Professional Documents
Culture Documents
Mc lc
Tnh Khng lun l g?
Chng I - Danh v s
08
Chng II - Vai tr lun chng v ph nh i vi tin
tnh Khng ca Trung qun
16
Chng III - Khng v tri lng
26
Chng IV - Tnh Khng v dch ho php
45
04
II.
Im Denken wird jeglich Ding einsam und langsam. (M. Heidegger)
T khi Ngrjuna (Long Th) xut hin min Nam n , n nay 18 th
k qua, v sut mt vng cung ba phn t ca ton b Chu, Tnh
khng lun (Sunyavada) tr thnh mt th kh gii v cng sc bn c
III.
Nhng vay mn khng th trnh v nhng thnh kin nng nh ch
cng cha th t b c. "Nhng con c ln trong h nc nh ny, tt c
chng u b bao ph trong tm li nh ny, du chng c nhy vt ln,
chng vn b hn cuc bao ph ni y" [7] Ngi hc v Tnh Khng cng
nh k hc bt rn bng hai bn tay khng.
Ngrjuna l ai?
Nhng thin ti ln u xut hin trong cn thnh n. Hraclite trong bnh
minh ca Hy Lp vi cn thnh n nh nhng ngn la tn bo; ng
mun tng c Homre ra khi nhng cuc chi chung bi v li cu nguyn
ca Homre mun cho mi bt ha gia cc thn linh v loi ngi hy
chm dt. Zarathoustra xung ni, cng vi s xut hin ca Siu nhn,
sau khi ni cn thnh n vi mt tri. Nhng con su con ng sut c
mt ma ng ch i nhng ting sm u tin ca tit kinh trp thng
Hai. Nhng, "Mt khi sinh ra, h mun sng ri chu ng s cht, hay
ri i tm s yn ngh. V h li nhng con chu cng chia x s phn
nh vy" (Hraclite). Nhng con su con ch tr mnh trong gic ng trin
min, cn phi i bao gi c cy nt v sau ting sm ca tit kinh trp ri
mi tri dy "gii chi thi i h tai!" (qu Li Thy Gii, Kinh Dch).
Ngrjuna xut hin nh mt con voi d trong truyn thng Pht hc v t
tng trit hc n . ng thi, i vi cc nh hin trit n ,
Ngrjuna c xp vo hng nhng t tng gia Pht hc li lc bc nht.
Nhng ngay trong hng ng ny, Ngrjuna li c knh trng nh mt tn
ph hoi ng s. Ngi s u tin c l chnh cao ca ng l
Aryadeva. Ngay trong tn gi c s tri ngc. Ci tn Ngrjuna m ch
cho mt th rn d. Bi v Naga c ngha l rn d. Nhng Aryadeva li hm
l mt thin thn thnh thin. Hai thy tr ny, mt con khng long v
mt v thin thn, phi chng l hai np gp ca t tng: huyn chi hu
huyn? Nhiu huyn thoi c dng ln chng t rng c nhiu
php l hin ra h bt thi ngng cung ca Ngrjuna, khi ng
quyt nh b c ni cao, c rng rm v c t lin xung bin c ng
cng loi rn d. Nh vy ngi ta mi c l do xc nhn rng ng
qu l mt t tng gia Pht hc chnh thng bi v chnh thng cng hm
l ngoan ngon, khi ng chu theo khuyn co ca vua rn m tr li t
lin. ng qu thc l mt t tng gia Pht hc chnh thng, mc d li x
s ca ng i khi c v ngc ngo. [8]
T lc Ngrjuna tr li t lin, nhiu vn trong truyn thng Pht hc
v nn minh trit n c t li: Tnh Khng Lun l g?
IV.
Trong i tng kinh Trung Hoa, c n hnh di s iu khin ca J.
Takakusu, mt hc gi Pht hc ngi Nht, c mt tc phm mang ta
l "Lo T ha H kinh", c xp vo loi nhng tc phm bn ngoi
Pht hc (Ngoi gio b) [10] . Tc phm t on ny ni Lo T ci tru
b x Trung Hoa i v pha Ty bc v gio ha cho nhng ging dn man
di phng ny. Mn ln nht ca ng l Thch Ca. l Kumarajiva. Ci
tn ny li m ch cho s trng th ca tr th. [11] C l Ngrjuna ha
thn lm Lo T ti t tu ni cho mt phn na Chu nghe li ci
diu ch "huyn chi hu huyn" trong cu hi "Tnh Khng lun l g?".
V nh th, trc cu hi:"Tnh Khng lun l g?" Nhng vay mn
khng d g trnh khi v nhng thnh kin nng nh ch cng cha d g
t b c.
"Cng v nh mt ngi nh c ln trong h nc nh ny vi mt tm li
st sao. Ngi y ngh: Nhng con c ln trong h nc nh ny, tt c
chng u b hn cuc bao ph trong tm li ny, du chng c nhy vt
ln, chng vn b hn cuc bao ph ni y".
l nhng li kt lun ca kinh Brahamajlasutta. V kinh chm dt nh
th ny:
Imasmim ca pana veyykaranasim bhannamane sahas loka-dhtu
akampitthti. (Trong khi kinh ny c truyn thuyt, mt ngn th gii u
rung ng).
(31.1.1970)
Vn gi danh v tuyt i
Chng I
Danh v s
i tng ca nhn thc khng phi l ci c th, m l ci tru tng. Mt
s th, nu khng c biu th bng nhng thuc tnh, khng th hin hu
nh mt i tng. S kt hp ca nhng thuc tnh biu th hin hu
ca mt s th ny c duy tr bi ngn t. Mt hin hu nh th l
Khng, mt thc ti rng, khng c t th, n l mt hin hu gi danh.
Nhng chnh ci gi danh li lm cho s th xut hin nh mt i tng
ca nhn thc. Ci danh biu l cho ci thc. Phi thc khng c danh. M
phi ci danh th ci thc cng khng c. Ngn t khng phi ch l mt kh
c din t ca t tng m thi, n cn l biu tng ca mt s th.
Ngn t biu tng cho mt s th, mt khi hin hu c biu th bi
nhng thuc tnh.
Ngn t, nh vy, l mt hin hu tru tng. Mi thuc tnh cng c mt
tn gi ring ca chnh n, nn mi thuc tnh cng mang trong n kh hu
tnh v mt i tng. Do , d ci danh c l biu tng cho ci thc,
nhng n khng phi l ci thc. Chn l m mt nh lun l hc mun t
n l s tng ng gia tin trnh biu tng v tin trnh thc ti. Bi v
mt s th, d l tuyt i th, m khng c biu th, ngha l khng c tn
gi ca n, th khng hin hu, nn i vi nh lun l hc th Tuyt i
khng phi l s th khng th din t, nu ta hiu c tin trnh ca thc
ti trong tng quan vi tin trnh ca biu tng. Nh th, nh lun l
khng phi l k i chinh phc tuyt i m l chinh phc biu tng. Cng
khm ph ra nhng c tnh ca biu tng ng cng thy tin gn n
thc ti tuyt i hn. Th nhng lm sao chng thc c mi tng
quan ny, nu khng gi thit trc tin mt hnh nh no v thc ti
tuyt i? Thc Ti Tuyt i c chng thc bng ngn t, trong khi ngn
t l biu tng ca n, tt phi da vo bn cht ca Thc Ti Tuyt i.
Nhng mun chng minh bn cht ch thc ca Thc Ti Tuyt i, tt
phi da vo ngn t. Lun l hc khng th gii quyt tnh cht trng phc
ny, n khng th vt qua ci gi l c tin. c tin ch c, khi ng trc
mt hin hu m khng th chng minh l do hin hu ca n. Gia thc
ti v biu tng ca Thc ti, hoc tin tng kh nng ca ngn t, tin
tng y khng th chng minh l do ca n c, nu khng gi thit bn
cht ca thc ti, ngha l nhng l do c vin dn khng c g bo m
s chn thc ca chng c, vn l nhng l do vin vng.
10
11
12
13
14
15
php do duyn khi nn Khng. Bng Tnh Khng, ta thy duyn khi hy
dit duyn khi. Cng th, trong ngn ng, bng vo Khng tnh, th mt
mnh khi c thnh lp l t hy dit mt gi tr pht biu ca n ngay.
Nhng chnh ch t hy dit gi tr pht biu ca chnh n, nn n khng
bp mo Tuyt i vo mt khung kh nh ngha no". Trung lun vit v
ngha ny nh sau: "Nu trong lun thuyt, nn vn c a ra m khng
cn c trn Tnh Khng th nn vn y bt thnh, v n khng chng t
c mu thun ca vn . Ngc li, khi tr li cho mt cu hi, nu
khng y vo Khng tnh, tr li y cng ch lp li vn nu sn cu
hi thi".
Kt lun
Trung lun vit: "Nu khng y Tc , th khng th t c Chn . Nu
khng t c Chn , th khng th hiu c Pht Php". Trong phm
vi lun l, Tc y chnh l ngn ng. Gi tr ca ngn ng khng ch
thnh cng ca n, m l ch tht bi ca n trong din t Tuyt i.
Chnh do s tht bi ny m ngn ng ta thnh c Trung o. Trit l v
ngn ca Trung qun khng th hiu mt cch hi ht l mun i v Tuyt
i, phi loi b trit ca mi hnh thc ca ngn ng.
Nh lun l hc, khi i tm s thnh cng ca ngn ng, to nn s
tng gia tin trnh ca biu tng v tin trnh ca Thc Ti Tuyt i,
tc l ng nht danh v s. S ng nht ny khng th vt tnh cht
trng phc nh ta thy. y chnh l thi duy thc ngy th, qu tin
tng vo kinh nghim hin nhin.
Phn bit danh v s, trn ci sai bit v khng sai bit, l li vo Trit l
ca Trung qun. Bi v thc ti ch c hin hu qua gi danh, do .
Ngrjuna thng ni cc php nh mng, nh huyn. Mt on trong Tiu
phm Bt nh, Phm II: "Thch hon nhn", cho ta thy ngha gi danh,
ngha ni cc php nh mng nh huyn ny.
"Lc by gi. Cc v thin t suy ngh nh vy: "Nhng ai l ngi c th tu
thun nghe nhng Tu B ni?" Tu b bit r ngha ca cc v thin
t, ni vi h rng: "Ngi huyn c th tu thun nghe nhng iu ti ni
s nghe cng khng, v s chng cng khng". Cc v thin t suy ngh nh
th ny: "Nu ngi nghe m nh huyn th chng sanh cng nh huyn. Tu
hon qu cho n Bch chi Pht o cng nh huyn". Tu B bit r
nhng ngh ny ca cc v thin t, ni vi h rng: "Ti ni chng sanh
nh huyn nh mng: T hm qu, A na hm qu, A la hn qu, Bch chi
Pht o cng nh huyn nh mng". Cc v thin t ni: "Tha ngi Tu B
, phi chng ngi ni Pht php cng nh huyn nh mng; ti ni Nit
bn cng nh huyn nh mng". Cc v thin t ni: "i c Tu B , phi
chng ngi ni Nit bn cng nh huyn nh mng?" Tu B ni: "Ny cc
16
17
18
Chng II
Vai tr lun chng v ph nh i vi tin
tnh Khng ca Trung qun
I. V lun chng
Trong mt lun chng, c hai yu t quan trng, l ngn ng v lun c.
tin khng, vai tr ca ngn ng l ph nh. Tc dng ca n l t
chi mt hin hu bt thc. Khi t chi mt hin hu bt thc nh th, t
n, ngn ng i din cho mt thc hu no . T d, khi mt khch bo
hnh b lc li, th ting ku gi ch ng phi biu l trong n mt hin
hu thc hu m khch b nhm ln. Nh th ph nh ch l mt cch ni
khc ca khng inh. Khi t chi rng khng phi ci ny, tt mun ni l
19
20
21
22
23
II. V ph nh
Tnh khng l mt hnh thc ph nh, m ngha ca n m nh ta
thy qua trn. nhng ph nh c ngha rt t bit. Khng nhng n ch
lin quan n ngn ng dng ph nh, m cn lin quan n i tng
ph nh. i tng l s th hin nhin. Bi v, ngn ng biu tng cho
thc ti nhng chnh n khng phi l thc ti, do tin Trung qun d
c hp l trong s thit lp nhng cha hn v th m n c gi tr ph nh
tht s i vi s th hin nhin.
Vn ny nh c chnh Long Th nu ln trong tp
Vigrahavyvartan vi tng ngn nh sau: "Nu php khng c t th, ngn
ng s khng c i tng ph nh. Nu khng c hin hu nh l i
tng m ngn ng c th ph nh c th v ngn ph nh c vyn"
Tng ngn ny mun ni rng, tin "Nht thit php Khng" mt tin
nh th khng nhm ph nh mt iu g c, v tt c u khng nn
khng c i tng ph nh. Ph nh nh th chng khc no ni: la
khng lnh; nc khng cng. Nhng mnh ny d l ng, nhng
chng khng can d g n s thc hin nhin c. Ngha l, tin Trung
qun d c c thit lp ng, cng bng tha.
Thm na, mt ph nh phi c su c tnh: trc ht hnh ng sai
lm, i tng b nhn lm v ch th nhn lm; v th n l hnh ng
ph nh, i tng b ph nh v ch th ph nh. Nh Trung qun ni
rng v chng sinh m lm nn ng thc tnh h. Nhng tin ni "Nht
thit php Khng", tt nhin hnh ng ph nh Khng, i tng b ph
nh cng Khng v ch th ph nh cng Khng, nhng vng chp kia
khng b ph nh g c.
Ch im ca vn trn l ngha tng quan gia ch th v i tng,
l tng quan tc dng. ng l vn ny khng cn thit phi t ra
y. Nh trn ta thy, vi tnh thuyt Khng, hai s th t hu v d bit
khng th cng phi hp c, bi v, mt s th c yu tnh quyt nh ca
n v nh vy khng mt s th no c th b nh mt yu tnh ca chnh
n c a xung hng th yu. Thm na, mt s th, nu vt ra
ngoi tnh khng, tt khng hin hu. Khng hin th khng tc dng. Trong
thit lp mnh , im ch trng l s kt hp ca ngn ng. Trong
ngha ca tin , l ngha ph nh; im ch trng l tng quan tc
dng. D Trung qun c ni do tnh Khng nn s th hin hu. Nhng
tng quan tc dng, ch th v i tng phi l hai t th thc hu,
chng mi khi ln tc dng, nh trai v gi, phi l hai d bit lp mi c
th i n vi nhau. Hin hu, gi t do tnh Khng, nhng phi tha nhn
24
25
26
27
28
III. Ph nh v ph nh
Chng ta bc thm bc na, v ngha ph nh ca Trung qun, trn
con ng tin v Tuyt i.
Trn y, chng ta thy gii hn ca ngha ph nh l nh th ny: t
chi tn gi ca bt c mt hin thc no, tr li hin thc y trn
chiu Tuyt i ca n. V v i tng ca tri thc ch l tn gi ca hin
thc ch khng phi bn thn hin qun ca hin thc, cho nn ph nh
ca tnh Khng cng ph hy lun mi c cu ca tri thc.
n y, chng ta cu xt v vn ny: Hin thc khng l g c, v ta
khng th im danh n, nhng, phi chng ta vn khng chy trn khi
gi nh nh vy, gi nh v hin thc bt kh thuyt? Gi l gi nh, v ta
khng th gi ch danh ca hin thc nn khng th chng minh bn
cht hin hu ca n, qui nh yu tnh quyt nh ca n. Ngha l ta vn
thy n, nghe n, ng chm n, c iu khng gi tn c n m thi.
Tuyt i th mt khi vn cn nm trong vng gi nh nh vy, tin
"Nht thit php Khng" hin nhin khng i n ngha ph nh trn vn
29
30
31
Chng III
Khng v tri lng
32
33
34
35
36
L tnh c chng thc bng kinh nghim v kinh nghim c chng thc
bng l tnh. M li l nhng kinh nghim sai lm! Nh th, mi thit
nh, gi nh. M t, din t ca chng ta u v ngha. Kinh nghim bt
ngun t tri gic, m ta thy trong tin trnh 12 nhn duyn, tri gic l kt
qu ca cm xc, v cm xc ty thuc kh cht ca mi ngi. Nh th, c
nhng l thuyt siu hnh, huyn hc u bt ngun t cm xc v tri gic
ca ngi. l iu m Pht cp n trong kinh Phm vng thuc
Trng b kinh. em kinh nghim chng thc gi tr cho l tnh bt c
hin hu no u bt ngun t sai lm cn bn. iu m Trung qun
nhm n, khng phi gi tr ca kinh nghim v l tnh. M chnh l s
pht biu cha ng c kinh nghim, v tt nhin phi t trn mt nn
tng no . Nh th, mt pht biu cha ng c kinh nghim v l tnh.
Pht biu c ni ln c iu g khng? Trung qun cho thy n khng
ni ln c iu g c.
2. Bn tri lng
C bn tri lng: hin lng, t lng, th d lng v ch gio lng.
Hin lng, ni mt cch tng qut, l tri gic hin ti. y, hin ti c
hiu nh th no?
nh l v thng ca Pht gio c nhn di hai chu k sinh dit: chu k
ln v chu k nh. Chu k ln nh hin tng thnh hoi ca v tr. Chu k
ny qu ln so vi i sng con ngi. Do , ch c nhn thc bng suy
lun. Chu k sinh dit ca mt i sng, t lc sinh cho n lc cht.
cng l mt chu k ln. N l i tng ca tri thc thng nghim. Mt chu
k nh nht, siu nghim v chnh n mi mang y ngha hin tng
v thng, l chu k st na sinh dit. Vt th xut hin trong bn k rt
ngn ny mi chnh l c nhn thc bng hin lng.
Trong lun Cu x, Th Thn nh ngha "st na l mt hn k cc tiu
mt th tnh c tu thnh v bin mt ngay". Mt vt th khi th tch ca
n tu thnh, by gi n mi c tc dng. Tc dng l lm i tng cho
tri gic.
Tnh cch tn ti ca mt vt th, trn phng din khng gian, n c
phn tch n khng th phn tch c na gi l cc vi; trn phng
din thi gian cng th, hn k sinh dit ca n c phn tch n
khng th phn tch c na, mc ny, hn k ca n l st na sinh
dit.
37
38
39
40
41
42
tnh cch kt cu ca lun chng? Thong nhn, ta thy phn tch tnh cch
vn chuyn ca tm l t chi thm quyn ti thng ca hin lng
hnh nh c l hn. Tuy vy, ta c th ni mt cch vn tt rng: i vi
Trung qun, nu hin tng khng c pht biu th n khng th tr
thnh chng l cho bt c suy lun no c, cha ni n thm quyn ca
n. Khng pht biu th thi; mt khi pht biu tt khng th khng mn
n hnh thc suy lun. Pht biu nh th th khng ti no vt ra khi
nh lut nhn qu, ngha l khng bao gi trnh khi nhng mu thun ni
b. Hin tng m khng th c pht biu mt cch chnh xc th chng
l c mn n tt nhin khng c thm quyn.
Nh th, ta khng cn bit n ph nh ca thuyt tnh Khng c lm cho
hin thc bin mt ngay hay khng. Nh ni, d thuyt tnh Khng c
thnh lp lun chng khng th phi bc c rng "Nht thit Php khng",
nhng c nh chng l hin lng, ti vn thy rng c hin thc . Chng
l hin lng khng nh c hin thc, vy c bng cch no?
Trong ph bnh ny, ta hy gi lp tin trnh ca tri gic ph nh. Tin
trnh tri gic din ra nh sau: Cn v cnh, s tip xc gia cnh v cnh,
cm gic, tri nhn.
Ph bnh mt cch tng qut v tin trnh tri gic, ta c hai trng hp: tin
trnh tip ni v khng tip ni. Tip ni c din ra theo th t trc
v sau. Ci i trc lm nhn cho ci i sau. Nh cn v cnh l nguyn
nhn cho s tip xc. S tip xc l nguyn nhn cho cm gic. Cm gic l
nguyn nhn cho tri nhn. S tip ni ca nhn qu xy ra trong ba thi:
qu kh, hin ti v v lai. Php hin ti l nhn, php v lai l qu. Khi ci
ny ang l hin ti th ci kia l v lai, v khi ci kia i n hin ti th ci
ny l qu kh. Php bin mt vo qu kh khng th lm nhn cho mt
qu php no c. Nu n khng bin mt, tin trnh tip ni s khng c
tng quan nhn qu. Tha nhn tng quan nhn qu th khng c tin
trnh tip ni. C hai trng hp tha nhn hay khng tha nhn s tip ni,
tin trnh ca tri gic u bt thnh.
Bc thm bc na, chng ta cu xt n tng quan trong tng giai on
ca tin trnh tri gic. Bt u t ph nh tri nhn, cho n ph nh hin
thc ca cn v cnh.
Tin trnh t cn v cnh cho n cm gic l i tng c tip nhn,
ta tm gi l thy. S thy phi c tri nhn mi c th pht biu. Tri
nhn ri thy hay thy ri tri nhn hay c hai ng thi? Tri nhn
ri mi thy, lm th no c th thc c hay pht biu c rng ti
ang thy?
43
Hoc gi, thy ri mi tri nhn; iu ny cng phm phi li trng thnh.
Khi thc c v pht biu c rng ti ang thy, th tri nhn l
tha, khng cn thit. M nu khng tri nhn th cng khng th thc
c v pht biu c rng ti ang thy. Gi nh c hai cng xy ra
trong mt lc; iu ny s mt tnh cch tng i gia s thy v bit thy
(tri nhn). Ngha l, phi do c s thy mi c tri nhn v do c tri nhn mi
bit rng ti ang thy. C hai nu xy ra ng thi, ta khng th phn bit
c tri nhn v s thy. Nh vy, khng c s thy cng khng c tri nhn
v s thy. Nu th, lm th no c th thc c rng ti ang thy, hay
pht biu c rng ti ang thy?
S thy v tri nhn, v khng th pht biu c, nhng chng l hin nhin
l ti c cm gic, khng th v l do khng pht biu c m c th t
chi c lun c cm gic, cm gic kh chu hay thch y. Tha nhn c
cm gic, tt nhin hin lng vn l chng l c thm quyn. Vn c
t ra y c mt phm vi rt rng. Cm gic c vin dn lm chng l
hin lng, n hnh nh khng cn n nh lut nhn qu, m l mt tha
nhn cng mt cch t nhin. Khi pht biu, i phng phi tha nhn
cng mt cch mc nhin, ch khng th t n vo nh lut nhn qu. D
vy, pht biu th khng th mc nhin, do , cng khng phi bt k
khc tha nhn mc nhin c. V li, d l tha nhn mc nhin, cng
vn l tha nhn. Vn nu khng din ra mt cch hp l, lm th no
tha nhn? Nh th, khng cn phi ni n trng hp pht biu cho
k khc thy bt n tha nhn mc nhin, m ngay vi chnh ti, khi ti
tha nhn mt iu, th ti cng tha nhn iu c din ra mt cch
hp l nh th no . Ngha l, mt iu d ch c tha nhn gia ti v
ti thi, ti cng khng th b i nh lut nhn qu m tha nhn.
Thuyt tnh Khng khng th tha nhn hay hiu bit mt cch hi ht, m
n i hi mt s th nhp tn cn . N khng nhng ch c gi tr trong
lun thuyt, m cn c gi tr c v phng din th ng Nit Bn, tc Dit
. M Dit c ngha l ph nh tn cn v trit .
Thm na, cm gic cn l chng l trong nhng thit nh cc th ti siu
hnh. c kinh Phm Vng trong Trng B kinh, ta s thy iu ny. Su
mi hai kin gii khc nhau v ngun gc v s tn ti ca v tr v con
ngi u ly cm gic lm chng l hin lng.
Ngrjuna khng phn tch nhng tc ng tm l trong cm gic m ch
xt n s pht biu. Cm gic d c uyn nguyn hay khng uyn nguyn
vn phi c pht biu mi c th tr thnh chng l hin lng.
44
45
46
47
2. Ph bnh nhn qu
Ta thy khng mt suy t, pht biu hay suy lun no m trnh khi
nh lut nhn qu. Trong on ny, trnh by ca chng ti s hon ton
thc cn c vo chng XX ca Trung lun, chng ni v nhn qu.
Nhn qu c khi nim qua tin trnh sinh ha ca vn hu, tin trnh ny
xy ra tng tc v tng t, ngha l tip ni lp li. Deva, khi ph bnh v
nhn qu trong Bch lun, chia lm 2 trng hp: trong nhn c qu v
trong nhn khng c qu. l nhng trng hp nhn v qu tip ni
nhau hay ng thi. Trung lun cp n mi trng hp, bao gm tt
c nhng ch thuyt v tng quan nhn qu.
Chng "Nhn qu" ca Trung lun gm 24 bi tng. 11 bi tng u ph
bnh v 10 ch thuyt nhn qu. 13 bi tng cn li, ti xt ph bnh,
cng qua 10 trng hp khc na. Nh th, tng qut, vn tng quan
nhn qu c nhn, Trung lun, qua 20 trng hp tt c.
48
49
50
51
52
Ch thuyt 8: Nhn dit v khng bin. Trng hp trn ni nhn khi dit
tc bin, s mu thun bt thnh nh ta thy. Tin thm bc na, y
gi nh rng nhn dit nhng bt bin.
Bi tng 10: "Nhn dit mt th lm th no c th sinh ra qu? Li
na, nu nhn khng bin mt ni qu? Li na, nu nhn khng bin mt
ni qu, th lm th no gi l nhn sinh qu? "
ngha bt thnh ca trng hp ny c trong on trn, v l tc
bin th khng th dit, dit th khng th tc bin. Trng hp ny ch l lt
ngc ch trng li: dit v khng bin i. Nh th c ngha l nhn mt
hn. Mt hn th khng c g lm nhn cho qu. Nu ni thm, nhn dit i
nhng ch cho qu nhng v tnh cch tng tc nn nhn khng phi
l mt hn. Tng tc khng mt hn, nh th mun ni rng nhn tn ti
ni qu. Trong mt thi hin ti, hin thc ch hin hu vi mt th tnh,
hoc ch hin hu nh l nhn th hay qu th. y, cho rng nhn tn
ti qu, nu tha nhn qu th th khng c nhn th, ri th ly g lm
nhn cho qu? Hay nu ch tha nhn nhn th , th nhn y li khng
c qu.
Ch thuyt 9 v 10 : Ph bin v khng ph bin. y cng l trng hp
khc ca ch trng trong nhn c qu v khng c qu, nhng da trn
tnh cch ph bin. ni, ton th nhn l qu, nh hnh thc bn ngoi v
nh trong gng.
Bi tng 11: "Nu khp trong nhn u c qu, th li sinh ra qu no na?
Nhn thy qu hay khng thy qu, c hai trng hp, nhn khng sinh ra
qu".
Tt c mi trng hp nhn qu trn y l nhng pht biu khc nhau
bi nhng kinh nghim sai bit v nhn qu. Nh nhn qu trong trng
hp hoa sen khc vi trng hp la v cy la. Chnh do nhng kinh
nghim sai bit gi ln nhng nim hoc nhn qu ng thi, hoc
nhn qu d thi, vn vn.
Mi trng hp trn c trnh by theo nhn qu c thit lp bi kinh
nghim. Ph bnh nhm vo s thit lp . Mi trng hp sau y, gm
di nm song quan lun, s c th c coi nh phng thc ph bnh
tng qut ca Trung lun m ta thng gp, nay c p dng vo ph bnh
nhn qu.
53
2. Khng v bt khng
Bi tng 16: "Nu nhn trng rng khng c qu, nhn lm sao sinh c
qu? Nu nhn khng trng rng, nhn lm sao sinh c qu?"
Bi tng 17: "Qu khng trng rng th khng th sinh, qu khng trng
rng th khng th dit; v qu khng trng rng th khng dit. V qu
khng trng rng nn bt sinh bt dit".
Bi tng 18: "Qu trng rng cho nn bt sinh. Qu trng rng cho nn
bt dit. V qu trng rng, do bt sinh bt dit".
Khng hay s trng rng ch cho khng c yu tnh quyt nh. "Nhn trng
rng khng c qu" ngha l nhn khng cha ng yu tnh quyt nh
no ca qu, khng ch nh mt qu th no c, vy qu hin thc by gi
khng c cha ng trong nhn. Do khng th ni nhn y sinh ra
qu. V ngc li, "nhn khng trng rng" ngha l nhn c yu tnh
quyt nh ca qu, nh th nhn c sn qu. Do nhn cng khng
th ni nhn sinh ra qu.
54
Cng tng t nh th, mt hin thc nu "khng phi trng rng" (Bt
khng) tc l c yu tnh quyt nh. C yu tnh quyt nh tc l t
hu. T hu th khng do duyn sinh. V ngc li, nu "hin thc trng
rng" (Khng) tc l quyt nh khng c. Quyt nh khng c th hin
thc y bt sinh bt dit. Php bt sinh bt dit th khng b chi phi bi
lut nhn qu. Do nhn cng khng th sinh ra qu.
3. Nht v d
Bi tng 19: "Nhn qu m l nht th; iu ny khng ng. Nhn qu
m l d th; iu ny cng khng ng".
Bi tng 20: "Nu nhn qu m l nht th, th nng sinh v s sinh l
mt. Nu nhn qu m l d th, nhn s khng khc vi phi nhn".
Ct trng l phi nhn i vi cm.
4. Tnh v v tnh
Bi tng 21: "Nu qu quyt nh c th tnh th nhn s sinh ra ci g? Nu
nhn khng sinh ra qu th khng c nhn tng. Nu khng c nhn tng
th tng quan vi ci g m gi l qu!".
55
Chng IV
Tnh Khng v dch ho php
56
57
58
59
60
61
62
63
Php v thng, d phi qu kh, phi hin ti, phi v lai, cng khng th gi
nh mt hin ti khng ngng chuyn bin, cng khng c mt hin ti
thun ty. Nh th kinh nghim v v thng s c dch ho thnh kinh
nghim v gi danh. y l bc tin th hai ca dch php ha. Bc tin
th nht l kinh nghim v Khng.
Chng ta ch mi nhn dch ha php qua kha cnh v thng. Trong nhng
ph bnh Trung qun, mu thun ni ti thng c nhc n ph hy
mi kh nng suy tng v suy lun. Mu thun cng l kha cnh khc ca
dch php ha. N c khai trin t nh l v thng. Hin thc sinh dit
lun lun sai bit v sai bit, tc l th tnh ca hin thc l hy th. V t
tnh cho nn v thng. Hin thc v t tnh c ngha l hin thc hy th.
Hin thc va to thnh th tnh l t hy dit ngay mt th tnh khc
c tu thnh. Nh th th tnh c tu thnh lin l, sinh dit sinh dit
v cng "sinh sinh bt d" nh thut ng ca Pht gio Trung hoa thng
ni n. ngha ca s mu thun l ngha ca s hy th ny, c
tng hnh l liu bng nh sng v bng ti. Nu khng th nh sng s
hy dit ci g c tc dng chiu sng? Bn thn nh sng c hm
ng hin hu ca bng ti. Nh th trong bn thn ca nh sng hm
ng hin hu ca bng ti: hin hu ca nh sng l ngha ca mu thun
ni ti. nh sng hy dit bng ti tc l n hy dit t th ca chnh n.
Hin hu ca nh sng cng l ngha ca hy th.
c tnh ca mu thun m ta va ni n thc s ch l suy din t trn
kinh nghim v v thng. Cn bn ca suy din l nh lut nhn qu. Nu
cn bn ny bt thnh th ngha ca mu thun cng bt thnh.
Ta hy n nhng khc bit v ng dng ngha ca mu thun. Khc
bit v ng dng ngha ca mu thun: khc bit gia mnh pht biu
v bn thn ca thc ti c pht biu. Khi mang lut mu thun p dng
vo bn thn ca thc ti, n s c gi tr kin thit hn l ph hoi. Do hy
dit t th nn ngha sinh thnh ca thc ti c tha nhn. Bn thn
ca thc ti c coi nh l ng. ng cch no, l chuyn khc, y
ta ch ni n c coi nh ch khng phi quyt rng n nh vy. iu ny
th chng ta thy trn. Ch cn bit rng "c coi nh" khng phi l
"nh vy". V trung qun c ngha l qun trung, l t n ci "nh vy"
.
V ngn ng trong mnh pht biu vi s p dng lut mu thun, ta
bit rng bn cht c hu ca ngn ng l tnh ch khng phi l ng. Do
, mnh m mu thun, n hy dit chnh n. Nu hy dit nh vy
sinh thnh mt hay nhng mnh khc, by gi s c hai trng hp:
64
65
66
67
68
69
70
thc c s trng rng ca ngn ng; thc c hin thc mng huyn
ca thc ti; chng mi c th s dng ngn ng mt cch sinh ng,
nh La Thp ni: "Qun Khng bt chng, thip hu bt trc", l ba
on ng ca dch ha php, t Khng n Gi danh v cui cng l
Trung o. ngha Trung o nh th lm ni bt hn c tnh sinh ng
ca ngn ng.
Ngn ng khng cn l mt hnh nh ho ht ca thc ti sai bit v sai
bit. N khng i chi vi trn Thc ti, m ng vai tr truyn thng nh
ting gi t trn mt nh tri Tuyt i v tri, t trn mt nh ni nghn i
bt kh xm phm, lun lun thch bc tin ca con ngi. N nh
mt i ci c th ngho nn trong tm mt thng nghim ca phm phu
dn n mt chn tri rc r ca sng to. Khi ni l Khng, nim ca
con ngi cng khng b chn cht vo ci Hu. mi chnh l ngha
ca Trung o phi Khng phi Hu.
ngha Trung o y cng chnh l ngha Bt bt. Bt bt l ton b h
thng ca trit l Trung qun. Ch c tm ci ph nh, nhng c mt chiu
kch va bao la b ngang v va thm o b su. N chnh l thoi u
ca trit l Trung qun. Long Th n du khun din ch thc ca mnh
sau m c l l ngn t v kh nng suy tng ca chng ta phi t
n mt cch kh khn. Ni s bt ng kin ca cc nh Trung qun v
Bt bt cho ta thy iu .
Cc nh gii thch Trung lun u ct ngha Bt bt qua nh . Trong nhng
gii thch ny c l Tam lun tng Trung hoa l Ct Tng ct ngha c
o nht.
Trc khi xt n gii thch ca Ct Tng, chng ta cng nn lc qua v s
tng quan ca Chn v Tc . Tng quan ny t trn con ng
hng v Tuyt i. Tuyt i d c c xc nh nh th no i na, vn
ch c ngha trong tm vi ca tri thc thng nghim. Chng ta ch c
th t n bng kh nng m chng ta c. Kh nng y nht thit li
bt u bng s phn ha gia ch th v i tng. Nh th, chnh Tuyt
i th, vi chng ta, khng vt ra ngoi tng quan ch v khch, v
n l i tng m chng ta nhm n. Ngay d cho Nit bn l cnh gii
t chng, vn c ngha nh mt i tng m ta nhm n. Chng ta
nh mt Tuyt i ngay t khi im. khi im , tng quan ca nh
cng cn l tng quan ch khch. Tc l chn l m kh nng ca ta
c th tha nhn mt cch minh nhin c. cho s tha nhn y khng
l bc tng chn ng bc tin, Chn c coi nh l mt vin tng
chn l t ngoi kh nng hin c v c th c ca ta. Nhng g ta t
c bng kh nng ca mnh u l Tc c. Tng quan ny cho thy
71
72
73
74
cho phng din tnh trong nhng din tin ca nh ngha). Nhn qu l
nh lut cn bn v ph qut ca tin trnh sinh ha ca Thc ti. Tin
trnh sinh ho y c phi tr qua hai giai on. S phi tr ny xut
hin t t tng A-t-m, v vn tn ti cho n i tha Duy thc. Hai giai
on l "Duyn sinh" v "Duyn d sinh". Duyn sinh l tng quan nhn
qu v ngh hin khi ca thc ti. Ni mt cch tng qut th duyn sinh
l tng quan nhn qu theo hng dc, , nhn v qu tc ng ln
nhau nh th no trong dng tip ni ca thi gian; duyn d sinh l tng
quan nhn qu theo hng ngang; hin hu d sinh ra n khng th tn
ti mt cch c lp, tt nhin ci ny da vo ci kia m tn ti. Nh
th, mt ng l tng sinh v mt ng l tng i hay tng thnh.
Ngha l, v phng din duyn sinh ca hin khi th nhn sinh qu v khi
qu ny dit i l iu kin dn sinh mt qu na, do , nhn qu sinh
dit tip ni. V phng din duyn d sinh ca tn ti, th hin thc ny
c xc nh trong tng quan i i vi nhng hin thc khc; tng i
cng c ngha tng thnh, nh di tc thnh cho ngn, cao tc thnh
cho thp.
Thong nhn qua Bt bt, ta thy hnh nh c s phi tr duyn sinh v
duyn d sinh nh vy. xc nh v mt hin thc, trc tin l khng
nh hin hu ca n. Nh th, khng nh rng hin thc khi ln v s
bin mt. Tin trnh sinh ha ca khi ln v bin mt c th l thng tn
hay gin on. Tuy nhin, tin trnh qu vi t. Chng ta c th nhn thc
c n bng suy lun hn l bng trc kin. T nh hin vt m c th
thy bng xng tht, s tip ni t ht ging n cy tri chng hn, tng
quan nhn qu thuc phm vi tim th; nu t n ln trn phn chit
ca lun l th kh trnh khi mu thun, khng th xc nh nhn qu ng
thi hay d thi. Nh th, khng nh v hin thc khng th bng vo
phng din duyn sinh, th n chuyn qua phng din duyn d sinh.
Quan h nhn qu y ch l tng i, nhng ti thc thng nghim c
th nhn ra cao v thp. Nhn qu d ch l mi quan h tng i c
l, nhng tng i v c l, nhng tng i v c l nh th cng c
th thnh lp c nh lut nhn qu. Nh th, ly nhn qu c thnh
lp bng tng i v tng thnh, cn c trn tri thc thng nghim,
chng thnh cho nhn qu duyn sinh. chnh l mang nh lut nhn
qu tng i thit lp nh lut nhn qu bt kh t ngh, v phng
din duyn sinh ny, ta khng th xc nh mi quan h ca nhn qu
trong tin trnh sinh ha nh th no, nhng n vn c tha nhn nh l
ph qut v tt yu, th hin thc vn c l do hin hu nh mt i
tng, v bin gii ly cch gia ch th v i tng vn khng th b xa
b. Nh th, hot ng ca tm thc lun vn cn quay ra tm nhng tha
mn ca n, v thc ti lun lun cn b bp mo cung ng nhu cu ca
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85