Professional Documents
Culture Documents
Mays 2015
BETONARME SSTEMLERN
PERFORMANSINI TASARIM
AAMASINDA ETKLEYEN
FAKTRLER
Prof. Dr. Kutlu Darlmaz
.T.. naat Fakltesi
naat Mhendislii Blm
Sunumun Kapsam:
Betonarme Binalar esas alnacaktr
Tasarm aamasnda yaplacak
davranna etkisine deinilecektir.
dzenlemelerin
bina
2/162
Yap performans:
ngrlen yk dzeyinde yapnn bulunduu durum
3/162
Bu seminerde performans
4/162
5/162
6/162
7/171
7/162
8/171
8/162
YETERL SNEKLN
SALANMASI
9/162
KAVRAM HATIRLATMASI:
Sneklik: Dayanmda belirgin bir azalma olmadan ekildeitirme
veya yerdeitirme yapabilme zelliidir.
Gevrek davran: Dayanmn ani olarak kaybedildii davran
Snek olmayan = Gevrek
Snekliin dier tanm: En byk yerdeitirmenin (ekildeitirmenin)
elastik yerdeitirmeye (ekildeitirmeye) oran
Sneklik arttka enerji yutabilme zellii artar.
Dayanm
Snek
s =
Gevrek
d1g d1s
d 2g
d 2s
d 2s
d 1s
> g =
d 2g
d 1g
ekildeitirme, Yerdeitirme
10/162
UYARI:
SneklikEsneklik
Rijit olmayan = Esnek (Fleksibil)
Snek Gevrek
RijitEsnek
11/162
Sneklik trleri:
Malzeme sneklii (Gerilme-ekildeitirme)
Kesit sneklii (Moment-Erilik)
Eleman sneklii (Yk-yerdeitirme)
Mhendise bal
12/162
Beton
elik
13/162
14/162
c
c
C
B
A
l
c
c
A
Gevrek davran zellii gsteren beton uygun sarg donats kullanlarak snek
davran gsterir hale getirilebilmektedir.
Sarg donats Etriye, fret
15/162
KEST
Moment
Erilik
16/162
Yk
SSTEM
A
B
Yerdeitirme
Sistemin A veya B davran gstermesi mhendisin tasarmna baldr.
Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)
17/162
Sistem S
Snekli
neklii:
Betonarme sistemleri oluturan elemanlarn davranlar snek veya gevrek
olabilmektedir.
rnein elemanlarn kesme kuvveti veya eksenel yk altnda dayanma
ulamas gevrektir.
Eilmeden dolay dayanma ulama, betonun ezilmesinden nce donatnn
akmas ile gerekleirse snek olmaktadr.
Elemanlarn kesme kuvvetinden veya
eksenel kuvvet etkisi ile deil
eilmeden dolay dayanmlarna
ulamasn salamal.
18/162
Zincir Benzeimi:
Sistem, en zayf halkann tayabilecei kadar yk tayor ve g tkenmesi
bu halkann davranna benzer oluyor (gevrek veya snek).
Bir yapda g tkenmesi oluacaksa (byk depremlerde kanlmaz olarak
oluacaktr) snek olmas tercih edilir.
Snek g tkenmesinin her zaman gevrek g tkenmesinden nce
olumas salanmaldr.Bunu salamak iin gevrek davran gsteren
zelliklerin daha byk kapasiteye sahip olmas gerekir.
YKLEMEDEN NCE
snek halka
gevrek halkalar
YKLEMEDEN SONRA
P
gevrek halkalarda
dayanm kayb
olumuyor
19/162
DAYANIM VE DEPREM
YK LKS
20/162
Yk
Yk
21/162
22/162
Kullanm Durumu
Limit Durum
23/162
dorusal davran
V t,elastik
Hasar yok
B
Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)
24/162
Vt , azaltlm = W
rnek: Ao=0.40 I=1 S(T1)=2.5 R=8 olsun
Vt,azaltlm=W/8
B
Ao IS (T1 )
Ra (T1 )
V t,elastik
V t,elastik
Hasar yok
dorusal davran
V t,azaltlm
Hasar var
25/162
R=
D
Ve
Ry =
Vy
Vd
Ve
Vd
= R y R
Ve
Vy
u
y
C
dealletirilmi
davran
R =
Vy
Vd
Ynetmeliklerde verilen ve
tasarmda kullanlan deprem ykleri
gerek yklerin %20,%25i
dolaylarndadr. Bu azaltma
sistemin snek davranaca
varsaymna dayanarak
yaplmaktadr.
26/162
F
Velastik
Sneklik=
2
Vd,2
u
y
Vd,1
y1 y2
Sneklik
Vtasarm
27/162
Vt = W
Ao IS (T1 )
Ra (T1 )
Ra (T ) = 1.5 + ( R 1.5)
T
(0 T TA )
TA
Ra (T ) = R
R = 4 Sneklik dzeyi normal yaplar
R = 6 8 Sneklik dzeyi yksek yaplar
28/162
29/162
B
FB
1
dorusal davran
Hasar yok
A'
B
FA
A'
A= y
A' = u
Hasar var
30/162
Yk
R=
D
Ve
Ry =
Vy
Vd
Ve
Vd
= R y R
Ve
Vy
R =
Vy
Vd
C
dealletirilmi
davran
31/162
32/162
33/162
34/162
y
sneklik dzeyi
yksek
R x = R x,yksek
R y = R y,yksek
y
sneklik dzeyi
yksek veya karma
R x = R x,yksek/karma
sneklik dzeyi
yksek
R y = R y,yksek
sneklik dzeyi
yksek veya karma
R x = R x,normal
sneklik dzeyi
yksek
R y = R y,normal
sneklik dzeyi
normal
35/162
Kesitlerin Snek
Olmasnn Salanmas
36/162
37/162
Fc
x
Fs
Fs
Fc
38/162
snek
gevrek
39/162
40/162
41/162
42/162
Kirilerde mesnet kesitlerinde yne bal olarak hem kesitin alt, hem de
st zorlanyor.
Kolonlarda alt ve st ulara yakn blgeler.
Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)
43/162
KRLER
44/162
45/162
46/162
47/162
48/162
49/162
50/162
51/162
52/162
ekme donat
donats artt
arttka s
sneklik azalmaktad
azalmaktadr.
: sneklik oran en byk birim dnme/akma birim dnmesi
:ekme donats oran
:basn donats oran
28
24
'/
0.7
5
20
= u
y
' /
16
'/
12
'/
d'
=
' =
16
f yd
f cd
24
As
b
0.2
5
4
8
0.5
0
32
s'
A's
c
c
s
ekildeitirme
As
bd
A's
bd
40
( 10 -3 )
53/162
Bas
Basn donat
donatsnn ekme donat
donatsna oran
oran artt
arttka s
sneklik artar.
:ekme donats oran
:basn donats oran
28
24
'/
0.7
5
20
= u
y
' /
16
'/
12
'/
d'
=
' =
16
f yd
f cd
24
As
b
0.2
5
4
8
0.5
0
32
's
A's
s
ekildeitirme
As
bd
A's
bd
40
( 10 -3 )
54/162
c
c
KOLONLAR
55/162
56/162
Deprem yn
Deprem yn
Kirilerde mesnet kesitlerinde yne bal olarak hem kesitin alt, hem de
st zorlanyor.
Kolonlarda alt ve st ulara yakn blgeler.
57/162
c
c
l
c
c
58/162
Sarg etkisi ile betonun btnln daha byk etkilere kadar ve daha
uzun sre korumak mmkn olabilir.
59/162
60/162
Sarg etkisinden etkin olarak yararlanmak iin etriye aral sk olmaldr. Kesit
plannda tutulmam boyuna donatlar arasndaki mesafe az olmaldr.
Daha kaln seyrek enine donat yerine, daha ince kesitli daha sk sarg donats
daha uygundur.
61/162
62/162
63/162
64/162
Depremde dayanmn
hemen kaybetmez
65/162
66/162
67/162
68/162
69/162
70/162
Hcr1 ( w1 ; H w1 /6 )
Aw1 0.8Aw
Hw1
Detaylandrma
Perdenin tersinir yk altnda hasar gren blgesinde
dey donatlarn burkulmasn nlemek
Betonun ezilmeye kar gelen birim ekildeitirmesini
arttrarak sneklik kazandrmak
Ek boyuna donat kullanarak perde kesitinin moment
kapasitesini arttrmak
atlam blgede betonun dalmasn nlemek
amal olmaktadr.
Hw
Hcr ( w ; H w /6 )
PERDE
Aw
Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)
71/162
Yk
atlak
72/162
73/162
74/162
Moment (kNm)
500
N/N o =0.16 (~1000 kN)
N/N o =0.40 (~2500 kN)
N/N o =0
400
300
200
100
N/N o =0.80
(~5000 kN)
500mmx500mm
820
C25/S420
No 6300 kN
N/N o =0.65
(~4100 kN)
0
0
0.05
0.1
0.15
Erilik (rad/m)
0.2
0.25
Ndm
A c fck
0.5
( A c fck
No )
ok katl yaplarda
Ndm
neri :
0.35
A c fck
76/162
25
N o: Eksenel yk kapasitesi
20
Sargl kesit
u
y
15
10
Sargsz kesit
5
0.05
0.10
0.15
0.20
0.25
0.30
0.35
N/ N o
77/162
78/162
79/162
Kiri:
Kesit olarak moment tama yetenei artyor, sneklik azalyor. Asl sorun
eleman baznda kesme kuvvetinden kaynaklanr.
Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)
80/162
Snek G Tkenmesi
Gevrek G Tkenmesi
81/162
82/162
Fs
83/162
Sarg donatsnn oluturduu yanal basn aderans arttrc ynde olumlu katk
salar.
84/162
1.5L b
85/162
86/162
87/162
DEPREM YN 1
DEPREM YN 2
tersinir ykleme altnda
plastikleen blge
88/162
89/162
1.4 (M ri +M rj )
Ln
G+Q
Mp =1.4M r
+
Mp2
veya
Vdy
Ln
+
Mp1
Mp2
90/162
i+1
1.4 M rj
i+1
1.4 M ri
M = 1.4Mr
i+1
i+1
M a =1.4M ra
i-1
M = 1.4 (M ri +M rj )
i-1
Ma
1.4 M rj
i-1
1.4 M ri
i-1
Mh(i)
M a=1.4 (M ri +M rj )
Mh(i) + Mha(i+1)
Mha(i)
Mha(i) + Mh(i-1)
Ve=(Ma+M)/Ln
Kolonlarn kirilerden gl olmas koulunun salanp salanamasna gre
hesapta kullanlacak momentin hesaplanmas deiiyor.
91/162
2 nerilir
u = y
VE
VE
hw
M E = h1 VE
h1
h2
VE
VE
VE
ME
M E
ME
a) Ynetmelik atalet kuvveti
dalm (1.mod)
M E
M E
92/162
93/162
94/162
Birleim blgeleri:
Ve=1.25fykmax(As1+As2;As3+As4)-Vkol
Kirilerin birleim blgesinde kolona uyguladklar en byk kapasite kesme
kuvveti birleim blgesinde basn krlmasna neden olabilecek snr
deerleri amamaldr.
V kol
V kol
As1
1.25 As3 f yk
A s3
1.25 As1 f yk
1.25 As2 f yk
As2
A s4
V kol
1.25 A s4 f yk
V kol
95/162
96/162
97/162
98/162
99/162
Deprem yklerinin
tamamna yaknnn
boluksuz perdelerle
tand bina
Deprem yklerinin
ereveler ile ba
kirili perdeler
tarafndan birlikte
tand bina
R6
R=7
100/162
101/162
102/162
103/162
104/162
105/162
106/162
107/162
108/162
N
N
M
M
V
V
bw
b
An
Aw
Ao
Zayf kesitli perdelerde tersinir ykler altnda olas dayanm kayb blgesi
109/162
N
A s1
A s2
N2 > N1
Md
110/162
111/162
DEMELER
112/162
F/3
F/3
F/3
F/2
F/4
F/4
113/162
Ab
114/162
115/162
ay
Ly
Ly
ay
Ly
ay
ax
ax
Lx
ax
Lx
ay
ax
ax
Lx
116/162
F/2
F/2
T (ekme)
F/2
C
C (Basn)
F/2
C
117/162
Devrilme momentine
kar koyan kuvvet ifti
Datc ieren podyum demesi
evre perdesi
Deme iinde
byk etkilerin
aktarlmas
118/162
Deme
Datc
C maks
Tmaks
119/162
Deme
Datc
C maks
Tmaks
120/162
Perde
Diyafram
Diyafram
Boluu
A
A
Kesit A-A
121/162
122/162
Perde
123/162
DBYBHY 2007
Blm 7
124/162
125/162
Kuvvet
Minimum
Hasar
Blgesi
GV
MN
Belirgin
Hasar
Blgesi
leri
Hasar
Blgesi
Gme
Blgesi
ekildeitirme
Snek Davran
Kuvvet
ekildeitirme
Gevrek Davran
Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)
126/162
127/162
128/162
129/162
130/162
131/162
Deprem Yk
Hemen
Kullanm
(HK)
Can
Gvenlii
(CG)
Gme
ncesi
(G)
Yerdeitirme
132/162
133/162
134/162
YETERL
N SA
YETERL RJTL
TLN
SALANMASI
135/162
YETERL
N SA
YETERL RJTL
TLN
SALANMASI
Yeterli rijitlik tasarm ykleri etkisinde oluacak yerdeitirmelerin
snrlandrlmas ile salanmaktadr.
Greli kat yerdeitirmesi oluabilecek hasarn nemli bir gstergesidir.
Greli yerdeitirmelerin byk olmas tayc olmayan elemanlarda
hasarn byk olmasna neden olmaktadr. ou durumda bu hasarn
onarmnn veya yeniden yapmnn maliyeti yksek olmaktadr.
Ayrca greli yerdeitirmelerin byk olmas, ikinci mertebe etkilerin
bymesine ve kararlln (stabilitenin) azalmasna neden olmaktadr.
Bu nedenle depreme dayankl yap tasarmnda yerdeitirmelerin
snrlandrlmas, yeterli rijitlie sahip olarak oluacak yerdeitirmelerin
verilen snr deerlerden kk olmas nemli tasarm koullarndan biri
haline gelmektedir
136/162
Fi
di
hi
di-1
0.02
137/162
YETERL
YETERL DAYANIMIN SA
SALANMASI
138/162
139/162
+G
+ R
+R
+G
uygun deil
Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)
+G = R
G=R
+ G=R
uygun
140/162
uygun deil
uygun
141/162
a)
b)
c)
d)
e)
uygun deil
uygun
142/162
143/162
11 kat
kat yok
yok olmu
olmu Yumuak
Yumuak Kat
Kat
144/162
145/162
146/162
Kt malzeme kalitesi
147/162
148/162
Farkl
FarklDzeylerdeki
DzeylerdekiKatlarn
Katlarn
arpmas
arpmas
Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)
149/162
Katlar arp
yor
arpyor
Deme seviyeleri farkl
farkl dzeylerde
Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)
150/162
1. kat
2. kat
3. kat
4. kat
Zemin kat
151/162
152/162
153/162
154/162
155/162
Ayn
Ayn yeryer-ayn
ayn deprem iki farkl
farkl deprem davran
davran
Sakarya 1999
156/162
157/162
SONULAR:
Sneklik, Kesit davranEleman davranSistem davran
asndan nemlidir.
Depremde yapya aktarlan enerji snek elemanlarn enerji yutma
yetenei ile karlanabilir. Kiriler kolonlardan daha snek
olduundan kolonlarn kirilerden gl olmas salanarak ilk
hasarlarn kirilerde eilme trnden olumas salanmalr.
Bylece enerjinin ou kirilerde oluan hasarlar ile yutulur.
Kirileri yeterince snek yapmak iin ekme donats oran dk
tutulmaldr.
Kiri kesitlerinde sneklii arttrmak iin yeterli miktarda basn
donats mutlaka bulundurulmaldr.
Kolonlar eksenel kuvvet etkisinde olduklarndan kirilere oranla
daha az sneklie sahiptirler.Kolonlarn snekliini arttrmak kesiti
olas lde byk oluturarak N/No orann azaltmak ile
mmkndr.
158/162
SONULAR: (Devam)
Kolonlar kirilere gre daha az snek olduklarndan plastik
mafsallarn (hasarn) kolonlarda deil kirilerde olumas
salanmaldr.
Kolon ve kirileri snek yapmak yeterli deildir. Kolon-kiri birleim
blgeleri zellikle kesme kuvvetlerini byk hasar ve deformasyon
olumadan aktarabilecek ekilde boyutlandrlmaldr.
Perdelerde, kolonlarda ve kirilerde etriyelerin apna, aralna ve
kanca biimine son derece nem verilmelidir. (Ynetmelik kouluna
uyulmaldr!)
Ani dayanm kaybna neden olan aderans zlmesine neden
olmayacak ekilde donat detaylandrlmas yaplmaldr. Gerekli
kenetlenme boylar salanmaldr.
Tama gcne eilme etkisi altnda ulalmal, bu kapasiteye
ulamadan kesme krlmas ve aderans zlmesi gibi gevrek g
tkenmesi trlerinin olumamas salanmaldr.
Kesmeden dolay g tkenmesini nlemenin en etkili yntemi
kesme dayanmnn eilme dayanmndan yksek tutmaktr.
Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)
159/162
SONULAR: (Devam)
Beton dayanmn olumsuz ynde etkileyecek deiikliklerden
kanlmaldr.
Ykler en ksa ve gvenli yoldan zemine aktarlacak ekilde tayc
sistem oluturulmaldr. ereve davran oluturulmaldr.
Dzensizliklere neden olacak tayc sistem seiminden
kanlmaldr.
Yeterli yatay rijitlik salanarak yerdeitirmeler snrlandrlmaldr.
Katlar aras yerdeitirmeler snrlandrlarak ikinci mertebe
momentlerin bymesi ve stabilitenin olumsuz etkilenmesi
engellenmelidir. Bu ayn zamanda tayc olmayan ancak onarm
maliyeti yksek elemanlarn hasarn da azaltacaktr.
Yeterli rijitlii salamak iin en uygun zm perde kullanmaktr.
ngrlen deprem etkisi iin dayanm, sneklik ve rijitlik yeterli
olmaldr.
160/162
LGNZ
N TEEKKRLER
161/162
KAYNAKLAR
1. TS 500 Betonarme Yaplarn Hesap ve Yapm Kurallar, 2000.
2. Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmelik, 2007.
3. Deprem Mhendisliine Giri ve Depreme Dayankl Yap Tasarm,2004, Z. Celep,
N. Kumbasar.
4. Betonarme Yaplarda Tayc Sistem Dzenlenmesi, M. Altan, K. Gler, 2008,
MO Yap Tasarm Kursu
5. Structural Analysis and Design of Tall Buildings, Taranath B. S., McGraw-Hill Book
Company, 1988
6. Betonarme, U. Ersoy, G. zcebe, 2001, Evrim Yaynevi
7. Concrete Structures in Earthquake Regions, E. Booth, Longman Scientific and
Technical,1994
8. Depreme Dayankl Betonarme Binalarn Tasarmna Giri, K. Darlmaz, 2015.
162/162