KESC TAKIM MALZEMELER

zkan ZDEMR *

Mediha PEK *

*Sakarya niv., Teknik Eit. Fak., Metal Eitim. Bl.

Malzeme Mh. Bl.

Sakin ZEYTN **
** Sakarya niv., Metalurji ve

ZET
Kesici takmlar, i paralarnn ekillendirilmesinde kullanlan yksek kaliteli, yksek boyut
hassasiyetli ve ou ileri teknoloji rn olan malzemelerden retilirler. lenecek parann
zellikleri, kullanlabilecek kesici takm malzemelerine snrlandrmalar getirdii gibi, takmn
kullanm artlar da takm malzemesi seimini byk apta etkiler. Kesici takm
malzemelerinden istenen ortak zellikler ise sertlik ve scak sertlik, anma direnci, tokluk
ve ekonomiktir. Uygun takm malzemesinin seimi ile kesici takm-i paras malzemeleri
arasnda srtnme sonucu oluan yksek scaklk anma mekanizmalarnn (difzyon,
oksidasyon vb.) bertaraf edilmesi ile yksek kesme hzlarna ulalr. Bylece takm mr ve
retim hz artrlarak ekonomiklik salanr. Takm malzemeleri ana grupta toplanabilir:
Metal esasl, karbr esasl ve seramik esasl takm malzemeler. Gnmzde yaygn olarak
kullanlan takm malzemeleri yksek hz elikleri ve semente karbrlerdir. Yzey kalitesinin
iyiletirilmesi ve takm mrnn artrlmasna ynelik almalar sonucunda, kbik bor nitrr
(CBN) ve elmas kaplanm takmlar da kullanlmaya balanmtr.
Anahtar Szckler
Kesici takmlar, semente karbrler, kbik bor nitrr, yksek hz elii
GR
Metalik malzemelerin nemli bir ksm ergitme ve dkm ilemleri ile retilirler. Ancak,
metallerin nihai ekillendirilmesi balca dkm, plastik ekillendirme, kaynak, talal imalat
ve toz metalurjisi teknikleri ile yaplr. Talal imalat, zellikle eitli makina elemanlarnn
retiminde yaygn kullanlan bir tekniktir. paralar, eitli takmlarla ilendikten sonra,
ounlukla bir gerilme giderme sl ilemi grm halde kullanma arz edilirler. leme
takmlar, ilenecek paralarn zelliklerine gre, farkl malzemelerden (metal, sermet ve
seramik) retilmektedir. ABDde ylda yaklak 1 milyar dolarlk kesici takm satlmakta ve
bunlarn ileme deerlerinin ise yaklak 60 milyar dolar mertebesinde olduu tahmin
edilmektedir (Trent, 1977).
KESC TAKIM MALZEMELER
Kesici Takmlarn zellikleri
Talal imalat, genelde, i paras ile takm malzemesi arasndaki bir rekabet olarak
grlebilir. Bu bakmdan, takm malzemesi ile i parasnn zelliklerinin birbirinin tersi
olmas beklenir. Bir takm malzemesinde aranan zellikler unlardr:

Takm sadece oda scaklnda deil, alma scaklklarnda da i parasnn en sert

bileeninden daha sert olmaldr (Tablo 1). Takm geometrisinin bozulmasn nleyen

yksek kzl sertlik, tala oluum prosesi srasndaki ar artlar altnda muhafaza
edilmeli ve hatta anma direncine yardmc olmaldr. ekil 1de yksek hzlarda
takm sertliindeki deime grlmektedir.
Aral kesmede mekanik oklara (darbeli ykleme) dayanmak iin tokluk,
Aral kesme ilemlerinde hzl snma ve soumalar meydana geldii iin yksek termal
ok direnci,
Lokalize kaynak teekkln nlemek iin i parasna kar dk yapkanlk (i
paras ile reaksiyona girmemelidir),
Takm bileenlerinin i parasna difzyonu, hzl anmaya yol aar; bu bakmdan
takmn i parasndaki znrl dk olmaldr.

Dk sertlik ve adezyon arzu edilmez. Zira bunlar takm profilinin bozulmasna yol aar,
takm burnu yuvarlaklar. Uygun olmayan tokluk ve termal ok direnci takm aznn
talalanmas ve hatta tamamen hasarna sebep olur. Ne var ki, malzemenin sertlik ve sl
direnci, genellikle, ancak tokluun azalmas ile salanabilir; denilebilir ki, yukardaki
niteliklerin tamamn salayan en iyi bir takm malzemesi yoktur (Schey, 1987). Tablo 2de
eitli takm malzemelerin mekanik zellikleri, ekil 2de ise eitli malzemeler iin takm
mrnn kesme hz ile deiimi gsterilmitir.

Tablo 1. Tipik Takm Malzemeleri veya Bileenlerinin Sertlikleri (Schey, 1987)

Takm Malzemesi veya Bileeni

Sertlik, HV

Martenzitik elik

500-1000

Nitrrlenmi elik

950

Sementit (Fe3C)

850-1100

Sert krom kaplama

1200

Alumina

2100-2400

WC (kobalt bal)

1800-2200

WC

2600

W2C

2200

(Fe, Cr)7C3

1200-1600

Mo2C

1500

VC

2800

TiC

3200

TiN

3000

B4C

3700

SiC

2600

CBN

6500

Polikristalin elmas/WC

5500-8000

Elmas

8000-12000

Tablo 2. Takm Malzemelerinin Mekanik zellikleri (Uuz, 1997)

zellik

Yksek
Dkm
Hz
WC
Alam
elii

TiC

Al ve Si
CBN
EsaslSeramik

Elmas

Sertlik (Gpa)

8.5

8.0

14-24

18-32

20-30

40-50

70-80

Basma
mukavemeti
(MPa)

41004500

15002300

41005850

31003850

2750-4500

6900

6900

Darbe
mukavemeti (J)

1.35-8

0.341.25

0.341.35

0.791.24

<0.1

Elastisite
Modl (Gpa)

200

200

520-600 310-450 310-410

850

820-1050

Younluk (g/cm3) 8.6

8-8.7

10-15

5.5-5.8

4-4.5

3.48

3.5

Ergime/Bozunma
1300
Sc. (C)

1400

1400

2000

1300

700

Isl letkenlik
(W/mC)

42-125 17

17-29

13

70

4-6.5

3.2-8.5

4.8

1.2

Isl Genleme
Katsays(x10-6/ 12
C)

7.5-9

METAL ESASLI TAKIMLAR

Karbonlu ve Dk Alaml elikler
Karbon elikleri, kesici takm malzemesi olarak kullanlan en eski tip eliklerdir. Karbon
ierikleri %0.6-1.4 arasnda deimektedir. Dk alaml eliklerde, kesme zelliklerini
iyiletirmek amacyla az miktarda krom (Cr), vanadyum (V), tungsten (W), molibden (Mo),
mangan (Mn) gibi alam elementleri bulunmaktadr. elikler, tavlama artlarnda kolayca
ekillendirilebilir ve takiben su verme ve temperleme ile yzeyi sertletirilir. Takm kesitinin
tamam martenzite dnmez, i ksm tok ve yksek ok direncine sahip olur. (Trent,
1977). Karbon eliklerinin sertlii martenzitik yapsndan ileri gelir (58-64Rc). 250C
zerindeki scaklklarda temperleme sonucu martenzit yumuar; bu nedenle, karbon elikleri
sadece ahap gibi yumuak malzemelerin ilenmesi iin uygundur ve sadece dk retim
hzlarnda (10m/dk) kullanlrlar. Karbon eliklerinin en nemli avantaj, kolay ilenmesi ve
ucuz olmasdr. Ayrca alma scaklklarnda (max. 200-250C) sertliklerini ve keskinliklerini
korurlar; bu bakmdan, yksek karbonlu elik el delik aclar (reamer) baz hallerde metal
ileme iin kullanlrlar (Schey, 1987)

Dk alaml eliklerin sertlii, su verme ve temperlemeden sonra yaklak 700 HVdir.

Temperlenmi eliin mukavemeti, ince demir karbr partikllerinden ileri gelmektedir.
350Cnin zerinde demir karbr partiklleri hzla kabalaarak elik yumuar ve anma
direnci giderek azalr. Bu nedenle dk retim hzlarnda kullanlmaktadr. Dk alaml
elikler hzl anr nk sert partikllerin hacmi sadece %5 civarndadr. Genellikle bu sert
partikller en yumuak karbrlerden biri olan Fe3C esasldr. Btn bu dezavantajlarndan
dolay metallerin ilenmesinde snrl kullanm alanna sahiptir. Bununla birlikte ucuz
olmalarndan dolay, karbon eliklerinde olduu gbi aa ileme takmlarnda kullanlrlar
(Edwards, 1990).
Yksek Hz elikleri
20. yzyln bandan beri bilinen ve srekli gelitirilen bu takm malzemesi grubu olup, dier
takm malzemelerine oranla dk maliyeti ve ilenebilme kabiliyeti nedeniyle yaygn olarak
kullanlmaktadr (Trent, 1977). Yksek hz elikleri, oda ve yksek scaklklarda yksek
sertlii ve yksek ok direnci sayesinde iyi performansyla kesici takm malzemesi olarak
kullanlmaktadr. Yksek hz elikleri nemli miktarda W, Mo, V ve Cr gibi karbr yapc
elementlerle alamlandrlmtr (Edwards, 1990). Bu elikler ihtiva ettikleri ana refrakter
elemente gre iki ana gruba ayrlrlar: Molibdenli yksek hz elikleri (AISI M grubu: %0.8
C, %0.4 Cr, %5-8 Mo, %0-6 W ve % 1-2 V) ve tungstenli yksek hz elikleri (AISI T
grubu: %0.7 C, %4 Cr, %18 W ve %1 V). retilen btn yksek hz eliklerinin byk
ounluunu (ABDde %95ini) M grubu elikler oluturmaktadr. M grubu eliklerin balang
maliyeti benzer T grubu elikten %40 daha dktr. Ayrca M grubu yksek hz elikleri
daha yksek abrasif dirence sahiptir ve sl ilem esnasnda daha az distorse olurlar (Culp,
1997).
Yksek hz eliklerinin matris yaps martenzittir. Metalik alam elementleri ile karbon,
kuvvetli ba yapl karbrleri oluturur. Tungsten ve molibden, nihai mikroyapda yksek
miktarda M6C tipi karbrleri [Fe3(W,Mo)3C] oluturur. M6C tipi karbr ostenitleme

esnasnda (1190-1270 C) znerek matrisin sertlemesini salar. znmemi M6C

karbrleri (~1600 HV) ise anma direncinin artmasna yardmc olurlar. Vanadyum, kuvvetli
karbr oluturucu olarak MC tipi (V4C3) karbr oluturur. ok sert (2600 HV) ve kimyasal
kararll yksek olan bu karbr, ostenitlemede ok az znr; znmeyen serbest karbr
partiklleri abrasif anma direncini artrr. Krom ise hem karbr oluturur, hem de kat
eriyik sertlemesi salar (Edwards, 1990 - Trent, 1977). Alam elementlerinin oluturduu
karbrler, toplam hacmin %10-20lik bir ksmn kaplar ve 550Ce kadar yaplan stma ve
soutmalarda sertlikte herhangi bir azalma olmaz (M2C ve MC tipi karbr kelmesinin sebep
olduu ikincil sertlemeden dolay). %5-8 Co ilavesi yksek hz eliinin temperleme
esnasnda sertlemesini geciktirip kzl sertliini artrarak daha yksek scaklklarda
almasna imkan verir, bu eliklerde karbon ierii daha yksektir (M40-T15 kaliteleri). Co
ihtiva eden elikler daha gevrek olduklar iin ilenebilirlikleri, bilenmesi ve sl ilemleri daha
zor ve maliyetleri de daha yksektir (Schey, 1987 - M. Hand. Vol:3, 1967).
Her tr yksek hz elii arzu edilen boyuta scak haddelenebilir veya dvlebilir. Tavlanm
halde iken geleneksel talal imalat teknikleri ile kesici takmlar kolayca retilebilir. Son
bilemeden nce, takmlara sl ilem uygulanr. Ostenitleme (1190-1270C) ve genelde
kere menevileme (~550C) ile makul lde tokluk zellii ile birlikte yksek mukavemet ve
yksek sertlik (750 HV) kazanrlar. Yksek hz elikleri, 650Ce kadar olan ilem
scaklklarnda kullanlabilmekte ve takmlar tekrar tekrar bilenebilmektedir. Talal ilemde
eilimin yksek hzlara kaymas nedeniyle yksek hz eliklerinin nemi giderek azalmaktadr.
Bu takmlar metal kesme endstrisinde (zellikle tokluk beklenen alanlarda) zellikle
matkaplar, brolar ve dier tm ekil verme takmlar olarak nemli kullanm alanna
sahiptirler.
Ergitme ve dkm tekniklerindeki gelimeler takm kalitesini iyiltirmektedir. nce karbrlerin
daha niform bir dalmn salamak iin, baz kaliteler n alamlanm atomize tozlarn
konsolidasyonu ile yaplmaktadr. Ynetimin pahal olmas, mikroyapsal avantajlarn
kullanlmasn byk lde engellemitir (piyasa pay %5). Takm yzeylerine, refrakter
metal karbr ve nitrr ince kaplama yaplarak yksek sertlik ve anma dayanm elde
edilmektedir. Bylece yksek hz eliinden retilmi takmlarn performansnda birka misli
art salanr. Dk scaklklarda (300-550C) PVD yntemi ile takm malzemesinin olumsuz
ynde etkilenmesi engellenir. Buharda temperleme (maviletirme) uygulanmas ile takmn
mrn artran sert ve porz mavi oksit film (Fe3O4) oluturulur. TiC, TiN, HfN ve alumina
kaplama yaplarak takm mrnde 2-6 kat art salanr. Yaygn olarak altn renkli TiN
kaplamalar uygulanmaktadr (Schey, 1987 - Trent, 1977)
Dkme Karbrler
Karbr miktar yksek oranlara ulat zaman, takm malzemesi daha fazla scak dvlemez;
bu nedenle, dkmle ekillendirilir. Kesici takmlar iin dkme Co-Cr-W alamlar tescilli
malzemedir. stenilen zelliklere bal olarak, alamlarn genel bileimi; %38-46 Co, %2535 Cr, %4-25 W ve %1-3 C eklindedir. Stellit olarak adlandrlan Co-Cr-W alamnn
sertlii, tungsten ve karbon oranna bal olarak 40-60 Rc arasnda deiir. Isl ilem
uygulanmasna gerek yoktur. Mikroskobik olarak alam, tungsten esasl bileikler ve toplam
miktar %45 mertebesinde karbrlerden ibarettir (ekil 3).
Bu alamn zellii; yksek sertlii, yksek anma, oksidasyon ve korozyon direnci ve
mkemmel kzl sertliidir. Bu zelliklerin kombinasyonu, bu alam kesme uygulamalar iin
uygun klmaktadr. Dkme alamlar, kesici uta hasar olmakszn yksek hz eliklerinden

daha yksek scaklklarda alabilmektedir. Yumuama yava bir ekilde meydana geldii
iin, daha yksek kesme hzlarnda almak mmkndr; fakat, bu srada sneklik azalr.
Stellitin kesici takm olarak uygulanabilirlii yksek hz eliklerinden daha snrldr. Zira
dkm alamlar daha gevrektir ve takm dizayn snrldr. Ayrca maliyeti de daha
yksektir. Stellit metal kesme takmlar yaygn olarak elik, dkme demir, dkme elik,
paslanmaz elik, pirin ve baz dier ilenebilir malzemelerin ilenmesinde kullanlr.
ounlukla tek noktal torna tezgahlarnda, ekillendirici takmlarda ve freze banda
kullanlmaktadr (Dawis Ed., 1995 - Avner, 1974).
Karbr Esasl Takmlar

Semente Karbrler
Bu malzemeler ok yksek sertlik ve yksek basma mukavemetli bir kitle oluturacak ekilde
bir metal veya demir alam grubu ile ok ince taneli refrakter metal karbr partikllerinden
oluurlar (ekil 4). Semente karbrler toz metalurjisi teknikleri ile retilmektedir. Proses
esasen tungsten, titanyum veya tantalyum karbr tozlarnn hazrlanmasn kapsar. Bu
tozlardan biri veya birka balayc ile kartrlr. Balayc metal olarak genellikle kobalt,
nadiren de nikel ve demir kullanlmaktadr. Bu karm istenilen ekilde kompakt kitle halinde
souk preslenir ve akabinde sinterlenir (1370-1480C) veya scak presleme ile ekillendirilir
(Avner, 1974). Kobalt yksek scaklklarda karbrlerle tektik oluturur ve ok iyi slatma
zellii gsterir. Tungsten karbr, dk scaklkta kat kobaltda yalnzca %1 orannda
znrken, nikelde %25 ve demirde %5 orannda znmektedir. Nikel ve demirde, tungsten
karbrn yksek kat znrl, gevreklii arttrc bir etki yapar. Kobalt miktarnn
artyla tokluun artmasna karlk sertlik, basma mukavemeti, elastik modl ve abrasif
diren azalr (M. Hand, Vol:3, 1967 - Culp, 1997)

Tablo 3. Semente Karbrlerin Snflandrlmas (M. Hand. Vol:3, 1967)

Karbr grubu

Kompozisyon (%)

Kalan WC Sade
tungsten karbr

Sertlik (RA)

Younluk (gr/cm3)

2.5-6.5

0-3

93-91

15.2-14.7

6.5-15

0-2

92-85

14.8-13.9

15-30

0-5

88-85

13.9-12.5

lave karbr (arlkl olarak TiC)

4

3-7

20-42

93.5-92.0

11.9-9.0

7-10

10-22

92.5-90.0

12.0-11.0

10-12

8-15

92.0-89.0

13.0-12.0

lave karbr (arlkl olarak TaC)

7

4.5-8

16-25

93.0-91.0

12.5-12.0

8-10

12-20

92.0-90.0

13.0-11.5

lave karbr (sadece TaC)

5.5-16

18-30

91.5-84

14.8-13.5

Bu tr kesici takmlarda abrasif eleman olarak tungsten karbr (WC) ile beraber titanyum
karbr (TiC), tantalyum karbr (TaC) ve niobyum karbr (NbC) de mikroyapda yer alabilir.
Bu tr ilave karbrlerin, difzyona diren gsteren bir ara tabaka meydana getirmelerinden
dolay kesici takmlarda karlalan nemli hasar trlerinden biri olan kraterleme
engellenmektedir (Schey, 1987). Baz zel sert metallerde sert faz olarak krom karbr,
molibden karbr ve balayc metal olarak nikel bulunabilir. Sade tungsten karbrl kaliteler
dkme demir, ostenitik elik, demir d ve metal d malzemelerin ilenmesinde kullanlrken
tungsten karbr yannda titanyum ve tantalyum karbr de ihtiva eden kaliteler ise ferritik
eliklerin ilenmesinde kullanlrlar (Tablo 3).
Semente karbrlerin yksek scaklk mukavemeti, kark karbr miktarnn art ile
artmasna karlk, kobalt miktarnn art ile azalr (tokluk iin bu iliki terstir).
Sinterlenmi karbrlerin ok iyi takm performans, ok yksek kzl sertlikle birlikte yksek
sertlik ve yksek basma mukavemetinden ileri gelir (Avner, 1987 - M. Hand. Vol: 3, 1967).
Sermetler
Sermetler, metalik bir fazla balanm seramikler olup esasen semente karbrler sermetlerin
bir alt snfdr. elik kesimi iin, nikel ve molibdenle balanm TiC tercih edilmektedir
(Schey, 1987). Tipik bileimi %8-25 Ni, %15-8 Mo2C ve %60-80 TiC eklindedir. Ayrca
kk miktarlarda WC, Co, TiN ierebilir. Sermetlerin mikroyaps geleneksel semente
karbrlerden farkldr. nk sinterleme scaklnda karbrn, balayc nikel iindeki
znrl kobaltnkinden daha fazladr. Bu nedenle sermetler, semente karbrlerden daha
gevrek karakterdedir. Bu malzemeler yksek krater ve oksidasyon direnci, dk srtnme
katsays ve termal iletkenlik ile nispeten dk younlua sahiptir. Bununla birlikte sertlik
derinlii yksek, abrasif direnci kobaltla balanm tungsten karbrden daha dktr (M.
Hand, Vol:3h, 1967 - Culp, 1997). Kark TiC-TiN kaliteleri daha iyi termal iletkenlik ve
daha yksek hzlar ile karakterize edilmektedir (Schey, 1987).
Kesici takm olarak sermetler %20den daha az balayc iermektedirler. Bu malzemeler
elik ve dkme demirler iin zellikle orta ve hafif ykler altnda yksek hzda yzey
operasyonlarnda kullanlmaktadr. Buna karn, kaba ve darbeli ilemlerde, boluklu ve
porzl yzeylerde, sert dkmlerde, grafit ve scak i takm eliklerinde, demir d
malzemelerde (Al, Cu vb.) ve yksek oranda nikel ieren malzemelerde (malzemelerdeki nikel
ile sermetteki nikel birleme eilimi gstermektedir) kullanlmas halinde iyi sonular
vermemektedir (Dawis (Ed.), 1995).
Seramik Esasl Takmlar
Metal ileme teknolojisinin gelimesi ile ileme hzlarnn artmas daha uzun mrl (yksek
hzlarda alan) ve i paras ile etkilemesi minimize edilmi takm malzemesi araylarn
hzlandrmtr. Seramik malzemeler, tokluk dezavantajlarna karlk yksek scaklklardaki
mekanik ve kimyasal kararllklar ile, zellikle srekli alan takmlar olarak kullanm alan
bulmaktadrlar. Bu maksatla kullanlan seramik malzemeler alumina, sialon ve kbik bor
nitrrdr (Dawis (Ed.), 1995).
Aluminyum Oksit Esasl Seramikler

Seramik takmlar, tane boyutu ortalamas birka mikron mertebesinde polikristalin, youn ve
korundum kristal yapl alumina (a-Al2O3) esasl malzemelerdir. Seramik takm insertleri
scak veya souk presleme ile retilir. Souk preslemede seramik istenilen ekilde
ekillendirilir ve 1600-1700Cde sinterlenir. Scak preslemede, presleme ve sinterleme
birlikte yaplr. Baz tr seramiklere, sinterlemeye yardmc olmak ve tane bymesini
geciktirmek iin, az miktarda titanyum oksit ve magnezyum oksit ilave edilir.
ekillendirildikten sonra takm, elmasl disklerle perdahlanr (Schey, 1987 - Avner, 1974).
Geleneksel kesici takm malzemesi olan alumina (Al2O3) 3 grupta toplanabilir:

A-1. Grup :
krom, nikel,
A-2. Grup :
A-3. Grup :
ile retilir.

%10 kadar oksit ve karbr (zellikle titanyum, magnezyum, molibden,

kobalt) ieren alumina. Bu karm souk pres+sinterleme ile retilir.
Saf alumina, scak presleme ile retilir.
%25-30 refrakter karbr (TiC, SiC, vb.) ieren alumina, scak presleme

Aluminaya %10 ZrO2 ilavesi ile krlma tokluunu nemli lde (~%25) iyiletirmekte, dkme
demir ve nikel esasl alamlarn ileme kapasitesini artrmaktadr. Titanyum karbr (TiC)
ilavesi Al2O3n sl iletkenliini, dolaysyla sl ok direncini artrmakta fakat ancak scak
presleme ile retilebildii iin ekil snrlandrmasn da beraberinde getirmektedir. Al2O3
takmlarn SiC wiskerlerle takviye edilmesi krlma tokluu, mukavemet ve sl ok direncini
artrmaktadr. Yaklak 1 mm apnda ve 20 mm boyutunda olan bu wiskerler, yapnn
sertliini ve anma direncini ykseltirler. Scak presleme ile retilen bu kesici takmlar,
stn zellikleri nedeniyle sertletirilmi elik, nikel esasl alamlar ve dkme demirin aral
tala kaldrma ilemlerinde kullanlabilmektedir (Trent, 1977 - Culp, 1997).
Sialon
Sialon (Si-Al-O-N) bir silisyum-aluminyum oksinitrr tipi seramik malzeme olup,
sinterlenebilen silisyum nitrrn (Si3N4) bir trevidir. Silisyum nitrrn krlma tokluu
aluminann yaklak iki katdr ve daha yksek ba mukavemetine sahiptir. Termal genleme
katsays dk (3,2. 10-6/C) olmas nedeni ile iyi termal ok direnci verir. Aluminann
krld hzl ve aral tala kaldrma ilemlerinde kullanlabilir. Yksek younluklarda scak
presleme ile retilir ve takmn ekillendirme maliyeti yksektir.
Sialon silisyum nitrr, aluminyum nitrr ve aluminyum oksite, yitriyum oksit (Y2O3) katksyla
1800Cde sinterlenmesi ile elde edilir. Yitriyum oksit sinterlemede silikat oluturarak sv
faz sinterlemesine ve bylece porozite orann drerek yaklak tam younlukta (%98)
malzeme elde edilmesini salar. Sialonun krlma tokluu ve enine kopma mukavemeti
aluminadan daha yksek, fakat Al2O3/SiC wisker seramiklerden daha dktr. Sialon kesici
takmlar zellikle dkme demir ve sper alamlarn (Ni esasl gaz trbin diskleri)
ilenmesinde kullanlr (Edwards, 1990 - Trent, 1977).
Kbik Bor Nitrr (CBN)
Sentetik elmas yapm iin kullanlanlara benzer yksek scaklk (1500C), yksek basn
(8GPa) teknikleri ile hekzagonal-kbik kafes dnm ile elde edilen kbik bor nitrr
(CBN), elmastan sonra ikinci en yksek sertlik deerine sahiptir (Tablo 1). Kk
miktarlardaki seramik veya metal balayc ile %100 younluktaki bor nitrr kartrlr.
Gnmzde, General Electric firmasnn BZN ve De Beers firmasnn Amborite ticari ad ile

piyasaya sunduu iki rn yaygn olarak kullanlmaktadr. Kbik bor nitrr, zelikle CBN-CBN
metalleraras balarla balanmaktadr (Trent, 1977).
Kbik bor nitrrn sertlii, scaklk art ile azalmaktadr. Elmasla karlatrldnda kbik
bor nitrrn en nemli avantaj, demir veya dier metaller ile temasnda veya havada yksek
scaklkta sahip olduu ok yksek kararlldr. ok kristalli kbik bor nitrr endstriyel
alanda son birka yldr kullanm alan bulmaktadr. Ferro malzemeler ile reaksiyon direnci ve
mkemmel abrasif direnci ile kombine edilen kbik bor nitrr, dier takm malzemelerden
daha yksek scaklklarda ve daha yksek hzlarda sert malzemelerin ilenmesinde
kullanlmaktadr. zellikle, elmasn kullanmn engelleyen hzl anma olmakszn yksek
hzlarda sert dkme demir ve sertletirilmi eliin kesimi iin kullanlmaktadr. Ayrca,
speralamlar (nikel ve kobalt esasl), kbik bor nitrr kompozit kesici takmlarla, semente
karbrlerden ok daha yksek hzlarda ilenebilmektedir. (Edwards, 1993 - Culp,, 1997).
Elmas
Elmas, karbonun tetrahedral formudur ve en sert ve en yksek izme direnli malzeme
olarak bilinir. Mohs leinde sertlik numaras 10dur (Tablo 1). Bu zellikler elmas takm
malzemesi olarak ekici klar; ne var ki, endstriyel alanda kullanlan doal tek kristal
elmasn kk miktarlar bile olduka pahaldr. Ayrca elmas ok gevrektir ve belirli
kristallografik dzlemler boyunca kolayca ayrlr. Elmas 650Cde hzla okside olmaya balar
ve atmosferik basnta 1500Cnin zerindeki scaklklarda tekrar grafite dnr. Yksek
scaklkta demir iin karbonun kolaylkla znmesi veya demire difze olan grafite dnmesi
sebebiyle ferro malzemelerin ilenmesinde elmas yeterli performans salamamaktadr.
Bununla birlikte, elmas takmlar yksek silisyumlu dkme aluminyum alamlar, bakr ve
alamlar, sinterlenmi semente tungsten karbrler, silika cam ile doyurulmu kauuk, camfiber/plastik ve karbon/plastik kompozitler ve yksek aluminal seramiklerin ilenmesinde
kullanlmaktadr (Culp, 1997 - Edwards, 1993).
Doal elmasn tahmin edilemeyen erken hasara uramasna karlk, retilmi tek kristaller
daha gvenilir performans sergilemektedir. Son zamanlarda, ok kristalli takm ular
kendiliinden sinterlenen yuvalar iinde veya bir karbr altlk zerine sinterlenmi 0.5 mm
kalnlkta tabakalar olarak kullanlmaya balamtr. Elmas, abrasif i paralarnn
ilenmesinde dier takm malzemelere oranla yksek performans gstermektedir (Schey,
1987).
SONU
Metalik malzemelerin ekillendirilmesinde yaygn olarak kullanlan kesici takmlarda en nemli
husus, ilemin mmkn olan en dk maliyetle, gerekli kalite beklentilerine en uygun ekilde
gerekletirilmesidir. Bunu gerekletirebilmek iin ise ilenecek metalik malzemenin
zelliklerine ve kesme hzna bal olarak, kesici takm malzemesi doru seilmelidir. Kesici
takm malzemeleri ksaca ana grupta toplanabilir: Metal esasl, karbr esasl ve seramik
esasl malzemeler. Ayn zamanda bu sralama kesici takm malzemelerinin tarihsel geliimini
de gstermektedir. Metal esasl takmlar, maliyeti dk fakat daha dk scaklklarda ve
hzlarda kullanlmaktadr. Karbr esasl takmlar, yksek kzl sertlikleri ve yksek kesme
hzlar ile karakterize edilmektedir. Seramik malzemeler ise tokluk dezavantajlarna ve
maliyetlerine karn yksek scaklklardaki mekanik ve kimyasal kararllklar sayesinde i
paras ile takm malzemesi arasndaki etkileimi minimize etmektedir.

KAYNAKA
1. Trent, E.M., 1977, Metal Cutting, London.

2. Schey, J.A., 1987, Introduction to Manufacturing Processes, Second Edition, McGrawHill Book Comp., New York, 472-477.
3. Avner, S. H., 1974, Introduction to Phsical Metallurgy, Book Comp., New York, 472477.
4. Uuz, M., akr, M.C., 1997, Seramiklerin Kesici Takm Malzemesi Olarak Kullanlmas,
7. Denizli Malzeme Sempozyumu, 170-175.
5. Edwards, L., Endean, M., 1990, Manufacturing with Materials, Material in Action
Series, England, 250-261.
6. Culp, N.J., Huffman, D.D. ve Henry, R.J., 1997, Tools Metarials, Metals Handbook,
Desk Edition, ASM, Ohio 18-1-18.14.
7. -......., 1967, Materials for Cutting Tools, Metals Handbook 8th Edition, Vol. 3
Machining, Ohio, 311-324.
8. Dawis, J. R., (Ed.), 1995, Tool Materials, ASM Specialty Handbook, Ohio, 32-76, 8599.
9. Edwards, R., 1993, Cutting Materals, Cutting Tools, The Institute of Materials, 3-26.