Mhendislikte statistik

Yrd. Do. Dr. mit Deniz Uluar

Bilgisayar Mhendislii

renme Amalarmz

Mhendislik-Problem zme ileminde

istatistiin roln belirlemek.
Karar verme iin veri toplama ve
kullanma srasndaki deikenliin
etkisini tartmak.
Mhendisler veri toplarken ne tr
metotlar kullanr.
Rassal rneklerin nemini tartmak.

Kaynaklar

Mhendislikte Olaslk, statistik, Risk ve Gvenilirlik,

Altay Gndz

Mhendisler iin statistik , Prof. Dr. Mehmetik

Bayazt, Prof. Dr. Beyhan Ouz

Engineering Statistics, Douglas C. Montgomery

Mhendislikte statistik

Mhendislik, problemlerle
zmler arasndaki boluu
doldurmaktr ve bu ilem bilimsel
bir yntem gerektirir.

statistik Nedir?

17.Yzyla kadar sadece bilgi kaydetme

eklinde gerekleen istatistiki almalar, 18.
ve 19.Yzyllarda J. Bernoulli (1645-1705) ve
K.Gauss'un (1777-1855) katklaryla
matematik temelleri zerine oturtulmu,
ihtimal teorisi gelitirilmitir. Sosyal ve
antropolojik olaylara istatistii kapsaml bir
ekilde uygulayan ilk matematiki olan Adolphe
Qutelet (1796-1874) ise modern istatistiin
kurucusu olarak kabul edilmitir. 20.Yzyln
banda R. A. Fisher, K. Pearson ve W. S.
Gosset'in katklaryla tahmin yapma ve karar
verme konular n plana karak istatistik
artk saysal verilerin yorum ve
deerlendirmesini yapan bir bilimsel
metotlar topluluu haline gelmitir.

statistik Nedir ?

Verilerin toplanmas

Veriyi Tanmlama

(Organize etme/ Snflandrma, Sayma, zetleme)

Veriyi Sunma

(r: Gzlem, Anket, Simlasyon)

(Tablolar, Grafikler vs.)

Neden ?

Veriyi Yorumlama

(Gven araln belirleme)

Karar Verme

statistik Nedir ?
statistik veriden sonu almann yntemidir.

statistik
Bilgi

Veri
Veri: Gerekler,
zellikle saysal veriler

Bilgi: Spesifik bir

gerek hakknda bilgi.

"Ne olabilir?" veya "Ne muhtemeldir?"

Mhendislik Metodu ve statistiksel

Dnme
Mhendislik metodundaki admlar:
1. Problemi ksa ve net ekilde ortaya koy.
2. Problemi ve zmn etkileyebilecek nemli
faktrlerin belirle. (En azndan geici bir ekilde)
3. Bilim ve mhendisliin mevcut almalarn
kullanarak problem hakknda bir model ner. Burada
snrlamalar ve varsaymlar belirt.

Mhendislik Metodu ve statistiksel

Dnme
4.

5.
6.
7.

2. ve 3. admda belirtilen geici modeli veya sonular

test etmek ve onaylamak iin uygun deneyleri
gerekletir ve veri topla.
Elde edilen bilgilerin nda modeli iyiletir ve
zme yardmc olabilecek bir ekle getir.
nerilen sonucun verimli ve etkili olabileceine
ynelik uygun testleri gerekletir.
Problem zmn temel alarak sonular ve
neriler kart.

Problemi Ksa ve Net

ekilde Ortaya Koy

Modeli Dzenle

nemli Faktrleri
Belirle

zmn
Doruluunu Test Et

Veri Topla

Model ner yada

Mevcut Modeli yiletir

Sonular kart ve
neriler Getir

Mhendislik Problem-zme Metodu

Deikenlik

statistiksel yntemler, deikenlii anlamamz ve

tanmlamamz salar.
Deikenlik ayn sonular retmeyen bir sistemin ya
da olayn gzlemleridir.

Bir depo benzinle gidebileceiniz mesafe.

Model : X=+e
Burada X bir depo benzinle gidebileceiniz mesafeyi
gsteren rastgele deiken. bir sabit ve e de grlt ya
da rasgele etki.

Deikenliin sebepleri nelerdir ?

statistiin Uygulamalar

Sigorta Bilimi : Aylk deme miktarlarnn

hesaplanmas, emeklilik planlarnn oluturulmas,
kayplarn sergilenmesi ve kontrol.
Finans : Faizlerin ve eitli seeneklerin hesaplanmas.
Finansal riskin modellenmesi ve ynetilmesi.
, Muhasebe ve Endstri : Ynetimin karar
vermesini salamak amacyla satlarn hacminin
hesaplanmas, retme, takip etme ve muhasebe
verilerin elde edilmesi.

naat in statistik

Risk hesaplamas ve
ynetimi
Zarar analizi
Olaslksal dizayn
Risk tabanl optimal dizayn
Tamirat ve inceleme
Beton yada aa yaplar
Kprler ve zel yaplar
Deprem mhendislii
Rzgar mhendislii

Makine Mh. in statistik

statistiksel proses kontrol teknikleri,

arlkl olarak sanayide imalat srecinde,
srecin kontrol altnda tutularak kalitenin
artrlmas ve maliyetlerin drlmesi
amacyla kullanlmaktadr.
r:

statistiksel proses kontrol teknikleri

kullanlarak, yeniletirme, montaj ve test
ilemlerinden oluan motor yeniletirme
srecinde hatalarn minimize edilerek iilik
ve malzeme kayplarnn drlmesi
Proses yeterliliinin artrlarak yeniletirilmi
motorlara yaplan testlerin rnekleme
yntemi kullanlarak gerekletirilmesi.

rnek Sorular

En sk kullanlan harf hangisidir ? lk 5 nelerdir.

Seim ncesi yoklamalarda doru bir tahminde bulunmak
iin en az ka kiinin grnn alnmas lazm? Hata pay
ne kadar?
Bir araba dierlerine gre ne kadar az yakt kullanyor.
Not ortalamanzla i bulma olaslnz arasnda bir iliki
var m ?
Hangi hisse senetlerine yatrm yapmalyz?
Hangi blgede emlak fiyatlar ne kadar ?
Emlaktan para kazanmak iin hangi
blgelere yatrm yapmalyz?

Mhendislik Verisi Toplama

Genellikle mhendislik verisi alttaki 3 yntemden birisi

kullanlarak toplanr:

Retrospektif alma

Gzlemsel alma

Gemie dnk verilerin tamamnn ya da bir ksmnn incelenmesi ile

yaplan almadr.

Prosesin ya da toplumun rutin gidiat srasnda incelenmesiyle yaplan

almadr.

Problem iin Dizayn Edilmi Deneyler

Sonucu etkileme olasl bulunan deikenler zerinde kontroll bir

ekilde deiiklik yaplarak sonularn incelendii almalardr.

Temel Kavramlar

lme (Measurement)
Veri (Data)
Ana ktle (Population)
Birim (Unit)
rneklem (Sample)
rnekleme (Sampling)
Tamsaym (Census)
Deiken (Variable)
Deikenlik (Variation)
Tmevarm (Induction)
Tmdengelim (Deduction)
Betimsel statistik (Descriptive Statistics)
karmsal statistik (Inferential Statistics)

lme - Veri

Saylarn elde edilme srecine lme denir (measurement)

Gerek nesne, birey veya olaylar lmek, gzlemek ve
saymakla elde edilen saylara veri (data) ad verilir.
(r: Nfus saym gibi aratrmadan elde edilen
sonular)

Birim ve Anaktle

Veri topladnz zne, nesne, kurum veya olay birimdir

(unit).
statistiki aratrmalar bu birimlerin eitli
zelliklerini gzleyerek veya lerek yaplr.
zerinde aratrma yaplacak tm birimlerden oluan
kmeye anaktle (population) denir.

Tamsaym ve rnekleme

Anaktlede bulunan btn birimlerden veri toplama

ilemine tamsaym denir.
Anaktleden rassal olarak ekilen bir alt kme olan
rneklem (sample) seilerek rnekleme (sampling)
yaplr.
Hemen hemen btn istatistiksel analizler bir anaktlenin
rneklemini kullanarak yaplr.

Deiken ve Deikenlik

Deiken anaktlenin ya da rneklemin bizi ilgilendiren

bir karakteristiidir.

Hastanede bekleme sresi

Yllk harcama

Veri deikenlerin llerek elde edilen gerek

deerleridir.

Deikenlik istatistikte veri gruplarnn birbirinden ve

ortalamadan ne lde uzaklat bilgisidir.

Tmevarm (Induction) ve Tmdengelim

(Deduction)

Bilimsel aratrmalarda tmevarm

ve tmdengelim metotlar
kullanlr.
Toplanan kk paralar ve bilgiler
kullanlarak btne varma yntemine
tmevarm denir.
Anaktleye ilikin bilgilerden
yararlanarak, rneklem bilgisine
ulamaya tmdengelim (deduction)
denir.

Teori

Gzlem

Hipotez

Patern

Gzlem

Hipotez

Konfirmasyon

Teori

Tmdengelim

Tmevarm

statistiksel
Yntemler

Betimsel
statistik
(Descriptive
Statistics)

karmsal
statistik
(Inferential
Statistics)

Betimsel statistik

statistik, gemii ve iinde bulunulan durumu tanmlayarak

bir veri kmesine ilikin zel deerler ve grafikler ortaya
koyduunda betimsel istatistik (descriptive statistics)
adn alr.

erik Olarak

Veri Toplama
Veriyi Sergileme
Veriyi Karakterize Etme

Ama

hracat

Veriyi Tarif Etmek

X=14.098.124 S2=30111416

karmsal statistik

Bir rneklem yardm ile anaktleye ilikin karmlarn

yaplmas durumunda istatistik karmsal istatistik
(inferential statistics) adn alr.

erik Olarak

Tahminleri
Hipotez testini

Ama

Anaktlenin (populasyon) karakteristiklerine gre kararlar

vermek.
r: Kafeinsiz kahve imek kolesterol seviyesini %7 arttrabilir.

statistiki karm

statistiki karm rnekleme kullanlarak elde edilen

bilgiler kullanlarak bir anaktle iin tahmin, varsaym ya da
karar verme ilemine denir.

rneklem
karm

statistik
Parametre

Rassal rnekleme

n boyutunda bir basit rassal rneklem bir anaktleden

seilme olasl eit olan n rnekten oluur

statistiksel metotlarn dzgn almas geerli sonular

kartmas iin rassal rnekler kullanlmaldr.

Neden rnekleme yaparz ?

Para
Eleman
Zaman

rnek
Anaktle

Birim

rnek

Deiken

niversiteye
kaytl olan
btn
renciler

renci

Herhangi bir
departman

GNO, Haftalk
ders saati says

Ktphanedeki
btn kitaplar

Kitap

statistik
Kitaplar

Fiyat

Kampsteki
restoranlar

Restoran

Rhtm dner

alan says,
masa says,
eleman aryor
mu?

rnek

25.000 kiilik bir ehirde yerel seime hazrlanan bir

politikac bir kamuoyu yoklamas yaptrr. Bu yoklamann
sonucunda, yoklamaya katlan 200 kaytl semenin %48 i
kendisine oyunu vereceini syler ?

Tamktle ka kiiden olumaktadr?

25.000

rneklem ka kiiden olumaktadr?

200

%48 bir parametre midir yoksa bir istatistik mi ?

statistik

rnek

Bir marketler zincirinde binlerce mterinin hesab var. Bir

muhasebeci denmemi 50 hesab inceleyerek ortalama
mteri bana denmemi hesap tutarnn 75 TL
olduunu tahmin ediyor?

Tamktle ka kiiden olumaktadr?

rneklem ka kiiden olumaktadr?

Merak edilen parametre nedir?

denmemi hesaplar
topluluu
50

Ortalama bor miktar

Mekanik ve Deneysel Modeller

Mekanik modeller temel fiziksel modellere dayanrlar.

Elektronik bir devrede

Voltaj = Akm*Diren ( V=I*R )

Farkl zamanlarda gerekletirilen lmlerde ufak deer

deiiklikleri gzlemlenebilir. Daha gerek bir model

V=I*R+e

Deneysel Modeller

Bazen allan problemin kesin anlalm mekanik modeli

yoktur.
r: Bir polimerin ortalama molekl arl (Mn). Polimer
oluturulurken ortamda bulunan maddenin akkanlyla
(V), scaklklyla (T) ve katalistin (C) miktaryla ilikili
olduunu biliyoruz.

fakat fonksiyonun tam ekli bilinmiyor.

Mn=f(V,C,T)

Mn=B0+B1V+B2C+B3T+e

Ve burada B0-3 deneysel modelin bilinmeyen

parametreleri.

Deney

Deney (experiment) belirli bir ama iin deney zneleri

olan deneklerin zerinde bir etki oluturarak, bu etkinin
sonularn lmeyi hedefler.

Deikenler

Deikenler aratrmada ltmz, kontrol ve maniple

ettiimiz eylerdir.

Bamsz deiken (independent variable) : Baml

deikende bir deiim oluturacan dndmz ve deney
srasnda dzeyini deitireceimiz deiken.
Baml deiken (dependent variable) : Deneyde
lmleriyle ilgilendiimiz ve sonular ltmz deiken.
Kontrol deikeni (control variable) : Deney srasnda
sabit tutulan deikendir.

Deneylerin amac deikenler arasndaki ilikileri anlamak

ve aklamak.
Deikenleri tahmin ve kontrol etmek.

rnek
Bir fze iin optimal yakt karmn bulmak iin deneyler
gerekletirilmektedir. Deney sonular.
Yakt 1 (kg)

Yakt 2 (kg)

Fzenin ulat ykseklik

(m)

100
110

110
110

5000
7000

120
130
140
150

110
110
110
110

9000
11000
10000
8000

Aratrma Trleri

Nicel aratrma (Quantitative Research)

Gzlem ve lmenin nesnel olarak yaplabildii ve aratrmann

tekrarlanabildii

Nitel aratrma (Qualitative Research)

nsan psikolojisi, sosyoloji ve benzeri bilimlerin aklamaya

alt sosyal konular konusunda yaplan aratrma trdr.

MATLAB

Command Penceresi

Komutlar yazabildiiniz ve hemen sonucunu

grebildiiniz alan.

Editr

Komutlar bir araya

getirilebilir ve bir dosya
eklinde saklanabilir.
Genellikle dosya uzants
.m
dir.

Workspace

Hafzada bulunan
deikenleri gsteriri.

Aktif Klasr

almakta olduunuz
klasr gsterir.Yanndaki
ikonlar kullanarak aktif
klasrnz
deitirebilirsiniz.

Basit Aritmetik lemler

Toplama:

5.*8

yada times(5,8)

17./9 yada rdivide(17,9)

s Alma:

yada minus(17,12)

Blme:

17-12

arpma:

yada plus(1,1)

kartma:

1+1

99.^2 yada power(99,2)

Karekk:

sqrt(15)

Deikenler

Belli bir tre ait veriyi saklayan veri deposudur.

a = 3.5
b = 4.1

a+b

c=a+b

r: c a b fonksiyonunda a=3 ve
b=4 ise c nin deeri ne olur.
2

a=3
b=4
c=sqrt(a.^2+b.^2)

Matrisler ve Seriler

Matlabda temel veri yaps matristir. Btn veriler matris

eklinde tutulmaya ve ilenmeye allr.
Matrisi olutururken keli parantezle balanr. Satrdaki
elemanlar boluk karakteriyle ayrrz. Bir alt satra ;
karakteriyle geilir. Son olarak keli parantez kapatlr.

>> a=[1 2 ; 3 4]
a=
1 2
3 4
>> b=[2 1; 0 1]
b=
2 1
0 1

>> a+b

>> d=a.*b

ans =

d=

3
3

3
5

>> f=a-b

>> c=a*b

f=

c=

-1
3

1
3

2
0

2
6

2
4

3
7

Transpoz
a'

ans =

1
2

3
4

Determinant

Tersi

>> inv(a)

ans =

-2.0000 1.0000
1.5000 -0.5000

>> det(a)

>> a*inv(a)

ans =

ans =

-2

1.0000
0.0000

0
1.0000

Elemanlara Eriim

>> a(:,1)

ans =
1
3

>> a(2,:)

ans =
3

>> a(1,1)

ans =
1

Seriler

>> t=1:1:10

>> t=0:0.1:0.5

t=

t=

1 2 3
8 9 10

0 0.1000 0.2000
0.3000 0.4000 0.5000

dev:

t = 0 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0 3.5

5.0 serisini oluturan komutu yazn.
st= 2*t
plot(t,st) komutunu kullanarak grafiini izin

Grafii yazc kts olarak teslim edin.

4.0 4.5