2015 Ataerkil ve Cinsiyeti Erkeklikler, Erkeklik ve Erkekliklerin Eletirisi, Profeminizm, Ben ve

Kendim. inde, Akaltun, Aye. (der.) Erkekler. (ss. 29-38). Ankara: NotaBene Yaynlar.

Ataerkil ve Cinsiyeti Erkeklikler, Erkeklik ve Erkekliklerin Eletirisi,

Profeminizm, Ben ve Kendim
Mehmet Bozok1

Bunlar, bu adamlar -benim kendimin de yesi olduum bir grup olan- bu erkekler ne
yapyorlar, ne yaptklarn zannediyorlar? Neden byleler? Hep birlikte gzel gnlerde
olabilecekken karanlk geceler boyu bitmek bilmez karabasanlar, erkekler ve erkeklikler.
Erkeklikler zerine dnmeye balamam, ocukluumun ilk yllarna dayanyor. Eitimli
orta snf bir aileden geliyorum. Annem ve babam toplumsal cinsiyet eitliini tamamyla
olmasa da- grece benimsemi insanlar. Babam anneme yardm etmek2 ve onu yormamak
adna ev ilerine her zaman katkda bulunurdu. Annem ilkokulun ilk yllarnda bana ev ileri
yapmay retmiti; nk kendi ataerkil yetime koullarnda rendiklerinin aksine- hem
ev ilerinin sadece kadnlarn deil evdeki herkesin ii olduunu, hem de bir erkek ocuk
olarak benim de bamn aresine bakmay bilmem gerektiini dnyordu. Yemekler
yapmay, yaadm yeri temizlemeyi, skm dikmeyi, bozulan eyalar tamir etmeyi
renmitim. Ancak bu ok temel bilgiler bile akranlarm olan erkeklerle erken yalardan
itibaren byk atmalar yaamama yetti.
Sadece ev ii yaptm onlarla paylam olduum ve stelik de futbol sevmediim iin kar
gibi ya da kimi zaman ibne olmakla itham ediliyordum. Sonraki yllarda akranm olan
dier erkekler kzlara laf atyor, ilk cinsel deneyimlerini ounlukla seks iileriyle milli
olmak ekline adlandrarak yayorlar, hatta cinsiyeti akalarla ak ak kzlar kmsyor
ve aalyorlard. Toplumsal cinsiyet ve feminizmin varlndan haberdar deildim o
yllarda; ama bunlar bana son derece rahatsz edici ve yanl geliyordu nk sadece duyarl
olmak bile bunlarn sorunlu olduunu anlamak iin yeterliydi. lk genliimin getii
1

mehmetbozok@yahoo.co.uk

Bu yardm etme sznn ne kadar sorunlu olduunu, bu ifadenin ev ilerinin hem kadnlar hem erkeklerin ii
deil, toplumsal cinsiyet eitlii fikrinden fersah fersah uzak bir yaklamla sadece kadnlarn ii olduunu ve
erkeklerin ise onlara sadece keyifleri istediinde yardmc olmalarn vurguladn sonralar fark ettim.

1990lar, bir taraftan lkede feminist hareket ve o zamanlar bugnknden farkl, yanl bir
adlandrmayla ecinsel ve/ya travesti/transseksel olarak anlan- LGBTQI3 hareketleri
ykselie geerken, ortarenim anda ayn yerde ve ayn zamanda bir arada olan gen
erkekler ve gen kadnlar olarak birbirimizi tanmadmz, youn cinsiyeti ve homofobik
basklara maruz kaldmz, flrtn siyasetiler tarafndan zina olarak deerlendirildii
baskc ve muhafazakr bir dnemdi. Okuduum stanbulun nl Anadolu lisesinde
grnrdeki modernist kadn erkek eitlii fikrine karn- birok renci ve retmen iin
erkeklik byk, sorgulanamaz bir meseleydi ve ancak hkim erkeklik rolleri dhilinde
deneyimlendiinde kabul edilebilirdi. retmenler iin de akranlar iin de hkim erkeklik
rollerinden farkl davranmak dlayc ve kmseyici tavrlarla karlamak iin yeterliydi.
Hemcinslerim ve akranlarmla ilikilerimde her gn gerilimler yaratan travmatik
deneyimlerim, cinsiyet kimlii, cinsel ynelim ve cinsiyet rolleri arasndaki ilikiler,
erkeklikler, kadnlklar, ve tm bunlarn arasnda kendi konumum zerine erken yalardan
itibaren dnmeme yol amt. nk erkekliin cinsiyet eitliine dayal bir biimde
yaanmas gerektiini, yemek yapmann, kadnlar aalamamay tercih etmenin, futbolu
sevmemenin ecinsel ve/ya kadn olmak anlamna gelmediini (stelik de bunlarn hi de yle
iddia edildii gibi kmsenecek, aalanacak ve dlanacak eyler olmadn), erkek olmak
iin illa belirli rollere uymam gerekmediini seziyordum.
niversitede bir toplumsal cinsiyet ve/ya feminizm dersimiz yoktu; ama 2001de tesadfen
okuduum, erkek olmay bir felaket olarak deerlendiren ve erkeklerin de erkek
egemenliinden zarar grdklerini vurgulayan bir kitap4 bana zg olduunu zannettiim
sorunlarn aslnda dier erkeklere de zarar verdiini fark etmeme yol at. zleyen srete
toplumsal cinsiyet almalaryla tantm ve lisansst almalarmda5 erkeklerin toplumsal

Yani lezbiyen, gey, biseksel, trans, queer ve interseks.

zleyen yllarda savunduu fikirlerin kadnlar ve LGBTQIlerin sorunlarn dtaladn grdm ve siyaseten
pek doru bulmadm bu kitap Herb Goldbergn Erkek Olmann Tehlikeleri idi (ev. Seluk Budak. Ankara:
teki Yaynevi, 1996).
5

Bu almalarda yksek lisansta Ankara Tepecik Mahallesinde erkeklie gei ritellerini doktorada ise
Trabzonda erkeklii ina eden tarihsel ve yerel dinamikleri inceledim. Yksek lisans almam iin bkz.
Mehmet Bozok, Erkeklik Kimliinin Sosyokltrel nas: Ankara Tepecik Mahallesi rnei. (Yaymlanmam
Yksek Lisans Tezi, Hacettepe niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Antropoloji Ana Bilim Dal, Ankara,
2005). Doktora tezim iin ise bkz. Mehmet Bozok, Constructing Local Masculinities: A Case Study From
Trabzon, Turkey. (Yaymlanmam Doktora Tezi, ODT Sosyal Bilimler Enstits Sosyoloji Blm, Ankara,
2013).

inasn dier bir deyile toplumsal ve kltrel ilikilerde nasl erkek olduklarn- eletirel bir
biimde incelemeye karar verdim bugn de bu ilgim sryor. Ancak benim iin asl kafa
ac ve retici olan, almalarm srasnda feminizm ve de LGBTQI tartmalaryla
tanmak ve bu tartmalarn iinde yer almak oldu. Bu alanda ne rendiysem, erkeklikler
zerine almalar kadar ve belki de daha fazlasn- feminist kuramlardan, feminist
kadnlardan ve LGBTQI hareketi ve kuramlarndan rendiimi syleyebilirim. nk erkek
egemenlii ve cinsiyetiliin yaratt basklar ve ikincilletirilmelere kar onlarn
deneyimleri ile mcadele ve bilgi birikimleri bu alanda benim kiisel olarak farkndalm
arttrd. Mesele, benim kiisel olarak yaadklarmn ok ama ok daha tesinde elbette
bilakis de te fabula narratur6.
Erkekler sulayc ve yarglayc bir biimde hepsi demek istemiyorum- tamamna yakn
erkek egemenliinin iki byk paras olan ataerkillik ve cinsiyetiliin gndelik ve/ya
srekli icralarn gerekletiriyorlar, hayata geiriyorlar -ve/ya hi bir ey yapmasalar bile
ataerkil ve cinsiyeti ilikilerden pay alyorlar. Bu hal, kadnlar, LGBTQIler7 ve erkekler iin
hayat bitmek bilmez kbuslar haline getiriyor. acl erkeklikler byk sorunlar, skntlar,
krizler, erkeklik krizleri ile sarmalanm halde. Fakat bilindii zere nerede bask varsa, orada
buna ynelik direni ve/ya en azndan direni nveleri de bulunur. Erkekler ve erkeklikler iin
de durum byle.
Bana sorarsanz erkeklikler bugn bir tr khimeira8: trl trl kafalar olan ve kltreltoplumsal ilikilerde bakalaan, farkllklar gsteren, eitli stratejiler kuran, ok bal, ok
gvdeli canavarlar. Kamusal alan, ekonomileri, siyasetleri, hukuklar, dinleri, sokaklar,
gndzleri, geceleri, duygular, hayatlar, evi, aklar, cinsellikleri, bedenleri, fkeleri,
sevinleri, kadn, erkek ve LGBTQI organlarn, yaantlar evet en ok yaantlardenetlemek iin yapmadklarn brakmyorlar: asyorlar; kesiyorlar; ldryorlar; esiyorlar;
tecavz ediyorlar; taciz ediyorlar; grlyorlar; can alyorlar (can verdiini zannediyorlar)
ama karlar gerektirdiinde sevimlilemeye, kendini iyi gstermeye alyorlar; ezdii
6

Anlamna uygun bir eviriyle anlatlan senin, benim, hepimizin hikayesidir.

Dier bir deyile heteronormativitenin dndaki cinsel ynelim ve kimlikler, lezbiyenler, geyler, bisekseller,
translar, queerlar ve interseksler.
8

Azra Erhatn transkripsiyonuyla khimaira, Antik Yunan mitolojisinde bir canavar (Azra Erhat, Mitoloji
Szl, Remzi Kitabevi: stanbul, 1984, s. 190). Erhatn mitolojik anlatlara odaklanan tarifinden farkl olarak
Wikipedia, Chimeirann beden zelliklerine odaklanyor ve aslan ve/ya kei balarna sahip, eitli hayvanlarn
gvde
paralarnn
birleiminden
oluan
kurgusal
bir
yaratk
olarak
betimliyor.
http://en.wikipedia.org/wiki/Chimera_(mythology) Eriim, 14 Mart 2015.

kimselerin rzasn alarak onlar zerinde hegemonya kurmak iin trl numaralar evirip
stratejiler gelitiriyorlar. Erkek egemenlii ve cinsiyetiliin i ielii, snflar, tarihleri,
toplumlar, gruplar, kltrleri kesen bir olgu: hibir toplumsal iliki ataerkillik ve
cinsiyetilikten azade deil. Btn bu zor kullanma hegemonya ve tahakkm kurma
salnmlarnda iyi polis kt polis i ie geiyor.
Ataerkil ve cinsiyeti erkeklikler kesinlikleri kadar mulaklklar da olan, her yere, her
ilikiye gre biim deitirebilen, ok fazla toplumsal ve kltrel bileenden oluan Laclau
ve Mouffeun ifadesiyle- yamal boha gibi kimlikler9. nk erkek egemenliini kurma,
eletirel erkeklik incelemelerinin kurucularndan Raewyn Connelln bize gsterdii gibi
kar taraflarn rzasn almay gerektirir; hegemonya kurma srekli zerinde uralmas
gereken zor ve zahmetli bir abay gerektirir ve bu nedenle de erkeklerin byk ounluu
bu zahmete girmek yerine hegemonik erkeklik inalar ile su ortakl ve/ya ibirlii
yaparak ondan ataerkil payn almaya bakar10.
Fakat erkekliin ayn zamanda kendi kendini yiyen bir yaratk bir eit Ouroboros11olduunu belirtmek yanl olmaz sanrm. Erkeklik srekli yeniden retilmeyi gerektiren bir
toplumsal inadr. Bu srekli inalara katlma ihmal edildii ya da ona itiraz edildii takdirde
erkek egemenliini tayan ve icra eden dier erkekler tarafndan erkekliine meydan
okumalarla, erkekliin elinden alnmas, erkekliinden olma, kadnlama, ecinsellik
gibi trl trl tehditlerle, korkutmalarla karlalr. Erkek egemenlii erkeklere gndelik
yaamlarnda trl trl kolaylklar, ayrcalklar ve avantajlar salarken, erkeklie
ynelik itiraz ise erkekler dnyasnn dna atlma tehditleriyle kar karya kalr. Bu
nedenle birok erkek, erkeklie daha doru bir ifadeyle ataerkil ve cinsiyeti erkekliklereitiraz ederken ou kez defalarca dnmek durumunda hisseder kendisini. Fakat erkekler
kadnlara, LGBTQIlere ve dier erkeklere zarar vermenin yaratt, bilincin telerine
itilmeye allsa da varln hissettiren derin bir i rahatszlk yaarlar ou zaman.

Ernesto Laclau ve Chantal Mouffe, Hegemonya ve Sosyalist Strateji. (ev. A. Kardam, stanbul: letiim
Yaynlar).
10

Raewyn Connell, Masculinities. (Berkeley: University of California Press, 2005[1995], ss. 76-80)

11

Ouroboros Antik Yunan mitolojisinde kendi kendini yiyen bir ylan ile betimlenen, z-dnmselliin,
kendine dnn ve srekliliin bir simgesi. http://en.wikipedia.org/wiki/Ouroboros#Greece Eriim, 14 Mart
2015.

Ataerkil ve cinsiyeti erkeklik inalar, bunlar asla ve asla kadnlar ve LGBTQIlerin

yaadklaryla karlatrlamayacak olsa bile evet- erkeklere de zararlar verir. Erkeklik
erkekler iin krizler yaratan bir hal, tekinsizliklerle dolu bir varolu. Erkekler erkeklerin
dnyasnda yer alabilmek, erkek adam(!) olabilmek (bal bana bu paradoksal ifade bile
ok ey sylemiyor mu!!!) adna duygularna yabanclarlar, bitmek bilmez cinsel
tatminsizliklerle bouurlar, alma yaamnda srekli baarl olma basks yaarlar,
kurduklar kavga ve sava dolu dnyada yaralanrlar. Ancak mesele erkeklerin en fazla
kendilerinin yaratt egemenlik ilikilerinden erkeklikten en fazla kendilerinin rahatszlk
duyduklarn iddia ederek birok ilikide olduu gibi abartl bir maduriyet iddiasyla bir kez
daha ne kma giriiminin tesinde, iten ie kendilerini de basklayan cinsiyet temelli
egemenlik ilikilerinin verdii boucu tekinsizliktir. Bu nedenle ara sra, baz erkekler ve
erkeklikler canhra bir halde toplumsal ilikilerde suyun altndan kafalarn uzatp soluk
almaya alrlar.
Erkekler her ne kadar avantajlar salasalar da, iktidardan pay alsalar da, bu onlar iin
sorunsuz ve skntsz bir egemenlik hali deildir. Genel anlamda bastrlmak istenen suun
dier bir deyile erkeklerin failleri ve yararlanclar olduklar, kadnlara, LGBTQIlere ve
erkek egemen ilikilerden dlanan teki erkeklere yaam zindan etmenin, ataerkil ve
cinsiyeti ilikilerin- verdii rahatszlk, kelerine itildii bilin dndan zaman zaman
syrlarak farkndalk haline geldiinde, erkeklerde alttan alta rahatszlk yaratr. Bu bir
farkndalk haline dntnde, bilinli hale gelindiinde dntrc etkiye sahip olma
potansiyelini barndrr. Baz erkeklerde bu farkndal uyandran, bata kadn hareketi olmak
zere ataerkillik cinsiyetilik kart hareketlerin onlarn yaamlarn sarsmaya balamas
olmutur. Erkeklerin birou, her ne kadar ilk bata ataerkil, cinsiyeti ve kadn dman
yaklamlarla grmezden gelmeye ve hatta kmsemeye alm olsa bile, baz duyarl
erkekler yaamlarnn sorgulanmaya baland gereiyle yzlemek zorunda kalmtr.
nk nasl ataerkillik ve cinsiyetilik yukarda da belirttiim zere- tm toplumsal snflar,
kltrleri ve ilikileri kesen bir olguysa, erkekliklerin eletirisine dnk talep ve giriimler de
tm toplumsal snflar, kltrleri ve ilikilerde bulunur. Deiimin ilk kvlcmlar burada
sakldr.
Bylece 1970lerin sonlarndan itibaren, feminizm ve LGBTQI hareketlerinin dnyadaki
sarsc etkisiyle, ataerkillie ve cinsiyetilie kar kadnlar ve LGBTQIlerin yan sra kimi
(heteroseksel) erkekler arasnda da eletirel bir farkndalk olumaya balad. Erkekler kendi
aralarnda feministlerin yaptna benzer bir yoldan ilerleyerek erkeklikleri eletirel bir
5

biimde sorgulayan toplantlar gerekletirmeye baladlar. Bu toplantlar erkeklerin

ataerkillik iindeki konumlaryla yzlemeye balamalarna yol at.
Feminizmin kiisel olan politiktir12 iarnn yansmas olarak erkekliklerin sorgulanmasnn
akademideki karl, profeminist13, ve cinsiyetilik kart nitelikleriyle ne kan, feminizm
ve LGBTQI kuramlarnn deneyimleri ve bak alarndan beslenen, gnmzde eletirel
erkeklik incelemeleri14 olarak adlandrlan alan ortaya kt. Toplumsal hareketlerde ise buna
paralel eletirel erkeklik siyasalar geliti15. Eletirel erkeklik incelemeleri alan zellikle
1980lerden itibaren- dnyada16 ve Trkiyede17 erkekliklerin toplumsal ve kltrel
ilikilerdeki inalarn iktidar ilikileri balamnda iddet, cinsellik, spor, milliyetilik,
babalk, genlik, znellik gibi erkeklerin her alanna uzanan temalara odaklanarak eletirel
bir biimde tartmaya at. te yandan eletirel erkeklik siyasalar, bu meseleleri sokaklara
ve siyasal tartlma mecralarna tad ve son yllarda batda18 ve Trkiyede19 erkeklii ve
cinsiyetilii sorgulayan birok grup ortaya kt. Gnmzde akademi dnda da bu
tartmalar, bloglar ve sosyal medyadaki paylamlarn20 yan sra forumlar ve tartmalarn da
katksyla giderek daha geliiyor ve geni kesimlere yaylyor.

12

Carol Hanisch, Kiisel Olan Politiktir (Lefkoa: Klt Neriyat, 2013).

13

Yani en geni anlamyla feminizmi destekleyen, feminizm destekisi.

14

Bu alan farkl vurgularla erkeklik almalar, erkeklik incelemeleri gibi adlarla da anlyor. Ama erkekler
ve erkekliklerin ataerkillik ve cinsiyetilik kart eletirilerini yapmann altn defaten izen eletirel erkeklik
incelemeleri adn tercih ediyorum.
15

Bu konu ile ilgili daha ayrntl bir tarihsel tartma iin bkz. Mehmet Bozok, Feminizmin Erkekler
Cephesindeki Yanks: Erkekler ve Erkeklikler zerine Eletirel ncelemeler. Cogito, 58. (2009): 269-284.
16

Jeff Hearn, The Personal is Work is Political is Theoretical: Continuities and Discontinuities in Womens
Studies, (Pro)feminism, Men and My Selves. NORA-Nordic Journal of Feminist and Gender Research,
16(4). (2008): 241-256.
17

Trkiyede 1990lardan bu yana giderek gelien eletirel erkeklik incelemeleri alanndaki zgn almalarn
yan sra 2012den bu yana bu alandaki almalara yer veren Masculinities: A Journal of Identity and Culture
adl bir bilimsel dergi de yaymlanyor.
18

rnein White Ribbon Campaign (Beyaz Kurdele Kampanyas) erkek iddetine kar erkeklerin balatt
uluslararas rgtlenmelerin en nemlilerinden biridir. Bkz. http://www.whiteribbon.ca/
19

Trkiyede 2008de Pippa Baccann tecavz edilmesinin ardndan ldrlmesinin izleyen gnlerde ortaya
kan -ve sonralar Ataerkiye Kar Erkekler ve daha sonra da Cinsiyetilik Kart Erkekler olarak devam edenBiz Erkek Deiliz nisiyatifi ile 2010da SOGEP ats altnda bir proje olarak balayan ve gnmze kadar
devam eden Erkek Muhabbeti bu alandaki en nemli rgtlenmeler.
20

Batda akademi, toplumsal hareketler ve sosyal medyadaki profeminist ve cinsiyetilik kart tartmalar ve
bloglar, yazlar ve makaleleri en kapsaml bir biimde bir araya getiren mecra hi kukusuz XYOnline bkz.
http://www.xyonline.net/

Bugn Trkiyede siyasi iktidarlar tarafndan yaygnlatrlmaya allan ve maalesef

ykselite olan erkek egemenlii ve cinsiyetilikle bir madalyonun iki yz olanmuhafazakr, slamc, gelenekselci ve milliyeti fikirler ve yaam biimlerine karn
erkekliklerin eletirilerine ynelik talepler ve giriimler de giderek artyor. nk yukarda
da deindiim gibi- her hegemonya, kar hegemonya teebbslerini de iinde barndrr. Gezi
Direnii ve sonrasndaki forumlar ve tartmalarda erkek egemenliine yneltilen eletirilerin
ne kmasnn da erkekliklere ilikin yaanan genel rahatszlklar ve honutsuzluklarn bir
yansmas olduunu dnyorum. Nasl olmasn, Trkiye gnmzde kadnlar ve
LGBTQIlere ynelik saldrlar ve iddet eylemleri her geen gn daha da artarken bu
eylemlilikleri gerekletiren erkekler ve erkekliklere ynelik ieriden eletirilerin ykselmesi
de kanlmazd.
Ataerkil ve cinsiyeti erkeklikler, ou zaman iddia edildii zere evrensel, doal, ezeli ve
ebedi deil bilakis, belirli tarihsel, toplumsal ve kltrel koullarn rndrler. Tam da bu
yzden toplumsal ve kltrel inalar olarak erkeklikler, radikal bir cinsiyet eitlikilii
dorultusunda yeniden ina edilebilirler. Erkekler ataerkil ve cinsiyeti olmaktan
vazgetiklerinde ne erkekliklerini ne de herhangi baka bir eyi kaybederler. Bu nedenle her
ne kadar insanlk kadar eski bir gemileri olsa da deimeleri ve deitirilmeleri
mmkndr. Ataerkil ve cinsiyeti bir toplumsal yap iinde domu olmak erkeklerin kaderi
olabilir ama bunu deitirmeye katkda bulunmak da onlarn elindedir.
Erkekler, yapsal olduu kadar bireysel, bireysel olduu kadar yapsal unsurlardan beslenerek
ina edilirler. Erkekler ve erkeklikleri bugnk sorunlu ve skntl bir kmaz sokak haline
getiren, bir yandan devlet, siyaset, kapitalist ilikiler, hukuk ve din gibi yapsal unsurlarca
ataerkil ve cinsiyeti ynlerinin desteklenmesi, merulatrlmas ve ancak bu zelliklerinin
alt izilerek varolma ans braklmasdr. Bunlara verilebilecek ok rnek var. Cinsel tacizler
cezalandrlmay brakn ou zaman kovuturmaya bile uramazlar; tecavzcler tahrik
ve/ya iyi hal indirimlerinden yararlanrlar; bir kadna veya transa iddet uyguladklarnda
brakn cezalandrlmay, hakl grlmeleri ve pohpohlanmalar iin onlarca neden her zaman
hazrdr; mobbingi kantlamak ise zaten zordur Erkekler kadnlardan daha az bile
alsalar ayn i yerinde salt erkek olduklar iin daha yksek cretlerle almann tadn
karrlar. Parlamentoda ancak erkek olabilenler iktidar sahibidir. Tek tanrl dinler
ncelikle erkeklere hitap eder ve kadnlara ikincil konum atfederler. Btn bu ilikilerde
ecinsel ve trans erkekler ak olduklar takdirde ancak sapknlar olarak grlrler;
parlamentoda temsil ans bulamazlar; herkes gibi devlet grevlerinde alamazlar, retmen
7

olamazlar, memur olamazlar, futbol hakemi olamazlar21 Erkeklii ataerkil ve cinsiyeti

vurgularla ina eden yapsal unsurlarn deitirilmesi iin mcadele vermek elzemdir.
te taraftan erkeklikler bireysel yollardan, erkeklerin kendileri tarafndan her gn tekrar
tekrar yeniden ina edilirler. Ataerkil ve cinsiyetilik yaamn her alannda, her an
deneyimlenir. Bunu deitirmek iin bireysel olarak erkeklerin kendilerine ok i dt
kansndaym. Erkekler ncelikle kendi ataerkillik ve cinsiyetilikleriyle, bu ilikilerde
kadnlar ve LGBTQIlere ynelik neler yaptklaryla yzlemeli, erkek egemenliinin
salad ayrcalklarndan vazgeerek, kendi ataerkil ve cinsiyeti zelliklerini terk
etmelidirler. Bu farkndalk, erkeklerin kendilerine dnk yaam boyu zeletiri yapmalarn
gerektirir, nk farkndalk deiimi getirir. Bu yaamn her alannda ve her annda aba
gstermeyi gerektiren bir sretir. rnein, kendini sorgulanmaz klarken, cinsiyeti kfrler
ve akalar yaparken, kadnlara sesini ykseltmeyi kimliinin doal bir paras olarak
grrken, kadnlarn gece sokakta ne aradn sorgularken, ecinseller aalanp translar
iddet grrken ks ks glp ses karmazken, otobste bacaklarn aa aa otururken, ev
ilerini kadnlarn omzuna ykarken, ocuunun altn temizlemekten bile imtina ederken ve
daha byle nice eyler olup biterken, basknn, cinsiyetiliin ve ataerkilliin her an yeniden
yeniden retildiini grmek gerekir. Eitliki olduklarn iddia edenler de dahil olmak zere
hibir erkek bunlardan azade deildir. Bu nedenle erkekler kadnlarla ve LGBTQIlerle
ilikilerinde onlarn yaadklarna ynelik srekli duyarl olmal, onlarn yaantlar ile
duygudalk kurmaya almaldrlar22.
Erkekler ve erkekliklerin deimesi elzemdir. Bunun iin yaplabilecek ve yaplmas gereken
ok ey vardr ama deimek mmkndr.

21

Ecinsel olduunu ak etmek zorunda kalan Trabzonlu futbol hakemi Halil brahim Dindan bitmek
bilmez trajedileri bunun en iyi rneklerinden biridir herhalde. Bkz. Burcu Karaka ve Bawer akr, Erkeklik
Ofsayta Dnce: Futbol, Ecinsellik ve Halil brahim Dindan Hikayesi. (stanbul: letiim, 2013).
22

Erkeklerin feministler ve LGBTQIlerden renecekleri ok ey vardr. Ama bu kesinlikle bu deime

yollarn retme ykn onlara ykmak anlamna gelmemelidir. Kadnlar ve LGBTQIlerin yeterince derdi
vardr; ve erkeklere deiim srelerinde yol gstermek ve/ya onlara annelik yapmak onlarn vazifesi deildir.
Erkekler duyarl davranp kadnlarla ve LGBTQIlerle duygudalk kurmaya almaldrlar. Anne Thriaultun
bu konudaki yazsn hararetle neriyorum. Anne Thriault, Im not Your Feminist Mommy & Im Tired of
Holding Your Hand. http://feminspire.com/im-not-your-feminist-mommy/ (12 Eyll 2014). Eriim, 19.3.2015