Paralaksi

Zhvendosja e paralaksit quhet fenomeni, si pasoj e t cilit i njejti objekt i vrojtuar n t

njjtin moment por nga pika t ndryshme do t duket sipas drejtimeve t ndryshme.
Koordinata e yjeve t prfituara n pika t ndryshme t siprfaqes toksore n t njejtin
moment do t jen t ndryshme.
Me qllim q kto koordinata t yjeve t prfituara n pika t ndryshme t siprfaqes s
Toks t krahasohen duhet ti referohen nj pike. Si pik e till merret qendra e Toks, sepse
sht simetrike kundrejt pikave t siprfaqes s Toks.
Koordinata e yllit t cilat vrojtohen nga nj pik fardo n siprfaqen e Toks quhen
topocentrike.
Koordinatat e yllit t cilat i referohen qendrs s Toks quhen gjeocentrike.
Zhvendosja e trupit t sistemit diellor n sfern qiellore q ndodh gjat zhvendosjes s
prfytyruar t vrojtuesit nga nj pik fardo n siprfaqen e Toks n qendr t saj quhet
zhvendsoje ditore paralaktike.
Madhsia e ksaj zhvendosje varet nga largsia e trupit qiellore dhe largsia zenitale e tij.
N.q.s. Dielli ndodhet n zenit, zhvendosja paralaktike e tij sht 0, n.q.s. vrojton n horizont
ather zhvendosja paralaktike ka vler maksimale.
- Zhvendosja e yjeve e shkaktuar nga lvizja e vrojtuesit n siprfaqen e toks quhet
paralaks ditor
- Zhvendosja e yllit e shkaktuar nga lvizja e vrojtuesit sipas orbits s Toks quhet
paralaks vjetor.
Paralaksi Ditor
Koordinatat e trupave t sistemit diellor t vrojtuar n pika t ndryshme duhet ti referohen
qendrs s Toks.
MM drejtimi pr tek trupi nga pika M,
C0 drjetimi pr tek trupi nga qendra e Toks.
Kndri nprmjet dy drejtimeve quhet paralks ditor i trupit dhe shnohet me p.
largsia ndrmjet qendrs s Toks dhe qendrs s trupit t sistemit diellor.
largsia nga pika e vrojtimit oM deri te qendra e trupit
r rrezja vektoriale e piks M
N.q.s. do t zjgatim rrezen vektoriale do t marrim drejtimit pr n zenitin gjeocentrik Z
Kndi ZM paraqet largsin zenitale topocentrike
Kndi ZM paraqet largsin zenitale gjeocentrike
Vrojtimet e kryera n pikn M i reduktojm pr n qendr t Toks duke llogaritur
koordinatat gjeocentrike, sipas atyreve topocentrike t dhna
r
sin p sin Z '

N.q.s. pika e vrojtimit ndodhet n ekuatorin e Toks r=a

a
sin p sin Z '

Nga formula shihet se paralksi ditor ka vlern maksimale kur sinZ=1 d.m.th. kur trupi
vrojtohet n largsin zenitale Z=90o. N kt rast ai quhet parallaks horizontal i trupit.

Paralksi ekuatorial horizontal

Kndi n t cilin nga qendra e trupit t vrojtuar n horizontin e piks s ndodhur n ekuatorin
e Toks shihet rrezja ekuatoriale e Toks quhet parallaks ekuatorial horizontal.
a
sin p0

Paralaksi horizontal ekuatorial varet nga largsia e trupit prej qendrs s Toks. Pr Diellin
p0 8",95
vlefta maksimale sht
Parallaksi ditor i Diellit:
sin p sin p0 sin Z '
sin p0

a
e

1496 105 km. - (Tok - Diell)

Parallaksi i Diellit mund t llogaritet edhe duke ditur parallakset planetar t tjer
a sin p0 a e sin pe
Paralaksi Vjetor
Largsia nga sistemi diellor deri tek yjet nuk sht pambarimisht e madhe n krahasim me
prmasat e obits s Tok. N rastin e parallaksit vjetor nuk ka rndsi n ciln pik t
siprfaqes s Toks ndodhet vrojtuesi.
Do t rpanojm se vrojtuesi ndodhet n qendr t Toks, dhe drejtimi nga qendra e toks pr
n yll do ta quajm drejtim gjeocentrik.
Ndrsa drejtimin nga qendra e Diellit tek trupi i vrojtuar do ta quajm heliocentrik.
Pr shkak t paralaksit vjetor drejtimi gjeocentrik pr n yll gjithon do t mnjanohet nga
heliocentriku. Kshtu q n momente t ndryshme t kohs q i prgjigjet pozicioneve t
Toks n pika t ndryshme t orbits yllo do ti paraqitet vrojtuesit n pika t ndryshme t
sfers qiellore.
N trekndshin DT brinja D prfaqson largsin nga ylli deri te Dielli:
A
sin

Largsia Diell Yll

A Rrezja e orbits s Toks
Kndi n t cilin shikohet rrezja e orbits s Toks normal me drejtimin e Tok Yll quhet
parallaks vjetor i yllit.
Prderisa kndi sht i vogl dhe duke pranuar A=1 njsi astronomike
1
206265"
"

sin1"

Kur largsia deri tek yjet sht 206265 njsi astronomike parallaksi vjetor sht 1.

206265"
"

njsi astronomike.
Meqense largsia e yjeve sht kolosale sht par e nevojshme prdorimi i nj njsie m t
madhe t gjatsis. Kjo njsi quhet paresek (ps) dhe sht largsa q i prgjigjet parallaksit
vjetor 1.
1 ps 206265
njsi astronomike
Largsia deri tek yjet mund t shprehet
1

ps
"
1 ps=3.258 vite drit = 3.84*1012 km.
Kjo zhvendosje e parallaksit nuk vihet re n t gjitha yjet por vetm n m t afrmit ndaj
sistemit diellor. Nuk ka asnj yll q sado afr Diellit t jet, t ket parallaksin 1
Ylli m i afrm q ka parallaksin vjetor maksimal = 0.77 sht ylli n hemisfern jugore
Centauri. Largsia e tij sht 1.3 parsek d.m.th. 4.33 vite drit.