1

BETONSKE KONSTRUKCIJE
RAMOVSKE KONSTRUKCIJE
Prof. dr Sneana Marinkovi
Doc. dr Ivan Ignjatovi

Semestar: V

ESPB:

Ramovske konstrukcije

1.1. Podela
1.2. Statiki sistemi i statiki proraun
1.3. Proraun ramova za horizontalno optereenje
1.4. Dimenzionisanje
1.5. Armiranje vorova rama
1.6. Glavni nosai
1.7. Ronjae
1.8. Objekti sa armiranobetonskim zidovima
1.9. Armiranobetonski zidni nosai
1.10. Lokalni naponi pritiska. Zglobovi
1.11. Kratki elementi

1.1. Podela

Prost jednobrodni ram

Viebrodni ram

Sloen ram

Prostorni ram

1.2. Statiki sistemi i statiki proraun

Statiki sistemi:

Statiki odreeni (loe tlo)

Statiki neodreeni (dobro tlo)

Izbor statikog sistema zavisi od:

Vrste tla
Optereenja
Naina graenja
Doputenih horizontalnih i vertikalnih deformacija
Temperaturnih uticaja
Skupljanja betona

1.2. Statiki sistemi i statiki proraun

Stubovi rama oslanjaju se na tlo preko temelja

Veze stuba i temelja mogu biti:

Zglobne
Krute

1.2. Statiki sistemi i statiki proraun

Zglobna veza izmeu stuba i grede postie se

redukcijom poprenog preseka

1.2. Statiki sistemi i statiki proraun

Visina armiranobetonskih greda obino se procenjuje u

funkiji od raspona l:

Ramovi sa jednim poljem

Ramovi sa vie polja

irina greda je obino dva do tri

puta manja od visine grede
i kree se u granicama:

1.2. Statiki sistemi i statiki proraun

Ako su duine podunih ramova vee od 60

do 80m, potrebno je predvideti dilatacije
prekide u konstrukciji
Dilatacije smanjuju uticaje od temperaturne
promene i skupljanja betona
Izvoenje zglobova kod armiranobetonskih
stubova se vri smanjenjem poprenog
preseka stuba na mestu zgloba na priblino
d/4 do d/3

1.3. Proraun ramova za horizontalno optereenje

Horizontalna optereenja koja se mogu javiti u

ekspoataciji su:
Vetar
Seizmike sile
Pritisak zemlje

1.3. Proraun ramova za horizontalno optereenje

10

Vetar je horizontalno optereenje sa izrazito

dinamikim delovanjima udar vetra
Za
uobiajne
objekte
odreivanje
intenziteta
optereenja od vetra vri se priblinim postupkom
Smatra se da je delovanje na objekte statike prirode
optereenjem koje nazivamo osnovno dejstvo vetra wo
Osnovno dejstvo vetra zavisi od:
brzine vetra,
stepena zatienosti,
visine objekta,
ugla izmeu povrine objekta i pravca vetra

1.3. Proraun ramova za horizontalno optereenje

11

Usvaja se takva ema optereenja da je povrina objekta

izloena dejstvu vetra optereena pritiskujuem dejstvu vetra
Zaklonjeni delovi objekta izloeni su siuem dejstvu vetra
Na slici su dati koeficijenti smanjenja osnovnog dejstva od vetra

1.3. Proraun ramova za horizontalno optereenje

12

Za sve povrine na koje deluje siue dejstvo, koeficijent smanjenja

osnovnog dejstva vetra je 0.4
Za vertikalne povrine izloene pritiskujuem dejstvu vetra koeficijent je
0.8
Za povrine pod uglom 40o izloene pritiskujuem dejstvu vetra
koeficijent je 0.4

1.3. Proraun ramova za horizontalno optereenje

Intenzitet optereenja izraen je u kN/m2 upravno na povrinu objekta

Vetar u poprenom pravcu prihvataju popreni i kalkanski ramovi
Vetar u podunom pravcu prihvataju poduni ramovi

13

1.3. Proraun ramova za horizontalno optereenje

14

Popreni ramovi

Raspodela optereenja na poprene ramove zavisi od naina oslanjanja

fasadnih elemenata na podune ramove

1.3. Proraun ramova za horizontalno optereenje

Kalkanski ramovi

Vetar u ravni rama

15

1.3. Proraun ramova za horizontalno optereenje

Kalkanski ramovi

Vetar upravno na ravan rama

16

1.3. Proraun ramova za horizontalno optereenje

17

Meka krovna ravan

Kalkanski stubovi se usled pripadajueg optereenja ponaaju kao

konzolni stubovi sa slobodno pomerljivim krajevima sa pomeranjem
vrha za veliinu

1.3. Proraun ramova za horizontalno optereenje

Meka krovna ravan

Raspon kalkana L mali

18

1.3. Proraun ramova za horizontalno optereenje

Meka krovna ravan

Raspon kalkana L veliki

19

1.3. Proraun ramova za horizontalno optereenje

Kruta krovna ravan

20

1.3. Proraun ramova za horizontalno optereenje

21

Poduni ramovi

ema optereenja podunih ramova zavisi od prorauna

kalkanskih ramova
Koncentrisana optereenja na podunom ramu javljaju se na
mestima kalkanskih greda kao njihove reakcije
Jednako podeljeno optereenje je deo koji se prenosi preko
pripadajue povrine fasade

1.3. Proraun ramova za horizontalno optereenje

22

Optereenje od seizmikih sila

Inercijalne sile koje nastaju tokom zemljotresa izazivaju znatna dinamika

optereenja konstrukcije objekta
Za objekte manjeg znaaja i sloenosti proraun na dejstvo od
zemljotresa sprovodi se metodom ekvivalentnog statikog optereenja

1.3. Proraun ramova za horizontalno optereenje

23

Metoda ekvivalentnog statikog optereenja

Stvarno dinamiko optereenje se zamenjuje sistemom inercijalnih sila

koje deluju kao statiko optereenje S

az ubrzanje tla,
g ubrzanje Zemljine tee,
G teina (masa) koja osciluje,
koeficijent kojim se uzima u obzir tip konstrukcije i
drugi parametri od uticaja (kvalitet tla, krutost
konstrukcije...)

1.3. Proraun ramova za horizontalno optereenje

24

Metoda ekvivalentnog statikog optereenja

Odnos ubrzanja konstrukcije i ubrzanja tla u funkciji od perioda

oscilovanja

1.3. Proraun ramova za horizontalno optereenje

Metoda ekvivalentnog statikog optereenja

Dinamiki model konzola sa jednim ili vie masa koje osciluju

Uproenja:

Masa jedne etae skoncentrisana je u nivou tavanice

Meuspratna konstrukcija je potpuno kruta u svojoj ravni
(raspodela seizmike sile jedne etae na sve vertikalne
elemente prema krutosti)

25

1.3. Proraun ramova za horizontalno optereenje

Pravilnik o tehnikim normativima za

visokogradnje u seizmikim podruijima

izgradnju

26

objekata

Ukupna horizontalna seizmika sila:

G ukupna teina objekta iznad kote terena u koju je ukljueno verovatno

korisno optereenje (najee 50% korisnog optereenja) i sneg
K ukupni seizmiki koeficijent

K0 koeficijent kategorije objekta (0,75 K0 1,5)

Ks koeficijent seizmikog intenziteta

Ks = 0,025 VII MCS

Ks = 0,05 VIII MCS
Ks = 0,1 IX MCS

1.3. Proraun ramova za horizontalno optereenje

Pravilnik o tehnikim normativima za

visokogradnje u seizmikim podruijima

objekata

Kp koeficijent duktiliteta i priguenja

izgradnju

27

Kp
Kp
Kp
Kp

= 1,0 za armiranobetonske skeletne konstrukcije,

= 1,3 za armiranobetonske panelne konstrukcije,
= 1,6 za zidane objekte sa vertikalnim serklaima i vitke dimnjake,
= 2,0 za zidane i konstrukcije sa naglim promenama krutosti

Kd koeficijent dinamikosti (zavisi od kategorije tla i od sopstvenog

perioda oscilovanja T)

1.3. Proraun ramova za horizontalno optereenje

Pravilnik o tehnikim normativima za

visokogradnje u seizmikim podruijima

Dijagram za odreivanje veliine koeficijenta Kd

izgradnju

28

objekata

1.3. Proraun ramova za horizontalno optereenje

Pravilnik o tehnikim normativima za

visokogradnje u seizmikim podruijima

izgradnju

29

objekata

Ukupna seizmika sila rasporeuje se po spratovima

Za objekte visine do 5 spratova:

Si horizontalna seizmika sila i-tog sprata

Gi teina i-tog sprata
Hi visina i-tog sprata, merena od gornje ivice temelja, ili za zgrade sa
podzemnim etaama, od prvog podzemnog sprata

1.3. Proraun ramova za horizontalno optereenje

Pravilnik o tehnikim normativima za

visokogradnje u seizmikim podruijima

izgradnju

30

objekata

Za objekte preko 5 spratova, 15% ukupne seizmike sile S aplicira se na

vrh konstrukcije kao koncentrisana sila, a preostalih 85% se rasporeuje
po spratovima
Raspodela sila je proporcionalna visini i kada su mase svih spratova
jednake, raspodela ima oblik prikazan na slici

1.3. Proraun ramova za horizontalno optereenje

Pravilnik o tehnikim normativima za

visokogradnje u seizmikim podruijima

objekata

Sopstveni period oscilovanja rama u poprenom pravcu odreuje se iz

izraza:

izgradnju

31

m masa sistema,
k krutost sistema

Krutost konzolnog tapa se moe odrediti iz izraza:

pomeranje ramovske konstrukcije u nivou krova usled statikog delovanja

jedinine sile P=1 u istom nivou i u pravcu oscilovanja mase

1.3. Proraun ramova za horizontalno optereenje

Pravilnik o tehnikim normativima za

visokogradnje u seizmikim podruijima

Kako je masa sistema:

Period oscilovanja se moe napisati kao:

izgradnju

32

objekata

33

1.4. Dimenzionisanje

Dimenzionisanje se vri u karakteristinim presecima elemenata

konstrukcije

Za grede rama su to obino preseci na spoju sa stubovima gde su

najvei negativni momenti i preseci u polju gde su ekstremne
vrednosti pozitivnih momenata
Za stubove su to preseci na krajevima stuba jedne etae

Za dimenzionisanje je potrebno odrediti

najnepovoljnije kombinacije optereenja

realno

mogue

Najee su to kombinacije u kojima jedan statiki uticaj dostie

svoju ekstremnu vrednost
Grede se dimenzioniu za kombinacije uticaja koje daju najvee
momente savijanja i transferzalne sile
Stubovi se dimenzioniu za kombinacije uticaja koje daju najvee
normalne sile

1.5. Armiranje vorova rama

34

vor rama mora da omogui prenoenje statikih uticaja M, N, T

izmeu ta dva elementa

Armiranje vora na poslednjoj etai

1.5. Armiranje vorova rama

35

U sluaju alternativnog dejstva momenata savijanja, formiranje

petlje je najbolje reenje povijanja armature
Prekidi betoniranja su prikazani ispredidanim linijama

1.5. Armiranje vorova rama

36

Na slici je prikazan detalj armiranja vora u kome su vezani stub

i greda na niim etaama i ukljetenje stuba u temelj

1.6. Glavni nosai

37

Za raspone vee od 20m dimenzije elemenata

armiranobetonskih ramova postaju isuvie velike
Danas se sve vie pribegava montanom nainu
graenja
esto se koristi ramovski sistem kod koga su stubovi
ukljeteni u temelje, a u poprenom pravcu, u nivou
krova, se radi nosa zglobno oslonjen na stubove
Takav nosa se naziva glavni nosa i na njega se
oslanjaju montani sekundarni nosai koji nose krovni
pokriva
Glavni nosai mogu biti:

puni nosai (prethodno napregnuti)

reetkasti nosai (nosai sa zategom)

1.6. Glavni nosai

38

Reetkasti glavni nosai

Prednost: smanjenje sopstvene teine, mali utroak

armature, manja deformabilnost nosaa
Mane: komplikovana izrada oplate, veliki gubitak
prostora zbog velike visine nosaa
Koriste se za raspone od 15 do 30 metara
Visina reetke se obino usvaja kao

1.6. Glavni nosai

39

Reetkasti glavni nosai

Sistemne linije tapova treba da se seku u jednoj taki

tapovi su optereeni aksijalnim silama pritiska ili
zatezanja
Javljaju se i sekundarni momenti savijanja u tapovima,
koji se smanjuju biranjem poprenih preseka tapova
manjih momenata inercije
Treba teiti da se sekundarni krovni nosai oslanjaju na
mestu vorova reetke
Reetka se betonira u oplati najee u horizontalnom
poloaju

1.6. Glavni nosai

Reetkasti glavni nosai

Detalji armiranja:

40

1.6. Glavni nosai

41

Reetkasti glavni nosai

Detalji armiranja:

Armatura zategnutih dijagonala mora biti dobro usidrena u

pojasne tapove
U oslonakom voru treba voditi rauna o sidrenju
armature donjeg pojasa
Oslonaki vor treba armirati tanjom armaturom u obliku
kaveza

1.6. Glavni nosai

Nosai sa zategom

Prednosti: laka montaa, manja sopstvena teina

Kombinacija grede i zatege
Koriste se za raspone do 30 metara
Vertikale se postavljaju obino u treinama raspona
Visina ovih nosaa je okvirno

42

1.7. Ronjae

43

Grede oslonjene na glavne nosae koje nose krovni

pokriva
Raspona su do 10 metara, poprenog presekeka oblika
T, ali u blizini oslonca prelaze u pravougaoni presek
manje visine
Za vee raspone od 10 metara mogu se raditi i u
varijanti adhezionog prethodnog naprezanja

1.7. Ronjae

44

Na krajevima ronjae se ostavlja jedan ili dva otvora

kroz koje prolaze bolcnovi isputeni iz glavnog nosaa
Zalivanjem otvora cementnim malterom ostvaruje se
veza koja prenosi horizontalne sile

1.7. Ronjae

45

Na slici je prikazan princip armiranja ronjae u

podruiju oslonaca i izrazi za proraun sile zatezanja u
armaturi
Naroito je bitno dobro usidriti zategnutu armaturu
Posebnu panju treba posvetiti proraunu i oblikovanju
armature za prijem glavnih napona zatezanja

1.8. Objekti sa armiranobetonskim zidovima

46

Ramovske
konstrukcije
se
esto
kombinuju
sa
armiranobetonskim zidovima koji znatno poveavaju krutost
objekta
Najvea dozvoljena horizontalna pomeranja takvih konstrukcija
su H/1000 za delovanje vetra, odnosno H/600 za delovanje
seizmikih sila, pri emu je H ukupna visina objekta
Raspored zidova u osnovi treba da je simetrian i ravnomeran

1.8. Objekti sa armiranobetonskim zidovima

Armiranobetonski zidovi se javljaju po celoj visini objekta

Fundiraju se na trakastim temeljima
Debljina zidova je od 15 do 30 cm

47

1.8. Objekti sa armiranobetonskim zidovima

48

Za gravitaciona optereenja, zidovi se dimenzioniu kao

pravougaoni centrino pritisnuti elementi irine 1 metra
Armiraju se vertikalnom i horizontalnom armaturom, a na
krajevima zidova na duini e2dz formira se ojaanje od profila
prenika 12 mm ili veeg

1.8. Objekti sa armiranobetonskim zidovima

49

Od gravitacionog optereenja naponi u zidovima obino

nisu iskorieni, pa je dovoljna minimalna vertikalna
armatura koja se rasporeuje simetrino na oba lica zida
U horizontalnom pravcu, zidovi se armiraju simetrinom
horizontalnom armaturom koja obuhvata vertikalnu
armaturu
Za
dejstvo
horizontalnog
optereenja
zidovi
se
dimenzioniu prema istovremenim uticajima od normalnih
sila i momenata savijanja koji imaju alternativni znak
Dimenzionisanje se vri za pravougaoni presek dimenzija
lzxdz pri emu je dz debljina zida, a lz duina zida
Zid se armira simetrino, grupisanjem armature na
krajevima zida

1.9. Armiranobetonski zidni nosai

50

Armiranobetosnki zidni nosai su povrinski nosai optereeni u

svojoj ravni, za koje vai odnos h/l 0.50, gde je h oznaena
visina, a l raspon zidnog nosaa
Kada ovaj uslov nije ispunjen nosai se tretiraju kao linijski
gredni nosai

1.9. Armiranobetonski zidni nosai

51

Armiranobetosnki zidni nosai mogu biti statikog sistema proste grede

ili kontinualnih zidnih nosaa

Ukupna granina sila zatezanja poverava se glavnoj armaturi koja se

dobija iz izraza:

Mu je granina vrednost momenta savijanja u karakteristinim

presecima, a z je krak unutranjih sila u istom preseku

1.9. Armiranobetonski zidni nosai

52

Zidni nosai sistema proste grede:

Kontinualni zidni nosai:

Glavna armatura se raporeuje na visini od 0.15h od

donje ivice
Ako je h>l armatura se raporeuje u zoni visine 0.15l
mereno od donej ivice nosaa

1.9. Armiranobetonski zidni nosai

Armatura proste grede:

53

1.9. Armiranobetonski zidni nosai

Armatura kontinualne grede:

54

1.9. Armiranobetonski zidni nosai

Minimalna koliina glavne armature:

55

fbzm srednja vrednost vrstoe betona pri aksijalnom

zatezanju
b debljina zidnog nosaa

Za h>l u izraz treba uneti umesto visine h raspon l

1.9. Armiranobetonski zidni nosai

56

Pored glavne armature zidni nosai se armiraju i

horizontalnom i vertikalnom armaturom koja se
rasporeuje ortogonalno sa obe strane zida:

Minimalni procenti armiranja ukupnom horizontalnom i

vertikalnom armaturom odnose se na pravougaoni
presek b x h, odnosno b x l ako je h>l i iznose:

1.10. Lokalni naponi pritiska

57

Kada se na armiranobetonski element prenosi sila pritiska preko

male povrine bo x do, javljaju se unutar elementa, u jednom
uem podruiju, znatni naponi pritiska u pravcu delovanja sile i
naponi zatezanja upravno na pravac delovanja sile

1.10. Lokalni naponi pritiska

58

Ukupnu silu zatezanja moemo priblino odrediti iz izraza:

Doputeni lokalni naponi pritiska 0 ne smeju prekoraiti

vrednosti date izrazom:

s - doputeni srednji napon u betonu, definisan Pravilnikom,

Abo lokalno optereena povrina,
Abi povrina sa istom teinom kao i Abo

1.10. Zglobovi

59

Kontrola lokalnih napona pritiska se vri kod zglobova ramovskih

konstrukcija i leita mostova
Redukcijom poprenog preseka se omoguava prenoenje samo
normalnih i transferzalnih sila

1.10. Zglobovi

60

Za prihvatanje sile cepanja u temeljima, postavlja se armatura u

obliku eljeva

1.10. Zglobovi

61

Za prihvatanje sile cepanja u temeljima, postavlja se armatura u

obliku eljeva

1.11. Kratki elementi

62

Elementi kod kojih je krak sila od mesta ukljetenja a manji ili

jednak statikoj visini h
Optereeni su koncentrisanim silama koje potiu od drugih
elemenata konstrukcije ili od opreme
Optereeni su momentima savijanja i transverzalnim silama

1.11. Kratki elementi

63

Potrebna povrina armature za prihvatanje momenata savijanja

u preseku u ukljetenju odreuje se iz izraza:

Povrina potrebne kose armature za prihvatanje glavnih napona

zatezanja, u sluaju da je armatura postavljena pod uglom od
45o, odreuje se izrazom:

Potrebna povrina horizontalne armature za prihvatanje glavnih

napona zatezanja se odreuje iz izraza:

1.11. Kratki elementi

Armiranje kratkih elemenata je prikazano na slici

64