Teatr i dzuma Acchia mickiny Coglart na Sardynlt noua wydaczenla20- aii, thot hoya ronda, ee] acy Ww Kae ket ay fel a pest maja 120, nl wiee} na dvadseca dn prediem, saan sett ay Macyli Okt Le Grani-Sant- Antoine” kino peeks eal sie x naitwniefnym wybuchem aeumy Wi cece, Jy miehkie Lroale, Sant Rony, wiedael Sina, Tees Caranirone cbowiakt narey tclly bye make na "ene sto zara, mil ven excogtni near: sam gt ade mlony 1 wide, joe dbus pintey mu pata Fod deiaaiem sywiolrorplywala se hererche splecane, finle porsadek, Hrd Yast fade pat moraine, nay, Peychologi crije we wlasnym wages! pomruk hacer oe ‘zalaiye, w pln oklad, Lr creer, zara) seer be mater powell somal lew wee. Cay Bs soko by sategnad Liat? er nwt slaaony alcsiyoey tea ony orpanicanie prech,spaloy do cpa isd we, be oho ra we oe le ey ae of san ab don el tgp co male, wer swale) pacainey Sieg ea toe 5) reemlany’ Ham sl tle bude. Okaie slp allay oleprant wrote. such weet _suehy 6 ule, etre dot dochosy wizlke miaznaty asks oe ‘Wechodu. m - ee tret, ky pani kotwlogw Berue pact melas, Le Grand-Suint-Antine”, pron o pao weal 1 secs nid 1 way il weydaje sly roku, Wry fared 1 eats ocenie rgodnle tinal 20 abn delum, Beluga ° tyzm. W poipiechu wysyla w strong olret, ktdry mu sig wydeje zadeumiony, barke pllota x kilkoma ludfin! i roskaruje eaweGcl, 4 ingle rozwingé w pelni dopiero poza miastem — pod lara 280" pienia Kulaml armatnimi, Wojna preeeiw zarezie, Samowlades nie zed olereng droge, ‘Trasba mlmochodem zaznaczyé szozegélag sile, x fala gon ten wywarl wplyw na kréla | pasvoit mu obstawaé pray okruetei- stoie swych rorkazéw, mimo zlorzeezef thuméw | sceptyeyzma dworu, depezge nie tylko prawa ludzkie, ale najewyllejaxe posea- nowanio 2ycia ludaklego { wszelkie narodowe 1 mideynarodowe konweneje, na ktore — w obliczu fmierel — nie pora, tere tady odplynat w ewojg droge, datas? do Livorso 4 wply- nal do Marsylii, dio mu porwolono praybié, Marsylakle archiwa miejkle nie zachowaly wspomaleh o tym, co sig atalo 2 ladun- ‘kiem zadéumionyeh, Znane 59 natomiast male} wise lory mary narzy, x ktdryeh nie wezjsey wymarlt na d2ume | rozproseyll sie po ribnyeh Krajach, JLe Grand-Solnt-Antoine” nie zawlékt dtumy do Marsyli, Jut tam byl. T to w okresle szozegSinejszego nasilenia, Udalo sie Jednak zlokalizowee ogniska. Druma zawleczona praez ,Le Grand, “Saint-Antoine” byla diuma wschodnia, zarazkiem pierwotnym 0d zetimigsia x nig 1 razpanosenia w mieécle zaceyne sie naj- straszliwsze rorogniente epidem, 1 to wlatnie daje do myélenia, ‘Ta diuma, kiéra prawdopodobnie odnowila zarszck, olna Dyla sama 2 slebie dokanaé mise dwnoreedayeh, paniewal 2 cate} zalogi jeden tylko kapitan siq nie zara; z drugie) za4 strony nie wydaje aig, teby now! zedzumion\ mic kiedykolwiol, styemnosé beapofrednig.z innyml, zaminietymi pod pokladem. Le Grand-Ssint-Antoine”, ktéry pezeptynal oa adlegiost glasu ‘01 Cagliari na Sardyni, nie zostawit tam déumy: leez wicekr6l ‘oderul praez sen je} emanacje: nie moina bowiem zaprzeeryt, ze imigdzy nim a diuma wytworzyla sig fakas wie, elazaca, chot subtelna Tzbyt latwo wlerayé, 4 araiomie slg taka chorobg na- stqpuje przy banalaym kantakele, ‘wigack Jednake pomledsy Saint-Rémys a diuma, dole silny by «‘wynwolé sig w marzeniu sennym, nie byl prone: wystarezajacy, by wywolné w nm chorobe, Jakklwiac by byl, miasto Cagliar, dowiedsiawszy sig po pew niym exasie, 2e okt adegnany od braegow despotyczng wola ‘ksgca cudownle natchnianego by! preyezyng straszliwe} epide- anil marsylskie), zanotowalo fakt ten w meyeh archiwach 1 kaddy rote go tam onal ima marsyska + 1720 roku dostarezyla nam jedynyeh tak swanych klinicznych opisbw, jake mamy 0 tym tywiole. Zastanowié sig tracba, czy diuma oplsana proce lekarey mar sylskich byla ta sama atuma co ta tira w roku 1987, we Floren- i spowodowala powstanie Dekameronu', Historia, Siete kslegl 2 Bilig na czls,nicktr stare deiela medycane opisuja najroz- matte rodzaje diumy, 2 ktérych wydajg sig notowae nie tyle bjawy chorobowe, ie legendarne | demorallzajgce Wratenie, Iie wywarly na umyslach, I mialy prawdopodobnie racje, Medy— yna ma bowiem duio klopotu 2 ustaleniem istotne} réaniey po- _mpzy wiruser, od Itéogo amarl Perykles pod Syrakuzamt (Je Aw ope slowo , wus jest cxymaé nny, nit zwyiklym slownym ulatwieniem), tym, ktdry manifestuje wa obeenoeé w dismie ‘opisane} proce Hippokratese, a ktorqnowace diiela medyezne _uaag za falarywa, Wealug dlcltych Jedying zuma autentye>- ang fest d2uma opiska, kira romost sig = emontarzy odslonic- fych pracz opidajace wody Nilu, I Bilis, 1 Herodot zgodnle ey neliaja plarunujgce pojawienie sig déumy, ktbra w cag jedne} noey nasiesiatkowals 180000 Iudsi aril aryrysi} $ ocala tae pafcheo oginskic. Jil to praweda, nalezaloby umaé te kleske 2 Dezpoirednle naregdale cxy uclelainionle sly rosumo}, dziala- {ee} Sealy awiaku x tym, co nazywemy praeanaczenlem, "To mé — r pamocg lub ber armil srezurdw, ktdre tejte nocy opadly wojska aayryjeke | w kilka gedzin potarly upregie, Moin to wytlarenle posiawé obok epldemll, ktdra wybuehta w roles (660 prac naralecniem Chrystusa w miedcie fwigtym Melo ww Japon, tym razem x okaz}i zwykle} zmlany req. euma z roleu 1802 w Prowancj, ta sama, co dala Nostradamu- sow sposobnolé do objawienia po raz plerwszy adolnotetcudow- ogo lekarza, tovarzyszyla najburaliwsaym pod waglelem poll- tyeanym preemianom: strgceniu exy Smerel monarehw, zany ‘du cay zniszezoniu prowinesi,treesieniom siemi, réinym zjawi- ‘korn magnelycanym, wygnaniu Zydéw wreszelo — slower, wy darzeniom, kiére w porzadku polityeanym exy kosmicznym po- prcdzajq lub ida w lad za zniseczeniem Iub katallizmarl spo- wodewanymi przex ludzi zbyt glupich, by Je praewidzieé 1 nie Adosé praewrotnych, by naprawde pragaé ich skutkow. Myile, 4e mimo bladseh historykéw 1 lekarzy, rowatajgeych tume, agodzié sig mozna na pewne pojece te] choroby, tora Dbylaby wowezas Jains bytem peychiesnym, a nie skutelem dala ania wirue Gayby cheioé x bliska zbadat werystkle wypadki zaraienla ium, ktbre przskamuje nam historia czy legends, trudno bylo- bby wyodrebnié chot jeden naprawde sbwierdzony fakt snrafenia prez kontakt: a wspomniany pracz Boccacia prayktad wieprzy, ktére padly po obwachaniu praetclerede, w jakle spowito zadu- rionych, nie wiele jest wart, chyba te 2echeemy wykazaé tajem= nicee pocrewiefstwo migdzy mlgsem wlepreowym a iatota dzumy, 0 warakie naletaloby zbadaé asobno ‘Poniowat nie istnieje pojece reseeywiste)Sstoty choroby, ogra alceymy sig do form, kro umyst mate tymezasowo prey}, aby ‘opisné pewne ajawiska: wydaje sig wiee, 4e wolno sie zeodzié ma takie pojecie dzumy, ktére powyie} polalem. ‘Praed wystapieniom mamiennego zlego samopoczucla, tak fi- zyeznego jale peychicmego, na ciele wystepuja czerwane plamy, Ictére chory spostraoga dopiero, gay zaczynaja czerieé. Nie 2dq- fl ale nawet pracrazié, a jut glowa mu plane | ogromnieje cei rem, Ogarnia go woweras okropne zmeczenle, exuje sie bezsiiny ‘wobec magnetyeenego Jakby ciqzenia ku érodkow/ cial, cgtenia, co roadwaja 1 wcigga w nlcaée molekuly. Humory rorpetane, 72 szalale, w nlladsle ada slg tratowad cole lalo, Buntuje alg 2ola- ek, wnetranoéci cheq jalcoy wytrysngé ustam. Puls ju to zwal- tia stage sig wlasnym cienlem, wopomnieniem jakby, Jub to g1- lopufe w dlad 2a wewnetrana gorge, 2a zewszad plynacym po- myleniem umyshu, Puls, co bije posplesmnie (podobnie jak sere), ‘co nasila sig, wypeinia 1 staje gloiny, cry zaczerwienione, ror~ ‘gnlone, skliste wreszcle, Jezyk wljgey, epuchly, oblodony najtarzeni — wyenacea kranice dymienicy, {Cielo jst cate eryte. Lees tak jak walkany cenig sobleszcze- Siinle Pewne punkty planety, tale dymienice may csiens ities na powlerachn cata Indzkiogo, Na szerskod€ wus toes palebw, awlasceza w pachwinie, pod pech ‘najstrasmniejeen jest taka déuma, oo nié zdradea sweio oblong ak Z8lclowy, majaey Mltrowat cletkie i bemwladne taeat nes Giniams, jet lak peknlecis, wypelniony cearng, lag Gte2a tak gest, te wywotuje portwnanie 2 tang trecie; trot W tetnionch{ aylach jst take ezarna telat ‘ma jednak oni ubythu ani missczenia mater, fe Wy trade cxyayflisie, Jut same jelita,bedgcestedatly najirrre, Prego mieladu, gazie kal osiggn nlewiarygodny stoplwi social W pewnych fednak preypadkach pluca 1 méeg ceerniejg { ule~ 014 zgorzol: rommigkte, posickane pluca rogpada}y sig w wisry Bieckreflone) ezarne) sibstancii, mézg.topniaje, Teasypuje ng 1 cof w rodzaju weglowego pyr Nalety teraz wysnué dwa waine spostroséenia: po plerwasze, ob- Jawy dtumy 2 kompleine nawet bex rgoracli plu’ méngewie zuléumlony bowiem ma { tak dogs, chotby nie gala mu jocakol, Wick ceed ciala, Obeenoié umlojscowione} fizyeznie agorzell, nie Dedae obojetng, nie feat Jednak organteanle niezbedne, aseby far Aecydowaé 9 émiere. Po dtusi, tylko te da narzady, reeczywidcle dotknlgte 1 usdko- dzone déuma, pluca i mézgowle, anajdu sig pod besposredaie welywem woll | swisdomosel, Maina powstesymas aie od addy chania { mySlenia, moéna prayspiesaé, zmienlat dowolnic ryt 4 Sprawie by by? Swiadomy lub mimowolny, wprowadelé Fownowage migdzy dwoma odmianami eddechu: automstycenyen, Dbedaeym pod wolywem tltadu aympatyeznego | innym,nalednyne od odruchéw mézgowa, co stly sie Awlademe, Moina tet preyspieszas, zwalnisé 1 rytmicinte zmleniaS tol ‘myilenia, Moina Klerowaé, ogranicaaé niedwiadoma,dstalalnese Auchows. Nie spostb klerowaé fltrowaniem huimerdw preey war (robe, rondzialem ew! dla organizmu, dekonywanym pracy sores 4 teinioe, Kontrolowae trawiente, watteymywae Iub proveloseé Wydslanie kau pracz jelita, Diuma wige manifestuje sy oboe ‘oGé i niseery organizm tam, gdsie wola, swisdomode | myst ude. ka sbiezaja si, ay sg objawi. Okolo roku 1800 lekarz francuskt, nagwiskiem Yersin, badajge zvloki miesokatcéw Indochin emariych na dime, wyodeet decing = tych Kaneko zaokraglone) glowce { krdikin: ogoneun ‘ra wyfledzié motna tylko przez mkroskop —-{ narwal Wy sae aor diumy. Jest to fednak, moim zdaniem, tylko. maleild ‘materiainy element, najmniejsry x pojawiafeeych sig w jakims omencle rorwoju wirusa ktéry Ww niezym ale thumaczy mit die ay. Wolalbym, aby éwy lekare powledriat, clacaogo, wazysitie cpidemie déumy, x wirusem lub bes, trwain pigé misigcy, po caym fracq solos; | Jak se to stato, de ambasador tureel!, proejse‘ddajgey proce Languedoc pod Keniec 1720 rok, mégh wyzaeayt linig, Ktéra preee Avignon 3 Tuluze 1ezyla Nicog 2 Bordeaux, I ani ktdrg okrellit geograticany zasleg razwosu plas; wydarzenia potwlerdally, Ze mlatstusenoéé. ‘Wylania sig tak duchowe oblicze 21a, Klérego praw nie moana rnaukowo omaczyé | ktérego geogralicany pocentek trudno ore Ug, Duma bowiem 2 Bgiptu nie jest diuma ze Wecbodu, kt6ra snow nic jst diuma Hlppokratess, kta nie jet déumg 2 Syra- kuz, ani diumg 2 Floreneii, ewang czarna dima, ty, Jaki dred nlowieczna Europa zawdzigeza plgldsleiat millonbw smaslych, Nit nie wie, dlaczego diuma uderza w tchirea, Ktéry ucleke, 8 osxzpdzn 1obuza, ktéry saspokaja swe tadze na trupech, Dla zug odalenle, wstracmigilwode, samotnese pozstajy ber wply- ‘yuna skutkt te} plag, a gromadka rowpustaikdw, kléray zamy- lkajg sie ne wal, fale Boceacio 2 dwoma dare! towarzyszamnt { siedmioma Tubicényml dewotkam! — mote doczckat w pakoja ‘loplych dai, kiedy dauma santa; {dlaczego w poblisiim zamk, 2zamlenionym na wolenna cytadele 2 korionem tbrojonyeh, bio rigeyeh wejéia lude, dzuma zabija garnlaon i wszystkich rlese— kaficow, oazengira zal strade, ktére wydano na tup zarasle, Kto ‘mi rowhlet WyJaén, jkim sposobem kordony sanitarne, wysta- ‘wione prey pomocy wojska proez Mehmeda Alego, pod kaniee ubieglego wieku, x okaz}i nowego wybuchu diumy egipsce,oka- raly sig skutecene dla echrony Klasrioréw, sk, wie {pala ‘bye. Dlaczago 2as licene ogniska diumy wechodnie} pojawily sig nagle w éredniowiceme} Europle w mlejseowoiclach, ktore nie utraymywaly dadnych kontaletéw 28 Wachoder? 2Z tych rysbw 1 pracelwlesstw, dalwactw 5 tajemnie, slotyé na ledy cale duchowe oblicze 2la, co draiy organizm 1 lycle at do ‘spazmu { rozdarcla,nieeym bi, ktbry w mlsre, Jak warasta Jego nasilenfe { glqbokoét, mnesy swe rozgalgelonla i bogactwa we waystkich kregach edezuwens, ‘Leex te} duchowe} swobody, 2 jaka si diuma rozwija — nie~ saleinle od scecuréy, rarazkov, kontaktow — wylooié moéna cfemne { absolutne ly widowisla, kre zamicrzam opisa. Po wybuchu diumy rozpadaja sig w miele struktury spoloce- ‘ne: pressta sinleéslusba sanitama, armia, police, wladze mioj= skic, Zapalaja ale stosy dla amarlyeh, zaleznle od Model rae ktdre ‘moga je wanted. Katda rodzina chee mieé wlamy. A potem. { drzewo, iwolne miejsce, i plamicnle stag wig r2ada, docheds! o walk rodzin, zgromadzonych wok6t stot, wreszcle nastepuje owszechna ucleczka, za wiele jest bowiem trupow. Umarlt ale {ejq ule, awalent na zapadajge ele stasy, obgrysant praes wie acta, Smréd hije w powietrze jak plomie Cale uliee sq zabary— kadowane zwalami trupéw. Wiedy' ted obwierajq alg bramy do- mow, zaddumlenl w delirium, ogamniee: stracanymt maja, rozbiegaja sig po ulleach wyjge. Zo, ktére trawl im traewia irq ‘ne po calym organizmis, wyzwala sig duchowyml wytryscan Inni mowus, o, ktérey —- orzcaqdzen! proce dymlenice, Bb, de lisium 1 wybroceyny — pravgladaja sig pysznle ve zwlereadtach 4 cxuja w soble pelnte zdrowa, padaja martwi z miseezka do go lenia w dloniach, pelnt pogardy dia tadiumionyeh, Nad krwawymi strumieniami geste) zjadliwe) cecay o barwie strachu { opium, strumieniemi, co tryskajg ze zwlok, snujq’ sig Galwne postacie w wodowyeh lapotach, o mllistym werolat | no sich dlugich Jak pied, na saceudlach w kevtalie jepaiach eho Gakive, slozonych x dwu deszenule— poprascane), tworaaee) 22- lwicg, 1 podhutne, izolujgee) poprzednig oa 2arailiwych humo row, Praechodag zawodzqe nledorzecane litante, ktdryeh moe nie ‘uchroni od szucenia na sice, ady pray}dzie na nich Kole}. Ci teph lekarze odelaniaja tylko swéj strach | swe dalecane nleuctwo. Do doméw, stojaeych otworem, wezierajy sig mety epoleeme, Luodpornione na zaraze chyba tylko praer ronszlaly. chclwast; 1upla bogaetwa, 2 ktOrych, wiedsa dobree, genie warto korzytag, 1 tak wlainie powstaje teat Teatr, oxylt natychmiastowa przy- padkowait xy bezinteresownod8, co popycha do ezynbw niepo- trzebnych, nie mogaeyeh przyniesé spolecmnael potytk, Rorpetuja slg ostatni ocalen, ulogly do te} pory i enotliwy sya zablja ofa, wstrzemieflivy zmusea blidcich do sodomil, Lak biczniesiaje sig czysty. Skapiec rozrzuca zloto ganiclami preez okra. Wojenny Bohater podpala miarto,w obronte kténego nara~ ‘al niegdy$ fytie. Elegant strolsig{ spaceruje po stossch trupow. ‘Aby usprawiedliwié ezyny tale darerane, tak bezinteresowne Ii ul, ktorzy nie wierzyl, by 2gon mégh eokolwielecetatecznle aos298 ale wytaesy ant bwindorolé zgrataigee) eee, ant wet pach eis rece aka wyllumacayé yao gor erotyezne) 4 onio- wt po unis try ~ mit wk tn age stare le nayeéharyzong deg ou wicca artwych nawet, a wpil preywalaneh scam! trp alae ich przypadkiem rzucano. . Ear lt Jdna tran tl sop) pag by plait se to darem- 2 beinteretonne talefatwo fell pga te ale oe se, dohzebyloby ce, lew sonido ae ose) Sot ware jest to maletstwo tn bernlreowecae Sies sen 0, Key ules, cho nl nincrle mu tala tere als abeautnego {aeteakeyjncgo nama sete mice 2 stem aka, Hlvegopraaaa dog {or str ec, co nie peyncea ody receywistae W rics ahora | sadhumlonego waystea wharf te peo ces ‘Mil paokayem — a potecca ne iene ia, sell ziumion, co Upc wreere w pon! 24 mae aif aktrem Ww pogo tsa wraima ee ede Ayer Jesse coloviciem, Key potas dhuny wma Ske Cae seo Sach ngdy nie mary! | urecaywitas e wines pe ofc oto] x trupdw 1 bredsaeyh elalacbw, recs rung fbrtcea nloutannie poste 1 pane Je publienie werae Dice} lab nledorecane] ~ itll Ine meee nelan ns Przrna shixoit Jedynyn prowlay, Kae se lcey sein ‘dala tears, ak dung, nu plaieprawicine) epic Stor abraty wywolane diy aliane sal so ene cape eo iryeznego rompdu, slang cxsinle pried spceorne SHE} ai aly Guchowe} —~ brary poet tate n es opeinienazbrodn, trzeba nlerowmnie wigee} cnoty nit ahrodtie, aw odwagi do wykonania jego zamyslow — i wlainle tt widad, nk duialanie ucrusia w tentrze objewla sie, dzight ewe) bosinte: Fesownodc, jako nieporownanie bardziej wartodclowe nis penies nie ueaucia w gniewie rzeceywistym, W poréwaantu z azalem morderey, Kléry must alg wyezerpaé, « sua altora tragieznego pavostaje w lregu zamiaigtym | cxystym. Stal morderey wyswolll ezyn, wyladowal slg 1 stracft Kontakt sila, ktOra go wywolas, ale algdy wigoe} nie zal, Praybrala forme, forme aktora, Kory w malar, jak aig ona wyzwala, sam. slg nejako zapreecca 4 stpia z tym, co powszechne. ‘esl! teraz zecheemy 2godslé wig na dichowy obraz diumy, Je umamy humoralne saburzenia zadiumionyeh za materiale, tutrwalone oblieze nieladu, ktGry — na innyeh planach — cdpo- ‘wiada Konfliktom, walkom, kataklizmom Iu Kleskcam, jakie stay sie prayezyng dtuimy, to dzieki dzialaniu swoiste} odwzacalnosel luczut {obrazéw, moina take przypuiel, 4e wydarzenia, 0 opa- ajq nas 2 zewnatr, Konflikty polityeme, kataismy prayredy, porzadek rewolue}i | aleporsadek wojny, przeplywajge ma plan featru, wyladow)g sg — x moeq zarazy — we wrailiwotel czlo- wicks, ktbry je oglaa, Swigty Augustyn stwierdza w Pristwoie Boiym to podobich- stwo dzislania daumy, ira 2abija nie niszcage narzadé, oraz ‘eatru, Kory ale zabijjge wywoluje w umylle nle tylko Jod- nostki, ale calego spolecaeiste, najbardie} tajemnicze ‘pree- milany, ‘sDowiedzclesle — powida —o niebwiadoml, te gry sceniemne, te widowiska obraydilvatel, nio z0staly w Reymle ustanowions przez Iudaki wystepek ale na roneaz bogéw sratych, Shusanie) byloby oddawae holdy Seypionom * nla bogom takim; x pewnateia rile byli warel ewego kaplanal ‘Aby usmiorayé dium, itéra zabija eile, bogowie wast zazadall nsw exeSé widowisk: locz wasr areykaplan chege unikngé du- ‘my, ktGra tra dusze sprzeclwitsle budowie jane} chodby sce- ny. Jest zostalo wam chodby Kika blyskéw rowsadku, ktéry dx s2¢ kate prackladaé nad ciao, wybierzcte fo, co masluguje na wasze hholdy; albowiem Zie Duchy, tire praewidsaly, de zaraza preo- stanie szerzyé sig w clalach, wykorzystaly podstepale | radoénie sposobnosé sprowadzenia plagi macanie grofniejsze, bo dralace) ale clo, lecz abyezaje. W istocie bowiem takle jest zaslepienie, Areytapan Sip Nasea rad alegiys sbayé teaey reymsite 4 mypae miwet eh plone (pen aut)tak sekld, wowlany prt te widowiska w dusach fo — w ‘awet czamach — ludele, ktérych ogamela ta 2gubna namiginoét, jut po ucleezee 20 zluplonego Raymu do Kariaginy, aie Knidy spedzajy w teatrze, bredzae nie gorse) od blszton” Ziedne jest podawanie dokladnych prayezyn udtielajgccgo si¢ fale ezaledsta, Tylet byloby warte srukanle racfi, dla ktdrych ‘klad nerwowy tak prayewyezasa sie po pewnym czasle do naj bards} subtelnych drgaf musyeanyeh, £e powsteja w nim Jakhy {rwale prackscalcenia, Waine jest praede warystkim, by uma, feat, podobnle jak diums, jest obledem, mote se te dk Jest obledom, letéry mote sie ‘Umysl wierzy w to, 69 wide § robi to, w co wierzy: oto tajem= nica fascynae}. Za8 éwigly Augustyn, w awoim deicle, ani przez chwile nie poddaje w watpliwodé resinoscl te] fascynach. Istnlefa wauakce warunki, ktére trzeba speini, by stworzyé lumyslowi widowsko, Ktére go fascynuje: a Jest to sprawa ale some} tylko srk, ‘eGli bowiem teats jest jake dum, to ne tylko dlatego, de deia~ tana wielkle spolecznodct podobiie nimi wetraqea. Jest = w tu ‘rao i w diumle ~ cof ze zwyclercy i cof z mécilela, Spontaniea- ny polar, ktéry wrnloca dtuma tam, gdzle preechods!, to nic ‘nnego Jak olbraymie uniestwiene, Plaga spolceana tak calkowita, taki clelesny niclad, poordd wystepku, tolalny epzoreyem, ktéry wysyma dusre i spycha iq a dno, wekazujge na Jstnienie stanu, eo Jest rarazcm ogcomna, ‘lg 1 dele spotykajy sig, obnatone, wseclkle potegl natury ‘w chil, dy ma ona dokanaé praelomu. Diuma zagarala uépione obrazy, dreemincy nielad — 1 ni stad nl zowad proemienia Je w gesty najbardzic) eptateczne;teatr rovy= let postuguje sie gestami i doprowadza je do ostatecanales; jak Azuma, odtwarza latcuch wiaiacy to, co jet, «tym, e2ego nie ma, ‘ta, o0 modliwe, prawdopodobne i to, co istieje w uraeezywisinion ne] naturze, Odnajéue pojecie figur, prenofn! | typowych symt~ Doll, ktOre dzialaq fake uderzente ciszy, fermata, dinanie krwi W tylach, wolanle humordw, ogniste wytryad obrazbw w naseyeh raptem obudzonych plowach; adtwarza warysthie uipione w nas konflikty w cale ich sile {sile te] nadaje imiona, ktére eztimy, jako symbole; | tae roagrywa sig proed nam btw symboléw ‘Mocoonyeh i tratujqeyeh alg nawenjem; albowiem toate iste ‘mate dopiero od chwil, gy to, co nlemodliwe, napmawég sie za- fezyna 1 ply poerie, odbywajacn slg na sconle, ofywia | rozpala stivorzone symbol "Te symbole, bedgce znakiem lf dofrzalych jus, Yer dotychezas ‘treymanych w ulogloés, sil nieutytecanych w_reeczywistof!, ‘wybuchaja. pod portacla|nlewiarygodnych obrazbw, ktdre dajq prawvo istnenia cxynom 2 natury wrogim tyciu spoleezetstw. ‘Prawdwa extuka teatralna bury spokd} zmyelow, wyzwala citniong podnrladamoét, podiega do potenclalneso buntu (etry rrosta 0 tyle mode aachowaé pelng wartoé,o ile zostanie poten clay), narzuea zgromadzonym spolecenosciom postawe trudna 1 bohaterk, "Tak wige w Annabell Forda ‘,skoro tylko Kkurtyna ldzie w go ‘ry widzimy, ostuplall, ctlowicka, besczelnle domagajgoego si Teasrodztwa, calowieks, Ktry natgéa cala moc swe} mtodoiet i fwiadomolcl, by obwietié | usprawiedliwis ewe poisdanie, ‘Nie waha sie cn, nie sastanawia an chil; {tym samym do- ‘wadnia, jak malo Ucey ole x praesokodam!, ktOre moina by mi presciwetawié. Jest bobaterskim zbrodniarzem i odwainym, ‘xtentacy}nym bobaterem, Wszystko peha go porywa ku zbrodn, proestaly dla istiee niebo i teria, zetale tylko spazmatyezma foe ueztcia, ktéremu mle omicsrca odpovledaicé séwnie prae- ‘wrotna { herolezna namigtaosé Anmabell ‘Placzg — méwi ona — nie dlatego, Ze mecca mnie wyrzuty sumienia, ale dlatego, 4 nie bede mogla aspokolé mego uezucia Oboje stana sg alszerzam, obtudnilamd, klamcaml, w Imig nade ludekie} namigtnoés, sakazane} { potepiono) prez prawo, ponie= ‘wat presnoeea numlginaéé nad prawo. ‘Zemsta 2a zemsig { zbrodnla ze zbrodnie, Kiedy myétimy, 2 sq ragroteni, figani, 2gublent —{ kody gotowi Jestesmy wsp6l- faue im jako oflaram — oddaje praemaczeniu pogréee za p> tnd {clog 2a os. “Wziemy wruz 2 nimi dalej do corax to bezczelniejszych qdaf | strasiverych tbrodni, Annabella zostaje uwiqsiona, oskartona, ‘0 eudzsléstwo i karirodztwo, adeptana, zelzona, widczona za wlo-ay 1 ku naszemu adumieniu widsimy, #e nie tylko nie szuka wy- eretow, ale praselwale, wyzywa kata t Spiewa w bohaterskim Zalloploniu, Jest to absolut bunt, milosé do ostatniego teh, ktb- fa nam, widzor, rplera dech 2 trwog!, fe nle Je} nie potratl nigiy powstreymat Mfedll equkamy wzorea abrolutne) wolnosel buntu, Annabelia Fonda daje nam taki pootyel prey, nferozorwalnie miazany «¢ obrazem doskonalego nibezpiccentstira. Tikedy mylimy, 2 catagneliimy parckeyzm okropnosel, krw, praw deptanych, wrezzie oer, tira ufwigea bunt — usm js dale} Joazeze,zstapié w wir, ktbrego nie nie zatrayma, Zemata, émioxt — méwiny eoble — musi byé w Rofcu kara za iyle tnilose {za sbrodne townie newybacang (0164 nie. Giovanni, kochanck podjudzony prace natchnionego poete, wanlesie slg sam pmad Kare 1 zemstg, ponad zbronie {akia, popelniajac now, shrodnie, namieina 1 nie do opisania, ‘wanes aig ponad grext, ponad okropnoié, popelniajic wicksza Jesreneclropnos® hla zhija 2 tropa prawa, 1 moralnog, 1 Ia- 4t, co ofmiellt si ustanowiésedzlaml Zastawiona zosiaje misterna pulapka, wydany wielki festya, Fe ir iad ge olan eran ry fa katde skinienie raicé sig na bohatera, Ale ten, natchniony tollodlg, lo porwll Je) mieecayt,chot zatcruty 1 egublony Choecle — adafe sig méwit — glowy moje] milocl, Reueg fa wam w twarz, soaze waa Kew te} miloel, do ktére)nigdy ale potato sig wanes Zabijawige sam kochanke I wyrywa jo src, Jak gyhy chetal sig nm nasyeié oa lad, ne} ueesinicy pengnel bye node, Jogo potreé samego. ‘Zanim 2a6 zostanie stracony, zabija Jeszeze rywala, meéa slo- try, ktéry ofmiell le stangé migdzy nim a milocin, gubi go ‘¥ onatnioj wale, kira okazuje sig fab dranioniem jogo wlas- ef agont “ok diuma, teatr fest wige wapanialym wezwantem sil, co— przez peayklad — sprowadaaly ducha do frbdla Jogo konilktow. Teodkonale moéna wyezue, 4 hamietny prayktad Forda jst tylko symbolem dzlela doniotlejszego jeszcze i bardrie} majesta- tyeznego. Praerazajyca manifortacja Za, ktére w misterlach 2 Fleusis pokazane bywalo w formle czyste} 1 prawdziwie cbjawione}, od- owiada femnema momentow! pewnych antyemych tragedt, ‘momentowi, ktsry kaddy prawdsivy teatr winien odnaleéé, Jeéli prawdziwy teatr podobny Jest diumic, to nie dlatego, 26 {ost zaradliwy, ale dlatego, 4e — jak d2uma — jest objaorientem, ‘kazantem, wypehnigeiem a wierzch usploncgo okructefstwa, tw jakim gromadza sle (w Jednostee czy spolecmaie) wszystkie praewrotne mazlivote! ducha, Jak deuma, teatr jest ezasem sla, trlumfu czarnych mocy, ktire potesnlejeea nit one sila ciywia — a2 wygasna. Jest teatrze, jake w dtumie, jakby dzlwne slodice, Swiatto nicewylym nadleniu, ktére sprawia wratenle, it to co trudne 1 niemotiwe nawet, stale sig nagle najzwyklejsrym naszym y~ wiolem, T Annabelle Fords, jle knidy prewdalwle wartosciowy teat, kaple sle w blaska tego dalvmego sltca. Preypomina ona ‘wolnosé dtumy, Kiedy konajaey wamaga — stopieh po stopniu, seczebel po szezeblu — swa asobowose, Kiedy ten, co tye Jeszeze, ‘staje slg kad chwila istota 0 coraz wyészym natezenlu 1 coraz ‘wspanialsea ‘Moina teraz powledzieé, £e kaida prawdziwa wolnod® jst czar- ai nieemiennie utoisamia sie z wolnaicia ple, ktora jest r6w- niet ceame, chocint nle wiadamo dobrze dlacaogo. Od dawmna jut bowiem plataisd Eros, zmyst gencryjskl, swobeda Zycia znkng- 1y-w clemne) postact Libido, ktira my sie e wszystkim co brud- ne, haniebne i niskie w same} iatoce ays, w poetepowaniu 22 hakazem prayrodzonego leer wleezystego wigaru; slowem, myli slg 2 zaware odnawianym pedem ku Zyciu 1 dlatogo weryatkte wielkle Mity sq ezame, nle do pomyslenia ‘ber nastroja ree, tortur, praclane} krwi; wszystkie wapantale Banle, ktire opowindaja| thumom 0 plerwseym rozdziale piel {0 plerweze} rzexi Bxency}, co wylonily sig ze stworzenia. ‘eat, Jak ddums,stworzony zostal na obraz te} rez), tego istot~ rego readziohy, Rezwikluje konfliety, wyzwala ally, rozpetujemoZliwosci, jeSli zaS te sity i moéliwosci sa -czarne, to juz nie teatru ani dzumy wina, ale zycia samego. Nie sadémy, aby zycie takie, jakim dzisiaj jest, lub takie, jakim je uczyniono, zawieralo szczegélnie wiele przedmiotéw podnios- tosci i egzaltacji. Jest tak, jakby dzieki dzumie oprézniat sie ol- brzymi ropieri moralny czy spoleczny; i — podobnie jak dzuma — teatr stuzy do zbiorowego oczyszczania ropni. Moiliwe, ze jad teatru zaszezepiony w ciele spoleczenstwa roz- ilada je, jak méwi Swiety Augustyn, ale robi to na sposéb dzumy, jak karzqca plaga, zbawienna epidemia, w ktérej latwowierne epoki cheialy widzieé palec Bozy, a ktéra nie jest niczym innym, jak dziataniem prawa natury, co gest kazdy wyréwnuje innym gestem, a kazda akcje — reakcjq. Teatr, jak dzuma, jest kryzysem, ktéry rozwigzuje sie przez smieré lub wyzdrowienie. I dzuma jest zlem wyZszym, poniewaz stanowi przelom, po ktérym nie pozostaje nie précz smierci lub ostatecznego oczyszczenia. Take teatr jest zlem, poniewaz jest najwyzszq ré6wnowaga, ktérej nie osiaga sie bez niszczenia. Skla- nia umys! ku obledowi, ktéry trawi jego energie; i mozna na za- konczenie stwierdzié, ze — z ludzkiego punktu widzenia — dzia- Janie teatru, jak dzialanie dzumy, jest wysoce dobroczynne, gdyz sprawiajac, Ze ludzie widza sie takimi, jakimi sq, obnaza klam- stwo, gnusnosé, malosé, Swietoszkowatosé; strzasa duszny bez- wiad materii, ktéra zalewa nawet najoczywistsze spostrzezenia zmysi6w; objawiajac zas spolecznogciom ich ciemng potege, ukry- ta site, zacheca je, by przybraly wobec losu wyzszq, bohaterska postawe, ktérej by inaczej nigdy nie osiagnely. Powstaje teraz pytanie, ozy w swiccie, ktéry sie stacza, ktéry nieSwiadamie popelnia samobéjstwo, zajdzie sie awigzck, co utworzony z ludzi zdolnych narzucié spolecznosci wyisze pojecie teatru — da nam wszystkim naturalny, magiczny odpowiednik dogmatéw, w ktére przestaligmy wierzyé,