Ang pananakop ng Estados Unidos sa Pilipinas, na nangangahulugang ang Pilipinas

ay itinuring na isang teritoryo ng Estados Unidos ay magmula 1898 hanggang 1946.

Bukod sa ilang mga retensiyonista o mga tao na nais panatilihin ang Pilipinas bilang
isang nasasakupan ng Estados Unidos, ang balak ng mga naging Pangulo ng
Estados at ng mga kinatawan (representatibo) ng Estados Unidos hinggil sa
kanilang misyon ng pangongolonya ay ang pag-iiwi (tutelahe, o pangangasiwa ng
kapuluan ng Pilipinas hanggang sa maabot na nito ang ganap na gulang o tamang
panahon ng pagpapalaya), na naaayon sa kung kailan at sa anong mga katayuan at
mga kasunduan.[1]

Unang tumuntong sa kapuluan ng Pilipinas ang mga sundalo ng Estados Unidos

noong 1898, subalit ang unang hakbang sa kanilang pamumuno sa Pilipinas ay
nagsimula noong 1899, nang itinalaga ng Pangulo ng Estados Unidos na si William
McKinley ang Unang Komisyon na pang-Pilipinas o Komisyon ni Shurman (First
Philippine Commission o Schurman Commission) noong 20 Enero 1899, na
nasundan ng iba pang mga Komisyon.[1]

Unang Komisyon (1899)[baguhin | baguhin ang batayan]

Ang Komisyon ni Shurman o Unang Komisyon ng Estados sa Pilipinas ay isang
komisyon na binubuo ng limang mga Amerikano at pinamunuan ni Jacob Schurman.
Kabilang sa mga kasapi nito si Admiral Dewey at Heneral Otis. Layunin ng Komisyon
na alamin ang kalagayan ng kapuluan. Kabilang sa ulat ng Komisyon, pagkaraan ng
isang taon, na ang mga Pilipino ay naghahangad ng kasarinlan at kalayaan; at
kabilang sa kanilang mga mungkahi ang (a) pagiging hindi pa handa ng mga Pilipino
sa pagkakaroon ng kalayaan at kasarinlan, (b) ang paglulunsad ng pamahalaang
sibilyan sa halip na pinangangasiwaan ng isang gobernador na militar, (c)
pagtatatag ng lehislaturang bikameral (ang lehislatura ay ang kapulungan ng mga
tagapaglagda ng mga kautusan o batas), (d) paglulunsad ng mga pamahalaang
mayroong awtonomiya sa mga antas na panlalawigan at pangmunisipyo, at (e)
pagtatatag ng isang sistema ng walang bayad o libreng publikong mga paaralang
pang-elementarya.[1]

Ikalawang Komisyon (1900)[baguhin | baguhin ang batayan]

Ang Ikalawang Komisyon ng Estados Unidos sa Pilipinas, na nakikilala rin bilang
Komisyon ni Taft (Taft Commission), sapagkat ang pinunong komisyonero nito ay si
William Howard Taft (si Taft rin ang unang gobernador na sibilyan ng Pilipinas), ay
itinalaga ni McKinley noong 16 Marso 1900. Binigyan ito ng kapangyarihang
gumawa ng mga batas (umabot sa 499 ang bilang ng mga batas na nagawa mula

1900 hanggang 1902) at ng kapangyarihang magpatupad ng mga batas, kabilang

na ang paglulunsad ng isang sistemang panghukuman, ng serbisyong sibil, ng
kodigong legal, ng kodigong munisipal, ng Konstabularyo ng Pilipinas bilang isang
puwersang pambuong kapuluan (Hulyo 1901).[1]

Ang tatlong pangunahing mga haligi ng palatuntunan o programa ng pag-iwi ng

Komisyong Taft sa Pilipinas ay kinabibilangan ng mga sumusunod: (a) kaunlarang
pang-ekonomiya, (b) edukasyon, (c) paglulunsad ng mga institusyong kumakatawan
o representatibo.[2]

Batas Organiko ng Pilipinas (1902)[baguhin | baguhin ang batayan]

Noong Hulyo 1902, ipinatupad sa Pilipinas ang tinatawag na Philippine Organic Act
(Batas Organiko ng Pilipinas) na maglulunsad ng nahalal na Kapulungan ng Pilipinas
(Asamblea ng Pilipinas, o ang Mababang Kapulungan) at ng Mataas na Kapulungan
na binubuo ng Komisyon ng Pilipinas na itinalaga ng pangulo ng Estados Unidos at
may kakayahang magpasa ng batas hinggil sa mga Moro at mga taong hindi
Kristiyano. Dahil sa batas na ito, umiral sa Pilipinas ang Tala ng mga Karapatan (Bill
of Rights) na umiiral na sa Estados Unidos, at nakapagpapadala ang Pilipinas ng
dalawang komisyonerong residente sa Washington, DC na luklukan ng pamahalaan
ng Estados Unidos na dadalo sa mga sesyon ng Konggreso ng Estados Unidos.
Naganap ang unang halalan para sa Mababang Kapulungan noong Hulyo 1907.
Ginanap ang unang sesyon nito noong 16 Oktubre 1907.[1]

Noong 1902, binuwag ng Batas Organiko ng Pilipinas ang katayuan ng

Katolisismong Romano bilang relihiyong pang-estado ng Pilipinas. Batay sa naging
kasunduan sa pagitan ng pamahalaan ng Estados at ng Lungsod ng Batikano,
magkakaroon ng unti-unting pagpapalit ng mga prayleng Kastila na ang mga
hahalili ay mga paring Pilipino at hindi Kastila, at ang pangunahing bahagi ng mga
lupaing pag-aari ng mga prayle (na humigit-kumulang sa 166,000 mga hektarya) ay
ipinagbili noong 1904 sa administrasyon ng Estados Unidos sa halagang US$7.2
mga milyon na ipinagbili naman pagdaka sa mga Pilipino.[1]

Sistema ng politika[baguhin | baguhin ang batayan]

Kabilang sa sistemang pampolitika na ginamit ng Estados Unidos sa Pilipinas ay ang
tinatawag na "patakaran ng pag-akit" (policy of attraction), kung kailan inakit ng
mga Amerikano ang mga pili na mga Pilipino (ang mga elite), partikular na ang mga
ilustrado (na binansagan bilang "oligarkiya ng intelihensiya"), na mas nais na

makipagtulungan sa Espanya o kaya sa Estados Unidos dahil hindi nila

pinagkatiwalaan ang Katipunan at sila ay mga rebolusyanoryong nag-aatubili.
Kabilang sa mga ito sina Trinidad H. Pardo de Tavera (isang inapo ng maharlikang
Kastila) at Benito Legarda (isang kapitalista at may-ari ng lupa), na kapwa umayaw
sa pamahalaan ni Emilio Aguinaldo noong 1898 dahil sa hindi pagkakaroon ng mga
kasunduan kay Apolinario Mabini.[3]

Bilang pakikiisa nina Pardo de Tavera at Legarda sa mga Amerikano, nakiisa sila sa
mga Komisyon nina Schurman at Taft at tinangkilik ang pagtanggap ng mga Pilipino
sa Estados Unidos. Noong Disyembre 1900, tinangkilik nila ang pagiging isa sa mga
estado ng Pilipinas ng Estados Unidos sa ilalim ng Partidong Pederalista (Federalista
Party). Naitalaga sila bilang unang mga kasaping Pilipino ng Komisyong Pilipino na
pambatas. Noong 1905, binago ng partidong ang kanilang palatuntunan, dahil sa
kawalan ng kasunduan sa mga pinuno nito, upang tangkilikin ang pagkakaroon ng
Pilipinas ng "lubos na kalayaan". Binago ng partido ang pangalan nito upang maging
Partido Nacional Progresista (National Progressive Party).[3]

Noong 1907, inilunsad ang Nacionalista Party (Partido Nasyonalista) at nangibabaw

sa larangan ng politika sa Pilipinas hanggang sa pagkalipas ng Ikalawang Digmaang
Pandaigdig. Kabilang sa mga kasapi nito ay mga hindi ilustrado. Isa sa mga pinuno
ng partido ay sina Manuel Quezon at Sergio Osmea. Ang naging plataporma ng
Partido Nasyonalista ay ang pagkakaroon ng "kaagad na kalayaan" para sa Pilipinas.
Dahil sa paglitaw ng Partido Nasyonalista, nagkaroon ng sistemang may partido sa
Pilipinas, subalit walang naging kalaban sa politika ang Partido Nasyonalista
magmula 1916 hanggang 1945. Lumitaw lamang ang Liberal Party (Partido Liberal)
noong 1946.[3]

Pamana ng patakaran ng pag-akit[baguhin | baguhin ang batayan]

Mayroong tinatanaw bilang tagumpay at kabiguan ang "patakaran ng pag-akit". Ang
tagumpay nito ay ang pagkakabigay sa mga Pilipino ng Estados Unidos ng
"edukasyong pampolitika". Ang kabiguan naman nito ay ang pagkakaroon ng
hadlang (dahil sa pagkakaroon ng kapangyarihan ng isang malakas na partidong
pampolitika) sa mga hangarin o interes ng mga hindi elite o hindi pili sa lipunan.
Hindi nagkaroon ng pagtuon sa repormang panlipunan, pag-aari ng lupain,
pangungupahan sa lupain, at hindi patas na pagkakamudmod ng yaman.[3]

Batas Jones[baguhin | baguhin ang batayan]

Nagkaroon ng pagtutulungan sa pagitan ng mga panig ng mga Amerikano at ng

mga Pilipino noong maging Gobernador-Heneral ng Pilipinas si Francis Burton
Harrison (1913-21), isang pinuno na inilarawan bilang isang "monarkang
pangkonstitusyon" na namamahala ng "pamahalaan ng mga Pilipino". Naging liberal
si Woodrow Wilson, na nasa ilalim ng Democratic Party (Partido Demokratiko), sa
pakikitungo sa mga Pilipino. Noong 1913, nagtalaga si Wilson ng 5 mga Pilipinas
bilang miyembro ng pambatas na Komisyong Pilipino (unang pagkakataon na nasa
mayorya ang bilang ng mga Pilipino sa nasabing Komisyon). Isinakatuparan ni
Harrison ang Pilipinisasyon ng serbisyo sibil, na mas dumami ang bilang ng mga
Pilipinong opisyal ng pamahalaan kaysa sa dami ng mga Amerikano. Sa panahong
ito, nangingibabaw ang Nacionalista Party ng mga Pilipino.[4]

Noong 1916, ipinasa ng Konggreso ng Estados Unidos ang Batas Jones (Jones Act),
ang pangalawang organikong batas na may kaugnayan sa Pilipinas, at pumalit sa
Batas na Organiko ng 1902. Isinasaad dito na may layunin ang Estados Unidos na
palayain ang Pilipinas kapag nakapagtatag na ito ng isang matatag na pamahalaan.
Napalitan ng Senado ng Pilipinas ang Komisyon ng Pilipinas sa pagganap bilang
Mataas na Kapulungan na pambatas. Ang Mababang Kapulungan ay pinalitan
naman ang pangalan upang maging Kapulungan ng mga Kinatawan (House of
Representatives). Dahil sa Batas Jones, ang sangay na lehislatibo o pambatas ng
pamahalaan ay napunta sa kontrol o pagtaban ng mga Pilipino, bagaman ang mga
hukom ng Korte Suprema (Kataastaasang Hukuman) ay nananatiling mga
Amerikano.[4]

Mula 1921 hanggang 1927, ang naging kapalit ni Wilson bilang Gobernador-Heneral
ng Pilipinas ay si Heneral Leonard Wood, isang pinuno na hindi naniniwala na dapat
lisanin ng Estados Unidos ang Pilipinas dahil sa mga interes ng Estados Unidos sa
pook ng kanlurang Pasipiko. Hindi katulad ni Wilson, ginamit ni Wood ang kaniyang
kapangyarihan sa paggamit ng veto (pagtutol) na umabot sa 126 na mga ulit sa
loob ng kaniyang anim na taon sa panunungkulan bilang gobernador-heneral ng
Pilipinas. Noong 1923, maraming mga Pilipino ang umayaw sa kanilang mga
tungkuling pampamahalaan, na hindi napunuan hanggang sa kamatayan ni Wood
noong 1927. Dahil dito, binaligtad ng mga naging kahalili ni Wood bilang
gobernador-heneral ang kaniyang mga patakaran at naglunsad ng mabuting
pakikitungo sa mga Pilipinong nanunungkulan sa politika.[4]

Katayuan ng Mindanao at Sulu[baguhin | baguhin ang batayan]

Noong 1914, umiiral sa pamahalaan ng Pilipinas ang tinatawag na Kagawaran o
Departamento ng Mindanao at Sulu. Noong panahong iyon, sa pananaw ng mga

Pilipinong Moro (Pilipinong Muslim), isang panganib para sa kanilang katayuan sa

politika ang mabilisang Pilipinisasyon ng serbisyong sibil at ang pagkakaroon ng
sasapit na kalayaan ng Pilipinas, dahil sa ang pamahalaan ng isang malayang
Pilipinas ay mapapangingibabawan ng mga Kristiyano. Noong panahong iyon, wala
pang pambatas na pagkilala sa mga kostumbre at mga institusyon ng mga Muslim
sa Pilipinas.[4]

Sampamahalaan ng Pilipinas[baguhin | baguhin ang batayan]

Noong 1935, dahil sa isang lehislasyon na ipinasa ng Konggreso ng Estados Unidos
noong 1934, nailunsad ang pagiging Sampamahalaan o Komonwelt ng Pilipinas.[4]

Nang panahong iyon ay hindi gaanong naging mahalaga sa mga manunulat na

Pilipino kung hindi pa rin sila ganap na malayang makasulat ng talagang nais nilang
isulat. Katulad ng isang maliit na ibong matagal na nakulong, nang bigyan ng laying
lumipad ay nasiyahan na muna sa palipad- lipad sa labas sa labas ng hawla at hindi
makapangahas lumipad sa malayo.

Para sa mga manunulat na Pilipino, ang pinakamahalagang naganap ay nakakawala

sila sa galamay ng kaisa-isang paksang maari nilang talakayin sa panahon ng
Kastila at ito ay ang pagpurit pagbibigay- karangalan sa kanilang relihiyong
Kristiyanismo.

Kahit na nga silay ginapusan ng bagong panginoon ng mahigpit na tanikala ng

batas ng sedisyon. Makakasulat sila ng tungkol sa kahit na ano, lao na ang tungkol
sa pang-aabusot pananampalasan ng kanilang mga dating panginoon, ang mga
Kastila.

Sa ilalim ng batas sedisyon ay hindi sila maaaring magsulat nang lantaran ni sa

paraang pahiwatig ng kahit na angong makapagpapaalab sa damdaming
makabayan laban sa mga Amerikano. Hindi sila maaaring magsulat ng laban sa
mga Amerikano, laban sa kanilang mga pagmamalabis laban sa kanilang mga
layunin na hindi naman pawang sa kapakanang Pilipino.

Mahahati ang panahong 1901 -1942 sa tatlo: (a) Panahon ng Paghahangad ng

Kalayaan; (b) Panahon ng Romantisismo sa Panitikan (c) Panahon ng Malasariling
Pamahalaan.

A.Panahon ng Paghahangad ng Kalayaan

Sa tanglaw ng kasaysayan ay higit ngayong maliwanag ang pagsususri sa mga

naganap nang panahong iyon. Nabigyan ng kalayaan ang mga Pilipino subalit
katakatakang may malaking balakid na humadlang sa pagsupling ng panitikang
makabayan. Unang- una, dapat na sumibol na uri ng panitikan sa panahing iyon ay
nakukulayan ng nasyonalismo: pagmamahal sa bayan, sariling kalinangan,
panitikan at wika.

Totoong ang dula ay ginamit ng mga manunulat upang ipahayag ang kanilang mga
paghihimagsik tulad ng masaksihan sa Tanikalang Ginto ni Juan K. Abad at
Kahapon, Ngayon at Bukas ni Aurelio Tolentino.

Subalit dahil nga sa batas ng sedisyon at dahil sa pangangalaga ng mga Amerikano

sa sarili nating kapakanan at sa katuparan ng kanilang mga mkasariling layunin,
naiba ang takbo ng panitikan.

B. Ang Romantisismo sa Panitikan.

Naging isang mabisang kasangkapan ng mga Amerikano ang pagpapalaganap ng

romantisismo sa kanilang lahatan at mabilisang pagbabago sa katutubong
kamalayang Pilipino. Ito an uring nahihimig sa Romantisismo ng Kanluran--- lubhang
emosyunal, malabis ang pagkamoralistiko, sadyang sumusumang sa hindi kayayang
abutin ng isipan, dumadakila sa kagandahan at kapangyarihan ng kalikasan,
gumagamit ng matayog na imahinasyon o guniguni at bumabandila ng tungkol sa
kalayaang sarili.

Masasabing bagaman dinampot ng panikiang Pilipino ang romantisismong banyaga

ay hindi naman lubus-lubusan. Isang katangian ng manunulat na Pilipino ang

kakayahang ihalo ang hiniram na katulad ng romantisismo sa pansariling

elemento na angkop lamang sa kulturang Pilipino.

Talakayin natin ang mga katangiang romantiko na napaloob sa mga pampanitikang

sulatin noon.

Unang- una, masasabing nagasgas nang husto ang paboritong paksa, ang pag-ibig.
Sa tuwi- tuwina, binibihisan lamang ng ibat ibang anyot kulay, itoy tungkol sap agiibigan ng isang mahirap at isang mayaman.

Ang ganitong kalakaran ng paksa ay malinaw na mababakas sa mga kuwentong

lumitaw sa Mga Kuwentong Ginto: Katipunan ng Pinakamahusay na Katha Mula sa
1925- 1935. Itoy tinipon at ipinalagay na pinakamahusay nina Clodualdo del Mundo
at Alejandro Abadilla.

Isa pang katangian ng panitikang romantiko ay ang pagpaksa sa katutubong buhat

sa mga lalawigan, lalo na sa malalayong nayon. Sa isang tagalunsod na
mambabasa, itoy tila ba isang pagganyak na iwan ang buhay na iyon at lasapin
ang sarap ng buhay sa piling ng mga bukiring namamango sa hinog na play at
kalabaw sa ilalim ng punong mangga: ngangasab- ngasab at kontentong- kontento.

Pinalutang din ang mga tauhang kahanga-hanga, ang maiinam na mga katangaian
o iyong tinatawag na mga romanikong bayani.

Sa ibabaw ng lahat ng ito, ang panitikang romantiko ay yaong nagbibigay ng aral

batay sa mga ipinangangaral ng relihiyong Kristiyanismo. Sa tuwinay ikinikintal sa
ispan na ang masamay pinarurusahan at ang mabutiy tumatanggap ng
karampatang ganitmpala.

C.

Mga Samahan ng mga Manunulat

Mahahati ang panahng ito batay sa mga itinatag na mg asamahan ng mga

manunulat noong. Ang Aklatang- Bayan (1900- 1921), at Ilaw at Panitik (19221934).

Panbahon ng Aklatang Bayan (1900- 1921)

Ang Pasingaw at Dagli

Sang-ayon kay Lope K. Santos, ang maikling kathang Tagalog ay matutuntong na

nagsupling sa anyo ng panitikang tinatawag na Pasingaw. Itoy kadalasang tungkol
sa mga dalagang hinahangaan, nililigawan, sinasamba nang lihim o
pinaparunggitan dahil sa nais tawagan ng pansin ang kapintasan sap ag-uugali o sa
hitsura. Kaya ang kadalasang nagsusulat nit ay mga lalaking manunulat na
nagkukubli sa ilalim ng mga sagisag dahil na rin sa kaselanan ng mga paksang
tinatalakay.

Ang pasingaw ay naging dagli. Sa tiyakang pagbibigay ng kahulugan , ang dagli ay

isang maikling salaysay na nangangaral, namumuna, nagpapasaring at
nanunuligsa.

Ang Tula sa Panahon ng Aklatang Bayan

Yumabong nang husto ang tula sa panahong ito ng Aklatang- Bayan.Masasabi pa

ngang sa lahat ng panitikan ng panahong iyon ay sa tula nanaig nang ganap ang
romantisismo

Si Francisco Balagtas ay hindi maikakailang produkto ng kaniyang panahon. Sa

kaniyang mga isinulat na hindi nasunog at sumapit sa kamay ng mga sumunod na
henerasyon ay ganap na mababakas ang labis na sentimentalismo ng kaniyang
panahon.

Ang mga Manunulat ng Panahon:

Jose Corazon de Jesus- ang Makata ng Puso ang siyang higit sa kaninoman ay
nkamana ng koronat setro, ng pinsel at papel ni Francisco Baltazar. Hindi kailanman
magiging ganap ang anomang pagsusuri ng tulang Pilipino sa kahit anong panahon
kung hindi babanggitin ang pangalan ni Huseng Batute, ang Makata ng Puso.
Lope K. Santos ang Makata ng Buhay sa kaniyang mga tula, mababakas ang
pagkamakata sa pamamagitan ng pagbanggit sa mga bagay- bagay sa buhay,
lalong- lao na iyong nauukol sa pangkalahatang bagay sa paligid. Dalubhasa ang
panulat ni Lope K. Santo sa paglalarawan ng kahit na itinuturing na walang kuwenta
at fi pansing mga bagay. Hindi rin lumihis si Lope sa kalakaran ng pangangaral.
Katunayan, may kalipunan siya ng mga kuwentong tula na hango sa mga katutubng
salawikain
Pedro Gatmaitan- nagpakita ng pag-unawa sa kalagayang panlipunan ng kaniyang
paligid. Taong 1913 nang kanyang paksain ang tungkol sa maselan na temang
nauukol sa lipuang feudal. Sumulat din siya ng mga nauukol sa pagmamahal sa
bayan.
Iigo Ed Regalado (1855- 1896 ) siya ay isa ring kuwentista, nobelista at
mamahayag ngunit ang buong linamnam at tamis ng kaniyang pagkamulat ay sa
kaniyang mga tula malalasap. Tinalakay niya sa kaniyang mga tula ang buhay sa
daigdig, ang mga bagay- bagay sa kapaligiran at ang mga di mapapasubaliang
katotohan ng buhay.
Florentino Collantes (1896- 1951)- kapanahon ni Jose Corazon de Jesus at mahigpit
niyang nakaagaw sa titulong Hari ng Balagtasan.
Julian Cruz Balmaceda (1885- 1947) kilalang mandudula, mananalaysay, nobelista,
mananaliksik wika at makata. Siya ay naging patnugot ng Surian ng Wikang
Pambansa hanggang sa mamatay sa taong 1947.

Nobela

Inilalahad sa nobela o kathambuhay ang kawil- kawil na mga pangyayari sa buhay

ng mga tauhan. Ang mga kawil- kawil na pangyayaring ito ang siyang bumubuo
naman ng isang tiyak na pangyayaring ito ang siyang bumubuo naman sa isang
tiyak na balangkas. Ang pinkapangunahing sangkap ay ang mahigpitang
pagtutunggali ng mga hangarin ng pangunahing tauhan at ng iba pang mga
tauhang may iba naming hangarin ng pangunahing tauhan at ng iba pang mg
atauhang may iba naming hangarin.

Masasabing ang nobela ay unang ganap na nakakita ng liwanag sa pagsisimula ng

panahon ng Aklatang- Bayan, 1900. Sa loob ng panahong ito na sumasakop sa loob
ng dalawampung taon, mahigit na limampung nobela ang nasulat at halos lahat ng
ito ay orihuinal ng may-akda at hindi hango sa mga kathambuhay na Ingles at
Kastila.

Ang Dula at Dulaan

Salawang uri ng paghihimagsik ang ipinamals ng mga mansusula sa kanilang mga

sinula. Ang unay paghihimagsik sa kalupitan at pagmamalabis ng mga KAstila. Ito
ang uri ng pinakamakabayang hangad ng mga Amerikano. Ang labis nilang
ipinagbawal sabihin pa ay ang paghihimagsik sa pamamagitan ng panulat laban sa
pamahalaang Amerikano.

Mga Manunulat ng Dula

Severino Reyes (1861- 1942). Taong 1902 nang simulan niyang mag-ukol ng
panahon para sa pagsulat at pagpapaunlad ng dulang Tagalog. Para sa kaniya, ang
moro- moro o comedia ay walang idinudulot na anomang kapakinabangan sa mga
manonood kayat pinagsikapan niyang itoy palitan ng inaakala niyang higit na
mapagkukunan ng aral at karikitan ng sambayanang manonood. Mula nang pasukin
niya ang makabagong uri ng dulang tagalog, ang sarsuwela, wala nang dulang
nakahigit sa kaniya. Siya ang may-akda ng pamosong Walang Sugat.
Patricio Mariano( 1877- 1935). Siya ay nakapag-ambag na sa ibat ibang larangan
ng panitikang Pilipino. Siyay kinikilala hindi lamang sa pagsusulat ng dula kundi
gayon din sa pagiging isang batikang makata, mamamahayag, nobelista at
tagapagsalin ng mga sulatin mula sa wikang Kastila.
Balagtasan- isang patulang pagtatalo o debate na higit na nakilala sa pagtangkilik
ng dakilang Sinse ng Panginay na si Francisco Balagtas Baltazar. Ang
kaunaunahang balagtasan ay ginanap sa bulwagan ng Instituto de Mujeres noong
1924, Abg nga nakatabg nagtagisan ng talino ay sina Jose Corazon de Jesus at
Florentino Collantes.
Blagtasan- Balitaw- isang anyo ng dulang Cebuano na pinagsanib ang duplo at
balitaw. May mga pagkakataong ang banghay ng pagliligawan sa balitaw ay
nagiging sanligan ng pagtatalo sa isang paksang hindi romantiko.

Batutian- isang mimetiko at satirikong pagtatalong patula na may kayarian ng isang

dula na pinangalanan sa makatang si Jose Corazon de Jesus na higit na kilala sa
sagisag panulat na Huseng Batute.
Bukanegan- isang mimetikong pagtatalong patulang nagbuhat sa pangalang Pedro
Bukaneg na itinuturing na Ama ng Panulaang Ilocano. Kahawig ito ng Balagtasa at
Batutian ng mga Tagalog.
Crissotan- isang mimetikong pagtatalong patulang buhat sa pangalang Crisostomo
Sotto, ang Ama ng Panulaang Pampango. Isa itong pagtatalong kahawig ng
Balagtasan at Batutian ng mga Tagalog at Bukanegan ng mga Ilokano.

Panahon ng Ilaw at Panitik

Ang Panahon ng Ilaw at Panitik ay nagsimula sa paglitaw ng magsaing Liwayway

noong 1922. Itoy nakilala muna sa tawag na Photo News noong mga unang taon
nito.

Maliwanag na mababakas sa mga pangyayari ang paglitaw ng magasing Liwayway

ay nagdulot ng si gaanong pampasigla sa panitikan. Janggang sa sumusunod na
panahon ay patuloy itong nanatili sa sirkulasyon habang ang ibang nauna o kasabay
nito ay naglahong parang bula.

Ang Panahon ng Ilaw at Panitik aynagwakas sa taong 1932, sa pagkakaatag ng

Panitikan, isang kapisanang itinuturing na siyang sakdalista at aristokrata ng
panulatang Pilipino.

Katangian ng Pampanitkan

Tinatawag itong panahon ng pagpapalaganap o popularisasyon. Sa panahong ito,

patuloy pa ring kinawiwilihan ng mga mambabasa ang mga kuwentong nauukol sa
tapat at dakilang pag-ibig. Namayani pa rin ang romantisismo bagamt masasabing
may mga manunulat ng nagkaroon ng pag-iisip at lakas ng loob na kabakahin ito at
gumawa sila ng mga hakbang upang maiangat ang pamantayan at pataasin ang
kilatis ng mga nasusulat ng panahong iyon.

Maikling katha

Masasbi na ring masigla at masigabo ang pagsulat at pagtanggap ng sambayanang

Pilipino sa maikling katha bagamat patuloy ang pamamalasak ng romantisismo.
Dahil sa Parolang Ginto ni Clodualdo del Mundo, nagkaroon ng pagpili sa mga
akdang sa palag niyay pinakamagagaling na katha ng mga buwan at taon.

Dahil sa siyam na taong ito ng matiyagang pagsala ni del Mundo sa inakala niyang
pinakamahusay na maikling katha, masasabing tumaas ang kilatis ng maikling
katha. Nagkaroon ng inspirasyon ang mga manunulat at naging masigla sila.
Nagkaroon sila ng matibay dahilan upang paghusayin ang pamamaraan ng kanilang
pagsulat at naging masigla sila. Nagkaroon sila ng matibay na dahilan upang
paghusayin ang pamamaraan ng kanilang pagsulat at palawakin ang tema na hindi
naman pawang sa pag-ibig.

Ang Tula

Ang paglabas ng Liwayway noong taong 1922 ang siyang higit sa lahat ay
nagpasigla sa mga sangay ng panitikang Pilipino ay nagpasigla sa mga sangay ng
panitikang Pilipino lalo na sa tula.

Ang mga Makata:

Amado V. Hernandez- ang makata ng Manggagawa. Ang mga tula niya ay
naglalantad ng tunatawag na kamalayang panlipunan. Tinatalakay niya sa kaniyang
mga tula ang ibat ibang bahagi ng buhay: tao, makina, bayani, gagamba,
langgam, panahon at pati aso.
Julian Cruz Balmaceda- Itinuturing na haligi ng panitikang Pilipino. Siyay isang
makata, mandudula, kuwentista, mangangatha, dalibwika at naging patnugot ng
Surian ng Wikang Pambansa.
Ildefonso Santos- hinangaan siya sa kanya bilang makata ang kariktan ng kaniyang
mga pananalitang ginagamit ngunit kakambal nito ang katayugan ng diwang
ipinahayag.

Ang Nobela

Tunay na ang paglitaw ng magasing Liwayway sa panahong ito ay nagbigay ng

pagkakataon sa mga nobelista na makapaglathala ng pagyuyugto- yugto ng
kanilang mga isinulat ngunit dahil sa mga pagpiling ginawa at pagbibigay ng
gantimpala sa mga marikit na maikling katha ng taon, hindi gaanong naging
masigla ang pagtanggap sa mga nobela.

Ang Dula

Kung gaano kasigla ang pagtanggap ng sambayanang Pilipino sa mga sarsuwela

noong unang taon ng mga Amerikano o sa panahon ng Aklatang- Bayan ay siya
naming panlalamig nila sa panahon ng Ilaw at Panitik. Hindi masisi ang mga
mandudula sa panahong ito sapagkat ginawa nila ang makakaya upang mapanatili
ang sigla ng mga dula. Subalit sadyang ang pagbabagoy dala ng panahon.

C. Panahon ng Malasariling Pamahalaan

Ang panahong ito ay sumasakop sa panahong nalalapit nang magwakas ang

pananakop ng mga Amerikano hanggang sa panahon ng Hapon. Sa panahong ito,
nabigyan ng Malasariling Pamahalaan ang mga Pilipino sa pangungulo ni Manuel
Luis Quezon, na siyang tinaguriang Ama ng Wikang Pambansa. Siya ang
nagpunyagi upang magkaroon ng Wikang pambansa ang Pilipinas sa panahong ito.

Ang Maikling Katha

Taglay ng panahong ito ang tatak ng mga pampanitikang katangian ng

nagpapabukod- tango sa mga maiikling kathang nasulat sa panahong iyon. Ganap
nang nababakas ang tinatawag na katipian sa larangan ng paglalarawan at ganoon
din sa pagpapahayag ng nadarama. Ang larawan at ganoon din sa pagpapahayag
ng nadarama. Ang mga kuwentista ay nagsimula na ring gumamit ng mga
panauhan sa kuwento.

Ang Tula

Ang panahong ito ay ay pinaging makulay ng tintawag na paghihimagsik ni

Alejandro Abadilla. Sa biglang tingin, ang pinaghimagsikan ni Abadilla ay ang
porma t hitsura ng tula lalong- lalo na ang kanyuang nagtataglay ng sukat at
tugma subalit panahon at kasaysayan ang nagpbulaan dito. Winasak niya ang
matibay at makipot na bakod na kinapapalooban ng magandang panualan. Nilagot
niya ang matibay na kadenang sumasakal sa kalayaan ng pagpapahayag ng
masalamisim na guniguni. Ang tulay nagkaroon ng bagong hugis, ng bagong anyo;
tila rumaragasang tubig na tumatalunton sa mga bundok at kapatagan at ang
ibinungay magkahalong katuwaan at pag-aagam- agam sa sambayanang mahilig
tumula.

Ang Dula

Bunga ng mga kadahilan ang hindi naiwasan, nanlupaypay ang anyong ito ng
panitikan ng mga sumunod na taon. Nauso ang bodabil sa stage shows at halos ay
nawalan ng pagkakataon ang pagtatanghal ng dula. Dumating ang mga pelikulang
galling sa Amerika at ganap na narahuyo ang mga tao sa panonood ng mga ito sa
halip na dula.

Ang Nobela

Katulad din ng dula, kung ano ang sigabo at siglang ipinamalas ng mga nobelista sa
mga unang taon ng pananakop ng mga Amerikano ay ganoon sin ang
panlulupaypay at halos paglalaho nito nang sumunod na panahon.

Sumiklab ang Digmaang Pilipino-Amerikano noongPebrero 4, 1899, matapos patayin ng dalawang

Amerikanong sundalo ang tatlong Pilipinong sundalo sa San Juan. Naging mas magastos at mas
marami ang namatay sa digmaang ito kaysa sa Digmaang Espanyol-Amerikano. Humigit-kumulang
126,000 Amerikanong sundalo ang lumaban sa digmaan; 4,234 Amerikano ang namatay, pati na rin
ang 16,000 Pilipinong sundalo na naging kasali sa isang pambansang gerilyang kampanya na
walang tiyak na bilang ng mga kasapi. Sa pagitan ng 250,000 at 1,000,000 sibilyan ang namatay
dahil sa kagutuman at sakit. Pinahirapan nila ang isa't isa.

Ang kakulangan ng mga sandata ang naging sanhi ng pagkatalo ng mga Pilipinong sundalo laban
sa mga Amerikano sa mga pangunahing labanan ngunit ang mga Pilipino ay nagwagi sa mga
labanang gerilya.[12] Ang Malolos, na kabisera ng pamahalaang rebolusyonaryo, ay nakuha ng mga
Amerikano noong Marso 31, 1899 ngunit nakatakas si Aguinaldo at ang kanyang pamahalaan at
nilipat ang kabisera sa San Isidro, Nueva Ecija. Si Antonio Luna, ang pinakamagaling
na kumander ni Aguinaldo, ay pinatay noong Hunyo. Dahil sa pagkamatay ni Luna at ang tuloy-tuloy
na pagkatalo ng kanyang mga sundalo sa mga labanan sa Hilagang Luzon, pinalitan ng disentralisadong mga hukbong gerilya sa bawat sonang militar ang regular na hukbo
noong Nobyembre 1899. Ang mga sibilyan, na naiipit sa pagitan ng mga Amerikano at mga rebelde,
ay naghirap.[12]
Nadakip si Aguinaldo sa Palanan, Isabela noong Marso 23, 1901 at dinala sa Maynila. Nanumpa
siya ng katapatan sa Estados Unidos at nag-utos na sumuko ang kanyang mga kasama, na naging
hudyat ng katapusan ng digmaan.[12] Ngunit nagpatuloy pa rin ang mga labanan sa ilang mga
bahagi ng Pilipinas, lalo na sa Mindanao, hanggang noong 1913.[13]

Pananakop ng Amerikano sa Pilipinas

Pananakop ng Amerikano sa Pilipinas

December 4, 2012
Ang pananakop ng mga Amerikano ay isang pagbabalat-kayo, na sa umpisa ay nagkukunwaring
mga tagapagligtas ng kalayaan ng Pilipinas, ngunit sa bandang huli ay unti-unting nagtanggal ng
maskara.
Sabi sa aklat ng Sa Kuko ng Limbas na isinulat ni Dr. Nemesio Prudente, ang paghahari at
pananakop ng mga imperyalistang Amerikano sa Pilipinas, ay nahahati sa dalawang panahon o
yugto:

Ang una ay lantarang pananakop, kasama na ang panahon ng Komonwelt.

Ang ikalawa ay ang hindi tuwirang pananakop na nagsimula pagkatapos na ipagkaloob noong
Hulyo
4,
1946
ang
kunwa-kunwariang
kalayaang
pulitikal
(neocolonialism)
Sinabi din sa akda na hindi totoong aksidente ang pagdating ng mga Amerikano sa Pilipinas. Ang
kanilang pagpasok sa Pilipinas at sa buong Asya ay udyok ng makasariling hangarin. Noong daw
mga panahong yaon, humihina na ang mga dating kolonyalistang bansa tulad ng Espanya, Portugal,
Pransiya at Olanda. Dahil dito, madaling naisagawa ng Estados Unidos ang pagpapalawak ng
kanyang impluwensyang pangkabuhayan. Napadali ang pagtatatag nila ng pamilihan sa ibat-ibang
bansa sa Asya na napagdadalhan nila ng kanilang produktong industriyal at agrikultural na labis sa
pangangailangan ng kanilang mamamayan. Ayon pa sa may-akda, inihandang mabuti ng Estados
Unidos ang kanyang sistemang gagawin na may hangarin sa Asya. Pinalakas ang kanyang
hukbong dagat at militar upang hindi malamangan ng iba pang mga bansang imperyalista. Inihanda
ang ganitong hukbo, hindi lamang laban sa kapwa imperyalista, kundi upang matiyak ang tagumpay

ng pananakop kung tututol ang sasakupin o kung ang mga ito naman ay maghihimagsik kapag
nasakop na. Binigyan-diin din ni Prudente na ang pagpapalakas na ito ng kanilang sandatahang
lakas ay hindi dikta ng dangal at tungkulin ng kanilang bansa, kundi ng mga monopolistang
Amerikano na nagbubukas ng bagong gawain sa Amerika- ang imperyalismong pandaigdig.
Isinalaysay din sa akda ang mga hindi magagandang ginawa ng mga Amerikano, tulad ng panloloko
nila kina Aguinaldo, brutalidad at ang hindi makataong pagpaparusa sa mga Pilipino. Ilan pa sa mga
kalupitang
ito
ay
ang
mga
sumusunod:

Tinutubig
ang
mga
nahuhuling
rebolusyunaryong
Pilipino.

Ang lahat ng bayan na hindi nakikiisa sa mga Amerikano ay kanilang sinunog at pinagsisira.

Sila ay parang mga sadistang pumatay nang walang kabuluhang pangmilitar.

Inisa-isa din sa aklat ang mga Amerikanong opisyal na nagpahirap sa mga Pilipino tulad nina Hen.
Wesley Meritt, Hen. Arthur MacArthur, Hen. Douglas MacArthur, Koronel Jacob Smith at Hen.
Frederick Funston. Sa kabilang panig, nabanggit din dito ang mga kabayanihan ng mga Pilipinong
lumaban sa mga Amerikano para sa pagpapanatili ng kapayapaan tulad ni Gregorio del Pilar na
nagbuwis ng kanyang sariling buhay. Binigyang-halaga din sa aklat ang mga naitulong ng mga
kaibigang Intsik tulad ni Jose Pawa at Dr. Sun Yat Sen na nakaambag sa pakikipaglaban sa mga
Amerikano.
Ipinaliwanag din ng aklat ang mga batas na ipinatupad noon ng mga Amerikano na nagpapatunay
na nais nilang sakupin ang Pilipinas tulad ng batas sedisyon at iba pa. Inilarawan din dito kung
paano gumawa ng paraan ang mga Amerikano upang wasakin at baguhin ang kultura at
edukasyong Pilipino sa pamamagitan ng pagpapadala ng mga gurong Amerikano sa Pilipinas at ang
paggamit ng Ingles bilang wikang panturo na naglalayong magkaroon ng agwat ang uri ng mga
Pilipino. Ayon sa aklat, ito ay taktikang imperyalista: ang pagpapalubha sa pagkakahati at hindi
pagkakaunawaan
ng
sambayanan.
Sinimulan din, ayon kay Prudente ang pagpapadala sa mga pensiyunadong Pilipino sa Amerika
upang makalikha ng mga Pilipinong Amerikano na magtatanggol sa interes ng mga Amerikano sa
bansa. Layunin din, ayon pa sa may-akda ng pagpapadalang iyon ng mga pensiyunado sa Amerika
na makabuo ng mga burukratikong Pilipino na higit pang kakampi sa mga imperyalista kaysa sa mga
Pilipino.
Ang pagpapasok ng sistema ng edukasyon batay sa mga Amerikano ay isang paraan ng mga
imperyalista upang masaklaw hindi lamang ang mga katawan, kundi upang burahin pa rin ang bahid
ng nasyonalismo sa isipan ng bawat Pilipino. Samakatwid, ayon kay Prudente, kinasangkapan ng
mga
Amerikano
ang
edukasyon
sa
pagsakop
sa
Pilipinas.
Bukod dito, hinayaan ng mga Amerikano na mamatay ang mga industriyang pangkamay o
pambahay sa Pilipinas, na dahil sa patuloy na pagdagsa ng mga yaring produktong Amerikano ay
natatalo sa kompetensya. Ang ganitong paraan ng pagpatay sa industriyang Pilipino, at ng patuloy
na pagdagsa ng mga produktong Amerikano ang naging dahilan ng patuloy na pagkakaroon ng
buhay ng piyudalismo na siyang sanhi kung bakit ang mga magsasaka at manggagawa sa Pilipinas
ay
nananatiling
dukha
at
api.
Ang imperyalismong Amerikano ay hindi makapananatili nang matagal sa Pilipinas kung wala silang
kasabwat at kapanalig sa bansa. Sa larangang pangkabuhayan, ang mga imperyalista ay may mga
alipures- mga panginoong maylupa at komprador na siyang tuwirang nakikinabang sa kanilang

tuwirang pananakop na iyon. Ang lagi nang biktima ng koloyalismo ay ang maraming bilang ng mga
magsasaka at manggagawa. Dito sumipot ang neo-kolonyalismo, isang antas ng panloloko ng
imperyalismong Amerikano, ngunit siyang pinakamataas. Ang neo-kolonyalismo o ang makabagong
paraan ng pananakop ay isang kilusang kontra- rebolusyunaryo; isang paraan ng paggamot upang
mapigil
ang
paglakas
ng
kilusang
mapagpalaya,
lalo
na
sa
dakong
Asya.
Ang imperyalismo ay siyang balakid kung bakit hindi maaaring makasunod ang isang bansang hindi
maunlad sa daan ng kapitalistang pag-unlad. Dahil sa patuloy na pananatili ng imperyalismo sa
Pilipinas, ang lipunang nabuo at tumibay sa bansa ay isang lipunang malakolonyal at malapyudal.
Ayon sa aklat, ito ang talagang nais na mangyari ng Amerika- na ang balangkas ng kabuhayan ng
Pilipinas ay maging pyudal upang sa habang panahon ay maging tagatustos na lamang ito ng mga
hilaw na kalakal at tagaangkat ng mga yaring produkto. Ang mga burukratang kapitalista, partido
pulitikal ay nagsilbing kasabwat ng mga imperyalista. Lahat ng mga kautusan at batas na kanilang
nililikha at ipinatutupad ay mga batas na ang mga imperyalista at ang kanilang uri lamang ang
siyang
nakikinabang.
Ang pambansang krisis na ito, ayon kay Prudente ay mawawakasan lamang sa pamamagitan ng
pagbuwag sa hindi pantay na kasunduan ng mga Pilipino at Amerikano na pinagbabatayan ng mga
imperyalistang Amerikano sa Pilipinas. Nararapat din ayon sa may-akda na magkaisa ang mga
manggagawa sa ilalim ng patakarang demokratikong makabayan. Ang pamamahala ng mga
Amerikano sa mga negosyo dito sa Pilipinas ay dapat nang ipasakamay sa mga Pilipino.
At ang pinakaimportante sa lahat, ayon pa kay Prudente ay ang pagbabago sa edukasyon,
kailangan itong sumailalim sa Pilipinasyon upang makatulong sa pagbuwag ng imperyalismo sa
bansa.
Kung may katotohanan o wala ang mga naisulat ni Prudente sa akdang sa Kuko ng Limbas, bilang
mga Pilipino, nararapat lamang na pangalagaan natin ang ating bansa at proteksyunan natin ito sa
mga gawain ng dayuhan na maaaring umagaw uli ng ating kalayaan. Naway matuto tayo sa
nakaraan at iwasan na natin ang paggawa ng mga desisyong magpapahamak sa ating bansa. Ang
Pilipinas ay ating bansa, ito ay para sa atin at tayo bilang mga Pilipino ay para sa kanya. Sa ano
mang ginagawa, isipin natin ang ikabubuti nito sapagkat ang Pilipinas lamang ang nagbubukod
tanging Inang Bayan natin.

Ang Pananakop ng mga Amerikano sa Pilipinas

Posted by Ang Sayote on January 19, 2014

Motibo at Layunin sa Pananakop ng mga Amerikano sa Pilipinas

Destiny / Manifest destiny ang paniniwala ng mga Amerikano na sila ay itinadhanang lahi na magpapalaganap ng
kanilang sibilisasyon sa mundo. Sila ang mag-aangat sa katayuan ng mga inferyor na bansa sa mundo.
Defense tumutukoy sa layunin ng Estados Unidos na maisulong ang kanyang interes na pangmilitar sa mundo.
Kailangan nitong magkaroon ng mga kolonya at base-militar upang mapangalagaan ang kanyang mga interes pangekonomiko sa bansa.

Deity - Tumutukoy sa motibong panrelihiyon sa pagpapalawak ng Estados Unidos. Partikular ito na tumutukoy sa
hangarin ng pamunuan ng ibat-ibang sekta ng relihiyong Protestantismo.
Dollar Pangunahing motibo sa pananakop ng mga Amerikano sa Pilipinas.
Ang pagsusulong nito nga mga interes pang-ekonomiko sa Silangan lalo na sa bansang Tsina.

Duty - Tungkulin ng bawat mamamayang Amerikano na sumuporta at maglingkod sa patakaran sa pagpapalawak ng

Estados Unidos. Ito ay tungkulin nila sa bansa bilang mga Amerikano at Kristyano.

Mga Patakaran at Batas na Sumupil sa Nasyonalismong Pilipino

Batas Sedisyon Itinatag ng Philippine Commission noong 1901. Pagbabawal sa panghihikayat at lahat ng uri ng
pagkilos na magsusulong sa kalayaan ng Pilipinas.
Batas sa Panunulisan pagbabawal sa pagsapi sa anumang pangkat na gumagamit ng armas laban sa mga
Amerikano. Kamatayan ang parusa sa sinumang lalabag.
Batas Bandila pagbabawal sa pagwawagayway ng watawat ng Pilipinas sa anumang pamamaraan.
El Renacimiento ang pahayagang pinaglathalaan ng isang editoryal na pinamagatang Aves de Rapina o Ibong
Mandaragit.
Aves de Rapina tahasang bumabatikos sa gawain ng ilang Amerikanong opisyal at negosyante.
Martin Ocampo may-ari ng pahayagang El Renacimiento.
Teodoro Kalaw patnugot ng pahayagang El Renacimiento.
Macario Sakay tagapagtatag ng Republika ng Katagalugan at nahatulang bitayin sa harap ng publiko dahil sa
paglabag sa Batas sa Panunulisan.

Patakarang Pilipinisasyon at iba pang Patakarang Pampolitikang Ipinatupad ng mga Amerikano

Tatlong Uri o Yugto ng Pamahalaang Amerikano sa Pilipinas
1.

Pamahalaang Militar

2.

Pamahalaang Sibil

3.

Pamahalaang Commonwealth

Benevolent Assimilation ipinatupad ni Pangulong William McKinley noong Disyembre 21, 1898-ipinalalabas ng
mga Amerikanong silay nagtungo sa Pilipinas upang iangat ang buhay ng mga Pilipino at hindi para sakupin ang
mga ito.
Pilipinisasyon pagbibigay karapatan sa mga Pilipinong pamunuan ang sariling bansa.
Batas Cooper o Philippine Bill of 1902 nagtatadhana sa pagtatatag ng isang Pambansang Asamblea na bubuuin
ng mga Pilipino na hahawak ng mga posisyon, sa isang kondisyon at ito ang pagtitigil sa mga pag-aalsa laban sa
pamunuang Amerikano sa bansa.
Francis B. Harrison naging gobernador heneral ng Pilipinas noong 1913 at nagpalit ng uri ng pamahalaang umiiral
sa Pilipinas mula sa pagiging Pamahalaang Amerikano na katulong ang mga Pilipino tungo sa pagiging
Pamahalaang Pilipino katulong ang mga Amerikano.
Batas Jones sa pamamagitan ng batas na ito ay naitatag ang Senado na pinamumunuan na ng mga Pilipino.
Naging kwalipikasyon sa pagboto noong panahon ng mga Amerikano
1.

Kinakailangang lalaki at ang gulang ay 23 taon pataas.

2.

Dapat nakahawak na ng posisyon sa pamahalaan bago o sa panahon ng pananakop ng mga Amerikano.

3.

May ari-ariang lupain na nagkakahalaga ng 500 piso o nagbabayad ng taunang buwis na umaabot ng
tatlumpung piso.

4.

Nakapagbabasa, nakapagsusulat at nakapagsasalita ng wikang Ingles o Espanyol.

Patakarang Malayang Kalakalan at Iba pang Patakarang Pang-Ekonomiya ng mga Amerikano

Matatandaan na Dollar ang pangunahing layunin ng mga Amerikano sa pagsakop sa Pilipinas, kung kayat
natural lang na magpatupad sila ng mga patakaran at batas pang-ekonomiko.
Free Trade o Malayang Kalakalan nagtatakda sa malayang pagpasok ng mga kalakal ng EU at Pilipinas sa
pamilihan ng dalawang bansa.
Mga Patakarang Pangkalakalan na Ipinatupad ng mga Amerikano sa Pilipinas
1.

Payne Aldrich Tariff (1909) nagtatadhana na ang mga Amerikano ay maaaring magpasok ng mga kalakal
sa pamilihan ng Pilipinas nang walang limitasyon. Taliwas sa naging karapatan ng Pilipinas na magpasok ng mga
kalakal sa EU na may kota o limitasyon particular na sa mga pagunahin nitong produkto.

2.

Underwood Simmons Act (1913) pagtatanggal sa kota o limitasyon na ipinataw ng mga Amerikano sa
mga produktong Pilipino. Subalit ang mga Pilipino ay hindi maaaring makapagluwas ng mga yaring produkto o
manufactured goods. Layunin nitong hadlangan ang Pilipinas na magsimula ng industriyalisasyon.

(Lihim na layunin ng mga Amerikano nag awing isang bansang agricultural ang Pilipinas upang maging tagabili
lamang ng mga niyaring kalakal ng mga pagawaan at industriya ng Estados Unidos)
3. Land Registration Act o Torrens Title Act itinadhana na ang sinumang nagmamay-ari ng lupa ay dapat
iparehistro ang kanilang lupain at kumuha ng titulong tinatawag na Torrens Title.
4. Homstead Act pinayagan ang sinumang magsasaka na makabili ng lupang publiko.
5. Friar Lands Act ang mga magsasaka ay maaaring bumili ng lupa sa pamahalaan mula sa mga lupaing nabili
nito sa mga ordeng relihiyoso.
6. Rice Tenancy Act nagtatadhana ng pantay na hatian (50-50) sa pagitan ng nagmamay-ari ng lupa at ng
magsasaka.
Dahil sa tuluyang pagsandal ng ekonomiya ng Pilipinas sa ekonomiya ng EU, tuluyang nalimitahan ang kakayahan ng
Pilipinas na lumikha ng sarili niyang gawang produkto. Resulta nito maraming maliliit na industriya sa Pilipinas ang
nalugi sanhi ng patuloy na pagpasok ng mga produktong Amerikano sa bansa.
Ito rin ang naging punto kung kailan ang mga Pilipino ay tuluyan nang nahilig sa mga stateside products.

Mga Patakarang Pangkulturang Ipinatupad ng mga Amerikano sa Pilipinas

Mga Pagbabago sa Arkitektura
Daniel Burnham nakilala sa pagdidisenyo ng mga lungsod ng Baguio at Maynila. Lumikha ng iba pang mga
disenyo ng ibat-ibang gusali sa Pilipinas na nakabatay sa estilong neoklasikal.
Neoklasikal (Neoclassical) tawag sa isang uri ng disenyong pang arkitekturang nauso sa Estados Unidos noong
panahon ng pananakupan nito sa Pilipinas.
Chalet (tsalet) isa pang uri ng arkitekturang ipinakilala ng mga Amerikano sa Pilipinas. Ang disenyong ito ay may
isang palapag lamang na kinatatampukan ng isang magarang beranda sa harapan o sa paligid ng bahagi. Ang
bubong ay yari sa yero (galvanized iron), ang mga haligi ay maaaring kahoy o konkretong semento at ang dingding ay
karaniwang yari sa table.
Mga Pagbabago sa Panitikan
Dalawang Grupo ng mga Pilipinong Manunulat sa wikang Ingles na Nagsusulong ng Magkaibang Kaisipan sa
Pagsusulat
1. Pinangungunahan ni Jose Garcia Villa naniniwala na higit na mahalaga sa literatura ang craftsmanship at
lenggwahe kaysa nilalaman.

Hindi kinakailangan ng literatura na makisangkot sa usaping pampolitika at panlipunan at dapat sumunod

lamang sa panuntunan ng art for arts sake.
2. Philippine Writers Club sa pangunguna ni Federico Mangahas, Salvador Lopez, Jose Lansang at I.P.
Caballero
Ang panitikan ay may mahalagang papel sa paghubog ng kaisipang panlipunan at pagmumulat sa
mamamayan sa kaapihan, kawalang katarungan at kamalian sa lipunan.
Iba pang Impluwensyang Kultural ng mga Amerikano

Pag-iksi ng mga damit tulad ng bestida na datiy mahahabang saya sa panahon ng mga Espanyol.

Pagsusuot ng mga lalaking Pilipino ng mga Amerikano at kurbata samantalang mga sapatos na may takong
naman sa mga babae.

Ibat-ibang sports tulad ng basketball, boksing, football o soccer at softball.

Pagkatuto ng mga Pilipino ng ibat-ibang sayaw sa saliw ng blues, jazz, cakewalk, charlestone, rock and roll,
foxtrot, at boogie.

Pagkatuto sa ibang mga libangan tulad ng panonood ng sine at telebisyon.

Pagkakaroon ng mga appliances na de kuryente

Naging popular ang mga awiting opera at mga pangkat musikal na banda at rondalla.
Rondalla Ideal pinakatanyag na rondalla sa panahon ng mga Amerikano.
Guillermo Tolentino lumikha ng Bonifacio Monument sa Kalookan at Oblation na naging sagisag ng Unibersidad
ng Pilipinas.
Paghiram sa mga salitang Amerikano gaya ng titser, hayskul, dyip, bulakbol, basketbol, bistek, telepono, tren

at iba pa.
Maging ang pagbabago sa pagpapangalan tulad ng Mary, Peter at Joseph.

Mga Pagbabago sa Edukasyon, Kalusugan, Lipunan, at Imprastraktura

Mga Pagbabago sa Edukasyon
Thomasites dahilan sa kakulangan nagpadala ang mga Amerikano ng 600 guro na sakay ng SS Thomas kung
kayat nakilala ang mga ito sa katawagang Thomasites.
Pagkakaiba ng Sistemang Pang-edukasyon na ipinatupad ng mga Espanyol at Amerikano sa Pilipinas

Sa panahon ng mga Amerikano naging libre ang pag-aaral.

Mas binigyang pagpapahalaga ang pag-aaral sa pagkamamamayan at sistemang demokratiko kaysa

relihiyon.
Philippine Normal School itinatag ng Philippine Commission noong 1901, para sa pagsasanay ng mga gurong
Pilipino.

Pensionados tawag sa mga Pilipinong pinag-aral ng Estados sa kanilang bansa nang walang bayad. Sa
pagbabalik ng mga ito sila ay namuno sa ibat-ibang sangay ng pamahalaan kabilang ang pagiging guro sa mga
pampublikong paaralan.
Unibersidad ng Pilipinas itinatag noong 1908
Centro Escolar University itinatag noong 1907
National University itinatag noong 1900
Siliman University itinatag noong 1901
*Ang mga pagbabagong naganap sa panahon ng mga Amerikano ang nagbigay daan sa pagkakaroon ng mga
Pilipino ng kaisipang kolonyal higit na pagpapahalaga sa kaisipan, produkto, at mga bagay na gawang dayuhan lalo
na ang nagmula sa Estados Unidos.

Mga Pagbabago sa Relihiyon

Separation of Church and State paghihiwalay ng simbahan sa pamahalaan, taliwas sa naging patakaran noong
panahon ng pananakupan ng mga Espanyol sa bansa. Sa pamamagitan nito ay binigyang karapatan ang mga
Pilipino na mamili ng kanilang relihiyon.
Protestantismo naniniwala sa mga turo ng bibliya at kumikilala kay Kristo bilang Panginoong Diyos, subalit sila ay
walang kinikilalang pagkalahatang pinuno tulad ng Papa sa Roma ng mga Katoliko. Binubuo ng ibat-ibang pangkat
tulad ng mga Lutheran, Methodist, Anglican, Presbyterian at iba pa.

Mga Pagbabago sa Kalusugan

Quarantine ginamit upang pigilan ang pagkalat ng mga nakakahawang sakit at upang limitahan din ang pagkilos
ng mga rebolusyonaryong Pilpino.
Board of Health for the Philippine Islands tagapangasiwa at tagapagpatupad ng patakaran at programa sa
pagpapabuti ng kalusugang pampubliko. Nagpapadala ng mga nars at doctor sa ibat-ibang lalawigan upang magturo
ng wastong pangangalaga sa kalusugan at katawan.
Philippine General Hospital itinatag ng mga Amerikano sa Pilipinas.
Culion Leper Colony (1905) pagamutan ng mga may ketong sa Palawan.

Mga Pagbabago sa Transortasyon at Komunikasyon

Pagdating ng mga bagong uri ng sasakyan tulad ng trak at kotse mula sa dating paggamit ng kalesa at
karwahe. (1903 pagdating ng unang kotse sa Pilipinas)

Pagbubukas ng mahigit sa isandaang daungan sa bansa para sa lokal na paglalayag.

Pagpapalawak ng mga kalsada at lansangan.