You are on page 1of 81

TMMOB naat Mhendisleri Odas - Balkesir ubesi

Mays 2015

BETONARME SSTEMLERN
PERFORMANSINI TASARIM
AAMASINDA ETKLEYEN
FAKTRLER
Prof. Dr. Kutlu Darlmaz
.T.. naat Fakltesi
naat Mhendislii Blm

Sunumun Kapsam:
Betonarme Binalar esas alnacaktr
Tasarm aamasnda yaplacak
davranna etkisine deinilecektir.

dzenlemelerin

bina

Deprem Ynetmeliinde baz kavramlarn yap performans


ile ilikisine deinilecektir.

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

2/162

Yap performans:
ngrlen yk dzeyinde yapnn bulunduu durum

stenen performans Gsterilen performans


Talep Arz
(stem-Sunum)

3/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

Bu seminerde performans

Tasarm depremi etkisindeki yapnn performans


Tasarm depremi Binann yaplaca yerde 50 ylda daha
byk bir depremin olma olasl %10 olan deprem.
iddetli bir depreme kar gelmektedir. (I=1)

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

4/162

Tasarm depremi etkisindeki yapdan beklenen performans

Can gvenliinin salanmas amac ile kalc yapsal hasar


oluumuna izin verilir ama snrlandrlr

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

5/162

Betonarme sistemlerde Deprem Etkilerine Kar


Gvenlik
Yeterli Dayanm
Yeterli Sneklik
Yeterli Rijitlik
ile salanr.

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

6/162

Betonarme sistemlerde yapnn Deprem Davran (Deprem


etkisi altndaki performans)
Kesitlerin davranna
Elemanlarn davranna
Elemanlarn yerleim biimi ile sistem davranna
baldr.

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

7/171
7/162

Kesitlerin Davrannn ncelenmesi:


Temel kavramlar
Kiri kesitleri
Eksenel yk etkisindeki eleman kesitleri

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

8/171
8/162

YETERL SNEKLN
SALANMASI

9/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

KAVRAM HATIRLATMASI:
Sneklik: Dayanmda belirgin bir azalma olmadan ekildeitirme
veya yerdeitirme yapabilme zelliidir.
Gevrek davran: Dayanmn ani olarak kaybedildii davran
Snek olmayan = Gevrek
Snekliin dier tanm: En byk yerdeitirmenin (ekildeitirmenin)
elastik yerdeitirmeye (ekildeitirmeye) oran
Sneklik arttka enerji yutabilme zellii artar.
Dayanm
Snek

s =
Gevrek

d1g d1s

d 2g

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

d 2s

d 2s
d 1s

> g =

d 2g
d 1g

ekildeitirme, Yerdeitirme

10/162

UYARI:
SneklikEsneklik
Rijit olmayan = Esnek (Fleksibil)
Snek Gevrek
RijitEsnek

Genel olarak rijitlik, esneklik eleman boyutlarna baldr.


Sneklik veya gevreklik donat detaylandrlmasna baldr.

11/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

Sneklik trleri:
Malzeme sneklii (Gerilme-ekildeitirme)
Kesit sneklii (Moment-Erilik)
Eleman sneklii (Yk-yerdeitirme)

Mhendise bal

Sistem (Yap) sneklii (Yk-yerdeitirme)

Kesit snekliiEleman snekliiSistem sneklii

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

12/162

Malzeme Sneklii: Dayanmn kaybetmeden byk


ekildeitirme yapabilme zellii. (Gerilme-ekildeitirme)
MALZEME

elik, betona gre daha snek bir


malzemedir.

Beton

Beton gevrek bir davran gsterir.


Sarlm beton snek davran gsterir.

Malzeme davranndan yola karak


elik yaplar snektir veya Betonarme
yaplar gevrektir nermesi doru deildir.

elik

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

13/162

elik malzeme olarak snektir ama


tasarm uygun yaplmazsa elik
eleman veya sistem gevrek davran
gsterir.

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

14/162

c
c

C
B
A

l
c
c
A

Gevrek davran zellii gsteren beton uygun sarg donats kullanlarak snek
davran gsterir hale getirilebilmektedir.
Sarg donats Etriye, fret

15/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

Kesit Sneklii: (Moment-Erilik)


Kesitin snek (A) veya gevrek (B)
davranlarndan hangisini gsterecei
mhendisin tasarmna baldr.

KEST
Moment

Erilik

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

16/162

Sistem Sneklii: Etkiyen ykler altnda dayanmn kaybetmeden


byk yerdeitirme yapabilme zellii.
(Yk-yerdeitirme)

Yk

SSTEM

A
B

Yerdeitirme
Sistemin A veya B davran gstermesi mhendisin tasarmna baldr.
Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

17/162

Sistem S
Snekli
neklii:
Betonarme sistemleri oluturan elemanlarn davranlar snek veya gevrek
olabilmektedir.
rnein elemanlarn kesme kuvveti veya eksenel yk altnda dayanma
ulamas gevrektir.
Eilmeden dolay dayanma ulama, betonun ezilmesinden nce donatnn
akmas ile gerekleirse snek olmaktadr.
Elemanlarn kesme kuvvetinden veya
eksenel kuvvet etkisi ile deil
eilmeden dolay dayanmlarna
ulamasn salamal.

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

18/162

Zincir Benzeimi:
Sistem, en zayf halkann tayabilecei kadar yk tayor ve g tkenmesi
bu halkann davranna benzer oluyor (gevrek veya snek).
Bir yapda g tkenmesi oluacaksa (byk depremlerde kanlmaz olarak
oluacaktr) snek olmas tercih edilir.
Snek g tkenmesinin her zaman gevrek g tkenmesinden nce
olumas salanmaldr.Bunu salamak iin gevrek davran gsteren
zelliklerin daha byk kapasiteye sahip olmas gerekir.
YKLEMEDEN NCE

snek halka

gevrek halkalar

YKLEMEDEN SONRA
P

snek halka kopmadan


nce akyor ve byk
ekildeitirme yapyor

gevrek halkalarda
dayanm kayb
olumuyor

Not: En zayf halkann etkiyen yk tayacak


dayanma da sahip olmas salanmaldr.

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

19/162

DAYANIM VE DEPREM
YK LKS

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

20/162

Yk

Yk

Dayanm Mhendisin kontrolnde.

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

21/162

Byk etkiler altnda


hasar grmesin

Ara tasarlayacak olsak

Hasar grsn ama can


gvenlii salansn

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

22/162

Kullanm Durumu

Limit Durum

iddetli depremlerde can gvenlii salanmak kouluyla kalc yapsal hasarlarn


olumasna izin verilir.

23/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

Elastik davran spektrumu kullanlarak hesaplanan elastik deprem ykleri


(Vt,elastik), tayc sistemin dorusal elastik olmas ve sistemde etkiyen
ykler altnda hibir hasarn olumamas durumunda oluabilecek
yklerdir.

Vt , elastik = WAo IS (T1 )


rnek: Ao=0.40 I=1 S(T1)=2.5 olsun
Vt,elastik=W (ok byk)
V t,elastik

dorusal davran

V t,elastik

Hasar yok

B
Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

24/162

Yeni yaplacak binalarda kullanacak kiilerin can gvenliini salamak


koulu ile iddetli depremlerde tayc sistemde belirli dzeyde hasara
tasarmda bilerek izin verelim. Bylece yap belirli bir ykten daha
fazlasn karlayamayacaktr.

Vt , azaltlm = W
rnek: Ao=0.40 I=1 S(T1)=2.5 R=8 olsun
Vt,azaltlm=W/8
B

Ao IS (T1 )
Ra (T1 )

V t,elastik

V t,elastik

Hasar yok

dorusal davran

dorusal olmayan davran


V t,azaltlm

V t,azaltlm

Hasar var

25/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

Byk depremler seyrek olarak olumaktadr. Bu tr depremlerin


oluturaca etkilere elastik snrlar iinde kar koyacak bir betonarme
yap sistemi oluturmak mmkn olmakla birlikte ekonomik ve kullanlabilir
olarak bunu salamak mmkn deildir.(A-D davran)
Bu nedenle, depreme dayankl yap tasarmnda olma olasl az olan
iddetli depremlerde yapnn elastik snr aaca ve hasarn oluaca
kabul edilmektedir. (A-B-C ye benzer davran ngrlyor)
Yk

R=
D

Ve

Ry =

Vy
Vd

Ve
Vd

= R y R

Ve
Vy

u
y

C
dealletirilmi
davran

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

R =

Vy
Vd

Ynetmeliklerde verilen ve
tasarmda kullanlan deprem ykleri
gerek yklerin %20,%25i
dolaylarndadr. Bu azaltma
sistemin snek davranaca
varsaymna dayanarak
yaplmaktadr.

26/162

F
Velastik
Sneklik=
2

Vd,2

u
y

Vd,1

y1 y2
Sneklik

Vtasarm

27/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

Modern deprem ynetmelikleri yaplarn mmkn olduunca


snek yaplmasn nermektedir.
(Dolayl olarak dllendirmektedir!)

Vt = W

Ao IS (T1 )
Ra (T1 )

Ra (T ) = 1.5 + ( R 1.5)

T
(0 T TA )
TA

Ra (T ) = R
R = 4 Sneklik dzeyi normal yaplar
R = 6 8 Sneklik dzeyi yksek yaplar

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

28/162

Bu deerler alnabilecek en byk deerlerdir.

29/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

Ama bu tr depremlerde yapnn yeterli enerji tketerek ayakta


kalmay baarabilmesi ve can kaybn nlemektir. Betonarme
sistemlerde enerjinin tketilmesi byk oranda donatnn akmas ile
oluan plastik mafsallarda olmaktadr.
F

B
FB

1
dorusal davran

Hasar yok

dorusal olmayan davran

A'
B

FA

A'

A= y

A' = u

Hasar var

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

30/162

Tayc Sistem Davran Katsays (R)

Yk

R=
D

Ve

Ry =

Vy
Vd

Ve
Vd

= R y R

Ve
Vy

R =

Vy
Vd

C
dealletirilmi
davran

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

31/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

32/162

Yapnn snek olabilmesi iin


Yapy oluturan elemanlar snek olarak tasarlanmal
Elemanlarn birletii noktalar olan birleim blgeleri de gevrek davran
gstermeyecek ekilde tasarlanmaldr

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

33/162

1.ve 2. derece deprem blgelerinde perde iermeyen sneklik dzeyi


normal tayc sistemlere izin verilmemektedir.
Bina nem Katsays I = 1.5 ve I = 1.4 olan tm binalarda sneklik
dzeyi yksek tayc sistemler veya sneklik dzeyi karma tayc
sistemler kullanlacaktr. (Perde iersede bu tr sistemler sneklik
dzeyi normal tayc sistem olarak tasarlanamaz)

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

34/162

y
sneklik dzeyi
yksek
R x = R x,yksek
R y = R y,yksek

y
sneklik dzeyi
yksek veya karma

R x = R x,yksek/karma

sneklik dzeyi
yksek

R y = R y,yksek

a) sneklik dzeyi yksek bina

sneklik dzeyi
yksek veya karma

R x = R x,normal

sneklik dzeyi
yksek

b) sneklik dzeyi her iki dorultuda


farkl bina

R y = R y,normal

sneklik dzeyi
normal

c) sneklik dzeyi normal bina

Sneklik dzeyi yksek sistemlerde her iki dorultuda sneklik dzeyi


yksek olmaldr.
Sneklik dzeyi bir dorultuda yksek veya karma, dier dorultuda
normal ise, sneklik dzeyi normal kabul edilir.
Sneklik dzeyi bir dorultuda yksek, dier dorultuda karma olan
sistemlerde iki farkl R katsays kullanlabilir

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

35/162

Kesitlerin Snek
Olmasnn Salanmas

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

36/162

Kesit davran, kesite ait moment-erilik bants incelenerek


belirlenebilir.

37/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

Erilik, Birim uzunluun dnme asna verilen addr.

Fc
x

Fs

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

Fs

Fc

38/162

Moment-Erilik grafiinden kesitin sneklii hakknda fikir


edinilebilir.
(Sneklik: Dayanmn kaybetmeden ekildeitirebilme yetenei)

snek

gevrek

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

39/162

Depremde kesitin davran:


Deprem tersinir (yn deitiren) dinamik bir yklemedir.

Snek davran gsteren kesit


Not: Her evrimde davran deimektedir.
Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

40/162

Depremde kesitin davran:

Gevrek davran gsteren kesit

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

41/162

Moment-erilik grafiinin altnda kalan alan kesitin yutabilecei


enerjinin bir gstergesidir. Snek olan daha fazla enerji
yutabiliyor.

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

42/162

Kirilerde mesnet kesitlerinde yne bal olarak hem kesitin alt, hem de
st zorlanyor.
Kolonlarda alt ve st ulara yakn blgeler.
Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

43/162

KRLER

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

44/162

Kirilerde ekme donats


orannn etkisi

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

45/162

Kirilerde ekme donats oran arttka kesitin sneklii azalmaktadr.

Tm zellikleri zde olan kiri kesitinde ekme donatsnn oran arttka


moment tama kapasitesi artmakla birlikte sneklik azalyor.
Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

46/162

Kirilerde ekme donats oran arttka kesitin sneklii


azalmaktadr.

Belirli bir moment deerini donat alann arttrarak deil, kesiti


byterek (h) donat alann daha azaltarak karlamak uygundur.

Deprem ynetmeliinde ekme donats orannn st snr 0.02 olarak


belirlenmitir.
TS500 maksimum donat oran 0.85b
Bu deerlere yaklaldka sneklik azalr.

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

47/162

Eilme etkileri sonucu g tkenmesine ulam eleman.


Basn blgesindeki beton ezilmeden donat akma ekildeitirmesine ulayor.

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

48/162

Kirilerde basn donatsnn etkisi

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

49/162

Tm zellikleri zde olan kiri kesitinde basn donatsnn ekme


donatsna oran arttka sneklik artmaktadr. Tanabilecek moment
ok artmaz.

Basn blgesinde bulunan donat bu blgede basn kuvveti


tayan betona yardmc olmaktadr.
Kirilerde basn donatsnn varl sneklii arttrmaktadr.
Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

50/162

Deprem ynetmeliine gre kesitlerde basn donats kullanlmas


zorunludur. Bunun nedeni basn donatsnn sneklii arttrmasdr.
Ynetmelikteki karl:

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

51/162

Basn donatsnn ekme


donatsna oran ayn ama
ekme donats oran farkl
kesitlerin karlatrlmas.

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

52/162

ekme donat
donats artt
arttka s
sneklik azalmaktad
azalmaktadr.
: sneklik oran en byk birim dnme/akma birim dnmesi
:ekme donats oran
:basn donats oran
28

24

'/

0.7
5

20

= u
y

' /

16

'/

12

'/

d'

=
' =

16

f yd
f cd

24

As
b

0.2
5

4
8

0.5
0

32

s'

A's

c
c

s
ekildeitirme

As
bd
A's
bd

40

( 10 -3 )

53/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

Bas
Basn donat
donatsnn ekme donat
donatsna oran
oran artt
arttka s
sneklik artar.
:ekme donats oran
:basn donats oran

28

24

'/

0.7
5

20

= u
y

' /

16

'/

12

'/

d'

=
' =

16

f yd
f cd

24

As
b

0.2
5

4
8

0.5
0

32

's

A's

s
ekildeitirme

As
bd
A's
bd

40

( 10 -3 )

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

54/162

c
c

KOLONLAR

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

55/162

Sarg Donatsnn Etkisi


Sarg donats Etriye, fret vb.

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

56/162

Depremde zorlanan blgeler:

Deprem yn

Deprem yn

Kirilerde mesnet kesitlerinde yne bal olarak hem kesitin alt, hem de
st zorlanyor.
Kolonlarda alt ve st ulara yakn blgeler.
57/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

c
c

l
c
c

ok zorlanan blgelerde betonu daha sk sararak davrann ve snekliini


iyiletirme dncesi.

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

58/162

Sarg etkisi ile betonun btnln daha byk etkilere kadar ve daha
uzun sre korumak mmkn olabilir.

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

59/162

Sarg donats arttka kesit sneklii artar.

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

60/162

Sarg etkisinden etkin olarak yararlanmak iin etriye aral sk olmaldr. Kesit
plannda tutulmam boyuna donatlar arasndaki mesafe az olmaldr.
Daha kaln seyrek enine donat yerine, daha ince kesitli daha sk sarg donats
daha uygundur.

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

61/162

Sarg etkisinden etkin olarak yararlanmak iin


Etriye aral sk olmaldr.
Kesit plannda tutulmam boyuna donatlar arasndaki mesafe az olmaldr.

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

62/162

Etriye dzeninin davrana etkisi

Sarg etkisinin ortaya kabilmesi iin sarg


donatlarnn deprem ynetmeliinde ngrld
ekilde uygulanmas gerekir.
Deprem oluturduu zorlamalar altnda kolayca
zlmeyecek ekilde detaylandrma.

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

63/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

64/162

Depremde dayanmn
hemen kaybetmez

Depremde dayanmn hzla


kaybeder.

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

65/162

Etriye yeterli aralkta bulunmadnda veya etriye zldnde,


sarg etkisi yok oluyor.
Boyuna donat burkulma boyu artyor ve kolaylkla burkuluyor.
Eleman tama zelliini byk oranda kaybediyor

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

66/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

67/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

68/162

Perdeli sistemlerde perde yatay yklerin ounu karlyor. Dier


elemanlara gre ok daha byk i kuvvetler oluur.
Perdenin alt katlara yakn kesitleri daha byk eilme momenti etkisinde.
Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

69/162

Perdelerde en ok zorlanan blgeler perde alt blgeleridir.


Perdelerde enerji yutma ileminin ounluu bu blgelerde olur.
Buralarda hasar oluursa sistemin davran bundan ok etkilenir.
Bu blgelerin detaylandrlmasna daha fazla zen gsterilmelidir.

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

70/162

Kritik perde ykseklii: Olas hasarn oluaca blge.


Burada zel donat detaylandrmas yapmak uygundur.

Hcr1 ( w1 ; H w1 /6 )

Aw1 0.8Aw

Hw1

Detaylandrma
Perdenin tersinir yk altnda hasar gren blgesinde
dey donatlarn burkulmasn nlemek
Betonun ezilmeye kar gelen birim ekildeitirmesini
arttrarak sneklik kazandrmak
Ek boyuna donat kullanarak perde kesitinin moment
kapasitesini arttrmak
atlam blgede betonun dalmasn nlemek
amal olmaktadr.

Hw

Hcr ( w ; H w /6 )

PERDE

Aw
Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

71/162

Yk

atlak

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

72/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

73/162

Bir betonarme kesitin sneklii, eksenel yk dzeyi


ykseldike azal
azalr.
Eksenel yk dzeyi (n): Kesite etkiyen normal
kuvvetin kesitin tayabilecei en byk normal
kuvvete orandr.

No = 0.85(A c A s )fck + A s fyk


No = 0.85 (500 500 2513) 25 + 2513 420 = 6314559N=6314kN
No = 5259099 + 1055460 = 6314559N=6314kN
5259099
= 0.83 (No 'n nemli ksmn beton karlyor)
6314559
No = 6314kN 631ton

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

74/162

Bir betonarme kesitin sneklii, eksenel yk dzeyi ykseldike


azalr.

Eksenel yk dzeyinin, kesitin tayabilecei en byk eksenel ykn


belirli bir katndan daha byk olmasna izin vermemeli.
600

Moment (kNm)

500
N/N o =0.16 (~1000 kN)
N/N o =0.40 (~2500 kN)
N/N o =0

400
300
200
100

N/N o =0.80
(~5000 kN)

500mmx500mm
820
C25/S420
No 6300 kN

N/N o =0.65
(~4100 kN)

0
0

0.05

0.1
0.15
Erilik (rad/m)

0.2

0.25

Belirli bir normal kuvvet dzeyine kadar tanabilecek moment artmaktadr.


75/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

Kolonlarda eleman snekliinin arttrlmas


Eksenel kuvvet nedeniyle oluabilecek gevrek krlma riskinin azaltlmas

Ndm
A c fck

0.5

( A c fck

No )

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

ok katl yaplarda
Ndm
neri :
0.35
A c fck

76/162

Bir betonarme kesitin sneklii, eksenel yk dzeyi ykseldike azalr.

25
N o: Eksenel yk kapasitesi
20

Sargl kesit

u
y

15

10
Sargsz kesit
5

0.05

0.10

0.15

0.20

0.25

0.30

0.35

N/ N o

77/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

Bir betonarme kesitin sneklii, eksenel yk dzeyi ykseldike


azalr.
Kt rnek: Beton proje dayanm C25 Uygulamada betona ilenebilirlii arttrmak iin
su ekleniyor. Beton dayanm fck, su/imento oran deitirildiinden dyor.
Kesite etkiyen normal kuvvet deimemekle birlikte No deeri azaldndan Nd/No deeri
artyor. Tayabilecei moment ve sneklik azalyor.

Projede ngrlen davran

Yerinde oluan davran

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

78/162

Kirilerde projede hesaplanan donatdan fazlas yerletirilirse


tayabilecei moment artar.
lk bata olumlu gibi grnse de sistem davran bakmndan
olumsuzluk yaratabilir.

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

79/162

Kiri:

Kesit olarak moment tama yetenei artyor, sneklik azalyor. Asl sorun
eleman baznda kesme kuvvetinden kaynaklanr.
Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

80/162

Snek G Tkenmesi

Gevrek G Tkenmesi

Eilme etkileri altnda

Kesme kuvveti etkisinde

(nce ekme donatsnn


akmas ve daha sonra
betonun ezilerek g
tkenmesine ulamas)

Aderans kayb sonucu

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

Yksek basn kuvveti etkisinde


Zmbalama etkisinde

81/162

Aderans kayb ile g tkenmesi


Projelendirmede ekme donatsnn grevini tam olarak yerine
getirebilecei (tayabilecei en byk gerilmeye ulaabilecei) kabul
edilir. Bunun olmas iin kenetlenme ve bindirme boylarnn yeterli
olmas gerekir.

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

82/162

Fs

Yeterli eleman yok Aderans kayb

83/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

Sarg donatsnn oluturduu yanal basn aderans arttrc ynde olumlu katk
salar.

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

84/162

Boyuna donatlarn bindirmeli eklerinin kolon alt ucunda


yaplmas durumunda boyuna donatlarn %50den fazlasnn
kolon alt ucunda eklenmesi durumunda bindirmeli ek boyu,
Lbnin en az 1.5 kat olacaktr.
Temelden kan kolon filizlerinde de bu koula uyulacaktr.

1.5L b

Bindirmeli ek boyunca minimum enine donat kullanlacaktr.

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

85/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

86/162

Kesme kuvvetinden dolay oluan g tkenmesi gevrektir.

87/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

stenen g tkenmesi ekli Eilme g tkenmesi


Boyuna donatlarnn akmas ile g tkenmesine ulalmas...

DEPREM YN 1

DEPREM YN 2
tersinir ykleme altnda
plastikleen blge

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

88/162

Snek olan eilme gmesinin gevrek olan kesme gmesinden


nce olumas salanmaldr.

89/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

Sneklik dzeyi yksek kirilerde tasarma esas kesme kuvvetinin


belirlenmesi:
Vdy:G+Q yklemesindeki dey yk basit kiri kesme kuvveti
Kiriler:
Ve= Vdy +

1.4 (M ri +M rj )
Ln

G+Q

Mp =1.4M r

f cd ve f yd 'ye gre hesaplanan


tama gc momenti

f ck ve f yk ve eliin peklemesine gre


hesaplanan tama gc momenti
Mp1

+
Mp2

veya
Vdy

Ln

+
Mp1

Mp2

Bylece kirite g tkenmesinin, gevrek kesme kuvveti gmesi yerine snek


eilme momenti gmesi (ularda mafsallamann olumas) ile olumas salanr.
Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

90/162

Kolonda tasarm kesme kuvvetinin hesab iin gznne alnacak durumlar.

i+1

1.4 M rj

i+1

1.4 M ri

M = 1.4Mr

i+1

i+1

M a =1.4M ra
i-1

M = 1.4 (M ri +M rj )

i-1

Ma

1.4 M rj

i-1

1.4 M ri

i-1

Mh(i)

M a=1.4 (M ri +M rj )

Mh(i) + Mha(i+1)

Mha(i)
Mha(i) + Mh(i-1)

Ve=(Ma+M)/Ln
Kolonlarn kirilerden gl olmas koulunun salanp salanamasna gre
hesapta kullanlacak momentin hesaplanmas deiiyor.
91/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

2 nerilir

u = y
VE

VE

hw

M E = h1 VE

h1
h2

VE

VE

VE
ME

M E

ME
a) Ynetmelik atalet kuvveti
dalm (1.mod)

M E

M E

b) 1. mod atalet kuvveti dalm

c) Dinamik atalet kuvveti dalm d) Eilme Momenti Deiimi

(Eilme Dayanm artn ieren)

(Eilme Dayanm artn ieren)

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

92/162

Kiriler kolonlardan daha snektir. Hasarn kirilerde olumas salanarak


yap sisteminin sneklik dzeyini ykseltmek uygun olacaktr.
Hasar oluacaksa nce kirilerde olumas salanmaldr. Bunun iin
kolonlarn kirilerden daha gl olmas (kapasitelerinin daha byk olmas)
gerekmektedir.
Bu ayn zamanda kolonlarn hasar grmesi durumunda ortaya kacak olan
kat mekanizmas olumasn nleyerek toptan gme olasln azaltr.

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

Kolonlarn kirilerden gl olmas

93/162

Kirilerin kolonlardan gl olmas

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

94/162

Birleim blgeleri:
Ve=1.25fykmax(As1+As2;As3+As4)-Vkol
Kirilerin birleim blgesinde kolona uyguladklar en byk kapasite kesme
kuvveti birleim blgesinde basn krlmasna neden olabilecek snr
deerleri amamaldr.
V kol

V kol

As1

1.25 As3 f yk

A s3

1.25 As1 f yk

1.25 As2 f yk
As2

A s4
V kol

1.25 A s4 f yk

V kol

Birleim blgelerinin hasar grmesi bu noktaya balanan elemanlarn yk


tama zelliklerini ortadan kaldrdndan tehlikelidir.
Dm noktasna birleen kiriler eilme kapasitelerine ulamadan nce,
birleim blgesinde kesme krlmas olumasnn nlenmesi
amalanmaktadr.
Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

95/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

96/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

97/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

98/162

Sistemde enerji yutulabilecek yerlerin says arttka sistemin sneklii


artar.
Elemanlar arasnda yardmlama arttka sneklik artar. Bu tr sistemlerde
bir blgede snek olarak oluan hasar tm sistemi hemen etkilemediinden
sistem davran da ani olarak azalmaz.
R ereve > R Perde
R boluklu perdeli > R boluksuz perdeli

99/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

Deprem yklerinin
tamamna yaknnn
boluksuz perdelerle
tand bina
Deprem yklerinin
ereveler ile ba
kirili perdeler
tarafndan birlikte
tand bina

R6

R=7

Mafsallama blgeleri, yap davran katsaylar R


Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

100/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

101/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

102/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

103/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

104/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

105/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

106/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

107/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

108/162

N
N
M
M
V
V
bw
b

An
Aw

Ao

Zayf kesitli perdelerde tersinir ykler altnda olas dayanm kayb blgesi

109/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

Perdelerin kat plan ierisinde, deme yklerinin olabildiince byk


blmn, eksenel kuvvet olarak temele aktaracak ekilde
dzenlemesi uygundur.
Bu dzenleme sonucunda perdelerin tasarmnda kullanlacak eilme
momentine kar gelen donat miktar da azalacaktr.
Bu durum M-N karlkl etki diyagramndan da grlebilmektedir.
Ayrca, perdelerin temele aktard devrilme momentine kar
koyabilecek uygun temel sisteminin oluturulmas kolaylamaktadr.

N
A s1
A s2

N2 > N1

As2 < As1


N2
N1

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

Md

110/162

ok katl yaplarda, deprem etkilerini karlamak iin az sayda perde


kullanlmas, temel sistemini birka noktada ok byk etkileri karlamak
zorunda brakmakta ve sonucunda ekonomik olmayan ar temel sistemi
kullanmna neden olmaktadr.
Bu durumdan kanmak iin perdelerin plan iinde her iki ynde
olabildiince simetriyi salayacak ekilde datlarak yerleiminin
yaplmasna allmaldr.

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

111/162

DEMELER

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

112/162

F/3

F/3

F/3

Dzlemi iinde rijit deme

F/2

F/4

F/4

Dzlemi iinde esnek deme

Demeler genellikle dey ykler etkisinde boyutlandrlan elemanlardr.


Deprem etkisinde "rijit diyafram" davran ile elemanlarn birlikte yerdeitirme
yapabilmelerini salarlar.
Rijit diyafram kabul her zaman
geerli midir?

113/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

Ab

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

114/162

115/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

ay
Ly

Ly

ay

Ly

ay

ax

ax

Lx

ax
Lx

ay
ax

ax
Lx

A-3 tr dzenszilik durumu


a x > 0.2 L x ve a y > 0.2 L y

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

116/162

F/2

F/2

T (ekme)

F/2
C

C (Basn)

F/2

C
117/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

Devrilme momentine
kar koyan kuvvet ifti
Datc ieren podyum demesi
evre perdesi

Deme iinde
byk etkilerin
aktarlmas

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

118/162

Deme

Datc
C maks

Tmaks

119/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

Deme

Datc
C maks

Tmaks

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

120/162

Perde
Diyafram
Diyafram
Boluu

A
A

Kesit A-A

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

121/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

122/162

Perdeler aras uzaklk, 8t

Perde

Olas balant kirii

123/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

Mevcut Yaplarn Deerlendirilmesinde Snek ve Gevrek Davran

DBYBHY 2007
Blm 7

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

124/162

Mevcut Yaplarn Deerlendirilmesinde Snek ve Gevrek Davran

Snek elemanlarda kesit dzeyinde aadaki snr durumlar tanmlanmtr.


1. Minimum Hasar Snr (MN)
2. Gvenlik Snr (GV)
3. Gme Snr (G)
Gevrek olarak hasar gren elemanlarda byle bir snr yoktur.
Minimum hasar snr: lgili kesitte elastik tesi davrann balangcn,
Gvenlik snr: Kesitin dayanmn gvenli olarak salayabilecei elastik tesi
davrann snrn,
Gme snr: Kesitin gme ncesi davrannn snrn tanmlamaktadr.

125/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

Kuvvet

Kesit Hasar Blgeleri

Minimum
Hasar
Blgesi

GV

MN

Belirgin
Hasar
Blgesi

leri
Hasar
Blgesi

Gme
Blgesi
ekildeitirme

Snek Davran
Kuvvet

ekildeitirme

Gevrek Davran
Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

126/162

DEPREMDE BNA PERFORMANSININ DORUSAL ELASTK HESAP


YNTEMLER LE BELRLENMES

Gevrek davran gsteren kirilerde Etki/Kapasite oran dktr.


ekme donats oran fazla, sarg etkisi yok, kesme etkisi byk ise
gevrek davrana yakndr.
Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

127/162

Gevrek davran gsteren kolonlarda Etki/Kapasite oran dktr.


Eksenel kuvvet dzeyi yksek, sarg etkisi yok, kesme etkisi byk ise
gevrek davrana yakndr.
Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

128/162

DEPREMDE BNA PERFORMANSININ DORUSAL ELASTK


OLMAYAN YNTEMLER LE BELRLENMES

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

129/162

s:Kesitte mevcut bulunan zel deprem etriyeleri ve irozlar olarak dzenlenmi


enine donatnn hacmsal oran
sm: 3.3.4, 3.4.4 veya 3.6.5.2ye gre kesitte bulunmas gereken enine donatnn
hacmsal oran
cg: Etriye iindeki blgenin en d lifindeki beton basn birim ekildeitirmesi
cu: Kesitin en d lifindeki beton basn birim ekildeitirmesi

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

130/162

DBYBHY 2007de mevcut binalarn deprem performans ve gvenliklerinin


deerlendirilmesinde gznne alnmak zere, farkl dzeylerde deprem
hareketleri tanmlanmtr. (Madde 7.8)
a)
servis depremi (50 ylda %50 72 yl)
etkisi tasarm depreminin yars kadardr
b)
tasarm depremi (50 ylda %10 475 yl)
c)
en byk deprem (50 ylda % 2 2475 yl)
etkisi tasarm depreminin 1.50 katdr
DBYBHYde yeni yaplacak binalar iin esas alnan tasarm depremi,
dn periyodu 475 yl olan, bir ylda oluma olasl 1 / 475 = 0.0021 olan
seyrek deprem ve iddetli depremdir.
Bu depremin 50 ylda alma olasl %10dur.
Yeni yaplan projelerde tasarm depremi altnda DBYBHY 2007de tanmlanan Can
Gvenlii (CG) performans dzeyinin salanmasn hedeflenmektedir.

131/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

Yeni yaplardan beklenen performans

Deprem Yk
Hemen
Kullanm
(HK)

Can
Gvenlii
(CG)

Gme
ncesi
(G)

Yerdeitirme

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

132/162

nem katsaysn (I) dolayl olarak ieriyor.

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

133/162

Aderansn Mevcut Yaplarn Deerlendirilmesinde Gznne Alnmas

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

134/162

YETERL
N SA
YETERL RJTL
TLN
SALANMASI

Sneklik gerek arttr ama yeter art deildir...


Kolon snek bir davran gstermitir ama byk
yerdeitirme olutuundan onarlamaz dzeyde
hasar ortaya kmtr.
Yerdeitirmelerin de snrlandrlmas
gerekmektedir.

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

135/162

YETERL
N SA
YETERL RJTL
TLN
SALANMASI
Yeterli rijitlik tasarm ykleri etkisinde oluacak yerdeitirmelerin
snrlandrlmas ile salanmaktadr.
Greli kat yerdeitirmesi oluabilecek hasarn nemli bir gstergesidir.
Greli yerdeitirmelerin byk olmas tayc olmayan elemanlarda
hasarn byk olmasna neden olmaktadr. ou durumda bu hasarn
onarmnn veya yeniden yapmnn maliyeti yksek olmaktadr.
Ayrca greli yerdeitirmelerin byk olmas, ikinci mertebe etkilerin
bymesine ve kararlln (stabilitenin) azalmasna neden olmaktadr.
Bu nedenle depreme dayankl yap tasarmnda yerdeitirmelerin
snrlandrlmas, yeterli rijitlie sahip olarak oluacak yerdeitirmelerin
verilen snr deerlerden kk olmas nemli tasarm koullarndan biri
haline gelmektedir

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

136/162

Kat yerdeitirmelerinin snrlandrlmas:


kinci mertebe etkileri snrlandrmak ve tayc olmayan
elemanlarda deprem hasarnn nlenmesi amalanmaktadr.

Fi

Azaltlm greli kat telemesi


i = d i - d i-1

di
hi

di-1

Etkin greli kat telemesi


i = R i
( i )max
hi

0.02

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

137/162

YETERL
YETERL DAYANIMIN SA
SALANMASI

Dayanmn salanmas iin tayc sistemi oluturan elemanlarn tasarm


yklerini
gvenle
tayabilecek
biimde
boyutlandrlmas
ve
detaylandrlmas gerekmektedir.

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

138/162

Genel Tayc Sistem Dzenlenmesinde


Dikkat Edilecek Noktalar

139/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

Rijitlik merkezi ile ktle merkezi


olas lde aktrlmaldr.
+R + G

+G
+ R

+R
+G

uygun deil
Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

+G = R

Rijitlik merkezi ile ktle merkezinin


akmad durumda sistemde
telenmelere ek olarak burulmada
oluur.

G=R

+ G=R

uygun

140/162

uygun deil

uygun

Planda ek zorlamalarn oluaca blgelerden sistem ayrlmaldr.

141/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

a)

b)

c)

d)

e)

uygun deil

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

uygun

142/162

Her iki dorultuda dzenli


erevelerin bulunmas
gerekir.

143/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

11 kat
kat yok
yok olmu
olmu Yumuak
Yumuak Kat
Kat

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

144/162

Zayf Kat ve Yumuak Kat Birlikte


Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

145/162

Yzeye ok yakn ve uygun tasarlanmam temel+zemin sistemi


Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

146/162

Kt malzeme kalitesi

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

147/162

Birleim ve sklatrma blgesinde donat yerleimi dzgn yaplmam.


Kenetlenme boyu ve etriye yerleiminin uygun yaplmamas durumunda
ortaya kabilecek hasara bir rnek

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

148/162

Farkl
FarklDzeylerdeki
DzeylerdekiKatlarn
Katlarn
arpmas
arpmas
Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

149/162

Katlar arp
yor
arpyor
Deme seviyeleri farkl
farkl dzeylerde
Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

150/162

1. kat

2. kat

3. kat

4. kat

Zemin kat

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

151/162

17 Austos Depremi Etkisine Maruz Kalm Bina

ereve Davran Oluamyor...


Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

152/162

Ayn Binann Kolon Aplikasyon Projesi

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

153/162

Ayn Binann Temel Kalp Plan

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

154/162

17 Austos Depremi Etkisine Maruz Kalm Binann Deprem


Sonras Durumu

155/162

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

Ayn
Ayn yeryer-ayn
ayn deprem iki farkl
farkl deprem davran
davran

Sakarya 1999

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

156/162

Betonarme Yaplarda Deprem Gvenliinin salanmas iin


Yeterli Dayanm
(Boyutlamada kapasite ilkesi)
Yeterli Sneklik
(Deprem enerjisinin snmlenmesi, elemanlar aras yardmlama)
Yeterli Rijitlik
(Katlar aras greli yerdegitirmelerin snrlandrlmas, tayc olmayan
elemanlarda hasarn ve ikinci mertebe etkilerin snrlandrlmas)
bulunmaldr.

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

157/162

SONULAR:
Sneklik, Kesit davranEleman davranSistem davran
asndan nemlidir.
Depremde yapya aktarlan enerji snek elemanlarn enerji yutma
yetenei ile karlanabilir. Kiriler kolonlardan daha snek
olduundan kolonlarn kirilerden gl olmas salanarak ilk
hasarlarn kirilerde eilme trnden olumas salanmalr.
Bylece enerjinin ou kirilerde oluan hasarlar ile yutulur.
Kirileri yeterince snek yapmak iin ekme donats oran dk
tutulmaldr.
Kiri kesitlerinde sneklii arttrmak iin yeterli miktarda basn
donats mutlaka bulundurulmaldr.
Kolonlar eksenel kuvvet etkisinde olduklarndan kirilere oranla
daha az sneklie sahiptirler.Kolonlarn snekliini arttrmak kesiti
olas lde byk oluturarak N/No orann azaltmak ile
mmkndr.

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

158/162

SONULAR: (Devam)
Kolonlar kirilere gre daha az snek olduklarndan plastik
mafsallarn (hasarn) kolonlarda deil kirilerde olumas
salanmaldr.
Kolon ve kirileri snek yapmak yeterli deildir. Kolon-kiri birleim
blgeleri zellikle kesme kuvvetlerini byk hasar ve deformasyon
olumadan aktarabilecek ekilde boyutlandrlmaldr.
Perdelerde, kolonlarda ve kirilerde etriyelerin apna, aralna ve
kanca biimine son derece nem verilmelidir. (Ynetmelik kouluna
uyulmaldr!)
Ani dayanm kaybna neden olan aderans zlmesine neden
olmayacak ekilde donat detaylandrlmas yaplmaldr. Gerekli
kenetlenme boylar salanmaldr.
Tama gcne eilme etkisi altnda ulalmal, bu kapasiteye
ulamadan kesme krlmas ve aderans zlmesi gibi gevrek g
tkenmesi trlerinin olumamas salanmaldr.
Kesmeden dolay g tkenmesini nlemenin en etkili yntemi
kesme dayanmnn eilme dayanmndan yksek tutmaktr.
Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

159/162

SONULAR: (Devam)
Beton dayanmn olumsuz ynde etkileyecek deiikliklerden
kanlmaldr.
Ykler en ksa ve gvenli yoldan zemine aktarlacak ekilde tayc
sistem oluturulmaldr. ereve davran oluturulmaldr.
Dzensizliklere neden olacak tayc sistem seiminden
kanlmaldr.
Yeterli yatay rijitlik salanarak yerdeitirmeler snrlandrlmaldr.
Katlar aras yerdeitirmeler snrlandrlarak ikinci mertebe
momentlerin bymesi ve stabilitenin olumsuz etkilenmesi
engellenmelidir. Bu ayn zamanda tayc olmayan ancak onarm
maliyeti yksek elemanlarn hasarn da azaltacaktr.
Yeterli rijitlii salamak iin en uygun zm perde kullanmaktr.
ngrlen deprem etkisi iin dayanm, sneklik ve rijitlik yeterli
olmaldr.

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

160/162

LGNZ
N TEEKKRLER

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

161/162

KAYNAKLAR
1. TS 500 Betonarme Yaplarn Hesap ve Yapm Kurallar, 2000.
2. Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmelik, 2007.
3. Deprem Mhendisliine Giri ve Depreme Dayankl Yap Tasarm,2004, Z. Celep,
N. Kumbasar.
4. Betonarme Yaplarda Tayc Sistem Dzenlenmesi, M. Altan, K. Gler, 2008,
MO Yap Tasarm Kursu
5. Structural Analysis and Design of Tall Buildings, Taranath B. S., McGraw-Hill Book
Company, 1988
6. Betonarme, U. Ersoy, G. zcebe, 2001, Evrim Yaynevi
7. Concrete Structures in Earthquake Regions, E. Booth, Longman Scientific and
Technical,1994
8. Depreme Dayankl Betonarme Binalarn Tasarmna Giri, K. Darlmaz, 2015.

Prof. Dr. Kutlu Darlmaz (T naat Fakltesi)

162/162

You might also like