3.

ATMOSFERSKI PRITISAK

NASTAVNA PITANJA:
1. Pojam atmosferskog pritiska
2. Vertikalna raspodjela vazdunog pritiska
3. Horizontalna raspodjela vazdunog pritiska
4. Barometarski gradijent

LITERATURA:
-

Bri I., Pomorska meteorologija i okeanografija, Bar, 2007.

Cadez M., Meteorologija, Bigz, 1973.

Simovi A., Pomorska meteorologija, Zagreb, 1978.

Gelo B., Opa i prometna meteorologija, Zagreb, 1994.

Enciklopedija Wikipedija

Sajt W.M.O

Internet tekstovi i fotografije.

UVOD
1. Temperatura

T1
m1v1

>
2

>

T2
m2v22 (Kinetika enargija)

m1 = m2 , :
v1

>

v2

2. Gostoa
Gostoa nekog tijela jeste odnos mase (g, kg, t) i odreene zapremine (cm3, dm3, m3).

V1

V2

m1

<

m2

1 = m1/V1 < 2 = m2 /V2

3. Vazduni pritisak
Kretanje molekula vazduha po povrini uzrokuje pojavu vazdunog pritiska, koji deluje u
svim pravcima podjednako.
Vazduni pritisak zavisi od:
-

kinetine aktivnosti molekul

temperature vazduha

mase molekula i

gravitacije

Na molekule vazduha deluje gravitacija, ipak, vazduh ne padne na povrinu zemelje,

vazduni pritisak uravnoteuje silu gravitacije
Vazduni pritisak: Sila, koja je posledica gravitacije sa kojom masa atmosfere deluje na
jedinicu povrine jeste pritisak.

Jednaina stanja gasa

Promjenljive stanja gasa se mijenjaju sa vremenom i podrujem, ali nisu ne povezane.
Povezanost meu njima lako se moe opisati iz JEDNAINE STANJA GASA

m
p V =
R * T
M
R* = 8314J/(kmol K) povrinska gasna konstanta
Izvedene konstante za:
Tp =Vkonst.
= konst.
p T= konst.

- Boyle-Mariott

V = kontst.

- Charles

- Gay-Lussac

Jednaina stanja vazduha

p = R T
R = Rvazduh =

m
V

R*
M vazduha

specifina gasna konstanta za vazduh

8314 J/ (kmol K )
= 287 J/kg K
29 kg/kmol

- gostoa vazduha

Delovi pritiska
Vazduh je smjea gasova:
-

N2 - azot

78 %

O2 - kiseonik

21 %

Ar, CO2, O3, H2O, ... 1 %

Za smjeu gasova vredi pravilo, da je ukupni pritisak smee jednak zbiru svih pojedinanih
pritisaka gasova od kojij se smjea sastoji.

pvazduha = p N 2 + pO 2 + pAr + ...

Daltonov zakon

Merenje vazdunog pritiska

Aneroidni barometar tj. barograf:

Radi na osnovu Vidijeve doze - zatvorene posude u kojoj je vazduni pritisak neto nii. Zbog
promjene atmosferskog pritiska dolazi do pomjeranja na membrani aneroidne kutijice, koja se
preko sistema poluga prenose na kazaljku koja na barometarskoj skali prikazuje vazduni
pritisak.

1. Pojam atmosferskog pritiska

Atmosferski pritisak ili vazdni jeste pritiska koji vazduh svojom teinom vri na Zemljinu
povrinu.
Pritisak vazduha na odreenu horizontalnu povrinu jednak je teini mirnog vazdunog stuba
iznad te povrine.
F = Pa S 105 N
P = 101325 N/m2
Ako se za posmatranu horizontalnu povrinu uzme povrina od 1cm2, onda se pritisak vaduha
na takvu povrinu zove atmosferski ili vazduni pritisak.
To znai da je vazduni pritisak na 1cm2 Zemljine povrine jednak teini vazdunog stuba iji
je popreni presjek 1cm2, a visina od povrine Zemlje do gornje granice atmosfere.

Normalni atmosferski pritisak jeste pritisak vazdunog stuba temperature 0 C na povrinu od

jednog cm2, meren na nivou mora na 450 severne geografske irine a koji uravnoteuje teinu
ivinog stuba visine od 760 mm.
Formula za izraunavanje pritisaka vazduha:

p = h g0

gdje su:
h - visina ivinog stuba,
- specifina gustina Hg
g0 - gravitaciono ubrzanje,
Uvrtavanjem vrijednosti = 13595, 1(kg/m3) i
go = 9,80665 (m/s2), u gornju formulu odreuje se normalni vazduni pritisak i on iznosi;
p = 0,76 x 13595,1 x 9,80665
p = 101325,0144 Pa
p = 1013,25 mbar

2. Vertikalna raspodjela vazdunog pritiska

Vazduni pritisak opada sa poveanjem visine.
Uzrok ove pojave jeste smanjenje temperature, specifine gustoe, mase, teine a time i sile
vazduha koja pritiska posmatranu povrinu.
Iako su meusobno povezani njihova zavisnost nije linearna, nju opisuje barometarska
visinska formula
gdje su:

p = p0 e kz

po - pritisak na nivou mora

p - pritisak na ma kojoj visini
k - koeficijent
z - posmatrana visina

Dakle, sa poveanjem nadmorske visine smanjuje se gustina vazdunog stuba, pa e i njegova

masa, odnosno pritisak na jedinicu povrine biti sve manji.
Zbog smanjenja gustine vazduha, atmosferski pritisak neravnomjerno pada sa porastom
visine, i to u poetku bre, a zatim, to je nadmorska visina vea, sve sporije, jer se skoro 50%
mase vazduha iz atmosfere nalazi u prizemnom sloju tj., u donjih 5 km troposfere.
Dijagram: - Opadanje vazdunog pritiska sa porastom nadmorske visine

Dijagram: - Opadanje vazdunog pritiska sa porastom nadmorske visine

Veliina koja izraava promjenu pritiska sa promjenom nadmorske visine naziva se barika
stopa.
Barika stopa pokazuje broj metara za koji treba poveati nadmorsku visinu da bi atmosferski
pritisak pao za 1mbar (1hPa), odnosno 1mmHg.
U standardnim meteorolokim uslovima barika stopa u donjem dijelu atmosfere iznosi oko;
8,5m/1mbar ili 10,5m/1mmHg.

3. Horizontalna raspodjela vazdunog pritiska

Ako na geografsku kartu nanesemo vrijednosti pritiska izmjerene u nekom odreenom
terminu, dobiemo prikaz raspodjele vazdunog pritiska na Zemljinoj povrini.
Kako su meteoroloke stanice koje mjere pritisak na razliitim nadmorskim visinama,
potrebno je sve vrijednosti svesti na odreeni nivo nivo mora ili nivo odreene standardne
izobarske povrine.
To se vri tako to se oitana vrijednost ispravi za greke: instrumenta, temperature,
nadmorske visine i sile Zemljine tee.
U tu svrhu koriste se hidrometeoroloke tablice broj od 58. do 61. iz Nautikih tablica ( HI-N41, izdanje HIRM 1978.god.).
Radi preglednijeg predstavljanja ispravljenih vrijednosti pritisaka koriste se izobare.
Izobare su krive linije koje na geografskoj karti spajaju sva mjesta (take) sa istim
atmosferskim pritiskom.
Karte sa takvim linijama zovu se izobarske karte.
Neke od izobara su zatvorene linije, priblino krunog ili elipsastog oblika, mada mogu biti i
nepravilne krive.

Izobarska karta Evrope

Izobarske karte

Izobara od 1013 mbar predstavlja normalni atmosferski pritisak.

Ako je vazduni pritisak iznad neke oblasti Zemljine povrine nii od normalnog, kae se, da
se iznad te oblasti nalazi ciklon ili vazduna depresija.
Ciklon predstavlja oblast u zatvorenim izobarama u kojoj se vazduni pritisak smanjuje prema
centru, gdje je najnii.

Nizak pritisak
Topao vazduh 1013.2 millibar
Vazduh se kree na gore i konvergira
Zimi su oblasti niskog pritiska iznad mora a leti iznad kontinenta
Ciklone centri niskog pritiska
U sluaju ako je iznad te oblasti vazduni pritisak vii od normalnog, iznad posmatrane oblasti
vlada anticiklon.
Anticiklon je oblast ograniena zatvorenim izobarama u kojoj se vazduni pritisak poveava
ka centru, gdje je najvii.

Visoki pritisak
Hladan i suvi vazduh ima pritisak iznad 1013.2 millibar
Vazduh ide na dole i van datog mijesta divergira
Zimi su oblasti visokog pritiska iznad kontinenta a leti iznad mora
Anticiklone centri visokog pritiska
Greben je izduena oblast visokog pritiska koji se u vidu klina prua izmeu oblasti
sa niim pritiscima.
Dolina je izduena oblast niskog pritiska koja se uvlai izmeu oblasti sa viim
pritiscima.
Sedlo je oblast koja se nalazi izmeu dva ciklona i dva anticiklona, koji stoje jedan
naspram drugog.

4. Barometarski gradijent
Razlika atmosferskog pritiska izmeu dvije take na istom nivou razmaknute u smjeru
njegovog najveeg pada na jedinicu udaljenosti (60 M ili 111 km, to odgovara vrijednosti 10
meridijana Zemlje kao kugle) zove se horizontalni barometarski gradijent.
Iz ovoga slijedi da je barometarski gradijent sila (vektor) koja ima pravac, smjer i intenzitet.
Pravac barometarskog gradijenta uvijek je normalan na izobare.
Barometarski gradijent

Smjer gradijenta je od mjesta vieg atmosferskog pritiska prema mjestu nieg pritiska, a
intenzitet je odreen razlikom atmosferskih pritisaka na horizontalnoj udaljenosti od 60M.
to je intenzitet barometarskog gradijenta vei, to je i brzina vjetra vea, odnosno brzina
vjetra je vea to su izobare gue.

Razlika u pritiscima izmeu dve take (gradijent pritiska) je primarni razlog za kretanje
vazdunih masa u atmosferi.
Vazduh struji od mesta gde je pritisak vii ka mestu gde je nii.
Drugim reima vazduh se kree tako da se uspostavi stanje ravnotee izmeu oblasti nieg i
oblasti vieg pritiska.
Primer: Povezanost promene vazunog pritiska i vazdunih strujanja

10