miturit e privuar nga Liria.
N Shqipri, Komiteti ka kryer dhjet vizita (nnt
raporte t t cilave jan publikuar me krkesn e
Shqipris) n institucionet e privimit t liris duke
evidentuar t meta ligjore, shkalln e respektimi t
standarteve e ka paraqitur rekomandime bazuar n
gjetjet e do vizite n vend, duke u prfshir n nj
dialog t vazhdueshm me autoritetet shqiptare. Ky
punim shkencor, prmes analizs s standarteve q
burojn kryesisht nga Konventa pr Parandalimin e
Torturs e Konventa pr t Drejtat e Fmijs, do t
evidentoj efikasitetin e ktij mekanizmi parandalues
1 Komiteti pr Parandalimin e Torturs dhe Trajtimeve Cnjerzore
e Degraduese, European Treaty Series nr. 126. Teksti i Konvents
sht amenduar nga dispozitat e Protokollit Nr. 1 (ETS Nr. 151)
dhe Nr. 2 (ETS Nr. 152) i cili hyri n fuqi n 1 mars 2002.
83
dhe progresin q ka arritur t bj Shqipria n

fushn e parandalimit t keqtrajtimit t t miturve n
polici, paraburgim, burgim dhe institucionet e tjera t
mbrojtjes shoqrore.
2. Hyrje: Standartet e parandalimit t

keqtrajtimeve t t miturve sipas KPT-s2
T miturve duhet tu hiqet liria vese si nj
mas e fundit dhe pr afatin m t shkurtr t
mundshm3. Ky sht nga parimet kardinale t
mishruar n Konventn pr t Drejtat e Fmijs
dhe i cili prqafohet krejtsisht nga Komiteti pr
Parandalimin e Torturs, Trajtimeve Cnjerzore
e Degraduese (KPT). Standartet e KPT-s
jan komplementare me ato t parashikuara n
Konventn e Kombeve t Bashkuara pr t Drejtat
e Fmijve t 1989; Rregullat Standarde Minimale
t Kombeve t Bashkuara pr Administrimin e
Drejtsis pr t Mitur (Rregullat e Pekinit) t
1985; Rregullat e Kombeve t Bashkuara pr
Mbrojtjen e t Miturve n Heqje Lirie t 1990
dhe Udhzimet e Kombeve t Bashkuara pr
Parandalimin e Delinkuencs s t Miturve
(Udhzimet e Riadit).
Prioritet i par i KPT-s gjat vizitave n vende ku u
hiqet liria t miturve sht t verifikoj nse t miturit
i nnshtrohen keqtrajtimit me dashje. Sidoqoft, si
sht rasti edhe me madhort, duket se t miturit
kan m shum gjasa t keqtrajtohen me dashje n
komisariatet e policis sesa n vende t tjera ndalimi.
Rreziku m i madh i keqtrajtimit sht menjher pas
heqjes s liris. Ndaj sht thelbsore q t gjith
personat q u hiqet liria (duke prfshir t miturit)
t gzojn, q nga momenti kur ata detyrohen s
pari t mbeten n polici, t drejtn q t njoftojn nj
2 Komiteti pr Parandalimin e Torturs, Trajtimeve Cnjerzore e
Degraduese (KPT) sht krijuar n baz t Konvents Evropiane
pr Parandalimin e Torturs dhe Trajtimit ose Dnimit njerzor
dhe Degradues (ose Konventa) t Kshillit t Evrops, e cila ka
hyr n fuqi n vitin 1989. Ajo bazohet n Nenin 3 t Konvents
Evropiane t t Drejtave t Njeriut, e cila prcakton q askush
nuk duhet t jet objekt torture ose trajtimi ose dnimi njerzor
ose degradues. Q n fillim duhet theksuar se neni 15 i
Konvents Europiane t t Drejtave t Njeriut nuk lejon derogim
nga ndalimi i torturs dhe trajtimi cnjerzor dhe degradues, as n
gjendje t jashtzakonshme.
84
3 Neni 37 b. i Konvents pr T Drejtat e Fmijs dhe Rregullat

13 dhe 19 t Rregullave t Pekinit
t afrm ose nj pal t tret pr faktin e ndalimit t

tyre, t drejtn e aksesit t nj avokat dhe t drejtn
e aksesit te nj mjek. Prtej ktyre garancive, disa
juridiksione pranojn q vulnerabiliteti i vetvetishm i t
miturve krkon q t merren prkujdesje shtes. Kto
prfshijn vendosjen e punonjsve nn nj detyrim
zyrtar q t njoftojn nj person t prshtatshm pr
faktin q nj i mitur sht ndaluar (pavarsisht n
se i mituri krkon ose jo q kjo t bhet), apo mos
marrja n pyetje t miturit pa pranin e nj personi t
till t prshtatshm dhe/ose t nj avokati. Thelbi
i ekzistencs s dispozitave t vecanta pr t miturit
sht mbrojtja dhe dhnia e mbshtetjes nga t rriturit
n mnyr q t miturit t mos marrin vet vendime me
pasoja t rndsishme ligjore pr ta.4
Nj element i rndsishm i do strategjie pr t
parandaluar abuzime t tilla sht respektimi i parimit
q t miturit e ndaluar si rregull duhet t akomodohen
t veuar nga madhort. Mund t ket situate
prjashtimore (psh fmijt dhe prindrit q mbahen si
t ndaluar imigracioni), rast n t cilin mbajtja e fmijs
me t rriturin sht n interesin m t mir t fmijs.
Megjithat vendosja e t miturve me t rritur me t cilt
nuk kan asnj lidhje familjare sjell paevitueshmrisht
mundsin pr dominim dhe shfrytzim.5
3. Metodologjia Parandaluese e KPTs-

KPT nuk sht thjesht nj organ gjets-faktesh si
shum organizma t tjer n fushn e t drejtave t
njeriut dhe as organ gjyqsor. Qllimi kryesor i gjetjes
s fakteve nga Komiteti sht t vrtetoj nse n
vendet ku personat e privuar nga liria mbahen nga
nj autoritet publik, ka kushte t prgjithshme ose
t vecanta, t cilat ka t ngjar t degjenerojn n
tortur apo dnime cnjerzore e degraduese, ose q
t cojn n t tilla akte a praktika t papranueshme
me qllim parandalimin e tyre n t ardhmen.6 Sa
m sipr sigurisht nuk prjashton element t gjetjes
4 Vizita e KPT n Austri 2004, Report to the Austrian Government
on the visit to Austria carried out by the European Committee for
the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or
Punishment (CPT) from 14 to 23 April 2004 [par 29]. Shih http://
www.cpt.coe.int/documents/aut/2005-13-inf-eng.htm
5 9th General Report (1998) of the CPT [par. 25], te http://www.
cpt.coe.int/en/annual/rep-09.htm.
6 Raporti i Par i Prgjithshm i KPT-s Para graf 45. http://
www.cpt.coe.int/en/annual/rep-01.htm#IV.
s fakteve q lidhen me ngjarje t s shkuars,

vecanrisht n raste t vizitave ad-hoc.7 KPT
gjithmon vlerson kushtet e prgjthshme t privimit
t liris n vendet q viziton; shqyrton, jo vetm
nse abuzimet jan duke ndodhur, por duhet t jet
i vmendshm ndaj atyre treguesve apo shenjave t
hershme t abuzimeve. Kshtu KPT duhet dhe n
fakt gjithnj shqyrton kushtet fizike t privimit t liris
(hapsira pr personat e privuar nga liria; tualete
dhe dushet; ushqimi dhe fjetja; kujdesi mjeksor q
sigurohet nga autoritetet etj), si edhe kushtet sociale
(psh marrdhniet me persona t tjer t privuar
nga liria dhe personelin apo rojet, lidhjet me familjet;
punonjsit social, botn e jashtme n prgjithsi
etj.)8. N nj numr rastesh, KPT pasi ka hetuar
kushtet e privimit t liris n nj vend t caktuar
mund t mos e kufizoj veten vetm n krkesn e
masave t menjhershme, afatshkurtra, apo masa
q lidhen me prmirsime ligjore. Por mund t
rekomandoj masa afat-gjata, t paktn kurdoher
q bhet e dukshme, q n nj vend ka kushte
t papranueshme si rezultat i faktorve q i kan
rrnjt e thella, t cilat nuk mund t cbhen thjesht
nga masa ligjore apo gjyqsore. N kto rast mund
t sugjerohen strategji edukimi dhe t tjera qasje t
tilla afatgjata.9
3.1 Tiparet themelore t KPT-s si mekanizm
parandalues
KPT si mekanizm parandalues prshkruhet nga
disa tipare themelore, t cilat jan: Panshmria;
Eficienca; Konfidencialiteti dhe Bashkpunimi.
Paanshmria: Puna e KPT-s dhe vendimmarrja
e saj jan kolegjiale dhe synimi themelor sht
paanshmria. Ka dy arsye t ndrlidhura prse i
vihet theksi drejtimit kolegjial - (Byroja e prbr
nga Presidenti dhe dy nnkryetar dhe gjith
antarsia e Komitetit). Arsyeja e ksaj mnyre
vendimmarrje sht se ky organizm trajton
cshtje multidisiplinare me nj kompleksitet t
konsiderueshm dhe duhet t marr vendime
delikate q lidhen me bashkpunimin me
Shtetet Pal t Konvents. Po ashtu, meq
7 Ibidem, para 46.
8 Paragrafi 47-48
9 Paragrafi 49-50
nj nga tiparet m t vecanta t KPT-s sht

antarsia (q prbhet nga nj kombinim
mjeksh, ekspert t sistemit penitenciar,
specialist t t drejtave t njeriut dhe jurist),
u mendua q drejtimi i komitetit t bhej nga nj
grup njerzish n mnyr q shumllojshmria
e ekspertizs s KPT-s t mund t reflektohej
n vendimmarrje. 10
Detyra novatore q iu besua KPT-s nga Konventa
(vizita e vendeve t privimit t liris ku shtetet
tradicionalisht nuk i kishin lejuar organizmat
ndrkombtare q t kryenin hetime t gjera)
e ka cuar KPT-n q t prpiqet vazhdimisht
pr t qen krejtsisht i panshm n t gjitha
diskutimet dhe vendimet pr nj vizit t caktuar.
Sa i takon antarit kombtar u vendos q ai nuk
merr pjes n vizitat n vendin e vet. Edhe pse
ky antar mund t ket shum informacione pr
vendin e vet, u mendua q n dukje ai/ajo mund
t paragjykohej.11
Efektiviteti: Pr t patur sukses n parandalim,
KPT-ja duhet t jet n gjendje t reagoj
shpejt dhe me efektivitet kur merr raporte
shqetsuese, por kur faktet n dizpozicion t
saj nuk jan t mjaftueshme pr t justifikuar
nj vizit ad hoc. Kshtu KPT, para se t vendos
pr nj vizit t caktuar, mund ti krkoj shtetit
informacion kur merr raporte shqetsuese.12
M pas, vizitat periodike njoftohen dhe ky
sht nj process q zhvillohet me faza13. N
10 Paragrafi 17
11 Paragrafi 18-20. Sigurisht kjo nuk do t thot q antari
kombtar nuk mund t jap informacion dhe kshilla delegacionit
kur ai prgatiti nj vizit. Po ashtu gjat diskutimit t nj raporti,
ky antar vetm mund t ndrhyj nse krkohet q t sqaropj
informacion (psh cshtje ligjore), por nuk mund t marr pjes n
votim apo t influencoj vendimmarrjen. Rregulla 9 e Rregullave
t Procedurs s KPT-s. S fundmi KPT ka zhvilluar praktikn
q sht e preferueshme q antari kombtar t dal nga sance
plenare kur zdiskutohet raporti i vendit nga i cili ai/ajo sht.
12 Rregulla 30 e rregullores s KPT-s dhe Paragrafi 23-24.
13 N fillim bhet nj list paraprake e gjith vendeve q
do t vizitohen n nj vit t caktuar dhe m pas KPT-ja nxjerr
nj njoftim pr shtyp. Faza e dyt sht njoftimi formal q i bhet
shtetit dhe zakonisht drgohet dy jav para vizits. Ky njoftim formal
jep datn kur nis vizita, tregon kohzgjatjen e mundshme t saj dhe
jep emrat e antarve t Komitetit q prbjn delegacionin, si dhe
t ekspertve e prkthyesve; dhe krkon q t organizohen takime
me zyrtar t lart e ministra. N fazn e tret, disa dit para nisjes
s vizits tregohen vendet q KPT mund t vizitoj dhe tregohet q
mund t vizitoj edhe vende t tjera t palajmruara. Shih edhe Nenin
8 paragrafi 1 i Konvents dhe raportin e saj shpjegues.
85
fund sht ndjekja q i bhet gjith rekomandimeve,

krkesave pr informacion dhe komenteve - pas nj
vizite. Cshtja m delikate sht zbatimi i nenit 10
paragrafi 2 kur KPT mund t vendos brjen e nj
deklarate publike. Kshtu u vendos q mnyra m
e mir pr zbatimin e nenit 10/2 ishte ti krkohej
Shteteve t vizituara do her pas nj vizite q pr
nj periudh t caktuar kohore t prgjigjeshin lidhur
me masat e marra pr zbatimin e rekomandimeve14.
N kt mnyr sigurohet nj dialog i vazhdueshm
me Shtetet Antare t Konvents15.
Konfidencialiteti: Esht nj parim baz i KPT-s pasi
n baz t ktij parimi krijohet besimi te personat e
privuar nga liria dhe autoritetet se do gjetje qe bhet
n nj vizit, apo thnie e marr mbetet trsisht
konfidenciale me prjashtim t rastit kur shtetet
bien dakord pr publikimin, apo kur komiteti vendos
brjen e nj deklarate publike n baz t nenit 10
paragrafi 2. Po ashtu ruhet konfidencialiteti lidhur
me t dhnat e t dnuarve q kan br deklarime,
prvecse kur ata krkojn apo bien dakord q
identiteti t bhet publik.
Bashkpunimi16: Duke qen mekanizm parandalues, shtetet nga njra an kan rn dakord
n Konvent q t garantojn informacion t plot
e akses t pakufizuar n t gjitha vendet e privimit
t liris, dhe nga ana tjeter Komiteti prfshihet n
nj dialog t vazhdueshm e t qndrueshm me
autoritetet pr t gjetur zgjidhje e pr t vepruar n
baz t rekomandimeve q bhen gjat vizits apo
m pas n raportin e vizits.
4. T miturit e privuar nga liria: Raportet e

KPT-s pr Shqiprin
Bazuar n nenin 7 t Konvents Europiane pr
Parandalimin e torturs, trajtimeve cnjerzore e
dergraduese, KPT ka kryer dhjet vizita n Shqipri,
nnt raporte nga t cilat jan publikuar me krkes
t qeveris shqiptare.
86
4.1 Vizita 1997 (9-19 dhjetor 1997)17

Kjo ishte vizita e par periodike e nj delegacioni
t KPT n Shqipri18. Nj nga vlersimet e
menjhershme q u b n fund t vizits n baz
t nenit 8 paragrafi 5 i Konvents ishte ndarja e t
miturve nga t rriturit; pajisja e t gjith t ndaluarve
me batanije dhe dyshek pr t kaluar natn; ofrimi i
mundsis pr t ndaluarit pr periudha t gjata pr
tu ushtruar n ajr t pastr t paktn pr nj or.
Shqipris iu la nj afat 3 mujor pr ti prmbushur
kto vzhgime. Shqipria u prgjigj pr marrjen e
disa masave n fillim t muajit maj 1998 dhe n fund
qershori 199819 ).
4.2 Keqtrajtimet nga policia
Komiteti mori shum pretendime nga t gjitha zonat
e vendit pr keqtrajtime nga policia t cilat kryesisht
kishin t bnin me shqelmime, goditje me shkopinj
gome, me kabllo elektrike ose me kmb karrige.
Kryesisht keqtrajtimet ndodhnin gjat marrjes n pyetje
nga policia20. Shumica e t intervistuarve u kontrolluan
edhe nga mjekt e delegacionit dhe pretendimet e
tyre prputheshin me shenjat trupore q paraqesnin.
N Drejtorin e Policis Elbasan u konstatuan
3 unaza metalike t fiksuara n mur, t cilat ishin
prdorur edhe s fundmi pr t mbajtur t palvizur
t ndaluarit me qllim keqtrajtimi. Delegacioni gjeti
njolla t freskta gjaku pran unazave. N fund t
vizits u krkua heqja e menjhershme e ktyre
unazave. Qeveria shqiptare, me letrn e dats 8 maj
1998, u prgjigj q ishte shprndar nj udhzim
pr heqjen e gjith relikeve t regjimit t shkuar nga
komisariatet e policis. KPT u shpreh se dshiron
t marr konfirmim q pas ktij udhzimi, unazat e
msiprme t jen hequr t gjitha21.
Nj nga mjetet m efikase pr parandalimin e
keqtrajtimeve nga funksionart e policis sht
17 Rapport au Gouvernement de lAlbanie relatif la visite
effectue en Albanie par le Comit europen pour la prvention de
la torture et des peines ou traitements inhumains ou dgradants
(CPT) du 9 au 19 dcembre 1997, te http://www.cpt.coe.int/en/
states/alb.htm
14 Paragrafi 31-32
18 Shqipria u b pal n Konventn pr Parandalimin e Torturs

n 1 shkurt 1997- (Vizita 1997)
15 Paragrafi 33
19 Paragrafi 14, vizita 1997
16 Neni 8 paragrafi 2 i Konvents pr Parandalimin e Torturs t

Kshillit t Europs.

shqyrtimi i kujdeshm nga autoritetet kompetente t

t gjitha ankesave pr keqtrajtime dhe, sipas rastit
nse ato vrtetohen, t vendosjes s sanksioneve
t prshtatshme. N prgjithsi delegacioni vuri
re frik pr t br ankesa, pasi funksionar t
ndryshm i kishin paralajmruar se nuk ishte n
interesin e tyre.22 Lloji i informacionit q iu krkua
autoriteteve shqiptare ishte: numri i ankesave pr
keqtrajtime kundr oficerve t policis dhe numri
i procedimeve disiplinare/penale t ndrmarra n
vijim; nj shpjegim t sanksioneve t vendosura;
informacion i detajuar mbi procedurat disiplinore t
zbatuara n rast t pretendimeve pr keqtrajtime.
KPT i rekomandoi Prokurorit t Prgjithshm q t
jap udhzime lidhur me mnyrn e veprimit n rast
t marrjes s nj ankese pr keqtrajtim t kryer nga
polici, vecanrisht t urdhrimit t menjhershm t
kryerjes s nj ekzaminimi mjeko-ligjor.
4.3 Garancit ndaj keqtrajtimeve
KPT rekomandoi ndarjen e t miturve nga t rriturit
pa vones23. E drejta pr t njoftuar nj familjar
nse i ndaluari sht i mitur sht e detyrueshme
sipas Kodit t Procedurs Penale (KPP). Megjithat
shum persona q u takuan nga delegacioni
ankoheshin pr vonesa n ekzekutimin e ksaj t
drejte. KPT rekomandoi q t gjitha vonesat dhe
motivet pr kto vonesa duhet t evidentohen me
shkrim24. Nj cshtje shum delikate sht mnyra
e pyetjes s nj t ndaluari. Neni 39 i KPP vendos
rregulla t prgjithshme pr kryerjen e pyetjeve t
t pandehurve. Parashikohet ndalimi i metodave ose
teknikave, t cilat ndikojn n vullnetin e personave
t pyetur, ose t cilat modifikojn aftsin pr
t kujtuar pr vlersimin e fakteve. KPT vuri re
me shqetsim se nuk ekziston asnj udhzim n
zbatim t ktyre dispozitave dhe asnj mnyr
precise lidhur me kryerjen e nj pyetje. Kshtu i
rekomandoi autoriteteve q t zhvillonin nj kod
sjellje25 pr mnyrn sesi policia zhvillon pyetjen
dhe mbajtjen e evidencave sistematike t kohs kur

fillojn dhe mbarojn intervistat, t ndonj krkese
nga nj i ndaluar gjat intervists dhe i personave
t pranishm gjat do intervistimi. Regjistrimi
elektronik i marrjeve n pyetje nga policia sht nj
garanci tjetr e dobishme kundr keqtrajtimit t t
ndaluarve26.
4.4 Cshtje specifike pr t miturit
T miturit e takuar nga delegacioni ishin t shumt dhe
qndronin t przjer me t rriturit dhe nuk prfitonin
nga asnj trajtim apo regjim i vecant. Delegacioni
u preokupua n mnyr t vacant nga situata e t
miturve t takuar n Burgun 313 n Tiran. Prvec
kushteve shum t kqija dhe mungess totale t
aktiviteteve, t miturit pretendonin se ishin objekt
i shfrytzimit nga t ndaluarit e rritur. Tipike ishte
pastrimi i qelive dhe shrbime t tjera.Nj situat
e till prbn nj risk potencial pr keqtrajtime t
rnda t t miturve27 (). Ishte pr kt motiv q KPT
rekomandoi ndarjen e menjhershme t t miturve
nga t rriturit.
Sa i takon kushteve t privimit t liris, ndonse
mungesa e aktivitetit t qllimshm sht e dmshme
pr do t burgosur, ajo sht veanrisht e till pr
t miturit, t cilt kan nj nevoj t veant pr
aktivitet fizik dhe stimulim intelektual. T miturve
n heqje lirie duhet tu ofrohet nj program i plot
edukimi, sporti, trajnimi profesional, rikrijimi dhe
aktivitete t tjera t qllimshme. Edukimi fizik duhet
t prbj nj pjes t rndsishme t atij programi.
Kto aktivitete duhet t realizohen nga personel, i cili
sht i trajnuar pr tu marr me fmijt.
Vizita 1998 (13-17 dhjetor)28. Nj vit m pas
Komiteti u rikthye n Shqipri dhe nj nga cshtjet q
e shqetsonte m shum ishte przjerja e t miturve
me t rriturit. Situata nuk kishte ndyrshuar. Ndaj
nj interviste; vendet ku mund t zhvillohen marrjet n pyetje; n
se t ndaluarit mund ti krkohet t qndroj n kmb kur pyetet;
intervistimi i personave q jan nn ndikimin e drogs, alkolit, etj.
23 Paragrafi 69 vizita 1997
27 Paragrafi 155, 1997.
24 Paragrafi 74-75 vizita 1997

effectue en Albanie par le Comit europen pour la prvention de
(CPT) du 13 au 17 dcembre 1998, te http://www.cpt.coe.int/
en/states/alb.htm
25 KPT rekomandoi q ky kod duhet t trajtoj kto aspekte:

informimi i t ndaluarit pr identitetin (emrin dhe/ose numrin) e
atyre q jan t pranishm n intervistim, kohzgjatja e lejuar e
intervistimit, pushimet ndrmjet intervistave dhe ndrprerjet gjat
87
edhe n kt raport, KPT u shpreh se autoritetet

duhet t merrnin gjith masat pr t ndar t miturit
nga t rriturit (paragrafi 50). Autoriteteve shqiptare
iu vendosn afate pr t prmbushur rekomandimet:
3 muaj pr prmbushjen e vzhgimeve t
menjhershme: Raport i ndrmjetm t paraqitej
brnda 6 muajsh dhe Raporti i vazhdimsis brnda
12 muajsh.
4.5 Vizita 2000 (4-14 dhjetor)29
Keqtrajtimet e tortura nga Policia
Gjat ksaj vizite u vure q dhuna n komisariate,
vecanrisht ndaj t miturve ishte shum e prhapur.
T mitur 16-17 vjecar (thniet e t cilve u
vrtetuan nga mjekt e delegacionit) ishin rrahur
me shpulla dhe goditur me grushta gjat marrjes n
pyetje dhe me shkopinj gome gjat transportimit me
furgon pr n Komisariat. N nj rast, nj t mituri
i ishin lidhur kycet e kmbve me nj litar, ishte
shtrir n toke dhe nj civil i kishte vendosur
nj karrige mbi t dhe ishte ulur, i trhiqte
kaviljet deri sa i mituri kishte humbur ndjenjat nga
dhimbjet. KPT n baz t nenit 8/5 t Konvents
bri nj vzhgim imediat duke i krkuar autoriteteve
q t zhvillonin nj hetim t menjhershm dhe t
thelluar mbi prdorimin e dhuns nga funskionart
e policis gjat marrjes n pyetje n komisariatet
e policis Tiran, dhe kto gjetje tia transmetonte
KPT-s brnda 3 muajve30. Me letrat e datave 4 dhe
5 maj 2001, autoritetet informuan KPT-n se ishte
ngritur nj grup pune n Drejtorin e Prgjithshme
t Policis, q kan hetuar situatn. N prfundim
u morn nj sr masash pr prmirsimin e
trajtimit t t ndaluarve. Lidhur me rastin e rnd t
keqtrajtimit m lart, autoritetet sqaruan se i ndaluari
e ka trhequr ankesn. Megjithat gjith personelit
i sht trhequr vmendja lidhur me standartet
ligjore t brendshme dhe ndrkombtare dhe i sht
dhn paralajmrimi se do t merren masa shum
strikte31. KPT e prshndeti masn e par t marr
nga autoritetet. Megjithat, fakti q i ndaluari ka
effectue en Albanie par le Comit europen pour la prevention de
(CPT) du 4 au 14 dcembre 2000. http://www.cpt.coe.int/en/
states/alb.htm
30 Paragrafi 9 dhe 15, vizita 2000.
88
31 Paragraft 13-16, vizita 2000.
dshiruar ta trheq ankesn, pr KPT-n sht

nj motiv i mjaftueshm q autoritetet nuk kan
zhvilluar nj hetim trsor e t thelluar t krkuar
nga KPT, i cili mund t merrte edhe formn e nj
hetimi administrativ32.
Me letrn e 8 maj 1998, autoritetet shqiptare e
informuan KPT pr disa masa urgjente t marra pr
ushqimin, pajisjen e dhomave t vuajtjes s dnimit
apo paraburgimit, ndarjen e t miturve nga t rriturit.
Pas mbledhjes s pest t grupit t reforms
penitenciare n tetor 2000, autoritetet shqiptare
informuan se nj grup i prbashkt pune Minsitri e
Rendit/Ministri e Drejtsis po prgatisnin q prej
muajsh transferimin e prgjegjsis nga Ministria
e Rendit te Ministria e Drejtsis. Parashikohej q
komisariatet e prdorura pr qllime ndalimi provizore
do t vendoseshin n prgjegjsin e Ministris s
Drejtsis. KPT i prshndeti kto zhvillime dhe
rekomandoi q ti jepej pritoriteti m i lart, duke
theksuar se dshiron t marr informacione t
detajuara lidhur me programin e transferimit (vendet,
kapacitetin, personelin, datat kur kjo do t kryhet33.
N vijim, KPT rekomandoi prsri ndarjen e t
rriturve nga t miturit dhe dhnia ktyre t fundit e
nj vmendje t vecant n planin e shndetit dhe
kryerjes s aktiviteteve t prshtatshme.
4.6 Vizita 2001 (22-26 tetor 2001)34
Keqtrajtimet
Vizita e vitit 2000 nxorri n pah nj prkeqsim
t situats vecanrisht lidhur me keqtrajtimet nga
policia, kryesisht n Tiran, ndaj KPT u rikthye n
terren n 2001. Edhe n 2001 u morn shum
pretendime pr keqtrajtime lidheshin kryesisht
me periudhn e arrestimit dhe transporti deri n
komisariat dhe ato t marrjes n pyetje. Sipas
nj numri t madh t ndaluarish, n disa raste
keqtrajtimet ishin kryer nga oficer t policis me
32 Pr t respektuar karakterin e pavarur t hetimit, nj mundsi
mund t jet q ky hetim ti besohej Inspektorit t Prgjithshm
t Policis, pran Ministris s Rendit Publik , paragafi 17, vizita
2000.
33 Paragrafi 40, vizita 2000.
effectue en Albanie par le Comit europen pour la prevention de
(CPT) du 22 au 26 octobre 2001, te http://www.cpt.coe.int/en/
states/alb.htm
arsyen e vullnetit pr t dnuar, duke prbr n kt

rast manifestime t panevojshme t pushtetit. Sipas
informacioneve t mbledhura nga delegacioni disa
kategori t ndaluarish si t miturit dhe toksikomant,
ishin vecanrisht vulnerabl dhe ekspozoheshin n
mnyr sistematike ndaj keqtrajtimeve. (paragrafi 9).
KPT rekomandoi dhnien e nj mesazhi t qart q
dnon keqtrajtimet nga niveli m i lart dhe vet Ministri
i Brendshm35; hapjen e dosjeve mjeksore infividuale
dhe konfidenciale pr do person q i hiqet liria ; kryerjen
e nj kontrolli mjeksor brnda 24 orsh nga arritja e
personit n institucion etj ; dhnien e udhzimeve t
sakta sa her q nj person q ndalohet, pretendon
se sht keqtrajtuar nga policia, prokurori apo gjyqtari
e shkruan kt pretendim, urdhron menjher nj
ekzaminim mjeko-ligjor dhe merr masat e nevojshme
q pretendimi t shqyrtohet si duhet. Kjo qasje duhet
ndjekur pavarsisht nga fakti nse personi shfaq
shenja dhune t dukshme ose jo. Pavarsisht nga fakti
nse personi paraqet nj ankes, prokurori apo gjyqtari
kryesisht duhet t vendosin nj shqyrtim mjeko ligjor36.
bn vzhgime direkte mjeksore, t cilat ishin n

prputhje me pretendimet e bra38. KPT krkoi
informacion lidhur me rezultate e procedimeve
penale nse ishin zhvilluar dhe veprimet e ndrmarra
n prgjigje t tyre (n nivel gjyqsor apo disiplinor).
4.7 Vizita 2003(13-18 korrik 2003)37

Prova t reja pr tortur dhe forma t tjera
keqtrajtimesh
KPT shprehu shqetsim q n dy vende t

vizituara (Komisaratet e Elbasanit dhe Shkodrs),
fmij 14 vjec mbaheshin n t njjtn qeli me
t rritur40. Delegacioni u informua pr vendimin e
kohve t fundit se gjith personat n paraburgim
do t transferoheshin nga komisariatet n burgje.
Megjithat ndr t tjera KPT bri disa vzhgime t
menjhershme n fund t vizits, si psh q t miturit
t mos vendoseshin n t njjtn qeli me t rriturit.
Autoritetet shqiptare konfirmuan se t miturit nuk
mbaheshin m n t njjtn qeli me t rriturit n t
gjitha vendet e paraburgimit t policis41 dhe KPT
e mirpriti kt zhvillim. Edhe n Burgun 313 u vu
re se disa t mitur mbaheshin n t njjtn qeli me
t rriturit. N letrn e 21 tetor 2001, autoritetet
shqiptare informuan se t gjitha masat e nevojshme
ishin marr pr t akomoduar t miturit n qeli t
vecanta nga t rriturit42.
Edhe gjat ksaj vizit, pjesa drrmuese e t

intervistuarve nga delegacioni pretendonin se ata
ishin keqtrajtuar gjat qndrimit n polici. Shumica
e ktyre pretendimeve lidheshin me keqtrajtime
gjat periudhs s pyetjes nga policia. Shembuj
shqelmimesh, grushtash dhe rrahje t rnda me
shkopinj gome kryesisht pr t marr pohime
thuhen q jan cshtje rutine normale. N shum
raste, pretendohej q keqtrajtimet ishin aq t rnda
sa mund t quheshin tortur. Disa pretendime
lidheshin me goditje n shputat e kmbve, dhe
ose n pllmbt e duarve dhe sipr duarve, si edhe
futja e koks s t dushuarit n nj kov me uj
dhe teknika t tjera t ngjashme. N nj numr t
madh rastesh, mjekt n prbrje t delegacionit
shqyrtuan dokumentacionin mjeksor dhe/ ose
36 Paragrafi 19-20, vizita 2001
37 Report to the Albanian Government on the visit to Albania
carried out by the European Committee for the Prevention of
Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment
(CPT). Te http://www.cpt.coe.int/en/states/alb.htm
Por u konstatua se ende nuk kishte dhn n asnj

rast nj mesazh i qart nga Ministria e Rendit Publik
drejtuar punonjsve t policis, e cila t kundrshtonte
keqtrajtimin n mnyr t qart dhe vendimtare,
si ishte krkuar specifikisht nga KPT n vizitat e
mparshme. KPT i bri thirrje autoriteteve shqiptare
q nj deklarat formale e br nga autoritetet m
t larta politike kompetente ti drejtohej t gjith
zyrtarve t policis me prmbajtjen se keqtrajtimi
i personave t cilve i sht provuar liria sht nj
sulm ndaj vlerave q prbjn vet themelet e shtetit
dhe nuk do t tolerohet dhe se do zyrtar q do ti
shprfill kto urdhra do t jet subjekt i sanksioneve
t rnda39.
4.8 Ndarja e t miturve nga t rriturit

42 Paragraft 73; 76, vizita 2003
89
4.9 Vizita 2005 (23 Maj - 3 qershor 2005) 43

Mos ndarja e t miturve nga t rriturit n komisariate
u vu re srish. N fund t vizits n 3 qershor 2005,
komiteti paraqiti vzhgimin e menjhershm q
autoritetet shqiptare t ndrmerrnin hapa urgjente
q t gjith t miturit dhe grat q mbaheshin n
komisariatin e Policis Durrs t transferoheshin
n nj vend t prshtatshm burgimi brnda dy
javsh44.
4.10 Keqtrajtimet
Njlloj si n vitin 2003, shumica e personave t
intervistuar nga delegacioni pretendonin se ishin
keqtrajtuar nga policia, kryesisht gjat marrjes n
pyetje nga policia. Keqtrajtimet ishin me grushta,
shkelma, goditja e personave me shkopinj gome ose
me kmbt e tavolinave e karrigeve. N disa raste,
keqtrajtimet ishin rrahje shum t rnda, goditje n
shputat e kmbve dhe/ose pllmbt apo shpinn
e dors ishin t tilla sa mund t konsiderohej se
arrinin n tortur. M shum shqetsues ishte s
shumica e t miturve pretendonin se ishin keqtrajtuar
nga policia45.
Njlloj si n vitin 2003, e drejta pr t njoftuar
ndalimin edhe pse garantuar nga ligji nuk ishte
efektive n praktik. Shqetsim i vecant ishte
se n nj numr rastesh njoftimi i ndalimit t
nj t mituri vonohej pr disa dit. KPT bn
thirrje q njoftimi i nj t afrmi ose pale t
tret t bhej menjher q nga fillimi i privimit
t liris. E drejta pr akses imediat t nj
avokat garantohet nga neni 28/1 i Kushtetuts,
dhe neni 53/1 i KPP. Po kalonte nj koh e
konsiderueshme deria sa i ndaluari t takonte
avokatin, t cilin kryesisht e shihte n seanc
gjyqsore. Po ashtu marrja n pyetje e t
miturve nuk bhej n prani t avokatit, dhe n
kt rast kjo praktik ishte n kundrshtim t
90
hapur me KPP 46. Me an t letrs s 5 nntorit

2005 u dhan disa shpjegime, t cilat KPT i
konsideroi se asnj prmirsim nuk sht br
sa i takon kushteve t ndalimit dhe u shpreh se
kjo gjendje ishte totalisht a papranueshme 47.
Dhomat e paraburgimit brnda komisariateve
t policis jan krejt t paprshtatshme pr
t miturit. Kushtet n t cilat ata mbaheshin
n qendrn e paraburgimit n Durrs ishin t
tmerrshme. T gjith t miturit (rreth 11 rreth 14
vjec) mbaheshin s bashku n nj qeli 9 metra
katror, e cila ishte krejt e papajisur. Ata flinin mbi
nj dysheme prej druri pa dyshek apo mbulesa.
Aksesi n drit natyrore nuk ekzistonte (dritaret
e vogrla ishin mbuluar me mbules metalike dhe
dritarja shihte n nj oborr me mure t larta n nj
distanc 2 metra. Pr shkak t temperaturave t
larta dhe ajrosjes s keqe, ajri ishte edhe m i keq
se n qelit ku mbaheshin t rriturit. Disa t mitur
ishin mbajtur n at qeli pr m shum se nj vit.
Delegacioni n fund t vizits bri nj vzhgim
imediat sipas nenit 8/5 t Konvents ku i krkoi
autoriteteve transferimin e menjhershm t t
miturve nga Durrsi n nj vend t prshtatshm
burgimi48.
N letrn e dats 14 korrik 2005, autoritetet u
prgjigjn se pr t miturit n paraburgim nuk ka
institucione t posacme. Ata mbahen n dhoma t
vecanta t ndara nga t rriturit.Nga kjo prgjigje
KPT arriti n prfundimin se autoritetet shqiptare
kishin dshtuar n prmbushjen e krkess s
br nga delegacioni. KPT i bri thirrje autoriteteve
shqiptare q t ndrmarrin hapa t menjhershme
pr t siguruar q t miturit t mos mbahen m n
ambjentet e paraburgimit n drejtorin e Policis
Durrs. Pr ambjentet e tjera, KPT rekomandon
qe t bhen prpjekje t vecanta q t miturve
ti ofrohen kushte t privimit t liris t
prshtatshme pr moshn e tyre.

(CPT) from 23 May to 3 June 2005, te http://www.cpt.coe.int/
en/states/alb.htm
4.11 Kushtet e heqjes s liris s t miturve t

burgosur
KPT u shpreh se mirpret prpjekjet e bra n
Burgun e Vaqarrit pr t ndar t miturit nga t
rriturit. T miturit ishin akomoduar n dy dhoma, t
cilat kishin edhe nj oborr t vecant. Megjithat
kushtet material ishin shum t ngjashme me
ato t t rriturve. N vecanti cilsia e keqe e
ushqimit sht shum e dmshme pr t miturit.
Aktivitetet e organizuara pr t miturit ishin pak m
mir se sa pr t rriturit. Gjat ditve t puns, t
miturit shpenzonin 7 or n dit jasht qelis pr
aktivitetet arsimore, sportive, aksesi n nj dhom
t prbashkt dhe tre or ushtrim jasht. Po asnj
aktivitet, madje as ajrosja nuk ofrohej t shtunave
dhe t dielave dhe n dit festash. Aktiviteti arsimor
ishte shum i dobt dhe arsimimi formal pothuaj
nuk ekzistonte. Plotsoheshin regjistra pr aktivitete
msimore, kur asgje nuk kryhej. KPT rekomandoi q
t merren hapa prioritarpr t prmirsuar cilsin
e aktiviteteve arsimore n Burgun e Vaqarrit. Ruajtja
dhe kujdesi pr t miturit e privuar nga liria sht
detyr e vshtir. Personeli q kryen kto detyra
duhet t przgjidhet me kujdes pr pjekurin dhe
aftsin pr tu prballur me sfidat e t punuarit me
kt grup. Informacioni i mbledhur gjat vizits s
2005 tregoi q kriteret m lart nuk ishin prmbushur
dhe rekomandoi kryerjen e trajnimeve t specializuara
pr ta. N mnyr m t prgjithshme, sipas KPT
Burgu i Vaqarrit nuk sht vend i prshtatshm pr
t miturit49 .
4.12 Vizita 2006 (28-31 mars 2006)50
Vizita e vitit 2006 ishte nj vizit ad hoc. KPT u rikthye
pr t par ndr t tjera nse ishin marr masa n
prputhje me vzhgimet e saj t menjhershme
t shprehura n vizitn e mparshme. Por me
shqetsim u konstatua q t miturit mbaheshin ende
n ambjentet e paraburgimit n Drejtorin e Policis
n Durrs51. Po pr aq koh sa ky insitutcion vazhdon
t prdoret, KPT i bri thirrje autoriteteve shqiptare

q t marr hapa t menjhershm q t miturit t
mos mbahen m n kt vend52.
4.13 Vizita 2008: 16-20 qershor 200853
Vizita e vitit 2008 ishte nj vizit ad hoc. N
prfundim t ksaj vizite Komiteti bri disa vzhgime
t menjhershme n baz t nenit 8 paragrafi
5 t Konvents, disa prej t cilave ishin: heqja
nga prdorimi e disa qelive n komisariatet nr.3
dhe 4 t Tirans me prmasa m t vogla se 2
metra katror dhe t cilat nuk kishin akses n
drit natyrore; sa i takon disa pretendimeve pr
keqtrajtime t qllimshme n Burgun 313 dhe
n qendn e paraburgimit n Korc, delegacioni i
krkoi autoriteteve q t kryente hetime t thelluara
dhe t paanshme pr t gjitha pretendimet dhe t
jap informacion pr kto hetime dhe veprimeve q
u ndrmorrn54.
4.14 Keqtrajtimet
N Burgun 313, delegacioni dgjoi disa pretendime
nga t miturit pr keqtrajtime q lidheshin me nj
punonjs t vecant t burgut n njsin pr t mitur.
KPT sht shum e shqetsuar pr pretendimet pr
keqtrajtime n paraburgimin e Korces nga rojet e
burgut. Esht edhe m shqetsuese kur t paktn
n dy raste, edhe drejtori i burgut pretendohej se
ishte prfshir n kto akte. Me letrn e 2 shtator
2008, autoritete shqiptare informuan KPT se pas
nj hetimi nga drejtoria e prgjithshme e burgjeve,
ishin nisur procedimi disiplinor kundr rojeve t
paraburgimit t Korcs. Si rezultat drejtori dhe dy
roje kishin marre si sanksion disiplinorparalajmrim
pr shkputje nga puna. KPT krkoi m shum
informacion vecanrisht lidhur pr arsyetimin e
ktyre masave disiplinore. Nuk ka informacion lidhur
me hetimet n burgun 313. Ndaj KPT dshiron t
marr informacione pa vones.

(CPT), te http://www.cpt.coe.int/en/states/alb.htm

(CPT) from 16 to 20 June 2008, te http://www.cpt.coe.int/en/
states/alb.htm
91
Sa i prket t miturve, ata mbaheshin vecan t

rriturve n t gjitha vendet e paraburgimit. N Durrs
ishin punsuar dy msuese pr ti dhn arsim baz.
Ndrsa n Korc dhe Vlor msimi do fillonte me
nisjen e vitit t ri akademik. KPT dshiron t marr
informacion m t detajuar pr kt cshtje55. N
Burgun 313 n Tiran, delegacioni u impresionua
nga standartet e larta materiale n njsin pr t
mitur (7 dhoma t pajisura me tre shtretr, tavolin,
karrige, dollap, frigorifer dhe TV) T gjith t miturit
mund t lviznin lirisht n njsi gjat dits dhe atyre
i siguroheshin aktivitete arsimore dhe argtuese
(zakonisht 2 or msim dhe 4 or ushtrim/ajrim /
sport) do dit.
4.15 Vizita 2010: (10-21 maj 2010)56
Keqtrajtimet
KPT shprehu srish shqetsimin e madh pr shum
pretendime konsistente keqtrajtimesh nga t miturit.
Shumica e t miturve t intervistuar pretendonin
se ata ishin keqtrajtuar fizikisht nga policia
(shpulla, shqelma, goditje t kmbt me shkopinj
gome gjat kapjes ose marrjes n pyetje. Disa t
mitur pretenduan edhe keqtrajtime t nj natyre
psikologjike (si krcnime pr keqtrajtim fizik), si
edhe abuzim verbal57. Pasi njohu progresin e br
n vitet e fundit pr t luftuar keqtrajtimet , Komiteti
prshndeti nxjerrjen e nj qarkoreje nga Drejtoria
e Prgjithshme e Policis pas vizits s vitit 2010,
e cila u kujton t gjith oficerve t policis q t
drejtat e personave t cilve i sht hequr liria duhet
t respektohen. Gjat vizits, disa t mitur ishin
shprehur se ishin ankuar n gjykat pr keqtrajtimet,
por gjyqtari i kishte kushtuar pak vmendje dhe nuk
kishte marr veprim. Si Komiteti e ka thn edhe
n t shkuarn , kurdo q nj i dyshuar si autor i
veprs penale pretendon se sht keqtrajtuar,
pretendimi duhet t regjistrohet me shkrim, nj
ekzaminim mediko-ligjor duhet t bhet menjher
dhe t merren masat e nevojshme pr t siguruar
(CPT) from 10 to 21 May 2010, te http://www.cpt.coe.int/en/
states/alb.htm
92
q pretendimet t hetohen n mnyrn e duhur. Kjo

qasje duhet ndjekur pavarsisht faktit nse personi
n fjal ka ose jo dmtime t dukshme58. KPT i bn
thirrje autoriteteve shqiptare q t siguroj q sa m
lart t zbatohet sistematikisht n praktik.
4.16 Cshtje specifike q lidhen me t miturit
KPP prmban garanci procedurale pr t miturit e
ndaluar nga policia. Kshtu prindrit apo prfaqsuesi
ligjor duhet t lajmrohen pa vones. M tej
prezenca e avokatit esht e detyrueshme gjat do
veprimi procedural, prfshi gjat pyetjes n polici.
Informacioni i mbledhur gjat vizits nxjerr n pah
boshllkun ndrmjet ligjit dhe praktiks. Nj numr i
konsiderueshm t miturish than se ata ishin marr
n pyetje pa pranin e nj avokati apo prindit, dhe n
pak raste ishin detyruar t nnshkruanin deklarata.
KPT rekomandoi marrjen e masave pr t siguruar
q t miturit e privuar nga liria nga policia t mos
bjn deklarata apo nnshkruajn ndonj dokument
pa pranin e nj avokati dhe idealisht t nj personi
tjetr t besueshm q i asiston59. Srish u shpreh
shqetsimi serioz pr praktikn e zakonshme e u vu
re n disa komisariate policie ku t mitur (disa prej t
cilve vetm 15 vjec) mbaheshin bashk me t rritur
n t njjtn qeli. Kjo situat sht e papranueshme.
KPT rekomandon qe t merren masa n t gjith
rajonet e policis q t sigurohet q t miturit t mos
mbahen n t njjtn qeli me t rriturit60.
N Korc prsri u dgjuan pretendime nga t mitur
se ishin goditur me grusht nga rojet e burgut kur
ata kishin krkuar t shkonin n tualet. N fund t
vizits u shprehen shqetsime pr kto pretendime.
Me letrn e 17 gusht 2010, autoritetet shqiptare
informuan KPT se hetimet do t kryheshin gjat
shtatorit 2010. KPT u shpreh se ndjente keqardhje
lidhur me faktin q autoritetet shqiptare nuk kan
marr hapa t shpejta pr t siguruar q pretendimet
t mund t hetohen n mnyr efektive. Procedimet
penale duhet t nisin menjher t ndjekura nga
vendosja e nj dnimi dhe ftoi autoritetet shqiptar q
t komentonin mbi kt fakt61.
59 Paragrafi 26-27, vizita 2010.
Kushtet materiale ku mbaheshin t miturit ishin t

standarteve t larta n Kavaj dhe n prgjithsi t
mira n Korc. Kushtet materiale te Burgu 313 nuk
kishin ndryshuar q nga viti 2008. Ato mbeteshin t
knaqshme si te Burgu 313, ashtu dhe n Burgun e
Korcs ku t miturit mbaheshin vec nga t rriturit62.
Vlersimi ishte vecanrisht pozitiv pr regjimin e
ofruar n Kavaj. N fakt t miturit prfitonin nga
nj program i strukturuar aktivitetesh dhe kalonin
shumicn e kohs jasht qelive, ku prfshihej edhe
nj program trsor edukimi i ciklit t mesm, sporte,
pun me dru e me metal.
Pr fat t keq, regjimi n Burgun 313 ishte
prkeqsuar q prej vizits s 2008. Me prjashtim
t klasave t pikturs dy her n jav, aktivitetet
edukative nuk i ofroheshin m t miturve. Si rezultat,
ata kalonin shumicn e kohs duke u sorollatur
npr korridore e duke parn TV. Sipas KPT-s, t
miturit kan nj nevoj t vecant pr aktivitet fizik
dhe stimulim intelektual. Pavarsisht nga periudha e
privimit t liris, atyre duhet ti ofrohet nj program
i plot edukimi, sporti, trajnimi profesional, argtimi
dhe aktivitete t tjera. Edukimi fizik duhet t prbj
nj pjes t rndsishme t ktij programi. N
Burgun e Korcs, t miturit nuk ishin ndar nga
t rriturit gjat kohs s ajrimit. Pas vzhgimit
nga delegacioni, autoritetet shqiptare u prgjigjn
menjher n 17 gusht 2010 duke konfirmuar se
kishin marr masa t menjhershme pr t rregulluar
kt gj.
N Kavaj, t miturit transferoheshin n nj burg
pr t rritur sa arrinin moshn e maturis, edhe kur
data e prfundimit t heqjes s liris ishte afr. Ndaj
KPT rekomandoi kryerjen e nj vlersimi rast pas
rasti n vendosjen e transferimit t nj t dnuari n
institucione pr t rritur, duke marr n konsderat
pjesn e mbetur t dnimit, pjekurin e tij, ndikimin
mbi t mitur t tjer dhe faktor t tjer relevant.
Ndaj KPT i ftoi autoritetet, nse sht e nevojshme
prmes amendamenteve ligjore, pr fleksibilitet n
transferimin e t burgosurve t cilt bhen 18 vjec
n nj institucion pr t rritur si m lart63.
4.17 Disiplina
T miturit mund t vendoseshin n qelit e disiplins
ose izolim deri n 10 dit. KPT mendon se kjo
periudh maksimale sht shum e gjat. Pr
kt grup mosh, vendosja n regjim izolimi sht
nj mas e cila mund t kompromentoj lehtsisht
integritetin e tyre fizik dhe/ose mendor; pr rrjedhoj
marrja e ksaj mase duhet t jet prjashtimore
vetm pr periudha shum t shkurtra (mundsisht
pr periudha t cilat nuk i kalojn 3 dit). Ndaj KPT
i rekomandoi autoriteteve shqiptare q ta reduktojn
periudhn maksimale t izolimit t t miturve si
dnim pr ta. Kurdoher q t miturit i nnshtrohen
ktij sanksioni, atyre duhet ti garantohet mbshtetje
sociale e arsimore dhe kontakte t prshtatshme
njerzore prgjat gjith kohzgjatjes s mass64.
5. Konkluzionet
Mekanizmat parandalues ndaj keqtrajtimeve t t
miturve t privuar nga liria, si KPT-ja ndjekin nj qasje
trsore, duke vlersuar kushtet e prgjithshme
t cilat mund t tregojn premisa pr abuzime e
keqtrajtime. Ato hedhin drit mbi probleme t gjera
dhe sistemike, t cilat jan t qensishme pr
sistemet e drejtsis penale. Vizitat parandaluese
prqndrohen te shkelja e cila mund t ndodh n t
ardhmen duke iu referuar s shkuars edhe n formn
e nxjerrjes s t metave sistemike dhe modeleve t
sjelljes. Ndaj vizitat parandaluese udhhiqen nga
nj anagazhim afatgjat me autoritetet dhe dialog
konstruktiv dhe i vazhdueshm me ta, me synimin
pr t siguruar nj ndryshim gradual t mnyrs s
sjelljes brnda nj sistemi.
Thelbi i ekzistencs s dispozitave e garancive
t vecanta pr t miturit sht mbrojtja e ksaj
grupmoshe dhe dhnia e mbshtetjes nga t rriturit
n mnyr q ata t mos marrin t vetm vendime
me pasoja t rndsishme ligjore pr ta. Nj nga
parimet kardinale t puns parandaluese me t mitur
mishruar n Konventn pr t Drejtat e Fmijs
dhe i cili prqafohet krejtsisht nga KPT sht q t
miturve duhet tu hiqet liria vese si nj mas e fundit
dhe pr afatin m t shkurtr t mundshm. Nse

93
t miturve i hiqet liria, nj element i rndsishm i

do strategjie pr t parandaluar keqtrajtimin e t
miturve sht respektimi i parimit q t miturit e
ndaluar si rregull duhet t akomodohen t veuar
nga t rriturit.
Komiteti gjat vizits s par n Shqipri n vitin
1997 konstatoi se ky standart nuk respektohej
gjithandej n vendet e privimit t liris. Fillimisht u arrit
pas disa rekomandimesh q ndarja t ndodhte n
burgje, ndrsa n komisariate praktika e akomodimit
t przjer u vu re edhe n vizitn e vitit 2010. Pr
burgjet kjo cshtje sht zgjidhur, vecanrisht me
Qendrn e Rehabilitimit n Kavaj.
Keqtrajtimet e t miturve n komisariatet e policis
pr periudhn s cils i referohen raportet kan qen
praktika t vrejtura n do vizit. Grushta, shpulla,
goditje me shkopinj gome n shputat e kmbve e
pllmbt e duarve, e t tjera praktika keqtrajtimi
prbjn vepr penale dhe shkaqe pr fillimin e
procedimeve penale e disiplinore. Krijimi i nj praktike
pandshkueshmrie ndaj autorve t ktyre akteve
sht tregues i nj kulture q e pranon dhunn ndaj
njerzve q e meritojn at. Kjo sht n shkelje
t parimeve t s drejts q prbjn themelin e nj
shteti demokratik. Deklarata nga nivelet m t larta

shtetrore kundr dhuns n vitin 2010 ishte nj
hap i rndsishm, por i pamjaftueshm.
Kushtet e privimit t liris, nga nj situat krejtsisht
e paprshtatshme pr t miturit t konstatuar n vitin
1997, sht transformuar n kushte me standarte
t larta, vecanrisht me Qendrn e Rehabilitimit t
t Miturve n Kavaj, me nj regjim pr t miturit,
edukim, e pun duke krijuar kshtu nj ambjent
pozitiv dhe mbshtets pr t miturit e privuar nga
liria.
Ndonse dhuna ndaj t miturve t privuar nga liria
ende vihet re t ndodh, vlersoj se Komiteti sht
nj nga mjetet m efektive t mekanizmave t t
drejtave t njeriut, misioni i t cilit do t realizohet
kryhet pr nj koh t gjat. Nse sjellim transparenc
n vendet e privimit t liris duke siguruar akses t
menjhershm t ktyre organizmave (si KPT), kjo
sht nj nga strategjit m efektive parandaluese
t keqtrajtimeve. Celsi i suksesit t ktyre skemave
monitoruese qndron te pavarsia, qasja e tyre
praktike e proaktiviteti pr realizimin e mandatit t
vizitave dhe t dialogut me autoritetet shtetrore larg
retorikave, bazuar mbi cshtje e vzhgime konkrete.
REFERENCA
Komiteti pr Parandalimin e Torturs dhe
Trajtimeve Cnjerzore e Degraduese,
European Treaty Series nr. 126. Teksti i
Konvents sht amenduar nga dispozitat
e Protokollit Nr. 1 (ETS Nr. 151) dhe Nr. 2
(ETS Nr. 152);
Komiteti pr Parandalimin e Torturs dhe
Trajtimeve Cnjerzore e Degraduese, European
Treaty Series nr. 126. Teksti i Konvents sht
amenduar nga dispozitat e Protokollit Nr. 1
(ETS Nr. 151) dhe Nr. 2 (ETS Nr. 152)
United Nations Rules for the Protection of
Juveniles Deprived of their Liberty, Adopted
by General Assembly resolution 45/113 of 14
December 1990 te http://www2.ohchr.org/
english/law/res45_113.htm
94
General Reports on CPT activities te http://

www.cpt.coe.int/en/docsannual.htm
Komiteti i t Drejtave t Fmijs, Komenti i
Prgjithshm nr. 10, T drejtat e fmijs
n drejtsin pr t mitur. Committee on
the Rights of the Child, forty-fourth Session
Geneva, 15 january-2 february 2007, General
Comment no. 10 (2007) Childrens rights in
juvenile justice, te http://www2.ohchr.org/
english/bodies/crc/comments.htm
Standartet e KPT-s, CPT Standards CPT/
Inf/E (2002) 1 - Rev. 2011 English te
http://www.cpt.coe.int/en/documents/engstandards.pdf
R. Morgan, M. Evans, Combating torture
in Europe - The work and standards of the
European Committee for the Prevention of

Torture (2002), Council of Europe Publication.
Innocenti Digest, Juvenile Justice, UNICEF
International Child Development Centre
Kodi Penal i Republikes se Shqiperis;
Kodi i Procedures Penale te Republikes se
Shqiperis;
Kushtetuta e Republikes se Shqiperis;
Ligji nr.8291, dat 25.02.1998, Kodi i Etiks
s Policis;
Ligji nr. 8321, dat 02.04.1998, Pr Policin
e Burgjeve;
Ligji nr.8328 dat 16.04.1998, Pr t
drejtat dhe trajtimin e t dnuarve me burgim
(ndryshuar)
Ligji nr. 8331, dat 21.04.1998, Pr
ekzekutimin e vendimeve penale.
Rapport au Gouvernement de lAlbanie relatif
la visite effectue en Albanie par le Comit
europen pour la prvention de la torture et des
peines ou traitements inhumains ou dgradants
(CPT) du 9 au 19 dcembre 1997 ;
europen pour la prvention de la torture et des
(CPT) du 13 au 17 dcembre 1998 ;
Report to the Albanian Government on the
visit to Albania carried out by the European
Committee for the Prevention of Torture

and Inhuman or Degrading Treatment or
Punishment (CPT);
europen pour la prevention de la torture et des
(CPT) du 4 au 14 dcembre 2000;
europen pour la prevention de la torture et des
(CPT) du 22 au 26 octobre 2001;
Report to the Albanian Government on the visit to
Albania carried out by the European Committee
for the Prevention of Torture and Inhuman or
Degrading Treatment or Punishment (CPT)
from 23 May to 3 June 2005;
from 16 to 20 June 2008;
Degrading Treatment or Punishment (CPT);
from 10 to 21 May 2010;
95
PARANDALIMI I DHUNS
SI MNYR EDUKIMI
N SHKOLLA
Dena GRILLO
denagrillo@gmail.com
Floriana HIMA,
fhima@unicef.org
1. Abstrakt
Edhe pse dhuna n shoqrin shqiptare paraqet nj
dukuri t gjer, ndjeshmria e brezit t ri ndaj saj duket
m e lart dhe me reaktive. Vizioni i administrats
shqiptare ndaj arsimit ka synuar n dy dekadat e
fundit t modernizoj kurrikuln, pa ln pas dore
marrdhniet q prbjn themelin e didaktiks.
Pjes e ktyre prpjekjeve, prej dy vitesh sht
edhe Programi COMBI (Komunikim pr Ndryshimin
e Sjelljes), i cili ofron nj mnyre t re disiplinimi n
arsimin publik parauniversitar, n prputhje me nj
mentalitet t ri kundr do forme dhune fizike apo
psikologjike, duke synuar t konsolidoj nj praktik
q dekurajon do riciklim t mnyrave t vjetra t
disiplins.
Koncepti i avancuar i ksaj qasjeje ngrihet mbi
ndrgjegjsimin e nxnsve mbi format e dhuns
dhe ndrtimin e shprehive t reja te msuesit, duke
synuar n nj rrafsh afatgjat parandalimin e dhuns
fizike dhe psikologjike n mjediset arsimore.
Studimet sasiore dhe cilsore deri tani dshmojn
96
nj vetdije t rritur nga nxnsit n identifikimin e

formave t dhuns, ndrsa procesi i komunikimit
ka arritur t ul incidencn e rasteve t dhuns s
prjetuar.
Ky punim ka pr qllim t evidentoj disa nga arritjet
e deritanishme n uljen e prqindjeve t dhuns fizike
dhe psikologjike n arsimin publik parauniversitar, si
dhe t analizoj ato ndryshime q jan vrejtur n
prpjekjet pr parandalimin e dhuns; efekte q edhe
pse t reja, kan efekte premtuese. Ato krkojn
thellimin e mtejshm t shprehive, si dhe nj
praktik m t detajuar zbatimore, pr tju prgjigjur
do rasti n mnyrn e duhur. Trajnimi i msuesve
n procesin e msimdhnies dhe diskutimet e
hapura n grupe, prfshir ato me nxnsit, jan nj
instrument i ri n thellimin e pritshmrive t krkuara.
2. Hyrje
Prpjekjet pr t parandaluar dhe pr t luftuar
dhunn kundr fmijve n Shqipri jan t reja,
edhe pse n dy dekadat e fundit jan kryer nj sr
studimesh. Prpjekjet pr ta br kt n shkolla

n rang kombtar, jan edhe m t reja. Kjo sepse
dhuna kundr fmijve n vendin ton bn pjes n
nj piktur m t madhe t bashkveprimit social
dhe mendsis s trashguar, ku marrdhniet mes
palve jan strukturuar historikisht brnda nj raporti
me korniza patriarkale.
Duhet theksuar se dallimi i par dhe kryesor mes asaj
far konsiderojm Lindje dhe Perndim, brnda
diskursit perndimor filozofik, shprehet fillimisht n
mentalitetin e formimit t marrdhnieve. Struktura
e t drejtave dhe e respektimit t tyre dalloi Rilindjen
Europiane, ndrsa procesi i rindrtimt t s drejts
natyrore prmes rivlersimit t rolit t individit dhe
pozits s tij n shoqri, filloi me Magna Carta. N
Lindje, ky proces, me gjith shkndijat pozitive t
filozofis Islame q u prhap gjersisht, nuk arriti
t tejkalonte formatet tradicionale t organizimit
shoqror. Historia n shum prej ktyre vendeve,
zgjodhi t fliste me mjetet e kujtess, ku fmija nuk
perceptohej si individ. Shqipria sht nj prej ktyre
shembujve.
Kjo qasje e re n Shqipri merr nj karakter t
prforcuar prej faktit se vendi mbetet nj hambar
moshash t reja, ku mosha mesatare sot sht 32
vje1. Kjo e bn brezin e ri thelbsisht prcaktues
t karakterit dhe aftsis kombtare pr rritje dhe
zhvillim. Kjo e bn Shkolln Shqipe institucionin m
t rndsishm n garantimin e nj perspektive
rajonale dhe Europiane t vendit, brnda parametrash
t verifikueshm cilsor. N kt vizion, Shqipria
mbetet nj laborator i jashtzakonshm social pr
nisma pozitive q synojn n themel prmbysjen e
nj tradite kundr produktive t edukimit, forcimin e
aftsis vetzhvilluese t individit t ri dhe rindrtimin
e marrdhnieve shoqrore mbi nj baz vlerash q
mbesin pjes e truallit historik kombtar. E para ndr
to sht harmonia komunitare dhe lidershipi real.
Mbi kt panoram, Programi COMBI Komunikim
pr Ndryshimin e Sjelljes, nuk erdhi si uji mbi
shkrettir. Nisma pararendse t ndrmarra nga
administrata shqiptare dhe shoqria civile, fal
mbshtetjes s partnerve europian e m gjer,
1 INSTAT, (2011), T Dhna Demografike t Shqipris,
Regjistrim i prgjithshm i popullsis
kishin tentuar ta adresonin n mnyr t pjesshme

problemin e dhuns si form abuzimi ndaj fmijve n
trsi dhe t dhuns n sistemin arsimor n veanti.
Programi Komunikim pr Ndryshimin e Sjelljes pr
her t par e adresoi kt dukuri n rang kombtar.
Natyrshm ky program ndrkombtar i shkruar nga
Dr. Everold Hossein, nj ndr ekspertt botror
m t njohur t komunikimit social, duhet t merrte
parasysh nj seri tiparesh socio psikologjike
t vendit, duke iu prshtatur deri n nivel rajonal
veantive q paraqiste terreni sociologjik shqiptar.
Analizimi i ktyre t dhnave krkonte padyshim nj
qasje ndrdisiplinore.
3. Dhuna si kujtes kombtare

Stereotipi social i dhuns n Shqipri i ka rrnjt n
mesjet. Familja tradicionale shqiptare ishte e madhe
(dhe jetonte si nj trung shum familjar), e qeverisur
me nj hierarki fisnore t qart. E kodifikuar, tradita
reflektonte tipare t ers para Krishtit. Kjo ruajti nj
qasje t sundimit t fisit mbi familjen, t familjes
mbi individin, e realizuar e gjitha si dhun direkte,
n raport t mbrojtjes s vlerave t trashgueshme.
Destinacioni social i gruas ishte i qart. Destinacioni
social i fmijve ishte nj shtje gjinore dhe pozita
shoqrore e fmijs nuk vinte n shprehje prpara
arritjes s tij n mosh madhore. Kjo prodhoi n
Shqipri dy qndrime shoqrore: vajzat martoheshin
n djep dhe trajtoheshin si mall tregu; djemt
rriteshin para kohe dhe ballafaqoheshin me sfida n
mosh minore2.
Hierarkia vertikale me origjin fisnore i njihte t
drejtn burrit t vriste gruan e tij dhe t dyve u jepte
t drejtn t rrihnin fmijt. Kjo vetdije mesjetare u
shtri edhe n qytetin e von shqiptar, dhe reflektohet
n shum prej udhtarve t huaj q prshkuan
Shqiprin. Fmijt ushqeheshin pasi ishte ngopur
miku ose prndryshe flinin pa ngrn, s bashku me
nnat e tyre... Kaq mjafton pr t prshkruar pozitn
e nj familjeje q hymnizonte mikun e panjohur,
kalimtar...
Ky format politeist, ku shtpia ishte e Zotit dhe e
2 Nopcsa Franc Baron, (2009), Shqipria Katolike e Veriut,
Prishtin, Faik Konica
97
mikut, qartson arsyet pse burri i shtpis ishte Zoti

i plotfuqishm pr gruan dhe fmijt e tij3. Kjo e
ktheu dhunn n familjen primitive shqiptare n nj
t drejt natyrore. Edhe aty ku familja prvetsoi nj
mnyr t re jetse, ajo nuk humbi instrumentat e
konsoliduar t komunikimit t brendshm social. I
pari ndr to ishte dhuna, e cila n rastin m t mir u
sofistikua n formatin psikologjik dhe pasuror4.
Njsia fisnore shqiptare e Mesjets e kishte dhunn nj
burim ekonomik, fal marrdhnieve t prapambetura
t pronsis dhe t mbijetss ekonomike. Korniza e
besnikris me do kusht, prfshirja n betejat e tjetrit
si mercenarizm ushtarak, grabitja e pasuris dhe
produkti ekonomik i sjelljeve t dhunshme n trsi, e
konsoliduan dhunn si mjet t mbijetss ekonomike
t njsis komunitare shqiptare.
Prball vetdijes se nuk kishin nj rrug tjetr
pr t ndrtuar autoritetin dhe pr t br t
trashgueshme vlerat komunitare, shqiptart,
kryesisht n qytete, prvetsuan nj qasje t
dyfisht: me kujtesn politeiste hymnizuan fmijn,
ndrsa nuk prekn asgj n modelin tradicional t
marrdhnies me t. N kulturn antike shqiptare
fmija ishte i shenjt n vdekje5. N kulturn
qytetare t shek. XIX, fmija filloi t marr vlern e
drits s syve, t motivit t jets, etj., por vetm n
nivel deklarativ. N shum raste kjo qasje ishte edhe
alibi e nj zhvillimi t pamundur shoqror. I lexuar
si kompleks faji, n nj hark kohor q shoqronte
rritjen e fmijs, kjo prirje kundrshtuese reflektonte
pjesshm kulturn qytetare q qendra t tjera
urbane t Perandoris Otomane kishin nisur t
prvetsonin, n nivel edukativ. Megjithat, ruajtja e
tradits s dhuns n shkolln Shqipe q po lindtte,
dshmon s pari ekzistencn e dhuns n familje,
dhe s dyti, transferimin e ksaj t drejte natyrore
pr imponim me do mjet mbi fmijn nga familja
e tij tek msuesi. Kjo e bri msuesin nj prind t
dyt dhe njkohshm nj zgjatim t dhuns familjare
mbi t n t gjith hapsirn shoqrore t rritjes dhe
zhvillimit. Komunizmi si periudh, me filozofin e
98
dhuns dhe t konfliktit si parim zhvillimi, nuk kishte

arsye t ndryshonte asnj element t trashguar nga
Mesjeta shqiptare n kto marrdhnie. Ai vetm e
motivoi metodologjikisht, n aspektin ideologjik6.
Komunizmi ruajti konceptin kristian t Atit n vizionin
e udhheqsit t Partis, perimetruar me vizionin e
Birit t popullit q drejtonte vendin. Konsolidimi
i ksaj tradite dhe suksesi i pjesshm i arsimit n
Shqipri gjat periudhs komuniste, ecn dor pr
dore deri n vitin 1990, kur vendi filloi nj proces
trsor reformimi dhe ku pr shkaqe ekonomike,
ndryshimi i kurrikuls eci m shpejt se ndrhyrje t
tjera t nevojshme.
4. far sht fmija n Shqipri?

Tradita Europiane e sheh martesn t shndrruar n
nj instrument aleancash shoqrore dhe m gjer. T
paktn q nga periudha e Sknderbeut Shqipria ka
ndar t njjtin vizion. Vajzat jan prdorur nga familja
shqiptare pr t forcuar pozitat fisnore dhe djemt si
burim njerzor pr prfitime ekonomike. N asnj rast
fmija nuk sht par si subjekt, por si objekt, pron
e familjes dhe trashgimtar i vlerave t saj. Ai nuk
prfaqsonte nj institut t drejtash brnda institucionit
t madh familjar, derisa tradita qytetare shqiptare
e viteve 30 nuk u pasurua me nj prvoj t gjall
shkmbimesh me Europn Perndimore7.
Ky tipar megjithat, mbeti shum periferik dhe
nuk prodhoi dot nj model qytetar vendas, me nj
popullat q deri n vitin 1990 jetonte 82% n
fshat8.
5. COMBI - Komunikim pr Ndryshimin e

Sjelljes
Vrshimi demografik i qyteteve nga popullatat rurale,
me nj struktur popullsie q pr her t par n vitin
2011 numron 54% t popullsis n qytet9, prodhoi
n Shqipri nj fshat global me qytete t ruralizuara
3 Robert Elsie (26 dhjetor 2003), Baron Franc Nopcsa dhe

Shqiptart, Tiran, Gazeta Shekulli
6 Fuga Artan, (2008), Brirt e Dhis, Tiran, Ora
4 Fuga Artan, Dervishi Zyhdi, (2010), Nga fshati i lindjes drejt

qytetrimit global, Tiran, Dudaj
8 INSTAT, (1991), T Dhna Demografike t Shqipris,

5 Nopcsa Franc Baron, (2009), Shqipria Katolike e Veriut,

Prishtin, Faik Konica
9 INSTAT, ( 2011), T Dhna Demografike t Shqipris,

7 Qendra Fmijt Sot (2008), Fmijt n Shqipri
n mentalitet. Hendeku kulturor prodhoi n kto

vite raste ekstreme t krimit n familje, si form e
dshpruar e ndrkomunikimit social t dikurshm.
Mbi kt panoram, Ministria e Arsimit dhe Shkencs
dhe UNICEF Shqipri, lanuan n vitin 2010 fillimin
e nj programi 4 vjecar q synon parandalimin dhe
shmangien e dhuns ndaj fmijve dhe nxnsve
t arsimit publik parauniversitar n rang kombtar,
t quajtur Komunikim pr Ndryshimin e Sjelljes
(COMBI10), pr reduktimin e rasteve t dhuns s
msuesve/kujdestarve ndaj fmijve/nxnsve,
si mjet disipline n Shqipri. Programi Komunikim
pr Ndryshimin e Sjelljes pr fmijt dhe dhunn
mbshtetet mbi konsultimet me nivele t ndryshme
t stafit t UNICEF, Ministris s Arsimit dhe
Shkencs, Ministris s Puns, shtjeve Sociale
dhe Shanseve t Barabarta; vizitat n shkolla,
kopshte dhe institucione t prkujdesjes sociale;
msues, psikolog, deputet, Instituti i Studimeve
Pedagogjike, Save the Children, dhe nj numr
OJF partner t UNICEF t cilat trajtojn shtjen
e fmijve dhe dhuns ndaj tyre. Jan shqyrtuar
gjithashtu dokumente t ndryshme baz prpara
dhe gjat misionit n terren. Dokumenti m kritik
ishte studimi i porositur nga UNICEF mbi Fmijt
dhe Dhunn n Shqipri, i vitit 2005. Raporti i
plot Dhuna ndaj Fmijve n Shqipri, Qendra
pr Zhvillim Human Tiran, u prgatit nga Prof.
Dr. Adem Tamo dhe Prof. Dr. Theodhori Karaj, dhe
iu paraqit UNICEF-it n fillim t vitit 2006. Gjetjet
kryesore t ktij studimi udhhoqn formulimin e
Programit Komunikim pr Ndryshimin e Sjelljes.
Qllimi i Programit sht t siguroj mbrojtjen e
fmijve nga dhuna e do forme, si sht parashikuar
n Konventn e t Drejtave t Fmijve t Kombeve
t Bashkuara, t ratifikuar nga Republika e Shqipris,
dhe si parashikohet n parimet themelore t
Kushtetuts s Republiks s Shqipris.11
Nga studimi i vitit 2006 rezulton se fmijt/
nxnsit denoncojn dhun fizike dhe psikologjike
10 Hossein Everold (1994), Communication for Behavioral Impact
Methodology, New York NY, New York University.
11 Hossein Everold, (2007), Programi COMBI (Communication
for Behavioral Impact), Komunikim pr Ndryshimin e Sjelljes,
strategji pr reduktimin e rasteve t dhuns s msuesve/
kujdestarve ndaj fmijve/nxnsve si mjet disipline n Shqipri:
Shtimi i Praktikave t Mnyrs s Re t Disiplins.
me incidenc 50% n shtpi dhe 33% n shkoll.

Shkolla tejkalon disa elemente t dhuns fizike por
asnj t asaj psikologjike t familjes. Ndshkimet
kryesore n shkoll vijn pr shkaqe si: mosbindja
32.8%, mosprgatitja n msime 17.4% dhe
zhurma n klas 26.9%12. Po nga ky studim rezulton
se format m t prhapura t dhuns fizike jan
pickimi, shkulja e veshit dhe goditja me dor apo
nj tjet objekt, dhe t asaj psikologjike krcnimi,
e brtitura dhe ofendimi. Programi Komunikim pr
Ndryshimin e Sjelljes fokusohet pikrisht n format
e dhuns s latprmendura.
6. Promovimi dhe prvetsimi i Mnyrave

t Reja t Disiplins (MRD), n kuadr
t zbatimit t Programit Komunikim pr
Ndryshimin e Sjelljes
Njerzimi e ka kuptuar tashm se dhuna shrben
vetm q brezat ta pranojn absurdin si nj gjndje
normale duke e br at t trashgueshm. Pr
kt arsye, beteja kundr dhuns dhe filozofis s
saj u projektua n shkolla, si djepi q kthen traditn
kolektive n bindje personale dhe kulturn publike
n praktik jete.
Prmes nj vizioni t shkolls miqsore pro sjelljeve
pozitive, promovuar nga Ministria e Arsimit dhe
Shkencs, duke pajisur msuesit me nj qasje t
re psikologjike larg dhuns, duke forcuar indin
qytetar t nxnsve dhe vet-gjykimin kritik, duke
ftuar familjen ta mbshtes kt qasje q lehtson
marrdhnien e nj fmije me t ardhmen e tij,
programi ia doli t ndrtoj brnda nj viti nj histori
suksesesh jo t vogla, q gradualisht po formsojn
at q na mungon: nj shoqri gjithprfshirse
brnda vlerash t reja kulturore larg dhuns s do
forme.
Mnyrat e Reja t Disiplins konsistojn n katr mikro
veprime komunikimi q prmblidhen n Procesin
PEET13 (Pause, Enquire, Engage, Take): Ndalo,
Pyet, Prfshij dhe Ndrmerr. Pjes e procesit PEET
sht prdorimi i nj karte t verdh nga msuesit,
12 Tamo Adem, Theodhori Karaj (2006), Studimi Dhuna kundr
fmijeve n Shqipri, Tiran, Mediaprint
13 Jan ruajtur akronimet e fjalve n Anglisht (PEET) pr efekt
shqiptimi
99
veprim q shndrron n nj loj komunikimi

tensionin e prodhuar nga sjellja e diskutueshme e
nxnsit. Aspektet kryesore s ksaj alternative jan
pausa fillestare pr tre sekonda, t pyeturit e fmijs
mbi at se far po ndodh dhe pse, prfshirja n
diskutim e t gjith grupit apo klass dhe s fundi
ndrmarrja e nj veprimi jo t dhunshm pr zgjidhjen
e konfliktit. Pausa reflektuese fillestare sht shum
e rndsishme sepse i jep mundsin msuesit t
marr frym thell n vend q t reagoj instiktivisht
duke goditur apo qortuar fmijn/nxnsin.
Bashkveprimi mes msuesit dhe nxnsve n
gjykimin e rastit, krijon bazn e parandalimit apo
frenimit t sjelljeve negative, n kushtet kur msuesi
vren shkelje t disiplins brnda procesit msimor.
Kjo qasje mbshtetet mbi bindjen se duke ndryshuar
mnyrn sesi e perceptojm realitetin, ne ndryshojm
mnyrn sesi e shohim veten dhe pr rrjedhoj edhe
sjelljen ton. Vetdija e t jetuarit n nj gjendje
dualiste, ku aspirohen disa vlera e pranohen disa t
tjera, vazhdon t bj presion mbi shkolln shqiptare.
Pikrisht pr kt arsye programi synoi t arrij n
familje, pr t thyer mentalitetin tradicional dhe jo
vetm pr t prcaktuar ndryshimet e dshiruara
specifike n sjellje, por mbi t gjitha pr t ruajtur
sjelljet e dshiruara14.
N vjeshtn e vitit 2011, 2,650 drejtor e nndrejtor
shkollash, msues dhe psikolog t arsimit publik
parauniversitar n t gjith vendin u bn pjes
e seancava t orientimit mbi Mnyrat e Reja t
Disiplins. Kto seanca ishin baza pr ti shprndar
kto praktika n rang kombtar, tek rreth 40.000
msues. Komunikimi prmes shkolls u shtri n do
familje, ku prindrit u vetdijesuan pr kt prpjekje
kombtare n ndrtimin e nj mendjeje t hapur
q jeton larg friks, q e njeh autoritetin prmes
respektit dhe jo prmes dhuns. Rreth 700 mij
flet informuese dhe flet diskutimi, postera, letra
t dedikuara etj., u shprndan, duke e br kt
prpjekje programin m t madh n komunikimin
masiv t realizuar deri m sot n Shqipri.
14 Hossein Everold, (2007), Programi COMBI (Communication for
Behavioral Impact), Komunikim pr Ndryshimin e Sjelljes, strategji
pr reduktimin e rasteve t dhuns s msuesve/kujdestarve ndaj
fmijve/nxnsve si mjet disipline n Shqipri: Shtimi i Praktikave
t Mnyrs s Re t Disiplins.
100
Pjes e Programit ishte ngritja e Grupeve t Avokatve

t Mnyrave t Reja t Disiplins, q prbhen nga
drejtori i shkolls, nj msues, psikologu i shkolls
dhe sipas rastit prfaqsues nga Kshilli i Prindrve
dhe Qeveria e Nxnsve. Roli kryesor i Avokatve
t Mnyrave t Reja t Disiplins sht mobilizimi i
komunitetit dhe prpjekja pr sigurimin e mbshtetjes
publike ndaj ktyre mnyrave t reja alternative.
Nj informim masiv brnda familjeve u mbshtet
nga shprndarja n shtpi e 640 mij fletve t
diskutimit mbi Mnyrat e Reja t Disiplins, t
cilat u diskutuan n klas fillimisht me nxnsit e
msuesit kujdestar, dhe m pas u firmosn nga
prindrit. Fushata e komunikimit masiv u mbshtet
nga dy spote televizive t shprndara gjersisht
dhe nga nj numr materialesh promocionale
t printuara q u shprndan brnda shkollave,
proces i cili u realizua teknikisht nga nj studio
e specializuar partnere (Optima Communication)
dhe u mbshtet gjithashtu nga Save the Children.
Nj fushat mediatike e pandrprer promovon
q prej fillimit t fazs s par vlerat e Programit
Komunikim pr Ndryshimin e Sjelljes dhe Mnyrave
t Reja t Disiplins.
Nga pozitat e partnerit t analizs, Growth for
Knowledge Albania (GfK Albania), ka prmbyllur dy
nga pes studimet sasiore dhe cilsore me nxns
t arsimit publik parauniversitar, duke na dhn nj
grup rezultatesh paraprake, t cilat i jan dorzuar
Ministris s Arsimit dhe Shkencs dhe q do t
prpunohen n mnyr integrale n prfundim t
fazs s par t Programit. Sipas ktyre rezultateve
q reflektojn nnt prefekturat ku operon partneri
logjistik i Programit, World Vision, prirjet e ndryshimit
jan premtuese. Rreth 2665 nxns lan komentet
e tyre spontane n lidhje me temn. Sipas tyre,
eksperienca e dhuns n shkoll i ka br ata t
ndihen t poshtruar, t hutuar dhe t ken nj
sjellje jo pozitive pr sa i perket dhuns s ushtruar.
Ata nnvizojn megjithat nj seri tiparesh t reja
sociale:
Kemi nj rritje t vetdijes ndaj dhuns dhe
formave t shfaqjes s saj.
Dhuna denoncohet kryesisht nga nxns t
rritur meshkuj, n zona urbane dhe pse duhet
t ishte e pritshme q kjo t ndodhte m shum

nga gjinia femrore n zona rurale.
Kemi nj nivel t rritur t denoncimit t dhuns
n trsi n rang kombtar, cfar nnkupton
nj sensibilitet t rritur te nxnsit.
Kemi nj shkall t re t vetrespektit dhe
perceptimit t dhuns nga nxnsit.
Dhuna psikologjike sht raportuar n nivele
m t larta sesa ajo fizike, far provon rritjen e
vetdijes ndaj formave t shfaqjes s dhuns.
Njkohshm, kemi nj pjesmarrje m t
gjer t prindrve n program, fal primit t
ndjeshmris s re n familje.
Gjetjet paraprake dshmojn se nxnsit
denoncojn 2,5% m pak raste konkrete dhune,
ndrsa ndjejn prezencn e saj me afro 5% m
shum se prpara fillimit t Programit. Ndjeshmria
ndaj dhuns si dukuri sht rritur paralelisht si n
qytet dhe n fshat, far dshmon homogjenizim
t aftsis s perceptimit t dhuns, pavarsisht
diferencave kulturore. Ndjeshmria te gjinia
femrore sht m e lart sesa m par, ndrsa
incidenca e dhuns m e ult. Pasojat e dhuns
jan sot m t brendshme sesa ishin prpara fillimit
t Programit, duke na provuar jasht do dyshimi,
krijimin e nj refleksi psikologjik t refuzimit t
dhuns nga subjektet vuajtse t saj.
Krahasuar me valn e par t studimit, vihet re
nje rnie n prqindjen e nxnsve t marr n
studim q raportojn incidente dhune fizike dhe
psikologjike. Midis grupeve t nxnsve q kan
raportuar eksperience dhune fizike dhe psikologjike
m t lart jan grupet e nxnsve t zonave urbane
dhe ato q ndjekin klasat e nivelit 6-t dhe 12-t.
Dhuna psikologjike raportohet n nivele m t larta
sesa ajo fizike.
Nxnsit q kan raportuar dhun t ushtruar n to,
raportojn gjithashtu se kjo dhun ka patur ndikim
n dshirn e tyre pr t shkuar n shkoll dhe n
dshirn pr t msuar. Nxnsit q kan raportur
dhun t ushtruar ndaj tyre gjithashtu raportojn
efektet e dhuns n ann e tyre emocionale, ata
deklarojn t ndihen t mrzitur, t zemruar. t
poshtruar, t hutuar dhe t reagojn me sjellje
negative ndaj t tjerve15.

Nj prej synimeve t Programit ka qen shndrrimi
i prfituesve t tij n promovues t qllimeve
dhe praktikave t reja, far sht konstatuar si
sukses i deritanishm i procesit zbatimor. Sipas
raportit periodik t World Vision, qoft drejtort
dhe nndrejtort e shkollave, ashtu edhe msuesit
dhe psikologt, por sidomos nxnsit, kan
bashkpunuar prej afr, duke arritur t gjenerojn
n nivel shkollash edhe fushata ndrgjegjsimi
kundr dhuns fizike dhe psikologjike, si sht rasti
i nxnsve t shkolls Gjergjan n Elbasan. Projekti
ka qen veanrisht efektiv n shkollat fillore.
Programi sheh mbi bazn e gjetjeve paraprake
nj prparim m t shpejt prmes takimeve t
rregullta mujore t Avokatve t Mnyrave t Reja
t Disiplins dhe msuesve, si dhe takimeve m t
fokusuara me prindrit n nivel shkollash.
7. Prfundime
Studimet e kryera n fushn e dhuns ndaj
fmijve n Shqipri kan dhn nj kontribut t
jashtzakonshm, duke marr parasysh kushtet
e vshtira kombtare mbi t cilat jan hartuar, ku
dhuna fizike apo psikologjike ishte e vetmja mnyr
pr t parandaluar apo pr t luftuar konfliktin.
T dhnat e grumbulluara dhe analiza e tyre kan
shrbyer e shrbejn pr t nxjerr konkluzione t
rndsishme pr situatn e dhuns ndaj fmijve n
Shqipri dhe pr mnyrn e manaxhimit t formave
t dhuns n sistemin arsimor.
Rritja e ndjeshmris ndaj dhuns fizike dhe
psikologjike te nxnsit dhe humbja graduale e s
drejts pr dhun q familjet i njihnin shkolls, krkon
q msuesit t vazhdojn t formohen n drejtim t
Mnyrave t Reja t Disiplins, n kuadrin e zbatimit
efektiv t Programit Komunikim pr Ndryshimin e
Sjelljes. Krkohet q nxnsit t rrisin ndrveprimin
me msuesit dhe familjet n kt drejtim, duke u
kshilluar qartazi mbi format e nj komunikimi t
mir e t shndosh, me prvetsimin e praktikave
bashkkohore t parandalimit apo zgjidhjes s
15 Growth for Knowledge Albania, Tetor 2012, Fakte mbi raportin
Impakti i programit Komunikim pr Ndryshimin e Sjelljes, i
pabotuar
101
konflikteve dhe arritjes s kompromisit, prmes

fjals. Ndrkaq, sht i rndsishm procesi i
prfshirjes s mtejshme t komunitetit t prindrve
n program, nprmjet ndarjes s informacionit
mbi mbarvajtjen e shkolls dhe t fmijve t tyre
gjat procesit edukativ. Drejtorit Arsimore Rajonale
dhe Zyrat Arsimore duhet t masin performancn e
msuesit n kuadr t Mnyrave t Reja t Disiplins
dhe t promovojn s bashku me grupin zbatues
t programit procesin e akreditimit t Programit

Komunikim pr Ndryshimin e Sjelljes, duke e br
at pjes t kurrikuls arsimore.
Mbetet gjithnj thelbsor bashkpunimi i strukturave
publike dhe private n zhvillimin e rekomandimeve,
strategjive e politikave me vizion largpams, me
qllim prmirsimin e nivelit t implementimit t
programeve q parandalojn efektivisht dhunn ndaj
fmijve n mjediset arsimore.
Referenca
Aleanca pr Fmijt n Shqipri (2006),
Raporti i Monitorimit t Strategjis Kombtare
t Fmijve dhe Planit Kombtar t Veprimit
2005 / 2011, Tiran
Elsie Robert (26 dhjetor 2003), Baron Franc
Nopcsa dhe Shqiptart, Tiran, Gazeta Shekulli
Fuga Artan, Dervishi Zyhdi, (2010), Nga fshati
i lindjes drejt qytetrimit global, Tiran, Dudaj
Fuga Artan, (2008), Brirt e Dhis, Tiran, Ora
Growth for Knowledge Albania, Tetor 2012,
Fakte mbi raportin Impakti i programit
Komunikim pr
Ndryshimin e Sjelljes, i pabotuar
Habermas Jurgen, (1974), On Social Identity,
Ne York NY, Telos Academic Journal
INSTAT, (1991, 2011), T Dhna Demografike

t Shqipris, Regjistrim i prgjithshm i
popullsis
Ministria e Arsimit dhe Shkencs (2009),
Strategjia e Arsimit Parauniversitar 2009 2013
Ministria e Puns, Cshtjeve Sociale dhe
Shansve t Barabarta (2010), Raport i
Monitorimit t Zbatimit t Strategjis s
Fmijve, Tiran
Ministria e Puns, Cshtjeve Sociale dhe
Shansve t Barabarta, Qendra e Aleancs
Gjinore pr Zhvillim, Studimi Dhuna n Familje:
Situata aktuale n Shqipri
Habermas Jurgen, (1991), The Structural

Transformation of the Public Sphere, Germany,
MIT Press
Nopcsa Franc Baron, (2009), Shqipria

Katolike e Veriut, Prishtin, Faik Konica
Hossein Everold (1994), Communication for

Behavioral Impact Methodology, New York NY,
New York University.
Tamo Adem, Theodhori Karaj (2006), Dhuna

kundr fmijeve n Shqipri, Tiran, Mediaprint
Hossein Everold, (2007), Programi COMBI

(Communication for Behavioral Impact),
Komunikim pr Ndryshimin e Sjelljes,
strategji pr reduktimin e rasteve t dhuns
s msuesve/kujdestarve ndaj fmijve/
nxnsve si mjet disipline n Shqipri: Shtimi i
Praktikave t Mnyrs s Re t Disiplins.
Kshilli i Europs (2005), Parandalimi i dhuns
n shkoll: manual pr partneritete lokale
102
Konventa mbi t Drejtat e Fmijve, 20 nntor

1989
Qendra Fmijt Sot (2008), Fmijt n Shqipri
Said Edward, (1977), Orientalism, London,

Penguin Book edition
UNICEF (2006), Ndrprerja e dhuns npr
shkolla: Doracak pr Arsimtar, Tiran, Vinsnet
Grafika
Fjalt kye: dhun, parandalim, shkoll, disiplin,
nxns, msues, prind, komunikim social
MBSHTETJA NDAJ FAMILJES E

FMIJEVE-PRIORITET I REFORMAVE
T PROGRAMEVE T MBROJTJES
SOCIALE
DOKTORANTE: Denada DIBRA (SEFERI)
Departamenti Politikave dhe Shkencave Sociale, Fakulteti i Shkencave Sociale,
Universiteti i Tirans.
de.dibra@yahoo.it
1. Abstrakt
Qeveria Shiptare po ndjek krijimin e nj Welfare
Community e cila ofron nj qasje graduale t
aksesit t shrbimeve sociale alternative pr t gjith
qytetart e Shqipris, me fokus t vecant familjet
dhe fmijt. Ndrhyrjet prioritare jan pr t mirn e
individit, familjes, t miturve dhe grupeve vulnerabl.
Kto nderhyrje prcaktohen n legjislacionin
shqiptar me objektivin reduktimin e varfris dhe
prjashtimit social pr individt dhe familjet, si dhe
t krijoj mundsi pr integrimin e kategorive ne
nevoje prmes ofrimit t nj sistemi ndrhyrjesh dhe
shrbimesh alternative pr t prmirsuar mnyrn
e tyre t jets.
Riorganizimi, zgjerimi, kualifikimi i nj rrjeti t
integruar, alternativ, t decentralizuar t shrbimeve
te orientuara ndaj familjes, duke nderthurur t
gjitha programet specifike t Mbrojtjes Sociale
n Shqipri, jan supozuar si nj kusht i vlefshm
pr nderhyrje sociale efikase dhe shnjestruese n
pergjigje t problemeve sociale t familjes n kohn

e sotme.
Aktualisht Sistemi i Mbrojtjes Shoqrore po
rivleresohet nprmjet dy reformave madhore n
fushn e Modernizimit t sistemit t Asistencs
Sociale-ku fokusi kryesor sht familja dhe Reforma
e Shrbimeve Shoqrore ku fokusi kryesor sht
riorientimi i shrbimeve ndaj individit, t miturve,
grupeve vulnerabl, familjes.
Grshetimi i ktyre dy reformave drejt ndrhyrjeve
sociale tek familja, individi, prqasja e ktyre
shrbimeve sa m pran komunitetit, territorit,
familjes do t mundsoj orientimin e politikave
drejt parandalimit t institucionalizimit t fmijs,
forcimit t familjes, nprmjet programeve efikase
t ndrhyrjeve q do t ndrmerren.
Decentralizimi i ndrhyrjeve sociale supozohet
edhe ai si nj kusht i vlefshm pr t rrnjosur
103
plotsisht procesin demokratik, prmes promovimit

t shrbimeve alternative n familje n vendimet e
qeveris ne nivel kombtar dhe lokal.
N kt artikull do t prdoret metodologjia e
analizs s sistemeve aktuale t Mbrojtjes Shoqrore
me arritjet, mangsit dhe problemet e hasuara,
e cila m pas do t pasohet me nj prqasje t
modeleve t shrbimeve sa m pran familjes,
duke arritur t grshetoj dy ndrhyrje te sistemit te
Mbrojtjes shoqrore nprmjet sistemit t integruar
t shrbimeve.
Realizimi i nj sistemi t till t ndrhyrjeve sociale
synon afirmimin dhe pr t siguruar t drejtat e
qytetaris, e cila krkon nj bashkpunim kompleks
ndrmjet niveleve t ndryshme t qeveris, - Shtetit,
Qarkut, Bashkit/Komunat - q vazhdimisht
veprojn pr t promovuar pjesmarrjen e gjer t
qytetarve dhe organizatave n zgjedhjet sociale t
qeveris kombtare dhe asaj lokale.
Pra nj ide e decentralizimit q shpalos prgjegjsite,

ndrtuar mbi rregullat q i bjn vendimet
transparente, duke garantuar prdorimin e duhur
t burimeve dhe nj verifikim t kujdesshm t
efikasitetit dhe efektivitetit t ndrhyrjeve, do te jete
hapi i pare ndaj nderhyrjeve sociale ne familje, pra ne
parandalimin e fenomeneve dhe jo ne kurimin e tyre.
Vetm nj proces demokratik i ktyre prmasave
mundson aktivizimin inteligjent dhe burimet n
dispozicion pr t mbshtetur procesin e vshtir dhe
pr t ndrtuar nj sistem t integruar t shrbimeve
sociale.
Ky proces nuk sht vetm i dshirueshm, por
prkundrazi sht i mundur, dhe sipas mendimit tim,
koha e duhur sht tani!
Fjalet kyce:
Mbrojtje Sociale, shrbime t integruara,
shrbime alternative, ndrhyrje sociale, standarde,
decentralizimi, parandalimi, institucionalizimi.
2. Reformat e programit te Mbrojtjes Sociale

Ndryshimet ne Sistemin e Asistences Sociale/Ndihma Ekonomike
Qeveria Shqiptare ka ndrmarr dy reforma
madhore ne fushen e Mbrojtjes Sociale. Secila
prej tyre ka specifiken e vet, njera trajton Sistemin
e Modernizimit te Asistences Sociale dhe tjetra
sht reforma e sherbimeve shoqerore e cila
parashikon ofrimin e sherbimeve te integruara,
te decentralizuara dhe te ofruara ne menyre te
drejtperdrejte pr individin.
Fokusi i t dy reformave, sht familja dhe
individi, gershetimi i ketyre dy politikave ka te
beje me forcimin e mbshttjen e familjes dhe
si rrjedhoje me parandalimin e institucionalizimit
te fmijeve.
Forcimi i rolit te Qarkut/Bashkive, aty ku nevojat jan
me te medha, por aty ku edhe planifikohet ne nivel
rajonal e vendor, sht shume i rndsishem, pasi
krijon nje baze solide e te qendrueshme te ofrimit te
sherbimeve te integruara.
Individi, familja me mire se kudo, njihet dhe
vleresohet ne nivel vendor e rajonal, aty ku edhe
104
duhet t ofrohet sherbimi.

Decentralizimi sht filli lidhes mes ketyre dy
reformave dhe njekohesisht celesi i suksesit i ofrimit
te alternativave te reja ne shtjet e mbrojtjes sociale.
N dy dekadat e fundit ( 1990- 2012), zhvillimet e
tranzicionit, ndryshimi i sistemit, ndryshimi i modelit
t familjes, nga nj familje tradicionale e gjer me
lidhje t forta, n nj familje t vogl, dobsimi i
rrjeteve tradicionale sociale dhe pr prkujdesin ndaj
fmijve, lvizjet emigratore, krijimi i hendekut mes
grupeve t varfra dhe t pasura t popullsis, rritja
e divorceve, familjeve me nj prind si dhe fenomene
t tjera q kan lindur pas viteve 90 kan sjell nj
sr problematikash dhe nj realitet t ri pr fmijt
n Shqipri.
Kur flitet pr ndrhyrjet e programeve t mbrojtjes
sociale n Shqipri, shum rrall adresohet
vulnerabiliteti i veant dhe shum dimensional
i fmijve, gj q nga ana tjetr rezulton n nj
numr fmijsh t cilt ekspozohen ndaj formave
t ndryshme t shfrytzimit, dhuns dhe abuzimit.

Kjo gj sfidon drejtprdrejt kapacitetin e Shtetit pr
t siguruar realizimin e t drejts s fmijs pr tu
mbrojtur, duke ln pasoja afatgjata negative n
jett e fmijve dhe komuniteteve.
Mbrojtja e fmijve sht nj komponent i mbrojtjes
sociale. N mnyr specifike, ka t bj me
parandalimin dhe prgjigjen ndaj t gjitha formave t
dhuns fizike ose mendore, abuzimit ose keqtrajtimit,
braktisjes apo neglizhimit, nprkmbjes ose
shfrytzimi, prfshir abuzimin seksual t fmijve,
si nnvizohen n nenin 19 t Konvents s
Kombeve t Bashkuara mbi t Drejtat e Fmijve.
Gjat dekads s fundit, n prani t rritjes s
luhatshme t produktit t brendshm bruto dhe jo pa kontradikta t mdha - n Shqipri
ndrhyrjet sociale kan qen trajtuar n aspektin
e ndrhyrjeve emergjente. Ekzistojn edhe
shrbimet sociale t bra kryesisht me ndihmn e
bashkpuntorve dhe donatorve por ato jan
m shum nj prjashtim sesa nj rregull, edhe pse
sot ato po institucionalizohen, por aty ku lindin, me
perfundimin e projeketeve dhe vdesin, pa patur
nje baze qendrueshmerie dhe nje marredhenie
te institucionalizuar e vazhdimesie me shtetin.
Me mbshtetjen e t gjith aktorve - shqiptar,
evropiane dhe ndrkombtare - duhen krijuar
kushtet pr vendosjen e shrbimeve te integruara
- duke prfshir projektet e solidaritetit dhe ato t
bashkpunimit ndrkombtar - brnda kuadrit t
pronsis t plot shqiptare.
Reforma e sistemit te Modernizimit te Sistemit te
Asistences Sociale konsiston ne ndryshimet e ligjit
9355/2005, si me posht vijon:
Perfshirje me te gjere sociale pr kategorite
ne nevoje (familjet, individet)
Rregjister elektronik kombetar me te dhena te
sakta mbi familjet perfituese
Sistem i ri pikezimi pr perllogaritjen e te
ardhurave te familjeve perfituese
Subvencion pr familjet e NE pr do fmije
te regjistruar ne shkolle
Miratimi i sherbimit te kujdestaris prkohshme
Kushtezimi I dhenies ndihms ekonomike me
pune komunitare
Hapesire ligjore pr ngritjen e sherbimeve

komunitare ne nivel vendor (buxhet deri ne
3% te Fondit te Mbrojtjes Sociale)
Cdo te thote e gjithe kjo reforme, e far synon
ajo: Mbshttje me e gjere sociale e familjeve ne
nevoje (parandalimi i nstitucionalizimit te fmijeve,
parandalimi varferis ekstreme); Mbshttje
financiare shtese pr familjet ne lidhje me do
fmije qe shkon ne shkolle; Ofrimi i sherbimit te ri te
kujdestaris me 45 raste (80) parashikimi ; Ofrimi i
nje skeme aktive te punsimit me pune komunitare.
Ne programin e Ndihms Ekonomike aktualisht
ka 96 mije familje (sipas raporteve te kontrolleve
te ushtruara nga SHSSH, viti 2012), te cilat
perfitojne nga pagesat ne cash. Ne baze te
inspektimeve dhe te kontrollit realizuar nga
Sherbimi Social Shteteror rezulton se 40%
e kryefamiljareve jan te afte pr pun, pasi
pjesa me e madhe e tyre punojne aktualisht ne
informalitet. Ne rast se nga kjo skeme, rreth 39
mije familje, te cilat i korrispondojne 40%-shit, do
ta kene t mundur te futen ne skemat e punes
komunitare e cila vjen si rrjedhoje e kushtezimit
me pune komunitare t skems se ndihms
ekonomike (ndryshimet e msiperme te ligjit
9355/2005) me kusht perdorimin e fondit te
Mbrojtjes Sociale pr pun komunitare, 39.000
familje ndryshojne menyren e jetses se tyre, ata
behen aktive pr pun, paga e tyre e punsimit
formal lejon derdhjen e kontributeve te sigurimeve
nga ana e tyre, shoqerore dhe shndetesore, te
ardhura me te larta, siguri ne nje te ardhme ne
moshn e pensionit etj. Prpos ksaj skeme,
kemi dhe mundsin e perdorimit te ketij fondi
te Mbrojtjes sociale, te Pushtetit Vendor deri ne
3% pr mbshttje pr familje ekstremisht te
varfera, apo pr krijimin e ngritjen e sherbimeve
komunitare pr fmije, t moshuar, persona me
aftesi t kufizuar. Kjo analize te ben te mendosh
qe 39 mije familje punsohen, por edhe fmijet e
tyre, apo fmijet me PAK, apo t moshuarit, do
t mund te marrin nje sherbim shtese ne qendrat
komunitare te hapura ne mbshttje t tyre. Ne
rastin me ideal, nje njesi e qeverisjes vendore
me fondet e veta te taksave, me hapesirat e reja
te perdorimit te burimeve financiare te fondit te
105
Mbrojtjes Sociale, ka mundsin e planifikimeve te

reja t skems se ndihms ekonomike: lehtesim
te saj nga familjet abuzive, perdorim me efektivitet
te ketyre fondeve ne ndihm te familjeve te afta
pr pun, dhe si pasoje mireqenie me te larte pr

popullsine. Problemi I vetem mbetet mekanizmi
financiar, I cili do te propozohet ne fund te ketij
artikulli.
3. Reforma e sherbimeve shoqerore

Kuadri dhe plani i veprimit pr Reformen e
Sherbimeve Shoqrore cakton propozime pr
hartimin e strategjive qeveritare pr modernizimin
e shrbimeve t kujdesit shoqror. Prkujdesi
shoqror merret si asistenc jo n para e organizuar
nga institucione publike dhe e siguruar pr individ
vulnerabl n rrezik prjashtimi ose t prjashtuar
nga shoqria dhe komuniteti. Ata jan: Fmijt pa
kujdes prindror; Fmijt me aftsi t kufizuara;
Fmijt n konflikt me ligjin. Persona t prjashtuar
nga shoqria q prfshijn:
Fmijt q jetojn ose punojn n rrug; Persona t
pastreh;Persona t cilt abuzojn me substancat;
Romt dhe t tjer.
Kjo reform parashikon q: Shrbimet e kujdesit
rezidencial do t transferohen tek njsit e qeveris
vendore dhe do t ndryshohen gradualisht n shrbime
t bazuara n komunitet, n prputhje me nevojat e
qytetarve; Do t caktohen shrbime t reja komuniteti
n lidhje me shrbimet ekzistuese t kujdesit rezidencial;
Nj rritje n llojshmrin dhe gjeografin e shrbimeve
n prputhje me nevojat; rritje n prfshirjen e qeveris
vendore dhe shoqris civile n planifikimin dhe ofrimin e
shrbimeve shoqrore; rritje e prgjegjsis s qeveris
vendore pr financimin, sigurimin e qndrueshmris
dhe vazhdimsin e shrbimeve;Hartimi, zbatimi,
monitorimi dhe prmirsimi i standardeve t shrbimeve
pr t gjitha grupet n nevoj pr t siguruar shrbime
cilsore dhe efikase;Respekt pr t drejtat e grupeve
n nevoj, veanrisht fmijt, personat me aftsi t
kufizuar dhe t moshuarit, duke plotsuar nevojat e tyre
dhe mbshtetur integrimin e tyre n jetn shoqrore;
Promovim pr prfshirjen e nderrmarrjeve sociale dhe
biznesit social n financimin dhe ofrimin e shrbimeve
shoqrore t komunitetit.
Ne kuader te ksaj reforme, dhe te asaj far mendohet
te arrihet nprmjet saj, le te bejme nje analize te
hollesishme te perberjes se popullsise, nevojes se saj pr
106
prkujdes shoqeror, politikave aktuale te implementuara

dhe zhvillimeve te fundit ne favor te trajtimit te kategorive
te familjeve e fmijeve vulnerable.
Shqipria, me nj popullsi prej 3.11 milion banor,
sht nj nga vendet me popullsin m t re n
Evrop (mosha mesatare e popullsis sht 32.2
vje, ndrsa numri i fmijve 0-19 vje sht
1,091,5092). Shqipria ka patur dhe vazhdon t
ket nj angazhim t prhershm, prsa i prket
prmirsimit t vazhdueshm t standardeve, lidhur
me mbrojtjen dhe respektimin e t drejtave dhe lirive
themelore t njeriut.
Aktualisht ne Institucionet e prkujdesjes rezidenciale
perfitojne sherbim rezidencial fmijet e moshes
0-16 vjec, 265 fmije ne kujdes rezidencial publik
dhe 400 ne kujdes rezidencial jopublik, te moshave
te ndryshme. Numrin e fmijeve te moshes0-3
vjec ne institucionet publike sht 99, ndersa ne
insittucionet jo publike sht 55.
Aktualisht, Qeveria Shqiptare ka miratuar
Dokumentin Politik si pjes e t Strategjis Mbrojtjes
Sociale pr kujdestarin pr fmijt n nevoj, e cila
prbn nj dokument t rndsishm dhe nj sfid
pr promovimin e shrbimeve t reja alternative
pr fmijet n nevoj me baz shrbimet n familje.
Nderkaq, me miratimin e ndryshimeve te Ligjit
baze pr Mbrojtjen Sociale, u miratua dhe buxhet
i veant pr financimin e sherbimit te Kujdestaris
se Perkoheshme ne Shqiperi. Mbshtten prej ketij
programi i rasteve te fmijeve ne nevoje, t cilt
jetojne ne familje kujdestare te prkohshme dhe
fmijet e tyre nuk jan institucionalizuar. Po keshtu,
jan miratuar nga Qeveria Shqiptare standardet
e sherbimit te kujdestaris se prkohshme. Ne
kete kontekst, Programi i Mbrojtjes Sociale, i cili
ne dy vitet e fundit po mbshttet nga reforma e
1 INSTAT, Vjetari Statistikor, 2007
2 INSTAT, Vlersim, Burimi: Treguesit e Zhvillimit Botror
Sherbimeve Shoqerore si insiative e MPCSSHB, ne

bashkepunim me UNICEF, sht paraprir nga disa
inisiativa te rndsishme t cilat lidhen n mnyr
t drejtprdrejt me parandalimin e vendosjes s
fmijeve n prkujdes rezidencial dhe parandalojne
keshtu institucionalizimin e fmijeve.
Reforma ka dy shtylla kryesore, ku prioritet ka
decentralizimi i shrbimeve shoqrore si nje
prgjegjsi administrimi e strukturave prkatse
vendore, nj proes baz i reforms s shrbimeve
sociale dhe De-institucionalizimi, shtrirja e tipologjive
t reja t shrbimeve alternative pr grupet n nevoj
n institucionet e prkujdesit shoqror publik dhe
jo-publik. Shrbimet do t synojne t mbshtsin
familjet pr t mundsuar q fmijet t rriten ne
mjedis familjar, ne nj atmosfer t ngroht, me
dashuri, mirekuptim dhe mbrojtje.
Kjo reforme do t reflektoj nj bashkpunim t
institucionalizuar ndrmjet t gjith aktorve t
angazhuar n ofrimin e nj modeli gjithprfshirs t
kujdesit alternativ pr fmijet n Shqipri.
Angazhimi i Qeveris shqiptare sht te reduktojme
numrin e institucionalizimit te fmijeve, ne masen
0% ne fmijet 0-3 vjec, dhe transformimin e ketyre
institucioneve ne sherbime komunitare dhe ofrimin
e sherbimeve te integruara ne te gjithe institucionet
e prkujdesjes shoqerore, duke u orientuar drejt
sherbimit komunitar dhe trajtimit te rasteve te
emergjenes ne institucionet e prkujdesjes shoqerore
me trajtim rezidencial, si prioritete te reformes se
sherbimeve shoqerore.
Permenda pak me lart se decentralizimi sht
filli lidhes mes ketyre dy reformave. Arsyetimi i
meposhtem do tju shpjegoje me qarte si mund
te ndodhe nje decentralizim i plote i sherbimeve
shoqerore dhe se sa e nevojshme sht qe Qarqet/
Bashkite te kuptojne sa m mir prgjegjsit e veta
ne planifikimin territorial te sherbimeve shoqerore
dhe jo vetem por pare kjo dhe ne kendveshtrimin e
planifikimeve te burimeve financiare. Nese menduam
se ne skemen e ndihms ekonomike pjesa me e
madhe e kryefamiljareve, mund te punesohej dhe
fondet qe clirohen mund t perdorn pr pun
komunitare, mendoj dhe besoj se edhe ofrimi i
sherbimeve te integruara nga Qarku/Bashkia,sht
i mundur dhe duhet t funksionoje ne dobi te

mirerritjes se fmijs.
Ne kete kontekst, rolin kryesor e merr Qarku, i cili duhet
t planifikoje dhe t perdor nje plan social te territorit
nen juridiksionin e tij, ne t gjitha fushat. Keshtu, pr
te thjshtsuar arsyetimin, ne rast se 90% e fmijeve
te institucionalizuara, ne te gjithe Shqiperine, do te jete
rreth 400, (sipas Buletinit statistikor te MPCSSHB
2012), ato mund ti shikojme si fmije te familjeve
problematike dhe ne nevoje. Ne rast se do ti ndajme
sipas problematikave, shqetesimi kryesor i familjeve
q kan institucionalizuar fmijet sht mospunesimi i
tyre, varferia dhe shqetesimi se nuk mund ti ushqejne
ne menyre te rregullt, pamundesia pr ti blere librat
e shkolles, dhe perballja me shtjet e varferis,
dhunes ne marredheniet familjare, divorcit, alkolizmit
e fenomeneve te ndryshme qe po shkaterrojne
familjet. Atehere, mendohet se zgjidhja e duhur sht
institucioni dhe trajtimi i fmijeve ne nje institucion, i
cili pr shkak te keq nuk ka edhe afate te percaktuara
qarte (nje mangesi e akteve nenligjore dhe moszbatimit
te atyre rregulloreve qe aktualisht jan ne fuqi),
pr trajtimin e fmijeve, pa menduar pr demet qe i
shkaktohen fmijeve. Pervoja jone ne menaxhimin e
institucioneve ka treguar se fmijet e institucionalizuar
kane prapambetje t forta te zhvillimit t tyre.
Pr tu rikthyer te arsyetimi i mesiperm, 400 familje
nga t cilat vijne fmijet mund te asistohen ne menyre
te veant nga Qarku, duke perdorur mundsin e
punsimit t tyre, nprmjet skemave t punve
komunitare dhe nderhyrjen e punonjesve sociale
apo psikologeve pr trajtimin e do problematike
(aty ku sht e mundur). Ne kete menyre, do t
mund te permiresojme jetsen e familjes, trajtimin
e fmijs prane familjes, marrjen e sherbimeve te
tjera komunitare prane institucionit pr fmijen
si ushqimin, edukimin arsimor, shndetesor, dhe
mbajtjen e fmijs ne qendra pr nje pjese te dites.
Ketu hyn ne fuqi sherbimi i integruar dhe nderhyrjet
e duhura te integruara nga specialistet. Kjo mund
te ndodhe pr familjet te cilat vuajne nga varferia e
nuk mund te ushqejne fmijet e tyre, pr familjet e
tjera pr t cilat gjykohet nga ekspertet se fmijet
nuk mund te trajtohen ne familjet e tyre, duhet t
mendohet ofrimi i sherbimeve alternative, te cilat
ofrohen aktualisht nga shteti, ofrimi i sherbimit te
107
kujdestaris, te cilen e permendem me lart. Edhe

ne kete rast mbshttet familja dhe fmija trajtohet
prane nje ambjenti te ngrohte familjar.
Duke u bazuar ne studimin e vitit 2011 te UNICEF,
Mbi kostot e sherbimeve sociale rezidenciale
rezulton se 1 fmije ne institucion publik (duke
perllogaritur edhe kostot e terthorta) kushton rreth
80.000 leke, ndersa kostoja e 1 fmije ne sherbim
komunitar ne qendrat publike kushton rreth 40.000
leke, pra sic ee shikoni 50% me lire. Atehere, a
mund te mendohet qe rezulton pozitiv edhe perdorimi
ne menyre efektive i buxhetit te shtetit, ne favor te
familjeve dhe fmijeve ne nevoje?
Mendoj se po, nese ne do te perdorim me transparence,
efektivitet, fondet e percaktuara pr mbrojtjen sociale
dhe reformen e sherbimeve shoqerore. Kjo do te thote,
qe buxheti i cliruar te shkoje ne dobi te mbshttjes se
ketyre familjeve (sado i vogel qofte ai). Si do te gjendet
ky mekanizem financiar pr ndryshimin e perdorimit
te zerave te buxhetit, kjo do te jete sfida e cila do te
propozohet si me posht.
Ne nivel Qarku, planifikohet dhe propozohet pr
ndrhyrje sociale, n nivel qndror pr ndryshime
t mundshme planet strategjike pr zhvillim t
qndrueshm dhe na tregojn se n t gjith vendin
ekzistojn plane t ngjashme. Mbshtetur nga
parametrat e prcaktuar nga Bashkimi Evropian,
riafirmohet besimi se pa nj qasje holistike nuk sht
e mundur pr t arritur nj zhvillim t qndrueshm.
Kjo qasje - pikrisht holistike - nuk i referohet
t gjitha menjher, por n nj ecuri graduale,
e mbshtetur nga nj proces demokratik e i
vmendshm pr qndrueshmrin e ndrhyrjeve.
Pr m tepr prhapja e shrbimeve sociale krkon/
lejon krijimin e ndrmarrjeve sociale t cilat jan
n gjendje t ofrojn shrbime t kualifikuara dhe
mundsi punsimi gjithashtu t kualifikuara. Nj
virtuozitet q shtrihet me mundsin e grave pr
t pasur akses n punsim, pikrisht sepse u jep
atyre hapsir dhe koh pr te menaxhuar me mire
familjen, pr te rritur mireqenien dhe pr te krijuar
nje ambjent solid familjar, ku fmijet te rriten te qete.
Bhet fjal t tejkalosh mendimin se ndrhyrjet
sociale jan konsideruar vetm si nj shpenzim
dhe jo - si na duket m reale - si nj investim n
108
burimet njerzore. Pr kto arsye, une besoj se

procesi i decentralizimit t sistemit t ndrhyrjeve
sociale duhet integrohet n planet e zhvillimit t
qndrueshm duke u zhvilluar dhe u zbatuar n
t gjith territorin e Shqipris. Decentralizimi i
ndrhyrjeve sociale - q me gradualsin e nevojshme
ndjek qllimin e qasjes universale - sht n fakt
nj vler e shtuar q mundson rritjen ekonomike
inteligjente, gjithprfshirse dhe t qndrueshme3.
Propozimet e decentralizimit t prmendura n hyrje
jan n prputhje ligjore me Kushtetutn Shqiptare
dhe Kartn Europiane t Autonomis Lokale, e
quajtur Strategjia e decentralizimit, miratuar n
Shqipri n vitin 1999 4.
Pr t vazhuduar m tej Ligji nr. 9355 i vitit
2005 Pr shrbimet dhe ndihmn shoqror
n paragrafin 2, t nenit 1, pohon vullnetin pr
t zvogluar varfrin dhe prjashtimin pr
individt dhe familjet, si dhe t krijoj mundsi
pr integrimin e tyre nprmjet sigurimit t
nj sistemi ndrhyrjesh e shrbimesh pr
prmirsimin e mnyrs s tyre t jetss.
Prandaj, une besoj se shumica e propozimeve
jan t realizueshme pa ndryshime ligjore 5,
pasi ajo sht nj praktike decentralizimi t
3 T tre mbiemrat: inteligjente, gjithprfshirs dhe t qndrueshem
jan marr nga Strategjia Evropiane 2020.
4 Kushtetuta e Shqipris (miratuar me Ligjin nr. 8417, dat
21/12/1998) parashikon q qeveria lokale n Republikn e
Shqipris t jet e krijuar nga decentralizimi i pushteteve, dhe ushtruar
sipas parimit t autonomis lokale (art.108)
Karta Evropiane e Autonomis Lokale e miratuar n Shqipri n vitin
1999 dhe quajtur Strategjia pr Decentralizimin prshkruan nj
reform decentralizimi q ka pr qllim ta bj sistemin m stabl
demokratik, pr t rritur efikasitetin dhe efektivitetin e qeverisjes, pr t
stimuluar krijimin e nj zhvillimi t qndrueshm ekonomik, pr ta br
qeverisjen m transparente, pr t lehtsuar pjesmarrjen e qytetarve
n strukturat m demokratike. Kjo reform prfshin kontributin dhe
prvojn e t gjith aktorve n kt proces: Qeveria, pushteti lokal,
shoqria civile, donatort dhe komuniteti ndrkombtar.
5 Propozimet e mposhtme krkojn ndryshime legislative, pr t
krijuar nje struktur koherente t decentralizimit dhe t riorganizimit t
nderhyrjeve sociale.
Ndryshimet legislative nevojiten pr::
- kontratat pr dhnien e menaxhimit t shrbimeve sociale,
- konkurrenca pr financimin e ndrhyrjeve sociale nga komunat /
bashkit,
- ushtrimi i kompetencave t zvendsimit nse komunat / bashkit
dhe qarqet kan gjetur shkelje n kryerjen e funksioneve t caktuara
t tyre n fushn sociale
- fillimi i financimit t ndrhyrjeve sociale me pjesmarrjen e private,
- autorizimi, akreditimi dhe mbikqyrja e strukturave dhe shrbimeve.
- Esht gjithashtu konsideruar edhe konsultimi n mnyr q t
arrihet ligji q njeh rolin dhe funksionin e ndrmarrjeve sociale.
ndrhyrjeve sociale me rreze t gjer n prag t

Strategjis pr Europn 2020 6.
4. Riorganizimi i ndihms ekonomike

N Shqipri sht i hapur diskutimi mbi mnyrn e
ofrimit t ndihms ekonomike pr t luftuar varfrin
dhe aftsin e kufizuar. Fokusi sht vendosur
veanrisht n efikasitetin dhe transparencn e
pagesave t tilla, pr shkak t ekzistencs s nj
numri t madh t prfituesve abuziv, ashtu sic e
permendem edhe me siper. Mbetet kryesore nevoja
pr t kryer nj program pilot q merr dhe bn
vlersimin shumdimensional por edhe caktimin e
pikve - t vlefshme n t gjith vendin - si edhe pr
t siguruar kontrolle t detyrueshme.
Pr t kt arsye, si nj mas pr t luftuar varfrin,
mund t perdorn Paketa Minimale e Prfshirjes
(PMP). Nj mas, e adoptuar tashm n disa
vende evropiane, q rishikon ndihmn ekonomike
pr varfrin, drejt ndrhyrjes aktive (jo riparuese),
drejtuar individve dhe familjeve (me tepr sesa
kategorive homogjene), i projektuar n mnyr t
integruar t aspekteve t edukimit, trajnimit dhe
t punsimit (n vend t prdorimit t transfertave
monetare) me rrug t personalizuara, paradigmave
fleksibile dhe prshtatshmri t prhershme (dhe jo
prfitime t garantuara nj her pr t gjith).
PMP parashikon nnshkrimin nga ana e prfituesve
t nj kontrate t prshirjes q lidhen me dhnien e
ndihms ekonomike: frekuentimi i shkolls nga fmijt
dhe vmendje kundrejt tyre n mnyr q ata mund t
arrij rezultate pozitive (zgjedhja sht i motivuar nga
nevoja pr t ndaluar kurthin e varfris q prjetsohet
nga prindrit tek fmijt parashikimi te ligji 9355/2005
i ndryshuar); pjesmarrja n trajnime dhe formime
profesionale;pranimi i ofertave t punsimit edhe pse t
ndryshm nga kualifikimi i tyre;pranimi pr t kryer pun
komunitare n territorin e tyre.
T gjitha keto masa te msiperme, si nje pohim i
analizs qe beme me siper, ka te beje me
6 Strategjia Europiane 2020 t Bashkimit Evropian (miratuar m
2010), prcakton nj model t ri rritjeje. Kjo Strategji integron
objektivat e stabilitetit makroekonomik me objektivat startegjik pr
t promovuar nj rritje inteligjente (nprmjet njohjes, krkimit,
inovacionit), gjithprfshirs (m pak varfri dhe pjesmarrje m t
lart n sektorin e punsimit) dhe t qndrueshme (e kujdesur n
prdorimin e burimeve natyrore).
efektivitetin e ksaj mase pr t nxitur autonomin

e njerzve n situata t ndryshme; perdorimi me
efikasitet i burimeve n nivelin lokal pr prfshirjen
e familjeve vulnerabel;fizibiliteti i zbatimit t mjeteve
t prshtatshme pr nj przgjedhje transparente t
prfituesve dhe t kontrollit e vlersimit t aktiviteteve
prfshirse.
S fundmi, kjo menyre e re e te menduarit ne
filozofine e mbshttjes se familjeve e fmijeve,
ne programet e mbrojtjes Sociale duke shfrytezuar
te dy reformat e ndermarra nga qeveria, na jep
sigurine se kjo nderhyrje mund t siguroj, n baz
t prvojave t fituara, rrugen, mjetet dhe formen
pr riorganizimin e ndihms ekonomike ne favor te
sherbimeve te integruara dhe alternative, t ofruara
aktualisht n vend.
5. Propozimet pr decentralizimin e
ndrhyrjeve sociale n Shqipri
Riorganizimi, zgjerimi, kualifikimi i nj rrjeti t
integruar dhe t decentralizuar t shrbimeve
sociale, shndetsore, arsimore, kulturore, formimit
profesional, t punsimit, t strehimit, keto jan
supozuar si nj kusht i vlefshm pr zhvillimin
gjithprfshirs dhe t qndrueshm t vendit.
Pr t ndjekur kto qllime, decentralizimi i
shrbimeve sociale duhet:
t aktivizoj plotsisht konsultimin midis Shteti,
Qarkut, Bashkive dhe Komunave n prputhje
me parimet e mbrojtjes sociale, bashkpunimit,
efektshmris,
efikasitetit,
kosto-efektivitetit,
uniformitetit, financimin etj. Ministris Punes, i takon
roli i Drejtimit t sistemit t ndrhyrjeve sociale,
planifikimi dhe organizimi i ndrhyrjeve sociale,
monitorimi dhe verifikimi mbi rezultatet e arritura;
t promovojn pjesmarrjen aktive t qytetarve
prsa i prket identifikimit t nevojave,
prioriteteve pr t zgjedhur, funksionimin e
shrbimeve dhe vlersimin e rezultateve t tyre;
t prgatisin veprime pr krijimin dhe
mbshtetjen e ndrmarrjeve sociale;
krijimi i mekanizmave pr nxitjen dhe promovimin
e kontributit t vullnetarve n ofrimin e
shrbimeve sociale.
109
ROLI I POLICIS S SHTETIT N

PARANDALIMIN DHE LUFTN
KUNDR DHUNS DHE ABUZIMIT
NDAJ FMIJVE, N DRITN E
NDRYSHIMEVE T LEGJISLACIONIT
PRKATS.
Edasarela MUSTAFARAJ
Hyrje
Mbrojtja dhe respektimi i t drejtave t fmijs, t
konceptuara dhe sanksionuara si t drejta themelore
t njeriut, qndron n esenc t legjislacionit ton
kushtetues dhe atij penal. N kuptimin institucional,
Policia e Shtetit prbn nj nga institucionet
kryesore t shtetit shqiptar, garantues, ve t
tjerash edhe t t drejtave t fmijve. Lidhur me
Policin e Shtetit dhe rolin e saj, ka pasur trajtime t
ndryshme e t herpashershme n qarqe t shumta
juridike e shkencore. Megjithat, duke u nisur nga
qllimi i ksaj konference, sht muar i nevojshm
1.
Kuadri ligjor q normon punn e Policis s Shtetit n fushn e mbrojtjes s t

drejtave t fmijve.
Konteksti n t cilin fmijt dhe policia e shtetit vijn

n kontakt, duke ndrvepruar n nj marrdhnie
sa t rndsishme, aq edhe komplekse, prbhet
nga disa aspekte, q gjenerojn nevojn pr
nj trajtim n nj format gjithprfshirs t ktij
ndrveprimi. N mnyr t prmbledhur, konteksti i
110
parashtrimi i disa mendimeve lidhur me statusin, rolin

dhe ndrveprimin e policis s shtetit me organe t
tjera, lidhur me parandalimin dhe luftn ndaj dhuns
dhe/ose abuzimit ndaj fmijve, si dhe marrjen e
masave t mbrojtjes ndaj fmijve, q kan qen
dhe/ose jan viktima t dhuns n format eventuale
t saj, pa pretenduar pr asnj moment q n kt
punim modest, t trajtohet e gjith problematika,
por duke shpresuar t nxiten diskutime e debate n
literaturn ton teoriko juridike.
ndrveprimit polici-fmij, ravijzohet n linjat e rolit

q luan policia e shtetit n mbrojtjen e t drejtave
t fmijve, respektimit t t drejtave t fmijve
nga ana e policis gjat ushtrimit t aktivitetit t saj,
n prputhje me funksionin e saj institucional, duke
prfshir si trajtimin e fmijve gjat veprimtaris
s prditshme t policis, ashtu edhe trajtimin e

fmijve q jan viktima t krimeve t ndryshme dhe
ata q jan subjekte t procedimit penal, dhe rolin e
ktij organi n marrjen e masave ligjore mbrojtse
ndaj fmijve q jan viktima t dhuns n familje.
N terma t prgjithshm, policia e shtetit prmbush
disa funksione t rndsishme dhe t gjithpranuara sipas shum sistemeve ligjore t vendeve
demokratike, si parandalimi dhe zbulimi i krimeve,
ruajtja e rendit dhe siguris publike, dhnia e
ndihms n rastet e emergjencave dhe fatkeqsive
natyrore dhe mbrojtja dhe respektimi i t drejtave
t njeriut q sht njherazi edhe nj nga parimet
kryesore q udhheq veprimtarin e ktij institucioni.
Edhe mbrojtja e fmijs, me gjith veorit q
meriton n ndrtim dhe formatim, realizohet po n
kt kontekst.
N reagimin zyrtar kundr dhuns dhe abuzimit ndaj
fmijve dhe mbrojtjes s t drejtave t tyre spikasin
konturi ligjor dhe ai institucional, t cilt, duhet
theksuar q pas viteve 1991 kan qen pjes e
prpjekjeve serioze e her pas here t suksesshme,
pr tu prqasur me standardet ndrkombtare
lidhur me kt tematik.
Korniza ligjore ndrkombtare, e pranuar dhe tashm
pjes e sistemit ton ligjor lidhur me fmijt dhe
mbrojtjen e tyre konsiston kryesisht n Konventn
e OKB-s pr t Drejtat e Fmijve, e ratifikuar m
27.02.1992, e cila njihet si themeli i administrimit
t drejtsis pr fmijt, pasi ofron nj sr
standardesh pr mbrojtjen e interesave t fmijs
dhe prcakton masa konkrete pr mbrojtjen e t
miturve q prballen me ligjin. Sipas ksaj konvente,
shtetit i sigurohet nj autorizim i qart pr mbrojtjen
e fmijs nga do lloj forme dhune n shtpi dhe
familje dhe prcaktohet roli i tij si nja arbitr kryesor
pr mirqenien e fmijs n ambientin familjar.
N t njjtn mnyr, vlersohet edhe rndsia
e dokumenteve t tjer juridike ndrkombtare
q trajtojn jo n mnyr t posame t drejtat e
fmijve.
Pr sa i prket kuadrit ligjor kombtar q konturon
punn dhe veprimtarin e policis s shtetit, duhet
t theksojm majn e piramids ligjore n kt
kuadr, Kushtetutn, e cila n nenet 18, 21, 54/1,
54/2, 54/3, 320, 5, 13, 24, 22, 46 dhe 55 t saj

ligjron dhe i garanton do fmije t drejta dhe liri
themelore si, e drejta e jets, e emrit, pasurore, pr
t mos u diskriminuar etj, si t drejtn e mbrojtjes
nga shteti. N t njjtn linj trajtohen edhe t
drejtat dhe lehtsit q parashikon Kodi Penal dhe
ai i procedurs Penale.
N vazhdn e prqasjes s legjislacionit t vendit
ton me standardet ndrkombtare vjen edhe
ndryshimi dhe plotsimi i Kodit Penal t Republiks
s Shqipris me dispozita q forcojn n nj mas
t ndjeshme fushn e mbrojtjes ligjore q ofron
legjislacioni yn pr sa i prket fmijs, kryesisht
ndaj veprimeve me natyr kriminale, keqtrajtimin
dhe abuzimin me fmijt me qllim prfitimi, duke
gjeneruar kshtu edhe nevojn pr nj pun edhe
m profesionale nga ana e policis pr parandalimin
dhe luftn ndaj ktyre veprimeve deri dje t mbrojtura
nga vakumi ligjor e tashm t kriminalizuara.
N kuadr t ndryshime t lartprmendura, Kodi
Penal i azhornuar, edhe parashikon tashm dispozita
t posame, q mbartin n vetvete dnime t rnda
dhe penalizojn:
Trafikimin e t miturve (neni 128/b).
Marrdhniet seksuale dhe homoseksuale me t
mitur (neni 100).
Marrdhniet seksuale dhe homoseksuale me t
mitur, t moshs 14-18 vje (neni 101).
Prostitucionin, pornografin (neni 117).
Shtytjen e t miturve n krim (neni 121).
Braktisjen e fmijs (neni 124).
Mosdhnien e mjeteve pr jets (neni 125).
Ligji nr. 9479, dat 4.06.2007 Pr Policin e
Shtetit dhe Strategjia e Policis s Shtetit 20072013, q bazohet n t, duke prcaktuar si vizion
t policis S bashku pr nj komunitet m t
sigurt theksojn synimin strategjik afatgjat t ksaj
organizate, krijimin e nj mjedisi sa m t sigurt pr
komunitetin shqiptar, synim q sht ngushtsisht
i lidhur me zbatimin e filozofis s policimit n
komunitet. N nenin 106 t Ligjit t Policis,
ligjrohet shprehimisht masat mbrojtse merren ndaj
111
t miturit q nuk mbikqyret m, ose sht larguar

nga prindi, ose nga kujdestari i tij, duke ia rikthyer
at kujdestarit, apo duke e drguar n qendrat e
prkujdesit pr t mitur. Policimi n komunitet, prpos
zgjidhjes s konflikteve, parandalimit dhe goditjes s
krimit, presupozon kryerjen e funksioneve t tilla si
edukimi i komunitetit ose kampionve t caktuar e
vulnerabl t komunitetit, nj nga t cilt prbhet
nga fmijt, lidhur me sigurin rrugore, abuzimin
me drogat, dhunn n familje, marrjen e vendimeve
pr shtje q shqetsojn komunitetin, trajtimin e
viktimave t dhuns n familje, t abuzuesve me
drogat, ndrveprimin me qytetart pr reduktimin e
pasiguris.
Miratimi i Ligjit Nr. 10347, dat 04.11.2010,
pr Mbrojtjen e t drejtave t Fmijve prbn
themelin pr ngritjen dhe funksionimin e nj zinxhiri
mekanizmash institucional q kan pr detyr
2.
Plani i Veprimit Nr.491, dat 17.04.2012, i Drejtorit

t Prgjithshm pr Parandalimin dhe goditjen
e veprimtaris kriminale n drejtim t trafikimit,
keqtrajtimit, shfrytzimit seksual, detyrimit pr pun
ose lypsi t t miturve gjat vitit 2012. e bn m
konkrete ndrhyrjen e policis n kt problematik,
sa i takon fmijve n rrug.
Rritja e rolit t Policis s Shtetit n parandalimin dhe luftn kundr dhuns

ndaj fmijve pas miratimit t Ligjit Nr. 9669, dat 18.12.2006.
Vitet e fundit, fenomeni i dhuns n familje, gjithnj

ekzistues, sht br m evident, duke br t
domosdoshm miratimin nga parlamenti yn t
Ligjit Nr. 9669, dat 18.12.2006, i cili n fillesat
e tij parashikonte normat juridike sipas autoriteteve
prgjegjse, duke prcaktuar specifikisht detyrat
pr Policin e Shtetit, por fatkeqsisht n termat e
prgjithshm t dhuns n familje, pa br nj ndarje
e trajtim t veant pr fmijt. Ky fakt detyrimisht
lind nevojn e trajtimit derivativ t problematiks q
lidhet me dhunn ndaj fmijs. Ligji i msiprm e njeh
Policin e Shtetit si nj nga autoritetet prgjegjse
pr mbrojtjen e fmijs, q sht viktim e dhuns n
familje dhe n funksion t ksaj prgjegjsie dikton
krijimin e sektorve t veant pr parandalimin dhe
luftn kundr dhuns ndaj fmijve. N t njjtn
linj citon nevojn e bashkrendimit t shrbimeve
n prmbushjen e ksaj detyre. Ky ligj ngarkon
policin me detyrimin pr tiu prgjigjur do njoftimi
t br nga fmija q sht viktim e mundshme
e dhuns, apo krcnimit pr dhun, duke i dhn
edhe vlern e prov n gjykat raportit prkats q
prpilon policia n t tilla raste. Pr t garantuar
prmbushjen e detyrave t ngarkuara policis, dhe jo
112
garantimin e respektimit t t drejtave t fmijve.

Ligji n fjal dhe Plani i Veprimit pr Fmij 2012
2015 angazhojn edhe Policin e Shtetit, si nj nga
mekanizmat e zinxhirit t lartprmendur, me detyra
t prgjithshme si plotsimin e kuadrit normativ n
lidhje me fmijt, trajnimin e punonjsve t policis
q do t trajtojn problematikn e fmijve dhe detyra
t posame, si marrja e masave pr regjistrimin e t
gjith fmijve shqiptar, q lindin brnda dhe jasht
vendit ton.
vetm, ky ligj dikton prgjegjsi administrative dhe/

ose penale pr personat q nuk veprojn n zbatim
t tij. Urdhrat e Ministrit t Brendshm Nr. 379,
dat 03.03.2008, Nr.344, dat 05.10.2010 dhe t
Drejtorit t Prgjithshm t Policis Nr. 981, dat
31.10.2008, Nr.1035, dat 17.11.2008, t nxjerr
n zbatim t ligjit t siprprmendur detajojn m
tepr masat, dhe procedurat standarte q ndiqen nga
punonjsit e policis pr parandalimin dhe reduktimin
e dhuns n famije (ku prfshihen edhe fmijt),
evidentimin e ktyre rasteve dhe trajtimin e viktimave
t dhuns. Ajo q e bn m efikas rolin e policis n
kt prpjekje sht bashkrendimi i puns s saj
me autoritete t tjera t prfshira, i cili rregullohet
me an t V.K.M Nr. 334, dat 17.02.2011, Pr
mekanizmin e bashkrendimit t puns pr referimin
e rasteve t dhuns n marrdhniet familjare dhe
mnyrn e procedimit t tij. Me ndryshimet q ka
psuar ky ligj n vitin 2008 dhe 2010, jan br t
mundura prmisime t mtejshme t tij, duke sjell
risi edhe n pjest e tyre q ndikojn drejtprdrejt
punn e policis s shtetit, si ligjrimin e policis
pr t paraqitur krkes pr urdhr mbrojtjeje pr t
miturit. N t njjtn koh, ky ligj i njeh Policis s
Shtetit nj rol t veant dhe t rndsishm si n

marrjen e masave mbrojtse ndaj fmijs, prmes
zbatimit t urdhrave t mbrojtjes.
Trajtimi serioz q i bhet dhuns n familje n Ligjin
Nr.9669, dat 18.12.2006 influencoi ndryshimet
e fundit n Kodin Penal q kriminalizojn dhunn
n familje. N nenet 124/b dhe 130/a t Kodit

Penal t ndryshuar sipas Ligjit Nr.23/2012, dat
01.03.2012 sanksionohet mbrojtja e t miturve
edhe nga familjart dhe/ose kujdestart e tij, si dhe
prcaktohet dhuna n familje, duke penalizuar at
me nj dnim me burgim deri n pes vjet.
Prfundime dhe rekomandime

Policia e Shtetit sht nj ndr organizmat m t
rndsishm n parandalimin e dhuns dhe abuzimit
ndaj fmijve, si dhe marrjen e masave ligjore pr
mbrojtjen e tyre.
Pika m e fort, prcaktuese e rolit t rndsishm t
Policis s shtetit n kt veprimtari sht ekzistenca
e nj kuadri ligjor thelbsor dhe bashkkohor lidhur
me kt problematik. Ky kuadr ligjor n avantazhet
e tij numron:
Kriminalizimin e dhuns n familje, t realizuar
me ndryshimet e fundit t K.P.
Miratimin e Ligjit Nr.9669, dat 18.12.2006
dhe ndryshimet e tij t herpashershme.
Nxjerrjen e V.K.M, Urdhra, Udhzime, Strategji,
Plane Veprimi, Plane Bashkveprimi, Plane
Masash n zbatim t ligjeve t siprcituara, q

e bjn edhe m t prekshm rolin e policis s
shtetit n jetn e fmijs.
Nga sa u parashtrua n kt punim, mendoj q
specifikimi i mtejshm i kuadrit ligjor q mbron t
drejtat e fmijve dhe paralelisht me t, specifikimi
edhe i kornizs q normon punn e policis, jo
vetm n parandalimin dhe luftn kundr dhuns
dhe abuzimit ndaj t miturve, por n t gjitha
aspektet e puns s saj q lidhen apo vijn n
kontakt me fmijt, prbn nj domosdoshmri, n
kuadr t raportit normal q duhet t ekzistoj mes
ligjshmris dhe lirive themelore t fmijve. Pr
t garantuar prmbushjen e detyrimeve q ky ligj i
njeh policis, dhe jo vetm, ligji n fjal ngarkon me
prgjegjsi administrative dhe/ose penale personat
q nuk veprojn n zbatim t tij.
Bibliografia:
Konventa e OKB-s pr t drejtat e fmijve.
Kushtetuta e Republiks s Shqipris, 1998,
ndryshuar me ligjin Nr. 9675, dat 13.01.2007
dhe ligjin Nr. 9904, dat 21.04.2008.
Kodi Penal i Republiks s Shqipris, i
ndryshuar me ligjin Nr. 10023, dat 27.11.2008
dhe ligjin Nr.23/2012, dat 01.03.2012
Ligji Nr. 10347, dat 04.11.2010, pr

Mbrojtjen e t drejtave t Fmijve
V.K.M Nr. 334, dat 17.02.2011, Pr
mekanizmin e bashkrendimit t puns pr
referimin e rasteve t dhuns n marrdhniet
familjare dhe mnyrn e procedimit t tij.
Strategjia e Policis s Shtetit 2007-2013.
Ligji Nr. 9669, dat 18.12.2006 Pr masat

ndaj dhuns n marrdhniet familjare., i
ndryshuar me ligjin Nr.9914, dat 12.05.2008
dhe ligjin Nr.10329, dat 30.09.2010.
Urdhri i Ministrit t Brendshm Nr. 379, dat

03.03.2008, Mbi masat pr parandalimin dhe
reduktimin e dhuns n familje dhe trajtimit t
viktimave t dhuns n marrdhniet familjare.
Ligji Nr. 9479, dat 4.06.2007 Pr Policin e

Shtetit.
Urdhri i Ministrit t Brendshm Nr.344,

dat 05.10.2010, Pr disa ndryshime n
urdhrin e Ministrit t Brendshm nr.251, dat
113
15.02.2008, Pr prpilimin e statistikave t

kriminalitetit.
Urdhri i Drejtorit t Prgjithshm t Policis Nr.
981, dat 31.10.2008, Pr masat q do t
merren nga Policia e Shtetit pr parandalimin dhe
reduktimin e dhuns n familje dhe trajtimit t
viktimave t dhuns n marrdhniet familjare.
Urdhri i Drejtorit t Prgjithshm t Policis
Nr.1035, dat 17.11.2008, pr miratimin e
manualit Mbi procedurat standarde q duhet
114
t zbatoj punonjsi i PSH-s n marrjen e

masave pr parandalimin e dhuns, mbrojtjen e
kujdesin pr viktimat e dhuns n marrdhniet
familjare.
Plani i Veprimit Nr.491, dat 17.04.2012,
pr Parandalimin dhe goditjen e veprimtaris
kriminale n drejtim t trafikimit, keqtrajtimit,
shfrytzimit seksual, detyrimit pr pun ose
lypsi t t miturve gjat vitit 2012.
PRDORIMI I KOMUNITETEVE PR T
LUFTUAR PUNN E FMIJVE
DHE PRAKTIKA T TJERA ABUZUESE
NDAJ FMIJVE
Elma TRSHANA (SHEHU), PhD (Student)
Aleanca Kombtare pr Fmij/ Observatori pr t drejtat e fmijve
etershana@yahoo.com
Fjalt els: fmij, format e dhuns, t drejtat e fmijve, komunitete miqsore pr fmij, fmij t
harruar.
Hyrje
Kjo analize e prezantuar n kt punim sht
bazuar n praktikn e zbatuar n Indi dhe t
dokumentuar nga Bhuan Ribhu (2008), n
politikat dhe praktikat n zbatim nga Institucionet
e shtetit shqiptar, dhe s fundmi, - bazuar n
rastet tejet t dhunshme deri n humbjen e jets

s vajzs (prfaqsues nga shum vajza) n
Shqiprin e mesme, apo humbjen e jets s
djalit (prfaqsuar nga shum djem t tjer) n
Shqiprin e veriut.
Abstrakti:
Shqipria tashm po bn hapat e fundit drejt
bashkimit me vendet e Evrops, duke ndrtuar
dit pas dite ligje dhe standarde, ndr t
tjera, - n mbrojtje t dinjitetit njerzor. Gjat
ktyre viteve t ndrtimit dhe konsolidimit t
demokracis, jan ngritur dhe po fuqizohen
instrumente ligjore n garantim t t drejtave t
fmijs, t ndalimit t formave t ndryshme t
dhuns dhe sigurimit t mirqenies m t lart
t tyre.
Avancimi i instrumenteve ligjor, nuk evidentohet t

jet n t njjtin nivel dhe me standard e kulturn
komunitare t prkujdesit ndaj fmijs. Nga studime
dhe raporte t hartuara nga aktor t ndryshm
n vend, raportohen fakte dhe shifra n lidhje me
dhunn ndaj fmij.
Dhuna ndaj fmijve n vend ka forma dhe prmbajtje
t ndryshme, por dhuna q shikohet nga t gjith por
nuk evidentohet si e till sht puna e fmijve. Ktu
115
bhet fjal pr fmijt q punojn n kundrshtim

me ligjin, si: n minier, n peshkim, n rrobaqepsi
dhe mbi t gjitha n bujqsi dhe blegtori.
e Fmijve2. N prgjithsi kto fmij ndeshen

me vshtirsi ekonomike, abuzime apo braktisje t
shkolls.
Jan pikrisht kto fmij t harruar dhe q i

prkasin shtress s varfr t shoqris, t cilt pr
shkak t kushteve dhe mnyrs se si shfrytzohen
dhe punsohen mbesin jasht syrit t Institucioneve,
jasht vmendjes s donatorit, jasht kujdesit dhe
angazhimit t shoqris civile dhe rrall her jan
pjes e kamerave t medieve.
N lidhje me rastet e raportuara nga Linja kombtare

pr fmij Alo 116, jan 5,014 raste t raportuara,
nga t cilat: 495 raste kan qen raste dhunimi t
fmijve, 981 raste fmijsh me probleme n familje
dhe 306 raste me raste t ndryshme t dhuns.
Dhuna fizike sht raportuar kryesisht nga fmijt
e moshs 12-17 vje. Abuzuesit jan kryesisht
prindrit, vllezrit dhe motrat, kushrinjt, msuesit
dhe moshatart3.
Zbatimi i legjislacionit n vend, i cili krkon krijimin

e nj atmosfere t shndetshme pr zhvillimin e
t gjitha potencialeve pozitive t fmijs, dikton
dhe ndryshimin e kulturs komunitare n dobi t
mirrritjes s fmijs. Ndrtimi i praktikave pozitive
n komunitet do t sjell dhe nj rritje t prkujdesit
dhe mirqenies s do fmije n vend.
Nj praktik e suksesshme e zbatuar pr disa vite
n Indi, si nj vend n zhvillim, ka qen pikrisht
prezantimi i programit Komunitete miqsore pr
fmij (KMF). Ky program sht publikuar nga
projekti New Tactics t Qendrs pr Viktimat e
Torturs. Komunitete miqsore pr fmij (KMF)
prezanton koncepte t cilat adresojn drejt pr s
drejti problemet shum-dimensionale q gjenerojn,
e mbajn dhe e persekutojn nj fmij q punon.
1. Format e dhuns s fmijve n

Shqipri
Shqipria, pavarsisht instrumenteve ligjore q ka
ngritur dhe fuqizuar deri m tani, nga studime dhe
raporte te ndryshme raportohen fakte dhe shifra
n lidhje me dhunn ndaj fmij; Sipas formave t
dhuns, raportohet q:
Abuzimi i fmijs: Gjat vitit 2012 37 fmij jan
regjistruar dhe trajtuar n Qendrn kombtare
pr trajtimin e Viktimave t dhuns n familje, ku 35 fmij kan qen s bashku me nnat e
tyre, dhe 2 fmij kan qen t pa shoqruar1.
Gjat periudhs 2011-2012, n nivel kombtar
jan trajtuar 953 fmij nga Njsit pr t drejtat
116
1 Raporti vjetor i monitorimit t zbatimit t ligjit Pr mbrojtjen e t

drejtave t fmijve, 2011. Agjencis Shtetrore pr Mbrojtjen e
t drejtave t fmijve.
Puna e fmijve: Gjat vitit 2011, jan

identifikuar 280 fmij q punojn4; N
krahasim me vitin e kaluar ka nj rritje t numrit
t fmijve q punojn; N vitin 2009 ishte 237
fmij dhe n vitin 2010 297 fmij. 5
N lidhje me statistika q pasqyrojn punn e
fmijve, referuar raportit t UNICEF 2011 (ang:
The State of the Worlds Children 2011), raportohet
t jet 12% pr fmij t grupmoshs 5-14
vje.6
Fmijt e rrugs: Gjat vitit 2011, jan identifikuar
rreth 300 fmij q jetojn n rrug, ku kryesisht
jan fmij t komunitetit rom. Numri i djemve
q jetojn n rrug sht m i lart se ai i
vajzave. N moshn 12 vje, djemt bjn pun
t pa prshtatshme dhe jo t qndrueshme, si:
mbledhin kanae, hekur pr skrap, sigurimin e
vend-parkimit, shesin gjera t ndryshme etj. Vajzat
e moshs 12 vje e sipr, zakonisht qndrojn n
shtpi duke kryer pun t ndryshme shtpiake dhe
presim pr nj martes t parakohshme (ARSIS,
Shtator 2012).
Fmijt e zhvendosur: Fmijt e rrugs dhe
fmijt e zhvendosur mbetn problem, sidomos
2 Ibid;
3 Raporti vjetor, Mars 2011; Linja Kombtare e Kshillimit pr
Fmij.
drejtave t fmijve, 2011; Agjencis Shtetrore pr Mbrojtjen e
t drejtave t fmijve;
5 Analiza e Sistemit t Mbrojtjes s Fmijve n Shqipri,
2011. Publikim i Koalicionit S bashku pr kujdesi e mbrojtje t
fmijve. (ang: United for Child Care and Protection).
6 UNICEF, 2011. The State of the Worlds Children 2011:
Adolescence An Age of Opportunity; New York.
fmijt nga komuniteti rom. Fmijt e rrugs

lypnin apo bjn pun t vogla, disa prej tyre
emigrojn n vendet fqinje, sidomos gjat
stins s vers. Kta fmij jetojn me riskun e
trafikimit dhe n disa raste ato jan dhe viktima
(t trafikimit). Shum pak raste t trafikimit t
fmijve jan ndjekur penalisht.7
Fmijt e varfr (fmij t cilt jetojn n familje
q trajtohen me Ndihm Ekonomike (NE): N
Shqipri, gjat vitit 2010, 1 n 8 fmij (mosha
6-15 vje grup) jeton n familje t varfr. Kto
jan familjet e varfra, t cilat trajtohen me
ndihm ekonomike nga shteti. 8
Regjistrimi n lindje: Shtetsia rrjedh nga lindja
brnda territorit t nj vendit dhe / ose nga
shtetsia e nj apo dy prindrve. N prgjithsi
prindrit jan t detyruar t regjistrojn lindjen
e nj fmije n komunitetin ku ata jan brnda
60 ditve (nga lindja e fmijs), nse ata jan
t vendosura n vend ose 90 dit nse ata jan
me banim jasht vendit. N nntor 2011, jan
identifikuar rreth 360 raste fmijsh rom t
pa regjistruar. Deri tani jan kryer procedurat
dhe ka prfunduar regjistrimi pr 16 fmijve
rom.9
Edukimi: Ligji parashikon pr nnt vjet shkollim
falas. Ndjekja e shkolls sht e detyrueshme
deri n klasn e nnt ose deri n moshn
16. N praktik, shum fmij ln shkolln m
hert nga se lejon ligji, pasi angazhohen duke
punuar me familjet e tyre, sidomos n zonat
rurale. Pajisja e fmijve me mjetet shkollore,
pr shum familje n vshtirsi ekonomike, ose
nga komuniteti rom, kjo sht shum e vshtir.
Shum familje prmendin shpenzimet e larta si
nj arsye pr t mos drguar vajzat n shkoll.10
Martesa e fmijve: Mosha minimale pr
martes sht 18. Martesat e t miturve
ndodhin rrall, kryesisht n zonat rurale. Sipas
7 Bureau of Democracy, Human Rights and Labor, 2011;
Country Reports on Human Rights Practices for 2011, Albania
(made public on May 2012) (http://www.state.gov/j/drl/rls/hrrpt/
humanrightsreport/index.htm#wrapper);;
8 Observatori pr t Drejtat e Fmijve, Draft-raporti Mbrojtja
Sociale e Fmijve n Shqipri, 2009.
drejtave t fmijve, 2011; Agjencis Shtetrore pr Mbrojtjen e
t drejtave t fmijve;
10 Ibid;
t dhnave nga UNICEF, 10% e grave ishin

martuar para se ata t ishin 18 vje. Disa OJQ
kan raportuar q martesat e fmijve ndodhin
n zonat rurale si pjes e skemave t trafikimit
t qenieve njerzore. Prindrit i lejojn vajzat e
tyre t martohen me burra t huaj n mosh, q
m pas trafikohen n vende t tjera.11
Shfrytzimi seksual i fmijve: N disa raste
fmijt nn moshn 18 vje jan t angazhuar
n prostitucion. Dnimet pr shfrytzimin
seksual t fmijve variojn nga gjobat deri n
15 vjet burgim.12
2. Nisma ligjore dhe praktika t realizuara

n vend
Shteti Shqiptar, bazuar ne parimet demokratike dhe
ato evropiane, gjat ktyre 2 dekadave ka hartuar
dhe miratuar ligje t shumta n garantimin e t
drejtave baze dhe t drejtave pr zhvillim t njeriut, e
ndr ta dhe t fmijve.
Ndr ligjet dhe angazhimet politike e qytetare
t realizuara gjat ktyre 3 viteve (2009 2012)
prmendim:
Ligjin pr t drejtat e fmijve, Mbrojtja e t
drejtave t fmijs, 04/ 11/ 2010 (ligji nr.
10347);
Ngritjen e Kshillit kombtar pr mbrojtjen e t
drejtave t fmijve, KKMDF (03/ 08/ 2011);
Ngritja dhe fuqizimi I Agjencis Shtetrore pr
Mbrojtjen e t drejtave t fmijve, ASHMDF
(18/ 03/ 2011);
Ngritja e strukturat lokale n monitorim dhe
koordinim t rasteve t dhunimit t fmijs;
N nivel qarku sht mbuluar 92% e territorit
t vendit (NJDF) dhe n nivel bashkie dhe
komune sht mbuluar 13% t territorit t
vendit (NJMF)13.
11 Bureau of Democracy, Human Rights and Labor - Country
Reports on Human Rights Practices for 2011, Albania (made
public on May 2012) (http://www.state.gov/j/drl/rls/hrrpt/
humanrightsreport/index.htm#wrapper);
12 Ibid;
13 Jan ngritur 49 Njsia pr mbrojtjen e fmijve n nivel
Bashkie/ Komune nga 374 Bashki/ Komuna n nivel kombtar;
Burimi: Raporti vjetor I monitorimit t zbatimit t ligjit Pr Mbrojtjen
e t drejtave t fmijve, 2011.
117
Qarqet e Shqipris; Nga 12 Qarqe t vendit,

11 prej tyre kan hartuar/ jan n proces
hartimi.
Miratimin e Planit t Veprimit pr fmij 2012

2015 (VKM nr 182, dat 13/ 03/ 2012);
Prmirsimin e kornizs ligjore pr t drejtat e
fmijve n vend; N harkun e dy viteve (2011
2012) jan miratuar 8 VKM, t cilat synojn
nj zbatim sa m t plot t ligjit Mbrojtja e
Fmijve n Shqipri.
Jan miratuar 84 tregues t rinj n programin
e statistiks nga fusha e varfris, kujdesit
shndetsor, ushqimit, edukimit, mbrojtjes
sociale, shpenzimet publike.
3. Sfida dhe probleme

Pr realizimin dhe garantimin e t drejtave t
fmijve n nivel kombtar dhe n nivel njsie
vendore, shum shtje dhe probleme mbeten sfida
dhe prioritete pr t ardhmen. Ndr ta prmendim:
Mungesa e planeve dhe investimeve financiare
n nivel lokal pr realizimin e t drejtave t
fmijve. Nga 12 qarqe n vend, vetm 4 prej
tyre kan arritur t ken buxhet t planifikuar
dhe zbatuar pr fmijt pr vitin 2010 dhe m
konkretisht:
Jan hartuar ose jan n proces hartimi dhe

zbatimi strategji lokale/ plane veprimi pr
garantimin e mirqenies s fmijve n t gjitha
Qarku
Qarku Shkodr
Buxhet i shpenzuar
pr Fmijt (ALL),
2010
Buxhet i shpenzuar
pr Mbrojtjen Sociale
(ALL), 2010
14% (1,075,456,597)
23% (1,791,204,000)
Buxhet i shpenzuar
pr Shndetin (ALL),
2010
4% (334,218,000)
Buxhet i shpenzuar
pr Arsimin (ALL),
2010
1% (59,081,300)
Qarku Berat
0.36% (300,000)
0.5% (415,000)
1.8% (1,500,000)
Qarku Vlor
40% (2,421,743,000)
1% (34,648,000)
6% (392,341,000)
32% (1,950,334,000)
37% (570,857,918)
21% (330,926,473)
42% (640,572,701)
Qarku Kuks
Tabela 1: Shpenzimet buxhetore pr fmij dhe pr shrbime t tjera ku fmijt jan prfitues.
Burimi: Qarku Shkodr, Berat, Vlore dhe Kuks, Gusht 2012.
Buxhet i shpenzuar pr Fmij n nivel Qarku (ALL)
50%
40%
40%
30%
20%
14%
10%
0.36%
0%
Qarku Vlor
Qarku Shkodr
Qarku Berat
Grafiku 1: Buxheti i shpenzuar pr fmij n nivel Qarku, 2011

Burimi: Qarku Shkodr, Berat, Vlore dhe Kuks, Gusht 2012.
118
Mungesa e hartimit dhe zhvillimit t raporteve t

monitorimit (n proces) n lidhje me t drejtat
e fmijs dhe abuzimit t tyre. Kto raporte
monitorimi t Strategjieve/ Plane veprimi n
nivel lokal do t ndikonin n prmirsimit t
situats dhe mitizimi t dhuns ndaj fmijve.
Nevoj p r programe edukuese n nivel komb

tar pr parandalimin e sjelljeve t dhunshme
ndaj fmijs n familje, shkoll e komunitetit;
Nevoja pr mir prcaktimin e roleve t secilit
aktor t prfshir n sistemin e mbrojtjes s
fmijs;
Ti kushtohet nj vmendje m e madhe arsimit

parashkollor, sidomos n zonat rurale t vendit;
Njohja dhe rritja e pjesmarrjes s t rinjve n

procese politik-brs dhe vendim-marrse n
nivel lokal.
4. Fakte t dhuns s fmijve n Shqipri (Janar Tetor 2012)

Kronikat e ktyre 10 muajve t fundit tregojn q nga Veriu n Perndim, nga Jugu n Lindje sht
dhunuar apo abuzuar deri me vdekje apo vrasje t 19 fmij, ose 1 fmij n 15 dit (bazuar n rastet e
bra publike n media t shkruar dhe elektronike).
Pr kto 10 muaj t fundit (Janar Tetor 2012) kemi dgjuar dhe jemi tronditur nga:
9 raste aksidentesh rastsore apo t
n humbjen e jets;
qllimshme, - deri n humbjen e jets s
1 rast dhunimi seksual t fmijs, - deri n
fmijs;
shtyrjen e aktit t vrasjes s prdhunuesit;
3 raste torture t fmijs,
1 rast t depresionit t pa ditur t fmijve, deri n vet-vrasjen e fmijs;
2 raste dhunimi seksual t fmijve, - pa dhe
me pasoj marrjen e jets s fmijs;
1 rast konflikt mes moshatareve, - deri n
humbje jete.
2 raste t dhunimit t fmijve n familje, - deri
Raste t dhuns ndaj fmijve, - bra publike n media
10
8
6
4
2
0
Aksidente me
pasoj jetn
Torture
Abuzim
seksual pa
dhe me
pasoje vdekje
Dhun me
pasoje
vdekjen
Konflikte mes
moshatarve
Femije I
depresuar
deri ne
vetevrajse
Grafiku 2: Raste t dhuns ndaj fmijve, - bra publike n media, Janar-Tetor 2012
Burimi: Gazeta Koha e Jon.
E gjith kjo tablo, u b prezent pr t theksuar
rndsin q ka do moment edukimi dhe
ndrgjegjsimi q realizohet si me vet fmijt por
dhe me do person tjetr t shoqris.
Nj praktik e suksesshme e zbatuar pr disa vite
n vendet n zhvillim ka qen pikrisht prezantimi I

programit Komunitete miqsore pr fmij (KMF).
Ky program sht br publik nga A Tactical
Notebook publikuar nga projekti New Tactics t
Qendrs pr Viktimat e Torturs.
5. Prezantimi i praktikave pozitive pr Shqiprin, - Komunitete miqsore pr fmij

far ndryshimi sjell Komunitete miqsore pr fmij
(KMF) n jetn e nj fmije? Om, nj djal 14 vje, i cili
ishte i detyruar t punonte n pun krahu, fitoi mimin
ndrkombtare pr paqe pr fmij (ang: International

Childrens Peace Prize) n Holand, pasi drejtoi nj
fushat t tr kundr puns s fmijve.
119
Om u nderuar m kt mim pr t festuar e

prkujtuar luftn e br nga ai vet, kundr
shfrytzimit dhe puns s fmijve.
Komunitete miqsore pr fmij (KMF) prezanton
koncepte t cilat adresojn drejt pr s drejti
problemet shum-dimensionale q gjenerojn, e
mbajn dhe e persekutojn nj fmij q punon.
KMF kritikon rrethin vicioz t analfabetizmit, varfrin
dhe punn e fmijve. KMF sht nj koncept
bashkkohor i ri, i cili ofron zgjidhje afatgjata dhe t
qndrueshme pr shum problem si puna e fmijve,
trafikimi pr forc pune, varfri, analfabetizm, etj.
Komunitete Miqsore pr fmij (KMF) synon q
t parandaloj dhe kuroj punn e fmijve, ndrsa
ka n konsiderat dhe t kuptuarit e shkaqeve t
ktij abuzimi. Marrja n konsiderat e shkaqeve dhe
Probleme
Probleme
Informacion
Angazhimi pr t minimizuar punn dhe eliminuar

shfrytzimin e fmijve, si
Struktura Qendrore pr t Drejtat e
praktik e KMF, krkon
Fmijve (NJDF-QARK),
ASHMDF/Qeveria
ngritjen e grupeve aktivistsh
n nivel fshati e komune/
bashkie. Grupet e aktivistve
(GA) prbhen nga aktort
ky lokal t komunitetit,
NJMF
ku rolin kryesor e kan
fmijt; GA angazhohen
Probleme
Probleme
n identifikimin e rasteve
Rrjeti i Kshillit t Fashatit
Qeveria e Nxnsve/
t fmijve q punojn,
Msues, drejues shkolle, kryeplaku
Parlamenti Rinor
punonjsi social, ish-punonjs
angazhohen n operacione
n pension, etj
shptimi t fmijve q
punojn,
ndrgjegjsojn
Antar t zgjedhur t:
- Kshilli komunar
k o n s u m a t o r t ,
- Kshilli bashkiak
ndrgjegjsojn pr ndrtimin
e bizneseve ku respektohet
Kryepleqsia
dinjiteti njerzor dhe t drejtat
Prfshir dhe grupet rinore t fshatit
e fmijve, ndrhyjn me
propozime n politikat zonale,
avokimin pr t drejtat e
Komuniteti i fmijve
Komuniteti/ Familja
fmijve, ndrgjegjsim t
ndrkoh ngritja e programeve edukuese kundr publikut (mitingje, marshime, demonstrata, fushatat
puns s fmijve, siguron qndrueshmri n sensibilizuese), - metoda e teknika q kan dhn
zgjidhjen e problemit t puns s fmijve. Praktika rezultate t konsiderueshme.
KMF, jo vetm trheq fmijt nga puna dhe rrit
Roli i OJF n praktikn KMF: OJF si organizma
potencialet e fmijs pr edukim dhe zhvillim, por kjo
kan t njjtin mision baz, - prmirsimi i cilsis
praktik synon nj zhvillim trsor t fshatrave dhe
komuniteteve drejt krijimit t nj shoqrie miqsore 14 ILO, Facts on Child Labour, March 2007; http://www.ilo.
org/public/english/standards/ipec/about/globalreport/2006/
pr fmij. Gjat realizimit t ksaj praktike, donload/2006_fs_childlabour_en.pdf
Informacion
Informacion
Puna e t miturve, sht si kauza ashtu dhe pasoja

e varfris, analfabetizmit e deri munges e siguris
njerzore. Shumica e fmijve t zonave rurale
punojn n agrikultur, rrobaqepsi, kpucari,
peshkim, minier e shum forma t tjera pune t
sektorit formal dhe jo-formal. Sipas Organizats
Ndrkombtare t Puns (ILO), vitin 2004 ishin
218 milion fmij t moshs 5-17 vje t angazhuar
n praktika t ndryshme pun n Bot 14, e cila e
shprehur n raport i bie rreth 1 fmij n 7 sht i
angazhuar n forma t ndryshme pune.
Informacion
120
theksi vihet n pjesmarrjen e fmijs, mobilizimin

e komunitetit, promovimin e arsimimit, fuqizimin
e viktims, barazia gjinore dhe ndrgjegjsim pr
shtjet gjinore.
s jets n komunitetin ku ato operojn. OJF jan t

fokusuara kryesisht n fusha tepr t domosdoshme
dhe sfiduese pr komunitetin dhe jan organizma qe
drejtohen kryesisht nga banor t zons.
Praktika KMF ka n prmbajtje t saj disa paketa

trajnimi dhe forma t ndryshme veprimi.
Paketa e trajnimit, ndr t tjera synon fuqizimin
e kapaciteteve t aktorve ky t KMF dhe
fmijve; Trajnimi dhe zhvillimi i aftsive t
lidershipit, do t siguroj vazhdimin e programit
dhe ofrimin e shrbimeve (qoft dhe n nj nivel
m t mir) nga vet komuniteti dhe aktort
lokale. Trajnimi rreth lidershipit t fmijve,
sht nj aftsim shum i mir i fmijve pr
ti br ato aktor n realizimin e t drejtave
t tyre, duke shprehur nevojat dhe krkesat e
fmijve nga vet fmijt.
Praktikat e shkmbimit t eksperiencs jan
gjithashtu shum mit mira, pasi i frymzojn
dhe nxisin antart q t realizojn praktika t
ngjashme n komunitetin e tyre.
Grupet Aktiviste (GA) jan t prbr nga
persona ose nj person q me dshir
angazhohet pr t drejtat e fmijs, angazhohet
n frenimin e do lloj forme dhune t fmijs
dhe gjithmon sht i ndjeshm n shtjet pr
mbrojtjen e t drejtave fondamentale t njeriut t
fmijs. GA organizojn vazhdimisht programe
n shkollat e fshatit/ komuns pr t rritur
ndjeshmrin e fmijve ndaj shtjes s puns
s fmijve. Kto angazhime shrbejn dhe

si platforma pr t ndrgjegjsuar komunitetin
prreth, veanrisht grat pr shtjet sociale.
Prfshirja e t gjith familjes, gj e cila ndihmon
n uljen e shkalls s braktisjes s shkolls.
Prfshirja e grupeve t ndryshme nga
Komuniteti, si mund t jet grupet e grave, t
t rinjve, parlamenti rinor, qeverisja e nxnsve,
kryepleqsia, drejtues dhe punonjs komune/
bashkie, - mundson ndrthurjen e perceptimeve
dhe veprimeve n lidhje me fmijt n risk,
duke identifikuar lehtsisht fmijn q punon.
Gjithashtu, duke qen se kto grupe jan pjes
e komunitetit, ato mund t vazhdojn punn me
fmijt q i ri-kthehen shkolls ose q i kthehen
prsri situats s puns.
Pronsia komunitare sht nj element i
rndsishm i KMF, ku fmijt e shptuar nga
tregu i puns, bhen nga faktor t situats
s puns, n aktor t zgjidhjes s shtjes s
puns t fmijve. Kjo tregon dhe angazhimin
e madh q kan n kt kauz kto fmij t
shptuar nga tregu i puns,duke hartuar letra/
ankesa zyrtare, - t cilt konsiderohen dhe si
element t rndsishm t qndrueshmris.
M pas, do praktik KMF e ngritur n nj
fshat, konsiderohet si nj eksperience kye pr
tu vet-shprndar dhe n fshatrat e tjer, duke
grshetuar format dhe idet pr komunitete sa
m miqsore me fmijn.
Konkluzione
Komunitete Miqsore pr Fmij (KMF) ka nj vler
specifike si nj instrument parandalues dhe mbrojts
pr fmijn. Praktika t ndryshme, tregojn q
parandalimi duhet t jet n qendr t lufts kundr
puns s fmijve, pasi nj parandalim efektiv tregon
q n numr gjithnj e m i vogl i fmijve jetojn
nn frik dhe t dmtuar.
Praktika KMF tregon se si mund t mobilizohen

organizata komunitare dhe grupe n mbshtetje
t realizimit e nismave t ndryshme, si dhe n
organizimin e tyre n monitorimin e problemeve t
ndryshme komunitare. Dhe kjo praktik mund t
prdoret shum m gjer se sa shtja e puns s
fmijve.
Rol n kt proces kan dhe organizatat e shoqris

civile (OJF), t cilat mund t orientojn programet e
tyre drejt ndrgjegjsimit pr punn e fmijve.
N lidhje me punn e fmijve, praktika KMF

tregon se si komuniteti dhe roli i fmijve mund t
institucionalizohen rreth konceptit t miqsis ndaj
121
fmijve n komunitet komunitete miqsore pr

fmij.
Nprmjet prdorimit t mjeteve t informacionit,
edukimit dhe komunikimit dhe taktikave t tjera
ndrgjegjsuese pr shtjet sociale, si jan:
martesa e minoreneve, regjistrimi n lindje, zbutja e
varfris dhe maksimizimi i dobishmris s burimeve
shtetrore, - taktika t cilat krkojn q t ngren/
sensibilizojn t gjith komunitetin ndrsa zbatohen

praktike me qendr fmijn dhe n eliminimin e
puns s fmijs duke u dhn hapsira pr edukim
t gjithve.
KMF, si nj program dhe taktik parandaluese,
ofron nj numr t madhe mundsish pr aksione
t qndrueshme n prgjigje t sfidave t ditve t
sotme, si sht shfrytzimi i fmijve pr pun.
+++
Lista e shkurtimeve
KKMDF - Kshillit kombtar pr mbrojtjen e t drejtave t fmijve
ASHMDF - Agjencis Shtetrore pr Mbrojtjen e t drejtave t fmijve
NJDF Njsia pr t Drejtat e Fmijve
NJMF Njsia pr Mbrojtjen e Fmijve
VKM Vendim i Kshillit t Ministrave
KMF - Komunitete miqsore pr fmij
ILO - Organizats Ndrkombtare t Puns
GA - Grupet e Aktivistve
OJF Organizata jo - fitimprurse
Bibliografi
Analiza e Sistemit t Mbrojtjes s Fmijve n Shqipri, 2011. Publikim i Koalicionit S bashku pr kujdesi
e mbrojtje t fmijve. (ang: United for Child Care and Protection).
Raporti vjetor i monitorimit t zbatimit t ligjit Pr mbrojtjen e t drejtave t fmijve, 2011. Agjencis
Shtetrore pr Mbrojtjen e t drejtave t fmijve.
Raporti vjetor, Mars 2011; Linja Kombtare e Kshillimit pr Fmij.
UNICEF, 2011. The State of the Worlds Children 2011: Adolescence An Age of Opportunity; New York.
Bureau of Democracy, Human Rights and Labor, 2011; Country Reports on Human Rights Practices for
2011, Albania (made public on May 2012) (http://www.state.gov/j/drl/rls/hrrpt/humanrightsreport/index.
htm#wrapper);
ILO, Facts on Child Labour, March 2007; http://www.ilo.org/public/english/standards/ipec/about/
globalreport/2006/donload/2006_fs_childlabour_en.pdf
122
Punim krkimor shkencor
DHUNA KUNDR FMIJVE

N KOSOV DHE MASAT N
PARANDALIMIN E SAJ
(DALLIMI N SHFAQJEN E DHUNS MES
VAJZAVE DHE DJEMVE)
Autort:
Emrush THAI, PHD CAND.
Mirlinda GASHI BUNJAKU, PHD CAND.
Fadil OSMANI, PHD CAND.
thaqi2003@hotmail.com
PRMBAJTJA
HYRJA
QLLIMI I HULUMTIMIT
HIPOTEZAT E PRGJITHSHME
METODOLOGJIA E PUNS
REZULTATET DHE INTERPRETIMET
ANALIZA E HIPOTEZAVE
PARANDALIMI I DHUNS
REKOMANDIME
PRFUNDIMI
LITERATURA
123
HYRJE
Dihet shum mir se Kosova pr nj koh t gjat
ka kaluar npr nj etap t gjat t dhuns e cila
do t prshkallzohet sidomos n vitet e 90-ta nn
regjimin serb, ku dhuna psikologjike dhe ajo fizike,
pothuaj, ishin nj prditshmri e jets.
N kt kontekst shoqror, nj prej mjediseve
(institucioneve) q koht e fundit po ballafaqohet
m s shumti me fenomenin e dhuns sht
pa dyshim shkolla. Pothuajse nuk ka dit q n
televizion, ose n shtypin ditor q nuk gjen ndonj
kronik ose artikull me nj tem t till. T gjitha t
dhnat tregojn se dhuna n shkolla sht n rritje,
krahasuar me vitet e mparshme.
Duke u nisur nga titulli prej nga edhe rrjedh thelbi
ikrejt ksaj q do t shqyrtohet n kt punim,
mund t thuhet se dhuna ka disa elemente q nuk

mund t anashkalohen.
E kto jan: forca fizike; shtrngimi fizik dhe psikik;
detyrimi; veprimi ose mosveprimi; nnshtrimi; dhe
shtypja.
Definimi i dhuns dhuna sht definuar si
prdorim i qllimshm i forcs fizike, krcnim
ose krijim i nj pushteti, ndaj nj personi tjetr ose
kundr nj grupi a komuniteti q rezulton ose ka
mundsi t lart t rezultojn n plagosje, vdekje,
dm psikologjik ose privimi nga jeta.
Dhuna si fenomen dukuria e dhuns n shkolla
sht pasoj edhe e dobsis s lidhjeve msuesnxns, paaftsi e msuesve pr t ndikuar dhe
munges e vullnetit pr t ndikuar.
QLLIMI I HULUMTIMIT
Identifikimi I formave s dhuns.
T kuptuarit dhe shpjegimi i formave t dhuns.
Analiza dhe dallimi i perceptimit t dhuns ndrmjet vajzave dhe djemve.
Nj ndr qllimet e ktij studimi ka qen edhe mundsia e prshkrimit t masave q duhen ndrmarr pr
t ndikuar sa m shum n zvoglimin e dhuns.
HIPOTEZAT E PRGJITHSHME
N mbshtetje t analizs s literaturs, dokumentacionit t Policis s Kosovs pr dhunn, prcjelljes s
ngjarjeve dhe duke u bazuar n qllimin e ktij punimi, jan parashtruar kto hipoteza:
H1: Format m t shpeshta t dhuns jan: ngacmimi, detyrimi, prndjekja, dhuna psikologjike, dmtimi,
shkatrrimi i pasuris, dhuna fizike dhe vendi ku paraqitet m s shpeshti dhuna.
H2: Dhuna seksuale, sulmi seksual, nuk paraqesin dukuri t theksuar n shkolla, fillore ku sht br
hulumtimi.
H3: Ekziston besueshmria e mjaftueshme pr grupet e variablave: ngacmimi, detyrimi, prndjekja; dhuna
psikologjike; dmtimi, shkatrrimi i pasuris; dhuna fizike; dhuna seksuale dhe vendi ku paraqitet m s
shpeshti dhuna.
H4: Vajzat dhe djemt nuk kan qndrime dhe prjetime t njjta pr dhunn.
Variabla t nxjerra nga t dhnat pr dhunn.

Variablat jan t sistemuara n pes grupe:
Prhapja e dhuns;
Format e dhuns;
124
Ngacmim, detyrim, prndjekje;

Dhuna psikologjike;
Dmtim, shkatrrim i pasuris;
Dhuna fizike;
Ku paraqitet m s shpeshti dhuna. Kjo nnhapsir sht prcaktuar me 6 variabla:
Ndikimi i dhuns. Kjo nnhapsir sht prcaktuar me 3 variabla:
Variablat n prgjigje t hapura. N kt nnhapsir jan prfshir dy variabla:

1. far kuptoni me termin dhun?
2. Sipas jush, cilat jan arsyet m t shpeshta pr t cilat sht shprehur dhuna nga moshatart tuaj?
METODOLOGJIA E PUNS
Metoda e analizs teorike
prqindje dhe n mnyr tabelare.
Kjo metod sht prdorur pr t shfletuar dhe

analizuar literaturn, artikujt shkencor e profesional
q n nj mnyr ose n tjetrn kan qen t lidhur
me problemin e hulumtimit.
Metodat e prpunimit t rezultateve
Metoda e krahasimit
Duke marr parasysh se mostra e zgjedhur pr
hulumtim ka qen e shtresuar n aspektin shkoll
fshati shkoll qyteti dhe vajza djem, prdorimi i
metods krahasuese ka qen m se i nevojshm,
sepse ka mundsuar krahasimin e rezultateve
ndrmjet shtresave dhe nga kto jan nxjerr dallimet
ekzistuese ndrmjet tyre n lidhje me problemin.
Metoda statistikore
Metoda statistikore sht nj metod tjetr q
sht prdorur n kt studim, nprmjet t
cils t dhnat e marra me an t pyetsorit
jan prpunuar dhe analizuar. Kjo gj ka br t
mundur q rezultatet t shprehen me numra, n
Prpunimi i t dhnave sht br me ndihmn e

programit pr prpunimin statistikor SPSS 11.0.1.
(Statistical Package for Social Sciences) dhe t
programit STATISTICA 5.0.
Pr analizn e t dhnave dhe vrtetimin e hipotezave
t hulumtimit jan prdorur kto metoda statistikore:
1. ALPHA Crombach
2. T-Test
3. Korelacioni i Pirsonit
4. Analiza Diskriminative
Pr paraqitjen e rezultateve t arritura n variablat e
caktuara jan prdorur dhe:
1. Frekuencat.
2. Mesatarja aritmetike.
3. Devijimi standard.
Instrumenti mats (pyetsori)

Nga ky pyetsor jan przgjedhur 49 variabla, duke
prfshi edhe ktu edhe variablat e identifikimit t
nxnsve (gjinia, mosha, klasa dhe vendbanimi).
Pr seciln variabl sht dhn prshkrimi
prmbajtsor shifra apo kodi. Si i till, ai sht

prpiluar n prputhje me formulimin e problemit
dhe prbhet nga 51 pyetje, t ndara n katr pjes
kryesore:
125
1. T dhnat e prgjithshme.
2. Prhapja e dhuns.
3. Format e dhuns.
Ngacmimi, detyrimi, prndjekja, dhuna
psikologjike, dhuna fizike, dhuna
seksuale, dmtimi i pasuris dhe vendi ku

paraqitet m s shpeshti dhuna.
4. Ndikimi i dhuns.
N prgjithsi, pyetsori prbhet prej pyetjeve
t tipit t mbyllur, por prmban edhe dy pyetje
t hapura.
REZULTATET DHE INTERPRETIMET

Analiza e besueshmris e grupeve t variablave t
nxjerra nga pyetsori:
N pjesn e par, jan dhn parametrat
elementar statistikor pr do variabl ve e
ve: Mesatarja aritmetike, devijimi standard (std.
dev). N pjesn e dyt, t tabels jan paraqitur
korelacionet ndrmjet variablave, kurse n pjesn e
tret jan paraqitur mesatarja e variablave, rezultati
minimal dhe maksimal, ndrkaq n pjesn e fundit
sht llogaritur koeficienti ALPHA i besueshmris
dhe vlera e variablave:
Si shihet, ALPHA koeficienti i besueshmris
Variablat n prgjigje t hapura

Pyetja e par: far kuptojn me termin
dhun?
Duke u bazuar n pyetjet q ishin n pyetsor e q
kishin t bnin me format m t prhapura t dhuns
n shkoll jan marr disa mendime t nxnsve se si
ata e prkufizojn dhunn.
Me fjaln dhun kuptoj kur njerzit krcnohen
me dhun fizike apo edhe me friksim t madh.
Pyetja e dyt: Cilat ishin arsyet m t

shpeshta pr t cilat shfaqej dhuna ndrmjet
moshatarve?
N kt nnhapsir jan prfshir dy variabla:
126
sht i vlefshm mbi (0.70), kurse nga madhsia

e koeficientit t korrelacionit shihet se prve
variablave t paraqitura n tabel q nuk kan
realizuar rezultatet t larta, t gjitha variablat kan
realizuar rezultate t larta, ka ka mundsuar edhe
koeficientin e lart t besueshmris ALPHA.
Pasqyra prmbledhse e tabelave t Analizs
s besueshmris t grupeve t variablave e
nxjerr nga pyetsori. Analiza e besueshmris
e grupit t variablave, Prhapja e dhuns dhe Sa
shpesh shihni dhun? Nuk ka realizuar rezultate t
larta.
Qllimi i ksaj pyetjeje ishte q t shkojm pak m

thell pr t kuptuar m mir se far e shkakton
m s shumti dhunn; prandaj fmijt duhej ti
numronin dy arsye t tilla, pr t cilat mendonin se
shprehej dhuna.
Dshira pr ti sunduar t gjith moshatart,
sht njra nga arsyet m t shpeshta t
dhuns.
N shtylln Sig. t gjitha dallimet jan
statistikisht t vlefshme, prve grupit t
variablave, Ndikimi i dhuns i cili statistikisht
nuk sht i vlefshm.
Nse analizohen centroidet mund t shihe se
dallimet m t mdha jan fituar n grupin e
variablave, Prhapja e dhuns n nivel m t
vogla n grupin e variablave, Ndikimi i dhuns.
GRUPI I VARIABLAVE
KOEFICIENTI ALPHA
Plshk, shvend, pers, kyvit, judhun
0.3144 - nuk kan realizuar rezultatet t larta
Sa shpesh shihni dhun, dhfam, dhshk, dhtjet, dhtv, dhluft
0.5939- nuk kan realizuar rezultatet t larta
Ngacmimi, detyrimi, prndjekja
0.8494
Dhuna psikologjike
0.9173
Dmtim, shkatrrim i pasuris
0.7795
Dhuna fizike
0.9435
Dhuna seksuale
0.8447
Ku paraqitet m s shpeshti dhuna?
0.8069
Pasqyra prmbledhse e tabelave t Analizs s besueshmris t grupeve t variablave e

nxjerr nga pyetsori. Analiza e besueshmris e grupit t variablave, Prhapja e dhuns n
shkoll dhe Sa shpesh shihni dhun? Nuk ka realizuar rezultate t larta.
ANALIZA E HIPOTEZAVE
Duke pasur pr baz qllimin e ktij punimi dhe
hipotezat e parashtruara n t, si dhe duke par
rezultatet e fituara jan br analiza dhe verifikimi i
hipotezave me sa vijon:
H1: Format m t shpeshta t dhuns jan:
ngacmimi, detyrimi, prndjekja, dhuna
psikologjike, dmtimi, shkatrrimi i pasuris,
dhuna fizike dhe vendi ku paraqitet m s
shpeshti dhuna.
(1) Te variabla, Fyerje me fjal t rnda: 152 fmij
ose 38.2% kan deklaruar se 1 her ose m
shum n jav fyhen me fjal t rnda.
(2) Dhuna psikologjike: 86 fmij apo 21.6%
kan deklaruar se 1 her ose m shum n jav
prqeshen, thirren me emra t ndryshm.
(3) Dmtimi, shkatrrimi i pasuris: 70 fmij apo
17.6% kan deklaruar se 1 her ose m shum
her n jav.
(4) Dhun fizike: 94 fmij ose 23.6% kan
deklaruar se 1 her ose m shum her n jav ka
rrahje ndrmjet fmijve.
N baz t paraqitjes t numrit dhe t prqindjes
shihet se format m t shpeshta t dhuns
jan si ato t parashtruara n hipotez. Nga kjo

konstatojm se hipoteza sht e vrtetuar.
H4: Vajzat dhe djemt nuk kan qndrime dhe
prjetime t njjta pr dhunn.
Dallimi i rezultateve vajzat-djemt n grupin e
variablave:
(1) Juve personalisht, gjat tet vjetve a ju ka
ndodhur t prjetoni dhun nga bashkmoshatart
tuaj?
(2) Sa shpesh shihni dhun? Dallimi sht
se djemve m shum ju ka ndodhur t
shohin dhun sesa vajzave.
(3) Ngacmim, detyrim, prndjekje, fyerje me fjal t
rnda: Dallimi sht se vajzave m shum iu ka ndodhur
t fyhen me fjal t rnda sesa djemve.
(4) Paraqitje m e shpesht e dhuns
(n oborr t shkolls): Dallimi sht se
djemve m shum u sht shkaktuar dhuna
n oborr t shkolls sesa vajzave.
N baz t rezultateve t fituara mund t
konstatojm se vajzat dallojn n t mir nga
djemt n qndrime dhe prjetime t dhuns, me
ka sht vrtetuar hipoteza e parashtruar.
PARANDALIMI I DHUNS
Kryesisht psikologu shkollor, por edhe antart e Kshillit t Msuesve dhe t Drejtoris s Shkolls, me
qllim q ta shmangin dhunn, duhet t punojn me durim n realizimin e veprimtarive t mposhtme:
127
Japin alternativa t shndetshme dhe efektive rreth problemeve t t msuarit t fmijve.

Prdorin nj numr teknikash psikologjike pr fmijt a grupin e fmijve pr ti vlersuar:
Identifikojn vshtirsit potenciale t procesit t t msuarit.
Hartojn programe pr fmijt, q shfaqin vshtirsi reale.
Psikologu shkollor, n bashkpunim me trupn pedagogjike, zhvillojn programe pr shtje t tilla, si:
REKOMANDIME
Pr mbrojtjen e fmijve nga format e ndryshme t dhuns n Kosov sht i nevojshm nj kompleks
ndrhyrjesh n fusha t ndryshme.
N fushn e legjislacionit rekomandohet:
Mbulimi ligjor i t gjitha formave t dhuns n t gjitha mjediset ku banon dhe mson fmija
(n shtpi, shkolla, institucione t shndetit fizik dhe mendor).
N fushn institucionale rekomandohet:
T ngrihet n nivel qendror nj struktur e veant (s bashku me strukturat n nivel lokal)
q do t merrej, para s gjithash me trajtimin e dhuns ndaj nxnsve.
N fushn e politikave, rekomandohet:
T zhvillohen politika dhe programe, n baz kombtare dhe lokale, q ti trajtojn arsyet
dhe faktort themelor q motivojn dhunn ndaj nxnsve.
N fushn e mbledhjes s t dhnave, arkivimit dhe informimit lidhur me dhunn kundr
nxnsve rekomandohet:
T bhen sondazhe periodike pr dhunn ndaj nxnsve dhe pr ndikimin q kan sanksionet
ligjore n kt fush.
N fushn e ndrgjegjsimit dhe trajnimit rekomandohet:
T bhen fushata n shkall t gjer dhe sistematike pr ngritjen e ndrgjegjsimit t
popullats n prgjithsi dhe t forcave arsimore n veanti pr qndrimin e ligjit ndaj
prdorimit t dhuns.
PRFUNDIMI
Rezultatet e ktij studimi tregojn se dhuna, jo vetm q sht e pranishme, por ajo sht duke u
prhapur edhe m tej. Fmijt dshmojn nj nivel m t lart t dhuns n raste kur flasin pr at q
kan par tek t tjert, prderisa kur flasin pr prjetime personale t dhuns, ather niveli i dhuns
sht m i ult.
Sipas statistikave t Policis s Kosovs t cilat i kemi paraqitur n tabel flitet pr format e ndryshme
t dhuns n shkolla si jan: vrasjet, tentim vrasjet, lndimet e rnda trupore, kanosjet, vjedhjet,
dmtimet e pasuris, armmbajtjet pa lejet, prishja e rendit dhe shum gjra t pa kndshme pr nivelin
dhe moshn q e kan.
128
INCIDENTET N SHKOLLA
01/01/2010-24/11/2010
Emrtimi rastit
Neni 146 Vrasja
Neni 153 Lndimi i leht trupor
Neni 154 Lndimi i rnd trupor
Neni 161 Kanosja
Neni 252 Vjedhja
Neni 260 Dmtimi i pasuris s luajtshme
Neni 291 Shkaktimi i rrezikut t prgjithshm
Neni 306 Lajmrimet e rrejshme
Neni 323 Marrja ose asgjsimi i vulave zyrtare ose i shkresave zyrtare
Neni 328 Mbajtja n pronsi t paautorizuar t armve
Prishja e rendit
Gjithsej
Tentim
Tentim
Tentim
Gjithsej
1
15
2
3
2
28
3
1
1
4
15
104
Jan paraqitur raste t dhuns, t ushtruara n shkolla n nivel vendi pr vitin 2010.
N baz t rezultateve t hulumtimit konstatojm se arsyeja e shfaqjes s dhuns te djemt m shum
sesa te vajzat sht se djemt, pr nga natyra, m shum i paraprij shfaqjes s dhuns kudo qofshin
ata.
Duke pasur pr baz qllimin e ktij punimi dhe hipotezat e parashtruara n t, si dhe duke par
rezultatet e fituara jan br analiza dhe verifikimi i hipotezave.
Hipotezat jan vrtetuar pr t gjitha variablat, prve Grupit A , Prhapja e dhuns n shkoll
dhe Pyetjes 11. Sa shpesh shihni dhun.
Vargjet sintez t Nolit jan tepr domethnse
FMIJT MSOJN AT Q JETOJN
Nse nj fmij jeton n kritik, mson t dnoj.
Nse nj fmij jeton n urrejtje, mson t luftoj.
Nse nj fmij jeton n ironi, mson t jet i ndrojtur.
Nse nj fmij jeton n turp, mson t ndihet fajtor.
Nse nj fmij jeton n toleranc, mson t jet i durueshm.
Nse nj fmij jeton n inkurajim, mson t ket besim.
Nse nj fmij jeton n lavdrim, mson t vlersoj.
Nse nj fmij jeton n iltrsi, mson drejtsin.
Nse nj fmij jeton n siguri, mson t ket besnikri.
Nse nj fmij jeton n pranim dhe n miqsi, mson t gjej dashurin n bot.
LITERATURA
Brestovci, B. Metodologjia krkimore-shkencore, material pr student, viti shkollor 2009/2010,
(pjesa e par).
Brestovci, B. Metodologjia krkimore-shkencore, material pr student, viti shkollor 2009/2010,
(pjesa e dyt).
Buljubai Kuzmanovi. V., Luka., M: Evaluacija odgojno-obrazovnog programa ivjeti bez nasilja,
str. 337-346. Zbornik radova sa skupa Nasilje nad djecom i meu djecom; 337-340 (2008.) Osijek.
129
Pr dhunn flasin: Kovo, I. Vukadin, T. Ljubina, Golub, i Damjanovi,D: Nasilna viktimizacija djece
u Hrvatskoj stanje i trendovi, str. 249.-266. Zbornik radova sa skupa Nasilje nad djecom i meu
djecom; (2008.) Osijek.
Pr ngacmimin jan br studime t mdha nga qendra pr siguri dhe psikolog t
njohur: (National resource center for safe schools-NTCSS, Hoover and Oliver Skiba and Fontanini).
Pr dhunn, inteligjencn dhe adoleshencn kan dhn mendime edhe shum psikolog dhe autor
t ndryshm: Velki, T Hajncl L, Taki V, Krautzeka S, Pojavnost nasilja meu srednjokolcima, str.
277. Zbornik radova sa skupa Nasilje nad djecom i meu djecom;(2008.) Osijek.
http://www.edu.gov.on.ca/eng/document/policy/vfreeng.html#
UNICEF-i, 2005, Hulumtimi i dhuns ndaj fmijve n shkollat e Kosovs, (2005) Prishtin.
XHOMARA, N. Prgjegjs i Kshillimit Pedagogjik Material didaktik n ndihm t msuesve, faqe
54, 55, ZA Mat, (2009) Tiran.
130
TITULLI: BASHKPUNIMI
INSTITUCIONAL NDRMJET
POLICIS DHE SHRBIMEVE
SOCIALE: NJ THEKS T VEANT
N PARANDALIMIN E ABUZIMIT T
FMIJVE
Author:
Enkeleda FEJZULLA, MA
Second Lecturer at Department of Education and Psychology, Faculty of Social Sciences,
University of Tirana
enkeledafejzulla@gmail.com
There is an increasing anticipation for combined

action between the social services and the police
to deal with child abuse prevention and to prevail
over professional and other antagonistic obstacles.
In order to provide effective interventions for children
exposed to abuse of all kinds, multidisciplinary
agencies should work together to recognize
the needs of these children. Together, they are
competent to handle the complexity of the abuse and
its impact on children. United through a partnership,
each agency can benefit from each other by means
of allocation of duties as a consequence overcoming
barriers. The papr used United Nations Convention
of the Right of Children (CRC) as a theoretical
base and data had been collected from analytical
review of available literature on child rights and child
abuse prevention strategies in Albania along with
government and international organizations reports

regarding this matter. The aim of the study was
to explore the working relationships between the
Police and Social Services, the two main agencies
in collaboration. It was discovered that there is a
mismatch between the two laws governing the two
agencies, thus leading to challenges in coordinating
the two separate sets of rules governing the two
agencies in cooperation. Through communication,
information sharing, informal working relationships,
partners are able to overcome their challenges.
However, the dilemma remains to study how to
make things work easily for the children benefit.
Key words: Child abuse prevention, the Police, the
Social Services, Collaboration, Convention of the
rights of children,
1. Hyrje
Ka nj rritje t prpjekjeve t prbashkta mes
shrbimeve sociale dhe policis pr t punuar ndaj
dhuns kundr fmijve dhe pr tù vendosur mbi

pengesat e tyre profesionale dhe ato antagoniste
131
(Mullender, 1996). N trsi, arsyetimi pr prpjekjet

e prbashkta pr t arritur kt bashkpunim
sht i frytshm dhe kufizon ndrhyrjet, duke
mbizotruar mbi shprbrjen e shrbimeve dhe
marrin masa pr shumllojshmrin e nevojave q
kan viktimiat (Lewis, 2000). Shrbimet Sociale
jan zakonisht institucioni qndror n sistemin e
mbrojtjes s fmijve. Shpesh ato nuk luajn rolin
kryesor n koordinimin e t gjitha shrbimeve ku
prfshihen disiplina t shumta, t cilat kan t
bjn me parandalimin e dhuns ndaj fmijve duke
krijuar kshtu marrdhnie kontraktuale (Smith,
Amandamentin Nickles, Mulmat dhe Davies, 2001).
Policia luan nj rol jetik pasi ata veprojn si institucion
mbrojts i gjith sistemit t drejtsis penale, ofrojn
shrbime kritike ligjore dhe personale pr viktimat,
si dhe i referojn ata drejt shrbimeve sociale dhe
mjeksore (Heise, 1998).
Ndrsa t gjitha qeverit kan shrbime dhe
programe pr tiu prgjigjur fmijve viktima t
dhuns dhe shum prej tyre jan mjaft efektive kto prgjigje mund t prmirsohen nga koordinimi
mes agjencive multi-disiplinore (Qeveria Australiane
2009).
Shrbimet jan t drejtuara shpesh ndaj fmijs
viktims s dhuns dhe dhunuesit megjithat,
kta fmij vulnerabl mund t ndihmohen prmes
ndrhyrjes s hershm si nga policia dhe nga
shrbimet sociale. Policia e vetme nuk mund
t ndihmojn fmijt t ekspozuar ndaj dhuns,
megjithat ata mund t funksionojn si nj agjent

jetik, pr t dalluar fmijt n nevoj pr shrbime
sociale dhe pr shrbime t shndetit mendor.
Parandalimi dhuns krkon njohjen e ndrvarsis
ndrmjet ndrhyrjes ligjore pr veprn kriminale
dhe ndrhyrjes sociale, q prbn punn e policis
dhe t shrbimeve sociale n veanti (Danis, 2003).
Integrimi i ktij lloji mund t arrihet s bashku me
nj shumllojshmri t metodave q shtrihen nga
kontrolli n dhembshuri. N kontroll - pika kryesore
sht n veprimet e destinuara pr kriminalizimin e
dhuns ndaj fmijs. N t kundrtn, n nj qasje
t orientuar nga dhembshuria, parimi prfundimtar
sht se ndrhyrja e dhuns nga fmijve duhet t
prqendrohen n veprimet me orientim social dhe
individual (Gelles, 1997).
Rrjedhimisht synimi i studimit krkimor i cili krkon
hulumtimin e bashkpunimit ndrinstitucional
ndrmjet policis dhe shrbimeve sociale pr t
prmbushur nevojat e fmijve t ekspozuar ndaj
dhuns, krkon ti prgjigjet pyetjes krkimore:
A ekziston bashkpunimi insitutcional midis policis
dhe shrbimeve sociale pr t parandaluar dhunn
ndaj fmijve?
Duke u fokusuar tek identifikimi i faktorve q
mundsojn kto institucione t punojn s bashku
me sukses n faza t ndryshme t planifikimit,
vlersimit, ofrimin e shrbimeve dhe shqyrtimin e
rasteve t dhuns ndaj fmijve.
2. Materiali dhe metodologjia

Eksperienca disa vjeare n fushn e shrbimeve
sociale, si inspektore te sektorit i fmijve pran
Shrbimit Social Shtetror, psikologe n gjykat
dhe n rastet e intervistimit t t miturve n rajonet
e policis, m ka dhn mundsin t vzhgoj nga
afr natyrn e ktij bashkpunimi institucional. Ky
ka qn nj katalizator dhe nj burim i vlefshm pr
zhvillimin e ktij punimi.
Punimi sht bazuar n shqyrtimin analitik t
literaturs si dhe nga metoda e vzhgimit si nj
strategji krkimore. Pr t gjetur prgjigjen e pyetjes
132
krkimore kam filluar krkimin e artikujeve dhe

botimeve t botuar n lidhje me t drejtat e fmijve
n Shqipri nga shtatori i 2008 deri n shkurt 2012,
sht punuar edhe me artikuj gazetash gjithashtu.
Kam shqyrtuar strategjit e MPCSSHB, Shrbimit
Social Shtetor, Ministris s Brendshme, Drejtoris
s Prgjithshme t Policis mbi dhunn kundr
fmijve, politikat mbi t drejtat e fmijve, raportet
statistikore t qeveris rreth fmijve t dhunuar s
bashku me raportet e UNICEF-it, Terre des hommes
Albania dhe Save the Children Albania, etj.
Jan shqyrtuar punimet dhe botimet mbi parandalimin

e dhuns ndaj fmijve n bot, kjo pr t kuptuar
konkestin e dhuns ndaj fmijve dhe theksi i sht
dhn n zonn e Ballkanit dhe situata e vendeve t

tjera n zhvillim.
Tek mangsit e punimit mund t listoj kohn e limituar n dizpozicion pr shkak t afateve te vendosuara
paraprakisht.
3. Rezultatet
Konventa mbi t Drejtat e Fmijs (KDF), e miratuar
nga Kombet e Bashkuara n vitin 1989, ka luajtur
nj ndikim t rndsishm n promovimin, nxitjet
n krkimin shkencor, legjislacionin, brjen e
politikave dhe masave t ndryshme t ndrmarra
pr realizimin e t drejtave t fmijve. Hetimet mbi
parandalimin e dhuns ndaj fmijve t cilat prfshij
institucione t ndryshme, tregon q shpesh mungon
koordinim, i cili mund t shkaktojn trauma shtes
dhe prkeqsojn stresin e viktimave (Rasmusson
2010).
e informacionit, n ndikimin e bashkpunimit ,

dhe sjell nj rnie n efikasitetin e zgjidhjes s
problemit t kombinuar. Mohr dhe Spekman, (1994)
propozojn q pasi sht arritur besimi, institucionet
zbulojn se prpjekjet e kombinuara do t ken
sukses q kalon at q do institucion do t arrij
nse ndrmerre ekskluzivisht vetm interesi e vet.
Rezultatet flasin mbi rndsin e komunikimit

efektiv dhe shkmbimin e informacionit, vendosur
mbi bazn e faktit q t dy institucionet t njohin
punn e njri-tjetrit n mnyr q t jen n gjendje
t kuptojn dhe t vlersojm kompetenc e njritjetrit. Mungesa e njohurive n lidhje me punt e
tyre gjithashtu shkakton mosbesim n kompetencat
q ata shfaqin.
N baz t ligjit shqiptar shrbimi social sht i

detyruar t punoj s bashku me insitucionet e
tjera pr t prmbushur nevojat e fmijve viktima
t dhuns. Gjithashtu, policia sht e detyruara t
raportojn tek shrbimet sociale shenja t abuzimit
t fmijve n nj vend t krimit. Ata duhet t
raportojn se ka nj fmij, i cili mund t jet n
rrezik. Marrdhniet midis instuticioneve jan t
ndikuar edhe nprmjet nj dizajni t lidhur me nj
kontrat, e cila sht nj grup besimesh n lidhje
me detyrimet reciproke midis instuticioneve t
ndryshme.
Gjetjet e msiprme pr mungesn e njohurive n

punt e tyre dhe besimit n kompetencn q ata
shfaqin jan mbshtetur nga Shklar, (1984) n
Gambetta, (2000) me pretendimin se gjndja e t
qnurit i pandrgjegjshm apo i pasigurt n lidhje
me veprimet e njerzve t tjer sht me rndsi
jetike pr konceptin e besimit.
Rezultatet kan theksuar se motivimi pr nj qasje

t koordinuar ishte pr shkak t faktit se shrbimet
sociale vetm nuk jan t majftueshme t plotsuar
nevojat e fmijve viktimave t dhuns. Dhuna ndaj
fmijve ndikon si n institucionet gjyqsore dhe
sociale t tilla si kujdesi shndetsor dhe institucione
t tjera.
Ajo sht e lidhur me kufij t aftsis son pr t

arritur nj kuptim t plot t t tjerve, synimet e
tyre, reagimet e tyre ndaj ndryshimeve t prodhuara
nga brnda dhe jasht. Besimi sht nj reagim
krejtsisht i kujdesshm dhe delikate i mungess
s njohurive tona, nj mnyr q ka t bjn me
pamundsin pr t parashikuar problemet ose
pengesat e mundshme n t ardhmen. Ndrsa
(Spekman, 1994) argumenton se mungesa e
besimit do t jet e dmshme pr shkmbimin
Objektivi kryesor n prdorimin e nj prgjigje

t koordinuar sht pr t par figurn si t tr
dhe t vendos se kush bn far, pr t siguruar
q prgjegjsit shtrihen mbi njerzit e duhur me
kompetencn e duhur dhe shmang mbivendosjen
e shrbimeve.
Arsyeja pse policia dhe shrbimet sociale punojn
s bashku sht sigurisht pr t br n mnyr q
fmijt t ken kujdesin m mir t mundshm,
se ata do t ndihmohen n mnyrn m t mir
133
t mundshme dhe sigurisht q do t thot se ata

duhet t bashkpunojn me njr-tjetrin duke dhn
informacion, dhe duke bashkrenduar kur flasin me
fmijt n mnyr q ata nuk do t ken nevoj t
takojn shum njerz.
Bashhkpunimi i policis dhe shrbimeve sociale

mbshtetur n ideologjin, vendimmarrje, dhe ligjet
jan shum jetike pr sa i prket lufts kundr
dhuns ndaj fmijve, prandaj dhe nj bashkpunimi
i tyre sht mjaft i rndsishm. Praktikat n realitet
tregojn nj zbatim tjetr t tyre.
4. Diskutimet
Vzhgimet treguan se shumica e drejtorive t policis
i njoftojn shrbimet sociale kur ka fmij t mitur
t prfshir. Prve ktij studimi, raportet tregojn
gjithashtu se policia sht e detyruar me ligj t
raportojn t gjitha rastet e abuzimit t fmijve tek
shrbimet sociale. Ka nj politik t ndjekur nga
departamentet e policis pr t hetuar nse ndonj
fmij sht i ekspozuar ndaj dhuns. Kjo tregoi se
ka prpjekje t bra nga departamentet e policis
n Shqipri pr t prmbushur nevojat e fmijve
t ekspozuar ndaj dhuns. Megjithat, studimi
tregoi gjithashtu se shumica e rajoneve t policis
nuk japin informacionin e nevojshm duke shpjeguar
alterantivat q jan n dispozicion nga organizata t
tjera pr fmijt e dhunuar.
Nocioni i puns s prbashkt sht tem
themelore e diskutimit n konferencat, intervista q
jan mbajtur me t gjith profesionistt q punojn
pr organizatat e ndryshme ndrkombtare. N
prputhje me hulumtimet n kt studim ekziston
perceptimi se ekziston nj mosprputhje n dy ligjet
q rregullojn shrbimet sociale dhe polics.
Fakti q dhuna kundr fmijve sht sfid e
veanta pr t dy institucionet nuk sht nj gjetje
unik i ktij studimi (Lloyd dhe Burman, 1996). Jan
dy ligje, strategji t ndryshme q n t vrtet nuk
bashkpunojn s bashku duke shkaktuar pengesa

n koordinim kryesor mes dy institucioneve. Kjo
sht pohuar t jet shkaku, edhe pse pjesrisht,
institucionet kan misione t ndryshme organizative.
Shrbimet sociale pr shkak t mirqenies s saj,
n vend se t prqndrohet n aspektin penale t
dhuns, pranon nj standard t ndryshm t provave
nga ato t pranuara nga departamenti i policis. Pr
shembull ata mund t marrin nj fmij nga nj
shtpi nn dyshimin se fmija sht duke u abuzuar,
veanrisht aty ku situata sht e rrezikshme, dhe
nuk ju duhet asgj pr tà provuar ndrsa policis i
duhen fakte pr tà provuar dhunn.
Megjithat n rastet kur hetimi policor dshton pr
t provuar se nuk po dhunohet, forca institucionale
e shrbimeve sociale sht e kufizuar dhe sht aq
e fuqishm q do t thot dshtimin pr t marr n
mbrojtje fmijn q sht duke u dhunuar, ky sht
nj nga elementet e ligjit q e bjn komplekse,
zbatimin dhe implementimin e ligjit t s drejts.
Pr kt arsye, kritikt e sundimit t ligjit t till si
Fuller (1963), kan krijuar dallime dhe rekomandime
q shoqrit duhet t arrijn nj ekuilibr mes
objektivave t ndryshme n elementet e sundimit
t ligjit.
5. Konkluzionet
Konkluzioni kryesor pr kt studim ishte
mosprputhja mes dy ligjeve q rregullojn punn
e policis dhe shrbimeve sociale, duke uar
kshtu n nj sfid koordinimin e dy grupeve t
veanta t rregullave q drejtojn autoritetet e
ndryshme n bashkpunim. Megjithat, studimi
zbuloi se nprmjet komunikimit, shkmbimin e
134
informacionit, net-worket joformale sociale midis

partnerve, insitucionet jan n gjendje pr t
kaprcyer pengesat e bashkpunimit. N mnyr
q bashkpunimi t ket arritje Mohr dhe Spekman,
(1994) thon se komunikimi efektiv midis partnerve
sht thelbsore. Cilsia e informacionit sht nj
element kryesor i bartjes s informacionit.
Cilsia prfshin veori t tilla si saktsin,

mjaftueshmrin, dhe besueshmrin e informacionit
q jepet. Koha e duhur, informata t sakta dhe
rilevante, jan t nevojshme pr t arritur objektivat
e partneritetit. Shkmbimin e informacionit dhe duke
njohur n rregulloren/ ligjin e funksionimit t njritjetrit; partnert duhet t jen kompetente pr t
vepruar n mnyr autonome q marrdhniet t
ruhen me kalimin e kohs. Prve ksaj Adler dhe
Kwon (2002) argumentojn se pr t arritur nivele
t larta t bashkpunimit midis insitucioneve duhet
t ndrtohen marrdhnie t forta pune n baz t
lidhjeve shoqrore, si dhe nprmjet marrdhnieve
t mira jozartare pune.
Nprmjet marrdhnieve t mira t puns
informale partnert jan n gjendje ti ofrojn njritjetrit, besimin, respektin dhe faljen t cilat jan
burime t vlefshme n ndrtimin e partneriteteve
bashkpunuese. N kt rast kapitali shoqror si nj

element teorik, i prfaqsuara nga normat shoqrore
q fillon nga normat formale deri tek ato informale
integrohen pr objektivin e prbashkt.
Nga kto perspektiva mund t konkludohet se
lnda e par pr bashkpunim jan njerzit q
ojn prpara nj partneritet. Bashkpunimet me
antart e ndryshm, ku personalitete e tyre,
aftsit, dhe pikpamjet, mund t sjellin ndikim
t dukshm dhe prbjn mundsin maksimale
pr parandalimin dhe pr t ndihmuar fmijt t
ekspozuar ndaj dhuns (Lasker, Weiss dhe Miller
2001). Megjithat, dallimet n vendimmarrje,
ideologjit dhe mosprputhje n ligjet e bn tepr
t vshtir pr policin dhe shrbimet sociale pr
t bashkpunuar kshtu pyetja krkimore pr kt
studim mbetet.
6. Referencat
1. Bryman, Alan, 2004, Social Research Methods,

Oxford University Press, Oxford
on the Rights of the Child, The International Journal

of Childrens Rights, Vol. 12, p. 139-167
2. Connolly, M., & Enne, J., 1996, Children out

of place, Childhood: A Global Journal of Child
Research, Vol. 3, p. 131-145
7. The Daily Star, 2009, Sufferings of our children,

published on April 22, 2009.
3. CRC, 1989, Convention on the Rights of the Child,

Office of the United Nations High Commissioner for
Human Rights http://2.ohchr.org/english/la/
crc.htm accessed on 9th November,2012
4. Melton, Gary B., 1991, PRESERVING THE
DIGNITY OF CHILDREN AROUND THE ORLD:
THE U. N. CONVENTION ON THE RIGHTS OF
THE CHILD, Child Abuse & Neglect, Vol. 15, p.
343-350
5. Silverman, David, editor, 2004, Qualitative
Research: Theory, Method and Practice, Sage
London.
http://.thedailystar.net/neDesign/nesdetails.php?nid=85028
8. UNICEF, 2008a, Convention on the Rights of
Child http://.unicef.org/crc/ accessed on
November 10, 2012
9. Gambetta, D. (2000) Making and Breaking
Cooperative Relations, electronic edition, Department
of Sociology, University of Oxford, chapter 13, pp.
213-237
10. Huxham, C. Vangen, S.E (2005) Managing to
Collaborate: The Theory and Practice of Collaborative
Advantage. Routledge Taylor and Francis Group
6. Tobin, John, 2004, Partners orth courting: The

relationship beteen the media and the Convention
135
Referencat ne Web
http://www.asp.gov.al/index.php?option=com_content&vie=category&id=62&Itemid=171&lang=sq
http://www.qpz.gov.al/doc.jsp?doc=docs/Ligj%20Nr%209749%20Dat%C3%AB%2004-05-2007.htm
http://www.qpz.gov.al/doc.jsp?doc=docs/Ligj%20Nr%207504%20Dat%C3%AB%2030-07-1991.htm
http://www.qpz.gov.al/doc.jsp?doc=docs/Vendim%20Nr%20763%20Dat%C3%AB%2011-06-2009.htm
http://www.ohchr.org/english/bodies/crc/crcwg60.htm
136
PRQASJA MULTIDISIPLINARE PRMES

MODELIT T NJSIVE PR MBROJTJEN
E FMIJVE SI NJ METOD PR
IDENTIFIKIMIN E HERSHM DHE
PARANDALIMIN E DHUNS NDAJ FMIJVE
Enkelejda LOPARI MPS
Terre des homes Albania
Info@tdhalbania.org; enkelejda.lopari@tdhalbania.org
Fjalt kyc : prqasje multidisiplinare, manaxhim rasti, grup multidisiplinar, identifikim i hershm, rast n
rrezik.
Abstrakt
Ligji pr Mbrojtjen e t Drejtave t Fmijve n Shqipri
nr.10347 (Fletore Zyrtare, Rep.Shqipris, 2010)
hedh bazat pr ngritjen dhe funksionimin e nj sistemi
pr mbrojtjen e fmijve pasi parashikon ngritjen e
mekanizmave shtetror n nivel lokal, rajonal dhe
kombtar pr t realizuar identifikimin dhe adresimin e
rasteve n rrezik dhe t abuzimit1 ndaj fmijve. Modeli
i Njsis pr Mbrojtjen e Fmijve prezantuar fillimisht
nga organizatat jo fitimprurse sht vlersuar dhe m
pas integruar si nj model statutor dhe institucional i
cili sht duke u krijuar n t gjitha njsit e pushtetit
vendor n Shqipri. Agjencia pr Mbrojtjen e t Drejtave
t Fmijve raporton se deri n shtator 2012 jan
ngritur 64 Njsi2. Pr Mbrojtjen e Fmijve n t gjith
territorin e Shqiprsi duke prfaqsuar fillesat e nj
modeli sistemik institucional t mbrojtjes s fmijve.
Ky model tashm i provuar si nj model efektiv
(Westwater G., 2009) n identifikimin dhe trajtimin
e rasteve n rrezik dhe q prjetojn abuzimin, ka
prqafuar prqasjen multidisiplinare n mnyrn e
trajtimit t rasteve t fmijve t abuzuar. Ky punim
fokusohet t sjell nj analiz kritike pikrisht n
rishikimin e praktiks aktuale t ndrhyrjes prmes

modelit t Njsive pr Mbrojtjen e Fmijve dhe
reflekton sesi prqasja multidisiplinare e adoptuar n
manaxhimin e rastit n rrezik, mund t shndrrohet
n nj prqasje t prbashkt sistemike n
identifikimin e hershm t rreziqeve q mund t
cojn n abuzimin e fmijve n rastet e fmijve
dhe familjeve n nevoj dhe si rezultat n nj model
pr t ndrhyr hert n koh pr t reduktuar
rrezikun ndaj fmijs dhe familjes.
Metodologjia e punimit kombinon rishikimin t disa
praktikave ndrkombtare dhe analizs s praktiks
aktuale t Njsive pr Mbrojtjen e Fmijve
prmes dhjet rasteve studimore. Njkohsisht,
punimi reflekton pr sfidat, prfitimet dhe ofron
sugjerime sesi prafrimi i prqasjes multidisiplinare
n identifkimin e hershm t faktorve t rrezikut
mund t promovohet si nj prqasje e prbashkt
sistemike, si rezultat, mund t ndikoj n rritjen
e vmendjes dhe ndjeshmris s ofruesve t
shrbimeve baz t tilla si ato shndetsore, ligjore,
arsimore dhe sociale ndaj fmijve n rrezik.
137
Parandalimi i Abuzimit dhe Sistemi i Mbrojtjes s Fmijve

Abuzimi dhe neglizhimi i fmijve ndodh n familje,
shkoll dhe komunitetin e gjer pavarsisht nga
statusi social dhe ekonomik, mosha, gjinia, besimi
fetar, grupi etnik, origjina apo vendbanimi i fmijs.
Sipas modelit ekologjik, nuk ka nj shkak t vetm
t prcaktuar pr abuzimin ndaj fmijve, ndrkoh
q ka nj mendim t prbashkt q rastet m t
shpeshta vijn si rezultat i kombinimit t faktorve t
lidhur me fmijn si individ, me familjen, komunitetin
dhe faktort strukturor t shoqris (WHO, 2001).
Megjithat prezenca vetm e ktyre faktorve nuk
mjafton q nj situat abuzive t ndodh. E thn
ndryshe, prezenca e faktorve t njohur t rrezikut
jo gjithmon on n dhun ndaj fmijve dhe
faktort t cilt mund t ndikojn tek nj fmij jo

domosdoshmrisht ndikon nj fmij tjetr.
Parandalimi i abuzimit t fmijve ka marr forma
t ndryshme q kur C.Henry Kempe n vitin 1960
identifikoi sindromn e fmijs s rrahur (Kempe
H., 1985). Politikant, hartuesit dhe zbatuesit e
legjislacioneve, ofruesit e shrbimeve si dhe shoqria
civile e angazhuar n kt fush shpesh her e
ka patur shum t vshtir t identifkoj mnyra
efektive pr t parandaluar dhunn ndaj fmijve si
dhe institucionalizimin e ktyre praktikave si pjes e
sistemit t mbrojtjes s fmijve. Termi parandalim
ka kuptime t ndryshme. Fjalori i Gjuhs s Sotme
Shqipe (2006) e prcakton n kt mnyr:
PARANDALOJ kal.
Marr masa q m par pr t ndaluar dika t keqe q t shfaqet a t zhvillohet m tej. Masa pr
t parandaluar nj smundje. Puna pr t parandaluar dmet (krimet, aksidentet).
Parandalimi i veprimeve, sjelljeve dhe faktorve
t padshirueshm dhe t dmshm n fushn
e mbrojtjes s fmijve ka rndsi pasi jo vetm
shpton jetn e fmijs, zhvillimin dhe mirqnien
si n terma afatshkurtr dhe n terma afatgjat,
por njkohsisht parandalimi kursen mjaft burime
njerzore dhe financiare. Ndonse sht trsisht e
pamundur q t eleminohen t gjitha llojet e sjelljeve
dhe veprimeve t cilat kan pasoja negative dhe
tragjike pr fmijn, sht trsisht e mundur q t
reduktohen ndjeshm faktort q rrezikojn familjen
dhe fmijn. Gjithashtu sht e mundur q sistemi
i mbrojtjes sociale dhe i mbrojtjes s fmijve t
mund t frenojn kto faktor n stadet e hershme
kur fmija dhe familja jan n nevoj dhe ende nuk
kan kaluar n ciklin e rrezikut. Dhuna ndaj fmijve
sht mjaft komplekse dhe si e till krkon ndrhyrje
komplekse.
Mbrojtja sociale prfshin nj sr ndrhyrjesh
pr t zbutur deprivimin social dhe ekonomik dhe
bazohet n identifikimin e llojeve t ndryshme t
vulnerabilitetit dhe rreziqeve, dhe mnyra sesi kto
zhvillohen prgjat gjith ciklit t jets. Kjo sugjeron
138
se vetm nprmjet nj vlersimi t kujdesshm t t

gjitha llojeve t cenueshmris dhe rreziqeve, duke
mbajtur n konsiderat zhvillimin e kapaciteteve
t fmijve, sht e mundshme q do shok i cili
zvoglon kapacitetin e prindrve dhe kujdestarve
pr t siguruar nevojat themelore t familjes do t
shkaktojn pasoja q rndojn mbi fmijt (Laci V.,
Lopari E., 2010).
Neni 19 i Konvents s Kombeve t Bashkuara
pr t Drejtat e Fmijs prbn nj ndr nenet
themelore n prcaktimin e konceptit t mbrojtjes
s fmijve. Ky nen prcakton jo vetm kategorit
e dmit nga i cili duhen t mbrohen fmijt, por
njkohsisht specifikon hapat dhe masat dhe mjetet
konkrete q duhen ndrmarr nga shtetet pr t
siguruar kt mbrojtje dhe pr t ndihmuar fmijn
pr t kaluar kt situat. Gjithnj e m shum,
modelet dhe praktikat pozitive tregojn se fenomeni i
dhuns ndaj fmijve si nj fenomen mjaft kompleks
duhet t adresohet prmes nj qasje sistemike.
Zhvillimi i sistemit t mbrojtjes s fmijve n Shqipri,
prfshin nj sr ligjesh, politikash, rregullash dhe
shrbimesh t nevojshme - sidomos pr mirqenien,

edukimin, shndetin, sigurin dhe n sistemin e
drejtsis - n mnyr q t parandaloj dhe ti
prgjigjet cnimit t mbrojtjes s tyre. Ky sistem nuk
duhet t adresoj dhunn n momentin q ndodh
por njkohsisht duhet t arrij t parandaloj n
momentin kur dyshohet ose ekzistojn faktor
rreziku t cilt mund ta vendosin fmijn n rrezik.
Pra prfshin dhe funksionin parandalues dhe t
ndrhyrjes s hershme n mjedisin ku fmija jeton
dhe rritet n mnyr q t siguroj qndrueshmri
dhe siguri t ktij mjedisi.
N skemn 1, jepet n mnyr skematike lidhja mes
sistemit t prkujdesit shoqror dhe shrbimeve
pr mbrojtjen e fmijve. Faktet dhe evidencat
nga realiteti n Shqipri ndonse jan ende t
fragmentuara dhe t pa studiuara n mnyr
sistematike sjellin shum shembuj pozitiv sesi
n rastet kur sistemi i mbrojtjes shoqrore dhe i
shrbimeve sociale, mjeksore, arsimore e t tjera
reagon hert n koh, mund t parandaloj rreziqet
ndaj fmijs dhe si rezultat dhunn ndaj fmijve.
Gjithnj e m tepr, modelet dhe praktikat pozitive

po synojn q mes mbrojtjes sociale dhe mbrojtjes
s fmijve t krijohen sa m tepr marrdhnie t
Sistem et e p rkujde sit sh oq ror p r f m ij t d h e fam ilje t
Niveli primar
UNIVERSAL
K UA D R I LIG JO R D H E I
P O LITIK AV E
Niveliterciar
Niveli sekondar
INDIVIDUAL
I TARGETUAR
Edu kim , In fo r m im ,
dh e n d rgje gj sim
Sh rbim e t p r
m bro jtje n e
f m ij ve
M b sh te tje e
fam ilje s Nd rh y r jet e
h e rsh m e
M b sh te tje
in te n sive e
fam ilje s
P rk u jd e s
jash t sh t pis
VA ZH D IM E S IA E PE R K U JD E S IT
Intensiteti i rrezikut
K ER K IM I D HE A NA LIZ A
Skema 1.(UNICEF)
integruara ku njra mund t influencoj tjetrn dhe

anasjelltas.
Krijimi i marrdhnieve sinergjike mes ktyre dy
sistemeve influencon pozitivisht dhe n aspektin e
parandalimit t dhuns ndaj fmijve sic ka treguar
dhe praktika ndrkombtare.
Modele pozitive nga praktika ndrkombtare q promovojn parandalimin

Ekziston nj marrveshje e gjer mes studiuesve se
mnyra m e mir pr t mbrojtur fmijt sht q t
parandalohet dhuna dhe neglizhimi dhe fmija dhe
familja t mbshteten me programe ndihm prpara
se problemi t shndrrohet n situat krize. Rishikimi
i literaturs kryesore n vendet si Australia, Shtetet e
Bashkuara t Ameriks dhe Anglia, sugjeron se kjo
mund t arrihet nse ofruesit e shrbimeve baz, t
tila si: shrbimet shndetsore, shrbimet sociale,
shrbimet e punsimit, shrbimet e asistencs
ekonomike, gjendja civile, shkolla e t tjera si kto
t cilat jan n kontakt t rregullt me fmijn dhe
familjen kan dshir dhe marrin prgjegjsin pr
t identifkuar dhe pr tiu prgjigjur hert n koh
nevojave t fmijs dhe familjes (ARACY, 2010).
Prgjat viteve jan zhvilluar nj sr modelesh teorike
dhe konceptuale t cilat ndihmojn pr t analizuar
sesi strukturat e shrbimeve sociale dhe t mbrojtjes
sociale mund ti shrbejn m mir targetimit t
nevojave t familjeve n nevoj, si dhe t ofrojn ide
pr rishikimin e ktyre shrbimeve pr tiu prgjigjur sa
m mir problemit. Disa nga modelet m t njohura

prfshijn: kornizn ekologjike zhvillimore, modelin e
parandalimit t krimit situacional, teorin e atashimit,
teorin e traums, teorin e zhvillimit t fmijs, teorin
zhvillimore psikopatologjike, teorina mbi prkatsin
gjinore, modelin e shndetit public, modelet e
prfshirjes terapeutike (Hunter, 2011). Kto modele
jan huazuar kryesisht nga fusha e shndetit mendor,
fusha e shndetit publik dhe edukimit.
Modeli i shndetit publik ofron nj korniz konceptuale
e cila nse do t realizohej, mund t zhvendos
funksionin e sistemit t mbrojtjes s fmijve m
tepr drejt parandalimit dhe bashkpunimit me
sistemet e tjera. Ky model e koncepton sistemin
e mbrojtjes s fmijve n tre nivele: a) parsor,
b) dytsor dhe c) tretsor, duke e paralelizuar me
nivelet e sistemit shndetsor.
N nivelin parsor prfshihen programet dhe
ndrhyrjet t cilat targetojn gjith komunitetin ose
familjet n mnyr q t aksesojn shrbimet baz
139
Vazhdimsia e Shrbimeve
Shprndarja e Shrbimeve
sipas ktij Modelit t Shndetit Publik
Shrbime Tretsore
SHRBIME
DYTSORE
Shrbime dytsore
Shrbime Parsore
SHRBIME PARSORE
DO FMIJ
dhe burimet e domosdoshme pr t siguruar cilsi

jetse si dhe q mund t kontribuojn potencialisht
n abuzimin ndaj fmijve. N nivelin dytsor ose
ndrhyrjet e fokusura prfshihen programet pr
familjet n nevoj, pr fmijt t cilt jan n rrezik
pr abuzim- si psh fmijt me nevoja t vecanta,
aftsi t kufizuara, pa prindr t cilt jan n
nevoj pr m tepr mbshtetje. N nivelin tretsor
prfshihen familjet dhe fmijt t cilt jan n
situat dhune. Kto ndrhyrje synojn t reduktojn
ndikimin afat-gjat t abuzimit dhe t parandalojn
riprsritjen e abuzimit. Ktu prfshihen shrbimet
statutore pr kujdesin dhe mbrojtjen e fmijve.
Pra, n modelin e shndetit publik, shrbimet pr
mbrojtjen e fmijve, sic sht modeli i Njsive pr
Mbrojtjen e Fmijve t ndrtuar tashm n Shqipri
jan nj nga komponentt e sistemit q mbron
fmijt. Baum (1998) evidenton tre parime kryesore
t modelit t shndetit publik: a) Fokusi tek popullata
si entitet. Theksi tek strategjit e promocionit dhe
parandalimit n nivel popullate; b) Zhvillimi i nj
sistemi shndetsor q ti prgjigjet problemeve
apo manifestimeve t ndryshme t shndetit t nj
popullate; c) m tepr fokus tek adresimi i rrnjve
t faktorve social, ekonomik, biologjik, gjenetik,
mjedisor, kulturor si dhe n pasojat e tyre n t
gjith popullatn.
Ky punim nuk synon t eksploroj n thellsi qasjen

e shndetit publik megjithat sht pr tu theksuar
se n disa nga vendet m t zhvilluara si n Amerik,
Australi dhe n Angli, kjo qasje sht promovuar
dhe zhvilluar si nj nga modelet m pozitive pr t
konceptuar ndrhyrjet n fushn e mbrojtjes s
fmijve pasi thekson si aspektin parandalues t
problemit dhe at trajtues. Kjo do t thot q kur ky
model zbatohet n fushn e mbrojtjes s fmijve,
ather flet pr krijimin e nj sistemi t shrbimeve
n vazhdimsi i cili sht lehtsisht i aksesueshm
nga t gjith dhe ku shrbimet sociale, mjeksore,
arsimore, ligjore jan t ndrlidhura n zinxhir dhe
prmbushin nevojat e fmijs apo familjes sipas
nivelit t ndrhyrjes.
Modeli i shndetit publik n adresimin e dhuns
ndaj fmijve sht adoptuar gjersisht n kto
vende t zhvilluara dhe n thelb ky model krkon
q shtetet dhe qeverit t fillojn t planifikojn
m tepr burime njerzore dhe financiare n nivelin
parsor dhe dytsor si dhe t riprshtasin prqasjet
e ndrhyrjeve t shrbimeve t ndryshme n mnyr
t till q t funksionojn si nj filtr apo rrjet ku
identifikimi i nevojave dhe rreziqeve pr familjen dhe
fmijn t realizohet hert n koh dhe t arrihet
t parandalohet. Disa programe t njohura dhe t
zhvilluara si rezultat i prqasjs s ktij modeli jan:
programet e prindrimit, programet e fuqizimit t
familjes, programet e edukimit dhe informimit t
hershm pr dhunn ndaj fmijve, programet e
vizitave n familje t punonjsve social dhe ndjekjes
s mirrritjes s fmijs krah pr krah me personelin
shndetsor etj. Megjithat, ky model ka kufizimet e
veta dhe ende nuk jan prodhuar fakte dhe evidenca
t sakta pr t par efektivitetin e ktyre ndrhyrjeve
(Hunter, 2011).
Modeli i Manaxhimit t Rastit prmes Modeli i NjMF-s si pjes thelbsore e prqasjes

sistemike (rishikim i praktiks aktuale t NjMF-ve)
Themeluar n nivelin e qeverisjes vendore, Njsia
pr Mbrojtjen e Fmijve sht nj ofrues publik
i shrbimeve sociale pr fmijt n rrezik ose q
prjetojn situata dhune, me qllim koordinimine
140
prgjigjeve dhe veprimeve ndaj rreziqeve t tilla

si, abuzimi dhe shfrytzimi keqtrajtimi i fmijve.
Njsia pr Mbrojtjen e Fmijve, sht nj struktur
administrative e Zyrs pr Ndihmn Ekonomike
dhe Prkujdesin Social dhe n kt moment ka nj

punonjs social i cili luan rolin e menaxherit t rastit.
NjMF ka pr qellim identifikimin dhe referimin e
fmijve n rrezik dhe / ose viktima t neglizhencs,
abuzimit, dhuns dhe shfrytzimit prmes menaxhimit
t Planit Individual t Mbrojtjes dhe Kujdesit.
Njsia pr Mbrojtjen e Fmijve zbaton nj model t
shrbimeve sociale t projektuar pr t mbshtetur
familjet dhe fmijt n nevoj (Laci V., Lopari. E.,
2010). Kjo arrihet prmes modelit t menaxhimit
t t rastit, ndrmjet nj grupi aktorsh shumdisiplinor, duke ndjekur nj procedur hap-pas-hapi
t ndrhyrjeve, duke filluar nga nj vlersimi fillestar,
i plot dhe hartimi i planit t ndrhyrjes, pr do
rast dhe duke vazhduar me rishikimin e rregullt dhe
monitorimin e zbatimit t planit t ndrhyrjes pr

rastin.
Prqasja multidisiplinare n menaxhimin e rastit n
rrezik ose n situat dhune sht thelbsore n
adresimin e nevojave dhe situatave komplekse t
abuzimit t fmijs, si dhe synon t siguroj q shteti
ndrmerr masa pr mbrojtjen e fmijs nga dhuna
dhe n radh t dyt kjo ndrhyrje sht n interesin
m t lart t fmijs.
Rishikimi i statistikave pr priudhn 2010- 2012,
n nj grup prej dhjet Njsi pr Mbrojtjen e Fmijve
tregon se jan trajtuar 1082 raste t fmijve n
rrezik apo n situata abuzimi. Prvoja mesatare e
puns s ktyre punonjsve t NjMF-ve n kt
shrbim sht 3 vjet.
Identifkimi I hershm I faktorve t rrezikut prmes prqasjes multidisiplinare t

prbashkt
RREZIK I LART - 8%
ME
FMIJ
N
RREZIK
RREZIK I MES - 69.4%
FMIJ
N
NEOJ
RREZIK I ULT - 22.4%
DO FMIJ
Skema 2
Njkohsisht nse rastet kategorizohen prgjat

piramids s niveleve t rrezikut t mbshtetur n
Protokollin e Puns s NjMF-s dhe asaj t ofrimit t
shrbimeve sipas modelit t shndetit publik do t kemi
situatn e mposhtme. (Shqiperis, 2010)Rishikimi i
t dhnave pr shprndarjen e rasteve n nivelet e
rrezikut tregon se n nivelin e mesm dhe t lart t
rrezikut adresohen rreth 75% e rasteve, dhe n nivelin
e ult t rrezikut jan rreth 22,4% t rasteve. Ky sht
tregues pozitiv pasi tregon se njsit pr mbrojtjen e
fmijve ndonse t reja kan arritur t identifikojn
dhe menaxhojn nj numr t lart rastesh n rrezik
dhe n situat dhune dhe neglizhimi.
Modeli Piramid i mbshtetur n

Modelin e Shndetit Publik
Modeli Piramid i mbshtetur n

Modelin e Shndetit Publik
Shrbime Tretsore
Shrbime dytsore
Shrbime parsore
Piramida
sht
prmbysur
DO FMIJ
Skema 3
Njkohsisht, Skema 3, e cila tregon nevojn pr

shrbime t 10 rasteve studimore t analizuara, na
tregon se piramida sht prmbysur pasi shumica
e rasteve t cilat cilsohen si raste n rrezik, n
momentin e identifikimit dhe refereimit paraqesin
nevoja t cilat qartsisht nuk jan adresuar n
nivelin e shrbimeve baz pra n nivelin baz. Kto
raste kur prfundojn pr shrbime pran Njsis
pr Mbrojtjen e Fmijve dhe prvec situats s
abuzimit apo dhuns kan nevoja t shumta t cilat
mund dhe duhet t ishin adresuar m hert n koh
pasi kan lidhje me ofrimin e shrbimeve baz.
Njkohsisht, kjo mosprmbushje e ktyre nevojave
141
mund t supozohet se mund t nxis m tej situatat

e rrezikut pr familjen dhe fmijn dhe t influencoj
n situatn e dhuns ndaj fmijs. Rishikimi i 10
rasteve n rrezik t mesm na tregon se nevojat

kryesore baz t fmijve dhe familjeve lidhen me
shrbimet baz t tilla si:
Rregjistrim n gjendjen civile.

Probleme shndetsore (vaksinimi, munges mjekimesh etj).
Rregjistrim n shkoll.
Mundsi pr t ndjekur rregullisht shkolln /kopshtin pr shkak t vshtirsive financiare dhe mos
prfshirjes n skemn ekonomike.
Probleme n marrdhniet familjare (konflikt, situat e vshtir ekonomike).
Munges t ardhurash pr t prballuar nevojat baz jetsore.
Probleme strehimi.
Kequshqyerje pr fmijt dhe familjen.
Histori dhune n familje ose ndaj fmijve.
T gjitha kto jan shrbime t cilat duhet t
adresohen nga shrbimet baz shndetsore,
t asistencs ekonomike, t shkolls, t zyrave
t punsimit, strehimit e t tjera. Sigurisht q ka
nevoj pr nj analiz m t thelluar pr t par
arsyet se prse kto nevoja nuk jan prmbushur
hert n koh dhe sesi ka ndikuar konfigurimi i

sistemit t shrbimeve n kt drejtim apo si mund
t ken ndikuar faktor t till si : besimi n sistem,
sjelljet ndihm krkuese t popullats, procedurat
burokratike t sistemit, informimi dhe ndrgjegjsimi
i grupit etj.
Nevojat e rasteve nse renditen n nivelin dytsor prfshijn:

Probleme t lidhura me t nxnit (pr fmijn ose prindin)
Probleme t shndetit mendor
Probleme alkooli
Smundje terminale t njrit prind.
Cshtje divorci dhe dhune mes prindrve
Vendqndrim t paqndrueshm (fmij dhe familje n lvizje)
Dhun episodike ndaj fmijve nga ana e prindrve/kujdestarve.
adresohen nga shrbimet dytsore t tilla si: shrbim
i specializuar pr problemet e t nxnit, shrbim i
specializuar pr trajtimin e problemeve t shndetit
mendor, kshillim dhe mbshtetje pr manaxhimin

e situatave t tilla si divorci, strehimi, edukim dhe
kshillim pr mir rritjen e fmijs.
Nevojat n nivelin tretsor (3 raste) prfshijn:

Probleme t dhuns s vazhdueshme dhe intensive ndaj fmijve.
Probleme t shfrytzimit pr lypje/pun.
Traum psikologjike si rezultat i abuzimit seksual
Probleme t rnda shndetsore
adresohen nga shrbimet tretsore q sht
142
Shrbimi pr Mbrojtjen e Fmijve dhe n kto raste

fmija duhet t zhvendoset menjher nga mjedisi i
dhuns, n nj qendr emergjence si dhe ti ofrohet

trajtimi i menjhershm mjeksor, psikologjik dhe
juridik. Njkohsisht, vihet re se pran Njsis pr
mbrojtjen e fmijve, ka dhe nj grup familjesh n
nevoj t cilat krkojn ndihm pr shrbime t
ndryshme pavarsisht se mund ose mund t mos
ken shqetsim kryesor dhunn ndaj fmijs.
N kto raste punonjsi i NjMF-s i referon tek
shrbimet e tjera. Kto jan rastet kur fmija sht
ende i sigurt pran familjes, dhe nuk ka tregues t
rrezikut t abuzimit.
fakti q ka nj numr t konsiderueshm t rasteve

t nivelit t mesm dhe t lart, gj q jep sinjale
q sistemi m i gjer i mbrojtjes s fmijve dhe
shrbimeve sociale dhe mbrojtjes sociale nuk arrin
t parandaloj sic duhet dhunn ndaj fmijve.
Roli kryesor i Njsis pr Mbrojtjen e Fmijve lidhet

kryesisht me nivelin dytsor dhe tretsor t rrezikut.
Njkohsisht, duke qen se sistemi i shrbimeve
sociale sht ende n zhvillim e sipr, sht pr tu
prqndruar pak m tepr tek fakti q pran njsis
vijn dhe raste t nivelit t ult t rrezikut si dhe
Hipoteza e ngritur n kt reflektim sht se nse

shrbimet sociale do t modelojn nj prqasje
multidisiplinare dhe n nivelin baz t shrbimeve
dhe t adresojn prmes ktij modeli rastet e nivelit
t ult t rrezikut ather ka shum mundsi q
shum nga faktort e rrezikut t parandalohen
hert n koh dhe gjithashtu shrbim ofruesit n
nivelin parsor t bashkpunojn m ngusht pr
t rishikuar me kujdes sesi t prmbush nevojat e
rastit dhe njkohsisht nse ka dyshime pr faktor
rreziku t referohet pran njsis pr mbrojtjen e
fmijve apo n nivelin dytsor t shrbimeve.
Rishikimi i shifrave tregon se n kt moment,

sistemi arrin t targetoj ato raste t cilat jan
aktualisht n ciklin e rrezikut t mesm dhe t lart,
duke mos arritur t parandaloj. Si rezultat dhe

shrbimet q ofrohen pr rastin duhet t fokusohen
n ato dy nivele kryesisht gj q sjell:
Rrezik m t lart pr t ndikuar pozitivisht, ndihmuar dhe mbshtetur fmijn n vazhdimsi dhe
mundsi ndikimi pozitiv pr pasojat afatgjata t dhuns ndaj tyre.
Kosto m t lart nga pikpamja e ofrimit t shrbimit pasi shum studime tregojn se trajtimi ka kosto
shum her m t lart se parandalimi.
Koordinimi i shrbimeve prmes metodologjis s menaxhimit t rastit prmes prqasjes multidisiplinare
ndodh vetm kur fmija sht n ciklin e rrezikut ose n situat dhune kur ndrkoh prgjegjsia e
shrbimeve baz fillon q n momentin e parandalimit ose dyshimit pr abuzim.
N kt mnyr qasja multidisiplinare tashm e
zbatuar n nivelin e mesm dhe t lart t rrezikut,
mund t prshtatet edhe pr nivelin e ult t rrezikut,

ku sht ilustruar prmes nj skeme t thjesht.
Shrbimi
Social
MAN. Rasti
Shrbimi
Shnd.
Policia e
Shtetit
Admin
Social
Shkolla/
Kopshti
Shrbimet Tretsore
Shrbimi
Ligjor
Shrbimet Dytsore
Shrbimet Parsore
Rasti
zyrat e
Punsimit
Evidentohen / Dyshohet pr
Rreziqe ndaj fmijs
Prafrimi i Ndrhyrjes Multidisiplinare n Shrbimet Baz Parsore
Skema 4
NUK EVIDENTOHEN NEVOJA T
TJERA Q VENDOSIN N RREZIK
143
N modelin e paraqitur n Skemn 4, n momentin

q nj familje krkon ndihm ose evidentohet
psh prmes administratorve social se ka nevoj
pr ndihm ather ndrmerret nj vlersim m i
plot multidisiplinar, me konsensusin e familjes,
pr nevojat e ndryshme q ka familja dhe nse
nuk evidentohen nevoja t tjera prvec ndihms
ekonomike ather familjes i ofrohet kjo ndihm dhe
rasti adresohet. Por, nse familja pervec nevojs
pr ndihm ekonomike ka nevoja t tjera si psh.
Nevoja shndetsore, arsimore, punsimi, ather
krkohet t thirret grupi multidisiplinar i prbr nga
mjeku i familjes, drejtuesit e shkolls q e frekuenton
fmija, organizata q funksionojn n zon etj,,
dhe diskutojn pr kto nevoja duke hartuar nj
plan mbshtets pr familjen dhe fmijn. Ky plan
mund t cilsohet si nj Plan Kujdesi pr Familjen

dhe Fmijn dhe adreson nevojat e ndryshme t
identifikuara me synimin q kto nevoja t mos
kthehen n faktor rreziku. Zbatimi i planit mund t
monitorohet n vazhdimsi nga zyra e shrbimeve
sociale n njsin prkatse vendore.
Nuk sht qllimi i ktij reflektimi t analizoj n
detaje se se kush mund ta marr ket prgjegjsi
dhe si mund t ndrtohet ky detyrim. Nse kjo
prqasje do t prqafohet si pjes ose diskutim n
kuadr t Reforms s Shrbimeve Sociale q ka
ndrmarr Ministria e Puns, Cshtjeve Sociale
dhe Shanseve t Barabarta, sht e nevojshme t
eksplorohet m tej dhe t analizohet me kujdes. M
posht jepen disa avantazhe dhe prfitime t ksaj
prqasje.
I vendos fmijt n qendr t procesit dhe i bn t dukshm n sistemin e shrbimeve sociale,

mjeksore, arsimore, mbrojtjes sociale prmes identifkimit t nevojave dhe jo vetm t rreziqeve.
I vendos familjet n qendr t procesit q n fazat e hershme t identifikimit dhe procesit t ndihms
dhe si rezultat krijon nj mundsi shum t madhe pr t parandaluar hert n koh faktort t cilt
rrezikojn mbrojtjen dhe mirqnien e fmijve.
Fokusohet tek ofruesit e shrbimeve baz prmes nj prqasje multidisiplinare dhe modeli t prbashkt
bashkpunimi mbshtetur n rolet, detyrimet dhe prgjegjsit dhe njkohsisht n fushat e tyre t
ekspertizs.
Ndikon n krijimin e marrdhnies dhe besimit me fmijn dhe familjen n nj moment m t hershmm
dhe jo thjesht n momentin e rrezikut ose t traums kur ka ndodhur abuzimi.
Ka prqasje holistike pasi fokusohet tek fmija dhe familja si dhe tek ofruesit e ndryshm t shrbimeve
baz.
Mundson q fmijve dhe familjeve t marrin n kohn e duhur shrbimet n baz t nevojave.
Ka kosto m t ult pr shtetin se sa trajtimi i viktimave t abuzimit.
Parandalon kalimin e rasteve n nivel rreziku t lart duke qn se prfitojn shrbime q n
nivelin e ult dhe t mesm.
Njkohsisht kjo qasje mund t jet sfiduese pasi
ekzistojn shum barrierat dhe sfidat t cilat duhet
t analizohen dhe studiohen m tej n mnyr q t

eksplorohet m tej modeli :
Puna n ekip multidisiplinar sht nj praktik e re dhe ende nuk sht brendsuar nga ofruesit e
shrbimeve, ndonse sht vn re se ka shum raste t suksesshme t cilat jan rezultat pikrisht i
puns n ekip multidisiplinar.
Sistemi lviz nga nj prqasje sistemike pr mbrojtjen n nj prqasje holistike e shndetit publik.
Kjo do t thot se sht e nevojshme q modeli i shndetit publik t njihet m tepr n kontekstin e
Shqipris.
Krkon nj mekanizm t thjesht, jo burokratik pr t kryer identifikimin fillestar t nevojave t fmijs
dhe familjes. Ky mekanizm duhet t analizohet brnda mekanizmave ekzistues funksional t shrbim
144
ofruesve dhe n vecanti t shrbimeve sociale n nivel vendor.

Krkon angazhim, njohuri dhe shprehi t prbashkta n njohjen dhe kuptimin e dhuns dhe rndsin
e parandalimit. N vetvete, kjo do t thot se duhet t krijohet nj kultur e prbashkt mes shrbim
ofruesve pr modelin, identifikimin e hershm dhe mnyrs s bashkpunimit.
Krijon nevojn pr modelimin e programeve t fokusuara n : modelet e prindrimit, vizitave n familje
pr informim dhe edukim, fuqizimin e familjes, puns me qndrimet dhe sjelljet ndaj fmijve si pjes e
programeve t shrbimeve sociale n komunitet dhe me familjen dhe t buxhetuara nga shteti.
Nevoj pr m tepr punonjs social si punonjs t terrenit ose si pjes e shrbimeve sociale pr
fmijt dhe familjen pr t siguruar profesionalitetin sidomos n aspektin e ndrhyrjes dhe puns me
familjen dhe procesin e vlersimit t nevojave, jo vetm materiale por dhe ato pr edukim, informim,
ndryshim t sjelljeve etj.
Ka nevoj t provohet dhe t vlersohet efektiviteti i ndrhyrjes, kostos si dhe n vecanti ndikimi n
parandalimin e dhuns.
Krkon edhe vendosjen e nj buxheti specifik pr t mbshtetur fushatat parandaluese dhe informuese
Konkluzione
Studiuesit dhe hartuesit e politikave sociale dhe
programeve pr mbrojtjen dhe mirqnien e fmijve
gjithnj e m shum po e vn theksin n faktort
mbrojts dhe rikuperues t fmijs dhe familjes n
mnyr q t reduktojn rreziqet si dhe ndrtojn
kapacitetet e familjes dhe fmijs pr tu prballur
me kto rreziqe (Caliber Ass., 2001). Njkohsisht,
vende t ndryshme t zhvilluara po e vendosin m
tepr theksin sesi sistemi i shrbimeve parsore,
t tilla si : shrbimet mjeksore, arsimore, ligjore,
sociale t mund t arrijn t parandalojn duke
punuar s bashku, duke ndar t njjtat prgjegjsi
dhe angazhim n drejtim t mbrojtjes s fmijve.
N kontekstin e Shqipris sht e rndsishme
q t reflektohet sesi shteti mund t alokoj m
tepr burime njerzore dhe financiare n programe
parandalimi, t ndrhyrjes s hershme dhe fuqizimit
t familjes. Njkohsisht, sht e rndsishme t
evidentohen mnyra t prshtatshme pr kontekstin
lokal sesi sistemet e ndryshme, mbrojtja sociale,
prkujdesja sociale, shrbimet sociale n nivel
lokal dhe qndror, sistemi i mbrojtjes s fmijve t
krijojn m tepr lidhje dhe t integrohen n mnyr
q t ndikojn pozitivisht tek fmija dhe familja.
Ky reflektim kritik nuk mund t vinte nse nuk do

t evidentohej praktika pozitive e ndrtuar prmes
modelit t Njsive pr Mbrojtjen e Fmijve, prmes
modelit t manaxhimit t rastit dhe prqasjes
multidisiplinare n identifkimin dhe manaxhimin e
rasteve t fmijve. Rritja e numrit t fmijve n
situat dhune dhe abuzimi tregon rritje t identifikimit
t ktyre rasteve prmes shrbimit statutor t
NjMF-ve, si dhe tregon se ende sistemi nuk arrin t
parandaloj sidomos rastet e dhuns ekstreme dhe
q mund t rezultoj n fatale pr fmijt.
Prafrimi i prqasjes multidisiplinare n menaxhimin
e rastit n nj stad m t hershm t identifikimit t
nevojave t fmijs dhe familjes, mund t ndikoj
pozitivisht q shum faktor rreziku t parandalohen
dhe si rezultat t mos rrezikojn sigurin e fmijve.
Kjo prqasje njkohsisht mund t prafroj gjith
sistemin e shrbimeve sociale dhe t prkujdesit,
mbrojtjen sociale dhe mbrojtjen ndaj fmijve n
nj prqasje t prbashkt jo vetm pr identifkimin
e hershm por dhe n prgjigjen e sistemit hert
n koh pr t prmbushur nevojat e fmijs dhe
familjes n mnyr q t mos influencojn negativisht
dhe nxis m tej kushtet e vulnerabilitetit.
145
Bibliografia
ARACY. (2010). Working Together to Prevent Child Abuse and Neglect - a common approach to identifying
and responding early to indicators of need. Australia: Australian Research Alliance for Children and
Youth- ISBN: 978-1-921352-67-6.
Baum, F. (1988). The New Public health: An Australian Perspective. Melburn, Australia: South Melbourne,
Oxford University Press.
Caliber Ass. (2001). Emerging practices in the prevention of child abuse and neglect. Washington DC:
Department of Health and Human Services, USA .
Hunter, C. (2011). Defining the public health model for the child welfare services context. Australia: National
Child Protection Clearinghouse.
Kempe H., D. M. (1985). The Battered - Child Syndrome. Child Abuse and Neglect, pp. Vol. 9, 143-154.
Laci V., Lopari E., Sendrine C.. (n.d.) (2011). Exploring Synergies between Social Protection and Child
Protection.Puna Sociale dhe Politika Sociale. Revist Shkencore Nr. 3, 2011. Dajti 2000. Tiran.
Rep.Shqipris, R. e. (2010, dhjetor). Fletorja Zyrtare e Republikes se Shqiperis. Botim i Qendrs s
Publikimeve Zyrtare, pp. 8287-8299.
Westwater G., J. V. (2009). Vlersimi i Ndrhyrjes s Njsive pr mbrojtjen e Fmijve n kuadr t
reformave pr mirqenie sociale dhe procesit t decentralizimit t shrbimeve sociale n Shqipri.
UNICEF & Austrian Development Cooperation. Tiran, Albania: UNICEF Albania.
WHO (2001). Prevention of Child Abuse and Neglect. Making the links between human rights and public
health. 20, Avenue Appia, CH-1211 Geneva 27 Switzerland: WORLD HEALTH ORGANIZATION.
1 Termat abuzim dhe dhun ndonse jan t ndryshm, prdoren n t njjtin kuptim dhe i referohen prdorimit t qllimshm t
gjitha formave t abuzimit fizik, psikologjik, seksual dhe manifestimeve t tjera t cilat cojn n lndimin, dmtimin, vdekjen apo dmtimit
t zhvillimit t plo t fmijs.
2 Kto njesi jan ngritur ne Shqipri ne bashkite: Sarande, Gjirokaster, Korce, Pogradec, Vlore, Berat, Kucove, Elbasan, Fier, Durres,
Peshkopi, Kukes, Shkoder, dhe ne komunat, Milot, Balldre, Kolsh, Zejmen ne rrethin e Lezhes. Partner kryesore n ngritjen dhe
mbshtetjen e tyre jan: UNICEF, Terre des Hommes, Save the Children, World Vision, AlbAid Kuks dhe Partnere pr Fmije.
146
SHRBIMET SOCIALE T PRQNDRUARA

N FUQIZIMIN E FMIJS, RAJONI FIER
Eridjona KICA
Aleanca pr fmijt n Shqipri/ UNICEF
Observatori pr t drejtat e fmijve, Fier
e-mail: eridjona_87@yahoo.com
Abstrakt
Tema e artikullit sht: Shrbimet sociale t
prqndruara n fuqizimin e fmijs, rajoni Fier.
Arsyeja e przgjedhjes s ksaj teme sht se
grupmosha e fmijve 0-18 vje n rajonin e Fierit
sht n nivele t ndjeshme. N vitin 2011 n
qarkun Fier 24.98% t popullsis e prbjn fmijt
e ksaj grupmoshe. Nga krahasimi i shifrave me vitin
paraardhs (2010) evidentohet nj ulje e numrit t
fmijve n nivel rajonal me 2.7%. Gjithashtu edhe
pse rajoni i Fierit sht i madh, i rndsishm edhe i
zhvilluar, shrbimet sociale ndaj fmijve t dhunuar
nuk jan t konsolidura dhe shpesh mungojn.
Qllimi i ktij artikulli sht t demonstroj ecurin
e puns s programeve/ shrbimeve sociale n
fuqizimin e fmijve nprmjet evidencave. Pyetja
krkimore e matshme e ngritur pr hartimin e ktij
artikulli sht: A jan programet dhe shrbimet
sociale ekzistuese n rajonin e Fierit t mjaftueshme
pr t fuqizuar fmijt e viktimizuar? Metodologjia
e ndjekur konsiston n mbledhjen e t dhnave
sasiore nga institucionet q ofrojn shrbime n
mbrojtjen e fmijve, sikurse dhe t institucioneve
monitoruese t zbatimit t t drejtave t tyre dhe t
dhnave cilsore nga puna n terren e Observatorit
pr t drejtat e fmijve n rajonin e Fierit.
Njsia pr t drejtat e fmijve n Fier sht ngritur
n fund t vitit 2011. N rajonin e Fierit jan ngritur 8
Njsi pr mbrojtjen e fmijve nga 49 t tilla n nivel

kombtar, pra 16.32% e ktyre Njsive ndodhen
n rajonin e Fierit. T gjith Njsit pr mbrojtjen
e fmijve n Shqipri, kan arritur t trajtojn 953
fmij, prej t cilve n rajonin e Fierit jan trajtuar
91 raste nga t cilat 10 jan mbyllur.
Rritja e ndjeshmris publike dhe institucionale ndaj
t drejtave t fmijve dhe ngritja e kapaciteteve n
mbrojtjen e tyre, sht nj hap i rndsishm, por
jo i mjaftueshm. N nivel rajonal n Fier nuk ka
nj strategji t fmijve pr qarkun Fier. N shtator
sht ngritur grupi i puns pr hartimin e saj. Sado
t ekzistoj puna e mir, serioziteti dhe dshira,
mungesa e nj strategjie rajonale, e cila evidenton
nevojat specifike n zona konkrete, kufizon ndjeshm
efektshmrin e ndrhyrjeve.
Fjalt kye:
Shrbimet sociale: Programe q kan n fokus
zbutjen e varfris, nxitjen e integrimit shoqror,
garantimin e t drejtave dhe standardeve t ndihms
e prkujdesit pr kategorit n nevoj.
Fuqizimi i fmijs: Edukimi i fmjve rreth t
drejtave t tyre dhe sigrurimi i qasjeve t ktyre
t drejtave n drejtsi, shndetsi publike,
arsim.
147
Njsia pr t drejtat e fmijve: Mekanizm n nivel

vendor, sht pjes e strukturs administrative t
qarkut q ka pr detyr monitorimin dhe vlersimin e
mnyrs s zbatimit t ligjeve dhe politikave q lidhen
me mbrojtjen e t drejtave t fmijve n territorin e
qarkut.
Njsia pr mbrojtjen e fmijve: Mekanizm n
nivel vendor, sht pjes e strukturs administrative
t bashkis/ komuns, si njsi e strukturave t
ngarkuara me shtje sociale.
Rajoni i Fierit: Njsi administrative, e cila prbhet
nga tre rrethe: Fier, Lushnje dhe Mallakastr. Ky
rajon kufizohet n pjesn veriore nga qarku i Tirans,
n veri-lindje nga qarku i Elbasanit, n lindje nga
qarku i Beratit, n jug-lindje nga rrethi i Tepelens,
n jug nga rrethi i Vlors dhe n perndim laget nga
ujrat e detit Adriatik.
Hyrje
T drejtat e fmijve jan ligjruar dhe mbrohen sipas
Ligjit numr 10 347, dat 4. 11. 2010 Pr mbrojtjen
e t drejtave t fmijve, i cili i vjen n mbrojtje t gjith
fmijve me shtetsi shqiptare, q ndodhen brnda
dhe jasht territorit t Republiks s Shqipris. T
drejtat e fmijve, jo vetm q duhet t ekzistojn n
parim, por duhet t marrin edhe mbshtetjen e duhur
nga mekanizmat institucional n nivel qendror dhe
vendor, t prcaktuara nga ligji1. Ndrkoh mekanizmat
institucional vendor n qarkun Fier, jan ngritur n nivel
qarku: Njsia pr t drejtat e fmijve n kshillin e
qarkut Fier, pjesrisht edhe n nivel bashkie/ komune:
Njsia pr mbrojtjen e fmijve, e cila gjendet n 8
njsit vendore:
Bashkia Fier;
Bashkia Roskovec;
Komuna Drmenas;
Komuna Ruzhdie;
Bashkia Lushnje;
Bashkia Ballsh;
Komuna Greshic;
Komuna Hekal.
1 OBSH (2001), Deklarat pr Komitetin pr t
Drejtat e Fmijs
148
Kto mekanizma bashkpunojn edhe me

institucionet e tjera publike si edhe me aktort e
shoqris civile me fokusin e mbrojtjes s fmijve
dhe t drejtave t tyre. Fmijt e grupmoshs
0-18 vje n qarkun Fier, jan n nj numr t
konsiderueshm, pr kt arsye dhe politikat sociale
duhet t fokusohen drejt ksaj kategorie. N vitin
2011 n qarkun Fier 24.98% e popullsis prbhet
nga fmijt e ksaj grupmoshe. Nga krahasimi i
shifrave me vitin paraardhs (2010) evidentohet nj
ulje e numrit t fmijve n nivel rajonal me 2.7%.
Gjithashtu edhe pse rajoni i Fierit sht i madh, i
rndsishm edhe i zhvilluar, shrbimet sociale ndaj
fmijve t dhunuar dhe t marxhinalizuar nuk jan
t konsolidura dhe shpesh mungojn.
Nga t dhnat paraprake dhe vzhgimet e
drejtprdrejta, rezulton se fmijt m t prekur
nga dhuna dhe viktimizimi jan fmijt me aftsi t
kufizuara. Qarku i Fierit ka nj numr t ndjeshm
t ktyre fmijve. Konkretisht qarku Fier pr vitin
2010 numron 2442 fmij t grupmoshs 0-18
vje, q prbjn 1,8% t fmijve n nivel qarku.
Kjo shifr e pozicionon qarkun e Fierit t tretin
n nivel kombtar pr numrin e lart t fmijve
me aftsi t kufizuar pas Tirans dhe Elabasanit.
Ndrsa sa i takon prqindjes s ksaj kategorie
ndaj numrit total t fmijve 0-18 vje, qarku Fier
pr vitin 2010 renditet i pesti me 1,8% pas Dibrs
2,5%, Kuks 2,1%, Shkodr 2,1%, Elbasan
1,9%. 2 Megjith specifikn e ktij problemi, n
rrethin Fier ka vetm nj klas speciale dhe nj
qendr ditore pr FAK. Megjithat kapacitetet e
ktyre institucioneve jan t pamjaftueshme pr
t prballuar numrin e lart t ktyre fmijve. N
institucionet m t rndsishme publike, si shkollat
apo spitalet, kushtet fizike (rampa, mbshtetse)
pr kta fmij mungojn trsisht3. Gjithashtu
n qarkun Fier jo vetm q mungojn shrbimet
pr FAK, q shpesh bien pre e abuzimeve, por
mungojn totalisht qendrat rehabilituese dhe t
prkujdesjes sociale pr fmijt e dhunuar.
2 Informacion i marr nga Shrbimi social shtetror

Tiran, 2012
3 Strategjia Kombtare e Personave me Aftsi t
Kufizuara (2004)
Metodologjia
Pr shkrimin e ktij artikulli sht prdorur
metodologjia e mbledhjes s t dhnave sasiore
nga institucionet q ofrojn shrbime n mbrojtjen e
fmijve, sikurse dhe t institucioneve monitoruese
t zbatimit t t drejtave t tyre dhe t dhnave
cilsore nga puna n terren e Observatorit pr
t drejtat e fmijve n rajonin e Fierit. Arsyeja
kryesore e przgjedhjes s nje metodologjie t till
sht paraqitja e nj tabloje sa m reale pr limitet
e shrbimeve sociale t prqndruara n fuqizimin e
fmijs n rajonin Fier. Duke mbetur brnda limiteve
t kohs dhe burimeve, metodologjia e aplikuar i
jep prgjigje pyetjes krkimore. Burimi kryesor i t
dhenave sht rishikimi i dokumenteve, raporteve t
aktorve t interesuar dhe t prfshir, Ligjit pr t
drejtat e fmijve. Metodologjia e ndjekur konsiston
n mbledhjen e t dhnave sasiore nga institucionet
e mbrojtje s fmijve, trafikimit t tyre, fmijve t
dhunuar dhe cilsis/ efektivitetit t shrbimeve/
programeve t fuqizimit t fmijve n Shqipri.
Pyetja krkimore e ngritur n kt artikull sht
konstante pr integrimin dhe fuqizimin e fmijve
n politika sociale: A jan programet dhe shrbimet
sociale ekzistuese n rajonin e Fierit t mjaftueshme
pr t fuqizuar fmijt e viktimizuar?
Shrbimet pr fuqizimin e fmijve dhe

roli i tyre
N Shqipri nuk ekziston ende nj politik trsore e
harmonizuar ndrsektoriale lidhur me dhunn kundr
fmijve, q t jet e shoqruar me legjislacion t
kompletuar, me burime financiare edhe njerzore
t mjaftueshme dhe me strukturat e duhura
implementuese, monitoruese dhe vlersuese4.
Megjithat, ekzistojn disa dokumente t tjera t
rndsishme si Strategjia Kombtare pr Fmijt,
si dhe Strategjia Kombtare e Shrbimeve Sociale.
Po kshtu sht hartuar edhe Strategjia Kombtare
Kundr Trafikimit t Fmijve5 dhe Mbrojtjes s
Qendra e Zhvillimeve humane (2006), Dhuna
ndaj fmijve n Shqipri, faqe 80
5 Strategjia Kombtare kundr trafikut t qenieve
njerzore 2008- 2010
4
Fmijve Viktima t Trafikut6.

Shrbimet ndaj fmijve jan nj produkt final, pr t
cilin puna e ngritur duhet t zbatohet dhe t funksionoj
n disa nivele. S pari n nivelin e mekanzimave
institucional qendror sepse pas hartimit t ligjit, rndsi
tejet t madhe paraqet implementimi i tij. N kt
mnyr, ngritja e mekanizmat institucional n nivel
qendror sht nj proes i prfunduar duke sjell:
Kshillin kombtar pr mbrojtjen e t drejtave t
fmijve;
Ministrit q bashkrendojn punn pr shtjen
e mbrojtjes s t drejtave t fmijve;
Agjensia Shtetrore pr mbrojtjen e t drejtave
t fmijve.
S dyti n nivelin e mekanzimave institucional vendor:
Njsit e qeverisjes vendore duhet t marrin prsipr
prgjegjsin e zbatimit t ligjit, por edhe t mbrojtjes
s t drejtave t fmijve. Ngritja e Njsive pr t
drejtat e fmijve n nivel qarku (CRU) sht ende n
proes, pasi nuk ka ende nj shtrirje n t 12 qarqet
e Shqipris. Ndrkoh n qarkun Fier CRU-ja sht
ngritur n fund t vitit 2011. Ndrsa ngritja e CPUve sht nj proes edhe m kompleks, pasi duhet t
shtrihet deri n nivel komune. N Fier CPU bashkia Fier
e ka filluar e para aktivitetin e saj n muajin Dhjetor t
vitit 2006 si projekt i Terre des hommes n varsin e
Bashkis Fier. Bashkia Fier, q nga krijimi i Njsis pr
Mbrojtjen e Fmijve deri tani ka menaxhuar rreth 150
raste, kryesisht dhun n familje dhe neglizhim.
Ndrsa gjat ksaj periudhe kjo zyr ka realizuar:
57 raste n menaxhimin e dhuns n familje dhe
neglizhim;
10 aktivitete sensibilizuese;
2 forume n lidhje me dhunn;
Takime me komunitetin;
Dhenia e paketave shkollore 500 fmijve
(anta, kancelari);
Dhenia e 500 paketave ushqimore pr 500
familje nga t cilat 200 familje ishin me fmij
jetim;
Dhenia e ndihms ekonomike nga organizata
ALSAR pr 20 fmij jetim.
6 Strategjia kombtare kundr trafikimit t fmijve
dhe mbrojtjes s fmijve viktima t trafikut, (2004)
149
Raste t identifikuara n Njsit pr Mbrojtjen

e Fmijve n Bashkin Lushnje dhe Komunn
Drmenas pr periudhn Prill - Qershor 2012
jan:N komunn Drmenas gjat ksaj periudhe 3
mujore ka patur:
vetm 1 rast t ri t identifikuar;
menaxhimi i rreth 40 raste me ndihmn e Terre
des hommes;
kryerja e 23 vizita n familje;
mbshtetja e 2 rasteve me ndihm mjeksore,
nj fmije autik i jan bler ilaet, ndrsa nj
fmij sht operuar n spitalin e Fierit pr nj
problem shndetsor;
menaxhimi i rreth 5 rasteve n bashkpunim
me struktura t tjera, si qendra shndetsore,
shkolla etj.
N bashkin Lushnje gjat ksaj periudhe 3 mujore:
jan identifikuar 4 raste: 2 raste kan probleme
ekonomike, 1 rast sht pr keqtrajtim nga
njrka dhe rasti i katrt sht sherr pr probleme
pronsie.
Njsia pr Mbrojtjen e Fmijve n bashkin
Lushnje ka menaxhuar rastin e nj familjeje n
vshtirsi ekonomike e shndetsore me tre
fmij t mitur, me banim n fshatin Sopez Komuna Gradisht.
N bashkin Lushnje sht zhvilluar nj prezantim
informues i bazs ligjore pr krijimin e Njsis s
Koordinimit nga pushteti vendor, n bashkpunim
me institucionet e tjera q operojn n qytetin e
Lushnjs, pr t monitoruar nga afr problemet me
dhunn ndaj fmijve. Krijimi i Njsis s Koordinimit,
synon t vendos:
standartet ligjore t monitorimit dhe evidentimit
t rasteve t dhuns ndaj fmijve;
informimin e fmijve mbi t drejtat dhe lirit e
tyre;
trajtimin psikologjik t viktimave t dhuns fizike
e verbale;
rehabilitimin e tyre dhe krijimin e lehtsirave pr
denoncimin e dhuns ndaj ksaj kategorie.
Bashkia Lushnje ka vendosur n dispozicion t
qytetarve nj numr pa pages (0800 23 25), pr
t denoncuar t gjitha rastet e dhuns ndaj fmijve,
duke siguruar ndihmn e nevojshme sipas institucionit
150
prkats. Ndrsa puna n 5 CPU-t e tjera n nivel

rajonal, sht n faza fillestare.Drejtoria e policis n
qarkun Fier gjat vitit 2011 ka identifikuar:
5 raste fmijsh n nivel qarku, q jan dhunuar;
5 denoncime pr dhun dhe 5 persona t
ndaluar pr dhun, abuzim ndaj t miturve;
3 raste t vetvrasjes s fmijve.
Strategjia rajonale pr mbrojtjen e fmijve sht
programi baz i politikave sociale pr fmijt q
adreson nevojat m imediate dhe m thelbsore
n koh t ndryshme dhe n zona t ndryshme
pr fmijt. Zanafilla e ndrhyrjeve, politikave
dhe shrbimeve t ofruara duhet t niset nga
kjo Strategji. N nivel kombtar vetm 2 qarqe
operojn me Strategji rajonale pr t drejtat e
fmijve. Qarku Fier ndonse sht i zhvilluar
nuk ka ende nj Strategji rajonale pr mbrojtjen
e fmijve. Shrbimet sociale q ofrohen jan
n prputhje me Strategjin kombtare7. N
muajin shtator t vitit 2012 u ngrit grupi i puns
me donator UNICEF pr hartimin e Strategjis
rajonale pr t drejtat e fmijve.
Konkluzione
Ky artikull ilustroi se shrbimet sociale t
prqndruara n fuqizimin e fmijs n rajonin
Fier jan t pakta dhe n fazat fillestare t puns
n zonat ku jan ngritur. Ky artikull synoi realizimin
e prmirsimeve t ndjeshme t implementimit
t kuadrit ligjor t t drejtave t fmijve.
Efektshmria do t arrinte nota pozitive dhe
optimiste nse do t kishte m tepr institucione
q ofrojn shrbime pr fmijt e dhunuar. Kjo gj
do t onte n rritjen e fuqizimit t fmijve dhe
zbatimit t t drejtave t tyre pr nj jet t qet
dhe pa dhun.
Nj nga prioritetet kryesore t dikasterit t drejtsis
duhet t jet ngritja dhe funksionimi i nj sistemi
t prshtatshm dhe bashkkohor drejtsie pr
t miturit, q do ti sjell realitetit shqiptar arritjen
e standardeve t pranuara ndrkombtare n
kt fush. Me rndsi paraqitet ngritja e njsive
7 Strategjia Kombtare pr Fmijt (2001), Republika e
Shqipris
kshillimore dhe rehabilituese, q merren me rastet

urgjente ku ka dhun ndaj fmijve.
Aktort q duhet prfshihen n mbrojtjen dhe
fuqizimin e fmijve jan: administratort shoqror
n bashki/komuna, psikologt
e shkollave,
msuesit, edukatort ne kopshte, mjekt e familjes,
sektori i anti-trafikimit n polici, punonjsit social
t qendrave t shrbimeve sociale publike dhe jopublike, punonjsit e OJF-ve.
Efektshmria m e lart e shrbimeve do t arrihej

nse ngrihen qendra rehabilitimi afatgjata pr fmijt
viktima t dhuns ose fmijt dshmitar t dhuns;
rishihen lndt shkollore me qllim q t paksohet
stresi te msuest dhe nxnsit, shtrihet shrbimi
psikologjik n t gjitha institucionet e edukimit dhe
t prkujdesjes shoqrore duke e mbshtetur at n
t dhnave t besueshme.
Bibliografi
12345678910-
Qendra e Zhvillimeve humane (2006), Dhuna kundr fmijve n Shqipri, mediaprint

Konventa mbi t drejtat e fmijs CRC, (1990), Shqipria
OBSH (2001), Deklarat pr Komitetin pr t Drejtat e Fmijs
Strategjia Kombtare pr Fmijt 5 vjeare (2001), Republika e Shqipris
Strategjia Kombtare pr Mbrojtjen e t Drejtave t Fmijve 2005- 2010
Ligji i decentralizimit t shrbimeve sociale n nivel lokal
Strategjia Kombtare e Personave me Aftsi t Kufizuara (2004)
Strategjia kombtare kundr trafikimit t fmijve dhe mbrojtjes s fmijve viktima t trafikut, (2004)
Strategjia Kombtare kundr trafikut t qenieve njerzore 2008- 2010
Kodi Penal, neni 128/b
151
SHRBIMET SHOQRORE T
PRQNDRUAR N FUQIZIMIN E FMIJVE,
FAMILJEVE DHE KOMUNTIETIT SI MAS PR
PARANDALIMIN E ABUZIMIT T FMIJVE
ME AFTSI T KUFIZUAR.
AUTORE: MA. Etleva ZEQO (MURATI) Doktorante n proes
Drejtoria e Politikave t Shrbimeve Sociale - Specialiste
Ministria e Puns, shtjeve Sociale dhe Shanseve t Barabarta
Mob: 00355682081058
Mail: etlevaz@yahoo.com
Parlamenti Shqiptar sht n momentin q sa
po u miratua ligji Pr ratifikimin e konvents s
OKB-s Pr t drejtat e personave me aftsi
t kufizuar. Kjo konvent prfaqson aktin e
par ndrkombtar, n t cilin aftsia e kufizuar
njihet si shtje e t drejtave t njeriut. Pr
her t par OKB-ja nprmjet ktij instrumenti
ndrkombtar, ka parashikuar t drejtat civile,
politike, ekonomike, sociale dhe kulturore t
personave me aftsi t kufizuar, duke vendosur
nj kuadr efektiv pr mbrojtjen e t drejtave t
650 milion personave me aftsi t kufizuara n
bot.
Ratifikimi i Konvent s ishte nj detyrim n kuadr
t proesit t integrimit t Shqipris n Bashkimin
Europian, n zbatimit t nenit 2 t Marrveshjes s
Stabilizim-Asociimit BE-Shqipri, ku prcaktohet
detyrimi i respektimit t t drejtave t njeriut, si dhe
n kuadr t planit t veprimit pr plotsimin e 12
rekomandimeve t BE-s, konkretisht, rekomandimit
11 Pr mbrojtjen e t drejtave t njeriut.
152
Konventa u njeh personave me aftsi t kufizuara

mbrojtjen dhe gzimin e t gjitha t drejtave t
njeriut, t pranuara n nivel ndrkombtar, si dhe i
detyron vendet antare q t krijojn nj shoqri, ku
personat me aftsi t kufizuar mund t integrohen
lehtsisht n shoqri. Konventa, n thelb t saj, nuk
krijon t drejta t reja, por synon q prfitimi i t
drejtave ekzistuese t zgjerohet dhe t garantohet
pr t gjith personat me aftsi t kufizuara.
Numri i fmijve me aftsi t kufizuara n mbar
botn vlersohet t jet 200 milion1 dhe mbi 80%
e tyre jetojn n botn n zhvillim dhe gzojn
pak ose aspak kujdes shndetsor ose arsimim
apo jetojn n varfri, provojn disproporcionalisht
dhun fizike dhe seksuale, nuk u dgjohet zri
dhe nuk kan asnj mundsi pr t gzuar nj jet
familjare, pr t marr informacion, pr t luajtur,
pr tu marr me sport, art apo kultur.
1 M shiko, m dgjo nj udhzues mbi prdorimin e Konvents
s OKB-s mbi t Drejtat e Personave me Aftsi t Kufizuara
pr t uar prpara mbrojtjen e t drejtave t fmijve; -Save the
Children
Fmijt me aftsi t kufizuara nuk shikohen si

fmije; ata shihen si persona q nuk jan t aft apo
nuk kan nevoj pr dashuri, humor, miqsi e stimuj
t tjer po n t shumtn e rasteve ata izolohen,
mnjanohen dhe jan t prirur t psojn dhun
fizike e seksuale dhe pr kt vshtir sendshkohet
ndokush.
Fmijt me Aftsi t Kufizuar, pjes e grupit t
personave me aftsi t kufizuara, vazhdojn ende
t jen t disavantazhuar dhe t diskriminuar, edhe
n shoqrin ton. N Shqipri, jan mbi 18,000
fmij me aftsi t kufizuar2, t identifikuar si
prfitues t pagess, ndrkoh numri total i fmijve
sht 1,048,7023. Fatkeqsisht, flitet shum pak apo
pothuajse aspak pr fmijt me aftsi t kufizuara
n Shqipri. Kuadri yn ligjor garanton ofrimin e
shrbimeve shndetsore, shrbimeve shoqrore,
arsimim, pr kohn e lir, formim profesional dhe
punsim pr t gjith fmijt me aftsi t kufizuar,
n baza t barabarta me fmijt e tjer. Mirpo,
nuk parashikohen masa specifike pr mbrojtjen e
fmijve me aftsi t kufizuar n mjediset familjare
apo n komunitet duke e trajtuar kt kategori nn
kuadrin e prgjithshm t termit fmij apo persona
me aftsi t kufizuar
Dhuna, n shqiperi sht nj problem q ndikon tek
individt, familjet dhe komunitetet. Ky fenomen nuk
sht i ri pr shoqrin ton, por ajo i ka rrnjet n
traditn patriarkale si rolet e rrepta gjinore, autoriteti
patriarkal, rendi hierarkik n familje, t cilat kan
zn vend pr nj koh t gjat n shoqri4.
Vshtirsit q prballet sot nj familje kur ka
nj fmij me aftsi t kufizuara jan t shumta,
si: mirrritja, edukimi, arsimimi apo shrbimet
shndetsore5, pasojat e t cilave ndikojn n rritjen e
nivelit t stresit te prindrit, kryesisht te nnat, si dhe
shoqrohet edhe me lindjen e shum problemeve n
shndetin fizik e mendor t tyre.
Vshtirsit shtohen edhe kur prindrit ndeshen
2 Burimi Zyrtar i Ministris s Puns dhe shtjeve Sociale dhe
Shanseve t Barabarta
3 Strategjia Kombtare pr Fmijt n Shqipri
4 Dhuna ne familje ne shqiperi vrojtim komberat instat 2009
5 http://ww.standard.al/index.php/2011-07-25-15-55-32/138jemi-edhe-ne-drama-e-familjeve-me-fmije-me-ak
(Raporti botror mbi dhunn, 2006
me mungesn e mjedisit miqsor, pranues si n

shkoll dhe komunitet dhe mungesa e shrbimeve
t specializuara pr kt grup.
N kt situat, prindrit i kushtojn vmndje
siguris dhe plotsimit t nevojave baz dhe merren
pak ose aspak me prkujdesjen emocionale dhe
shpritrore t tyre. Nj pjes e tyre e pranojn se
ekziston dhuna ndaj fmijve t tyre, por e pranojn
si nj form ndshkimi edhe edukimi. Dhuna fizike
shoqrohet edhe me at psikologjike duke u brtitur,
apo mbyllur n dhom, ndonjher i ln edhe n
shtpi vetm.
Abuzimi i fmijve me aftsi t kufizuar sht i
padukshm pr shkak t mungess s shrbimeve
t specializuara si dhe t nj sistemi t unifikuar
mbrojtjeje, trajtimi dhe referimi. Fmijt me aftsi t
kufizuar jo gjithmon kan mundsi t raportojn nj
rast dhune dhe keqtrajtimi kjo pr shkak t gjendjes
s tyre fizike, mendore dhe psikologjike.
Kushtetuta nuk i ka trajtuar n mnyr t veant t
drejtat e fmijve n fushn e prkrahjes sociale dhe
t sigurimeve shoqrore dhe nuk ekziston legjislacion
specifik n Shqipri q mbulon mbrojtjen e fmijve.
Ligji6 Pr ndihmn dhe shrbimet shoqrore
parashikon ndihmn n para dhe shrbimet
shoqrore q duhet t prfitojn nga shteti individt
dhe grupet n nevoj.
Pjes e mbrojtjes shoqrore pr zbutjen e pasojave t
varfris, sht dhe ndihma ekonomike, pr familjet
pa t ardhura, me t ardhura t pamjaftueshme
jetse dhe pr ato familje me m shum se dy
fmij t lindur njhersh. Ndihma ekonomike, pr
kategorit e prcaktuara m lart, jepet n formn
e nj ksti mujor, n lek ose prfitimi mujor, n
natyr.
Pjes e programit t pagesave sht pagesa e
aftsis s kufizuar, ndryshe nga programi i ndihms
ekonomike pr familjet e varfra, i cili bazohet n
testimin e t ardhurave, ky program duhet t
bazohet n vlersimin e aftsis s kufizuar si pasoj
e dmtimeve fizike, shqisore, t intelektit t lindura
apo t fituara gjat jets. Ky vlersim bhet nga
6 Ligji nr.9355, date 10.03.2005 Pr ndihmn dhe Shrbimet
Sociale i ndryshuar
153
KMCAP, i cili sht vetm nj komision mjeksor.

Ky komision kryn vlersimin fizik t personit dhe
shqyrton epikrizn t lshur nga strukturat e
specializuara t spitaleve rajonale. Vendimi i ktij
komisioni prcakton shkaqet, grupin e aftsis
s kufizuar; shkalln e aftsis pr pun dhe
nevojn pr kujdestar. Pra ky komision nuk
merr n konsiderat realizimin e funksioneve dhe
pjesmarrjen e individit me AK n jetn shoqrore.

Ky komision nuk jep rekomandime mjeksore,
terapeutike, arsimore, rehabilituese, pr punsim etj.
Po ashtu mjekt e KMCAP n sigurimet shoqrore
nuk mbulojn fushat dhe krkesat ligjore q duhet
t realizojn gjat vlersimit t AK. Vlersimi aktual
nuk prcakton detyrat q duhet t ket kujdestari
me pages, plani i prkujdesit, mnyrn e raportimit.
Pagesa e PAK sht indeksuar pothuajse do vit,

deri n 2009, ka ndjekur ritmet e ndryshimit t
pags minimale dhe m pas, n baz t legjislacionit
n fuqi jan indeksuar duke iu referuar ndryshimeve
t mimeve t konsumit. Fmijt me aftsi t kufizuar
nxiten dhe marrin 200% t pagess s aftsis s
kufizuar n rastet, kur vazhdojn shkolln e mesme

dhe 300% t pagess, kur vazhdojn shkolln e
lart; Pages kujdestarie pr fmijn me AK q
nuk mund t kujdeset pr veten sipas vendimit t
KMCAP.
Pagesa e PAK sipas viteve dhe kategorive

2007
2008
2009
2010
2011
2012
Me aftsi t kufizuara t lindur/fituar &

kujdestare
8000
8700
8700
9000
9300
9500
pagesa e para dhe tetraplegjikve
80007
87008
8700
90009
930010
9500
920011
9500
9800
10000
980013
1020014
1060015
10850
kujdestart e para dhe tetraplegjikve

t verbrit dhe kujdestart
8000
870012
Shtylla e tret e sistemit t mbrojtjes sociale sht

skema e shrbimeve t prkujdesit. Personat q
kan nevoj pr shrbime t prkujdesit shoqror
pranohen n institucionet rezidenciale publike pa
pages, nse familjet e tyre nuk kan asnj t ardhur.
Shrbimet shoqrore publike prfshijn shrbimet e
prkujdesit shoqror q ofrohen pr grupet n nevoj
n institucionet rezidenciale, qendrat ditore ose
n shtpi. Kto shrbime financohen nga buxheti
qndror dhe nga buxhetet e pavarura t organeve t
qeverisjes vendore.
7 Udhzimi MPCSSHB nr. 1959, dat 19.09.2006
8 VKM nr. 872, dat 18.06.2008
10 Udhzimi MPCSSHB nr. 114, dat 04.08.2011,
11 VKM nr.618, dat 7.9.2006 t Kshillit t Ministrave Pr
prcaktimin e kritereve, t dokumentacionit dhe mass s prfitimit
t pagess pr personat me aftsi t kufizuar i ndryshuar
12 VKM nr. 870, dat 18.06.2008
13 VKM nr. 626, dat 11.06.2009
154
15 Udhzimi nr. 115, dat 04.08.2011
Shrbimet shoqrore private prfshijn shrbimet e

prkujdesit shoqror q ofrohen n qendrat rezidenciale,
n qendrat ditore apo n shtpi t financuara privatisht.
N kuadr t decentralizimit bashkit dhe komunat
administrojn t gjitha shrbimet shoqrore pr individt,
q jan banor t atij qyteti apo komune. Fmijve
me aftsi t kufizuara u ofrohen shrbime n qendrat
rezidenciale t zhvillimit, t cilat kan ngritur pran tyre
edhe shrbime ditore pr t prfshir sa m shum
fmij me aftsi t kufizuar, kryesisht n zonat urbane
dhe ato me dndsi m t lart t popullis. Edhe n
zonat ku kto qndra funksionojn ka vshtirsi n
frekurentimin e tyre nga PAK pr shkak t largsis,
mungess s transportit, vshtirsi q lidhen n mos
respektimin e kushteve t infrastrukturs pr PAK, etj.
Nga pikpamja gjeografike kto institucione jan
t vendosura n Tiran, Shkodr, Lezh, Berat,
Kor, Vlor, Durrs. I gjith shrbimi social pr
personat me aftsi t kufizuar deri n vitin 2002 ka
qen i mbizotruar nga dy format klasike: shrbimi
rezidencial n institucione dhe qendra t zhvillimit
dhe veprimtari t tjera riintegruese, ku trajtohen 54

fmij. Ky model, financohet nga burime t shoqats
dhe fonde t buxhetit t shtetit.
dhe programi qeveritar i mbshtetjes ekonomike t

personave, me pagesn e paaftsis dhe n raste
t tjera edhe me pagesn e kujdestaris. Procesi i
deinstitucionalizimit ka si qllim lvizjen e prfituesve
nga shrbimet rezidenciale n alternativa t tjera
shrbimesh, si shtpit-familje, jetsa gjysm e
pavarur, apartamente t mbrojtura etj. P.sh., n
Shkodr jan ngritur 6 shtpi familje, me atelie pune
Po n kto zona funksionojn disa qndra ditore

jopublike t ngritura nga OJF-t, q kan ofruar
modele t suksesshme rehabilitimi pr fmijt dhe i
kan prgatitur pr shkollimin e tyre ose n klasa t
zakonshme ose n ato t integruarat.
Dinamika e shrbimeve n vite

Viti
Qendra
Qendra
T:Pak
2007
P
Re
2008
Jp
Di
8
5
3
325
Re
15
15
660
P
Di
Re
2010
JP
Di
11
7
4
381
Re
P
Di
14
1.210
Re
Di
16
7
464
JP
Re
Di
17
5
12
392
2011
P
Re
JP
Di
Re
16
7
350
Di
17
5
400
12
Burimi: SHSSH
Trajtimi i fmijve me aftsi t kufizuara n qndrat e
shrbimeve sht i standartizuar dhe bashkkohor.
Metodologjia e shrbimit t prkujdesit ka si objektiv
integrimin m t mir social dhe shndetsor t
PAK, kjo nprmjet mbshtetjes s puns n
grup. Realizimi krkon aktivitet multidisiplinar t
profesionistve pr nj kujdes shndetsor, edukim,
strvitje fizike, modifikimin e faktorve t rrezikut dhe
parandalimin e efeketeve dytsore jo favorizuese
fizike dhe psikologjike. Pas ktij vlersimi fillestar,
ekipi multidisplinar do t prcaktoj objektivat e
trajnimit afat mesm, teknikat e trajtimit, mjetet
edukative dhe mbshtetje individuale t prsonit
m aftsi t kufizuar. Plani i kujdesit individual,
prfshin edhe observim t individit, ku pasqyrohen
aftsia e klientit pr realizimi i aktiviteteve t jets
s prditshme: kujdesi pr veten, ushqyerja,
socializimi, lvizshmria, lidhja me t afrmit etj. E
vecanta pr kt grup qndron n faktin se duhet
t zhvillohen programe t thjeshta, pr nxitjen
individuale duke prfshir teknikat e relaksimit,
aktivitete dhe ushtrime krijuese t cilat jan baz
pr zhvillimin pozitiv t tyre. Por edhe n standartet
e shrbimeve shoqrore, nuk sht parashikuar
proedura e identifikimit dhe trajtimit t rasteve t
dhuns, por shikohet n kndvshtrimin e trajtimit
t barabart dhe ankimimit.
N momentin q nj PAK i ofrohen shrbime n
qndra, nuk ka nj plan edhe pr familjart e tij, si

psh: intervistimi dhe punsimi i nns s fmijs n
mnyr q ajo t lehtsohet si nga ana shoqrore
ashtu edhe ekonomike, t ndjehet m e dobishme
dhe t mos jet vetm n funksion t fmijs me
AK. Plani duhet t prfshij edhe trajtim psikologjik
t antarve t familjes, n mnyr q t ndjehen
t qet, t gatshm pr t vazhduar aktivitete t
tjera ekonomike (trajnim profesional) shoqrore,
emocionale pr t evituar sa t jet e mundur
fenomenet negative.
Sipas nj studimi t realizuar nga qndra e
shrbimeve Shtepia e Kuqe, ka treguar se nj
ndr ndryshimet, q prjeton familja kur ka dhe
rrit nj fmij me aftsi t kufizuar sht divorci.
Prindrit m s shumti baballart, marrin vesh
pr ekzistencn e nj fmije me aftsi t kufizuar
largohen nga shtpia dhe bjn nnn fajtore.
Fenomeni i divorcit, si nj problem social, ndikon
shum n rritjen dhe formimin e t gjith fmijve,
por edhe m shum tek fmijt me aftsi t kufizuar
duke patur parasysh nevojat e tyre.
Fmijt me aftsi t kufizuar jetojn m shum
me prindrit, por ka edhe raste kur pr asye t
ndryshme pr ta kujdesen gjyshrit/gjyshet, ose t
afrm t tjer si tezja, daja, ejt. Familja sht i vetmi
vend ku i ofron siguri fmijve me aftsi t kufizuar,
155
kjo bn q shum prej fmijve t mos dalin nga

shtpia, situat e cila sjell faktin q, mjediset e tjera
si komuniteti, shkolla etj nuk i pranojn fmijt me
aftsi t kufizuar.
Po ashtu, mungesa e socializimit t fmijve me
aftsi t kufizuar sht rezultat edhe i dshirs q
Ka ndodhur q fmijt me aftsi t kufizuar
t gjenden n situata risku dhe t jen pre e
abuzimeve seksuale nga pedofilt ose abuzues
t tjer. Duke qen se kompjuteri sht nj ndr
mjetet e komunikimit t tyre (n rastet kur fmijt
kan aftsi ta prdorin kompjuterin), ata mund t
rrin n internet pr nj koh t gjat dhe askush
nuk i monitoron . Prindrit nuk kan informacion
mbi pornografin n internet si dhe nuk din si ti
monitorojn dhe mbrojn fmijt e tyre.
Aktualisht, n Shqipri nuk ka ndonj struktur t
mirfillt, as n nivel qendror e as n nivel lokal q
t trajtoj n mnyr specifike problemin e dhuns
kundr fmijve me aftsi t kufizuar. Ndrkoh,
duhet theksuar se ekzistojn disa struktura
qeveritare q trajtojn problemet e fmijve n
prgjithsi. N kto shrbime pr fmijt mungojn
ekipet multidisiplinore si dhe punonjsit social.
Roli i shkollave sht i rndsishm pr identifikimin

dhe referimin e rasteve t dhuns, abuzimit dhe
neglizhimit dhe gjith formave t tjera t keqtrajtimit
t fmijve. Psikologu i shkolls konsiderohet si
nj aktor ky pr adresimin e problemeve q kan
fmijt, por numri i psikologve pr shkolla dhe
pr numr nxnsish sht i pamjaftueshm dhe
nuk u jep mundsin atyre t bjn aq sa sht e
nevojshme. N Janar 2011 figurojn gjithsej 2123
fmij me AK n arsimin 9-vjear16.
N legjislacionin shqiptar sht i garantuar krijimi i
mjediseve t prshatshme pr PAK por zbatimi n
praktik sht shum larg.
156
fmijt e tjer q t mund t ken pr t komunikuar,

lojtur me ta, sjellje kto q shoqrohen edhe me
eskzistencn e dhuns dhe abuzimit ndrmjet tyre.
Kjo sjell q prindrit ti kritikojn shpesh. N familjet,
e fmijve me aftsi t kufizuar format m t
shprehuara jan, goditja me pllmb dhe mungesa
e komunikimit midis antarve t familjes.
nj akt normativ17, roli i mjekut t familjes sht
parsor pasi fmijt me aftsi t kufizuar pr shkak
t gjendjes s tyre shkojn shum shpesh tek mjeku
dhe ky fakt e rrit m shum rolin e diagnostikimit
t abuzimit dhe keqtrajtimit t fmijve me aftsi t
kufizuar. Sektori shndetsor ka filluar t mbledh
rastet e rregjistrimit t dhuns n familje t raportuara
nga rrethet. Gjat vitit 2011 jan raportuar deri tani
146 raste nga t cilat 84 prej tyre jan fmij 18,
por nuk ka t dhna se sa nga kta fmij jan m
aftsi t kufizuar.
Pr shkak t gjendjes s tyre fizike, mendore dhe
psikologjike raportimi i rasteve t dhuns sht
shum i vshtir. Gjithashtu, ndrgjegjsimi i
kujdestarve t fmijve mbi raportimin e dhuns
keqtrajtimit dhe abuzimit sht n nivel t ult,
rezultojn se n dy vitet e fundit nuk ka asnj rast
t denoncimit t abuzimit t fmijve me aftsi t
kufizuar. Rastet m t shumta kan qen fmij
me aftsi t kufizuar q prdoren pr lypje dhe
shfrytzim ekonomik. Prindrit ose kujdestart e tyre
i prdorin dhe shfrytzojn me qllim prfitimi.
KONKLUZIONE
Abuzimi i fmijve me aftsi t kufizuar n Shqipri
sht nj fenomem i padushkm, dhe shoqria ka
paragjykime n pranimin e tyre n jetn shoqrore;
Abuzimi i fmijve me aftsi t kufizuar nuk
raportohet, kan vshtirsi pr t dshmuar rastet
e abuzimit si dhe ata nuk konsiderohen si raportues
t besushm dhe shprehjet e tyre paragjykohen nga
insticionet e sistemit t drejtsis, apo edhe nga
vet shoqria shqiptare;
Poliklinikat kan nj rol shum t rndsishm

lidhur me indentifikimin, diagnostikimin dhe referimin
e formave t abuzimit dhe keqtrajtimit. Bazuar n
Mnyra e shprehjes s abuzimit fizik tek fmijt me
16 Raporti i 4 i Monitorimit t SKPAK 2010,
18 Burim i MSH
17 Urdhr Nr 526, dat 2,10, 2009 Pr zbatimin e sistemit t

referimit t pacientve n shrbimin shndetsor
aftsi t kufizuar m s shumti sht nprmjet

goditjeve me pllmb, shtyrjeve, dmtimeve fizike,
por ka raste t abuzimit fizik me mjete t forta apo
privimin e liris;
Abuzimi psikologjik shprehet me ofendime, prbuzje,
etiketime t ndryshme, sharje, mallkime, presione, dhe
deri n shprehje si: do t doja t mos kishe lindur kurr19;
Fmijt me aftsi t kufizuar nuk kan pothuajse
fare infomracion mbi mnyrat e mbrojtjes nga
abuzimi seksual. Gjithashtu mungon edukimi seksual
i specializuar pr kt target grup.
Neglizhimi, nuk shprehet vetm n mungesn e
ushqyerjes, apo kequshqyerjes, veshmbathjes, por
edhe n mungesn e interesimit mbi interesat e
fmijve me aftsi t kufizuar
Prindrit prballen me nj sr vshtirsish
njhersh dhe me munges t theksuar lehtsirash
pr mirrritjen e fmijve me aftsi t kufizua,
situat e cila on n abuzim psikologjik por edhe
abuzim fizik dhe neglizhim.
Shkolla konsiderohet nj mjedis jo shum i sigurt
pr fmijt me aftsi t kufizuar. Kjo pr shkak t
diskriminimit, stigms q fmijt e tjer kan pr
kt target grup. Fomat m t ndeshura t dhuns
jan ato t abuzimit fizik dhe psikologjik. Abuzuesit
n shkolla jan: msuesit, edukatort, fmijt m t
rritur dhe fmijt djem apo vajza. Ka edhe raste t
abuzimit seksual n shkolla q kryhet nga fmijt e
tjer m t rritur djem, t tipit molestim;
Nga viti n vit ka nj rritje t shrbimeve t ofruar pr
PAK, por numri i tyre sht i kufizuar n raport me
nevojat e PAK. Shrbimet e ofruara nuk mbulojn gjith
territorin e vendit. Ka rrethe ku nuk jan prezente kto
shrbime, dhe n zonat rurale nuk ka asnj qendr q
t ofroj shrbime pr kta persona.
Komuniteti sht nj mjedis ku fmijt me aftsi
t kufizuar ndihen t abuzuar, paragjykuar dhe
diskriminuar. Format e ndeshura n mjediset e
komunitetit jan m s shumti psikologjik por edhe
fizik.
19 Studimi Un nuk jam ndryshe... kam t drejt t mbrohem
- Studim i shpejt mbi Fenomenin e Abuzimit t Fmijve me
Aftsi t Kufizuar n Shqipri- Qndrs s Zhvillimit Shtpia e
Kuqe Tiran
Legjislacionit shqiptar i mungon nj kuadr i mirfillt

ligjor i mbshtetur n nj ligj t veant vetm pr
fmijt me aftsi t kufizuar. Mungesa e legjislacionit
t veant ka sjell si rrjedhoj edhe mungesn e
aktiviteteve sensiblizuese t mirfillta pr nevojat e
ksaj kategorie.
N Shqipri mungojn qendrat e specializuara pr
trajtimin dhe rehabilitimin e fmijve me aftsi t
kufizuar viktima t abuzimit.
Politikat pr fmijt me aftsi t kufizuar nuk
jan specifikisht pr ta, por prfshihen si pjes
e personave me aftsi t kufizuar dhe fmijt n
prgjithsi.
Institucione si: Policia, Shrbimi Social, Shkolla
dhe Shndeti Parsor nuk jan t prgatitura pr
t njohur shenjat e abuzimit tek fmijt me aftsi
t kufizuar dhe krijimin e nj sistemi referimi dhe
menaxhimi t rastit;
N prgjithsi programet e shoqris civile jan
fokusuar rreth trajtimeve pr nevojat shndetsore
dhe prfshirjen e tyre n proesin msimor dhe
fenomeni i abuzimit t fmijve nuk sht trajtuar;
REKOMANDIME
T vihet n vmndje t t gjith aktorve q
punojn n kt fush: t institucioneve qeveritare
n nivel qndror dhe lokal, si dhe n vmendje
t shoqris civile, opinionit publik dhe medias;
Fenomeni i abuzimit t fmijve me aftsi t kufizuar;
T rishikohet kuadri ligjor q prfshin abuzimin e
fmijve me aftsi t kufizuar dhe t bj t mundur
mbulimin ligjor t t gjitha formave t dhuns n t
gjitha mjediset (n shtpi, shkolla, institucione t
shndetit fizik dhe mendor, institucionet e kujdesit
shndetsor qendra banimi t fmijve, komunitete,
mjedise publike ejt;
T zhvillohen politika dhe programe, n baz
kombtare dhe lokale, q t trajtojn abuzimin
ndaj fmijve me aftsi t kufizuar si dhe politika
monitoruese t standarteve t shrbimeve q
ofrojn institucionet qeveritare dhe shoqria civile
apo shrbimi privat;
157
Pr mbrojtjen e fmijve nga format e ndryshme t

dhuns n Shqipri jan t nevojshme nj kompleks
ndrhyrjesh n fusha t ndryshme si: n parandalim,
trajtim, dhe referim t rasteve t fmijve me aftsi
t kufizuar viktima t abuzimit;
T ngrihet nj sistem q do t merrej me ankesat
e fmijve, regjistrimit, dhe raportimit t rasteve t
t gjitha formave t abuzimit si dhe t ngrihen njsi
kshillimi dhe rehabilitimi afatgjata q merren me
rastet e abuzimit t fmijve me aftsi t kufizuar
n Shqipri;
Ka nevoj pr kualifikime t specializuara pr
msuesit q ti prgatis ata pr mnyrn se si
duhen trajtuar fmijt me aftsi t kufizuar pr t
shmangur diskriminimin, veimin dhe dhunimin e
tyre;
T sigurohet nj sistem mbrojtje dhe referimi ku t
gjitha mekanizmat e tij t funksionojn m s miri, pr
t realizuar identifikimin, referimin dhe monitorimin

e rasteve t abuzimit, dhuns, shfrytzimit dhe
neglizhimit;
T bhen sondazhe periodike pr dhunn ndaj
fmijve si dhe t ngrihet nj sistem arkivimi dhe
informimi periodik lidhur me dinamikn e dhuns;
T zhvillohen fushata n shkall t gjer dhe
sistematike pr ngritjen e ndrgjegjsimit t
popullats n prgjithsi dhe t profesionistve q
punojn me /pr fmijt: msues, edukator, mjek
punonjs social, punnjs n institucionet e kujdesit,
ejt., mbi indentifikimin, dhe referimin e rasteve t
abuzimit tek fmijt me aftsi t kufizuar;
T merren masa pr integrimin e fmijve me aftsi
t kufizuar n shkolla si dhe t informohen fmijt
mbi pasojat e abuzimit n shkoll, veanrisht
fenomeni i bullizmit;
REFERENCA
financimi i tyre n Shqipri - UNICEF 2009
Karta Sociale Evropiane (e rishikuar).
Dhuna n familje n shqipri vrojtim komberat

INSTAT 2009
Ligji nr. 9355 dt. 10.03.2005, Pr ndihmn dhe

shrbimet shoqrore, i ndryshuar.
VKM nr. 8, dt. 7.1.2005 Pr miratimin e Strategjis
Kombtare t PAK
VKM nr.80, dt 24.01.2008 Pr miratimin e
Strategjis s Mbrojtjes Sociale i ndryshuar.
VKM Nr. 822 date 6.12.2006 Pr miratimin e
standardeve t shrbimeve t prkujdesit shoqror
PAK, n qendrat rezidenciale dhe ditore.
Studimi Un nuk jam ndryshe... kam t drejt

t mbrohem - Studim i shpejt mbi Fenomenin
e Abuzimit t Fmijve me Aftsi t Kufizuar n
Shqipri- Qndrs s Zhvillimit Shtpia e Kuqe
Tirane.
VKM nr.618, dat 7.9.2006 t Kshillit t Ministrave

Pr prcaktimin e kritereve, t dokumentacionit
dhe mass s prfitimit t pagess pr personat me
aftsi t kufizuar i ndryshuar
M shiko, m dgjo nj udhzues mbi prdorimin

e Konvents s OKB-s mbi t Drejtat e Personave
me Aftsi t Kufizuara pr t uar prpara mbrojtjen
e t drejtave t fmijve; -Save the Children.
Raporti i 4 i Monitorimit te SKPAK 2010,
Prkujdesi Shoqror pr Pesonat me Aftsi t Kufizuar

Mendore - Studimi-Caritas Shqiptar,Qershor 2011
Urdhr Nr 526, dat 2,10, 2009 Pr zbatimin e

sistemit t referimit t pacientsve n shrbimin
shndetsor
Politikate e prfshirjes sociale pr fmijt dhe
158
Reformimi i ndihms ekonomike : Nga mbingarkesa

tek investimet n reduktimin e varfris-raport
UNICEF & MPCSSHB & QKSS & IKU-nentor
2011.
E drejta e fmijve me aftsi t kufizuara pr arsim

gjithprfshirs-Faktoret q kontribuojn n zbatimin
e arsimit gjithprfshirs-Word Vision Mars 2012
MBROJTJA E T MITURVE NDAJ FORMAVE

T DHUNS SEKSUALE NPRMJET
INTERNETIT
Drnt. Evisa KAMBELLARI
Departamenti i t Drejts Penale,
Fakulteti i Drejtsis, Universiteti i Tirans
e-mail: evisa.kambellari@yahoo.com
Abstrakt
Zhvillimet e vrullshme n fushn e Teknologjis s
Informacionit dhe Komunikimit i kan dhn jet
nj realiteti t ri t karakterizuar nga nj hapsir
e gjer komunikimesh elektronike t pakushtzuara
n koh dhe hapsir. N saj t avantazheve q
paraqesin mnyrat e reja t komunikimit, aktiviteti
njerzor sht zhvendosur gjithnj e m shum nga
hapsira reale n at virtuale. Krahas prdorimit t
tyre pr qllime t dobishme, teknologjit e reja t
komunikimit jan shndrruar gjithashtu n mjete t
fuqishme pr subjektet kriminale pr mbarvajtjen
e veprimtaris s tyre. N kt kontekst, nj
problem mjaft shqetsues i cili ka gjeneruar dhe
sht zhvilluar paralelisht me lindjen dhe zhvillimin
e teknologjive te komunikimit sht edhe dhuna
seksuale ndaj t miturve nprmjet shfrytzimit t
shrbimeve t Internetit. Zhvillimet n fjal, kan
intensifikuar prmasat e praktikave t tilla kriminale
n saj t potencialit t mjeteve t prdorura, t cilat
sigurojn shpejtsi veprimi dhe shtrirje t pakufizuar
fizike. Ekspozimi i t miturve ndaj formave t dhuns
dhe abuzimit seksual nprmjet Internetit analizohet
n dy drejtime kryesore: nga njra an, aksesi n
burime t pakontrolluara elektronike i ekspozon
t miturit ndaj materialeve q prmbajn skena t

dhuns apo abuzimit seksual, dhe nga ana tjetr,
shfrytzimi i Internetit dhe i metodave t komunikimit
q realizohen nprmjet tij mund ti vr t miturit
n kontakt me persona t rritur q ndjekin synime
abuzuese.
Nj hapsir e konsiderueshme e punimit i kushtohet
gjithashtu evidentimit t prgjegjsis s ofruesve
t shrbimeve t komunikimeve elektronike publike
pr ndrtimin e mekanizmave efiente me qllim
parandalimin e shfrytzimit t rrjeteve t administruara
prej tyre, si mjete pr shfaqjen dhe shprndarjen
e imazheve t dhuns dhe abuzimit seksual me t
mitur apo si burime t ofrimit t materialeve me
prmbajtje pornografike. N kt kontekst, do
t gjejn trajtim parashikimet e rregullimit ligjor
aktual duke u ndaluar veanrisht n detyrimet q
rndojn mbi ofruesit e shrbimeve t Internetit, dhe
n studimin e kushteve t aplikimit t prgjegjsis
penale ndaj tyre n rastet e mosmarrjes s masave
t nevojshme pr parandalimin e realizimit t nj
veprimtarie kriminale q prfshin forma t ndryshme
t ekspozimit seksual t t miturve, nprmjet rrjetit
1 Evisa Kambellari sht pedagoge efektive pran Departamentit t s Drejts Penale, Fakulteti i Drejtsis, Universiteti i Tirans. Ajo
sht e prfshir n programin e studimeve t Doktoraturs n Shkencat Juridike Penale pran Fakultetit t Drejtsis, UT. Interesat e
saj aktuale t krkimit kan t bjn me studimin e veprave penale t kryera nprmjet ose ndaj rrjeteve t komunikimeve elektronike
publike si dhe me veorit e kriminalitetit t personave juridik dhe bazat ligjore t aplikimit t prgjegjsis penale ndaj tyre.
159
q kontrollojn. Kuadri normativ kombtar do t

vlersohet n raport me krkesat e parashtruara
n instrumenta, rekomandime dhe raporte t
prpunuara nga aktor t ndryshm ndrkombtar
me synimin e evidentimit t prqasjes s rregullimit
kombtar me kto parashikime dhe t hapave t
mtejshm q mbeten pr tu ndrmarr n kt
drejtim.
N prfundim theksojm se, problemi i dhuns ndaj
t miturve n hapsirn kibernetike duhet par me
po aq shqetsim sa edhe format e dhuns q gjejn
shprehje n botn fizike duke pasur parasysh q e
para mund t bhet nj promotor i fuqishm i s
dyts. N kto kushte sht e rndsishme q
problemit ti kushtohet e njjta vmndje nprmjet
ndrtimit t nj kornize t qart ligjore, hartimit t
politikave t veanta dhe strategjive parandaluese,
t cilat t prfshijn nj gam sa m t gjer
subjektesh vepruese me detyra t mirprcaktuara
por njkohsisht edhe t mirkoordinuara.
Fjal Kye: komunikime elektronike, dhuna seksuale

n hapsirn kibernetike, grooming, prgjegjsia e
operatorve (ISP), masa parandaluese.
1. Rndsia e problemit
Punimi synon n rradh t par t evidentoj
ekspozimin e t miturve ndaj formave t dhuns
seksuale nprmjet Internet-it duke u ndalur n dy
drejtime kryesore: s pari, n aksesin e t miturve
n burime t pakontrolluara elektronike ku gjenden

materiale q prmbajn skena pornografike apo
t abuzimit seksual; dhe s dyti, n mnyrn
se si shfrytzimi i Internet-it dhe i metodave t
komunikimit q realizohen nprmjet tij mund ti vr
t miturit n kontakt me persona t rritur q ndjekin
synime abuzuese (Carlsson, 2001). Duke qen se
zhvillimet teknologjike kan tejkaluar parashikimet
tona mbi impaktin e tyre social, studimi dhe kuptimi
i eksperiencave t t miturve n prdorimin e
teknologjive t reja t komunikimit paraqitet si nj
domosdoshmri e kohs. Dhuna ndaj fmijve
prbn tashm nj fenomen t gjithprhapur q
nuk njeh kufij politik, kulturor, ekonomik dhe s
fundmi edhe teknologjik (Muir, 2005). Shprehjet
e dhuns n hapsirn kibernetike reflektohen
dhe transmetohen n barts t ndyshm fizik n
realitetin material. Efekti psikologjik q shaktojn
imazhet e dhunshme seksuale tek vzhguesit e
mitur i prngjan nj eksperience t dhunshme q
ata mund t prjetojn n jetn reale. Kapaciteti i
tyre intelektual dhe psikik sht i paprgatitur pr
tu prballur dhe reaguar ndaj situatave t tilla, gj
e cila, mund t oj n vijim n devijanca dhe sjellje
abuzuese seksuale. Nj rrezik tjetr, q shfaqet
ndaj t miturve gjat kohs q ata shfrytzojn
shrbimet e Internetit, sht edhe ai i vnies n
kontakt me abuzues t ndryshm seksual, t cilt,
shfrytzojn lehtsit e komunikimit virtual pr t
trhequr viktimat e tyre t mundshme (Feather,
1999).
2. Ekspozimi ndaj materialeve pornografike
160
Materialet pornografike t disponueshme n

Internet prbjn shpesh kontaktin e par q fmijt
dhe adoleshentt kan ndaj skenave seksuale. Nj
prvoj e till mund t krijoj tek ata nj perceptim
t shtrembr dhe/ose pervers t intimitetit njerzor,
i cili, mund t jet tepr i vshtir ose i pamundur
t eleminohet n fazat e mvonshme. Gjithashtu,
kto eksperienca t hershme mund t shkaktojn
devijianca seksuale dhe shpesh ndikojn n
marrdhniet e ardhshme t vzhguesve t mitur.
Veanrisht tek fmijt, t cilt jan n rrugn
formimit t personalitetit t tyre dhe zhvillimit t
aftsive t arsyetimit kritik, ndrveprimi n nj
hapsir virtuale, e cila shfaqet e shkputur nga

emocionet dhe perceptimet e jets reale mund
t ndikoj n nj mas t konsiderueshme n
shtrembrimin e perceptimit t realitetit. Kemi
parasysh ktu q zhvillimi i personalitetit t fmijve
ndikohet shum nga ekperiencat q ata prjetojn.
Fmijt e ekspozuar ndaj materialeve pornografike
drejtohen gjithnj e m shum ndaj materialeve me
prmbajtje pornografike m eksplicite dhe zhvillojn
dshira t forta pr eksperienca t tjera akoma m
t dhunshme dhe deviante (Aym, 2010). Gjithashtu,
edhe pse nuk mund t prcaktohet nj lidhje e sakt
dhe e prhershme shkak-pasoj midis ekspozimit
t t miturve ndaj materialeve pornografike dhe

sjelljeve t mvonshme t dhunshme seksuale,
studime t ndryshme japin t dhna n favor t ktij
qndrimi. Kshtu p.sh n Australi, 90% nga 101
fmij nn moshn 10 vje t kuruar n njsit
e veanta t spitaleve pr fmij, t krijuara pr
trajtimin e sjelljeve abuzuese seksuale kan rrfyer
se ata kan par rregullisht imazhe me prmbajtje
eksplicite seksuale n Internet (Colman, 2003).
Megjithse, ende nuk sht prcaktuar nse
ka apo jo nj lidhje shkaksore midis shikimit t
pornografis dhe sjelljeve abuzuese seksuale,
pranohet se nj ekspozim i till mund t prshpejtoj
proceset psikologjike, duke shtuar shtrembrimet
n perceptimin e realitetit (Marshall, 2000). Nj
kategori materialesh pornografike n t cilat t
miturit mund t sigurojn lehtsisht akses gjat
krkimit n Internet jan edhe lojrat pornografike.
Subjektet n kto lojra jan personazhe t
kartonizuara dhe impakti q kan tek fmijt sht
akoma edhe m i lart duke qen se personazhe
t tilla jan m afr me psikologjin e fmijs,
ato jan pjes e rndsishme e bots s tyre dhe
fantazis s moshs. Ndjekja e skenave t mirfillta
pornografike, n t cilat jan t prfshir personazhe
t kartonizuara mund t krijoj tek t miturit iden e
gabuar se prfshirja n kto skena sht normale
dhe sht nj sjellje q edhe ata mund ta aplikojn
n botn reale.
3. Joshja seksuale on line Grooming

Joshja online, e njohur ndryshe si grooming
nnkupton procesin e socializimit, gjat t cilit,
abuzuesi bashkvepron me t miturin pr trhequr
at drejt abuzimit seksual (Davidson & Gottschal,
2011). Hapsira kibernetike pr shkak t veorive
t saj lehtson krijimin e raporteve t ngushta
emocionale dhe psikologjike midis komunikuesve.
Krkesat e ulta n lidhje me verifikimin e identitetit
dhe mendimi i t vepruarit n fshehtsi lehtsojn
krijimin dhe zhvillimin e marrdhnieve on line,
marrdhnie t cilat vendosen dhe bhen shum t
ngushta n hapsira kohore shum m t shkurtra se
sa n botn reale. Pikrisht, kto lehtsi q paraqet
krijimi i raporteve me t mitur n botn virtuale,
shfrytzohen nga abuzuesit seksual pr t vn n

jet fantazit dhe qllimet e tyre. Gjat kohs q
jan n Internet, njerzit mund t sillen shum m
ndryshe se n jetn reale. Ideja e t qnit vetm,
n nj mjedis virtual q siguron anonimitet t plot,
i inkurajon ata t shprehin mendimet dhe dshirat e
fshehura (Lanning & Burgess, 1989). Nj mjedis i
till, ushqen edhe m shum fantazit e personave,
me prirje abuzive ndaj t miturve dhe lehtson
vendosjen e kontakteve me viktimat e mundshme
t mitur. N saj t shfrytzimit t opsioneve t
rrjeteve t ndryshme sociale si dhe hapsirave t
chat-it, abuzuesit e rritur vendosin kontaktet e para
me t miturit, pr ti trhequr ata me pas n fazat e
mtejshme t realizimit t qllimeve t tyre seksuale
n botn materiale.
4. Mbrojtja juridiko-penale
N Kodin Penal t Republiks s Shqipris sjelljet
e paligjshme q lidhen me materialet pornografike
n prgjithsi, dhe me pornografin me t mitur n
veanti, parashikohen n nj dispozit t vetme.
Konkretisht n nenin 117 t K.P, t emrtuar
Pornografia parashikohet
se: Prodhimi,
shprndarja, reklamimi, importimi, shitja e botimi i
materialeve pornografike n ambientet e t miturve,
prbjn kundrvajtje penale dhe dnohen me
gjob ose me burgim gjer n dy vjet.
Prdorimi i t miturit pr prodhimin e materialeve
pornografike, si dhe shprndarja ose publikimi
i tyre n Internet apo n forma t tjera, dnohet
me burgim nga nj deri n pes vjet dhe me gjob
nga nj milion deri n pes milion lek. Paragrafi
i par i dispozits inkriminon veprime t caktuara
t vnies n dispozicion t materialeve pornografike
n ambiente fizike t frekuentuara zakonisht apo n
baz t nj destinimi t prkohshm nga t miturit.
Ndrkoh, parashikimi q paraqet m tepr rndsi
n kuadr t ktij punimi sht ai q prmbahet
n paragrafin e dyt t dispozits, n baz t t
cilit, dnohen veprimet e paligjshme q lidhen me
pornografin me t mitur dhe me shprndarjen
ose publikimin e materialeve pornografike n
Internet. Nga interpretimi i dispozits kuptojm se
nj subjekt do t mbaj prgjegjsi penale nse,
161
nprmjet prdorimit t shrbimeve t Internet-it,

shprndan ose prhap: (a) materiale pornografike
me natyr t prgjithshme ose (b) materiale t
pornografis me t mitur. N kt pik, sht e
rndsishme q t sqarohet se far do t kuptojm
me pornografi me t mitur, duke qen se natyra
q prmban materiali pornografik i shprndar ose
publikuar, ndikon drejtprsdrejti n vlersimin e
rrezikshmris shoqrore t autorit dhe t veprs.
Kshtu, sipas nenit 20 t Konvents s Kshillit t
Evrops Pr mbrojtjen e fmijve nga shrytzimi
seksual dhe abuzimi seksual, termi pornografi e
fmijve nnkupton do lloj materiali q prshkruan
n mnyr vizuale nj fmij t prfshir n nj
sjellje reale ose t simuluar seksuale ose do
pamje t organeve seksuale t fmijs pr qllime
kryesore seksuale. Ndrkoh raporti shpjegues i
Konvents parashikon se shprehja sjellje e dukshme
seksuale do t mbuloj t paktn kto rrethana: a)
mardhnie seksuale midis fmijve ose midis nj
fmije dhe nj t rrituri, t sekseve t njjta ose t
ndryshme ; b) mardhnie seksuale me kafsht c)
masturbim; d) abuzim sadist ose mazokist n nj
kontekst seksual ; e) shfaqje seksualisht nxitse t
organeve gjenitale t nj fmije. Kuptohet se ofrimi
publik on line i materialeve t pornografis me t
mitur paraqet rrezikshmri m t madhe shoqrore
duke pasur parasysh cilsit e veanta t viktimave.
Inkriminimi i pornografis me t mitur synon jo vetm
t parandaloj dmin q shkaktohet nga prdorimi
i tyre si protagonist n krijimin e materialeve
pornografike por gjithashtu edhe dmin q rrjedh
nga vet ekzistenca e imazheve apo fjalve q
poshtrojn dhe dehumanizojn fmijt (Akdeniz,
2008). Imazhet e dhuns seksuale ndaj t miturit,
mund t nxisin m shum fantazit e downloadues-it
dhe t shtyjn at n kryerjen e akteve abuzive ndaj
t miturve. Bllokimi i aksesit t publikut n t tilla
imazhe ndihmon n reduktimin e numrit t abuzuesve
t mundshm on line ose off line (Carr, 2010).
Nse i rikthehemi edhe nj her parashikimeve n
kodin ton penal, format e shfaqjeve pornografike
n Internet q gjejn ndshkim jan shprndarja
dhe publikimi i materialeve pornografike nprmjet
prdorimit t nj rrjeti komunikimi elektronik publik.
N funksion t shpjegimit t elementit objektiv t
162
veprs mund t themi se disa nga mnyrat kryesore

t shprndarjes s materialeve pornografike jan:
1. E-mailet. Nprmjet e-mailit mund tu
shpnrdahen materiale personave t interesuar
ashtu sikurse mund t prdoren pr ti transmetuar
kto imazhe tek nj viktim e mundshme si pjes e
procesit t joshjes grooming.
2. Chat rooms: Mund t prdoren pr t shkmbyer
materiale pornografike si dhe pr t trhequr viktimat
e mundshme.
Ndrkoh publikimi i materialeve me natyr
pornografike realizohet nprmjet vendosjes s
tyre n burime online t aksesueshme nga persona
t tjer nprmjet krijimit t faqeve t t veanta
(website) me prmbajtje pornografike.
4.1 Problemet e dispozits penale aktuale
N kt shtje synojm t evidentojme disa

probleme n formulimin e dispozits penale aktuale
mbi pornografin, t cilat, ndikojn n efektivitetin
e zbatimit t saj n praktik, e si rrjedhim n luftn
ndaj fenomenit. Studimi i problematiks s dispozits
n fjal bhet n nj perspektiv krahasuese
duke ballafaquar rregullimin ligjor kombtar
me parashikimet q prmbajne instrumenta t
rndsishme ndrkombtare n kt fush si dhe
me prvojn e vendeve t tjera. Ndr shtjet q
nuk mbulohen nga dispozita aktuale, prmendim:
Mungesn e nj parashikimi t veant pr
rastin kur shprndarja dhe publikimi lidhen me
materiale t pornografis me t mitur.
Mosndshkimin e aksesit me dashje n faqe t
pornografis me t mitur.
Mosndshkimin veprimeve t tilla, si kryerja e
veprimeve aktive pr t siguruar posedimin e
materialeve t pornografis me t mitur.
N rradh t par i referohemi parashikimeve t
Konvents s Kshillit t Evrops Pr mbrojtjen e
fmijve nga shrytzimi seksual dhe abuzimi seksual.
Konventa vendos detyrimin e shteteve pal pr t
marr masat e nevojshme legjislative pr t siguruar
prcaktimin si vepra penale, t veprimeve t tilla
si: prodhimi, ofrimi, vnia n dispozicion/publikimi,
shprndarja, transmetimi, sigurimi pr vete ose pr nj

person tjetr, posedimi me dashje i pornografis s
fmijve si dhe aksesi duke qen n dijeni mbi natyrn
e materialeve, nprmjet teknologjive t informacionit
dhe t komunikimit. Sigurimi pr vete ose pr persona
t tjer nnkupton prftimin n mnyr aktive t
materialeve t pornografis (imazhe apo video) s
fmijve nprmjet shkarkimit ose blerjes s tyre
on line. Aksesi n kto materiale, duke pasur dijeni
mbi natyrn e tyre, synon t ndshkoj personat t
cilt shikojn pornografi me t mitur on line n saj
t aksesit n faqe t pornografis me t mitur. N
mnyr q nj person t mbaj prgjegjsi sipas
ktij parashikimi duhet q ai t hyj me dashje n nj
faqe interneti q ofron pornografi me t mitur dhe q
imazhe t tilla t gjenden n kt faqe. Po kshtu,
n nj kndvshtrim krahasues, t tilla parashikime i
ndeshim edhe n kodin penal t SHBA si dhe n kodin
penal italian. N nenin 2252A t kodit penal t SHBA
parashikohet ndr t tjera ndshkimi i veprimeve t tilla
si: shprndarja, reklamimi, promovimi, si dhe aksesi me
dashje n burime q ofrojn materiale t pornografis
me t mitur. Ndrkoh q n nenin 600-quarter t
kodit penal italian parashikohet se kushdo q me
vetdije siguron nj material pornografik t realizuar
nprmjet prdorimit t t miturve dnohet me jo m
shum se tre vjet burg dhe me gjob. Nj formulim
i till i dipsozits na on n prfundimin se mund t
ndshkohet edhe download-imi i t tilla materialeve
nga burime t ndryshme n Internet. Ndrkoh, sikurse
jemi shprehur edhe m sipr, praktikat e sigurimit t
materialeve t pornografis me t mitur n saj t
shkarkimit t tyre on line, si dhe aksesi me dashje n
faqe interneti me prmbajtje t till, nuk ndshkohen
nga parashikimet e kodit ton penal mbi pornografin.
Pr m tepr n kod, nuk ka nj parashikim t veant
pr rastet kur veprimet e shprndarjes dhe publikimit
n Internet, lidhen me materiale t pornografis s
fmijve. Nj rast, i till, duhet t gjej rregullim t
veant, pasi rrezikshmria e veprimeve rritet ndjeshm
pr shkak t ndjeshmris s shtjes dhe dmit
potencial q mund t shkaktoj. Duke pasur parasysh
rrezikun q paraqesin sjelljet e siprprmendura, dhe
duke ju referuar edhe eksperiencave t vendeve
t tjera n prballjen me problemin, do t ishte mir
q parashikimet n fjal, t prfshiheshin edhe n
legjislacionin ton penal pr t siguruar nj prgjigje sa

m t plot dhe efektive.
4.2 Parashikime t veanta pr joshjen seksuale
on line
Praktika e joshjes seksuale t t miturve nprmjet

Internet-it nga persona t rritur q ndjekin qllime
abuzuese ndaj tyre e njohur ndryshe si grooming,
prbn nj shqetsim t kohs, dhe n nj numr
shtetesh, problemit i sht kushtuar rregullim i
veant juridiko-penal. Kshtu, n nenin 248e t
Kodit Penal Hollandez thuhet se do person, i cili
nprmjet prdorimit t kompjuterit ose shrbimeve t
komunikimit i propozon nj takim dhe ndrmerr veprime
pr realizimin e tij, nj personi, pr t cilin, ai ka dijeni
ose mbi baza t arsyeshme duhet t kisht dyshuar q
sht nn moshn 16 vje, me qllim kryerjen e veprave
t turpshme ose prodhimin e imazheve t skenave
seksuale q prfshijn t miturin dnohet me burgim
jo m shum se dy vjet ose me gjob. Parashikime t
ngjashme gjenden edhe n Kodin Penal t SHBA, n
nenin 2422/b t t cilit, parashikohet se prdorimi me
vetdije i shrbimit postar (prfshir ktu edhe postn
elektronike) pr t bindur, nxitur, joshur ose shtrnguar
nj person, i cili, nuk ka mbushur moshn 18 vje,
pr tu angazhuar n nj aktivitet seksual prbn
vepr penale. Gjithashtu, vendosja e parashikimeve
t veanta pr grooming, nprmjet hartimit t nj
Direktive t veant pr kt qllim, sht edhe n
vmendjen e ligjvnsit evropian (Kool, 2011). Duke
pasur parasysh jo vetm krcnimin aktual t praktiks
n fjal por edhe perspektivn e prhapjes s saj n
t ardhmen, do t ishte mir q edhe n kodin ton
penal t vendosej nj parashikim i veant pr dnimin
e sjelljeve t joshjes s t miturve on line me qllim
prfshirjen m pas n akte abuzuese seksuale me ta.
5. Prgjegjsia e ofruesve t shrbimeve

t komunikimeve elektronike publike
(ISP).
Pr t kuptuar drejt kushtet n t cilat, nj ofrues
i shrbimeve t komunikimeve elektronike publike
(ISP) mund t mbaj prgjegjsi penale, sht e
rndsishme t kuptohen specifikat e organizimit
dhe funksionimit t tyre si persona juridik. Si e
163
dim, personi juridik sht nj fiksion juridik i krijuar

pr t plotsuar ekzigjencat e zbatimit t ligjit mbi
veprimtari t kryera nga entitete q prfshijn nj
bashksi burimesh njerzore dhe materiale. Pr
shkak t natyrs s tij, nj person juridik nuk sht
n gjendje t veproj vet. Veprimet kryhen nga
persona t cilt veprojn n emr dhe pr llogari
t personit juridik. N nenin 3 t ligjit nr. 9754,
Pr Prgjegjsin Penale t Personave Juridik
parashikohet se: Personi juridik ka prgjegjsi pr
vepra penale t kryera:
a) n emr ose n dobi t tij, nga organet dhe
prfaqsuesit e tij;
b) n emr ose n dobi t tij, nga nj person, q
sht nn autoritetin e personit q prfaqson,
drejton dhe administron personin juridik;
c) n emr ose n dobi t tij, pr shkak t mungess
s kontrollit apo t mbikqyrjes nga personi q
drejton, prfaqson dhe administron personin
juridik.
Nga studimi i ksaj dispozite kuptojm se nj ofrues
i shrbimeve Internet, n kushte t caktuara, mund
t mbaj prgjegjsi penale pr vepra penale t
kryera nga punonjsit e tij. N mnyr q vepra
penale t konsiderohet e kryer n emr t personit
juridik, punonjsi i tij (i cili mund t jet prfaqsuesi,
administratori, antari i organeve drejtuese etj) duhet
t ket vepruar brnda kompetencave q i takojn
n baz t detyrs s tij dhe gjat kohs q ai sht
duke ushtruar veprimtarin e tij n shrbim t personit
juridik pundhns. Duke ju referuar doktrins s
huaj, elementt kryesor q merren n konsiderat
pr aplikimin e prgjegjsis penale ndaj ISP-ve jan
pasja dijeni dhe kontrolli mbi informacionin, i cili,
transmetohet ose ruhet prej tyre (Akdeniz, 2008).
Sipas nj pikpamjeje, shtja e prgjegjsis s ISPve pr shprndarjen e materialeve pornografike, t
ngarkuara nga pajtimtart e tyre varet nga aftsia e t
parve pr t monitoruar file-t e ruajtura n kompjuterat
e tyre (Then & Golbach, 1999). N kt kontekst,
nj ofrues i shrbimeve Internet mund t dnohet pr
shprndarje ose publikim t materialeve pornografike
sipas paragrafit t dyt t nenit 117 t Kodit ton
Penal, nse ai ka marr m par dijeni mbi ekzistencn
e faqeve pornografike ose transmetimin e mesazheve
164
me prmbajtje pornografike n rrjetin e administruar

prej tij dhe nuk ka marr asnj mas t arsyeshme
pr t ndrprer situatn e paligjshme. Megjithat,
mund t jet e vshtir t provohet se nj ofrues i
shrbimeve t komunikimeve elektronike ka dijeni mbi
prmbajtjen e veant t materialeve, kur subjekti n
fjal, nuk kontrollon materialin q ruan n kompjuterat
e tij. Pr shembull, nj ISP i cili lejon krijimin e nj
website-i n rrjetin e administruar prej tij mund t mos
kontrolloj paraprakisht prmbajtjen e site-it. N t
njjtn mnyr, ai mund t mos kontrolloj prmbajtjen
e mesazheve e-mail q kopjohen n server-in e tij. Nj
zgjidhje e mundshme do t ishte vendosja e detyrimit
mbi ofruesit e shrbimeve Internet pr t zhvilluar
metodat e nevojshme teknike me qllim sigurimin e
kontrollit t prmbajtjes s trafikut t komunikimeve
q ata transmetojn si dhe mekanizma sinjalizues n
raste t shprndarjes apo publikimit t materialeve me
prmbajtje t paligjshme nprmjet rrjeteve t tyre.
N kt rast, duke qen se ofruesi i shrbimeve Internet
kontrollon prmbajtjen e mesazheve ose t titujve t
tyre, ai ka m shum mundsi t dyshoj ose evidentoj
kur ka shkmbim t materialeve m prmbajtje t
kontestueshme (Then & Golbach, 1999).
5.1 Mungesa e parashikmit t detyrimeve

t qarta pr ISP-t
Ligji nr. 9188 Pr Komunikimet Elektronike n
Republikn e Shqipris prcakton AKEP-in si
autoritetin prgjegjs pr kontrollin e veprimtaris s
ofruesve t shrbimeve t Internet-it pr respektimin
e kufizimeve n lidhje me prmbajtjet e paligjshme
ose t dmshme, sipas rregullimeve prkatse ligjore
n fuqi. Aktualisht vihet re mungesa e nj rregullimi
ligjor, nnligjor apo rregulloreje ku t prcaktohen disa
kritere n lidhje me materialet, prmbajtja e t cilave do
t konsiderohet e paligjshme. Si rrjedhim, mbi ISP-t
nuk ka ende nj detyrim t prgjithshm pr t marr
masa pr t garantuar sigurin e faqeve apo rrjeteve
t mbarvajtura nprmjet tyre, n mnyr t till, q
nprmjet t tilla faqeve apo rrjeteve t mos vihen n
dispozicion materiale me prmbajtje t kontestueshme.
N ligjin nr. 9918 mungojn madje edhe parimet e
prgjithshme nga t cilat duhet t udhhiqen ISP-t n
ushtrimin e aktivitetit t tyre.
6. Konkluzione dhe Propozime

N prmbyllje t reflektimeve t pasqyruara gjat
ktij punimi, pjesa e fundit e tij synon t paraqes
disa propozime n lidhje me hapat e mtejshm
normative dhe operative q duhen ndrmarr pr t
krijuar nj mjedis t sigurt pr t miturit edhe n
hapsirn kibernetike.
6. 1 Masat me karakter legjislativ
N kuadr t masave me karakter legjislativ,

propozojm ndrmarrjen e inisiativave t mposhtme:
Vendosjen e detyrimeve ndaj ofruesve t
shrbimeve t Internetit (ISP) pr t ndaluar
transmetimin nprmjet rrjetit q administrojn
t materialeve t pornografis me t mitur, pr
t cilat, kan apo jan vn n dijeni.
Parashikimin e masave, t cilat vendosin ndaj
ISP-ve detyrimin pr t ndrtuar sistemet e tyre
t kontrollit pr t luftuar prodhimin, publikimin,
shprndarjen, transmetimin dhe aksesin n t
tilla materiale, si dhe sisteme sinjalizuese pr
raportimin e ekzistencs s tyre n burime t
ndryshme elektronike.
Hartimin e parashikimeve t qarta ligjore
n lidhje me parimet nga t cilat, duhet t
udhhiqen ISP-t n veprimtarin e tyre.
Hartimin e parashikimeve t veanta mbi
kushtet e aplikimit t prgjegjsis penale ndaj
ISP-ve.
Prfshirjen e parashikimeve t veanta n Kodin
ton penal pr t dnuar praktikat e joshjes
seksuale t fmijve nprmjet Internet-it nga
persona t rritur q ndjekin qllime abuzuese
ndaj tyre dhe riformulimin e dispozits aktuale
mbi pornografin.
6.2 Masat me karakter operativ
6.2.1 Vetrregullimi i Industris s Internet-it
Ofruesit e shrbimeve Internet luajn nj rol ky n

luftn kundr pornografis n trsi dhe asaj me
t mitur n veanti. Strategjit vetrregulluese q

mund t implementohen prej tyre prfshijn:
Fshirjen e faqeve me prmbajtje t paligjshme.
Krijimin e faqeve pr raportimin e rasteve
abuzive
Bllokimin e aksesit t subjektit t origjins s
nj komunikimi me prmbajtje pornografike.
Filtrimin (kontrollin) e paisjeve krkuese. ISPt mund t vendosin filtra ndaj paisjeve t tyre
krkuese. Kjo nnkupton refuzimin e aksesit
n rast t do tentative t prdorimit t serverit t ISP-s pr t hyr n nj website me
prmbajtje ponografike.
6.2.1.a Zbatimi i metodave filtruese/bllokuese si
mjete parandaluese:
Filtrat si programe, mund t gjejn zbatim n

nivele t ndryshme, n PC-n e prdoruesit apo
n serverin e nj institucioni apo organizate. Filtrat
mund t bazohen n mnyra t ndryshme veprimi.
Ndr m kryesort prmendim :
1. Filtrat e prmbajtjes - bazohen n lista t kontrollit
t URL-ve. Kjo metod mund t gjej zbatim n dy
trajta t ndryshme:
A. Filtrimi negativ (prjashtues) - nj program i till
e bazon veprimin e tij mbi t ashtuquajturat lista t
zeza. Kto lista prmbajn URL-t e faqeve t cilat
nuk mund t aksesohen nga cilido q prdor filtrin.
B. Filtrimi pozitiv (prfshirs) - programi e bazon
veprimin mbi disa lista t bardha. Kto jan lista t
faqeve web, cilat mund t konsultohen pa paraqitur
rrezik pr prdoruesin. Zakonisht, kjo metod
prdoret nga prindrit, t cilt synojn t kontrollojn
aktivitetin on line t fmijve pasi krijon nj mjedis
navigimi t sigurt.
2. Filtrimi i pakets (packet filtering) sikurse dihet
tashm, prmbajtja e nj komunikimi n botn virtuale
transmetohet n formn e paketave t informacionit,
t cilat prmbajn adresn IP t drguesit si dhe
adresn IP t marrsit. Filtrimi i pakets konsiston
n kontrollin e adress IP t drguesit dhe nse
makineria drguese, identifikohet si shprndarse e
165
materialeve m prmbajtje t paligjshme, filtri do t

bllokoj transmetimin e nj komunikimi t till.
4. Filtrimi i bazuar n kontrollin e imazheve kjo sht
nj arritje e kohve t fundit dhe bazohet n analizn
e permbajtjes s imazhit duke bllokuar transmetimin
e imazheve me prmbajtje pornografike ose aksesin
n faqe q prmbajn kto imazhe.
Nj siprmarrje shum domethnse n luftn kundr
pornografis me t mitur n Internet, sht edhe
vendosja e filtra bllokues n nivel kombtar, nga
nj subjekt q sht ofruesi kryesor i shrbimeve t
komunikimeve elektronike publike n vend. sht
fjala pr nj linj kalimi kryesore, prmes s cils
t hyj dhe t dal i gjith trafiku i komunikimeve/
transmetimeve nprmjet Internetit, i destinuar apo
n dalje nga shteti yn, prpara se t shprndahet n
ofrues t shrbimeve Internet t niveleve m t ulta.
Pr shembull, Telecomi Anglez (BT), i cili sht ofruesi
kryesor i shrbimeve Internet n Angli, ka vn n
zbatim nj program, t njohur si Cleanfeed, i cili bn
t mundur bllokimin e aksesit n imazhe t abuzimit
me t mitur, t cilat synohen t prftohen nprmjet
prdorimit t shrbimeve Internet t ktij operatori.
6.2.2 Masa t tjera
Ndr masat e tjera me karakter operativ, t cilat

vlejn t ndrmerren n kontekstin e nj siprmarrjeje
me prfshirje t gjithanshme pr t luftuar shfaqjet
e dhuns seksuale ndaj t miturve nprmjet
Internetit prmendim: Ndrmarrjen e iniciativave
pr informimin e plot dhe trajnimin e agjensive
zbatuese t ligjit n lidhje me veorit q paraqesin
veprat e dhuns seksuale ndaj t miturve on-line;
ndrmarrjen masave edukuese dhe fushatave
ndrgjegjsuese pr shoqrin n trsi, t cilat, nuk
duhen vlersuar si masa plotsuese krahas masave
me karakter teknik, por si masa t s njjts rndsi
me kto t fundit (Carr, 2010); ngritjen e agjensive
monitoruese t pavarura pr t kontrolluar zbatimin e
detyrimeve nga ana e subjekteve q parashikohen n
ligj; dhe s fundmi, hartimin e politikave t veanta
dhe strategjive parandaluese, t cilat t prfshijn
nj gam sa m t gjer subjektesh vepruese me
detyra t mirprcaktuara por njkohsisht edhe t
mirkoordinuara.
Bibliografia:
Akdeniz, J., (2008). Internet Child Pornography And The Law: National And International Responses (412). Hampshire: Ashgate Publishing Ltd.
Aym, T.(2010). The growing epidemic of children addicted to Internet porn. http://www.opednews.com
Carlsson, U. (2001) Research, information and sensitizing the public (fq.62); n: Arnaldo, C. Child Abuse
on the Internet: Ending the Silence. UNESCO Publishing & Berghahn Books.
Carr, J. (2010). The Internet dimension of sexual violence against children; n: Protecting Children from
Sexual Violence: A Comprehensive Approach. Strasbourg: Council of Europe Publishing.
Child pornography on the Internet. Evaluating preventive measures in order to improve their effectiveness
in the EU member states. (Intermediate Report, 2002), Qndra Krkimore mbi Krimin Transnacional,
Universiteti i Trentos, Itali.
Colman, E. (2003). Children act out net porn image. The Australian. http://www.theaustralian.news.com.
au/
Davidson, J. C., & Gottschal, P. (2011). Internet Child Abuse: Current Research and Policy (fq. 114). New
York: Routledge.
Eneman, M., Gillespie, A.A., & Stahl, B.C.(2009). Criminalising Fantasies: The Regulation of Virtual Child
Pornography. Journal of 17th European Conference on Information Systems.
Feather, M. (1999). Internet and child victimisation. The Children and Crime: Victims and Offenders
Conference. The Australian Institute of Criminology.
Goldstein, S. (1999). The Sexual Exploitation of Children: A Practical Guide to Assessment,
166
Investigation, and Intervention. (2nd ed.). Boca Raton (Florida): CRC Press.
Jenkins, P. (2001). Beyond Tolerance: Child Pornography on the Internet. New York: New York University
Press.
Kool, R. (2011). Prevention by All Means? A Legal Comparison of the Criminalization of Online Grooming
and its Enforcement. Utrecht Law Review, Volume 7 (3), 46-69.
Marshall, W.L.(2000). Revisiting the use of pornography by sexual offenders: implications for theory and
practice. Journal of Sexual Aggression, 6, 67-77.
Muir, D. (2005). Violence against children in Cyberspace. Bangkok: ECPAT International.
OConnell, R. (2001). Paedophiles networking on the Internet (fq. 66); n : Arnaldo, C. Child Abuse on the
Internet: Ending the Silence. UNESCO Publishing & Berghahn Books.
Stewart, J. (1997). If This Is the Global Community, We Must Be On the Bad Side of Town: International
Policing of Child Pornography on the Internet. Houston Journal of International Law 20(1):205246.
Then, E., & Golbach, T. (1999). The liability of Internet Service Providers for making, possessing,
and distributing child pornography (fq.11-15), National Criminal Law Program, Montreal, Quebec. www.
freewebs.com
Williams, K. (2003). Controlling Internet Child Pornography and Protecting the Child. Information &
Communications Technology Law , Volume 12, Issue 1.
Akte ndrkombtare dhe legjislacion:

Konventa e Kshillit t Evrops Pr mbrojtjen e fmijve nga shrytzimi seksual dhe abuzimi seksual.
Protokolli opsional i Konvents pr t Drejtat e Fmijs, mbi Shitjen e Fmijve, Prostitucionin dhe
Pornografin e Fmijve.
Ligji nr. 7895, dt. 27.01.1995, Kodi Penal i Republiks s Shqipris , i ndryshuar, Botime Juridike
Albjuris, Tiran, 2012.
Ligji nr. 9918, dat 19.5.2008 Pr Komunikimet Elektronike n Republikn e Shqipris, i ndryshuar.
Ligji nr. 9754, dt. 14.06.2007 Pr Prgjegjsin Penale t Personave Juridik.
Kodi Penal i Shteteve t Bashkuara t Ameriks, i disponueshm n: http://www.law.cornell.edu/uscode/
text/18/part-I/chapter-110
Kodi Penal Italian, i disponueshm n: http://www.altalex.com/
167
Konventa Europiane pr ushtrimin e t

drejtave t fmijs, nj instrument ligjor
q prforcon mbrojtjen e t drejtave t
fmijs.
Fjorda SHQARRI
Doktorante
Nadia RUSI
Doktorante
Departamenti i t Drejts Publike
Fakulteti i Drejtsis
Universiteti i Tirans
Abstrakt
Konventa Europiane pr ushtrimin e t drejtave
t fmijs sht realizuar si nism nga Kshilli i
Europs n kuadr t zgjerimit dhe prforcimit t t
drejtave t fmijs t parashikuara nga Konventa
pr mbrojtjen e t drejtave t fmijs e OKB-s. Kjo
konvent synon t bj m efektive dhe konkrete
disa nga t drejtat procedurale t fmijve gjat
realizimit t proceseve t adoptimit, kujdestaris,
heqjes s prgjegjsis prindrore, trajtimit
mjeksor e raste t tjera si kto. Kjo Konvent sht
nnshkruar vitin e fundit edhe nga shteti shqiptar,
prkundrejt t cilit lind detyrimi i zbatimit t t gjitha
neneve t ksaj konvente.
Ky punim synon t analizoj n aspektin e nj
metodologjie cilsore t bazuar n krkimin n
literatur dhe legjislacionin prkats, parashikimet
e konvents dhe efektet q pasojn zbatimin e saj.
Qllimi i ktij punimi sht t shpjegoj se cilat jan
objektivat q synon t arrij konventa, si e zgjeron
dhe prforcon ajo mbrojtjen e t drejtave t fmijs,
pse t drejtat q prmenden n kt konvent kan
168
nj rndsi kye n jetn dhe edukimin e fmijs si

edhe cilat jan sfidat e reja q i paraqiten Shqipris
me nnshkrimin dhe ratifikimin e ksaj konvente.
Konkluzion: Konventa Europiane pr ushtrimin e t
drejtave t fmijve sht nj instrument ligjor me
nj vler t veant dhe domethnse n fushn e
mbrojtjes s t drejtave t fmijve. Shteti shqiptar
duhet t marr masa q t bj efektive mbrojtjen e
fmijve gjat realizimit t proceseve administrative
dhe gjyqsore q lidhen me to, si dhe realizimin e t
drejtave t tyre t siguruara nga kjo Konvent.
Fjal kye: T drejtat e fmijve, ushtrimi i t
drejtave t fmijve, mbrojtje e t drejtave, zbatimi i
Konvents
Konventa pr t Drejtat e Fmijs sht nj nga
instrumentet ligjor m t rndsishm lidhur me
mbrojtjen e t drejtave t fmijve, e nnshkruar ne
20 nntor 1989 dhe hyr ne fuqi me 2 shtator 1990,
t ciln e kan ratifikuar 194 shtete antare t OKBs, n t cilat ajo edhe aplikohet sot. Kjo konvent
prbn bazn n ciln jan ngritur strukturat ligjore

kombtare pr mbrojtjen e t drejtave t fmijve n
vendet q e kan nnshkruar dhe ratifikuar at.
Konventa pr t drejtat e fmijs sht n fakt
nj korniz e prgjithshme q prcakton drejtimet
kryesore t mbrojtjes s t drejtave dhe n brendsi
t s cils ka degzime dhe prshtatje, zhvillime
nga m t larmishmet n varsi t vendit ku ajo
aplikohet dhe q jo vetm e bjn at konkrete
dhe praktike por edhe avancojn prtej saj.
Neni 4 i Konvents pr t drejtat e fmijve Shtetet
pal marrin t gjitha masat legjislative, administrative
dhe masat e tjera t nevojshme, pr zbatimin e t
drejtave t njohura n kt Konvent. Lidhur me t
drejtat ekonomike, shoqrore e kulturore, shtetet
pal marrin t gjitha masat maksimale, n baz t
burimeve q disponojn dhe, kur sht nevoja, n
kuadr t bashkpunimit ndrkombtar u krkon
palve nnshkruese t konvents t ndrmarrin t
gjitha masat e mundshme pr implementimin e t
drejtave t njohura nga Konventa. Pra, shohim se
vet Konventa iu jep t gjith palve dhe organizmave
q punojn pr mbrojtjen e t drejtave t fmijve t
drejtn pr t hedhur hapa t mtejshm q do t
rrisnin nivelin e mbrojtjes dhe zbatim sa m efektiv.
Konventa me masa t mundshme nuk nnkupton
thjesht masat legjislative, me t cilat lidhen aktet e
tjera t cilat do t dalin n zbatim dhe pr konkretizimin
e saj, dhe masat administrative, por krkon nga
palt q marrin t gjitha masat e nevojshme pr
t vn n jet t drejtat e fmijve. Nuk sht e
mundur q t drejtat e fmijve t vihen n jet n
nj mnyr t vetme. Pjesa e dyte e nenit 4, ka
lidhje veanrisht me prpjekjet pr zbatimin e t
drejtave, sociale dhe kulturore t fmijve. Pr kt,
krkohet q Shtetet Pale, t marrin t gjitha masat
e mundshme, n baz t burimeve q disponojn
dhe kur sht nevoja, n kuadrin e bashkpunimit
ndrkombtar n kt drejtim.1
Pikrisht n kuadr t ktij bashkpunimi
ndrkombtar Kshilli i Europs, i cili sht nj
organizat q ka dhn nj kontribut t vyer jo
vetm n mbrojtjen e t drejtave t fmijve por
1 S. Sadushi, H. Kotherja
n prgjithsi pr mbrojtjen e t drejtave t njeriut,

vendosi se kto masa kishin nj rndsi thelbsore
n zbatimin e t drejtave t fmijve, pasi pa kto
masa fmijt sdo t jen n gjendje n ushtrojn
t drejtat e tyre ndaj dhe n vitin 1995 miratoi
Konventn pr Ushtrimin e t Drejtave t Fmijve,
e cila hyri n fuqi n vitin 2000. Konventa sht
nnshkruar nga 28 shtete dhe sht ratifikuar nga
17 prej tyre.
Kjo Konvent lehtson ushtrimin e t drejtave
procedurale t fmijve duke forcuar dhe krijuar t
drejta t cilat mund ti ushtrojn fmijt drejtprdrejt
ose nprmjet prfaqsuesve t tyre gjat nj
procesi gjyqsor ose administrativ. 2 Qllimi i ksaj
Konvente sht t promovoj t drejtat e fmijve
dhe tu siguroj atyre t drejta procedurale q
ndihmojn n ushtrimin e t drejtave baz, duke
siguruar q fmijt, vet ose nprmjet personave
ose organeve t tjera, t informohen dhe t lejohen
t marrin pjes n procedime q ndikojn tek ata
para nj autoriteti gjyqsor (Shkolla e Mgjistraturs,
faqja zyrtare). N disa raste fmijt kan mundsin
q ti ushtrojn t drejtat e tyre jo vetm prball
autoriteteve kombtare gjyqsore, por edhe n ato
ndrkombtare si GJEDNJ.
KDF i parashikon t drejta t tilla si ajo pr akses
n informacionin e nevojshm, pr respektimin e
mendimit t tyre, e drejta pr tu dgjuar n shtje
q lidhen me to, pr udhheqje prindrore, pr
interesin m t lart t fmijs n procedurat e
birsimit, etj, n nj kuadr t prgjithshm, ndrsa
Konventa pr ushtrimin e t drejtave t fmijve i jep
nj mbrojtje t veant disa prej ktyre t drejtave
n ato raste kur fmijt i nnshtrohen proceseve
ligjore ose administrative t barazvlefshme m to.
Konventa i drejtohet fmijve nn moshn 18
vje dhe ka pr objekt q duke mbrojtur interesin
m t lart t fmijs, ti garantoj atij t drejtat
procedurale dhe t lehtsoj zbatimin e t drejtave
t tyre duke mundsuar shprehjen e mendimeve
prpara autoriteteve gjyqsore gjat procedimeve
q lidhen me to.
Zakonisht procedimet n t cilat marrin pjes
2 Explanatory report
169
fmijt jan ato q lidhen me shtjet familjare

si kujdestaria, adoptimi, heqja e prgjegjsis
prindrore, administrimi i pasuris, trajtimi mjeksor,
mbrojtja ndaj trajtimit mizor e njerzor, mbrojtja nga
fardolloj abuzimi, strehimi n rastet e divorcit t
prindrve, etj. Megjithat, paragrafi i tret i nenit 1
t Konvents nuk sht shterues dhe i lejon shtetet
q n rast se e shohin t arsyeshme ti zbatojn
t drejtat e njohura nga konventa edhe n rastet e
procedimeve t tjera civile, penale apo administrative.
Paragrafi 6 i nenit 1 t KEZDF siguron minimumin
e mbrojtjes s t drejtave dhe asgj nuk i ndalon
shtetet pal n konvent q ti zhvillojn m tej dhe
t aplikojn rregulla m favorizuese pr promovimin
dhe zbatimin e t drejtave t fmijve.
Kapitulli i dyt sht kapitulli m substancial
Konvents pasi parashikon pikrisht kto t drejta
procedurale shtes q i sigurohen fmijve. N nenin
3 parashikohet e drejta e fmijve t cilt sipas t
drejts kombtare konsiderohen si t vetdijshm q
n rastet e procedimeve n lidhje me to t krkojn
informacionin e nevojshm dhe t mjaftueshm, t
kshillohen dhe t shprehin pikpamjet e tyre si edhe
t informohen n lidhje me pasojat e prfshirjes se
tyre n nj vendim t caktuar.
Kjo e drejt sht e detyrueshme t zbatohet edhe
ather kur fmija nuk e krkon at shprehimisht. Kjo
prbn nj hap t rndsishm prpara duke i br
fmijt pjesmarrs aktiv n proceset gjyqsore q
lidhen me to, pasi prve se zakonisht fmijt jan
subjekte t ktyre proceseve ato mund t bhen
pjesmarrs aktiv edhe pse nuk kan atributet
e pals n kto procese.3 sht e kuptueshme
q pavarsisht ushtrimit t ksaj t drejte dhe
pjesmarrjes n proces (zakonisht procese q lidhen
me shtje familjare, kujdestari, birsim, divorce,
etj), fmija nuk ka t drejtn e vetos n vendimet q
merren vetm nga organet ligjore.
N procedimet q lidhen me fmijt, organet
gjyqsore (dhe jo vetm) prpara se t marrin
nj vendim duhet disponojn informacion t
mjaftueshm n mnyr q vendimi t jet n
interes t fmijs, dhe kur fmija konsiderohet si i
vetdijshm t sigurohen q ai i ka marr t gjitha
170
3 Explanatory report
informacionet e nevojshme, t konsultohen me

fmijn me ose pa prezencn e nj prfaqsuesi, ta
lejojn fmijn t shprehi mendimet e tij lirshm dhe
ti kushtojn rndsi mendimeve t fmijs edhe
kur kto mendime jan haptazi n kundrshtim me
interesin e tij m t mir. 4
N rastet kur proceset gjyqsore lidhen me nj
konflikt mes fmijs dhe mbajtsit t prgjegjsis
prindrore, ose kur kto t fundit bien n konflikt
interesi me shtjen, ather fmija ka t drejt t
krkoj prfaqsimin nga nj prfaqsues special
q do t mbroj interesat e tij gjat procesit.5 Ky
prfaqsues caktohet nga organi gjyqsor (apo do
lloj autoriteti prpara t cilit po zhvillohet procedimi)
dhe n shumicn e rasteve sht nj avokat.
Prfaqsuesi duhet ti jap fmijs informacionin dhe
shpjegimet e duhura dhe t prcaktoj e paraqes
para gjyqit mendimet e fmijs. Kto jan detyrat
kryesore t prfaqsuesit, por organi q e prcakton
at mund ti ngarkoj edhe detyra specifike.
Disa t drejta shtes q i njeh Konventa jan edhe
e drejta e fmijve pr tu ndihmuar nga nj person
tjetr pr t shprehur mendimet e tij, e drejta pr
tu paraqitur vetm apo nprmjet prfaqsuesve, t
drejtn pr t prcaktuar prfaqsuesin si edhe t
drejtn pr t pasur disa apo t gjitha t drejtat e
palve n t tilla procese.
Nj shtje tjetr me rndsi sht t merret edhe
mendimi i fmijve dhe tu sigurohet atyre dhe
prfaqsuesve ligjor informacioni i nevojshm
dhe i duhur lidhur me garancit q u siguron atyre
Konventa dhe mbrojtjen q ofron ajo.
Konventa parashikon ngritjen e strukturave t
posame t cilat do t monitorojn zbatimin e saj
si edhe do t bjn interpretimet e mundshme q
krkohen nga palt nnshkruese t ksaj Konvente.
N hyrje t ktij punimi prmendm se kjo Konvent
sht prgatitur n vitin 1995 nga Kshilli i Europs
pas nj procesi t gjat pune nga Komiteti i
Ekspertve t s drejts familjare. Vrejm se ky
vit prkon me antarsimin e vendit ton n kt
organizat. Vetm nga ky fakt mund t kuptojm se
4 KZDF, Neni 6
5 KZDF, Neni 4
Shqipria si nj vend ish-komunist dhe si nj shtet

i ri demokratik ka hyr von n rrugn e integrimit
dhe respektimit t t drejtave dhe lirive themelore t
individit. Konventa n fjale, ndonse e miratuar koh
m par sht nnshkruar nga vendi yn vetm n
janar t vitit 2011. Ratifikimi i ksaj Konvente nga
Kuvendi i Shqipris n shkurt t ktij viti dhe hyrja
n fuqi n qershor t vitit 2011 shnon dhe hyrjen
n fuqi t saj n t gjith territorin e Republiks s
Shqipris.6 Kjo nnkupton se q nga ky moment
vendi yn sht i detyruar t implementoje kt
konvent n legjislacionin e brendshm dhe t
respektoj t gjitha detyrimet q ajo parashikon.
Aplikimi i ksaj konvente do t thot q n praktik,
organet gjyqsore ose administrative duhet t
respektojn t gjitha parashikimet e Konvents

n ato raste kur proceset e ndrmarra prej tyre t
prfshijn shtje q lidhen me fmijt.
Shqipria si pal e ksaj konvente sht e detyruar
q t siguroj informacionet e duhura n lidhje me
ushtrimin e t drejtave t fmijve n media, n
opinionin publik dhe personave apo institucioneve
q lidhen me procedimet qe prfshijn edhe fmijt.
Ky sht nj detyrim i parealizuar nga ana e shtetit
ton, sepse deri tani nuk ka asnj fushat publicitare
apo ndrgjegjsuese q ti drejtohet ushtrimit t t
drejtave t fmijve, ska pasur as emisione televizive
q t diskutoj kt tem, as diskutime me grupe
profesionistsh pr t marr mendimin e tyre.
Konkluzione
Konventa Europiane pr Ushtrimin e t Drejtave t Fmijve sht nj instrument ligjor q siguron t drejta
shtes, prve atyre t siguruara nga Konventa pr t drejtat e fmijve e OKB-s. Konventa ofron t drejta
procedurale t cilat ushtrohen gjat proceseve ligjore ku pjes jan fmijt.
Konventa Europiane pr Ushtrimin e t Drejtave t Fmijve sht synon q ti vij n ndihm fmijve si
nj kategori e brisht e shoqris, duke i dhn atyre disa ose t tra atributet e pals n procese ligjore t
tilla ku fmijt jan pjes e proceseve ligjore.
Vendi yn si nj pal q e ka nnshkruar rishtazi konventn duhet t marr masa ligjore dhe administrative
pr zbatimin e Konvents Europiane pr Ushtrimin e t drejtave t fmijve, n mnyr q t zbatoj
detyrimin e tij ligjor ndrkombtar, si pal q e ka nnshkruar kt konvent.
Shqipria duhet t ndrmarr masa pr ndrgjegjsimin e opinionit publik pr t drejtat shtes q i njihen
fmijve n mnyr t till q kto t drejta t njohura nga Konventa t gjejn zbatim n praktik gjat
proceseve t ndryshme ligjore si edhe masa te tjera pr implementimin e n legjislacionin q lidhet me kto
procese t parashikimeve t Konvents.
Bibliografia
www.counsilofeurope.com
T-ED Meeting Report
Konventa Pr t Drejtat e Fmijs
Konventa Europiane pr Ushtrimin e t drejtave t Fmijs
Explanatory report of ECECH
6 Kushtetuta e Rsh Neni 5, 116, 122
171
TEMA: LEGJISLACIONI DHE PARANDALIMI

I ABUZIMIT T FMIJS N SHQIPRI DHE
KOSOV
Emrush KASTRATI 1
Halim BAJRAKTARI 2
Abstrakt:
Dhuna n familje, e n veanti dhuna ndaj fmijs si qenie ma e ndjeshme njerzore, n ditt e sotme
n Shtetin Shqiptar, sht mjaft prezente dhe konsideroj se me t drejt duhet q urgjentisht dhe n
t ardhmen, q institucionet shtetrore kompetente, mbi bazn e kompetencave ligjore q i kan, t
angazhohen trsisht ta e parandalojn dhunn ndaj fmijs, pasi q dhuna ndaj fmijs sht prezente n
format nga m t ndryshme, madje deri edhe vrasjen e fmijs.
N Shqipri, Kushtetuta dhe ligjet tjera prkatse e parashikojn me norma t veanta mbrojtjen e fmijs
nga dhuna. Sipas nenit 54 par.3 t Kushtetuts s Shqipris, fmija gzon mbrojtje nga dhuna, keqtrajtimi,
shfrytzimi dhe prdorimi n pun, q do t mundet t dmtoj shndetin, moralin dhe t rrezikon jetn ose
zhvillimin e tij normal.
Po ashtu sipas nenit 76 t Kodit t Familjs, parashikohet se prindi i cili eventualisht e shprdoron t
drejtn prindrore, mandej tregon pakujdesi t rnd n ushtrimin e t drejts prindrore, apo me veprimet
e tija ndikon negativisht n edukimin e fmijs, sipas vendimit t gjykats mundet edhe ti hiqet e drejta
prindrore. Si do q t jet, pr veq formave t cekura t dhuns ndaj fmijs, q aktualisht sht prezente
n Shqipri, shqetson fakti i shfrytzimit seksual t fmijve, si dhe prdorimi i tyre pr prostitucion, madje
ky fenomen aktualisht sht shum i prhapur, pr m tepr i tejkalon edhe kufijt kombtar, pr kundr
faktit se nenet 100, 101, e 103 t Kodit Penal t Shqipris, parashikojn dnime mjaft t rnda ndaj
kryesve (autorve) t ktyre krimeve.
Fakti se ekziston legjislacioni, pr mbrojtjen e fmijs nga dhuna, nuk do t thot s sht vepruar
mjaftueshm, nse organet kompetente shtetrore i mbyllin syt para dhuns ndaj fmijs dhe nuk e
zbatojn ligjin, me ka pr shkak t neglizhencs s mos veprimit, abuzojn me zbatimin e ligjit.
1 Emrush KASTRATI, is a PhD student. He has studied in European University of Tirana, Albania. Lawyer in Prishtina, and Member of IMC
Commission Independent Media, Republic of Kosovo.
E-mail:emrushkastrati@hotmail.com
2 Halim BAJRAKTARI, PhD.c
Lecturer:. Law Faculty
University of Prizren
http://www.uni-prizren.com
E-mail:. halim.bajraktari@uni-prizren.com
halimbajraktari@hotmail.com
Facebook:. Halim Bajraktari
172
Sot dhuna ndaj fmijs, i ka tejkaluar edhe kufijt shtetror mbetet shqetsuese ktu, tregojn rastet (lndt
e ndryshme) si: Gjykats Komunale n Prishtin, me vendimin e s cils i mituri shtetas i shtetit Shqiptar
dbohet nga Republika e Kosovs, e t cilin rast do e elaboroj m gjersisht, nse do t kam fatin q
t m pranohet abstrakti-punimi, pr ta e prezantuar n konferencn shkencore. Konsideroj se organet
shtetrore, duhet q t angazhohen m tepr, n evitimin prkatsisht parandalimin e dhuns ndaj fmijs.
Dhuna ndaj fmijs, i ka tejkaluar edhe kufijt shtetror, tregon nj rast (lnd) e Gjykats Komunale n
Prishtin, me vendimin e s cils i mituri shtetas i shtetit Shqiptar dbohet nga Republika e Kosovs.
Key words: Legjislacioni, dhuna, Gjykatat, dhe e ardhmja.
Dhuna ndaj fmijeve n Shqipri dhe Kosov

Hyrje
Dhuna ndaj familjs e n veanti ndaj fmijs, n
ditt e sotme n shtetin Shqiptar dhe at Kosovar,
bazuar n statistikat e institucioneve shtetrore
sht mjaft e prhapur. sht shqetsuese dhuna
ndaj fmijs, sht e shprehur dhe manifestohet
n forma t ndryshme, duke mos e prjashtuar as
dhunn fizike q ushtrohet ndaj tyre, madje edhe
nga prindt dhe nga arsimtart.
Institucionet shtetrore kompetente, si jan: policia,
prokuroria, gjykatat, institucionet pr mbrojtjen
sociale, mbi bazn e kompetencave ligjore q i
kan, deri m tani mundemi t konstatojm se nuk
i kan shfrytzuar edhe aq sa duhet kompetencat
e tyre ligjore, pr ti mbrojtur fmijt nga dhuna e
prditshme q ushtrohet ndaj tyre, pra mungon nj
angazhim praktik m serioz i ktyre organeve, q ta
e parandalojn dhunn ndaj fmijs.
Mbrojtja me Kushtetut e t drejtave t

fmijve
Organet shtetrore si n Shqipri dhe n Kosov,
me aktet juridike e parashikojn, mbrojtjen e fmijs
nga dhuna, dhe kt e parashikojn me Kushtetutat
dhe ligjet e veanta. Sipas nenit 54 par. 3 t
Kushtetuts s Shqipris, fmija gzon mbrojtje
nga dhuna, si dhe nga kqtrajtimet e tjera t t
gjitha formave. Nga prkufizimi kushtetus, kjart
dhe n mnyr recidive me norma kushtetuese
parashikohet mbrojtja nga dhuna q manifestohet
ndaj fmijs, pra n kt drejtim akti m i lart juridik
i vendit, ju jep mundsin organeve shtetrore, q
prmes ligjeve dhe akteve t tjera juridike, fmijve

t ju ofrohet mbrojtje nga dhuna.
Neni 76 i Kodit t Familjes s Shqipris, parashikon
se prindi i cili eventualisht e shprdoron t drejtn
prindrore, mandej tregon pakujdesi t rnd n
ushtrimin e t drejts prindrore, apo me veprimet
e tija ndikon negativisht n edukimin e fmijs, me
vendimin e gjykats mundet ti hiqet apo ti mirret e
drejta prindrore. Ky formulim ligjior tregon kjartazi
se n praktik, ka ndodhur q prkundr detyrimit
ligjor q prindt e kan n edukimin, arsimimin dhe
ushqimin e veshmbathjen e fmiut, tregon se praktika
e deri tanishme ka treguar, se prindt jo rrall edhe
kan abuzuar me t drejtat e fmiut. N raste t tilla,
ligjvnsi ka parashikuar q prindit apo prindrve me
vendim gjyqsor tju mirret e drejta prindrore, q
nn kupton q fmiu t vendoset nn kujdestari, ose
nn mbrojtjen e institucioneve shtetrore.
Pr ve abuzimit me t drejtat e fmijve, aktualisht
shqetsuese sht edhe shfrytzimi seksual i
fmijve, si dhe prdorimi i tyre pr prostitucion,
ky fenomen sht shum i prhapur, dhe i tejkalon
kufijt kombtar. Shfrytzimi seksual i fmijv,
madje ka ndodhur q t jet kryer edhe nga prindi,
apo i afrmi i fmiut, e mos t falsim nga trafikantt
e ndryshm. Ky fenomen i rrezikshm, ndaj fmiut
ka ndodhur, ashtu q fmiu pr ve q sht
trafikuar brnda vendit, t njjtit i kan trafikuar edhe
jasht vendit, si pr qllime prostitucioni, t krkim
lmoshs-lypjs dhe punve t rnda fizike.
Meq n praktik u reflektua, shfrytzimi seksual
i fmiut, dhe duke qen n nj gjendje t till sa
amorale dhe mjaft t rrezikshme, me qllim t
173
mbrojtjs s fmiut dhe parandalimit t dhuns ndaj

tij3. Sikur n Shqipri, edhe n Kosov, fmijt i
jan nnshtruar dhe do dit e m shum po i
nnshtrohen dhuns dhe keqtrajtimeve t tjera, si
nga prindt dhe nga t tjert, mu pr kt neni 50
par.3 i Kushtetuts s Kosovs, parashikon mbrojtjen
e fmijs nga dhuna, keqtrajtimi dhe eksploatimi.
Kshtu mbi bazn e cekur kushtetuese, neni 105
i Kodit Penal t Kosovs (KPK), parashikon se ky
kod zbatohet pr personat nn moshn 18-vjeare
vetm nse ligji n fuqi pr t miturit nuk parashikon
ndryshe4. Kjo nnkupton se KPK i ka kushtuar rndsi
t veant mbrojtjes s fmiut, duke parashikuar q
KPK do t zbatohet, vetm n ato raste kur me ligjin
(Kodin) pr t miturit nuk sht parashikuar ndryshe,
sepse n ndrkoh mbrojtja e t miturve sht e
parashikuar me Kodin e Drejtsis pr t mitur.
Kshtu neni 2 i Kodit t Drejtsis pr t Mitur i
Kosovs (KDMK) parashikon se fmij sht personi
i cili nuk e ka mbushur moshn tetmbdhjet
(18) vjet. N kt drejtim ky kod e sanksionon
delikuencn e t miturve si dhe mbrojtjen e tyre nga
dhuna dhe keqtrajtimi. Sipas KDMK-s, fmijt deri
n moshn 14 vjeqare nuk jan penalisht prgjegjs,
mirpo ky kod e sanksionon prgjegjsin penale
t fmiut-miturit prej mosh 14-18 vjeqare. Meqe
kemi t bjm me persona t ndieshm n kuptimin
emocional KDMK-s, parashikon dispozita t
veanta sa i prket delikunecs s t miturve, kjo
me qllim t ruajtjes s zhvillimit psiko-fizik t fmiut.
shtjen e dhuns n familje, shpeshher nnkupton
edhe dhunn ndaj fmiut e trajton edhe neni 1 i Ligjit
pr mbrojtjen nga dhuna n familje i Kosov, i cili
ka pr qllim parandalimin e dhuns n familje, n
t gjitha format e saj, me masa t prshtatshme
ligjore, duke i kushtuar vmendje t veant
fmijve. Ky formulim ligjor, tregon pr interesimin
e institucioneve shtetrore, sa i prket mbrojtjes s
dhuns q ushtrohet n veanti ndaj fmijs, pr ka
i ka kushtuar vmendje t veant mbrojtjes s tyre.
Mirpo q nga shpallja e Pavarsis me 17 shukurti
3 Shif nenet 100, 101, e 103 t Kodit Penal t Shqipris,
174
Kosovs pothuajse iu deleguan t gjitha kompetencat

n ushtrimin dhe ne qasjen e zbatimit t masave
ligjore nga ana e ministris s Drejtsis dhe asaj t
Punve t Brendshme n prmbushjen e standarteve
ku kto dy ministri jan t lidhura drejtpedrejt n
zbatueshmerin dhe parandalimin e dukurive negative
n nj shtet demokratik, edhe pse para viteve 2006
nga sondazhet e dalura popullata sht deklaruar e
pa knaqur me punn e policis s UNMIK-ut, ishte
dukshem i ult n krahasim me SHPK-n ndaj luftimit
t krimit me elementet negative ndaj fmijeve.5 Andaj
organet e SHPK-s tash kan nj qasje m praktike
ne gjetjen e dhunuesve dhe kontrabanduesve me
dhunn ndaj fmijve.
Pr ve legjislacionin t cekur si m lart, mbrojtjs s
dhuns ndaj fmiut rndsi t veant i ka kushtuar
edhe, neni 3 para.2 i Ligjit pr familjen i Kosovs,
ku parashikon mbrojtjen e t drejtave t fmijve
dhe prgjegjsin e t dy prindrve pr rritjen dhe
edukimin e fmijve t tyre n raste kur fmija
ska harmoni n familje vije deri te keqmenagjimi i
nj fmije6, ku si fmij nnkupton personin nn
moshn 18 vjeare. Pra duke pasur parasysh
ndjeshmrin ndaj personalitetit dhe zhvillimit psikofizik t fmiut edhe ligji pr familjen i Kosovs, i ka
kushtuar vmendje t veant mbrojtjes s fmijve.
Ky ligj n mnyr m t prafrt i rregullon raportet
me prindrit, duke i kushtuar vmendje t veant pr
ta e mbrojtur fmiun n rrethanat e rregullimeve
bashkshortore, n t cilat raste jo rrall kan psuar
fmijt. Ligji n fjal, me qllim t mbrojtjes s
fmiut, sa ju prket t drejtave t tyre i barazon dhe
ju njeh t drejta t njjta si fmijve martesor dhe
atyre jashtmartesor.
N Shqipri dhe n Kosov, ekziston baza ligjore
pr mbrojtjen e fmijve nga dhuna, por lind pyetja,
sa jan duke i kushtuar kujdes zbatimit t ligjit
institucionet kompetente n mbrojtjen e fmijve
nga dhuna e prditshme q ushtrohet ndaj tyre.
Mendojm se ka vend t mjaftueshm, q t themi
se institucionet kompetente pr ve rregullimit t
bazs ligjore pr mbrojtjen e dhuns ndaj fmijve,
nuk e kan dhn maksimumin e asaj q munden
ku kta nene kan parashikuar dnime mjaft t rnda

ndaj kryesve (autorve) t dhuns seksuale ndaj fmijs.
5 Sipas Hulumtimit t UNDP,USAID, Institutit pr Hulumtime

Zhvillimore Riinvest, Prishtin 2005.
4 Shif neni 105 i Kodit Penal t Kosovs.
6 Ragip Halili: Kriminalogjia. Prishtin 2011, fq. 133.
dhe kan pr detyr pr mbrojtjen e fmijve nga

dhuna. Ky konstatim n shikim t par duket pak sa
jo real, por e vrteta qndron n faktin se prkundr
angazhimit t institucioneve shtetrore, mungojn
rezultatet e dukshme n mbrojtjen e fmijve nga
dhuna.
Mendojm se institucionet shtetrore, nuk jan duke
e zbatuar aq sa duhet legjislacionin, pr mbrojtjen
e fmijve nga dhuna e prditshme. Ktu mungon
bashkpunimi i institucioneve shtetrore me familjen
dhe shkolln.
Konsiderojm se duke pasur parasysh mungesn
e bashkpunimit t institucioneve shtetrore
kompetente, me familjen dhe shkolln, ather edhe
mungojn rezultatet, prandaj n kt drejtim duhet
ndryshuar asja n kuptimin pozitiv, n t kundrten
do t kemi fmij jo t shndosh dhe t inkriminuar,
pra n vend q t i prfiton fmijt familja, shkolla apo
institucionet shtetrore, i prfiton krimi i organizuar.
Nuk guxojm t shofim pr do dit dhun ndaj
fmijs, kur t njjtit i shofim duke krkuar lmosh,
duke shitur cigare apo mbushje telefonike, duke
kryer pun t rnda fizike, si dhe duke u trafikuar,
e t mos reagojm me forcn e ligjit. Institucionet
shtetrore ma me kmbngultsi do t duhej t
krkojn prgjegjsi nga prindt, dhe n rrethanat
kur vrtetojn se mungon prkujdesi prindror ndaj
fmijs, rastet e tilla duhet t i paraqesin tek organet
kompetente, ashtu q t prmirsohet mbrojtja e
fmijve nga dhuna.
Nj rast n vazhdim tregon dhunn e ushtruar ndaj
fmijve, mbi bazn e dy rasteve gjyqsore, q kto
dit ishin n procedura gjyqsore.
T miturit M.B. me prejardhje nga Shteti Shqiptar

(shtetas shqiptar), sipas aktvendimit t Gjykats
Komunale n Prishtin PM.73/2012 t dt.
25.10.2012 i caktohet masa edukuese dhe dbohet
nga Kosova. Ky fakt tregon se i mituri pa lejen e
prindrve, e lshon vendin e tij dhe n mnyr
ilegale e kalon kufirin Shqipri-Kosov, ndrsa pas
nj qndrimi n nj vend t pa identifikuar-i mituri
nuk ka treguar se ku ka qndruar dhe sa koh ka
qndruar n Kosov, si dhe pr far qllimi dhe
kush e ka ndihmuar q t vije deri n Kosov. Pasi
kapet nga policia, i njjti me vendimin e cekur si m
lart t gjykats deprtohet n Shqipri. Ky shembull
m s miri tregon pr prkujdesin prindror jo t mir
ndaj fmijs e po ashtu tregon edhe pr efikasitetin
e dobt t organeve shtetrore, n zbatimin e
legjislacionit, andaj edhe qasja kaq brutale ndaj
ksaj qshtje nga kto organe kompetente sht
nj pjes e paprgjegjshmeris ligjore dhe etike nj
fenomen i till.
Rasti tjetr sht edhe m i rnd, kur e mitura M.I.
nga Ferizaji, trafikohet dhe mbahet fshehurazi nj
muaj nga trafikantt, ky rast sht i evidentuar n
Prokurorin e Qarkut n Prishtin, PP.nr.719-4/2012
i dt.14.11.2012. Edhe sipas ktij rasti tregohet se
sa prindrit jan prkujdesur pr fmiun e tyre, q
nnkupton se mungesa e prkujdesjes prindrore,
ju ka shkuar prshtati trafikantve, me ka kta t
fundit ja kan arritur qllimit q pr nj muaj rresht
ta trafikojn t miturn, pr qllime t prostitucionit,
kur m n fund trafikantt bien n kurthat e policis
dhe t njjtit arrestohen, ndaj t cilve tani vazhdon
procedura penale, pr krim t organizuar, q ka
t bn me trafikimin e qenjeve njerzore dhe
organizimin e prostitucionit.
Konkluzionet
Nga t gjitha t cekurat, vrtetohet fakti se duke filluar nga familja dhe institucionet shtetrore, ka vend dhe
arsye pr brengosje serioze, q dhuna ndaj fmijs jo q t mos ushtrohet, por me t drejt pritet q e njjta
t parandalohet. Elementet negative t ktyre qshtjeve shtrembruese t shoqris son n ditet n vijim
po e qorjentojn t ardhemen e rinis son duke ditur se qysh n diten botrore ndaj mbrojtjs s fmijeve
shtetet tona shum pak i kushtojn qasjese mbi t drejtat e t miturve nj dit pas ksaj dite, nj element
m pozitive do t ishte edhe q kto vende tash e tutje t ken m t orjentueshme ligjet dhe praktikat e
fuqizimit t ktyre legjislacioneve dhe ti harmonizojn kto konform standarteve t BE-s, q s bashku ti
forcojn t drejtat e fmijeve n menyre q sa m shum t jemi ne n mbrojtjen e ketyre fmieve do te
kemi nj t ardhem m te ndritshme shtetndertuese, demokratike dhe at integruse.
175
Biblography:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Bashkim Sh. Kajtazi: Ndrtimi i Sisitemit Gjyqsor t Pavarur n Kosov. Prishtin 2010;
Halim Bajraktari Kosovo Political and Economic Reform Process Towards EU Condition POLITIKJA.
Universiteti i Tarans, Tiran; (2011),
Jean Pradel, Geert Cortens, Gert Vermeuel: E Drejta Penale Europiane. Papirus 2010;
Ragip Halili: Kriminalogjia Prishtin, 2011;
Rexhep Gashi: Krimi i Organizuar. Prishtin, 2011;
Bujar Hoxha: Krimi dhe Antikrimi Tiran, 2005, Hajdari Azem Vepra penale me natyr korrupsioni
me nj vshtrim t posaem n Kosov Prishtin, 2003,
Nobert Mappes: Niediek Mafija e ballkanit, Shkup, 2005,
Gleni Misha: Mc Mafija -krimi pa kufi. Prishtin, 2008,
Tekstet ligjore dhe dokumentet ndrkombetare;

Kodi penal i prkohshem i Kosovs, 2004;
Kodi penal i Republiks s Maqedonis;
Kodi penal i Republiks s Shqipris;
Ligji pr parandalimin dhe goditjen e krimit t organizuar dhe trafikimit nprmjet masave parandaluse
kunder pasuris;
Organizata e Kombeve t Bashkuara.
176
LEGJISLACIONI DHE PARANDALIMI

I DHUNS NDAJ FMIJVE N
INSTITUCIONET ARSIMORE
Heliona MIO
DOKTORANTE
INSTITUTI I STUDIMEVE EUROPIANE
UNIVERSITETI I TIRANS
heliona.bellani@gmail.com
Abstrakti
Legjislacioni i arsimit n vend ka ndryshuar n
mnyr t vazhdueshme prgjat 20 viteve t
tranzicionit. Nga perceptimi i arsimit si nj detyr e
individit, sht kaluar n konsiderimin e arsimit si nj
prej t drejtave themelore t njeriut. Si e till kjo e
drejt sht e prbr nga parime e element por
dhe nga kushte, prmbushja e t cilave nnkupton
realizimin e plot t saj.
Legjislacioni arsimor ka sanksionuar nj sr
parimesh t njohura n fushn ndrkombtare t
t drejtave t njeriut dhe n vecanti t t drejtave
t fmijve, me qllim jo vetm sanksionimin e t

drejts s edukimit por realizimin e ksaj t drejt n
mnyr t sigurt pr fmijt.
Sanksionimi i ktyre parimeve sht hapi i par i
nevojshm pr nj zhvillim t plot arsimor, fizik e
psikologjik t fmijs. Por kto parime kan nevoj
t bhen t zbatueshme dhe t zbrthehen n
mekanizma efektiv pr ti transmetuar fmijs besim
tek institucionet arsimore dhe pr t promovuar
parimet dhe vlerat e nj shoqrie demokratike.
1. Legjislacioni kryesor n fushn e edukimit

Shkolla duhet t jet nj ambjent i sigurt pr edukimin
dhe zhvillimin e fmijve. Pr t qn e till, shkolla
sht e nevojshme t sigurohet fillimisht nga kuadri
legjislativ q t bj t mundur realizimin e plot t t
drejts s edukimit, duke ofruar mbrojtjen m t mir
t t drejtave t fmijve, dhe duke vazhduar me
kalimin e ktyre t drejtave n kultur institucionale.
Politika arsimore n mbrojtje t t drejtave t fmijve
mbshtetet n kto dokumente ligjore:
N Kushtetutn e Republiks s Shqipris1;

N Marrvshjet e traktatet ndrkombtare t
ratifikuara me ligj;
N Ligjin pr Sistemin Arsimor Parauniversitar
n Republikn e Shqipris2;
1 Kushtetuta e Republiks s Shqipris miratuar me ligjin nr.
8417, dat 21.10.1998;
2 Ligji nr. 69, dat 21.06.2012 Pr sistemin arsimor
parauniversitar n Republikn e Shqipris botuar n Fletoren
Zyrtare: Viti 2012, Nr 87, Faqe 4402; Data e botimit:
26.08.2012;
177
N akte nnligjore.
Po ndalemi shkurtimisht n analizn e ktyre
dokumenteve ligjor q kan ndikim t drejtprdrejt
n procesin e edukimit dhe respektimit t t drejtave

t fmijve n shkoll.
1.1 Kushtetuta e Republiks s Shqipris dhe parimet ndrkombtare

Kushtetuta e Republiks s Shqipris, e miratuar
n vitin 1998, n mnyr t drejtprdrejt
duke sanksionuar t drejtat dhe trthorazi duke
sanksionuar prgjegjsit dhe detyrimet e shtetit
Shqiptar, respekton t drejtat e fmijve dhe n
mnyr t vecant t drejtn pr arsim. N kuadr t
mbrojtjes s lirive dhe t drejtave ekonomike, sociale
dhe kulturore, Kushtetuta n nenin 54 t saj ndalet
n t drejtn e fmijve pr t gzuar nj mbrojtje
t vecant nga shteti. Kjo mbrojtje duhet t ofrohet
nga shteti n do ambjent ku rriten, zhvillohen dhe
edukohen fmijt.
Ky parim prforcohet n Kushtetut nga sanksionimi
i t drejts pr arsim (neni 57), duke garantuar
ofrimin dhe realizimin e ksaj t drejte n mnyr t
plot dhe t hapur pr t gjith. Shteti, jo vetm q
ia njeh t gjith shtetasve t drejtn pr arsimim, por
gjithashtu u njeh atyre t drejtn pr t shfrytzuar t

gjitha mundsit q ai vet ka detyr ti ofroj.
Kushtetuta trajton prgjithsisht t gjitha shtjet
qe kan t bjn me realizimin e ktij parimi t
rndsishm konform Konvents pr t drejtat
e fmijs dhe akteve t tjera ndrkombtare te
ratifikuara nga Shqipria.
Miratimi i Konvents pr t drejtat e fmijve ka
shnuar fillimin e nj aksioni t madh nga ana e
shtetit pr njohjen, ndrgjegjsimin dhe edukimin me
t drejtat e fmijve t t gjith aktorve pjesmarrs
n procesin e edukimit.
N zbatim t Kushtetuts sht miratuar kuadri
ligjor n fushn e arsimit i cili parashtron zhvillimin
e t drejts s edukimit n prputhje me parimet
ndrkombtare, duke i kushtuar vmendje t vecant
mbrojtjes s fmijve n institucionet arsimore.
1.2 Ligji Pr sistemin arsimor parauniversitar n Republikn e Shqipris

Ligji Pr sistemin arsimor parauniversitar n
Republikn e Shqipris sht nj ligj i ri i miratuar
n 21 qershor 2012. Ai garanton t drejtn
kushtetuese pr arsim jo vetm npmjet zhvillimit
t individit n aspektin etik, intelektual, fizik e social,
por dhe nprmjet formimit t bindjes tek individt
se drejtsia, paqja, harmonia dhe respekti pr t
tjert jan vlerat m t larta njerzore.
Ligji Pr sistemin arsimor parauniversitar n
Republikn e Shqipris garanton t drejtn pr
arsim t t gjith qytetarve pavarsisht nga statusi
i tyre social, kombsia, gjuha, gjinia, feja, raca,
mosha, prkatsia politike, orientimi seksual, niveli
ekonomik apo do arsye tjetr q prcaktohet n
legjislacionin shqiptar.
N legjislacionin arsimor jan sanksionuar parimet e
respektimit, mbrojtjes dhe promovimit t t drejtave dhe
lirive t njeriut dhe n mnyr t vecant t t drejtave
178
t fmijve nga sistemi arsimor parauniversitar, si dhe

parimi i mbrojtjes s fmijve nga do form veprimi
apo mosveprimi q mund t shkaktoj diskriminim,
dhun, keqtrajtim ose dm moral.
Sanksionimi i ktyre parimeve me fokus mbrojtjen e
fmijve nga do form dhune e ushtruar mbi ta dhe
edukimin e fmijve me t drejtat e njeriut, shkon
paralelisht me:
sanksionimin e liris s shprehjes pr nxnsit
ndaj cilsis s shrbimit arsimor;
fuqizimin e pjesmarrjes s nxnsve n
arsimin parauniversitar nprmjet funksionimit
t qeverive t nxnsve;
konsolidimin e shrbimit psiko-social n
institucionet arsimore, i cili ofrohet pr trajtimin
e problematikave t rasteve t ndryshme sipas
nevojave t komunitetit shkollor;
parashikimin n ligj t Komisionit t etiks dhe

sjelljes n institucionet arsimore me qllim
shqyrtimin e ankesave t nxnsve, prindrve
dhe punonjsve t institucionit ndaj shkeljeve
t normave t etiks dhe sjelljes, etj.
sht detyr e shtetit vlersimi i cilsis s shrbimit
arsimor t ofruar nga institucionet arsimore si dhe
kontrolli dhe zbatimi i ligjshmris n kto institucione.
Nj tregues i rndsishm i matjes s cilsis s
shrbimit arsimor sht edhe respektimi i t drejtave
t fmijve dhe mbrojtja e tyre nga do form dhune.
Dhuna e ushtruar ndaj fmijve n institucionet
arsimore mund t vij nga brnda institucionit (nga

punonjsi arsimor, nga nxnsit, nga stafi ndihms)
ashtu edhe nga jasht institucionit. Legjislacioni
arsimor ka parashikuar nj ndarje t prgjegjsis
n trajtimin e rasteve t msiprme pr krijimin e
nj ambjenti t sigurt shkollor. Institucioni arsimor
ka pr detyr krijimin e nj ambjenti miqsor pr
nxnsit, i cili pavarsisht se nuk ka nj ndarje
t qart, nnkupton ambjentin brnda shkolls.
Ndrsa garantimi i paprekshmris s institucioneve
arsimore dhe mjediseve t tyre sht parashikuar si
kompetenc e njsis baz t qeverisjes vendore q
ka n juridiksionin e saj institucionin arsimor.
1.3 Dispozitat Normative t Arsimit Parauniversitar (2002)

Dispozitat Normative t Arsimit Parauniversitar jan
akti nnligjor themelor q rregullon funksionimin
e gjith procesit msimor edukativ t shkolls,
marrdhniet e prindrve dhe fmijve me msuesit
dhe administratn shkollore. Ky akt nnligjor sht
mbshtetur n Konventn pr t Drejtat e Fmijve
dhe legjitimon jo vetm t drejtat e fmijve pr
arsimim, por edhe mbrojtjen e fmijve nga t gjitha
format e dhuns.
Kreu VIII dhe IX i dispozitave krijon nj kuadr
ligjor q mbron fmijn nga dhuna dhe abuzimi
n mjediset shkollore, si n planin e t drejtave
ashtu dhe n planin e detyrimeve q kan nxnsit
dhe msuesit. Dispozitat normative n nenin 36
t tyre parashikojn : Fmija parashkollor dhe

nxnsi kan t drejt t edukohen dhe msohen
n kopsht dhe n shkoll, n kushte normale, t
sigurta dhe t prshtatshme shndetsore, t cilat
prcaktojn dhe kohn pr pushim, pr aktivitete t
lira n prputhje me psikologjin, aftsin, interesat
dhe moshn..
Dispozitat Normative nuk lejojn asnj shkall
ndshkimesh t arsyeshme ose t moderuara
n shkolla. Ky ndalim sht n vij me standardin
ndrkombtar q krkon nj ndalim t qart t
prdorimit t dhuns n mjediset q lidhen me
fmijt.
2 Problematikat e hasura n aspektin ligjor

a. Ndalimi i ushtrimit t dhuns n institucionet
arsimore n kornizn e ligjit Pr sistemin arsimor
parauniversitar n R.SH. sht sanksionuar n
kuadrin e parimeve, por jo t dispozitave detyruese
ndaj institucioneve arsimore, pr t marr masa
konkrete n rast prballje me nj situat dhune, apo
n rastin m t mir t parandalimit t dhuns ndaj
fmjve.
b. N legjislacionin arsimor shqiptar nuk parashikohen
procedura specifike pr ankimin ndaj formave t
dhuns q ndodhin n institucionet arsimore publike
dhe jopublike, etj.
c.
N legjislacionin arsimor nuk parashikohen
procedura konkrete, t shpejta dhe efikase pr
mbrojtjen e fmijs n institucionin arsimor n rast
t ushtrimit t dhuns nga brnda institucionit apo
dhe nga jasht tij, pr deklarimin e nj sjellje t
dhunshme t shkakuar ndaj tij.
d.
Mungojn organizmat e mirfillt t specializuar
n rang institucioni arsimor q t angazhohet me
zgjidhjen e rasteve t dhuns s ushtruar n shkoll,
por edhe mekanizmat rehabilitues n shkoll n rast
ushtrimi t dhuns ndaj fmijve, n mnyr t vecant
nse dhuna ushtrohet ndrmjet fmjve.
179
e.
Duke qn se ligji Pr sistemin arsimor
parauniversitar n RSH sht nj ligj i ri, sht e
nevojshme hartimi i kuadrit nnligjor n zbatim t
tij. Kuadri ekzistues nnligjor sht i paazhornuar
me ndryshimet legjislative n vend n fushn e t
drejtave t fmijve, duke mos ofruar ndihmsn

e duhur n mbrojtjen e t drejtave t fmijve n
institucionet arsimore.
3. Parandalimi i dhuns, masa t nevojshme

Me keqardhje duhet ta pranojm pranin e dhuns
n ambjentet shkollore. Duke u nisur nga rezultatet e
studimit Dhuna ndaj fmijve n Shqipri3, realizuar
nga Qendra e Zhvillimeve Humane me mbshtetjen
e UNICEF-it, tetor 2006, i cili jepte shifra alarmante
t ushtrimit t dhuns ndaj fmijve n shkoll,
jasht saj dhe n familje, Ministria e Arsimit dhe
Shkencs ka nxjerr nj qarkore Pr marrjen e
masave pr prmirsimin e puns edukative n
shkoll dhe parandalimin e dhuns4 e cila sht
e nevojshme t shoqrohet nga masa legjislative
prkatse t cilat t promovojn nj intoleranc t
qart dhe t padiskutueshme ndaj t gjitha formave
t dhuns kundrejt fmijve, sado t vogla qofshin,
si n sistemin arsimor ashtu dhe m gjer.
a. Nga pikpamja legjislative me qllim parandalimin
e dhuns n institucionet arsimore sht e
nevojshme q t vendosen mekanizma t qart
ligjore q ankimimi i br nga ana e fmijs ndaj
do forme dhune t ushtruar n institucionin
arsimor t gjej zgjidhje shpejt dhe me efikasitet.
b. Kuadri legjislativ t parashikoj lehtsira proceduriale
pr raportimin e do akti dhune t kryer ndaj fmijve
n institucionin arsimor, duke vn theksin n
rndsin e ktij raportimi pr parandalimin e dhuns.
c. N momentin e hartimit t kuadrit nnligjor
parauniversitar, t parashikohen masat e duhura
ndrshkimore pr do form dhune t ushtruar
ndaj fmijve n ambjentin shkollor. sht e
nevojshme q kto masa t ken karakter
edukativ sesa ndrshkimor.
3 Studimi Dhuna ndaj fmijve n Shqipri, realizuar
nga Qendra e Zhvillimeve Humane me mbshtetjen e
UNICEF-it, tetor 2006;
4 Qarkore e Ministrit t Arsimit dhe Shkencs nr. 8373 prot, dat
26.11.2006
180
d. T parashikohen n kuadrin legjislativ mekanizmat

rehabilitues dhe integrues pr fmijt n shkoll
n rast ushtrimi t dhuns, si nga brnda
institucionit ashtu dhe jasht tij.
e. N kuadr t ndryshimeve q po ndodhin
n institucionin shkoll n lidhje me rritjen e
kompetencave dhe prgjegjsive, plotsimi i
kuadrit ligjor nga ana e Ministris s Arsimit
nprmjet hartimit t modelit t rregullores s
shkolls do ti shrbente shkolls si pasqyr pr
prcaktimin e organizmave prkats, t drejtat
dhe prgjegjsit e tyre si dhe procedurat n
mbrojtje t t drejtave t fmijve.
f. S fundmi, shihet i nevojshm grshetimi i
mekanizmave mbrojts t t gjitha organizmave
dhe institucioneve prgjegjse pr mbrojtjen e t
drejtave t fmjve, brnda dhe jasht shkolls
pr t br t mundur respektimin e t drejtave
t fmijve nga t gjith aktort e prfshir
n procesin e edukimit (shkoll, familje, njsi
vendore, Agjencia pr mbrojtjen e t drejtave
t fmijve, DAR/ZA, Inspektoriati Kombtar i
Arsimit, etj.).
Pr t parandaluar dhunn n institucionet arsimore
nuk mjafton vetm prforcimi apo ndryshimi i kuadrit
ligjor. sht e nevojshme q kto ndryshime t
mbshteten nga fushata sensibilizuese e informative,
nga trajnime t ndryshme pr t gjith personat
q jan n kontakt me fmijt, n mnyr q t
gjith individt t ndrgjegjsohen pr rndsin
dhe vlern q transmeton respektimi i t drejtave t
fmijve.
Shkolla sht nj organizm shum palsh i cila ka
nevoj q t ket vmndje t posacme pr mnyrn
e funksionimit t saj, mbi t gjitha pr mnyrn e
respektimit dhe mbrojtjes s t drejtave t fmijve,
me focus t vecant mbrojtjen e fmijve nga dhuna.

Hartimi i legjislacionit pr mbrojtjen e t drejtave t
fmijve n institucionet arsimore por jo vetm, duhet
t bhet n mnyr t till, q t nxis konsensusin

e gjer t qytetarve dhe organizatave joqeveritare,
duke promovuar n kt mnyr vlerat e vrteta t
sistemit ton arsimor.
REFERENCA
Punime dhe botime
Finding the right balance. Freedom, Autonomy and Accountability in Education Volume 1 and Volume 2; Prof. Dr.
Charles Glenn, Prof. Dr. Jan De Groof, LEMMA Utrecht 2002;
Konferenca kombtare: Strengthening the child, Youth and Family Protection System in Albania UNICEF
2007
Konventa e Kombeve t Bashkuara pr t Drejtat e Fmijve, miratuar nga Asambleja e Prgjithshme e
Kombeve t Bashkuara m 20.10.1989.
Plani COMBI communication for behavioral impact (komunikim pr ndryshimin e sjelljes) Pr reduktimin
e rasteve t dhuns s msuesve/kujdestarve ndaj fmijve/nxnsve si mjet discipline n Shqipri
Shtimi i Praktikave t Mnyrs s Re t Disiplins (MRD) Janar 2010- Dhjetor 2013
Politikat e decentralizimit ne sektorin e arsimit parauniversitar, 2004
Qarkore e Ministrit t Arsimit dhe Shkencs nr. 8373 prot, dat 26.11.2006 Pr marrjen e masave pr
prmirsimin e puns edukative n shkoll dhe parandalimin e dhuns.
Standardet e msuesit, drejtuesit, trajnierit, Botim i Institutit t Kurrikuls dhe Trajnimit, Tiran 2008;
Strategjia Kombtare pr Fmijt (2005) (SKF) 2001-2005;
Strategjia Kombtare e Arsimit Parauniversitar (2009-2013);
Studim: Drafti i propozmit t arsimit pr t gjith/iniciativa prshpejtuese (EFA/FTI), Projekt i Banks
Botrore pr Sektorin e Arsimit, Ministria e Arsimit dhe Shkencs, Dr. Maksim Konini, Nuri Xhepa,
Konsulent Prof. Dr. Stavri Llambiri, Maj 2004.
Studimi Dhuna ndaj fmijve n Shqipri, realizuar nga Qendra e Zhvillimeve Humane me mbshtetjen e
UNICEF-it, tetor 2006;
Studim Fmijt n Shqipri, E. Tahiraj, Botim i Qendrs Fmijt sot, 2008
Subsidiarity and Education. Aspects of comparative Educational Law Jan De Groof, Acco 1994;
The right to education and the rights in education; Jan De Groof, Gracienne Lauwers Wolf Legal Publisher 2006;
Ligjet dhe aktet nnligjore

Dispozitat Normative pr Sistemin Arsimor Paraunversitar miratuar me shkresn e Ministris s Arsimit dhe
Shencs nr. 5017, dat 27.11.2002;
Kushtetuta e Republiks s Shqipris miratuar me ligjin nr. 8417, dat 21.10.1998;
Ligji nr. 69, dat 21.06.2012 Pr sistemin arsimor parauniversitar n Republikn e Shqipris botuar n
Fletoren Zyrtare: Viti 2012, Nr 87, Faqe 4402; Data e botimit: 26.08.2012;
Ligji Nr. 7952, dat 21.06.1995 Pr sistemin arsimor parauniversitar data e miratimit 03.07.1995, Flet.
Zyrtare Nr.15, Faqe:619; ndryshuar me ligjin nr. 8387, dat 30.07.1998, Dt.Miratimit:03.08.1998, Flet.
Zyrtare Nr.20, Faqe:831 me ligjin nr. 9903, date 17.04.2008 botuar ne Fletoren Zyrtare nr. 61, me ligjin nr.
9985, dat 11.09.2008 botuar ne Fletoren Zyrtare nr. 143, me ligjin nr. 10137, date 11.05.2009 botuar
ne Fletoren Zyrtare nr. 86;
Ligji Nr 8872, dt. 29.3.2002 Pr Arsimin dhe Formimin Profesional n Republikn e Shqipris, ndryshuar
181
me ligjin nr. 10011, dat 30.10.2008 botuar ne Fletoren Zyrtare nr. 171, ndryshuar me ligjin nr.10434,
Dt.Aktit:23.06.2011, Dt.Miratimit:23.06.2011, Flet.Zyrtare Nr.93, Faqe:3807;
Udhzimi i Ministris s Arsimit dhe Shkencs nr.6, dat 29.03.2006, Pr regjistrimin n shkoll t
nxnsve rom q nuk jan t pajisur me certifikat lindje;
Linke te ndryshme
Ministria e Arsimit dhe Shkences
Avokati i Popullit
UNICEF Shqiperi
Qendra e Publikimeve Zyrtare
182
http://www.mash.gov.al/;
http://www.avokatipopullit.gov.al/
http://www.unicef.org/albania
http://www.qpz.gov.al/
TREGUESIT E UNIFIKUAR MBI DHUNN NDAJ

FMIJVE: NEVOJA PR PRMIRSIME
Ma., Klesta HYSI, Dr. n proces1
Prof.Asoc.Dr. ERALDA (METHASANI) ANI
Abstrakt:
Ekzistenca e nj sistemi institucional t mir-themeluar pr matjen e dhuns ndaj fmijve sht nj aspekt
i nevojshm sa pr t kuptuar shtrirjen e ktij fenomeni negativ t pranishm n shoqri, prfshir edhe
shoqrin ton, aq edhe pr t reflektuar nprmjet politikave t nevojshme pr trajtimin e duhur t tij.
Duke konsideruar se dhuna ndaj fmijve sht nj ndr ato fenomene q bn t pamundur ekzistencn
e nj shoqrie t sotme dhe t ardhshme t shndetshme, politik-brsi shqiptar ka ndrmarr tashm
hapa t rndsishm ligjor n kt drejtim. I till sht miratimi i Ligjit nr. 10 347, dat 2010/04/11 Pr
mbrojtjen e t drejtave t fmijve. Sipas ktij ligji sht themeluar nj institucion i posam shtetror pr
adresimin e fmijve, Agjencia Shtetrore pr Mbrojtjen e t Drejtave t Fmijve (ASHMDF), q ndr t
tjera, sht prgjegjse pr prpunimin dhe unifikimin e t dhnave statistikore pr shtjet q lidhen me
fmijt, prfshir edhe dhunn ndaj fmijve (N. 36 i ligjit), n bashkpunim t ngusht me institucionet
e qeverisjes vendore. N kuadr t ktij ligji, Kshilli i Ministrave me Vendimin nr. 267, dat 12.04.2012
Pr llojet, mnyrn e shkmbimit dhe t prpunimit t informacionit si dhe t dhnave statistikore t
krkuara nga Agjencia e nga strukturat shtetrore prgjegjse, n nivel qendror dhe vendor ka parashikuar
t dhnat mbi abuzimin/dhunn kundr fmijve jan ndr ato q duhen mbledhur, dhe institucionet si
Drejtoria e Prgjithshme e Policis dhe Ministria e Drejtsis si prgjegjse pr mbledhjen e tyre. Ndrsa ky
kuadr ligjor n fuqi tashm prballet me sfidn e zbatimit t duhur, gjithsesi nuk sht i mjaftueshm pr t
kuptuar gjendjen e dhuns ndaj fmijve n vend. Raste t dhuns ndaj fmijve nuk mund t konsiderohen
vetm ato q raportohen/regjistrohen n institucionet si policia apo pr t cilat merret vendim nga organet
e drejtsis. Gjithashtu, ky kuadr normativ bn q t dhnat e regjistruara dhe prpunuara nga institucione
t tjera si njsit pr mbrojtjen e fmijve, shkolla, qendra shndetsore, etj. t mos merren n konsiderat,
dhe mekanizmat e referimit pr t drejtat e fmijve dhe shkeljen e tyre, t themeluar tashm ligjrisht n
vend, t mos prdoren me efikasitet. Po ashtu, Instituti i Statistikave nga ana tjetr nuk ka vmendjen e
duhur pr prpunimin e t dhnave mbi dhunn ndaj fmijve. Nga kjo perspektiv, mund t thuhet se
sistemet aktuale t menaxhimit t t dhnave dhe informacioneve t grumbulluara nga pushteti qendror
dhe lokal nuk sigurojn nj matje t prgjithshme t dhuns kundr fmijve n Shqipri. Kjo do t thot q
edhe institucione si ASHMDF, apo do institucion tjetr politik-brs, nuk jan mjaftueshm t aftsuar
pr prmirsimin e politikave t posame pr reduktimin e dhuns ndaj fmijve. Punimi synon kshtu t
nxjerr n pah nevoj pr prmirsimin e kuadrit normativ dhe institucional pr mbledhjen e t dhnave pr
1 Kontakti me e-mail i autorve: <klesta.hysi@gmail.com> dhe <era.cani@gmail.com>.
183
dhunn ndaj fmijve si nj ndr kushtet pr hartimin e politikave t duhura n kt drejtim. Sugjerimet
e ktij punimi bazohen jo vetm n gjendjen aktuale institucionale apo edhe mosprdorimin ende me
efikasitet t saj, por edhe n praktikat m t mira rajonale dhe ndrkombtare.
Fjal ky: t dhna, dhuna ndaj fmijve, institucione, unifikimi i t dhnave, kuadri ligjor
1.
Hyrje
Mbrojtja e fmijve nga dhuna sht detyrim i do

shoqrie. Fmijt pr shkak t moshs dhe zhvillimit
gzojn nj mbrojtje t veant nga shteti,2 i cili
duhet t marr masa jo vetm pr t ndshkuar ata
q ushtrojn dhun ndaj fmijve, por edhe pr t
parandaluar at. Nj sr aktesh ligjore kombtare
dhe aktesh ndrkombtare t ratifikuara n Shqipri
sanksionojn t drejtn e fmijve pr t mos u
dhunuar dhe parashikojn mbrojtje t veant. T tilla
jan: Kushtetuta e Republiks s Shqipris, Konventa
pr t Drejtat e Fmijs, Konventa Europiane e t
Drejtave t Njeriut, Kodi Penal, Kodi i Familjes, Kodi
i Puns, Ligji Pr t Drejtat e Fmijs, Ligji Pr
Masa Ndaj Dhuns n Familje, etj.
Legjislacioni yn, posarisht ligji Pr t Drejtat e
Fmijs ka prcaktuar se dhuna ndaj fmijve sht
prdorimi i qllimshm i forcs fizike ose i formave
t tjera t forcs, qoft me krcnim ose aktuale,
kundr fmijs a grupit t fmijve, e cila rezulton
apo ka shum t ngjar q t rezultoj n dmtim,
vdekje, dmtim psikologjik, keqzhvillim ose privim.3
M tej ky ligj detajon dhunn fizike ndaj fmijve si
prdorimi i qllimshm i forcs fizike ose i formave
t tjera t forcs, qoft me krcnim ose aktuale,
kundr fmijs a grupit t fmijve, e cila rezulton
apo ka shum t ngjar q t rezultoj n dmtim,
vdekje, dmtim psikologjik, keqzhvillim ose privim,
ndrsa dhunn emocionale si trsi veprimesh q
shkaktojn dmtime t shndetit fizik, mendor,
moral dhe social t fmijs dhe q, ndr t tjera,
kan sjell si pasoj kufizimin e liris s lvizjes, sjellje
degraduese, krcnuese, friksuese, diskriminuese,
2 Neni 54, Kushtetuta e Republiks s Shqipris, lexon:
Fmijt dhe t rinjt . . . kan t drejtn e nj mbrojtje t
veant nga shteti...do fmij ka t drejt t jet i mbrojtur
nga dhuna, keqtrajtimi, shfrytzimi dhe prdorimi pr pun, e
veanrisht nn moshn minimale pr punn e fmijve q
mund t dmtoj shndetin, moralin ose t rrezikoj jetn e
184
Neni 3, Ligji Pr Mbrojtjen e t Drejtave t Fmijs.
prqeshse ose forma t tjera t trajtimit armiqsor

apo refuzues nga prindrit, motra, vllai, gjyshi,
gjyshja, prfaqsuesi ligjor, nj i afrm i familjes ose
do person tjetr q e ka pr detyr t kujdeset pr
fmijn.4 Si shihet edhe nga kt prkufizime
q jep ligji pr dhunn ndaj fmijve, ajo mund t
jet fizike, emocionale dhe psikologjike. Pra, kur
flasim pr kt fenomen dhe ndrmarrim hapa pr
reduktimin e dhuns duhet t mbajm parasysh t
gjitha format e ushtrimit t saj. Gjithashtu, ligji e ka
zgjeruar rrethin e subjekteve q mund t ushtrojn
dhun mbi fmijn duke mos u kufizuar vetm tek
familja n konceptin ngusht prindrit por prfshin
edhe kujdestart ligjor, gjyshin, gjyshen, personat
e tjer q kan pr detyr t kujdesen pr fmijn,
etj.5 N kt kuptim, rrethi i subjekteve q ushtrojn
dhun apo i mjediseve ku fmijt mund t dhunohen
sht i gjer dhe kjo passjell vshtirsi n matjen e
sakt t shkalls s dhuns.
Shtrati ligjor pr mbrojtjen e fmijve nga dhuna

dhe ofrimin e shrbimeve pr fmijt e dhunuar
sht i domosdoshm, por jo i mjaftueshm. Pr
aq koh sa dhuna ndaj fmijve sht e pranishme
n shoqri, kjo do t thot se kuadri ligjor duhet t
vazhdoj t ekzistoj, plotsohet dhe, edhe m me
rndsi akoma, duhet t prforcohet zbatimi i ktij
kuadri ligjor. Forcimi i kapaciteteve t institucioneve
q punojn pr t drejtat e fmijve n nivel qendror
dhe lokal si edhe politikat shtetrore pr reduktimin e
dhuns n kt kuptim sht i nevojshm t zhvillohet
edhe m tej: kto institucioneve duhet t jen sa m
konkrete dhe strukturat e tyre sa m efikase. N t
4 Po aty.
5 Konventa e Kombeve t Bashkuara pr t Drejtat e Fmijs, n
nenin 19, vendos si standard mbrojtjen e fmijve nga dhuna nga jo
vetm nga prindrit dhe kujdestart ligjor, por edhe nga do person
t cilit fmija i sht besuar. Edhe Ligji Pr Masa Ndaj Dhuns n
Familje i miratuar n vitin 2006 zgjeron konceptin e familjes n t
njjtn frym.
njjtin drejtim, edhe unifikimi i treguesve t dhuns

ndaj fmijve merr rndsi t veant. Kur flasim
pr tregues t t dhnave i referohemi t dhnave
sasiore q nprmjet nj shifre t matshme, q
mund t shprehet n numr, prqindje apo indeks,
dhe mund t na japin nj pasqyr t prgjithshme
mbi fenomenin n kontekst lokal dhe kombtar.6
2.
Rndsia e mbledhjes dhe

prpunimit t t dhnave
pr dhunn ndaj fmijve.
Karakteristikat e prgjithshme t
treguesve.
Fmijt pr shkak t moshs s tyre e kan t

vshtir t kuptojn se dhuna sht e gabuar dhe
e kan t vshtir pr t reaguar.7 Shpesh prindrit
jan autort e dhuns ndaj fmijve, ose ata
heshtin kur dhuna ushtrohet nga antar t tjer t
familjes ose persona me influenc n komunitet apo
shoqri.8 Kjo e vshtirson prcaktimin e shkalls
s prdorimit t dhuns, ambientet ku dhunohen
fmijt, institucionet ku referohet dhuna t fmijve
dhe ndrmarrjen e masave konkrete. Nga ana tjetr,
dhuna emocionale sht akoma edhe m e vshtir
pr tu evidentuar. Sjellje t caktuara t prindrve
apo kujdestarve, brnda nj konteksti kulturor apo
social mund t jen brnda normave shoqrore
por plotsisht n kundrshtim me ato standarde t
pranuara dhe t vendosura nga ligji dhe mund t
prbjn dhun ndaj fmijs.
Treguesit e t dhnave t harmonizuara n nivel
lokal dhe kombtar do t ndihmonin pr t pasur nj
tablo m t plot pr numrin e fmijve t dhunuar,
format m t prhapura, shprndarjen gjeografike,
raportimin e dhuns, personat apo institucionet ku
ushtrohet dhun, institucionet ku referohet dhuna,
etj. Kshtu, institucionet do t mund t vendosin
prioritete n nivel lokal dhe qendror dhe si mund
6 Pr m shum mbi nocionin e treguesve dhe llojet lexo: Rajeev
Malhotra and Nicolas Fasel Quantitative Human Rights IndicatorsA survey of major initiatives, http://www.abo.fi/instut/imr/
research/seminars/indicators/Background.doc, f. 3
7 Eliminating Violence Against Children, Handbook for
Parliamentarians, N-13, 2007, f.10 http://www.ipu.org/PDF/
publications/violence_en.pdf
8 Po aty
t planifikonin ndrhyrjen n mnyr efikase pr t

parandaluar dhunn. Kjo krkon q treguesit t jen
t plot, t qart dhe periodik. Gjithashtu, me po aq
rndsi evidentohet edhe shprndarja e t dhnave
t mbledhura e prpunuara tek t gjith aktort q
punojn me/pr fmijt. Unifikimi i treguesve do t
ndihmonte n monitorimin e institucioneve shtetrore
se si zbatohet n praktik ligji, sa kan mundur
strategjit dhe plan veprimet t reduktojn dhunn
ndaj fmijve dhe si kan reaguar institucionet. N
kt mnyr institucionet mund t prmirsojn
punn e tyre dhe t bjn rekomandime pr hartimin
e akteve t reja ligjore dhe prmirsimin e kuadrit
ligjor ekzistues.
Treguesit e t dhnave duhet t prfshijn jo vetm
t dhna q pasqyrojn situatn aktuale t dhuns
ndaj fmijve, por edhe t dhna mbi situatn e
mjedisit mbrojts elementt ekzistues pr mbrojtjen
e fmijve dhe mangsit.9 Treguesit duhet t japin
t dhna mbi pikat e forta dhe mangsit e mjedisit
mbrojts: angazhimin e qeveris dhe kapacitetin
pr t realizuar t drejtat e fmijve pr mbrojtje,
adresimin e sjelljeve, zakoneve, praktikave t
dmshme, zhvillimin e fmijs, situatn e familjes
dhe komunitetit ku jeton fmija, shrbimet q
ofrohen pr ri-integrimin, raportimin e dhuns dhe
monitorimin.10 Sikurse do analizohet edhe n vijim,
n Shqipri nuk ka tregues q masin reagimin e
institucioneve dhe ndrhyrjen tyre pas dhunimit t
fmijs.
Treguesit pr matjen e dhuns ndaj fmijve jan
t shumt dhe prdoren modele t ndryshme n
shtete t ndryshme, megjithat me rndsi t
evidentohet sht q UNICEF n nj manual mbi
matjen e indikatorve t dhuns ndaj fmijve11 i
ndan treguesit n dy grupe:
1) Treguesit mbi dhunn: prfshin prqindjen e
fmijve n 12 muajt e fundit q kan vet-raportuar
se kan qen viktima t dhuns; shkalln e vrasjeve
t fmijve n 12 muaj pr 100.000 banor; vizitat
9 Pr m shum mbi treguesit kombtar pr dhunn ndaj
fmijve lexo: http://www.unicef.org/violencestudy/pdf/
Manual%20Indicators%20UNICEF.pdf, f.6.
10 Po aty.
11 Manual for the Measurement of Indicators of Violence against
Children, UNICEF, 2006, f. 7- 11 .
185
mjeksore n urgjenca pr shkak t sulmeve t

dhunshme ndaj fmijve n 12 muaj pr 100.000
banor; prqindjen e fmijve q kan braktisur
shkolln n 12 muajt e fundit pasi ndihen t friksuar
ose t pasigurt pr t ndjekur shkolln pr shkak t
dhuns ndaj tyre;
2) Treguesit e mjedisit mbrojts: prfshin prqindjen
e fmijve q din far t bjn/din ku t
drejtohen n rast se jan viktima t dhuns dhe
prqindjen e fmijve q e pranojn dhunn si nj
mjet edukimi; prqindjen e t rriturve q e pranojn
dhunn ndaj fmijve si mjet edukimi; numrin zyrtar
t raportuar nga autoritetet i fmijve t dhunuar
n 12 muajt e fundit pr 100.000 banor; numrin
e rasteve t vrtetuara t dhuns ndaj fmijve n
12 muajt e fundit pr 100.000 banor; prqindjen
e fmijve viktima t dhuns t referuar pr ndihm
te shrbimet q ofrojn mbshtetje psikologjike
dhe ri-integrim n 12 muaj; prqindjen e fmijve
viktima t dhuns q kan prfituar nga shrbimet
ri-integruese dhe mbshtetje psikologjike n 12
muaj; prqindjen e shkollave q zbatojn politika pr
mbrojtjen e fmijve.
3.
Treguesit e dhuns ndaj fmijve

n Shqipri. Kuadri ligjor pr
mbledhjen e t dhnave pr
dhunn ndaj fmijve.
N Shqipri marrja, organizimi dhe shprndarja

e t dhnave q lidhen me situatn ekonomike,
demografike, sociale dhe mjedisore realizohet nga
Instituti i Statistikave Zyrtare (INSTAT).12 Megjithat,
studime pr dhunn ndaj fmijve nga INSTAT nuk
jan t shpeshta. Nj i till mund t prmendet ai
i vitit 2009, i cili prfshinte dhunn ndaj fmijve
jo si nj shtje n qendr t studimit, por si nj
nnshtje t studimit mbi dhunn n familje.13
Studimi maste dhunn n familje t prjetuar nga
fmijt e moshs 10 deri n 14 vje n 12 muajt
e fundit, duke prfshir dhunn fizike (goditjen me
objekte; goditjen me shuplak, shkelm, grusht;
12 Ligji Nr. 9180, dat 5.2.2004, i rishikuar, Pr Statistikat
Zyrtare.
13 Dhuna n Familje n Shqipri: Sondazh Kombtar me Baz
Popullatn, Instituti i Statistikave Zyrtare, Tiran, 2009.
186
djegien me cigare ose me dika tjetr t nxeht)

dhe abuzimin psikologjik (krcnimin me arm
ose me thik).14 Sondazhi prqendrohej vetm te
fmijt e moshs 10 14 vje, nuk maste dhunn
emocionale, dhe analizonte vetm krcnimin me
thik ose me arm si form t dhuns psikologjike.
Sondazhi sillte t dhna mbi shpeshtsin e dhuns
fizike t prjetuar sipas gjinis s fmijs, prjetimin
e dhuns fizike sipas moshs s fmijs, prhapjen
e dhuns fizike sipas vendbanimit urban kundrejt
atij rural, lidhjen familjare t abuzuesit me fmijn,
krkimin e ndihms nga fmijt e dhunuar sipas
llojit t dhuns, krkimin e ndihms nga fmijt e
dhunuar sipas vendbanimit urban kundrejt atij rural
dhe krkimin e ndihms sipas gjinis s fmijs.
Pjesa m e madhe e studimeve pr matjen e dhuns
ndaj fmijve n Shqipri vin nga organizata t
shoqris civile t cilat prdorin tregues t ndryshm
brnda qllimit apo misionit t organizats. Kshtu
pr shembull, n nj studim t plot t publikuar
n vitin 2006 t realizuar nga Qendra pr Zhvillime
Humane15 jepen t dhna n prqindje pr: formn
e dhuns fizike q kan provuar fmijt n shtpi,
shkolla dhe institucione t kujdesit social; dendurin
e dhuns fizike t ushtruar n shtpi, shkolla
dhe institucione t kujdesit social; intensitetin e
prdorimit t disa formave t dhuns psikologjike
n shtpi dhe n shkoll; nivelin e braktisjes s
fmijve n vitet 2000-2004 sipas grupmoshs;
rastet e ushtrimit t dhuns si mjet disiplinimi;
pasojat e dhuns fizike t psuar nga fmijt;
treguesit e siguris reale t nxnsve n mjediset
shkollore; qndrimet e fmijve ndaj prdorimit t
dhuns fizike; ushtruesit e dhuns fizike n familje;
ushtruesit e dhuns psikologjike n familje; dhunn
fizike n familje, sipas ushtruesit dhe viktims;
dhunn n shtpi, sipas moshs s fmijve dhe
ushtruesit t dhuns; ushtruesit e dhuns fizike
n shkoll; ushtruesit e dhuns psikologjike n
shkoll, etj. Tregues t tjer prdoren nga Linja
Kombtare e Kshillimit pr Fmij (ALO 116)16 e
cila prdor treguesit e saj n kshillimin me telefon
14 Po aty, f. 51.
15 Tamo. A. dhe Karaj. Th., Dhuna Kundr Fmijve n Shqipri,
Qendra pr Zhvillime Humane, MEDIA PRINT, Tiran 2006.
16 http://www.alo116.al/
apo Observatori pr t Drejtat e Fmijve i cila ka

hartuar treguesit e tij pr monitorimin e respektimit
t t drejtave t fmijve17.
Miratimi i ligjit Pr Mbrojtjen e t Drejtave t
Fmijve18 ka sjell ndryshime n organizimin
institucional n nivel qendror dhe vendor pr garantimin
e t drejtave t fmijve. N lidhje me statistikat ligji
ka ngarkuar ndr t tjera Agjencin Shtetrore pr
Mbrojtjen e t Drejtave t Fmijve (ASHMDF) pr
prpunimin dhe unifikimin e t dhnave statistikore
pr shtjet q lidhen me fmijt, prfshir edhe
dhunn ndaj fmijve n bashkpunim t ngusht
me institucionet e qeverisjes vendore.19Krahas
ASHMDF dhe organeve vendore, Policia e Shtetit,
Ministria e Drejtsis, Shrbimi Social Shtetror,
Ministria e Shndetsis, Ministria e Arsimit etj.,
duhet t mbledhin t dhna pr dhunn ndaj
fmijve. N reflektim t rregullimeve ligjore t Ligjit
Pr mbrojtjen e t Drejtave t Fmijve, Kshilli i
Ministrave ka miratuar disa vendime (VKM), ndr t
cilat edhe Vendimin nr. 267, dat 12.04.2012 Pr
Llojet, mnyrn e shkmbimit dhe t prpunimit t
informacionit dhe t dhnave statistikore t krkuara
nga agjencia e nga strukturat shtetrore prgjegjse,
n nivel qendror dhe vendor, e cila parashikon lloje
t ndryshme t dhnave q mblidhen n lidhje me
fmijt, prfshir edhe t dhna q i referohen
fenomenit t dhuns q prjetojn fmijt. Pr sa i
prket ksaj t fundit, VKM parashikon se t dhnat
q duhet t mblidhen jan:
1. numri dhe prqindja e fmijve q kan psuar
dhun, abuzim, neglizhim sipas grupmoshave
dhe seksit, rajonit [prgjegjse pr mbledhjen e
ktyre t dhnave sht Drejtoria e Policis s
Shtetit];
2. Numri i denoncimeve tek autoritetet dhe numri
i personave t ndaluar pr dhun, abuzim,
neglizhim ndaj t miturve [prgjegjse pr
mbledhjen e ktyre t dhnave sht Ministria e
Brendshme, Drejtoria e Policis s Shtetit]
3. Numri i fmijve q kan psuar dhun, abuzim,
17 Raporti pr t Drejtat e Fmijve, 2009, Aleanca pr Fmijt n
Shqipri, Observatori pr t Drejtat e Fmijve, Tiran 2009.
18 Ligji nr. 10 347 dat 4.11.2010 Pr Mbrojtjen e t Drejtave
t Fmijve.
19 Neni 36 i ligjit Pr Mbrojtjen e t Drejtave t Fmijs.
neglizhim, munges t kujdesit prindror,

kequshqyerje sipas grupmoshave, seksit n
krahasim me numrin e fmijve n popullsi
[prgjegjse pr mbledhjen e ktyre t dhnave
jan Ministria e Brendshme (Drejtoria e Policis
s Shtetit) si dhe OJFt];
4. Numri i fmijve viktima sipas llojit t dhuns dhe
abuzimit (dhun fizike, seksuale, psikologjike)
krahasuar me numrin e fmijve n popullsi
sht Ministria e Brendshme, Drejtoria e Policis
s Shtetit];
5. Numri i fmijve m aftsi t kufizuar viktima t
dhuns, abuzimit dhe neglizhimit [prgjegjse pr
Brendshme, Drejtoria e Policis s Shtetit];
6. Dhunuesit sipas lidhjes q kan me viktimn
sht Ministria e Brendshme, Drejtoria e Policis
s Shtetit];
7. Numri i fmijve t vdekur si rezultat i dhuns,
abuzimit, neglizhimit sipas grupmoshave, gjinis,
rajonit, lidhjes me dhunuesin [prgjegjse pr
Brendshme, Drejtoria e Policis s Shtetit];
8. Numri i rasteve kur sht dnuar apo ka filluar
ndjekja penale ndaj autorit t krimit [prgjegjse
pr mbledhjen e ktyre t dhnave jan Ministria
e Brendshme dhe Ministria e Drejtsis].
Duke analizuar t dhnat q duhet t mblidhen n

baz t VKM-s vihet re se ato jan t pakta dhe
t pamjaftueshme pr t evidentuar rastet e dhuns
ndaj fmijve dhe pr t br nj analiz t plot t
shkaqeve t saj. Kshtu pr shembull:
mungojn treguesit mbi personat q kan
denoncuar rastet e dhuns n polici pr t kuptuar
sensibilizimin e vet fmijve apo rolin q luajn
shkollat apo Njsit e Mbrojtjes s t Drejtave t
Fmijve n kt drejtim;
mungojn indikatort q tregojn se ku drejtohen
fmijt pr ndihm n raste dhune dhe marrdhnia
e fmijs me denoncuesin e rastit n polici; mungojn
187
tregues pr t kuptuar perceptimin e fmijve mbi

dhunn si nj dukuri negative apo si mjet edukimi;
nuk ka tregues mbi shpeshtsin e ushtrimit t
dhuns ndaj fmijs;
Duke pasur parasysh sa m sipr mund t thuhet si

konkluzion se:
mungojn treguesit mbi situatn ekonomike

dhe sociale pr familjet apo mjedisin ku jetojn
kta fmij;
Treguesit e dhuns ndaj fmijve q prdoren

nga institucionet n nivel qendror dhe lokal nuk
jan t unifikuara;
mungojn treguesit pr fmijt e dhunuar q

jetojn n qendra rezidenciale etj; mungojn
indikatort q tregojn se cilat institucione
kan ofruar ndihmn dhe rehabilitimin e fmijs
s dhunuar pas denoncimit t dhuns n polici,
etj.
Nuk ka studime apo sondazhe periodike pr

matjen e dhuns ndaj fmijve n Shqipri nga
institucionet qendrore dhe vendore;
M tej, sipas VKMs, organet e ngarkuara pr t

mbledhur t dhna jan vetm Drejtoria e Policis,
Ministria e Brendshme dhe Ministria e Drejtsis.
Sigurisht q kto nuk jan t vetmet institucione q
kan t dhna apo mund t ofrojn t dhna pr
dhunn ndaj fmijve n Shqipri dhe n kt akt
nnligjor lihen jasht kopshtet, shkollat, qendrat
shndetsore, qendrat rezidenciale apo qendrat
komunitare, pushteti vendor, etj. Ngarkimi i Drejtoris
s Policis si organi kryesor q ka prgjegjsin pr
mbledhjen e t dhnave e kufizon tej mase marrjen
e nj informacioni t plot, pasi policia mbledh t
dhna vetm pr at raste kur ka denoncime apo
kur ka vepruar me vullnetin e saj pasi sinjalizimeve.
Nevojitet forcimi i kapaciteteve t organeve

vendore pr mbledhjen e t dhnave pr
dhunn ndaj fmijve;
Referuar nj tjetr akti nnligjor, Planit t Veprimit

pr Fmij 2012-201520 nuk ka nj parashikim
konkret pr mbledhjen e t dhnave pr dhunn
ndaj fmijve, por theksohet:
1. Miratimi i aktit nnligjor q prcakton llojin,
informacionin statistikor pr realizimin e t
drejtave t fmijve dhe mnyrn e prcjelljes
s ktij informacioni nga pushteti vendor n
ASHDMF.
2. Fuqizimi i sektorit t statistiks n ASHMDF dhe
rrjetit t Njsit e t Drejtave t Fmijve n
qarqe.
188
4. Reflektime prfundimtare
20 VKM Nr. 182, Pr miratimin e Planit t Veprimit pr Fmijt

2012-2015, dat 13.03.2012, Fletore Zyrtare nr. 39, fq.
2155, http://80.78.70.231/pls/kuv/f?p=201:Vendim%20i%20
KM:182:13.03.2012, aksesuar m 23 korrik 2012.
Organizatat jofitimprurse prdorin tregues

t t dhnave t prpunuara prej tyre brnda
misionit pr t cilin jan krijuar;
Nevojitet forcimi i kapaciteteve t Njsive pr

Mbrojtjen e Fmijve lidhur me mbledhjen e t
dhnave pr dhunn ndaj fmijve;
INSTAT duhet t luaj nj rol m aktiv n
mbledhjen dhe prpunimin e t dhnave pr
t drejtat e fmijve n prgjithsi dhe dhunn
ndaj fmijve;
Unifikimi i treguesve t t dhnave n nivel
kombtar sht i
domosdoshm pr t
shmangur mbivendosjen e shifrave;
Vendimi i Kshillit t Ministrave Pr Llojet,
mnyrn e shkmbimit dhe t prpunimit
t informacionit dhe t dhnave statistikore
t krkuara nga agjencia e nga strukturat
shtetrore prgjegjse, n nivel qendror dhe
vendor e ka kufizuar mbledhjen e t dhnave
te Drejtoria e Policis dhe Ministria e Drejtsis;
Lista e treguesve n kt vendim nuk sht
shteruese dhe ka hapsir pr ta zgjeruar me
qllim mbledhjen e t dhnave m t plota;
Duhet t bhen publike treguesit q prdorin
institucionet pr matjen e dhuns dhe t dhnat
q prftohen n mnyr periodike.
Literatura
-
Kushtetuta e Republiks s Shqipris.

Konventa e Kombeve t Bashkuara pr t Drejtat e Fmijs.
Ligji nr. 10 347 dat 4.11.2010 Pr Mbrojtjen e t Drejtave t Fmijs
Ligji Nr. 9180, dat 5.2.2004, i rishikuar, Pr Statistikat Zyrtare
Vendim i Kshillit t Ministrave, nr. 267, dat 12.04.2012 Pr Llojet, mnyrn e shkmbimit dhe
t prpunimit t informacionit dhe t dhnave statistikore t krkuara nga agjencia e nga strukturat
shtetrore prgjegjse, n nivel qendror dhe vendor
VKM Nr. 182, Pr miratimin e Planit t Veprimit pr Fmijt 2012-2015, dat 13.03.2012
Adem Tamo dhe Theodhori Karaj, Dhuna Kundr Fmijve n Shqipri, Qendra pr Zhvillime Humane,
MEDIA PRINT, Tiran 2006
Raporti pr t Drejtat e Fmijve - 2009, Aleanca pr Fmijt n Shqipri, Observatori pr t Drejtat
e Fmijve, 2009
Dhuna n Familje n Shqipri: Sondazh Kombtar me Baz Popullatn, Instituti i Statistikave zyrtare,
Tiran, 2009
Eliminating Violence Against Children, Handbook for Parliamentarians, N-13, 2007: http://www.ipu.
org/PDF/publications/violence_en.pdf
Manual for the Measurement of Indicators of Violence against Children, UNICEF, 2006: http://www.
unicef.org/violencestudy/pdf/Manual%20Indicators%20UNICEF.pdf
Rajeev Malhotra and Nicolas Fasel, Quantitative Human Rights Indicators- A survey of major initiatives,
http://www.abo.fi/instut/imr/research/seminars/indicators/Background.doc.
http://www.alo116.al
189
EKSPLORIMI I STILIT T PRINDRIMIT DHE

LIDHJA E TIJ ME ABUZIMIN E NEGLIZHIMIN E
FMIJS
MSC. Irena XHAFERRI
Universiteti Aleksandr Xhuvani, Elbasan
Fakulteti i Shkencave t Edukimit
Department i Psikologjis
iiraena@yahoo.com
irena.xhaferri@gmail.com
MA. Manuela VAROSHI
Universiteti Aleksandr Xhuvani, Elbasan,
Fakulteti i Shkencave t Edukimit
Departamenti i Psikologjis
varoshimanuela@yahoo.com
MSC. Fatime FAZLIU
fatimefazliu.853@gmail.com
Abuzimi ndaj fmijve sht nj tematik shum
e folur n shoqrin ton. Ajo q sht par si
domosdoshmri n Shqipri sht dhnia e nj
kornize se far prbn dhun dhe t nj prkufizimi
t dhuns ndaj fmijve. Sigurisht q rndsi t
veant n kt kuadr ka edhe stili i prindrimit i cili
skalit personalitetin e fmijs.
Artikulli pasqyron disa koncepte teorike t stileve
t prindrimit dhe ndikimi i tyre n dhunn ndaj
fmijs. Nj fokus i veant i jepet lidhjes s
stilit t prindrimit disiplinor si nj ndr stilet q
ka nj korrelacion m t lart me dhunn ndaj
fmijs.
Qllimi i ktij studimi sht eksplorimi dhe njohja me
konceptet e stilit t prindrimit dhe e karakteristikave
t tij (karakteristikat e bekgraundit t prindit, faktort
190
intrapersonal e personal) q on n shfaqjen e

dhuns ndaj fmijve.
Metodologjia e prdorur n studim sht cilsore, ku
jan prdorur intervista gjysm t strukturuara ndaj
prindrve e fokus grupe n qytetin e Elbasanit.
N gjetjet e studimit ishte se korniza e prkufizimit
t dhuns nga prindrit nuk e prfshijn at kuadrin
e plot t dhuns por n dhun prfshijn vetm
dhunn fizike. Nga faktort q ndikojn n shfaqjen
e dhun ndaj fmijve jan niveli i edukimit, shprehja
e zemrimit dhe knaqja nga mbshtetja sociale.
Nga prfundimet del si domosdoshmri q t
punohet shum nga ana e profesionistve pr
t ndryshuar gjith kornizn e mendsis s
prindrve n shoqrin shqiptare duke br nj
riedukim pr ta.
Fjal kye: stil prindrimi, prindrim disiplinor, dhun, neglizhim, fmij i dhunuar
I lart (10)
33,3%
I mesm
(12) 40%
8-t vjear
(8) 26,7%
Autorizues
40%
25%
25%
Tolerant
20%
25%
12,5%
Autoritar
30%
41,7%
50%
I paprfshir
10%
8,3%
12,5%
Punsimi
80%
60%
40%
Shprehja e zemrimit
II
20%
II
15%
II
10%
Arsimi
Stili i prindrimit
70%
191
SEXTING, NJ FORM E ABUZIMIT ME

IMAZHIN E FMIJVE
DOKTORANTE : Jeta SHKURTI (TOILA)
Departamenti Psikologji-Pedagogjis, Fakulteti i Shkencave Sociale, Universiteti i Tirans.
jetashkurti@yahoo.com
Abstrakt
N kt studim, eksplorohet fenomeni seksting
si nj trend mes adoleshentve t sotm n Tiran.
Sexting sht akti i drgimit t mesazheve seksuale
eksplicite ose fotografive, fillimisht mes telefonve
celular, internetit dhe pajisjeve t tjera elektronike ,
t cilat japin detaje t t rinjve t prfshir dhe natyrn
e imazheve seksuale. Koncepti sht prdorur n
fillimet e ktij shekulli, dhe shihet si nj bashkim mes
fjalve seks dhe tekst, n kuptimin e drgimit t nj
teksi t shoqruar me imazh. Seksting prkufizohet
gjithashtu edhe si si akti i drgimit t mesazheve
tekst dikujt me shpresn pr t patur m von me
t nj takim seksual. Ai fillimisht sht rastsor, m
pas shkon m larg, deri n drgimin e mesazheve
t qarta seksuale.
Sekstimi sht kthyer n mod ditt e sotme dhe

praktika t tilla t sjella nga tknologjia kan ln
nj numr t madh t rinjsh n situata disavantazhi.
Disa her ata jan br objekte videosh t
publikuara n internet duke br kshtu xhiron e
bots e duke u prfshir n rrjetet e pornografis
s t miturve. Ky artikull, krkon t zbuloj se si
e shohin adoleshentt sot fenomenin e sekstimit,
sa ka ndikuar jetn e tyre ky aspekt i teknologjis
dhe sa e marrin n konsiderat ata sekstimin si
192
nj fenomen teknologjik, me pasoja t mundshme

psikologjike, sociale e ligjore. Procedura e mbledhjes
s informacionit sht bazuar n qasjen kuantitative
dhe kualitative. T dhnat jan mbledhur prmes
nj pyetsori si dhe intervistash me adoleshent.
N fund t studimit, nxirren konkluzionet dhe jepen
rekomandimet pr profesionistt e shkencave
sociale e ligjore me qllim hartimin e politikave n
parandalimin e abuzimit me imazhet e fmijve.
(fjalt kye : Sexting, komunikim, mesazhe seksuale,
abuzim me imazhin, adoleshent ).
Hyrje
Qllimi i shpikjes s telefonit celular ishte
komunikimi. N vitin 1973 doli prototipi i par
i telefonit portabl. Ai aparat, i cili ishte shum
i gjat dhe i rnd, njkohsisht kushtonte plot
3995 dollar. Megjithat, do t kalonin 10 vjet
q ai t dilte n treg. Bateria e tij mbulonte 1
or koh bised, ndrsa memoria mbante vetm
30 numra. Sot, iPhone me ekranin retin, multitouch,accelerometer, GPS, grafik te prshpejtuar,
2 kamera e 2 mikrofon t mundson lidhje
t ndryshme audio-video. Dhe natyrisht duke
patur gjith kto mundsi komunikimi vetm
prmes nj telefoni celular, sht zhvilluar trendi

i ri i sekstimit, i quajtur ndryshe preokupimi i
rrezikshm. Teknikisht, sekstimi sht praktika
e drgimit t fotografive nudo ose gjysm nudo,
videove prmes telefonit celular ose t postuarit
e tyre online. Sipas nj burimi tjetr, seksting
prkufizohet gjithashtu edhe si akti i drgimit t
mesazheve tekst dikujt me shpresn pr t patur
m von me t nj takim seksual, fillimisht ai
sht rastsor, m pas shkon m larg, deri n
drgimin e mesazheve t qarta seksuale Akti
i drgimit t fotove, videove dhe mesazheve
eksplicite seksuale t tjerve prmes telefonit
cellular, njihet si seksting. Sexting prshkruhet si
nj fenomen i ri komunikimi, ku fotografit, videot
ose mesazhet me tekst, t natyrs seksuale jan
t vet-krijuara pr tu drguar tek nj tjetr prmes
telefonit cellular (Jaishankar, 2009; The National
Campaign to Prevent Teen and Unplanned
Pregnancy, 2009; ODonovan, 2010; Zhang,
2010). N vitin 2009 Sexting u rendit e para
n revistn Time si fjala m popullore (Stephey,
2009) dhe gjithashtu fjala e vitit n fjalorin e ri t
Oksfordit (Stanglin, 2009). Sexting sht nj loj
e fjalve sex-text (Siegle, 2010), dhe pr t ka
prkufizime t shumta. Sexting shihet i lidhur
edhe me konceptin e cyberbullying, i cili sht
bullizmi prmes prdorimit t do lloj teknologjie.
(Peckham, 2010). Sexting si cyberbullying
(I njohur edhe si sextbullying) ndodh kur nj
person ose grup personash bjn prpjekje t
qllimshme pr t dmtuar, stresuar, krcnuar,
ose poshtruar dik tjetr si nj rezultat direkt i
prmbajtjes s sekstimit, ose shfaqin veprime
seksuale t cilat bjn q marrsi t ndihet keq
(Beatbullying, 2009). N vitin 2008 n SHBA,
sipas rezultateve t nj pyetsori t zhvilluar online
me 653 adoleshent t moshave nga 13 deri n
19 vje, 20 % e adoleshentve vetraportuan
drgimin ose postimin e fotografive ose videove
me prmbajtje nudo ose gjysm nudo t vetes
s tyre.
N vendin ton,
konkretisht n Tiran, nga
vzhgimet dhe raportimet e prindrve e msuesve
tek punonjsit e shrbimit psikologjik n shkoll
ndihet prhapja e fenomenit sekting n mas t
gjer. Prindrit ankohen pr fmijt e tyre se nuk e

lshojn telefonin as kur shkojn n tualet, msuesit
mrziten me prindrit e nxnsit pr mbajtjen dhe
prdorimin e celularve n orn e msimit, jo pr
qllime msimi. Ka ndodhur disa her n gjimnazet
e Tirans, fenomeni i cyberbylling. Adoleshent jan
vendosur n fokusin e nj celulari dhe jan xhiruar
n dhomat e palestrs duke u zhveshur ose n
ambientet e WC-ve. M pas videot jan shprndar
prmes celularit n gjith shkolln, duke mos e ditur
asnjher far prmasash ka marr shprndarja.
Pr kto arsye, ky studim krkon t zbuloj se si
e shohin t rinjt e sotm kt fenomen, sa ka
ndikuar n jetn e tyre seksting. Pjesmarrsit n
studim u jan prgjigjur pyetjeve t hapura, t cilat
jan interpretuar cilsisht pr t prforcuar m tej t
dhnat sasiore t mbledhura me kt qllim.
shtje teorike
Prdorimi i telefonis celulare n
adoleshenc
Nj nga format m t prhapura t komunikimit mes
adoleshentve t Tirans ashtu si edhe atyre n vende
t ndryshme t bots sht drgimi i mesazheve n
celular. N SHBA, n vitin 2008, sipas The Nielsen
Company (Covey, 2008) 13-17 vjeart drgonin
ose merrnin reth 1 752 mesazhe n muaj. N 2010
e njjta kompani e prsriti studimin q rezultoi n nj
shifr m t lart. Adoleshentt amerikan drgonin
10 mesazhe n or ose 3 146 mesazhe n muaj.
1 n 5 adoleshent ka drguar elektronikisht ose
ka postuar online fotografi nudo ose gjysm nudo
ose video t vetes s tyre. Adoleshentt, t cilt
ndikohen t kontrolluar nga prindrit, i gzohen liris
q telefoni celular i lejon n komunikim (Ling & Yttri,
2005). Prmes telefonit celular adoleshentt kan
ndjenjn e fuqis dhe kontrollit, celulari i siguron
lehtsisht akses social pr t dashuruar, si dhe pa
ndjer ankth social nga dialogu direkt ndrpersonal.
Pr m tepr, aftsia pr t drguar mesazhe,
fotografi sipas dshirs, shton faktorin argtues n
kt proces.
193
Sextimi n adoleshenc si nj shtje fmijve, Kushtetuta e Republiks s Shqipris

n nenin 54, kreu V, ka parashikuar se do
ligjore
Akti i sextimit n adoleshenc ka shkaktuar nj
dilem t madhe legale n SHBA. Sipas ShafronPerez (2009), debati mbi sekstimin qndron nse
kjo sjellje duhet konsideruar si pornografi fmijsh
apo jo. Ka t dhna t konsiderueshme pr t
dokumentuar q sekstimi ndodh mes t rinjve dhe
q pjesmarrja n kto sjellje ka kosto ligjore, etike,
mjeksore dhe psikosociale. Sot adoleshentt n
Shqipri ashtu si edhe n vende t ndryshme t
bots kan mundsin t shprndajn fotografi
t tyre nudo vetm duke shtypur nj buton, pa
menduar pr pasojat e ktij veprimi. Nse sekstimi
sht nj shtje ligjore ose vetm nj shtje
paniku moral mes t rinjve, kjo duhet par prmes
studimeve t mtejshme mbi ndikimin e sekstimit
n adoleshenc. Megjithat po ti referohemi
Konvents s t drejtave t fmijv, nenit 19
E drejta e fmijve pr tu mbrojtur nga do
lloj dhune, ka nj prcaktim gjithprfshirs t
dhuns, q na on drejt mendimit se parashikohet
edhe mbrojtja ndaj abuzimit me imazhin e fmijs,
edhe n rast se ky abuzim iniciohet nga vet
fmija.
Shum adoleshent dhe t rinj nuk i din pasojat e
mundshme ligjore dhe emocionale nse kapen duke
krijuar, mbajtur, drguar ose shprndar mesazhe
me prmbajtje seksuale n dm t nj fmije.
Pasojat emocionale prfshijn ankthin, depresionin,
vet-vlersimin e ult dhe ndonjher vetvrasjen.
Jessica Logan nga Ohio, SHBA, n 2009, kur ishte
vetm 18 vje, vari veten pasi fotografia nudo e saj u
shprnda nga ish- i dashuri prmes e-mailit.
Pasojat ligjore ndaj aktit t sekstimit ndryshojn
nga njri vend n tjetrin. Shum shtete i referohen
ligjit mbi pornografin e fmijve pr t vepruar
ndaj sekstimit n mbrojtje t fmijve. Por n
shum vende t bots, sekstimi konsiderohet n
fakt pornografi (Jaishankar, 2009). Disa shtete n
SHBA si, Utah, Ohio, Vermont, kan implementuar
legjislacion t ri ndaj sekstimit, si nj prpjekje pr
tu prballur me teknologjin dhe pr t parandaluar
prhapjen e pasojave pr t miturit. Sa I prket
legjislacionit shqiptar n drejtim t mbrojtjes s
194
fmij ka t drejt t jet I mbrojtur nga dhuna,

keqtrajtimi, shfrytzimi dhe prdorimi pr pun,
vecanrisht nn moshn minimale pr punn e
fmijve, q mund t dmtojn shndetin, moralin
ose t rrezikoj jetn e zhvillimin e tij normal..
Por ktu nuk prcaktohet qart lloji I dhuns, nuk
prmenden format e abuzimit, gj q l vend pr
interpretime. Ndrkoh q Konventa e t drejtave
t fmijve parashikon n nenin 19 t saj se
Shtetet pal marrin t gjitha masat legjislative,
administrative, shoqrore dhe educative pr
mbrojtjen e fmijs nga do form e dhuns fizike
ose mendore, fyerje ose keqtrajtimi, braktisje ose
mosprfillje, neglizhimi ose shfrytzimi, prfshir
abuzimin seksual, pr sa koh q ai sht nn
ruajtjen e prindrve t tij ose t njrit prej tyre, t
prfaqsuesit ose prfaqsuesve t tij ligjor ose
t do personi tjetr t cilit I sht besuar. Me
miratimin e ligjit Nr.10 071, dat 9.2.2009 pr
ratifikimin e konvents s Kshillit t Europs pr
mbrojtjen e fmijve nga shfrytzimi dhe abuzimi
seksual, n nenin 20 kemi shpjegimin e termit
pornografi fmije q do t thot do material q
vizualisht pasqyron nj fmij t angazhuar n nj
sjellje eksplicite reale ose t simuluar seksuale ose
ndonj pasqyrim i organeve seksuale t fmijs
pr qllimet seksuale parsore. Nisur nga ky
prkufizim mund t vendosim shenjn e barazimit
mes fenomenit sekstim dhe pornografis s
fmijs. Si rrjedhoj fenomeni sht i gjykueshm
dhe i dnueshm nga e drejta penale. N Kodin
penal t RSH, neni 177 parashikon se Prodhimi,
shprndarja, reklamimi, importimi, shitja e
botimi I materialeve pornografike n ambientet
e t miturve, prbjn kundrvajtje penale dhe
dnohen me gjob ose me burgim gjer n dy vjet.
Prdorimi i t miturit pr prodhimin e materialeve
pornografike, si dhe shprndarja ose publikimi i
tyre n internet apo n forma t tjera, dnohet
me burgim nga nj deri n pes vjet dhe me gjob
nga nj milion deri n pes milion lek.
Metodologjia
Rezultatet
Pr kryerjen e studimit u prdor metodologji mikse:

studimi i literatures, intervistimi i subjekteve,
anketimi i tyre. Prdorimi i ktyre metodologjive
sht par i nevojshm pr t prballuar gjersin
e opinioneve, eksperiencave, t praktikave dhe t
besimeve mbi seksting n adoleshenc. Grupi i
njerzve t intervistuar e anketuar pr nevojat e ktij
studimi prbhej nga nxns t klasave t 11-ta
t nj shkolle jopublike n Tiran, e cila pr arsye
etike nuk do t prmendet emri i saj. Gjithsej jan
intervistuar e anketuar 40 nxns, 20 femra dhe 20
meshkuj, t gjith i prkisnin grupmoshs 15- 16
vje. Instrumentet e studimit jan dy, intervista e
pastrukturuar me nxnsit, me qllim mbledhjen e
t dhnave pr analizat cilsore dhe pr t ndrtuar
m pas pyetsorin si instrument t dyt pr analizn
sasiore. Mbledhja e t dhnave krkoi nj periudh
kohore 2 mujore me secilin nxns,
Prindrit e msuesit n shkollat e Tirans ku un

kam punuar si psikologe shpesh kan ngritur zrin
shqetsues lidhur me qndrimin e fmijve t lidhur
pas celularit. Nj nn gjat kontrollit t celularit t
vajzs konstaton q e bija kishte fotografuar veten
gjysm nudo. Ajo, si shumica e prindrve reagoi
keq ndaj t bijs, por m von krkoi kshillim mbi
komunikimin e mtejshm me t. Kjo grua nuk i vinte
dot emrin fenomenit si seksting, por ajo e kuptonte
q nuk ishte aspak normale dhe mendonte pr
pasojat e asaj fotoje, n ndryshim nga e bija. E nxitur
nga ky rast por edhe t tjer t ngjashm, mu ngjall
kurioziteti mbi shprhapjen e fenomenit t sekstimit
mes adoleshentve n Tiran. Nuk u udita n
fakt kur u prballa me rezultatet e pyetsorit dhe
prgjigjet nga intervistat me 40 gjimnazist t nj
shkolle jopublike n Tiran. Ata, si edhe shumica e
adoleshentve n bot, ishin n dijeni t fenomenit,
madje ishin t prfshir n t.
T dhnat e ktij punimi jan kryesisht n formn

e fakteve t mbledhura nga literatur ndihmse,
intervistat individuale me nxnsit por edhe n
formn e materialit statistikor q shpreh raportimet e
vet subjekteve mbi prfshirjen e tyre n fenomenin
e seksting, mendimet e tyre mbi kt fenomen
dhe njohjen mbi pasojat e seksting n jetn e tyre
sociale. Si shihet t dhnat e ktij punimi jan me
karakter t dyfisht, ato jan edhe cilsore edhe
sasiore. Punimi bn nj prpjekje pr ti grshetuar
kto me qllim q ta prfshij fenomenin e seksting
n adoleshenc n gjith kompleksitetin e tij. Punimi
Seksting n adoleshenc sht realizuar n dy faza,
duke filluar n muajin shtator deri n tetor 2012. N
fazn e par u bn prpjekje pr t shtn n dor
materialin dokumentar, por kjo nuk krkoi shum
koh. N fazn e dyt u b puna m e madhe, ajo e
ndrtimit t instrumentit vlersues dhe grumbullimit
t t dhnave prmes realizimit t pyetsorit dhe
intervistave me subjektet e zgjedhura n gjimnazin
jopublik. Punimi Seksting n adoleshenc sht
mbshtetur n metodn e analizs logjike t t
dhnave cilsore t mbledhura prmes literaturs e
intervistave, duke i krahasuar ato me materialin e
vjelur nga pyetsori, i cili u prpunua statistikisht.
Kur u pyetn nse kan dgjuar mbi seksting,

27 adoleshent (67,5%) u prgjigjn po dhe 13
(32,5%) u prgjigjn jo. Nxnsit n Tiran jan
t prditsuar me informacionin mbi sekstimin si
tregohet nga t dhnat ku m tepr se 50% e
tyre kan informacion mbi kt fenomen. Pyetjes
(2) se nga e kan marr informacionin, 40% u
prgjigjn nga interneti, 23 % nga shoqria, 17%
nga i/e dashura, 13% n shkoll, 7% burime t
tjera. Pyetjes (3) se far sht sekstimi pr ju?
43 % iu prgjigjn drgimi i fotografive nudo, 20
% seks prmes shkmbimit t mesazheve, 17 %
eksitim prmes mesazheve, 10% shprehen dika
e keqe pr adoleshentt, 7 % shprndarje prmes
internetit t videove pornografive, dhe 3 % e t
anketuarve nuk ia kan iden. Pyetjes (4): A keni
sekstuar ndonjher? 55% iu prgjigjn po, ku 14
ishin vajza dhe 8 djem, dhe 45% u prgjigjn nuk
kemi sekstuar ndonjher. Pyetjes (5) nse ju kan
krkuar ndonjher t bheni pjes e sekstimit,
56% iu prgjigjn po, ndrsa 41 % iu prgjigjn jo
dhe 3% u prgjigjn nuk e di. Pyetjes (6) Nse keni
sekstuar, sa shpesh ka ndodhur n nj muaj ose vit?
12,5 % iu prgjign rreth 5 her n jav, 27,5%
rreth 5 her n muaj dhe 15 % rreth 5 her n vit.
195
Pyetjes (7) se far keni menduar pr veten pasi

keni sekstuar, 10% m ka ardhur turp, 20% jam
ndjer e knaqur, 7,5% asgj t keqe, 12,5% jam
penduar, 5% dshir pr ta prsritur. Pyetjes (8) A
mendoni se duhet ndshkuar me ligj sekstimi, 32,5%
u prgjigjn nuk duhet ndshkuar, 45 % u prgjigjn
se duhet ndshkuar dhe 22,5% u prgjigjn varet
nga rasti. Pyetje (9) far pasojash mund t ket
pr personat q sekstojn ? 32% u prgjigjn se
mund t jen viktima t abuzimit me imazhin e tyre,
11,5% mendojn se personat q sekstojn mund
t zhgnjehen nj dit, 8% mendojn se mund t
mbyllen n vetvet, 23% mendojn se ata priren
t humbin besimin tek t tjert, 5% mendojn se do
t bien nga msimet, 5% mendojn se do t tallen
nga shoqria pr veprimin e tyre, 12,5 % mendojn
se nuk mund t ket asnj pasoj pr personat q
sekstojn, 2% mendojn se do t dnohen nga ligji.
n shoqri, tallja nga t tjert dhe dnimi, edhe

pse shumica prej tyre ishin t prfshir n sjellje
sekstuese.
Diskutime
Si mund ti ndihmojm dhe mbrojm sot fmijt e
rrezikuar nga fenomeni I rradhs? Me zhvillimin
e teknologjis, pritet prhapje e madhe e krimit
kibernetik, ku bn pjes edhe bullizmi kibernetik,
ngacmimi seksual, pornografia n internet etj.
Nj cshtje pr tu ngritur sht se cfar duhet t
bj ligjbrsi kur abuzuesi sht edhe viktim?
Si mund t mbrohet fmija n kt rast? A duhet
ndshkuar nj sjellje e till q v n rrezik moralin
dhe zhvillimin e fmijs? Si mund t veprohet pa
shkelur njkohsisht edhe t drejtn pr privatsi t
fmijs ? Cili sht roli mbrojts I shkolls, familjes
dhe shoqris prball ktij fenomeni?
Konkluzionet
Bazuar n rezultatet e
konkluzionet e mposhtme.
pyetsorit,
nxjerrim
Pjesa m e madhe e adoleshentve t anketuar kan

informacion mbi fenomenin e sekstimit. Shumica e
ka marr informacionin prmes internetit.
Ata mund ta identifikojn sjelljen sekstuese
lehtsisht.
Shumica e adoleshentve jan prfshir n mnyr
aktive n sekstim.
Pjesa m e madhe ishin vajza.
Shumics s adoleshentve u ishte krkuar prej t
tjerve t bheshin pjes e sekstimit
Nga t anketuarit q sekstonin, pjesa m e madhe e
tyre, sekstonin rreth 5 her n muaj.
Pjesa m e madhe e atyre q kan sekstuar, e
prshkruajn prvojn e sekstimit si positive.
Pjesa m e madhe e personave t anketuar
mendojn se sekstimi duhet ndshkuar me ligj.
T anketuarit pranojn gjersisht se pasojat m t
mdha pr ata q sekstojn do t jen negative
si, abuzimi me imazhin e tyre, zhgnjimi, mbyllja
n vetvete, rnia nga msimet, humbja e besimit
196
Rekomandime
Nisur nga rezultatet, rekomandimet u drejtohen m
tepr psikologve shkollor, punonjsve social,
msuesve, studiuesve, ligjvnsve si dhe prindrve.
Edukimi mbi fenomenin e sekstimit sht shum I
nevojshm pr profesionistt q punojn me fmijt
dhe adoleshentt, duke marr parasysh prhapjen e
fenomenit edhe n bot. Sekstimi duhet t kuptohet
nga profesionistt pr t edukuar fmijt dhe prindrit
e tyre mbi pasojat psiko-sociale. Ky sht nj hap i
madh dhe sfid nse ndrmerret sa m shpejt.
Shumica e fmijve marrin me vete n shkoll
telefona celular, n kt pik psikologt shkollor
ose punonjsit social duhet t bashkpunojn me
drejtuesit e shkolls mbi politikat e ndrhyrjes n
rastet e zbulimit t sekstimit mes nxnsve, me qllim
mbrojtjen e tyre ndaj nj abuzimi t mundshm. .
Edukimi i prindrve mbi sekstimin, sht gjithashtu
nj pjes e rndsishme e politikave parandaluese
t ktij fenomeni. Prindrit duhet t kuptojn trendin
e fmijve t tyre. Ata duhet t ndrgjegjsohen
rreth pasojave negative, n mnyr q t mund t
komunikojn me efektivitet me fmijt e tyre rreth
rreziqeve potenciale.
BIBLIOGRAPHY
Brown, J. D., Keller, S., & Stern, S. (2009). Sex, sexuality, sexting, and sex ed: Adolescents and the
media. The Prevention Researcher, 26, 12-16.
Clark, R. C. (2009). Cell phone novels 140 characters at a time. Young Adult Library Services, 7, 29-31.
Hewitt, Bill. (2009, March 30). The Dangers of Sexting. People Magazine Vol. 71, number 12.
Kodi penal I RSH, 2009.
KOnventa e OKB pr t Drejtat e fmijs, ratifikuar m 27.02.1992
Ligj nr 10 071, dt 09.02.2009 pr ratifikimin e konvents s kshillit t europs pr mbrojtjen e fmijve
nga abuzimi
Ligj Nr.9834, dat 22.11.2007 pr aderimin e RSH n Protokollin Opsional t Konvents s OKB-s Pr
t drejtat e fmijve, pr shitjen e fmijve, prostitucionin dhe pornografin me fmij
Lenhart, A., Ling, R., Campbell, S., Purcell, K. (2010). Teens and mobile phones.
Levinson, P., (2004). Cellphone: The story of the worlds most mobile medium and how it has transformed
everything! New York, NY: Palgrave Macmillan.
Martinez-Sanchez, M., & Otero, A. (2009). Factors associated with cell phone use in adolescents in the
community of Madrid (Spain). CyberPsychology & Behavior, 12, 131-137.
Mitchell, K. J., Finkelhor, D., Jones, L. M., & Wolak, J. (2012). Prevalence and characteristics of youth
sexting: A national study. Pediatrics, 129 (1), 4-12.
Moreno, M. A., Parks, M. R., Zimmerman, F. J., Brito, T. E., & Christakis, D. A. (2009). Display of health
risk behaviors on Myspace by adolescents: Prevalence and associations. Archives of Pediatric Adolescent
Medicine, 163, 27-34.
Muscari, M. E. (1 May, 2009). Sexting: New technology, old problem. Retrieved from http://www.
medscape.com/viewarticle/702078
ODonovan, E. (2010). Sexting and student discipline. District Administration, 46, 60-64.
Painter, K. (2011, December 5). Sexting numbers among teens lower than thought. USA Today.
Qendra e shwrbimeve dhe praktikave ligjore t integruara (2004) Legjislacioni shqiptar dhe KOnventa e t
drejtave t fmijs.
Sanchez-Martinez, M., Otera, A. (2009). Factors associated with cell phone use in adolescents in the
community of Madrid (Spain). Cyberpsychology & Behavior, 12, 131-137.
Sanders, K. (2011). Gov. Scott signs bill easing sexting punishment for minors. Retrieved from
Schiano, D. J., Chen, C. P., Ginsberg, J., Gretarsdottir, U., Huddleston, M., & Isaacs, E. (2002). Teen
use of messaging media. Papr presented at the CHI 2002 Conference on Human Factors in Computing
Systems. Minneapolis, Minnesota.
Taylor, K. R. (2009). Sexting: Fun or felony. Principal Leadership, 9(8), 60-62.
Widom, C. S. (1989). Child abuse, neglect, and violent criminal behavior. Criminology, 26, 263-285.
Referencat n internet
http://www.aclupa.org/pressroom/aclusueswyomingcountydafor.htm
http://www.aboutourkids.org/articles/kids_cell_phones_staying_connected
http://www.pewinternet.org/Reports/2010/Teens-and-Mobile-Phones/Summary-of-findings.aspx
from http://www.ncsl.org/default.aspx?tabid=22127.
http://yourlife.usatoday.com/parenting-family/teen-ya/story/2011-12-05/sexting-numbers
http://www.tampabay.com/news/politics/stateroundup/gov-scott-signs-bill-easing-sexting-punishmentfor-minors/1176566.
http://www.thenationalcampaign.org/sextech/PDF/SexTech_Summary.pdf Bachmann, R., & Schutt,
http://www.missingkids.com/missingkids/servlet/
197
NDRHYRJA N ORGANET
GJENITALE T T MITURVE, MES
LIGJIT DHE TRADITS.
REALITETI SHQIPTAR KUNDREJT ATIJ
EUROPIAN.
PhD Juelda LAME
DEPARTAMENTI I T DREJTS PRIVATE
UNIVERSITETI EUROPIAN I TIRANS
juelda.lamce@yahoo.com
PhD Dariel SINA
DEPARTAMENTI I T DREJTS PUBLIKE
UNIVERSITETI EUROPIAN I TIRANS
darielsina2002@yahoo.com
ABSTRAKT
Punimi merr shkak nga vendimi i gjykats gjermane
q konsideron vepr penale praktikn e njohur
si circumcizio (rrethprerje) t organit gjenital
mashkullor, nse ajo kryhet pr motive fetare1.
Ndrhyrja n organet gjenitale t t miturve shtron
pr debat shtjen e balancimit mes lirive dhe t
drejtave themelore t njeriut: mbrojtjen e integritetit/
fizik dhe t dinjitetit njerzor kundrejt liris s fes,
shfaqjes s saj individualisht n publik ose n privat,
nprmjet kultit, praktikave ose kryerjes s riteve, si
1 Shih komentin e Pusateri V., Uno sguardo oltralpe: la Corte
dAppello di Colonia ritiene che la pratica di circoncisione maschile
cd. rituale integri reato. Nota a Landgericht Kln, 1. kleine
Strafkammer, 7 maggio 2012, Az. 151 Ns 169/11, n http://
www.penalecontemporaneo.it/materia/2-delitti_e_
contravvenzioni_del_c_p/29-delitti_contro_la_persona/,
par n dt. 01.11.2012. Versioni integral i vendimit mund t

konsultohet n http://www.justiz.nrw.de/nrwe/lgs/koeln/
198
lg_koeln/j2012/151_Ns_169_11_Urteil_20120507.
html, par n dt. 01.11.2012.
dhe ruajtjes s traditave kulturore apo fetare. Neni

18 i Paktit Ndrkombtar pr t Drejtat Civile dhe
Politike (ICCPR), lejon kufizimin me ligj t liris s
manifestimit t fes apo t besimit vetm n rastet
kur ai sht i domosdoshm pr mbrojtjen e siguris,
t rendit e t shndetit publik, ose t moralit ose t
lirive dhe t drejtave themelore t t tjerve. Sipas
t njjts logjik, neni 17 i Kushtetuts shqiptare
prcakton kufizimet e mundshme ndaj lirive dhe t
drejtave themelore t cilat mund t vendosen vetm
me ligj, pr nj interes publik ose pr mbrojtjen e
t drejtave t t tjerve, dhe n prpjestim me
gjendjen q e ka diktuar at. Ai prcakton gjithashtu
se kufizimi n fjal nuk mund t cnoj thelbin e
lirive dhe t drejtave e as t tejkaloj kufizimet e
parashikuara nga KEDNJ.
N mnyr specifike, sht e debatueshme nse

ndrhyrja n organet gjenitale t t miturve mund t
konsiderohet nj form e dhuns fizike, e integritetit
t tyre shndetsor si dhe/apo dhun e natyrs
morale. Udhzimet e Kshillit t Europs mbi
strategjit e integruara kombtare pr mbrojtjen e
fmijve nga dhuna rekomandojn marrjen e masave
nga shtetet antare pr t dnuar t gjitha format
e dhuns, sado e vogl qoft ajo. N Shqipri,
neni 3 pika ) e ligjit nr.10 347, dt. 4.11.2010
Pr mbrojtjen e t drejtave t fmijs prkufizon
dhunn fizike ndr t tjera si do tentativ ose do
dmtim fizik apo plagosje e fmijs () t cilat nuk
jan aksidentale.
Duke patur parasysh sa m sipr, shtrohen disa
pyetje. S pari, a mund t konsiderohet ndrhyrja n
organet gjenitale t t miturve nj form e dhuns
fizike dhe/apo morale? S dyti, a duhet t trajtohen
ndryshe nga pikpamja ligjore ndrhyrjet n organet
gjenitale t t miturve t meshkujve dhe femrave?
S treti, si paraqitet de facto dhe de jure situata e
ndrhyrjeve n organet gjenitale t t miturve n
Shqipri n raport me vendet e tjera t Europs?
Fjal kye: circumcizio, dhun, gjymtim i organeve
gjenitale, tradita kulturore/fetare, t drejta themelore
t njeriut.
1. Hyrje
Artikulli merr shkak nga debati q ka prfshir mbar
Europn (dhe jo vetm), mbi vendimin e gjykats
gjermane t Kolonias e cila ka konsideruar vepr
penale praktikn e njohur si circumcizio (rrethprerje)
t organit gjenital mashkullor, nse ajo kryhet pr
motive kulturore, tradicionale apo fetare2. Ndrhyrja
organet gjenitale femrore, madje gjymtimi
i tyre3, sht trajtuar gjersisht nga studiuesit
n kuadrin e mbrojtjes s t drejtave t njeriut,
ndrkoh q analiza mbi ndrhyrjet n organet
gjenitale t meshkujve sht ende e pakt. Nse
ndaj femrave ka nj tendenc pr qasje globale,
2 Cituar m sipr.
3 Terminologjia e prdorur, e njohur n literaturn ndrkombtare
si FGM Female Genital Mutilation, prmban n vetevete nj
gjykim negativ mbi pasojat q ajo sjell, n dallim nga trminologjia
e prdorur pr ndrhyrjet n organet gjenitale t meshkujve
(cirkumcizio).
ndaj meshkujve evidentohen qasje heterogjene.

Organizata e Kombeve t Bashkuara (O.K.B.) e ka
trajtuar paktikn e FGM-s q n vitin 1931, por as
O.K.B. dhe as Organizata Botrore e Shndetsis
(O.B.SH.) nuk shprehen mbi circumcizio4. Sipas
literaturs juridike ka m shum ndrhyrje n organet
gjenitale t meshkujve sesa t femrave: 13 milion
n vit meshkuj kundrejt 2 milion n vit femra. Cilat
jan arsyet e ktij qndrimi t diferencuar5?
2. Ndrhyrja n organet gjenitale t t

miturve dhe aktet ndrkombtare dhe
europiane mbi t drejtat e njeriut.
N Europ, rritja e ndjeshme n vitet e fundit e
fluksit migrator ka uar n bashkjetsn mes
komunitetesh q mbartin tradita fetare dhe kulturore
t ndryshme. N kt kontekst ndrhyrja n organet
gjenitale t t miturve shtron pr debat shtjen
e ekuilibrimit mes t drejtave themelore t njeriut:
mbrojtje e integritetit/fizik dhe e dinjitetit njerzor
apo ruajtje e traditave kulturore apo fetare?
Nga analiza e kombinuar e akteve ndrkombtare
dhe ato europiane mbi mbrojtjen e t drejtave
themelore t njeriut6, vihet re se e drejta pr
4 T dyja praktikat karakterizohen nga kto element t prbashkt:
a) simbolizojn pjesmarrjen me t gjitha efektet n komunitetin
respektiv; b) prbjn ndrhyrje rituale n organet gjenitale t t
miturve, por q nuk kryhen pr arsye mjeksore; c) mund t jen
t intensiteteve t ndryshme: nga ato m pak invazive, n ato me
pasoja t rnda. Trajtimi i ndryshm q vihet re si n nivel kombtar,
rajonal apo global i dy praktikave argumentohet kryesisht mbi kto
baza: a) ndrhyrja te meshkujt ka baz fetare, ndrhyrja te femrat
mbshtetet n tradit kulturore; b) ndrhyrja te meshkujt kryhet
pr qllime higjene dhe parandalim smundjesh; c) ndrhyrja m e
vogl te femrat mund t dmtoj funksionimin e organeve gjenitale,
ndrkoh q mungojn provat n kt sens pr meshkujt.
5 Aldeeb Abu-Sahlieh S. A., Male and female circumcision.
Religious, medical, social and legal debate, Thebookedition, Lille,
2nd edition, 2012, fq. 515. Autori argumenton se arsyet jan t
natyrs politike.
6 Neni 18 ICCPR lejon kufizimin me ligj t liris s manifestimit t
fes apo t besimit vetm n rastet kur ai sht i domosdoshm
pr mbrojtjen e siguris, t rendit e t shndetit publik, ose t
moralit ose t lirive dhe t drejtave themelore t t tjerve. Neni
16 CRC parashikon se: 1. Asnj fmij nuk duhet tu nnshtrohet
ndrhyrjeve arbitrare ose to paligjshme n jetn e tij private,
n familje, n shtpi ose n letrkmbimin e tij, as cenimeve t
kundrligjshme t nderit dhe reputacionit t tij. 2. Fmija ka t
drejtn e mbrojtjes me ligj kundr ndrhyrjeve ose cenimeve t
tilla. Sipas nenit 6 t Konvents s Oviedos pr t Drejtat e Njeriut
dhe Biomjeksin t vitit 1997, kryerja e veprimeve q dmtojn
integritetin fizik t t miturit mund t lejohet nga prfaqsuesi i tij
ligjor vetm ather kur kto veprime s bashku me prcaktimin
e nj terapie mirprcaktuar mund t sjellin t paktn n teori
199
integritetin fizik dhe mendor sht parashikuar

shprehimisht n nenin 3, par. 1, t Karts s
t Drejtave Themelore t BE-s, por ajo nuk
prmendet n katr dokumente t rndsishme mbi
t drejtat e njeriut7. Pavarsisht ktij prcaktimi,
ndrhyrja n organet gjenitale pr arsye kulturore
apo fetare n Europ (e cila nnkupton cnim t
integritetit fizik dhe mendor t t miturit) trajtohet
e kufizuar vetm ndaj femrave. Zgjidhjet e ofruara
nga vendet e BE-s pr t parandaluar ndrhyrjet n
organet gjenitale femrore jan t ndryshme. Ato
variojn mes dy ekstremeve t politikave publike mbi
shtjet e emigrimit: politikat e integrimit nga njra
an (asimilimi francez) dhe respektimi i diversiteteve
kulturore nga ana tjetr (multikulturalizmi anglez).
N rastin e par, diferencat kulturore nuk kan
rndsi pr t drejtn: vihet re nj tendenc pr
barazi formale absolute dhe njehsim i sjelljes s
emigrantve dhe i shoqris pritse (vendase). N
rastin e dyt, njihen dhe respektohen diversitetet
kulturore npmjet politikave tolerante dhe pluraliste,
q u lejojn emigrantve t ruajn shum aspekte t
tradits s tyre etnike8.
Gjymitim i organeve gjenitale femrore konsiderohet
nga pjesa m e madhe e vendeve europiane si vepr
penale e cila motivohet nprmjet faktorit kulturor.
Ligje t posame jan parashikuar n disa vende
europiane9 ndrsa n vendet e tjera europiane,
FGM mund t ndiqet dhe dnohet nga dispozitat
avantazhe konkrete pr kushtet psiko-fizike t t prfaqsuarit dhe
kryhen nga subjekte t aft pr t kryer funksion e mjekut. Nenet
2 dhe 3 t K.E.D.Nj. i referohen respektivisht mbrojtjes s jets
dhe trajtimit cnjerzor dhe poshtrues duke konsideruar t till do
veprim q shkakton nj vuajtje t rnd psikike ose fizike dhe q i
shkakton njeriut ndjenjn e friks, t ankthit dhe t inferioritetit.
7 Deklarata Universale e t Drejtave t Njeriut (U.D.H.R. 1949),
Pakti Ndrkombtar pr t Drejtat Civile dhe Politike (ICCPR,
1966), Konventa mbi t Drejtat e Fmijve (CRC, 1989), Konventa
Europiane e t Drejtave t Njeriut (ECHR, 1950).
8 Fattibene R., Verso una risoluzione dellONU pr labolizione delle
mutilazioni genitali femminili a livello mondiale. Il trattamento giuridico
di questa pratica tra atti internazionali, modelli culturali e normative
nazionali, n Rivista Associazione Italiana dei Costituzionalisti, nr:
4/2012, dt. 30.10.2012, fq. 5.
200
9 Suedia (1982), Mbretria e Bashkuar (1985), Norvegjia (1995),

Belgjika (2000), Spanja (2003). Ndr vendet q nuk parashikojn
ligje ad hoc pr ndalimin e FGM-sw, Franca sht vendi i cili ka patur
numrin m t lart t procedimeve penale q kan patur pr objekt
FGM-n. Shih Basile F., Societ multiculturali, immigrazione e reati
culturalmente motivate (comprese le mutilazioni genitali femminili),
n revistn telematike Stato, Chiese e pluralismo confessionale,
tetor 2007, fq. 53-54.
e Kodit Penal. Mbi bazn e parimit t ekstraterritorialitetit praktika e FGM-s ndiqet edhe kur ajo
kryhet jasht kufijve t njrit prej shteteve antare
t BE-s. Vendet q prjashtimisht nuk zbatojn
parimin e ekstra-territorialitetit jan Greqia, Irlanda
dhe Luksemburgu. Doktrina i ka kualifikuar kto
veprime si vepra penale koloniale, dhe jo m vepra
penale t motivuara nprmjet faktorit kulturor t nj
komuniteti10.
2. Ndrhyrja n organet gjenitale

femrore: situata de facto dhe de jure
n Europ.
Aktualisht rreth 140 milion gra prjetojn pasojat
e ksaj praktike dhe vetm n Afrik jan rreth 92
milion t reja mbi 10 vje t cilave u shtohen rreth
3 milion do vit11. Sipas O.B.SH-s konsiderohen
gjymtime t organeve femrore t gjitha procedurat
e heqjes s pjesshme ose t plot t organeve
gjenitale femrore t jashtme apo dmtime t
tjera t organeve gjenitale femrore q nuk kryhen
pr arsye mjeksore. Neni 2 grma a) e CEDAW
prfshin n kategorin e dhuns, dmtimin gjenital t
femrs dhe praktika t tjera tradicionale t dmshme
pr femrat12. Konventa e Kshillit t Europs pr
parandalimin dhe luftimin e dhuns kundr grave
dhe dhuns n familje (Stamboll, 2011), parashikon
shprehimisht se palt dnojn t gjitha format e
10 Shih Miazzi L., Il diverso trattamento giuridico delle modificazioni
genitali maschili e femminili, ovvero: dai reati culturali ai reati
coloniali, n revistn Diritto, Immigrazione e Cittadinanza, nr. 3,
2010, di fq. 103-114. Autori argumenton se t dyja veprimet
vlersohen nga kultura mazhoritare mbi bazn e shkalls s saj t
vlerave, e cila dallon cirkumcizio-n (m pran kulturs s saj) nga
FGM-ja (t lidhura gabimisht me Islamin dhe sidoqoft shprehje e
nj kulture m t largt).
11 Edhe pse pjesa m e madhe e grave q gjymtohen n organet
gjenitale ndodhen n Afrik, FGM-ja gjendet edhe n zona t tjera
- veccanrisht n Jemen, Indi, Indonezi, Irak, Malajzi, Emiratet e
Bashkuara Arabe, Izrael dhe shpesh edhe n vendet perndimore,
nga komunitet e emigrantve. Shih Progres - Raportin e O.B.SH.
mbi FGM-n, An update on WHOs work on female genital
mutilation (FGM), 2011.
12 Deklarata edhe pse nuk ka statusin e nj konvente dhe si e
till nuk sht e detyrueshme pr shtetet, sht nj deklarat e
fuqishme dhe paraqet pikpamjet e pjess m t madhe, n mos t
t gjith shteteve antar t Kombeve t Bashkuara. Neni 21 (1)
i jep Komitetit t CEDAW-t t drejtn t hartoj rekomandime t
prgjithshme, prmes t cilave ai interpreton kuptimin e neneve t
Konvents pr Shtetet Pal. Sipas Rekomandimit nr. 24, i cili lidhet
me shtje t kujdesit shndetsor, Shtetet Pal duhet t sigurojn
ndr t tjera miratimin dhe zbatimin efektiv t ligjeve q ndalojn
gjymtimin gjenital femror dhe martesat e vajzave - fmij.
diskriminimit kundr grave dhe marrin pa vones

masat legjislative dhe masa t tjera t nevojshme
pr ti parandaluar ato13. Aktualisht eliminimi i t
gjitha formave t FGM-s, sht objekt i Rezoluts
s Parlamentit europian t para disa muajve, e cila
ndr t tjera, ftoi Asamblen e Prgjithshme t
Kombeve t Bashkuara t hartoj t njjtn rezolut
n nivel botror14. N kuadrin e planit t veprimit mbi
barazin gjinore t vitit 2010, BE-ja fton t gjitha
vendet antare ti kushtojn vmendje t veant
FGM-s si form e lufts t dhuns ndaj grave.
Megjithat, njohja e vlerave t prbashkta q
identifikojn Europn, bn q ndrhyrjet n organet
gjenitale mbi t miturit, nuk mund t trajtohen
ndryshe pr femrat dhe ndryshe pr meshkujt.
3. Ndrhyrja n organet gjenitale

mashkullore: situata de facto dhe de
jure n Europ
Rethprerja u prhap ndjeshm n shek. XX n
bot sidomos n SH.B.A. pr arsye t higjens
n organet gjenitale, dhe Organizata Botrore e
Shndetsis (O.B.SH.) e rekomandon si nj mas
parandaluese n zonat me rrezikshmri t lart nga
SIDA. Por cilat jan avantazhet dhe pasojat q mund
t rrjedhin nga ndrhyrja n organet gjenitale t t
miturve? Sipas qndrimit t nj pjese t ekspertve
t fushs, dmet apo prfitimet q mund t rrjedhin
nga praktika e cirkumcizio-s nuk jan provuar
n mnyr t pakontestueshme15. Nj pjes e
studiuesve kan evidentuar disa pasoja negative t
13 Neni 38 prkufizon gjymtimin e organeve gjenitale femrore
si prerja, infibulimi ose kryerja e ndonj gjymtimi tjetr pr t tr
ose nj pjes t buzve t mdha, buzve t vogla ose klitorit t
gruas. Neni 39 parashikon forma t tjera ndrhyrjesh n organet
gjenitale femrore sic jan aborti dhe sterilizimi i detyruar, kryerja e
nj operacioni kirurgjikal q ka qllimin ose efektin e ndrprerjes s
kapacitetit t nj gruaje pr t qen riprodhuese n mnyr natyrale,
pa plqimin e saj paraprak ose kuptimin e procedurs.
praktiks n fjal16, ndrkoh q studimet e fundit

mjeksore kan provuar se rrethprerja te meshkujt
ul rrezikshmrin e transmetimit t virusit HIV nga
femrat te meshkujt17.
Nga pikpamja ligjore, debati n Europ ka lindur
nga vendimi i gjykats gjermane t prmendur n
hyrje t punimit. Bhej fjal pr nj fmij 4 vjecar
mbi t cilin u krye rrethpreja nga nj mjek me
origjin siriane. Fmija pas tre ditsh u shtrua n
spital pr shkak t hemorragjis. Sipas argumentit
t gjykats trupi i fmijs ndryshohet n mnyr t
prhershme dhe t pakthyeshme nga circumcizio
dhe ky ndryshim sht n kundrshtim me interesin
e fmijs pr t vendosur n t ardhmen mbi bindjet
e tij fetare. Pr m tepr, e drejta themelore e
fmijs pr integritet fizik mbizotron ndaj t drejtave
themelore t prindrve. Pr her t par n Europ
cirkumcizio si ritual shkel dispozitat e Kodit Penal.
Aktualisht n Gjermani po diskutohet projektligji i cili
lejon praktikn e circumcizio nse ajo kryhet nga
mjek n kushte t sigurta pr fmijn, pa i shaktuar
atij dhimbje dhe pasi jan informuar prindrit e tij pr
rreziqet e mundshme.
Mbi circumcizio shprehet edhe Gjykata e Lart
italiane sipas t cils circumcizio ritual mbi organin
gjenital mashkullor, nuk prbn vepr penale nse
kryhet pr motive kulturore q sjellin pr pasoj
mosnjohjen objektivisht t paevitueshme t ligjit q
dnon veprn penale18.Nj pjes e literaturs jurdike
italiane argumenton se e drejta pr integritet fizik e
t miturit me prjashtim t rasteve kur motivohet
nga patologji klinike t dokumentuara - nuk mund t
sakrifikohet n emr t s drejts s prindrve pr
t ushtruar prgjegjsin prindrore n prputhje me
16 Goldman R., Circumcision: The Hidden Trauma. Vanguard
Pubns, Boston, USA, 1997, fq. 134.
14 Rezoluta e Parlamentit Europian nr. 2684 dt. 14 qershor 2012

mbi eliminimin e FGM-s i referohet gjithashtu ndr t tjera rezoluts
dt. 24 mars 2009 mbi luftn kundr FGM-s t praktikuar n BE.
17 WHO, UNAIDS, Joint strategic action framework to accelerate

the scale-up of voluntary medical male circumcision for HIV
prevention in Eastern and Southern Africa 2012-2016, Joint United
Nations Programme on HIV/AIDS (UNAIDS), 2011, fq. 7-8.
15 Sipas British Medical Association The medical harms or

benefits have not been unequivocally proven but there are clear
risks of harm if the procedure is done inexpertly, shih n British
Medical Association, The law and ethics of male circumcision.
Guidance for doctors, Qershor 2006, fq. 1. Mbi pasojat negative q
mund t sjellw rrethprerja n marrdhniet seksuale, shih Morten
F. ecc., Male circumcision and sexual function in men and women:
a survey-based, cross-sectional study in Denmark, n International
Journal of Epidemiology 2011, fq. 115.
18 Nj grua nigeriane ishte dnuar n Itali n shkall t par dhe

t dyt pr bashkpunim n kyerjen e veprs penale t ushtrimit
abuziv t profesionit t mjekut. Gruaja kishte shoqruar djalin e saj
t sapolindur t kryente cirkumcizion-n nga nj subjekt q nuk ishte
i kualifikuar t kryente funksionin e mjekut. Gjykata e Lart italiane
rrzon vendimin e Gjykats s Apelit duke argumentuar se fakti nuk
prbn vepr penale, pr mosnjohje objektivisht t paevitueshme t
ligjit penal. Shih vendimin e Gjykats s Lart italiane, Sez. VI, n.
43646 dt. 22 qershor 2011.
201
bindjet e tyre fetare19. Mund t prmendim rastin e

nj emigranti egjiptian t dnuar n Itali, sepse gjat
pushimeve n Egjipt kishte shoqruar vajzn dhe
djalin t mitur t kryenin sipas tradits respektivisht
FGM dhe circumcizio, duke i shkaktuar t dyve
dmtime n shndet20.
4. Si paraqitet situata de facto dhe de jure

n Shqipri?
N Shqipri, pr sa i prket situats de facto
t ndrhyrjeve n organet gjenitale, praktika e
circumcizio-s sht mjaft e prhapur (kryesisht
si pasoj e tradits fetare), ndrkoh q nuk mund
t thuhet e njjta gj pr praktikat e FGM-s. N nj
kndvshtrim historik kujtojm se n Shqipri festat
dhe praktikat fetare u zvendsuan n vitin 1967 nga
festat socialiste21. Sot ndrhyrja n organin gjenital
mashkullor (circumcizio) ofrohet ndr shrbimet e
tjera t mikrokirurgjis (mjekim plage, circumcizio
etj.)22.
Pr sa i prket kuadrit ligjor vendas, garancit n
nivel kushtetues mbi mbrojtjen e dinjitetit njerzor23
nga njra an, dhe liris s ushtrimit t fes nga
ana tjetr (neni 24 i Kushtetuts) shtrojn pr
debat balancimin e interesave n loj. Kriteri i
balancimit t ktyre interesave gjendet n nenin 17
t Kushtetuts sipas t cilit: kufizimet me ligj, pr
nj interes publik apo pr mbrojtjen e t drejtave t
t tjerve, nuk mund t cenojn thelbin e lirive e t
drejtave dhe n asnj rast nuk mund t tejkalojn
kufizimet e parashikuara nga KEDNJ.
Kuadri ligjor mbi mbrojtjen e fmijve nga do form
e dhuns - prtej akteve ndrkombtare t ratifikuara
nga Shqipria - sht prmirsuar ndjeshm nga
19 Pacillo V., Dai principi alle regole? Brevi note critiche al testo
unificato delle proposte di legge in materia di libert religiosa, n
revistn telematike Stato, Chiese e pluralismo confessionale, shkurt
2008, fq.6-7.
20 Vendim i gjykats s Milanos dt. 25 nntor 1999, n Diritto,
immigrazione e cittadinanza, 2000, fq.. 148.
21 Shih artikullin me titull Ramiz Alia, si i ndaloi shqiptart t bhen
synet, (Arkiva viti 1967. Letra e Komitetit Qndror t PPSh drguar
KP-ve t rretheve) n Dossier dt. 12 gusht 2009.
202
miratimi i ligjit nr. 10347, dt. 4.11.2010 Pr

mbrojtjen e t drejtave t fmijs24. Neni 3 grma
e) prdor termin fmij pa br dallime n gjini kur
i referohet gjymtimit t organeve gjenitale: mbrojtje
e fmijs sht parandalimi dhe prgjigjja ndaj
dhuns, abuzimit, shfrytzimit dhe neglizhimit t
fmijve, prfshir () dhe praktikat e dmshme
tradicionale, si gjymtimi i organeve gjenitale dhe
martesa e fmijve.
Ndalimi i praktikave t FGM-s, n munges t nj
legjislacioni ad hoc, mund t mbshtetet n ligjin nr.
8876, dat 4.4.2002 Pr shndetin riprodhues
(neni 6, pika 1): do grua () ka t drejt pr
tu kontrolluar e pr t vendosur lirisht pr t gjitha
shtjet q lidhen me seksualitetin e saj dhe shndetin
seksual e riprodhues. Pasojat me karakter civil q
lidhen me ushtrimin e prgjegjsis prindrore ndaj
t miturve jan parashikuar shprehimisht nga nenet
223 dhe 228 K.F respektivisht mbi humbjen dhe
heqjen e pgjegjsis prindrore25.
Nga pikpamja e legjislacionit penal, nuk ka dispozita
ligjore q i referohen n mnyr t posame
gjymtimit t organeve gjenitale as pr femrat dhe
as pr meshkujt26. Studimet e kryera nga ekspert
t fushs rekomandojn amendimin e prkufizimit
t dhuns kundr fmijve n Kodin Penal, duke
prfshir format e tjera t dhuns, n prputhje me
konventat ndrkombtare t ratifikuara nga qeveria
shqiptare27.
Ndrhyrja n organet gjenitale t t miturve prve
problemeve psiko-fizike mbi t miturin sjell implikime
t rndsishme n disa aspekte t rregullimit t saj
ligjor q prekin t drejtn civile (psh. ushtrimin e
24 Neni 3 jep prkufizimet e dhuns psikologjike dhe asaj fizike:
dhuna psikologjike prfshin veprimet q shkaktojn dmtime t
shndetit fizik, mendor, moral dhe social t fmijs (); dhun
fizike sht do tentativ ose do dmtim fizik apo plagosje e
fmijs, prfshir edhe ndshkimin trupor t tij, t cilat nuk jan
aksidentale.
25 Prindrit e fmijs mund t humbasin prgjegjsin prindrore
nprmjet nj vendimi penal q i ka dnuar ata si autor ose si
bashkpunwtor pr nj vepr penale ndaj fmijs s tyre ().
Heqja e prgjegjsis prindrore kur prindi shprdoron prgjegjsin
prindrore ose tregon pakujdesi t rnd n ushtrimin e saj ().
22 Ndr shrbimet q ofrohen n kategorin e mikrokirurgjis n

Shqipri nga Shrbimi i Specializuar dhe Spitalor prfshihet edhe
circumcizio me nj tarif shrbimi prej 5000 leksh. Shih tabeln n
http://www.moh.gov.al/images/referimi/4.pdf.
26 Nenet 91, 92 KP parashikojn plagosjen e leht/t rnd

nga pakujdesia; ato prbjn kundrvajtje penale dhe dnohen
respektivisht me gjob/me burgim gjer n nj vit dhe me gjob.
Neni 124/b KP dnon me burgim nga tre muaj deri n dy vjet
keqtrajtimin fizik ose psikologjik t t miturit nga personi q sht i
detyruar t kujdeset pr t.
23 Sipas Preambuls s Kushtetuts: () me zotimin pr

mbrojtjen e dinjitetit dhe t personalitetit njerzor (...).
27 Konferenca Kombtare: Forcimi i Sistemit t Mbrojtjes s

Fmijve, t Rinjve dhe Familjes n Shqipri, Tirna, 2007, fq. 57.
prgjegjsis prindrore apo shprblimin e dmit si

pasoj e dmtimit t organeve gjenitale28); t drejtn
penale (psh. a duhen kriminalizuar kto veprime apo
duhen justifikuar mbi baz sociale/kulturore/fetare?),
t drejtn publike (a duhet t krijohen lehtsira
nga shrbimi shndetsor publik pr kryerjen e

ktyre ndrhyrjeve); t drejtn ndrkombtare dhe
europiane (e drejta e emigrantve pr t krkuar azil
pr shkak t rrezikut t kryerjes s FGM-s29) etj.
Konkluzione
Ndrhyrjet n organet gjenitale t t miturve nuk mund t konsiderohen t ligjshme dhe as t tolerohen
nn pretendimin e ruajtjes s traditave fetare apo kulturore, pr sa koh prbjn cenim t dinjitetit njerzor
dhe/ose t integritetit psiko-fizik t t miturit. N Europ, ka nj qasje t njtrajtshme ndaj ndrhyrjes n
organet gjenitale femrore (ndalohet do form pavarsisht nga niveli invaziv i saj), por mungon nj qndrim
i till n lidhje me ndalimin e ndrhyrjeve n organet gjenitale mashkullore. Qasja n Shqipri mbi ndrhyrjen
n organet gjenitale mashkullore mund t konsiderohet hibride, mes modelit asimilist franzec dhe atij
multikulturalist anglez: praktika e circumcizio kryhet nga mjek n struktura spitalore. Trajtimi i diferencuar
mbi gjymtimin e organeve gjenitale, bazuar n seksin apo mbi fen nuk mund t justifikohet n rende juridike
t bazuara n parimin e barazis dhe t mosdiskriminimit. S fundi, eksperienca e disa vendeve europiane
tregon se e drejta penale nuk sht mjeti m i mir pr integrimin kulturor mes mentaliteteve t ndryshme.
BIBLIOGRAFIA
Artikulli me titull Ramiz Alia, si i ndaloi shqiptart t bhen synet, (Arkiva viti 1967. Letra e Komitetit
Qndror t PPSh drguar KP t rretheve) n Dossier dt. 12 gusht 2009.
Basile F., Societ multiculturali, immigrazione e reati culturalmente motivate (comprese le mutilazioni
genitali femminili), n revistn telematike Stato, Chiese e pluralismo confessionale, tetor 2007, fq.
53-54.
British Medical Association, The law and ethics of male circumcision. Guidance for doctors, Qershor
2006, fq. 1.
Fattibene R., Verso una risoluzione dellONU pr labolizione delle mutilazioni genital femminili a livello
mondiale. Il trattamento giuridico di questa pratica tra atti internazionali, modelli culturali e normative
nazionali, n Rivista Associazione Italiana dei Costituzionalisti, nr. 4/2012, fq. 5.
Goldman R., Circumcision: The Hidden Trauma. Vanguard Pubns, Boston, USA, 1997.
Konferenca Kombtare: Forcimi i Sistemit t Mbrojtjes s Fmijve, t Rinjve dhe Familjes n Shqipri,
Tiran, 2007.
Miazzi L., Il diverso trattamento giuridico delle modificazioni genitali maschili e femminili, ovvero: dai
reati culturali ai reati coloniali, n revistn Diritto, Immigrazione e Cittadinanza, nr. 3, 2010, di fq. 103114.
Morten F. ecc., Male circumcision and sexual function in men and women: a survey-based, crosssectional study in Denmark, n International Journal of Epidemiology 2011, fq. 115.
28 Sipas nenit 608 KC, personi q, n mnyr t paligjshme dhe me faj, i shkakton tjetrit nj dm n personin ose pasurin e tij, detyrohet
t shprblej dmin e shkaktuar. Personi q ka shkaktuar dmin nuk prgjigjet kur provon se nuk ka faj. Dmi quhet i paligjshm kur sht
rrjedhim i shkeljes ose i cenimit t interesave dhe i t drejtave t tjetrit, q mbrohen nga rendi juridik ose nga zakonet e mira. Sipas neni
625 KC, Personi q pson nj dm, t ndryshm nga ai pasuror, ka t drejt t krkoj t shprblehet kur: a) ka psuar nj dmtim t
shndetit ose sht cenuar n nderin e personalitetin e tij; ().
29 Shih vendimet e GJEDNj. n cshtjet Izevbekhai kundr Irlands dhe Omeredo kundr Austris n lidhje me shkeljen e nenit 3 KEDNj.
203
Pacillo V., Dai principi alle regole? Brevi note critiche al testo unificato delle proposte di legge in materia
di libert religiosa, n revistn telematike Stato, Chiese e pluralismo confessionale, shkurt 2008, fq.67.
WHO, UNAIDS, Joint strategic action framework to accelerate the scale-up of voluntary medical male
circumcision for HIV prevention in Eastern and Southern Africa 2012-2016, Joint United Nations
Programme on HIV/AIDS (UNAIDS), 2011 fq. 7-8.
VENDIME GJYQSORE
Vendim i gjykats s Milanos dt. 25 nntor 1999, n Diritto, immigrazione e cittadinanza, 2000, fq.
148.
Gjykata e Lart italaine, Sez. VI, n. 43646 dt. 22 qershor 2011.
Vendimet e GJEDNj. n cshtjet Izevbekhai kundr Irlands dhe Omeredo kundr Austris.
BURIME ONLINE
Pusateri V., Uno sguardo oltralpe: la Corte dAppello di Colonia ritiene che la pratica di circoncisione
maschile cd. rituale integri reato. Nota a Landgericht Kln, 1. kleine Strafkammer, 7 maggio 2012,
Az. 151 Ns 169/11, n http://www.penalecontemporaneo.it/materia/2-delitti_e_contravvenzioni_
del_c_p/29-delitti_contro_la_persona/, par n dt. 01.11.2012.
204
TEMA: E DREJTA E MBROJTJES

SHOQRORE DHE PRKUJDESJES
SOCIALE T FMIJVE N SHQIPRI N
PRQASJE ME AKTET NDRKOMBTARE.
Juliana BYLYKBASHI
Doktorante, Departamenti Civil, Fakulteti i Drejtsis, Universiteti i Tirans
julibylykbashi74@gmail.com
Ratifikimi i marrveshjeve ndrkombtare pr t

drejtat e njeriut nga vendi yn duke u br pjes
e legjislacionit ton t brendshm, i ka hapur
rrug prafrimit t ktij t fundit me standardet
ndrkombtare. Me Ligjin nr.7531 dt.11.12.1991
Parlamenti Shqiptar ka ratifikuar Konventn pr t
Drejtat e Fmijve dhe n vazhdimsi ka prqasur
legjislacionin prkats me parashikimet e ksaj
Konvente.
Kushtetuta e Republiks s Shqipris ka

parashikuar t drejtn e kujtdo pr sigurime
shoqrore n pleqri apo edhe kur sht i paaft
pr pun. Ka parashikuar gjithashtu t drejtn e
ndihms ekonomike pr kdo q mbetet i papun
pr shkaqe t pavarura nga vullneti i tij dhe q nuk ka
mjete t tjera jetse, por nuk ka trajtuar n mnyr
t vecant t drejtat e fmijve n fushn prkrahjes
sociale dhe sigurimeve shoqrore.
Detyrimet q lindin nga zbatimi i Konvents pr

t Drejtat e Fmijve duhet t zbatohen dhe
reflektohen n t gjitha vendimet t cilat prekin
interesat e fmijve.
N aktet ligjore pr mbrojtjen shoqrore dhe

prkrahjen sociale t drejtat e fmijve jan t
trajtuara n kuadrin e familjes dhe t kategorive t
personave q prfitojn prej tyre.
Nse do ti referohemi interpretimit t nenit 26 t

Konvents pr t drejtat e fmijve n fushn e
mbrojtjes shoqrore dhe prkujdesjes sociale, ajo
konsiston n mbshtetjen financiare pr fmijt, e
siguruar kjo mbshtetje nga shteti. Kur personat
prgjegjs pr fmijt nuk jan n gjendje t
sigurojn t ardhura pr ta dhe pr m tepr nuk
jan n gjendje t gjejn punsim fitimprurs ose
sepse jan prekur nga rreziku social (smundje,
paafsi, lindje fmije, mosh e vjetr ) ather
shteti ka detyrimin t siguroj q fmija t gzoj
disa forma t mbshtetjes financiare t paguara
kto fmijs drejtprdrejt ose prmes nj t rrituri.
Zhvendosjet drastike demografike kan dobsuar

rrjetet tradicionale t mbrojtjes komunitare dhe
kan kufizuar mundsit e familjeve pr t prdorur
shrbime cilsore sociale duke rritur rrezikun e
prjashtimit social-ekonomik. Pr rrjedhoj, nj
pjes e fmijve jan t prjashtuar ose n rrezik
prjashtimi dhe pr pasoj kan nevoj pr mbrojtje
t veant shoqrore.
Pavarsisht miratimit t kuadrit ligjor dhe strategjis
pr mbrojtjen shoqrore dhe sociale t miratuara
nga qeveria shqiptare, n realitet ka mjaft fmij q
jetojne n nj gjendje t vshtir ekonomike dhe me
t ardhura t pakta.
205
Skema e sigurimeve shoqrore, por edhe asistenca

q ofron shteti pr familjet e varfra, nuk siguron
shpeshher as minimumin jetik pr kto familje dhe
pr pasoj edhe pr fmijt e tyre.
N situat t vshtir ndodhen fmijt n zonat
rurale, por edhe fmijt me nj prind, pr shkak t
vdekjes s prindit tjetr ose pr shkak t zgjidhjes
s martess.
Rekomandime: Prmirsimi i skems s sigurimeve
shoqrore dhe ndihms s shtetit pr familjet dhe
fmijt n nevoj, duke prcaktuar mbshtetjen e
duhur financiare pr t gjitha kategorit e fmijve
n rrezik prjashtimi social dhe familjeve t tyre,
mbi bazn e analizs s prjashtimit social dhe
monitorimit t varfris, t prcaktuar n Strategjin
e Integruar t Prfshirjes Sociale 2008-2013.
Fjal kyce: sigurime shoqrore , asistenc, ndihm
ekonomike, prkujdesje sociale, institucione
rezidenciale etj.
Neni 26 i Konvents pr t drejtat e fmijve

n fushn e mbrojtjes shoqrore dhe prkujdesjes
sociale, konsiston n mbshtetjen financiare pr
fmijt, e siguruar kjo mbshtetje nga shteti. Kur
personat prgjegjs pr fmijt nuk jan n gjendje
t sigurojn t ardhura pr ta dhe pr m tepr
nuk jan n gjendje t gjejn punsim fitimprurs
ose sepse jan prekur nga rreziku social (smundje,
paafsi, lindje fmije, mosh e vjetr ) ather shteti
ka detyrimin t siguroj q fmija t gzoj disa
forma t mbshtetjes financiare t paguara kto
fmijs drejtprdrejt ose prmes nj t rrituri.
Ratifikimi i marrveshjeve ndrkombtare pr t

drejtat e njeriut nga vendi yn duke u br pjes
e legjislacionit ton t brendshm, i ka hapur
rrug prafrimit t ktij t fundit me standardet
ndrkombtare. Kushtetuta n nenet 5,1116 2dhe
1223 t saj ka pranuar s Republika e Shqipris
zbaton t drejtn ndrkombtare t detyrueshme pr
t , duke i vendosur marrveshjet ndrkombtare
t ratifikuara, si pjes prbrse n sistemin e
brendshm juridik, n hierarkin e akteve normative
dhe kan eprsi mbi ligjet e vendit q nuk pajtohen
me t.
Sigurimet sociale jan element shum i rndsishm

i nj shteti, pr faktin se kto sigurime prmbajn
n vetvete disa sisteme ligjore baz pr shoqrin
t cilat veprojn n mnyr t detyrueshme, por
edhe vullnetare n t gjith shtetasit e nj vendi.do
individ i shoqris son sht pjes e sistemeve t
siguris sociale kur goditen nga ngjarja sociale t
tilla ; si smundja pleqria,papunsia,barrlindja apo
smundje profesionale, si shkak i t cilave individi nuk
mund t siguroj t ardhura pr t jetuar pr vete dhe
familjen e tij. Shteti ka detyrimin q t mbroj shtetasit
e tij nprmjet tre sistemeve ligjore baz; sistemin e
sigurimeve shoqrore, shndetsore dhe sistemin
e prkujdesjes shoqrore dhe ndihms ekonomike.
Nprmjet familjes ose personit prgjegjs s tyre,
fmijt gzojn mbshtetje finnaciare.
Me Ligjin nr.7531 dt.11.12.1991 Parlamenti

Shqiptar ka ratifikuar Konventn pr t Drejtat
Akte te tjera ndrkombtare jan ratifikuar dhe jan

br pjes e legjislacionit t brendshm ndr t tjera:
1 Republika e Shqipris zbaton t drejtn ndrkomtare t

detyrueshme pr t
2 Aktet normative q kan fuqi n t gjith territorin e RSH jan:
a) Kushtetuta;
b) Marrveshjet ndrkombtare t ratifikuara;
c) Ligjt;
d) Aktet normative t Kshillit t Ministrave.
206
e Fmijve dhe n vazhdimsi ka prqasur

legjislacionin prkats me parashikimet e ksaj
Konvente. Detyrimet q lindin nga zbatimi i ksaj
Konvente duhet t zbatohen dhe reflektohen n t
gjitha vendimet t cilat prekin interesat e fmijve.
3 Pg.1 do marrveshje ndrkomtare e ratifikuar prbn pjes

t sistemit t brendhsm juridik pasi botohet n fletoren zyrtare t
RSH.Ajo zbatohet n mnyr t drejtprdrejt prvec rasteve kur
nuk sht e vetzbatueshme dhe zbatimi I saj krkon nxjerrjen e nj
ligji.
Pg.2 Nj marrveshje ndrkomtare e ratifikuar me ligjka eprsi
mbi ligjet e vendit qe nuk pajtohen me t.
Deklarata Universale e t drejtave t njeriut , neni

25; dokush ka t drejtn pr nj nivel jetse t
knaqshm pr shndetin dhe mirqnien e tij , pr
familjen e tij, duke prfshir ushqimin, veshmbathjen,
banimin, kujdesin mjeksor dhe shrbimet e
nevojshme sociale, t drejtn pr sigurin n rast
papunsie, smundje, paaftsie, t mbeturit i/e ve,
pleqrie ose mungesa t tjera jetse n rrethana
prtej kontrollit t tij.
Konventa ndrkombtare pr t Drejtat ekonomike,

shoqrore dhe Kulturore, miratuar nga Asambleja
e Prgjithshme e OKB, m 16 dhjetor 1966 dhe
ratifikuar nga Parlamenti Shqiptar me Ligjin Nr. 7511
dat 08.08.1991. Konventa garanton t drejtat
themelore ekonomike, sociale dhe kulturore pr
t gjith individt, kryesisht t drejtn pr sigurime
shoqrore dhe shrbime shoqrore. T gjith
fmijt pa diskriminim race, ngjyre, seksi, gjuhe,
feje,origjin kombtare ose sociale, pasurie apo
lindjeje, kan t drejt t prfitojn, nga ana familjes
s tyre, shoqris dhe shtetit masa mbrojtse q
krkon mosha e tyre minore
Karta Sociale Europiane,ratifikuar me Ligjin nr.8960
dat 24.10.2002. Karta prmban ndr t tjera edhe
t drejta q lidhen me politikat e punsimit, asistenc
shoqrore dhe mjeksore, t drejtn pr t prfituar
nga shrbimet publike dhe t mirqenies sociale, e
drejta pr t arritur standartin m t mir t jetss
pr veten dhe familjen.
S fundmi, vlen t theksohet Strategjia kombtare
pr fmijt4 , dokumenti m i rndsishm bazuar
n Kushtetutn e Shqipris dhe Konventn mbi
t drejtat e fmijve, prsa i prket mbrojtjes t t
drejtave t fmijve. Me hartimin e ksaj strategjie
sht plotsuar nj nga krkesat kryesore t
konvents pr hartimin nga ana e shteteve pal t
nj strategjie kombtare e cila parashikon dhe gjen
mnyrn pr implementimin e t gjitha t drejtave
t fmijve t parashikuara n Konvent. Pra
sht nj instrument pr t prmbushur standartet
e konvents, prafrimin e legjislacionit kombtar
me at ndrkombtar n fushn e te drejtave t
fmijve dhe prmbushjen e detyrimeve q rrjedhin
nga ratifikimi i marrveshjeve ndrkombtare.
Strategjia
pr prfshirjen sociale (2007-2013)5
fokusohet n varfrin dhe prjashtimin social, rreziqe
q mbeten edhe pas rritjes ekonomike dhe m
specifikisht i referohet fmijve t rrezikuar nga dhuna,
abuzimi e neglizhimi, fmijve rom e atyre me aftsi t
kufizuara. Kjo strategji n lidhje me fmijt e rrezikuar
zhvillon nj politike t integruar dhe nj strukture
4 Miratuar me VKM nr.368 dat 31.05.2005
5 Miratuar me VKM Nr. 218, dat 3.2.2008, dhe ndryshimet me
VKM Nr. 1104, dat 30.07.2008
institucionale pr t siguruar ndrhyrje t hershme pr

fmijt e rrezikuar, pr zhvillimin dhe mbrojtjen e tyre
nga t gjitha llojet e abuzimit, dhuns dhe shfrytzimit.
Kuadri ligjor n Shqipri . E drejta pr sigurime
shoqrore sht sanksionuar n Kushtetut si
detyrim kushtetuese pr kdo n pleqri dhe n
rastet kur personi sht i paaft pr pun, e jets.
Kushtetuta parashikon edhe mundsin pr ndihm
ekonomike n rastet kur personi mbetet i papun pr
shkaqe t pavarura nga vullneti i tij dhe kur nuk ka
mjete t tjera, referon n ligj detyrn pr t ndrtuar
sistemin pr sigurimet dhe ndihmn shoqrore,
gj q sht realizuar kryesisht, nga ligji nr.7703,
dat 11.05.1993, Pr sigurimet shoqrore n
Republikn e Shqipris, me ndryshimet prkatse.
Ky ligj prfaqson ligjin kryesor pr rregullimin e
skems s sigurimeve shoqrore n Republikn
e Shqipris, n t ciln sigurimet shoqrore
mbrojn n mnyr t detyrueshme gjith shtetasit
ekonomikisht aktiv n Shqipri, n rastin kur
paksohen t ardhurat e tyre ekonomike si pasoj
e prekjes nga rreziku social i barrlindjes, pleqris,
invaliditetit, ose humbjes s familjarit q mbante me
t ardhura familjen. Gjithashtu sigurimet shoqrore i
japin mbrojtje t detyrueshme t gjith personave t
punsuar, t cilt kontribuojn n skem , nse t
ardhurat e tyre paksohen si pasoj e paaftsis s
prkohshme t shkaktuar nga smundja, aksidenti
n pun, smundja profesionale apo papunsia.
Mund t konstatojm se Kushtetuta garanton t
drejtat duke iu referuar individve n prgjithsi, pa
u ndalur specifikisht tek kategoria e t miturve.
Burrat kan t drejt t prfitojn pension t plot
pleqrie n moshn 65 vje, kurse grat n moshn
60 vje. Pavarsisht nga gjinia, t gjith duhet t jen
persona t siguruar dhe t ken prmbushur 35 vjet
sigurim. Nnat q kan lindur gjasht a m shum
fmij, t cilt jan m shum se 8 vje, kan t
drejt t dalin n pension kur mbushin moshn 50
vje dhe kan prmbushur 30 vjet sigurim. Pra ligji
ka vendosur balanc midis nnave me pak fmij
dhe atyre me shum fmij, duke lehtsuar pozitn
e tyre, duke prfituar ulje si n vite sigurimi ashtu
edhe n mosh. Nj tjetr mbrojtje pr sa i prket
mass s prfitimit t subjekteve n nevoj sht
207
rritja ndihms ekonomike pr prindrit e fmijve

t cilt kan lindur fmij trinjak, katrnjak dhe
pesnjak, prkatsisht me 3.000, 4.000 dhe
5.000 lek/muaj, shum e cila prfitohet pr fmijt
deri n mbarimin e arsimit t detyrueshm, por jo m
shum se mosha 18 vjec.
Nga skema e sigurimeve shoqrore mund t
prfitojn edhe individ t cilt nuk jan t siguruar
n mnyr direkte n skem , por ata mund ta
derivojn kt t drejt nga sigurimet shoqrore
t dikujt tjetr.Shembull tipik t ktij prfitimi sht
marrja e pensionit familiar n favor t fmijve t
mitur. Q nj jetim t prfitoj nga Ligji pr ndihmn
dhe prkujdesin shoqror, duhet t prfitoj statusin
e jetimit, e prcaktuar n Nenin 1 t Ligjit 8153 dat
31.10.1996 Pr statusin e jetimit. Statusi jetimit
jepet nga administrata e prgjithshme e shrbimeve
sociale dhe e prfitojn t gjith ata persona nga
0-25 vjec q kan kaluar ose jo npr institucione
shtetrore ose private t prkujdesit shoqror, t
cilt plotsojn kto kushte ligjore:
Kan humbur t dy ose njrin prind;
Kur prindrit jan t divorcuar;
Kur prindrit kan humbur t drejtn e
kujdestaris mbi fmijt e tyre;
Kur njri nga prindrit ose t dy, vuajn nj
dnim t gjykats;
Kur deklarohet i braktisur.
Ligji nr. 9355, dat 10.3.2005 Pr ndihmn dhe
shrbimet shoqrore ka pr qllim t prcaktoj
ndihmn dhe shrbimet shoqrore pr individt dhe
grupet n nevoj, t cilt nuk mund t sigurojn
plotsimin e nevojave baz jetike, zhvillimin e aftsive
dhe t mundsive personale dhe ruajtjen e integritetit
pr shkak t aftsive dhe mundsive t kufizuara
ekonomike, fizike, psikologjike e shoqrore.
Ky ligj synon t zbus varfrin dhe prjashtimin
shoqror pr individt dhe familjet, si dhe t krijoj
mundsi pr integrimin e tyre, nprmjet sigurimit
t nj sistemi ndrhyrjesh e shrbimesh pr
prmirsimin e jetss s tyre. Parimet baz mbi t
cilat funksionon skema e ndihms dhe e shrbimeve
shoqrore jan: respektimi dhe garantimi i vlerave
208
dhe i personalitetit t individit, universaliteti, barazia

e mundsive, e drejta pr t prfituar, partneriteti,
pavarsia, integrimi shoqror dhe pjesmarrja n
jetn e komunitetit, mosdiskriminimi dhe karakteri
subvencionues. Sipas ktij ligji me shrbime
shoqrore kuptohet: trsia e shrbimeve q u
ofrohet individve dhe grupeve n nevoj, t cilt
nuk jan n gjendje t prballojn me burimet q
kan, nevojat e tyre jetsore pr ruajtjen, zhvillimin
dhe rehabilitimin e mundsive individuale, pr t
kaprcyer nevojat emergjente ose kronike.
Ndihma ekonomike sht nj program q ofron
garanci minimale dhe pagesa n formn e
transfertave n cash pr familjet e varfra pa t
ardhura ose me t ardhura t pamjaftueshme.
Prfitues t ndihms ekonomike jan: familjet n
nevoj, jetimt nn 25 vje, t papun, t cilt nuk
jan n institucione ose nn kujdestari, prindrit me
m shum se 2 fmij t lindur njhersh, e q u
prkasin familjeve n nevoj.
Quhen familje t varfra pa t ardhura dhe prfitojn
ndihm ekonomike t plot personat q nuk kan t
ardhura nga: a) veprimtaria ekonomike;b) programet
e ndihms dhe t shrbimeve shoqrore ose ndonj
sistem tjetr i mbrojtjes shoqrore;c) kapitali; )
pjestart e familjes q jan n emigracion. Ofrohet
ndihm ekonomike e pjesshme kur familja ka t
ardhura t pamjaftueshme nga; toka , bagtia
,shpendt , pensionet dhe t ardhura t tjera.
Ligji pasqyron rndsin e respektimit t t drejtave t
njeriut pr do shtetas q bhet prfitues i shrbimeve
shoqrore, duke prfshir n kategorin e prfituesve
edhe t miturit, si prfitues t drejtprdrejt dhe jo t
drejtprdrejt. Sistemi i mbrojtjes shoqrore ka ardhur
duke u prmirsuar duke rritur numrin e subjekteve
prfitues. N kategorin e subjekteve prfitues t
ndihms ekonomike sht shtuar edhe nj subjekt
tjetr prfitues; Viktimat e dhuns s marrdhnieve
familiare.6 Me ndryshimin e psuar n VKM Nr.96
6 Nxjerrja e ligjit Pr mbrojtjen nga dhuna n familje ka rritur
shum numrin e rasteve t raportimit t dhuns kryesisht nga nnat,
ku fmijt jan dshmitar t ksaj dhune dhe si t till jan edhe
vet t dhunuar. Ajo q vrehet sht rritja nga viti n vit e numrit t
denoncimeve. Nga t gjitha strukturat vendore t policis ka vijuar
me sukses plotsimi i krkes-padive Pr lshimin e Urdhrit t
Menjhershm t Mbrojtjes/ Urdhrit t Mbrojtjes dhe, pothuajse n
t gjitha rastet, viktimave u sht garantuar mbrojtja e nevojshme.
dat 07.02.2012 Pr disa ndryshime dhe shtesa

n vendimin nr.787 dat 14.12.2005 t Kshillit t
Ministrave Pr prcaktmin e kritereve dhe procedurave
t mass s ndihms ekonomike, masa e prfitimit
t ndihms ekonomike pr viktimat e dhuns n
marrdhniet familiare sht 3.000 lek, n muaj
. Kjo ndihm ekonomike prfitohet gjat periudhs
s vlefshmris s urdhrit t mbrojtjes ose urdhrit t
menjhershm t mbrojtjes, t prcaktuar me vendim
gjykate.
Vmendje e veant duhet ti kushtohet rritjes t
nivelit t mass financiare pr familjet n nevoj, me
qllim reduktimin e fenomenit t lnies s fmijve
n institucione rezidenciale pr shkak t gjendjes s
vshtir ekonomike, pra mosprmbushjes dot nga ana
e prindrve t nevojave t fmijve. Kshtu, vendosja
e nj fmije n institucion i kushton shtetit afrsisht
25.000 lek/muaj. Ndrkoh q masa mujore e
ndihms ekonomike fillon nga 2.600 lek dhe shkon
deri n 8.000 lek pr familje . Shteti pr familjet n
rrezik t lnies s fmijve n institucione mund dhe
duhet t parashikoj nj shum m t madhe t
hollash dhe programe t cilat mundsojn punsimin
e prindrve.
Nj problem gjithmon e n rritje jo vetem n vendin
ton por edhe n Europ paraqiten familjet me nj
prind t vetm. Kto familje prfaqsojn nj numr
t konsiderueshm n shoqrin e sotme. Pr fat t
keq, numri i tyre ka ardhur duke u rritur, veanrisht
pr shkak t rritjes s numrit t divorceve n t
gjith territorin e RSH. Karakteristik sht fakti se
pothuajse 90% e familjeve nj prindrore paraqiten
si familje me nn t vetme q ka nj ose m shum
fmij. Jan t shumta arsyet pse nj grua qndron
e vetme n krye t familjes: tendenca pr tu ln
nnave kujdestarin mbi fmijt n raste t zgjidhjes
s martess, vdekja e bashkshortit, braktisja e
partnerit bashkjetues, ose prania e nnave beqare
q rrisin vetm fmij t lindur jasht martese.
sht i dukshm fakti se n krahasim me familjet me
dy prindr, familjet me nj prind t vetm, kan t
ardhura shum m t ulta, dhe pr kt arsye bien
lehtsisht pre e varfris dhe e prjashtimit social.
Sidomos, nj nn e vetmuar gjendet lehtsisht n
gjendje papunsie, ose n nj pun t pasigurt, ose
me koh t pjesshme, paga dhe siguria e t cils sht

m e ult se niveli mesatar i t ardhurave. Mundsit
pr karrier pr t jan shum t pakta. Kshtu, ato
mund t gjenden m shpesh n rrezik varfrie. N
prbrje t ktyre familjeve jan fmij t vegjl ose
adoleshent, t cilt kan psuar traumat e ndarjeve
t prindrve t tyre, ose t mungess s babait a
nns, n mjaft raste, edhe q prej lindjes.Komisioni
Europian ka ngritur zrin pr ti orientuar politikat
shoqrore drejt familjeve njprindrore nprmjet
ndihms ekonomike, shrbimeve shoqrore dhe t
nj integrimi m t madh n botn e puns.Q nga
viti 1986, Parlamenti Europian ka nnvizuar nevojn
pr t kthyer syt nga kjo kategori familjesh. Vlen
t t theksohet rezoluta e vitit 1998 Pr nnat e
vetmuara dhe familjet njprindrore. Q prej asaj
kohe debatet rreth familjeve njprindrore kan
qen n qendr t agjends politike t BE-s deri
n hartimin e deklarats s Parlamentit Evropian, e
cila analizon pasojat e strukturs s shoqris dhe
t mirqenies ekonomike t familjeve njprindrore,
duke theksuar krizn ekonomike globale me ndikim
t madh n t ardhurat e familjeve njprindrore, me
ndikim t drejtprdrejt n mundsin e arsimimit t
fmijve dhe pr pasoj t jets s tyre.
Strategjia Europa 2020, ose quajtur ndryshe
dokumenti q prcakton prioritetet e Bashkimit
Evropian pr 10 vitet e ardhshme, nxit vendet antare
t BE-s, t miratojn nj plan kombtar reformash
pr t realizuar objektivat e parashikuara. Strategjia
Evropa 2020 - parashikon zbutjen e varfris dhe
t prjashtimit shoqror, nxit politikat kombtare pr
tu ardhur n ndihm n veanti grave nga rreziku
i varfris, garantimit t t ardhurave pr familjet
njprindrore, t moshuarve, etj.
Familja sht njsia natyrale dhe themelore e
shoqris dhe ka t drejt t mbrohet nga shoqria
dhe Shteti, dhe se personat me aftsi t kufizuar dhe
antart e tyre t familjes duhet t marrin mbrojtjen
dhe asistencn e duhur me qllim q t bjn t
mundur q familjet t kontribuojn q personat
me aftsi t kufizuar t gzojn t drejtat e tyre n
mnyr t plot dhe t barabart.
N prputhje me krkesat e nenit 23 t Konvents
mbi t Drejtat e Fmijs pr fmijt me aftsi
209
t kufizuara mendore dhe fizike, q ata t bjn

jet normale dhe t prshtatshme me dinjitet dhe
autonomi, jan marr masa duke ndihmuar gjendjen
financiare t prindrve pr t garantuar arsimin,
kualifikimin, shrbimin shndetsor, t riaftsimit,
punsimit, argtimit etj.
Trajtimi i fmijve me aftsi t kufizuar n vendin
ton, ofrohet n kto drejtime:
Shrbime sociale rezidenciale, ditore publike;
Shrbime sociale jopublike;
Shrbime sociale me baz komunitare;
Trajtim me pension invaliditeti.
Kuadri ligjor shqiptar ofron nj pages mujore n
ndihm t fmijv me aftsi t kufizuar n shumn
8.700 lek/muaj7 si dhe ofrimin e kujdestarit me
pages n shumn prej 9.200 lek/muaj8 vetm pr
kategorin e fmijs me diagnoza t rnda (grupi i
par i invaliditetit). N kt aspekt kuadri ligjor nuk
garanton t njjn mundsi pr t gjith fmijt m
aftsi t kufizuar duke mos parashikuar ofrimin e
ksaj ndihm financiare pr kategorin e fmijve
me aftsi t kufizuar n dgjim dhe t folur.
Problematik paraqiten edhe rastet e familjeve me
2, 3 deri 4 fmij me aftsi t kufizuar n prbrjen
e tyre. Pr kto raste kuadri ligjor parashikon
pagesn vetm pr nj kujdestar ( i cili prgjithsisht
sht nna e fmijve me AK) duke shkelur n kt
mnyr nj nga t drejtat themelore t fmijs m
aftsi t kufizuar , t drejtn pr t pasur kujdestarin/
asistentin e tij personal, terapin fizike,etj
S treti, kuadri ligjor n fushn e vlersimit t fmijve
me aftsi t kufizuar nga Komisioni mjeksor
caktimit t aftsis pr pun (KMCAP)vazhdon t
mbetet problematik .Vendimarrja e KMCAP bazohet
trsisht n modelin mjeksor duke prcaktuar
vetm diagnozn dhe nivelin e humbjes s aftsis ,
pa marr parasysh kushtet n t cilat jetojn fmijt
me aftsi t kufizuar, nevojat e tyre specifike pr tu
pajisur me mjete lvizse rehabilituese (karrige me
rrota), nevojn pr kujdestar/asistent dhe pr terapi
210
fizike, nevojn pr gjithprfshirje n shkoll etj.

Si prfundim, mund t themi se duhet hartuar nj
ligj gjithprfshirs pr kategorin e personave me
aftsi t kufizuar, pr ti kushtuar ndr t tjera nj
vmendje t vecant fmijve n prmbushje t
nevojave shndetsore, mbshtetjes financiare,
arsimimit, apo asistimit me kujdestar pr t shmangur
n kt mnyr pabarazin q degjeneron edhe
vet legjislacioni ndrmjet kategorive t ndryshme t
fmijv me aftsi t kufizuar.
Personat me aftsi t kufizuar, t paaft pr t
plotsuar totalisht ose pjesrisht nevojat e tyre pr
t br nj jet normale individuale ose sociale, si
pasoj e paaftsis s tyre fizike ose mendore, kan
t drejtn e respektimit t dinjitetit t tyre human, pa
asnj lloj diskriminimi.
Administratort shoqror n bashki/komuna kan
nj rol t rndsishm n lidhje me identifikimin e
familjeve dhe personave me aftsi t kufizuar, q
kan nevoj pr ndihm ekonomike.
Ratifikimi nga Parlamenti Shqiptar i Konvents s
OKB-s Pr t drejtat e personave me aftsi t
kufizuara, me ligjin nr.108/20102 dat 15.11.2012
prbn nj hap t rndsishm ku Shtetet Pal
duhet t marrin t gjitha masat e nevojshme pr tu
siguruar q fmijt me aftsi t kufizuar gzojn t
gjitha t drejtat dhe lirit themelore t njeriut njsoj
si fmijt e tjer. 2. N t gjitha veprimet lidhur me
fmijt me aftsi t kufizuar prioritet kryesor duhet
t jet ajo cfar sht m e mir pr keta fmij.
Sipas Ligji nr. 9355, dat 10.3.2005 Pr ndihmn

dhe shrbimet shoqroreshrbimet shoqrore i
klasifikojm sipas natyrs, n:
shrbime t prkujdesit shoqror;
shrbime t prkujdesit shoqror-mjeksor.
sipas mnyrs s organizimit dhe t funksionimit;
shrbime t prkujdesit rezidencial;
shrbime t prkujdesit komunitar, sipas
mnyrs s financimit;
7 Neni 7 Ligji 9355 dat 10.03.2005 Pr ndihm dhe shrbime

shoqrore-
shrbim t prkujdesit publik,
8 Neni 8 Ligji 9355 dat 10.03.2005 Pr ndihm dhe shrbime

shoqrore-
shrbime t kujdesit privat.
Vendosja e fmijve n institucionet e prkujdesit

shoqror bhet n baz t vendimit t marr nga
Shrbimi social shtetror bazuar n dispozitat e
Ligjit Nr. 9355 dat 10.03.2005 Pr ndihmn
dhe shrbimet shoqrore, VKM Nr. 209, dat
12.04.2006 dhe
Udhzimi Nr. 2470, dat
6.12.2006 i MPSSHB.
Shrbimet shoqrore publike prfshijn shrbimet
e prkujdesit shoqror q ofrohen pr grupet n
nevoj n institucionet rezidenciale, qendrat ditore
ose n shtpi. Kto shrbime financohen nga buxheti
qendror dhe nga buxhetet e pavarura t organeve
t qeverisjes vendore. Shrbimet shoqrore private
prfshijn shrbimet e prkujdesit shoqror q
ofrohen n qendrat rezidenciale, n qendrat ditore
apo n shtpi t financuara privatisht.
N kuadr t decentralizimit bashkit dhe komunat
administrojn t gjitha shrbimet shoqrore pr
individt, q jan banor t atij qyteti apo komune.
Problematike paraqitet prkujdesja shoqrore pr at
kategori fmijsh n nevoj, t cilt prindrit vendosin
ti ln n prkujdesje institucionale, pr shkak t
kushteve t vshtira ekonomike. Roli i strukturave t
shrbimit social n kto raste nuk sht mbshtetja
e ktyre familjeve q t mos braktisin fmijt t tyre,
por limitohet vetm n vlersimin e dokumentacionit
prkats. Vlen t theksohet se Qeveria ka pasur
sensibilizimin pr deinstitucionalizimin e fmijve
n nevoj dhe aplikimin e alternativave t reja t
shrbimeve sociale (kujdestaris s fmijve) t
pasqyruara n Planin Kombtar t Veprimit pr
vitet 2005-2010 dhe n Strategjin Sektoriale t
Ministris s Puns 2007-2013. 9
Politika pr mirrritjen dhe mbrojtjen e fmijve
bazohet n parimin themelor q ata duhet t rriten
n nj mjedis t sigurt dhe familjar dhe mundsisht
fmijt t rriten n familjet e tyre natyrore. N rastet
kur nuk realizohet kjo, ata duhet t rriten n siguri
dhe t mbrojtur nga abuzimet kudo q ndodhen n
prkujdesjen zvendsuese.10
9 Me iniciativ t MPSSHB-s dhe mbshtetje t UNICEF-it,
sht miratuar Strategjia e kujdestaris pr fmijt n nevoj, ku
ndr t tjera parashikohet si fillim, t pilotohet ky shrbim n Tiran
dhe Shkodr pr 80 raste, n vitet 2009- 2010, pr t vazhduar m
pas me nj shtrirje graduale n nivel kombtar.
10 Duke u mbshtetur n traditn shqiptare, kujdesi dhe shrbimet
Nj shrbim tjetr alternativ pr fmijt sht kujdesi

n familjen kujdestare. Kujdestaria do t shrbej
pr rritjen e cilsis s shrbimeve pr fmijt jetim
dhe nga familje me probleme sociale. Ky lloj shrbimi
do t ofrohet nga familjet kujdestare, q marrin
prgjegjsin ligjore t prkujdesjes. Kjo platform
do t mbshtes dhe nxis m tej traditn e mir
Shqiptare pr prkujdesjen e fmijve jetim dhe t
antarve n nevoj nga t afrmit e tyre.11
Zbatimi i shrbimit t kujdestaris pr fmijt
paraqitet si nj nga alternativat m t mira n
interesin m t lart t fmijs.
Ndonse n funksion t mirqenies dhe mbrojtjes
s fmijve ekziston nj kuadr ligjor e institucional
i mir, ai ende ka nevoj pr prmirsim n drejtim
t fokusimit ndaj t rinjve pa kujdes prindror, e
veanrisht ndaj atyre q largohen nga prkujdesi,
duke adresuar sfidat me t cilat ata prballen n
kt faz t jets, gjat moshs 14-18 vje dhe pas
moshs 18 vje.
Si problematik t fundit do t trajtojm politikat q
garantojn t drejtn e mbrojtjes dhe t prfshirjes
pr grupet e prjashtuara t fmijve. Fmijt e
identifikuar n rrezik prjashtimi social jan: Fmijt
jetim apo me probleme sociale q jetojn n
institucione rezidenciale; fmijt e tjer n nevoj
q nuk jetojn n institucione rezidenciale; fmijt
e trafikuar; fmijt q punojn; fmijt AK; fmijt e
ngujuar, fmijt rom.
Parimi i mosdiskriminimit sht nj e drejt e njeriut
n vetvete dhe njkohsisht edhe elementi thelbsor
apo bazik pr strukturn e t gjitha t drejtave t
njeriut. Ai sht njri nga parimet baz t Konvents.
do fmij duhet t gzoj t drejtat e Konvents
pa diskriminim. Sigurisht parimi i mosdiskriminimit
sht i lidhur me at t trajtimit t barabart.12 N
Strategjin Kombtare t Fmijve, prcaktohet
qart sigurimi i mundsive t barabarta pr t
gjith fmijt, pavarsisht moshs, gjinis, etnis,
pr fmijt jetim n t shumtn e rasteve ofrohen nga pjestar t
familjes ose t afrm t jetimit.
11 Fillimisht shrbimi i kujdestaris do t pilotohet n Tiran dhe n
Shkodr, n bashkpunim edhe me organizata me eksperinec n
kt drejtim. Me pas ky sherbim do te shtrihet ne te gjithe territorin
e vendit.
12 ligji nr.10221 dt.04.02.2010 Pr mbrojtjen nga diskriminimi i
prafruar plotsht me direktivat europiane
211
aftsis s kufizuar apo statusit t lindjes dhe tenton

t bj nj prkufizim t fmijve vulnerabl ndaj
diskriminimit; si p.sh., fmij t ngujuar, fmij t
braktisur, fmij t trafikuar, fmij t varfr, fmij
rom etj.
Integrimi i fmijve t prjashtuar nga jeta normale
sht objektiv i gjith shoqris q mund dhe duhet
t arrihet. Shteti mbetet faktor kryesor dhe n
mnyr t vecant MPCSSHB duhet t punoj pr
sensibilizimin e gjith shoqris, dhe vetm n kt
mnyr kostoja e ri-integrimit do t shndrrohet
n prfitim shoqror.Mbrojtja e fmijs nuk
konsiderohet vetm si nj veprim parandalues, por
si nj veprim q prqndrohet gjithashtu n ofrimin
e shrbimeve deri n momentin q fmija nuk sht
m n rrezik.
Paraqitet tejet shqetsues fenomeni i vetgjyqsis
dhe i gjakmarrjes, i cili reflekton mungesa n
garantimin e jets s personave, veanrisht t
fmijve, t cilt jan detyruar t ngujohen dhe t
privohen nga t gjitha t drejtat baz.13 Megjithse
pakica rome nuk quhet pakic kombtare por pakic
gjuhsore, me argumentin se nuk ka nj shtet
referimi, Romt trajtohen n prputhje me parimet
e Konvents Kuadr t Kshillit t Evrops pr
Mbrojtjen e Pakicave Kombtare.
Treguesit social pr popullsin rome jan
konsideruar m t ult se mesatarja kombtare. Nj
pjes e madhe e minoritetit rom jeton n kushte t
pasigurta, t pambrojtur dhe nn nivelin mesatar
t jetss. Papunsia masive pas viteve 90 goditi
romt, m shum se do grup tjetr. Situata e
minoritetit rom n Shqipri sht komplekse. N
praktik konstatohen raste t prjashtimit dhe t
vetprjashtimit si rezultat i rrethanave ekonomike,

sociologjike, psikologjike etj.
Kualifikimi i tyre i ult u krijon atyre m pak shanse
pr tu prfshir n tregun e puns.Paragjykimet dhe
stereotipet pengojn lvizshmrin e tyre sociale.
Shumica e romve jetojn n zona me infrastruktur
jo t zhvilluar. Familjet rome prgjithsisht kan
shum antar n familje dhe n kushtet kur ato
humbasin punn, nuk jan n gjndje t sigurojn t
paktn nj jets modeste, t strehohen me kushte
t pranueshme si dhe t prballojn pagesn e
faturave t shrbimeve publike. Kjo on n lvizjen e
tyre drejt vendstrehimeve q nuk jan t pajisura me
infrastrukturn e duhur, me kushte jo t shndetshme
dhe pa status legal.
Kshtu romt bhen akoma dhe m t distancuar
nga shrbimet publike, shkollat dhe mundsit e
punsimit.
Karakteristik tjetr pr komunitetin rom sht
jeta e tyre jo n vazhdimsi n nj vendbanim t
caktuar. Ndryshimi i ambientit ku jetojn, lvizja nga
nj shkoll tek tjetra, vshtirsia pr tu ripunsuar
dhe integruar me jetn n nj tjetr ambient, krijon
vshtirsi pr evidentimin dhe regjistrimin e tyre n
gjendje civile dhe pr pasoj njohjen e legjislacionit,
prjashtimin nga prfitimet e programeve sociale. Si
rezultat i varfris, familjet rome vuajn edhe nga
probleme t mprehta sociale si dhuna, mosrespektimi
i t drejtave t grave dhe fmijve, abuzimi me
alkoolin, shtatzanit n adoleshenc, vshtirsi n
administrimin e t ardhurave,etj. Kto familje bien
shpesh pre e personave t tret, t cilt prdorin
fmijt e tyre pr trafikim.
Prfundime dhe rekomandime;

Kuadri ligjor ashtu sikurse edhe Kushtetuta, nuk i ka trajtuar n mnyr t veant fmijt si subjekte
t drejtprdrejt t prfitimit t ndihms ekonomike, por kjo i atribuohet familjes dhe prmes saj
prfitojn fmijt e mitur.
T prmirsohet legjislacioni n drejtim t skems s sigurimeve shoqrore dhe ndihms s shtetit pr
13 Prej vitit 1991 deri sot jan ngujuar mbi 6000 familje, duke izoluar grat dhe fmijt jasht do rregulli kanunor Fmijt e ktyre
212
familjeve nuk dalin dot as deri te pragu i shtpis s tyre,sepse kan frik se mos i vrasin. Pa prmendur ktu q kta fmijt nuk
kan mundsi as pr shrbime shndetsore dhe kan vite q nuk frekuentojn shkolln. Referuar Draft-Strategjis kombtare
kundr gjakmarrjes, prgatitur nga Komiteti i Pajtimit Mbarkombtar)
fmijt dhe familjet n nevoj , duke prcaktuar edhe mbshtetjen e duhur financiare pr t gjitha kategorit
e fmijve n rrezik prjashtimi social dhe familjeve t tyre, mbi bazn e analizs s prjashtimit social dhe
monitorimit t varfris t prcaktuar n Strategjin e Integruar t Prfshirjes Sociale 2008-2013.
Krijimi i organeve t specializuara pr t kontrolluar familjet kujdestare ose kujdestart ligjore n prdorimin
e t ardhurave t akorduara pr fmijt nga shteti.
Prcaktimi i nj buxheti m t madh t shtetit pr ndihmn direkte ndaj fmijve n nevoj.
T prcaktohet standardi minimal jetik pr fmijt si dhe indikatort e matjes.
Forcimin dhe mbshtetjen e rolit t familjes pr fmijt;
Shteti shqiptar duhet t marr t gjitha masat pr rritjen e pagess s mbshtetjes financiare pr familjet n
nevoj dhe kombinimin e saj me shrbime sociale t prshtatshme pr fuqizimin e familjes.
Skema e sigurimeve shoqrore apo ndihma ekonomike pavarsisht prmirsimeve t vazhdueshme kur
ofrohet sht m e ult se minimumi jetik i domosdoshm, pa marr n konsiderat minimumin jetik pr
mbijetsn dhe zhvillimin e fmijs, e cila nuk sht e prcaktuar ende ligjrisht.
Mungojn mekanizmat ligjore pr tu mundsuar fmijve ti drejtohen vet administratorit social n rastet e
kushteve t vshtira ekonomike, apo kur prindi apo kujdestari ligjor abuzon me ndihmn e dhn nga shteti
pr fmijn.
Referencat:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
Kushtetuta e Republiks s Shqipris;

Konventa pr t Drejtat e Fmijve;
Deklarata Universale e t drejtave t njeriut;
Konventa ndrkombtare pr t Drejtat ekonomike, shoqrore dhe Kulturore;
Karta Sociale Europiane Ratifikuar me Ligjin nr.8960 dat 24.10.2002;
Strategjia kombtare pr fmijt,Miratuar me VKM nr.368 dat 31.05.2005 ;
Strategjia pr prfshirjen sociale (2007-2013)
Ligji nr.7703, dat 11.05.1993, Pr sigurimet shoqrore n Republikn e Shqipris, me ndryshimet
prkatse;
Ligji nr. 9355, dat 10.3.2005 Pr ndihmn dhe shrbimet shoqrore;
Ligjit 8153 dat 31.10.1996 Pr statusin e jetimit;
Vendimi nr.787 dat 14.12.2005 t Kshillit t Ministrave Pr prcaktimin e kritereve dhe procedurave
dhe t mass s ndihms ekonomike;
Konvents s OKB-s Pr t drejtat e personave me aftsi t kufizuara, me ligjin nr.108/20102
dat 15.11.2012 ;
VKM Nr. 209, dat 12.04.2006;
Udhzimi Nr. 2470, dat 6.12.2006 i MPSSHB.
Ligji nr.10221 dt.04.02.2010 Pr mbrojtjen nga diskriminimi ;
Peto,Zhaklina E drejta e mbrojtjes shoqrore Tiran, 2011
213
GARANTIMI I MBROJTJES SE FMIJEVE NE

DOKTORANTE : Kostando KSERA
kostandoksera@yahoo.gr
Abstrakt
Termi mbrojtje e fmijs perdoret ne menyra te
ndryshme nga organizata te ndryshme ne situata
te ndryshme. N kt artikull do t trajtojm kt
shtje ne kuptimin e mbrojtjes nga dhuna, nga
keqtrajtimi dhe shfrytezimi.
Ne kuptimin e saj termi mbrojtje e fmijs ka te beje
me t drejtn e do fmije pr te mos u dmtuar.
Kjo e drejte u shtohet te drejtave te tij te tjera, te cilat
garantojne qe fmijet te perfitojne cka kane nevoje pr
te mbijetuar, pr tu zhvilluar dhe pr te ecur ne jete.
Mbrojtja e fmijs ka te beje me nje game te gjere
shtjesh te rndsishme, te ndryshme dhe urgjente.
Shume prej tyre si prostitucioni fminor, trafikimi
jan te ldhura ngushte me faktoret ekonomike. T
tjert, si dhuna ne familje, shtepi, shkolle, mund
te lidhen me ngushte me varferine, vlerat sociale,
normat dhe traditat. Shpesh trafikimi i fmijeve ka
tre beje me kriminalitetin. Edhe perparimi teknologjik
ka aspekte qe prekin fmijet, si ne rastin e rritjes se
pornografise pr fmijet.
Ky artikull do te trajtoje shtjen se far kuptimi ka
mbrojtja e fmijs dhe far reagimi i prgjithshm
nevojitet pr te respektuar t drejtn e fmijeve pr
mbrojtje.
Konkretisht, do te flitet pr dhunimet e s drejts pr
vetembrojtje, te cilat pervese perbejne shkelje te
te drejtave te njeriut, kane dhe karakter masiv dhe
214
perbejne pengesa te panjohura dhe te paraportuara pr

mbijetsen dhge zhvillimin e fmijs. Fmijet qe pesojne
dhune, shqetesime, keqtrajtime dhe neglizhenca jan te
rrezikuar qe te jetojne me pak, te kene shndet te keq
fizik dhe mendor, te kene probleme edukimi, prfshir
dhe braktisjen e shkolles, te kene aftesi prinderimi te
varfera kur te rriten, te jene te pastrehe, endacake dhe te
paqendrueshem ne nje vend.
Nga ana tjeter, veprimet e suksesshme pr
mbrojtjen e fmijs rrisin shanset e tij pr tu rritur i
shndetshem fizikisht dhe menderisht, pr te patur
besim dhe respekt pr veten dhe pr te qene me
pak i prirur pr t abuzuar ose shfrytezuar t tjert,
prfshir ktu edhe fmijen e vet.
Mbrojtja e fmijs sht nje problem pr do familje
ne t gjitha vendet e botes.
shtjet e mbrojtjes se fmijeve do te trajtohen
ne kontekstin legjislativ dhe ne realitetin shqiptar.
Ato do te analizohen ne kontekstin legjislativ, ne
aderimin e Shqiperis ene Konventat e ndryshme
dhe ne dokumentet politike ne favor te mbrojtjes se
fmijeve dhe gjate gjithe vleresimeve do t perdorn
te dhenat nga burimet zyrtare pr trafikimin e
fmijeve, keqtrajtimin e rrezikshmerine ne mirerritjen
e tyre, paraqitur kjo edhe ne masat e marra nga
qeveria shqiptare.
Vleresimi i politikave te ndermarra ne fushen e
mbrojtjes se fmijeve, krijon terrenin pr marrjen e

masave parandaluese qe ne formulimin e politikave
sociale te do shteti.
Megjithate ekzistojne shembuj te shumte ne shume
vende te botes te cilat tregojn menyra te ndryshme
se si qeverite, aktoret e shoqris civile, komunitetet
Asambleja e Prgjithshme e Kombeve t Bashkuara,
shpalli m 20 nntor, 1959 Deklaratn pr t
Drejtat e Fmijs. Q nga kjo dat, 20 nntori
sht shpallur dit e t drejtave t fmijve. N
hyrjen e deklarats n fjal thuhet: Njerzimi,
u ka borxh fmijve gjrat m t mira q ai
mund tiu ofroj.N vitin 1979, 20 vjet m von,
- n vitin e fmijs - u propozua zgjerimi i ksaj
deklarate, e cila deri ather kishte pasur vetm
karakter rekomandues, duke iu dhn karakter
detyrues n aspektin e s drejts ndrkombtare.
N kt mnyr, dhjet vjet m von, Asambleja
e Prgjithshme e Kombeve t Bashkuara shpalli
Konventn pr t Drejtat e Fmijve. Konventa
prbhet nga 54 nene, dhe sht firmosur nga mbi
192 shtete t ndryshme t bots.
Konventa e Kombeve t Bashkuara Pr t drejtat
e fmijs shnoi nj pik te rndsishme , duke
br t njohur n mbar botn q fmijt nuk jan
vetm subjekte t mbrojtjes por gjithashtu mbajts
t t drejtave civile dhe politike. Konventa specifikon
t drejtat e njeriut posarisht n lidhje me
fmijt, prindrit dhe t rriturit t cilt punojn
me fmijt. Asambleja e Prgjithshme e
Kombeve t Bashkuara miratoi Konventn pr
t Drejtat e Fmijs n vitin 1989 pas afrsisht
nj dhjetvjeari kompromisi dhe negocimi midis
shteteve antare dhe konsultimeve t gjera me OJFt. Konventa pr t Drejtat e Fmijve e prkufizon
fmijn si do qenie njerzore nn moshn 18 vje
dhe pohon se fmija i gzon plotsisht t drejtat e
njeriut.
Protokolli opsional i Konvents s OKB-s Pr
t drejtat e fmijve, Pr shitjen e fmijve,
prostitucionin dhe pornografin me fmij
synon q shtetet pal n t, t marrin masa dhe t
bashkpunojn me qllim garantimin e t drejtave
dhe mbrojtjes s fmijve nga fenomene t tilla si
dhe vete fmijet mund te ndihmojne ne parandalimin

ose reagimin ndaj dhunes, keqtrajtimit e shfrytezimit.
Fjalet kyce:
Mbrojtje Sociale, mbrojtje e fmijeve, dhuna,
keqtrajtimi, shfrytezimi, trafikimi i fmijeve,
parandalimi, institucionalizimi.
Konventa thekson dukshm rndsin e rolit,
autoritetit dhe t prgjegjsis s familjes s fmijs.
Konventa i bn thirrje shtetit pr t prkrahur familjet
t cilat nuk jan n gjendje t sigurojn nj standard
t mjaftueshm jetse pr fmijt e tyre. Konventa i
njeh fmijt si individ q jan mbajts t t drejtave,
duke u garantuar atyre sipas prshtatjes, aftsin e
t zhvilluarit, t drejtn pr identitet, pr jet private,
pr informacion, pr mendim, ndrgjegje dhe besim,
pr tu shprehur dhe pr tu organizuar.
T DREJTAT E FMIJVE N AKTET

NDRKOMBTARE DHE LEGJISLACIONIN
SHQIPTAR
M posht jan renditur disa nga legjislacionet dhe
konventat m t rndsishme t ratifikuara nga shteti
shqiptar pr t siguruar prmbushjen e detyrimeve
ligjore n lidhje me t drejtat e fmijve n Shqipri.
Konventa Mbi t drejtat e fmijve sht
ratifikuar nga Shqipria n 27 shkurt 1992 dhe ka
hyr n fuqi n 28 mars 1992. Kjo konvent shrben
si nj kod i vetm unik, n t cilin jan sanksionuar
t drejtat kryesore q duhet t gzojn fmijt.
Protokolli opsional i Konvents s OKB-s
Pr t drejtat e fmijve, Pr prfshirjen n
konflikte t armatosura synon q shtetet pal
n t, t marrin masa dhe t bashkpunojn pr t
siguruar q fmijt nn 18 vje t mos marrin pjes
n veprime luftarake, si dhe t ndalojn rekrutimin
e tyre nprmjet forcs ose detyrimit t ksaj grup
moshe pr tu prdorur n konflikte t armatosura.
shitja, prostitucioni dhe pornografia me ta.
Konventa nr. 138 Pr moshn minimale pr tu
pranuar n pun e Organizats Ndrkombtare t
Puns, e cila synon q shtetet pal n t, t marrin
masa t menjhershme dhe efektive pr t eliminuar
215
punn e fmijve dhe ngritjen e moshs minimale

pr pranimin n pun.
Konventa nr. 182 Format m t kqija t puns
s fmijve, 1999 e Organizats Ndrkombtare
t Puns, e cila synon q shtetet pal n t, t
marrin masa t menjhershme dhe efektive pr t
siguruar ndalimin dhe eliminimin e formave m t
kqija t puns s fmijve.
Konventa e Hags Pr mbrojtjen e fmijve dhe
bashkpunimin pr birsimet jasht vendit, e
cila synon t krijoj nj sistem bashkpunimi midis
shteteve kontraktuese, pr t siguruar marrjen e
masave mbrojtse, me qllim q birsimet jasht
vendit t bhen n prputhje me interesin m t
lart t fmijs dhe duke respektuar t drejtat e tij
themelore.
Konventa Pr juridiksionin, ligjin e zbatueshm,
njohjen, zbatimin dhe bashkpunimin, n
lidhje me prgjegjsin prindrore dhe masat
pr mbrojtjen e fmijve, e cila synon t
zhvilloj n t drejtn ndrkombtare prmirsime
t mtejshme n lidhje me mbrojtjen e fmijve n
situata ndrkombtare, si dhe t realizoj shmangien
e konflikteve midis sistemeve ligjore t ndryshme t
shteteve pal n t, n lidhje me juridiksionin, ligjin
e zbatueshm pr prgjegjsin prindrore, njohjen
dhe zbatimin e masave mbrojtse pr fmijt.
Konventa Pr aspektet civile t rrmbimit
ndrkombtar t fmijs, ka si qllim kryesor
t saj sigurimin e kthimin e shpejt t fmijve
q largohen apo mbahen pa t drejt n Shtetin
Kontraktues, si dhe t siguroj q t drejtat e
kujdestaris dhe t kontaktit me fmijn, sipas ligjit
t nj Shteti Kontraktues t respektohen efektivisht
n Shtetet e tjera Kontraktuese.
Konventa Evropiane Pr marrdhniet me
fmijt, e cila synon q shtetet pal n t, t
vendosin nj bashkpunim ndrmjet t gjitha
organeve qendrore ose organeve t tjera t tyre,
me qllim nxitjen dhe prmirsimin e marrdhnieve
ndrmjet fmijve, prindrve t tyre dhe personave
Ligji Nr 9669Pr masa ndaj dhuns n
marrdhniet familjare miratuar me dat
216
t tjer q kan lidhje familjare me kta fmij, si

dhe t nxis bashkpunimin gjyqsor n shtjet q
kan t bjn me marrdhniet ndrkufitare.
Kushtetuta e Shqipris Neni 54 i Kushtetuts,
fmijs i njihet e drejta t jet i mbrojtur nga dhuna,
keqtrajtimi, shfrytzimi dhe prdorimi pr pun, nn
moshn minimale pr punn e fmijve, q mund t
dmtoj shndetin, moralin ose t rrezikoj jetn a
Ligji, Nr. 10 347, dat 4.11.2010, Pr mbrojtjen
e t drejtave t fmijs. Ky ligj prcakton t drejtat
dhe mbrojtjen q gzon do fmij, mekanizmat
prgjegjs, q garantojn realizimin me efektivitet t
mbrojtjes s ktyre t drejtave, si dhe prkujdesjen
e posame pr fmijn.
N Nenin 2 t Kodit t Familjes theksohet
prgjegjsia prindrore pr sigurimin e mirqenies
emocionale, sociale dhe materiale t fmijs. Po
ashtu n Kodin e Familjes (neni 215) parashikohen
masa ekstreme lidhur me keqprdorimin e
prgjegjsis prindrore. Ligji parashikon nj mas
ekstreme: heqjen e prgjegjsis prindrore n rastet
kur prindi shprdoron prgjegjsin prindrore, kur
tregon pakujdesi t rnd n ushtrimin e saj, ose n
rastet kur prindi me veprimet e tij ndikon n mnyr
t dmshme n edukimin e fmijs.
Ligji Pr ndihmn dhe shrbimet shoqrore,
Nr. 9355, dat, 10.03.2005/i ndryshuar. Ligji
pr Shrbimet Sociale nuk i prmend n mnyre
eksplicite shrbimet pr t trajtuar fmijt viktima t
dhuns. Megjithat ne nenin 31, pika (f), ai vendos
detyrimin pr administratort shoqror n bashki
edhe komuna t vlersojn nevojat e individve
dhe familjeve q krkojn shrbime shoqrore,
e kushtzuar kjo nga mundsit financiare dhe
prparsit kombtare, gj q duket m shum
si detyrim i prgjithshm pr t cilin lehtsisht
mund t ekzistojn kushtet pr t mos u zbatuar.
N ndryshimet legjislative te fundit familjet do te
perfitojne subvencion pr do fmije te derguar ne
shkolle. Ky ehste nje stimul pozitiv pr familjen dhe
pr punn
18.12/2006 nga Parlamenti Shqiptar dhe shpallur
me dat12/01/2007 me dekretin e presidentit.
Ky ligj prfaqson nj prpjekje serioze t shtetit

shqiptar pr t adresuar dhunn dhe mbrojtjen e
personave brnda familjes nga dhuna ku jan t
prfshir edhe fmijt.
Sistemi i mbrojtjes s fmijve n Shqipri ka
pershatur modelin Perndimor ( sidomos modeli i
NjMF-s si pjes e shrbimeve sociale) dhe sht
ende n stadet e hershme t zhvillimit dhe po
ndrtohet dhe ndikohet nga n nj sr faktorsh
t till si:Prvoja ekzistuese dhe sistemi ekzistues
t shrbimeve t mbrojtjes, shrbimeve sociale
etj.; Kultura dhe modelet e mbrojtjes s fmijve
ekzistuese n komunitete (psh familja e gjer
tradicionale ende sht nj sistem i rndsishm
q ofron prkujdesje dhe mbrojtje pr fmijt.);
Realitetin ekzistues dhe njohjen e mir t nevojave
t fmijve dhe sesi kto nevoja kan ndryshuar me
kohn; Burimet njerzore dhe kapacitetin ekzistues
i cili sht ende n zhvillim ( si psh . profesioni i
punonjsit social, psikologut etj; Bazn legjislative e
cila ka evoluar prgjat dy dekadave t fundit dhe
ende po zhvillohet; Proceset e decentralizimit t cilat
jan n zhvillim e sipr.
Institucionet nn Ministrin e Puns,

shtjeve Sociale dhe Shanseve t
Barabarta
Ministria e Puns, shtjeve Sociale dhe
Mundsive t Barabarta (MPSMB) sht
organizmi kryesor shtetror q prgjigjet pr
mbrojtjen sociale, zbutjen e varfris dhe
prkujdesit social pr grupet dhe individt n
nevoj, prfshir dhe fmijt.
Struktura kryesore brnda ministris q
punon pr shtjet e fmijve sht Drejtoria
e Prgjithshme e Politikave. Ajo sht
koordinuesi i prgjithshm i cili prgjigjet pr
hartimin e politikave, zhvillimin e legjislacionit,
adoptimin e standardeve, prpunimin e
strategjive dhe programeve q lidhen me
mbrojtjen sociale t grupeve t ekspozuara
ndaj rrezikut duke prfshir dhe fmijt.
Shrbimi Social Shtetror (ShSSh) vepron
si institucion ekzekutiv, me nje rol ndrmjets
n mes autoritetit politik brs (Ministria e

Puns, shtjeve Sociale dhe Mundsive t
Barabarta) dhe autoriteteve zbatuese (pushteti
lokal). N kuadr t decentralizimit, mandati i
ktij institucioni parashikon si funksion parsor
inspektimin dhe monitorimin e programeve
n t holla dhe t standardeve t shrbimeve
sociale, publike dhe private. Njkohsisht
SHSSH programon dhe koordinon procesin e
ngritjes profesionale t stafeve q punojn n
strukturat e shrbimeve sociale publike dhe
jopublike. Ai operon n nivel rajonal prmes 12
Zyrave Rajonale.
Institucionet nn Ministrin e Brendshme

N Drejtorin e Prgjithshme e Policis s
Shtetit, n varsi t Departamentit Kundr Krimit t
Organizuar dhe Krimeve t Rnda, vepron Drejtoria
kundr Narkotikve dhe Trafiqeve e cila ka n
prbrje Sektorin kundr trafikimit te paligjshm.
Ky sektor bashkpunon me policin kufitare t
Drejtorive t Policis n Qarqe pr identifikimin,
referimin dhe dhnien e ndihms pr viktimat e
trafikimit. Gjithashtu pjese e misionit t puns s
ktij sektori sht ruajtja e fmijve nga shfrytzimi,
abuzimi dhe prfshirja n veprimtari kriminale, si dhe
parandalimi i akteve t delinkuencs nga t rinjt1.
N ndihm t ktij seksioni funksionon nj specialist
pr mbrojtjen e fmijs n 12 Drejtorit Rajonale t
Policis.
N zbatim t detyrimeve q rrjedhin nga Strategjia
Kombtare pr
Barazin Gjinore dhe kundr
Dhuns n Familje (2008-2010)2 si dhe Ligji
kundr Dhuns n Marrdhniet Familjare, n
mandatin e strukturave t policis, parashikohen
detyrat pr mbrojtjen dhe sigurin e fmijve
nprmjet metodave t policimit n komunitet dhe
bashkpunimit me institucionet lokale, parandalimin
dhe referimin e rasteve t trafikimit..
1 Detyrat specifike te sektorit perfshijne:parandalimin e trafikimit
te fmijeve, mbrojtjen e fmijeve me statusin e deshmitarit ne
gjykate. Mbrojtjen e fmijeve deshimater te krimit, ndjekjen e e
adoptimeve te dyshimta si Brnda vendir ashtu edhe jashte tij,
mbrojtjen e fmijeve te pashoqeruar nga prinderit apo kujdestaret,
mbrojtjen e fmijeve qe jan bere pre e shitjes, shfrytezimit,
keqtrajtimit dhe prostituimit, abuzimit seksual etj........ (2005:30)
2 Miratuar me VKM Nr.913, dat 19.02.2007
217
Prve ksaj, Seksionet e Policis Kriminale n

Komisariatet e Policis jan ngarkuar me detyrn t
zbulojn, dokumentojn dhe parandalojn aktivitetet
kriminale kundr fmijve dhe t fmijve. Policimi
n nivel lokal kryhet nprmjet stacioneve t policis
n bashki dhe komuna, t cilat varen nga Drejtoria e
Policis s Qarkut. Ministria e Brendshme kryeson
Komitetin Shtetror pr Luftn Kundr Trafikimit t
Qenieve Njerzore i cili koordinon veprimet antitrafik
q prbn edhe nj nga prparsit e Qeveris
Shqiptare.
N Ministrin e Brendshme sht vendosur Zyra
e Koordinatorit Kombtar Kundr Trafikimit (ZKKA),
pozicion q mbahet nga Zv/Ministri i cili njkohsisht
kryeson Autoritetin Prgjegjs n kuadr t
Mekanizmit Kombtar t Referimit (MKR)3. ZKKA
mbshtetet nga Njsia Antitrafik e ngritur q n
vitin 2005, n baz t Urdhrit t Kryeministrit, nr.
203, dat 19.12.2005. Stafi i Njsis Antitrafik,
i prbr nga nj drejtues dhe tre specialist4,
realizon nj varg funksionesh teknike q lidhen
me koordinim e t gjith aktiviteteve t Zyrs s
Koordinatorit Kombtar, mbledhjen dhe menaxhimin
e informacionit, monitorim e aktiviteteve antitrafik
dhe hartimin e raporteve periodike t zbatimit t
Strategjis Kombtare Kundr Trafikimit t Qenieve
Njerzore.
Sistemi i mbrojtjes s viktimave realizohet
nprmjet strehzave t mbrojtjes s viktimave.
Kjo kryhet n bashkpunim me qeverit vendore
(komunat dhe bashkit). Deri tani strehzat
funksionale ne vend jan n nj numr t vogl:
Qendra Kombtare e Pritjes pr Viktimat e Trafikimit
3 Autoriteti Prgjegjs
218
sht ngritur n kuadr t

Marrveshjes s Bashkpunimi pr krijimin e nj
Mekanizmi Kombtar Referues pr identifikimin dhe
asistencn e prmirsuar pr viktimat e trafikimit
t qnieve njerzore ndrmjet Ministris s Puns,
shtjeve Sociale dhe Shanseve t Barabarta, Drejtoria
e prgjithshme e Shrbimit Social Shtetror, Qendrs
Kombtare pritse pr viktimat e trafikimit; Ministris
s Rendit Publik, Drejtoria e Prgjithshme e Policis;
Ministris s Punve t Jashtme, Drejtoria e Shrbimeve
Konsullore; Organizats Jofitimprurse Vatra , Tjetr
Vizion ARSIS dhe IOM
4 Gjate intervistimit, drejtuesia e Njsise Antitrafik
informoi se personeli i ksaj strukture sht shtuar edhe
me tre specialist.
e menaxhuar nga Shrbimi Social Shtetror dhe

katr qendra pr ri-integrimin t menaxhuara nga
OJF dhe financuar nga donator t huaj (t ngritura
n Tiran, Elbasan, Gjirokastr, dhe Vlor) dhe
pjesrisht nga fonde te MPCSSHB nprmjet
pushtetit vendor.
N Departamentin pr Hetimin e Krimeve, n
Drejtorin e Lufts Kundr Krimeve t Rnda
sht krijuar dhe funksionon Sektori i Mbrojtjes
s t miturve dhe dhuns n familje. Ky sektor
ndjek n dinamik veprat penale q kan t bjn
me dhunn n familje. Nprmjet analizs s
fenomeneve, t t dhnave statistikore, ai nxjerr
konkluzione, prcakton rrugzgjidhje, prcakton
masat q duhet t marr Policia e Shtetit pr
parandalimin dhe reduktimin e dhuns n familje
si dhe pr trajtimin e viktimave t saj. Ky sektor
bashkpunon me sektor t tjer q trajtojn
problemet e dhuns n familje, si n Ministrin e
Puns, shtjeve Sociale e Shanseve t Barabarta,
Ministrin e Drejtsis, Ministrin e Shndetsis si
dhe me OJF t ndryshme q kan objekt trajtimin
e dhuns n familje dhe t viktimave t tyre. Ky
bashkpunim realizohet n shkall vendi dhe
konsiston n zhvillimin e analizave t prbashkta,
n trajnimin e punonjsve t policis, etj. pr t
njjtin qllim parandalimin dhe reduktimin e dhuns
n familje, trajtimin e viktimave t ksaj dhune. N
Drejtorit e Policis n qarqe, pran Sektorit t
Lufts Kundr Krimeve t Rnda, ka nj specialist,
i cili ndjek dinamikn e veprave penale q kan t
bjn me dhunn n familje.
Institucionet nn Ministrin e Drejtsis

Sistemi i drejtsis siguron mbrojtje pr fmijt
viktima dhe dshmitar gjat procesit gjyqsor
penal dhe prcakton statusin ligjor t fmijve q
kan humbur kujdestarin e tyre parsor. Sektori i
drejtsis n Shqipri prfshin sistemin e Gjykatave
t Rretheve Gjyqsore dhe Zyrat e Rretheve t
Prokuroris s Prgjithshme. N kt ministri sht
ngritur Sektori i Drejtsis pr t Miturit dhe t
Drejts Familjare, si pjes prbrse e Drejtoris
s Hartimit t Legjislacionit dhe Asistencs Ligjore,
n Drejtorin e Prgjithshme t Kodifikimit. Kjo
Zyr ushtron funksione dhe detyra q lidhen me

politikat pr t miturit, edukimin ligjor, luftn dhe
parandalimin e shkeljeve t ligjit dhe kriminalitetit
nga t miturit. N Shqipri nuk eksiton nj Gjykata
pr t Miturit, por n Gjykatat e Rretheve dhe n disa
Zyra t Prokuroris n rrethe, jan ngritur Seksione
t veanta pr gjykimin e t miturve5.
Strukturat e vuajtjes s dnimit. Gjith sistemi
i vuajtjes s dnimit, ai i Shrbimit t Provs apo i
Dnimit Alternativ jan nn Administrimin e Drejtoris
s Prgjithshme t Burgjeve. Fmijt n konflikt me
ligjin, t prezumuar se kan kryer nj vepr penale
apo jan dnuar nga gjykata pr kryerjen e nj vepre
penale, mund t ndodhen n:
Strukturat e paraburgimit. N pes
Struktura Paraburgimi, ka seksione t veanta
pr fmijt.
Burgun e t Miturve n Kavaj, me
kapacitet 40 t mitur (14-18 vje), n t
ciln prevalon mundsia e rehabilitimit ndaj
asaj t ndshkimit. N kt burg struktura t
shoqris civile t specializuara pr mbrojtjen
e t drejtave t fmijve6 jan duke kryer edhe
funksionin e monitorimit publikt funksionimit
t burgut sipas akteve normative si edhe
ofrojn shrbimeve t ndryshme rehabilituese
dhe argtuese.
Shrbimi i Provs apo ai i Dnimit
Alternativ me pun n komunitet apo shkoll
sht nj form e re e dnimit alternativ, q po
aplikohet pr t miturit q nga viti 2010. YAPS
dhe Qendra Sociale Don Bosko jan edhe
strukturat q e mbulojn kt shrbim.
Komiteti Shqiptar i Birsimeve dhe Kshilli i Lart

i Drejtsis jan struktura n varsi t Ministris s
Drejtsis. Komiteti Shqiptar i Birsimeve udhhiqet
5 N sistemin e drejtsis jan t prfshira edhe disa
struktura dhe hallka t tjera t cilat kan rol vendimtar

n zbatimin e procedurave pr mbrojtjen e fmijve,
shrbimin mjeko-ligjor, sigurimi mbrojtjes ligjore falas dhe
shrbimin e prmbarimit. N kto seksione t veanta,
gjykatsit kan prgjegjsin e caktimit t kujdestarit
ligjor pr fmijt jasht kujdesit prindror.
6 CRCA
nga parimi i interesit m t mir t fmijs dhe i

dedikohet mbrojtjes s shndetit dhe mirqenies
emocionale t fmijve t deklaruar nga gjykata t
braktisur, duke iu siguruar nj ambient familjar t aft
tju ofroj dashuri, ngrohtsi, edukim, zhvillim dhe
jets normale. Ndrsa Kshilli i Lart i Drejtsis
ka prgjegjsin e marrjes s vendimeve lidhur me
Birsimet, Komiteti Shqiptar i Birsimeve krijon
nj database t fmijve t cilsuar pr birsim
dhe mbikqyur procesin e prshtatjes s familjes
birsuese me fmijn.
Institucionet nn Ministrin e
Shndetsis
Mes shum shrbimesh shndetsore t tjera,
strukturat e Ministris s Shndetsis jan
prgjegjse edhe pr prkujdesjen e foshnjave
0-3 muajsh t abandonuara nga lindja. N
Maternitetin Mbretresha Geraldine n Tirane
ka nj seksion t quajtur Djepi i Engjeve q
funksionin si njsi pr prkujdesjen e foshnjave
t braktisura n lindje.
Shtpit e Lindjes t cilat aktualisht jan
struktura publike dhe private. Kto struktura
kane detyrimin ligjor qe te bjn regjistrimin
e do lindje te asistuar nga personeli i tyre dhe
lshimin e Certifikats se Asistencs ne
Lindje si dokument pr regjistrimin e fmijs
ne Regjistrin e Gjendjes Civile.
Shrbimet
shndetsore
publike
parsore. Ne kto struktura publike, kujdesi
shndetsor pr fmijn fillon para lindjes s
fmijs, vazhdon me lindjen dhe m pas me
mirrritjen e tij. Shrbimi shndetsor publik
ofron falas pr do fmij kryerjen e kontrolleve
mjeksore dhe pr fmijt ne deri n nj vje
sigurohet edhe dhnia e ilaeve/barnave
falas. Ky shrbim shndetsor siguron edhe
mbrojtjen e fmijve nga smundjet ngjitse
nprmjet sanksionimit te vaksinimi i fmijve
nga 0-15 vje falas dhe te detyrueshm.
INSTAT mbledh, prpunon dhe analizon informacion
q lidhet me punn e secils ministri prfshir
dhe Ministrin e Puns, shtjeve Sociale dhe
219
t Shanseve t Barabarta. Zyrat e INSTAT n

nivel nacional ose rajonal mbledhin , prpunojn
dhe analizojn informacion (ku njsia e vzhguar
sht fmija) bazuar n t dhnat e Vrojtimit te
Standardit te mjeteve te Jetss, (VSMJ), Studimin
Demografik dhe Shndetsor dhe MICS. Fale nj
iniciative te UNICEF, pran INSTAT ka funksionuar
deri ne 2009, Qendra pr Krkime Sociale e
specializuar ne mbledhjen e te dhnave, kryerjen
e analizave dhe raportimin periodik te situats se
fmijve dhe te drejtave t tyre. Nga 2001 deri ne
2009 kjo strukture ka ofruar informacion dhe raporte
periodike rreth situats se fmijve dhe te drejtave t
tyre. Aktualisht UNICEF ka prfunduar mbshtetjen
financiare dhe shteti ende nuk ka planifikuar buxhet
pr ta mbajtur kt njsi ne aktivitet.
Struktura qendrore t koordinimit ndrinstitucional

Me miratimin e ligjit nr. 10 347 dt. 4.11.2010 Pr
mbrojtjen e t drejtave te fmijve strukturat e niveli
qendror qe merren me mbrojtjen e t drejtave te
fmijve rikonceptohen me: Kshillin Kombtar
pr Mbrojtjen e t Drejtave t Fmijs sht
organ kshillimor ad hoc, q ngrihet me urdhr t
Kryeministrit, me propozim t ministrit q mbulon
shtjet e mbrojtjes s t drejtave t fmijs. Kshilli
Kombtar pr Mbrojtjen e t Drejtave t Fmijs
kryesohet nga ministri q bashkrendon punn pr
shtjet e mbrojtjes s t drejtave t fmijs dhe
prbhet nga 9 prfaqsues, t prcaktuar nga
Kryeministri, n nivel ministri, Avokati i Popullit, 1
prfaqsues nga Shoqata Kombtare e Bashkive
dhe 2 prfaqsues nga shoqria civile.
Agjencia Shtetrore pr Mbrojtjen e t Drejtave
t Fmijs e cila sht ngritur me Maj te 2011, ne
mandatin e saj ka detyra qe prfshijn monitorimin e
zbatimit te legjislacionit dhe politikave pr mbrojtjen
e te drejtave te fmijve, informimin e publikut,
mbledhjen e te dhnave statistikore pr situatn e
fmijve dhe bashkpunimin me strukturat e tjera
publike pr shtje ne interes te fmijve.
Komiteti Ndrministror pr Luftn kundr
Trafikimit t Qenieve Njerzore ka filluar t
funksionoj q nga janari 2002, drejtohet nga Ministri
220
i Brendshm dhe prbhet nga Zvendsministrat

e Ministrive prgjegjse dhe drejtues t Shrbimit
Informativ Shtetror. Komiteti Shtetror sht
prgjegjs n nivel politik pr zbatimin e Strategjis
Kombtare Antitrafik, vlersimin dhe rishikimin e
masave antitrafik n vend.
Autoriteti Prgjegjs (AP) sht nj struktur pr

garantimin e mbrojtjes dhe ndihms s viktimave dhe
viktimave t mundshme t trafikimit dhe prcaktimin
e detyrave t institucioneve t prfshira n kt
proces. Ajo sht nj struktur ad-hoc i prbr
nga Policia e Shtetit, Shrbimi Social Shtetror/
MPCSSHB dhe Ministria e Punve t Jashtme.7
me nga 2 antar pr do institucion.
Funksionet kryesore t parashikuara pr Autoritetin
Prgjegjs jan:
bashkrendimi veprimeve pr identifikimin dhe
referimin e viktimave dhe viktimave t mundshme
t trafikimit;
bashkrendimi me strukturat n vendet e
destinacionit pr identifikimin dhe kthimin
vullnetar t asistuar t viktimave t trafikimit me
shtetsi shqiptare;
krijimi dhe mirmbajtja e nj baze t dhnash
pr viktimat e referuara;
caktimi i nj ekipi shum-disiplinor pr t kryer nj
vlersim t nevojave dhe gjendjes s viktimave
dhe viktimave t mundshme t trafikimit;
sigurimi i referimit t prshtatshm i viktimave
dhe viktimave t mundshme t trafikimit tek
ofruesit e shrbimeve; sigurimi i kthimit t
fmijve viktima dhe viktima t mundshme t
trafikimit tek prindrit e tyre apo vendosja e
tyre n qendrat e pritjes, qendrat rezidenciale
t kujdesit pr fmijt apo familjet kujdestare.
Autoriteti prgjegjs pr parandalimin,
reduktimin e dhuns brnda familjes dhe
7 Urdher i perbashket, Ministria e Brendshme Nr. 3394/4,
date 17.5.2006,Ministria e Punes dhe e shtjeve Sociale

dhe Shanseve te Barabarta, Nr. 1192,date 19.5.2006,
Ministria e Puneve te Jashtme, Nr.7590, date 24.5.2006
pr Ngritjen e Mekanizmit Kombetar Referues
mbrojtjen e viktimave. Miratimi i ligjit Nr. 9669,

dat 18.12.2006, Pr Masat ndaj Dhuns ne
marrdhnie Familjare prcakton edhe strukturat
prgjegjse ne zbatim te ktij Ligjit. Ministria
e Puns, shtjeve Sociale dhe Shanseve te
Barabarta mban mandatin e autoritetit kryesor,
ndrsa autoritet prgjegjse te linjs jan
njsit e qeverisjes vendore; Ministria e Brendshme;
Ministria e Shndetsis dhe Ministria e Drejtsis.
I. Avokati i Popullit
Avokati i popullit sht nj strukture e pavarur,
politikisht neutrale e mandatuar pr monitorimin dhe
mbrojtjen e te drejtave te qytetareve. Ne Shqipri
ne vitin 1998 krijohet struktura e Avokatit te Popullit
kurse n vitin 2004 shtohet nj sektor pr mbrojtjen
e fmijve dhe me pas edhe 2 zyra rajonale n Kor
dhe Shkodr. Ne shume vende ka Avokat t Popullit
pr fmij, fusha e veprimit te se cils sht e gjer.
Ligji Nr. 10 347 i miratuar me 4.11.2010 Pr

t drejtat e Fmijve i jep m shum hapsir
prfshirjes se Avokatit te Popullit n shtjet e
respektimit te te drejtave te fmijve, nprmjet
caktimit si antar i Kshillit Kombtar t t drejtave
t Fmijve. Ky pozicionim i ri i Avokatit t Popullit
mendohet se do t kontribuoj n prmirsimin
e ndjeshm dhe prfshirjen e ksaj strukture n
shtjet mbrojtjes s t drejtave t fmijve.
Komitetet Rajonale Kundr Trafikimit (KRAT)

jan ngritur n kuadr t krijimit t strukturave
gjithprfshirse n 12 qarqet e vendit dhe
funksionojn si pjes e Mekanizmit Kombtar
Referues (MKR) pr implementimin e Strategjis
Kundr Trafikimit t Qenieve Njerzore.8 N
8 Urdheri Nr. 139, date 19.06.2006 Pr Krijimin e
Komiteteve Rajonale Luftes kunder Trafikut ,
Komitetet Rajonale Antitrafik ne perberjen e tyre kane
Prefektin e qarkut, Kryetarin e Bashkise Qender ne
Qark, Drejtorin e Zyres Rajonale te Sherbimit Social
Shteteror, Drejtorin Rajonal te Punsimit, Drejtorin
e Drejtoris se Policise ne Qark, Drejtorin Rajonal te
Sherbimit Informativ Shteteror, Drejtorin Rajonal te
Drejtoris Arsimore si dhe Drejtorin e Drejtoris se
Shndetit Publik.
marrveshjen pr ngritjen e MKR jan prcaktuar

kompetencat e KRKT te cilat prfshijn mbledhjen
dhe shkmbimin e informacionit pr analizn e
situats n nivel rajonal; koordinimin e veprimeve
dhe mbikqyrjen e zbatimit t detyrave kundr
trafikimit; referimin dhe ndrhyrjen pr menaxhimin
e rasteve.
Qarku - Njsia e Monitorimit t t Drejtave t

Fmijve (NjMDF). N baz t legjislacionit9,Kshilli
i Qarku madatohet si institucion pr shprndarjen
dhe koordinimin e shrbimeve t prkujdesjes
shoqrore n nivel rajonal. Pr realizimin e politikave
n fushn e mbrojtjes sociale, Qarku bashkrendon
punn me NJQV dhe strukturat e tjera t nivelit
rajonal (arsim, shndetsi, polici, sistemi gjyqsor,
etj). N baz t akteve ligjore, n Kshillin e do
Qarku ngrihet Sektori i Ndihms dhe Prkujdesit
Shoqror i cili realizon nj varg funksionesh ku
prfshihen:
vlersimi i nevojave sociale t grupeve
vulnerabl dhe hartimi Planeve Komunitare t
Shrbimeve t reja
grumbullimi i informacioneve pr shrbimet
specifike pr fmijt, grat dhe vajzat e
trafikuara, personat e varur nga alkooli dhe
droga q nuk mund t realizohen nga nj
Bashki ose Komun,
bashkrendimi puns pr realizimin e
shrbimeve ndrmjet drejtorive t shrbimit
shndetsor, t arsimit, t rendit, sistemit
gjyqsor q veprojn pran do kshilli qarku
mbledhja e statistikave pr familjet e varfra dhe
individt q kan nevoj pr mbshtetje sociale
programimi e shrbimeve sociale pr fmijt
dhe kategorit e tjera sociale , vlersimin
e nivelit t varfris dhe prgatit hartn e
shrbimeve shoqrore n nivel rajoni.
N ndihm t Qarkut dhe pr realizimin e funksioneve
t tij n fushn e programimit t shrbimeve sociale,
9 VKM Nr. 563, dat 12.08.2005 Pr prcaktimin e
prgjegjsive t Qarkut pr shprndarjen e shrbimeve

t prkujdesjes shoqrore
221
n aktet nnligjore10 parashikohet krijimi i nj

instrumenti teknik sikurse sht Komiteti i Vlersimit
t Nevojave dhe Planifikimit t Shrbimeve ne
nivel rajonal. KVNPSH ka prbrje mikse, m
prfaqsues t drejtorive n nivel rajonal, OJF-ve
dhe biznesit lokal. Shkalla e gjer e prbrjes t
ktij me prfaqsues t institucioneve, strukturave
publike dhe jo-publike prbn nj kusht t mir pr
bashkrendimin, harmonizimin e politikave sektoriale
dhe koordinimin e ndrhyrjeve t integruara n nivel
rajonal.
Nga analiza dhe vlersimi kuadrit ligjor, evidentohet
mungesa e referencave pr rolin e Sektorit t
shrbimeve sociale n Qark n drejtim t mbrojtjes
s fmijve, t koordinimit ndrsektorial dhe referimit
t rasteve pr trajtimin e fmijve n nevoj. Pr
t mbushur kt vakum, me nismn e shoqris
civile dhe mbshtetjen e UNICEF, n disa Qarqe11
jan ngritur Njsit e Monitorimit t Drejtave t
Fmijve.
Ligji kuadr parashikon ngritjen pran Kshillit t

Qarkut t grupeve multidisiplinare si instrumente
te nevojshme pr prmbushjen e funksioneve nga
NJMDF pr mbrojtjen, referimin dhe analizn e
rasteve t fmijve n rrezik n territorin e qarkut dhe
n munges t mbulimit t t gjitha komunave dhe
bashkive me NjMF. Nprmjet NJDF, parashikohet
nj rol m substancial i Qarkut n prmbushjen e
detyrimeve ligjore pr monitorimin dhe mbrojtjen
e t drejtave t fmijve. Megjithat NJDF jan
struktura ende t pa konsoliduara dhe kan nevoj
t mbshtet me burime financiare dhe njerzore,
me udhzime dhe procedura pr prmbushjen e
misionit t tyre.
N nivel rajonal jan vendosur institucionet
shtetrore t nivelit t dyt si Zyra Rajonale e
Shrbimit Social Shtetror, Zyra Rajonale e Puns,
Drejtoria Rajonale e Shndetit Publik, Drejtoria e
Policis s Qarkut, Drejtoria Rajonale Arsimore, Zyra
Rajonale e Inspektoriatit t Puns. Kto struktura
kan si kompetenc zbatimin e politikave sektoriale
222
10 Po aty
11 Ne qarqet Kukes, Korce dhe Elbasan jan ngritur Njesite pr te
Drejtat e Fmijeve.
t ministrive t linjs, inspektimin e strukturave t

varsis q punojn n terren (shkollat, shrbimet
shndetsore, sektorin e policis n komunitet,
monitorimin e puns s fmijve, inspektimin e
standardeve t shrbimeve t prkujdesit pr fmijt
etj.
Ne praktike bashkpunimi ndrmjet ktyre
institucioneve pr shtjet e mbrojtjes se fmijve
sht formalizuar ne pjesmarrjen ne dy struktura
koordinuese sikurse jan Komitetet Rajonale Kundr
Trafikimit dhe Komiteti Vlersimit te Nevojave ne
Qark. Ne rajonet ku jan ngritur NJMDF dhe NJMF,
prfaqsues te institucioneve rajonale jan te prfshir
ne grupet multidisiplinare te cilat jan ne proces
strukturimi. Megjithat, ne kushtet kur mungojn aktet
nnligjore dhe procedurat standard te bashkpunimit
pr trajtimin e rasteve te fmijve ne risk, bashkpunimi
me NJMDF realizohet me vshtirsi.
Bashkia / Komuna Njsit pr Mbrojtjen e

Fmijve (NjMF).
N Ligjin Nr. 9355, dat 10.03.2005, Pr ndihmn
dhe Shrbimet Shoqrore dhe aktet nnligjore,
jan parashikuar roli dhe kompetencat e pushteteve
vendore n fushn e ndihms dhe prkujdesjes
shoqrore t cilat prfshijn dy programe kryesore:
kompetencat pr administrimin e programeve n
cash (Ndihmn e Ekonomike pr familje t varfra
dhe Pagesat qe lidhen me Aftsin e Kufizuar)
kompetencat pr vlersimin e nevojave sociale dhe
ngritjen e shrbimeve sociale me baz komunitare
pr individ ne nevoje, prfshir fmijt.
Kuadri ligjor, edhe pse orientohet nga fryma rritjes
s kompetencave t pushtetit vendor pr vlersimin
e nevojave sociale t grupeve vulnerabl, faktikisht
nuk prmban specifikime t rolit dhe prgjegjsive
t Seksioneve t ndihms dhe shrbimeve sociale
pr identifikimin, trajtimin dhe referimin e fmijve
t rrezikuar nga dhuna, abuzimi dhe keqtrajtimi.
Prgjithsisht aktiviteti drejtorive apo seksioneve
te Ndihms dhe Shrbimeve Sociale ne Bashki/
Komuna, pr shkak te burimeve t kufizuara financiare,
mungese se prvojs dhe kapaciteteve njerzore
te pamjaftueshme, sht i orientuar drejt zbatimit t
programeve ne cash. Programi ndihms ekonomike

dhe pagesat pr PAK jan i vetmi instrument i njsive
te qeverisjes vendore pr mbshtetjen e familjeve
dhe individve ne nevoje. Ne strukturat e qeverisjes
vendore ende nuk sht futur koncepti dhe metodat e
puns sociale ne komunitet.
N munges t strukturave t specializuara pr
mbrojtjen dhe trajtimin e fmijve n nevoj
administratort sociale n bashki dhe komuna jan
nominuar si pika fokale pr ndjekjen e shtjeve q
lidhen me mbrojtjen e fmijve nga dhuna n familje
dhe referimin e fmijve t cilt kan nevoj pr
kujdes rezidencial. Mungesa e specialisteve me formim
punonjs social vshtirson vlersimin social t
fmijve n rrezik dhe mbshtetjen e tyre me shrbim
te specializuar. Mungesa e punonjsve sociale ne
strukturat e qeverisjes vendore ndikon negativisht ne
pasjen e nj vizioni te plote mbi format e mbrojtjes se
fmijve dhe strukturat prkatse. Gjithsesi, ligji i ri pr
mbrojtjen e t drejtave t fmijve, cilson q punonjsi
i NJMF-s duhet t ket formim n fushn e puns
sociale.
N kontekstin e decentralizimit dhe rritjes se rolit
t strukturave t qeverisjes vendore pr zbatimin e
politikave pr mbrojtjen e fmijve, nj nga risit e
viteve t fundit sht ngritja e Njsive pr Mbrojtjen
e Fmijve. Me nismn e agjencive dhe organizatave
jo qeveritare, duke filluar nga vitit 2006, ka vazhduar
procesi pr ngritjen e Njsive t Mbrojtjes s Fmijve
(NjMF), si pjes e administrats te shrbimeve sociale
ne Bashki/Komuna.
Njsit e Mbrojtjes s Fmijve jan pjes organike
e Departamentit t Shrbimeve Sociale npr Bashki
dhe Komuna dhe jan konceptuar si struktura t
specializuara pr ofrimin e shrbimeve parandaluese
dhe mbrojtse pr fmijt e rrezikuar nga dhuna,
abuzimi, trafikimi dhe shfrytzimi. Metodika e
puns s NjMF bazohet ne qasjen multidisiplinare
duke prfshir ne menaxhimin e rasteve aktor t
disiplinave t ndryshme si msues, psikolog t
shkollave, mjek, oficer t policis dhe autoriteteve
t ligjit pr tu ofruar ktyre fmijve shrbimet dhe
masat e duhura mbrojtse sipas rastit.
Observatort pr t Drejtat e Fmijve si strukture
e shoqris civile. Me mbshtetjen e UNICEF dhe
Aleancs Shqiptare pr Fmijt n disa qarqe jan

ngritur Observatort pr t Drejtat e Fmijve12.
Qllimi ktyre strukturave sht monitorimi t drejtave
t fmijve, mbledhja dhe analiza e t dhnave mbi
situatn e fmijve, duke bashkpunuar me institucionet
shtetrore n nivel rajonal dhe lokal. Observatort pr t
Drejtat e Fmijve n nj far mase dublojn funksionin
monitorues te NJMDF-ve, por roli tyre duhet konsideruar
komplementar ne kushtet kur NJDF jan ende struktura
embrionale, pa ekspertizn e nevojshme dhe te pa
mbshtetura mjaftueshm me burime njerzore dhe
financiare. Nuk sht e qarte nse kto struktura do t
jen permanente, dhe nse do te institucionalizohen pas
prfundimit t projektit t UNICEF.
Rrjetet dhe Koalicionet Kombtare

Koalicioni BKTF (Bashk pr Kujdesin Trsor t
Fmijve)/ Aleanca pr Fmijt/ Qendra Shqiptare
pr t Drejtat e Fmijve jan organizime t shoqris
civile q luajn rol n disa aspekte t tilla si : Ofrimi i
shrbimeve sociale/ligjore/ psikologjike/ punsimit etj..
n ndihm dhe mbshtetje t shrbimeve q ofrohen
nga strukturat shtetrorore. (psh. Qendrat ditore,
shrbimet komunitare, ALO 116, etj); Eksperimentimi
dhe modelimi i ndrhyrjeve t drejtprdrejta me fmijt,
familjen, komunitetin t cilat m pas adoptohen nga
strukturat shtetrore si modele pozitive n ndihm
t fmijve ( si psh modeli i NjMF-s; Programe
parandalimi , t tilla si fushata t informimit publik,
sesione edukimi n shkolla, n komunitet etj.;
Programe advokimi pr t ndryshuar, prmirsuar
legjislacionit, politikat dhe shrbimet pr mbrojtjen e
fmijve ( konsultim pr ligjet, sesione dgjimore n
parlament, fushata advokimi etj); Studime, vlersime
dhe raporte alternative pr t njohur situatn e fmijve
dhe informuar politikbrsit dhe vendimarrsit.
Politikat e ndermarra nga Qeveria

Shqiptare
N vitet e fundit Qeveria Shqiptare ka zhvilluar disa
politika, reformat dhe institucione pr t trajtuar
problemet e reja sociale q erdhn me tranzicionin,
kryesisht n perspektivn e aderimit n Bashkimin
12 Raport Vleresimi :Strategjia Kombetare e Fmijeve dhe Plani
Veprimit 2005-2010, ,MPCSSHB-UNICEF, Tirane, Mars 2010
223
Evropian. N t vrtet, Marrveshja e StabilizimAsocimit, nnshkruar pr kt antarsim krkon

prputhje me kriteret n BE, duke prfshir edhe
standarde t larta lidhur me politikat sociale t
tilla si prfshirja sociale dhe mbrojtjes sociale. Kjo
dshmohet prmes nj numri reformash q kan
drejtuar t gjitha sektort e ekonomis si dhe t
shrbimeve baz t tilla si shndetsia, arsimi dhe
kujdesi social, t sigurimit dhe sistemeve t tjera t
mbrojtjes 1.
e varfris dhe prjashtimit social, krcnime

q mbeten edhe pas rritjes ekonomike, dhe m
konkretisht i referohet fmijve n rrezik pr tu
prekur nga dhuna, abuzimi dhe neglizhimi, fmijve
rom dhe atyre me aftsi t kufizuara. Ka pr qllim
zhvillimin e politikave t integruara dhe nj strukture
institucionale pr fmijt n rrezik, pr t siguruar
ndrhyrje te hershme n t mir t zhvillimit t
fmijve dhe mbrojtjen e tyre nga t gjitha format e
dhuns, abuzimit dhe shfrytzimit.
Strategjia Kombtare pr Zhvillim dhe Integrim

(2008-2013) paraqet vizionin e Shqipris nga
kjo perspektiv e integrimit n BE dhe prcakton
prioritetet dhe objektivat, duke iu referuar edhe
strategjive t tjera sektoriale pr zhvillimin e
shrbimeve sociale dhe sistemeve t mirqenies
sociale. Megjithat, sistemi i mbrojtjes sociale
sht ende n zhvillim dhe shum sfida mbeten
pr tu zgjidhur n mnyr q nevojat e vecanta t
grupeve t margjinalizuara n veanti fmijt, dhe t
rrezikuara t marrin prgjigje.
Modeli i NjMF sht e bazuar n Strategjin

Kombtare pr t Drejtat e Fmijs, VKM 368,
date 31.05.2005 dhe Planin e Veprimit t VKM
nr. 487, dat 30.6.2005. Ajo parashikon krijimin e
strukturave n departamentin e shrbimeve sociale
n nivel rajonal ose lokal (komuna dhe bashki), t
cilat duhet t ken pr mbrojtjen e fmijve nj
nga prioritetet e tyre. Pr zbatimin e Strategjis
nj rol t rndsishm kan organet e pushtetit
lokal,t cilt do t hapin zyra t specializuara pr
mbrojtjen e fmijve. Prve ksaj, Strategjia ka
prioritet decentralizimin e shrbimeve sociale dhe
institucionalizimin e marrdhnieve me OJF-t si
ofrues t shrbimeve sociale. Strategjia gjithashtu
krkon t transformoj gradualisht shrbimet
rezidenciale n shrbime n lvizje dhe t bazuara
n komunitet, duke garantuar nj cilsi minimale t
shrbimeve sociale n prputhje me standardet.
Mbrojtja sociale ne Shqiperi deri n vitet e fundit sht

lidhur kryesisht me skemat e asistencs ekonomike
dhe statusin e t punsuarit (Ligji pr Asistencn dhe
Ndihmn ekonomike nuk prfshin fmijt, viktima t
dhuns, abuzimit dhe neglizhimit, si kategori pr t
prfituar nga asistenca ekonomike2).
Strategjia e re pr Mbrojtjen Sociale dhe Plani
i Veprimit (2008-2013) (VKM nr 80, dat
28.01.2008), ka vne themelet pr nj politik
reformimi t sistemit t pagesave dhe shrbimeve
shoqrore, jo vetm pr grupet n nevoj, por pr
gjith shoqrin. Kjo strategji synon mbrojtjen e
fmijve q jetojn n varfri absolute, ata q jetojn
n komunitete t privuara, fshatra t largt dhe n
skajet e qyteteve t mdha, Rom dhe Egjiptian,
fmijt pa kujdes prindror, fmijt me aftsi t
kufizuara, fmijt trafikuar dhe ata q punojn n
rrug, objektivat e s cils do t ndikoj n zbatimin
e t drejtave t fmijve nn Konventn e t Drejtave
t Fmijve.3
Strategjia pr Prfshirjen Sociale (2007-2013)
(VKM nr. 218, dat 2008/03/02, dhe VKM me
ndryshimet. 1104, dat 30.07.2008). sht nj
dokument ndr-sektorial dhe fokusohen n uljen
224
Strategjia Kombtare kundr Trafikimit t Qenieve

Njerzore, n veanti pjesa pr fmijt, iu jep nj rol
t posam Njsive pr Mbrojtjen e Fmijve dhe
prmend qasjen multi-disiplinare t menaxhimit t
shtjeve si vendimtare n mbrojtjen e fmijve
Kto dokumente dhe strategji t rndsishme politike
jan prpjekje pozitive pr krijimin e dispozitave t
veant pr tu ardhur n ndihm fmijve t cilt
jan veanrisht t rrezikuar dhe t prjashtuar
dhe parashikojn masa t tilla si prfshirja e
fmijve pa prkujdesje prindrore, fmijve me
aftsi t kufizuara, fmijve t viktima t trafikimit
dhe gjithashtu duke i br dispozita t veanta
pr tu ardhur n ndihm. Ato pranojn q familjet
q rrisin fmij kan nevoj pr mbshtetje pr t
siguruar mir rritjen dhe mirqenien e fmijve. Si
dhe theksojn nevojn pr ndrhyrje sa m shpejt
t jet e mundur kur fmijt jan n rrezik, pr t

parandaluar dmtimet apo dmet.
Megjithat, ka edhe element t tjer ky pr nj
mbrojtje sociale q sht e ndjeshme ndaj nevojave
t fmijve. Kto element duhet t trajtojn
mnyrat sesi t evitohen pasojat dhe efektet e
rnda tek fmijt dhe sesi t ulen rreziqet sociale
dhe ekonomike q prekin direkt jetn e fmijve.
Gjithashtu, sht e nevojshme t shihet sesi kto
strategji i trajtojn llojet e cnimeve q jan t lidhura
me moshn dhe gjinin e fmijve prgjat ciklit t
jets. Nj aspekt tjetr q duhet marr parasysh
sht sesi mekanizmat dhe dinamikat brnda
familjes ndikojn fmijt, duke i dhn rndsi t
veant balancimit t pushteteve ndrmjet burrave
dhe grave n familje dhe n komunitetin e gjer. M
tej akoma, ato duhet t prfshijn zrin e fmijve
dhe opinionin e fmijve, t rinjve dhe kujdestarve
t tyre n kuptimin dhe hartimin e programeve dhe
sistemeve t mbrojtjes sociale.
Pavarsisht modelit q prdoret, qllimi i sistemit t
mbrojtjes s fmijve duhet t ket pr qllim:
a. T parandaloj abuzimin, neglizhimin dhe
shfrytzimin prmes identifikimit t hershm t
popullatave, familjeve dhe fmijve t rrezikuar
nga abuzimi apo shfrytzimi dhe t promovojn
mirqenien;
b. Ti prgjigjet fmijve q kan vuajtur nga abuzimi

dhe shfrytzimi duke garantuar nj shrim dhe
riintegrim t prshtatshm.
Konceptet sociale kombtare pr mbrojtjen sociale
formohen nga:
Konstrukti shoqror i fmijris dhe abuzimit
Pikpamjet politike pr ndrhyrjen e shtetit n
jetn e familjeve.
Dhe patjetr edhe nga zhvillimet dhe tendencat
ndrkombtare.
Ne konkluzion te ketij artikulli, shpreh bindjen
time se ne sistemin legjislativ te mbrojtjes se
fmijeve ka mekanizma ligjore te adaptuara
nga Qeveria Shqiptare, te cilat duhet t
bashkerendojne punen e tyre pr te patur
suskes ky sistem i mbrojtjes se te drejtave te
fmijeve.
Duke qene se ky sht nj proces afatgjate, ne
kt proces ka nevoj pr vullnet te forte politik dhe
bashkerendim te politikave ekzistuese.
Pr te patur sukes ne koordinimin dhe bashkerendimin
e ligjeve, strukturave, mekanizmave kerkohet me
shum llogaridhnie nga ana e qeverive pr t
prmbushur detyrat e tyre dhe pr pasoj edhe m
shum role dhe detyra pr aktort e tjer si OJF-t
apo shoqria civile n prgjithsi.
SOCIAL INCLUSION AND SOCIAL PROTECTION IN ALBANIA,- Institute for Contemporary Studies, European Commission
Directorate-General for Employment, Social Affairs and Equal Opportunities, 2008,
[Accessed 10 Octoner 2010} http://ec.europa.eu/employment_social/spsi
ALTERNATIVE REPORT ON THE RIGHTS OF CHILDREN IN ALBANIA, 2009; Childrens Alliance, Albania.
Westwater, G and Jovanovi, V, 2009 EVALUATION OF CHILD PROTECTION UNIT INTERVENTION ithin the framework of
welfare system reform and decentralization of social services in Albania, Albania.
225
FUQIZIMI I FMIJVE DHE ZHVILLIMI I

KAPACITETEVE MBROJTSE SI NJ
MODEL EFEKTIV PR IDENTIFKIMIN DHE
PARANDALIMIN E ABUZIMIT NDAJ FMIJVE
(Nj model i mbshtetur n evidenca nga praktika)
Autor: Enkelejda LOPARI MPS & Alketa LASKU
Terre des hommes Albania
Info@tdhalbania.org; enkelejda.lopari@tdhalbania.org
Pjesmarrja e fmijve do t thot q fmijt t

mos trajtohen si pasiv apo si nj grup i dobt dhe
vulnerabl, por do t thot q ata t rriten si fmij
aktiv, me kapacitete, mendime, q i kuptojn

shtjet e abuzimit dhe dhuns dhe kan gjith
kapacitetin pr t identifikuar hert n koh dhe
adresuar kto shtje n prputhje me moshn
dhe zhvillimin e tyre. Pjesmarrja efektive dhe e
dobishme e fmijve krkon q jo vetm fmijt t
fuqizohen n kt proces por njkohsisht edhe t
rriturit t fuqizohen n bashkveprimin me fmijt
prmes krijimit t nj mjedisi t sigurt dhe prmes
zbatimit t metodologjive me qendr fmijt dhe t
prshtatshme pr kapacitetin zhvillimor dhe moshn e
fmijs. Njkohsisht, pjesmarrja sht thelbsore
pr zhvillimin dhe mirqenien e fmijs, pasi stimulon
kapacitetet e brendshme riprtritse t fmijve
(ose ndryshe reziliencn e fmijve). Pjesmarrja
sht nj dialog pr t influencuar ndryshimin n
nivel individual, grupi dhe m gjer at shoqror.
Terre des hommes, nj organizat me fokus mbrojtjen

e fmijve ka ndrtuar nj praktik pozitive n drejtim
t zbatimit n praktik t t drejts s fmijve pr
pjesmarrje, prmes nj metodologjie t titulluar
Lvizje, Lojra dhe Sport. Kjo metodologji sht
zhvilluar dhe e testuar n Zvicr1 dhe e zbatuar
n disa shtete si Iran, Kolumbi, Rumani, Moldavi,

Shqipri dhe Sri Lanka. N Shqipri sht zbatuar
me grupe vulnerabl fmijsh, si fmijt e abuzuar
ose n rrezik pr abuzim, fmijt n shtpit e
fmijs, fmijt e komunitetit Rom etj. Metodologjia
synon t promovoj pjesmarrjen e fmijve dhe
1 Metodologji e prdoruar n nj trajnim pasuniversitar: Lvizja, loja

dhe sporti n fushn sociale n Shkolln e mesme Federale pr
sporte n Macolin dhe e organizuar nga Anton Lehmann, Ursula

Weiss, Raoul Jaccard dhe Jean-Pierre Heiniger.
Fjalt ky : Metolodologjia LLS,kapacitet

mbrojts,kapacitet rezistues,pjesmarrje,mirqnie
psiko-sociale .
Ky punim synon t sjell nj reflektim t praktiks
prmes nj studimi t bazuar n evidenca nga
praktika sesi pjesmarrja e fmijve nuk sht
vetm nj e drejt e shkruar n Konventn e
Kombeve t Bashkuara pr t Drejtat e Fmijve,
por njkohsisht, zbatimi i ksaj t drejte n praktik
prmes metodologjive me qendr fmijn, nxit dhe
promovon zhvillimin e kapaciteteve t fmijve pr t
mbrojtur veten, dhe pr t parandaluar abuzimin dhe
format e ndryshme t tij.
226
t t rriturve, si dhe t krijoj nj mjedis t sigurt

bashkveprimi ku fmijt t zhvillojn kapacitetet
e tyre t brendshme riprtritse dhe kapacitetet
mbrojtse.
Si rezultat, fmijt jan m t prgatitur dhe m
t informuar n lidhje me shtjet e abuzimit, t t
drejtave, si dhe fitojn aftsi pr ti identifikuar dhe
adresuar hert n koh, duke parandaluar abuzimin
ndaj tyre ose bashkmoshatarve.
Ndikimi i programit t prdorur sht vlersuar
prmes nj metode t kombinuar sasiore dhe
cilsore duke krahasuar nj grup eksperimental me
nj grup kontrolli. Punimi do t prezantoj evidencat
e ktij studimi dhe njkohsisht do t synoj t sjell
rekomandimet e nxjerra si nj model i mbshtetur n
evidenca t provuara dhe q mund t zbatohet me
grupe t tjera fmijs n rrezik.
Hyrje
N shoqrin ton vihet re nj numr gjithnj e
n rritje i fmijve q jan viktima t formave t
ndryshme t abuzimit, megjith masat dhe programet
q po ndrmerren nga strukturat shtetrore, t tilla
si miratimi i Ligjit pr Mbrojtjen e t Drejtave t
Fmijve, ngritja e Njsive pr t Drejtat e Fmijve
dhe Njsive pr Mbrojtjen e Fmijve .Gjithashtu
edhe programet e ndryshme t organizatave jo
fitimprurse t cilat synojn t forcojn ndrhyrjet
n drejtim t mbrojtjes dhe promovimit t t drejtave
t fmijve. Njkohsisht duhet theksuar se
ndrtimi dhe funksionimi i ktyre mekanizmave ka
rritur ndjeshm vmendjen e institucioneve dhe t
shoqris n drejtim t identifkimit dhe t adresimit
t rasteve t dhuns ndaj fmijve.
Fmijt ndryshojn nga t rriturit n radh t par
sepse jan m t brisht, m t prekshm ndaj
faktorve t rrezikut sesa t rriturit. Njkohsisht,
studiuesit bien dakort se fmijt nuk jan thjesht
t brisht dhe vulnerabl, ata jan individ me
shum potenciale dhe kapacitete t cilat duhet t
stimulohen sa m shum nga familja, shkolla dhe
komuniteti i gjer. Ky stimulim fillon q n momentin
kur fmija prfshihet aktivisht n aktivitetet q
ndikojn drejtprdrejt n zhvillimin e fmijs.
Prandaj sht shum e rndsishme q t ket m

shum prpjekje pr fuqizimin e fmijve n mnyr
q vet fmijt t jen n gjendje t identifkojn
dhe raportojn dhunn tek vetja dhe moshatart e
tyre. Pjesmarrja e fmijve sht nj e drejt e
sanksionuar n Konventn Ndrkombtare t t
Drejtave t Fmijve si dhe n legjislacionin shqiptar.
N vecanti neni 12 dhe nene t tjera, shprehen
se do fmij apo i ri ka t drejtn t shpreh
pikpamjet e tij/saj dhe t dgjohet n vendimet
q i prekin ata, prfshir procedurat administrative
dhe ligjore n prputhje me moshn dhe pjekurin e
tyre( KNDF,1992). Pjesmarrja e fmijve lidhet
ngushtsisht me fuqizimin e kapaciteteve t tyre
pr tu informuar, konsultuar dhe marr pjes n
vendimet q ndikojn jetn e tyre n prputhje me
moshn dhe kapacitetin e tyre zhvillimor.
Ndrsa n Ligjin pr Mbrojtjen e t Drejtave
t Fmijs n Shqipri( Ligj nr.10 347, 2010) i
miratuar nga Parlamenti i Shqipris, n Nenin 11,
15 prcakton t drejtn e fmijs pr tu shprehur
dhe prfshir n vendimet q ndikojn jetn dhe
mirqnien e tij/saj.
Neni 11, prcakton t drejtn e shprehjes n pikat:
Fmija ka t drejt t shpreh lirisht, individualisht
dhe kolektivisht pikpamjet dhe mendimin e
tij, pr do shtje q ka t bj me t, duke i
vlersuar ato n prputhje me moshn e pjekurin
e tij.
Fmija ka t drejt t dgjohet n do procedur
gjyqsore ose administrative, q ka t bj me
t, drejtprdrejt, ose nprmjet prfaqsuesit
t tij ligjor dhe n pranin e detyrueshme t
psikologut, n prputhje me legjislacionin n fuqi.
Neni 15, prcakton t drejtn pr t marr
informacion si m posht:
Fmija ka t drejt t krkoj ose t marr
do lloj informacioni n lidhje me mirqenien,
edukimin dhe zhvillimin e tij fizik dhe psikologjik.
Fmijt duhet t ken akses n t gjith regjistrat
ku mbahen t dhna pr ta .
Nj ndr kapacitetet e rndsishme pr t pasur nj
zhvillim t shndetshm sht kapaciteti riprtrits
edhe mbrojts. Zhvillimi i ktyre kapaciteteve e
227
shoqruar me ndrgjegjsimin pr t drejtat dhe n

vecanti pr t drejtn pr mbrojtje, ndikon drejtprdrejt
n fuqizimin e fmijve pr t identifikuar dhunn
edhe raportuar at.
Kapacititeti riprterits ose resilienca n fushn e
psikologjis, prshkruan aftsin pr tu rikuperuar
dhe pr tu prshtatur pas nj tronditje ose nj
traumatizimi(Meuwly, 2011). Kapaciteti i reziliencs
ndikohet nga nj vetvlersim i shndetshm q i ka
rrnjt n atashimin ndaj nj baze t sigurt, q sht
nj person, i cili i jep foshnjs ndjenjn e mbrojtjes
dhe t komfortit, ose nj atashim emocional ndaj nj
objektivi ose nj projekti. Ai prforcon veten gjat
gjith jets, fal burimeve t brendshme dhe t
jashtme si dhe faktorve mbrojts (Meuwly,2011).
Kto burime vijn nga aftsit pr t krijuar lidhje
q ka nj person me mjedisin e tij t ngusht apo
t gjer, nga aktivitetet e prditshme (ndjenjat e
aftsis) dhe nga kuptimi q i jepet jets n lidhje
me familjen, komunitetin, dhe kulturn fetare, si dhe
vlerat q transmetohen (Glover,2009).
228
N mnyr q t nxitet zhvillimi i kapaciteteve

riprtritse dhe mbrojtse sht zbatuar programi
Lvizje,Lojra dhe Sport ( LLS) i cili sht nj model
q synon t prfshij fmijt n mnyr trsore
(n nivel fizik, emocional, dhe mendor).Njkohsisht
sht nj metod e bazuar n msimin prmes
prvojs dhe me nj prqasje t fokusuar tek
pjesmarrja aktive n ndarjen e prvojs dhe krijimit
t kuptimeve t ndryshme t ksaj prvoje( ndryshe
e njohur si feedback).Gjithashtu, duke kontribuar
n mbrojtjen e fmijve nprmjet modifikimit t
qndrimeve t t rriturve q punojn me fmijt pr
nj pjesmarrje m t madhe si aktor t jets s
tyre. Gjithashtu aktiviteti sht lidhur me referimin
e rasteve tek punonjsi i Mbrojtjes s Fmijve,
pasi shte identifikuar si rast prgjat tij. N kt
mnyr realizohet dhe lidhja mes identifikimit fillestar
me referimin dhe m pas manaxhimin e rastit nga
ana e punonjsit t Mbrojtjes s Fmijve. N kt
kontekst ,nj studim i Stuart Lester edhe Wendy
Russell E drejta e fmijve pr t luajtur, tregon
se loja ndikon n zhvillimin e resiliencs dhe aftsive
vetmbrojtse
(Bernard van Leer Foundation,
2010). Loja krkon nj ndrlidhje t vazhdueshme,
leximin dhe diferencimi i qllimeve t t tjerve
duke prshtatur reagimin pr nj zhvillim trsor

t fmijve (Pellis, 2009). Pra n kt mnyr
loja jo vetm q i argton fmijt, por njkohsisht
shrben pr t prmirsuar situatn psiko sociale
t tyre, i ndrgjegjson pr veten, pr t drejtat,
pr t drejtn pr mbrojtje dhe ofron nj mundsi
pr ti lidhur drejtprdrejt fmijt me shrbimin pr
mbrojtjen e fmijve. Nga ana tjetr, ky model ofron
nj mundsi shum t mir q punonjsit e Mbrojtjes
s Fmijve dhe profesionistt e tjer q punojn
n kt fush t ken kontakt t drejtprdrejt me
fmijt n mjedisin jasht familjes duke kontribuar n
kt mnyr n forcimin e marrdhnieve t besimit.
Modeli i zbatuar n praktik

Metodologjia LLS bazohet tek teoria e zhvilluar nga
Kolb T msuarit prmes eksperiencs dhe
sht testuar n Zvicr.
Sipas ksaj teorie procesi i t msuarit kalon n
katr faza :1) aplikimi(prvoja aktive); 2) praktika
(prvoja konkrete); 3)analiza (vzhgimi reflektiv);
4.sinteza (konceptualizimi abstrakt) dhe ku t gjitha
jan t ndrlidhura me njra-tjetrn. Njkohsisht
programi ndrtoi nj strategji pr transferimin e
aftsive tek t rriturit ose animatort n 3 faza: 1)
Formsimi 2)Seancat individuale t vzhgimit 3)
Formsimi i trajnerve prmes trajnimit pr trajner.
Objektivi kryesor i programit sht prmirsimi i
mirqnies psiko-sociale t fmijve vulnerabl
nprmjet prmirsimit t cilsis s ndrhyrjes
me fmijt duke zhvilluar aftsit personale,
sociale, metodologjike dhe teknike t personave
q kujdesen pr fmijt,duke i formsuar pr t
prdorur lojrat dhe sportin si nj mjet psiko-social.
Gjithashtu edhe formsimi i trajnerve t rritur me
qllim transferimin e aftsive tek persona t tjer
dhe prdorimin e modelit t veprimit n punn
me fmijt. Duke u mbshtetur n kto element
programi LLS sht zbatuar n Europn Juglindore
(Shqipri,Moldavi,Rumani) nga viti 2008-2012.
N Shqipri jan trajnuar 18 trajner t grupit
baz dhe m pas rreth 260 profesionist si:punonjs
social, psikolog shkollor e klinik, student
t fushs s puns sociale, edukatore, msues,
punonjs komunitar, pedagog. Pjesmarrsit t

cilt u trajnuan si animator jan prfshir nga disa
qytete si n Tiran, Durrs, Elbasan, Pogradec,
Kor, Fier, Vlor, Sarand dhe Gjirokastr.
Synimi kryesor i trajnimit ishte forcimi i aftsive t
profesionistve q punojn me fmijt dhe paisja
me shprehi dhe metodologji t cilat ndikojn n
prmirsimin e mirqnies psiko-sociale t fmijve
vulnerabl. Trajnimi i profesionistve ndoqi filozofin
se procesi i t msuarit zhvillohet n nivel personal,
social dhe metodologjik.
N nivel personal tek profesionistt u vu re se si
rezultat i t msuarit prmes eksperiencs duke
marr pjes n aktivititet praktike, ato zhvilluan
m shum besim tek vetja, m shum empati,dhe
prmirsim t aftsive pr t drejtuar nj grup
fmijsh. Po ashtu, ky prmirsim u vu re nga rritja
e vetndrgjegjsimit mbi nevojat dhe burimet e tyre
si individ, duke u shndrruar n burime pr fmijt
me t cilt punojn.
N nivel social aftsi m t mira komunikuese me
kolegt dhe familjet dhe menaxhim m t mir t
stresit n ambjentet e puns.
N nivel metodologjik, pra n praktikn e puns
me fmijt metodologjia nxiti pozitivisht drejt nj
pedagogjie pjesmarrse ku fmija sht n qendr
t procesit, dgjohet aktivisht, empatizohet dhe merr
rndsi mendimi dhe pikpamja e shpehur.
Prdorimi i metodologjis s reflektimit dhe ndarjes
(ose e njohur ndryshe si feedback, nga ana e fmijs
dhe t rriturit ndryshon mnyrn e transmetimit t
njohurive dhe e vendos fmijn dhe t rriturin n nj
marrdhnie sigurie, besimi dhe t barabart pr t
ndar idet, ndjesit dhe mendimet. Nj aspekti i
rndsishm sht edhe prdorimi m i reduktuar
i gars gjat aktiviteteve t organizuara gj q
ndihmon n krijimin e nj atmosfere besimi midis
fmijve, bashkpunimi dhe respekti mes fmijve
me njri tjetrin dhe fmijve dhe t rriturve.
Nga organizimi i aktiviteteve psiko-sociale n baz
javore kan prfituar 2500 fmij midis tyre,
fmij nga komuniteti Rom, fmij n prkujdesje
institucionale, fmij n situat rruge, t cilt kan
zhvilluar aftsit e tyre si prforcimin e empatis
dhe mbshtetjes. U vu re se gjat dhe pas programit

ata krijojn m lehtsisht marrdhnie, jan m t
hapur dhe komunikojn m mir, shprehin m qart
mendimet dhe ndjenjat e tyre.Githashtu, aspekte t
tjera t ndikuara pozitivisht jan ulja e agresivitetit
dhe sjelljeve t dhunshme, nxitja e bashkpunimit, si
rrjedhoj dhe rritje e besimit tek vetvetja si dhe nj
ndjenj vet-prmbushje.
Aktiviteti ka influencuar sigurin n vetvete si dhe
mundsin pr tu shprehur lirshm.Ndrkoh q n
nivel personal, kan zhvilluar m shum prgjegjsi
dhe ndjenj pavarsie si rezultat i prdorimit t
prqasjes gjithprfshirse ku secili ndrmerr nj rol.
Ndrsa n nivel social, sht vn re prmirsimi
i atashimit me t rriturit si rrjedhoj e ndryshimit t
perceptimit si rezultat i aktiviteteve dhe prmirsim i
aftsive t dgjimit aktiv.
Vlersimi i ndikimit t programit tek fmijt

Vlersimi i ndikimit dhe i efektivitetit t ksaj
metodologjie tek fmijt dhe t rriturit u realizua
prmes nj studimi. Studimi u prqndrua n disa
fusha: 1) vlersimin e prmirsimit t mirqnies
psiko-sociale, 2) mirqnien subjektive 3) vetvlersimin dhe sjelljet jo-funksionale, 4) aftsit
sociale, 5) perceptimin pr aktivitetet dhe 6)
perceptimin pr animatorin.Studimi u zhvillua n
dy faza:1) krijimi i nj pikture t prgjithshme mbi
mirqnien psiko-sociale t fmijve para zbatimit
t programit, 2) vlersimi i ndikimit t programit tek
mirqnia psiko-sociale e fmijve pas zbatimit t
programit.
Pr qllimin e studimit u zgjodhn 2 grupe fmijsh
:1) grupi eksperimental (fmij t cilt morn pjes
n program nprmjet aktiviteteve t organizuara)
dhe grupi i kontrollit (fmij t cilit nuk ishin pjes
e programit).Pr secilin grup t fmijve q morn
pjes n studim sht marr autorizimi i prindrve
dhe fmijt jan informuar paraprakisht pr qllimin
e studimit, prmbajtjen dhe jan ftuar t marrin pjes
vullnetarisht.
Fmijt e grupit eksperimental jan fmij vulnerabl
nga komuniteti Rom, fmijt n institucionet e
prkujdesit social, fmij q vijn nga familje me
229
probleme socio-ekonomike.Grupi eksperimental

prbehet nga 130 fmij me t cilt jan organizuar
aktivitete psiko-sociale nga profesionistt e trajnuar
nga programi. Nga i gjith grupi jan: 46.1% djem
dhe 53.3%vajza. Fmijt i prkasin kryesisht
grupmoshs 7 dhe 14 vjec. Gjithashtu nga grupi
i kontrollit u intervistuan 60 fmij me t cilt
punonin profesionist t cilt nuk ishin trajnuar nga
programi, n mnyr q t krahasoheshin rezultatet
e tyre me ato t fmijve t grupit eksperimental.
Instrumentat e prdorur pr vlersimin e ndikimit t
programit jan : pyetsori i bazuar n instrumente t
standartizuara t matjes s treguesve t mirqnies
psiko-sociale tek fmijt dhe intervista e strukturuar.
Vlersimi i ndikimit t programit tek fmijt u
kategorizua n 3 fusha: 1)mirqnia psiko-sociale e
fmijve 2) perceptimi i fmijve pr aktivitetet n t
cilat kishin marr pjes 3)perceptimi i fmijve pr
profesionistt q punonin me ta.
N fushn e par, vlersohen variabla si mirqnia
psiko-sociale e fmijve mirqnia subjektive,
vet-vlersimi dhe respekti pr veten, treguesit e
shndetit mendor dhe aftsit sociale t fmijve.
Ndrsa n lidhje me marrdhnien midis profesionistve

dhe fmijve u vu re prmirsim i atashimit duke i
par profesionistt si baza t sigurta si rezultat i nj
perceptimi t favorshm ndaj tyre. Prsa i prket
bashkveprimit me t tjert u vu nj reduktim i sjelljeve
jo-funksionale si dhuna ndaj moshatarve dhe shfaqjes
s sjelljeve agresive si rezultat i nxitjes s bashkpunimit
prgjat lojrave.Nj gjetje tjetr e rndsishme sht
edhe reduktim i sjelljeve diskriminuese ndaj t tjerve
duke promovar jo-diskriminimin gjat lojrave dhe gjith
prfshirjen e fmijve pavarsisht nga mosha,raca apo
prejardhja.Pr ta ilustruar m qart njri nga fmijt
u shpreh gjat nj aktiviteti psiko-socialTani ia jap
dorn Ans kur vrapojm gjat lojs se n fillim e kisha
problem se ajo e kishte dorn e zez, por m pas e
kuptova q ajo mundohej shum t m ndihmonte kur
nuk ecja dot dhe kjo m plqeu shum.
rritje t vet-besimit dhe ndjenjs s prgjegjsis

duke e ndjer veten m pjesmarrs.
Gjetjet kryesore nga grupi i kontrollit jan: rnie t

treguesve t mirqnies psiko-sociale,kjo u vu re
tek reduktimi i numrit t personave q prbnin
rrethin social t fmijve (nga 7 persona kaloi n 4).
Gjithashtu u vu re nj ulje e vet-vlersimit si edhe
t mirqnies subjektive t fmijve si rezultat i mos
dhnies s prgjegjsive dhe roleve gjat lojrave nga
animatori. Duke sjell n kt mnyr rritje t ndjenjs
s prjashtimit dhe rritje t sjelljeve jo-funksionale t
shoqruar me dhun ndaj moshatarve gjat zhvillimit
t lojrave.Nj gjetje tjetr e rndsishme q u vu re
sht fakti q profesionistt q punojn me ta nuk
shihen si baz e sigurt nga fmijt,si rrjedhoj fmjt
nuk mendojn q t flasin me ta kur kan nj problem
apo vshtirsi, por zgjedhin t flasin me shokt ose
shoqet apo familjen.Ndrkoh q fmijt e grupit
eksperimental,zgjedhin animatorin q punon me ta
si personin e par me t cilin diskutojn kur kan nj
problem apo vshtirsi. Ky ndryshim mund t lidhet me
marrdhnien e krijuar midis profesionistit t trajnuar
nga programi, i cili perceptohet nga fmijt si nj baz e
sigurt q mund ti ndihmoj n zgjidhjen e problemeve
apo vshtirsive.
rritje e empatis dhe mbshtetjes t bashkmoshatarve dhe
N kt kontekst sht e rndsishme q t

theksohet se fmijt ndihen t sigurt n nj ambient
N fushn e dyt,vlersohet perceptimi i fmijve pr

aktivitetet se sa pjesmarrs jan ndjer duke dhn
mendimet e tyre dhe sa jan vendosur ato n praktik.
Ndrsa fusha e tret , vlerson perceptimet e
fmijve pr profesionistt t cilt lehtsojn
aktivitetet duke vlersuar sa t sigurt ndihen fmijt
pran profesionistve(baz e sigurt) dhe se sa
profesionistt i kan dhn prgjegjsi fmijve
gjat aktiviteteve. Pas analizs s t dhnave nga
krahasimi i rezultateve midis grupit eksperimental
dhe grupit t kontrollit, gjetjet e studimit u ndan me
profesionsitt e prfshir n studim.
Gjetjet kryesore nga vlersimi i zbatimit t programit
me grupin eksperimental jan:
prmirsim t dukshm
mirqnies psiko-sociale;
230
integrim m i mir n grupet e tyre n shkoll

dhe komunitet si rrjedhoj e prmirsimit t
komunikimit.
treguesve
ku mund t flasin dhe identifikojn abuzimin q

u ka ndodhur dhe ta raportojn at edhe si rezultat
i realizimit t lojrave t ndrlidhura me konceptet
e mbrojtjes s fmijve. Pikrisht pr ta ilustruar
kt,nj kujdestare n nj shtpi fmije ndrsa
po realizonte lojn Treni i verbr, n momentin e
ndarjes s ndjesive(feedbackut) njri nga fmijt u
shpreh N fund t detit shoh nj mace t zez q
m grvisht dhe e kam shum frik. Kujdestarja ia
referon rastin punonjses sociale dhe nga biseda

q ajo zhvilloi m fmijn rezultoi se macja e zez
simbolizonte t atin i cili e kishte rrahur dhe q ai
e kishte shum frik.N kt mnyr lojrat psikosociale ndihmojn n identifikimin e rasteve t
fmijve viktima t dhuns duke krijuar nj mjedis
t sigurt q lehtson komunikimin dhe i fuqizon
kapacitetet e tyre .
Konkluzione
N mnyr q t krijojm dhe fuqizojm nj kultur parandalimi ndaj dhuns sht e kshillueshme q
t investojm n fuqizimin e fmijve nprmjet programeve q zbatohen dhe hapave q ndrmerren pr
mbrojtjen e fmijve.
Fuqizimi i fmijve nnkupton aftsimin e tyre q ta njohin dhunn dhe ta parandalojn at duke u drejtuar
pran strukturave prkatse pr mbrojtjen e tyre. Mirpo fuqizimi i tyre mund t arrihet nprmjet zbatimit t
programeve q synojn t zhvillojn fmijn n mnyr trsore pr t prmirsuar mirqnien e tyre psikosociale.Ashtu sic sht edhe program LLS i cili ka si objektiv q t fuqizoj fmijt n nivel kognitiv, psikosocial dhe fizik duke ndikuar n forcimin e kapaciteteve t tyre mbrojtse ndaj abuzimit dhe kapaciteteve
riprtritse duke i br fmijt pjesmarrs npmjet zhvillimit t prgjegjsis.
Kshtu nga zbatimi i programeve me fokus forcimin e kapaciteteve mbrojtse dhe me n qndr fuqizimin e
fmijve vihet re: prmirsimi i treguesve t mirqnies psiko-sociale tek fmijt; ndikimi n zhvillimin trsor
t fmijs; forcimi i kapaciteteteve mbrojtse dhe riprtrtitse t fmijve n prballje me dhunn; krijimi
i praktikave pjesmarrse pr fmijt si aktivitetet psiko-sociale; prmirsimi i dukshm i marrdhnies
midis fmijve dhe profesionistve q kujdesen pr ta; lehtsimi i klims s puns mes profesionistve dhe
fmijve.
Rekomandime
N mnyr q t kontribohet n parandalimin e dhuns dhe mbrojtjen e fmijv sht e rndsishme q t
modifikohen qndrimet e t rriturve q kujdesen pr fmijt pr nj pjesmarrrje t fmijve si aktor t jets
s tyre. Gjithashtu sht po aq e rndsishme t forcohen aftsit e brendshme dhe mekanizmat prballs
si: vet-vlersimi, kapaciteti riprtrits (resilienca) dhe vet-mbrojtja. Gjithashtu sugjerohet t prdoren lojrat
edhe feedbacku n manaxhimin e rastit pr identifikimin e fmijve viktima t mundshme t dhuns duke
siguruar mbrojtjen e fmijve n rrezik. Si rezultat promovohet nj mirqnie universale nprmjet treguesve
si , siguria, shndeti, ushqimi, respekti, prgjegjsia dhe prfshirja. Duke zbatuar programe q synojn
fuqizimin e fmijve duke fuqizuar kapacitetet e tyre mbrojtse dhe riprtritse do mund t fuqizohen
fmijt t identifikojn hert n koh, referojn dhe parandalojn dhunn ndaj tyre dhe bashkmoshatarve.
Fuqizimi i fmijve, ka si rrjedhoj fuqizimin e sistemit t mbrojtjes s fmijve duke krijuar nj mjedis
t sigurt pr zhvillimin e tyre trsor dhe njohje t t drejtave t tyre, t t drejts pr mbrojtje si dhe
shrbimeve n shrbim t fmijve.
Bibliografia
Delaney,S (2003). Child participation: Theoretical Models. Unpublished. pg. 20-23.
Fletore Zyrtare e Republikes se Shqiperis. Botim i Qendrs s Publikimeve Zyrtare, pp. 8287-8299.
231
Glover,J (2009). Bouncing back resilience. pg. 4-6: Barnardos, 2009.

Goldstein,S et al(2006). Handbook of Resilience in Children. pg. 30-32.
Hart,R (1997). Childrens Participation: The theory and practice of involving young citizens in community development
and environmental care: Earthscan London, 1997
Meuwly,M. (2011). Working with children and their environment:Manual of psychosocial skills. Pg.
23-32:Terre des hommes, 2011
Malkin,J (2005). Empowering Children: Book To: Looking for a Better World. 2005. Rep.Shqipris, R. e.
(2010, dhjetor).
232
LEGJISLACIONI DHE FAMILJA SI MJETE

T DOMOSDOSHME PR MBROJTJEN E
FMIJVE N SHQIPRI.
Luis BEKTESHI
Departamenti i Shkencave t Komunikimit; Universiteti Hna e Plot Bedr
luisi.bekteshi@gmail.com
Hyrje
Shqipria si do vend tjetr q ka qen nn regjimin
komunist, vazhdon t jet n nj proces tranzicioni,
i cili prfshin politikn, ekonomin, ligjet, etj. Pr
kt arsye dhe vet zbatimi i ligjeve n Shqipri
pr arsye t ndryshme nuk sht n t njjtin nivel
me vendet e zhvilluara. Shum autor t ndryshm
dhe organizata jo-qeveritare kan shkruar rreth
Shqipris dhe problemeve t shumta q ka pr
shtjen e t drejtave t njeriut. Nga kto t drejta
do t fokusohem n nj grup specifik. Ky grup jan
fmijt t cilt nga nj an e kan shum t vshtire
t vetmbrohen dhe nga ana tjetr e kan edhe m
t vshtir t flasin pr problemet e tyre.
Fmijt n Shqipri dhe kudo jan pjesa m
delikate e shoqris dhe gjithashtu n t njjtn
koh prbjn t ardhmen e shoqris ku jetojn.
Pr kt arsye n qoft se ne nuk do t kujdesemi
pr ta, ather rrezikojm q e ardhmja e shoqris
son t jet n rrezik pasi fmijt nuk bjn thjesht
pjes e familjes s tyre por ata bjn pjese edhe n
shoqrin q ato jetojn ose do t jetojn. Prandaj
t drejtat e fmijve duhen t respektohen me
prioritet maksimal dhe ndalimi i abuzimi, dhunimit
dhe keqtrajtimit t tyre duhet ti vij fundi. Pr ta br
kt un kam zgjedhur dy faktort kryesor q pr
mendimin tim prmbajn zgjidhjen prfundimtar pr

kt problem. Kto dy faktor dhe prgjegjs n t
njjtn koh jan legjislacioni dhe familja. T dy kto
element do t analizohen n pjesn e mposhtme
t artikullit.
Legjislacioni shqiptar dhe mangsit e tij.

Legjislacioni shqiptar ka psuar ndryshime t
shumta, q pas rnies s komunizmit pr shkak
t mangsive q kishte n t. Nj pjes shum e
rndsishme e ktij legjislacioni sht edhe pjesa ku
prfshihen t drejtat e fmijve. Pavarsisht faktit
q shum ligje jan t huazuara ose adoptuara
nga institucione evropiane dhe botrore, ato kan
mangsi n prshtatjen dhe funksionimin e tyre n
Shqipri. Ambasadori Amerikan Aleksandr Arvizu
ka deklaruar se legjislacioni shqiptar ka mangsi
rreth shtjes problematike t dhuns n familje.
Ambasadori Arvizu deklaroi se ka mangsi n ligjet
shqiptare pr trajtimin e fenomenit t dhuns n
familje. Diplomati amerikan ka theksuar se ky sht
nj fenomen, t cilit shoqria duhet ti prgjigjet
n masn e duhur. Ai ka theksuar n gjith botn,
legjislacioni pr kt shtje pson reformime t
her pas hershme, gj q duhet t ndodh edhe
n Shqipri (TV Klan, Prill 2011, para.3) Pra ajo
233
q ne kuptojm nga ky citim sht fakti q ligjet

n Shqipri prve faktit q ato kan mangsi,
gjithashtu ato kan nj munges reformimi. Ky
faktor shum i rndsishm bn q ligji t ket
plasaritje si n zbatim ashtu edhe n prpilim. Pra
nuk sht e mjaftueshme q ne thjesht t huazojm
ligjet nga institucione evropiane dhe botrore, por
ne gjithashtu duhet edhe ti prpilojm n prshtatje
me realitetin Shqiptar. Ky nuk sht i vetmi faktor
shqetsues.
Gjat krkimit t shtjeve pr dhunn n familje
n Gjykatn e Shkalls s Par n internet m
rezultuan vetm 37 shtje q vazhdonin ti ishin
n gjykim n nj interval kohor nga data 1 Janar
2012 deri m datn 31 Dhjetor 2012. Gjat ksaj
periudhe 1 vjeare ishte nj shtje e cila ishte
shtyr 6 her (shtja me numr 1732 dhe t
pandehurin me iniciale z. S.K) dhe akoma nuk ishte
marr vendimi pr arsye nga m t ndryshmet si
ishin mosparaqitja e t pandehurit n gjyq, krkesa
e mbrojtjes pr tu prgatitur, krkes e prokuroris
pr t mbledhur faktet, etj. Por si ka mundsi q
nj shtje e till t shtyhet 6 her brnda 1 viti dhe
akoma mos t shpallet vendimi prfundimtar. Bazuar
n Kodin Penal t Republiks s Shqipris neni
130/a thuhet se: Rrahja, si dhe do vepr tjetr
dhune, ndaj personit q sht bashkshort, ishbashkshort, bashkjetues apo ish-bashkjetues,
gjini e afrt ose krushqi e afrt me autorin e veprs
penale, me pasoj cenimin e integritetit fizik, psikosocial dhe ekonomik t tij, dnohet me burgim gjer
n dy vjet. (Kodi Penal, Saksioni IX, neni 130/a).
Kjo do t thot q gjat nj viti ky i pandehur mund t
ushtroj dhun srish ndaj familjes s tij dhe ather
prgjegjsi kryesor nuk do t jet m i pandehuri,
por do t jet mosfunksionimi i ligjit dhe mangsit e
ligjit. N raste t tilla legjislacioni i cili duhet t mbroj
qytetart kthehet kundr tyre. Ky sht thjesht nj
shembull mes shum shembujsh t ndryshm.
N nj studim t kryer nga organizata CRIN (Child
Rights International Network) rreth Shqipris n
tetor t 2012 sht konstatuar se nj nga faktort
q bn q n Shqipri t ket ushtrim dhune ndaj t
miturve sht fakti se n Kodin Penal nuk theksohet
ashtu si duhet dnimi n rast ushtrimi t dhuns
234
dhe nuk i mbron fmijt q jan viktima t dhuns.

N kto observime t bra u arrit n prfundimin
se: Dispoziat e Kodit Penal q kan t bjn me
dhunn nuk e prcaktojn si duhet dhunn dhe nuk
i mbrojn fmijt nga dhuna e ushtruar ndaj tyre,
sidomos ndaj dhuns psikologjike dhe emocionale,
dhe se nenet 124 dhe 125 t Kodit Penal prmban
nj prkufizim t ngusht pr neglizhimin e fmijve,
q ka t bj thjesht me sigurimin e mjetet e jetss
(UN committe on the Rights of the Child, Tetor
2012). Kjo na on n prfundimin se legjislacioni
shqiptar ka mangsi pr sa i prket mbrojtjes s
fmijve nga dhuna dhe qeveria shqiptare ka akoma
shum pun pr t br q t mund ti garantoj
fmijve shqiptar nj t ardhme ku dhuna nuk bn
pjes.
Familja; dhunimi fizik dhe psikologjik i

fmijve
Familja sht kontakti i par q fmijt kan q n
astin q ato lindin. Prandaj institucioni i familjes
sht themelor dhe jetik pr edukimin, rritjen dhe
formimin e karakterit t fmijve. Fatkeqsisht n
Shqipri, dhuna n familje sht mjaft e prhapur
dhe prbn nj problem shum t madh pr
shoqrin shqiptare. Dhuna n familje sht e
formave t ndryshme por ajo q un do t fokusohem
m shum sht dhuna fizike dhe ajo psikologjike.
Me dhun fizike kuptojm prdorimin e qllimshm
t forcs fizike q t shkaktojm vdekje, paaftsim
fizik, plagosje, ose dmtim (CDC, 20 Shtator 2010,
para.3). N kt form dhune mund t prfshijm
shuplakat, shtyrjet me forc, goditjet me grushta, etj.
Ndrsa dhuna psikologjike/emocionale kuptojm
trauma t viktims t cilat jan shkaktuara nga aktet
e kryera, krcnimet, ose taktika shtrnguese ndaj
viktims (CDC, 20 Shtator 2010, para.3). Kjo form
dhun sht nga m t ndryshmet. Mund t kryhet
nprmjet krcnimeve, t brtiturave, ofendimeve,
etj. T dyja kto lloje dhune kan nj ndikim t madh
negativ n formimin psikologjik t fmijve.
N nj artikull t botuar online n gazetn Mapo me
titull Studimi, 52% e fmijve t ekspozuar nga
dhuna thuhej se: M shum se gjysma e fmijve
n vendin ton jan ekspozuar ndaj sjelljeve t
dhunshme n shkoll dhe n shtpi. Sipas Qendrs

pr Mbrojtjen e t Drejtave t Fmijve n Shqipri
(CRCA/DCI Shqipri), keqtrajtimi fizik dhe psikologjik
i fmijve n shkoll dhe n familje vazhdon t mbetet
ndr shkeljet kryesore t t drejtave t fmijve n
Shqipri, pr shkak t numrit t lart t fmijve t
prekur nga dhuna (Mapo, 1 Qershor 2012). Kto
tregojn se dhuna n familje dhe sidomos ndaj
fmijve vazhdon t prbj nj ndr problematikat
kryesore n shoqrin shqiptare. Gjithashtu duke u
bazuar dhe n observimet dhe intervistat anonime me
student n qytetin e Tiran, arrita n prfundimin
se dhuna ushtrohet brnda ambientit t familjes dhe
jo n publik. M par kishte raste t ndryshme kur
prindrit (ose njri nga prindrit) do t godiste me
shuplak ose forma t tjera t ushtrimit t dhuns
fizike, ose psikologjike ndaj fmijs s tij/saj teksa
ecte n rrug. Nj fenomen i till n ditt e sotme
vrehet m pak krahasuar me vitet e mparshme.
Kjo tregon nga nj an q shoqria shqiptare ka
filluar t ndryshoj prsa i prket ushtrimit t dhuns
ndaj fmijve, t paktn n publik, por ama ka
akoma nevoj q t ndryshoj n lidhje me dhunn
ndaj fmijve q ushtrohet n shtpi.
Vendi ku fmijt jan m t prekur nga dhuna sht
shtpia dhe shkolla. Sipas UNICEF-it, nj nga dy
fmij shqiptar sht viktim e dhuns fizike ndaj
tyre n shtpi dhe nj nga tre n shkoll. UNICEF
gjithashtu raporton se 13.3% e fmijve q shkojn
n shkoll jan viktima t dhuns seksuale. Dhuna
fizike dhe psikologjike vazhdon t jet nj mnyr
edukimi dhe disiplinimi pr fmijt n Shqipri
(Alertnet, 9 Nntor 2010, para.3). Duke u bazuar n
kto t dhna arrijm n prfundimin se n Shqipri
dhuna nuk ndodh thjesht pr shkak t varfris apo
papunsis, etj. M tepr shikohet si nj mnyr
edukimi dhe disiplinimi, dhe pr kt arsye pjesa
m e madhe e dhuns ushtrohet n shtpi, ose n

ambientet e shkolls.
sht e rndsishme t theksoj se vetm pse n
Shqipri dhuna vazhdon t prdoret si mjet edukues,
nuk do t thot q sht e justifikuar. Abuzimi fizik
dhe psikologjik i fmijve duhet t q po bjn
ndaj fmijve dhe shoqris shqiptare. Fmijt q
jan fizikisht agresiv kan tendencn t ken pasur
prindr q i kan ndshkuar fizikisht dhe i kan
disiplinuar nprmjet prdorimit t dhuns fizike,
psikologjike, ose t dyja bashk. Pra arrijm n
prfundimin se arsyet pse t rinjt shqiptar kan
nj sjellje t dhunshme, vjen si pasoj e dhuns
q ushtrohet ndaj tyre n ambientet e familjes dhe
shkolls. Kjo do t thot se krimet e kryera nga t
rinjt shqiptar vijn si pasoj e faktit se ato mund t
jen disiplinuar me an t dhuns psikologjike apo
asaj fizike. Kjo bn q kta fmij t gjejn zgjidhje
problemeve t tyre me an t dhuns, pasi ky sht
shembulli q i sht dhn atyre.
N nj sondazh t br nga INSTAT n Shqipri
pr ushtrimin e dhuns n familje thuhej se: Nga
991 fmijt e anketuar, 57,7% raportuan se ishin
rrahur fizikisht nga nj antar i familjes. Tabela 5.1
tregon se 56,8% raportuan se nj antar i familjes
i ka goditur, i ka gjuajtur me grusht ose me shkelm.
Prve ksaj, 12,8% e fmijve raportuan se dikush
n familjen e tyre i ka goditur me objekte dhe 0,4%
raportuan se ishin djegur me cigare ose nj objekt
tjetr t nxeht. Vetm katr fmij raportuan se
ishin krcnuar me arm ose thik nga nj antar i
familjes (Robin N. Haarr, 2009). Pra ne nuk mund
t presim se kto fmij t arrijn t gjejn zgjidhje
pr problemet e tyre n nj mnyr paqsore, kur e
vetmja mnyr q ato njohin sht dhuna e ushtruar
ndaj tyre.
Prfundime
S pari ajo q tregova nprmjet ktij artikulli sht fakti se pavarsisht ndryshimeve t shumta q jan br
legjislacionit shqiptar, akoma nuk sht arritur t sigurohet nj ambient i sigurt pr fmijt n Shqipri.
Si pam n disa raste ishin mangsit e ligjeve dhe n disa raste t tjera ishte moszbatimi i
ktyre ligjeve nga organet prkatse. Me rritjen e ashprsis s ligjeve dhe zbatimin n mnyr
korrekte t tyre, pa abuzime pr prfitime personale, do t krijohej nj mjedis m i qet dhe i
sigurt pr fmijt ku dhuna psikologjike dhe ajo fizike nuk bjn pjes.
235
S dyti sht familja e cila vazhdon t shikoj si mnyr edukimi dhunn psikologjike dhe at fizike. Kjo lloje
mnyre nuk duhet t zbatohet m, pasi pasojat jan shum negative dhe bn q ne vet t krijojm nj brez
q sheh dhunn si mnyrn m efikase pr t zgjidhur problemet e tyre. Ndrgjegjsimi i prindrve sht
nj ndr hapat kryesor n uljen e prdorimit t dhuns.
Referencat
236
1)
(2012, Qershor 01). Studimi, 52% e fmijve t ekspozuar nga dhuna. Gazeta Mapo. Shikuar n
Nntor 12, 2012, nga http://www.mapo.al/2012/06/01/studimi-52-e-fmijeve-te-ekspozuar-ngadhuna/.
2)
Darcissac, Marion. (2011, Korrik 01). Albania: Saying no to violence against children in the school
environment. Terre des Hommes. Shikuar n Nntor 13, 2012, nga http://tdh.ch/en/news/albaniasaying-no-to-violence-against-children-in-the-school-environment.
3)
UN Committee on the Rights of the Child. (2012, Tetor). ALBANIA: Persistent violations of childrens
rights. Child Rights International Network. Shikuar n Nntor 13, 2012, nga http://www.crin.org/
violence/search/closeup.asp?infoid=29592#F.
4)
(2010, Shtator 20). Intimate Partner Violence: Definitions. Centers for Disease Control and Prevention.
Shikuar n Nntor 14, 2012, nga http://www.cdc.gov/ViolencePrevention/intimatepartnerviolence/
definitions.html.
5)
Kodi Penal, R. Sh. Neni 124/b. (2011, Shtator). Shikuar n Nntor 12, 2012, nga http://www.
justice.gov.al/UserFiles/File/Legjislacioni_Brendshem_Web/KODI_PENAL.pdf.
6)
Kodi i Familjes, R. Sh. Neni 223 224. (2004, Shtator). Shikuar n Nntor 12, 2012, nga http://
www.minfin.gov.al/minfin/pub/3_3_2_kodi_familjes_1942_1.pdf.
7)
Haarr, Robin. N., Milika, Dhamo. (2009, Mars). Dhuna n Familje n Shqipri: Sondazh Kombtar me
Baz Popullat. Instituti i Statistikave (INSTAT) Shqipri, faqe 44 49. Shikuar n Nntor 12, 2012,
nga http://mdhamo.files.wordpress.com/2010/01/final-dv-survey-report-albanian.pdf.
8)
(2011, Prill). Arvizu: Dhuna n familje, ka boshllk n legjislacion. TV Klan. Shikuar n Nntor 11,
2012 nga http://www.tvklan.al/lajmi.php?id=16170.
9)
(2010, Nntor 09). New law to protect rights of children in Albania. AlertNet & Thomson Reuters
Foundation Service. Shikuar n Nntor 14, 2012 nga http://www.trust.org/alertnet/news/new-lawto-protect-rights-of-children-in-albania/.
EFEKTET PSIKOLOGJIKE, SOCIALE DHE

SJELLORE T VLLEZRVE DHE MOTRAVE
T FMIJVE ME SMUNDJE TERMINALE.
Matilda MEMAJ
Departamenti i Puns dhe Politiks Sociale
mmemaj@yahoo.com
Abstrakti
Megjidhse treguesit sygjerojn se smundja
terminale e nj fmije sht nj faktor stresues pr t
gjith familjen, disa studime rreth prshtatshmris
s familjarve me smundjen e fmijve, kan
vlersuar sesi vllezrit/motrat e fmijve t smur
i prgjigjen ktij stresi t veant n jet. Duke ju
referuar shum studimeve, rezulton se sht m
mir q pjesa e familjes si vllezrit dhe motrat e
fmijve me smundje terminale, t infomohen
rreth asaj se far po ndodh n familjen e tyre, t
prfshihen n proesin e informimit rreth shtrimit n
spital dhe trajtimit multidisiplinar t vllait/motrs me
smundje terminale.
Objektivat e ktij artikulli jan indetifikimi i efekteve
psikologjike, emocionale, sociale dhe sjellore q
vllezrit/motrat e fmijve me smundje terminale
shfaqin dhe rndsin e tyre. Ato mundet q t
prjetojn ndryshime t konsiderueshme n aspektin
psikologjik, emocional, social dhe sjellor. Ky artikull
do t zbuloj nse vllezrit/motrat e fmijve me
smundje terminale infomohen rreth smundjes
s vllait/motrs s tyre, kan nivele m t ulta t
ankthit t krahasuar me ato fmij t cilt nuk e
marrin kt informacion.
Metodologjia:
Ky
artikull
do
prfshij
informacione t hollsishme nga libra, revista,

studime prmbledhse, publikime dhe informacione
t bazuara n krkimet n internet, t cilat do t
kontribojn n zbulimin m n thellsi t ndryshimeve
sociale, psikologjike dhe emocionale q prjetojn
vllezrit dhe motrat e fmijve me smundje
terminale.
Fjalt kye: Psikologjike, emocionale, sjellore,
semundje, terminale.
Smundja terminale ndikon n mnyr t
jashtzakonshme tek fmija i smur por gjithashtu
edhe tek familjart e tyre. Smundja terminale
shpesh ka nj fillim akut, ka krkon dhe nj
ndryshim t menjhershm n strukturn e familjes
dhe n menaxhimin e krizave. Shum individ q
kan pasur m par eksperienca me familajart e
tyre me smundje terminale, jetojn srish me frikn
e prsritjes s smundjes edhe kur ato nuk jan
m prezent. Edhe pse normat e mbijetss nga
smundjet terminale jan rritur, ato vazhdojn t
jen fatale.
Prshtatshmria e antarve t famijes q kan nj
fmij me smundje terminale i referohet fleksibilitet
n rolet dhe prgjegjsit e ristrukturimit gjat
prballjes me krkesat e ndryshme t smundjes si
237
diagnoza dhe trajtimi i saj. Familjet q tentojn t jen

t ngurta mund t ket vshtirsi me ndryshimet,
sidomos ndryshimet e shpejta t krkuara gjat
diagnozs fillestare dhe prsritjes s krkess pr
ndihm.
ndryshimet dhe pasigurit e smundjes, trajtim,

dhe efekte ansore. Megjithat, familjet q jan tej
mase fleksibl mund t bhen m t organizuara
ose kaotike, dhe kan vshtirsi n respektimin e
regjineve apo rregullave t trajtimit.
Disa familje mund t bhen m t ngurta,

imponuese dhe m t strukturuara, n nj prpjekie
pr t mbajtur nn kontroll pr nj koh t gjat nj
situat n t ciln ata mendojn se sht prtej
kontrollit e tyre. Disa familje t tjera mund t bhen
jashtzakonisht m fleksibl sesa nevoja pr
t qn t till, si nj prpjekje pr tu marr me
Krkimet tregojn se vllezrit dhe motrat e

shndetshm me prvojn e nj prshtatshmrie
m t lart n familjet e tyre, kan m pak vshtirsi
n prshtatje m smundjen terminale t vllait
apo motrs, sesa fmijt t cilt vijn ng familje me
prshtatshmri t ult.
Marrdhniet vlla e motr jan marrdhnie t

cilat zgjasin pr gjat t gjith jets s individit.
Krahas ksaj disa prej marrdhnieve t gjata
n eksperiencat individuale, si marrdhnia e
motrave dhe vllezrve jan gjithashtu unike n nj
shumllojshmri t formave t ndryshme. Ata shpesh
n prditshmrin e tyre kan kontakte intime me
njeri-tjetrin gjat fmijris dhe adoleshentet duke
qn se jan pjes e t njejts familje. Edhe pse
ka disa dallime n status apo pushtet, vllezrit dhe
motrat zakonisht lidhen me njri-tjetrin m shum si
t barabart. Kjo kontribuon n nj histori t gjat
dhe t prbashkt e cila nuk sht prezente n
marrdhniet tjera (Cicirelli, 1995).
1.
vmendja prindrore
2.
aktivitetet sociale
3.
ndjenjn e siguris
4.
shoqrizimin
Vllai dhe motra ndikojn tek njri-tjetrin nprmjet

socializimit, zhvillimit t sjelljeve, bashkpunimit,
shoqrizimit, si dhe sjelljeve negative. Prandaj
prvojat q prekin nj vlla ose motr ndikojn edhe
tek vllezrit dhe motrat e tyre si dhe tek t gjith
pjestart e tjer t familjes. Sipas nj studimi i cili
shqyrtonte faktort mbrojts t marrdhnieve vllamotr, Gass, Jenkins, dhe Dunn (2007) gjetn se
marrdhniet pozitive mund t ndihmojn vllezrit
dhe motrat t zbusin ngjarjet e vshtira jetsore.
M konkretisht, fmijt me marrdhniet pozitive
ndrmjet motrave dhe vllezrve t cilt kan
prjetuar ngjarje t vshtira t jets ka m pak t
ngjar t prjetojn sjellje t brendshme (si p.sh,
depresioni, ankthi etj).
Bazuar n shfletimin e literaturs rezulton se shumica
e vllezrve dhe motrave t fmijve me smundje
terminale psojn humbje t shumfishta si:
238
Edhe pse kto humbje ishin m t dukshme n fazat

e para t semundjes, shum motra dhe vllezr
t fmijve t smur raportojn se kjo situat
vazhdonte edhe 18 muaj pas trajtimeve mjeksore
t tyre. Nga t dhnat e prftuara nga pjesmarrsit
n studim rrezulton se informimi pr marrdhniet
mbshtetse ishin t dobishme pr prballimin e
prvojs s tyre.
Slopr (2000) vuri n dukje se motrat dhe vllezrit e
pacientve shpesh krkonin mbshtetje , nga familja,
miqt, dhe msuesit. Prindrit ishin t preokupuar pr
nevojat e fmijs s smur me smundje terminale
dhe kishin m pak koh dhe energji pr t shqyrtuar
nevojat e vllezrve dhe motrave, duke rezultuar n
nj humbje t vmendjes prindrore dhe mbshtets
karshi tyre prgjat nj kohe stresuese.
Mardhniet midis motrave dhe vllezrve

t shndetshm- t smur.
Smundja ndikon edhe n cilsin e marrdhnieve
midis motrave dhe vllezrve t shndetshme me
motrn ose vllain e smur. Ulet mundsia pr t
bashkvepruar si pasoj e kushteve fizike apo dhe
procesit t hospitalizimit. Procesi i hospitalizimit
sht nj proces relativisht i gjat n koh si pasoj
edhe e dinamikave t smundjes terminale.
Vllezrit dhe motrat mund t prjetojn humbje

t shoqrizimit me njeri-tjetrin lidhur me shanset e
pakta pr t bashkvepruar krahasuar me kohen para
smundjes. Prve ksaj, vllezrit dhe motrat mund
t perceptojn q prinderit i trajtojn ata ndyshe
nga motra apo vellai i/e smur duke qn m
tolerant dhe duke justifikuar sjelljen e tyre. Fmijt
e shndetshm e perceptojn sjelljen e prindrve
karshi tyre si abuzive dhe neglizhente krahasuar me
at ndaj vllait apo motrs s smur.
Efektet negative.
Efektet pozitive
Literatura mbi efektet psikosociale t kancerit

pediatrik tek vllezrit dhe motrat e shndetshme
tregon pr vshtirsit
e prshtatjes. N nj
metaanaliz t krkimit pr vllezrit e motrat e
fmijve me smundje kronike, Sharpe dhe Rossiter
(2002) gjeti nj efekt t prgjithshm negativ
psikologjik pr t pasur nj vlla ose motr me nj
smundje terminale. Ata gjithashtu evidentuan se
sjelljet e brendshme (p.sh, depresioni, ankthi), t
jen m t spikatura se sjelljet t cilat demostrohen
pr s jashtmi.
Rezultatet e disa studimeve tregojn se prvoja e

t qenit vlla/motr e nj pacienti me smundje
terminale mund t ket edhe efekte pozitive. Vllezr
dhe motra t intrevistuar kan treguar nivele m t
larta ndjeshmrie, ndihmuese dhe ndjenja e t qenit
m i/e pjeku/prshtaturr si pasoj e smundjes
terminale t vllait apo motrs (Havemans dhe Eiser
1994).
Hulumtimet tregojn se vllezrit e motrat e fmijve

me semundje treminale tregoj ndjenjat e izolimit dhe
ankthit,depresionit dhe sjellje negative t raportuara
nga prindrit. Alderfer, Labay, dhe Kazak (2003)
gjeti se 32% e adoleshentve, vllezrit e motrat
shndetshme t fmijve me smundje terminale
kan raportuar sjellje t simptomave t rnda t
stresit post-traumatik.
Sipas nj studimi tek fmijt e moshs parashkollore

t cilt ishin vllezr dhe motra t pacientve
n siptalet pediatrike n pavionet e onkologjis,
kan treguar pr sjellje m t mdha ndihmuese,
ndjeshmeri dhe dashuri sesa pjestart e tjer t
grupit t kontrollit. Kto sjellje mund t ken ardhur
si rezultat i mundsive m t shpeshta pr t
praktikuar sjellje prosociale, kjo tregon sesi koha e
stresit familjar ka rritur kohezionin apo bashkveprimin
familjar dhe antart e familjes jan br mbshtetje
pr njeri-tjetrin.
N dritn e provave kontradiktore, disa hulumtues

kan pohuar se nuk ka lidhje mes smundjes s
thjesht dhe mosprshtatjes s vllait ose motrs
me smundjen terminale. Smundja kronike mund
t konsiderohet si nj faktor rreziku pr vshtirsit
prshtatse q sht e ndikuar thellsisht nga
karakteristikat individuale dhe familjare. Ndikimi i
familjes sht thelbsor n prshtatjen pozitive t
fmijve t shndetshm kundrejt motrave dhe
vllezrve m smundje terminale.
Konkluzione
Rezulton se familjet q tregojn nivele t larta t bashkpunimit dhe prshtatshmris priren t ken m
pak probleme me vllezrit dhe motrat e fmijve me smundje terminale, duke sygjeruar se nivelet e
bashkpunimit dhe prshtatshmris jan t nevojshme pr familjen n mnyr adeguate pr tu prballur
me krkesat e vendosura mbi ta gjat t gith fazave t smundjes.
Terapia familjare mund t ndihmoj familjen pr t riorganizuar gjat do faz t smundjes, prshtatshmrin,
rritjen e komunikimit, dhe pr t ndihmuar antart e familjes n mbshtetjen dhe plotsimin e nevojave t
njri-tjetrit.
Sipas Sourkes dhe Proulx (2000), terapia familjare afirmon njsin familjare si nj trsi, dhe ofron nj
korniz pr shrimin e saj (fq. 285). sht e nevojshme t vlersohen ndryshimet strukturore familjare dhe
t dihet sesi ka ndikuar tek t gjith antart e familjes smundja terminale.
239
Rekomandime
sht e nevojshme:
ndrhyrja profesionale e punonjsve social dhe psikologve (pran spitaleve q ofrojn shrbime
onkologjike) pr t informuar dhe mbshtetur t gjith pjestart e familjes prgjat t gjith procesit t
hospitalizimit.
t informohen n prshtje me moshn motrat dhe vllezrit e fmijve me smundje terminale.
t vlersohen ndryshimet strukturore familjare dhe t dihet sesi ka ndikuar tek t gjith antart e
familjes smundja terminale.
t nxitet bashkpunimi midis antarve t familjes.
t nxitet prshtatshmria e familjes me situatn e re dhe t lehtsohet komunikimin midis antarve
t familjes.
t ndihmohet familja si nj sistem i tr pr t ruajtur mardhniet dhe ritualet/rutinen e tyre si dhe
t riorganizohet me situatn e re n t ciln ndodhet.
t ndihmohet familja nprmjet terapis familjare n prballimin e ankthit.
Bibliografia
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
240
Alderfer, M. A., Labay, L. E., & Kazak, A. E. (2003). Brief report: Does posttraumatic stress apply to
siblings of childhood cancer survivors? Journal of Pediatric Psychology.
Sourkes, B. M. & Proulx, R. (2000). My family and I are in this together: Children with cancer speak
out.
L. Baider, C. L., Cooper, & A. K. De-Nour (Eds.), Cancer and the family
Sharpe, D. & Rossiter, L. (2002). Siblings of children with chronic illness: A metaanalysis. Journal of
Pediatric Psychology.
Havermans, T. & Eiser, C. (1994). Siblings of a child with cancer. Child: Care, Health and Development.
Sloper, P. (2000). Experiences and support needs of siblings of children ith cancer. Health and Social
Care in the Community.
Sloper, P. & hile, D. (1996). Risk factors in the adjustment of siblings of children ith cancer. Journal
of Child Psychology and Psychiatry, Cicirelli, V. G. (1995). Sibling Relationships Across the Life Span.
Ne York: Plenum Press.
Cathliyn E. Buranahirun, M.A.(2011) Understanding the Needs of Siblings of Children ith Cancer:A
Family Systems Perspective.
SHRBIME SHOQRORE MULTIDISIPLINORE

T FOKUSUARA N PARANDALIMIN,
MBROJTEN DHE RI-INTEGRIMIN E FMIJVE
T EKSPOZUAR NDAJ FORMAVE T
NDRYSHME T ABUZIMIT.
AUTORE: MA: Matilda TYLI
Drejtoria e Politikave t Shrbimeve Sociale
Ministria e Puns shtjeve Sociale dhe Shanseve t Barabarta
Mob. 00355672048421
Mail:mnonaj@hotmail.com
Fmijt prbjn nj grup t rndsishm n Shqipri,
e cila konsiderohet si nj nga vendet me popullsin
m t re n Europ pr shkak t prqindjes s lart
t grup moshs m t re , 0-18 vje rreth 33%1.
Pavarsisht moshs s re dhe pasuris n burime
natyrore, Shqipria mbetet nj nga vendet me t
varfra ne Europ.
N zbatim t politikave dhe legjislacionit t mbrojtjes
sociale, ligjit nr.9355 dat 10.03.2005 Pr
ndihmn dhe shrbimet shoqrore, i ndryshuar,
Strategjis dhe Planit t veprimit t Mbrojtjes Sociale
2007-2013, si dhe ligjit 8652, dt 3107.2000 Pr
organizimin dhe funksionimin e qeverisjes vendore,
prcaktojn q ndihma socaile dhe shrbimet
shoqrore pr fmijt dhe grupet n nevoj prbhet
nga (I) ndihma ekonomike (II) ndihma e paaftsis
(III) shrbimet e kujdesit social (rezidencial, ditor,
komunitar) dhe (IV) shrbimet e kujdesit socialmjeksor2.
Reforma e prgjithshme e sistemit t shrbimeve
1 INSTAT, Shqiperia ne shifra 2010
2 Nenet 12 ligji 9355 I ndryshuar
t mbrotjes shoqrore, prfshir edhe fmijt,

mbshteten n dy shtylla kryesore deinstitucionalizimit dhe decentralizimi i shrimeve
shoqrore. Zbatimi n praktik i ktyre dy
parimeve kushtzohet nga decentralizimi financiare.
Decentralizimi i sherbimeve sociale ka prfunduar,
ku insitucionet e prkujdesjes sociale kan kaluar
n varsi t njsive t qeverisjes vendore s bashku
me delegimin e kopetencave t caktuara nga niveli
qendror n komuna me qllim t zhvillimit t sistemit
t vetqeverisjes rajonale e lokale.
Qllimi i politikave t shrbimeve shoqrore t adresuara
n mbrojtjen e grupeve n nevoj sht krijimi i nj
sistemi t qndrushm te shrbimeve sociale, prfshi
edhe fmijt, me standarde bashkohore pr rehabilitimin
dhe riintegrimin e tyre n jetn normale. Politikat dhe
legjislacioni shqiptar n fushn e mbrojtjes sociale t
grupeve n nevoj, reflektojn parimet e Kushtetuts
s Republiks Shqiptare, Konvents pr t Drejtat e
Njeriut, Konvents pr t drejtat e Fmijve, Kartes
Sociale Evropiane, Kartes Evropiane e Autonomis
Lokale.
241
Hartimi dhe implementimi i standardeve t

prkujdesit shoqeror pr fmije3, ka rritur cilsin
e ofrimit te sherbimeve pr keto kategori dhe ka
realizuar tipologji t reja shrbimesh t cilat aktualisht
po implementohen n institucione t prkujdesit
shoqeror publike dhe jopublike4.
Gjithashtu, forcimi i instrumentave t monitorimit dhe
inspektimit t shrbimeve t ofruara n Institucionet
e Prkujdesit Shoqeror Publik dhe jopublik nga
Shrbimi Social Shteteror, ka realizuar prmirsimin
e kushteve dhe jetses n kto qendra rezidenciale
dhe ditore, duke ndikuar n menyr t drejtprdrejt
n fuqizimin e kapaciteteve t stafeve q ofrojn
shrbime dhe ka sjell propozime n prmirsimin e
kuadrit ligjor n ofrimin e shrbimeve t prkujdesit
shoqror pr fmijt n nevoj.5
Subjekte publike dhe jo-publike q ofrojn shrbime

t prkujdesit shoqror pr fmij n Shqipri.
9 institucionet publike t prkujdesit shoqror q
ofrojn shrbime rezidenciale pr 244 fmij n
Tiran, Shkodr, Sarand, Vlor, Durrs, Kor6.
3 qendra qe ofrojn shrbime ditore pr 75 fmij
pr komunitetin n Durrs dhe Shkodr7.
Gjithashtu, veprojn:
18 organizata jo-qeveritare t liensuara nga
MPSSHB q ofrojn shrbime rezidenciale pr
396 fmij si dhe8;
22 OJF t licensuara q ofrojn shrbime
komunitare pr 1500 fmij9.
N institucionet e prkujdesit shoqror trajtohen :

(i)fmij jetim,
(ii)fmij t braktisur dhe;
3 VKM 659 date 17.10.2005 Pr standardet e shrbimeve t
prkujdesit shoqror pr fmijt n insitucionet rezidenciale
4 Analiza vjetore e SHSSH 2010
5 Po aty
6 Buletini I MPCSSHB 2011
7 Po aty
8 Po aty
9 Po aty
242
(iii) fmij q vijn nga familje me probleme socialekonomike.

Kategoria e fmijve q vijn nga familjet me
probleme social ekonomike jan: (i)fmij viktima t
dhuns, keqtrajtimit dhe abuzimit seksual, (ii) Fmij
viktima t trafikimit, (iii) fmij t riatdhesuar, (iv)
fmij t rrugs.
Qllimi kryesor i funksionimit t institucioneve t
prkujdesit shoqror pr fmij sht ofrimi i shrbimit
n interesin m t lart t fmijs n prputhje me
mbrojtjen dhe respektimin e t drejtave t tyre.
Mbi bazen e ketyre principeve, synimet kryesore t
veprimtaris s insitucioneve t prkujdesit shoqror
pr fmij jan:
Parandalimi i braktisjes s fmijeve dhe ruajtjen e
stabilitetit t familjes.
Rikthimi i fmijve q jetojn n institucionet e
prkujdesit shoqror n familjet biologjike.
Ndjekja me perparesi nga insititucionet t
proedurave t Biresimit.
Zbatimi e kujdestaris n institucionet publike
sipas udhezimit nr 1934 dt 18.10.2007.
Prmiresimi i shrbimeve t prkujdesit social
duke nxitur forma alternative n prputhje me
interesin me t lart t fmijeve.
Prmirsimi i sherbimeve ne institucione sipas
Standarteve t Miratuara pr fmije n qendrat
rezidenciale t prkujdesit shoqror.10
Gjat analizave t realizuara nga Inspektoriati i
Shrbimeve Sociale pr zbatimin e legjislacionit
n fuqi pr mbrotjen e t drejtave t fmijve,
zbatimin e standardeve t prkujdesit social
pr fmijt n institucionet e prkujdesit social
raportojn se n t gjitha subjektet pubike dhe
jo-publike t prkujdesit shoqror pr fmij
egzistojn rregulloret e funksionimit dhe organizimit
t institucioneve t prkujdesit social, programet e
shrbimeve shoqrore q kan si qllim mbrojtjen
sociale; sigurimin e jetss; sigurimin e shndetit;
integrimin n jetn sociale; mbshttjen e familjeve
t fmijve, ofrimin e shrbimeve alternative
10 Rregulloret e funksionimit te subjekteve publike dhe jo-publike
q ofrojn shrbime t prkujdesit shoqror pr fmij.
mbshtetur n synimet e lartprmendura, por gjat

monitorimit dhe kontrollit t dokumentacioneve t
prfituesve fmij, treguesit sasior dhe cilsor jan
aq t ult dhe t paprfillshm pr arritjen e ketyre
synimeve pr t treguar progresivitet11.Kjo si rezultat
i (i) mungess e bashkpunimit dhe bashkrendimit
ndrmjet aktorve prgjegjs n nivel qndror dhe
vendor t disiplinave t ndryshme (ii) mungesa
e bashkpunimit ndrmjet subjekteve q ofrojn
shrbime pr fmij, institucioneve prgjegjse dhe
familjes biologjike, nj punonjs social i subjektit
q ofron shrbime t prkujdesit social nuk mund
t koordinoj dot kt bashkpunim, (iii) aktualisht
sapo sht implementuar shrbimi i kujdestaris
pr t patur tregues t sakt pr kalimin e ktyr
fmijve n kt shrbim m.gj at kemi edhe
mungesn e inisiativs s pushtetit vendor nga
varen kto institucione pr ngritjen e shrbimeve t
reja dhe transferimin e institucioneve rezidenciale n
shrbime komunitare. Ne kto raporte theksohet
edhe rishikimi i standarteve t miratuara pr fmij
n qndrat rezidenciale si rezultat i problematikave
t lart prmendura ku duhe t harmonizohet
legjislacioni pr koordinimin dhe bashkrendimin
e puns pr mbrojtjen e fmijve gjat ketyre 7
viteve12.
N zbatim t standardve t prkujdesit social pr
fmijt n qndrat rezidenciale ofrohen shrbimet e
mposhtme:
Shrbime Psiko-Sociale (kshillim, pune grupi,
terapi, Aktivitete kulturore, sportive, integruese,
formuese, argtuese, etj).
Shrbim shndetsor
vaksinim,dieta etj )
( kontrolle mjeksore,
Shrbim mbshtets ( prkujdesje, ushqim,

veshmbathje etj )
Shrbim edukues ( arsimim, kurse kualifikuese,
mesim )13
Organograma e punonjsve t institucioneve t
prkujdesit social nn varsin e pushtetit vendor
tregon se gjat procesit t decentralizimit t

shrbimeve shoqrore kan kaluar nn varsin
adminsitrative t qeverisjes vendore gjasht
institucione t prkujdesit social rezidencial pr
fmij. N kto institucione t prkujdesjes sociale
pr fmij numri i stafit sht i prbr nga 106
punonjs. Nga 106 punonjs 91 punonjs jan
n shrbim t drejtprdrejt me prfituesit. Stafi i
drejtprdrejt n shrbim me prfituesit prbhet nga
punonjs social, kujdestar, edukator, pastrues. Sic
shihet kemi mungesn e mjekut, psikologut etj ku
sipas legjislacionit n fuqi shrbimeve shndetesore
ofrohen falas pr fmij nga mosha 0-18 vje por nuk
kemi akte nnligjore t cilat t mundsojn ofrimin
e shrbimeve shndetsore n kto institucione t
prkujdesit shoqror.
Kapaciteti i shrbimeve t ofruara sht shum
i limituar kundrejt krkesave dhe procedura pr
tu prfshir n kto shrbime, sht shum
burokratike pr vet faktin se i paraprin parandalimit
t institucionalizimit t fmijve14. Komisionet e
vlersimit pr sistemimin e individve n nevoj n
shrbimet e prkujdesit shoqror jan t ngritura
vetm n 7 bashki, ku ndodhen institucionet e
prkujdesit social rezidenciale15. Administratort
shoqror, njsite e qeverisjes vendore, kan detyr
ligjore t vlersojn nevojat e individve n nevoj pr
shrbime16, prfshir edhe fmijt, brnda territorit
nn juridiksionin e tyre por mungojn hapsirat
ligjore se kush do t jen personat prgjegjes pr
identifikimin e fmijve n nevoj pr shrbime
shoqrore, pr vet faktin se vlersimin i nevojave t
individve pr shrbime aktualisht mbshteten n
krkesn e vet individit pr shrbime shoqrore.
Analiza e informacionit nga t dhnat e lart
prmendura tregon se brnda sistemit t shrbimeve
sociale pr fmij egzistojn probleme ndr m
kritiket e t cilave jan:
Mungesa e bashkpunimit ndrsektorial n
nivel qndror dhe vendor me qllim parandalimin
11 Anailza vjetore e inspektoriatit t shrbimeve shoqrore 2010
14 VKM 425 dat 27.06.2012 Pr prcaktimin e kritereve

dhe t dokumentacionit t nevojshm pr pranimin e persoanve
n institucionet rezidenciale, publike dhe jopublike t prkujdesit
shoqror.
12 Po aty
15 Analiza vjetore e SHSSH 2010
13 Po aty
16 Ligji 9355 Pr ndihmn dhe shrbimet shoqrore
243
e braktisjes s fmijve dhe ruajtjen e stabilititeti

t fmijs, nuk mund t realizohet vetm nga
ofruesit e shrbimeve.
Subjektet publike dhe jo-publike t lart
prmenduara nuk mund t mbrojn, trajtojn
dhe integroj fmijt n nevoj t vetme
pa
bashkpunimin
dhe
bashkrendimin
ndrsektorial t gjith aktorve t cilat mbrojn
t drejtat e fmijve n nivel qndror dhe vendor.
Birsimet jan t fokusuara m shum drejt
fmive t grup moshave 0-6 vje17.
1. drejtesia ka detyrim lidhur me fmijt n konflikt

me ligjin. (mbrojtje ligjore falas),
2. edukimi ka detyrim t ofroj shrbime
gjitheprfshirse me krkesa t vecanta pr
fmijt n nevoj. (identifikim, referim),
Kosto e lart finaciare dhe prmirsimi i kodit t

familjes.
3. shndetsia: ka detyrim t ofroj shrbimin

shndetsor gjithprfshirs pr fmijt n
nevoj. (identifikoj, referoj, trajtoj etj),
Aktualisht sapo sht implementuar shrbimi i

kujdestaris ne qrkun e Tirans dhe Shkodrs.
4. shrbimet sociale: ka detyrim ofrimi i

shrbimeve t specializuara pr fmijt n nevoj.
Burimet finaciare t qeverisjes vendore nuk

jan t mjaftueshme dhe as t siguruara pr
ngritjen e shrbimeve t reja dhe transferimin
e institucioneve rezidenciale n shrbime
komunitare.
5. strukturat policore:ka detyrim sigurimin dhe

ofrimin e shrbimeve gjithprfshirse pr grupet
vulnerabl. (identifikim, krkes padi n mbrojtje
t fmijve n nevoj etj)
Rishikimi i standarteve t miratuara pr fmij

si rezultat i problematikave t ndryshme t dala
gjat implementimit t tyre.
Harmonimzimi i politikave ndrsektoriale (arsim,
shndetesi, polici, drejtsi etj) pr bashkrendimin
e shrbimeve shoqrore me qllim zvoglimin e
prjashtimit t fmijve n nevoj nga programet
e mbrotjes sociale.
Pushteti Vendor ende nuk sht prfshir n
ushtrimin e prgjegjsive pr administrimin efektiv
dhe monitorimin e institucioneve t transferuara
nn varsin e njsive t qeverisjes vendore;
Decentralizimi i kompetencave drejt pushtetit
vendor nnkupton marrjen e prgjegjsive
edhe n drejtim t vlersimit t nevojave dhe
komisionimin e prfituesve, n kt pik
konstatohet se procesi i ngritjes s Komisioneve
t Vlersimit t krkesave pr sistemim e
klientve n institucionet rezidenciale jan ngritur
vetm n n 7 Qarqe te vendit.
244
Problemet e ngritura krkojn koordinim dhe

bashkrendim m t mir t strukturave n nivel
vendor dhe qndror t t gjith aktorve n ofrimin
e shrbimeve shoqrore pr fmijt n nevoj sipas
fushave t tyre prkats:
17 Faqa zyrtare e komitetit t Birsimit.
Aktualisht ka lindur nevoja pr nj larmi shrbimesh

multidisiplinore mjeksore, ligjore, arsimore etj ku t
prfshihen aktor t ndryshm n nivel vendor dhe
qndror pr identifikimin, referimin, trajtimin dhe
integrimin e fmijve n nevoj.
Shrbime te tilla mungojne ne Shqiperi jo si rezultat
i mungeses s legjislacionit por harmonizimit t
tij pr t koordinuar dhe pr t br funksionale
shrbimet e integruara multifunksionale nga aktort
prgjegjs pr mbrojtjen e fmijve n nevoj. Pr
t prmiresuar kt situate propozoj ngritjen e nj
sistem t ri gjithprfshirs t t gjith aktorve n
ofrimin e shrbimeve sociale t integruara aty ku lind
nevoja e fmijs pr shrbime shoqrore. Ngritja
e nj sistemi mbarkombtar i kompjuterizuar i
menaxhimit t shrbimeve shoqrore duke prfshir
procedurat dhe metodologjin q prdoren n
nivel qndror dhe vendor pr ofrimin e shrbimeve
sociale t integruara multifunksionale do t realizoj
garantimin e prfshirjes sociale t fmijt n nevoj.
Ky mekanizm specifik rregullues do t siguroj
nj shprndarje cilsore dhe t barabart t ktyre
shrbimeve kundrejt fmijve n nevoj.
MOBILIZIMI I KOMUNITETIT N
PARANDALIMIN E ABUZIMIT NDAJ FMIJVE
MA, MSc Merita MEE
Fondacioni Terre des hommes, Tiran
mmece_tdh@yahoo.com
Fjalt ky: mbrojtja e fmijve, parandalimi i abuzimit
t fmijve, mobilizimi i komunitetit, ndrhyrje me
baz komunitetin, ndrhyrje bazuar te e drejta e
fmijve pr mbrojtje
Kur flasim pr fmijrin e prfytyrojm at si nj
periudh t dlir ku fmija argtohet, rritet dhe
mson nn kujdesin e familjes q mundohet t mos e
lndoj apo abuzoj pafajsin e tij. Por parandalimi i
abuzimit t fmijve dhe mbrojtja e tyre ndaj formave
t ndryshme t tij nuk sht nj problem i izoluar
q i prket vetm nj familjeje t caktuar, por
sht nj prgjegjsi kolektive q i prket t gjith
komunitetit ku ai jeton duke ndikuar edhe te siguria
e fmijve t tjer. Pra, ndrthurja e harmonizuar
dhe e bashkrenduar e prgjegjsis individuale pr
parandalimin e abuzimit t fmijve dhe mbrojtjen e
tyre ndaj tij me prgjegjsin kolektive pr t krijuar
nj mjedis t sigurt n komunitet jan thelbsore pr
rritjen dhe zhvillimin e shndetshm t fmijve. N
t kundrt, mohimi kolektiv i ktij fenomeni do t
rris shpeshtsin e ndodhjes s tij dhe itensitetin e
pasojave te fmijt.
1. Pse sht e rndsishme prfshirja e

komunitetit n parandalimin e abuzimit
t fmijve dhe mbrojtjen e tyre ndaj
formave t ndryshme t tij ?
Termi komunitet sht shum fluid dhe sht
e vshtir t japsh nj prkufizim t vetm pr
t. Wilkinson (1991) e prkufizon komunitetin si

nj koncept q prfshin tre element themelor:
a) vendin apo territorin; b) rrjetet shoqrore apo
institucionet q ndrveprojn rregullisht me banort;
c) ndrveprimin shoqror pr probleme me interes
t prbashkt. Sidoqoft, ajo q perceptohet nga
jasht si komunitet mund t jet nj bashksi e
ndar n disa nn-grupe apo komunitete. Prandaj
nj komunitet mund t jet prfshirs e mbrojts
pr antart e tij, por edhe pengues apo kontrollues
pr grupet n nevoj apo grupet e prjashtuara
(UNHCR, 2008).
Sipas modelit ekologjik, sjellja individ-familje sht
e lidhur ngusht me kontekstin e mjedisit, kulturs,
tradits dhe komunitetit (Daro dhe Dodge, 2009)
dhe keqtrajtimi apo abuzimi i fmijve pasqyron
ndrveprimin e vazhduar dhe bashkveprimin
reciprok midis faktorve t mjedisit, karakteristikave
t kujdestarit e t familjes si dhe karakteristikave
t komunitetit (Bronfenbrenner dhe Morris, 2006).
Bazuar n gjetjet empirike, Barry (1994) shpiegon
se ndrveprimi midis individit dhe komunitetit pr
t referuar problemin e abuzimit dhe keqtrajtimit t
fmijve interpretohet sipas katr pohimeve kryesore:
a) abuzimi i fmijve dhe neglizhimi jan pasoj e
stresit dhe izolimit social; b) cilsia e komunitetit
ku banon familja mund t inkurajoj apo pengoj
prindrimin dhe integrimin shoqror t familjeve q
jetojn aty; c) cilsia e jets s komunitetit varet
nga faktort e brendshm dhe t jashtm t tij; d)
245
do prpjekje pr t parandaluar keqtrajtimin dhe

abuzimin e fmijve duhet t ket parasysh forcimin
e familjeve n rrezik dhe prmirsimin e komunitetit
n rrezik. Pra, n varsi t cilsis s mjedisit ku
jeton, komuniteti ose nxit zhvillimin e shndetshm
t fmijs ose rrit ekspozimin e tij ndaj faktorve t
rrezikut (Daro dhe Dodge, 2009).
Fillimisht, prpjekjet pr t parandaluar abuzimin e
fmijve kan qen prqendruar te prindr t veant
me t cilt sht punuar pr ti dhn informacion
mbi prmirsimin e aftsive t tyre prindrore (Daro
dhe Donnelly, 2002). Por koht e fundit vmendja
sht prqendruar n krijimin e komuniteteve t afta
q nxisin zhvillimin pozitiv t fmijs duke mbshtetur
prindrit n rolin e tyre dhe duke ndryshuar apo
modifikuar normat sociale q i prijn ndrveprimeve
midis fqinjve, marrdhnieve prind-fmij dhe
prgjegjsis kolektive pr mbrojtjen e fmijve
(Daro dhe Dodge, 2009).
Studimet tregojn se abuzimi i fmijve ndodh si n
komunitetet e zhvilluara ashtu edhe n komunitetet
m pak t zhvilluara apo t paorganizuara (Tucci,
2010), por numri i rasteve t raportuara t abuzimit
t fmijve ndryshon n varsi t ekologjis s tyre
njerzore (Garbariano dhe Sherman, 1980). Kshtu,
pr karakteristika demografike t njjta, komunitetet
me numr m t lart rastesh t raportuara pr
abuzimin e fmijve jan m pak t integruara nga
ana sociale, kan ndrveprime t stresuara n jetn
e prditshme, pikpamje negative pr komunitetin e
tyre dhe pak njohuri mbi shrbimet q ekzistojn n
komunitet (Garbariano dhe Kostelny, 1992). Ndrsa
n komunitetet me numr t vogl t rasteve t
raportuara t abuzimit t fmijve, banort kishin
lidhje t forta shoqrore (formale dhe joformale) dhe
kishin mundsi t monitoronin sjelljen e fmijve t
tyre duke e par mbrojtjen e fmijve si prgjegjsi
kolektive (Korbin dhe Coulton, 1997). Pra,
pavarsisht nga probleme t tilla serioze si varfria,
mungesa e lart e organizimit shoqror n komunitet
on n prgjegjsi kolektive t ult dhe munges
ndjeshmrie ndaj abuzimit t fmijve (Daro dhe
Dodge, 2009).
2. Si mund t prfshihet komuniteti n

parandalimin e abuzimit t fmijve?
Teoria e disorganizimit shoqror thekson se ndrtimi i
kapitalit social apo marrdhnieve shoqrore brnda
komunitetit q ojn n nj mjedis t karakterizuar nga
reciprociteti i ndrsjellt dhe angazhimi i prbashkt
i antarve t komunitetit pr t mbshtetur njeritjetrin n mbrojtjen e fmijve zvoglon abuzimin
e fmijve (Daro dhe Dodge, 2009). Putnam
(1995) e prkufizon kapitalin social si veori t
organizimit t tilla si normat dhe besimi shoqror
q lehtsojn koordinimin dhe bashkpunimin pr
prfitim reciprok. E thn ndryshe, kapitali social
nuk nnkupton vetm ofrimin e burimeve t duhura
te familjet, por krkon q brnda individve t
ndrtohet dshira e mir pr t investuar vet
(Daro dhe Dodge, 2009). Nga ky kndvshtrim,
mobilizimi i qndrueshm i komunitetit pr mbrojtjen
e fmijve dhe parandalimin e formave t ndryshme
t abuzimit shihet si parsor dhe rezultatet e tij
jan m premtuese kur ai ndrthuret me ofrimin e
shrbimeve t koordinuara n komunitet1.
Nj model ndrhyrjeje n komunitet q synon
parandalimin e abuzimit t fmijve dhe dhunimit
t t drejtave t tyre duke kombinuar mobilizimin e
komunitetit n rrezik apo n nevoj me mnyra apo
shrbime t tjera q adresojn shkaqet kryesore
t abuzimit t fmijve, si varfria, dhe ofrojn
alternativa m aktive pr prindrit dhe komunitetin
q t prmirsojn t ardhurat e tyre familjare e
t prkujdesen pr mirrritjen e fmijve t tyre
sht modeli i ndrhyrjes i zbatuar nga fondacioni
Terre des hommes n kuadr t projektit Zhvillimi
i Rrjetit pr Mbrojtjen e Fmijve2 (2009-2012). I
perqendruar n komunitetet n nevoj (kryesisht n
komunitetin Rom me profil t ult social-ekonomik)
n qytetet Elbasan, Durrs dhe Kor si edhe n
fshatrat Baltz (komuna Drmenas), Levan (komuna
Levan), Rom (komuna Qendr) dhe Novosel
(komuna Novosel), ky model e sheh mobilizimin
e komunitetit si efektiv kur ndrhyrja sht
gjithprfshirse duke harmonizuar a) ndrhyrjen e
prqendruar te komuniteti, b) ndrhyrjen e bazuar
1 ibid
2 www.tdh.org
246
te t drejtat e njeriut dhe c) ndrhyrjen pr ngritjen

e kapaciteteve. Ndrhyrja e prqendruar n
komunitet synon t ndihmoj drejtprsdrejti
komunitetin duke identifikuar dhe mobilizuar burimet
e tij pr t parandaluar rreziqet e ndryshme q
cnojn mbrojtjen e fmijve duke krijuar lidhje
efektive me struktura mbshtetse bashkkohore.
Krijimi i grupeve vullnetare t ashtuquajtura Grupe
t Kshillimit t Komunitetit (t prbr nga 3-8
persona t grup-moshave dhe gjinive t ndryshme)
shrben jo vetm si brtham e komunitetit pr
mobilizimin e tij n identifikimin e hershm t fmijve
n nevoj pr mbrojtje nga ekspozimi ndaj formave
t ndryshme t abuzimit por edhe si ur lidhse midis
komunitetit n nevoj dhe strukturave lokale publike
e jopublike pr t referuar rastet e identifikuara n
nevoj pr mbrojtje. Ndrhyrja e bazuar te t
drejtat e njeriut, n prgjithsi, dhe te t drejtat
e fmijs, n veanti, prqendrohet njkohsisht
te procesi dhe rezultati duke mbshtetur njerzit n
nevoj pr t krkuar mbrojtjen dhe respektimin
e t drejtave t tyre duke harmonizuar parimin e
pjesmarrjes me at t fuqizimit si individ dhe
komunitete pr t promovuar ndryshimin e sjelljeve
dhe qndrimeve ndaj formave t ndryshme t
abuzimit t fmijve duke sfiduar deri diku sistemin
e vlerave t komunitetit n lidhje me trajtimin e
fmijve; Ndrhyrja pr ngritjen e kapaciteteve
t komunitetit prqendrohet n bashpunimin e
ngusht dhe t vazhduar me komunitetin duke u
bazuar n vlersimin me pjesmarrje t nevojave
t tij me synimin pr t ndrgjegjsuar komunitetin
mbi t drejtat dhe prgjegjsin e tij pr mbrojtjen
e fmijve; inkurajimin e tij pr t ndrmarr hapa
konkrete pr t parandaluar format e ndryshme t
abuzimit t fmijve; prmirsimin e aftsive t tij t
komunikimit dhe ndrmjetsimit.
Por mobilizmi dhe ndrgjegjsimi i komunitetit,
sidomos i komunitetit n rrezik apo n nevoj, duhet
t shkoj paralelisht me prdorimin e mnyrave t
tjera q adresojn shkaqet kryesore strukturore
t abuzimit t fmijve, si varfria, dhe ofrojn
alternativa m aktive pr prindrit dhe komunitetin
q t prmirsojn t ardhurat e tyre familjare e t
prkujdesen pr mirrritjen e fmijve t tyre. Nj nga
kto mnyra sht aktiviteti gjenerues i t ardhurave
duke prdorur kredi t vogla pr familjet n nevoj

(kryesisht t komunitetit rom) t kushtzuara me
shkollimin e fmijve dhe prkujdesjen ndaj tyre me
qllim q ti mbajn fmijt larg situats s rrugs
i zbatuar nga Fondacioni Terre des hommes n
bashkpunim me shoqatn Veprime t Prbashkta
kundr Varfris dhe institucionit financiar NOA n
kuadr t projektit Zhvillimi i Rrjetit pr Mbrojtjen
e Fmijve (2009-2012). Identifikimi i familjeve t
varfra q kan nevoj pr mikro-kredi bhet nga
antart e Grupit t Kshillimit t Komunitetit3 t cilt
i referojn ata te Ndrmjetsuesi me Komunitetin
i fondacionit Terre des hommes. Pas vlersimit
t situats nga ana e tij/saj, pr do familje t
referuar plotsohet formulari prkats q m pas
drgohet te shoqata Veprime t Prbashkta kundr
Varfris e institucioni financiar NOA pr vlersimin
prfundimtar dhe marrjen e vendimit pr dhnie t
mikro-kredis. Gjysma e kredis jepet falas nga
Fondacioni Terre des hommes ndrsa gjysma tjetr
paguhet me kste te NOA. Vlera maksimale e
kredis q u jepet familjeve n nevoj sht 1000
USD pr nj periudh njvjeare. Prfitues i kredive
t vogla t kushtzuara sht do familje q sht
n gjendje t vshtir ekonomike, por q merret me
nj aktivitet t thjesht ekonomik q a) ka fmij n
mosh shkolle dhe nuk e prballon dot shkollimin
e tyre; e b) ka dshir t shtoj t ardhurat e saj
duke zhvilluar nj biznes t vogl familjar; e c)
paguan rregullisht dhe n afat kstin e kredis; e d)
prkujdeset pr mirrritjen dhe shkollimin e fmijve.
Gjithsej 123 familje4 t varfra kan prfituar mikrokredi, kryesisht familje t komunitetit Rom n qytetet
Elbasan, Durrs e Kor si edhe n fshatrat Baltz,
Levan, Rom (rrethi Fier) e Novosela (rrethi Vlor).
Nga monitorimi i vazhduar i ecuris s aktivitetit
ekonomik dhe prkujdesjes e shkollimit t fmijve,
rezulton se 92.5% t prfituesve t kredis pohojn
se shkollimi dhe prkujdesja e fmijve t tyre jan
prmirsuar fal t ardhurave t siguruara nga puna
e kryer nga mikro-kredia e marr5.
3 Grupe t krijuara n komunitetet me popullsi rome t lokalizuara

n qyetet Elbasan, Durrs dhe Kor si edhe n fshatrat Baltz,
Levan dhe Rom (rrrethi Fier) dhe Novosel (rrethi Vlor)
4 Terre des hommes, 2012
5 Ibid.
247
3. Vshtirsit e hasura gjat zbatimit

t ndrhyrjeve pr mobilizimin e
komunitetit n parandalimin e abuzimit
t fmijve
Studimet tregojn se prfshirja e komunitetit n
parandalimin e abuzimit t fmijve krkon burime dhe
investime afatgjata (Daro dhe Dodge, 2009). Modelet
e zbatuara, n prgjithsi, por edhe modeli i prdorur
nga fondacioni Terre des hommes, n veanti, tregojn
prmirsim t situats s fmijve dhe mirrritjes s
tyre duke zvogluar ekspozimin e fmijve ndaj formave
t ndryshme t abuzimit, duke rritur ndrveprimin
social dhe prmirsuar marrdhniet prind-fmij. Por

modelet e ndrhyrjes n komunitet ndeshin n vshtirsi
t ndryshme q kan t bjn me rezistencn e treguar
nga disa familje apo antar t komunitetit q shfaqin
nj munges t theksuar dshire pr t ndrvepruar me
fqinjt apo antar e tjer t komunitetit6. N disa raste
kjo mund t shpiegohet me mungesn e aftsive t
tyre pr t krkuar ndihm (dhe ku ta krkojn at), por
mund t jet edhe pr arsye t mungess s besimit
n ndryshim apo dshirs pr t ruajtur me fanatizm
normat dhe rregullat e vjetra t sjelljes e qndrimeve
ndaj fmijve.
Konkluzion:
Mbrojtja e fmijve dhe parandalimi i formave t ndryshme t abuzimit ndaj tyre sht nj prgjegjsi kolektive e cila,
ndonse sht komplekse, krkon angazhimin e t gjithve pr t siguruar nj mjedis t sigurt dhe t mbrojtur pr
fmijt. Prfshirja aktive e komunitetit n mbrojtjen e fmijve krkon koh dhe investime, por sht thelbsore pr
t gjetur zgjidhje t qndrueshme, gjithprfshirse dhe efektive pr interesin m t lart t fmijs.
Bibliografi
1. Barry. F (1994) A Neighborhood-Based Approach: What Is It? In Protecting Children from Abuse and
Neglect: Foundations for a New National Strategy, edited by Gary Melton and Frank Barry (New York:
Guilford Press), pp: 1439;
2. Bronfenbrenner. U dhe P. A. Morris (2006) The Bioecological Model of Human Development, In
Handbook of Child Psychology, vol. 1: Theoretical Models of Human Development, edited by Richard M.
Lerner (Hoboken, N.J.: Wiley), pp: 793828;
3. Daro. D dhe Donnelly. A (2002) Charting the Waves of Prevention: Two Steps Forward, One Step Back,
Child Abuse and Neglect 26, pp: 73142;
4. Daro. D dhe Dodge. K (2009) Creating Community Responsibility for Child protection: Possibilities and
challenges, Child Abuse and Neglect 19(2);
5. Garbarino. J dhe Sherman. D (1980) High-Risk Neighborhoods and High-Risk Families: The Human
Ecology of Child Maltreatment, Child Development 51, pp: 18898;
6. Garbarino. J dhe Kostelny. K (1992) Child Maltreatment as a Community Problem, Child Abuse and
Neglect 16, pp: 45564;
7. Korbin. J dhe Coulton. C (1997) Understanding the Neighborhood Context for Children and Families:
Combining Epidemiological and Ethnographic Approaches, In Neighborhood Poverty, vol. II: Policy
Implications in Studying Neighborhoods, edited by Jeanne Brooks-Gunn, Greg Duncan, and Larry Aber
(New York: Russell Sage Foundation), pp: 6579;
8. Putnam. R (1995) Bowling Alone: Americas Declining Social Capital, Journal of Democracy 6, pp:
6578;
9. Tucci. J, Mitchell. J dhe Godard. C (2010) Doing nothing hurts children, Australian Childhood Foundation;
10. UNHCR (2008) A community-based approach in UNHCR operations, Geneva, Switzerland;
11. Wilkinson, K. P. (1991) The community in rural America, New York: Greenwood Press;
6 Ibid.
248
LEGJISLACIONI SHQIPTAR PR
PARANDALIMIN E DHUNS NDAJ
FMIJVE N SHQIPRI. HARMONIZIMI I
TIJ ME LEGJISLACIONIN DHE PRAKTIKN
EUROPIANE
PROF. ASOC. DR. Migena LESKOVIKU
Zv/Dekane e Fakultetit Juridik &
Prgjegjse e Departamentit t s Drejts Publike
Fakulteti Juridik, UET
migena.leskoviku@gmail.com
Abstrakti:
Dhuna kundr fmijve ka marr sot prmasa
globale dhe po ashtu sht adresuar gjersisht n
nivel ndrkombtar dhe rajonal. Ajo sht gjithashtu
prezente edhe n shoqrin shqiptare. N kt
pikpamje, Shqipria ka br hapa pozitiv duke
filluar me ndrtimin e nj legjislacioni n prputhje
me standartet ndrkombatre dhe ato europiane,
duke pasur veanrisht parasysh standartet e
Kshillit t Europs dhe Konventn e Kombeve t
Bashkuara pr t Drejtat e Fmijs, me prcaktimin
e qart t detyrimit q shtetet ti mbrojn fmijt
nga t gjitha format e dhuns n t gjitha koht dhe
rrethanat. Nevojat praktike n realitetin shqiptar pr
nj parandalim sa m efikas dhe mbi bazn e nj
legjislacioni t harmonizuar me parimet dhe standartet
ndrkombtare, uan n hartimin e strategjive dhe
pasurimin e legjislacionit edhe me ligje specifike q
kan n qendr t vmendjes t drejtat e fmijs,
mbrojtjen dhe garantimin e tyre praktik.
Pr shkak t diferencave n shkalln dhe natyrn e
dhuns kundr fmijve, kuadrin ligjor dhe institucional
t krijuar pr t luftuar kt fenomen, tendencat e

fundit n politikbrje, strategjit parandaluese
kombtare dhe lokale dhe zbatimin e tyre, lind nevoja
pr rishikimin e mnyrs sesi politikat, legjislacionet
dhe praktikat kombtare trajtojn shtjet e dhuns
ndaj fmijve dhe i adresojn ato n nivel europian.
N baz t prfundimeve dhe rekomandimeve t
raporteve t prfshira n Studimin e Kombeve t
Bashkuara pr Dhunn kundr Fmijve, si dhe
duke pasur parasysh punn e Kshillit t Evrops
prsa i prket t drejtave t fmijve n prgjithsi,
Jurisprudencn e GJEDNJ-s, si dhe Udhzimet
e Kshillit t Evrops mbi Strategjit e Integruara
Kombtare pr Mbrojtjen e Fmijve nga Dhuna n
veanti u propozua nj kuadr kombtar shumdisiplinor dhe sistematik pr t parandaluar dhe pr
tju prgjigjur rasteve t dhuns kundr fmijve.
Prmes Udhzimeve pritet t ket edhe nj ndryshim
kulturor e institucional shum t nevojshm n
perceptimin e fmijve si aktor ndryshimi dhe t
fmijris si nj faktor i rndsishm pr shoqrin
n trsi, gj q do t afektoj edhe politikat dhe
praktikn ton t brendshme. Kuadri kombtar ligjor
249
e institucional duhet ti jap prioritet parandalimit t

dhuns dhe t mbroj t drejtat e fmijs me masa
t tilla, q synojn e kan n themel t tyre mbrojtjen
e interesit m t lart t fmijs.
Fjalt kye: parandalim i dhuns, fmij, t drejtat
e fmijs, interesi m i lart i fmijs, diskriminim
pozitiv, drejtsi miqsore-pr fmijn.
Qasja ndrkombtare dhe rajonale n

lidhje me mbrojtjen e fmijve
Dhuna kundr fmijve ka marr sot prmasa
globale dhe po ashtu sht adresuar gjersisht
n nivel ndrkombtar dhe rajonal. N aspektin
ndrkombtar, mbrojtja e fmijve bazohet n disa
akte t rndsishme, si: Konventa pr t Drejtat
e Fmijs, Rregullat e Pekinit, Rregullat e Riadit,
KEDNJ, Rekomandimet e Komitetit t Ministrave
t Kshillit t Evrops, etj. Padyshim q dokumenti
m i rndsishm mbetet Konventa pr t Drejtat e
Fmijs, miratuar nga Asambleja e Prgjithshme e
OKB (1989).
Konventa pr t Drejtat e Fmijs u konsiderua si
nj gur themeli n lidhje me trajtimin e fmijve dhe
mbrojtjen e tyre. Kjo Konvent prcakton standarte
q trajtojn t drejtat civile, politike, ekonomike,
sociale dhe kulturore t tyre Ajo q vlen t theksohet
lidhet me faktin se n qendr t Konvents
qndron interesi m i lart i fmijs, si konsiderat
mbizotruese n t gjitha vendimet q kan t bjn
me fmijn t marra qoft nga institucione publike
apo private t prkrahjes shoqrore, nga gjykatat,
autoritetet administrative apo organet legjislative.
Nj vend i rndsishm i sht kushtuar mbrojtjes
s t drejtave t fmijve n planin europian. Kshtu
p.sh. Udhzimet e Kshillit t Europs pr nj
sistem drejtsie miqsor pr fmijt jan miratuar
nga Komiteti i Ministrave t Kshillit t Europs
dhe synojn t mbrojn dhe promovojn t drejtat
e fmijs n lidhje me informimim, prfaqsimin
dhe pjesmarrjen n procedurat administrative dhe
gjyqsore, duke u mundsuar atyre kto t drejta n
t gjitha fazat e procedimit.
S fundmi prmendim Udhzimet e Kshillit t
Evrops mbi Strategjit e Integruara Kombtare
pr Mbrojtjen e Fmijve nga Dhuna q synojn nj
250
kuadr kombtar shum-disiplinor dhe sistematik

pr t parandaluar dhe pr tju prgjigjur rasteve t
dhuns kundr fmijve. Prmes Udhzimeve pritet
t ket edhe nj ndryshim kulturor e institucional
shum t nevojshm n perceptimin e fmijve si
aktor ndryshimi dhe t fmijris si nj faktor i
rndsishm pr shoqrin n trsi, gj q do
t afektoj edhe politikat dhe praktikn ton t
brendshme. Qllimet e ktyre udhzimeve jan pr
t:
a. mbrojtur t drejtat e fmijve, n veanti ata q
jan viktima t dhuns;
b. parandaluar dhe luftuar t gjitha format e dhuns
ndaj fmijve;
c. nxitur adoptimin, implementimin dhe monitorimin
e strategjive t integruara kombtare pr mbrojtjen e
fmijve nga dhuna;
d. prforcuar bashkpunimin ndrkombtar pr
t mbrojtur t drejtat e fmijs dhe pr t mbrojtur
fmijt nga dhuna.
N themel t ktyre dokumentave ndrkombtare
qndrojn parime dhe standarte q kan n qendr
vlera q promovojn t drejtat e fmijs, bazuar n
normat dhe standartet ndrkombtare ligjore, duhet
t udhheqin t gjitha ndrhyrjet dhe inisiativat
pr fmijt, nga zhvillimi i politikave n punn e
drejtprdrejt me fmijt :
do fmij ka t drejt q ti jepet konsiderat
primare interesave t tij/t saj m t mir.
do fmij ka t drejt t trajtohet n mnyr t
drejt dhe t barabart, pa asnj lloj diskriminimi.
do fmij ka t drejt t shpreh pikpamjet e
tij ose t saj lirisht dhe ka t drejt pr tu dgjuar.
do fmij ka t drejt pr mbrojtje nga abuzimi,
shfrytzimi dhe dhuna.
do fmij ka t drejtn t trajtohet me dinjitet
dhe dhembshuri.
Respekti pr garanci ligjore dhe masat mbrojtse.
Parandalimi i konfliktit me ligjin si nj element
thelbsor i do politike t drejtsis pr t miturit.
Po ashtu pr rndsin q ka n planin europian, n
kt trajtim nj vend t rndsishm do t zr edhe
KEDNJ-ja dhe Jurisprudenca e GJEDNJ-s.
KEDNJ-ja dhe praktika Gjyqsore e a) Dhuna ndaj fmijve dhe dhuna n familje
Gjykats Europiane t t Drejtave t Njeriut
Pjesa m e madhe e praktiks gjyqsore e zhvilluar nga
n lidhje me t drejtat e fmijs
Konventa Evropiane pr t Drejtat e Njeriut dhe Lirit
Themelore garanton respektimin e t drejtave dhe lirive
themelore n nivel europian. Edhe pse ajo bn disa
referenca t drejtprdrejta tek fmijt, disa nga nenet e
saj jan prdorur n mnyr efektive nga Gjykata pr t
mbrojtur dhe promovuar t drejtat e fmijs n Evrop.
Praktika gjyqsore e Gjykats Evropiane t t Drejtave
t Njeriut (GJEDNJ) e v theksin si n krkesn pr t
mbrojtur interesat e fmijs ashtu dhe n rolin e familjeve
pr kujdesin e fmijve.
KEDNJ-ja gjithashtu detyron Shtetet Antare t
parandalojn dhunn ndaj fmijve si dhe u krkon
atyre q n radh t par t marrin masa parandaluese
pr mbrojtjen e integritetit fizik dhe seksual t fmijs;
s dyti, autoritetet kompetente n nivel kombtar pritet
q n mnyr efektive t hetojn fardo pretendimi t
keqtrajtimit n sfern e familjes ose brnda institucioneve
t kujdestaris dhe s fundi t ndjek penalisht dhe t
ndshkoj abuzuesit. Mund t identifikohen tri llojet e
detyrimeve t shtetit n rastet e kujdesit pr fmijt:
a. Detyrimet pr t mos ndrhyr n ushtrimin e t
drejtave t mbrojtura nga Konventa, prkatsisht jets
familjare apo pr t mos keqtrajtuar nj fmij.
b. Detyrimet pozitive pr t miratuar legjislacionin q
parandalon individt e tjer pr t ndrhyr n t drejtat e
mbrojtur nga Konventa;
c. Detyrimet procedurale lidhur me procesin e
vendimmarrjes dhe nj proces t rregullt ligjor
N do rast, parimi q duhet t mbizotroj sht ai i
interesit m t lart t fmijs. Jurisprudenca e Gjykats
s Strasburgut ofron nj larmishmri rastesh n lidhje
me respektimin e t drejtave n cshtje q implikojn t
mitur. Ajo q vlen t theksohet sht qasja q grsheton
nevojn pr t garantuar gjithmon t drejtat e fmijs n
lidhje me informacionin, prfaqsimin dhe pjesmarrjen
n procedurat administrative dhe gjyqsore, duke i njohur
atyre kto t drejta n t gjitha fazat e procedimit, por
duke pasur n vmendje se duhet t respektohet dhe t
mbrohet jeta private, interesat, nevojat e veanta, dinjiteti
individual i fmijs.
Gjykata Evropiane e t Drejtave t Njeriut n lidhje me

dhunn ndaj fmijve sht prqndruar n shtjen e
ndshkimit trupor, por ka rndsi t drejtprdrejt pr t
gjith situatat e dhuns ndaj fmijve. Nj seri vendimesh
t Gjykats, q datojn q prej vitit 1978, kan sfiduar
ndshkimet trupore t fmijve n paraburgime, shkolla
dhe n disa raste n familje. Ato jan kryesisht t bazuara
n Nenin 3 t Konvents, i cili ndalon torturn dhe trajtimin
njerzor apo poshtrues apo ndshkimin n kuptimin
absolut t tij. Raste t tjera t lidhura me dhunn, disa
prej t cilave datojn q nga vitet 1960, jan mbshtetur
kryesisht n nenin 8 t Konvents. sht prcaktuar
qart se e drejta pr respektimin e jets private prfshin
respektimin e integritetit fizik (p.sh. shtja X & Y vs
Hollands, 26/03/1985), dhe se mbrojtja e fmijve nga
dhuna mund t lejoj masa proaktive nga Shtetet sipas
paragrafit 2 t nenit 8 (p.sh. n shtjen X & Y vs Austris,
1962/08/05, prkujdesja dhe kontaktet me fmijt
pas shkurorzimit dhe n shtjen O. vs. Mbretris s
Bashkuar 1987, vendosja e fmijve n nj institucion) si
dhe sjell edhe obligime pozitive pr shtetin sipas neneve
2, 3 dhe 8 t Konvents pr t hetuar fardo pretendimi
n mnyr efektive t keqtrajtimit dhe pr t vendosur nj
sistem efektiv t s drejts penale i cili ndshkon t gjitha
format e prdhunimit dhe abuzimit seksual.
shtja A. vs Mbretris s Bashkuar (23/091998), sht
shtja e par q lidhej me ndshkimin trupor t prindrve
q u mor n konsiderat nga Gjykata. Aplikuesi ishte nj
djal i cili kishte qen keqtrajtuar n mnyr t prsritur
nga njerku i tij, dhun q i kishte shkaktuar atij dmtime
serioze. Njerku ishte proceduar penalisht n Mbretrin e
Bashkuar pr shkaktimin e dmtimeve trupor q i kishte
shkaktuar aplikantit, por nuk u gjet fajtor pr arsye se
dnimi ishte dnim t arsyeshme. Gjykata prcaktoi
se dnimi shkelte Nenin 3 t Konvents, duke arritur
n prfundimin se ligji nuk ofronte mbrojtje adekuate t
aplikantit kundr trajtimit apo ndshkimit n kundrshtim
me nenin 3. N vendimin e Gjykats prcaktohej se:
Fmijt dhe individ t tjer n nevoj, veanrisht, kan
t drejt t prfitojn nga mbrojtja e shtetit, n formn
e parandalimit t efektshm, kundr shkeljeve t tilla t
rnda t integritetit personal. Kjo linj sht ndjekur m
pas n disa raste t tjera t lidhura me neglizhencn,
251
abuzimin fizik dhe seksual brnda sfers s familjes. Pr

shembull n shtjen Z dhe t tjer vs. Mbretris s
Bashkuar (2001/10/05), aplikantt ishin katr vllezr e
motra t cilt, mes referimit fillestar tek shrbimet sociale
n tetor 1987 dhe vendosjes prfundimtare n shrbimin
e kujdesit t detyruar emergjent n qershor 1992, kan
psuar neglizhenc t rnd dhe abuzim emocional nga
prindrit e tyre, pavarsisht monitorimit t vazhdueshm
dhe raportimit nga shrbimet sociale gjat ksaj periudhe.
Procedimi kundr autoriteteve lokale sipas ligjit vendas,
duke pretenduar dmet pr neglizhenc n baz t faktit
q autoriteti prkats kishte dshtuar n kujdesin q duhej
t tregonte pr mirqenien e fmijve dhe n marrjen e
masave efektive pr ti mbrojtur ata, dshtoi n fund t
fundit pr shkak se gjykatat kombtare kishin vendosur se
konsideratat mbi politikat publike jan t tilla q autoritetet
lokale nuk duhet t jen prgjegjs pr neglizhenc n
lidhje me ushtrimin e detyrave t tyre ligjore pr ruajtjen
dhe garantimin e mirqenies s fmijve.
Gjykata Evropiane e t Drejtave t Njeriut vlersoi se
ka pasur nj shkelje t neneve 3 dhe 13, dhe vendosi
dhnien e shprblimeve t konsiderueshme n lidhje me
dmin material dhe jo-material t shkaktuar. Rasti i par q
sht shqyrtuar nga Gjykata n lidhje me abuzimin seksual
brnda familjes (si dhe n sfern e shkolls), Stubbings
dhe t tjer vs Mbretria e Bashkuar (22/10/1996), nuk
lidhet me nenin 3, por me nenin 6 t Konvents, si dhe
me krkesat procedurale t nevojshme pr mbrojtjen
efektive t t drejtave t fmijve n kt kontekst.
Kufizimet prkatse n baz t ligjit anglez e ndalojn
viktimn e abuzimit seksual t filloj procedimin civil
kundr abuzuesit (q zakonisht sht babai ose njerku),
gjasht vjet pas dats s mbushjes s moshs 18 vje.
Megjithat, Gjykata vlersoi se thelbi e t drejts pr t
pasur akses n gjykat nuk sht dmtuar pr shkak se
ligji anglezparashikonte nj priudh gjasht-vjeare pr
inicimin e procedurs civile dhe procedimi penal, q i
nnshtrohet nevojs pr dshmi t mjaftueshme, mund
t nis n do koh.
Dhuna n shkolla ka qen e trajtuar nga Gjykata kryesisht
n disa shtje kundr Mbretsis s Bashkuar, lidhur me
prdorimin e ndshkimit fizik nga msuesit apo drejtort
e shkollave. Kjo jurisprudenc sht e zbatueshme
mutatis mutandis n institucionet rezidenciale. N
shtjen Costello-Roberts vs Mbretris s Bashkuar
(25/03/1993) Gjykata arriti n prfundimin se ndshkimi
252
i nj djali n nj shkoll private n Mbretrin e Bashkuar,

i cili ishte goditur me nj kpuc n mollaqen e tij t
veshur, nuk e ka arritur nivelin e rndsis pr t pasur
shkelje t nenit 3 t Konvents - edhe pse ky vendim
sht marr me nj shumic t ngusht pes vota me
katr, dhe Gjykata theksoi se ajo nuk do kurrsesi q kjo gj
t merret si miratim n fardo lloj forme q ndshkimet
trupore mund t shfaqen n shkolla, dhe se trajtimi i
djalit ishte n ose afr vijs s kufirit. Megjithat, ky rast
vendosi q edhe n nj mjedis privat mbetet prgjegjsia
e shtetit, n qoft se rezulton shkelje e nj prej t drejtave
t Konvents q rrjedh nga mos-respektimi i detyrimeve
t saj. Ai prcaktoi se regjimi disiplinor n shkolla lidhet
me t drejtn pr arsimim, dhe shteti sht prgjegjs pr
kt t drejt pr t gjith fmijt, qoft n shkolla publike
apo private. Gjithashtu, ekziston prgjegjsia e Shtetit, n
qoft se ndshkimi bie ndesh me nenin 8, edhe pse kjo
nuk mendohet t ket ndodhur n kt rast. N shtjen
italiane Scozzari dhe Giunta vs Italis (2000), Gjykata
mori gjithashtu n konsiderat se vendosja e prkohshme
t fmijve n nj institucion rezidencial drejtuesit e t
cilit kan qen dnuar m par pr abuzim me fmijt ka
shkelur Nenin 8. Gjykata vlersoi se autoritetet kombtare
kan dshtuar n prpjekjen e tyre pr t treguar shkalln
e maturis dhe vigjilencn e nevojshme n nj situat
t till delikate dhe t ndjeshme dhe pr pasoj kan
dshtuar n kt mnyr n mbrojtjen e interesave t
fmijve.
b) Garancit procedurale lidhur me largimin

nga mjedisi familjar sipas nenit 8 t KEDNJ-s
Gjykata konsideron se knaqsia reciproke nga prindi dhe
fmija e ndenjes dhe shoqris me njeri-tjetrin prbn
nj element thelbsor t jets familjare dhe se masat e
brendshme q pengojn nj knaqsi t till prbjn nj
ndrhyrje n t drejtn e mbrojtur nga Neni 8 i KEDNJs. Nj ndrhyrje tek kjo e drejt prbn nj shkelje t
ksaj dispozite, nse nuk sht n prputhje me ligjin ,
q ndjek nj qllim t ligjshm sipas paragrafit 2 t nenit 8
dhe mund t konsiderohet si e nevojshme n nj shoqri
demokratike. Fakti q nj fmij mund t vendoset n
nj mjedis m t dobishm pr rritjen e tij apo t saj nuk
justifikon n vetvete nj mas t detyrueshme pr largimin
nga kujdesi i prindrve biologjik; duhet t ekzistojn ose
rrethana t tjera q nxjerrin n pah nevojn pr nj
ndrhyrje t till me t drejtn e prindrve sipas Nenit 8
t Konvents, pr t gzuar nj jet familjare me fmijn

e tyre.
N shtjen Johnston t 1986, Gjykata pohoi se
respektimi i jets familjare nnkupton ekzistencn n
ligj t masave mbrojtse q bjn t mundshme, q nga
momenti i lindjes, integrimin e fmijs n familjen e tij.
Nga ana tjetr, ajo prgjithsisht ka pranuar se dhuna nga
ana e prindrve, neglizhenca apo abuzimi seksual ndaj
fmijve t tyre mund t justifikoj vendosjen e fmijs n
kujdesin publik, pezullimin e t drejts prindrore, duke
prfshir edhe kujdestarin, ose kufizime n kontaktet e
prindrve me fmijt e tyre. Me disa prjashtime, kto lloj
masash konsiderohen zakonisht nga Gjykata q t jet
n interesin m t mir t fmijs dhe kshtu q t njihet
nga shtete nj mas e madhe vlersimi, n kt drejtim.
Gjykata Evropiane e t Drejtave t Njeriut u lejon shteteve
nj diferenc t rndsishme t vlersimit kur vendos pr
domosdoshmrin pr t hequr nj fmij nga familja e tij,
bazuar n iden se autoritetet vendase mund t vendosin
t vlersojn m mir balancn midis interesit t fmijs
dhe t t drejtave familjare t prindrve t tij. Megjithat,
Gjykata krkon ekzistencn e procedurave gjyqsore n
t cilat interesat e prindrve jan t mbrojtura n mnyr
t drejt. Prandaj, kur n shtjen . vs Mbretris s
Bashkuar (gjykimi i 1987/08/07) autoriteti lokal miratoi
nj rezolut mbi t drejtat prindrore pr sa i prket fmijve
t aplikantit S. dhe vendosi n mnyr t njanshme ta
vendos at vendin n nj kujdestari afatgjat, me qllim
birsimin, Gjykata theksoi rndsin e mbrojtjes s duhur
t t drejtave t prindrve kundr ndrhyrjes arbitrare. N
kt rast, Gjykata vlersoi se aplikanti ka qen i prfshir
n mnyr t pamjaftueshme n procesin e vendimmarrjes
t cilat afektojn marrdhniet e tij me fmijn e tij.
Megjithat, rasti Noacka vs Suedi (vendimi i
13/03/1989) i mvonshm ilustroi se edhe kur
keqtrajtimi apo abuzimi nuk sht i prcaktuar juridikisht
n gjykatat e vendit, prova se keqtrajtimi ka ndodhur ende
mund t konsiderohet i justifikueshm pr ndrhyrje n
jetn familjare. Gjykata Europiane e ka adoptuar tashm
kt qasje n disa raste n lidhje me vendosjen e fmijve
n kujdesin publik, si dhe n raste t lidhur me vendosjen
e fmijve nn kujdesin publik, ashtu si edhe n shtjet
q lidhen me neglizhencn, abuzimi fizik dhe seksual nga
prindrit ose nga partneri i nns, kur shrbimet sociale
nuk kishte marr masa e duhura. Pamundsia pr nj
baba natyror pr t sfiduar para gjykatave kombtare
adoptimin e fmijs s tij thekson nj shkelje t nenit 8

n shtjen Keegan vs Irland (vendimi i 26 maj 1994).
N disa raste kundr Britanis s Madhe n lidhje me
vendosjen e fmijve n kujdesin publik dhe kufizimet n
kontaktet e prindrve me fmijt e tyre, Gjykata nuk ka
kritikuar masat e marra si t tilla, t cilat konsiderohen
t ket qen ndrmarr brnda kufirit t shtetit pr t
vlersuar. Megjithat, ajo konsideron se, duke pasur
parasysh ndikimin e ktyre vendimeve n jetn familjare,
procesi i vendim-marrjes duhet t jet i till q t siguroj
se pikpamjet dhe interesat e prindrve natyrore duhet t
bhen t njohura pr t dhe t merren si duhet parasysh
nga organi kompetent dhe se prindrit jan n gjendje
pr t ushtruar n kohn e duhur do mjet juridik q kan
n dispozicion. N kt kontekst, Gjykata mund t
marr parasysh gjithashtu kohzgjatjen e procesit

t vendimarrjes apo t do procedure gjyqsore q
lidhet me t. Ky arsyetim sht marr m pas nga Gjykata
n disa vendime. Pr shembull, n shtjen Covezzi dhe
Morselli vs Italis (2003/09/05) fmijt e aplikantve jan
marr n prkujdesje publike, pasi nj antar i familjes
kishte denoncuar abuzime seksuale t prsritura nga
disa antar t rritur t familjes ndaj fmijve t aplikantit
dhe kushrinjve t tyre. Gjykata vlersoi se vendosja
urgjente e fmijve pa dgjuar aplikantt, ishte bazuar mbi
arsyet prkatse dhe t mjaftueshme, si ishin kufizimet
e kontakteve, duke pasur parasysh mungesn e nns
pr bashkpunimin me shrbimet sociale si dhe refuzimin
e vazhdueshm t fmijve pr tu kthyer n shtpin e
tyre. Megjithat, n pikpamje t Gjykats, kohzgjatja
dhe mangsit e procedimit para sesa gjykata pr t mitur
ti linte prindrit pa ndonj zgjidhje pr t kundrshtuar
vendimin e vendosjes n kujdesje t prkohshme. Neni
8 prmban gjithashtu nj detyrim pozitiv pr Shtetet pr
bashkimin e prindrve me fmijt e tyre, duke e par
zhvendosjen si nj mas t prkohshme. N gjykimin e
shtjes Johansen vs Norvegjis (1996/07/08), Gjykata
pohoi se masa t tilla si ato q kan pr qllim t privojn
n mnyr permanente nj prind t kontaktoj ose t
ket kujdestarin duhet t aplikohet vetm n rrethana t
jashtzakonshme dhe mund t justifikohet vetm kur nuk
kishte asnj alternativ tjetr mas q t lejonte mbrojtjen
e interesave t fmijs. N vendimin e shtjes Grgl
vs Gjermanis e dats 26/02/2004, n lidhje me
marrdhniet n mes nj babai dhe fmijs s tij t lindur
jasht martese dhe t dhn nga nna e tij pr birsim,
253
Gjykata vlersoi se dshtimi i gjykatave kombtare, pr t

shqyrtuar nse sht praktike q t bashkohet aplikanti
me djalin e tij n rrethana q do t minimizojn kufizimet
t vna pr fmijn, prbn shkelje t Konvents.
Gjykata nnvizoi faktin se gjykatat kombtare me sa

duket fokusohen vetm n efektet e menjhershme q
do t ket ndarja e fmijve nga prindrit e tij, por nuk
arriti t marr n shqyrtim efektet afatgjata q nj ndarje
e prhershme nga babai i tij natyror mund t ket ndikim
mbi t (fmijn). Largimi nga ambienti familjar sht par
si nj mas e shkalls s fundit, gj q mund t prdoret
nga shtetet vetm kur alternativa t tjera, m pak
kufizuese pr t drejtat e familjes nuk jan t mundshme.
N shtjen P.C. dhe S. vs. UK (vendimi i dt.

16/07/2002), Gjykata konkludoi se, edhe pse nj
urdhr mbrojtje emergjente ishte vrtet i nevojshm
pr nj fmij t sapolindur nna e t cilit vuante
nga sindroi Munchhausen, implementimi i ktij
urdhri: transferimi i fmijs nga spitali tek shrbimi
i kujdesit social, prvese sht nj form drastike
e mbikqyrjes s nns dhe fmijs brnda n spital,
prbnte shkelje t nenit 8. Gjykata gjithashtu i kushton
shum rndsi mbajtjes s kontakt midis prindrve dhe
fmijve, gjat vendosjes s fmijs n prkujdesje (Shih
Couillard vs. Francs, korrik 2004).

c. Garancit procedurale lidhur me privimin e
liris pr t miturit dhe procesi i rregullt ligjor
Neni 5 / 1, pika d) prcakton se privimi i liris s nj
t mituri nprmjet nj urdhri t ligjshm me qllim
mbikqyrjen edukative apo privimi i tij i liris me qllimin
pr ta sjell at para autoritetit ligjor kompetent .
Terren i par pr paraburgimin lidhet me situatat ku nj
autoritet administrativ ose gjyqsor vendos ta vr nj t
mitur nn mbikqyrje, e kombinuar kjo me nj kufizim t
liris, si p.sh. detyrimi pr t qndruar n nj institucion
riedukimi ose n nj klinik. N Bouamar vs. Belgjiks
(1988), Gjykata prcaktoi se vendosja e nj t mituri n
institucion riedukimi ose n burg para transferimit t tij
t shpejt n nj institucion riedukimi sht autorizuar
nga neni 5 1, d) i Konvents. Megjithat, Gjykata
gjeti shkelje t Nenit 5 n lidhje me rrethanat e veanta
t shtjes. Gjykata gjithashtu vlersoi se burgimi i t
miturve n kushtet e izolimit virtual dhe pa ndihmn e
254
personelit me trajnim arsimor nuk mund t konsiderohet

si mbshtetje e ndonj qllim edukativ. N nj shtje
tjetr t mvonshme, n vendimin e D.G. vs Irlands e
16/05/2002, Gjykata deklaroi se mbikqyrja arsimore/
edukative nuk mund t barazohet me nocionet e msimit
n klas dhe prfshin disa aspekte t ushtruara nga
nj autoritet lokal t s drejts prindrore n t mir
dhe pr mbrojtjen e t miturit . Megjithat, n kt rast
t veant, Gjykata gjeti shkelje t nenit 5 1 d), ku
nj i ri u mbajt pr nj muaj n nj institucion penal ku
do veprimtari arsimore dhe rekreative ishte trsisht
opsionale dhe vullnetare. Terren i dyt pr paraburgimin
lidhet me situatat ku nj i mitur i akuzuar pr nj krim
sht vendosur, pr shembull, nn vzhgim psikiatrik,
q do t oj n nj raport q rekomandon nj vendim
n lidhje me prshtatshmrin e tij pr t qndruar n
paraburgim. Ai mbulon gjithashtu privimin e liris s nj t
mituri gjat procedimit gjyqsor n lidhje me vendosjen e
tij n shrbimin e kujdesit pr fmijt.
Nj aspekt tjetr i mbrojtjes s dhn nga ky nen sht
e drejta pr informim. N vendimin e shtjes Gaskin
t vitit 1989, Gjykata kmbnguli n detyrimin pozitiv
t shtetit pr t siguruar akses n dosjen personale t
aplikuesit, t hartuar dhe t mbajtur nga autoritetet lokale
dhe e cila lidhej me identitetin themelor t aplikantit, dhe
q siguronte t vetmet t dhna koherente t fmijris
s tij t hershme dhe t viteve t formimit. N shtjen
Gve vs Turqis (aplikimi no. 70337/01, vendimi i
dt. 20/01/2009) aplikanti, n veanti, pretendonte se
burgimi i tij me t rriturit dhe gjykimi t tij nga Gjykata e
Sigurimit t Shtetit (gjykata) dhe jo nga nj gjykat pr t
miturit ishte shkelje e nenit 3 t Konvents. Sipas nenit
5 dhe 6 t Konvents ai gjithashtu u ankua se nuk ishte
liruar ndrkoh q ishte n pritje t gjykimit dhe se ai nuk
ishte gjykuar n mnyr t drejt nprmjet nj procesi t
rregullt ligjor. Gjykata vrejti se qeveria, prtej argumentit
se privimi i liris s aplikantit ishte justifikuar pr shkak t
veprs penale pr t ciln ai akuzohej, nuk argumentoi
se metodat alternative ishin t parat q ishin marr n
konsiderat dhe se burgimi i tij ishte prdorur vetm
si nj mas e fundit, n prputhje me detyrimet e tyre
sipas t drejts s brendshme dhe nj numr konventash
ndrkombtare (p.sh. shtja Nart vs. Turqis, nr.
20817/04, 22, 6 maj 2008).
N t paktn tre vendime lidhur me Turqin, Gjykata
ka shprehur dyshimet e saj n lidhje me praktikn
e mbajtjes s fmijve n paraburgim (shih Seluk

vs. Turqis, (aplikimi nr. 21768/02, 35,
vendimi i dt.10/01/2006); Kosti dhe t Tjer vs.
Turqis, (aplikimi nr. 74321/01, 30, vendimi
i dt. 03/05/2007); Nart vs. Turqis, (aplikimi nr.
20817/04, 22, 34, vendimi i dt. 06/05/2008)
) dhe gjeti shkelje t neneve 5 3 t Konvents pr
periudha t konsiderueshme kohe m t shkurtra
sesa ajo e kaluar nga kandidati n rastin n fjal. Pr
shembull, n shtjen Seluk vs Turqis (2006) aplikanti
kishte kaluar rreth katr muaj n paraburgim kur ishte
gjashtmbdhjet vje dhe n shtjen Nart vs Turqis
(2008) aplikanti kishte kaluar dyzet e tet dit n
paraburgim, kur ai ishte shtatmbdhjet vje. N rast
n fjal, aplikanti u arrestua q kur ishte 15 vje dhe
ishte mbajtur n paraburgim pr nj periudh m tepr
se katr vjet e gjysm. N dritn e sa parashtruar m
sipr, Gjykata konsideroi se kohzgjatja e paraburgimit t
aplikantit ishte e teprt dhe n shkelje t neneve 5 3,
4 t Konvents. Gjithashtu, Gjykata ka pasur parasysh
trsin e procedimit penal kundr aplikantit dhe ajo
konsideron se de facto mungesa e ndihms juridike
pr pjesn m t madhe t procedimit, ka prkeqsuar
pasojat e paaftsis s aplikantit pr t marr pjes n
mnyr efektive n gjykimin e tij dhe cnonte t drejtn
e tij pr nj proces t rregullt. Pra, ka pasur shkelje t
Nenit 6 1 t Konvents, n lidhje me nenin 6 3 (c).
Aplikanti u ankua n baz t nenit 6 3 t Konvents se
ai nuk kishte qen i informuar pr akuzat kundr tij dhe se
ai kishte qen i privuar nga e drejta e tij pr t pasur koh
t mjaftueshme dhe lehtsira pr prgatitjen e mbrojtjes
s tij. Edhe pse ai nuk kishte qen n gjendje t mbrohej
vet, atij nuk i ishte caktuar nj avokat.
Si shihet, jurisprudenca e Gjykats Evropiane pr t
Drejtat e Njeriut n lidhje me t drejtat e fmijs sht
e ndryshme. Edhe pse kjo pjes e ktij publikimi sht
fokusuar n jurisprudencn e Gjykats n lidhje me nenet
3, 5, 6 dhe 8 t Konvents Evropiane pr t Drejtat e
Njeriut, nene t tjer t Konvents dhe t Protokolleve t
saj lidhen po ashtu drejtprdrejt me t drejtat e fmijve.
Kuadri normativ kombtar dhe zhvillimet

ligjore dhe institucionale n Shqipri
Progres i rndsishm sht br n sjelljen e
legjislacionit shqiptar dhe praktikave n prputhje
me standardet ndrkombtare, angazhimet n

kuadr t proceseve intergruese dhe praktikave
m t mira. Ky sht nj proces dinamik, i cili po
vazhdon. Kto zhvillime kan ardhur si rezultat i nj
mas t gjer advokimi dhe trajnimi, mbshtetur nga
programet e organizatave ndrkombtare, n interes
t partnerve qeveritar si dhe me pjesmarrjen
aktive t shoqris civile. Ndryshimet prfshijn
masa ligjore, administrative, n infrastruktur dhe
burime njerzore, udhhequr nga mbrojtja e interesit
m t lart t fmijs. N prpurthje me angazhimet
ndrkombtare, vmendje i sht kushtuar zhvillimit
dhe zbatimit t parimeve, standarteve dhe strategjive
q adresojn rolin dhe statusin e fmijs. N themel
t tyre qndron ideja se fmijt, pr shkak t
veorive t moshs, t mungess s pjekuris fizike
dhe intelektuale, kan nevoj pr nj mbrojtje dhe
vmendje t veant nga familja dhe institucionet
shtetrore.
Kushtetura e RSH prcakton se fmijt gzojn t
drejtn e nj mbrojtje t veant nga shteti (Neni 54).
Po ashtu n nenin 59 Kushtetuta jon parashikon:
Shteti, n baz t pushtetit kushtetues dhe mjeteve
n dispozicion, si dhe pr t mbshtetur nismn dhe
prgjegjsin private, synon:
Kushte t prshtatshme pune pr individt n
gjendje pune;
Standardet m t larta t mundshme pr
shndetin fizik dhe mendor;
Edukimin dhe kualifikimin e fmijve dhe t
rinjve, si dhe t punsuarve sipas aftsive t tyre
prkatse;
Zhvillimin e sporteve dhe aktiviteteve argtuese;
Kujdes dhe ndihm pr t moshuarit, jetimt dhe
personat me aftsi t kufizuara;
Nj mjedis t shndetshm dhe ekologjikisht
t prshtatshm pr brezin aktual dhe brezat e
ardhshm.
Ndr ato pjes t legjslacionit q trajtojn shtje q
lidhen me fmijt, do t prmendja Ligjin nr. 10347,
dat 04.11.2010 Pr t drejtat e fmijs dhe ligjin
nr.9669, dat 18.12.2006 Pr masat ndaj dhuns
n marrdhniet familjare, pr rndsin q ato
shfaqin nga pikpamja formale ligjore dhe e zbatimt
praktik. N themel t ktij kuadri ligjor qndron
255
qasja se dhuna kundr fmijve prbn shkelje t

t drejtave t fmijve, komprometon zhvillimin e
fmijve dhe cenon gzimin e t drejtave t tyre
baz; si dhe duke pasur parasysh se brishtsia,
vulnerabiliteti i fmijve dhe varsia e tyre tek t
rriturit pr rritjen dhe zhvillimin krkojn nj investim
m t madh n parandalimin e dhuns dhe mbrojtjen
e fmijve nga familjet, shoqria dhe shteti.
Duke iu referuar legjislacionit shqiptar, n menyr t
prmbledhur t drejtat e garantuara dhe prioritetet
pr zbatimin praktik t tyre lidhen me:
a) E drejta pr arsimim - Akses n arsimin baz
t detyrueshm; Praktika jo-diskriminuese n
t drejtn pr arsimim; E drejta pr aktivitete
kulturore, rekreaktive n prputhje me moshn
dhe specifikat e saj.
b) Mbrojtja dhe zhvillimi i shndetit - Akses n
shrbime shndetsore cilsore; T drejtat
e fmijve me aftsi t kufizuara; Mbrojtja e
shndetit riprodhues; E drejta pr t prfituar
nga mbrojtja shoqrore; E drejta pr t pasur nj
standart jetse t prshtatshm
c) Mbrojtja e veant - Mbrojtje nga t gjitha format
e diskriminimit; Mbrojtje nga t gjitha format e
shfrytzimit (ekonomik, seksual); Mbrojtje nga
dhuna (fizike, psikologjike, seksuale); Ndalimi i
martesave n mosha t reja; Mbrojtja nga tortura/
keqtrajtimi dhe privimi i liris pr fmijt n
konflikt me ligjin; Punsimi q dmton shndetin
e fmijs; Parandalimi i trafikimit dhe prdorimi
i substancave narkotike; Masa pr fmijt me
probleme sociale dhe fmijt e rrugs.
Megjithat, pavarsisht arritjeve pozitive n lidhje me
t drejtat e fmijve dhe posarisht n fushn e
drejtsis pr t mitur apo n monitorimin e puns
s fmijve, mekanizmi i mbrojtjes s fmijve
mbetet ende i dobt (Raporti i progresit t BE pr

Shqiprin).
N procesin e reformimit dhe harmonizimit t
legjislacionit t brendshm me at ndrkombtar e
europian, vlen t theksohet nevoja pr promovimin
e nj kulture pr respektimin e t drejtave t
fmijs, t bazuar n njohuri t thella pr t drejtat e
fmijs dhe t kuptuarit e dobsive dhe aftsive t
fmijve. Grupi prfitues kryesor duhet t prfshij
t gjith profesionistt q kan t bjn dhe jan
n kontakt me fmijt. Del e nevojshme hartimi dhe
zhvillimi i nj strategjie t integruar kombtare pr
mbrojtjen e fmijve nga dhuna, konceptuar si nj
kuadr shum-plansh dhe sistematik, e integruar
plotsisht n nj politik kombtare pr promovimin
dhe mbrojtjen e t drejtave t fmijs, me nj afat
kohor t caktuar, me objektiva realiste, e koordinuar
dhe e monitoruar, e mbshtetur nga burime t
mjaftueshme njerzore dhe financiare. Duhet t
inkurajohet ngritja e shrbimeve dhe mekanizmave
miqsor pr fmijn dhe t forcohet bashkpunimi
institucinal. Ato duhet t mbrojn t drejtat e fmijs
dhe t ndjekin interesin m t mir t fmijs.
Pr t konkluduar, i jam referuar fjalve t ishSekretarit t Prgjithshm t OKB-s De Cuellar,
i cili me rastin e hartimit te KDF (CRC), do t jepte
mesazhin m t mir t tij kur deklaronte: Mnyra
se si nj shoqri i trajton fmijt pasqyron jo vetm
cilsit e saj t dhembshuris dhe dashuris
mbrojtse, por edhe ndjenjn e saj t drejtsis,
angazhimin e saj pr t ardhmen dhe krkesn e saj
pr t lartsuar njeriun e brezave q vijn. Kjo sht
nj e vrtet e padiskutueshme si pr bashksin e
kombeve, ashtu edhe pr do vend n veanti.
Bibliografia
Kushtetuta e Republiks s Shqipris, Qendra e Publikimeve Zyrtare, Ministria e Drejtsis
Kodi Penal i Republiks s Shqipris, i azhurnuar, Qendra e Publikimeve Zyrtare, Ministria e Drejtsis
Kodi i Procedurs Penale i Republiks s Shqipris, i azhurnuar, Qendra e Publikimeve Zyrtare, Ministria
e Drejtsis
Konventa e OKB-s Pr t Drejtat e Fmijs (KDF), 1989
Rregullat e OKB-s pr Mbrojtjen e t Miturve t Privuar nga Liria (Rregullat e Havans)1990
256
Rregullat Standarde Minimale t Kombeve t Bashkuara pr Administrimin e Drejtsis pr t

Mitur (Rregullat e Pekinit), 1985
OKB:Common Approach to Justice for Children, Mars 2008.
Konventa Evropiane pr t Drejtat e Njeriut dhe Lirit Themelore (KEDNJ, 1950, Kshilli i Europs.
Ligji Nr.10 039, dt. 22.12.2008 Pr ndihmn juridike
Ligji Nr.9669, date 18.12.2006 Pr masat ndaj dhuns n marrdhniet familjare
Leskoviku, Migena Jurisprudenca e GJEDNJ-s pr t drejtat e fmijve fokusuar n raport me nenin 6 t
KEDNJ-S, mbajtur n konferencn shkencore kombtare me titull Mekanizmat mbrojts t t drejtave t
individve n kuadr t procesit t rregullt ligjor, organizuar nga Departamenti i t Drejts Publike, Fakulteti
i Drejtsis, UT n bashkpunim me Qendrn pr Nisma Ligjore e Qytetare, Tiran, shkurt 2011, publikimi
n proceedings t konferencs, fq. 582-589.
Web site i Kshillit t Europs: www.coe.int
Web site i Gjykats Europiane t t Drejtave t Njeriut: www.echr.coe.int
Raste nga Praktika gjyqsore e Gjykats Europiane t t Drejtave t Njeriut: (disa prej tyre)
Gve vs. Turqis, (aplikimi nr. 70337/01, vendimi i dats 20/01/2009)
Nart vs. Turqis, (aplikimi nr. 20817/04, 22, 34, vendimi i dt. 06/05/2008).
Kosti dhe t Tjer vs. Turqis, (aplikimi nr. 74321/01, 30, vendimi i dt. 03/05/2007)
Seluk vs. Turqis, (aplikimi nr. 21768/02, 35, vendimi i dt.10/01/2006)
Grgl vs. Gjermanis (vendimi i dt.26/02/2004)
Couillard Maugery vs. Francs, (vendimi i dt. 01/06/2004).
Covezzi dhe Morselli vs. Italis (vendimi i dt. 09/05/2003)
Z dhe t Tjer vs. UK (vendimi i dt. 10/05/2001)
Scozzari dhe Giunta vs. Italis (vendimi i dt. 13/07/2000)
A. vs. UK (aplikimi nr. 25599/94, vendimi i dt. 23/09/1998)
Stubbings dhe t Tjer vs. UK (vendimi i dt. 22/10/1996)
Johansen vs. Norvegjis (vendimi i dt. 07/08/1996)
Keegan vs. Irlands (vendimi i dt.26/05/1994).
Costello-Roberts vs. UK (vendimi i dt. 25/03/1993)
Noacka vs. Suedis, (vendimi i dt. 13/03/1989)
Bouamar vs. Belgjiks (vendimi i dt. 29
257
ANALIZ JURIDIKO-PENALE E VEPRAVE

PENALE KUNDR FMIJVE N
Doktorante Mirela SHAMETI
Departamenti i s Drejts Penale, Universiteti JUSTINIANI I PARE
Adresa elektronike: muskajmirela@yahoo.com
1.1 Rndsia e mbrojtjes juridike ndaj dhuns kundr fmijve.
N Shqipri, dhuna n familje n prgjithsi, duke
prfshir edhe dhunn ndaj fmijve, sht nj
problem q ndikon negativisht te individt, familjet
dhe n komunitet. Megjithat, shqiptart jan t
prirur ta konsiderojn dhunn n familje si nj cshtje
private, si pjes normale t jets s tyre familjare.
Duke qn se dhuna n familje shpesh ndodh prapa
dyerve t mbyllura dhe nuk diskutohet, nuk rrfehet
ose nuk trajtohet hapur n shoqrin shqiptare,
viktimat vuajn n mnyr tipike n heshtje.
Mbrojtja e t drejtave t fmijve prbn nj ndr
drejtimet m t rndsishme t politikave shoqrore
n Republikn e Shqipris. N themel t ktyre
politikave jan parimet themelore t Kushtetuts
s Shqipris1, t Konventave t OKB-s dhe
instrumentave t tjera ndrkombtare t ratifikuara
nga shteti shqiptar, t cilat theksojn se fmijt2,
pr shkak t veorive t moshs, t mungess s
1 Neni 54 i Kushtetuts s Republiks s Shqipris parashikon
q;
1. Fmiljt, t rinjt, grat shtatzna dhe nnat e raj kan t
drejtn e nj mbrojtje t vecant nga shteti.
2. Fmijt e lindur jasht martese kan t drejta t barabarta me t
lindurit nga martesa.
3. do fmij ka t drejtn t jet i mbrojtur nga dhuna, keqtrajtimi,
shfrytzimi dhe prdorimi pr pun, e vecanrisht nn moshn
minimale pr punn e fmijve, q mund t dmtoj shndetin,
moralin ose t rrzikoj jetn a zhvillimin e tij normal .
258
2 Sipas Konvents Pr t drejtat e Fmijs dhe legjislacionit

shqiptar, fmij konsiderohet personi q kur lind deri n moshn
18 vjec, moment kur ai fiton zotsi juridike t plot pr t vepruar.
pjekuris fizike dhe intelektuale, kan nevoj pr nj

mbrojtje dhe vmndje t vecant nga familja dhe
institucionet shtetrore.
Seksioni i IX i Kodit Penal sanksionon dhe mbron me
an t veprave penale t parashikuara n tre objekte,
familjen, martesn dhe fmijt. Sigurisht, objekti i tret
dhe jo m pak i rndsishm q mbron ky seksion,
jan fmijt. Mgjithat, kto dispozita nuk jan t
vetme n drejtim t dhuns ndaj fmijve. Nse do ti
referohemi ktij seksioni veprat penale t parashikuara
n mbrojtje t fmijve jan mbizotruese ndaj atyre ne
mbrojtje t martess dhe familjes. Q n Deklaratn
e Prgjithshme t t Drejtave t Njeriut, Kombet e
Bashkuara kan shpallur q fmija ka t drejt pr nj
ndihm dhe nj prkrahje t veant dhe pr lulzimin
harmonik t personalitetit t tij, duhet t rritet n
mjedisin familjar, n nj atmosfer lunturie, dashurie
dhe mirkuptimi. Domosdoshmria pr ti dhn nj
mbrojtje t posame fmijs sht prcaktuar n
Deklaratn e Gjenevs t vitit 1924 Pr t Drejtat e
Fmijs, dhe n Deklaratn e t Drejtave t Fmijs
miratuar nga Asamblea e Prgjithshme e O.K.B. m
29 Nntor 1956, n Deklaratn e Pergjithshme t t
Drejtave t Njeriut, n Paktin Ndrkombtar Pr t
Drejtat Civile dhe Politike (n veanti neni 23 dhe 24),
n Paktin Ndrkombtar pr t drejtat Ekonomike
Shoqrore dhe Kulturore (n veanti neni 10) dhe
n Konventn pr t Drejtat e Fmijs miratuar nga

Asamblea e Pergjithshme e Kombeve t Bashkuara
m 20 Nntor 1989.
N vitin 1992 Shqipria ka ratifikuar Konventn e
OKB-s pr t Drejtat e Fmijve. Kjo konvent
prcakton nj autorizim t qart t shtetit pr ti
mbrojtur fmijt nga t gjitha llojet e dhuns n
shtpi dhe familje, si dhe prcakton rolin e tij si
arbitrin prfundimtar t mirqnies s fmijs n
ambientin familjar.
Meqnse shteti nuk mundet t konsiderohet
drejtprdrejt prgjegjs pr aktet e vecanta
t dhuns ndaj fmijve nga ana e prindrve, atij i
krkohet t prcaktoj nj kuadr ligjor me masa
t tjera t nevojshme pr t siguruar mbrojtje t
prshtatshme, duke prfshir parandalimin efikas.
Shteti mbron fmijt nprmjet normave juridike
familjare, t cilat prcaktojn t drejtat dhe detyrimet
e prindrve apo t paralindurve t tjer ndaj fmijve
dhe t fmijve ndaj prindrve, nprmjet normave
penale n rastin e Kodit Penal, t cilat ndshkojn
personat q shkelin detyrimet e tyre ndaj fmijve
p.sh. n nenin 124 parashikohet sanksion penal pr
prindin apo personat e tjer t detyruar t kujdesen
pr fmijt q i braktisin ata, apo n nenin 128 ku
parashikohet si kundrvajtje penale rasti i ndrrimit t
fmijve i br me pakujdesi nga personeli ku fmijt
mbahen pr rritje, mjekim ose n shtpi lindjeje, apo
n nenin 129 ku synohet t mbrohen t miturit nga
shfrytzimi i tyre nga t rriturit pr kryerjen e veprave
penale dhe kthirnin e tyre n kontingjent pr krimin.
Mbi t gjitha mund t nxirret si konkluzion q veprat
penale t kryera kundr fmijve, veprimet e dhuns
drejtuar ndaj ksaj kategori personash, megjithse
t paktn n pamje t par drejtohen kundr
personave fizik, i prekin ata jo si individ t vecant,
por si antar t familjes me t drejta dhe detyra.
1.2 Kuptimi juridiko - penal i veprave

penale q drejtohen kundr fmijve
sipas Kodit Penal t vitit 1995.
Aktualisht, kodi q sht n fuqi n territorin e
Republiks s Shqipris, sht Kodi Penal i miratuar
n vitin 1995. Ky kod ka disa karakteristika kryesore
q e dallojn at nga t gjith kodet penale q kan

ekzistur m par n vendin ton. Ai sht ndrtuar
sipas modeleve t kodeve penale bashkkohore t
shteteve m demokratike (Franc,
Gjermani,
Itali, Suedi, SHBA, Holland). dhe gjithashtu u
pergjigjet standarteve
ndrkombtare. N
kt kod sanksionohen parime, institute dhe figura
t veprave penale q prmbahen n konventat,
aktet juridike ndrkombtare dhe n t drejtn
penale ndrkombtare. Gjithashtu Kodi Penal i vitit
1995 ka legjitirnitet kushtetues sepse ai ka dal n
baz dhe pr zbatim t dispozitave kushtetuese dhe
mbron t drejtat dhe lirit themelore t njeriut, edhe
pse sht miratuar para Kushtetuts s Republiks
s Shqipris t vitit 1998. Nj parim mjaft i
rndsishm i Kodit Penai t vitit 1995, dhe ku ky
kod mbshtetet, sht se figura e veprs penale me
t gjith elementet e saj prbrs t marra s bashku
n unitetin e tyre, sht baz e prgjegjsis penale.
N kohn e tanishme Kodi Penal i Republiks s
Shqipris prbn burimin kryesor t s drejts
penale.
Vepra penale sht nj veprim ose mosveprim i

rrezikshem dhe i kundrligjshm i
parashikuar
3
dhe sanksionuar n ligj Me figur t veprs penale
kuptohet trsia e elementeve objektive dhe
subjektiv t marra s bashku t veprs penale t
parashikuar nga ligji penal4. Me vepra penale q
drejtohen kundr fmijve, kuptohen ato veprime
ose mosveprime t kundrligjshme, e shoqrisht
t rrezikshme, q cnojn t drejtat e tyre t
sanksionuara n Kushtetut dhe ligjet e tjera n fuqi,
t kryera me faj dhe q parashikohen si t tilla nga
legjislacioni penal.
Me objekt t veprs penale kuptohen marrdhniet
juridike, si lloj i marrdhnieve shoqrore t vendosura
pr t siguruar paprekshmrin e t mirave juridike
apo t vlerave t rndsishme t personit, t
shoqris apo t shtetit, q preken ose vihen n
rrezik nga veprat penale, e q mbrohen posarisht
nga shteti nprmjet normave t legjislacionit
3 Neni 1 paragrafi 1 i Kodit Penal.

4 Neni 1 paragrafi 2 dhe neni 47 paragrafi 2 i Kodit Penal.
259
sapolindur nga nna. N nenin 93 t K.Penal,

penal5. Objekti i veprave penale kundr
Ndrprerja e shtatzanis sht parashikuar
fmijve, si u tha me lart, jan marrdhniet
si vepr penale ndrprerja e shtatzanis pa
juridike q sigurojn t drejtat e tyre t njohura
plqimin t gruas, prvec rasteve kur kjo diktohet
dhe t garantuara me ligj dhe t mbrojtura n
nga nj shkak shndetsor i justifikuar.
mnyr t posame nga legjislacioni penal.
Ndrsa, subjekte pasive t veprave penale t b) Praktikat e dhunshme tradicionale q ushtrohen
kryera kundr fmijve, pra personat e dmtuar
ndaj t miturve q trajtohen n Kodin Penal
nga vepra penale, q iu cnohen interesat e
jan gjakmarrja, neni 78/2 i K.Penal, vrasja
ligjshme dhe q prbjn objekt t veprimeve
me paramendim, pr motive gjakmarrje apo
apo mosveprimeve t autorit t veprs penale,
hakmarrje, neni 83/a i K.Penal, kanosja serioze
jan fmijt. Autor t ktyre veprave penale
pr hakmarrje ose pr gjakmarrje, neni 88,
mundet t jen subjekte t prgjithshm, ose
plagosja e rnd me dashje, neni 86 Tortura,
edhe persona t afrm, familjar me fmijt,
apo vepra t tjera penale n t cilat fmijt nuk
kujdestari ligjor apo persona t tjer q jan t
shfaqen si subjekte pasive t veprs penale t
ngarkuar pr tu kujdesur lidhur me fmijt.
posacm, por jan subjekte pasive t veprs
penale si personat e tjer fizik, pra si subjekte
Kodi Penal i Republiks s Shqipris dhe
pasive t prgjithshm.
instrumenta t tjer ligjore trajtojn forma t
ndryshme t dhuns ndaj fmijve n mnyra c) Ndrsa, lidhur me fmijt e mitur t marr n
m specifike dhe t drejtprdrejta, si dhe
prgjegjsi penale pr kryerjen e veprave penale,
njkohsisht parashikohen si vepra penale
n asnj rast Kodi Penal nuk ka parashikuar
edhe veprime apo mosveprime t tjera, t cilat
ndshkime trupore si form dnimi penal, t
nuk lidhen drejtprdrejti me dhunn kundr
miturit jan t prjashtuar nga dnimi me burgim
fmijve, por kan pr objekt t tyre t posacm
t prjetshm7, dnimi penal me burgim pr t
mbrojtjen e interesave t ligjshme t fmijve.
miturit nuk mundet t jet m shum se gjysma
1.2.1. Dhuna fizike.

N Kodin Penal trajtohen tre aspekte t dhuns
fizike q lidhen drejtprdrejt me fmijt apo t
quajtur ndryshe t miturit.; a) dhuna fizike fatale; b)
praktikat e dhunshme tradicionale, si dhe c) dhuna
fizike kundr t miturve t marr nn prgjgjsi
penale6.
a) Format e dhuns fizike fatale, pra t veprimeve t
dhunshme q sjellin si pasoj vdekjen e viktims,
q kryhen ndaj fmijve, jan t parashikuara si
vepr penale n disa dispozita. N nenin 79/a t
K.Penal, Vrasja n rrethana t tjera cilsuese,
sht parashikuar q vrasja e t miturit dnohet
me burgim jo m pas se 20 vjet ose me burgim
t prjetshm. N neni 81 t K.Penal, vrasja
e foshnjes, sht parashikuar n mnyr t
posacme si vepr penale vrasja e fmijs s
260
e dnimit q parashikon ligji pr veprn penale

t kryer8, t miturit mundet t prjashtohen nga
Gjykata n rrethana t vecanta nga kryerja e
dnimit9, n K.Pr.Penale n asnj rast nuk lejohet
q dhuna fizike t prdoret si mjet pr marrjen e
provave.
N Kodin Penal jan parashikuar edhe vepra t tjera
penale q bjn fjal pr forma t tjera t dhuns
fizike q ushtrohet drejtprdrejt ndaj t miturve,
sic sht psh neni 109/3, rrmbimi apo mbajtja
peng e t miturit, e cila ka parashikuar nj dnim jo
m pak se 20 vjet burgim, dhe kur ka sjell si pasoj
vdekjen, dnimin me burgim t prjetshm.
Dispozitat penale t msiprme, si ato q t cilat
kan si objekt t tyre t drejtprdrejt mbrojtjen
e integritetit fizik t fmijve, t shndetit dhe t
jets s tyre, ashtu edhe dispozitat e tjera penale
q mbrojn fmijt si pjes e subjekteve pasive t
5 Neni 1/b i Kodit Penal
7 Neni 31/2 i K.Penal.
6 Dhuna Kundr Fmijve n Shqipri, Raport Studimor i finacuar

nga Unicef, Shqipri.
8 Neni 51 i K.Penal.
9 Neni 52 i K.Penal.
prgjithshme, deri para pak kohsh nuk arrinin q

t specifikonin shprehimisht ndalimin e prdorimit t
do lloj dhune ndaj fmijve, t do lloj ndshkimi
trupor t fmijve n shkolla, ambiente shoqrore apo
edhe n familje.
keqtrajtimit fizik ose psikologjik. Lidhur me keqtrajtimin

fizik n kt rast ligji nuk ka br ndonj specifikim
tjetr, psh lidhur me llojin apo shkalln e dmtimeve,
por mjafton q t ekzistojn veprime apo akte dhune t
cilat t cnojn integritetin fizik t fmijs.
Kodi Penal n nenin 90 t tij ka parashikuar si vepr

penale rrahjen dhe do vepr tjetr dhune, si forma
t dhuns fizike, parashikon plagosjen e leht me
dashje n nenin 89 t K.Penal, por kto dispozita
trajtojn dhunn ndaj personave fizik n nj form
t prgjithshme, dhe nuk specifikojn n mnyr
t vecant parashikimin si vepr penale t ktyre
veprimeve t kryera ndaj fmijve. N t njjtn koh
dispozitat e msiprme nuk specifikojn nse format
e dhuns fizike q hyjn n kategorin e rrahjes apo
t dmtimeve t lehta, prbjn vepr penale nse
ato kryhen n mjediset familjare apo nse nga do t
kryhen personat antar t familjes s vet fmijs.
E vecanta tjetr e ksaj dispozite sht parashikimi

i rrethit t personave q mundet t jen subjekte
t veprs penale dhe q mundet t merren nn
prgjegjsi penale.
I njjti arsyetim sht i vlefshm edhe lidhur me

mjediset e tjera, sic jan ambientet e shkollave,
sportive, institucione t kujdesit pr fmijn, si dhe
lidhur me faktin nse veprimet e keqtrajtimit dhe t
ndshkimit fizik, do t kryheshin nga kujdestart,
msuesit, apo persona t tjer q jan t ngarkuar
me prgjegjsin pr tu kujdesuar pr fmijt, sipas
llojit t veprimtaris q ata ushtrojn.
Hap me rndsi n kt drejtim prfaqsojn

ndryshimet e kryera n Kodin Penal me ligjin
nr.23/2012, dat 01.03.2012. Me kt ligj, jan
parashikuar disa vepra penale t reja n Kodin Penal.
Vec t tjerave, n vijim n nenin 124/b t K.Penal,
paragrafi i par, sht parashikuar q; Keqtrajtimi
fizik ose psikologjik i t miturit nga prindrit, motra,
vllai, gjyshi, gjyshja, kujdestari ligjor ose do person
q sht i detyruar q t kujdeset pr t, dnohet
me burgim nga tre muaj gjer n dy vjet.
Parashikimi i ksaj vepre penale prmbush vakumin
e mparshm ligjor duke specifikuar n mnyr
t vecant si vepr penale veprimet e dhunshme
ndaj fmijve. Ligjvnsi n kt rast i ka kushtuar
prsri kategoris s fmijve, si subjekte pasive t
ksaj vepre penale, nj mbrojtje t vecant.
Nga ana objektive kjo vepr penale kryhet me an t
Si t till mundet t jen prindrit, motra, vllai, gjyshi,

gjyshja, pra personat me t cilt fmija jeton n t
njjtn familje apo qndron prkohsisht me ta, n
varsi t rrethanave familjare. Ky parashikim specifikon
dhe v n dukje faktin q jan t dnueshme penalisht
edhe keqtrajtimet fizike apo psikologjike t kryera nga
antart e familjes, pra edhe keqtrajtimet e kryera n
ambientet familjare. Pr shkak edhe t mentalitetit
shoqror n Shqipri, kemi t bjm me nj risi t
vecant n legjislacionin shqiptar. Kualifikimi i veprimve
t tilla, q mundet t kryhen brnda ambienteve
familjare dhe nga personat familjare me fmijn, si vepr
penale sjell nj efekt t drejtprdrejt n parandalimin
e dhuns ndaj fmijve, si dhe imponon nj ndryshim
n mentalitetin e asaj kategorie t shoqris q e
konsideron dhunn ndaj fmijve shpesh her si t
justifikuar, se shrben pr edukimin e fmijs dhe se
ka efekte pozitive. Madje kjo situat shkon deri atje sa
edhe vet fmijt kan brndsuar kt koncept, pr
nevojn e prdorimit t dhuns fizike dhe psikike n
ambientet familjare.
E vecanta tjetr e veprs penale t parashikuar
nga neni 124/b i K.Penal qndron n faktin se
jan parashikuar si subjekt t tjer t mundshm
t veprs penale, t cilt mundet t merren n
prgjegjsi penale, kujdestart ligjor t fmijs,
si dhe do person tjetr q sht i detyruar t
kujdeset pr fmijt. Ktu mundet t prfshihen
edhe edukatort, msuesit, persona t tjer q
mbikqyrin dhe kontrollojn veprimtarin e fmijve.
Edhe ky parashikim ka vecantin q specifikon dhe
thekson faktin q jan t dnueshme penalisht
keqtrajtimet fizike dhe psikologjike t kryera ndaj
fmijve n do ambient ku kta t fundit ndodhen
dhe ngarkohet me prgjegjsi penale do person q
sht i detyruar t kujdeset pr fmijt dhe q kryen
261
veprime dhune fizike apo psikike.

Parashikimi si vepr penale i keqtrajtimeve t
kryera fmijve n ambientet e edukimit t tyre, t
shkolls, t vnde t tjera ku ata kryejn aktivitetet
e tyre arsimore apo sportive, prbn gjithashtu nj
ndryshim pozitiv n drejtim t mbrojtjes s interesave
t ligjshme t fmijve dhe parandalimin e kryerjes
s veprime t keqtrajtimit fizik dhe psikologjik ndaj
tyre.
Vepra penale e msiprme bn fjal vetm pr
veprimet e dhuns fizike apo psikike q kryhen nga
persona familjar t fmijs apo nga persona q jan
t detyruar t kujdesen pr t, dhe vetm kta persona
mundet t jen subjekte t ksaj vepre penale. Nse
veprimet e dhuns do t kryhen nga subjekte t tjer,
t prgjithshm, ather do t zbatohen veprat penale
t tjera, si dmtime t tjera me dashje, plagosje e leht
etj, por jo neni 127/b i K.Penal.
Ndryshime ligjore t kryera n Kodin Penal me ligjin

nr.23/2012, dat 01.03.2012 kan parashikuar n
Kodin Penal edhe nj vepr tjetr penale t re. N
nenin 130/a t K.Penal sht parashikuar vepra
penale dhuna n familje10. Pavarsisht se n ann
objektive t ksaj vepre penale parashikohet q
mundet t jen subjekte t dmtuar nga vepra penale
edhe personat q jan gjini e afrt me autorin e
veprs penale, ku gjini e afrt mundet t jen edhe
fmijt, kjo vepr penale nuk zbatohet n rastin
kur jan fmijt t dmtuar nga vepra penale dhe
subjekte pasive t saj. Kjo pasi fmijt si subjekte
pasiv t veprs penale lidhur me keqtrajtimet e tyre
fizike apo psikologjike jan parashikuar ekskluzivisht
nga neni 124/b i K.Penal. Vec nse fmijt do
10 Rrahja, si dhe do vepr tjetr dhune, ndaj personit q sht
bashkshort, ish-bashkshort, bashkjetues apo ish-bashkjetues,
gjini e afrt ose krushqi e afrt me autorin e veprs penale, me
pasoj cnimin e integritetit fizik, psiko-social dhe ekonomik t tij,
dnohet me burgim gjer n dy vjet.
Kanosja serioze pr vrasje ose plagosje t rnd, ndaj personit
q sht bashkshort, ish-bashkshort, bashkjetues apo ishbashkjetues, gjini e afrt ose krushqi e afrt me autorin e veprs
penale, me pasoj cnimin e integritetit fizik, psiko-social dhe
ekonomik t tij, dnohet me burgim gjer n tre vjet.
Plagosja e kryer me dashje, personit q sht bashkshort, ishbashkshort, bashkjetues apo ish-bashkjetues, gjini e afrt ose
krushqi e afrt me autorin e veprs penale, q ka shkaktuar paaftsi
t prkohshme n pun m tepr se nnt dit, dnohet me burgim
gjer n pes vjet.
262
t jen dmtuar nga personat me t cilt ata jan

gjini e afrt, n nj shkall dmtimesh q tejkalon
parashikimet e nenit 124/b t K.Penal, ather
veprimet mundet t kualifikohen sipas paragrafit t
tret t nenit 130/a t K.Penal.
1.2.2. Dhuna seksuale.

Legjislacioni penal shqiptar, n nj sr dispozitash
penale, i kushton nj vmndje t vecant mbrojtjes
s fmijve nga dhuna seksuale dhe krimet seksuale.
Kshtu, jan parashikuar disa vepra penale, neni
100, marrdhnie seksuale ose homoseksuale me
t mitur , neni 101, marrdhnie seksuale ose
homoseksuale me t mitur t moshs 14-18 vjec,
neni 106, marrdhnie seksuale ose homoseksuale
me persona n gjini ose n kujdestari, neni 108,
veprime t turpshme, neni 114/a, shfrytzimi i
prostitucionit n rrethana rnduese, t kryer n dm
t t miturit, apo me persona me t cilt ekzistojn
lidhje gjinie, kujdestarie, neni 128/b, trafikimi i t
miturve, lidhur me trafikimin e t mitruve pr qllim
t shfrytzimit t prostitucioni apo t formave t tjera
t shfrytzimit seksual, t puns ose t shrbimeve
t detyruara, si dhe formave t tjera t shfrytzimit.
Lidhur me veprat penale kundr dhuns seksuale
ndaj fmijve Kodi Penal n dispozitat e msiprme
penale ka parashikuar dnime penale tepr t
ashpra, t cilat parashikojn n maksimum deri n
25 vjet burgim, dhe n raste t vecanta, nse ka
ardhur si pasoj vdekja e fmijs si pasoj e kryerjes
s ktyre veprave penale, sht parashikuar si dnim
penal edhe burgimi i prjetshm.
Pavarsisht se dhuna seksuale ndaj fmijve
trajtohet gjersisht n ligjin penal, ka vnd edhe
pr prmirsime t mtejshme n kt drejtim. Me
prjashtim t dhuns seksuale q ushtrohet ndaj
fmijve nga personat q jan n lidhje gjinie me
t fmijt, dispozitat prkatse pr dhunn seksuale
ndaj fmijve kan nj natyr t prgjithshme dhe
nuk jan t specifikuara pr kontekste t caktuara,
si prsh specifikime t tilla lidhur me ambientet
n shkoll, konvikte, institucione t kujdesit
shndetsor, etj.
1.2.3. Dhuna psikologjike.

Dhuna psikologjike ndaj fmijve sht e pranishme
dhe n Shqipri shfaqet n nj prqindje relativisht
t madhe si n shtpi, n shkoll apo n ambiente
dhe mjedise t tjera. Toleranca n lidhje me dhunn
psikologjike sht e madhe n jetn e prditshme,
rrethan kjo e lidhur edhe lidhur me mentalitetin e
shoqris shqiptare.
Si forma t dhuns psikologjike mundet t

prmndim t brtiturat, krcnimi me fjal,
prdorimi epiteteve dashakeqse, krcnimi me
objekte, krcnimime rrahje, krcnimi me ulje
note, me prjashtim nga shkolla, apo veprime t tjera
t ksaj natyre. Ekziston nj prirje q n shtresat
e ulta dhe m pak t arsimuara t shoqris t
shoqris t prdoret m shum dhun fizike, ndrsa
n shtresat e mesme dhe m t arsimuara, ekziston
prirja pr t prdorur m tepr dhun psikologjike,
e cila n fakt sht m pak e raportuar, duke hequr
dor nga prdorimi i dhuns fizike11.
Edhe lidhur me dhunn psikologjike ligji penal m
par nuk trajtonte ndonj form t ksaj dhune
t lidhur drejtprsdrejti me fmijt, duke krijuar
kshtu nj zbrazti ligjore. Gjithsesi, sic edhe e
prmndm m sipr, me ndryshimet ligjore t kryera
me ligjin nr.23/2012, dat 01.03.2012, aktualisht
n Kodin Penal, vepra penale e parashikuar nga neni
124/b i ktij Kodi, parashikon si an t saj objektive
keqtrajtimin psikologjik t kryer ndaj fmijve nga
prindrit, motra, vllai, gjyshrit, kujdestari ligjor,
do person tjetr q sht i detyruar t kujdeset pr
fmijn.
Kshtu q, edhe lidhur me dhunn psikologjike
ndaj fmijve ligji penal specifikon n mnyr t
vecant mbrojtjen e fmijve nga kjo lloj dhune dhe
keqtrajtimi, t kryera nga personat e tij t afrm ose
q kujdesen pr fmijn, mbrojtje e cila ofrohet n
ambientet familjare, t shkolls dhe edukimit apo n
vnde t tjera t lidhura me veprimtarin e fmijve.
N seksionin IX t K.Penal jan parashikuar edhe

vepra penale t tjera t kryera n dm t fmijve. Si
11 Dhuna Kundr Fmijve n Shqipri, Raport Studimor i
finacuar nga Unicef, Shqipri.
sht jan; braktisja e fmijve t mitur, neni 124,

krkimi ose marrja shprblimeve pr procedurat e
birsimit, neni 124/a, mosdhnia e mjeteve pr
jetse, neni 125, marrja e padrejt e fmijs, neni
127, ndrrimi i fmijve, neni 128, fshehja ose
ndrrimi me dashje i fmijs, neni 128/a, shtytja e
t miturve n krim, neni 129 i K.Penal.
N Kodin Penal, n veprat penale t msiprme dhe
t specifikuara q kryhen kundr fmijve, dukshm
vihet re nj rritje dhe ashprsim t llojit dhe t mass
s dnimit. Nprmjet shprsimit t dnimeve pr
kto vepra penale, sht siguruar njkohsisht
rritja edhe e efekteve parandaluese t dnimeve
penale n kto raste, si n drejtim t parandalimit t
prgjithshm ashtu edhe n drejtim t parandalimit
t posacm.
Edhe nse veprat penale nuk jan t parashikuara
shprehimisht se kryhen n dm t fmijve, si psh
plagosja e rnd me dashje e fmijve nga subjekte
t prgjithshme t veprs penale, prsri n nenin
50/e t K.Penal, sht parashikuar q n kto
raste, kryerja e veprs penale n dm t fmijve
do t prbj rrethan rnduese, e cila merret n
konsiderat nga Gjykata pr ashprsimin e dnimit.
Po kshtu, vm n dukje se me ndryshimet ligjore

t kryera me ligjin nr.23/2012, dat 01.03.2012,
aktualisht n nenin 43/a t Kodit Penal, sht
parashikuar si dnim plotsues humbja e
prgjegjsis prindrore. Ky dnim plotsues jepet
nga Gjykata ndaj personit q ushtron prgjegjsin
prindrore, kur ai dnohet si autor n nj vepr
penale ndaj fmijs ose si bashkpuntor me fmijn
n kryerjene veprs penale.
1.3 Veorit e ligjit pr dhunn n

marrdhniet familjare, n kuadr t
trajtimit t dhuns kundr fmijve.
Ligji pr dhunn n marrdhniet prbn nj mas
t rndsishme legjislative n drejtim t parandalimit
t dhuns n familje, ku prfshihet edhe dhuna ndaj
fmijve, n drejtim t minimizimit t saj n t gjitha
format e shfaqjes, me qllim q t garantoj mbrojtje
ligjore pr viktimat e dhuns, duke i kushtuar
263
vmndje t vecant fmijve.

N kuptim t ktij ligji12 me dhun kuptohet do
veprim apo mosveprim ndaj nj personi tjetr, q sjell
si pasoj cnim t integritetit fizik, moral, psikologjik,
seksual, social dhe ekonomik, e cila ushtrohet ndaj
personave q jan n marrdhnie familjare. Viktim
e ksaj dhune mundet t jen edhe fmijt.
Me ligjin e msiprm nuk jan parashikuar dnime
lidhur me personat n familje q kryejn veprime
dhune ndaj fmijve, por jan parashikuar masat
e nevojshme pr parandalimin e veprimeve t
mtejshme t dhuns ndaj ktyre subjekteve, si dhe
t garantimit t nj mbrojtje ligjore t shpejt.
Me konstatimin e ushtrimit t dhuns ndaj fmijve,
t kryer nga subjektet e ktij ligji, pavarsisht
pasojave t lidhura me prgjegjsin penale t
ushtruesit t dhuns, ligji n fjal ka parashikuar
marrjen e masave mbrojtse.
N kto raste, ligji ka parashikuar q pr fmijt
mundet t paraqesin n Gjykat krkes pr
udhr mbrojtje prindi i fmijs ose kujdestari i tij,
prfaqsuesi ligjor, t afrmit, prfaqsuesit e zyrs
s shrbimeve sociale pran Bashkis apo Komuns
ku ka banimin viktima, qndrat dhe shrbimet pr
mbrojtjen dhe rehabilitimin e viktimave t dhuns n
famije, t licensuara.
Gjykata pasi shqyrton krkesn dhe provat ku
ajo mbshtetet lshon urdhrin e mbrojtjes, i cili
parashikon masa mbrojtse pr viktimn ndaj t cilit
sht ushtruar dhuna.
Prmes urdhrave t mbrojtjes, gjykata urdhron t
paditurin/n (dhunuesin/en) q t mos kryej ose
t mos krcnoj se do t kryej vepr t dhuns
n familje; q t mos cnoj, ngacmoj, kontaktoj
apo t komunikoj drejtprdrejt ose trthorazi me
viktimn apo pjestar t famiijes s viktims;
Gjykata mund t largoje menjher t paditurin/n
(dhunuesin/en) nga banesa pr nj afat kohor t
caktuar dhe t mos e lejoj t rihyj n banes pa
autorizimin e saj, etj.
Vendimi i Gjykats pr lshimin e urdhrit t
mbrojtjes prbn titull ekzekutiv q n momentin
264
12 Neni 3 i Ligjit nr.9669 dat 18.12.2006 Pr masat ndaj

dhuns n marrdhniet familjare.
kur shpallet dhe ekzekutohen menjher nga

prmbaruesi gjyqsor, nga komisariatet e policise,
njsit e qeverisjes vendore, apo edhe vullnetarisht
nga dhunuesi.
KONKLUZIONE
- Mbrojtja e t drejtave t fmijve prbn nj ndr
drejtimet m t rndsishme t politikave shoqrore
n Republikn e Shqipris. N themel t ktyre
politikave jan parimet themelore t Kushtetuts
s Shqipris, t Konventave t OKB-s dhe
instrumentave t tjera ndrkombtare t ratifikuara
nga shteti shqiptar.
- N Shqipri, dhuna ndaj fmijve, ashtu sikurse
edhe dhuna n familje n prgjithsi, sht nj
problem q ndikon negativisht te individt, familjet
dhe n komunitet. Megjithat, shqiptart jan t
prirur ta konsiderojn dhunn n familje si nj cshtje
private, si pjes normale t jets s tyre familjare.
- Dhuna dhe keqtrajtimet fizike dhe psikologjike ndaj
fmijve sht e pranishme dhe n Shqipri shfaqet
n nj prqindje relativisht t madhe si n shtpi,
n shkoll apo n ambiente dhe mjedise t tjera.
Vihet re se n shoqrin shqiptare ka nj prirje pr
t pranuar se dhuna fizike dhe psikologjike ndaj
fmijve, ka edhe efekte pozitive n edukimin e
fmijs, prandaj dhe justifikohet n raste t vecanta,
n forma t lehta dhe jo te fmijt e vegjl. Toleranca
n lidhje me dhunn psikologjike sht e madhe n
jetn e prditshme, rrethan kjo e lidhur edhe lidhur
me mentalitetin e shoqris shqiptare.
- Meqnse shteti nuk mundet t konsiderohet
drejtprdrejt prgjegjs pr aktet e vecanta
t dhuns ndaj fmijve nga ana e prindrve apo
antarve t tjer t familjes, atij i krkohet t
prcaktoj nj kuadr ligjor me masa t tjera t
nevojshme pr t siguruar mbrojtje t prshtatshme,
duke prfshir parandalimin efikas.
- Kodi Penal i miratuar n vitin 1995, ka mjaft
dispozita t cilat nuk gjendeshin n
kodet penale
t mparshme dhe q prbjn nj prmirsim t
tij n krahasim me to. N disa dispozita penale t
vecanta, q lidhen me dhunn fizike dhe seksuale
ndaj fmijve, Kodi Penal ka parashikuar dnime t
ashpra pr autort e ktyre veprave penale.
- Parashikimi i dnimeve penale relativisht t ashpra

ndaj autorve t veprave penale t drejtuara ndaj
fmijve, lidhur me dhunn fizike fatale si dhe lidhur
me dhun seksuale ndaj fmijve, i shrben sa
qllimit ndshkues q ka dnimi penal, aq m tepr
edhe nevoja t shoqris son pr parandalimin e
ktyre veprave penale. Kur flasim pr parandalim
mbajm n konsiderat parandalimin e posacm, q
lidhet me autorin e veprs penale, ashtu edhe lidhur
me parandalimin e prgjithshm, n sensibilizimin
e antarve t shoqris pr rndsin juridike q
prfaqson integriteti fizik i fmijve, n edukimin e
tyre me ndjenjn e respektimit t t drejtav q iu
garantohen fmijve.
- Parashikimi nga neni 124/b i K.Penal si vepr
penale e keqtrajtimit fizik dhe psikologjik t kryer ndaj
fmijve nga familjart e tij, t afrmit, kujdestart
ligjor, si dhe persona t tjer t ngarkuar pr
kujdesjen e fmijve, sht nj mas legjislative e
rndsishme n mbrojtjen e fmijve nga dhuna, jo
vetm n ambientet e jashtme shoqrore, por edhe
n familje, shkoll, ambiente t tjera t edukimit t
fmijve. Kjo vepr penale ka nj efekt parandalues
t drejtprdrejt ndaj dhuns t drejtuar kundr
fmijve, nga prindrit, gjyshrit, motra, vellai,
kujdestari i tij, persona t tjer q kan detyr t
kujdesen pr fmijn.
- Ligji nr.9669 dat 18.12.2006 Pr masat ndaj
dhuns n marrdhniet familjare, rregullon edhe
dhunn e kryer ndaj fmijve, prbn nj mas t
rndsishme legjislative n drejtim t parandalimit t
dhuns ndaj fmijve, n drejtim t minimizimit t
saj n t gjitha format e shfaqjes, si dhe garanton
mbrojtje ligjore pr viktimat e dhuns, duke i kushtuar
vmndje t vecant fmijve, duke parashikuar
edhe marrjen e masave mbrojtse nga Gjykata
n rastet e konsattimit t ushtrimit t dhuns ndaj
fmijve.
- Veprat penale t tjera t parashikuara n seksionin
IX t K.Penal jan vepra penale q kan gjithashtu
objekt t tyre t drejtprdrejt mbrojtjen e fmijve.
Edhe pse jo t gjitha kto vepra penale jan t lidhura
me dhunn kundr fmijv dhe integritetin e tyre fizik,
pasi fmijt n kt seksion mbrohen nga braktisja,
iu sigurohen mjetet e tyre pr jets, interesat e tyre
ekonomike, interesi pr mosprfshirjen e tyre n
veprimtari kriminale, prsri me an t parashikimit

t dnimit penal, ato kan efektin parandalues n
mbrojtje t interesave t fmijve.
Legjislacioni penal n mbrojtje e fmijs nga dhuna,
prve aspekteve pozitive, paraqet edhe vnd pr
prmirsime t mtejshme, t cilat po i evidentojm si
m posht s bashku me rekomandimet prkatse;
- Problem t paqartsis dhe saktsis s termave.
Esht pr tu theksuar se nj e met e prgjthshme
e Kodit Penal sht paqartsia dhe mungesa e
saktsis s termave. Termat keqtrajtim fizik
apo keqtrajtim psikologjik t prmndura n
prmbajtjen e nenit 124/b t K.Penal, termi
braktisje n nenin 124 t K.Penal, termi vepra
t turpshme n nenin 108 t K.Penal, materialet
pornografike t prmndur n nnin 117 t
K.Penal, jan terma t cilat sht e nevojshme
q t detajohen, n mnyr q ligji penal t jet i
sakt dhe i qart, pa ekuivoke, t jet lehtsisht i
kuptueshm.
- Mungesa e disa dispozitave q jan t nevojshme
t ndodhen n Kodin Penal.
Me prjashtim t dhuns seksuale q ushtrohet ndaj
fmijve nga personat q jan n lidhje gjinie me
t fmijt, dispozitat prkatse pr dhunn seksuale
ndaj fmijve kan nj natyr t prgjithshme dhe
nuk jan t specifikuara pr kontekste t caktuara,
si specifikime t lidhura me ambientet n shkoll,
konvikte, apo n institucione t kujdesit shndetsor.
Nuk ka ende nj dispozit penale lidhur me
ngacmimet seksuale t specifikuara n mnyr t
drejtprdrejt pr fmijt e moshs nn 18 vjec.
Prmndim ktu nenin 32 t Kodit t Puns sipas
t cilit ndalohen veprimet q prbjn shqetsim
seksual ndaj punmarrsve, ku t till mundet
t jen edhe personat e moshs 16-18 vjec.
sht e nevojshme nj dispozit e cila jo vetm t
parashikoj si vepr penale ngacmimet seksuale
ndaj fmijve, por edhe t specifikoj se cilat jan
format e ngacmimeve seksuale.
Megjithse n nenin 117 t K.Penal parashikohet
si vepr penale prodhimi, shprndarja, shitja apo
botimi i materialeve pornografike n ambientet
265
e t miturve, nuk ka dispozita t tjera lidhur me

shpndarjen e materialeve pornografike prmes
formave elektronike.
Dispozitat penale nuk jan t vetme me an t t
cilave mundet t sigurohet parandalimi i dhuns
ndaj fmijve. Kshtu q, prvec marrjes s masave
penale sht e nevojshme pr parandalimin e dhuns
ndaj fmijve q t merren masa t tjera legjislative

pr t siguruar raportimin e detyrueshm t do akti
dhune ndaj fmijve nga familjart e tij, punonjsit
e arsimit dhe punonjist e tjer q japin ndihmn
mjeksore apo psikologjike, marrjen e masave
ligjore me qllim dmshprblimin dhe kompesimin e
fmijve t dhunuar, integrimin dhe rehabilitimin e
fmijve viktima t dhuns.
BIBLOGRAFIA
Kushtetuta e Republiks s Shqipris e miratuar n vitin 1998.
Konventa Europiane e t Drejtave t Njeriut.
Konventa pr t Drejtat e Fmijs.
Urdhzimet e Keshillit t Europs mbi strategjit e integruara kombtare prmbrojtjen e fmijve nga
dhuna.
Kodi Penal i R.P.SH i vitit 1952.
Kodi Penal i R.P.S.SH i vitit 1977.
Kodi Penal i Republiks s Shqipris i vitit 1995, si dhe ndryshimet e tij t mvonshme.
Kodi i Familjes i Republiks s Shqipris.
Ligji nr.9669 dat 18.12.2006 Pr masat ndaj dhuns n marrdhniet familjare.
I.Elezi - E drejta penale pjesa e posame - Shtpia botuese SHBLU , Tiran 2005.
I.Elezi - E drejta penale e posame - Shtpia botuese SHBLU, Tiran 2006.
Rndsia dhe prmbajtja e ligjit Pr masat ndaj dhuns n familje, Ledina Mandia, artikull ne revistn
Jeta Juridike, nr.4 Dhjetor 2006, shtpia botuese Morava.
Zbatimi i strategjis kombtare t barazis gjinore dhe dhuns n familje 2007-2010, si dhe ligjit Pr
masat ndaj dhuns n marrdhniet familjare, Raport i Fondacionit Soros, Tiran, shkurt 2010.
Dhuna kundr fmijve n Shqipri, Raport studimor i financuar nga UNICEF, Shqipri, Tiran 2006.
Dhuna n Familje n Shqipri, Sondazh Kombtar me Baz Popullat. Instituti i Statistikave, Shqipri,
Mars 2009.
266
FMIJT DHE INTERNETI

Monika CENAMERI (Tai) [MSc]
Departmenti of Puns dhe Politiks Sociale
Fakulteti i Shkencave Sociale, Universiteti i Tirans
E-mail: monikacenameri@yahoo.com
Sa her q nj tekonlogji e re shfaqet njhersh shfaqen edhe debatet mbi efektet e ksaj teknologji sidomos
tek fmijt dhe t rinjt. (Wartella dhe Reeves, 1985). Fmijt dhe adoleshentt e prdorin internetin si pik
referimi. Kjo tekonologji prvese ju siguron fmijve dhe t rinjve prfitime n aspektin e edukimit dhe at
social i ekspozon edhe ndaj efekteve negative. Ky punim nprmjet rishikimit t literaturs sjell nj tablo
t efekteve q shkakton kalimi i nj kohe t gjat n internetit. Studime kan zbuluar se ata t rinj t cilt
kalojn nj koh t gjat n internet jan t prirur pr tu izoluar nga shoqria, pr t ndjer vetmi, depresion
etj. T kuptuarit e tendencs s t rinjve kundrejt internetit sht thelbsore n aspektin e zhvillimit t tyre
social kulturor.
Fjalt kye: Internet, varsit teknologjike, marrdhnie sociale, komunikim, mosha dixhitale.
1. Hyrja
Interneti sht br sot enciklopedia m e madhe
e bots modern. Ashtu si radio, televizioni dhe
internet ka shkaktuar nj revolucion t vrtet
q n moment kur u b pjes e realitetit njerzor.
Teknologjit jan pasuri n vetvete dhe me impaktin
e tyre jan n gjndje t prvijojn forma te reja t
komunikimit midis individve si dhe prqasje diverse
n marrdhniet e individve me botn q i rrethon.
N shekullin e xx t rinjt kryesisht kontaktonin me
t tjert nprmjet komunikimit ball-pr ball dhe
nprmjet telefonit. N ditt e sotme adoleshentt
prdorues t internetit prdorin kompjuterin si mjetin
m t prshtatshm pr t qndruar n kontakt me
t tjert.
Pr her t par n Shqipri ky revolucion u
shfaq n fund t viteve 1990. N ditt e sotme
prdorimi i internetit n bot ka arritur shifrat e
2.3 miliard njerzve ndrsa n Shqipri t 1.44
milion shqiptarve e cila e shprehur n prqindje
prfaqson 48.1% t popullsis. [Kjo sht

statistika m e fundit e publikuar nga Unioni
Ndrkombtar i Telekomunikacionit (ITU) ]
Me prhapjen globale t tij, internet sht kthyer
n objekt diskutimi n lidhje me ndikimin q ka
n sjelljen e njerzve dhe veanrisht n sjelljen
e fmijve pr shkak t karakteristikave q ka
kjo mosh. Por jo rrall ka ndodhur q segmente
t caktuara t shoqris t pozicionohen n ann
e kundrt t ktij revolucioni. Reagimet e tyre
prqndrohen n qortime pr harxhimin e kohs
n internet e cila t privon nga komunikimi ball
pr ball, ndikimi n formimin e personalitetit etj
(Clifford Stoll, 1995). Studime t tjera (Roco 2004)
kane treguar se personat t cilt harxhojn shum
koh n prdorimin e kompjuterit zhvillojne nj sr
problemesh. Pr fmijt dhe t rinjt prdorimi i
kompjuterit sht kryesisht nj mjet argtimi duke ju
konsumuar pjesn m t madhe t kohs. Prdorimi
i kompjuterit nuk ka ndikim vetm n aftsit konjitive
267
dhe akademike, por gjithashtu mund t ndikoj n

zhvillimin dhe ndrveprimin social. Q n moshn 6
vjecare ndrveprimi q fmijt kan me mjedisin q
i rrethon, prfshi ktu edhe impaktin e teknologjive
luajn nj rol t rndsishm n zhvillimin e aftsive
ndrpersonale dhe sociale.
2. Rishikimi i literatures
nga interneti, ose t fiki kompjuterin (Mitrofan,

2005).
Efektet
Shndeti
fizik mendor
Aspekti
emocional
2.1. Qllimet e prdorimit t internetit nga

fmijt.
sht e rndsishme t njohim qllimet e prdorimit
t internetit nga fmijt, sepse kjo shrben pr t
patur nj panoram t qart t raporteve q ata
kan me botn virtual. Nse do ti gruponim qllimet
e prdorimit t internetit nga fmijt, arsyet paraqiten
si m posht:
a. Edukimi- kur Web-i sht burim informacioni
pr detyrat e shkolls
b. Kalimin t kohs s lir- kur web-i sht
vendi ku gjejn muzik, foto, plotsojne
hobit, gjejn informacion t prditshm q
i ndihmon t rinjt pr ta br jeten m t
leht .
c. Ndrveprimit social- me miqt dhe t afrmit
(si edhe t panjohurit) nprmjet e-mailit
dhe chat room.
Studimet e shumta mbi prdorimin e internetit
raportojn se web-i sht m shum se nj mjet
edukues. Me nj klik t mausit fmijt hyjn n nj
bot tjetr ku problemet e jets reale duket sikur
nuk jan m prezente si dhe t gjitha dshirat e tyre
mund t bhen realitet. N krkim t ktij realiteti
virtual fmijt mund t humbasin or t gjata duke
naviguar n internet dhe duke humbur kontaktin me
botn reale me familjen, miqt, etj. Koha e gjat e
harxhuar n internet mund t rrisi ndjenjn e vetmis
dhe depresionit pr kt arsye interneti sht quajtur
teknologjia e vetmis.
2.2. Efektet q shkakton varsia nga internet

Disa autor e quajn kompjuterin dhe varesin nga
interneti Sindromi - edhe nj minut m shum
sipas prgjigjes s personit kur i krkojm t largohet
268
Fig.1
Efektet e internetit jan t shumta dhe t ndryshme,

dhe shpesh her t fshehura. Kto efekte natyrisht
kan ndikim si afatshkurtr edhe afatgjata n jetn e
individve q i prjetojn dhe n mnyr skematike
ato mund t paraqiten si m posht:
Performanc e ult
n shkoll
Humbje e kontaktit
ball pr ball
Lodhje fizike dhe
mendore
Fig.2 Efektet afat-shkurtra
Shndeti fizik dhe

mendor mund t
dmtohet seriozisht
Vet-izolimi nga bota

reale dhe njerzit
Ulet cilsia e jets
Fig.3 Efektet afatgjata
2.3. Studimet n vendin ton.

Edhe disa prej studimeve t realizuara n vendin
ton vitet e fundit kan treguar se fmijt n Shqipri
harxhojn nj pjes t konsiderueshme t kohs

s tyre n internet.
Nga nj studim i kryer n Tiran Fmijt dhe Media,
nga Instituti i Medias me mbshtetjen e UNICEF me
500 nxns t moshs nga 13-18 vje rezultoi se
interneti sht shum i rndsishm pr t rinjt.
Gjithashtu shpeshtsia e lart e prdorimit t tij
dshmoi pr lidhjen e ngusht q ka kjo grupmosh
me internetin (Fig 4.)
Nuk e prdor
Disa her n muaj
Nj her n jav
Disa her n jav
Nj her n dit
Disa her n dit
50
100
150
200
2.4 Koha e prdorimit t internetit

Natyrisht q fmijt dhe adoleshentt prfitojn
nga internet duke e prdoruar at si mjet pr t
siguruar kontakte. Megjithat studimet kan treguar
se interneti mund t jet i dmshm n aspektin
e zhvillimit social t t rinjve sepse n internet
zhvendoset koha e shpenzuar n komunikimin me
familjen dhe miqt q sht nj komunikim real dhe
i qndrueshm n nj komunikim virtual q rezulton
n nj lidhje t dobt dhe t paqndrueshme.
Koha q ka secili individ sht e kufizuar (24 or n
nj dit), koha q fmijt kalojn n internet cnon
kohn q fmijt duhet ti kushtonin nj aktiviteti
tjetr duke e zhvendosuar kt t fundit ose duke
e ln t parealizuar. Disa studime empirike kan
zbuluar se koha e kaluar n internet ka cnuar nj
aspekt shum t rndsishm dhe t vlefshm si
sht ndrveprimi social.
Nj prej studime q arriti n konkluzionin e msiprm
ishte HomeNet i cili shqyrtoj marrdhniet q
krijoheshin ndrmjet prdorimit t internetit, prfshirjes
socale dhe pasojave psikologjike t shfaqura. Prdorimi
i madh i internetit shoqerohej me ulje t ndrveprimit
verbal n familje, sidhe ulje t numrit t miqve,
njkohsisht rritjen e vetmis dhe depresionit.
N vitin 2000, nj grup
studuesish zbuloi se fmijt e
harxhojn kohn e tyre para
kompjuterit
duke
realizuar
komunikime
ndrpersonale
nprmjet internetit. Duke krijuar
kshtu marrdhnie sociale
virtual sidhe nj marrdhnie t
Fig.5
250
300 350
Fig.4 Shpeshtsia e prdorimit

t internetit nga fmijt
re komunikimi. Ata konkluduan se largimi i fmijve

nga kontaktet ball pr ball prbn nj shqetsim
n raportin midis komunikimit real dhe atij virtual.
Shpenzimi i kohs para kompjuterit m shum sesa
kryerja e aktiviteteve t tjera me bashkmoshatar
sjell si pasoj ulje t zhvillimit social dhe atij edukues.
3.
Qndrimi i fmijve n lidhje me

prdorimin e teknologjive n familje
Fmijt t nxitur nga ndikimi bashkmoshatar mbajn

nn presion prindit pr t qen n koherenc me
teknologjit e reja me qllim prdorjen e tyre pr t
prmbushur dshirat dhe interesat. Nga ana tjetr prindit
t gjendur prball ksaj situate shpeshher zgjedhin
t bhen konsumator t produkteve mediatike pa
pasur informacionin e nevojshm pr mnyrn e sigurt
t prdorimit t tyre. Studime t shumta kan raportuar
se fmijt e epoks dixhitale nuk e kan iden sesi
mund t ishte jeta e tyre pa television, internet, lojra
elektronike telefona cellular etj.
Nse do ti referoheshim studimit EU Kids Online
Network 75% e fmijve Europian e prdorin
internetin.
Fmijt n fazn e rritjes kan nevoj dhe duhet
t mbshteten nga bota e t
rriturve. Kur fmija shkon nga
mosha 6-10 vjec karakterizohet
nga njohja m e madhe e
bots, forcimi dhe rndsia e
marrdhnieve me moshatart
dhe perfeksionimi i aftsive t
reja fizike dhe intelektuale.
269
Teknologjit po bhen t pashmangshme n

jetn e t rinjve sepse ata jan shum kurioz dhe
njkohsisht shum t shpejt pr t kuptuar sesi
funksionojn aparaturat teknologjike. Kalimi i kohs
para ekranit t televizorit, internetit etj, ka sjell
rritjen e rrezikut q t rriturit t humbasin kontaktin
me fmijt sepse teknologjia po zvendson figurat
prindrore, marrdhniet ndrpersonale direkte.
[Koerner,A.F.Fitzpatrick, M.A (2002)]. Ndrkoh
q sht vrtetuar q lidhja dhe afrsia e fmijs me
prindin ndikon n forcimin e mirqnies s tij.
4. Interneti dhe familja

Interneti ka nj potencial t rndsishm pr tiu
siguruar fmijve dhe t rinjve informacion edukativ
dhe mund t krahasohet me nj biblotek t madhe
n shtpi. Megjithat mungesa e standarteve
editoriale e kufijve t ktij kredibiliteti n lidhje
me informacionin q prcjell mbetet shqetsim.
N kt kuadr prindit duhet t inkurajohen n
prmbushjen e rolit t tyre si edukator pr t br
t mundur prfitimin e fmijve nga efektet pozitive
t internetit. Sa m sipr sht e rndsishme
q prindrit t ken parasysh disa kshilla pr t
shmangur problemet q mund t krijohen tek fmijt
prdorues t internetit:
* Fmijt deri- 10 vje

Fmijt e ksaj moshe kan nevoj pr mbikqyrje dhe monitorim pr tu siguruar q nuk jan t
ekspozuar ndaj matrialeve t paprshtatshme. Prindit duhet t prdorin mjete pr t limituar aksesin
e fmijve n prmbajtje t paprshtatshme pr internet t sigurt dhe t prfshihen s bashku me
fmijt n aktivitete q ata kryejn n internet.
* Fmijt 11 deri 14 vje
Fmijt e ksaj moshe jan n gjndje t vlersojn njohurit q kan pr internetin: megjithat ata kan
nevoj pr mbikqyrje pr tu siguruar q nuk jan t ekspozuar ndaj matrialeve t paprshtatshme.
Prindit duhet t prdorin mjete pr t ofruar internet t sigurt duke limituar aksesin n internet n site
t paprshtatshme dhe pr t patur nj panoram t aktiviteteve t fmijs online.
* Fmijt 15 deri 18 vje
Gjithashtu fmijt e ksaj moshe duhet t ken akses t limituar n prmbajtjet dhe aktivitet q kryejn
n internet. Fmijt e ksaj moshe jan n gjndje t vlersojn njohurit q kan pr internetin
megjithat duhet q prindit t prcaktojn udhrrfyes pr internetin e sigurt. Prindit duhet t jen t
aft t ndihmojn fmijt e tyre t kuptojn mesazhet e paprshtatshme dhe t shamngin situate t
pasigurta. Prindi duhet t rikujtojn t rinjt pr informacion q nuk duhet t hidhet n internet.
American Academy of Pediatrics (AAP),
5. Konkluzione
Kur koha e kushtuar kompjuterit dhe internetit z pjesn m t madhe t orve t pasdites, sht e
pashmangshme q gama e aktiviteteve t lidhura me rritjen personale dhe sociale t fmijve t reduktohet
ndjeshm. Gjithashtu koha e gjat e harxhuar n internet ndikon n zhvendosjen e kohs shoqerore, pra
nw m pak koh n komunikimin me familjen dhe shokt sidhe rritje t ndjenjs s vetmis dhe depresionit.
Nse duam q fmijt t mos humbasin kontaktin me botn reale duhet q
prindit t impenjohen pr t ruajtur stabilitetin e familjes n prballje me sfidat e reja duke i kushtuar
rndsin e duhur kujdesit, rritjes dhe edukimit t fmijve.
270
6. Biblografia
1. Instituti i Medias (2011) Fmijt dhe Media
2. Griffiths, M.D. (1997) Friendship and social development in children and adolescents: The impact of
electronic technology Educational and Child Psychology
3. Nie, N. H., Hillygus, D. S., & Erbring, L. (2002). Internet Use, interpersonal relations, and sociability:
A time diary study. In B. Wellman & C. Haythornthaite (Eds.), The Internet in Everyday Life (pp. 215
243).Malden: Blackell Publishers Ltd.
4. Lenhart, A., Madden, M., Macgill, A. R., & Smith, A. (2007). Teens and social media: The use of social
media gains a greater foothold in teen life as they embrace the conversational nature of interactive online
media.Washington, D.C.: Pew Internet & American Life Project.
5. Lenhart, A., & Madden, M. (2007). Social networking websites and teens: An Overview. Retrieved
January 7, 2007
6. Livingstone, S., & Bovill, M. (2001). Children and their changing media environment. Manhwah:
Lawrence Erlbaum Associates.
7. Runcan Patricia Luciana (2010) One minute more: Adolescent addiction of virtual world
8. Subrahmanyam, K.Kraut,R.E.Greenfield, P.M & Gross (2000) The impact of the home computer use
on childrens activities and development
271
MBROJTJA E T DREJTAVE T FMIJVENJ DETYRIM EUROPIAN

MSC Nadia RUSI1, Ma Fjorda SHQARRI2
Universiteti I Tirans
Fakulteti I Drejtsis
Departamenti I t Drejts Publike
Email: nrusi@hotmail.com
fjorda.shqarri@hotmail.com
Abstrakt
Trajtimi I fmijve me dinjitet, respekt dhe barazi, njohja dhe sanksionimi I t drejtave t tyre prbn nj nga
pikat m t ndjeshme t hapsirs europiane. Abuzimi I fmijve duhet kuptuar si do form e keqtrajtimit
fizik, psikologjik apo emocional I kryer nga prindrit, kujdestart, t afrmit si dhe nga personat- pjes t
institucioneve q kujdesen pr shndtin dhe mirqnien e fmijve.
Artikulli do t fokusohet n qndrimin q ka mbajtur Gjykata Europiane e t Drejtave t Njeriut3 ndaj abuzimit
seksual t fmijve, n shkelje t Neneve kryesore t Konvents Europiane t t Drejtave t Njeriut.4
Qllimi I punimit sht t tregoj se shtetet, antare t KEDNJ, duhet tiu sigurojn t gjith fmijve, pjes
t juridiksionit t tyre t drejtat e mbrojtura nga kjo konvent, prfshir t drejtn e jets, ndalimin e torturs
, trajtimit njerzor dhe degradues, t drejtn e nj jet t qet nn kujdesin e familjes, t drejtn pr nj
proes t rregullt ligjor. N kt kontekst do t prpiqemi t analizojm n trsi t punimit abuzimin me
kto t drejta, qndrimet q jan mbajtur ndaj abuzuesve t tyre, rolin dhe masat q duhet t marr shteti
pr t parandaluar abuzimin me fmijt.
Pjes e pandar e punimit do t jet edhe vendimarrja e GJEDNJ lidhur me ndshkimin trupor t fmijve,
abuzimin seksual, dhunn dhe abuzimin n familje, keqtrajtimin n polici, gjykat, institucionet e paraburgimit,
abuzimin brnda institucioneve t specializuara pr kujdesin ndaj fmijve.
N arritje t nj konkluzioni, pjesa e fundit e punimit, do t prqndrohet tek konkluzionet dhe rekomandimet
q duhet t mbajn parasysh shtetet pr t parandaluar apo minimizuar sjelljet abusive ndaj fmijve.
Fjal kye:Fmij, abuzim seksual, ndshkim trupor, KEDNJ, jurisprudenca GJEDNJ, dhuna.
1 As Pedagod T drejtat e Njeriut, n proes doktorature
2 As Pedagog E drejt Ndrkombtare Publike, n proes doktorature
3 M posht GJEDNJ, ose Gjykata
4 M posht KEDNJ.
272
1.1 Abuzimi I fmijve si nocion

Abuzimi i fmijve sht nj shtje sociale q
angazhon ligjvnsit, politikbrsit, personelin
mjeksor, punonjsit social, mbrojtsit e t drejtave
t fmijve dhe prindrit n t gjith botn. Edhe
pse profesionistt dhe hulumtuesit jan br pjes
e nj debati energjik gjat dy dekadave t fundit,
pak progres sht br n krijimin e nj prkufizimi
t plot t ktij termi. Teoricient, mjekt, punonjsit
social dhe psikologt flasin pr abuzimin ndaj
fmijve, secili n mnyrn e vet brnda fushs
q ata prfaqsojn.5 Megjithat n nj kuptim t
prgjithshm abuzimi I fmijve do t paraprihet
nga do veprim apo mosveprim q ve n rrezik
mirqnien e fmijve, duke passjell vdekjen,
demtime t rnda fizike ose psikologjike, abuzimin
ose shfrytzimin seksual t fmijve.6
Abuzimi I fmijve paraqitet n forma t ndyshme
duke filluar nga abuzimi fizik, seksual, psikologjik ose
emocional deri tek mohimi apo neglizhimi I nevojave
baz pr jets.
sht e rndsishme t shpjegojm fillimisht kuptimin
e ktyre formave t abuzimit, pr t kaluar m pas
n qndrimin q ka mbajtur Gjykata Europiane e t
Drejtave t Njeriut ndaj secils form.
Abuzimi fizik prfshin do veprim t vullnetshm
t dhunshmn t nj personi t rritur kundrejt nj
fmij, i cili passjell vdekjen ose dmtimin e rnd
fizik t fmijs. Format m t shpeshta t abuzimit
fizik t fmijve jan grvishtjet, thyerjet e kockave,
djegiet, arjet t cilat shoqrohen me vuajtje t
mdha fizike.7
Abuzimi seksual ndodh kur t rriturit i prdorin fmijt
pr t arritur knaqsi seksuale ose kur i ekspozojn
ata pr dhe ndaj veprimeve seksuale.8 Ky lloj abuzimi
shoqrohet me nj presion t vazhdueshm ndaj
fmijve pr tu prfshir n aktet seksuale. Format
m t prhapura t abuzimit seksual t fmijve
prfshijn prekjet apo ledhatimet e fmijve, kryerjen
e marrdhnieve seksuale, detyrimin e fmijve
pr tu zhveshur, ekspozimin e tyre ndaj organeve
gjenitale t t rriturve, pornografin apo prostituimin

e fmijve. Kjo form abuzimi sjell pasoja t rnda
fizike dhe sidomos psikologjike tk fmij. Ata rrisin
gjithmon e m shum ndjenjen e fajsis brnda
vetes, shoqrohen nga gjendja e ankthit, friks,
pasiguris e mund t arrijn deri n depresion.
Abuzimi psikologjik apo emocional i fmijve prfshin
do veprim ose mosveprim q dmton shndetin
mendor t fmijve apo zhvillimin social t tyre.9
Zakonisht kjo form e abuzimit gjendet e lidhur me
nj form tjetr t abuzimit. Ajo varion nga abuzimi
verbal, fyerjet, talljet, deri n goditjet apo keqtrajtimin
e tyre. Abuzimi emocional sjell dmtime t rnda
psikologjike tk fmijt, shkatrron sistemin e tyre
nervor, i mbyll ata n vetvete duke i uar drejt nj
jete sociale gjithmon e m pasive.
Forma e fundit e abuzimit t fmijve q do t jet
pjes e trajtimit n artikull sht neglizhimi i fmijve
nga ana e prindrve, kujdestarve apo do personi
tjetr q duhet t kujdeset pr fmijn, duke mos i
siguruar atyre ushqimin dhe veshjet e duhura apo
duke i mohuar t drejtn pr kujdes mjeksor,
pr strehim, arsimim, mbshtjetje apo prkujdesje
emocionale.10
1.1 Si e parandalon abuzimin e fmijve

Konventa Europiane e t Drejtave
t Njeriut? (Detyrimet pozitive t
shteteve pal)
Konventa Europiane e t Drejtave t Njeriut, si nj
instrument rajonal mbrojtje, prcakton fushn e
t drejtave q duhet ti sigurohen do individi nn
juridiksionin e saj, pjes e t cilve jan padiskutim
edhe fmijt. Duke sanksionuar mbrojten e t drejtave
t tyre, kjo Konvent luan nj rol t rndsishm n
parandalimin e abuzimit ndaj fmijve n hapsirn
midis shteteve pal.
Pr t qndruar vetm brnda kuadrit t qllimit
t artikullit do t ndalemi vetm n ato nene t
Konvents, cnimi i t cilave on n abuzimin ndaj
fmijeve.
N kuadr t KEDNJ shteteve antare t saj iu lind
5 A grounded theory of child abuse-Gail Andrew, fq 1

6 http://en.wikipedia.org/wiki/Child_abuse
9 http://en.wikipedia.org/wiki/Child_abuse
7 Abuzimet me fmijt-Arqile Kosta/2001, fq 2
10 http://www.childhelp.org/page/-/pdfs/Child-AbuseDefinitions.pdf
8 http://www.childhelp.org/page/-/pdfs/Child-AbuseDefinitions.pdf
273
nj detyrim i prgjithshmn pr t mbrojtur shtetasit

e tyre, sa her q t drejtat e tyre vihen n rrezik. N
kto raste, shtetet mund t mos jen n mnyr t
drejtprdrejt dhunues t t drejtave t shtetasve por
jan ata q nuk kan mundur t krijojn nj sistem
t prshtatshm mbrojtjeje i cili do t parandalonte
abuzimin, si n rastin e moskrijimit t nj sistemi
efektiv sanksionimi ndaj dhunuesve t t drejtave t
parashikuara n Konvent.11
Gjithashtu dshtimi i shteteve n parandalimin e
abuzimit gjendet edhe n ato raste kur subjektet q
veprojn n emer t tyre kan dijeni ose duhet t
kishin dijeni pr rrezikun e shkeljes s t drejtave
dhe nuk marrin masa pr ta ndaluar nj gj t till.
Detyrimi pozitiv i shteteve pr t marr masa dhe pr
t krijuar mekanizmat e prshtatshm pr mbrojtjen
e t drejtave rrjedh n mnyr t drejtprdrejta
nga Neni 1 i KEDNJ sipas t cilit shtetet duhet ti
sigurojn dokujt brnda juridiksionit t drejtat e
parashikuara n Konvent.12
Ky detyrim merr nj rndsi akoma m t madhe
kur subjekt i shkeljes s t drejtave jan fmijt,
sidomos n rastet kur cnohen Nenet 213,314, 415
dhe 816 t Konvents.
Nisur nga sa analizuam m sipr abuzimin me fmijt
nn knvshtrimin e KEDNJ do ta gjejm sa her
t jemi prpara shkeljes s t drejts s jets s
fmijve ( referuar kryesisht abuzimit fizik t tyre),
detyrimit t fmijve pr t kryer nj pun t detyruar,
torturimit apo do form tjetr t degradimit fizik dhe
moral t fmijve apo ndalimin e tyre pr t gzuar
nj jet t qet private dhe sidomos familjare.
Kshtu, nse i referohemi Nenit 2 t konvents,
shtetet mund t jen subjekt i abuzimit me fmijt sa
her ata nuk marrin masa pr t mbrojtur jetn e tyre.
Tek Kontrova kundr Sllovakis17 GJEDNJ nnvizon
se Neni 2 prcakton nga njra an nj detyr
primare pr shtetin pr t siguruar t drejtn e jets
11 Council of Europe / European Court of Human Rights, June
2011 -Child sexual abuse and child pornography in the courts caselaw.
12 Neni 1 I KEDNJ
13 E drejta e jets
nprmjet ngritjes s nj sistemi efektiv sanksionesh

q do t pengonin shkeljen e dispozits n fjal dhe
nga ana tjetr krijimin e nj sistemi efektif pr t
mbrojtur personat, jeta e t cilve vihet n rrezik nga
veprimet kriminale t prsonave t tjer. Do t jemi
prpara abuzimit me fmijt, pr qllime t ktij neni
n ato raste kur shteti nuk merr masa pr t mbrojtur
jetn e fmijve, nuk krijon nj mjedis t sigurt pr
ta ose kur lejon vrasjen e tyre nga ana e prindrve,
kujdestarve, apo do subjekti tjetr.18
Neni 3 i KEDNJ sanksionon sidomos ndalimin e
abuzimit seksual me fmijt. N rastet e cnimit
t ktij Neni t drejtn pr tu paraqitur prpara
Gjykats e ka si fmija-subjekt i abuzimit ashtu
edhe prindi i tij. Krkesa q ata duhet t bjn sht
q abuzimi i vuajtur arrin standartin e torturs apo
trajtimit njerzor apo degradues t parashikuar nga
Neni 3 dhe q nj punonjs social apo ofcer policie
ishte n dijeni ose duhet t ishte n dijeni t faktit q
viktima ishte n nj rrezik serioz abuzimi dhe nuk ka
marr masat e duhura pr t parandaluar abuzimin e
mtejshm.Ata mund t tregojn gjithashtu se shteti
nuk ka marr masa adeguate parandaluese, duke
prfshir edhe sanksionet penale.
Qndrimi i Gjykats lidhur me detyrn e shtetit pr
mbrojtjen e fmijve nga abuzimi seksual sht
bazuar n jurisprudencn e saj mbi rolin q duhet t
ket nj shtet n mbrojtjen e fmijve nga abuzimi
fizik referuar po Nenit 3. N shtjen A kundr
Mbretris s Bashkuar19, Gjkykata u shpreh se
Shtetit ka nj detyrim pozitiv n kuadr t nenit 3 pr
t mbrojtur shtetasit e tij (veanrisht ata q jan t
rinj dhe vulnerabl) nga dmtimi fizik, kur ky dmtim
arrin nivelin e ashprsis q mbulohet nga neni 3.
Gjithashtu ajo sqaron se ashprsia e nj akti,( e pr
kt arsye nse sht arritur pragu i parashikuar nga
neni 3), do t bazohet n moshn e viktims.
Gjykata ka marr n trajtim edhe rastet kur abuzimi
fizik dhe seksual i fmijve dhe shkelja e Nenit 3
t KEDNj sht kryer jasht sfers s shrbimeve
sociale, apo kur ai sht pasoj e drejtprdrejt e
14 Ndalimi I torturs, trajtimit njerzor dhe degradues
274
15 Ndalimi I puns skllavruese dhe robrimit
18 Shih m posht jurisprudencn e GJEDNJ.
16 E drejta pr nj jet private dhe familjare
19 Shih A. v. the United Kingdom, 23 Shtator 1998, Reports of

Judgments and Decisions 1998-VI
17 Shih Kontrov v. Slovakia, no. 7510/04, 31 Maj 2007
shtetit.20 ( pr shembull n rastin kur abuzimi me

fmijt kryhet n ambjentet e paraburgimit). Forma
m t rnda t abuzmit me fmijt jan konsideruar
prdhunimet e tyre( nisur nga fakti q jan m
t dobt) brnda ambjenteve t burgut, testet e
virgjris dhe format e tjera t dhuns seksuale t
kryera nga polict.
N kuadr t Nenit 4 do t jemi prpara abuzimit
t fmijve n t gjitha rastet kur ata jan subjekt i
shfrytzimit nprmjet puns s detyruar, vendosjes
n robri apo skllavri.
N kontekstin e Nenit 8 t KEDNJ, do t jemi
prpara abuzimit t fmijve n rastet kur fmijve:
iu mohohen mjetet pr jets, hiqen nga kujdesi
prindror, abuzohen seksualisht nga prindrit, t
afrmit, kujdstart apo kur nuk iu sigurohet nj
mjedis i prshtatshm pr t banuar. N t njjtin
plan,tek K.A kundr Finlands,21 Gjykata, ka trajtuar
si form t abuzimit me fmijt dhe n t njjtn
koh shkelje t nenit 8 edhe dshtimin e shtetit
n marrjen e masave dhe krijimin e lehtsive pr
ribashkimin e familjeve, (prindr-fmij), n nj koh
sa m t shkurtr. Mos marrja e masave pozitive pr
kt qllim, do t dmtonte interesin m t lart t
fmijs dhe do t onte n abuzim.
babai i nj vajze t mitur t paaft mendrisht, e cila

ishte dhunuar seksualisht, t mund t ngrinte padi
n emr t vajzs s tij. Kjo sepse ligji holandes n
at koh parashikonte q t drejtn pr tu paraqitur
prpara gjykats, n rastet e dhunimit, do ta kishte
vetm viktima.
N raste t tjera shteti nuk kishte siguruar nj
kuadr legjislativ t plot pr t mbrojtur fmijt nga
abuzimi. Kshtu tek M.C kundr Bullgaris24, M.C
nj vajz e mitur, viktim e prdhunimit, njkohsisht
edhe e nj prej formave t abuzimit seksual, nuk
mund t gzonte mbrojtje n kuadr t Nenit 8 t
konvents, pasi ligji bullgar sanksiononte si form
t prdhunimit vetm at kur viktima rezistonte n
mnyr aktive. T gjitha viktimat e tjera q i ishin
nnshtruar vullnetit t prdhunuesit n heshtje nuk
gzonin asnj lloj mbrojtje. Gjykata n kt shtje
ka ritheksuar edhe nj her detyrimin e shtetit pr
t krijuar nj sistem efektiv mbrojtjeje pr viktimat
e abuzimit dhe ka detyruar shtetin bullgar, n rastin
konkret t ndryshoj legjislacionin e tij t brendshm.
Pra, par n trsin e saj, KEDNJ krijon nj mjedis
t prshtatshm pr mbrojtjen dhe parandalimin e
abuzimit t fmijve.
1.2 Jurisprudenca e Gjykats Europiane

t t Drejtave t Njeriut lidhur me
N frymn e detyrimeve pozitive q shtetet pal t
abuzimin e fmijve
konvents duhet t marrin, pr t mbrojtur fmijt

nga abuzimi, lind edhe detyrimi i tyre pr t siguruar
nj sistem legjislativ t plot q t mbroj fmijt
nga abuzimi apo detyrimi pr tiu siguruar nga ana
proedurale t drejtn pr tu mbrojtur n rastet kur
ata jan viktima t abuzimit.22 Nj nga rastet m t
rndsishm t marr n shqyrtim nga Gjykata n
kt shtje ishte X dhe Y kundr Irlands23, n t
ciln shteti nuk kishte krijuar nga ana proedurale,
nj mjedis efektiv mbrojtjeje, pasi e ndalonte q
2011 -Child sexual abuse and child pornography in the courts caselaw.
21 K.A. v. Finland, no. 27751/95, 14 January 2003
2011 -Child sexual abuse and child pornography in the courts
case-law.
23 X and Y v. the Netherlands, no. 8978/80, 26 March 1985,
Series A no. 91
Abuzimi I fmijve ka qn objekt i nj numri t madh

shtjesh t marra n shqyrtim nga GJEDNJ. N
kt pjes t punimit e shohim me rndsi t trajtojm
disa prej shtjeve objekt i jurisprudencs s ksaj
gjykate, pr t par qndrimin dhe interpretimin q
ajo ka dhn n mbrojtje t interesave m t larta t
fmijve.
1.2.1 Ndshkimi trupor

Tek Tyrer kundr Mbretris s Bashkuar25 ,Gjykata
shqyrton rastin e nje 15-vjeari, subjekt i nj
ndshkimi trupor si dnim pr shkak t nj sulmi
ndaj nj nxnsi n shkolln e tij. Atij i ishte krkuar
24 M.C. v. Bulgaria, no. 39272/98, ECHR 2003-XII
25 Tyrer v. United Kingdom (application no. 5856/72)
25.04.1978
275
t zhvishej dhe t vendoste rrobat mbi nj tavolin.

M pas ishte mbajtur nga dy polic, ndrkoh
q nj i tret e kishte goditur at tre her me nj
thupr. GJEDNJ e konsideroi kt ndshkim si
dhun insitucionale, n kundrshtim me Nenin 3
t KEDNJ.
Ndrkoh tk A. kundr Mbretris s Bashkuar26
merret n shqyrtim rasti i nj fmije 9 vjear , i
konsideruar i vshtir, i cili ishte rrahur disa here
me forc t konsiderueshme nga njerku i tij, duke
i shkaktuar mavijosje t trupit dhe vuajtje. Njerku
ishte gjykuar pr veprn e sulmit q shkakton
dmtime aktuale serioze, por ishte liruar, pasi ligji
anglez i kohs kur kishte ndodhur ngjarja, pranonte
mbrojtjen referuar ndshkimit t arsyeshm.
Gjykata nnvizoi se fmijt dhe personat e tjer m
vulnerabl, ishin subjekte t veant t mbrojtjes,
n formn e parandalimin efektiv nga keqtrajtime
t tilla. Ajo gjeti nj dhunim t Nenit 3, nisur nga
fakti q legjislacioni anglez nuk i siguronte mbrojtjen
adeguate fmijve dhe A. n rastin konkret.
Interesant sht fakti se q nga shyrtimi i ktyre
rasteve, ndshkimi trupor u hoq n t gjitha shkollat
e Mbretsris s Bashkuar.
1.3.2 Abuzimi prmes internetit

Zhvillimi teknologjik ka rritur edhe rastet e abuzimit t
fmijve nprmjet internetit. N shtjen K.U. kundr
Finlands27 shqyrtohet ky lloj abuzimi. N Mars 1999
nj njoftim postohet n nj sit Interneti n emrin e nj
djali 12-vjear, me linkun e faqes s tij t internetit, n
t cilin shkruhej se ai ishte duke krkuar pr nj lidhje
intime me nj djal t moshs s tij ose m t madh. K.U
vihet n dijeni t ktij fakti vetm kur merr nj email nga
nj djal i interesuar. Ofruesi i shrbimit kishte refuzuar
t identifikonte personin prgjegjs, sepse sipas tij
zbulimi i identitetit shkelte konfidencialitetin. Gjykata
finlandeze vendosi q ofruesi i shrbimit nuk mund t
ishte ligjrisht i detyruar t zbulonte informacionin pr
t cilin ishte pyetur.
Ndrkoh GJEDNJ vendosi q postimi i nj lajmrimi
t till ishte nj akt kriminal kur ai ishte br m nj
t mitur, duke e br at nj objekt pr pedofilt.
276
Shteti finlandez kishte dshtuar n detyrn e tij pr

t ndrtuar nj sistem efektiv mbrojtjeje pr fmijt,
duke shkelur nenin 8 t KEDNJ.
1.3.4 Abuzimi me kujdesin pr fmijt

Tek Scozzari dhe Giunta kundr Italis28 shqyrtohet
rasti I dy viktimave djal/nip t lindur n 1987 dhe
1994,t cilt n shtator 1997, ishin drguar me
vendim gjykate n shtpin e fmijs Forteto, ku
(si ishte n dijeni gjykata vendase), dy prej drejtuesve
kryesor ishin dnuar pr abuzim seksual t tre
handikapatve nn kujdesin e tyre. Para vendosjes
n shtpi, djali m i madh kishte qn viktim e nj
abuzimi seksual nga nj punonjs social pedofil.
Gjykata vendosi se dy drejtuesit luanin nj rol aktiv
n kujdesin ndaj dy fmijve dhe q kishte shkelje
t nenin 8 t KEDNJ, pr shkak, ve t tjerash, t
vendosjes s fmijve n kt ambjent.
1.3.5 Abuzimi fizik dhe dhuna n familje

Rastet e dhuns n familje kan qn nga m t
shumtit n numr t marr n shqyrtim nga Gjykata,
e cila n kt pik ka luajtur nj rol t rndsishm n
detyrimin e shteteve pr t marr masa parandaluese
t cilat do t onin n uljen e prqindjes s abuzimit
familjar t fmijve.
Tek Z dhe t tjer kundr Mbretris s Bashkuar29,katr
fmij t vegjl ishin marr n kujdes vetm 4vjet e
gjysm pasi shqetsimet e familjes s tyre u raportuan
n shrbimin social. Fmijt ishin subjekt t neglizhimit
afatgjat dhe abuzimit emocional nga prindrit e tyre
dhe vuanin pasoja t rnda fizike dhe psikologjike. Ata
ishin gjetur vazhdimisht, t mbyllur n dhomat e tyre
duke mos u nxjerr as pr nevojat personale dhe as pr
ushqim i cili u jepej n kazane.
GJEDNJ vendosi q sistemi n vend kishte dshtuar
n mbrojtjen e fmijve duke shkelur nenin3&13.
Gjithashtu tek D.P. & J.C. kundr Mbretris s
Bashkuar30, nj motr dhe nj vlla ishin abuzuar
28 Scozzari and Giunta v. Italy (nos 39221/98 & 41963/98),
13.07.2000
26 A. v. United Kingdom (no. 25599/94),23.09.1998
29 Z and Others v. United Kingdom (no. 29392/95),10.05.2001
27 K.U. v. Finland (no. 2872/02) 02.12.2008
30 D.P. & J.C. v. United Kingdom (no. 38719/97),10.10.2002
seksualisht nga njerku i tyre n moshn 8 dhe 10 vjeare.

Ata pretendonin se kishin informuar sherbimet sociale pr
abuzimin, por ato nuk i kishin mbrojtur. Vajza kishte tentuar
t vetvritej pas prdhunimit nga njerku, ndrkohe djali m
von vuante nga epilepsia. T dy kishin kaluar periudha t
gjata depresioni dhe traumash.
Gjykata vendosi vetm q kishte shkelje t nenit 13,
pr mungesn e nj hetimi efektiv dhe mohimin e
dmshprblimit.
Tek Siliadin kundr Francs31 nj vajz 15 vjeare
togoleze ishte vendosur t punonte si sllave. Asaj
i ishte hequr pasaporta dhe detyrohej t punonte
m forc 15 or n dit, pr punt e shtpis
dhe kujdesin e fmijve, pa t drejt pushimesh
ose page. Gjykata vendosi q ligji penal francez
nuk kishte rezultuar efektiv n mbrojtjen e vajzs,
n shkelje t nenit 4 kurse tek Kontrov kundr.
Sllovakis, trajtohet rasti i nj aplikanteje e cila
n 2 nntor 2002 kishte akuzuar burrin e saj pasi
ai e kishte goditur at me nj kabll elektrik. Ajo
kishte shkuar vazhdimisht n polici pr t treguar
gjendjen dhe policia kishte bashkpunuar. Por n 31
dhjetor bashkshorti vret vajzn dhe djalin t lindur
respektivisht n 1997 dhe 2001.
Gjykata gjeti nj shkelje t nenit 2 (t drejts s
jets),pr shkak t dshtimit t autoriteteve n
mbrojtjen e jets s fmijve.
1.3.6 Keqtrajtimi nga policia-si form e

abuzimit
Kjo form keqtrajtimi shqyrtohet tek Stoica kundr
Rumanis32, ku nj 14 vjear kishte deklaruar se
ishte goditur nga policia pr shkak t origjins rome.
Asnj mas nuk ishte marr kundrejt policve.
Gjykata vendosi se dmtimet e viktims ishin
rezultat i nj trajtimi njerzor dhe degradues, q nuk
ishte ber asnj hetim efektiv, dhe q polict ishin
motivuar nga arsye racore. Ishim prpara shkeljes s
nenit 3 dhe 14.
Po kshtu tek Darraj kundr Francs33, nj 16
vjear ishte uar n spital me fraktura, i ar disa
her n fytyr dhe me mavjosje n sy,gjoks,shpatull
dy or pasi isht uar n nj stacion policie pr t
31 Siliadin v. France (no. 73316/01),26.07.2005
br nj kontroll t identitetit t tij, i prangosur, pa

pasur asnj akuz penale. Ai i ishte nnshtruar nj
operacioni emergjent dhe ishte shpallur 21 dit i
paaft pr pun. Fmija deklaroi se ishte goditur nga
efektivat e policis n organet gjenitale, ndrkoh
q kta t fundit pohonin t kundrtn.
Gjykata nnvizoi se aplikanti ishte nj nj pozicion
vulnerabl. Ai ishte keqtrajtuar n duart e policis
q efektivisht duhet ta mbronin at. Ishte gjithashtu
e paqart pse duhej t ishte prangosur, kur ai kishte
shkuar i qet n polici dhe nuk kishte qn i dnuar
m par.
Gjykata pa nj disproporcion midis veprimit dhe
sjelljes s policve, dhe vendosi shkelje t nenit 3.
1.3.7 T miturit n gjykat

Objekt I shqyrimit t shtjeve prpara gjykats, n
kt rast, do t lidhen me mundsin e garantimit
t t miturve t nj proesi t rregullt kur ata jan
subjekte t gjykimit n gjykatat vendase. Tek T kundr
Mbretris s Bashkuar & V kundr Mbretris s
Bashkuar34 , dy djem, t moshs 11 vje, ishin
gjykuar n publik pr rreth 3 jav n nj gjykat pr
t rritur- me nivele t larta t pjesmarrjes s shtypit
dhe interesit publik- pr vrasjen e nj foshje, kur
ishin 10 vje. Ata ishin dnuar pr vrasje.
Prve t tjerave, Gjykata vendosi q djemt nuk
kishin patur nj gjykim t drejt, n shkelje t nenit
6/1. Fmijt e akuzuar pr nj vepr penale duhet
t trajtohen duke u marr parasysh mosha e tyre,
niveli i pjekuris, aftsit emocionale dhe kapaciteti
intelektual. T dy djemt ishin duke vuajtur nga
stresi post-traumatik i krimit dhe t dy u ndjen t
friksuar dhe trembur prpara gjykats, duke mos
mundur t prqndroheshin.
Gjykata nuk gjeti shkelje t nenit 3, duke marr
parasysh edhe moshn e fmijeve.( Nuk kishte
nj standart t qart t prbashkt n Europr pr
moshn minimale t prgjegjsis penale) edhe
gjatsin dhe natyrn publik t gjykimit.
Po ashtu tek S.C kundr Mbretris s Bashkuar
35
, nj djal 15 vjear, me nj nivel shum t ult
intelektual pr moshn, ishte gjykuar n nj gjykat
32 Stoica v. Romania (no. 42722/02),4.3.2008
34 T. v. United Kingdom (no. 24724/94) &V. v. United Kingdom

(no. 24888/94),16.12.1999
33 Darraj v. France (34588/07) ,4.11.2010
35 S.C. v. United Kingdom (no. 60958/00),15.6.2004
277
pr t rritur dhe ishte dnuar pr 2 vjet e gjysm

burg sepse ishte prpjekur t vidhte antn e nj
gruaje t moshuar (87 vjeare), e cila ishte rrzuar
dhe kishte thyer kraun.
Gjykata gjeti shkelje t nenit 6/1, pr shkak se djali
nuk ishte plotsisdht i aft pr t marr pjes n
gjykim, ai nuk kuptonte dot rolin e juris dhe nevojn

pr tiu ln atyre nj mendim t mir apo q ai
rrezikonte t shkonte n burg. Ai priste t kthehej n
shtpi me babain e tij. sht esenciale q nj aplikant
i ri me aftsi mendore t kufizuara t gjykohet nga
nj gjykat speciale.
1.3 Konkluzione
N arritje t disa konkluzioneve n pjesn e fundit t artikullit mund t themi se:
Abuzimi me fmijt prbn nj plag t shoqris s sotme e cila duhet t minimizohet.
E rndsishme sht t merren masa pozitive nga ana e shteteve q t mund t arrihet parandalimi i ktij
fenomeni.
Shtetet duhet t prsosin sistemin e tyre penal, masat e ndshkimit, pr t gjitha veprat penale kundr
abuzimit t fmijve.
Shrbimi social duhet t krijoj nj mjedis sa m t ngroht e t prshtatshm pr fmijt.
E fundit, por jo m pak e rndsishmja, sht rritja e ndrgjegjsimit familjar, pr t ulur rastet e abuzimit
brnda familjes, edhe kur subjekt i abuzimit nuk jan fmijt.
Bibliografia
Konventa Europiane e t Drejtave t Njeriut
Jurisprudenca e Gjykats Europiane t t Drejtave t Njeriut
Council of Europe / European Court of Human Rights, June 2011 CHILD SEXUAL ABUSE AND CHILD
PORNOGRAPHY IN THE COURTS CASE-LAW
shjtjet:
A. v. the United Kingdom, 23 September 1998, Reports of Judgments and Decisions 1998-VI
A.S. v. Finland, no. 40156/07, 28 September 2010
Aydin v. Turkey, 25 September 1997, Reports of Judgments and Decisions 1997-VI *
E. and Others v. the United Kingdom, no. 33218/96, 26 November 2002
K.A. v. Finland, no. 27751/95, 14 January 2003
Kontrov v. Slovakia, no. 7510/04, 31 May 2007
M.C. v. Bulgaria, no. 39272/98, ECHR 2003-XII
Opuz v. Turkey, no. 33401/02, 9 June 2009
Scozzari and Giunta v. Italy [GC], nos. 39221/98 and 41963/98, ECHR 2000-VIII
Siliadin v. France, no. 73316/01, ECHR 2005-VII
T. and Others v. Finland, no. 27744/95, 13 December 2005
T.P. and K.M. v. the United Kingdom [GC], no. 28945/95, ECHR 2001-V
X and Y v. the Netherlands, no. 8978/80, 26 March 1985, Series A no. 91
Z and Others v. the United Kingdom [GC], no. 29392/95, ECHR 2001-V
278
ASPEKTE PENALE DHE

KRIMINOLOGJIKE T
TRAFIKIMIMIT T FMIJVE NE SHQIPRI
MA. Naim TOTA, Dokt, Prokuror n Prokurorin e Rrethit Gjyqsor Tiran.
Adresa : naimtota@yahoo.com
Abstract
Krimi i trafikimit human sht tani nj shembull parsor
i globalizmit n shekullin e 21. Ai ka ndikimin e vet
mbi do kontinent dhe rajon t bots dhe vazhdon t
shnoj rritje nga vitit n vit. Shifrat q lidhen me kt
dukuri jan marramendse. Ndrkoh q, numrat
q citohen, t bazuara n krkimet e bra apo dhe
vlersime t ndryshme, variojn midis 500.000 dhe
2.000.000 qeniesh njerzore t trafikuara do vit n
nivel global. Europa Jug-Lindore sht prfshir nga
ky krim, ku numri i viktimave pr dhjet vitet e fundit
shkon n qindra mijra.
Pjesa m e pambrojtur e shoqris, objekt i krimeve
t trafiqeve t paligjshme mbeten fmijt, t cilt
trafikohen pr prfitime materiale ose dhe pr qllime
t ndryshme. Ata detyrohen, jasht vullnetit t tyre,
t kryejn pun skllavruese, t jen objekt i krimeve
seksuale dhe pornografike, detyrohen t japin edhe
pjes t trupit t tyre pr transplant organesh, etj.
N Shqipri jan me qindra fmij nn moshn 18
vje t zhdukur pa gjurm, kryesisht vajza, shumica
e t cilve kan prfunduar n rrjetin e trafikimit.
N kt punim analizohen t dhnat e vendimeve
te Gjykats pr Krime t Rnda pr trafikimin
e fmijve gjat periudhs 2005 2011. Nga
analizimi, n nj kndvshtrim penalo-juridik dhe
kriminologjik, i ktyre rasteve konkrete t trafikimit t
fmijve, arrihet n disa prfundime si prsa i prket
arsyeve t trafikimit t fmijve dhe kategorive m

t rrezikuara, ashtu edhe pr subjektet e ktyre
krimeve. Analiza e ktij fenomeni bhet jo vetm mbi
bazn e parashikimeve t Kodit Penal, por dhe t
Protokollit t Konvents s Palermos e Konvents
mbi t Drejtat e fmijs, duke krijuar nj kuadr sa
m t plot t shkaqeve, sektorve ku shfrytzohen
fmijt, rrugt pasojat etj. Fmijt duhet t
ndrgjegjsohen pr rreziqet e trafikimit n mnyr
q t mbrohen. Ata duhet t marrin informacion
dhe njohurit baz q t mos mashtrohen leht.
Kjo mund t realizohet duke prfshir n programet
shkollore t ciklit ult informacione q kan t bjn
me rreziqet q u kanosen fmijve e adoleshentve
nga trafikimi n prgjithsi e nga destinacionet e tij
si puna e paligjshme, shfrytzimi seksual, etj. N
prfundim t punimit rekomandohen disa masa,
kryesisht n fushn penale, pr parandalimin e
trafikut t fmijve.
Fjalt kye: Trafikimi i fmijve, format e trafikimit
t fmijeve, trafiku i organeve trupore, shfrytzimi
seksual, trafiku i birsimeve, faktort, motivet, puna
e detyruar, pedofil, lypja, masat parandaluese, etj.
1. Trafikimi i fmijve
Gjat trajtimit t problemit t t miturve, rndsi
paraqet dhe studimi i figurs s t miturit si i dmtuar
nga vepra penale. Kjo, pasi kriminaliteti studiohet
279
edhe nga kndvshtrimi i viktimes s tij.1 Mirrritja

dhe interesat e fmijve dhe t adoleshentve duhet
t jen objektivat parsor pr do shoqri. Pr shkak
t moshs s mitur q prbn nj rrethan specifike
e cila e dallon nga individt madhor, fmija duhet
t prfitoj nj mbrojtje t veant dhe lehtsira t
mjaftueshme n mnyr q t rritet i shndetshm
dhe normal nga ana fizike, intelektuale, morale e
shpirtrore.
Organizatat Ndrkombtare si Kombet e Bashkuara
(OKB) kan pranuar se fmijt kan t drejt pr
masa t veanta mbrojtje dhe ndihm duke e shpallur
kt n Deklaraten e t drejtave t fmijs (1959)
dhe n Deklaraten universale t t drejtave t njeriut.
sht papjekuria fizike dhe intelektuale e fmijs q
krkojn mbrojtje t prshtatshme juridike para dhe
pas lindjes. I mituri sht nj person q ende nuk
i ka fituar t gjitha zotsit pr t qen plotsisht i
pavarur dhe t prballoj problemet jetsore, ndr
to dhe aftsin pr tu mbrojtur nga nj vepr penale
kundr tij. Legjislacioni penal shqiptar, n koh t
ndryshme, ka parashikuar disa vepra penale, t
krimeve ose kundervajtjeve penale ku si subjekt
pasiv paraqitet i mituri.
Neni 54 i Kushtetutes s R. Shqipris n
paragrafin e par shprehet se: fmijt, t rinjt, grat
shtatzna dhe nnat e reja kan t drejtn e nj
mbrojtje t veant nga shteti, ndrsa n paragrafin
e tret shprehet q: do fmij ka t drejt t jet
i mbrojtur nga dhuna, keqtrajtimi, shfrytzimi dhe
prdorimi pr pun, e veanrisht nn moshn
minimale pr punn e fmijve, q mund t dmtojn
shndetin, moralin ose t rrzikoj jetn a zhvillimin e
tij normal. Edhe Kodi Penal n fuqi, ka parashikuar
nj sr veprash penale duke i kushtuar vmndje
t posame t miturit, i cili pr shkak t moshs s
vogl nuk mund t mbrohet nga veprimet kriminale e
t kundrligjshme dhe n kt artikull do t trajtohet
vepra penale e trafikimit t fmijve, e cila nuk
sht problem i nj shteti t vetm, por nj fenomen
ndrkombtar q prfshin vende t ndryshme dhe
sjell pasoja t rnda.
280
n pun, prostitucion, prodhimin e materialeve

pornografike sht nj fenomen q ka marr
dimensione t gjra n plan ndrkombtar. Kto
aktivitete kriminale jan mjaft t dmshme pr
zhvillimin psiko-social t fmijs dhe adoleshentve.
Studimi i ksaj figure t krimit paraqet interes
pasi vendi yn kto vitet e fundit ka shrbyer n
t shumtn e rasteve si piknisje pr trafikimin e
fmijve shqiptar drejt vendeve t Europs.
Me ligjin nr. 8733, dat 24. 01. 2001, kjo figur
vepre penale u prfshi n Kodin Penal aktual, n
nenin 128/b.2 Prfshirja e ksaj dispozite u pasua
dhe nga ratifikimi q i bri shteti yn Konvents s
OKB pr Luftn ndaj Krimit t Organizuar dhe t
Protokollit shtes pr trafikimin e qnieve njerzore
n prgjithsi dhe t fmijve n veanti. Konventa
u ratifikua me an t Ligjit nr. 8920, dat 11. 07.
2002. Ky nen prbhej nga dy paragrafe. N
paragrafin e par thuhej: Trafikimi i fmijve me
qllim fitimi material ose do prfitim tjetr dnohet
me burg nga dhjet gjer n njzet vjet.
Objekt i ktij krimi3, sipas asaj q sht pranuar
n teori jan mardhniet juridike t vendosura pr
t siguruar paprekshmrin e liris s fmijve
dhe personave t tjer, t mbrojtura posarisht
me legjislacionin penal nga veprimet kriminale q
drejtohen kundr tyre.
Nga ana objektive, krimi kryhet me an t
transferimit t fmijve brnda dhe jasht shtetit,
duke mosrespektuar rregullat ligjore dhe tek kto
forma t transferimit duhet t mbahen parasysh dhe
prcaktimet q bn protokolli shtes pr trafikimin e
fmijve.
Si subjekte, do t paraqiten t gjith ata persona
t cilt kan mbushur moshn e krkuar nga ligji
pr tu marr n prgjegjsi penale dhe jan t
prgjegjshm, q realizojn trafikimin e fmijve.
Nga ana subjektive, krimi kryhet me dashje t
Trafikimi i fmijve me qllim shfrytzimin e tyre
2 Kjo dispozit gjendet ne seksionin IX, Vepra penale kundr

fmijve, martess dhe familjes, kreu II t Pjess s Posame t
Kodit Penal n fuqi.
1 Hysi V. Hyrje n kriminologji dhe penologji, botim i Ilar, Tiran

2000, faqe 45.
3 Elezi.I. E drejta Penale, Pjesa e Posame, Ribotim, Tiran

2007,
drejtprdrejt dhe dispozita krkon dhe ekzistencn

e qllimit pr t pasur fitim material ose do prfitim
tjetr.
Paragrafi i dyt prcaktonte:
Po kjo vepr, kur kryhet n bashkpunim ose m
shum se nj her, ose shoqrohet me keqtrajtimin
dhe detyrimin me dhun fizike ose psikike t t
dmtuarit pr t kryer veprime t ndryshme, ose sjell
pasoja t rnda pr shndetin, dnohet me burgim
jo me pak se pesmbdhjet vjet dhe, kur ka sjelle
si pasoj vdekjen, me burgim t prjetshm.
Pr sa i prket elementve t figurs s krimit,
vlejn prcaktimet e bra m lart. Paragrafi i dyt i
kushton m tepr vmendje rrethanave t cilsuara
ta ans objektive pra,
marrveshje mes tyre;
m shum se nj her, q do t thot se personi
e ka kryer kt vepr dy ose m tepr her,
n intervale kohore t ndryshme, pa u dnuar
me par dhe ndjekja penale nuk duhet t jet
parashkruar pr asnjrn prej tyre;
keqtrajtimi dhe detyrimi me dhun fizike ose
psikike t t dmtuarit pr t kryer veprime t
ndryshme ku prfshihen dmtimet trupore e
psikike q mund ti shkaktohen fmijve viktima
e sidomos q ata t kryejn pun t ndryshme si
p. sh, pun prodhuese, t lypin, t prostituojn,
etj.
Pasojat e rnda pr shndetin, q pr nga karakteri
dhe rndsia e tyre njsohen me ato q parashikon
dispozita pr plagosjen e rnd me dashje.4 Deri n
kt pik, dnimi q jepet pr kt krim ishte jo m
pak se pesmbdhjet vjet.
Kur krimi sillte si pasoj vdekjen e t
dmtuarit, dnimi ishte me burgim t perjetshm.
Me ligjin nr. 9188, dat 12. 02. 2004, kjo dispozit
psoi ndryshime t tjera. Dispozita konkrete e ka
zgjeruar rrethin e veprimeve ose mosveprimeve
me an t t cilve konsumohet ky krim duke ju
afruar gjithnj e m tepr prcaktimeve q bn
Protokolli Shtes i Konvents Kundr Krimit
4 Neni 88 i K. Penal t R. Shqipris, miratuar me ligjin nr. 7895
dat 27. 01. 1995
Ndrkombtar t Organizuar. Neni 128/b,

tanim prbhet nga pes paragrafe. N
paragrafin e par thuhet: Rekrutimi, transportimi,
transferimi, fshehja ose pritja e t miturve me
qllim shfrytzimin e prostitucionit ose formave
t tjera t shfrytzimit seksual, t puns ose
shrbimeve t detyruara, skllavrimit ose formave
t ngjashme me skllavrimin, vnies n prdorim
ose transplantimit t organeve, si dhe formave
t tjera t shfrytzimit, dnohet me burgim nga
shtat deri ne pesmbdhjet vjet dhe me gjob
nga katr milion deri n gjasht milion lek.
Ndryshimet qendrojn n ann objektive, ku jan
rnditur format e realizimit t krimit q jan:
rekrutimi,
transportimi,
transferimi,
fshehja,
pritja e t miturve.
Ndryshimet i prkasin dhe ans subjektive e
pikrisht qllimit pr t cilin kryhet kjo vepr e q
kan t bjn me:
shfrytzimin e prostitucionit ose formave t tjera
t shfrytzimit seksual,
shfrytzimit t puns ose shrbimeve t detyruara,
vnia n kushte skllavrimi ose forma t ngjashme
me t,
- vnia n prdorim ose transplantimi i organeve,
forma t tjera t shfrytzimit, t cilat do t
tregohen nga praktika.
Vepra cilsohet n paragrafin e dyt pr t gjith
ata persona q organizojn, drejtojn dhe financojn
trafikimin e t miturve.
Duke ju referuar ans objektive, rrethana t tjera
q e cilsojne kt vepr jan:
kur ajo sht kryer n bashkpunim ose m
shum se nj her,
kur shoqrohet me keqtrajtim dhe detyrimin me
dhun fizike a psikike t t dmtuarit pr t kryer
veprime t ndryshme,
kur ka sjell pasoja t rnda pr shndetin.
Pasojat e rnda pr shndetin duhet t hyjn
n kategorin e plagosjeve t rnda. Krkohet
ekzistenca e lidhjes shkaksore.
Dnimi sht jo m pak se pesmbdhjete vjet
281
burgim dhe me gjob nga gjasht deri n tet

milion lek. Paragrafi i katrt cilsohet nga pasoja
e rnd, q sht vdekja e t dmtuarit e cila duhet
t ket ardh si pasoj e veprs, pra krkohet dhe
ekzistenca e lidhjes shkaksore. Dnimi sht jo m
pak se njzet vjet ose me burgim t prjetshm si
dhe me gjob nga tt deri n dhjet milion lek.
Paragrafi i pest synon n goditjen e personave t
cilt shfrytzojn funksionin shtetror ose shrbimin
publik pr t realizuar krimin e trafikimit t fmijve.
N kt rast dnimi me burgim dhe gjoba shtohen
me e dnimit t dhn. Ky paragraf dallon nga t
tjert pr shkak se subjekti sht i posam, pra
mbajts i disa cilsive t veanta t cilat i prdor pr
realizimin e veprs.
Nga sa u tha m sipr rezulton se;
dispozita bn prshkrimin e kuptimit t trafikimit
t fmijve duke prfshir prkufizimet e dhna
nga Protokolli shtes.
nuk cakton me vete dnime fikse.
cilsimi n paragraf t dyt bhet pr organizuesit,
drejtuesit dhe financuesit.
synon t godas strukturat shtetrore t prfshira
n kt dukuri me an t paragrafit t pest. N
kt rast rritet masa e dnimit.
Me ligjin nr.9859, dat 21.01.2008, kjo dispozit
psoi edhe nj ndryshim duke u shtuar fjala shitja,
n paragrafin e par pas fjals rekrutimi.
N kt mnyr, ligjvnsi ka sjell disa ndryshime
t rndsishme n kt dispozit.
1.1 Nocioni trafikimi i fmijve
282
Fenomeni i Trafikimit t fmijve nuk sht nj

dukuri e re. Ai ekziston prej kohsh dhe po merr
zhvillim n t gjitha kontinentet dhe kulturat. Gati t
gjitha vendet jan t prfshira n nj far mnyre n
t, qoft si vende t origjins, t destinacionit ose
tranzit. Protokolli shtes i Konvents s OKB pr
Krimin e Organizuar, pr Parandalimin dhe dnimin
e Trafikimit t Njerzve e n Veanti at t Grave
e Fmijve, prcakton tre elemente q prfshijn
trafikimin e personave 18 vje e me t moshuar;
rekrutimin me an t nj ndrmjetsi(apo transportimi
apo transferimi apo mbyllje apo marrje n dorzim),
mjete abuzive t kontrollit-krcnimi ose prdorimi i
forcs ose forma t tjera shtrngimi-gjat rekrutimit,

transportimit, transferimit, mbylljes ose marrjes
n dorzim; shfrytzimi vijues, ose symimi pr t
shfrytzuar, n nj apo disa mnyra, konkretisht
shfrytzimi i prostituimit t t tjerve, forma t
tjera t shfrytzimit seksual, puna apo sherbime t
detyruara, skllavria ose praktika t ngjashme me
skllavrin, vnia n sherbim ose heqja e organeve.
Protokolli shtes i Konvents mbi t Drejtat e
Fmijs, mbi shitjen e fmijve (2000), e prkufizon
at si do veprimtari ose marrveshje n baz t
s cils nj fmij i kalohet nga do person ose
nj grup personash nj tjetri, n kmbim t nj
shprblimi ose pr fardo arsye tjetr.
Sa m sipr, me trafikim t fmijve do t
kuptojm zhvendosjen e fmijve nga nj
vend n nj tjetr, brnda kufijeve t nj shteti
ose dhe jasht tyre, me an t prdorimit t
forcs, shtrngimit ose mashtrimit, duke pasur
si qllim shfrytzimin e tyre n veprimtari
fitimprurese dhe t paligjshme t karakterit
ekonomik ose seksual.
Edhe Rezoluta AG 49/166 e Asamblese s
Prgjithshme t OKB q prpiqet t jap nj
prkufizim t trafikimit t fmijve, shton q
shfrytzuesit jan trafikant dhe organizata kriminale
q prdorin trafikun e qenieve njerzore n t njjtn
mnyr si veprimtarit e tjera t paligjshme, si punn
e detyruar, martesat e rreme, punn e paligjshme
dhe birsimet e rreme.
Kshtu, trafikimi i fmijve sht trsia e veprimeve
me an t t cilave nj fmij zhvendoset brnda
ose jasht nj shteti si t ishte nj send pr t rriturit.
Jan veprime q prfshijn rekrutimin, transportin,
prvetsimin dhe shitjen e t miturit.
N gjykimin e eshtjes ndaj t pandehurve H.K.,
N.K. dhe Z.L., akuzuar pr kryerjen e veprs penale
t trafikimit t fmijve, parashikuar nga neni
128/b/2 i K.Penal, Gjykata e Krimeve t Rnda,
konkludon se, veprn penale t pandehurit e kan
kryer me veprime konkrete, duke filluar nga gjetja,
rekrutimi i dshmitares M.L. q pritej t lindte, brja
e pazarit pr fmijn duke e konsideruar at si
nj send e jo si nj qenie njerzore, transportimi i
dshshmitares me fmijn q ajo mbante, n greqi
pr t lindur, konkretizimi prfundimtare i ktij

veprimi kriminal, me lnien e fmijs n klinike dhe
marrjen pr kt t shums 500.000 lek. Vlen pr
tu thkesuar se gjykata n arsyetimin e vendimit ka
prcaktuar rrezikshmrin e theksuar shoqrore t
t pandehurit N.K.i cili kt lloj veprimtarie kriminale
e kishte kthyer n profesion5.
Fenomeni i trafikimit t fmijve pr shfrytzimin e
tyre n pun ka rrnj t thella dhe t ndrlikuara
me motive shumplanshe dhe t ndryshme sipas
shteteve dhe ekonomive t prfshira. Trafikimi i
fmijve sht nj krim q konsiderohet si i till nga
e drejta ndrkombtare. Ai prbn nj dhunim t
drejtprdrejt dhe t rnd t t drejtave t fmijs.
Kjo dukuri shfaqet n do shtet, pavarsisht
nga niveli i zhvillimit t tij ekonomik. N shtetet e
varfra, efektet e globalizimit t ekonomis botrore
ndrthuren me konflikte t ndryshme duke e br
m t cnueshme familjen dhe duke rritur rrzikun
e shfrytzimit t pjess m t dobt t popullsis.
Organizatat kriminale shfrytzojn pamundsin
pr tu mbrojtur t fmijve, sidomos kur ato vijn
nga vende t varfra, duke prdorur rrug t tilla si
trafiqet e paligjshme q kan qllim fitimi nprmjet
lypjes, birsimit ndrkombtare, shfrytzimit
seksual, trafikimit t drogs dhe organeve, puns
s detyruar, etj.
Ne gjykimin e eshtjes ndaj t pandehurit A.K.,
akuzuar pr kryerjen e veprs penale t trafikimit
t t miturve, parashikuar nga neni 128/b/3 i
K.Penal, Gjykata e Krimeve t Rnda, konkludon
se, i pandehuri A.K. me veprimet e tij t kryera me
dashje dhe me qllim prfitimin material, neprmjet
dhuns fizike ndaj t t dmtuars pr ta detyruar
t prostituonte dhe t punonte pr t ka konsumuar
veprn penale t Trafikimit t t miturve n nj
nga format e parashikuara n nenin 3 te Protokollit
t Dyt Shtes Mbi parandalimin, pengimin dhe
ndshkimin e trafikut t personave, veanrisht t
grave dhe fmijve, n plotsimin e Konvents s
Kombeve t Bashkuara Kundr Krimit t Organizuar
Ndrkombtare6.
5 Pr m tej shih vendimin nr. 19 i Gjykats pr Krime t Rnda,
dt.05.04.2006.
6 Pr m tej shih vendimin nr. 42 i Gjykats pr Krime t Rnda,
dt.26.06.2008.
Transferimi i fmijve jasht vendit t tyre bhet

me miratimin e prindrve ose t vet fmijve. Ky
miratim arrihet me an t mashtrimit ose t dhuns,
duke prdorur dhe nj seri ndrmjetsish dhe n
disa raste dhe bashkpunimin e shprehur ose t
heshtur t funksionarve shtetror.
Ne gjykimin e eshtjes ndaj t pandehurit K.D.,
akuzuar pr kryerjen e veprs penale t trafikimit t
fmijve, parashikuar nga neni 128/b/2 i K.Penal,
Gjykata e Krimeve t Rnda, konkludon se, veprimet
e kryera nga i pandehuri K.D. prmbajn elementt
e ans objektive t veprs penale t trafikimit, pasi
ai, n marrveshje me shtetasin S.S., t atin e fmijs
s mitur, ka rekrutuar dhe transferuar kt t fundit
n greqi me qllim pr ta nxjerr pr t lypur, pra pr
ta shfrytzuar pr qllime prfitimi material, q sht
element i ans subjektive q krkohet shprehimisht
nga dispozita penale pr t patur figurn e veprs
penale t trafikimit t fmijve7.
Trafikimi i fmijve karakterizohet nga qllimi i
fitimit, nga prania e nj sr ndrmjetsish, nga
sjelljet abuzive pr t marr plqimin e fmijve
dhe t prindrve t tyre, nga largimi i fmijs prej
ambjentit ose komunitetit ku jeton, me fjal t tjera
nga zhvendosja gjeografike e detyruar, t gjitha kto
karakteristika prputhen me s miri me kuptimin e
thjesht t skllavris: qenia njerzore konsiderohet
dhe trajtohet sikur t ishte send. Trafikimi i fmijve
sht nj plag q ka prekur dukshm dhe shtetin
ton i cili shpesh shrben si vend origjin pr
zhvendosjen e fmijve shqiptar drejt vendeve t
tilla si Greqia, Italia, ose vende t tjera. Llogaritet q
t paktn 3.000 fmij shqiptar jan drguar n
Greqi dhe Itali pr t krkuar lmosh.8
Sipas t dhnave t Terre des Hommes, gjat viteve
1999-2001 n qytetet greke t Selanikut dhe
Athins gjendeshin 3000-4000 fmij9 shqiptar.
Ata mblidheshin ne cepat e rrugve pr t lar xhamat
e makinave, afr pikave turistike pr t krkuar
lmosh ose duke shitur lule. Gjith t ardhurat nga
7 Pr m tej shih vendimin nr.2 i Gjykats pr Krime t Rnda,
dt.01.02.2010.
8 T dhna t marra nga Raport i Unicef mbi shfrytzimin
seksual t fmijve i vitit 2001.
9 Trafiku i fmijve shqiptar n Greqi, Janar 2003, botim i Terre
des Hommes. Gjithsesi, t dhnat jepen nga kjo OJF dhe nuk
mund t konsiderohen t dhna zyrtare.
283
puna i dorzohen pronarit, q i mbikqyr nga afr.

Fmijt tregonin se nse nuk fitonin shumn e
caktuar i rrihnin. Shumica e tyre gjendeshin aty me
plqimin e heshtur t prindrve, t cilt pronari i
ka mashtruar me premtimin se do t ndante me ta
fitimet nga puna e fmijs. N 1998, 983 fmij
shqiptar jan prcjelle nga policia e t miturve t
Selanikut n kufirin shqiptar. N 1999, 385. Ne
2001, 56.10
1.2 Rrugt ndrkombtare t trafikimit t

fmijve
Trafikimi i fmijve vepron nprmjet rrjeteve
personale e familjare ashtu si dhe me an t rrjeteve
kriminale ndrkombtare t organizuara. Shpesh
ato q prfshijn fmijt n trafik jan banor t
atij vendi. Rugt e trafikut ndryshojn shpejt duke
u prshtatur me ndryshimet ekonomike, situatat
politike ose hapjen e tregjeve t reja. Gjithsesi, kto
rrug kalojn nga Jugu n Veri dhe nga Lindja n
Perndim.
1.3 Cilt jan viktimat e trafikimit t

fmijve
sht e vshtir t jepen shifra t sakta lidhur me
numrin e t trafikuarve. Sipas nj raporti botror t
ONP t 2002, A future without child labour,11 numri
i fmijve viktima t trafikimit ishte rreth 1, 2 milion.
N pjesn m t madhe t rastve fmijt vijn
nga familje tepr t varfra ose nga grupe etnike
t lna menjan brnda shoqrive prkatse. N
raste t tjera, bhet fjal pr fmij q vijn nga
familja q prjetojn probleme ekonomike t cilve
ju propozohen vende pune jasht komunitetit t
origjins ose shtetit t tyre.Trafikimi i fmijve prek
njsoj si djemt ashtu edhe vajzat.
Kta fmij shfrytzohen dhe ushqehen e vishen
keq, nuk shkojn n shkoll, jan t ln pa kujdes
dhe shpesh rrihen ose keqtrajtohen. Disa her,
sidomos vajzat, bhen viktima t dhuns seksuale.
10 Statistika t dhna nga departamenti i policis s t miturve
t Selanikut i 15 Majit 2002 (Trafiku i fmijve shqiptar n greqi,
botim i Terre des Hommes, janar 2003, faqe 10)
284
11 Prmbledhja e ktij raporti mund t gjendet n faqen e

internetit www.ilo.org
Ata vihen n situat t rrezikshme prandaj dhe

vazhdimisht bhen viktima t aksidenteve, plagosen.
Vajzat mund t mbeten leht shtatzna dhe kshtu
dnohen ose prjashtohen nga rrjeti. Asnjher nuk
marrin para, q kontrollohen trsisht nga tutort
e tyre. Jan pa dokumenta identifikimi dhe shpesh
nuk din zonn nga vijn.
Fmijt prfundojn n rrjetin e trafikantve n
mnyra t ndryshme: ndonjher fmijt rrmbehen
ose binden me an t mashtrimit, her t tjera
ata i dorzohen trafikanteve ose ndrmjetsve
drejtprdrejt nga familjet e tyre n shkmbim t
faljes s borxheve ose t premtimit pr ti arsimuar
apo pr t msuar nj zanat; her t tjera dorzohen
n shkmbim t nj shume parash. Shpesh fmijt i
braktisin kur smuren ose kur mbrrijn n vendet e
destinacionit n kushte t mjerueshme.
1.4 Faktort q ndikojn n trafikimin e

fmijve
Q nga vendi i nisjes, zonat tranzite dhe vendi i
destinacionit prfundimtar, prgjithsisht marrin
pjes shum aktor t ndryshm. Prandaj ndrhyrjet
kundr trafikut nuk mund t shtrihen vetm mbi
fmijt. Vmndje i duhet kushtuar familjeve,
komuniteteve t origjins, rekrutuesve, ndrmjetsve,
personave q sigurojn dokumentet, transportuesve,
funksionarve t korruptuar, pundhnsve dhe
kientve. Motivet12 e ktij fenomeni t rnd kan
t bjn me nj sri faktorsh q ndrthuren dhe
ndrveprojn duke krijuar nj gjendje q sot sht
alarmuese dhe n prkeqsim t vazhdueshm. M
posht po japim disa nga faktort q ndikojn n
trafikimin e fmijve:
Faktort kulturor.
N vendet n zhvillim, ekziston tradita e lvizjes s
fmijve drejt t afrmve me qllim pr tu lehtsuar
jetn atyre dhe familjes. T msuar me kt dukuri,
12 N pjesn hyrse t Protokollit shtes t Konvents mbi t
drejtat e fmijs lidhur me shitjen e fmijve, prostitucionin dhe
pornografin fminore, rnditen kto shkaqe q ndikojne n kt
problem: prapambetja, varfria, dallimet ekonomike, strukturat e
pabarabarta social-ekonomike, familjet me probleme, mungesa
e arsimimit, migrimi urbano-rural, diskriminimi mes sekseve,
qndrimet seksuale t paprgjegjshme t t rriturve, praktikat
tradicionale t dmshme, konfliktet e armatosura.
mungon reagimi shoqror ndaj vet trafikimit.
kontrolli i prshtatshm n kufi.
Faktort ekonomik.
N prgjithsi ky krim vjen si rrjedhoj e nj krkese
t paknaqur pr krah t lir pune dhe t nj krkes
n rritje t shpejt pr djem e vajza q t prfshihen
n tregtin e seksit dhe n sektort ekonomik. Edhe
pse fmijt shpesh punojn m pak se t rriturit,
mashtrohen leht, shfaqin me pak rezistenc dhe nuk
arrijn t mbrojn t drejtat e tyre. Kshtu, ata i detyrojn
t punojn me or t gjata pune, me pak ushqim, n
kushte t kqija strehimi, pa pasur asnj kujdes. Pr ta
nxitur trafikimin e fmijve ndikojn dhe shum faktor
t lidhur me ofertn. Faktort m t rndsishm
jan varfria dhe dshira pr t fituar t ardhura pr
t jetuar ose pr t ndihmuar familjen, mungesa e
arsimimit ose pamundsia pr shkollim, konfliktet
dhe fatkeqsit natyrore q shkatrrojn ekonomit
lokale, qndrimi shoqror ndaj fmijve, sidomos
ndaj vajzave, legjislacioni dhe rregullat lokale. Trafikimi
i fmijve prbn nj shkelje t t drejtave t njeriut
q lidhet me prfitimin ekonomik n rritje t shpejt.
Trafikimi n vetvete organizohet nga persona t tret
q i zhvendosin njerzit n vende t tjera, me qllimin
e vetm q t prfitojn prej tyre nga ana ekonomike.
Shkaqe t sjelljes kriminale konsiderohen t gjitha ato
rrethana dhe ndikime q e shtyjn individin apo grupet
n veprime kriminale. Si rrethana t ktilla n literaturn
kriminologjike bashkkohore, prmenden kushtet
ekonomike, kundrtheniet dhe konfliktet politike dhe
ideore, familja, arsimimi etj13. N kt kuptim, trafikimi
i fmijve prfaqson nj prgjigje ndaj krkess pr
pun, brnda dhe jasht kufijve t nj shteti.
1.5 Veprimtarit kryesore ku shfrytzohen

t miturit e trafikuar.
Faktort q lidhen me lvizjet migruese t t

rriturve.
Ktu ndikojn zakoni i zhvendosjes, mungesa
e kontrollit dhe lehtsia n kalimin e kufirit q
lehtsojn przierjen e fmijve t trafikuar me ata
q emigrojn bashk me familjen.
Faktort q lidhen me boshllqet institucionale
dhe ligjore.
N mjaft vende mungojn sanksionet juridike dhe
kualifikimi i duhur juridiko-penal i krimit t trafikimit.
Mungojn rregullat mbi qarkullimin e t miturve dhe
13 Ragip Halili, Kriminologjia, Prishtin 2002, fq.229.
Sipas t dhnave, zonat m t goditura jan Azia e

Jugut, Azia Juglindore, Afrika dhe Europa Lindore.
Pjesa m e madhe e fmijve trafikohet me qllimin
pr ti shfrytzuar seksualisht. Ata prdoren dhe pr
t kryer pun t ndryshme si sherbime shtpiake,
prfshirja n konflikte t armatosura, sherbime
restoranti, bari, n fabrika, bujqsi, ndrtim dhe
lypje.
Brnda shtetit, fmijet trafikohen nga zonat rurale
drejt qyteteve me qllimin pr tu shfrytzuar n
kryerjen e punve ose seksualisht. Duke qen
se midis vendeve fqinje dallimet ekonomike po
theksohen s teprmi, trafiku ndrkombetar po
synon t prhapet n t gjitha rajonet. Ai po ecn n
t njjtin hap me lvizjen n rritje t njerzve.
Veprimtarit n t cilat prfshihen fmijt viktima t
trafikimit jan t shumta dhe t lidhura m tepr me
zonat e ekonomis joformale, urbane dhe rurale..
Llojat e veprimtarive ku prfshihen fmijt

jan si m posht:
a) punt shtpiake(n shtpit e t tjerve);
b) puna e detyruar(q prfshin forma skllavrimi);
c) shfrytzimi seksual,
d) puna n deg t industris ose bujqsis (q
prbn rrezik pr shndetin);
e) lypja (krkimi i lmoshs);
f) puna pran t afrmve;
g) trafiku i birsimeve;
h) trafiku i organeve trupore;
Do t ndalemi tek disa nga kto veprimtari:
a) Puna e fmijve, puna e detyruar dhe format
bashkkohore t skllavrimit14
Do t konsiderohet shfrytzim i fmijs n pun
14 Neni 3 i konvents pr t Drejtat e fmijs i ngarkon shtetet
me detyrimin pr t mbrojtur fmijt nga shfrytzimi ekonomik dhe
nga do lloj pune e rrezikshme ose q e pengon n shkollimin e tij
apo sht e dmshme pr shndetin, zhvillimin e tij fizik, mendor,
shpirtror, moral ose shoqror. Pr t garantuar zbatimin e ktij neni,
shtetet duhet t marrin masa te natyrave legjislative, administrative,
sociale dhe edukuese.
285
ather kur konsumohet shkelja e tre prej t drejtave

t tij themelore: e drejta pr shndet, e drejta pr
arsim dhe e drejta pr liri.
Punt m t zakonshme q bjn fmijt jan: si
argat, n miniera, n fabrika e furra, shrbetor n
familje t pasura, mbledhs mbeturinash, hamej, n
punishte t ndryshme, etj.
Si nj form veanrisht e rnd e shfrytzimit t
fmijve n kt aspekt nga ana e trafikantve,
sht shtrngimi i tyre pr t lypur n nj vend t
huaj. Kshtu, n gjykimin e eshtjes penale me
t gjykuarit F.K.dhe A.K., Gjykata e Lart ndr
t tjera arsyeton: ... Nepr semafort e Athins, i
dmtuari S.M. punonte paradite q prej ors 0800 t mngjezit deri n ora 14.00 dhe pasdite nga
ora 16.00 deri n ora 22.00 dhe lekt e fituara
gjat dits rreth 40-60 euro, ia dorzonte t gjitha
t gjykuarit F.K.. Kt pun i dmtuari e ka kryer
pr rreth 3 muaj, derisa sht ndaluar nga policia
greke dhe sht deportuar n Shqipri. Pas nj
qndrimi t shkurtr n Shqipri, i dmtuari sht
nisur prsri drejt Greqis, me qllim marrjen e
parave q ia mbante i gjykuari F.K.. N shtpin e
t gjykuarit, i dmtuari ka plqyer nj magnetofon
t cilin i gjykuari e ka vlersuar n mimin 1.000
euro dhe nj video, t dyja s bashku sipas biseds
s br n mes t gjykuarit dhe t dmtuarit S.M.
plotsonin shumn e lekve q i gjykuari i kishte
borxh atij. Pas ksaj marrveshje, i dmtuari ka
qndruar n Greqi edhe rreth nj muaj tjetr duke
kryer t njjtn pun, por n kt koh sht
kapur prsri nga policia greke dhe sht kthyer
n Shqipri15.
Sipas raportit botror t ONP A future without child
labor (shtator 2002), rreth 180 milion t mitur t
moshave 5-17 vje i nnshtrohen formave m t
rnda t shfrytzimit, pra n pun t rrezikshme.
67 milion t mitur t moshave 5 dhe 14 vje i
nnshtrohen punve jo t rrezikshme, por q nuk
prshtaten me moshn e tyre.
N baz t dispozitave t konventave nr.138 dhe
nr.182 te ONP, raporti nxjerr n pah tre kategori
punsh q duhen hequr ose zhdukur.
Punt e bra nga fmij q kan mosh m t
286
15 Pr m tej shih vendimin nr.502, dat 14.10.2009, t

Gjykats Lart t R.Shqipris.
vogl nga ajo q prcaktohet pr kt lloj pune

n legjislacionin kombtar.
Punt q shkaktojn dme n shndetin fizik
ose mendor, ose n moralin e fmijs( punt e
rrezikshme);
Punt e klasifikuara si format m t rnda t
puns s fmijve pasi prbjn veprimtari
t dnueshme dhe q lidhen nga e drejta
ndrkombtare me skllavrin, trafikun e
njerzve dhe me punn e detyruar si prostitucioni,
pornografia dhe veprimtari t tjera t paligjshme.
Nga studimi i vendimeve t gjykats pr krime t
rnda rezulton se n vitet 2006 -2007 nuk jan
gjykuar persona pr trafikim fmijsh n format
e msiprme, ndrsa n vitet 2008 dhe 2010
jan gjykuar 4 eshtje, ku autort e krimeve kan
shfrytzuar t miturit pr pun t detyruar dhe lypje
n vende t huaja.
b) Shfrytezimi seksual
Shfyrtzimi seksual16 i fmijve me qllim fitimi rritet
n mnyre proporcionale me zhvillimin e turizmit dhe
sht nj tregues i qart i dallimeve n ekonomin
botrore.
Si n do lloj tjetr trafiku edhe n kte fush
oferta lidhet me krkesn nga ana e shtetasve t
huaj q vijn nga vendet e pasura. Tregtia seksuale
sht nj industri q sjell miliarda dollar dhe rritet
mbi kurrizin e personave m t dobt. Zgjidhen
fmijt meq kmbehen leht dhe paraqesin vler t
lart monetare. Shfrytzimi seksual me qllim fitimi
i fmijve shfaqet n shum forma. Nj prej tyre
sht prostitucioni fminor17 fmijt shndrrohen n
skllevr t nj numri t konsiderueshm njerzish,
ku secili prej tyre nxjerr t ardhura nga kjo veprimtari.
Aryset jan t shumta dhe prfshijn varfrin,
mungesn e arsimimit dhe qndrimet diskriminuese
16 Neni 34 i Konvents mbi t Drejtat e Fmijs i detyron shtetet
pr ti mbrojtur fmijt nga do form e shfrytzimit seksual dhe
t dhuns seksuale. Ata duhet t marrin masa pr t parandaluar
prfshirjen e tyre n aktivitete t tilla si, prostitucioni ose
praktika t tjera seksuale t paligjshme, spektakle ose materiale
pornografike.
17 Me prostitucion fminor do t kuptohet prfshirja e fmijs
n veprimtari seksuale n kmbim t fitimit ose pr do qllim
tjetr(neni 2/8 i Protokollit shtes t konvents pr t drejtat e
fmijs).
ndaj disa grupeve etnike, grave dhe vajzave t vogla.

N 1997, 1600 t mitur shqiptar jan shfrytzuar
seksualisht n Greqi. Pr fmijt e moshs 15-18,
90% ishin t seksit femr. Ky numr prfshin 400
fmij t shfrytzuar seksualisht n tregun pedofil
n Greqi, 75% ishin shqiptar, 60% te seksit
mashkull18.
Nga vzhgimet e vendimeve t gjykats q kan
marr form t prer rezulton se n vitin 2006 jan
gjykuar 3 eshtje pr veprn penale t trafikimit t t
miturve, parashikuar nga neni 128/b/2 t K.Penal,
n vitin 2008 jan gjykuar 4 eshtje ku 3 prej
tyre me akuzn e parashikuar nga neni 128/b/3 i
K.Penal, ndrsa 1 eshtje n baz t nenit 128/b/1
t K.Penal. N vitin 2009 sht gjykuar 1 eshtje
n baz t nenit 128/b/1 t K.Penal, n vitin 2010
sht gjykuar 1 eshtje dhe n vitin 2011 jan
gjykuar dy eshtje penale. Bazuar n arsyetimet e
vendimeve t gjykats del se, t pandehurit e kan
kryer veprn penale me veprime aktive, konkrete,
duke filluar me rekrutimin e t dmtuars me an
t mashtrimit pr martes e krijim familje, vazhduar
me transportimin e saj jasht shtetit etj., ku n
thelb konsiston shfrytzimi i tyre si prostituta duke i
detyruar neprmjet dhuns fizike e psikike.
N gjykimin e eshtjes n ngarkim t t gjykuarve
L.L. e P.C, Gjykata e Lart, pasi ka ln n fuqi
vendimet e gjykatave t t dy shkallve, n
arsyetimin e vendimit shprehet: ... Duke qen se
sht provuar se trafikimi i t dmtuars sht br
nga t pandehurit n bashkpunim me qllimin pr
ta shfrytzuar at, pasi prmendm m lart se sht
provuar se e dmtuara sht detyruar me dhun
t ushtroj prostitucion, por nga deklarimet e t
dmtuars provohet se t ardhurat e prfituara nga
ushtrimi i prostitucionit prej saj i ka prfituar n nj
rast i gjykuari L.L, ndrsa kur kishte punuar n shtpi
publike, t ardhurat i merrte i gjykuari P. , Kolegji
Penal mon se nuk qndron pretendimi i mbrojtsit
t t gjykuarit L. L., se gjykatat kan zbatuar gabim
ligjin penal. Kjo pr arsyen se t gjykuarit jan gjykuar
e dnuar n baz t nenit 128/b/2 t K.Penal,
akuz, e cila sht paraqitur n krkesn pr gjykim
18 T dhna t marra nga Trafiku i fmijve shqiptar n greqi,
botim i Terre des Hommes, janar 2003, faqe 23.
nga ana e organit t akuzs, pasi sht provuar

se t gjykuarit e kan trafikuar t dmtuarn, pr
qllime fitimi, e cila ka qene nn moshn 18 vje e
q sht fmij sipas nenit 3/d t Protokollit mbi
parandalimin, pengimin dhe ndshkimin e trafikut t
personave, veanrisht t grave dhe fmijve, dal
n plotsim t Konvents s Kombeve t Bashkuara,
kundr krimit t organizuar ndrkombtar19.
Nj dukuri tjetr sht rritja e pornografis fminore20
n internet. Kjo shpjegohet me mundsin pr t
kmbyer materiale n mnyr t shpejt, t fsheht
dhe anonime, gj q ka br q shum organizata
kriminale t preferojn kt rrjet pr t zhvilluar tregti
t paligjshme. Vlersohet q n internet t ket m
shum se 30.000 site me prmbajtje pedofilie.
Termi pedofili i referohet prgjithsisht meshkujve
t rritur q trhiqen nga individ m t vegjl se ata
: prkufizimi m i prdorur sht trheqje seksuale
pr individ t moshs para pubertitetit vet termi
pedofili do t thot dashuri pr fmijt ( pedia-fmij
; filia-dashuri), por prej kohsh sht prcaktuar si
nj sjellje perverse, nj shmangie nga mardheniet
seksuale normale. Nje tjetr dukuri sht dhe turizmi
me sfond seksual qe prek fmijt. Shfrytzimi
i fmijve npr udhetimet turistike ndodh nga
persona q prfitojn nga fakti se gjenden n
vend t huaj dhe mund t shkelin ato ndalime q
rrespektojn zakonisht.
Birsimi Ndrkombtar
N rastin e birsimeve ndrkombtare, krkesa pr
fmij nga ifte n vendet e pasura trheq vemendjen
e shum vendeve ne vshtirsi ekonomike. Ktu
shfrytzohen pretekstet pr t shptuar fmijt, fakti
se birsime sht nj veprim privat, etj. Dshira pr
t pasur nj fmij sht ndonjher kaq irracionale,
sa bn q shum ifte t shndrrohen n viktima
t mashtrimeve mbi origjinn e fmijve. Shpesh
kta kan identitit t rreme, t dhna t ndryshuara.
Konventa e Hags pr mbrojtjen e t miturve dhe
19 Pr m tej shih vendimin nr.92, dat 04.03.2009, t Gjykats
Lart t R.Shqipris.
20 Pornografi fminore do t kuptohet shfaqja , me an t do
mjeti, t nj fmije t prfshir n veprimtari seksuale t qarta t
vrteta ose t simuluara apo do lloj shfaqje e organeve seksuale
t nj fmije pr qllime kryesisht seksuale(neni 2/c i protokollit
shtes t konvents mbi t drejtat e fmijs).
287
bashkpunimin pr birsimin ndrkombtar21 prbn

nj hap prpara n fushn juridike pr shtetet
nnshkrues. Ajo garanton q birsimi t bhet n
interesin m t lart t fmijs dhe lejon vendosjen e
nj sistemi bashkpunimi mes shteteve nnshkrues.
Megjithat, konventa do t sjelle pasoja t efektshme
vetm n se shtetet do t ushtrojn nj kontroll t
rrept mbi strukturat ndrmjetsuese, n favor t
prindrve birsues.
Trafiku i organeve
Zakonisht, organet e trupit merren dhe drgohen
menjher me avion drejt vendeve t pasura. N
vendet e varfra jan vn re klinika private t cilat
presin paciente nga vendet e zhvilluara q nuk e kan
te vshtir t paguajn shpenzimet e udhtimit dhe
t ndrhyrjes kirurgjikale. Nuk ka t dhna zyrtare q

n Shqipri t ekzistoj ndonj klinik e till.
Nga studimi i vendimeve t Gjykats pr Krime t
Rnda rezulton se, nuk sht gjykuar asnj eshtje
penale pr raste t tilla.
1.6 Prse duhet ndaluar trafikimi i

fmijve
Trafikimi22 prbn nj shkelje t patolerushme t s
drejts s fmijve pr mbrojtje ndaj shfrytzimit,
t s drejts pr t luajtur, pr tu arsimuar dhe t
kujdesit pr t pasur shndet t mir dhe t jets
s tyre familjare. Shfrytzimi, t cilit i nnshtrohen
viktimat e trafikimit i bn ata t humbin aftsin pr
tu br t rritur t zot.
Prfundime
Trafikimi i qenieve njerzore prbn nj dukuri kriminale me rrezikshmri t theksuar shoqrore, q sjell
pasoja jo vetm pr viktimn, por edhe pr shoqrin n trsi.
Pranimi i faktit se i mituri sht titullar i t drejtave subjektive prbn nj hap prpara n drejtim t
mbrojtjes s personalietit n formim, por ende nuk siguron gjithka i duhet fmijs pr mirrritje t
harmonishme.
sht me interes trajtimi i rasteve t shfrytzimit t fmijve dhe shkeljeve t tjera t t drejtave t tyre t
parashikuara n Konventn mbi t Drejtat e Fmijs.Trajtimi i tyre duhet t jet jo vetem teorik por edhe
praktik.
Lufta ndaj krimit t trafikimit t fmijve, krkon q qeverit, institucionet ndrkombtare dhe shoqrit
civile t organizohen duke mbajtur parasysh rekomandimet e organizatave kryesore ndrkombtare.
Problem mbetet eshtja e kompensimit t drejt t viktimave t trafikimit, aplikimi me i gjr i padis
civile n procesin penal dhe njohja e viktimave me kt t drejt t tyre.
Goditja e trafikut nga t gjitha kraht duhet t jet strategjia kryesore e lufts ndaj ktij fenomeni.
Ajo prfshin njohjen n thellsi t problemit me an t t dhnave dhe statistikave t hollsishme,
sensibilizimin e opinionit shoqror, hartimin e legjislacionit t prshtatshm, zbatimin e projekteve n
zonat gjeografike ku haset m shum trafikimi.
Bibliografia
- Elezi I. E Drejta Penale - Pjesa e Posame , Ribotim, Tiran 2007.
- Salihu I. E Drejta Penale, Pjesa e Prgjithshme, Prishtin 2008.
- Halili.R. Kriminologjia, botim i tret, Prishtin 2002.
21 Kjo konvent sht ratifikuar me ligjin nr. 8624, date 15.6.2000, botuar n fletoren zyrtare nr.18, faqe 876.
22 Neni 35 i konvents mbi t drejtat e fmijs i ngarkon shtetet me detyrimin pr t marr masat e duhura n mnyr q t parandalojn
rrmbimin, shitjen ose trafikimin e fmijeve pavarsisht nga qllimi ose forma n t ciln kryhet.
288
Morant Vidal J. Delincuencia juvenil n Noticias Juridicas, 2003

Hysi V. Hyrje n kriminologji dhe penalogji, botim i Ilar, Tiran 2000.
Elezi I., Kaupi S., Haxhia M. Komentari i K.Penal t R.Shqipris, botim i Geer, Tiran 2006.
Kushtetuta e R.Shqipris, Tiran 1998
Kodi Penal, Tiran 2008
Deklarata e t Drejtave t Fmijs, viti 1959
Konventa mbi t Drejtat e Fmijs.
Konventa nr.138 e ONP pr kufirin e moshs minimale n pun(1973).
Konventa nr.182 e ONP mbi format m t rnda t puns s t miturve(1999).
Konventa e Kombeve t Bashkuara Kundr Krimit t Organizuar Ndrkombtar, si dhe dy protokollet
shtes: Mbi parandalimin dhe Ndshkimin e Trafikut t personave, Veanrisht t Grave dhe Fmijve,
si dhe Kundr Trafikut te Migrantve n rrug Toksore, Ajrore dhe Detare, ratifikuar me ligjin nr.8920,
dat 11.07.2002.
Protokolli shtes i Konvents mbi t Drejtat e fmijs lidhur me shitjen e fmijve, prostitucionin dhe
pornografin fminore.
Rezoluta A/Res/49/166 e Asambles s Prgjithshme t OKB pr trafikimin e grave dhe t fmijve.
Konventa Europiane mbi t Drejtat e Njeriut, nntor1950.
Konventa e Hags pr mbrojtjen e t miturve dhe pr bashkpunimin n fushn e birsimit ndrkombtar.
Raport i Unicef mbi shfrytzimin seksual t fmijve i vitit 2001-2003.
Trafiku i fmijve shqiptar n Greqi, Janar 2003, botim i Terre des Hommes.
Vendimin nr.502, dat 14.10.2009, t Gjykats Lart t R.Shqipris.
Vendimin nr.92, dat 14.10.2009, t Gjykats Lart t R.Shqipris.
Vendimin nr. 19, i Gjykats pr Krime t Rnda, dt.05.04.2006.
Vendimin nr. 42 i Gjykats pr Krime t Rnda, dt.26.06.2008.
Vendimin nr. 2 Gjykats pr Krime t Rnda, dt.01.02.2010.
Vendime t Gjykats Lart, vitet 2006-2007
Vendime t Gjykats Apelit pr Krime t Rnda, vitet 2006-2007.
Vendime t Gjykats pr Krime t Rnda, vitet 2006-2007.
289
TEKNOLOGJIA DHE PARANDALIMI I

ABUZIMIT T FMIJS
Av. Nertil BERDUFI
Asistent Kerkimor
Universiteti BEDER, Departamenti i Drejtsis
nberdufi@beder.edu.al
Desara DUSHI
Universiteti BEDER, Departamenti i Drejtsis
desara_dushi@hotmail.com
Vitet e fundit ne Shqiperi kemi nje zhvillim te
shpejte te perdorimit te komunikimit elektronik
dhe informimit nprmjet internetit. Nje depertim i
tille i internetit ne pune, ne shkolle dhe ne familje
mund te quhet si nje lloj revolucioni pr vendin
tone. Patjeter qe nje zhvillim i tille i teknologjise
i sjell shoqris shume avantazhe, nje nder te
cilat sht edhe mundesia e ndjekjes lehtesisht
te programeve informuese dhe suportative pr
fmijet qe vuajne nga problemet emocionale
te shkaktuara nga keqtrajtimi ndaj tyre. Por
si do fenomen tjeter edhe ky shoqrohet me
aspekte negative te cilat nuk duhen anashkaluar.
Revolucioni i internetit mund te shkaktoje mundesi
te reja pr te lenduar ose abuzuar me perdoruesit
e rinj te tij. Interneti gradualisht po shnderrohet ne
nje mjet nprmjet te cilit mund te ndiqen format
e njohura te keqtrajtimit, abuzimit seksual dhe
emocional ndaj fmijeve. Abuzimi seksual mund
te ket nje efekt shkaterrues mbi fmijet dhe
mund te ndikoje ne te gjithe jeten e tyre. Shfaqja
e perseritur e imazheve te abuzimit ne internet dhe
vetedija qe nje gje e tille po ndodh ndikon shume
ne gjendjen emocionale te viktimave te perfshira
ne keto krime si dhe ne rritjen e krimeve te tilla.
290
Ne ket artikull do t trajtohet ndikimi i internetit ne

abuzimin ndaj fmijeve, vecanerisht, ne lidhje me
abuzimin seksual ndaj fmijeve; ekspozimi i fmijeve
ndaj materialeve seksuale ose ofenduese; si dhe
perdorimi i internetit nga pedofilet pr te legjitimuar
dhe thjshtzuar aktivitetin e tyre seksual. Ketu
do te pershkruhen disa menyra pr te parandaluar
ndikimin e internetit ne abuzimin ndaj fmijeve si
ndjekja kriminale e autoreve te ketyre veprimeve,
edukimi i komunitetit, rregullimi i industris se
internetit dhe kufizimi i aksesit te fmijeve ne
materiale qe perbejne abuzime te tilla. Ne fund do te
jepen disa rekomandime mbi zgjidhjen e mundshme
te ketij problemi dhe parandalimin e transformimit te
tij ne nje rrezik dhe problem te madh shoqeror.
Fjalet kye: abuzim, internet, fmije, parandalim,
materiale seksuale, pedofil.
1. Hyrje
Vitet 1990 nisn nj epok t re ndryshimesh n
gjith Europn, veanrisht n Shqipri. Hapja
e Shqipris me vendet e tjera europiane dhe
botrore solli si rrjedhoj edhe ndryshimet e para n
vend, teknologjia vit pas viti filloi t bhej edhe m
e prekshme pr shqiptart. Zhvillimi m i madh po

vihet re veanrisht n vitet e fundit, me vnien n
zbatim t programit t qeveris shqiptare Shqipria
n moshn e internetit, program q synon prhapjen
e internetit n do cep t Shqipris. Institucionet
q preken m shum nga ky program jan shkollat.
Me instalimin e internetit n shkolla fmijt kan
mundsi m t mdha t lundrimit n internet.
Prve shkollave, interneti po instalohet edhe n
shtpi dhe lokale n t gjitha zonat e vendit. Ky
patjetr q sht nj zhvillim i jashtzakonshm pr
vendin ton, q sjell shum prfitime pr shoqrin
shqiptare.
Interneti plqehet shum nga t rinjt, pasi ai shihet
si nj mjet tepr i mir pr tu informuar por edhe
pr tu argtuar. Ai sht br nj mjet shum i
rndsishm pr komunikim, informim, dhe argtim
dhe luan nj rol t madh n edukimin e fmijs.
Por si do shpikje tjetr, as interneti nuk sht
plotsisht i sigurt. Prve aspekteve pozitive q
prmendm, prhapja e gjr e internetit sjell edhe
pasoja negative, t cilat nuk jan t pakta. Interneti
prdoret nga t gjith, prfshir ktu edhe individt
q kan qllime negative. Ai po shfrytzohet gjithnj
e m shum nga keqbrsit pr shfrytzimin e
fmijve. Duke qn nj mjet shum i thjesht
dhe i shpejt komunikimi interneti po prdoret nga
persona t ndryshm pr t krijuar kontakte me
fmijt, tek t cilt arrijn t fitojn besueshmri.
N kt mnyr ata arrijn edhe t organizojn
takime reale me fmijt duke krijuar kshtu terrenin
e prshtatshm pr abuzimin e tyre. M posht do
t trajtohen ndikimi i internetit n abuzimin seksual
t fmijve dhe prdorimi i internetit nga pedofilt
pr t thjeshtzuar aktivitetin e tyre seksual dhe s
fundi do t jepen disa rekomandime mbi mnyrn
e parandalimit t abuzimit t fmijve nprmjet
internetit.
2. Prdorimi seksual i fmijve

Si e dim, sulmeve seksuale t kryera nga t
panjohurit i sht kushtuar gjithmon nj vmendje
e madhe nga organet e hetuesis dhe nga mbar
shoqria. Zhvillimi dhe prhapja e madhe e internetit
n vend, lehtson mundsit e komunikimit n
mnyr private me fmij, duke ofruar kshtu

mundsi m t mdha pr joshjen e fmijve dhe
kryerjen e veprimeve abuzuese nga persona jasht
familjes. Nj shtje e rndsishme t cils duhet
ti kushtohet vmendje sht mundsia e madhe e
prdorimit seksual t fmijve dhe rritja e mundsive
t fmijve pr t patur akses n materiale t
dmshme dhe t paprshtatshme pr moshn
e tyre nprmjet medias elektronike. Interneti
lehtson edhe aktivitetin e autorve t krimeve duke
u mundsuar atyre nj mnyr t thjesht dhe t
shpejt komunikimi.
Por pse po bhet interneti nj mjet popullor pr
rekrutimin e fmijve pr qllime seksuale? S
pari sepse ai mundson kontaktim t leht me
fmijt si dhe mundsi m t pakta q autori t
identifikohet. Nprmjet internetit autort e ktyre
krimeve mund t mbeten anonim ose t prdorin
identitet t rrem duke i br fmijt t besojn q
po bisedojn me nj fmij tjetr. Personi q ka
kto qllime mund t futet n dhomat e komunikimit
(chatit) nga ku mund t kontakoj me fmijt dhe
duke fituar besimin e tyre t arrij q t komunikoj
me ata edhe nprmjet telefonit, pr t arritur pastaj
q ti bind edhe pr takime n jetn reale. N kto
raste paralajmrimet e prindrve pr t mos u takuar
me t huaj mund t mos merren n konsiderat nga
fmijt sepse ata tashm nuk i konsiderojn t huaj
kta persona t njohur nprmjet internetit. Prandaj
prindrit duhet ti vn rndsi t veant njohjeve
q krijojn fmijt e tyre nprmjet internetit dhe ti
edukojn fmijt me iden q nuk duhet t takohen
me persona t njohur n mnyra t tilla.
Abuzuesit kan n fokus fmij me disa karakteristika
t veanta si psh: fmijt jetime, fmij q kan kaluar
keqtrajtime t mparshme, fmij me probleme
sociale dhe t pashoqrueshm me fmijt e tjer,
fmij t privuar nga dashuria dhe prkujdesja,
fmij t cilve u plqen shum t komunikojn
me t rritur, fmij t cilt mund t gnjehen pas
shprblimeve (si para ose lojra kompjuterike), dhe
fmij me vlersim t ult pr veten (Stanley 2001).
Sipas nj studimi t br n Shtetet e Bashkuara tek
fmijt e moshs 10-17 vje, rezulton se fmijt mbi
14 vje t cilt vuanin nga depresioni, keqtrajtimi,
dhe ngjarje t tjera negative, ishin m t krkuarit
291
(Mitchell dhe t tjer 2001).

Fmijt zakonisht nuk i raportojn rastet e
prdorimit pr qllime seksuale. N studimin
e prmendur m lart rezulton q vetm nj
e katrta e fmijve q ishin prballur me nj
abuzim seksual ia kishin treguar at prindrve
dhe vetm 10 prqind e ktyre rasteve ishte
raportuar n polici apo n ndonj autoritet tjetr
(Finkelhor dhe t tjer 2000; Mitchell dhe t

tjer 2001).
Prhapja e gjr e internetit po rrit mundsit pr
zgjerimin e grupit t personave q e prdorin at
pr qllime abuzimi seksual ndaj fmijve. Kt
kndvshtrim e ka mbshtetur edhe UNESCO
n nj mbledhje mbi internetin dhe abuzimin ndaj
fmijve ku raportohet q ka patur nj rritje t
dukshme t shkeljeve t tilla (Arnaldo 2001). Pra
rritja e mundsive pr sjellje kriminale e shkaktuar
nga interneti sjell rritjen e prdorimit t fmijve
pr qllime seksuale nga nj numr m i madh
personash sesa m prpara.
3. Pedofilia nprmjet internetit

Fmijve u plqen shum interneti pasi aty mund
t argtohen, t gjejn informacione pr detyrat e
292
shtpis, t shikojn filma, t dgjojn muzik, etj.

Prandaj interneti n koht e sotme sht br mjet
i rndsishm pr zhvillimin e fmijve. Por sa i
sigurt sht ky mjet?
Si do teknologji e re dhe risi edhe interneti ka
hallkat e tij t dobta, edhe pse kompanit q e
ofrojn kt shrbim dhe shtetet n mbar globin po
bjn sht e mundur n kt aspekt prsri nuk
sht arritur n nivelin e duhur t siguris. Nj ndr
problemet ku haset vshtirsia m e madhe sht
pornografia, veanrisht pornografia e fmijve.
Pornografia nprmjet internetit ka marr prhapje
jashtzakonisht t gjer. Kjo veprimtari dmton jo
vetm fmijt q prdoren pr imazhet pornografike
por edhe t gjith fmijt e tjer q i shikojn kto
imazhe. Kto imazhe jan lehtsisht t arritshme
nga fmijt n internet dhe gjithashtu mund t
shkmbehen ndrmjet tyre. Meqense kto imazhe
pornografike dhe dmi q ato shkaktojn i prek
t gjith fmijt, ky problem duhet ti shqetsoj
t gjith prindrit, polict, prokurort, gjykatsit,
ligjvnsit pra t gjith shoqrin dhe shtetin, t cilt

duhet t marrin masat e nevojshme pr parandalimin
e ktij fenomeni.
Nuk sht aspak e vshtir t gjenden imazhe
pornografike n internet. Pr kt nuk nevojitet t
krkosh website pornografike. Ato qarkullojn pa
pagese dhe shumica e fmijve e din mjaft mir se
ku ti gjejn. Problemi qendron n faktin q prindrit
e tyre nuk jan aspak n dijeni t veprimtaris s
fmijve t tyre n internet dhe nuk mund ta din
q fmijt e tyre shikojn materiale t tilla. Fmijt
i shikojn kto materiale q n mosh t vogl, kur
jan n fazat e zhvillimit t tyre t gjithanshm. Kjo
bn q ata t krijojn sjellje perverse ndaj shokve
dhe shoqeve t tyre dhe t formojn nj personalitet
t dmtuar n t ardhmen. N qoft se nuk merren
masat e nevojshme sa m par, pasojat e dmshme
t ktij aktiviteti do t shikohen edhe m von, kur
kta fmij t rriten dhe t shndrrohen n pedofilt
e ardhshm t shoqris.
Pornografia e fmijve nprmjet internetit po
prdoret si nj mjet pr ta br seksin mes fmijeve
dhe t rriturve si nj aktivitet normal, dhe q ti
shtyj fmijt q t prdoren prej t rriturve pr
qllime seksuale (The London Borough of Barking &
Dagenham 2007). Fmijt n imazhet pornografike
shfaqen t qeshur, kjo me qellim q t nnkuptohet
q fmijt dshirojn q t marrin pjes n akte
t tilla degraduese. Aktivitete t tilla kryhen hapun
n internet dhe fmijt ekspozohen ndaj ktyre
imazheve dhe sjelljeve q n mosh t re.
N mnyr q t parandalohen dmet e nj fenomeni
t till, prindrit duhet t bisedojn me fmijt e tyre
rreth ktyre imazheve dhe tu shpjegojn rrezikun q
u vjen prej tyre, tu shpjegojn q sht nj aktivitet i
paligjshm dhe q lidhet me abuzimin ndaj fmijve.
Prindrit duhet q vazhdimisht ti kontrollojn fmijt
e tyre, edhe n qoft se jan t bindur q ata nuk
shikojn materiale pornografike n internet.
N vendin ton nuk ka lvizje t organeve shtetrore
pr t luftuar pornografin nprmjet internetit.
Organet e prokuroris dhe t policis bjn shum
pak, pr t mos thn aspak kundr abuzimit
seksual n internet. N internet shprndahen
shum imazhe me fmij q abuzohen
seksualisht n mnyra nga m violentet. Ata
prhapen kudo, pasi interneti nuk ka censur

apo dogan.
Por prve faktit q fmijt i shikojn kto imazhe,
duhet t kemi parasysh edhe faktin tjetr q ka
fmij q prdoren pr t realizuar kto imazhe. N
kto imazhe ka pornografi t mirfillt pr fmij,
ka prdhunime t fmijve, skena seksuale nga m
perverset. Pra ato nuk jan vetm fotografi, jan
imazhe t fmijve reale q vuajn abuzimin seksual,
emocional dhe fizik. Prandaj duhet q shoqria t
sensibilizohet dhe t mos mendoj q ky nuk sht
problemi i tij. Prindrit duhet t jen vigjilent, t din
se far bjn fmijt e tyre n internet, t hyjn n
websitet e fmijve dhe ti kontrollojn ato. Prindrit
duhet t mir informohen mbi websitet q prdorin
fmijt e tyre dhe mbi veprimtarin e keqbrsve,
n mnyr q t din far masash t marrin pr
mbrojtjen e fmijve t tyre.
4. Konkluzione dhe rekomandime

Brnda nj kohe shum t shkurtr interneti ka
sjelle nj revolucion t komunikimit dhe prhapjes s
informacioneve n t gjith botn, revolucion q nuk
ka ln pa prekur edhe shtetin shqiptar. Fmijt
jan ata q jan prekur m shum nga ky revolucion
informacioni duke qen se jan m t dhn pas
zhvillimeve t reja t teknologjis. Megjithat,
pavarsisht ndryshimeve t shumta pozitive q solli
prhapja e internetit n vendin ton dhe n mbar
botn, ajo krijoi gjithashtu edhe mundsi t reja
abuzimi ndaj fmijve.
Vitet e fundit sht par nj bashkpunim
mbarbotror n fushn e mbrojtjes s fmijve nga
abuzimet nprmjet internetit. Ky bashkpunim sht
iniciuar nga UNESCO dhe bazohet n Konventn e
Kombeve t Bashkuara mbi t Drejtat e Fmijve
t vitit 1989. Neni 17 i Konvents parashikon nj
struktur ndrkombtare pr mbrojtjen e fmijve
n lidhje me median. Ky nen bn thirrje pr mbrojtjen
e fmijve nga materiale dhe informacione t
dmshme pr mirqenien e tyre (Carlsson and
von Feilitzen 1998: 9, 20). Bashkimi Europian,
Interpoli, dhe Kombet e Bashkuara kan ndrmarr
mjaft krkime dhe projekte parandaluese kundr
pornografis s fmijve n internet (Directorate
General, Justice and Home Affairs 1999).
Prve masave ndrkombtare, sht e

nevojshme t merren edhe masa kombtare. N
hartimin e strategjive kombtare duhet t merren
parasysh sjellja e fmijve, e familjeve t tyre
dhe e autorve t krimeve, si dhe rrethanat q i
kushtzojn kto sjellje. N vendin ton nevojitet
ndrgjegjsimi i fmijve dhe prindrve n lidhje
me rreziqet q sjell interneti dhe mnyrn e
prdorimit t internetit t sigurt. Duhet t merren
masa pr prhapjen e programeve kompjuterike
t cilat bllokojn kto materiale. Gjithashtu
nevojitet marrja e masave pr ndjekjen penale
t keqbrsve, monitorimin e aktiviteteve t
personave t dyshuar pr kto veprimtari, krijimin
e programeve pr parandalimin e individve q
t bhen autor t ktyre veprave si dhe pr
riedukimin e keqbrsve.
Si dihet rolin kryesor pr parandalimin e fmijve q
t ken akses n t tilla materiale abuzive nprmjet
internetit e kan prindrit. Prandaj prindrit duhet
t kontrollojn vazhdimisht me se merren fmijt e
tyre, duhet t informohen mbi t gjitha rreziqet q
shkakton interneti dhe mnyrn e parandalimit t
tyre, dhe duhet t komunikojn me fmijt e tyre n
lidhje me problemet q ata kan. Por si e dim, n
Shqipri prindrit nuk jan shum t informuar rreth
aktiviteteve t fmijve t tyre n internet, sidomos
t adoleshentve, t cilt krkojn q t jen t
pavarur dhe t ken privatsin e tyre (The London
Borough of Barking & Dagenham 2007). Gjithashtu
prindrit e kan t pamundur t kontrollojn t gjitha
vendet nga ku mund t prdorin internetin fmijt e
tyre, si shkolla, qendra interneti, shtpi t shokve,
etj, prandaj nevojitet q t gjitha institucionet t
bashkpunojn n mbrojtjen e fmijve ndaj abuzimit
nprmjet internetit duke regjistruar n t gjith
kompjuterat sisteme mbrojtse ndaj websiteve me
prmbajtje t dmshme pr fmijt, ose t bllokojn
hapjen e ktyre websiteve nprmjet programeve
prkatse.
Edhe shkollat duhet t japin kontributin e tyre n
luftn kundr abuzimit t fmijve duke i drejtuar
fmijt drejt prdorimit t disa websiteve t cilat
mundsojn informacione trheqse, argetuese
dhe edukuese pr ta. Gjithashtu shkollat duhet t
prdorin programe lundrimi t sigurt n internet,
293
n mnyr q fmijt brnda ambjenteve shkollore

t mos ken mundsi t shikojn materjale t
dmshme pr ta.
Nj mnyr tjetr pr parandalimin e abuzimit t
fmijve sht q fmijt t paralajmrohen dhe
t edukohen q t mos prhapin t dhnat e tyre
personale dhe t mos vendosin fotografi n internet
pa lejen e prindrve; t mos ia japin fjalkalimin
askujt, as miqve t tyre; t mos len takime me
persona t njohur nprmjet internetit pa lejen e
prindrve; t mos hiqen si dikush tjetr n internet
dhe ti injorojn mesazhet e marra nga t panjohurit.
Censurimi nga ana e shtetit t disa faqeve t

internetit t konsideruara si t dmshme do t
ishte nj mnyr tjetr efikase pr mbrojtjen e
fmijve nga abuzimet. Ligjvnsit dhe ata q jan
t ngarkuar pr zbatimin e ligjeve duhet t marrin
masa pr parandalimin e pasojave negative t
internetit dhe sidomos pr parandalimin e abuzimit
t fmijve nprmjet internetit. Duke par rritjen
e jashtzakonshme t prdorimit t internetit n
Shqipri, sht shum e nevojshme q t merren sa
m par masa parandaluese, para se t jet tepr
vone.
Referencat
1. Jant Stanley, (2001), Child abuse and the internet Child abuse prevention issues, Nr. 15, Australian
Institute of family studies, fq. 3-9.
2. Using blocking to combat online child abuse images: Questions & Answers, (2009), ENACSO
European NGO Alliance for Child Safety Online, fq 1-2.
3. Mbajtja e fmijve t sigurt, standartet pr mbrotjen e fmijve (2006), Koalicioni Mbajtja e Fmijve
t Sigurt.
4. Manuali i t qenit prindr, nj udhrrfyes pr prindrit (2007), The London Borough of Barking &
Dagenham, fq 7-23.
5. Carlsson, U. and von Feilitzen, C. (eds), (1998), Children and mediaviolence, The UNESCO International
Clearinghouse on Children and Violence on the Screen, Gteborg.
6. Directorate General, Justice and Home Affairs, (1999), Background paper, International Conference
on Combating Child Pornography on the internet, Vienna, 29 September 1 October, http://www.stopchildpornog.at/pa-eu.html, shikuar n Nntor 2012.
7. Mitchell, K.J., Finkelhor, D. and Wolak, J., (2001), Risk factors for and impact of online sexual
solicitation of youth, JAMA, Vol.285, No.23, fq. 3011-3014.
8. Finkelhor, D., Mitchell, K. J. and Wolak, J. (2000), Online Victimization: A Report on the Nations
Youth, Crimes Against Children Research Centre, www.missingkids.com, shikuar n Nntor 2012.
9. Arnaldo, C.A., (2001), Child abuse on the internet: Ending the silence, Berghahn Books and UNESCO,
Paris.
294
QNDRIMET E PRINDRVE T RINJ RRETH

ZHVILLIMIT T FMIJVE N 3 VITET E PARA
T JETS DHE RNDSIA E PROGRAMEVE
PARANDALUESE PR PRINDRIT
Oriola HAMZALLARI
Departamenti i Psikologjis, Universiteti A.Moisiu
oriolahamzallari@uamd.edu.al; oriolahamzallari@gmail.com
Ky artikull hulumton qndrimet q prindrit e rinj kan
rreth zhvillimit t fmijve t tyre veanrisht gjat
3 viteve t para t jets. Pr t marr qndrimet
e prindrve jan marr 39 intervista gjysm t
strukturuara me prindr q kan regjistruar t paktn
nj fmij n nj nga erdhet shtetrore t Tirans.
Mosha e fmijve n erdhe prafrsisht sht 6
muajsh deri n 3 vje. Nga intervistat jan marr
disa t dhna t rndsishme rreth qndrimeve
q prindrit e rinj kan pr periudhn zhvillimore t
fmijve n 3 vitet e para t jets. Nj numr i lart i
prindrve shfaqin qndrimin se n kt mosh fmijt
jan tepr t vegjl dhe se prioritet merr zhvillimi n
vitet e mvonshme pasi m von fmijt shfaqin
probleme t ndryshme t sjelljes. Nga ana tjetr, vihet
re nj interes i lart i prindrve pr tu informuar gjat
periudhs s shtatznis dhe m pas interesi pr t
lexuar rreth zhvillimit t fmijs ulet gjat 3 viteve t
para t zhvillimit t fmijve. Pr m tepr, tek pjesa
m e madhe e prindrve t intervistuar vihet re nj
prirje pr t prdorur metoda disiplinimi si ndshkimi
verbal por edhe fizik tek fmijt n vitin e dyt dhe t
tret t jets. Nga t dhnat e marra nga intervistat
mund t dalim n konkluzionin se prindrit nuk jan
shum t prgatitur t kontrollojn reagimet e tyre
emocionale gjat disiplinimit t fmijve sidomos
kur fmijt arrijn moshn 2 dhe 3 vje. Gjithashtu
mund t dalim n konkluzionin se prindrit nuk

jan shum t prgatitur t menaxhojn n mnyr
konstruktive reagimet emocionale t fmijve t
tyre. Rrjedhimisht programet parandaluese q mund
t ofrohen pr prindrit e rinj jan t domosdoshme
pr zhvillimin e aftsive prindrore n mnyr t till
q t jen t prgatitur prpara sfidave t t qenit
prind.
Fjalt kye: Prindrim, Zhvillim i hershm, Metoda
disiplinimi, Programe Parandaluese
1.
Hyrje
Shpesh mund t mendohet se prindrit kan nj

instinkt q i drejton n rritjen dhe edukimin e fmijve.
Prindrimi mund t shihet si aftsi individuale jo
t msuara q prindrit i kan dhe i prdorin gjat
zhvillimit t fmijve t tyre. Pikrisht, ky qndrim
mbi prindrimin mund t ndikoj n mnyr t
till tek prindrit q t mos vlersojn rndsin e
zhvillimit t aftsive prindrore q nxisin prindrimin
pozitiv. Por far sht prindrimi pozitiv? Prindrimi
pozitiv prkufizohet si sjellje prindrore q bazohet
n interesin m t mir t fmijs, dhe q lidhet
me mirrritjen, fuqizimin e fmijs, me sjelljen jo
t dhunshme dhe orientimin e fmijs me ann e
vnies s limiteve pr t mundsuar zhvillimin e plot
295
t fmijs (Committee of Ministers of the Council of

Europe, 2006). Nga prkufizimi vihet re se prindrimi
pozitiv lidhet me formimin e nj lidhje pozitive midis
prindrve dhe fmijve q promovon mirqenien dhe
zhvillimin e potencialeve t fmijs. Kto prgjegjsi
themelore t prindrve n zhvillimin e lidhjes pozitive
me fmijt krkojn nga prindrit q t zhvillojn
njohurit e tyre n lidhje me nevojat zhvillimore t
fmijve pr t zhvilluar prindrimin pozitiv. Pr t
mbshtetur prindrit n rolin e tyre, krkohet t
ndrtohen programe parandaluese t bazuara n
fakte dhe t implementohen kto programe q n
institucionet m t hershme t prkujdesjes.
N Shtetet e Bashkuara t Ameriks, nevoja pr
programe t bazuara tek faktet sht shfaqur
rreth viteve 1990, sidomos programet ndrhyrse
implementoheshin tek prindrit me probleme t
varsis ndaj substancave narkotike dhe alkoolit apo
prindr q shfaqnin probleme t shndetit mendor.
Ndrsa n Evrop, pjesa m e madhe e shrbimeve
dhe programeve nuk jan t bazuara n fakte dhe
nuk kan kaluar vlersimin shkencor (Rodrigo, M.J.,
Almeida, A., Spiel, C., & Koops, W., 2012).
N Shqipri, vihet re se n erdhe kto programe
mungojn. Pavarsisht, se sht br nj progres
sidomos n vnien e shrbimit psikologjik n erdhet
e Tirans, dhe vetm 2 vitet e fundit ky shrbim
psikologjik sht vn n Durrs, programet
parandaluese pr t mbshtetur prindrit n 3 vitet
e para t prindrimit mungojn. N kt artikull, nga
intervistat e marra me prindr n erdhet e Tirans,
vrehet se si prindrit kan filluar t ndrtojn lidhjen
e tyre me fmijt gjat 3 viteve t para t jets dhe
se si kto lidhje mund n nj pjes t madhe t
rasteve mund t ndikojn negativisht n rregullimin
emocional t fmijve n vitet e mvonshme.
2.
Metodologjia
2. 1 Hartimi i studimit dhe pjesmarrsit
Ky studim ka si qllim t marr t dhna cilsore

pr t hulumtuar qndrimet e prindrve mbi zhvillimin
q ndodh tek fmijt n tre vitet e para t jets.
Teknika e prdorur pr marrjen e t dhnave ka
qen intervista gjysm e strukturuar, e cila sht
296
regjistruar. Prindrit e intervistuar kan qen 39, nga

kto 6 ishin meshkuj. Mosha e prindrve ishte nga
19 vje m i riu n 39 vje m i vjetri. Rreth 64% e
prindrve kishin 1 fmij, 30% e tyre kishin 2 fmij
dhe vetm 6% e prindrve kishin 3 fmij. Statusi
socio-ekonomik i 85% t prindrve t intervistuar
ishte i mesm apo i lart. Ndrkoh 15% e prindrve
t intervistuar kishin status socio-ekonomik t ult.
Prindrit me kt status ishin t papun, student
por t papun, t pun por me paga minimale.
Intervistat me prindrit u regjistruan n zyrn e
psikologut t erdhes dhe analiza e prmbajtjes u
prdor pr interpretimin e t dhnave. Prindrit u
przgjodhn rastsisht nga 5 erdhe t Tirans,
ku njra nga erdhet nuk ishte ri-konstruktuar dhe
ndodhej n periferi t Tirans. Ndrkoh q numri i
erdheve n Tiran sht 29.
3.
Rezultate dhe diskutime
Gjat intervistave, prindrit jan pyetur nse marrin

informacion mbi zhvillimin e fmijve n 3 vitet e para
t jets, cilat jan qndrimet e tyre pr zhvillimin q
ndodh n 3 vitet e para t jets, nse kan dyshime
apo pendime pr mnyrn se si ndrveprojn me
fmijt. Nga intervistat jan nxjerr disa rezultate.
Vihet re nj prirje e prindrve t rinj t shohin 3
vitet e para t jets si jo shum problematike pasi
fmijt jan t vegjl pr t shfaqur probleme. Ja
si u shpreh nj baba i moshs 39 vjeare : far
informacioni do marrsh tani, sht e vogl vajza, 2
vje, nuk ke far t pressh m shum. Duke mos
i dhn rndsin e duhur 3 viteve t para zhvillimit
psikologjik t fmijve, prindrit nuk nxiten t marrin
informacion mbi nevojat zhvillimore t fmijve
n kt stad. Ndrkoh q vihet re se prindrit
n periudhn e shtatznis dhe n vitin e par t
jets s fmijs jan m shum t interesuar pr t
lexuar dhe pr t marr informacion. Nj nn 30
vjeare q djalin e ka n moshn 1 vje u shpreh:
Sigurisht lexoj informacion n internet pr zhvillimin
e djalit por kto koht e fundit e kemi ln pas dore
por dshiroj t lexoj srishI brtas djalit me raste,
mirpo e prkdhel im shoq, kur i brtet ai un
nuk e prkdhel Prindrit q shprehen se kan
lexuar por nuk lexojn shum, pavarsisht se disa
prej tyre kan dshir t lexojn por nuk kan koh,
gjithashtu, shprehen se i brtasin, madje n disa

raste, edhe i gjuajn fmijve t tyre. Nga intervistat
vrehet se qndrimet e pjess m t madhe t
prindrve ndaj mnyrs s disiplinimit t fmijve n
3 vitet e para t jets shpesh jan n kontradikt
me mnyrn e disiplinimit t fmijve. N thelb,
edhe pse nj pjes e madhe e prindrve nuk jan
dakord q t prdorin ndshkimin verbal apo fizik
ndaj fmijve t tyre, prindrit i prdorin kto mnyra
disiplinimi. Nga 39 prindr, 17 prindr shpreheshin
se i brtisnin fmijve t tyre dhe 7 shpreheshin se
kishte raste edhe i qllonin fmijve t tyre. T 24
prindrit mbasi prdornin ndshkimin verbal apo fizik,
shfaqnin ndjenja pendimi t larta q shoqroheshin
me nj afeksion t tepruar e t menjhershm ndaj
fmijs s tyre. Nj baba n moshn 37 vjeare, i
cili fmijn e kishte 22 muajsh u shpreh: Ndodh q
dhe e godas fmijn, nj shuplak q nuk mund t
jet e drejt, e kam br. Me keqardhje, ai m sheh,
krijon mosplqim ndaj meje se thot pse gjuajti babi.
M pas e afroj, e prkdhel. T thash nuk kemi
marr shum informacion dhe shpesh mund t
gabojm Nj nn n moshn 37 vjeare e cila
kishte dy fmij, nj n moshn 2 vje dhe tjetrin n
moshn 6 vje, u shpreh: Kam dyshime kur i flasim
apo i qllojm ndonj pllmb, them m pas pse i
qllovaUn nuk lexoj dhe nuk marr informacion
pr zhvillimin e fmijs n kt mosh... Ndrsa nj
nn 27 vjeare e cila kishte nj fmij 1.5 vje, u
shpreh: Pendohem kur i brtas, dhe m pas e puth
dhe e prqafoj. Ndrsa vajza fillon e qan njher e
m pas m prqafon Nj mnyr tjetr disiplinimi
q prdoret sht edhe friksimi i fmijs duke e
krcnuar pr humbjen e dashuris s prindrore.
Nj nn 23 vjeare e cila kishte nj fmij 3 vje u
shpreh: Informacion kam lexuar shum n internet
prpara se t lindja ndrsa tani nuk sht se lexoj
shum Kur djali m gjuan un i them se do ngordhi
mami dhe ai fillon t qaj dhe nuk m gjuan mM
thot jo, jo, t kam xhan mami... Si vihet re nga
kto raportime t prindrve, mund t dalim n disa
konkluzione t rndsishme. S pari, prindrit nuk
jan shum t prgatitur t kontrollojn reagimet e
tyre emocionale gjat disiplinimit t fmijve sidomos

kur fmijt arrijn moshn 2 dhe 3 vje. Pikrisht n
kt mosh fmijt nxiten nga nevoja pr eksplorim.
Prindrit i transmetojn ndjenjat e friks, pasiguris
gjat disiplinimit t fmijve duke krcnuar
humbjen e dashuris prindrore, duke brtitur dhe
n disa raste edhe duke qlluar fmijt gjat ktij
stadi zhvillimor ku fmija mson t eksploroj duke
kuptuar se gjat eksplorimit limitet mund t vihen
n raste rreziku. S dyti, prindrit nuk jan shum
t prgatitur t menaxhojn n mnyr konstruktive
reagimet emocionale t fmijve t tyre.
4.
Rekomandime
Nga ky studim cilsor jan nxjerr disa t dhna

t rndsishme pr qndrimet e prindrve rreth
zhvillimit n 3 vitet e para t jets por dhe si kto
qndrime mund t ndikojn tek mnyra e disiplinimit
t fmijve. Gjithsesi, ky studim sht ndrmarr
vetm me prindr q drgojn fmijt e tyre n 5
erdhe t Tirans. Por n Tiran, shrbimi psikologjik
sidomos ka pasur nj ndikim pozitiv tek mnyra se si
kujdestart e fmijve e shohin zhvillimin e fmijve
gjat 3 viteve t para t jets, ndrsa pr prindrit
puna ka qen m e ngadalshme sepse raporti midis
psikologut dhe erdheve ku punon sht shum i
ult pasi vetm 1 psikolog sht prgjegjs pr
shrbimin psikologjik n 5 ose 6 erdhe. Ndrkoh
q shrbimi psikologjik po funksionon rreth 2 viteve
edhe n Durrs, por jo qytete t tjera t Shqipris
(Hamzallari, 2012). Si rezultat, nj rekomandim i
rndsishm sht t bhen studime shkencore pr
t hulumtuar mbi cilsin e prkujdesjes n erdhe
si dhe pr qndrimet e prindrve rreth zhvillimit n
3 vitet e para t jets dhe mnyrat e disiplinimit t
fmijve n t gjith Shqiprin. Duke u bazuar
tek gjetjet e studimit, nj rekomandim tjetr i
rndsishm sht zhvillimi i shrbimeve psikologjike
q nxisin prindrimin pozitiv. Kto shrbime mund
t ofrohen pr prindrit e rinj n erdhe. Shrbimi
psikologjik pr prindrit mund t ofrohet me ann
e programeve parandaluese t cilat jan t bazuara
tek faktet.
297
Referenca
Committee of Ministers of the Council of Europe. (2006). Recommendation 19.
Hamzallari, O. (2012). The impact of psychological practice in Albanian daycares: Reflections of parents
and caregivers. Journal of educational and social research , 73-76.
Rodrigo, M.J., Almeida, A., Spiel, C., & Koops, W. (2012). Introduction: Evidence-based parent education
programmes to promote positive parenting. European Journal of Developmental Psychology , 4-5.
298
PROGRAME/SHRBIME SHOQRORE T
PRQNDRUARA N FUQIZMIN E FMIJVE
JETIM SI MAS PR PARANDALIMIN E
ABUZIMIT NDAJ TYRE.
Orneda HOXHA
Departamenti i Puns Sociale
orneda_hoxha@yahoo.com
Fmijt jetim q jetojn n institucione publike prbjn nj target-grup i cili ka nevoj pr mbshtejtje nga
fushat institucionale, e politikave dhe e legjislacionit. Kujdesi i fmijve, veanrisht ndaj tyre, prbn nj
rndsi t madhe n t gjitha aspektet, duke prfshir aspekin psikologjik, pedagogjik, social dhe mjeksor.
N mnyr q ky target-grup t ket nj rritje t shndetshme, duhet q t ofrohen shrbime t cilat
prqndrohen n fuqizimin e fmijve si dhe n trajnimin e kujdestarve parsor q merren me mirrritjen
e tyre n institucionet publike. E rndsishme sht dhe njohja e legjislacionit egzistues lidhur me t gjitha
format e dhuns s fmijve. Shrbime t tilla do t mundsojn parandalimin e dhuns tek fmijt dhe
rrjedhimisht nj rritje t shndetshme t tyre.
Fjalt kye: fmij jetim; abuzimi, legjislacioni, shrbime shoqrore.
Struktura e punimit:
Hyrje.
Qllimi dhe metodologjia.
Rndsia e edukimit t fmijve pa kujdes prindror
Lidhur me keqtrajtimin, neglizhimin.
Disa nga karakteristikat e fmijve t neglizhuar.
Trajnimi i punonjsve n institucionet publike.
Niveli arsimor i punonjsve.
Kuadri Ligjor dhe Institucional.
Rekomandime.
299
Hyrje:
N Shqipri egzistojn tet institucione rezidenciale

publike pr fmijt e privuar nga kujdesi prindror1,
institucione sipas grupmoshave: 0 vje - 3 vje;
3 vje 6 vje dhe 6 vje 14 vje. Organizimi
i institucioneve publike sipas grupmoshave ndikon
negativisht tek fmijt sepse fakti q ato her pas
here duhet t zhvendosen nga nj institucion publik
n nj tjetr shkakton humbjen e lidhjeve apo
kontakteve midis fmijve. Shpesh-her ndodh q
fmijt t cilt kan lidhje gjaku pra jan motra e
vllezr, nga fakti q ndryshojn institucionin humbin
lidhjet me njri tjetrin duke shkaktuar kshtu
humbjen prfundimatre t familjes. Pas moshs 14
vje shum prej fmijve vendosen npr konvikte
t shkollave t mesme n qytetet Shkodr, Tiran
dhe Vlor. Pra, deri n moshn 18 vje fmijve
pa kujdes prindror u mbulohen t gjitha shrbimet
jetike nga vet institucionet publike.
Qllimi:
Punimi me tem : Programe /shrbime shoqrore

t prqnduara n fuqizimin e fmijv jetim si mas
pr parandalimin e abzuimit ndaj tyre ka si qllim:
T trajnohen punonjsit npr institucione lidhur
me dhunn ndaj fmijve, duke u prcjell ky
informacion bhet e mundur fuqizimi i fmijve dhe
parandalimi i dhuns ndaj tyre.
Metodologjia:
Pr t realizuar kt punim jan analizuar literatura

t ndryshme si studime, legjislacioni lidhur me t
drejtat e fmijve, botime t ndryshme lidhur me
zhvillimin psikosocial t fmijve etj.
Rndsia e edukimit t fmijve pa

kujdes prindror,:
Duke u nisur nga prkufizimi 2 q ka dhn

Durheimi:Edukimi sht veprimi q kryhet nga
1 N kt kategori prfshihen fmijt jetim sipas prcaktimit t
br n statusin e jetimit Fmij jetim quhen fmijt pa prindr
deri n moshn 25 vje,
300
2 Prof.Dr. Musa Kraja Pedagogjia Tiran, 2006
breznit e rritura ndaj atyre q nuk jan pjekur

ende pr jetn shoqrore. Ai ka pr objekt
t shkaktoj tek fmija nj numr gjndjesh
fizike, intelektuale dhe morale n prputhje
me krkesat e shoqris politike n prgjithsi
dhe t mjedist shoqror n t ciln bn pjes
mund t themi se edukimi luan nj rol shum
t rndsishm n t ardhmen e fmijve pa
prkujdes prindror.
Dihet q familja sht mjedisi m i mir pr edukimin,
mbrojtjen dhe mirrritjen e fmijve, pr kta
fmij mbetet e vetmja zgjidhje edukimi, mbrojtja
dhe mirrritja nga punonjsit e institucionit. Por,
pr fat t keq ndodh shpesh q shum prej ktyre
fmijve abuzohen, neglizhohen, shfrytzohen
apo keqtrajtohen. Lidhur me kt t fundit le t
kuptojm s pari se ku prfshihet abuzimi dhe
cilat jan disa nga karakteristikat e fmijve te
neglizhuar pr t theksuar m pas rndsin q
ka trajnimi i punonjsve n institucione lidhur me
dhunn ndaj fmijve.
Lidhur me keqtrajtimin, neglizhimin.
Keqtrajtimi3 prfshin abuzimin fizik, mosdhnien

e kujdesit dhe t ushqimit t duhur, mospasjen e
kujdesit t duhur mjeksor, mosinkurajimin pr
vazhdimsi t shkolls rregullisht, shfrytzimin
nprmjet detyrimit pr t punuar shum ose shum
gjat, ekspozimi ndaj rrethanave t dmshme ose
demoralizuese, abuzimi seksual, abuzimi emocional
dhe neglizhimin.
Disa nga karakteristikat e fmijve

t neglizhuar jan:
Braktisja 4, fmijt e braktisur jan fmijt e

pambrojur pr veten e tyre prgjithmon ose pr
nj perjudh t gjat kohe; fmijt e neglizhuar
shpesh ose pothuajse gjithmon jan ln
vetm pa kontroll, t mjaftueshm; fmijt pa
kontroll trhiqen n aktivitete n t cilat mund
t dmtojn veten e tyre; pamjaftueshmria
e veshjes dhe higjens sht karakteristika
3 Prof.As. Edlira Haxhiymeri Sjellja njerzore dhe mjedisi social
Tiran 2006
4 Po aty
tjetr e fmijve t neglizhuar; mungesa e nj

kujdesi t mjaftueshm pr ilae dhe kujdesi
dentar; edukimi i pamjaftueshm; ushqimi i
pamjaftueshm.
Duke u nisur nga situata e prgjithshme, e cila na
prcolli informacion lidhur me institucionet publike
n Shqipri si dhe problemet e ndryshme me t
cilat prballen fmijt pa kujdes prindror sht
e rndsishme t theksohet fakti q, nevojiten
shrbime/programe t veanta pr punonjsit e
ktyre institucioneve n mnyr q t minimizohet,
parandalohet dhuna, neglizhimi, keqtrajtimi i ktyre
fmijve.
Shrbime t tilla si trajnimet e punonjsve t
institucioneve publike t cilat t ken n fokus
shtimin e kujdesit ndaj ktyre fmijve, njohjen me
rastet kur kemi t bjm me dhun, njohjen me
pasojat q ka dhuna tek kta fmij, n mnyr q
t sigurohet mirrritje pr to.
Pse lind e nevojshme q t

realizohen kto shrbime?
Po t nisemi nga faktet do t vm re se ka

pasur n media raportime pr dhunn fizike t
ushtruar ndaj fmijve n institucione me raste
q jan rregjistruar n Tiran, Sarand dhe Vlor.
sht fakt se n vitin 2005 nj nga drejtuesit
e institucionit u pusha nga puna sepse kishte
keqatrajtuar fmij. T dhnat q prmbahen
n studimin Dhuna ndaj fmijve n Shqipri
5
tregon se:
-Dhuna fizike dhe psikologjike sht m e
zakonshme, m e rnd dhe m e vijueshme n
institucionet e kujdesit pr fmijt se sa n shtpi
dhe shkolla.
- Idet pr vetvrasje ndr fmijt e vendosur n
institucionet e kujdesit pr fmijt jan m t
shpeshta sesa ndr fmijt e tjer.
Pra, trajnimet duhet t bazohen n: kualifikimin e
stafit n prdorimin e teknikave jo t dhunshme pr
t disiplinuar fmijt.
5 National Albanian Center For Social Studies Vlersim i
shrbimeve t kujdesit ndaj fmijs dhe i institucioneve pr fmijt
pa kujdes prindror (Raport studimor i financuar nga UNICEF,
Shqipri) , tetor 2005
Niveli arsimor i punonjsve:
Pjesa m e madhe e punonjsve t cilt punojn

me fmijt pa prkujdes prindror n institucionet
publike jan me arsim t mesm, ndrsa pjesa
tjetr t cilt kan arsimin e lart jan me
arsim krejt t ndryshm t paprshtatshm pr
edukimin psiko-social t fmijve. Punonjs t
till me nivel t ult arsimor, ashtu si dhe shpesh
ndodh n familje ku prindrit me nivel m t ult
arsimor6, jan m t prirur q t prdorin teknika
t dhunshme pr disipliminimin e fmijve n
krahasim me punonjsit me nivel m t lart
arsimor. Pr kt arsye sht e nevojshme q
n trajnime profesionale ktyre punonjsve tu
msohen teknika t ndryshme jo t dhunshme pr
disiplinimin e fmijve.
Kuadri Ligjor dhe Institucional:
Legjislacioni shqiptar parashikon nj baz ligjore

n lidhje me shrbimet p mbrojtjene fmijve.
Kshtu Kushtetuta e Republiks s Shqipris n
nenin 54 pika 3 thekson: do fmij ka t drejt
she prdorimi pr pun, e veanrisht nn moshn
minimale pr punn e fmijve q mund t dmtojn
shndetin, moralin ose t rrezikoj jetn ose
zhvillimin e tij normal. T drejtat e fmijve jan
prcaktohen dhe n dokumenta t tjer ligjor t
till si: Kodi i Familjes i Republiks s Shqipris,
Ligji Nr. 9355, date 10.03.2005 Pr Ndihm dhe
Shrbimet Shoqrore (I ndryshuar), Neni 1.2.3.4
dhe 42; Vendimi i Kshillit t Ministrave Nr. 658,
date 17.10.2005 Pr Standartet e Shrbimeve
Socialeetj. Por pavarsisht q n legjislacionin
shqiptar fmijt duhet t mbrohen dhe dhunuesit
duhet t dnohen, faktet tregojn t kundrtn.
Nga analiza e br rezultoi se shum punonjs t
cilt kan dhunuar fmij vazhdojn q t punojn
akoma n kto institucione7.
6 Prof. Dr. Adem Tamo, Prof. Dr. Theodhori Karaj Dhuna kundr
fmijve n Shqipri Raport Studimor Tiran 2006
7 National Albanian Center For Social Studies Vlersim i
shrbimeve t kujdesit ndaj fmijs dhe i institucioneve pr fmijt
pa kujdes prindror (Raport studimor i financuar nga UNICEF,
Shqipri) , tetor 2005
301
Rekomandime:
Duhet t ofrohen trajnime pr t gjith punonjsit e institucioneve publike.
Trajnimet duhet t ken si objektiv rritjen e kujdesit ndaj fmijve dhe parandalimin e dhuns ndaj tyre.
T trajnuarit duhet t marrin informacion lidhur me dhunn, me llojet e saj dhe pr m tepr me pasojat
psiko-sociale ndaj fmijve.
Punonjsit t cilt punojn n kto institucione duhet t ken prshtatshmri t nivelit arsimor t
personelit q punon n fushn t trajtimit t fmijve t institucionalizuar.
Duhet t zbatohet legjislacioni mbi t drejtat e fmijve .
Pra, duke u siguruar nj t tashme e cila nuk mbshtetet vetm n shrbimet q kan t bjn me ushqimin,
kujdesin mjeksor, higjenn dhe arsimimin por dhe me zhvillimin psiko-social t ktyre fmijve i mundsojn
atyre nj t ardhme t sigurt.
Referenca:
Amnesti International Shqipria Pa shtpi, pa jet- Jetimt dhe e drejta pr strehim Nntor 2007.
Kushtetuta e Shqipris, 21 tetor 1998.
Ligji Nr. 8153, dat 31. 10 . 1996 Pr statusin e jetimit
National Albanian Center For Social Studies Vlersim i shrbimeve t kujdesit ndaj fmijs dhe i
institucioneve pr fmijt pa kujdes prindror (Raport studimor i financuar nga UNICEF, Shqipri) ,
tetor 2005
Prof.As. Edlira Haxhiymeri Sjellja njerzore dhe mjedisi social Tiran 2006
Prof. Dr. Musa Kraja Pedagogjia Tiran, 2006
Prof. Dr. Adem Tamo, Prof. Dr. Theodhori Karaj Dhuna kundr fmijve n Shqipri Raport Studimor
Tiran 2006
302
REALITETI I ARSIMIMIT T FMIJVE ME

AFTSI T KUFIZUARA INTELEKTUALE N
SHKOLLAT 9-VJEARE T ZAKONSHME N
SHQIPRI
Florian KULLA
Renina VARFAJ
Universiteti i Tirans, Departamenti i psikologjis
kulla.florian@gmail.com
reninavarfaj@gmail.com
Gjithprfshirja e fmijve me aftsi t kufizuara n
shkollat 9-vjeare t zakonshme t Shqipris po
hyn n nj faz t re, fal edhe ligjit t ri pr arsimin
parauniversitar t sapomiratuar, i cili i garanton
hapsira t reja ligjore arsimit gjithprfshirs.
Megjithat, n kushtet e sotme zbatimi i ktij ligji
prbn nj sfid t madhe, veanrisht, pr fmijt
me aftsi t kufizuara intelektuale, q vlersohet t
jet kategoria m e neglizhuar dhe e paragjykuar
n krahasim me kategorit e tjera t aftsis s
kufizuar.
N kt punim, autort prdorn si metodologji
analizn e t dhnave dytsore nga nj krkim i gjer
i kryer s fundmi nga vet autort, mbi gjendjen e
arsimimit t fmijve me aftsi t kufizuara pr t
gjitha kategorit e aftsis s kufizuar n vend.
Gjetjet e ktij studimi jan t natyrs sasiore dhe
cilsore. Ato fokusohen jo vetm n numrin e
fmijve me aftsi t kufizuara intelektuale, por
edhe n eksplorimin e barrierave, sfidave dhe
praktikave pozitive n drejtim t arsimimit t tyre,
duke mundsuar sjelljen njkohsisht si t gjetjeve
kryesore, ashtu edhe ofrimit t nj panorame
koncize, por t plot t realitetit t fmijve me aftsi
t kufizuara intelektuale n shkollat e zakonshme.
Punimi prezanton nj numr rekomandimesh pr
t gjitha nivelet arsimore, n nivel qendror, rajonal
dhe n nivel shkolle. Rekomandimet sugjerojn

edhe rrugt e nevojshme pr tu ndrmarr nga t
gjith aktort e prfshir n arsimimin e fmijve me
aftsi t kufizuara, n mnyr q ligji i ri pr arsimin
parauniversitar, i miratuar vetm pak muaj m par,
t jet realisht i zbatueshm.
Fjal kye: gjithprfshirje; aftsi e kufizuar; aftsi
e kufizuar intelektuale; shkoll e zakonshme; arsim
special
HYRJE
Studimet e pakta t kryera n vend mbi gjithprfshirjen
e fmijve me nevoja t veanta n shkollat e
zakonshme, tregojn se grupi i fmijve me m
shum vshtirsi dhe mossukses n kto shkolla
sht ai i nxnsve me aftsi t kufizuar intelektuale
(Closs, A., Nano, V. dhe Ikonomi, E. 2003). Sipas nj
studimi t kryer pak vite m par, fmijt me aftsi
t kufizuar intelektuale, pr nj sr arsyesh nuk
arrijn t vazhdojn shkollimin n klasat m t larta t
arsimit t detyruar duke e ln n mes kt shkollim.
(Ronald G. Sultana 2006). Sidoqoft, nuk ka asnj
studim t mparshm q pasqyron realitetin arsimor
t fmijve me aftsi t kufizuara intelektuale, n
shkollat 9-vjeare n t gjith vendin.
303
Ky studim synon t mbledh prova objektive pr

pasqyrimin e situats aktuale t fmijve me aftsi t
kufizuara intelektuale, n kopshte dhe shkolla n t
gjith vendin si dhe analizimin e gjetjeve, prurje kto,
t cilat synojn tiu vijn n ndihm institucioneve
prkatse n hedhjen e hapave drejt prmirsimit
t situats nprmjet hartimit t politikave dhe
dokumenteve cilsore si masa t domosdoshme pr
zbatimin real t ligjit t ri pr arsimin parauniversitar
t miratuar vetm pak muaj m par.
Gjetjet n kt studim do t ndihmojn n planifikimin
dhe dizenjimin e studimeve t mtejshme, e ky
mund t shihet si nj hap i par n nj rrugtim
t gjat. Sigurisht, kemi przgjedhur t paraqesim
vetm nj prmbledhje t shkurtr t t dhnave
dhe informacionit t mbledhur, m shum nj
panoram e situats s prgjithshme t arsimimit
t fmijve me aftsi t kufizuara intelektuale n
t gjith vendin, duke u fokusuar m s shumti n
zonat urbane, por duke sjell edhe nj pasqyr t
dinamikave dhe realitetit t shkollave dhe fmijve
me aftsi t kufizuara n zonat rurale.
Prurjet n studim nuk jan t natyrs konkluduese,
por jan nj fillim i mbar q nxit dhe gjeneron
drejtime t ndryshme n ndrtimin e hulumtimeve
m cilsore n t ardhmen. Sigurisht q sht
thelbsore, sidomos n vendet n zhvillim si
Shqipria q nuk kan prmbushur ende cilsisht
nevojat e nxnsve t till, kryerja e studimeve t
ngjashme dhe rishikimi i ktij studimi.
Ky studim sht me rndsi edhe n fushn e arsimit
gjithprfshirs, tendenca e natyrshme e arsimit jo
vetm n vendin ton por edhe n t gjitha vendet e
tjera t rajonit dhe bots.
METODOLOGJIA E STUDIMIT
Pr mbledhjen e t dhnave pr kt punim, autort
u bazuan n metodologjin e analizs dytsore t t
dhnave, t nj studimi t kryer s fundmi nga vet
autort, mbi gjendjen e arsimimit t fmijve me
aftsi t kufizuara pr t gjitha kategorit e aftsis
s kufizuar n vend.
Studimi mbi t cilin jan marr dhe analizuar t
dhnat e ktij punimi, ndrthur metodat sasiore me
304
ato cilsore. Instrumentet e prdorur n kt studim

jan:
pyetsor i strukturuar pr drejtorit dhe zyrat
arsimore t rretheve kryesore n Shqipri q
synoi t marr informacion mbi gjendjen e
fmijve me aftsi t kufizuar n do rreth.
(infrastruktura, burimet etj). T dhnat e
marra nga ky pyetsor ishin kryesisht t
natyrs sasiore.
dy pyetsor gjysm t strukturuar pr
realizimin e fokus-grupeve me nj numr t
madh njerzish.
pyetsor i strukturuar pr t marr informacion
sasior dhe cilsor nga shkollat speciale n
vend.
Kampioni i studimit. N studim morn pjes
nj numr i madh personash. Pyetsori i par i
strukturuar u shprnda n t gjitha DAR/ZA-t n
vend. Pyetsori i dyt i strukturuar u shprnda n t
gjitha shkollat speciale n vend.
N kampionimin e fokus grupeve,
pr nj
prfaqsim sa m cilsor n marrjen e t dhnave u
prdor teknika e dizenjimit t Prfshirjes s Gjer t
Kampionit (Broad Involvement Design).
Numri i prgjithshm i fokus grupeve t realizuara
n t gjith vendin ishte 29. Pjesmarrs n fokusgrupe ishin drejtor shkollash, msues, nxns dhe
prindr.
GJETJET KRYESORE
Gjetje statistikore
Sipas qasjes s Ministris s Arsimit dhe Shkencs
dallohen kategorit e mposhtme e aftsis s
kufizuar: aftsi e kufizuar mendore, fizike (lvizore),
mendore dhe fizike, pamore, dgjimore, t t folurit
dhe autizm. Bazuar n kt kategorizim numri dhe
prqindja e fmijve me aftsi t kufizuara pr do
kategori sht:
Bazuar n po t njjtin kateogorizim, DAR/ZA-t
raportojn numrin e mposhtm t fmijve me
aftsi t kufizuara intelektuale n shkolla 9 vjeare
t zakonshme: (ktu nuk prfshihen fmijt me a.k.
mendore dhe fizike, si dhe me autizm)
Autizm
10%, 164
Kategorit e AK
AK n t folur
17%, 271
AK Mendore
26%, 413
AK Pamore
18%, 292
AK dgjimore
6%, 97
AK Fizike
14%, 224
AK Mikse
9%, 134
Grafiku nr 1: Numri prqindja e fmijve me aftsi t kufizuara n kopshte dhe

shkolla 9-vjeare sipas kategorive t aftsis s kufizuar
140
120
100
80
60
40
20
0
121
46 47
6
14
15
16
20
21
21
23 25
30
1
Gjirokastr
Kuks
Berat
Lushnj
Shkodr
Elbasan
Dibr
Vlor
Qarku Tiran
Lezh
Fier
Kor
Durrs
Tiran
Grafiku nr 2 : Numri i fmijve me aftsi t kufizuar intelektuale sipas DAR-eve
2. Barrierat kryesore n prfshirjen e fmijve me aftsi t kufizuara intelektuale n

shkollat e zakonshme
Arsimimi i fmijve me ak intelektuale n kopshtet dhe
shkollat e zakonshme t vendit pengohet nga nj numr
i madh barrierash n msim dhe pjesmarrje. Kto
barriera jan strukturore, pedagogjike, konceptuale,
profesionale, financiare dhe sjellore. Kto barriera
gjenden brnda vet nxnsve, shkollave, sistemit
arsimor, brnda vet familjeve dhe brnda vet kontekstit
m t gjer ekonomik, politik dhe social. Kto barriera
manifestojn veten n mnyra t ndryshme dhe bhen
m t qarta vetm kur shfaqet dshtimi i msimit, kur
nxnsit braktisin shkolln apo kur nuk hyjn fare n t.
Kto barriera po i rendisim m posht n mnyr t
prmbledhur:
infrastruktura e shkollave nuk sht mikpritse

dhe e prshtatshme
mungesa e shrbimit t transportit
klasa t mbipopulluara (n zonat urbane me
nj mesatare mbi 32 nxns n klas)
zhvillimi i msimit me turne
mjete dhe pajisje msimore jo n prputhje
me nevojat
dokumentacion i paprshtatshm dhe jo etik
kurrikul jo fleksibl
mungesa ose hartimi jo cilsor i programeve
individuale t edukimit
stigma, abuzimi verbal dhe bullizmi
305
N prgjithsi, nxnsit me ak qndrojn gjat gjith

ors n klas, dhe n rastet emergjente msuesi
ose nj nga nxnsit e shoqron jasht klase.
Ndonjher pr ta shoqruar thirret n ndihm roja
ose pastruesja e shkolls.
U prpoqa shum ti msoj lexim shkrim
dhe numrim Ermalit. Fal ksaj ai arriti deri
diku sukses, por m pas e pata t pamundur.
Shpesh e lija t luante me lodra ose e lija t
vizatonte. N munges t kohs pr t punuar
vemas me t, t paktn prpiqesha q ai t
merrej me dika e t mos trazonte t tjert
dhe procesin msimor. Nuk kisha t bja
tjetr n ato kushte Msuese e ciklit fillor,
Vlor
Ka nj numr t madh faktorsh pengues, q

pengojn prfshirjen e fmijve me ak n shkolla.
Faktor pengues q lidhen me msuesin jan:
mungesa e njohurive dhe praktikave integruese,
mungesa e motivimit t tyre, fenomeni burn-out,
mnyra tradicionale e msimdhnies n shkollat
e zakonshme, paragjykimet e msuesve. Ndr
faktort pengues q lidhen me drejtuesit e shkolls
prmendim: munges e njohurive n fushn e
gjithprfshirjes, paragjykime dhe qndrime negative
ndaj fmijve me aftsi t kufizuara, sidomos fmijve
me aftsi t kufizuara intelektuale. Skepticizm pr
t ardhmen e tyre n shkoll; aftsi t dobta ose
munges aftsish menaxheriale; lvizje e shpesht
dhe ndryshimi i stafit drejtues t shkolls.
3. Cikli i dshtimit - Rrugtimi i fmijve me aftsi t kufizuara intelektuale n kopshtet

dhe shkollat e zakonshme 9 vjeare
Rrugtimi i fmijve me ak intelektuale n vitet e
arsimit baz ka nj sr dinamikash, gjetje me mjaft
interes kto pr t gjith faktort e prfshir n
proces.
N mnyr t prmbledhur momentet m t
vshtira dhe t vecanta t ktij rrugtimi jan:
Momenti i regjistrimit n kopsht
Muaji dhe viti i par n kopsht
Kalimi nga njri grup n tjetrin
Regjistrimi n klas t par
Viti i par i shkolls
Hyrja n ciklin e lart t arsimit baz
N kt cikl t vshtir pr t gjitha kategorit,
vihen re dallime t qarta pr kategorin e fmijve
me aftsi t kufizuara intelektuale. Kategoria e
fmijve me autizm sht kategoria e fmijve q
48.5
50
40
24.2
30
20
12.1
9.1
10
0
Aspak Efektive
306
Jo shum
efektive
Disi Efektive
Shum
Efekive
hasin m shum vshtirsi dhe sfida n arsim jo

vetm n at t zakonshm por edhe n at special.
N intervista biseda e pjesmarrsve fokusohej
n nj pjes t madhe me raste t fmijve me
autizm, me t cilt puna dukej e vshtir pr t
mos thn e pamundur. N disa prej intervistave,
shpesh msuesit e identifikonin aftsin e kufizuar
(dhe sfidat q lidhen me arsimimin e aftsis
s kufizuar) tek fmijt me aftsi t kufizuara
intelektuale n prgjithsi dhe fmijt me autizm
m n veanti.
Dallimi mes realitetit t kategorive t ndryshme
shprehet qart n fjalt e nj msuesi t shkolls
9-vjeare:
Un i ndaj fmijt pr t cilt po flasim n dy
kategori: n ata me aftsi t kufizuara dhe n ata
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
42.4
21.2
18.1
9.1
Aspak
Efektive
6.1
Jo shum
Efektive
Disi
Efektive
Shum
Efektive
3
Plotsisht
Efektive
Nuk ka
fmij t
till
Grafiku nr 3: Efektiviteti i gjithprfshirjes pr fmijt me
Grafiku nr 4: Efektiviteti i gjithprfshirjes pr
aftsi t kufizuar mendore
fmijt autik
me aftsi t pakufizuara. Ata me aftsi t kufizuara

jan ata fmij q kan ndonj problem fizik a kan
probleme n t folur, por jan t urt e t sjellshm
dhe i bjn t gjith pr vete. Kurse fmijt me aftsi
t pakufizuara jan ata fmij, q nuk ln gj pa
br n shkoll, nuk kan kufij e nuk di t bsh me

ta. Ata brtasin, godasin shokt, veten e msuesin,
prishin msimin, thyejn t mundin e nuk dim si
ti kufizojm
Msues n Kor
4. Probleme t monitorimit t fmijve me aftsi t kufizuara intelektuale

N gjetjet e ksaj pjese prfshihen t gjitha gjetjet q
lidhen me monitorimin e fmijve me ak intelektuale.
N t tria nivelet e monitorimit, si n at qendror
ashtu edhe n at rajonal dhe n nivel shkolle, vihen

re munges strukturash, informacioni, mjetsh.
5. Praktika Pozitive
Ekipi i studimit u njoh me nj numr praktikash
pozitive n arsimimin e fmijve me ak intelektuale.
prmbledhtazi vecojm:
Projekti Arsimi gjithprfshirs krkes e
mijvjearit t ri
Projekti Fmij me aftsi t kufizuara n

arsimin gjithprfshirs
Nj numr prindrish, msuesish, specialistsh
t motivuar dhe me pasion pr prfshirjen
cilsore t fmijve me ak intelektuale n
shkolla t zakonshme.
REKOMANDIME t prmbledhura n kategori

Rekomandimet kryesore n studim prfshijn e m konkretisht fokusohen n:
nevojn e bashkpunimit dhe prmirsimit t koordinimit t puns ndrmjet ministrive t linjs (MASH,
MPSSHB, MSH) dhe institucioneve lokale me qllim koordinimin e t gjitha shrbimeve pr kta
fmij dhe familjet e tyre
rekomandime n fushn e ngritjes dhe/ose zhvillimit t mtejshm t dokumentacionit,
nevojn pr trajnime dhe kualifikime t stafit.
nevojn e angazhimit t msuesve mbshtets n do shkoll q ka fmij me ak intelektuale
nevojn e ngritjes n nivel rrethi t komisioneve t vlersimit
nevojn pr identifikim dhe ndrhyrje t hershme pr ak intelektuale
307
ARSIMI PARAUNIVERSITAR DHE

LEGJISLACIONI PRKATS SI FAKTOR
T RNDSISHM N PARANDALIMIN E
DHUNS KUNDR FMIJS.
Sonila CAMI, Avokate, MND n EU Business Law
Doktorante pran Fakultetit t Drejtsis Departamenti i s Drejts Civile,
sonila.cami@yahoo.com
ABSTRAKT
Arsimi parauniversitar sht nj nga konceptet m t
pranishm gjat jets s nj fmije, sht nj nocion
q e shoqron fmijn n fazat m t rndsishme
t zhvillimit, duke qen n kontakt t drejtprdrejt
me t dhe duke marr pjes dendur n formimin,
edukimin e veanrisht n dhnien e shembullit tek
fmija. Duke pohuar kt, theksojm se kto dukuri
t arsimit parauniversitar nuk i referohen vetm
aspektit prmbajtsor - msimor, shkencor t tij, por
sidomos rolit q arsimi mund t ofroj n ndihmn
dhe asistencn e dhn fmijs, n funksion t
parandalimit t dhuns dhe abuzimit ndaj tij.
T paturit dhe t punuarit gjithmon pr nj kuadr sa
m t pasur ligjor sa i takon arsimit parauniversitar si
dhe legjislacionit drejtuar fmijve, do t ndihmonte
t vendoste kufij e t ruante balanca n mnyr q
kopshti e shkolla shqiptare t jen streha mbrojtse
dhe edukuese pr fmijt, nprmjet prqafimit nga
ana e ktyre institucioneve t praktikave m t mira
n prditshmrin e detyrave t tyre. N kt mnyr,
nj hapsir e ktij punimi i takon legjislacionit
shqiptar n lidhje me arsimin parauniversitar n
Shqipri, prfshir ktu edhe aktet ndrkombtare
308
pr t drejtat e fmijve.
S fundmi, konfigurimi i ktyre elementve: arsimi
parauniversitar, shkolla si ambjent dhe legjislacioni
q stabilizon pozicionet e tyre, prvijojn kornizn
e nj panorame t prekshme e t mundshme q
duhet t luaj rolin e saj te pazvendsueshm n
prpjekjen madhore pr t parandaluar dhunn ndaj
fmijve.
Mundsia pr tu arsimuar dhe njkohsisht primi i
parimeve t duhura nga ana e shkolls, jan nj els
i sigurt pr t hapur nj der dhe pr t ndjekur nj
rrug t gjat n prfitimin e nj t nesrmeje m t
shndetshme, t qart e t lumtur pr fmijt.
Fjal kye: Mbrojtja e fmijs, dhuna, shkolla,
legjislacioni shqiptar mbi arsimin parauniversitar.
1. Hyrje.
Arsimi parauniversitar sht nj nga konceptet m t
pranishm gjat jets s nj fmije, sht nj nocion
q e shoqron fmijn n fazat m t rndsishme
t zhvillimit, duke qen n kontakt t drejtprdrejt
me t dhe duke marr pjes dendur n formimin,

edukimin e veanrisht n dhnien e shembullit tek
fmija.
Arsimi parauniversitar, sht sistemi prues i
vlerave, sht sistemi i referimit t vlerave, sht
sistemi i ballafaqimit t vlerave q fmija ka marr
ndrkoh, dhe njkohsisht mundsia efektive e
prmirsimit apo e prkeqsimit t ktyre vlerave,
prkrah ofrimit t dijes.
Benedek dhe Nikolova (2003): Gzimi i shum t
drejtave politike dhe civile, si sht e drejta pr
informim, liria e t shprehurit, e drejta pr votim dhe
pr tu zgjedhur, dhe shum t tjera, varen nga s
paku nj shkall minimale e arsimimit (fq. 280).
sht pr shkak t rndsis s madhe t ksaj
hallke, arsyeja q legjislatori dhe e drejta, e
rregullojn t arsimuarit si proces, me an t akteve
ligjore t detajuar.
Paralelisht, n qendr t s drejts, qndron fmija
dhe legjislacioni prkats q rregullon mirqenien,
mirrritjen dhe prcakton e mbron interesin m t
lart t tij. Ndaj, sht me vend nj prmbledhje e
shkurtr e disa akteve ligjore :
Deklarata Universale e t Drejtave t Njeriut,
ne nenin 26 t saj parashikon: do njeri
ka t drejtn e arsimit. Arsimi duhet t jet
falas, t paktn prsa i prket arsimit fillor dhe
themelor. Arsimi fillor sht i detyrueshm.
Deklarata e t Drejtave t Fmijs n parimin
7 thekson: Ata q merren me edukimin dhe
orientimin e fmijs n jet duhet t udhhiqen
nga interesi i tij m i lart.
Konventa pr t Drejtat e Fmijs, parashikon
n nenin 28 t saj: Shtetet pal njohin t
drejtn e fmijs pr arsimim dhe, me qllim
q kjo e drejt t arrihet hap pas hapi dhe mbi
bazn e mundsive t barabarta. N mnyr t
veant ato bjn arsimin fillor t detyrueshem
dhe falas pr t gjith. Shtetet pal marrin t
gjitha masat e prshtatshme pr t siguruar
q disiplina shkollore t zbatohet n mnyr
t pajtueshme me dinjitetin njerzor t fmijs
dhe n prputhje me kt Konvent.
Pozicioni i detyrueshm q i sht caktuar nj
pjese t arsimit parauniversitar n kto akte, sht
nj tjetr tregues i rndsis s tij.

Duke vijuar me Kushtetutn e Republiks s
Shqipris, neni 57 i saj prcakton se:
- Kushdo ka t drejtn pr arsim, dhe
- Arsimi shkollor i detyrueshm caktohet me ligj.
M tej sht Ligji pr Arsimin Parauniversitar n
Republikn e Shqipris n nenin 22 pikat 2, 4, q
plotson:
- Arsimi baz prfshin arsimin fillor dhe arsimin e
mesm t ult.
- Arsimi baz me koh t plot sht i detyrueshm
pr t gjith fmijt q jan shtetas shqiptar me
banim n Republikn e Shqipris nga mosha
gjasht vje deri n moshn gjashtmbdhjet vje,
me prjashtim t rasteve t parashikuara n kt
ligj.
2. Qllimi dhe synimet e arsimit

parauniversitar, roli q duhet t
prmbush ai.
Nuk ka dyshim, q jan t padiskutueshme vlerat
dhe domosdoshmria e t arsimuarit, veanrisht n
fazat e hershme t zhvillimit t njeriut. Por vetm
sigurimi i nj hapsire t till nuk mjafton. Arsimi
parauniversitar duhet t prmbush disa parametra
e kritere n mnyr q qllimet e tij t realizohen
dhe t projektohen si duhet. Nj prmbushje e till,
fillon nga eleminimi i do forme dhune n ambjentet
e shkollimit t sistemit arsimor parauniversitar.
Neni 3, paragrafi i par i Ligjit pr Arsimin
Parauniversitar, si dhe neni 22, pika 1 e ktij ligji
parashikojn:
- Sistemi arsimor parauniversitar ka pr qllim
formimin e do individi, n mnyr q t prballoj
sfidat e s ardhmes, t jet i prgjegjshm pr
familjen, shoqrin e kombin.
- Arsimi baz synon zhvillimin shoqror, intelektual e
fizik, t do nxnsi, zotrimin e rregullave t sjelljes
dhe kultivimin e vlerave, prkujdesjen pr shndetin,
si dhe prgatitjen e mjaftueshme pr vazhdimin e
arsimit t mesm t lart ose pr tregun e puns.
Neni 6, pikat 1, 2, 3, t Ligjit pr Arsimin
Parauniversitar nnvizojn:
N veprimtarit e institucioneve t sistemit arsimor
parauniversitar, interesi i nxnsit sht parsor.
309
N sistemin arsimor parauniversitar respektohen,

mbrohen dhe promovohen t drejtat e lirit e njeriut
n prgjithsi dhe t drejtat e fmijve n veanti.
- N sistemin arsimor parauniversitar, nxnsve dhe
punonjsve u ofrohet mbrojtje nga do form veprimi
ose mosveprimi q mund tu shkaktoj diskriminim,
dhun, keqtrajtim ose dm moral.
sht e rndsishme t arrihet tejkalimi i rolit t
arsimit nga korniza didaktike e tij.
Arsimi dhe sistemi q e konturon at, duhet t
punojn t zgjerojne dijet e njohurit e fmijve edhe
n fushn e t drejtave t tyre.
Arsimi parauniversitar, duhet t ket synim t msoj
fmijn me iden e t mosqenit vetm, ta ndihmoj
t prballet me do situat dhune brnda dhe jasht
ambjenteve t shkolls.
S fundmi, sht vet shembulli q japin n
prditshmrin e tyre protagonistt e ktij sistemi
kundrejt fmijve, lnda shkollore baz, q
mundson q kta t fundit t formohen duke u
arsimuar.
3. Mbi dhunn n sistemin arsimor

parauniveristar.
Karaj (2009) arriti n kto rezultate n nj studim mbi
mendimet e msuesve pr dnimin fizik t fmijve i
br n 2 shkolla e 2 kopshte pilot:
Nj n pothuaj tre msues mendon se ai q e
qllon nj fmij e bn kt gj pr t mirn e
fmijs.
Nj n pothuaj tre msues mendon se kur nj
fmij ekzagjeron, ai ose ajo duhet t qllohen.
Nj n tre msues mendon se atyre iu lejohet t
qllojn nxnsit e tyre n disa raste.
Nj n dy msues mendon se nj fmij mund t
qllohet, por vetm nga disa pllmb t lehta.
14% ose nj n shtat msues mendon se
dnimi trupor nuk sht i tri i dmshm dhe nuk
duhet t ndalohet si metod plotsisht.
4. A mjafton vetm ekzistenca e

legjislacionit? (N brendsi t dy
ligjeve t rndsishm).
Duke vzhguar disa nga nenet prkats t Ligjit
pr Arsimin Parauniversitar n Shqipri, duket se
310
ekzistojn mjete e organe t mir-prcaktuara, q

n baz e n zbatim t ktij ligji mund t pasurojn
gamn e masave n parandalimin e dhuns kundr
fmijs n fushn e arsimit.
N kreun IV me titull Drejtimi i Sistemit Arsimor
Parauniversitar, neni 25 bn fjal pr funksionet
kryesore t ministris, ku ndr t tjera theksohet:
Prgatitja e akteve ligjore dhe nnligjore t sistemit
arsimor.
Pr t vazhduar me nenin 26, i cili parashikon se ndr
detyrat direkte t ministrit jan nxjerrja e urdhrave
dhe udhzimeve pr zbatimin e ktij ligji, si dhe
miratimi i rregulloreve tip t institucioneve arsimore.
Me tej, neni 27 mbi Inspektoratin Shtetror t
Arsimit, paraqet funksionet e inspektoriatit, q ndr
t cilat jan:
- vlersimi i cilsis s shrbimit t institucioneve
arsimore dhe t njsive arsimore vendore;
- kshillimi i drejtuesve dhe i punonjsve t
institucioneve arsimore e t njsive arsimore vendore;
- prhapja e praktikave t suksesshme t
vendore.
Gjithashtu, Ligji pr Arsimin Parauniversitar n
Shqipri, n nenin 29, pikat a dhe c prcakton
organin kshillimor t ministrit pr politikat e zhvillimit
t arsimit parauniversitar.
Brnda dhe jasht kndvshtrimit t arsimit, mbrojtja
e fmijs sht nj detyrim kushtetues n Shqipri,
n nenin 54: do fmij ka t drejt t jet i mbrojtur
nga dhuna, keqtrajtimi, shfrytzimi.
Me rndsi t madhe sht miratimi i Ligjit pr
Mbrojtjen e t Drejtave t Fmijs, i cili n
nenin 21 t tij sanksionon mbrojtjen e fmijs prej:
- dhuns fizike dhe psikologjike; - ndshkimit trupor
dhe trajtimit poshtrues e denigrues;
- diskriminimit, prjashtimit dhe fyerjes; keqtrajtimit dhe braktisjes;
- mosprfilljes dhe neglizhimit; - shfrytzimit dhe
abuzimit; - dhuns seksuale.
N kreun e tret t ktij ligji prcaktohen n mnyr
t detajuar mekanizmat institucional pr mbrojtjen
e t drejtave t fmijs, si dhe detyrat prkatse
t ktyre mekanizmave, disa prej t cilve jan t
ndar n nivel qendror dhe vendor, n prputhje me
fushn e ushtrimit t veprimtaris s tyre, si:
- Kshilli Kombtar pr mbrojtjen e t drejtave t

fmijs; - Ministri q bashkrendon punn pr shtjet
e mbrojtjes s t drejtave t fmijs; - Agjencia
Shtetrore pr mbrojtjen e t drejtave t fmijs.
- Njsia pr t drejtat e fmijs n kshillin e qarkut;
- Njsia pr mbrojtjen fmijs n bashki/komun.
Bashkveprimi, bashkrendimi i ligjeve m sipr
dhe vnia n pun e masave dhe mekanizmave q
parashikojn ata, do t sillte nj impakt t dukshm,
q nga ndrgjegjsimi i elementve t prfshir n
kt fush deri tek rezultatet e prmirsuara.
5. Prfundim
Arsimi, t arsimuarit, duhet t shihen si mjetet
m t fuqishme n parandalimin e dhuns ndaj
fmijs, n dhnien e shembullit pr nj jet e pr
nj bashkjets pa dhun, n krijimin e nj mjedisi
mikprits, miqsor n mnyr q fmija t prgatitet
duke njohur t drejtat e tij, q ti krkoj ato pr
zbatim e t denoncoj shkeljen e tyre.
Strukturat q ka vendosur ligji pr arsimin
parauniversitar, nuk duhet t kufizohen vetm n
monitorimin e cilsis s msimdhnies, por ato duhet
t monitorojn n mnyr t vazhduar edhe dhunn
e ushtruar ndaj nxnsve nga ana e msuesve si
dhe do form tjetr t dhuns apo keqtrajtimeve
nga do subjekt n ambjentet e shkolls.
Msuesit,
nprmjet
kualifikimeve
t
detyrueshme, duhet t njihen me ligjet ne fuqi
lidhur me mbrojtjen dhe t drejtat e fmijs, duhet t
ndrgjegjsohen pr dhunn kundr fmijs, n
t gjitha format me t cilat paraqitet ajo.
Fmijt duhet t ndrgjegjsohen pr t drejtat e
tyre, veanrisht pr t drejtat q kan kundrejt
msuesve t tyre.
Miratimi i rregulloreve q penalizojn arsimtart t
cilt prdorin dhunn, frikn, fyerjet ndaj nxnsve
duhet t bhet i detyrueshm.
Rregulloret e detyrueshme q prcaktojn qart
kto t drejta dhe detyrime, duhet t jen t
disponueshme, n dijeni te nxnsve, prindrve dhe
msuesve n do shkoll, duhet t bhen publike,
n mnyr q edhe shkelja e ktyre rregulloreve t
jet e evidentueshme.
Vlersimi i msuesve prej organeve kompetente t

njsive qendrore apo vendore, nga m t lartat deri
tek zyrat pran do shkolle, duhet t filloj nga kjo
vetdije e msuesve pr mosprdorimin e dhuns
ndaj fmijve.
N zbatim t ligjeve t siprprmendur, organet q
kto ligje prcaktojn duhet t rrisin ndjeshmrin,
funksionalitetin dhe pranin e tyre, jo vetm sa
iu takon kontrollit t aspekteve tradicionale n
shkolla, por veanrisht sa sht cilsore metodika
e aplikuar prej msuesve kundrejt mos - dhunimit e
mos - diskriminimit t nxnsve.
Shkolla shqiptare dhe institucionet e tjera te arsimit
parauniversitar, duhet t projn plotsisht iden
se edukimi i fmijs fillon prmes dashuris e
mirsjelljes, fmija i disiplinuar nuk sht i dhunuar
as i friksuar.
Shkolla duhet t ofroj struktura t prhershme
dhe efiente n mnyr q fmijt t mund t
shprehen pr do shqetsim t tyre, brnda apo
jasht ambjentit shkollor. Struktura t tilla brnda
institucioneve arsimore, kodi i tyre etik e disiplinor
duhet t rregullohen me akte t posame, n mnyr
q t jen sa m serioze e t kthehen shpejt pjes e
nj tradite n shkollat tona.
Mundsia dhe prpjekja pr t siguruar nj
fmijri t lumtur, sht dhurat e detyr pr do
prind dhe edukator. Lumturia sht pritshmria e
pamohueshme e do qenieje, dhe kjo lumturi i ka
rrnjt n nj fmijri t shndetshme, t paqt e
t mbrojtur.
N Libri i Gabimeve, shkrimtari i mirnjohur Xhani
Rodari do t shkruante:
E vlen barra qiran q nj fmij t msoj duke
qar at q mund t msoj duke qeshur? Po t
grumbulloheshin n nj vend lott e derdhur nga
fmijt e pes kontinenteve pr faj t drejtshkrimit,
do t sajohej nj katarakt q do ta shfrytzonim
pr prodhimin e energjis elektrike. Po un jam i
mendimit se mimi i ksaj energjie do t ishte tepr
i lart.
Bota do t ishte tepr e bukur sikur t gabonin ve
tm fmijt.
311
Referencat
Kushtetuta e Republiks s Shqipris, (1998).
Ligji pr Arsimin Parauniversitar n Republikn e Shqipris, (2012).
Ligji pr Mbrojtjen e t Drejtave t Fmijs, (2010).
Deklarata Universale e t Drejtave t Njeriut, Asambleja e Prgjithshme e Organizats s Kombeve t
Bashkuara (1948).
Deklarata e t Drejtave t Fmijs, Asambleja e Prgjithshme e Organizats s Kombeve t Bashkuara
(1959).
Konventa pr t Drejtat e Fmijs, Asambleja e Prgjithshme e Organizats s Kombeve t Bashkuara
(1989).
Benedek, Wolfgang dhe Nikolova, Minna (2003), Kuptimi i t drejtave t njeriut, Grac, Austri, Qendra
Evropiane e Trajnimit dhe Hulumtimit pr t Drejtat e Njeriut dhe Demokraci.
Karaj, Theodhori (2009), Mendimet e msuesve pr dnimin fizik t fmijve, Save the Children n Shqipri.
312
Shtojca 1
Koncept ideja:
Ministria e Puns, shtjeve Sociale dhe Shanseve t Barabarta,
Fakultetin e Drejtsis.
Fakultetin e Shkencave Sociale,
Koalicionin BKTF, TdH, CRCA, Aleanca e Fmijve/Observatort pr t Drejtat e Fmijve dhe Qendra
Fmijt Sot
Me rastin e
DITS BOTRORE PR PARANDALIMIN
E ABUZIMIT NDAJ FMIJVE dhe
Dits Ndrkombtare pr t drejtat e
fmijs
organizohet
KONFERENCA SHKENCORE
DHUNA KUNDR FMIJVE N SHQIPRI:
Si e parandalojn dhunn kundr fmijve n Shqipri sistemi i mbrojtjes
shoqrore dhe shrbimet shoqrore?
21 Nntor 2012
Dita Botrore pr Parandalimin e Abuzimit dhe Dhuns kundr Fmijve: Nn sloganin S bashku,
le t krijojm nj kultur parandalimi, Dita Botrore e nisur nga Fondacioni i Samitit Botror t
Grave (WWSF) n vitin 2000, synon t krijoj nj kultur parandalimi n t gjith botn duke
inkurajuar qeverit dhe organizatat e komunitetit/shoqris t luajn role m aktive n mbrojtjen
e fmijve. Pr t prqendruar vmendjen mbi kt problem t vshtir, me rastin e Dits Botrore,
vende t ndryshme organizojn aktivitete pr t rritur ndrgjegjsimin dhe shtuar informimin mbi
abuzimin e fmijve dhe dhunn kundr tyre, pr t promovuar respekt pr t Drejtat e Fmijve dhe
pr t kthyer parandalimin e abuzimit t fmijve n nj prparsi madhore.
Kjo konferenc shkencore organizohet pr t shnuar Ditn Botrore pr Parandalimin e Abuzimit
dhe Dhuns kundr Fmijve (19 nntor) dhe Ditn Ndrkombtare pr t drejtat e fmijs (20
313
nntor), dhe ka si synim t jet pik takimi rreth shtjes s abuzimit t fmijve dhe nevojs pr programe
parandalimi urgjente dhe efikase. Ka gjithashtu synimin t jet nj dit pr ti br thirrje qeverive dhe
organizatave t shoqris civile t luajn nj rol m aktiv n promovimin dhe respektimin e t drejtave t
fmijs (neni 19 dhe 34* i Konvents pr t Drejtat e Fmijs), si dhe t jap kontribut pr parandalimin e
abuzimit me fmijt.
Mesazhet e Dits:
Shoqria jon ka kapacitete, burime dhe zgjedhje t cilat mund t ndryshojn situatn e abuzimit kundr
fmijve. N mnyr q kto kapacitete dhe burime t kthehen n faktor mbrojts dhe ndikues pr
promovimin e mbrojtjes dhe mirqenies s fmijve:
sht e rndsishme q t gjith s bashku t ndryshojm mnyrn se si vlerat dhe normat shoqrore
promovojn mbrojtjen dhe mirqenien e fmijve.
sht e rndsishme t sfidohen pritshmrit e shoqris sa i prket qndrimeve dhe sjelljeve t cilat jan
dhe nuk jan t pranueshme n lidhje me fmijt.
sht e rndsishme t ndryshohen modelet e edukimit prindror dhe kuptimi i fjals prind.
sht e rndsishme t fuqizohen fmijt t mbrojn veten dhe bashkmoshatart e tyre.
sht e rndsishme t luftojm pr t sjell ndryshimin q parandalimi i abuzimit kundr fmijve t
mos prshkruaj thjesht kauzn t ciln mbshtesim; por n fakt t prshkruaj ndikimin e gjith
asaj bjm bashk.
T gjith s bashku mund t fillojm t ndryshojm mnyrn se si shoqria e i vlerson fmijt dhe mnyrat
se si i trajtojm dhe rrisim fmijt tan.
Historiku
Fmijt i nnshtrohen dhuns n t gjitha sferat e jets s tyre; nga fusha private e shtpis deri tek
hapsira publike e shkolls, kujdesit dhe institucioneve t burgimit, fmijt krkojn mbrojtje. N t gjitha
situatat dhe vendndodhjet, Shtetet kan detyrimin, n prputhje me Konventn e Kombeve t Bashkuara
mbi t Drejtat e Fmijs (CRC), t parandalojn dhunn dhe t mbrojn fmijt nga t gjitha format e
dhuns.
Megjithse situata e fmijve dhe t rinjve n Shqipri sht prmirsuar n mnyr t konsiderueshme
prmes miratimit dhe zbatimit t ligjeve dhe politikave t reja, akoma shum fmij dhe t rinj n t gjith
vendin prballen me varfrin dhe prjashtimin shoqror.
Shqipria sht nj vend ku fenomeni i dhuns kundr fmijs sht i prhapur gjer, por gjithashtu i fshehur.
Nj studim i kohve t fundit i UNICEF-it raporton se ... nj Anketim demografik pr shndetin arriti n
prfundimin se 75% e fmijve shqiptar kan vuajtur t paktn nj form t dhuns fizike ose psikologjike
(fmijt 2-14 vje t anketuar mbi disiplinimin e fmijve). Pr m tepr, nj studim i kohve t fundit ka
arritur n prfundimin se keqtrajtimi i fmijve (si rast i nj dmtimi) vlersohet t jet pak m i lart se sa
n Bashkimin Evropian (0,5 pr 100.000 fmij n popullatn shqiptare, kundr 0,3 n BE), ndrsa dhuna
tek t rinjt (15-29 vje) sht shum m e lart 6,6 n Shqipri krahasuar me 1,0 n BE).
314
Nisma e prbashkt e BE-s dhe UNICEF-it quajtur Mbrojtja e fmijve nga dhuna n Evropn JugLindore zbatuar n katr vende (Shqipri, Bosnje dhe Hercegovin, Serbi dhe Turqi) synon ti kushtoj
vmendje t kujdesshme dhe t ndihmoj me kaprcimin e ktij fenomeni. Ajo gjithashtu synon t riforcoj kapacitetet e partnerve t shoqris civile n monitorimin e pavarur t shkeljeve t t drejtave t
fmijs, veanrisht dhuns kundr fmijs. Ajo do t ri-forcoj gjithashtu partneritetet midis organizatave
t shoqris civile (CSO) dhe vendimmarrsve shtetror me synimin e forcimit t sistemit t shrbimeve
publike pr identifikimin, raportimin dhe referimin e rasteve t dhuns kundr fmijve.
Me rastin e Dits Botrore pr Parandalimin e Abuzimit dhe Dhuns kundr Fmijve (19 nntor) dhe
Dits Ndrkombtare pr t Drejtat e Fmijs (20 nntor), UNICEF Shqipri n partneritet me Ministrin
e Puns, shtjeve Sociale dhe Shanseve t Barabarta, Fakultetin e Drejtsis, Fakultetin e Shkencave
Sociale, Koalicionin BKTF, TdH-n, CRCA-n, Aleanca e Fmijve/Observatort pr t Drejtat e Fmijve
dhe Fmijt Sot, si dhe me mbshtetjen e Komisionit Europian dhe Kooperacionit Austriak pr Zhvillim,
organizon Konferencn Shkencore mbi Dhunn kundr Fmijve n Shqipri, duke u prqendruar mbi Si e
parandalojn dhunn kundr fmijs - sistemi i mbrojtjes shoqrore dhe shrbimet shoqrore n Shqipri?
T eksplorojm sinergjit midis parandalimit t dhuns kundr fmijve dhe mbrojtjes sociale n nj mjedis
t pafavorshm
Organizuesit:
UNICEF Shqipri n partneritet me Ministrin e Puns shtjeve Sociale dhe Shanseve t Barabarta,
Fakultetin e Drejtsis, Fakultetin e Shkencave Sociale, Koalicionin BKTF, TdH-n, CRCA-n, Aleanca e
Fmijve/Observatort pr t Drejtat e Fmijve dhe Qendra Fmijt Sot, me mbshtetjen e Komisionit
Europian dhe Kooperacionit Austriak pr Zhvillim, Komisioni Europian.
Objektivi:
Objektivi kryesor i Konferencs sht t oj prpara dialogun n fushn e abuzimit kundr fmijve dhe
t paraqes punn krkimore, praktikat, metodologjit, dhe t msuarit bazuar n evidenc q ndihmojn
identifikimin e mundsive dhe mangsit si dhe sugjerojn rekomandime mbi prmirsimin e prgjigjes ndaj
parandalimit t abuzimit kundr fmijve prmes mbrojtjes m t mir shoqrore dhe shrbimeve shoqrore,
si dhe vendosjen e m shum sinergjive t cilat ndikojn parandalimin, mbrojtjen dhe mirqenien e fmijve.
Kjo Konferenc synon t:

Rris ndrgjegjsimin dhe ndjeshmrin midis opinionit publik, shoqris civile, politik-brsve dhe
vendimmarrsve, akademikve, komunitetit t gjer mbi prqendrimin e prpjekjeve n parandalimin e
dhuns kundr fmijs prmes puns ndr-sektoriale, prmirsimit t sistemit t mbrojtjes shoqrore
dhe shrbimeve shoqrore;
Shrbej si forum pr akademikt, politikant, vendimmarrsit pr t diskutuar mbi prvojat/modelet e
reja ose metodologjit pr t parandaluar dhunn kundr fmijs;
Stimuloj nj dialog bazuar n evidenc/shkenc me Parlamentin dhe Qeverin Shqiptare prsa
i prket asaj q mund t bhet nga ata pr t parandaluar dhunn kundr fmijs n sektor t
ndryshm (shndetsi, arsim, drejtsi, mbrojtje) dhe pr t forcuar qasjen sistematike drejt mbrojtjes
s fmijs t miratuar nga Shqipria;
Stimuloj/forcoj punn krkimore, dokumentimin e praktikave premtuese dhe dialogut profesional
midis akademikve, shoqris civile dhe Qeveris; dhe
Zhvilloj nj baz reference me prova/t dhna t cilat do ti shrbejn palve t interesuara n
315
thellimin e dijes n sektort prkats sa i prket parandalimit t dhuns kundr fmijs si dhe t
informoj reformat e ardhshme strategjike me nj prqendrim t vetdijshm mbi fmijt m t cnuar.
T ftuarit e mundshm:
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
Komiteti Parlamentar Drejtues pr t Drejtat e Fmijs (CRP) ose parlamentar t tjer

Prfaqsues Qeveritar
Ministria e Arsimit dhe Shkencs
Ministria e Puns, shtjeve Sociale dhe Shanseve t Barabarta
Ministria e Drejtsis
Ministria e Shndetsis
Policia
Ministria e Brendshme
Ministria e Inovacionit, Teknologjis s Informacionit dhe Komunikimit
Agjencia Kombtare pr Mbrojtjen e t Drejtave t Fmijve
Ministria e Integrimit
Antar t komunitetit shkencor
Akademik nga Fakulteti i Shkencave Sociale dhe Fakulteti i Drejtsis (Student Doktorant, Pas
Doktorant, Profesor)
Ekspert t t Drejtave t Fmijs
Institucione Publike
OKB Shqipri
Organizata t Shoqris Civile t cilat punojn me dhe pr fmijt n Shqipri
Zyrtar t Bashkis Tiran dhe Njsive t przgjedhura t Qeverisjes Vendore
Partner t Shoqris Civile
Avokati i Popullit
Rezultatet e Pritshme:
T paktn 50 artikuj shkencor t paraqitur dhe diskutuar n Konferenc mbi temat prkatse;
Nj platform pr dialog publik midis parlamentarve, institucioneve publike, OJF-ve dhe ekspertve t
t drejtave t fmijs;
Nj prmbledhje e studimeve krkimore m t fundit, t cilt jan shkruar mbi dhunn kundr fmijve;
Nj instrument pr ndrgjegjsimin e publikut n nivel kombtar pr shtjet me interes;
Nj list prfundimesh dhe rekomandimesh t cilat do ti shrbejn politik-brsve pr t adresuar m
mir dhe pr t marr nisma pr politika t reja pr parandalimin e dhuns kundr fmijs;
Nj grup propozimesh nga Komiteti Parlamentar Drejtues pr t Drejtat e Fmijs pr Qeverin mbi
nismat dhe veprimet t cilat lidhen me parandalimin e dhuns kundr fmijve; dhe
Nj baz referuese me dijen dhe njohurin m t fundit pr ti shrbyer Qeveris dhe politik
brsve dhe vendimmarrsve n thellimin e studimeve/krkimeve t politikave ekzistuese, zhvillimit
t programeve t reja t parandalimit/mbrojtjes dhe hartimit t politikave t reja t ndjeshme ndaj
fmijve.
Gjuha e puns: Shqip (do t sigurohet interpretim simultan/konsekutiv n anglisht)
Nj librth me axhendn dhe t gjitha abstraktet e miratuara do t botohet dhe shprndahet ditn e
konferencs.
Botimi i artikujve t plot do t vijoj pas konferencs
316
Shtojca 2
Rendi i dits
KONFERENC SHKENCORE
21 nntor 2012
Hotel Tirana International
09.30 10.00 Regjistrimi
Plenare (10.00 11.00):
Moderator: znj. Denada Dibra, Drejtoresh e Drejtoris s Politikave dhe Shrbimeve Social, MPCSSHB.
Objektivat e konferencs
Fjalime:
Z. Detlef Palm, Prfaqsues i UNICEF
SH.T. Z. Ettore Sequi, Prfaqsues i Delegacionit Europian
SH.T. Z. Sali Berisha, Kryeministr
Z. Spiro Ksera, Ministr i MPCSSHB
Znj. Mesila Doda, Parlamentare
Z. Igli Totozani, Avokati i Popullit
Znj. Astrid Wein, Prfaqsuese e Kooperacionit Austriak pr Zhvillim
Pushim: 11.00 11.15
Pun n grupe paralele (11.15 13.30):
G1/Moderator: Prof. Asoc. Evis Alimehmeti dhe Prof. Asoc. Eralda Methasani
Tematika kryesore(A): Legjislacioni
G2/ Moderator: Prof. Asoc. Argita Malltezi dhe Prof. Asoc. Flutura Tafaj
Tematika kryesore(B): Legjislacioni
G3/Moderator: Prof. Dr. Theodhori Karaj dhe Dr. Alban Ylli
Tematika kryesore(A):Sistemi dhe sherbimet
G4/Moderator: Prof. Dr. Edmond Dragoti dhe Dr. Anila Sulstarova
Tematika kryesore(B): Sistemi dhe sherbimet
Plenare (13.30 14.00):
Moderator: znj. Denada Dibra, Drejtoresh e Drejtoris s Politikave dhe Shrbimeve Social, MPCSSHB
dhe z. Altin Shegani, Dekan i Fakultetit Juridik
Raportim nga grupet e puns mbi rekomandimet, konluzionet dhe hapat n t ardhmen.
Dreka:14.00
317
Ministria e Puns, shtjeve Sociale dhe Shanseve t Barabarta,

Fakultetin e Drejtsis.
Fakultetin e Shkencave Sociale,
Koalicionin BKTF, TdH, CRCA, Aleanca e Fmijve/Observatort pr t Drejtat e Fmijve dhe Qendra
Fmijt Sot.
THIRRJE PR ABSTRAKTE
Me rastin e DITS BOTRORE

PR PARANDALIMIN E ABUZIMIT NDAJ
FMIJVE dhe
Dits Ndrkombtare pr t drejtat e
fmijs
organizohet
KONFERENCA SHKENCORE
Si e parandalojn dhunn kundr fmijve n Shqipri sistemi i
mbrojtjes shoqrore dhe shrbimet shoqrore?
21 Nntor 2012
Dita Botrore pr Parandalimin e Abuzimit dhe Dhuns kundr Fmijve: Nn sloganin S bashku,
le t krijojm nj kultur parandalimi, e nisur nga Fondacioni i Samitit Botror t Grave (WWSF) n vitin
2000, synon t krijoj nj kultur parandalimi n t gjith botn duke inkurajuar qeverit dhe organizatat e
komunitetit/shoqris t luajn role m aktive n mbrojtjen e fmijve. Pr t prqendruar vmendjen mbi
kt problem t vshtir, me rastin e Dits Botrore, vende t ndryshme organizojn aktivitete pr t rritur
ndrgjegjsimin dhe shtuar edukimin mbi abuzimin e fmijve dhe dhunn kundr tyre, pr t promovuar
respekt pr t Drejtat e Fmijve dhe pr t kthyer parandalimin e abuzimit t fmijve n nj prparsi
madhore.
318
Kjo konferenc shkencore organizohet pr t shnuar Ditn Botrore pr Parandalimin e Abuzimit

dhe Dhuns kundr Fmijve (19 nntor) dhe Ditn Ndrkombtare pr t drejtat e fmijs (20
nntor), dhe ka si synim t jet pik takimi rreth shtjes s abuzimit t fmijve dhe nevojs pr programe
parandalimi urgjente dhe efikase. Ka gjithashtu synimin t jet nj dit pr ti br thirrje qeverive dhe
organizatave t shoqris civile t luajn nj rol m aktiv n promovimin dhe respektimin e t drejtave t
fmijs (neni 19 dhe 34* i Konvents pr t Drejtat e Fmijs), si dhe t jap kontribut pr parandalimin e
abuzimit me fmijt.
Mesazhet e Dits:
Shoqria jon ka kapacitete, burime dhe zgjedhje t cilat mund t ndryshojn situatn e abuzimit kundr
fmijve. N mnyr q kto kapacitete dhe burime t kthehen n faktor mbrojts dhe ndikues pr
promovimin e mbrojtjes dhe mirqenies s fmijve:
sht e rndsishme q t gjith s bashku t ndryshojm mnyrn se si vlerat dhe normat shoqrore
promovojn mbrojtjen dhe mirqenien e fmijve.
sht e rndsishme t sfidohen pritshmrit e shoqris sa i prket qndrimeve dhe sjelljeve t cilat jan
dhe nuk jan t pranueshme n lidhje me fmijt.
sht e rndsishme t ndryshohen modelet e edukimit prindror dhe kuptimi i fjals prind.
sht e rndsishme t fuqizohen fmijt t mbrojn veten dhe bashk moshatart e tyre.
sht e rndsishme t luftojm pr t sjell ndryshimin q parandalimi i abuzimit kundr fmijve
t mos prshkruaj thjesht kauzn t ciln mbshtesim; por n fakt t prshkruaj ndikimin e
gjith asaj bjm bashk.
T gjith s bashku mund t fillojm t ndryshojm mnyrn se si shoqria e i vlerson fmijt dhe mnyrat
se si i trajtojm dhe rrisim fmijt tan.
Historiku
Fmijt i nnshtrohen dhuns n t gjitha sferat e jets s tyre; nga fusha private e shtpis deri tek
hapsira publike e shkolls, kujdesit dhe institucioneve t burgimit, fmijt krkojn mbrojtje. N t gjitha
situatat dhe vendodhjet, Shtetet kan detyrim n prputhje me Konventn e Kombeve t Bashkuara mbi
t Drejtat e Fmijs (CRC) t parandalojn dhunn dhe t mbrojn fmijt nga t gjitha format e dhuns.
Megjithse situata e fmijve dhe t rinjve n Shqipri sht prmirsuar n mnyr t konsiderueshme
prmes miratimit dhe zbatimit t ligjeve dhe politikave t reja, akoma shum fmij dhe t rinj n t gjith
vendin prballen me varfrin dhe prjashtimin shoqror.
Shqipria sht nj vend ku fenomeni i dhuns kundr fmijs sht i prhapur gjer, por gjithashtu i
fshehur.
Nj studim i kohve t fundit i UNICEF-it raporton se ... nj Anketim demografik pr shndetin arriti n
prfundimin se 75% e fmijve shqiptar kan vuajtur t paktn nj form t dhuns fizike ose psikologjike
(fmijt 2-14 vje t anketuar mbi disiplinimin e fmijve). Pr m tepr, nj studim i kohve t fundit ka
arritur n prfundimin se keqtrajtimi i fmijve (si rast i nj dmtimi) vlersohet t jet pak m i lart se sa
n Bashkimin Evropian (0,5 pr 100.000 fmij n popullatn shqiptare, kundr 0,3 n BE), ndrsa dhuna
319
tek t rinjt (15-29 vje) sht shum m e lart 6,6 n Shqipri krahasuar me 1,0 n BE).
Nisma e prbashkt e BE-s dhe UNICEF-it quajtur Mbrojtja e fmijve nga dhuna n Evropn JugLindore zbatuar n katr vende (Shqipri, Bosnje dhe Hercegovin, Serbi dhe Turqi) synon ti kushtoj
vmendje t kujdesshme dhe t ndihmoj me kaprcimin e ktij fenomeni. Ajo gjithashtu synon t ri forcoj
kapacitetet e partnerve t shoqris civile n monitorimin e pavarur t shkeljeve t t drejtave t fmijs,
veanrisht dhuns kundr fmijs. Ajo do t ri-forcoj gjithashtu partneritetet midis organizatave t
shoqris civile (CSO) dhe vendimmarrsve shtetror me synimin e forcimit t sistemit t shrbimeve
publike pr identifikimin, raportimin dhe referimin e rasteve t dhuns kundr fmijve.
Me rastin e Dits Botrore pr Parandalimin e Abuzimit dhe Dhuns kundr Fmijve (19 nntor) dhe
Dits Ndrkombtare pr t Drejtat e Fmijs (20 nntor), UNICEF Shqipri n partneritet me Ministrin
e Puns, shtjeve Sociale dhe Shanseve t Barabarta, Fakultetin e Drejtsis, Fakultetin e
Shkencave Sociale, Koalicionin BKTF, TdH-n, CRCA-n, Aleanca e Fmijve/Observatort pr t
Drejtat e Fmijve dhe Qendra Fmijt Sot, si dhe me mbshtetjen e Kooperacionit Austriak pr Zhvillim,
organizon Konferencn Shkencore mbi Dhunn kundr Fmijve n Shqipri, duke u prqendruar mbi Si
e parandalojn dhunn kundr fmijs sistemi i mbrojtjes shoqrore dhe shrbimet shoqrore n Shqipri?
T eksplorojm sinergjit midis parandalimit t dhuns kundr fmijve dhe mbrojtjes sociale n nj mjedis
t pafavorshm
Organizuesit:
UNICEF Shqipri n partneritet me Ministrin e Puns shtjeve Sociale dhe Shanseve t Barabarta,
Fakultetin e Drejtsis, Fakultetin e Shkencave Sociale, Koalicionin BKTF, TdH-n, CRCA-n, Aleanca e
Fmijve/Observatort pr t Drejtat e Fmijve dhe Qendra Fmijt Sot, me mbshtetjen e Komisionit
Europian dhe Kooperacionit Austriak pr Zhvillim.
320
JU FTOJM
T prezantoni abstraktet tuaja mbi temn:

21 Nntor 2012
Nn-tema:
i.
Aksesi pr shrbime/ndrhyrje t shpejta dhe ndrhyrjet multi-disiplinore si mnyr pr t parandaluar
abuzimin kundr fmijve;
ii. Legjislacioni dhe parandalimi i abuzimit t fmijs;
iii. Parandalimi i abuzimit dhe neglizhimit t fmijve prmes prfshirjes s hershme dhe t qndrueshme.
Mbrojtja/prfshirja shoqrore dhe parandalimi i abuzimit t fmijs;
iv. Programe/shrbime shoqrore t prqendruara n fuqizimin e fmijve, familjeve dhe komuniteteve
si mas pr parandalimin e abuzimit t fmijs. Rndsia e evidencave pr parandalimin e abuzimit t
fmijs.
v. Teknologjia dhe parandalimi i abuzimit t fmijs.
Organizatort e konferencs mirpresin propozime pr abstrakte nga akademik, studiues dhe student
t doktoraturs. Pedagogt dhe studentt e doktoraturs t Universiteteve publike dhe private jan t
inkurajuar ti prgjigjen thirrjes pr abstrakte, si dhe organizata/individ qe punojn n fushn e parandalimit
te dhuns ndaj fmijve.
Kalendari
Afati i fundit pr t drguar abstraktet: 6 nntor, 2012.
Abstrakti duhet t prmbaj nga 300 -500fjal.
Abstrakti bashk me nj sintez t kandidatit q dshiron t marr pjes ne Konferenc (jo m shum
se pes rreshta mbi aktivitetin akademik, temat kryesore t krkimeve dhe publikimet) duhet t drgohen
n adresn fhima@unicef.org
sht e preferueshme q t interesuarit t paraqiten me arritjet m t reja nga fushat e tyre profesionale
dhe / ose shkencore. Referimet duhet t jen origjinale, t pabotuara dhe jo n proces vlersimi ose botimi.
Abstrakti/artikulli duhet t:
adresoje nj nga nen-temat e listuara m lart
ti prgjigjet qllimeve t konferencs t listuara m lart
t mbshtetet n praktika dhe evidenc ekzistuese.
Njoftimi i pranimit dhe przgjedhjes s abstrakteve: 8 nntor, 2012.
Afati i fundit pr dorzimin e artikujve: 14 nntor 2012
Kandidatt t cilve i sht przgjedhur abstrakti do t duhet t paraqesin artikullin, prezantimet, projektet
e tyre krkimore brnda dats 14 nntor, 2012. Artikulli duhet t prmbaj nga 1500-2000 fjal. Nj
321
version n Power-Point i artikullit duhet t dorzohet pran organizatorve brnda dats 16 Nntor 2012
n adresn fhima@unicef.org
Formati i ABSTRAKTIT
Formati i faqes: A4.
Titulli i punimit n shqip
(16pt Times New Roman, bold, n qendr)
EMRAT E AUTORVE
Me shkronja t mdha, 11pt Times New Roman, n qendr
Departamenti dhe Universiteti: 12pt Times New Roman, n qendr
Adresa elektronike (pr komunikim): 12pt Times New Roman, n qendr
Abstrakti: Teksti me 300-500 fjal, 11pt Times New Roman, normal, baras larguar n t dy ant,
Fjalt kye: 5-7 fjal, 11pt Times New Roman, normal, baras larguar n t dy ant
Formati i Artikullit
Formati i faqes: A4.
Titulli i punimit n shqip
(16pt Times New Roman, bold, n qendr)
EMRAT E AUTORVE
Me shkronja t mdha, 11pt Times New Roman, n qendr
Departamenti dhe Universiteti: 12pt Times New Roman, n qendr
Adresa elektronike (pr komunikim): 12pt Times New Roman, n qendr
Abstrakti: Teksti me 1500-2000 fjal, 11pt Times New Roman, normal, baras larguar n t dy ant,
Fjalt kye: 5-7 fjal, 11pt Times New Roman, normal, baras larguar n t dy ant
Formati i detyrueshm sht ai i stilit APA (American Psychological Association) pr vendosjen e referencave.
BORDI SHKENCOR
Prof. Assoc. Edlira Haxhiymeri, Prof. Dr. Edmond Dragoti, Dr. Anila Sulstarova, Prof. Assoc. Eralda
Methasani, Dr. Alban Ylli, Prof. Dr. Theodhori Karaj, Prof.Asoc. Evis Alimehmeti, Prof. Asoc. Argita Malltezi,
Prof.Asoc. Flutura Tafaj.
far pritet nga bordi shkencor:
1.
T analizoj abstraktet brnda afateve t vendosura dhe t marr vendimet prkatse me shkrim
2.
T analizoj artikujt brnda afateve t vendosura dhe t marr vendimet prkatse me shkrim
3.
T sugjeroj nj ndarje t artikujve pr tu referuar n panelin e par dhe sipas grupeve t puns
4.
T moderoj panelet dhe grupet e puns pr t ruajtur konsistencn e diskutimit dhe prmbajtjes
Pr do informacion dhe sqarim mund t kontaktoni n adresn fhima@unicef.org
322
Pamje nga
seanca plenare
323
Seancat e
grupeve te punes
324

Dhuna Kunder Femijeve Ne Shqiperi

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Dhuna Kunder Femijeve Ne Shqiperi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

RSITETI I T

Tiran, 21 nntor 2012

Design & Shtypi: Shtypshkronja PEGI

Shtojca 1: Koncept ideja e konferencs

Shtojca 2: Rendi i dites i konferencs

Shtojca 3. Fotografit e Konferencs

1.1. Si mund t prdoret ky botim?

y botim mund t prdoret si nj mjet reference dhe njkohsisht si nj burim

1.2. Prse u organizua kjo konferenc?

1.3. Cilt ishin organizatort?

Juridikut, Fakultetin e Shkencave Sociale, Koalicionin BKTF, TdH Shqipri,

1.4. Cilat ishin objektivat dhe synimet e Konferencs?

1.5. Cilat ishin rezultatet e pritshme?

Nj grup propozimesh nga CAUCUS-i (nje grup deputetsh q kan pr

1.6. Si ishte strukturuar programi i Konferencs?

eferuesit gjat seancs hapse ishin prfaqsues nga institucionet m t

Fjalimi i katrt u mbajt nga Z. Spiro Ksera, Ministr i MPSSHB. Z. Ksera u

far u diskutua gjat

Ky prezantim ishte prqendruar mbi mutilimin e organeve gjenitale, si nj cnim

e aprovuara nga organet ndrkombtare (t cilat nuk kan nj trajtim gjyqsor t

Institucionalizmi i fmijris jasht marrdhnieve t gjakut, Blerina Shkurti

3.2. Workshop 2 Legjislacioni, moderuar nga Ass. Prof. Dr.

Legjislacioni shqiptar mbi parandalimin e dhuns ndaj fmijve n Shqipri.

legjislacionit, rritje t standardeve t komunikimit me fmijt, sidomos kur bhet

3.3. Workshop 3 Shrbimet Sociale, moderuar

veprim. Prfundimet theksuan nevojn pr model prindrimi pozitiv, zhvillimin e

3.4. Workshop 4 Shrbimet Sociale, moderuar nga Prof. Dr.

Ky prezantim u prqendrua mbi shtjen e abuzimit t fmijve me aftsi t

Fuqizimi i fmijve dhe zhvillimi i kapaciteteve mbrojtse si nj model efikas pr

numr problemesh brnda sistemit si pr shembull vshtirsit n bashkpunimin

rezantimet dhe diskutimet e mbajtura n t gjith workshop-et paraqesin nj

Kodi Penal duhet t prmirsohet n mnyr q t trajtoj pasojat negative t

institucionet shtetrore si p.sh. Agjencia n mnyr q ti prgatis prindrit

Duhet t mbshteten krkuesit/studiuesit pr t shprndar punimet e tyre

MEKANIZMI I ANKESAVE PR MBROJTJEN

mnyr m specifike observon funksonimin e

2 Etienne G. Krug, Linda L. Dahlberg, James A. Mercy, Anthony

fuqis, q ka ndodhur apo mund t ndodh, ndaj

Sistemi arsimor parauniversitar3. Arsimi parauniversitar prfshin nivelet arsimore me kodet 0, 1, 2

Niveli me kodin 0, arsimi parashkollor;

Seks4. Seksi i referohet statusit biologjik t nj

3 Ligj Nr. 69/2012 Pr Sistemin Arsimor Parauniversitar n

referohet seksit t atyre drejt t cilve nj njeri

3. Dhuna ndaj fmijve dhe

meshkujt dhe femrat n popullatn e prgjithshme.

vetvrasje se adoleshentt heteroseksual (Russell,

GRAFIK 1: Cilat mendoni se jane shkaqet e diskriminimit ne ambientet

1.2% 0.4% 0.9% 1.4%

GRAFIK 1: Cilat mendoni se jan shkaqet e diskriminimit n ambientet

Neni 19 i KDF-s ndalet tek masat q shtetet pal

Neni 1 i Deklarats Universale e t Drejtave t

Konventa pr Eleminimin e t gjitha Formave

Deklarata po ashtu garanton t drejtn e adoleshentve

Konventa Europiane pr t Drejtat e Njeriut21

Konventa pr Mbrojtjen e t Drejtave t Fmijve

ligjor ose t antarve t familjes s tij.18

17 Deklarata Universale e t Drejtave t Njeriut, Ministria e

Konventa pr Mbrojtjen e Fmijve nga

n Nenin 2 prforcon parimin e mos-diskriminimit,

Ligji pr Avokatin e Popullit25 bn t mundur

c. caktimin e detyrimeve konkrete pr Ministrin

6. Ligji pr Arsimin Parauniversitar dhe

28 Ligj Nr. 10 347, dat 4.11.2010, Pr Mbrojtjen e t Drejtave

30 Ligj Nr. 69/2012, Pr Sistemin Arsimor Parauniversitar n