Cuoc Cach Mang Mot Cong Rom

CCH MNG RM
Masanobu Fukuoka
Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi
Li ng
Bn dch c tham kho t cun sch The One Straw Revolution ca
tc gi Masanobu Fukuoka .Bn dch ch nhm mc ch nghin cu v
hc tp. Bt k n lc no nhm phn phi v xut bn phin bn ny
trong bt k hnh thc no cn c xin php nh xut bn nm gi bn
quyn cun sch ny. Ebook lu hnh ni b trong team ALL , New Age.
Dch thut: Harmony, Midori,
Bin tp v kim duyt: Son of Light,
Cun sch ny khng n thun l vit v thc hnh nng nghip t
nhin, hm lng tri thc trong n vt ngoi khun kh ca tiu
N l nng nghip V Vi Mt bc chuyn tip tin ti x hi tm
linh Mt mnh ghp trn con ng a bn tr v Nh, vi hnh trang
tnh yu v nh sng dn li bn i!
Phc lnh vi tnh yu v nh sng dnh cho cc tnh yu ca ti!
Team New Age Xy Dng Cng ng T Cung - T Cp Chuyn Ha Th Gii
PHN I
HY NHN VO NHNG HT LA NY
Ti tin rng cuc cch mng c th bt u ch t 1 si rm ny. Khi mi
nhn thong qua, si rm c v nh, nh v khng my quan trng. Kh
c th tin rng n c th bt u 1 cuc cch mng. Tuy nhin, ti
nhn ra c sc mnh n cha trong si rm ny. Vi ti cuc cch
mng ny rt tht.
Hy nhn vo nhng cnh ng la mch ny. Khi chn n s cho nng
sut khong 1300 pound (1 pound = 0.4536 kg) trn mi acre (1 acre =
0.405 ha). Ti tin rng y l nng sut cao nht t c qun Ehime.
V nu y l nng sut cao nht qun Ehime th ng ngha vi vic
n cng l nng sut cao nht nc bi v Ehime l khu vc nng nghip
chnh ca Nht Bn v thm na nhng cnh ng ny khng c
cy xi 1 t g trong sut 25 nm qua.
Khi trng trt ti ch n gin tung ht ging la mch trn cc cnh
ng ny vo ma thu, khi nhng cy la vn cn trn cnh ng. Vi
tun sau , ti thu hoch la v tn x rm ln cc cnh ng. Ti cng
lm iu tng t khi trng cy la go. V la ng ny s c thu
hoch vo khong ngy 20 thng 5. V khong 2 tun trc khi la chn
hon ton, ti li i ri ht ging la go vo khu vc c cc cy la mch
ny. Sau ma ng, khi la c thu hoch v p xong, ti li ri
rm ca cc cy la mch ln cnh ng.
Ti tin rng s dng cng phng php trng la v v la ng chnh
l im c o ca cch trng trt ny.Tuy nhin vn c cch thc d
hn. Khi chng ta i qua nhng cnh ng tip theo, hy ti ch cho
bn thy nhng rung la c gieo ht vo ma thu va ri cng lc
vi v la ng. Ton b vic gieo trng c kt thc trc ngy u
nm mi.
Bn c th thy rng c ba l trng v c di cng mc trn cc cnh
ng ny. Ht ging c ba l c gieo xen k cc cy la vo khong u

thng 10, 1 khong thi gian ngn trc la mch. Ti khng cn quan
tm n vic gieo trng c di bi v n t mc 1 cch kh d dng.
Tm li vic gieo trng trn cnh ng ny nh sau: u thng 10, ht
ging c ba l c gieo rc xen k vi la, v v la xun c thc hin
vo khong gia thng.
u thng 11, la c thu hoch v ht ging cho nm sau c gieo

xung v rm c ri trn khp cnh ng. La mch bn thy trc
mt c trng theo cch ny. chm sc cho 1 cnh ng rng
khong acre (mu anh n v o din tch), ch cn 1 hoc 2 ngi
lm vic vi ngy l chun b cho v la ng. Dng nh c l c
cch n gin hn trng trt.

Phng php ny hon ton mu thun vi cc k thut canh tc nng
nghip hin i. N vt b tt c cc kin thc khoa hc cng nh k
thut trng trt truyn thng sang 1 bn. Vi cch thc trng trt ny,
khng s dng my mc, khng cn chun b phn bn, v khng dng 1
loi ha cht no; tuy nhin vn cho nng sut tng ng hoc cao
hn so vi cc nng tri khc Nht Bn. Bng chng ngay trc mt
bn.
Khng g c
Gn y mi ngi bt u hi ti v sao li theo ui phng php ny
t nhiu nm trc. Cho ti gi, ti cha tho lun vic ny vi bt k ai.
Bi v tht ra khng c g ni v n c. N cc k n gin, lc ban
u n ch l 1 c shock, 1 kinh nghim nh hay 1 tng le ln.
S nhn thc ny hon ton thay i cuc i ca ti. Khng c g nhiu
ni v vic ny c, tuy nhin c th tm gn n nh sau: Loi ngi
tht ra khng bit g c. Khng c gi tr ni ti trong bt c th g, v mi
hnh ng u l nhng c gng v ch, khng c cht ngha no.
iu ny nghe c v phi l, nhng khi miu t n bng cu ch th y l
cch duy nht m t v n.
Suy ngh ny t ngt xut hin trong u ti khi cn rt tr. Ti
khng chc rng c phi tt c s hiu bit v c gng ca con ngi u
v ngha v khng c gi tr hay khng, nhng ti suy xt nhiu v
iu ny v c gng xa nha ngha ny, tuy nhin ti khng th tm
thy 1 s mu thun no v n c. ngh c m chy trong ti.
C 1 nim tin c chp nhn rng ri l tr thng minh ca con
ngi l hon ho, loi ngi l sinh vt c nhng gi tr c bit, v
nhng s sng to cng nh thnh tu v vn ha v lch s l nhng
iu tuyt vi. chnh l nim tin thng thng ca mi ngi.
T khi ti bt u c suy ngh i nghch li vi nim tin ny, ti
khng th giao tip cng nh chia s tm nhn ca mnh vi bt k ai.
Cui cng ti quyt nh chuyn nhng suy ngh ca mnh sang cc ng
dng trong thc t, xem nhng hiu bit ca ti l ng hay sai. Ti

dnh c cuc i trng trt la go v cc v la xun y l nhng
vic m ti lm.
V kinh nghim ny thay i cuc

i ti ra sao?
40 nm trc, khi ti 25 tui. Ti lm vic ti cc hi quan Yokohama ti
B phn kim tra cy trng. Cng vic chnh ca ti l gim st vn
su bnh vi cc cy trng c vn chuyn ra vo. Tht may mn l ti
c kh nhiu thi gian rnh ri, v ti dng n nghin cu trong
phng th nghim, xem xt cc vn bnh l hc ca cy trng. Phng
th nghim ny nm k cng vin Yamate v nhn xung vnh Yokohama
t con dc. i din l nh th cng gio, v gn bi bin l trng n
sinh Ferris. y rt yn tnh, 1 mi trng hon ho cho vic nghin
cu.
Nh nghin cu bnh l hc ti phng th nghim l Eiichi Kurosawa. Ti
tng hc v bnh l cy trng vi Makoto Okera, l 1 gio vin ti
trng ph thng nng nghip Gifu, v c s hng dn t Suehiko
Igata ca Trung tm kim nh nng nghip qun Okayama.
Ti rt may mn khi c l sinh vin ca gio s Kurosawa. Mc d ng
khng c bit n trong gii hn lm th gii, nhng ng l ngi
cch ly v pht trin cc loi nm m gy nn bnh la von cy la.
ng l ngi u tin trch xut cc kch thch t pht trin ca cy
(gibberellin) t cc loi nm. Loi kch thch t ny, khi c hp th 1
lng nh lc cy la cn b s to nn 1 s nh hng ln n cy
trng khin n mc cao bt thng. V khi n pht trin qu mc, th n
gy ra 1 phn ng ngc li, khin s pht trin cy b chm li. Khng
my ai Nht quan tm n khm ph ny, nhng vi cc nc khc n
l 1 ch nng. Rt nhanh sau , ngi M s dng gibberellin
to ra loi nho khng ht.
Ti xem gio s Kurosawa nh l cha ca mnh, v vi s hng dn ca
ng, ti pht trin 1 chic knh hin vi v ht lng nghin cu v cc
bnh ca nha cy trong thn, cnh v tri ca cc cy chanh M v
Nht Bn.

Vi knh hin vi, ti quan st cc loi nm, lai chng vi nhau v to ra
cc ging gy bnh mi. Ti say m vi cng vic ca mnh. Bi v cng
vic ny i hi s tp trung cao v chu ng, nn khng t ln ti ngt
xu v cng thng, kit sc ngay ti phng th nghim.
y cng l thi im ca tui tr phi phi v ti cng khng dnh ht
thi gian ca mnh trong phng th nghim. Ni ny l hi cng ca
thnh ph Yokohama, 1 ni rt tuyt do chi v c nhng khong
thi gian th v. V cng chnh l thi im m nhng iu k tip
xy ra. Vi chic my nh trong tay, ti thn th bn tu v bt gp nh
nhn ca 1 ph n xinh p. Ngh rng c y c th l ch chnh cho
khung nh nn ti mi c y to dng ti chp. Ti gip c ln
boong ca 1 chic tu nc ngoi ang th neo gn v hng dn c
to dng ti c th chp cc bc nh. C y hi ti c th gi cho c
cc bc hnh khi ra xong c khng. Ti hi a ch gi th c ch
ni Ofuna v i mt m khng ni tn ca mnh.
Sau khi ra film xong, ti a bc nh cho 1 ngi bn v hi xem anh
ta c bit c gi ny l ai khng. Anh ta ni 1 cch y phn khch:
l Mieko Takamine, 1 ngi sao mn bc y. Ngay sau ti gi 10 tm
nh c ln n thnh ph Ofuna cho c y. Khng lu sau, cc tm nh
c km ch k c gi li cho ti qua ng bu in. Tuy nhin thiu
mt 1 tm. Sau ngm ngh li th ti mi nhn ra rng l tm hnh
chp cn cnh khun mt, n lm l nhng np nhn ca c y. Ti cm
thy vui v bit c cht t v tm l ca ph n.
Nhng lc khc, mc d cn vng v v lng tng nhng ti thng n
sn nhy khu vc Nankingai. C 1 ln ti bt gp ci nhn ca 1 ca s
ni ting, Noriko Awaya v ti mi c y nhy cng. Ti khng bao gi
c th qun ci cm gic lc y, v ti b chong ngp bi thn hnh
y n tay ti khng th no m ht vng eo ca c y.
Lc y ti l 1 ngi bn rn v cng y may mn, ti dnh thi gian
ca mnh khm ph nhng iu k diu ca t nhin thng qua chic
knh hin vi, ti ngc nhin khi thy s tng ng gia th gii t hon
ny vi th gii khng l ca v tr v tn. Vo chiu ti, d c ang yu
hay khng th ti cng i chi khp ni v tn hng cuc sng. Ti tin
rng cuc sng khng c mc ch ny, cng vi s mt mi v cng vic

khin ti b ngt xu ti phng nghin cu. Kt qu ca tt c iu ny
khin ti b chng vim phi cp tnh v b chuyn vo phng cha tr
bnh trn dch mng phi tng trn cng ca Bnh vin cnh st.
l vo dp ma ng v nhng cn gi lnh cng tuyt theo khe nt
ca chic ca s lun vo khp phng. Ngi ti th m p v c chic
chn nhng mt ti th lnh nh bng. Y t ch gh qua kim tra nhit
ca ti ri nhanh chng i mt.
Bi v l phng bnh c nhn nn khng c ai nhn vo c. Ti cm
nhn 1 s lnh but v ngay lp tc ri vo trng thi c n v vng v.
Ti cm gic nh mnh ang phi i mt vi ni s ci cht. Gi ngh li
th thy l 1 ni s nhm nh nhng vo lc y ti cm thy rt tht.
Cui cng th ti cng c xut vin, nhng ti khng th gng dy
khi s chn nn, suy sp. Khng bit lc y s t tin ca ti n ang
u. Ti khng lo lng g v hi lng, nhng bn cht t nhin ca s
t mn l g? Ti cm thy au n, nghi ng v bn cht t nhin ca s
sng v ci cht. Ti khng th chp mt cng khng th lm vic c.
Vo ban m, trong lc i do quanh con dc v hi cng ti cng khng
cm thy du i c cht no.
Vo 1 m trong lc lang thang, ti ng gc v kit sc trn 1 ngn i
nhn xung vnh, ti m mng k bn 1 ci cy ln. Ti nm thiu thiu
khng ng cng khng thc cho n khi bnh mnh. Ti vn cn nh
l vo bui sng ngy 15 thng 5, ti ng ngc ngm nhn bn tu sng
ln di nh nng. Khi 1 cn gi thi xung con dc, sng m cht tan
bin. Lc y c 1 con dic m ct ting ku sau bay i mt. Ti c th
nghe c ting p cnh ca n. Vo khonh khc y, tt c nghi ng v s
mt m v tht bi ca ti bin mt. Tt c nhng nim tin ca ti, nhng
th m trc gi ti da vo theo gi cun i. Ti cm thy rng mnh
thu hiu c 1 iu. Khng cn ngh v n, ming ti t nhin bt ra:
Trong th gii ny, khng c g c Ti cm thy rng ti hiu c
khng g c (Hiu ci khng g c trong trng hp ny c ngha l
nhn ra s thiu st ca nhng hiu bit thuc v tr tu).
Ti c th thy rng tt c nhng khi nim m ti bm vo, c khi
nim v s tn ti cng khng c ngha. Tinh thn ti tr nn nh

nhng v trng rng. Ti nhy ma v vui sng. Ti c th nghe ting
chim ku trn cy v nhn nhng con sng lp lnh di nh mt tri.
Nhng l cy ang nhy ma, lp lnh trong nng. Ti cm thy y
chnh l thin ng trn gian. Nhng th chim ly ti, tt c s au
n, bin mt ging nh nhng gic m v o nh, v 1 th c th gi l
Thin nhin thun khit c h l.
Ti ngh rng ni rng gi tri nghim vo bui sng hm y thay i
cuc i ti hon ton.
V mc d c nhng thay i trong nhn thc, nhng ti vn l 1 ngi

bnh thng vi nhng s di kh vn c, v n khng h thay i t lc
y cho n by gi. Nhn t bn ngoi ti vn bnh thng nh trc, v
cuc sng hng ngy ca ti cng khng c g c bit. Nhng ti bo
m l ti bit 1 th khng h thay i t lc . Ti dnh ra 30,
40 nm kim tra xem ti c sai lm khng trong sut qu trnh lm
vic, nhng ti cha tng 1 ln tm c bng chng chng li nim tin
.
10

S nhn thc ny c gi tr to ln nhng khng c ngha l cc gi tr c
bit c nh km vo ti. Ti vn ch l 1 ngi bnh thng, 1 lo
nng dn. Vi nhng ngi khc c th h s thy ti l 1 ngi khim
tn hoc kiu ngo. Ti ni vi nhng ngi tr hn lm vic trn cc
cnh ng ca ti rng ng c gng bt chc ti, v ti rt gin khi thy
ai khng chu nghe nhng li khuyn ny. Ti ni h hay ch sng
n gin, ha hp vi t nhin v p dng iu vo cng vic hng
ngy. Ti khng c g c bit c nhng nhng g ti nhn ra th rt bao
la v c gi tr.
V vng ngoi
Ngy k tip sau tri nghim vo bui sng hm y 16 thng 5 ti bo
co li ton b cng vic ca mnh v vit n xin ngh vic. Cc cp trn
v bn b ti rt ngc nhin. H khng bit v sao ti lm nh th. H t
chc 1 bui tic chia tay cho ti ti 1 nh hng nm pha trn bn tu,
nhng khng kh c hi khc thng 1 cht. Chng trai tr ny cho n
nay vn ha ng vi mi ngi, v dng nh khng c v g khng tha
mn vi cng vic, ngc li anh ta cn dnh ton tm ton cho vic
nghin cu, t ngt li ra quyt nh ngh vic. Ti ch v ci 1
cch hnh phc.
Lc y ti ni vi tt c mi ngi: pha bn ny ca bn tu. Pha bn
ny ca bn tu s 4. Nu bn ngh rng s sng nm pha bn ny vy
th ci cht s nm pha bn kia, nu bn mun dp b tng v ci
cht th bn nn b i khi nim rng c s sng nm pha bn ny. S
sng v ci cht l 1
Khi ti ni iu ny, mi ngi lo lng hn cho ti: Anh y ang ni g
th? Anh ta chc b mt tr ri, chc hn h ngh nh th. Tt c h nhn
ti vi khun mt bun b. Ch duy nht c mnh ti l bc i 1 cch
nhanh nhn vi tinh thn phi phi.
Lc ngi bn cng phng rt lo lng cho ti v ngh l ti hy i
ngh, c th l Boso Peninsula. V th ti i. Ti s i bt c u nu
c ai khuyn ti. Ti ln xe bus v i nhiu dm ng, nh mt nhn
11

vo nhng rung cng nh nhng ngi lng nh nm dc bn ng.
Ti 1 bn ti thy tm bng nh ghi l Utopia. Ti quyt nh xung xe
v bt u cuc tm kim ca mnh y.
Trn bi bin c 1 cn nh tr nh, v khi leo ln ci dc ti tm thy 1
ni c quang cnh tuyt p. Ti li cn nh tr v tn hng nhng
ngy di nm m mng trn m c cao nhn ra bi bin. C th l vi
ngy, 1 tun hoc 1 thng, nhng ni chung l ti li 1 khong
thi gian nht nh. Ngy dn tri qua cng l lc s ho hng ca ti
gim i v ti bt u nhn nhn xem chuyn g xy ra. Bn c th gi
thi im l lc ti tr li vi chnh mnh.
Ti i n Tokyo v 1 thi gian, mi ngy ti i do trong cng
vic, bt chuyn vi mi ngi, ng y hoc kia. Bn b ca ti lo
lng v h n hi ti c n khng. 1 ngi bn ca ti hi: C phi anh
ang sng trong 1 th gii m mng ho huyn khng, 1 th gii ca o
nh. Khng ti tr li, chnh anh mi l ngi ang sng trong 1 th
gii ca gic m, ca o nh. C 2 chng ti u ngh rng Ti th ng
v anh th ang sng trong m. Khi ngi bn ca ti i v ni li tm
bit, ti tr li 1 cu i loi nh l: ng ni li tm bit, s ra i ch l
s ra i m thi. Ngi bn ca ti dng nh mt ht hy vng v ti.
Ti ri Tokyo v i qua vng Kansai (Osaka, Kobe, Kyoto) v i v pha
nam Kyushu. Ti tn hng cuc sng ca mnh, i ht ni ny n ni
khc cng vi cn gi. Ti thch thc rt nhiu ngi vi nim tin ca ti
l tt c mi th u khng c ngha v khng c gi tr, mi th u
tr v bn cht h v ca n.
Nhng iu ny l qu nhiu, hoc c th l qu t mi ngi c th
nhn thc c. H khng ni g v iu ny c. Ti ch c th ngh rng
khi nim khng c g ny l 1 li ch to ln ca th gii, v c bit vi
th gii hin ti, khi m mi th chuyn ng qu nhanh theo 1 chiu
hng ngc li. Ti thc s cn nhc v vic chia s nhng iu ny vi
tt c mi ngi trn t nc. Nhng kt qu th ngc li nhng g ti
ngh, ti i n u mi ngi cng pht l hoc coi ti nh 1 k k
quc. V th ti quay li trang tri ca cha ti vng ngoi .
12

Cha ti ang trng qut vo thi im v ti n 1 tp lu trn
ni v bt u 1 cuc sng gin d v nguyn thy. Ti ngh rng ngay ti
y, lm 1 ngi nng dn trng chanh v ng cc, ti thc s c th
chng minh s nhn thc ca mnh; th gii s nhn ra s tht. Thay v
dng hng trm li gii thch, ti sao khng vn dng trit l vo thc
t theo 1 cch tt nht? Phng php nng nghip khng lm g c (Vi
cch din gii ny, ng Fukuoka mun nhn mnh vo tnh n gin ti a
ca phng php. Cch canh tc ny cng cn nhng hot ng nng
nhc, c bit l vo ma thu hoch, tuy nhin n vn n gin v nh
nhng hn rt rt nhiu so vi cc phng php khc) ca ti bt u vi
suy ngh ny. l vo nm Chiu ha th 13 (1938).
Ti sng 1 mnh trn ni v mi th u tt p cho n khi cha ti y
thc cho ti chm sc nhng cy ang tru qu trong vn. ng ct
ta chng theo hnh dng ca nhng ly ru sake tri cy c th
c thu hoch d dng. Khi ti yn chng trong trng thi ny, kt
qu l cc cnh cy mc an xen ln nhau v chng my chc c vn
cy b kh ho v cht.
Ti tin rng cy trng chng s t mc ch khng cn phi c s can
thip ca con ngi. V ti thc hin theo nim tin ny, mi th nn
chng pht trin t nhin, nhng ti nhn ra rng nu bn thc hin
theo iu ny tt c cng 1 lc th chng s khng th pht trin tt
c. y l s b ri ch khng phi l canh tc t nhin.
Cha ti b sc v iu ny. ng ni ti phi t kim im v vic ny,
c th ti nn tm 1 cng vic u v tr v khi no quay v l chnh
mnh. Vo lc cha ti l trng lng v kh chp nhn cho nhng
ngi khc trong cng ng v vic ng c 1 a con trai k quc, 1
ngi khng th ha nhp vi x hi v sng bnh thng nh mi ngi.
Ngoi ra, ti cng khng thch phc v trong quan i v cuc chin
tranh din ra ngy cng khc lit hn, v th ti quyt nh thc hin
theo nguyn vng ca cha ti v i tm 1 cng vic.
Vo thi im , cc chuyn gia k thut rt t. Trm kim nh qun
Kochi bit v ti v h ngh vi ti lm trng b phn nghin cu
ca phng Kim sot dch bnh v cn trng. Ti nhp nhn li
ngh ny v lm vic ti qun Kochi khong 8 nm. Ti trung tm nghin
13

cu, ti tr thnh gim st lnh vc khoa hc nng nghip, v cng
hin ht mnh nghin cu vic tng sn lng nng nghip trong thi
chin. Nhng thc ra trong sut 8 nm , ti suy ngh nhiu v mi
quan h gia khoa hc v nng nghip t nhin. Nn nng nghip ha
cht, tc l s dng cc sn phm c lm ra t tr tu ca con ngi,
c bit n nh l 1 ci g tuyt vi. Cu hi lun lun qun trong
tm tr ti lc l liu nng nghip t nhin c th ng vng v i
u khoa hc hin i hay khng.
Khi chin tranh kt thc, ti cm thy 1 cn gi t do thi n, v khi
cm thy lng du li ti tr v qu nh ca mnh thc hnh cch
thc canh tc mi.
Tin ti phng thc nng nghip

khng lm g c.
Trong vng 30 nm, ti ch sng trn cc cnh ng ca mnh v rt t
khi giao tip vi nhng ngi bn ngoi cng ng. Sut nhng nm ny,
ti ton tm ton thc hin theo phng thc nng nghip khng lm
g c.
Cch thng thng mi ngi hay dng ci tin 1 phng php no
l h t cu hi Th ci ny xem sao? hoc Th ci kia xem sao
v t to ra hng lot cc k thut khc nhau. y chnh l nn nng
nghip hin i v kt qu l n ch khin ngi nng dn bn rn hn.
Phng php ca ti th hon ton ngc li. Ti hng n 1 cch thc
t nhin, n gin lm nng nghip (Nng nghip c n gin ti a
v ha hp vi mi trng t nhin ch khng phi cc phng thc hin
i can thip th bo vo t nhin nhm c chim li ch cho con ngi) v
kt qu l khin cng vic ngy 1 n gin hn. Th khng lm ci ny
xem sao? Th khng lm ci kia xem sao. l cch m ti suy
ngh. Cui cng ti i n kt lun rng chng ta khng cn phi cy
xi, khng cn phi bn phn, khng cn phi trn phn, khng cn
14

dng thuc dit cn trng. Khi bn ha hp vi t nhin tht s th
cn li rt t vic cn phi lm.
Nguyn nhn m con ngi pht trin cc k thut v dng nh khin
chng cn thit vi nng nghip l s cn bng ca t nhin hin ti
rt ti t, bi v t ai b l thuc vo cc k thut canh tc trc .
V nguyn nhn ny khng ch ng vi nng nghip, m n cng chnh
xc vi cc kha cnh khc ca x hi loi ngi. Cc bc s v thuc
men tr nn cn thit khi mi ngi to ra 1 mi trng sng bnh hon,
ti t. Trng hc khng c gi tr g c, nhng n tr nn cn thit khi
loi ngi to ra iu kin sng m trong 1 ngi phi n trng mi
c th sng c sau ny.
Trc khi cuc chin tranh kt thc, ti i n vn qut th
nghim canh tc t nhin theo nhng g ti ngh, ti khng cy xi v
cho vn t pht trin. Cc cnh cy nhanh chng mc an vo
nhau, cy b tn cng bi cn trng v gn 2 acres cy qut tn a v
cht. Lc cu hi Khun mu ca t nhin l g? lun nm trong u
ti. Trong lc i tm cu tr li, ti qut sch ht 400 cy qut. Cui
cng ti cm thy mnh c th ni 1 cch chc chn: y chnh l
khun mu t nhin.
15
Khi nhng ci cy pht trin vt dng t nhin ca n th vic cy xi v

dng thuc dit cn trng l cn thit; cng nh khi x hi loi ngi
ngy cng sng xa lnh t nhin th trng hc tr nn cn thit. Trong
t nhin, trng hc khng c ngha g.
Trong qu trnh nui dy con ci, nhiu bc cha me phm phi sai lm
tng t nh iu ti lm vi vn qut ca mnh lc u. V d, dy
m nhc cho tr em cng v ch nh vic cy xi t. Tai ca nhng a
tr t cm nhn c m nhc t nhin. Ting rc rch ca dng sui,
ting ku ca nhng con ch bn b sng, ting xo xc ca nhng chic
l trong rng, tt c nhng m thnh ny chnh l m nhc thun khit
nht. Tuy nhin, khi hng lot cc ting n xut hin v lm ri lon i
tai, kh nng cm nhn m nhc t nhin ca a tr b thoi ha. Nu
iu tip tc xy ra th a tr s mt kh nng nghe ting chim, ting
l, ting gi. l l do ti sao mi ngi ngh rng dy m nhc cho tr
em l cn thit cho s pht trin ca chng.
16

Mt a tr c pht trin vi 1 i tai thun khit c th khng chi
c cc hp m thng thng trn n piano hay violon, nhng ti
khng ngh rng vic c lin quan n kh nng lng nghe m nhc
tht s hoc kh nng ht. Khi tri tim ca n trn ngp nhng m
thanh th c th xem nh a tr c ti nng m nhc.
Gn nh ai cng ngh ti nng t nhin l 1 ci g hay ho, tuy nhin
rt t ngi hiu c s khc nhau gia t nhin v mt t nhin.
Nu nhng ci t non ca cy n qu b ct bi ko th n c th gy
nn s ri lon nghim trng m khng th phc hi li c. Khi pht
trin trong t nhin, cc cnh cy ta ra lun phin nhau t thn cy v
l ca chng u c th nhn c nh sng mt tri. Nu qu trnh ny
b can thip th cc cnh cy mc ri lon, ci ny ci kia v xon ln
nhau, cui cng l nhng chic l s rng v khng th tip xc vi nh
sng mt tri. Cn trng s xut hin. Nu cy ny khng c cy xi
trong nm sau th cc cnh s cn b rng nhiu hn.
Loi ngi cng vi s can thip ca mnh vo mi th lm mi th
o ln ht ln, v sau khng chu sa cha sai lm ca mnh, ri n
khi nhng bt n tch ly ln ln dn th li lm ht cng sc mnh i
ph vi n. V khi lm c g trng c v n, th h c cho rng mnh
lm c iu thnh cng g to ln. Mi ngi c lp i lp li iu
ny. N ging nh l 1 tn khng nhy ln mi nh v lm v vi vin
ngi trn mi nh ca anh ta. Sau khi tri ma th nc bt u thm
v chy xung trn nh, anh ta bc thang ln v tm mi cch sa cha
ci trn nh , v sau hn h khi tm ra c 1 gii php no .
iu ny tng t vi cc nh khoa hc. Cm u vo sch v ngy ln
m n b cn th, v nu bn thc mc l h lm g sut thi gian
xin tha l h nghin cu cch ch to ra 1 loi knh cha chng
cn th.
V ngun
Ti ng da vo chic li hi, ngng lm vic v nhn ra pha dy ni
v ngi lng bn di. Ti t hi bng cch no m cc trit l ca con
ngi li xoay vng l hn c 4 ma trong t nhin.
17

Ci con ng m ti theo ui, cch thc canh tc t nhin ny lm
kinh ngc nhiu ngi, h xem y nh l hnh ng chng li s pht
trin ca khoa hc. Nhng tt c nhng g ti lm trn cc cnh ng ny
l chng minh rng loi ngi khng h bit g c. Bi v th gii ang
chuyn ng vi 1 nng lng d di theo chiu hng ngc li, cho
nn trng c v l ti b b ri li pha sau, nhng ti chc chn rng con
ng ti ang i l con ng hp l nht.
Trong sut nhng nm qua, s lng ngi c hng th vi nng nghip
t nhin tng ng k. Dng nh s pht trin ca khoa hc t
n gii hn, s nghi ng gim bt, v n lc cn phi nh gi
li. Mi ngi c v nh thy nhng phng thc nguyn thy v t
nhin li c v vt xa so vi khoa hc hin i. iu ny lc u trng
c v hi l, nhng vi ti ti li chng thy n k l g c.
Ti tho lun vi gio s Iinuma ca i hc Kyoto. Hng ngn nm
trc, nn nng nghip ti Nht Bn khng bao gm vic cy xi, mi n
tn thi i Tokugawa 300-400 nm gn y th phng thc cy nng
mi bt u. V k thut cy su n Nht Bn l t nn nng nghip ca
phng Ty. Ti cho rng i ph vi cc vn ca tng lai, th h
tip theo s quay li phng thc canh tc t nhin, khng cy cy.
trng trt cy trng trn nhng cnh ng khng cy cy lc ban u
trng c v nh l 1 bc li, tuy nhin qua nhiu nm, phng thc
ny c thc hin ti cc phng th nghim ca trng i hc v cc
trung tm kim nh nng nghip trn khp t nc v c xem l
phng php n gin nht, hiu qu nht v hin i nht. Mc d cch
thc ny khng tha nhn khoa hc hin i, nhng n tr nn tiu
biu cho vic pht trin nng nghip hin i.
Ti trnh by phng thc canh tc khng cy cy gieo ging trc tip
v la ng ny trong cc tp ch nng nghip cch y 20 nm. T
n nay n c in v gii thiu ra cng chng bng radio ln cc
chng trnh truyn hnh rt nhiu ln nhng khng ai thm ch n
n.
V t nhin by gi, n thnh 1 cu chuyn hon ton khc. Bn c th
ni rng nng nghip t nhin thnh 1 cn sng ln, cc nh bo, cc
18

gio s, cc nh nghin cu x n cc cnh ng v ci chi ca ti
trn ni.
Mi ngi u c nhng gc nhn khc nhau, a ra li nh gi c
nhn ca mnh v sau ri i. C ngi nhn n nh l 1 ci g
nguyn thy, c ngi cho rng y l s lc hu, c ngi li xem n
nh l nh cao ca nng nghip, v c ngi tn sng v xem n nh l
1 s t ph vo tng lai. Nhn chung, mi ngi nh gi n theo 2
dng, hoc l bc tin vo tng lai hoc l bc li vo qu kh. Ch c
vi ngi c th thu hiu c rng nng nghip t nhin khng tin
cng chng li ra khi trung tm ca vic pht trin nng nghip.
Khi mi ngi xa dn khi t nhin, h i mi lc mt xa so vi trung
tm. Nhng cng lc 1 hiu hng hng tm xut hin v khin h c
mong mun quay li tr im trung tm. Nhng nu mi ngi ch tm
cch phn ng li, i sang tri hay sang phi ph thuc vo cc iu kin
th kt qu ch l to ra nhiu hot ng hn. Ci im gc khng di
chuyn, n nm bn ngoi khi nim tng i v khng c ch n.
Ti tin rng ngay c khi cc hnh ng v li vi t nhin v chng
nhim c thc hin th cng khng phi l 1 gii php ng nu nh
h ch tp trung gii quyt phn ngn m khng thu hiu ci gc.
Thin nhin khng thay i, mc d cch chng ta nhn n thay i theo
thi i. Tuy nhin canh tc t nhin vn tn ti vnh vin nh l sui
ngun ca nn nng nghip.
Mt nguyn nhn khin cho nng

nghip t nhin khng th pht trin
Trong vng 20-30 nm va qua phng thc trng trt la ny cng nh
cc v la ng c kim nh khp cc kiu kh hu cng nh iu
kin t nhin khc nhau. Gn nh mi qun ti Nht Bn u thc hin
vic kim tra so snh nng sut ca phng php gieo ht trc tip
khng cy xi ny vi cch trng la mch, la m, la go c cy xi
truyn thng. Kt qu ca nhng cuc kim tra ny cho thy khng tm
ra bng chng mu thun li vic p dng canh tc t nhin.
19

V th, c ngi hi rng ti sao s tht ny li khng c chia s cho
mi ngi bit. Ti ngh rng 1 trong nhng nguyn nhn chnh l th
gii ny b bin i theo ci chiu hng m mi ngi khng th thu
hiu bt c th g 1 cch trn vn. V d nh l 1 chuyn gia v phng
chng cn trng gy hi t Trung tm kim nh qun Kochi n
iu tra xem ti sao li c rt t ry trn cnh ng ca ti mc d ti
khng dng thuc dit cn trng. Sau khi xem xt mi trng sng, s
cn bng gia cn trng v cc k th t nhin, t l nhn trn cnh
ng v nhiu th khc th thy s lng ry trn cnh ng rt t, tng
ng vi cc cnh ng ti Trung tm, nhng m ti cc cnh ng
h xt v s loi thuc ha hc c hi ln ri.
Cc gio s cng ngc nhin khi nhn ra rng khng ch s lng cc loi
su ry gy hi rt thp m cc k th t nhin ca chng cng c mt
rt nhiu trn cc cnh ng ca ti hn l cc cnh ng ca h. Nhng
sau h nhn ra rng cc cnh ng ny c th duy tr trng thi ny
l nh s cn bng ca t nhin c to ra gia nhiu nhm cn trng
khc nhau. ng xc nhn rng nu phng php ca ti c th c
truyn dy li cho mi ngi th vn su ry ph hoi ng rung c
th c gii quyt. Sau ng bc vo xe v quay v li Kochi.
Nu bn hi ti rng cc chuyn gia v cy trng v phn bn n y
cha th ti xin tr li l cha. Hn na, nu bn ngh c m 1 cuc
hi tho hoc tho lun v phng thc ny trn din rng, th cc trm
nghin cu ca qun s tr li kiu nh sau: Xin li, cn qu sm cho
vic . Chng ti phi nghin cu mi kha cnh c th xy ra trc khi
ra quyt nh cui cng. V phi mt hng nm trc khi kt lun cui
cng c th c a ra.
V iu ny din ra mi lc. Cc chuyn gia v cc k thut vin t mi
min t nc n nng tri ca ti. Quan st cc cnh ng di gc
nhn v chuyn mn ca h, v h thng khng tha mn lm vi
nhng g thu thp c. Tuy nhin, khong 5 hay 6 nm g k t ln
gio s t trm nghin cu n y, c 1 s s thay i ti qun
Kochi.
Nm nay, b phn pht trin nng nghip ca i hc Kinki thit lp 1
nhm thc hin d n nng nghip t nhin, nhm ny gm cc sinh
20

vin thuc cc lnh vc khc nhau s cng lm vic v tm hiu. iu
ny c th coi nh l 1 bc tin gn hn, nhng ti c cm gic l bc
tip theo s tng ng vi 2 bc theo hng ngc li.
Cc chuyn gia thng nh gia theo kiu ny: Ci tng c bn ca
phng thc ny th n, nhng nu chng ta s dng my mc c th s
tin li hn chng? hay l Nu anh dng phn bn v thuc dit cn
trng trong 1 s trng hp hoc ti 1 s thi im nht nh c khi no
nng sut s tng ln?. Lun lun c nhng ngi mun kt hp nng
nghip t nhin v nng nghip khoa hc. Tuy nhin cch suy ngh ny
hon ton tri ngc vi tng ct li. Ngi nng dn nu tin dn
n vic tha hip th s khng cn kh nng ph bnh khoa hc cp
c bn.
Canh tc t nhin rt n gin, nh nhng v n ch ra con ng v
ngun ca nng nghip.
Con ngi khng bit g v t nhin

Gn y ti c suy ngh rng chng ta s t c nhng bc tin mi
nu nh cc nh khoa hc, cc nh chnh tr gia, ngh s, trit gia, lnh
t tn gio cng nh tt c nhng ai lm vic trong cc lnh vc y tp
trung ti y, cng nhn nhng cnh ng ny v trao i ha hp vi
nhau. Ti ngh iu ny s phi xy ra nu nh mi ngi mun nhn xa
hn na, vt khi lnh vc ca h.
Cc nh khoa hc ngh rng h c th thu hiu thin nhin. l cch
m h ngh v hnh ng. Bi v h tin rng h c th hiu c thin
nhin nn h tin hnh nghin cu, xem xt thin nhin v tm cch
kim sot, s dng n. Tuy nhin ti ngh rng vic thu hiu c bn
cht tht s ca thin nhin vt xa s hiu bit ca con ngi.
Ti thng trao i vi nhng ngi tr tui ti cc cn lu trn ni, h
n y gip v hc v nng nghip t nhin, ti ni cho h bit l
ai cng c th quan st nhng ci cy trn ni. H c th thy mu
xanh ca nhng chic l, h c th thy cc cy la. H ngh rng h bit
mu xanh l cy l g. Khi ha mnh vo thin nhin c ngy ln m, c
i lc h ngh rng h bit thin nhin l g. Tuy nhin ci lc m h
21

ngh rng h bt u hiu c thin nhin th l lc h bt u i sai
hng.
Ti sao vic bit c thin nhin l bt kh thi? Ci gi l thin nhin
tht ra ch l tng trong u ca mi ngi m thi. Ngi c th
nhn thy thin nhin tht s chnh l nhng a tr s sinh. Chng
nhn nhng khng ngh g c, r rng v thun khit. Nu chng bit tn
ca cc loi cy, cy qut thuc h qut, cy thng thuc h thng, th
tc l chng khng cn nhn thin nhin theo ng bn cht ca n
na.
Mt vt th b tch ri ra khi ci chung th n khng cn l chnh n
na.
Cc chuyn gia thuc mi lnh vc tp hp li y v quan st nhiu
kha cnh ca cy la. Cc chuyn gia v su bnh ch thy cc vn v
su bnh, cc chuyn gia v dinh dng cy trng ch nhn thy sc sng
ca cy. iu ny l khng th trnh khi trong thi i by gi.
V d nh ti tng ni vi 1 ngi n ng lch lm n t 1 trm
nghin cu khi ng ang iu tra, xem xt mi lin h gia ry v nhn
trn cc cnh ng ca ti: Tha gio s, bi v ng ang iu tra v cc
con nhn nn ng qun mt rng n ch l 1 trong s hng t cc k
th t nhin ca loi ry. Nm nay loi nhn xut hin nhiu, nhng
nm ngoi li l cc. Trc th ch li chim s ng. C rt nhiu s
thay i lin tc.
22
Cc nghin cu ring bit s khng th no hiu c vai tr ca 1 loi

trong 1 khong thi gian nht nh bi v mi quan h ca cn trng rt
ln xn. C nhng ma m ry rt t bi v c nhiu nhn. Nhng li c
nhng thi im m ma rt nhiu v nhng con ch khin cho nhn
bin mt, hoc c nhng khi ma t nn c ry ln ch u khng xut
hin.
Cc phng php kim sot cn trng rt v ch v chng b qua mi
quan h gia cc loi cn trng vi nhau. Cc cuc nghin cu v nhn
v ry cng cn phi bit thm v mi lin h gia ch v nhn. V khi
n y th li cn thm 1 gio s v ch. Cc chuyn gia v nhn v ry,
1 ngi khc v cy la, v 1 chuyn gia khc na v vn qun l ti
tiu, tt c phi cng nhau lm vic chung.
Thm na l c t 4 n 5 loi nhn trn cc cnh ng ny. Ti cn nh
cch y vi nm c 1 ngi chy n nh ti vo lc sng sm v hi
rng c phi ti ph cnh ng bng li la hay ci g i loi th khng.
Ti khng th tng tng ni anh ta ang ni v chuyn g nn ti chy
nhanh ra ng xem.
23

Bi v chng ti va mi thu hoch la xong nn ch sau 1 m cc gc
r v cc cy c thp c bao ph hon ton bi li nhn, nhn chng
ging nh cc tm la. Chng nh cc con sng lp lnh di sng
sm, tht l 1 cnh tng tuyt diu.
V 1 iu k diu na v vic ny l chng khng xy ra thng
xuyn v ch duy tr trong 1,2 ngy m thi. Nu bn nhn k bn s thy
rt nhiu nhn trn mi inch vung. Chng ging li dy c trn
cnh ng n bn kh c th thy c 1 khong trng no. Ch
trong acre c hng ngn thm ch hng triu con! V khi quay li cnh
ng 2,3 hm sau th bn s thy cc tm li b t v ang ung
a trong gi vi 5 hay 6 con nhn bm theo. Nhn ging nh nhng
bng hoa b cng anh hay cc tri thng b cun theo gi. Nhng con
nhn con bm vo cc tm li v c gi cun theo bay ln bu tri.
Cnh tng ny chnh l iu tuyt diu ca t nhin. Khi nhn n bn s
hiu rng cc nh th v ngh s cng cn tham gia vo nhm nghin
cu.
Khi cc cht ha hc c ri ln cnh ng, tt c b hy dit trong chp
mt. Ti tng ngh l nu ri tro t l si ln cnh ng chc s
khng sao (ng Fukuoka lm phn trn t tro ca g v t cc thc n
organic cn tha li trong nh. Sau ng ri n ln khu vn nh ca
mnh). Kt qu tht ng kinh ngc. 2 hay 3 ngy sau , cnh ng
hon ton khng cn nhn na. Tro khin cho cc mng nhn b rch
v r ra. Hng ngn con nhn l nn nhn ca nm tro nhn c v v
hi ny. S dng thuc dit cn trng khng ch n gin l git ry m
n cng git lun cc loi khc. Thm na l nhng cnh tng tuyt
diu ca thin nhin cng b nh hng.
Hin tng hng n nhn xut hin trn cc cnh ng vo ma thu v
bin mt hon ton ch sau 1 m vn cha th hiu c. Khng ai bit
chng n t u, lm sao chng sng st qua ma ng hoc l chng
i n u khi bin mt.
V th, vic s dng cc cht ha hc khng ch l vn ca ring cc
nh cn trng hc. Cc trit gia, cc lnh t tn gio, cc nh th v
ngh s cng phi tham gia vo vic ra quyt nh c cho php s dng
24

ha hc trong nng nghip hay khng, v kt qu s ra sao k c khi s
dng phn hu c.
Chng ti thu hoch c 1300 pounds la v tng ng th t v la
ng trn mi acre t cnh ng ny. Thnh thong ln n 1714
pounds, bn s khng th tm ra 1 ni no trn t nc ny t nng
sut cao n th. Khoa hc hin i khng th tc ng g n vic trng
cc loi cy ny, bi v n nh l s i lp vi khoa hc hin i. Bt c
ai n y, nhn cc cnh ng ny s cm thy su thm bn trong
mnh 1 s nghi ng v cu hi liu con ngi c bit g v t nhin hay
khng, v liu t nhin c c bit n trong gii hn hiu bit ca con
ngi hay khng.
iu tr tru l khoa hc ch ra 1 iu l s hiu bit ca con ngi
mi tht nh b lm sao.
25
26
PHN 2
4 NGUYN TC CA NNG NGHIP T NHIN
Hy bc i xuyn qua nhng cnh ng ny. Chun chun v nhng
con bm bay trong nhng cn ma ro. Nhng ch ong gh thm ht
bng hoa ny n bng hoa khc. Vch nhng chic l ra v bn s thy
cn trng, nhn, ch, cc con thn ln v nhiu loi cn trng b nh
khc ng c di bng mt. Cc con chut chi v giun t o v
s ng hm bn di mt t.
y l h sinh thi t nhin ca cy la. Cc cng ng cn trng v cy
trng duy tr 1 mi quan h bn vng y. Khi c nhng t cy bnh
qut qua khu vc ny th cc cnh ng ny vn ng vng v khng b
nh hng.
V by gi ta hy nhn sang cc cnh ng ca nhng ngi hng xm.
C di b qut sch bi thuc dit c v vic cy xi. Cc loi sinh vt
sng trong t cng nh cc loi cn trng b tiu dit bi cht c.
t ai khng cn cc cht hu c v vi sinh vt v cc phn ha hc.
Vo ma h, bn s thy nhng ngi nng dn lm vic trn cnh ng,
h mang mt n chng hi c v eo gng tay cao su. Nhng cnh ng
la ny, c canh tc lin tc hn 1500 nm qua v gi b hy
hoi hon ton ch trong 1 th h.
4 nguyn tc
Nguyn tc u tin l KHNG CY XI, tht vy khng cy cy hay
xi t. Hng th k, nhng ngi nng dn mc nh cho rng vic
cy cy l cn thit trng trt cy ci. Tuy nhin, khng cy xi l
nguyn tc nn tng cho nng nghip t nhin. t c cy xi 1
cch t nhin bi r cy v hot ng ca cc loi vi sinh vt, cc sinh vt
nh sng trong lng t v giun t.
Nguyn tc th 2 l KHNG PHN HA HC HOC PHN ( lm
phn bn, ngi Fukuoka dng c ba l trng ph ln t, ri rm r tr
li cnh ng v cho thm 1 t phn gia cm). Con ngi can thip vo t
27

nhin v kt cc l h khng th khc phc nhng thit hi gy ra.
Nhng hnh ng cu th ca h trong nng nghip khin cht dinh
dng trong t b xi mn dn v kt qu l t b bc mu hon ton.
Nu yn t th t ai s t ng phc hi 1 cch t nhin thun theo
chu k pht trin ca cy ci v cc loi ng vt.
Nguyn tc th 3 l KHNG X L C DI BNG THUC DIT C HAY
NH BNG TAY. C di ng gp 1 phn trong qu trnh lm giu dinh
dng cho t ai v cn bng h sinh thi t nhin. Nguyn tc nn
tng l chng ta nn kim sot v tn dng c di ch khng phi tn
dit n. Rm mn l 1 lp c ba l trng xen vi cy la, v nhng t l
ngn gip ti kim sot c di hiu qu trn cc cnh ng.
Nguyn tc th 4 l KHNG L THUC VO CC CHT HA HC (Ngi
Fukuoka trng cc v ma ca mnh m khng dng bt k loi cht ha
hc no. Trn 1 vi cy n qu, ng thng dng nh tng kim sot
t l cn trng. ng khng dng bt k loi cht c din rng no v d
nhin l khng dng thuc dit cn trng). T khi cc cy trng yu t
c pht trin bi v cc bin php mt t nhin nh l cy xi hay l
bn phn, cc loi bnh v s cn bng ca cn trng tr thnh 1 vn
nghim trng trong nng nghip. T nhin lc ban u chnh l trng
thi cn bng hon ho. Cc loi cn trng gy hi v cc bnh l cy
trng lun c mt, tuy nhin trong t nhin n khng pht trin v lan
rng qu mc n ni phi dng cc loi ha cht c hi. Cch hp l
gii quyt vn su b v cy bnh l gieo trng cc loi cy c sc
sng tt trong 1 mi trng lnh mnh, t nhin.
Cy cy
Khi t ai b cy cy, mi trng b thay i v mt s cn bng t
nhin. V hu qu ca vic ny chnh l nhng cn c mng vi ngi
nng dn trong bit bao nhiu th h trc y. V d khi 1 khu vc t
nhin b xi tung, o ln ht ln bng vic cy cy th cc loi c di
mnh nh l c mn tru thnh thong s pht trin ln t ht thm thc
vt. Khi cc loi c di ny bt u xut hin th ngi nng dn phi
thc hin vic nh c di lin tc. V khng lu sau mnh t y s b
bc mu.
28
gii quyt cc vn th ny, gii php ph hp duy nht chnh l

ngng cc hnh ng tri t nhin li ngay lp tc, chng khin cho
mi th ra nh th ny. Ngi nng dn phi c trch nhim sa cha
nhng thit hi m anh ta gy ra. Vic cy cy t ai phi c dng
li, nu cc bin php nh nhng nh l ri rm v gieo trng c ba l ln
cnh ng c thc hin thay v dng cc cht ha hc nhn to v
my mc hy dit cc loi sinh vt trn cnh ng, th mi trng s
dn tr li trng thi cn bng t nhin v cc loi c di phin phc
cng s c kim sot.
Bn phn
Ti tng trao i vi cc chuyn gia v t v phn bn, ti hi h nh
sau: Nu cnh ng c gi nguyn, khng b tc ng th s lng
phn bn trong t s tng ln hay chng s gim xung?. H thng
dng li suy ngh 1 cht v tr li i loi nh sau: Ummm xem
no Chc chn n s gim xung. Khng, khng hn, khi cy la c
29

gieo trng trn cng 1 cnh ng m khng s dng phn bn th nng
sut t c s khong 525 pounds mi acre. t s khng mu m
hn m cng s khng b cn kit i.
Cc chuyn gia ny ang cp n cnh ng la nc c cy cy;
nu t c tr v trng thi t nhin ban u th mu m s tng
ln. Cc phn hu c cn li ca cy trng v ng vt s c tch tr v
phn hy trn mt t nh cc loi vi trng v nm. Cng vi s di
chuyn ca nc ma, cc cht dinh dng c dn su vo trong t
v thnh thc n cho cc loi vi sinh vt, giun t v cc loi ng vt
nh khc. R cy s xuyn su xung cc lp t thp hn v em cc
cht dinh dng ln li b mt.
Nu bn mun hiu thm v s mu m t nhin trong t, thnh thong
hay i do ln cc ngn ni v quan st cc cy khng l, chng pht
trin m khng cn phn bn hay cy xi t ai. S ph nhiu ca t
nhin l nm ngoi sc tng tng ca con ngi.
Nu ta cht b 1 mng rng t nhin, sau trng cy thng Nht
Bn hoc cy bch hng trong vi th h th t ai s tr nn cn kit
cht dinh dng v b xi mn. Mt khc vi cc khu i ni cn ci, t
st , ta trng cy thng v bch hng cng vi c ba l v cy linh
tho. Phn xanh t nhin ny (Cc loi cy nh c ba l, u tm, cy
linh tho s ci to v cung cp dinh dng cho t) s khin t mu m
hn, mm hn, cc loi c di v cy bi s pht trin bn di cc cy
g, v 1 chu k ti to t c bt u. l nhng bc gip ci to v
lm tng mu m ca lp t 10 cm trn b mt.
trng cc loi cy nng nghip, vic s dng cc loi phn cng cn
phi dng li. a s cc trng hp th lp phn xanh t nhin t cc
loi c di v vic tn x rm trn cnh ng l ri. b sung
phn ng vt gip phn hy rm, ti s dng vt trn cc cnh ng,
nu chng l cc con vt con khi cy trng vn cn nh th chng s pht
trin cng vi cy la. Ch cn 10 con vt l c c lng phn cn thit
cho 1 din tch l acre v chng cng gip kim sot c di rt tt.
Ti lm nh vy trong hng nm tri cho n khi ng xa l c
xy dng khin cho l vt khng th di chuyn qua li c. V th by
30

gi ti dng phn g gip phn hy rm. cc vng khc, vt hoc
cc gia sc nh khc cng vn l la chn ph hp.
Vic bn phn qu nhiu c th dn n 1 s vn . C 1 nm, ngay sau
t cy la, ti thu 1 cnh ng c din tch l 1.25 acres trong vng
1 nm. Ti tho nc cho chy ra ht v bt u tin hnh trng trt m
khng dng phn ha hc, ti ch ri 1 t phn g ln . 4/5 din tch
cnh ng pht trin bnh thng. Tuy nhin phn cn li cho d ti
lm g i na, th cc cy la vn pht trin qu dy c v b nhim
nhiu loi bnh. Ti hi ngi ch t v iu ny th c bit rng trong
ma ng va ri ng dng mnh t lm ni cha phn g.
Ch cn s dng rm, phn xanh, v 1 t phn gia cm bn c th t
c nng sut cao m khng cn b sung phn trn hay cc loi phn
bn c qung co. Hng thp k nay ti quan st cch m t nhin
lm cho t ti xp v mu m. Thm na l trong khi quan st ti cng
gt hi c nhng v ma bi thu cc loi rau qu, tri cy, cam qut,
la go v cc loi ng cc nh l 1 mn qu ca t nhin.
i ph vi c di
Ngay khi vic cy xi c dng li th s lng c di s gim mnh. V
thm na l cc chng loi c di trn cnh ng cng s thay i.
Nu ht ging c gieo khi v ma trc ang chn th nhng ht
ging s ny mm trc cc loi c di. Cc loi c di ma ng ch
mc ln sau khi cy la c thu hoch, nhng ngay lc th v
ma ng bt u trc ri. Cc cy c di ma h mc ngay sau khi
thu hoch la m, la mch nhng lc y th cc cy la go pht
trin 1 cch mnh m ri. Chng ta phi chn la thi im lm sao m
khng c khong thi gian trng gia cc v ma, iu ny s khin cho
c di c kim sot 1 cch hiu qu.
Ngay sau khi thu hoch, nu cnh ng c bao ph bi rm th s
pht trin ca cc loi c di s b dng li trong 1 khong thi gian ngn.
Vic gieo ht ging c ba l chung vi cc ht ging ng cc s gip che
ph mt t v gp phn kim sot cc loi c di.
31

Cch thng thng m mi ngi i ph vi c di l cy xi t ln.
Tuy nhin khi bn cy xi, cc ht ging c di nm su bn di t m
l ra chng s khng c c hi pht trin s c em ln trn v c c
hi m chi, pht trin. Hn na, vic ny cn to iu kin cho cc
ging c di mnh c iu kin pht trin nhanh hn na. V th bn
c th ni rng nhng ngi nng dn c tm cch kim sot c di bng
cch cy xi t ai chnh l ang gieo nhng ht ging bt hnh cho
chnh h, v iu ny ng v ngha en ln ngha bng.
Kim sot cn trng

Rt nhiu ngi tin rng nu h khng s dng cc loi thuc ha hc th
cc cy n qu hay cc cnh ng ca h s ho a v cht. Nhng s
tht l bi v h dng cc cht ha hc nn v tnh khin nhng ni
s hi v cn c ca h bin thnh hin thc.
Gn y cc cy thng Nht Bn gp phi nhng thit hi ng k
v s bng n ca loi mt n v cy. Nhng ngi kim lm s dng
trc thng c gng tm cch ngn chn iu ny bng cch xt thuc
khp khu rng. Ti khng ni rng bin php ny khng hiu qu trong
ngn hn, tuy nhin ti bit l c nhng cch khc ph hp hn.
Theo nh cc nghin cu mi nht th loi mt ny khng phi l k ph
hoi trc tip, m n ch n theo cc loi giun trn trung gian. Loi giun
ny sinh sn bn trong thn cy, khin cho nc v cht dinh dng b
chn li, v cui cng khin cho cy thng b tn a v cht. Tuy
nhin nguyn nhn cui cng th vn cha c tm hiu r rng.
Cc loi giun trn ny n cc loi nm bn trong thn cy. Nhng ti sao
cc loi nm ny li ly lan v pht trin mnh bn trong cy? C phi
cc loi nm ny bt u xut hin nhiu sau khi giun trn xut hin?
Ni cch khc, c phi loi giun trn xut hin bi v c cc loi nm
? Cu hi t ra y l ci no c trc, giun trn hay nm.
Hn na, cn c 1 loi vi trng t c bit n lun xut hin chung vi
cc loi nm v cc loi vi khun c hi khc. Cc hiu ng ny ni tip
cc hiu ng khc, tc ng ln nhiu mt v cui cng th s lng cy
thng b ho a tng ln 1 cch bt thng.
32

Mi ngi khng th bit c nguyn nhn tht s gy bnh bc l ca
cy thng , v h cng khng bit hu qu li t ci cch cha tr
ca h. Nu h gii quyt vn ny bng cch can thip 1 cch v tnh
v thiu hiu bit nh th th tc l h ang gieo nhng ht ging thm
ha xung khu rng. Mc d cc loi mt gim xung ngay tc khc khi
h phun ha cht nhng ti khng thy g vui mng t vic . S dng
cc cht ha hc trong trng trt l cch thc ngu xun nht i ph
vi cc tnh hung nh th ny, v n ch dn n cc vn to ln hn
trong tng lai.
4 nguyn tc nng nghip t nhin ny (khng cy xi, khng phn ha
hc hay phn , khng dit c bng cch lm t hay thuc dit c, v
khng ph thuc vo cc cht ha hc) tun theo quy lut ca t nhin
v s phc hi li s mu m t nhin ca t ai. Tt c nhng vic ti
lm u xoay quanh cc nguyn tc ny. N chnh l tri tim ca phng
thc gieo trng rau qu, ng cc v cam qut ca ti.
Trng trt gia cc cy c di

Rt nhiu loi c di pht trin cng vi ng cc v c ba l trn cc cnh
ng ny. Nhng si rm c ri ln cnh ng hi ma thu va qua
gi phn r v bin thnh mn giu dinh dng. Nng sut cho v
ma ny l 1300 pounds cho mi acre.
Ngy hm qua, khi gio s Kawase, chuyn gia hng u v lnh vc c
v gio s Hiroe ang nghin cu v cc loi cy trng nguyn thy
nhn thy la mch tri di cng vi phn xanh trn cc cnh ng ca
ti v h gi y chnh l 1 tc phm ngh thut tuyt diu. 1 ngi nng
dn a phng ngh rng cch ng ca ti s b c di ph hoi
rt ngc nhin khi thy la mch pht trin rt mnh m gia cc loi cy
khc. Cc chuyn gia k thut cng n y, nhn thy c di, ci xoong
v c ba l mc cng vi nhau, h va i va lc u kinh ngc v sng
st.
20 nm trc, khi ti c khuyn khch s dng lp c che ph mt t
trong vn cy n qu th khi khng 1 ngn c no c tm thy
trong cc cnh ng hay vn cy bt c ni u ca t nc. Nhng
khi nhn cc khu vn ca ti, mi ngi hiu ra rng cy n qu c th
33

pht trin tt vi cc loi c v dy di. Hin nay cc vn cy c bao
ph bi cc loi c l iu ph bin ti Nht Bn v t c khu vn no
m khng c c di.
iu ny cng tng t vi cc cnh ng ng cc. La go, la m v
la mch c th pht trin tt khi cnh ng c bao ph bi c ba l
v c di quanh nm.
ti ni li chi tit qu trnh gieo ht cng nh thu hoch trn cc
cnh ng ny cho bn. Vo u thng 10, trc khi thu hoch, c ba l
trng cng vi ht ging ca cc loi ng cc ngn ngy ca v ma ng
c ri trn cnh ng khi la ang chn (C ba l trng c ri vi t l
1 pound (0.4535 kg) trn mi acre; ht ging v ma ng th theo t l
6.5 n 13 pounds mi acre. Vi nhng ngi nng dn cha c kinh
nghim hoc l t cng, ngho cht dinh dng th tt hn nu gieo nhiu
ht hn 1 cht vo lc u. Khi t dn dn c ci thin nh vo rm
phn hy v phn xanh v khi ngi nng dn quen dn vi phng php
canh tc khng cy xi gieo ht trc tip th s lng ht ging c th c
gim xung). C ba l v la m hoc la mch s mc c khong 1
hoc 2 inches khi la chn v sn sng thu hoch. Trong qu trnh
thu hoch la, cc cy con va mc ln s b ngi thu hoch la dm
phi, nhng khng cn phi lo v n s li ng dy. Sau khi p la th
rm s c ri li ln cnh ng.
34
Nu la c gieo ht vo ma thu m khng c bo v th ht ging

thng s b chut ng v chim n mt, hoc thnh thong n b h thi
ngay trn mt t, v th ti bc cc ht ging la go trong cc vin t
st nh trc khi gieo ht. Ht ging c ri u trn 1 ci cho hoc 1
ci r lc ti lc lui chuyn ng theo hnh vng trn. 1 lp bt t st
mn c ri ln chng v 1 lp hi nc mng c b sung theo thi
gian. Vin t st ny c ng knh ch khong na inch (~1.27 cm).
35
C 1 cch khc lm nhng vin-ht ging ny. u tin thc s c

ngm nc khong vi gi. Sau ht ging c ly ra v trn vi t
st m bng tay hoc chn. Sau t st s c n qua tm li
chung g (li c mt nh) to thnh cc vin t nh. Cc vin t
nh ny s c phi cho kh trong vng 1 n 2 ngy n khi n c th
d dng c vo trn thnh cc vin-ht ging. L tng nht l c 1 ht
ging trong mi vin t. V trong 1 ngy ta c th lm s vin-ht
ging ny gieo trng cho vi acres.
36

Ty vo cc iu kin khc nhau m thnh thong ti cng trn chung
cc ht ging ng cc khc v ht ging rau qu vo cc vin ny trc
khi gieo trng.
Gia thng 11 v gia thng 12 l thi im tt ri cc vin cha ht
ging la go ny ln cnh ng la m hoc la mch, nhng ta cng c
th ri chng vo ma xun cng c (La go c gieo vi t l 4.5
n 9 pounds mi acre. Cho n cui thng 4, ng Fukuoka kim tra
ny mm, pht trin ca cc ht ging c t ma thu v s ri
thm nu nh cn thit). V sau 1 lp mng phn g s c ph ln
trn cnh ng gip phn hy rm r, v vic gieo trng trong nm
n y hon tt.
Vo thng 5, v ma ng c thu hoch xong. Sau khi p la th
rm s c mang ra ri trn cnh ng.
Sau nc c cho chy vo cnh ng trong 1 tun hoc 10 ngy.
Vic ny gip lm suy yu cc loi c di v c ba l cng nh gip cy
la pht trin mnh xuyn qua lp rm. Thng 6 v 7 th c ma y
cho cy ci, vo thng 8 nc c chy lin tc qua cnh ng trong
vng 1 tun v khng tr nc li. V sau mi th sn sng thu
hoch vo ma thu.
y chnh l chu k gieo trng la go v v ma ng theo phng
php canh tc t nhin. Vic gieo ht v thu hoch hon ton thun theo
quy lut ca t nhin ch khng phi nh cc k thut nng nghip hin
nay.
1 ngi nng dn ch mt 1 n 2 ting gieo ht v tn x rm ln
cnh ng acre. Vi vic ngoi l trong thu hoch, v ma ng c th
c thc hin 1 mnh v ch vi 2 hoc 3 ngi c th lm tt c cng
vic cn thit trn cnh ng la m ch cn s dng cc nng c truyn
thng n gin. C l khng cn cch no n gin hn, d dng hn
trng trt nh th ny. Ch cn lm vic 1 cht lc gieo ht v ri rm ln
ng tuy nhin n khin ti mt n 30 nm tri ch t c n s
n gin ny.
Cch thc canh tc ny ph hp vi cc iu kin t nhin ca Nht
Bn, nhng ti cho rng cc nguyn tc ca nng nghip t nhin c th
37

c p dng ti nhiu vng khc nhau v trng cc loi cy bn a
khc nhau. Ti cc khu vc m nc khng di do, ta c th trng la
nng (la vng cao) v cc loi ng cc nh la mch en, bo bo hay
cy k. Thay v dng c ba l trng th cc loi c ba l, linh tho, u
tm, u lupin c th l cc la chn ph hp. Nng nghip t nhin c
nhiu dng khc nhau ph thuc vo cc yu t, iu kin t nhin c
trng ti cc vng m ta p dng.
Trong qu trnh chuyn i sang phng php canh tc t nhin ny th

lc u c th ta vn cn nh c di, phn hoc cy cy 1 cht tuy
nhin mi th s gim dn sau mi nm. Cui cng, y khng phi ch
l k thut gieo trng, yu t quan trng nht chnh l tm thc ca
ngi nng dn.
38
Nng nghip v rm
Vic tn x rm trn cnh ng khng ch quan trng m n cn l nn
tng cho phng thc trng trt la go v cc loi ht vo ma ng ca
ti. N c mi lin h vi tt c mi th, phn bn, s ny mm ca cy
trng, c di, gi cho l chim trnh xa ht ging, gip qun l nc.
Trong thc t ln l thuyt, vic s dng rm trong nng nghip l 1 iu
cc k cn thit. y l iu m dng nh ti khng bit lm sao gii
thch cho mi ngi hiu.
Khng cn ct rm trc khi ri

Trung tm kim nh Okayama ang th nghim vic pht trin cy la
theo phng php gieo ht trc tip trn 80% din tch cc cnh ng
ca h. Khi ti ngh h khng cn ct rm m c th ri ra ng th h
ngh rng lm th khng ng, v vy h s dng cc my ct v ct nh
chng ta. Vi nm sau ti quay li thm cc cnh ng ny th ti thy
h chia cnh ng thnh 3 phn, 1 phn ri rm khng ct, 1 phn ri
rm ct nh v phn cn li h khng ri rm. y chnh l iu m
ti lm lc trc v ti nhn thy rng cnh ng ri rm khng ct
pht trin tt nht v th ti p dng cch ny cho n nay.
ng Fujii, 1 gio vin ti trng ph thng nng nghip Yasuki ti qun
Shimane mun th phng php gieo ht trc tip nn ng n thm
trang tri ca ti. Ti ngh rng ng hy ri rm v khng cn ct ln
cnh ng. Nm sau ng quay li v cho ti bit rng cuc th nghim
tht bi. Sau khi lng nghe chi tit nhng vic ng lm ti nhn ra rng
ng ph rm ln cnh ng 1 cch cn thn v u, p nh 1 s
ngi trang tr khu vn ca h. Nu bn lm nh th ht ging s khng
th ny mm. Vi rm ca cy la m hay la mch cng th, nu bn
ph rm qu cht v u th ht ging s kh m xuyn qua v ln ln.
Tt nht l c qung rm lung tung khp mi ni, ging nh cch m t
nhin lm.
Rm ca cy la go rt tt khi dng ph cc loi cy trng cho v
ma ng v ngc li cc loi rm ca cc cy ny dng ph ln cy
la go cng rt tt. Ti mun mi ngi hiu r v iu ny. C nhiu
39

loi bnh trn cy la, chng s ly nhim nu nh rm ti c ri
trn cnh ng. Tuy nhin cc loi bnh ca cy la go ny khng nh
hng n cc cy trng ma ng, v hn na nu ta ri rm kh ca
la go vo ma thu th n s phn hy kp lc cc cy ln ln vo ma
xun. Rm ti ca la go th an ton cho cc loi ng cc khc, tng
t nh rm ca la mch en v rm ca cc loi cy ng cc khc th c
th dng cho la go v la mch. Ni chung, rm ti ca cc cy trng
v ma ng nh l la m, la mch th khng nn dng cho cc cy
trng vo ma ng v chng c th gy ra 1 s h hi, bnh tt.
Tt c rm v thn cy, nhng th cn li sau khi bn p la nn c
tr li cnh ng.
Rm lm mu m t ai
Vic ri rm gip duy tr cu trc ca t ai v lm tng ph nhiu
ca t v th vic chun b phn bn l khng cn thit. V iu ny c
lin quan n nguyn tc khng cy xi. Cc cnh ng ca ti c th l
duy nht ti Nht Bn khng b cy xi trong hn 20 nm m cht lng
ca t vn tng dn qua mi ma gieo trng. Ti c chng lp t b
mt rt giu mn dinh dng, v n dy khong 10 cm v c tch t
trong nhiu nm qua. y l kt qu ca vic tr li cnh ng tt c
nhng g mc trn .
Khng cn chun b phn trn

Bn khng cn phi chun b phn trn. Ti khng ni l bn khng cn
phn trn ch l bn khng cn phi lm vic cc nhc to ra n.
Nu rm c ri trn mt cnh ng vo ma xun hay thu v sau
c ph 1 lp mng phn g hoc phn vt th trong vng 6 thng sau
n s hon ton c phn hy.
lm phn trn theo cch thng thng, ngi nng dn phi lm vic
nh in gia tri nng la, ct rm, thm nc v vi, cht thnh
ng ri ko n ra khp cnh ng. Mi ngi lm tt c cc cng vic
cc nhc ny bi v h ngh rng y l cch tt hn. Tht ra mi ngi
ch vic ri rm, cc thn cy kh hay vn g ln cc cnh ng l .
40

Khi i dc vng Tokaido pha ty Nht Bn ti thy rng rm c
ct th hn k t ln ti ni vi mi ngi v vic ri rm v khng cn
ct. Ti thy rng h chu hc hi rt nhanh. Nhng cc chuyn gia hin
i ngy nay vn ni rng ch nn s dng vi trm pounds rm trn mi
acre. Ti sao h khng chu ri tt c rm ln cnh ng? Hy nhn ra
ngoi ca s xe la, bn c th thy nhng ngi nng dn ch ri 1 na
s rm h c v cho s cn li mc nt di ma.
Nu tt c nng dn Nht Bn cng ng lng ri ton b rm tr v
cnh ng th kt qu s l 1 s lng ln phn t nhin c tr v li
vi t ai.
S ny mm
Hng trm nm qua nhng ngi nng dn chm cht cn thn cho
cc lung cy ca h vi mong mun cy trng s pht trin nhanh v
khe mnh. Cc lung cy c dn dp sch s nh th n l n th
ca gia nh vy . t c cy xi ln, ct v tro t cc thn cy b t
c ri khp ni v h thm ch cn cu nguyn mong cy s pht
trin tt.
iu y khng hp l, nhng ngi nng dn ti cc ngi lng khc ngh
rng ti b mt tr khi h thy ti gieo ht trong khi v ma ng vn cn
ang chn trn ng cng vi c di v rm phn hy khp mi ni.
ng nhin l ht ging s pht trin tt khi c gieo trc tip xung
cnh ng mu m, nhng nu tri ma th cnh ng s bin thnh
snh ly v bn khng th bc i trn c nn vic gieo ht b tm
dng. Phng thc gieo trng khng cy xi gii quyt c vn ny,
nhng mt khc th ta phi gii quyt 1 vn khc l cc loi th
nh nh chut chi, d, chut ng v c sn rt hay n ht ging. V th
cc vin t st bc ht ging li gip ta gii quyt vn ny.
Vi vic gieo trng cc loi ng cc ma ng th cch thc thng thng
l gieo ht xung v ph t ln. Nu ht ging qu su th n s b
h thi. Ti tng cho ht ging xung cc l nh hay l xung cc
lung m khng ph t ln, tuy nhin ti gp tht bi vi c 2 cch thc
ny.
41

Gn y ti cm thy li bing khi phi lm vic nn thay vi lm
thnh cc lung t hay cc l ti ch n gin bc cc ht ging trong
t st v qung n trc tip ln cnh ng. S ny mm ca cc ht ny
rt tt v trn mt t c nhiu oxy. Ti nhn thy rng khi cc vin ht
ging ny c ph bi rm th chng ny mm tt v s khng b h
thi cho d phi chu cc cn ma ln trong hng nm tri.
Rm gip gii quyt vn c di v

cc loi chim
L tng nht khi acre cung cp cho ta 900 pounds rm ca cy la
mch. Nu tt c rm c ri v li cnh ng th mt t s hon ton
c che ph. Ngay c nhng loi c di cng u nh c mn tru,
chng l vn kh gii quyt nht vi phng thc gieo trng trc tip
khng cy xi, cng c th c kim sot hiu qu.
Cc con chim s khin ti au u rt nhiu. Vic gieo ht trc tip
khng th thnh cng c nu nh ta khng c 1 cch thc ng tin
cy i ph vi cc con chim s, ti rt nhiu ni vic gieo ht trc tip
b chm li ch v nguyn nhn ny. Chc hn nhiu ngi gp vn
vi chim s nn cc bn hiu ti mun ni y l g.
Ti vn cn nh ci hi m khi cc con chim bay theo ngay sau lng ti
v chng n tt c ht ging m ti va mi gieo xong, chng n ht l
n ni ti cn cha kp i sang cnh ng k tip na. Ti th dng
b nhn rm, li, ct dy vo cc ci lon lm ting n nhng dng
nh khng my hiu qu. V thm ch ngay c khi 1 trong cc cch trn
c hiu qu th n cng khng th dng li c trong nm sau.
42
Theo kinh nghim c nhn ti thy rng vic gieo ht khi v ma trc
vn cn trn cnh ng l 1 iu tuyt vi, cc ht ging c giu bi c
43

ba l v cc loi c di, v vic ph rm ca cy la go, la m, la mch
ln cnh ng ngay sau khi thu hoch gip ta gii quyt vn chim s 1
cch cc k hiu qu.
Ti mc phi khng bit bao nhiu l sai lm khi th nghim trong
nhiu nm v phm mi loi li khc nhau. C l ti l ngi bit
cc cch tht bi trong vic trng trt nhiu hn bt c ai ti Nht Bn.
Ti cn nh khi ln u tin thnh cng trong vic trng la go v cc
loi ng cc ma ng vi phng thc khng cy xi, ti cm thy vui
sng nh th Columbus ln u tin tm ra chu M.
Trng la trn cnh ng kh

Vo u thng 8, cc cy la cc cnh ng hng xm cao n
ngang hng trong khi ti cnh ng ca ti th chng ch cao khong
1 na nh th. Mi ngi n y vo cui thng 7 lun hi ti 1 cch
y nghi ng: Tha ng Fukuoka, nhng cy la ny s pht trin tt
ch?, Chc ri ti p. Khng c g phi lo lng c.
Ti khng c trng cc loi cy la cao loi pht trin nhanh cng vi l
to. Ngc li ti gi cho n tinh gn ht mc c th. Gi cho u cy la
nh, khng chm sc qu mc, v cho n pht trin ng vi hnh
dng t nhin ca cy la.
Thng thng, cy la cao t 3-4 feet s c l xum xu v khin mi
ngi ngh rng cy ny s cho rt nhiu ht, tuy nhin tht ra ch c
cnh l ca n l pht trin mnh thi. Chng pht trin mnh m
nhng tht ra nng sut li thp, bi v cc cht dinh dng c tp
trung cho vic nui dng cnh l nn khng cn li my cho cc ht
ng cc. V d th ny, cc cy trng cao, kch thc ln th vi mi 2000
pounds rm th thu c khong 1000 1200 pounds thc. Nhng vi
cc cy la loi nh, nh l nhng loi trn cnh ng ca ti th vi mi
2000 pounds rm ta c c n 2000 pounds thc. V trong 1 s v
ma bi thu nng sut t cc cy ca ti c th ln n 2400 pounds
thc; t c th ni l thc t trng lng hn n 20% so vi rm.
44
Thng thng mi ngi thng gi cho nc ngp khong vi inches

trn cnh ng trong thi gian cy pht trin. Nhng ngi nng dn
trng la nc ti nhiu ni trn th gii tin rng l cch duy nht v
khng c cch no khc. Cc ging la nc pht trin rt mnh trn cc
cnh ng ngp nc, nhng tht ra iu ny khng hn l tt cho cy
khi ta gieo trng theo cch ny. Cc cy la pht trin tt nht khi lng
nc trong t nm trong khong 60-80% kh nng gi nc ca t. Khi
cnh ng khng ngp nc th cc cy la s pht trin b r mnh hn
v iu ny gip tng kh nng khng vi cc loi bnh cng nh su
b.
45

Nguyn nhn chnh cho vic trng la trn cc cnh ng ngp nc
l nhm mc ch kim sot c di bng cch to ra 1 mi trng m ch
1 s loi c di gii hn c th sng st. V nhng loi c di c th sng
st phi c nh bng tay hay bng cng c nh c di. Phng thc
truyn thng ny lm tn km thi gian v lng b au nhc nh mun
gy, khng nhng th ngi nng dn cn phi lm i lm li nhiu ln
trong ma gieo trng.
46

Vo thng 6, sut t gi ma, ti gi nc trong cnh ng trong vng 1
tun. 1 s loi c di mc trn cn c th sng st mc d thiu oxy v c
ba l cng s b vng v a i. im mu cht y l ta khng git
cy c ba l, nhng ch lm cho n b yu i cc ht ging la go c
th pht trin. Khi nc c tho ra th c ba l s pht trin li v lan
rng che ph c cnh ng bn di cy la. Sau ti gn nh khng
thc hin cc vic qun l nc. C na ma u ti thm ch khng ti
tiu g. Ngay c khi vo nhng nm c t ma th mt t vn m bn
di lp rm v phn xanh. Vo thng 8, ti cho nc chy vo ng
rung 1 thi gian nht nh nhng khng gi nc li.
Nu bn em cy la t cnh ng ca ti cho nhng ngi nng dn
xem th h s bit rng y chnh l cy la c hnh dng ti u nht. H
s bit rng cy la ny c trng t nhin ch khng phi c cy, v
cy la pht trin khng phi trong nc v khng b nh hng bi bt
c loi phn bn ha hc no. Bt c ngi nng dn no cng c th
nh gi nhng iu ny da trn vic nhn vo hnh dng chung ca
cy la, hnh dng ca r cy, khong cch gia cc t trn thn chnh.
Nu bn bit v hnh dng l tng ca cy trng th iu bn cn lm ch
l tm cch cy trng c th pht trin thnh hnh dng di cc
iu kin t nhin ring trn cc cnh ng ca bn.
Ti khng ng vi tng ca gio s Matsushima khi ng ni rng
cy la pht trin tt nht khi ci l th 4 tnh t trn xung l di nht.
Thnh thong l th 2 hoc 3 di nht th bn li c nng sut cao nht.
Nu s pht trin b km li lc cy cn b th l th 1 hoc th 2 s l l
di nht m chng ta vn c c 1 v ma bi thu.
Hc thuyt ca gio s Matsushima rt ra t cc cuc th nghim ca
ng trn cc ging la mng manh, sc sng km c bn phn trong
vn m v sau c cy. Cy la ca ti th ngc li, c trng
theo chu k vng i t nhin ca cy la nh th n pht trin ngoi
thin nhin. Ti kin nhn ch i cy la pht trin v ln ln ng vi
tc t nhin ca n.
Trong nhng nm gn y, ti th trng 1 s loi la np ca min
nam. Mi ht ging c gieo trng vo ma thu, cho ra khong 12
cung vi 250 ht mi u. Vi ging la ny, ti tin rng 1 ngy khng
47

xa ti c th t c nng sut ln nht theo l thuyt da theo nng
lng nh sng mt tri chiu xung cnh ng. Ti 1 s khu vc trn
cc cnh ng ca ti, ging ny cho nng sut l 27.5 gi la (~748
kg) mi acre.
Nhng ngi k thut vin nhn ti vi nh mt y nghi hoc, h ni
rng phng php trng la ca ti ch c tc dng ngn hn, h cn ni:
Nu ng c trng tip nh th ny th s c 1 s vn xy ra. Tuy
nhin ti trng la theo phng thc ny hn 20 nm ri v nng
sut vn tip tc tng cng nh t ai mi nm li cng mu m, ph
nhiu hn.
Cc cy n qu
Ti cng trng 1 s loi qut trn ngn i cnh nh. Sau chin tranh,
lc ti va bt u trng trt, ti ch c 1.75 acres vn cy n qu v
khong acre trng la, nhng by gi vn cy n qu ca ti rng
n 12.5 acres. Khu vc ny trc y b b hoang v ti t mnh dn
dp, lm sch n.
Nhng cy thng trn cc sn ni b n vi nm trc, v tt c
nhng g ti lm l o cc ci l trong ng vin v trng cc cy
qut con vo. Cc mm cy xut hin t thn cy v 1 thi gian sau, cc
loi c Nht Bn, c tranh v cy dng x bt u pht trin. Cc cy
qut con nh b che ph bi cnh l ca cc cy ny.
Ti ct i hu ht cc mm ca cy thng, nhng li 1 t chng gip
chn gi khi ln ln. Sau ti ct i cc cy rm rp v dy c trn
mt t trng c ba l.
Sau 6 hoc 7 nm th cc cy qut cui cng cng ra tri. Ti o
phn t ng sau nhng ci cy to hnh bc thang, v khu vn ca
ti by gi khc hn so vi cc vn khc.
V d nhin l ti tun th cc nguyn tc khng cy xi, khng s dng
phn bn ha hc v khng s dng thuc dit cn trng hay thuc dit
c. C 1 iu th v l, lc ban u khi cc cy con mc bn di cc
cy rng va mc li th khng thy du hiu ph hoi ca cn trng nh
48

cc hnh u mi tn thng thng. Nhng 1 khi m cy rm rp
c ct i, mt t tr nn thng thong v trng ging khu vn hn
th cc loi cn trng bt u xut hin.
Cc cy n qu pht trin theo hnh dng t nhin ca n ngay t ban
u l iu tuyt nht. Cy s cho tri hng nm v khng cn phi ct
xn g c. Cy qut pht trin cng ging nh cy bch hng hay cy
thng, l c 1 thn ln gia mc thng ng v cc cnh cy ta ra
lun phin nhau. D nhin l cc ging qut khc nhau khng pht trin
ging nhau v kch thc hay hnh dng. Cc ging Hassaku v
Shaddock mc rt cao, ging qut ma ng Unshu th ln v mp, cc
loi Satsuma th nh lc trng thnh nhng mi loi c 1 thn cy c
lp.
Khng git cc loi sn mi t nhin

Ti ngh rng tt c mi ngi u bit rng 2 loi su bnh ph bin ca
cy n qu - rp v rp c sng c nhng k th t nhin, v th ta
khng cn phi s dng thuc dit cn trng kim sot chng. C thi
k thuc dit cng trng Fusol c s dng rng ri ti Nht Bn. Cc
loi cn trng sn mi t nhin gn nh b tn dit, nhng kt qu
cho thy l chng vn c th sng st ti nhiu qun khc nhau. V t
kinh nghim nay ti ngh rng a s nhng ngi nng dn nhn ra
rng vic tiu dit cc loi cn trng sn mi khng phi l hay bi v v
lu di vic s gy ra nhng vn nghim trng hn.
Vi s xut hin ca ve v rp vy, nu chng ta dng du my, 1 hp
cht ha hc tng i v hi vi cc loi cn trng sn mi, pha long
ra 200 n 400 ln v xt nh vo gia ma h th sau cc cng ng
cn trng s ri i t cn bng theo t nhin, vn s t c gii
quyt. Cch ny s khng c hiu qu nu nh thuc dit cn trng pht
pho hu c c dng vo thng 6 hay 7, bi v cc loi cn trng
sn mi cng s b git bi cht ha hc ny.
Ti khng bnh vc vic s dng cc loi thuc xt hu c v hi nh l
mui-ti hay l nh tng du my, ti cng khng chn gii php em
cc loi sn mi nc ngoi vo vn cy n qu kim sot vn su
b, cn trng. Cy ci yu i v b su b ph hoi l ngn chn vic
49

chng pht trin chch khi hnh dng t nhin ca n. Nu cy ci c
pht trin t do trong 1 mi trng th nghim mt t nhin th cc cnh
cy s pht trin m xuyn qua nhau v s b cn trng ph hoi. Ti
k cho cc bn nghe v vic ti qut sch vn qut rng nhiu
acres cng theo cch ny.
Tuy nhin nu nh nhng ci cy dn dn c thay i th chng s
quay tr li hnh dng t nhin ca chng, t nht l c gn nh th.
Cy s pht trin mnh hn v vic s dng cc bin php kim sot cn
trng l khng cn thit. Nu ci cy c trng 1 cch cn thn v pht
trin theo ng hnh dng t nhin ca n ngay t lc ban u th ta
khng cn phi ct ta hay xt bt k loi thuc no. Phn ln nhng cy
con b ct ta hoc l r ca chng b h hi ti vn m ging
trc khi n c em i cy vo vn cy n qu, iu ny khin ta
phi ct ta chng lin tc.
ci thin cht lng t trng trong vn, ti th trng nhiu loi
cy khc nhau. Trong c cy keo Morishima. Ging cy ny pht trin
trong 1 nm v cho ra t non mi ma. V th l loi rp n t non bt
u sinh si ny n vi s lng ln. Cc loi b ra n rp ny bt u
xut hin v cng gia tng s lng. Sau khi b ra n ht tt c rp
th chng bt u b xung cc cy qut v tm bt cc loi cn trng
khc nh l ve, rp u mi tn, rp bng.
Trng cy n tri m khng ct ta, bn phn hay s dng cc cht ha
hc ch c th thc hin c trong mi trng t nhin.
t trong vn cy n qu
C l tt c mi ngi u hiu rng vic ci thin cht lng t l mi lo
chnh ca nhng ngi trng cy n qu. Nu bn s dng phn ha hc
th cy s pht trin ln hn, nhanh hn nhng sau mi nm t s b
cn kit dn. Cc loi phn ha hc lm t mt dn sc sng. Thm ch
khi bn ch trng mi 1 ln th t cng b nh hng ng k ri.
Trong nng nghip, cch thc khn ngoan nht chnh l ci thin cht
lng t ton din. Cch y 20 nm, b mt ca dy ni ny ch ton
l t st , chng cng n ni bn khng th cm ci xng vo . a
50

s t ai quanh y u nh th. Mi ngi trng khoai ty cho n khi
t ai b cn kit v sau h b hoang cc cnh ng. V th ngoi tr
vic trng qut v cc loi rau tri y th ti cng gip mi ngi ci
thin cht lng t.
Chng ta hy ni 1 cht v qu trnh ti khi phc li nhng sn ni
cn ci ny. Sau chin tranh, k thut cy xi su c khuyn khch p
dng vo cc vn cy n qu cng nh vic o cc l b cc cht
hu c vo t. Khi ti va tr v t trung tm nghin cu kim nh, ti
th lm nh vy vi khu vn ca mnh. Nhng sau vi nm ti rt ra
kt lun rng phng php ny khng ch khin ngi ta kit sc m
thm ch n cn v ch, chng gip t mu m ln c cht no.
u tin, ti chn rm v cy dng x ti hi c trn ni xung
t. Vic vc trn lng 90 pounds cy dng x t ni v n vn qu
tht l 1 cng vic cc nhc, nhng sau 2,3 nm s mn ti c c
thm ch khng nm trong lng bn tay. Ci ho m ti o
chn cc th hu c xung b sp v thnh 1 ci h.
51
K tip ti th chn g. Dng nh rm l th tt nht ci thin

t, nhng nu so snh v s lng t c hnh thnh th g tt hn.
Tuy nhin mi chuyn ch n nu nh bn cn cy n. Tuy nhin vi
nhng ai m khng c cy g gn th tt hn nn t trng chng thay
v n nhng ni xa xi n v em v.
Trong khu vn ca ti c cc cy thng v cy tuyt tng, 1 vi cy l,
cy hng, sn tr, cherry Nht Bn v nhiu ging bn a khc na
mong xen k cc cy qut. 1 trong nhng loi cy tuyt nht mc d n
52

khng phi cy bn a chnh l cy keo Morishima. y l ging cy
m ti cp n trn khi n c lin quan n cc loi b ra v cc
loi sn mi t nhin. Thn cy cng, cc bng hoa thu ht ong v l cy
th dng rm kh rt tt. N gip ngn chn tnh trng su bnh trong
khu vn, gip chn gi, v loi vi khun zhizobium sng trong r cy
gip tng hp cht dinh dng, tng mu m cho t.
Cy ny c em n Nht Bn t c cch y t nm v n mc nhanh
hn bt c cy no m ti tng thy. R ca n cm su xung t ch
trong vi thng v n t c chiu cao tng ng cy ct in thoi
trong vng 6,7 nm. Thm na ging cy ny gip b sung nit cho t,
v th nu ta trng 6-10 cy trn acre th cht khong trong t c th
c ci thin m bn khng cn phi vc nng n ni gy c lng ln
ln ni n ci em v ri vo vn.
Vi lp t b mt th ti gieo trng c ba l ln cy linh tho trn t. C
th vic ny mt 1 vi nm, nhng mt khi xong xui th n s pht trin
v lan rng ht c khu vn. Ti cng trng cy c ci Nht Bn na. R
ca loi cy ny m su xung t, b sung cht hu c v to ra cc
ng i cho khng kh v nc di t. N c th t sinh si pht
trin, bn ch cn trng n 1 ln v sau gn nh khng cn phi
n na.
Khi t bt u mu m hn th cng l lc cc loi c di s quay li.
Sau 7 hoc 8 nm, c ba l gn nh b c di ln t, v th ti ri thm
1 s ht ging c ba l na sau khi ct ht c di i (Trong ma h, ng
Fukuoka ct c di, dy leo hoang, v cc cy di khc bng li hi).
V kt qu ca lp c ba l dy che ph t th ny l sau 25 nm, b
mt ca khu vn lc ban u l t st cng tr nn xp mm, c
mu en cng nh c nhiu giun t v cc cht hu c khc.
Vi phn xanh trn mt t v r ca cy keo Morishima gip ci thin
cht lng tng t bn di bn c th trng cy rt tt m khng cn
s dng phn bn cng nh khng cn phi cy xi g c. Vi cc cy cao
gip chn gi, cc cy qut tm trung v lp phn xanh bao ph mt
t, ti tm ra cch n gin nht cho khu vn t pht trin.
53
Trng rau c nh nhng cy hoang

di
Tip theo, chng ta s ni v vic trng trt cc loi rau c. Bn c th
trng cc loi rau c trong khu vn sau nh hoc trng trn bt k
mnh t trng no.
Nu bn quyt nh trng sau vn th bn nn trng ng loi rau c
vo ng lc v t th cn c chun b trc bi phn hu c. Cch
thc trng rau c s dng trong gia nh vo thi xa ca Nht Bn l
hon ton ha hp vi khun mu ca t nhin. Nhng a tr chi a
bn di cc cy n tri sau vn. Cc con ln th n nhng th thc
n tha t nh bp cng nh n r cy trong t. Cc ch ch va sa
v chy chi xung quanh v nhng ngi nng dn th gieo ht trn t.
Giun t v cn trng pht trin cng vi cc cy rau c, nhng con g
bi t tm giun v trng l tr nh c trng n.
Cc gia nh nh nng ti Nht Bn trng trt rau c theo cch ny
cho n thi im cch y 20 nm. Cc ging bnh ca cy c th c
ngn chn bng cch trng cc ging cy bn a vo ng thi im, gi
cho t lun mu m bng vic tr v t tt c cc sn phm hu c d
tha v thc hin lun canh. Cc loi cn trng c hi c th c bt
bng tay hoc l cc con g s bt chng cho bn. Ti vng pha nam
Shikoku, c 1 ging g c th bt su v cn trng trn cc loi rau c
m khng lm h hi n thn hay r cy.
Nhiu ngi t ra nghi ng khi ngh n vic s dng phn ng vt v
cc cht thi ca con ngi, h ngh rng cch ny tht th s v d bn.
Hin nay mi ngi thch rau c sch, v th nhng ngi nng dn
trng chng trong nh knh v thm ch khng dng t. Cc phng
php trng trt dng si, ct v thy canh tr nn ngy cng ph bin.
Rau c c pht trin nh vo cc cht dinh dng ha hc v nh
sng, chng c lc qua 1 lp ph vinyl. Tht l lm sao khi mi ngi
ngh rng cc th rau c trng bng cht ha hc ny l sch v an
ton n. Thc phm c trng trt di t v pht trin cn bng
54

nh vo giun t, cc loi vi sinh vt cng nh phn ng vt phn hy
l sch nht v tuyt vi hn tt c cc cch trng khc.
V trng rau c theo cch bn-hoang d, ta hy tn dng cc vng
t trng, b sng hay bt k vng t b hoang no, kin ca ti l
bn ch cn nm ht ging xung v n mc ln chung vi c di.
Ti trng cc loi rau c trn sn ni, tn dng khong trng gia cc
cy qut.
iu quan trng nht l la chn thi gian ph hp gieo trng. Vi
cc rau c ma xun th thi im thch hp chnh l khi cc cy c
di ma ng va cht v trc khi cc loi c ma h mc (Cch gieo
trng rau c ny c pht trin bi ng Fukuoka thng qua nhiu cuc
th nghim da trn iu kin t nhin a phng. Ni ng sng ph thuc
nhiu vo nhng cn ma ma xun, v kh hu m p va c th
trng rau c sut cc ma. Qua nhiu nm, ng bit c loi rau c no
c th trng chung vi loi c di no v cn phi chm sc mi loi ra sao.
Ti a s cc vng t ai v kh hu ca Bc M th phng thc trng rau
c ca ng Fukuoka s khng ph hp. Mi ngi nng dn trng trt rau
c trong mi trng bn-hoang d cn pht trin cc k thut ph hp trn
loi t cng nh loi rau c bn a). Vi t gieo ht ma thu th ht
ging cn phi c ri khi nhng cy c ma h bin mt v cc cy
c di ma ng vn cha xut hin.
Tt nht l i khi tri c ma, v thng th l nhng t ma ko di
nhiu ngy. Bn hy ct c di trn t v ri ht ging rau c ln. Bn
khng cn phi ph t ln chng, ch cn ri s c di m bn va ct
ln ht ging n che ph ht ging khi chim v g cho n khi chng
c th ny mm. Thng th bn s phi ct c di t 2 n 3 ln cho n
khi ht ging c th ny mm nhng i khi ch 1 ln l .
nhng ni no m c di v c ba l mc khng qu dy, bn ch cn
n gin nm ht ging xung . Cc con g s n mt 1 s ht tuy
nhin rt nhiu ht cn li s ny mm. Nu bn ri ht theo ng thng
hoc theo lung th c kh nng cc loi b v cn trng khc s n mt
rt nhiu ht ging bi v chng thng b theo ng thng. Cc con g
55

cng hay i ra nhng ch trng v o bi. Theo kinh nghim ca ti th
tt nht l bn c ri ht ging khp ni, ri ch ny 1 t ch kia 1 t.
Rau c c trng theo cch ny s pht trin mnh hn rt nhiu so vi
nhng g m mi ngi thng ngh. Nu chng ny mm v ln ln
trc cc loi c di th chng s khng b c mc ln t sau ny. C 1 s
loi rau c chng hn nh rau chn vt (ci b xi) v c rt th hi kh
mc 1 cht. Nhng ta ch cn ngm nc ht ging trong 1,2 ngy sau
bc n bng 1 lp t st mng l xong.
Nu bn gieo ht hi nhiu 1 cht th cc loi nh c ci, c ci Nht Bn,
v nhiu loi rau c c nhiu l xanh trng vo ma thu s c th cnh
tranh tt vi c di vo ma ng v u ma xun. Bn s lun thu
hoch st 1 t trong s chng v chng s t mc thm nhiu hn qua
hng nm. V ca cc loi rau c ny n rt ngon ming.
Tht l 1 cnh tng tuyt vi khi thy nhiu loi rau c khc nhau pht
trin khp ni trn ngn ni. C ci v c ci Nht mc 1 na trn
mt t v 1 na di mt t. C rt v cy ngu bng thng ngn v
mp cng vi rt nhiu r, v ti tin l v ca n hi ng so vi ngun
gc hoang d ban u ca chng. Ti, hnh ngc trai ca Nht, ti Trung
Quc 1 khi c trng th chng s t nhn ging v pht trin hng
nm.
Cc cy h u tt nht nn c gieo trng vo ma xun. u a v
u ty (u thn v c hnh ging tri thn) rt d trng v cho nng
sut cao. Trong vic trng cc loi u, u azuki , u nnh, u pinto
v u ty th vic ny mm sm l rt cn thit. Chng s gp tr ngi
trong vic ny mm nu nh khng c ma, v bn phi mt n
chng trnh cc loi chim v cn trng n mt ht ging.
C chua v c tm th khng mnh cnh tranh vi c di khi chng
cn nh, v th bn nn m n 1 ch ring v sau cy xung vn.
Thay v trng thnh cm th bn nn tch ra v n b khp ni trn
mt t. R n s pht trin khp ni t cc nt trn thn chnh ri cc
thn mi s xut hin v cho tri.
i vi da chut, chng b trn mt t l cch tt nht. Bn phi
chm sc nhng cy con, thng xuyn nh c di nhng sau th
56

chng s pht trin rt khe. Bn hy ly tre hay cc cnh cy t quanh
lm dn, da chut s qun quanh cc cnh y. Cc cnh cy ny gi
cho tri da chut cch xa mt t v th chng s khng b thi.
Cch thc trng da chut ny cng c tc dng khi p dng vi da
gang hay b ao.
Khoai ty v khoai mn l nhng cy rt mnh. 1 khi c gieo trng th
n s pht trin nhiu hn ti ng ch qua mi nm v khng bao
gi b c di mc ln t. Ch cn mi ln thu hoch bn cha li 1 t
chng t pht trin. Nu t trng ca bn cng th u tin nn trng c
ci Nht Bn. Bi v khi r ca n pht trin, chng s m su vo t
v lm t mm i cng nh ti xp hn, v ch sau vi v ma th bn
c th trng khoai ty ln phn t y.
Ti nhn thy rng c ba l trng rt hu hiu trong vic gim s pht
trin ca cc loi c di khc. N mc rt dy v c th ln t ngay c cc
loi c di mnh khc nh ngi cu v c mn tru. Nu c ba l c
gieo trng chung vi cc ht ging rau c th n s c chc nng ging
nh lp rm ph, lm cho t mu m hn cng nh gi cho t lun
m v thong kh.
Cng tng t nh cc loi rau c, bn cn phi chn thi im thch
hp gieo ht c ba l. Cui h hoc vo thu l thi im tt nht, r
cy s pht trin sut nhng thng lnh gi, khin cho c ba l c th ln
t cc loi c di khc vo ma xun. C ba l nu gieo trng vo u
xun cng c th pht trin tt. Bn c th ri ht ging c ba l khp ni
hoc trng n theo ng thng cch nhau 12 inches. 1 khi c ba l
pht trin th bn khng cn trng li n t 5 n 6 nm.
Mc ch chnh ca vic gieo rng rau qu theo kiu bn-hoang d ny
l tn dng t b trng trng trt 1 cch cng t nhin cng tt.
Nu bn tm cch ci tin k thut ny v mun c nng sut cao hn th
bn s gp tht bi. Trong a s trng hp th tht bi n t cc loi
cn trng v bnh ca cy. Nu nhiu loi rau c v tho mc c trng
chung vi nhau trn thm thc vt th cc thit hi do cn trng v bnh
gy ra s c gim n mc ti thiu v bn cng khng cn xt cc loi
thuc ha hc hay bt cc con b bng tay.
57

Bn c th trng cc loi rau c ti bt c u, thm ch ni c c di
mc rm rp. 1 iu rt quan trng l bn phi lm quen v ghi nh chu
k pht trin trong nm ca cc loi c di. Bng cch nhn vo chng
loi v kch thc ca c di ti 1 vng no , bn c th bit c t
vng y thuc loi no v c mu m hay khng.
Trong khu vn ca ti, ti trng cy ngu bng, bp ci, c chua, c rt,
m tt, cc loi u, c ci v nhiu loi tho mc v rau c khc cng
theo cch thc bn-hoang d ny.
T b cc cht ha hc
Hin nay vic trng trt la go Nht Bn ang ng 1 ng r quan
trng. Nhng ngi nng dn v cc chuyn gia ang bi ri khng bit
nn chn con ng no, tip tc trng trt theo kiu nui cy hay l
chuyn sang gieo ht trc tip, v nu chn cch sau th nn cy xi hay
khng cy xi t. Ti ni i ni li trong sut 20 nm qua l cch
thc trng trt gieo ht trc tip khng cy xi s c chng minh l
cch tt nht. Tc pht trin v lan rng ca cch thc ny ti qun
Okayama l 1 bng chng r rng.
Tuy nhin vn cn nhng ngi cho rng vic chuyn sang nn nng
nghip khng ha cht l 1 iu khng tng. H ni rng phi s dng
ha cht kim sot 3 loi bnh ph bin ca cy la thi thn, bnh
o n v chy l. Nhng nu nhng ngi nng dn chu ngng vic s
dng cc ging la ci tin, dng vic bn qu nhiu nit vo trong t,
gim vic ti nc li r cy c th pht trin th cc loi bnh ny s
bin mt m khng cn dng bt k loi thuc ha hc no.
Lc ban u, t st trn cc cnh ng ca ti rt ti t v khng
ph hp trng la go. Bnh m nu thng xuyn xut hin. Nhng
khi cnh ng dn dn c b sung cht dinh dng, mu m hn th
s xut hin ca cc m nu gim i. V gn y th khng thy s xut
hin ca chng na.
Vi cc cn trng gy hi cng tng t. iu quan trng nht l ta
khng c git cc loi sn mi t nhin. Lin tc gi nc trong ng
rung hay ti cy bng nc d, nhim s lm pht sinh cc vn v
58

cn trng gy hi. Loi cn trng c sc ph hoi khng khip nht l
ry vo ma h v thu, nhng ta c th kim sot chng bng cch ng
cho nc trong cnh ng.
Cc loi ry xanh, sng trong cc loi c di qua ma ng c th l vt
ch mang bnh. Nu iu ny xy ra th bn s b mt khong 10% 20%
nng sut v bnh o n. Nu bn khng dng cc loi thuc ha hc th
s c rt nhiu nhn xut hin trn cnh ng v chng s lo liu phn
vic cn li cho bn. Cc loi nhn rt nhy cm vi ngay c nhng tc
ng nh nht ca con ngi, v th vi vic ny bn cn phi ch cn
thn.
a s mi ngi ngh rng nu dng vic s dng phn ha hc v thuc
dit cn trng th nng sut s gim st so vi cp hin ti. Cc
chuyn gia v cn trng gy hi tnh ton rng nu dng vic dng thuc
dit cn trng th trong nm u tin nng sut s gim 5%. V nng
sut s b mt thm 5% na t vic ngng s dng phn ha hc.
Vy th, nu ngng cho nc vo cnh ng cng nh dng vic s dng
cc loi phn ha hc v thuc dit cn trng th trong nm u tin ta
s mt trung bnh khong 10% nng sut. Tuy nhin sc mnh t phc
hi ca thin nhin nm xa s tng tng ca con ngi, v th sau t
st gim nng sut ny ti tin l v ma cc ln tip theo s tng ln v
cui cng s vt qua mc ban u.
Khi ti cn lm vic ti Trm kim nh Kochi, ti tin hnh nhiu
cuc th nghim trong vic ngn chn b c thn. Nhng loi cn trng
ny n v i vo bn trong thn cy la khin cho thn cy chuyn
thnh mu trng v ho i. Cc thc tnh ton thit hi rt n gin: bn
m xem c bao nhiu thn b trng. Trn 100 cy th 10% - 20% thn c
th b trng. Trong 1 s trng hp nng, trng c v nh c cnh ng
b nh hng th thit hi tht s vo khong 30%.
trnh vic ny, 1 cnh ng c xt thuc dit cn trng git
cc loi c thn, cnh ng khc c yn nh th. Sau nng
sut c tnh ton li th ngc nhin l cnh ng khng xt thuc cng
vi nhiu thn cy b ho li cho nng sut cao hn. Lc u, ti khng
th tin c v ngh rng chc c li g xy ra trong qu trnh th
59

nghim. Tuy nhin, d liu thu thp li rt chnh xc v th ti quyt nh
tm hiu su hn v vic ny.
V nguyn nhn chnh l vic cc loi su c thn ny tn cng cc cy
yu hn, lm chng b ho a v cht nn gip lm cho mt cy la
trn cnh ng gim i, mng hn trc. nh sng c th xuyn qua
n c nhng chic l mc di thp. V kt qu l nhng cy la cn
li pht trin rt khe mnh, thn chc khe hn v cho nhiu ht hn
bng la so vi thng thng. Khi mt la qu dy c v loi su c
thn khng can thip th nhn cy la c v khe mnh tuy nhin a s
th li cho nng sut thp hn.
Nu bn nghin cu cc bn bo co ti cc trung tm nghin cu kim
nh th bn s tm thy cc kt qu chi tit khi dng tng loi ha cht.
Tuy nhin thng th ch 1 na trong s ny c bo co chnh thc. D
nhin l h khng hn c nh che giu g c, tuy nhin khi cc kt qu
ny c cng b bi cc cng ty, tp on ha cht th h s la chn
cc bo co c li v dng n nh 1 cch qung co v iu ny cng
tng t vi vic che giu v h s khin cho d liu b ri lon ht ln.
Nhng kt qu cho thy vic dng ha cht lm gim nng sut, v d
nh trong cuc th nghim vi su c thn, th h nh du v giu n
i. D nhin c nhng trng hp khi dng ha cht th nng sut s
tng, nhng thng th nng sut s b gim i. V cc bo co v trng
hp th 2 thng b hy v bn s t khi thy c chng t cc phng
tin truyn thng.
Gia cc loi ha cht nng nghip th c l thuc dit c l th m ta rt
kh khuyn ngi nng dn ngng s dng. Bi v t trc cho n
gi, ngi nng dn rt cc kh vi ci gi l cuc chin vi c di.
Cy xi, trng trt theo hng, thc hin cc nghi l khi cy la, tt c ch
nhm vo 1 mc ch l dit tr c di. Trc khi thuc dit c c
ch ra, ngi nng dn phi i lin tc qua nhng cnh ng la nc
mi ma nh c di bng cng c hoc bng tay. T ta hiu rng v
sao h xem thuc dit c nh l mn qu tri cho. Thng qua vic s
dng rm v c ba l cng nh phng php cho ngp nc cnh ng
tm thi, ti tm ra c 1 cch n gin kim sot c di m
khng cn phi i ra cnh ng nng bng, lao ng cc kh hay s dng
cc cht ha hc.
60
Cc gii hn ca phng php khoa hc

Trc khi cc nh nghin cu tr thnh cc nh nghin cu th h nn
l 1 trit gia. H nn cn nhc, suy ngm xem mc tiu ca nhn loi l
g, nhn loi nn sng to ra ci g. Cc tin s trc tin nn xc nh r
cc cp c bn m loi ngi ph thuc vo trong cuc sng.
Bng cch p dng cc trit l ca ti vo trong nng nghip, ti th
nghim vic trng trt theo nhiu cch khc nhau, d nhin vi tng
chnh l pht trin 1 phng thc cng gn vi t nhin cng tt. Ti
lm iu ny bng cch loi tr cc phng php v k thut nng
nghip khng cn thit.
Nn nng nghip ca khoa hc hin i, c th ni l hon ton khng c
tm nhn. Cc cuc nghin cu c thc hin khng c mc ch, mi
nh nghin cu th li ch nhn vo 1 kha cnh nh trong chui v tn
cc yu t t nhin tc ng n nng sut v ma. Thm na l, cc yu
t t nhin th thay i t ni ny sang ni khc, t nm ny sang nm
khc.
61

Thm ch ngay c trn cng 1 mnh rung, ngi nng dn phi trng
trt khc nhau mi nm ty thuc vo s thay i ca thi tit, tnh
trng su b, iu kin ca t v nhiu yu t t nhin khc na. Thin
nhin khp ni v lin tc vn ng, thay i. Cc iu kin t nhin
khng bao gi ging nhau y chang 2 nm lin tip.
Cc cuc nghin cu hin i phn chia t nhin ra thnh nhng phn
nh v thc hin cc cuc nghin cu, kim tra m n chng ph hp t
no vi quy lut t nhin hay kinh nghim thc tin. Cc kt qu th li
c sp xp, thay i phc v cho li ch v s tin li ca vic nghin
cu ch khng v nhu cu tht s ca ngi nng dn. V th nu h
ngh rng vic p dng nhng iu ny s em li li ch cho nng dn
th l 1 s lm to.
Gn y gio s Tsuno ca i hc Ehime vit 1 cun sch di v mi
quan h gia s trao i cht ca thc vt v nng sut thu hoch la
go. V gio s ny thng n cc cnh ng ca ti, o xung 1 vi
feet xem xt t ai, thm ch cn dt cc sinh vin n o c gc
nh sng mt tri v bng rm v cn ly c cc mu vt em v
phng th nghim nghin cu, phn tch. Ti thng hi ng ta: Khi ng
tr li th ng c nh th phng php gieo ht trc tip khng cy xi
khng?. ng ta ci v tr li: Khng, vic ng dng n ti cho ng.
Ti ch nghin cu m thi.
Ch, vy ha ra l nh th. Bn hc cch thc hot ng, chc nng ca
qu trnh trao i cht cy trng v cc kh nng hp th cht dinh
dng t t ca n, xong sau bn vit 1 cun sch ri ly hc v tin
s trong lnh vc khoa hc nng nghip. M thm ch l bn khng thc
mc liu hc thuyt ca bn c lin quan g n nng sut hay khng
na.
Ngay c khi bn c th gii thch c ch trao i cht nh hng n nng
sut ca l u tin khi nhit trung bnh l 28,9 C, th vn cn rt
nhiu ch khc m nhit khng phi l 28,9 C. Ngoi ra, nu nh
nhit Ehime l 28,9 C th c th nm sau s l 23,9 C. T
nu bn kt lun rng qu trnh trao i cht s tng kh nng hnh
thnh tinh bt v cho nng sut cao hn l 1 kt lun trt lt. Cc vn
v a hnh, a l ca t ai, iu kin t nhin ca t, cu trc, kt
62

cu, kh nng thot nc, din tch tip xc nh mt tri, cc mi quan
h ca cn trng, s lng loi ht ging c s dng, phng thc
canh tc v cn v s cc yu t khc na m cn phi cn nhc n.
Cc phng php nghin cu, kim nh khoa hc m c lin quan n
ht tt c cc yu t trn l bt kh thi.
Bn nghe rt nhiu v nhng ci gi l li ch ca Phong tro ging
la tt v Cch mng xanh. Bi v chng da trn cc loi cy trng
yu ui b bin i gene, v th ngi nng dn b buc phi s
dng cc loi ha cht (cng do cc tp on ny sn xut ra) v xt
chng t 8 n 10 ln trong 1 v ma. Trong ngn hn, ton b vi sinh
vt v cht hu c di t b hy hoi v tiu dit. t mt ht sc sng
v v ma tr nn l thuc hon ton vo cht dinh dng bn ngoi m
c a vo di dng phn ha hc.
Nhn qua th c th thy rng mi th tt ln khi ngi nng dn s dng
cc k thut khoa hc hin i ny nhng chng ta phi dng vic s
dng chng li ngay lp tc. Chng ta phi thc hin 1 cuc gii cu t
ai bi v mu m t nhin ca t b hy hoi bi cc ging cy
bin i gene v phn ha hc.
Bng vic ri rm ln cnh ng, trng c ba l v tr v t tt c nhng
th hu c cn tha li, t li c cht dinh dng cn thit trng
la go v cc ng cc ma ng trn cng 1 cnh ng t nm ny qua
nm khc. Bng phng php canh tc t nhin ny, cc cnh ng
b tn ph, hy hoi bi nn nng nghip ha cht c th c phc hi 1
cch hiu qu.
63
64
PHN 3
LI KU GI CA MT NGI NNG DN
Gn y, Nht Bn xut hin thm nhiu mi lo ngi v hin tng mi
trng thoi ha xung cp v theo l nhim ngun thc phm.
Ngi dn t chc nhiu cuc ty chay v biu tnh ln phn i s
th lnh m ca cc nh lnh o cng nghip v chnh tr. Tuy
nhin, nu hnh ng vi tinh thn nh hin nay th ch tn cng v ch
m thi. Vic bn lun v cch thc xa b mt s trng hp nhim c
th cng ging nh ch iu tr triu chng ca cn bnh trong khi gc r
ca n vn tip tc ly lan.
V d nh cch y hai nm, mt hi tho v vn nhim c t
chc bi Trung tm Nghin cu Qun l Nng nghip, cng vi Hi ng
Nng nghip hu c v Hip hi ngi tiu dng Nada. Ch tch hi tho
ny l ng Teruo Ichiraku ng u Hi lin minh nng dn hu c
Nht Bn, v cng l mt trong nhng nhn vt quyn lc nht trong
Hip hi nng nghip ca chnh ph. Kin ngh th a ra danh sch
nhng loi cy trng v ht ging cn c pht trin, vic s dng lng
phn bn bao nhiu l hp l v nhng loi ha cht c php s dng.
Hi tho ny c ng o nng dn cc lng qu Nht Bn quan tm
theo di.
Do hi tho c s tham gia ca rt nhiu nhn vt c tm nh hng ln,
ti trn tr hi vng rng s c nhiu hnh ng thit thc mang ngha
su sc c a ra v ng dng trong thc t.
ng trn gc tuyn truyn vn nhim thc phm, hi tho ln
ny c th coi l thnh cng. Nhng cng ging nh nhng ln khc,
cc cuc tho lun b gin lc thnh mt chui nhng bi bo co
khoa hc hn lm ca cc chuyn gia nghin cu v tnh nghim trng
ca vn nhim thc phm. Dng nh khng c ai sn sng gii
quyt vn t cp cn bn nht.
V d nh trong mt cuc tho lun v vn nhim c thy ngn c
ng, i din Tng cc Thy sn m u bng vic phn tch mc
65

nghim trng thc s ca vn . Vo thi im , nhim thy ngn
ang l ch cp bch xut hin hng ngy trn sng pht thanh v
bo ch, v th mi ngi lng nghe rt chm ch nhng iu ng y trnh
by.
Ngi thuyt trnh ni rng lng thy ngn trong c th c ng l rt
ln, k c nhng loi n t bin Nam cc v khu vc gn cc Bc. Tuy
nhin, khi tin hnh gii phu phn tch mt mu vt phng th nghim
c nin i cch y hng trm nm, tri ngc vi mong i l loi c
cng cha thy ngn trong c th. H a ra kt lun tm thi
cho rng s tng hp thy ngn l cn thit cho s sng ca loi c ny.
Khn gi nhn nhau mt cch hoi nghi. Ngi ta mong ch bui hi
tho ny s a ra c cc quyt sch ng ph vi tnh trng nhim
ang hy hoi n mi trng sng v theo tin hnh nhng bin
php sa i kp thi. Vy m ngay ti y, i din n t Tng cc Thy
sn li ni rng thy ngn l cn thit cho s sinh tn ca loi c ng.
Nh ti tng ni, con ngi khng nm bt c nguyn nhn gc r
ca vn nhim m ch nhn nhn n t mt quan im b mt hn
hp.
Ti ng dy v ngh rng chng ta phi cng hnh ng ngay by
gi v ngay ti y thit lp mt k hoch c th gii quyt vn
nhim. Ni chuyn thng thn v vic ngng s dng ha cht chng phi
tt hn sao, bi chnh l nguyn nhn cn bn gy ra nhim. V d
nh cy la c th sinh si rt tt m khng cn n ha cht, cc loi
cam qut cng vy, v cng khng kh trng cc loi rau theo cch
. Ti ni rng iu ny l c th, v ti thc hin n trn cnh ng
ca mnh trong nhiu nm nay. Nhng chng no chnh ph cn ng h
vic tip tc s dng ha cht, khng ai c th c c hi th nghim cc
hot ng canh tc lnh mnh ny.
Cc thnh vin ca Tng cc Thy sn c mt ti hi tho, cng vi
l cc nhn vt n t B Nng Lm nghip v Hip hi Nng nghip. Nu
nh h v ng Ichiraku ch tch hi tho thc lng mong mun mi vic
tin trin tt p, cng vi khuyn khch ngi nng dn trn ton
quc th nghim trng la m khng dng ha cht, h s lm nn
nhng thay i mang tnh trit . a vn ra trc cng chng,
66

ti ni rng Hip hi tiu dng v nhng nh hoch nh chnh sch
nng nghip hin i ch yu da trn ngun u t ti chnh ln vo
phn bn v my mc nng nghip duy tr v tr quyn lc ca h. Loi
b my mc v ha cht s a n mt s thay i ton din trong cu
trc kinh t x hi. V vy, c th thy rng s khng bao gi c chuyn
ng Ichiraku, hip hi tiu dng hay cc quan chc chnh ph s ln
ting ng h cc bin php lm sch nhim.
Tuy nhin, c mt vn ln xy ra. Nu nh mi v ma c th sinh si
m khng cn dng n ha cht, phn bn hay my mc nng nghip
th nhng cng ty ha cht khng l s tr nn tha thi v nhng chi
nhnh kinh doanh thuc Hip hi nng nghip ca Chnh ph s sp .
Khi ti mnh dn pht biu nh vy, ng ch tch ni vi ti rng:
ng Fukuoka, ng ang lm c bui hi tho tr nn nng n vi nhng
li nhn xt ca mnh y. Vy nn ti nh tip tc gi im lng. V mi
chuyn din ra nh th .
Mt bin php gin n cho vn nan

gii
Dng nh cc c quan chnh ph khng h c nh chm dt nn
nhim. Mt kh khn na l lm th no tng ha tt c cc phng
din ca vn nhim thc phm v gii quyt cng mt lc. Nhng
ngi ch quan tm xem xt n mt kha cnh ring r ca vn th
khng th no a ra c bin php gii quyt trit .
Khi m thc tp th ca con ngi cha c chuyn i v bn cht
th vn nn nhim vn cha th chm dt.
V d, ngi nng dn ngh rng vng bin trong t lin (vng bin nh
nm gia cc hn o ca Honshu, Kyushu v Shikoku) khng lin quan
n h. H cho rng vic chm sc n c l vic ca cc nhn vin hnh
chnh thuc Tng cc Thy sn v Hi ng mi trng phi chu trch
nhim quan tm n s nhim i dng. Vn thc s nm trong
chnh nhng suy ngh nh th.
67

Cc loi phn bn ha hc, ammonium sulfate, urea, super phosphate
hin ang c dng vi s lng ln, ch mt lng nh trong s
c cy trng trn ng rung hp th. Phn cn loi thm thu vo
trong cc dng sng con sui, cui cng theo dng chy ha vo bin
trong t lin. Nhng hp cht nit ny tr thnh thc n cho s lng
ln a dng cc chng loi to bin v sinh vt ph du, chng chnh l
nguyn nhn gy ra hin tng thy triu . Tt nhin, thy ngn trong
cht thi cng nghip v nhng loi rc thi c hi khc cng gp phn,
nhng hu ht ngun nc Nht b nhim l do ha cht nng
nghip.
V vy, trch nhim trc nht l thuc v ngi nng dn. Nhiu nng
dn ng dng ha cht c hi trn ng rung ca mnh, cc nh my
sn xut ha cht, cc quan chc a phng tin vo s tin dng ca
ha cht v a ra cc hng dn k thut tng ng. Nu mi ngi
trong s h khng cn nhc vn mt cch thu o th s kh c c
cu tr li cho vn nn nhim ngun nc.
Trn thc t, hin nay ch nhng ai phi chu nh hng trc tip mi
hng hi tham gia x l cc vn nhim, v d nh cuc biu tnh ca
ng dn a phng chng li cc cng ty du kh ln sau khi xy ra hin
tng du loang gn khu vc Mizushima. Hay nh mt vi gio s a ra
ngh x l vn ny bng cch m mt knh o xuyn qua eo o
Shikoku dn nc sch t Thi Bnh Dng chy vo bin trong t
lin. Nhng vic nh th ny c nghin cu v ln k hoch ht ln
ny n ln khc, nhng khng phi cch thc ng n a ra
mt gii php ch thc.
C mt s tht hin nhin l, d chng ta c lm g i na th tnh
hnh vn ang ngy mt xu i. Cc bin php i ph cng c tnh
ton k lng th cc vn cng tr nn phc tp hn.
Gi s mt ng ng c t vt ngang qua Shikoku, ht nc t Thi
Bnh Dng ri vo bin trong t lin. Cch lm ny s gip lm sch
vng bin trong t lin. Nhng ly u ra ngun in vn hnh nh
my sn xut ng thp, v cn cng sut ngun in nh th no ht
c nc ln? Mt trm pht in ht nhn l cn thit. to dng
mt h thng nh th, phi tp hn xi mng v cc loi vt liu khc,
68

ng thi xy dng mt trung tm x l uranium. Khi pht trin cc bin
php theo cch ny, h v hnh trung gieo ht nhn cho nhng vn
nhim ca cc th h tip theo, chng thm ch cn nan gii hn trc
v ngy cng tr nn ph bin.
iu ny tng t nh trong trng hp mt ngi nng dn v tham
lam m m qu rng ca cng ti nc v nc chy t vo ng
rung. Cc ng nt rng ra v lm v vn cc lung t. Lc ny rt
cn thit tin hnh vic gia c li. Tng vy c p li vng chc hn
v cc knh o dn nc c m rng thm. Lng nc c thm
vo s ch lm gia tng cc mi nguy him tim n, v v sau ny khi cc
lung t ngy cng yu i, vic ci to s i hi nhiu c gng hn na.
Khi bt u tin hnh x l cc tnh hung kh khn, cc bin php ci
tin thng c ra vi gi thit rng t n s gii quyt c mi vn
. i khi ng l nh vy. Nhng cc kin trc s dng nh khng
th nut tri c iu ny. Cc bin php u da trn c s mt khi
nim hn hp v th no l sai tri. Cc i sch ca con ngi xut pht
t s phn on v s tht khoa hc mt mc gii hn. Gii php
thc s khng th c c theo cch ny. ( Khi ni n s phn on v
s tht khoa hc mc gii hn, ng Fukuoka ang cp n ci
th gii m c nhn bit v kin to bi tr thng minh con ngi. ng
cho rng cch nhn ny b gii hn trong mt khung c nh ngha bi
cc gi thit v chnh n).
Nhng gii php n gin nh tri rm v trng c ba l s khng gy ra
nhim. Chng hiu qu bi chng loi tr tn nguyn nhn gc r ca
vn . Cho n khi no con ngi hin i cn tin tng vo cc gii
php k thut ln lao th s nhim s ch ngy mt tr nn nghim
trng hn.
Thnh qu t nhng ngy gian kh

Ngi tiu dng, theo nh cch hiu thng thng, khng b lit vo
danh sch cc tc nhn gy ra nhim nng nghip. Rt nhiu trong s
h yu cu c s dng thc phm khng c ha cht. Tuy nhin, thc
phm c cha ha cht thng c by bn ch yu p ng th hiu
ca khch hng. Ngi tiu dng i hi nng sn kch thc ln, v
69

ngoi long lanh v hon m vi hnh dng hp quy cch. tha mn
nhng mong mun ny, nhng ha cht nng nghip ngng s dng
t cch y 5, 6 nm li nhanh chng c a tr li th trng.
Ti sao chng ta li b mc kt trong tnh th kh khn nh vy? Ngi ta
ni h khng quan tm qu da chut thng hay cong, v tri cy khng
cn thit phi c mt v ngoi p . Nhng thi thong bn hy nhn vo
khu ch bn bun Tokyo thy gi c tc ng ra sao ti th hiu
khch hng. Khi tri cy nhn c v ngon hn bnh thng, bn s phi
tr thm mt khon tin nh ngoi gi bn. Khi tri cy c phn loi
thnh c nh, trung bnh hay c ln, gi tin theo s tng gp i
hoc gp ba bnh thng.
Mt khi ngi tiu dng sn lng tr gi cao cho nhng thc phm tri
ma, h v hnh trung gp phn lm gia tng tn sut s dng ha
cht v cc phng thc trng trt nhn to. Nm ngoi, qut ngt
Unshu c trng trong nh knh kp ng thng vo ma h (loi
tri cy ny chn t nhin vo tm cui ma thu).
Canh tc tri ma c tip din nh th v ngy cng tr nn ph bin.
thng thc qut ngt sm trc 1 thng, ngi dn thnh ph
dng nh rt vui v tr thm tin ngi nng dn u t thm vo
nhn cng v thit b. Nhng c mt cu hi c t ra, vic con ngi
n tri cy sm hn mt thng so vi bnh thng liu c thc s cn
thit? Tht s l n khng quan trng n vy, v tin khng phi l ci
gi duy nht phi tr cho mt s thch nh th.
Thm vo , cc loi thuc nhum ngng s dng cch y vi nm
nay li c dng n. Vi nhng ha cht ny, tri cy thay i mu sc
sm hn hn mt tun. Ty thuc vo vic tri cy c em bn mt
tun trc hay sau ngy 10/10, gi c theo s gp i hoc gim mt
na, do vy ngi nng dn s s dng cc cht kch thch sc t, sau t
thu hoch h xp tri cy vo phng lm chn thc hin cng on x
l kh.
Tuy nhin, tri cy c thu hoch v vn chuyn sm th vn cha
ngt, khi cn dng n cht lm ngt nhn to. Thng thng mi
ngi u ngh rng ha cht to ngt b cm s dng, nhng cht to
70

ngt nhn to phun trn cc loi cy thuc h cam qut vn cha c
cng b l bt hp php mt cch r rng. Cu hi c t ra l n c
nm trong danh sch cc ha cht nng nghip hay khng. D sao i
na, hu ht mi ngi vn ang s dng n hng ngy.
Tri cy s c a n trung tm phn loi tri cy. phn chia tri
cy thnh cc c ln nh, tng tri s c cho ln qua mt dy truyn
vn chuyn di. Tri cy dp nt trong lc phn loi l chuyn thng
thy. Trung tm phn loi cng ln th tri cy cng b nho ln v tung
ny nhiu hn. Sau khi c ra bng nc, qut ngt c phun cht
bo qun v qut mt lp thuc nhum. Cng on cui cng h ng
dng phng php ph sp paraphin v tri cy s c nh bng
tr nn long lanh p mt. Tri cy ngy nay thc s ang c tri qua
qu trnh ti luyn nghim ngt.
Nh vy, tri cy t trc khi thu hoch cho n khi c vn chuyn ra
ngoi v t trn cc k hng, khong nm hoc su loi ha cht
c s dng. l cn cha tnh n cc loi phn bn ha hc v
thuc tr su c dng khi cy trng cn ang ln trong vn. Tt
c nhng iu ny bt ngun t vic ngi tiu dng lun mun mua
nhng tri cy nhn bt mt hn cht. Ch mt th hiu nh ca ngi
tiu dng t ngi nng dn vo mt tnh th thc s kh khn.
Cc bin php khng th c tin hnh bi v ngi nng dn li thch
c lm theo cch ny, hoc bi cc quan chc b Nng Nghip mun
ngi nng dn phi tri qua nhng cng vic ngoi gi. Cho n khi
no thc chung v gi tr thay i th tnh hnh mi c th c ci
thin.
Khi ti cn lm vic ti vn phng hi quan Yokohama 40 nm trc,
chanh v cam Sunkist cng c x l theo cch ny. Ti quyt lit
phn i vic ph bin h thng ny cho nc Nht, nhng nhng li ni
ca ti khng th ngn cn c nhng h thng hin ang c vn
hnh.
Khi mt h dn hay hi nng dn bt u ng dng mt cng ngh mi v
d nh vic ph sp nhng qu qut ngt, bi cn ch v chm cht
nhiu hn nn li nhun s cao hn. Nhng hip hi nng nghip khc
71

bt u quan tm v khng lu sau h cng ng dng cng ngh mi
ny. Tri cy khng c ph sp t lu nay bn khng c gi.
Trong vng hai n ba nm, chu trnh ph sp c vn hnh trn khp
t nc. S cnh tranh ko gi c gim mnh, v nhng g cn li cho
ngi nng dn l gnh nng cng vic nng n v nhng chi ph pht
sinh cho vt t thit b. Gi y, h bt buc phi ng dng vic ph sp
cho tri cy.
Tt nhin ngi chu thit hi nhiu nht chnh l ngi tiu dng. Thc
phm khng cn ti ngon s vn bn c nu nh n trng c v ti
ngon. Trn phng din sinh hc, tri cy trong tnh trng hi kh ho l
n ang gi qu trnh h hp v tiu hao nng lng mc thp nht c
th. iu ny ging nh mt ngi trong trng thi thin: S bi tit, h
hp v tiu hao nhit lng ca anh ta duy tr mt mc cc k thp.
Thm ch nu anh ta tuyt thc, ngun nng lng trong c th vn c
bo ton. Tng t nh vy, khi tri qut ngt c np nhn trn v, khi
tri cy v rau c ho i, chng ang c gng bo ton nhng gi tr dinh
dng ca mnh trong khong thi gian lu nht c th.
Tht s sai lm khi ch c gng gi cho v ngoi ti ngon, ging nh vic
nh ngi bn hng khng ngng phun nc ln rau c ca h. Cho d
rau c lun trng c v ti ngon, hng v v gi tr dinh dng ca
chng vn b mt i rt nhanh.
Cho d th no, tt c cc hp tc x nng nghip v cc trung tm phn
loi tp th c hp nht v m rng tin hnh nhng hot ng
khng cn thit nh th . Ngi ta gi y l hin i ha. Sn phm
c ng gi v thng qua h thng vn chuyn khng l chuyn n
tay ngi tiu dng.
Ni tm li, khi cha c mt s li ngc dng ca thc gi tr m vn
quan tm nhiu n v ngoi v kch c hn l cht lng, th cha th
c c gii php thc s cho vn nhim thc phm.
Th trng thc phm thin nhin

Nhiu nm tr li y, ti phn phi 88 n 110 gi go n cc ca
hng thc phm thin nhin cc vng khc nhau trn khp c nc.
72

Ti cng vn chuyn 400 thng qut ngt 16kg bng xe ti 10 tn n
cc khu dn c tp th qun Suginami ca Tokyo. Ngi ph trch khu
dn c mun bn nhng sn phm sch, iu to nn nn tng s
ng thun gia chng ti.
Nm u tin tng i thnh cng nhng cng vn c mt vi li
phn nn. Kch c ca tri cy khng ng u, bn ngoi khng c
sch s, v ngoi i khi hi b kh, vn vn. Ti vn chuyn tri cy
trong cc thng ba cc tng gin d v khng c nhn hiu, v c mt
vi ngi hoi nghi v c rng tri cy ch l s tr trn cc sn phm
loi hai. Hin gi, ti ng gi tri cy trong cc thng c in dng
ch cam qut trng t nhin.
K t khi thc phm thin nhin c th c sn xut vi cng sc v chi
ph thp nht, ti cho rng n nn c bn ra vi gi thnh r nht.
Nm ngoi Tokyo, tri cy ca ti c gi bn thp nht. Theo nh rt
nhiu ch ca hng phn hi li th chng c li hng v thm ngon
nht. Tt nhin s tt hn nu tri cy c bn ngay trong a phng,
loi b bt thi gian v chi ph dnh cho vic vn chuyn, nhng d cho
nh th th gi c vn rt hp l, tri cy khng dng n cht ha hc
v chng ngon tuyt. Nm nay, ti nhn c n t hng nhiu gp
hai n ba ln so vi trc y.
n y c mt cu hi t ra l: Phm vi bn hng trc tip cc thc
phm thin nhin c th m rng c bao xa. Gn y nhng ngi
trng tri cy ha cht phi chu p lc nng n do kh khn ti
chnh, v iu ny khin h b thu ht n vi thc phm thin nhin.
D cho ngi nng dn bnh thng phi lm vic vt v ra sao khi
ng dng ha cht, cht to mu, ph sp, vn vn, h vn ch c th
bn tri cy ca mnh vi ci gi gn nh ha vn. Nm nay, thm ch
mt trang tri vi tri cy ngon c bit cng ch hi vng c c li
nhun t hn 5 cen mi pound. Nhng nng dn trng tri cy cht lng
thp hn mt cht s phi tm dng vic sn xut m khng c c g.
K t khi gi c gim xung trong vi nm gn y, cc hip hi nng
nghip v trung tm phn loi tr nn v cng nghim ngt, h ch chn
lc tri cy vi cht lng cao. Tri cy cht lng km s khng c
cc trung tm phn loi thng qua. Sau khi dnh c ngy thu hoch qut
73

ngt trong vn, xp chng vo hp v mang chng n phng phn loi,
ngi nng dn phi lm vic n tn 11 hoc 12 gi m, chn la tng
tri mt v ch gi li nhng tri c kch c v hnh dng hon ho
(Nhng tri cy b loi c bn na gi cho mt cng ty t nhn p
ly nc qu).
Hng loi tt chim t l trung bnh vo khong 25% - 50% trong tng s
cy trng, v thm ch mt vi trong s ny vn b hip hi loi b. Nu
nh li nhun cn li ch khong hai hoc ba cen mi pound, vy l
rt tt ri. Gn y nhng nng dn trng cam qut ngho kh ang lm
vic rt vt v v ch c th c gng khng b l vn.
Trng cy khng dng n ha cht, khng dng phn bn hay cy xi
t s tit kim c chi ph, v t li nhun thc ca ngi nng dn
s cao hn. Thc ra nhng tri cy ti cung cp cha h c phn loi.
Ti ch xp tri cy vo hp v gi chng n ch, sau ti i ngh sm.
Nhng nng dn sng quanh ti nhn thy rng h ang phi lm vic rt
chm ch ri kt thc vi ci ti rng toang. Gi y mi ngi
khng cn cm thy l lm vi vic gieo trng cc sn phm thin nhin,
nhng nh sn xut sn sng thay i v lm quen vi vic canh tc
khng dng ha cht. Nhng ch n khi thc phm thin nhin c th
c phn phi ngay ti a phng, ngi nng dn mi ht lo lng v
vic tm u ra cc khu ch by bn sn phm ca mnh.
V pha ngi tiu dng, h lun c suy ngh thng trc rng thc
phm thin nhin th s phi t hn. Ngi ta s nghi ng khng phi
thc phm thin nhin tht s nu nh gi qu thp. Mt ngi bn l
ni vi ti l khng c ai mun mua sn phm thin nhin tr khi chng
c nh gi cao.
Ti vn cho rng thc phm thin nhin nn c bn r hn cc thc
phm khc. Nhiu nm trc ti c ngh chuyn mt ong thu
c t vn qut v trng g i n cho mt ca hng thc phm thin
nhin Tokyo. Khi ti bit c ch tim bn chng vi gi ct c, ti
rt tc gin. Ti e rng vi mt ch tim mun li dng khch hng
ca mnh theo cch th cng c th trn ln go ca ti vi loi go
khc tng cn nng, v nh th thc phm s c bn cho khch
74

hng vi gi thnh bt hp l. Ti lp tc dng ngay vic cung cp ngun
hng cho ca hng .
Nu nh thc phm thin nhin c bn vi gi cao, iu c ngha l
ngi bn l c c nhng khon li nhun vt mc. Hn na, khi
thc phm thin nhin qu t v tr thnh mn hng xa x th ch
nhng ngi giu c mi c th mua ni.
Nu thc phm thin nhin tr nn ph bin, chng phi lun sn c ti
a phng v c bn vi mc gi hp l. Khi ngi tiu dng thay i
cch nhn nhn, rng gi r khng ng ngha vi cht lng khng tt
v khng phi thin nhin, mi chuyn s bt u i ng hng.
Nn nng nghip cng nghip ha s li

thi
Khi khi nim nng nghip cng nghip ha ln u tin xut hin, ti
kch lit phn i. Nng nghip cng nghip ha Nht khng mang li
li ch g cho ngi nng dn. Theo quy tc trong gii thng nhn, nu
mt sn phm vi gi tr gc nht nh m c tin hnh b sung mt
khu gia cng, s tnh thm ph ph khi sn phm c bn ra th
trng. Tuy nhin, nng nghip ti Nht khng c phn nh rch ri
nh vy. Phn bn, thc n, thit b v ha cht c mua vi gi hng
ngoi nhp, khng ai c th ni chi ph thc t l bao nhiu khi s dng
nhng sn phm nhp khu ny. iu hon ton ph thuc vo
thng nhn. V vi gi bn c n nh, thu nhp ca ngi nng
dn khng b chi phi bi s t iu tit gi c.
Nhn chung, nng nghip cng nghip ha l mt xut khng c tnh
n nh. Nng dn c th lm tt hn bng cch trng nhng thc phm
h cn m khng cn ngh ngi v vic kim tin. Nu bn gieo mt ht
thc, n s tr thnh hn mt nghn ht na. Mt dy c ci c th lm
c ci mui cho c ma ng. Nu bn t duy theo hng ny, bn s
c n, cn hn c na, m khng phi vt ln vt v. Nhng nu
nh thay vo , nu bn mun kim tin th bn quyt nh bc ln
chuyn xe li nhun v chy trn cng vi n.
75

Gn y ti suy ngh rt nhiu v g lgo trng. Bi v ging g lgo
trng ci tin c th trng hn 200 ngy mt nm, y thc s l
mt tng kinh doanh rt tt thu li nhun . Khi nui mt cch
cng nghip, nhng ch g b nht vo dy di nhng chic chung nh
xu, gn ging nh nhng cn phng nh ca nh t vy, cuc sng ca
chng l nhng ngy thng khng bao gi c php t chn xung
mt t. Bnh dch l ph bin, chng hp th y ry khng sinh v
c nui vi mt ch n ung cha vitamin v cht kch thch theo
cng thc nht nh.
Ging g a phng c gi li t thi c xa nh ging shamo v
chabo mu nu v en, kh nng trng ca chng ch bng mt na
g lgo. Ti th hai con g mi v mt con g trng chy rng trn sn
ni v sau mt nm s lng tng ln 24 con. C v nh chng
qu t trng, nhng thc ra l v nhng ch g a phng ny qu
bn rn vi vic chm g con.
Trong nm u tin, hiu sut trng ca g lgo ln hn nhiu so vi
g a phng, nhng mt nm sau g lgo trng kit sc v b loi
b, trong khi t mt con g shamo ban u, gi y c thm 10 ch
g khe mnh ang chy lon ton di tn cc cy n qu. Hn na, g
lgo trng trng rt khe v chng c nui bng thc n nhn to
phong ph c nhp khu t nc ngoi v phi mua t cc li bun.
G a phng c th rng v cho n t do cc loi ht v cn trng
trong khu vc th nui, vy nn trng ca chng t nhin v rt thm
ngon.
Chun b cho mt ngy lm vic

76

S l mt sai lm ln nu bn ngh rng rau trng cng nghip cng l
sn phm t thin nhin. Cc loi rau ny thc cht ang ln ln nh
vo dung dch ha cht bao gm nit, pht pho v kali cng thm s gip
t ht ging. chnh xc l hng v bn nhn thy khi n chng.
Trng g cng nghip (bn c th gi l trng nu thch) chng l g ngoi
mt hn hp gm thc n tng hp, ha cht v cht kch thch.
khng phi l sn phm ca thin nhin m l sn phm nhn to trong
hnh dng mt qu trng. Ti gi nhng ngi nng dn nui trng rau
v trng theo cch ny l nhng nh ch to.
Nu l nn cng nghip m bn ang ni n, bn s phi th lm mt
vi php tnh nu mun thu c li nhun. Bi khi ngi nng dn
cng nghip khng kim c tin, anh ta cng ging nh mt thng
nhn khng bit x l bn tnh vy. Nhng ngi nh th b cho l ngu
ngc, li nhun ca anh ta d dng b cc nh chnh tr v nhn vin
kinh doanh ht tay trn.
Vo thi c i tng c nhng chin binh, nng dn, ngh nhn v
thng nhn. Nng nghip c cho l c mi lin h gn gi vi ngun
ci vn vt hn l thng mi hay sn xut ch to, v ngi nng dn
c gi l ngi dng ru ca nhng v thn. H lun lun c
n bng cch ny hay cch khc.
Nhng gi y tt c ang tr nn bn lon v kim tin. Nhng sn phm
rt c a chung nh nho, c chua v cc loi da hin ang c gieo
trng. Hoa v tri cy c trng tri ma trong cc nh knh. Ngh nui
c v chn nui gia sc c ph bin v thu c li nhun cao.
M hnh ny cho thy rt r rng nhng g ang xy ra khi ngh nng b
cun vo vng xoy bnh xe kinh t.
Bin ng gi c v cng d di. C v khi li nhun nhng ng thi
thua l cng khng t.
Tht bi l iu kh trnh khi. Nn nng nghip Nht Bn i lc
hng v dn tr nn mt n nh. N tr thnh mt ngnh nng
nghip thng mi, ri xa khi nguyn tc cn bn ca nng nghip thc
th.
77
Nghin cu v li ch ca ai?
Khi ti ln u tin gieo trng trc tip la go v lng thc ma ng
(gieo ht vo ma thu), ti c d nh thu hoch ch vi mt ci lim
tay, vy nn ti ngh s tin li hn khi gieo ht thnh nhng hng li
nht nh. Sau rt nhiu ln c gng th nghim, ti t ch to ra mt
cng c gieo trng th cng. Bi ngh cng c c th s rt hu ch cho
nhng nng dn khc, ti em n n gii thiu cho trung tm th
nghim. Anh ta ni vi ti rng v chng ta ang trong thi i ca
nhng my mc khng nn khng mun ng ngng n thit k k
diu ca ti.
Tip , ti i n mt xng ch to thit b nng nghip. Ngi ta ni
vi ti rng l mt ci my qu n gin, d ti b bit bao cng
sc lm th cng khng th bn qu 3.5$ mt chic. Nu chng ti
ch to mt cng c nh nh vy, nhng ngi nng dn s bt u ngh
rng h khng cn n nhng chic my ko triu m chng ti ang
bn na. Anh ta ni rng tng ca thi hin i l nhanh chng pht
minh ra cc loi my trng la, a chng ln thnh cn st trong thi
gian lu nht c th, sau li gii thiu mt iu g mi hn th.
Thay v nhng my ko loi nh, h mun i thnh nhng thit k c
ln, v tng ca ti i vi h ng l i ngc vi thi i. p
ng nhu cu ca thi i, ti nguyn c vo vic pht trin nhng
nghin cu khng thc s c gi tr, v cho n by gi th nhng sng
ch ca ti vn cn ang nm trn gi.
Phn bn v ha cht cng tng t nh vy. Thay v pht trin cc loi
phn bn thch hp vi ng rung, h tp trung vo vic to ra th g
mi m, bt c th g, kim nhiu tin hn. Sau khi b vic ti cc
trung tm kim nghim, cc nhn vin k thut ngay lp tc chuyn
sang lm vic cho cc cng ty ha cht ln.
Gn y ti c ni chuyn vi ng Asada, mt chuyn vin cng ngh lm
vic ti b Nng-Lm nghip, ng y k ti nghe mt cu chuyn th
v. Rau c trng trong nh knh cc k kh n. Khi thy ngi tiu
dng phn nn c tm thu hoch vo ma ng khng c vitamin v da
chut th nht, ng y tin hnh nghin cu v tm ra nguyn nhn :
78

chc chn cc tia mt tri khng th xuyn qua nha vinil v nhng tm
knh chn, cy trng trong nh knh khng c hp th trc tip nh
nng mt tri. ng y cn chuyn qua nghin cu c h thng chiu sng
bn trong nh knh.
Mt cu hi c bn c t ra y l: con ngi liu c cn thit phi
n c tm v da chut trong sut ma ng. Tuy nhin, tr iu ra
th l do duy nht m chng c trng sut ma ng l v chng s
bn rt c gi nu thu hoch vo thi im . Mt vi ngi ngh ra
cc phng thc mi, v sau mt vi ln nh vy, nhng loi rau ny
dn mt i gi tr dinh dng. Thm vo , nhng chuyn vin cng
ngh ngh rng nu cht dinh dng ang b mt i th chc chn s c
cch phng trnh nhng mt mt . Bi v cho rng vn chnh
nm h thng chiu sng nn ng y bt u tin hnh nghin cu
cc tia sng. ng cho rng mi chuyn s n tha nu c th sn xut
ging c tm trong nh knh m vn m bo hm lng vitamin. C mt
vi chuyn vin k thut sn sng cng hin c cuc i mnh cho nhng
nghin cu nh th.
Tt nhin l vi nhng ti nguyn v n lc to ln dnh cho vic chm
sc nhng cy c tm v vi gi tr dinh dng cao nh h khng nh,
chng c gn mt mc gi cao hn hn v bn rt chy. Nu nh
li nhun cao v bn c th bn chng th chng c vn g y c.
D con ngi c c gng nhiu th no, h cng khng th ci tin nhng
tri cy v rau c ang ln t nhin. Nhng nng sn c sn xut theo
phng thc tri vi t nhin s tha mn nhng mong mun nht thi
ca con ngi nhng li lm chng ta yu i v bin i qu trnh sinh
ha ca c th, khin chng ta b ph thuc vo nhng thc phm .
Khi iu ny xy ra, vic tng cng vitamin v dc phm l h ly tt
yu. Tnh trng ny ch to thm kh khn cho ngi nng dn v bnh
tt cho ngi tiu dng.
Thc phm ca con ngi l g?

Mt ngy cch y khng lu, phng vin t i truyn hnh NHK gh
qua v ngh ti chia s mt vi iu v hng v ca thc phm thin
nhin. Chng ti ni chuyn, v sau ti yu cu anh ta so snh
79

trng ca nhng ch g c nui trong lng pha di kia vi trng ca
nhng ch g ang chy b trong vn. Anh ta thy rng, vi nhng ch
g b nht trong cc tri g tiu chun, lng trng thng nh, long
v c mu vng nht. Cn vi nhng ch g nui hoang trn ni, lng
rt c, c n hi v mu cam nht. Khi ngi n ng ln tui ch
tim sushi trong th trn c nm th mt trong nhng qu trng g
thin nhin ny, ng y tht ln rng y ng l mt qu trng thc
s, ging y nh hng v ca ngy xa, ng y vui sng nh th n l
vt bu vy.
Trn khu vn qut, rt nhiu cc loi rau ang ln ln an xen gia
m c di v c ba l. C ci , cy ngu bng, da chut v b xanh,
u phng, c rt, hoa cc n c, khoai ty, hnh ty, l m tc, bp
ci, cc ging u v nhiu loi tho dc v rau c khc ang ln ln
cng nhau. Nhng loi rau c trng theo phng thc bn hoang d
nh vy c thc s ngon lnh hn nhng cy ln ln trong vn nh
hoc c chm bn phn ha hc trn ng rung hay khng. Khi
chng ti tin hnh so snh, hng v ca chng hon ton khc bit, v
chng ti qu quyt rng nhng cy rau di ngon v m hn nhiu.
Ti ni vi phng vin rng khi rau c trng trn ng rung th phn
bn ha hc, nit, pht pho v ha cht c s dng kh thng xuyn.
Cn khi trng rau trn nhng mnh t thin nhin c lm giu t
nhin bng cc vt cht hu c, rau c c tip thu mt ch dinh
dng tng i cn bng. Mt s lng phong ph cc loi c di cho
thy s a dng cc loi khong cht v vi lng dinh dng thit yu
lun c sn trong t cung cp cho rau c. Nhng loi cy ln ln
trong mi trng t cn bng nh th s c hng v tinh t hn rt
nhiu.
Nhng loi c n c v rau di, cy ci ln ln trn ni v trn ng c
u c gi tr dinh dng rt cao v c cng dng cha lnh ging nh
thuc. Thc phm v thuc men khng h tch ri : chng nh l mt
trc v mt sau ca mt c th. Nhng loi rau c chm bn ha cht
c th c dng lm thc phm nhng khng th dng lm thuc c.
Khi bn kt hp n by loi c ca ma xun (ci xoong, t thi, c ci
di, c bng di, cy anh tho, c ci di, cy tm ma), tinh thn s
80

thanh thot nh nhng. Cn ngn dng x non, cy vi (dng x) v t
thi s gip bn tr nn im tnh. Nu bn cn lm du li cm gic bn
chn khng yn, t thi l la chn tt nht. Theo dn gian, t thi, ngn
cnh liu hoc cn trng sng trn cy s gip tr chng khc n v do
cu gin ca tr con, tr con ngy xa vn thng c n nhng th
ny. Daikon (c ci Nht) c ngun gc xa xa l loi cy nazuna (t thi),
v t nazuna ny c lin quan n t nagomu, c ngha l c lm mm
i. Daikon chnh l loi c lm du i tm tnh.
Trong cc loi thc phm hoang d th cn trng thng khng c ch
n. Trong sut thi chin tranh, khi ti cn lm vic trung tm
nghin cu, ti c phn cng tm hiu xc nh nhng loi cn
trng no ng Nam c th dng lm thc n. Khi ti nghin cu
vn ny, ti thc s kinh ngc khi pht hin ra rng hu nh tt c
cc loi cn trng u c th n c.
Fukuoka ng gia m cy m tc v c ci di
V d, khng ai ngh rng rn hay b cht c cng dng no , nhng
khi em rn nghin nh v n cng lng thc ma ng, n tr thnh
mt phng thuc cha chng ng kinh, b cht cng l mt v thuc
cha t cng. Tt c u trng u c th n c, nhng phi l lc
chng cn sng. Lt li nhng vn bn xa c, ti tm thy rt nhiu cu
chuyn k v nhng cao lng m v c ch bin t nhng con gii
81

ly t nh ngang, hng v ca con tm khng cn xa l vi con ngi,
chng c nh gi l tinh t vt ln trn mi s so snh. Ngay c con
bm m, sau khi bn lc cho rng bt trn cnh, chng tr thnh mt
mn n ngon tuyt.
Vy nn d nhn t quan im hng v hay sc khe, trn thc t c rt
nhiu th ngi ta cho l kinh khng thc ra li ngon tuyt, v cn tt
cho c th con ngi na.
Nhng loi rau v mt sinh hc c quan h gn gi nht vi h cy t tin
ca chng thng c mi v thm ngon nht v gi tr dinh dng cao
nht. V d, trong h nh hu ty (bao gm nira, ti, ti ty Trung Quc,
hnh l, hnh ngc trai v hnh c), nira v ti ty Trung Quc c gi tr
dinh dng cao nht, c cng dng nh mt loi tho dc, ng thi
cng l mt loi thuc b cho tt c mi ngi. Tuy nhin i vi s ng
th nhng chng loi rau bn a, nh hnh l v hnh c vn c cho
l ngon nht. V mt vi l do m con ngi hin i thch mi v ca
nhng loi rau c tch ra khi mi trng hoang d.
Khuynh hng v mi v ca cc thc phm t ng vt cng tng t
nh vy. Tht chim hoang tt cho c th con ngi hn cc loi gia cm
nh g vt, nhng khi nhng loi chim ny c nui trong mi trng
cch xa ngi nh thin nhin ca chng, li c cho l ngon hn v
c bn vi gi cao. Sa d c gi tr dinh dng cao hn sa b, nhng
con ngi li c nhu cu sa b cao hn.
Nhng thc phm b cch ly xa khi trng thi hoang d v nhng loi
c nui bng ha cht hoc trong mi trng hon ton nhn to s
lm mt cn bng qu trnh sinh ha ca c th. Khi c th con ngi
cng tr nn mt cn bng, h cng tr nn dnh mc vi nhng thc
phm khng phi t nhin. Tnh trng ny cc k nguy hi n sc khe
con ngi.
S l sai lm khi ni rng chuyn mi ngi n g ch n gin l vn
ca s thch, bi mt ch n khng t nhin hoc ngoi lai cng gy
ra rt nhiu kh khn cho ngi nng dn v ng dn. Theo ti, khi mt
kht khao ca ai cng ln, th cng nhiu ngi phi lm vic p
ng iu . Mt vi loi c, v d nh loi c ng v c cam thng
82

thng ch c th c nh bt nhng vng bin xa, nhng c mi, c
trp, c bn v nhng loi c nh khc phn b rt di do vng bin
trong t lin. Ni theo phng din dinh dng, nhng sinh vt nc
ngt sng trong sng sui, nh c chp, c ao, tm sui, cua m ly tt
cho c th hn nhng loi c nc mn. Sau l nhng loi c bin
sng vng nc nng, v cui cng l c vng bin su v sng xa b.
Nhng thc phm ti cc vng ln cn l tt nht cho con ngi, nhng
th chng ta phi vt v c c ha ra li khng thc s mang li
nhiu li ch nh ta tng.
Vy nn nu nh mi ngi chp nhn nhng th ngay trong tm tay
mnh, tt c s tr nn n tha. Khi nhng nng dn sng trong lng ch
s dng nhng thc phm h t nui trng hoc trao i vi nhau, s
khng xy ra bt c sai lm no. V cui cng, nh nhm nhng ngi
tr sng ang nhng cn lu nh trong rng cy, h s thy tht n
gin khi n go lc v i mch cha xay xt, ht k, v kiu mch , cng
vi cc loi cy v rau bn hoang d theo ma. Th no l thc phm tt
nht, khi chng c hng v v chng tt cho c th con ngi.
Nu t mu rung thu hoch c 22 gi go v 22 gi lng thc ma
ng, sn lng s sc nui sng nm n mi ngi trong khi
mi ngi ch cn b ra cng sc trung bnh khong t hn mt ting mt
ngy. Cn nu cnh ng b bin thnh ng c, hoc lng thc tr
thnh thc n cho gia sc th s cn li ch nui sng mt ngi
thi. Tht tr thnh thc phm xa x bi v qu trnh sn xut ra chng
i hi nhng ni c th cung cp thc phm trc tip cho s tiu th
ca con ngi. (D hu nh tht Bc M c sn xut bng cch cho
gia sc n la mch, ng v u nnh, cng c nhng vng t rng
c tn dng tt nht khi c lun chuyn nh k thnh cc bi chn
nui hay ng c. Nht, hu nh khng c nhng mnh t nh th.
Gn nh tt c tht u phi nhp khu). iu ny c gii thch rt
r rng. Mi ngi nn cn nhc mt cch nghim tc v nhng kh
khn sinh ra t vic tiu th qu nhng thc phm c sn xut vi
chi ph ln nh th.
Tht v nhng thc phm nhp khu khc l xa x bi chng i hi
nhiu nng lng v ti nguyn hn nhng lng thc v rau c truyn
thng c nui trng ti a phng. Theo nhng ai t hn ch bn
83

thn trong ch n dn d n gin cn lm vic t hn v s dng t
t hn nhng ai thch n ung xa x.
Nu mi ngi tip tc n tht v nhng thc phm nhp khu, chc chn
rng Nht Bn s ri vo mt cuc khng hong thc phm trong vng 10
nm na. V trong vng 30 nm na, s xy ra khan him trm trng.
Mt tng hoang ng n t u ni rng s thay i t vic n
cm sang n bnh m th hin s tn tin trong cuc sng hng ngy
ca ngi Nht. Thc ra khng phi vy. Go lc v rau tng nh l
nhng n rt gin n v th s, nhng li l ch n giu dinh
dng nht, gip con ngi sng gin d v thng thn.
Nu nh xy ra khng hong thc phm, nguyn nhn khng phi do
thin nhin khng sc sn xut, m do s qu trong nhu cu ca
con ngi.
Mt ci cht nhn t cho i mch

Cch y 40 nm, nh mt kt qu tt yu ca nhng cuc tranh chp
chnh tr gia M v Nht, nhp khu la m t M tr nn kh khn.
Mt phong tro rng ln trn ton quc ng h vic trng la m ngay ti
nc Nht. Cc ging la m M ang c gieo trng c ma sinh trng
rt di, chng chn vo gia ma ma Nht Bn. Thm ch sau khi
nng dn tri qua bao vt v chm sc ng rung, chng vn
thng hay b h hi trong sut k thu hoch. Nhng ging cy ny
c kim chng l khng n nh v d chu nh hng ca su bnh
nn ngi nng dn hu ht u khng mun trng la m.
Cc ging la mch en v i mch truyn thng Nht Bn c th c
thu hoch vo thng 5 ngay trc ma ma, nh vy s m bo an ton
cho v ma. D vy, nng dn vn b p lc rt nhiu khi canh tc la
mch. Mi ngi thng ci a v ni rng khng c iu g ti t hn
vic trng la mch c, nhng h vn kin tr tun th theo cc chnh
sch ca chnh ph.
Sau thi k chin tranh, la mch M li c nhp khu vi s lng
ln, dn n gi thnh ca la mch trng ti Nht Bn st gim mnh.
Thm mt l do hp l na ngng ngay vic trng la mch ti Nht.
84

T b la mch, t b la mch! tr thnh khu hiu c cc nh
lnh o nng nghip ca chnh ph truyn b khp c nc, v ngi
nng dn rt vui mng v iu ny. Cng lc , do la mch nhp khu
gi thnh thp, chnh ph khuyn khch nng dn ngng trng cc v
ma ng truyn thng nh la mch en v i mch. Chnh sch ny
c thc thi v nhng cnh ng ca Nht c ngh di qua ma
ng.
Khong 10 nm trc ti c la chn i din cho huyn Ehime
tham gia cuc thi Ngi nng dn tiu biu ca nm trn knh truyn
hnh NHK. Lc , mt thnh vin ca hi ng tuyn chn hi ti
rng: ng Fukuoka, ti sao ng khng t b vic trng la mch en v
i mch ?. Ti tr li: La mch en v i mch rt d trng, v bng
cch kt hp trng chng vi la go, chng ta c th sn xut ra mt s
lng calo rt ln t nhng cnh ng ca Nht. l l do ti sao ti
khng t b.
Ti c gii thch r rng rng nhng ngi ngoan c chng li
mun ca B Nng nghip th khng bao gi c gi l Nng dn tiu
biu, v ti tr li rng: Nu nh iu cn tr vic nhn c danh
hiu Nng nhn tiu biu, tt hn l ti khng cn n n na. Mt
trong nhng thnh vin ca nhm chuyn gia tuyn chn sau ni
vi ti: Nu nh ti ri trng i hc v t mnh lm nng nghip, rt
c th ti s chn cch nh ng vy, hng nm trng la vo ma h,
trng la mch en v i mch qua ma ng nh hi trc chin
tranh.
Khng lu sau cuc thi ny, ti xut hin trn knh truyn hnh NHK
trong mt bui tho lun chuyn vi gio s n t cc trng i hc,
lc h hi ti mt ln na: Ti sao ng khng t b vic trng la
mch en v i mch ? Ti nhn mnh li rt r rng rng khng th
t b khi c hng t l do tt nh vy trng chng. Cng trong thi
gian , khu hiu cho vic t b trng lng thc ma ng c
xng vi tn gi l Mt ci cht nhn t. iu c ngha l, thi
quen trng lng thc ma ng v la ni tip nhau dn bin mt mt
cch lng l. Nhng ci cht nhn t l mt thut ng qu nh nhng.
B Nng nghip thc s mun dit tr tn gc thi quen canh tc ny.
Khi nhn ra mc ch su xa ca chng trnh, ni mt cch n d l h
85

mun vic trng lng thc ma ng cht ngay bn v ng, ti
gn nh n tung trong s phn n.
Bn mi nm trc h ku gi trng la mch, trng lng thc ging
nc ngoi, canh tc nhng v ma v ch v khng c tnh thc t. Ri
sau h li ni rng cc ging la mch en v i mch ca Nht
khng c gi tr dinh dng cao bng ging lng thc ca M, v ngi
nng dn phi t b canh tc cc v ma truyn thng trong tic
nui. Cng vi s pht trin nh v bo ca mc sng hin i, ngi
dn chuyn sang n tht, trng, ung sa v thay i thi quen n cm
sang n bnh m. Ng, u nnh v la mch c nhp khu vi s
lng khng ngng tng ln. Ging la mch M r hn, vy nn nng
dn b lun v ma trng la mch en v i mch truyn thng.
Nng nghip Nht Bn thng qua cc bin php buc nng dn phi
lm nhng cng vic ngoi gi trong th trn, nh vy h c th mua
nhng cy trng m h khng c php trng.
Gi y, mt mi lo ngi mi bng pht khi phi i mt vi tnh trng

khan him ngun thc phm. Ngi ta li bt u quay li ng h vic
sn xut t cung t cp la mch en v i mch. H ni thm ch s c
thm mt khon tr cp cho nng dn. Nhng nu ch trng lng thc
ma ng trong i ba nm ri sau li xa b th khng th c.
Mt chnh sch nng nghip hp l cn c ban hnh. Bi v b Nng
nghip khng bit u tin nn trng ging cy g, h cng khng hiu
mi lin h gia nhng g c trng trn ng rung v ch n ung
ca con ngi, vy nn mt chnh sch nng nghip nht qun vn cn l
iu khng tng.
86

Nu nhn vin ca B i n nhng ngn ni v cnh ng, thu lm
by loi tho dc ma xun v by loi tho dc ma thu nm th
(Hoa chung Trung Quc, dong ring (kudzu), cy b t (lan tho), h N
lang, c ba l bi cy, c c mch hoang d, v c bng bc Nht), h s
hc c rng u l ngun ci ca thc phm nui dng con ngi.
Nu nghin cu su hn, h c th thy chng ta hon ton c th sng
tt da vo nhng v ma truyn thng trong nc nh la go, la
mch en, i mch, kiu mch v rau c, v h c th nhanh chng a
ra quyt nh rng y chnh l nhng g nng nghip Nht Bn cn ch
trng pht trin. Nu nh ngi nng dn ch cn trng nhng th ,
vic nh nng s tr nn cc k n gin.
Dng t tng ca cc nh kinh t hin i t trc n nay vn lun
cho rng canh tc quy m nh v t cung t cp l sai lm, l hnh
thc nng nghip t thi nguyn thy m cn phi loi b nhanh nht c
th. H ni rng quy m mi cnh ng phi c m rng thch ng
vi vic chuyn i sang nn nng nghip quy m ln kiu M. Cch ngh
ny khng ch c p dng cho nng nghip m tt c cc lnh vc hin
c u ang pht trin theo hng i ny.
Mc tiu ca nng nghip Nht Bn l ch gi li mt vi ngi trc tip
lm nng nghip. Cc quan chc ni rng nu s dng nhiu hn cc
my mc ln v hin i thay th sc ngi th c th t c sn lng
cao hn trong cng mt din tch. y ngi ta gi l quy trnh nng
nghip. Sau chin tranh, khong 70% - 80% ngi dn Nht Bn l nng
dn. Sau nhanh chng gim xung 50%, 30% ri 20%, v gi y con
s ang dng mc 14%. iu ny nm trong mc tiu ca b Nng
nghip nhm t n ngang tm vi nng nghip M v Chu u, duy tr
khong di 10% nng dn v lm nn lng nhng ngi cn li.
Theo quan im ca ti, nu 100% ngi dn u c th lm nng nghip
th tht l tng. Ch c mu Anh t canh tc cho mi ngi dn Nht
Bn. Nu mi ngi c cp mt mnh t nh th th mt gia nh nm
ngi s c tng cng 1 mu Anh, nhiu thi cng l qu chu
cp cho c gia nh sut mt nm. Nu canh tc t nhin c ng dng
thnh thc, mt ngi nng dn s c thm nhiu thi gian th gin v
tham gia cc hot ng x hi trong cng ng lng x. Ti ngh y l
87

con ng trc tip nht a t nc ny tr thnh vng t thn
thin v ngp trn hnh phc.
n gin l thun theo t nhin v tt

c u n tha
Mong mun xa x qu l nguyn nhn cn bn y th gii vo tnh
cnh kh khn nh hin ti.
Nhanh tt hn chm, nhiu tt hn t S pht trin ho nhong ny
c lin h mt thit ti s sp cn k sp xy n cho ton x hi. N
khin con ngi b chia tch khi thin nhin. Nhn loi phi ngng ngay
vic m chm vo nhng ham mun s hu vt cht v li ch c nhn,
thay vo l pht trin hng n s thc tnh tm linh.
Nn nng nghip phi thay i t nhng thao tc c kh quy m ln sang
m hnh nng nghip nh gn lin vi bn cht ca i sng. i sng vt
cht v ch n nn tht gin tin. Nu lm c iu ny, cng vic s
tr thnh mt th vui, lm phong ph hn khng gian i sng tinh
thn.
Ngi nng dn cng tng quy m hot ng ca mnh, c th v tinh
thn ca anh ta cng tr nn tha thi v m nht, anh ta ngy cng ri
xa cuc sng hi lng v mt tinh thn. Mt cuc sng nng nghip quy
m nh c v qu xa c, nhng cch sng y s em n cho ta c
hi suy ngm v Con ng v i (con ng nhn thc tm linh, theo
hng con ngi chuyn tm v chm cht cho nhng hot ng
thng ngy trong cuc sng). Ti tin rng nu mt ngi thu hiu su
sc nhng iu quanh mnh v khng gian nh b anh ta sng hng
ngy th c th gii s ti p hn rt nhiu.
Ngi nng dn m t rt lu trc y ch c mt mu rung trong tay
s dnh c ba thng u nm sn th trn i. Mc d ngi ta gi
anh l nng dn ngho, anh y vn lun c c phong thi t do t ti
nh th. Thi gian ngh l mng nm mi ko di khong ba thng. K
ngh ny v sau dn b rt ngn xung cn hai thng, mt thng v by
gi th ch cn l ba ngy ngh Tt.
88

S rt ngn k ngh l nm mi cho thy ngi nng dn tr nn bn
rn nh th no, v cng chnh l l do khin anh ta nh mt nim
hnh phc ca i sng hi ha v c th cht v tinh thn. Khng c
thi gian dnh cho ngi nng dn lm th hay vit nhc trong nn nng
nghip thng mi hin i.
Cch y khng lu, trong khi ang dn dp ngi n nh trong lng, ti
rt ngc nhin khi pht hin ra mt s mnh gm treo trn tng. Sau
khi qut sch lp bi v xem k nhng nt ch m v bc mu, ti
nhn ra trn mnh gm l rt nhiu bi th haiku. Mt ngi lng nh
nh vy m c n 20 n 30 ngi c th sng tc th haiku v dng
tng chng nh nhng l vt. Ngy xa xa con ngi ta c nhiu
khng gian m nh th . Mt vi bi th thm ch c nin i t cch
y vi th k. Lc nhng ngi nng dn c th cn rt ngho,
nhng h lun c khong thi gian ri ri sng tc th ca.
By gi hu nh khng ai trong lng c thi gian lm th na.
Sut nhng thng ma ng lnh gi, ch c mt vi ngi dn tranh th
dnh mt hoc hai ngy ln ra ngoi sn th. Phn ln thi gi rnh
ri c lp y bng cc chng trnh truyn hnh, nhng th vui gin
d ca ngy xa c lm phong ph thm i sng hng ngy ca ngi
nng dn nay khng cn na. Nhng iu ny gii thch v sao ti li ni
rng nn nng nghip ang tr nn ngho nn v yu km v mt tinh
thn, bn thn n n thun b ng ha vi s pht trin vt cht.
Bc thnh nhn o gio Lo t ni rng hon ton c th sng mt cuc
i ton vn v ngha mt ngi lng nh. Bodhidharma, ngi sng
lp nn Thin, dnh 9 nm sng trong hang ng mt cch an nhin
t ti. Lo lng v vic kim tin, m rng, pht trin, trng nhng v ma
hi ra tin v vn chuyn chng i khp ni khng phi l con ng ca
mt ngi nng dn. Ngay ti ni y, chm sc mt cnh ng nh mi
ngy vi tm thi t do v y, mi chnh l bn cht ca nng
nghip thc th.
Nu nh ch phn chia kinh nghim thnh hai mt vt cht v tinh thn
th tht hn hp v lm ngi ta kh hiu. Con ngi khng sng ph
thuc vo thc phm. V c bn, chng ta khng th bit thc phm l
g. S tt hn nhiu nu con ngi thm ch khng ngh v thc phm
89

na. Tng t nh vy, tht tt nu nh con ngi ngng vic t tm rc
ri khi c c gng khm ph ra ngha thc s ca cuc sng c
th chng ta khng bao gi bit c cu tr li cho nhng thc mc tm
linh to ln nh th, nhng khng hiu v n cng chng sao c. Chng
ta c sinh ra v ang sng trn tri t trc tip tri nghim thc ti
ca i sng ny.
Khng c thi gian cho ngi nng dn

vit nhc hay lm th trong nng nghip
hin i
i sng khng g khc chnh l kt qu ca vic c sinh ra. Bt c th
g con ngi n sng, bt c th g con ngi ngh rng h phi n
sng, khng l g khc ngoi th g m do h t ngh ra. Khi th
gii tn ti theo ci cch m con ngi t mong mun ca mnh sang
mt bn v thay vo l thun theo nhng ch dn ca thin nhin th
s khng c l do g phi lo s cht i.
Hy ch sng ngay ti y v ngay by gi - l nn tng thc s ca
cuc i con ngi. Khi mt tri thc khoa hc u tr tr thnh nn tng
ca i sng, con ngi s sng nh th h ch ph thuc vo tinh bt,
cht bo, protein v trng trt trn nit, pht pho v kali.
D cho nhng nh khoa hc nghin cu v thin nhin nhiu v su
rng n th no, cui cng cng ch l nhn ra rng thin nhin tht
s hon ho v k b. S l sai lm khi tin rng vi nhng nghin cu v
pht minh, loi ngi c th to nn mt th g tuyt vi hn thin
nhin. Ti ngh con ngi ang u tranh vt ln cng ch bi mun gii
p ci m bn gi l s diu k to ln ca thin nhin m thi.
Vy nn cng vic ca ngi nng dn n gin l thun theo t nhin,
v theo tt c s n tha. Lm nng nghip tng l mt cng vic
thing ling. Khi nhn loi t b l tng th nn nng nghip thng
mi hin i khi pht v nhanh chng chim lnh v tr s mt. Nng
dn bt u trng trt canh tc kim tin, chnh lc anh ta lng
qun nguyn tc tht s ca nng nghip l g.
90

ng nhin thng nhn cng gi mt vai tr nht nh trong x hi,
nhng s tn vinh cc hot ng thng mi c xu hng ko ngi ta
khi s nhn bit ci ngun ch thc ca cuc sng. Lm nng nghip l
cng vic ha mnh vi thin nhin v lun gn lin vi ngun ci. Rt
nhiu nng dn khng h thc v thin nhin trong khi chnh h ang
sng v lm vic trong mi trng t nhin, d sao i na ti lun cho
rng ngi nng dn c ban tng rt nhiu c hi cho mt s nhn
thc to ln hn na.
D ma thu mang n gi hay ma, ti khng bit na, nhng hm nay
ti vn ang lm vic trn cnh ng ca mnh. l li trong mt bi
ht ng qu xa. Vi h, cng vic nng nghip thc s l mt phng
cch sng. Khng cn bit n kt qu v ma s ra sao, thnh qu thu
hoch liu c n hay khng, h lun tm thy nim vui gin d khi gieo
trng ht ging v chm bn cy ci mt cch du dng theo s hng
dn ca thin nhin.
Cc trng phi khc nhau ca Canh tc

t nhin
Ti c bit khng thch cch dng t cng vic. Con ngi l loi ng
vt duy nht phi lm vic, v ti ngh l iu hoang ng nht trn
th gii. Cc loi ng vt khc sng ch n thun l sng, nhng con
ngi th lm vic nh in, h ngh rng bt buc phi lm vic mi c
th tn ti. i vi h, cng vic cng honh trng th th thch cng ln
lao, v nh th cuc sng s cng thm ngha. Tht tt nu c th thay
i li suy ngh v sng mt cuc sng gin d, thoi mi vi tht
nhiu thi gian nhn ri. Nhng loi vt sng trong vng kh hu nhit
i, chng ngoi tri vo bui sng v bui ti xem c g n khng,
sau nh mt gic di vo bui chiu. Cuc sng nh th chng phi
rt tuyt sao!
i vi con ngi, mt cuc sng gin d nh th l hon ton trong tm
tay nu nh mi ngi u c th trc tip lm ra nhng vt dng thit
yu cho cuc sng hng ngy ca mnh. Vi cuc sng nh vy, cng vic
khng cn mang ngha cng vic m mi ngi thng ngh n, ch
n gin l lm nhng vic cn lm m thi.
91

Mc tiu ca ti l dn dt mi chuyn chuyn bin theo hng i nh
vy. cng l mc tiu ca gn chc thanh nin hin ang sng cng
hu trong nhng cn nh nh trn ni v hng ngy gip mi ngi
lm cng vic ng ng. Nhng ngi tr ny mun tr thnh nng dn,
cng xy dng nn nhng ngi lng v cng ng mi, h t to ra c hi
tri nghim phong cch sng ny. H n vi trang tri ca ti hc
hi cc k nng thc hnh canh tc m s cn thit hin thc ha k
hoch trong tng lai.
Nu quan st trn khp c nc, bn s nhn ra rng gn y cc cng x
ang mc ln ngy cng nhiu. Ngi ta gi l tp hp ca nhng con
ngi lp d, ti cho rng nhn nhn nh vy cng chng c vn g. H
sinh sng v lm vic cng nhau, tm con ng quay tr v vi thin
nhin, h l nhng hnh mu v ngi nng dn mi. H hiu rng
bt r vng chc th cn phi sng c bng sn lng trn mnh t
ca chnh mnh. Mt cng ng m khng c kh nng t cung cp thc
phm th rt kh tn ti lu di.
Rt nhiu trong s nhng ngi tr ny n n , hoc lng Gandhi
Php, sng trong mt nng trng tp th Israel, hoc n thm cc
cng x trn ni v cc sa mc min Ty nc M. C nhng nhm
ngi trn o Suwanose thuc qun o Tokara min Nam Nht Bn,
h th cc hnh thc mi ca cuc sng gia nh v tri nghim s gn
gi ca phong cch sng b lc. Ti ngh rng phong tro ca s t ngi
ny ang dn ng cho chng ta i n mt thi k tt p hn. H
hin ang nhanh chng nm bt v ly pht trin cc hot ng
canh tc t nhin khp mi ni.
Thm vo , cc nhm tn gio khc nhau n tip cn vi
phng php canh tc t nhin ny. Trong qu trnh tm kim bn cht
t nhin ca con ngi, cho d bn tin hnh nh th no i na, vic
u tin cn lm l xem xt vn sc khe. Con ng dn n nhn
thc ng n chnh l sng chn thnh mi ngy, nui trng v n
nhng thc phm lnh mnh, t nhin. Theo , canh tc t nhin
tr thnh im khi u tt p ca rt nhiu ngi ang bc trn con
ng y.
92

Bn thn ti khng thuc v bt k nhm tn gio no v ti hon ton
c th t do bn lun quan im ca mnh vi bt k ai. Ti khng qu
quan tm n s khc bit gia Kit gio, Pht gio, Thn o gio ca
Nht Bn v nhng tn gio khc, nhng c mt iu khin ti cm thy
th v l trang tri ca ti thu ht c rt nhiu ngi vi nim
tin tn gio su sc. Ti ngh rng bi y l canh tc t nhin, khng
ging nh nhng phng thc canh tc khc, n thm nhun t tng
trit l vt ln trn nhng suy tnh v phn tch t, pH v sn lng
thu hoch.
Cch y khng lu, mt anh bn n t trung tm lm vn hu c
Pari n y leo ni v chng ti ni chuyn sut c ngy. Khi
nghe k v cc s kin din ra ti Php, ti bit c rng h ang c k
hoch t chc mt bui hi tho v canh tc hu c trn quy m quc t,
v chun b cho bui hp mt, ngi n ng ngi Php ny gh
thm cc trang tri t nhin v hu c trn khp th gii. Ti dn anh
y i thm quanh vn cy n qu v sau chng ti ngi li cng
ung tr ngi cu, bn lun v mt vi kt qu quan st ca ti trong
sut hn 30 nm qua.
Khi anh tm hiu nhng nguyn tc canh tc hu c ph bin ti phng
Ty, anh s thy l chng hu nh khng c g khc bit vi nhng
nguyn tc truyn thng ca nn nng nghip phng ng c p
dng ti Trung Quc, Hn Quc v Nht Bn t nhiu th k nay. Ngi
nng dn Nht Bn vn lun p dng loi hnh canh tc ny sut thi
Meiji v thi i Taisho (1868-1926) mi cho n cui chin tranh th
gii th hai.
y l mt h thng ch trng vo tm quan trng cn bn ca phn
trn v vic ti ch cht thi ca con ngi v ng vt. Hnh thc qun l
tp trung, gm nhng cng vic nh lun canh, trng cy xen k v s
dng phn xanh. T khi khng gian b thu hp hn trc, nhng cnh
ng cha tng mt ln b b hoang, cc lch trnh gieo trng v thu
hoch lun c tin hnh mt cch chun xc. Tt c cht thi hu c
c gi li ch bin phn trn v ph tr li cnh ng. Vic s dng
phn trn chnh thc c khuyn khch v hu ht cc nghin cu
v nng nghip u cp n cc vt cht hu c v k thut phn.
93

V vy, mt nn nng nghip gn kt cc loi ng vt, cy trng v con
ngi trong mt th thng nht tn ti nh l tro lu chnh ca nng
nghip Nht Bn cho n thi im hin ti. C th ni rng nn nng
nghip truyn thng ca phng ng chnh l xut pht im ca
phng thc canh tc hu c hin ang c p dng ti phng Ty.
Tt c cc phng php trong nng nghip t nhin c th c phn
chia thnh 2 loi: nng nghip t nhin siu vit din rng v nng
nghip t nhin din hp ca th gii tng i (y l th gii c
nhn thc bi tr tu con ngi). Nu nh din t theo thut ng ca
Pht gio, th 2 phng thc ny tng ng vi 2 dng Pht gio i tha
v Pht gio Tiu tha.
Phng thc canh tc t nhin v c bn c th phn thnh hai loi: theo
ngha rng l canh tc t nhin siu vit, v canh tc t nhin theo ngha
hp l thuc v th gii vt cht ( l th gii c l gii bng t duy
logic). Nu buc phi ni v n theo ngn ng Pht gio, hai loi c th
c gi tn ln lt l canh tc t nhin Mahayana v canh tc t nhin
Hinayana.
Theo ngha m rng, canh tc t nhin Mahayana s t pht sinh khi
tin n c s hp nht hi ha gia con ngi v thin nhin. N
thun theo t nhin nh n vn l, v cng thun theo tm tr nh n
vn l. N xut pht t tn ngng rng nu mt c th tm thi t b
ch con ngi v cho bn thn c dn dt bi t nhin, t nhin s
phn hi bng cch cung cp mi th cho anh ta. Ni mt cch n d,
mi quan h gia con ngi v thin nhin trong canh tc t nhin siu
vit c th v nh ngi v v ngi chng trong mt cuc hn nhn
hon ho. Cuc hn nhn khng c cho, khng c nhn. S kt hp
hon ho n t chnh bn thn s tn ti ca n.
Canh tc t nhin theo ngha hp, ni theo cch khc l hnh ng
theo ui con ng t nhin. N c thc hin mt cch c thc,
thng qua phng php hu c hoc cc phng php khc tun
theo t nhin. Nng nghip y c dng lm phng tin t c
mt mc tiu c sn. Cho d bn yu thin nhin chn thnh v cu hn
c y mt cch nghim tc, mi quan h vn ch l tm thi m thi.
Nng nghip thng mi hin i kht khao s thng thi ca thin
94

nhin nhng li khng th l gii ni ngha ca n, v cng lc li
mun khai thc s dng thin nhin. Cng ging nh vic khng ngng
tm kim m khng th no tm thy ai cu hn.
Quan im hn hp v canh tc t nhin cho rng s rt tt nu ngi
nng dn s dng cc vt liu hu c bn cho t trng v ng thi
cng mang li li ch cho vic chn nui, l cch tt nht v hiu qu
nht khai thc thin nhin. Nu ni v phng din thc hnh c
nhn, l mt cch hay, nhng ch lm vy thi th tinh thn canh tc
t nhin ch thc s khng th tn ti. Loi hnh canh tc t nhin theo
ngha hp ny tng t nh cc trng phi kim php, c bit n
nh trng phi mt n, trong kim s chin thng thng qua s
kho lo thnh thc, nhng k thut vn c p dng mt cch c
thc. Nng nghip thng mi hin i i theo trng phi hai n,
trong ngi ta tin rng c th chin thng bng cch a ra cc n
kim tn cng lin tip.
Canh tc t nhin thun ty l trng phi khng lm g c. N khng
hng n mt ci ch nht nh v cng khng tm kim s thnh
cng. Ngi nng dn nn c gng a ci khng lm g p dng vo
thc tin cng vic hng ngy. Lo t tng ni v thin nhin bn
vng, v nu l mt nng dn th ng y chc chn s thc hnh theo
phng php canh tc t nhin. Ti thy con ng ca Gandhi cng
tng ng vi phng php canh tc t nhin ny, phng php m li
khng c phng php no c, khi ngi nng dn canh tc vi tm
thi khng ho thng v khng phn khng. Khi hiu c rng mt
ngi s nh mt nim vui v hnh phc ngay khi anh ta c chim
hu chng, chng ta s nhn ra c bn cht thc s ca canh tc t
nhin. Mc ch cui cng ca lm nng nghip khng phi s sinh
trng ca v ma m l bi dng v hon thin bn trong mi con
ngi.
(Trong on vn ny, ng Fukuoka phn bit r hn cc phng php
c thc hin khi ch ch theo ui mt mc tiu c sn vi nhng
phng php pht sinh t nhin khi con ngi ha hp vi thin nhin
trong cc cng vic hng ngy, gii phng khi s chi phi ca tr tu
ch)
95
96
PHN 4
S NHM LN V THC PHM
Mt chng trai tr sng c 3 nm ti 1 trong nhng cn lu trn
ni ni: By gi khi mi ngi ni thc phm thin nhin th ti
khng bit h m ch v ci g na
Bn hy ngh v iu i, mi ngi dn quen thuc vi t thc phm
thin nhin nhng h khng tht s hiu thc phm thin nhin tht ra
nh th no. C rt nhiu ngi cm thy rng vic n cc loi thc phm
m khng c cc ha cht nhn to hay ph gia tc l thin nhin, v c
1 s ngi li ngh 1 cch m h l n thc phm c tm thy trong
t nhin th gi l ch n ung t nhin.
Nu bn hi h rng vic s dng la v mui khi nu n th c t nhin
hay khng t nhin th mi ngi s tr li theo cc cch khc nhau. Nu
ch n ung ca ngi nguyn thy l ch n cc loi cy trng v
th vt sng trong t nhin th gi l thin nhin, vy th ch n
ung s dng mui v la khng th gi l thin nhin c. Nhng
nu ta tranh lun rng kin thc c c t thi tin s v cch s dng
mui v la l nh mnh t nhin ca loi ngi, vy th vic dng mui
v la trong qu trnh ch bin thc phm l hon ton thin nhin.
Thc phm c ch bin bng cc k thut ca con ngi l tt hay l
thc phm dng nguyn thy trong t nhin l tt? Vic trng trt cc
loi cy trng c phi l t nhin hay khng? u l ranh gii gia t
nhin v khng t nhin?
Thut ng ch n ung thin nhin ti Nht Bn pht xut t s gio
hun ca Sagen Ishizuka ti Meiji Era. Trit l ca ng sau ny c cht
lc v xy dng li bi ng Sakurazawa (George Osawa) v ng Niki. Con
ng dinh dng, c bit ti phng Ty l Macrobiotic, da trn
trit l khng nh nguyn v cc khi nim m dng ca Kinh dch. Bi
v n thng s dng go lt trong ch n ung v th cm t ch
n ung thin nhin thng c lin tng n vic n go lt (go
nguyn cm) v cc loi rau c. Thc phm thin nhin tht ra khng th
ch n gin c gom li theo kiu n chay, n go lt.
97

Vy rt cuc n l ci g?
Nguyn nhn gy bi ri y l bi v kin thc ca con ngi c 2 con
ng phn cc v khng phn cc (y l s phn cc c to ra
bi nhiu trit gia phng ng. Kin thc phn cc c ngun gc t vic
phn tch, dng tr tu c gng t chc kinh nghim thnh 1 dng
logic. ng Fukuoka tin rng trong qu trnh ny, 1 c nhn t tch ri
mnh khi thin nhin. chnh l im hn ch v bn cht v s nh
gi khoa hc.
Kin thc khng phn cc c c m khng cn n s c gng nhn
thc ca 1 c nhn khi kinh nghim c chp nhn nh chnh n,
khng cn phi c gii thch n bng tr tu.
Kin thc phn cc th cn thit cho vic phn tch cc vn thc t
trong th gii, nhng ng Fukuoka tin rng n c 1 tm nhn, th gii
quan qu hn hp). Mi ngi tin rng c th nhn thc, nh gi th
gii ng th ch cn s phn cc l . V th, t thin nhin nh vn
ang c dng ph bin c ngha l biu th cho t nhin nh n c
nhn nhn bng tr tu phn cc.
Ti t chi chp nhn bc tranh trng rng ca t nhin m c to ra
bi tr tu con ngi, n hon ton khc vi bn cht tht s ca thin
nhin khi c tri nghim bi s thu hiu khng phn cc. Nu chng
ta dp b nhng khi nim sai v t nhin, ti tin rng ngun gc ca s
xo trn trn th gii s bin mt.
phng Ty, khoa hc t nhin c pht trin t kin thc phn cc,
phng ng cc trit l m dng v ca Kinh dch cng c pht
trin t ngun ging nhau. Nhng nhng s tht ca khoa hc li khng
bao gi c th tin gn n s tht tuyt i, v cc trit l, sau cng
cng ch l cc s gii thch v th gii. Thin nhin c nhn qua lng
knh ca kin thc khoa hc tc l thin nhin b hy hoi, n ch l 1
con ma ang iu khin 1 b xng, v khng c linh hn. Thin nhin
c nhn qua lng knh kin thc trit hc th l trit l c to ra
t gc nhn ca con ngi, 1 con ma vi linh hn, nhng khng c cu
trc g c.
98

Kin thc khng phn cc khng th no nhn thc c ngoi tr vic
nhn ra trc tip thng qua trc gic, nhng con ngi c gng ghp n
vo 1 khun mu quen thuc bng cch gi n l bn nng. Tht ra
chnh l kin thc t ngun khng c tn. Vt b tm tr phn cc v
vt qua khi th gii tng i nu nh bn mun bit c bn cht
tht s ca thin nhin. Vo ban u, khng c ng hay Ty, khng c
4 ma v cng khng c m dng.
Khi ti ni n y th 1 ngi tr tui ln ting: Vy tc l ng khng

ch ph nhn khoa hc t nhin m cng ph nhn lun cc trit l
phng ng da trn m Dng v Kinh dch?
Nu dng nh phng php tm thi hoc nh hng th ti tha nhn
n c gi tr, nhng mi ngi khng nn xem n nh l 1 ci g ti
thng. Cc s tht khoa hc v cc trit l l nhng khi nim ca th
gii tng i, v v th gi tr ca n c nhn ra. V d th ny, vi
nhng con ngi hin i sng trong th gii tng i, s mt trt t ca
thin nhin s em li s ri lon cho c th v tinh thn ca anh ta, v
99

h thng m dng c th phc v nh l kim ch nam phc hi li
trng thi n nh ban u.
V iu tng t vi cc hc thuyt hu dng khi n c th gip con
ngi iu chnh ch n ung cho ph hp dn n khi 1 ch n
ung thin nhin c hnh thnh. Nhng nu bn nhn ra rng mc
tiu cui cng ca con ngi l vt qua th gii tng i n c
s t do, th s gn lin, bm vu vo nhng hc thuyt ny l khng cn
thit. Khi 1 c nhn c th tin vo 1 th gii m 2 kha cnh m v
dng tr v s hp nht ngun gc ca n, vy th nhim v ca 2 k
hiu ny hon thnh v kt thc.
Mt ngi tr va mi ti ln ting: Vy nu nh ng tr thnh 1 con
ngi t nhin th ng c th n bt c th g mnh mun ?
Nu bn mong i 1 th gii ti sng cui ng hm th bng ti
trong ng hm s tr nn di hn. Khi bn khng cn mun n nhng
th ngon lnh na th bn s c kh nng tn hng hng v tht s ca
bt c th g m bn n. Tht d dng t nhng mn n n gin
thuc thc n thin nhin ln bn n ti, nhng nhng ngi tht s c
th thng thc n th khng nhiu.
S tnh ty cha ng trong thc

phm thin nhin
Nhng g ti ngh v thc phm thin nhin cng ging nh nhng g ti
ngh v nng nghip t nhin. Phng thc canh tc ca nng nghip t
nhin hon ton ha hp vi thin nhin, y chnh l thin nhin c
nhn nhn di tm thc khng phn cc, v th ch n ung thin
nhin tc l n thc phm c hi lm trong t nhin hoc thu hoch
t cc v ma c canh tc t nhin, cng nh c c bt bng cc
cch thc t nhin khng h c ch ch, k hoch, v iu c thc
hin thng qua tm thc khng phn cc.
Mc d ti ni n nhng hnh ng khng ch ch v khng phng
thc, tuy nhin tr tu, s khn ngoan c c trong cuc sng hng
ngy th c cng nhn. Vic s dng mui v la trong vic nu nng
100

c th b ch trch l bc i u tin khin con ngi tch ri khi t
nhin, nhng tht ra n ch l tr tu t nhin c c kt bi ngi
nguyn thy, v c th c xem nh s khn ngoan c tri ban cho.
Cc loi cy trng pht trin v tin ha hng ngn nm v trn
10.000 nm pht trin chung vi loi ngi, v th n khng phi l 1 loi
sn phm c to ra t kin thc phn cc ca ngi nng dn, v c
th c xem nh l 1 loi thc phm thin nhin. Tuy nhin nhng loi
cy bin i gene khng h c pht trin, bin i thng qua cc
trng hp t nhin m c ci tin bng khoa hc nng nghip th rt
cch xa t nhin, cng tng t nh cc loi c c nui theo kiu cng
nghip, cc loi trai s, c v vt nui trong nh, u khng thuc v
thin nhin.
Nng nghip, chn nui, nh bt c cng nh cc nhu cu cho cuc
sng nh thc phm, qun o, ch , i sng tinh thn mi th phi
ha hp vi thin nhin.
101
102

Ti v 2 biu gip mi ngi hiu v ch n ung thin nhin,
biu ny vt qua nhng kin thc khoa hc v cc hc thuyt. Biu
u tin tp trung cc loi thc phm m mi ngi c th c c 1
cch d dng, chng c sp xp v phn loi theo tng nhm. Biu
th 2 cung cp cc loi thc phm theo thi gian trong nm m chng
pht trin hoc c t nhin. 2 biu ny to ra s tinh ty ca thc
phm trong thin nhin (Biu trn trong ngh thut v tn gio
phng ng tng trng cho s trn vn, trn y ca i tng m n
miu t). T cc biu ny, mi ngi c th thy rng cc ngun thc
phm trn mt t l khng c gii hn. Nu mi ngi c c thc
phm thng qua tm Khng (1 thut ng Pht gio m t trng thi
khng c s phn bit gia ci ti v th gii bn ngoi) mc d h khng
bit g v m v dng, th h vn c th c c ch n ung t nhin
hon ho.
Nhng ngi ng dn v nng dn Nht Bn th khng c hng th vi
tnh logic ca nhng biu ny. H i theo nhng ch dn ca thin
nhin bng cch la chn cc loi thc phm theo ma ti vng m h
sinh sng.
Vo u ma xun, c 7 loi tho mc pht trin t t, th l ngi
nng dn c th tn hng 7 loi hng v. V i km vi chng l nhng
mn n ngon tuyt c ch bin km vi cc loi c trong ao, cc loi
trai s ngoi bin, v cc loi c v khc.
Cy ci bt u xanh ti khi vo thng 3. C ui nga, cc loi
dng x, ngi cu v nhng ging cy mc trn ni khc, nhng chic l
non ca cy hng hoc cy o v mm ca khoai lang ni cng c th
n c. Vi v thanh nh v rt ngon nn ta c th dng chng lm
mn Tempura hoc s dng nh l gia v. cc vng ven bin, cc loi
thc vt nh to b, rong bin, rong rau m n rt tuyt v chng c rt
nhiu vo nhng thng ma xun.
Khi cc cy tre bt u nh ln nhng t mng th l lc c xm,
c trp v c sc pht trin n thi k m tht chng ngon nht. Vo
ma hoa din v th mi ngi nn chn n loi c h v mn sashimi c
thu. u xanh, u tuyt, u lima v u rng nga n rt ngon hoc
103

bn c th nu chung vi cc loi ng cc nguyn cm nh go lt, la
m hoc la mch.
Cho n cui ma ma (Ti Nht Bn ma ma ko di t thng 6 n
gia thng 7), mn c em i mui, cn du v mm xi c th thu
hoch c rt nhiu. Vo thi im ny, t nhin c th bn s mun
tn hng hng v ca hnh cng vi cc loi tri cy c nhiu nc
nh sn tr, m v o. Tri sn tr khng phi l phn duy nht c th
n c trn cy sn tr. Ht ca n c th dng lm caf v khi dng
l ca n c lm tr th n tr thnh 1 trong nhng th thuc tt
nht. Nhng chic l ca cy o v hng tit ra 1 cht gip tng tui
th.
104
105

Di ci nng chi chang ca ma h, ngi ngh trong bng rm ca 1 ci
cy ln tn hng v ngt nh ca da hu v thng thc 1 cht mt
ong qu l 1 th vui tao nh. Cc loi rau c nh c rt, rau chn vt, c
ci v da leo chn v sn sng cho vic thu hoch. Ngoi ra c th
cng cn cc loi rau c v du m vt qua s li bing vo ma h.
Nu bn gi iu ny l k l, vy th ti ch cho bn thy. Khi cc loi
ng cc ma ng c thu hoch vo ma xun th chng rt ph hp
khi ma h chng ta mt i cm gic thm n (v nng), cho nn m lm
t la mch thng c ch bin thnh nhiu mn n vo lc ny.
La mch en c thu hoch vo ma h. N l 1 loi cy c ngun gc
lu i v th n pht trin iu ha theo ma.
u ma thu l thi im mi ngi cm thy thoi mi, u tng v
u cng vi rt nhiu loi tri cy, rau c v cc loi ng cc mu
vng chn cng 1 lc. Nhng chic bnh lm t cy k n rt ngon vo
nhng m rm ca ma thu, mi ngi va thng thc chng va
ngm trng v tr chuyn. Mi ngi cng hay n u tng luc va
cng vi khoai mn. V khi vo gia ma thu th bp, cm cng vi u
, nm matsutake v ht d thng c mi ngi n chung vi nhau
v hng v ca chng rt ngon. Quan trng nht l nhng ht cm
ny hp th nh sng mt tri trong sut ma h v chng chn vo
ma thu. iu ny c ngha l nhng loi thc phm ny hp th tinh
hoa ca tri t nn rt giu nng lng v c th lu tr s dng
trong nhng thng ma ng gi lnh.
Ci lnh ma ng lm cho ai cng cm thy mun ngi quy qun bn
bp la v lm mn c nng. Cc loi c mu xanh dng sng tng
nc su nh c cam Nht v c ng c th nh bt c vo ma ny.
V 1 iu th v l c ci Nht Bn cng vi cc loi rau c c
nhiu l trong ma c th dng n km vi cc loi c ny.
Trong nhng ngy u nm mi mi ngi thng dng nhiu loi thc
n m c ngm hoc c mui t trc. C hi mui, trng c
trch, c trp , tm hm, to b v u en, rt nhiu mn n c ch
bin t cc nguyn liu ny dng trong dp mng nm mi t hng
th k nay.
106

o cc cy c ci cn st li, c che ph bi 1 lp t v tuyt l 1 tri
nghim th v trong ma ng. Ng cc cng nh cc loi u c trng
quanh nm nn mn sp miso v nc tng lun c sn. Cng vi bp
ci, c ci, b ao v khoai lang c lu tr t ma thu cho nn trong
nhng thng ma ng lnh lo ta lun c lng thc dng. Ti ty
v hnh th em li hng v tinh t khi ch bin chung vi hu v da
chut bin, v chng u rt d kim vo ma ng.
Khi i ma xun ang ti, vic ngi thng thc ci tnh lng ca ma
ng, nhn nhng mm non ca cy hoa chn nga mi nh hoc nhng
chic l (c th n c) ca cy du phong l va h ra di tuyt l 1
tri nghim him c. V sau khi ci xoong, cy anh tho, rau t v cc
loi tho mc khc trng thnh th cng l thi im m cc loi rau
c t nhin trong vn cng sn sng thu hoch vo ma xun.
Nh vy, bng vic tun theo ch n ung khim tn ny, ch thu
hoch thc phm theo ma cc vng xung quanh ni ta sng v
thng thc hng v tuyt vi v y dinh dng ca chng, nhng
ngi nng dn a phng n nhn nhng g m thin nhin trao tng
cho h.
Ch n ung t nhin tht ra nm ngay di chn bn.
Vn ha m thc
Khi c hi ti sao chng ta li n th ch 1 s t ngi c th ngh su
xa hn so vi vic thc phm ch cn duy tr sc khe v s pht trin
ca c th. V v th c nhng cu hi v mi lin h gia thc phm v
tinh thn ca con ngi. Vi ng vt, ch cn n, chi v ng l . Vi
con ngi tht ra cng nh vy, s l 1 iu tuyt vi nu nh con
ngi c th tn hng nhng loi thc phm b dng, lm nhng cng
vic n gin cn thit hng ngy v sau c 1 gic ng yn tnh.
c Pht tng dy: Sc tc th Khng, Khng tc th Sc. Ci Sc m
c Pht dng l thut ng m ch v nhng ci vt cht, hu hnh v
ci Khng chnh l nhng ci thuc v tm tr, tinh thn, v hnh, Ngi
dy rng vt cht v tinh thn u ging nhau. Vt cht c nhiu mu
sc, hnh dng, kch thc, hng v cn tm tr con ngi th di chuyn
107

t bn ny sang bn kia, b cun ht vo nhng ci khc nhau. V v th
tinh thn v vt cht chnh l 1.
Mu sc
C 7 mu c bn trong th gii ny. Nhng nu 7 mu hp li th s
tr thnh mu trng. V khi nh sng trng c phn chia bi 1 ci
lng knh th li tr thnh 7 mu. Khi 1 ngi nhn th gii vi tm
Khng th tt c mu sc bin mt. y chnh l khng-mu. Ch khi h
nhn bng tm tr 7-mu hay cn gi l tm phn bit, tm phn cc th
7 mu s hin ra.
Nc thay i lin tc nhng nc th vn l nc. Cng tng t nh
vy, nhn thc ca ta thay i lin tc nhng tm tr bt ng ban u
khng h thay i. Khi 1 ngi bt u say m cc sc mu th tm tr d
b phn tn v ri lon. Mu sc ca nhng chic l, ca cnh cy v tri
cy th c ch trong khi bn cht ca mu sc th khng ai bit n.
V iu ny cng ng vi thc phm. Trong th gii ny c rt nhiu
th ph hp lm thc phm cho con ngi. Nhng loi thc phm ny
c phn loi bi tm tr con ngi v chia thnh cc loi tt xu khc
nhau. Sau mi ngi s dng nhn thc ca mnh chn xem ci g
l tt, l cn thit. Qu trnh chn la bng nhn thc ny lm cn tr
vic hp th nhng thc phm tt lnh cho c th, m thin nhin
chn la cho con ngi thng qua cc c im vng min, ma v kh
hu.
Nhng mu sc trong t nhin, chng hn nh ca hoa cm t cu, thay
i rt d dng. Tm o y sc mu ca thin nhin thay i lin tc. V
th ta c th gi l s chuyn ng v tn, v cng c th gi l s
chuyn ng m khng chuyn ng g c. Khi iu ny c p dng
vo vic la chn thc phm, s hiu bit v thin nhin ca 1 ngi tr
nn bt bin v qu trnh chuyn i ca thin nhin, chng hn nh l
s thay i ca cc ma tr nn m nht dn.
Mc ch ca ch n ung thin nhin khng phi l to ra nhng con
ngi y kin thc v tr tu c th gii thch v la chn 1 cch kho
lo cc loi thc phm, m mc ch l to ra nhng ngi vi tm
108

Khng, n nhn cc loi thc phm m khng phn bit n bng ci
nhn thc hn hp, phn cc. iu ny khng h tri vi t nhin. Vi
tm Khng, n nhn tt c cc hnh dng, mu sc, kch thc ca cc
loi thc phm nh l mn qu ca t M tc l ta bt u i theo
ch n ung thin nhin.
Hng v
Mi ngi thng ni: Bn s khng bit c mi v ca n cho n khi
bn nm n. Nhng ngay c khi bn nm n i na th mi v ca
thc phm c th vn khc nhau ty thuc vo thi im, tnh hung
cng nh khu v ca ngi nm n.
Nu bn hi nhng nh khoa hc mi v l g th anh ta s nh ngha n
cho bn bng cch tch ra thnh cc hp cht cng vi cc t l ngt,
chua, ng, cay, mn. Nhng hng v tht s khng th nh ngha bng
cc th nghim, phn tch hay ch bng cht li. Mc d 5 v c nm
bng chic li nhng nhng thng tin v n c a v v phn tch
bi b no ca bn.
Mt con ngi t nhin c th c ch n ung ng nh vo bn nng
ca anh ta sp xp mi th ng theo trt t. Anh ta cm thy tha mn
ch nh nhng th thc phm n gin, giu cht dinh dng, c v ngon
v ng thi cng l nhng bi thuc. Khi y thc phm v tinh thn con
ngi ha lm 1.
Nhng ngi hin i mt i bn nng gc v hu qu l mt kh nng
thu thp v thng thc 7 loi tho mc ca ma xun. H n cc loi
thc n qua x l vi nhiu v trn ln vo nhau. Ch n ung ca
h b xo trn, ri lon, khong cch gia thch v khng thch ngy cng
m rng v bn nng th ngy cng m nht dn cho n khi gn nh
bin mt. V lc ny con ngi bt u s dng cc loi gia v mnh cho
thc phm ca h cng nh dng cc k thut nu nng phc tp, iu
ny lm con ngi cng b ri lon hn na. Thc phm v tinh thn con
ngi ngy cng tr nn xa ri nhau.
Rt nhiu ngi hin nay khng cn bit n hng v ca cm l nh
th no. Go nguyn cm b em i ch xt v x l, v cui cng l ta
109

cn li 1 th tinh bt ch cn mi v g c. Go trng mt i mi thm v
hng v c o ca go nguyn cm (go lt). V cui cng, ta cn phi
cho gia v, nc chm cng loi xt ln mn n ca mnh. Mi ngi
ngh 1 cch sai lm rng khng cn quan tm n gi tr dinh dng ca
go, ch cn lng vitamin v cc cht khc c trong tht, c l b
sung cc cht cn thiu cho c th.
Nhng thc phm c nhiu mi v thc s bn cht n li khng nh vy.
Thc phm ch ngon khi mi ngi ngh n ngon. Mc d a s mi ngi
u rt thch tht b v tht g, tuy nhin vi nhng ngi m do c a
hoc v l do tinh thn no khin anh ta ght chng th anh ta s t
chi n chng.
Con nt chng rt hnh phc trong khi chng ch vui chi ch khng cn
lm g c. Nhng ngi ln ng n, nghim tc th ngc li, h
quyt nh xem iu g khin h cm thy hnh phc, v khi nhng iu
y xy ra th h cm thy tha mn. Thc phm ngon khng hn l do
anh ta c cm nhn tinh t vi hng v hay v n b dng cho c th,
m ch n gin l khu v ca anh ta khin anh ta ngh rng n ngon.
M lm t la mch ti th rt ngon, tuy nhin 1 ly m n lin bn mua
t my bn hng n rt t. Nhng do b nh hng bi qung co, loi b
i ngh l chng d, nn mi ngi n th m khng c hng v g ny
v vn ngh l chng rt ngon.
C 1 cu truyn xa k v 1 ngi b con co la v n phn nga.
Cu truyn ny tht ra khng c g tc ci c. Ngy nay mi ngi n v
tm tr ca mnh ch khng n v c th cn. H khng quan tm n
vic trong thc phm c bt ngt hay khng, min sao n ngon ming
l c, v th h d dng b nh la.
Lc ban u, mi ngi n ung rt n gin bi v nh th l sng
v thm na thc phm rt ngon. Nhng ngi hin i dn dn suy ngh
l nu nh h khng cho tht nhiu gia v vo th mn n s tr nn v
v. Nu bn dng vic c gng lm cho thc n tr nn ngon ming th
bn s c th cm nhn c hng v t nhin thun khit ca chng.
Lc ban u mi ngi sinh sng hi ha vi thin nhin tn hng v
ngon t cc loi thc phm, nhng hin nay th h li tch ri thin
110

nhin v tm cch cho v ngon vo thc phm cng nhiu cng tt. Tr
tru thay l tt c nhng thc phm ngon lnh dn bin mt.
Mi ngi c gng lm ra nhng chic bnh m ngon, th l nhng chic
bnh m ngon bin mt. Trong khi c gng lm ra nhng th thc phm
xa x t tin th h lm ra nhng th thc phm v ch, v hu qu l
khu v by gi ca con ngi tr nn k quc, mt t nhin.
Phng thc nu nng tuyt nht chnh l gi li c trn vn hng
v ca thc phm t nhin. T xa con ngi c th lm ra nhiu loi
da chua t rau c nh: da chua kh, da mui, da chua miso, da
chua cm v nh vy h gi c trn vn hng v ca rau c.
Ngh thut nu nng c bt u vi mui v la. Khi thc n c
chun b bi 1 ngi nhy cm vi vic nu nng th chng gi c
trn vn hng v t nhin. Nu vic nu nng ny to ra cc mi v k
l, hoc phc v cho s khoi khu th y l cch nu nng sai.
Khi nhc n vn ha mi ngi thng ngh vn ha l ci g c
to ra, pht trin v duy tr bi con ngi. Nhng tht s th vn ha
pht xut t mi quan h gia con ngi v thin nhin. Khi cng ng
con ngi v thin nhin c hp nht, th vn ha t ng c hnh
thnh. Vn ha l ci g n kt ni vi cuc sng hng ngy, v sau
c truyn qua nhiu th h v gi gn cho n tn ngy nay.
Nhng g c sn sinh ra t nim kiu hnh hay tha mn con ngi
th khng nn c xem l vn ha. Vn ha tht s c sinh ra t
thin nhin, n n gin, gin d v thun khit. Khng c nn vn ha
ng th loi ngi s cht.
Khi mi ngi t chi cc loi thc phm thin nhin v s dng cc loi
thc phm qua x l, tinh ch, tinh luyn th tc l x hi ang trn
ng i n s hy dit. Bi v loi thc n khng phi l sn phm
ca 1 nn vn ha ng. Thc phm l s sng, v s sng th khng
c tch ri khi thin nhin.
111
Sng ch bng bnh m

Khng g tuyt vi hn vic thng thc nhng mn n ngon lnh,
nhng vi nhiu ngi vic n ung ch l cung cp cht dinh dng
cho c th, c nng lng lm vic v sng cho n gi. Cc b m
thng bt nhng a tr n thc n ca chng ngay c khi chng
khng thch cc mi v y ch v n tt cho chng.
Nhng tht s th dinh dng khng th tch ri khi v gic. Cc loi
thc phm b dng tt cho c th ng thi cng kch thch s thm n
v chng rt ngon. V thm na nhng loi thc phm b dng cng c
nhng mi hng rt tuyt.
Cch y khng lu, ba n hng ngy ca nng dn ti cc vng ny
gm c cm, la mch cng vi sp miso v rau c ngm. Ch n
ung ny khin cho c th khe mnh, thanh khit v gip bn sng lu.
V c mi thng 1 ln mi ngi li hm rau c cng vi cm trng v
u vo cc ngy l. Ch vi thc n gin d nh th nhng nhng
ngi nng dn c c c th mnh m cng sc khe tuyt vi.
Mn n truyn thng go lt v cc loi rau c ca phng ng th kh
l xa l so vi cc x hi phng Ty. Cc nh khoa hc, cc chuyn
gia dinh dng phng Ty tin rng h cn phi cung cp 1 s lng tinh
bt, cht bo, cht m, cc cht khong v cc loi vitamins nht nh
mi ngy nu khng th h s khng c sc khe tt. V vi nim tin ny,
cc b m hng ngy c gng nhi nht thc n vo ming ca nhng
a tr.
Mi ngi c th cho rng ch n king c ca phng Ty, da trn
cc hc thuyt cng nh c tnh ton, cn o ong m cc kiu l
ch n ung ph hp. Nhng tht s n khng nhng khng gii
quyt c ci g m cn to ra thm cc vn mi.
Mt trong nhng vn l nn khoa hc dinh dng ca phng Ty
khng chu iu chnh ch n ung cho ph hp vi chu k t nhin.
Ci ch n ung m h to ra phc v cho mc ch chia ct con ngi
khi thin nhin. Ni s hi thin nhin cng vi cm gic mt an ton
thng em li nhng kt qu t hi.
112
Mt vn khc l cc gi tr tinh thn v cm xc b qun lng mc d

thc phm c mi lin h trc tip vi chng. Nu nh con ngi ch
c xem nh 1 i tng sinh l vy th s thu hiu v cc ch n
ung s khng bao gi t c. Khi nhng mnh thng tin ri rc c
gp nht v gom li 1 ng hn lon th kt qu l to ra 1 ch n
ung bt thng v xa ri vi thin nhin.
Within one thing lie all things, but if all things are brought together not
one thing can arise. Khoa hc phng Ty khng th no hiu c cu
chm ngn ny trong trit l phng ng. Mt ngi c th nghin cu,
phn tch chi tit v loi bm nhng anh ta khng th to ra con bm.
Nu nh ch n ung khoa hc ca phng Ty c ng dng vo
thc t trn din rng th cc vn g s xy ra? Tht b cht lng cao,
trng, sa, rau c, bnh m v cc loi thc n khc s lun c sn
quanh nm. Cc dy chuyn sn xut c ln cng kho lu tr trong thi
gian lu s tr nn cn thit. Ti Nht Bn, khi mi ngi bt u hc
theo cc ch n ung ny khin cho nhng ngi nng dn phi
113

tm cch sn xut cc loi rau c ma h nh l rau dip, da leo, c tm,
v c chua vo ma ng. S khng lu na h s bt cc nng dn tm
cch thu hoch hng vo ma xun v o vo ma thu.
Tht l nhm nh nu nh bn mong i c 1 ch n ung lnh mnh
v b dng nu nh bn n nhiu loi thc n tri ma. Cc loi rau c
v cy n qu tri ma b p phi pht trin trong iu kin khng t
nhin nn chng cha rt t cht dinh dng. Khng l lng g khi cc
loi rau c ma h b p trng vo ma thu hay ma ng trong nh
knh hon ton khng c c hng v hay mi g so vi cc cy hu c
c trng theo cc phng php t nhin.
Cc bng phn tch ha hc, t l cht dinh dng v c ng cc nghin
cu, bo co khc na ch t gy ra nhiu phin h, rc ri ch chng
gip ch c g. Thc phm c m t v quy nh theo khoa hc hin
i ngy cng cch xa vi ch n ung ca phng ng, v iu ny
ang dn ph hoi sc khe ca ngi Nht Bn.
Tm tt v ch n ung
Trn th gii, c 4 ch n ung chnh:
1. Ch n ung ngho nn ph thuc vo s thch v khu v ring.
Mi ngi theo ch n ung ny thay i tht thng cc mn
n cho ph hp vi s thch hay cc tng bt cht. Ch n
ung ny khin con ngi nhu nhc v c th gi l ch n
ung v b.
2. Ch n ung thng thng ca a s mi ngi, thc hin theo
cc kt lun sinh hc. Cc thc phm dinh dng c n nhm
mc ch duy tr s sng ca c th. C th gi y l kiu n ung
theo khoa hc, nng tnh vt cht.
3. Ch n ung da trn cc nguyn tc tinh thn v cc quan
nim, trit l. Gii hn s lng thc phm c s dng, v ni
chung l phn ln nhng ch n ung t nhin thng thng
u ri vo nhm th 3 ny. y c th gi l ch n ung theo
nguyn tc.
114

4. Ch n ung thin nhin, thun theo tri t, ha hp vi thin
nhin. Vt b ht nhng kin thc ca loi ngi, ch ny c th
gi l ch n ung khng phn bit, khng phn cc.
Mi ngi u tin s t b ch n ung v b y bnh tt. Sau ,
tin n ch n ung ca khoa hc ch p ng vn th cht v ri
bc qua ch n ung theo nguyn tc. Cui cng, vt qua n v n
vi ch n ung thin nhin khng phn cc.
Ch n ung khng phn bit

S sng con ngi khng th t n duy tr. Thin nhin to ra loi ngi
v thin nhin cng s gip con ngi duy tr s sng (Tri sinh voi sinh
c). y chnh l mi quan h gia con ngi v thin nhin. Thc phm
l mn qu t thng . Con ngi khng to ra thc phm t thin
nhin m c thin nhin ban tng cho.
Thc phm l thc phm v thc phm khng ch l thc phm. N l 1
phn ca con ngi v nm bn ngoi con ngi.
Khi thc phm, c th, tri tim v tm tr hp nht hon ton vi thin
nhin tc l ta tun theo ch n ung thin nhin. C th th ch
tun theo bn nng ca n, ch n nhng g c v ngon v t chi nhng
th khc.
Trong ch n ung t nhin c 1 iu bt kh thi, l vic quy nh
cc quy chun v t l r rng (1 bng cc iu lut hoc h thng quy
chun r rng l iu khng th thc hin. Thin nhin vn bn cht
l 1 li hng dn. Tuy nhin nhng li hng dn tinh t ny khng
c mi ngi ch n bi v nhng ham mun v hot ng b iu
khin bi tm phn cc ) Ch n ung t nhin ny thay i theo mi
trng a phng cng nh theo nhu cu v c a ca mi ngi.
115
Ch n ung theo nguyn tc

Mi ngi nn bit rng t nhin lun hon ho, cn bng hi ha tuyt
i. Thc phm t nhin th lnh mnh, y cht dinh dng vi cc
hng v tinh t.
Bng cch p dng h thng m dng, con ngi c th gii thch
ngun gc ca v tr v s bin i ca t nhin. V dng nh s hi
ha ca c th con ngi cng c th c xc nh v duy tr 1 cch c
nhn thc. Nhng nu cc hc thuyt ny i vo qu su ( khi hc v
ng Y cn thit phi hiu su v m dng ) th con ngi bt u tin
vo mnh t ca khoa hc v khng th thot ra khi c s nhn thc
phn cc.
S tinh t ca tr tu con ngi l khng nhn ra gii hn ca chnh n,
nhng ngi thc hin ch n ung theo nguyn tc t tch ri bn
thn mnh ra thnh 1 i tng ring bit. Nhng khi c gng n
nhn ngha ca thin nhin cng vi 1 tm nhn rng v xa th anh ta
khng n nhng th b nh ang din ra ngay bn di chn
mnh.
Ch n ung ca nhng ngi bnh

Bnh tt thng xut hin khi con ngi ri xa thin nhin. Mc
nghim trng ca bnh t l thun vi mc chia cch khi thin nhin.
Nu nhng ngi mc bnh tr li mi trng t nhin lnh mnh,
thng th cc cn bnh s t bin mt. Khi s xa lnh thin nhin tr
nn nghim trng th s ngi mc bnh cng tng ln. V th h li cng
mong mun c quay v vi thin nhin. Nhng trong qu trnh tm
ng tr v vi thin nhin, h li khng hiu r thin nhin l g v th
cc c gng tr nn v ch.
Ngay c khi nu 1 ai sng 1 cuc sng nguyn thy trn cc ngn ni
th anh ta vn khng th t c mc ch ca mnh. Nu bn phi c
lm g th s c gng ca bn s khng bao gi t c kt qu mong
mun.
116

Nhng ngi sng trong cc thnh ph ln phi i mt vi rt nhiu kh
khn nu nh mun thc hin theo ch n ung thin nhin. Thc
phm thin nhin khng c sn, n gin v nhng ngi nng dn
dng gieo trng chng. Ngay c khi h c th mua c thc phm thin
nhin th c th h cng cn thi gian iu chnh, thch nghi dn li
c th tiu ha cc thc phm ny.
Vi tnh hung ny, nu bn c gng n go nguyn cm hoc thc hin
theo ch n ung cn bng m dng th bn s gp nhiu kh
khn. V thay v quay v li vi thin nhin th bn s b vng mc vo
nhng ch n ung khc l v iu ny ch khin bn cng lc cng
xa ri vi thin nhin.
Nu bn nhn vo cc ca hng thc n tt cho sc khe ngy nay bn
s cm thy bi ri v cc loi thc phm ti, thc phm ng gi,
vitamins v cc thc phm b sung. Qua cc phng tin truyn thng,
nhiu kiu ch n ung khc nhau c xem nh l thin nhin t
nhin, y cht dinh dng v tt cho sc khe. Nu c ai ni rng
nu ta nu thc n chung vi nhau th tt th s c ai khc ni l thc
phm nu chung vi nhau ch khin con ngi mc bnh. Mt s ngi
s nhn mnh gi tr ca mui trong vic n ung, trong khi nhng ngi
khc s ni l n qu nhiu mui s khin bn b mc bnh. Nu c
nhng ai trnh xa tri cy v ni rng th dnh cho bn kh th s
li c ngi khc ni rng tri cy v rau c l nhng thc phm tt nht
gip bn sng lu v hnh phc. Ni chung bn thy y, thng qua cc
phng tin truyn thng mi ngi b ri lon thng tin, mi th b o
ln ht c v kt cc l mi ngi khng bit phi i u v lm g.
Vn y l ty vo thi im hoc tnh hung m nhng kin ny
ng hay sai, v th mi ngi s b bi ri. V vi nhng ngi ang bi
ri th m l thuyt ny cng khin h b hn lon hn na.
Thin nhin thay i lin tc trong tng khonh khc. Mi ngi khng
th bit c hnh dng tht s ca thin nhin. C gng nm gi 1 th
thay i lin tc bng cc hc thuyt th cng ging nh bn c bt cn
gi bng chic li bt bm.
117

Nu bn nh tri banh trng 1 mc tiu sai th xem nh bn nh
trt.
Loi ngi ging nh 1 ngi m khng bit mnh ang i v u. Anh ta
d dm xung quanh vi chic gy kin thc khoa hc, ch da vo m
dng tm ng i.
Tm li iu ti mun ni l, ng dng ci u ca bn la chn thc
phm, iu c ngha l hy dp b tm phn cc ca mnh. Ti hy
vng vi 2 biu S tinh ty ca thc phm ti v bn trn s cho bn
1 ci nhn thong qua v mi lin h gia cc loi thc phm vi nhau v
vi con ngi, nhng ri sau cng bn cng ng b vng mc vo cc
biu , hy vt qua n v nhn vo nhng hng dn m thin
nhin cung cp cho bn.
Mc tiu chnh y l gip 1 ngi ly li c s nhy cm vn c ca
mnh cho php c th la chn thc phm cho chnh n. Ch ngh v
thc phm m khng quan tm g n tinh thn th cng ging nh l
bn i n 1 ci n th, vo c vi on kinh v sau Pht
bn ngoi. Thay v ngi hc cc l thuyt, hc thuyt hiu v thc
phm th tt hn hy cm nhn n t ch n ung hng ngy ca 1 ai
.
Cc bc s chm sc cho ngi bnh, cn ngi khe mnh th c
chm sc bi thin nhin. Thay v b bnh ri phi tm cch cha,
tun theo cc ch n ung thin nhin th tt nht l bn nn sng
trong mi trng thin nhin bnh khng th xut hin c.
Nhng ngi tr n sng ti cc tp lu trn ni, h chn la 1 cuc
sng nguyn thy, n nhng thc phm thin nhin v thc hnh
phng php nng nghip t nhin nhn thc c mc tiu ti
thng ca con ngi, v h la chn sng theo n theo cch trc tip
nht.
Thc phm v nng nghip

Cun sch ny vit v nng nghip t nhin v vy n cng cn phi bao
gm thc phm t nhin. Bi v thc phm v nng nghip ging nh l
118

mt trc v mt sau ca 1 c th. Mt iu r rng l nu nh khng
ai thc hin nng nghip t nhin th s khng c thc phm t nhin
cung cp cho mi ngi. Nhng nu ch n ung thin nhin khng
c mi ngi bit n v thc hin th ngi nng dn li khng bit
nn trng g.
Tr khi con ngi tr thnh con ngi t nhin, nu khng th s khng
th thc hin nng nghip t nhin v cng s khng c thc phm t
nhin. Ti 1 trong nhng cn lu trn ni ti vit nhng ch ny: Thc
phm ng. Hnh ng ng. Nhn thc ng. (Chm ngn ny ti vit
theo Bt chnh o dn n gic ng ca c Pht), chng c khc
trn 1 tm g thng t trn bp l. 3 ci ny gn lin vi nhau v
khng th tch ri. Nu 1 ci b thiu th nhng ci cn li cng s khng
th nhn ra c. Nu 1 ci c nhn ra th tt c cng s c nhn
ra.
Mi ngi thch th khi nhn th gii nh l 1 ni m s tin b vt
qu s bt n v hn lon. Nhng s pht trin khng c mc ch v
mang tnh ph hy to ra s hn lon trong tm tr, chng khin cho loi
ngi b thoi ha, suy sp. Nu mi ngi khng hiu r ngun gc ca
tt c cc hot ng ny l g, thin nhin tht s l g, th mi ngi s
khng th phc hi li sc khe ca chnh mnh.
119
120
PHN 5
S KH DI L RA T CI V THNG MINH
Nhng m ma thu th di v thanh vng. Mi ngi thng quy qun
quanh ng la v nhm nhi 1 tch tr m. Thng th mi ngi c th
ni bt c chuyn g khi ngi bn ng la, v th ti cho rng mi c cm
ca nhng ngi nng dn s l 1 ch th v. Cho nn ti tnh c
khi gi ln ch ny. Nhng dng nh n ch ra 1 s vn .
Ti lun ni v vic mi th khng c ngha g, ni v s th ca loi
ngi, khng c g phn u, v tt c nhng thnh tu t c
ch l nhng c gng v ch v lng ph. Lm th no ti ni tt c
nhng iu v ri li ngi tr chuyn nh th ny? Nu ti t p mnh
phi vit 1 ci g , th th duy nht vit ra l vic vit lch l v
ch. N rt l rc ri.
Ti khng quan tm n qu kh ca ti vit v n v cng khng
khn ngoan tin on v tng lai. Va ngi khi ng la va tr
chuyn vi mi ngi v cc cng vic hng ngy, lm sao ti c th bt
mi ngi phi tin vo nhng khi nim c v kh di ca 1 lo nng gi?
trn vn cy n tri, nhn ra vnh Matsuyama v vng Dogo Plain l
nhng tp lu nh vi tng bng bn t. Ti c nhng con ngi
khc thng t hp li v cng nhau tn hng 1 cuc sng gin d.
Khng c cc tin ch hin i. Mi ngi cng nhau tn hng nhng
bui ti yn bnh bn n cy hay bp la, h sng vi nhng th n
gin nht nh go lt, rau c, 1 ci o chong v 1 ci t. H n t khp
mi ni, li y 1 thi gian ri li i tip.
Cc v khch n y bao gm cc nh nghin cu nng nghip, cc sinh
vin thc tp, cc v hc gi, nhng ngi nng dn, cc thanh nin
hippy, cc nh th, nhng ngi lang thang t tr n gi, ph n ln
n ng mi thnh phn v quc tch khc nhau. Phn ln nhng
ngi li 1 thi gian di l nhng thanh nin tr, h cn thi gian
suy ngm.
y ti lm nhim v chm sc cn nh tr nh bn ng ny, phc
v tr cho du khch. V trong lc h gip ti lm vic trn cnh ng, ti
121

lng nghe nhng cu truyn ca h bit v nhng g ang din ra trn
th gii.
iu ny nghe c v hay ho nhng tht s y khng phi l 1 cuc sng
d dng v nhn h. Ti lun bnh vc cho phng php nng nghip
khng lm g c, v th nhiu ngi n y ngh rng h s tm thy
thin ng Utopia y, ni h c th sng thoi mi m khng cn
phi bc chn ra khi chic ging ng m i. V th h s gp 1 s bt
ng ln. Ko nc ging vo nhng bui sng sm y sng, ch ci cho
n khi tay sng ln, bng rp v lm vic di cnh ng y bn t
ngp n mt c nhn. V th rt nhiu ngi nhanh chng b cuc.
Hm nay, trong lc nhn 1 nhm thanh nin ang xy 1 cn lu nh th
c 1 ph n tr t Funabashi bc n.
Khi ti hi c ta ti sao li n y th c ch tr li: Ti ch n th thi.
Ti khng bit l do ti sao
l 1 ph n trng c v sng sa, lnh m nhng c tr tu.
Sau ti hi: Nu bn bit rng bn cha bit g vy th khng c g
ni phi ch? Mi ngi tm cch thu hiu th gii thng qua s phn
bit v th mi ngi mt kh nng hiu c ngha, bn cht ca mi
th. Liu c phi l l do ti sao th gii li thnh ra th ny?
C tr li 1 cch nh nhng: Vng, nu ng ni nh th.
C l c cha bit v s gic ng, s hiu bit tht s l g. Trc khi n
y c c nhng cun sch thuc th loi no?
C ta lc u cho bit rng c khng c sch.
Mi ngi i hc bi v h ngh rng h khng hiu bit, nhng thc cht
vic hc khng gip ai hiu bit thm g ht. H hc in cung ch
nhn ra rng con ngi khng th bit v nhng th m s hiu bit nm
ngoi tm vi ca h.
Thng thng mi ngi dng t khng hiu bit khi bn ni rng, v
d nh l bn hiu v 9 th khc nhau nhng vn cn 1 th bn khng
hiu. Nhng nu bn c nh hiu v 10 th th tht s bn chng hiu
cht g c. Nu bn bit v 100 loi hoa th tc l bn khng bit v 1
122

loi no. Mi ngi c gng hiu, thm ch t thuyt phc mnh rng
hiu v sau li cht m khng tht s bit c g c.
Nhng con ngi tr dng cng vic v ngi ngh trn bi c cnh 1 cy
qut ln, h ngc ln tri nhn nhng m my mng lng l tri v
phng Nam.
Mi ngi ngh rng khi h nhn t mt t ln tri th h s thy c
thin ng. H tch ring nhng tri cam ra khi cc chic l v h ni
rng l bit mu xanh ca nhng chic l v mu cam ca tri cam.
Nhng ngay chnh khonh khc m 1 ngi phn bit s khc nhau gia
mu cam v mu xanh th nhng sc mu tht s bin mt.
Mi ngi ngh rng h thu hiu mi th bi v h quen thuc vi
chng. Tht ra y ch l kin thc b mt. N l ci loi kin thc theo
kiu cc nh thin vn bit v tn ca cc ngi sao, cc nh thc vt hc
bit v loi ca l v hoa, nhng ngh s bit v s thm m ca mu
v xanh l. H khng bit v bn cht tht ca chng, ca bu tri v t,
ca mu xanh v . Nhng nh thin vn hc, thc vt hc v ha s ch
n gin l nm bt c s n tng v gii thch chng theo cch ring
ca h. H cng vng mc nhiu vo cc hot ng th h li cng t
cch xa v gp kh khn trong vic sng 1 cch hon ton t nhin.
123

Ti ha l vi s kiu ngo ca mnh, con ngi bt u tm cch thay i
thin nhin theo ring ca mnh. Loi ngi c th hy dit cc dng t
nhin nhng khng th to ra chng. S phn bit, nhng hiu bit phn
mnh v khng hon thin, lun lun to ra nhng im khi u ca
kin thc loi ngi. Khng thu hiu ci tng th ca t nhin th con
ngi khng th lm g hn ngoi tr vic to ra nhng mu vt khng
hon thin v sau t la di mnh ngh rng h lm ra 1 ci g 1
cch t nhin.
Tt c nhng g m mi ngi phi lm bit c thin nhin l
nhn ra rng h khng bit g, khng th bit bt c iu g. V c th
tip theo h s khng cn hng th vi cc kin thc phn bit kiu
c na. Khi 1 ngi dp b cc kin thc phn bit th t khc cc kin
thc khng phn bit s t xut hin bn trong. Nu anh ta khng c
bit, khng quan tm n vic hiu bit th dn dn 1 lc no anh
ta s t thu hiu ht tt c. Khng c con ng no khc ngoi vic t
ph tan bn ng ca mnh, b i ci suy ngh rng con ngi l loi cao
cp trong tri t.
iu ny c ngha l hy tr nn kh di thay v thng minh y, ti
xoay sang 1 anh chng tr tui ang c 1 ci nhn t mn trn khun
mt. Ci nhn trong mt ca cu l g th? S kh di l ra khi v thng
minh. Cu c chc l cu thng minh hay kh di khng, hoc l cu c
gng tr thnh 1 chng trai thng minh theo kiu kh di? Cu khng
th tr nn thng minh, cng khng th tr nn kh di, hin nay cu
ang b tc c phi khng?
Trc khi ti bit c iu ti tc gin vi chnh mnh v phi lp
i lp li nhng li y trong khi cu ch th rt th thin v khng th
snh vi tr tu ca s tnh lng m ti khng th hiu.
Mt tri ma thu ang dn bin mt ng chn tri. Nhng sc mu
ca hong hn xut hin trn ci cy gi. Vi nh sng t bin Inland
phn chiu vo lng, nhng thanh nhin tr nh nhng tr v cc cn
lu ca h chun b cho ba ti. Ti t tn bc theo sau trong bng
ti.
124
Ai l k in?
C ai tng ni rng loi ngi l sinh vt thng minh thng ng
trn tri t. V v th, loi ngi l sinh vt duy nht c kh nng thc
hin cc cuc chin tranh ht nhn.
C 1 hm ngi ch ca ca hng thc phm hu c trc nh ga Osaka
leo ln ni cng vi 7 ngi bn ng hnh, ging nh 7 v thn h
mnh.Vo bui tra, khi chng ti thng thc mn cm go lt th 1
trong s h ni nh sau: Trong nhng a tr lp hc s lun c 1 a
khng quan tm g n th gii c, chng c th ci hnh phc ngay c
khi i v sinh, v c 1 a khc thng b lm nga trong tr chi k
s ci nga, v lun c 1 a th 3 ti gii nhng qu quyt c kh
nng nh la nhng a tr khc ly n vt ca chng. Trc khi
gio vin chn ra lp trng, h s c 1 cuc ni chuyn nghim tc v
nhng t cht ca 1 ngi lnh o tt v s quan trng ca vic a ra
nhng quyt nh khn ngoan. V khi cuc bu chn c bt u, s
lun c 1 a khc ci hnh phc bn cnh ngi c chn.
Mi ngi u ci a, nhng ti th khng th hiu ti sao h li ci.
Ti ngh iu l bnh thng.
Nu nhn mi th theo kiu c mt, th 1 a tr s b gi l k thua
cuc khi lun phi lm nga, nhng khi nim v i v tm thng
khng p dng vi cc a tr. Gio vin c th ngh rng a tr khng
ngoan xo quyt l xng ng lm lp trng, tuy nhin nhng a
tr khc li nhn a b y theo 1 cch khc, nh l 1 k chuyn i p
bc ngi khc.
ngh xem ai thng minh v c bit, th tt nht l s dng nhng tiu
chun ca ngi ln. Mt ai lm cng vic hng ngy ca mnh v n
ng tt cng nh khng c g lo lng ging nh ti th cuc sng hon
ton tha mn v trn vn. Khng c ai tuyt vi bng ngi m khng
cn c gng hon thnh vic g.
125

Trong 1 cu truyn ca Aesop, khi cc con ch xin Thng cho chng
1 ng vua th ngi nm xung cho chng 1 khc g. L ch chi a
vi khc g v li xin Thng 1 ng vua ln hn na, ln ny ngi
a xung 1 con c. V sau con c m cht ht by ch.
Nu nhng ngi ng hng u l v i, vy th nhng ngi theo sau
phi tranh u rt cng thng. Nhng nu bn t 1 ngi bnh thng
ln trc th nhng ngi pha sau s sng d dng hn. Mi ngi
thng ngh rng nhng ai khe mnh v thng minh l ngi c bit,
v v th h bu chn ra th tng l ngi ng u v ko c t nc
nh l 1 ci u my xe la.
Vy chng ta nn la th tng l ngi nh th no?
1 khc g ti tr li. Khng c ai ti gii hn daruma-san (Daruma-san
l 1 mn chi ph bin ca tr em Nht Bn, n l 1 con bp b lt t,
c to ra theo hnh dng ngi thin ca t s B t Ma). Ti ni tip:
qu tht l 1 ngi bn thanh thn v khng lo ngh g, n c th
ngi thin hng nm tri m khng ni d ch 1 ch. Nu bn y n ng
xung, th vi s kin tr khng khng c, n s li ng dy. Darumasan khng ch n gin l ngi im 1 ch, xp tay v chn li. Bi v n
bit rng chng nn c xp li nn n cau c khi thy mi ngi mun
vung vy tay chn
Nhng nu ng khng lm g c th th gii khng th vn hnh v pht
trin c. M 1 th gii khng pht trin th s ra sao?
Ti sao bn phi pht trin? Nu mc tng trng kinh t t 5% ln 10%
th liu mi ngi c hnh phc gp i khng? C g sai nu mc tng
trng l 0%? Nh th c ngha l n l 1 nn kinh t n nh hn c
phi khng? Liu c iu g tt hn l sng gin d v hnh phc?
Mi ngi tm kim ci ny ci kia, xem chng hot ng ra sao v lm
dng t nhin, ngh rng iu ny s tt cho loi ngi. Kt qu ca tt c
nhng vic y cho n nay l hnh tinh ny b nhim, mi ngi tr
nn hn lon, v chng ta to ra hng ng tai ha trong thi hin i
ny.
126

Ti nng tri ny, chng ti p dng phng php nng nghip khng
lm g c v tn hng cc loi ng cc, rau c v tri cy ngon tuyt.
chnh l ngha cuc sng v tin gn hn n Ngun. Cuc sng l
nhng khc nhc v cu th.
Ngi nng dn tr nn qu bn rn khi h bt u tm hiu th gii v

quyt nh xem nhng g tt nu ta lm ci ny hay ci n. Tt c
nhng cuc nghin cu, th nghim ca ti u theo hng l khng
lm ci ny hoc khng lm ci kia. Trong sut 30 nm tri, ti nhn
ra rng tt nht l ngi nng dn gn nh khng nn lm g c.
Mi ngi lm cng nhiu th th x hi cng pht trin v cng nhiu
vn ny sinh. S tn ph thin nhin, s cn kit cc ngun ti
nguyn, tinh thn mi ngi lun b cng thng, lo u v phn mnh, tt
c nhng iu ny n t vic mi ngi c gng lm 1 ci g . Lc ban
u th khng c g cn phi pht trin v cng khng c g cn phi lm
127

c. Tuy nhin chng ta tin n thi im phi tin hnh 1 phong tro
quay v li vi thin nhin ch khng phi to ra 1 ci g mi m
hn.
Ti c sinh ra i n trng hc
Mt chng trai tr vi chic ti trn vai thong dong bc n cnh ng
ni chng ti ang lm vic. Ti hi anh ta:
Anh t u n?
bn kia
Anh n y bng cch no?
Ti i
Anh n y lm g?
Ti khng bit
Phn ln nhng ngi n y khng vi v tit l tn hoc cu chuyn
trong qu kh ca mnh. V mc tiu ca h cng khng r rng. Bi v
rt nhiu ngi khng bit ti sao h li n y, nhng h vn n, v
iu ny hon ton t nhin.
Ngay t ban u, mi ngi khng bit rng h t u ti v s i u.
Khi u bn ra i t t cung ca m bn v sau li tr v vi t m,
gii thch theo kiu sinh hc l th nhng khng ai tht s bit iu g
xy ra trc khi h c sinh ra v th gii ch i h sau ci cht l g.
Sinh ra m khng bit l do v cng khng bit i v u loi ngi
tht l 1 sinh vt bi thm.
Mt ngy khc ti tm thy 1 ci nn dt bng ci b b qun bi 1
nhm ngi hnh hng n cc n th Shikoku trc khi ti y.
Trn c ghi dng ch Lc ban u, khng c hng ty hay hng
ng. Ch c 10 chiu v tn. V by gi khi cm chic nn trong tay ti
hi chng thanh nin lc trc 1 ln na l anh ta t u n, th anh ta
128

tr li ti rng anh l con trai ca 1 v thy canh n Kanazawa, v anh
ta thy vic c kinh cho nhng ngi cht sut ngy tht nhm chn
nn anh mun tr thnh 1 nng dn.
Khng c hng ng hay hng Ty. Mt tri mc hng ng v ln
hng Ty, nhng y ch l s quan st thin vn hc. Nu bn bit
rng bn khng hiu th no l ng hay Ty tc l bn ang tin gn
hn n s tht. Bi v tht s l khng ai bit mt tri t u n.
Trong 10 ngn bi kinh th c 1 bi y ngha, c tt c nhng im
quan trng nht chnh l bi Bt nh ba la mt tm kinh. Trong c
on:
Ny X Li Pht! Sc chng khc khng, khng chng khc sc, sc tc
l khng, khng tc l sc. Th, tng hnh thc cng th
Ny X Li Pht! Tng khng ca cc php chng sinh, chng dit,
chng d, chng sch, chng thm, chng bt.
(Ngi Fukuoka mun m ch n tnh Khng m c Pht ging dy)
Mt ngy khc trong khi ang ct la, ti ni vi cc c cu thanh nin
tr, nhng ngi ang ngi ngh bn cnh ng rm: Ti ang ngh v
nhng cy la ny khi n c gieo trng vo ma xun, sau ht
ging pht trin v by gi chng ta ang thu hoch, c v nh cy la
cht. S tht th iu ny lp i lp li hng nm, tc l s sng vn
tip tc trn cnh ng ny v hng nm khi cy la cht cng l lc n
bt u 1 s sng mi. C th ni rng cc cy la m chng ta ang ct
chng c s sng lin tip nhau vnh cu.
Loi ngi thng nhn s sng v ci cht di 1 gc nhn hn hp. S
sinh ra vo ma xun v s cht i vo ma thu ca cc cy ny c
ngha g? Mi ngi ngh rng s sng l nim vui v ci cht l ni bun,
nhng nhng ht thc, nm di t v ny mm vo ma xun, sau
l v thn n kh ho vo ma thu vn cht cha trong nhng ht ging
nh b ca n y nim vui ca s sng. Nim vui ca s sng khng
tch ri khi ci cht. Ci cht ch l 1 s ra i tm thi. Bn ngh rng
ht thc nh b ny - c nim vui trn vn ca s sng - li khng bit
n ni bun ca ci cht ?
129

iu tng t vi la go v la mch cng xy ra bn trong c th con
ngi. Hng ngy tc v mng tay ca bn mc di ra, 10.000 t bo cht
i nhng 10.000 t bo khc li c sinh ra; mu trong c th bn by
gi khng ging nh hi thng trc. Khi bn ngh rng nhng c im
ca bn s c k tha v nhn ging bi con ci, chu cht ca bn th
c th ni rng bn cht i v c sng li mi ngy, v bn s cn
sng nhiu i na sau khi cht.
Nu bn ha mnh vo chu k ny, tri nghim n, tn hng tng ngy
tri qua th khng cn c g l cn thit na. Nhng a s mi ngi
khng th tn hng cuc sng ca h khi n tri qua v thay i tng
ngy. H bm vu vo cuc sng, bm vo nhng th m h tri
nghim ri, v thi quen bm vu ny em li ni s v ci cht. Khi tp
trung vo qu kh, l nhng th tri qua, hoc l v tng lai, l th
cha n, h qun mt l h ang sng trong hin ti, ngay by gi. H
tr nn hn lon, nhn cuc sng ca mnh tri qua nh th 1 gic m.
Nu s sng v ci cht l tht, vy th s au kh ca con ngi l
khng th trnh khi?
Khng c s sng hay ci cht
Ti sao ng li ni nh th?
Th gii bn cht n l s hp nht ca vt cht trong dng chy ca kinh
nghim, nhng tm tr nh nguyn ca con ngi phn chia chng thnh
nhng th i lp nh s sng v ci cht, m v dng, c v khng.
Tm tr tin tng vo nhng gi tr tuyt i m cc gic quan tip nhn
c v sau chuyn n thnh nhng i tng m con ngi thng
nhn thc chng.
Cc dng ca th gii vt cht, cc khi nim v s sng v ci cht, khe
mnh hay bnh tt, vui v hay au kh, tt c u xut pht t tm tr
ca con ngi. c Pht tng dy Vn vt l Khng, ngi ch ra rng
mi th trong thc ti ch c to ra t tm tr ca con ngi v ngi
cng cho bit cc cm xc ca con ngi tht ra ch l o gic.
ng l tt c mi th u l o nh, khng c g ht sao?
130

Khng c g ? R rng l khi nim Khng vn cn trong u ca cu
, ti ni vi chng trai tr : Nu bn khng bit bn n t u v s i
v u, vy th lm sao cu chc rng cu ang y, ng trc mt ca
ti? S tn ti ny l v ngha ?
..
Mt bui sng n ti nghe 1 c b 4 tui hi m rng : Ti sao con li
c sinh ra ? i n trng mu gio ?
Thng thng th b m khng th thnh tht tr li theo kiu: ng
ri, v vy hy n trng i. Tuy nhin bn c th thy rng thi nay a
s mi ngi c sinh ra l i n trng hc.
V mi ngi hc hnh chm ch ti cc trng i hc hc v l do ti
sao h c sinh ra. Cc hc gi v trit gia, ngay c khi h t hy hoi
cuc i ca mnh, ch c c s tha mn khi hiu v iu ny.
Nguyn thy loi ngi khng h c mc ch. By gi khi h m mng
v 1 mc ch no , h gp phi kh khn khi i tm ngha cuc sng.
N ging nh 1 cuc u vt vi chnh mnh. Mi ngi khng cn phi
ngh v mc ch no hay tm kim n. Hoc n gin hn bn c th hi
a tr xem cuc sng khng mc ch th c phi l khng c ngha
hay khng, bn tr khng c khi nim mc ch, chng lun hnh phc
v vui v bt k th no.
Ngay t khonh khc con ngi bt u i hc, ni kh ca h bt u.
Loi ngi tng l 1 sinh vt hnh phc, nhng h t to ra 1 th
gii kh khn v by gi ang tranh u thot ra khi n.
Trong t nhin, c s sng v ci cht, v t nhin rt hnh phc.
Trong x hi loi ngi, c s sng v ci cht, v loi ngi sng trong
au kh.
131
Nhng m my tri lng l v o

nh ca khoa hc
Sng hm nay ti ra nhng chic hp ng qut bn dng sng. Ti
ngi trn 1 phin phng v i bn tay th cm nhn s mt lnh ca
dng sng ma thu. Nhng chic l ca cy th du dc theo con sng
dng nh ni bt trn nn tri trong xanh khi vo thu. Ti sng s
trc v p ca nhng ci cy trong khung cnh t nhin di bu tri
xanh thm.
Trong khung cnh gin d v thanh bnh ny, mi kinh nghim ca th
gii ang hin din. Chng c trong nhng dng nc ang tri, trong
dng chy ca thi gian, 2 bn b ca dng sng, trong nh mt tri v
bng rm, nhng chic l v bu tri xanh tt c c trong khonh
khc thing ling, tnh lng ca thin nhin. V con ngi ch l 1 phn
nh b trong y.
Mt khi ai thc mc, t m mun bit thin nhin l ci g, th sau
anh ta phi thc mc ci m anh ta gi l ci l g v ci m anh ta
thc mc v vic ci l ci g. C th ni l anh ta s bt u bc
vo 1 th gii vi v s nhng cu hi tip ni nhau khng c kt thc.
thu hiu c ci g khin anh ta c nhng s t m, thc mc,
ci g lm cho anh ta kinh ngc, anh ta c 2 con ng. Mt l t
nhn su vo chnh mnh, nhn vo ngi m hi: Thin nhin l ci
g ?
Hai l xem xt thin nhin v tch ri n khi con ngi.
Con ng th nht dn n vng t ca cc trit l v tn gio. Nhn 1
cch l ng, iu l khng t nhin khi nhn nc chy t trn cao
xung di thp, nhng hon ton mu thun nu nh nhn nc ng
yn v cy cu chy ngang.
Theo 1 cch khc, nu ta chn con ng th 2, cnh vt c chia
thnh nhng hin tng t nhin khc nhau, nc, tc dng chy,
cc con sng, gi v my trng, tt c nhng th ring r ny tr thnh
132

i tng xem xt, v n li dn n cc cu hi khc, v li chia r ra
tip v tn theo mi hng. y chnh l con ng ca khoa hc.
Th gii vn d rt n gin. Bn rng khi i ngang qua bi c cao th
bn b t v nhng git sng cn ng li trn l. Nhng ngay t ci
khonh khc m con ngi tm cch gii thch v git sng ny 1 cch
khoa hc, h b giam cm vnh vin trong a ngc ca ci gi l tr tu.
Cc phn t nc c hnh thnh t nguyn t hydro v oxy. Mi ngi
tng ngh rng cc ht nh nht chnh l nguyn t, nhng gi th h
li tm ra ht nh nht li l cc ht nhn bn trong nguyn t. V sau
h li tm ra bn trong cc ht nhn cn c cc ht nh hn na. V
gia cc ht nhn nay th c hng trm loi ht khc nhau v khng ai
bit c khi no vic nghin cu, phn tch ny s kt thc na.
C th ni l qu o xoay ca cc ht electron vi tc cc cao trong
nguyn t hon ton ging nh sao chi trong thin h. Vi cc nh vt
l ht nhn, th gii ca cc ht c bn cng chnh l v tr. V thm
na h cng tm ra rng song song vi thin h m ta ang sinh sng th
c v s cc thin h khc. Trong con mt ca cc nh v tr hc th
ton b thin h ca chng ta tr nn v cng nh b.
Nhng ngi ngh rng 1 git sng l n gin hoc hn nm im l c
nh tht ra l nhng k ngc, v nhng nh khoa hc bit rng 1 git
nc l c 1 v tr v hn l 1 th gii vi cc ht c bn di chuyn
vi tc nhanh nh tn la l nhng k thng minh theo kiu ngc.
Hy ch n gin nhn vo th gii ny 1 cch n gin v va . Cn
nu nhn theo kiu phc tp, th gii ny tr nn m h v xa vi 1 cch
ng s.
Nhng nh khoa hc vui mng khi nhn hn va c em t mt
trng bit v mt trng t hn l nhng a tr ht bi ng Trng i,
ng bao nhiu tui?. Basho (1 nh th ni ting ca Nht Bn 16441694) c th cm nhn v p ca t nhin ch bng vic ngm nhn hnh
nh phn chiu ca mt trng trn mt ao tnh lng. Tt c nhng g m
cc nh khoa hc lm khi h bay vo khng gian v t chn ln mt
trng bng cc i giy khng gian ca h l lm m v p huy
133

hong ca mt trng 1 cht i vi hng triu con ngi v tr em yu
mn mt trng ang trn tri t.
Th no m mi ngi li ngh rng khoa hc em li li ch cho con
ngi ?
Ngy trc, ng cc, la go c xay thnh bt ti ngi lng ny bng
nhng chic ci dng tay. Sau my xay dng sc nc ra i, c
sc mnh v tc hn hn ci dng tay, tn dng nng lng ca dng
nc. V cch y khng lu, 1 con p c xy dng to ra thy
in v nh my xy xt dng in ra i.
Sao bn c th ngh l nhng c my cng ngh cao ny em li li ch
cho con ngi? c th xay thc thnh bt, u tin n phi c ch
xt to ra ht go trng. iu ny c ngha l ch ht thc cho n
khi n mt lp v tru i v gi phn go trng cn li tuy nhin phn
v tru ny li rt tt cho sc khe (Trong ting Nht t phn cn li
c l kasu n c ghp bi 2 t khc c ngha l trng v go; t
v tru nuka c to thnh bi 2 t l go v sc khe). V v th,
kt qu ca cng ngh xy xt chnh l tch ri v tru ra v to thnh 1
th sn phm khng hon ho. Nu ci th go trng d tiu ha ny tr
thnh thc n hng ngy th con ngi b thiu mt cht dinh dng v
vic b sung cht dinh dng tr nn cn thit. Bnh xe nc v nh
my xy xt lm tt c cng vic ca bao t v rut, v hu qu l cc
c quan ny trong c th ta tr nn li bing v yu dn i.
V iu tng t xy ra vi xng du. Du th c hnh thnh khi cy
ci t thi c i c chn vi di lp t su cng vi p sut v
nhit cao. Hp cht ny b o ln khi mt t, theo ng ng vn
chuyn ra hi cng, v sau c ch bng tu n Nht Bn v ri
c lc thnh cc loi nhin liu nh xng, du, du nhn ti cc nh
my lc du ln.
Bn ngh th du ha ny m hn, tin li hn, nhanh chng hn l cc
cnh cy thng v bch hng khi ta t n trong ci sn trc nh ?
(Vo thi im hin ti, th gii i mt vi vn khan him ci. ng
Fukuoka ngm cp n vic cn phi trng cy. Ni 1 cch m rng,
ng Fukuoka a ra 1 cu tr li trc tip v khim tn cho nhng
134

nhu cu ca cuc sng hng ngy). Nhin liu cng l th vt cht ging
nh cy ci. Xng du phi i 1 on ng xa mi c th n y.
V by gi th h ni rng nguyn liu ha thch l khng , chng ta
cn phi pht trin nng lng ht nhn. H i tm kim cc qung
uranium him, nn n thnh nhin liu phng x v sau t chng
trong 1 l phn ng ht nhn khng l, iu ny khng d dng nh l
t nhng chic l kh. Thm na l sau khi nhng chic l kh chy
ht th ch li tro, nhng khi cc ngn la ht nhn chy xong, th cht
thi phng x vn cn rt nguy him v vn tn ti n hng ngn nm
sau.
Nguyn l cng ng trong lnh vc nng nghip. Trng 1 th la yu,
sc sng km trong 1 cnh ng ngp nc th bn rt d b cn trng
tn cng v nhim bnh. Nu bn s dng cc loi la bin i gene ny
th bn s b l thuc v cc cht ha hc dit cn trng v phn bn ha
hc.
Ni cch khc, nu bn trng ging la nh v khe mnh trong 1 mi
trng t nhin th ta khng cn s dng n cc cht ha hc no c.
Cy xi cc cnh ng la ngp nc vi ci cy hoc my cy khin cho
t ai b cn kit i. Cc cu trc t nhin b b gy, giun t v cc loi
cn trng nh khc b tiu dit, t tr nn cng v mt ht sc sng. 1
khi iu ny xy ra th cnh ng cn phi c cy xi u n hng
nm.
Nhng nu bn s dng phng php canh tc t nhin, t s c cy
xi 1 cch t nhin v v th bn khng cn dng n ci cy hay bt c
1 loi my cy no trn cnh ng.
Khi t trng b qut sch ht cc cht hu c cng nh cc vi sinh vt b
tiu dit th vic s dng cc loi phn bn ha hc tr nn cn thit. Nu
phn bn ha hc c s dng th la pht trin nhanh v cao, c di
cng th. V sau thuc dit c li c s dng tip v mi ngi cho
rng tt c nhng vic ny em li li ch cho con ngi.
135

Nhng nu c ba l c trng chung vi ng cc, v tt c rm cng
nh cc th hu c tha c tr v cnh ng th ta c th trng trt
m khng cn dng thuc dit c, thuc dit cn trng hoc phn .
Trong nng nghip, c rt t nhng th khng th loi b. Cc loi phn
, thuc dit c, thuc dit cn trng, cc loi my mc l khng cn
thit. Nhng nu h to ra iu kin khin chng tr nn cn thit th h
cn n sc mnh ca khoa hc.
Ti chng minh ngay trn cc cnh ng ca mnh l lm nng
nghip theo phng thc canh tc t nhin cho nng sut ti u hn i
vi nng nghip khoa hc hin i. Nu kt qu ca cch ny ti u hn
cch ca cc nh khoa hc, cng nh tit kim sc ngi ln ti nguyn,
vy cng ngh khoa hc em li li ch g?
Thuyt tng i
Di nh nng ca bu tri ma thu, ti a mt nhn ra cc cnh ng
xung quanh v cm thy kinh ngc. Ngoi tr cnh ng ca ti, cn li
tt c u dy c cc loi my mc. Ch trong vng 3 nm qua, ngi lng
ny thay i n mc khng cn nhn ra c na.
Tuy vy, nhng thanh nin tr trn ngn ni ny khng ly th lm
ganh t vi s c gii ha di kia. H tn hng nhng s thanh bnh,
yn tnh khi thu hoch la vi nhng chic li hi.
136
Vo 1 bui ti sau khi dng ba ti, chng ti cng ngi ung tr v

nhc li ci thi xa ti ngi lng ny, ci ngy m nhng ngi nng
dn vn cn ang lm rung bng tay th c 1 ngi bt u s dng con
b ca anh ta ko cy. Anh ta cm thy rt hnh din v thch th khi
c th kt thc cng vic cy cuc vi tc nhanh hn. V 20 nm
trc khi my cy ln u tin xut hin th dn lng t hp li v tranh
lun xem ci no tt hn, con b hay my cy. V trong 2, 3 nm sau h
nhn ra rng cy xi bng my th nhanh hn, v nhanh chng nhng
vt nui b chm vo qun lng. Nguyn nhn rt n gin, my mc gip
h kt thc cng vic l hn nhng ngi nng dn cnh ng bn
cnh.
Ngi nng dn khng nhn ra rng anh ta ang dn tr thnh 1 bin s
trong phng trnh nng nghip hin i v tc v tnh hiu qu. Anh
ta cho nhng ngi bn cng c nng nghip tnh ton ht cc s liu.
Thi xa, mi ngi thng nhn ln bu tri y sao v cm thy kinh
ngc v s v i ca v tr. Nhng by gi th cc cu hi v thi gian v
khng gian chim ht u c ca cc nh khoa hc.
Einstein nhn gii Nobel vt l v s phc tp, kh hiu trong thuyt
tng i ca ng ta. Nu nh hc thuyt ca ng y gii thch r rng
cc hin tng tng i trong th gii ny v gii thot con ngi khi
137

s giam cm ca thi gian v khng gian, em li 1 th gii thanh bnh
v hnh phc hn th iu rt ng khen ngi. Nhng ngc li, s
gii thch ca ng ta khin mi ngi bi ri, kh hiu v kt cc l lm
cho mi ngi ngh rng th gii ny l qu phc tp, vt ngoi tm
hiu bit ca con ngi. L ra ng y nn c trao gii thng v ph
hoi s yn bnh trong tm tr con ngi.
Trong t nhin, ci gi l vn vt tng i khng tn ti. Ci nim v
hin tng tng i l 1 cu trc c tri nghim bi tr tu con ngi.
Cc loi vt khc sng trong th gii khng b phn chia. Ni r hn l
khi 1 ai sng trong 1 th gii tng i ca tr tu, th h vt qua c
khng gian v thi gian.
Cc bn c th s thc mc v thi quen chm bim cc nh khoa hc
ca ti phi khng? ti dng li, hp 1 ngm tr. Nhng thanh nin
ngc ln nhn ti n 1 n ci, khun mt h sng ngi di nh sng
ca bp la, Bi v vai tr ca cc nh khoa hc trong x hi tng t
nh l s phn bit ang trong tm tr ca cc bn vy .
Ngi lng khng c chin tranh v

ha bnh
Mt con rn ngm con ch trong ming v ln vo bi c. C gi ht ln v
iu . V 1 chng thanh nin dng cm nht 1 vin v ling vo con
rn. Nhng ngi khc ci a. Ti quay sang chng trai va ling vin
v hi: Cu ngh cu va lm c iu g?
Chim ng sn rn. Si tn cng chim ng. Con ngi git si v sau
con ngi cht v vi khun bnh lao. Vi khun sinh si trn c th ngi
sau , v cc loi th khc, cc loi c, cy pht trin nh cht dinh
dng c t cc hot ng ca vi khun. Cn trng tn cng cy v sau
ch li n cc con cn trng.
ng vy, cy ci v cc vi sinh vt tt c u l 1 phn ca chu k s
sng. Duy tr 1 trng thi cn bng n nh, chng cng nhau chung
sng 1 cch ha hp. Mi ngi c th la chn cch nhn th gii theo
kiu mnh thng yu hoc l cng tn ti v cng c li. Cng tng t,
138

cch gii thch ty tin v nguyn nhn to ra gi v sng khin mi
ngi b bi ri v hn lon.
Mi ngi ngh rng con ch th hin lnh nn cm thy thng cm cho
ci cht ca n, h khinh thng con rn. Cm xc ny l t nhin,
nhng tht s n c phi nh th khng?
Mt thanh nin ln ting: Nu cuc sng nh l 1 cuc tranh u ni k
mnh thng k yu, vy th b mt tri t tr thnh chin trng ca s
chm git v hy dit. Nhng iu khng trnh khi l nhng con yu
hn phi hy sinh cc con mnh c th sng. Vy th mnh c yu
thua l quy lut ca t nhin. Sau hnh trnh hng triu nm, cc loi
sinh vt hin ang sng st trn tri t chin thng nhng tr ngi
trong cuc sng. Vy th nhng con sng st l nhng con ph hp nht
vi thin nhin.
Mt ngi khc li ni: l nhng g xy ra vi nhng k chin thng.
Tuy nhin ci cch ti nhn th gii li khc, y l 1 th gii m tt c
cng tn ti v cng c li. Di gc cc cy la trn cnh ng ny, c
ba l v cc loi c di khc cng nhau pht trin, chia s nhng li ch.
Cc dy trng xun qun quanh cc cy, cc loi ru mc trn thn v
cnh cy. Cy dng x mc ta ra di cc tn rng. Chim v ch, cy
ci, cn trng, cc loi th nh, vi khun, cc loi nm tt c u c vai
tr quan trng v nhn c li ch t s tn ti ca cc loi khc.
Ngi th 3 ni: Tri t l ni m k mnh s thng k yu, v chng
cng cng tn ti. Cc loi mnh hn ch ly va thc n m chng
cn mc d chng cng tn cng cc loi khc, s cn bng tng th ca
t nhin c duy tr theo cch . Quy lut ca to ha rt nghim ngt,
gip duy tr ha bnh v trt t trn tri t
3 con ngi vi 3 th gii quan khc nhau. Ti tip nhn 3 kin v u
t chi chng.
Th gii bn cht n khng i hi phi tun theo cc nguyn tc hp tc
hay cnh tranh g c. Khi ta nhn n di gc nhn ca tr tu con ngi,
ta thy c loi mnh loi yu, c ci ln ci b.
139

By gi th khng ai nghi ng v s tn ti ca tnh tng i ny, nhng
nu chng ta cho rng s tng i ca nhn thc con ngi l sai lm
v d, khng c ln khng c nh, khng trn khng di nu chng ta
ni theo kiu khng c 1 quan im no th tt c cc gi tr v s quyt
nh ca loi ngi s sp .
c phi l cch nhn th gii nh l 1 s o tng, l o nh hay
khng? Trong thc t, c nhng quc gia ln v quc gia nh. Nu c tn
ti s ngho i v giu c, mnh v yu, th chc chc s c cc cuc
tranh lun, v kt qu l ta c k thng v ngi thua. Khng th ni,
nhng nhn thc tng i v cc kt qu cm xc ny l con ngi v v
th n t nhin, v chng l nhng c n ring dnh cho loi ngi.
Cc loi ng vt khc nh nhau nhng chng khng to ra chin
tranh. Nu bn ni v vic gy chin tc l bn ang da vo ci tng
mnh yu, v chnh l c quyn ring ca loi ngi, vy th s
sng l tr h. Nu khng bit tr h ny l tr h th chnh l thm
ha ca loi ngi.
140
Nhng ngi sng yn bnh v hnh phc trong th gii khng c mu

thun hay phn bit chnh l nhng a tr. Chng nhn thc c nh
sng v bng ti, mnh v yu, nhng chng khng phn xt g c. Mc
141

d con rn v ch cng tn ti nhng nhng a tr khng hiu g v
mnh v yu c. Ci ngun nim vui ca s sng l y, nhng ni s
hi v ci cht cha xut hin.
Yu v ght, xut hin t i mt ca ngi ln, tuy nhin tht ra chng
l 1 ch khng phi l 2 th khc nhau. Khi nhn t ng trc hoc t
ng sau, chng vn ch l 1 th. Yu v ght nh l 2 mt ca 1 ng
xu, nu mt ny l yu th khi bn lt ng xu sang mt kia, n s tr
thnh ght. chnh l tnh nh nguyn ca th gii hin tng.
Mi ngi t phn bit gia Ti v H. n mc m bn ng tn ti, v
nhng ci khc l H, v th l mi ngi phn chia ra thnh yu v
ght. Tri tim yu qu ci ti c c s to ra nhng k th, nhng
ngi b ght. Vi con ngi, k th u tin v ln nht chnh l ci ti
m h ang c.
Mi ngi la chn tn cng hay phng th. Trong cc cuc u tranh,
h kt ti ln nhau. iu ny ging nh bn v 2 bn tay li vi nhau sau
tranh ci xem bn tay no pht ra ting ku, tri hay phi. Trong
tt c cc cuc cnh tranh, khng c ng cng khng c sai, khng c
tt v cng khng c xu. Tt c nhn thc phn bit xut pht cng 1
thi im v tt c u sai lm.
Xy dng 1 pho i l 1 vic sai lm ngay t ban u. Ngay c khi anh
ta bin h rng pho i l bo v cho thnh ph, ci lu i chnh l
1 nhn cch ca v lnh cha cm quyn, v to ra 1 s cng ch cho
khu vc xung quanh. Anh ta ni rng anh ta s cc cuc tn cng nn
vic xy dng pho i phc v cho vic phng th thnh ph, sau
nhng k ny bt u tch tr v kh v kha cng thnh li.
Hnh ng phng th ny thc cht l mang tnh tn cng. S lng v
kh phc v cho vic t v lun l ci c cho nhng ai mun tin hnh
cc cuc chin tranh. Thm ha chin tranh n t vic cng c v lm
r s khc nhau gia ta h, mnh yu, tn cng phng th.
Khng c con ng no khc i n ha bnh tr khi tt c mi ngi
ri khi cc pho i ca s nhn thc tng i, cng i xung bi c
v ha nhp vo t nhin. Ti sng chan ha vi nhau, cng nhau
mi nhng li lim ct c thay v mi cc thanh kim.
142

Nhng ngi nng dn t xa l nhng con ngi yu ha bnh v hin
ha, nhng by gi th h tranh ci gay gt vi nhng ngi c v vn
tht b, ci nhau vi ngi Nga v c, v ph thuc vo M v la m v
u tng.
Ti cm thy nh th Nht Bn ang sng di bng rm ca 1 ci cy
ln, v khng c ni no nguy him hn bn di 1 ci cy ln khi tri
c dng bo. V khng c g ngu xun hn vic np di ci d ht
nhn m n s l i tng u tin b tn cng khi chin tranh xy ra.
Th m by gi chng ta li ang cy xi t bn di ci d en ti .
Ti cm thy cc thm ha ang xut hin t bn trong ln bn ngoi t
nc.
Nu dp b cc kha cnh trong hay ngoi nc th nhng ngi nng
dn trn khp th gii u c ngun gc nh nhau. V th cha kha
em n ha bnh nm ngay trn mt t.
Cch mng rm
Gia nhng ngi tr n sng ti cc cn lu trn ni ny c nhng
ngi ngho, h ngho t th xc n tm hn, h t b ht mi hy vng.
Ti ch l 1 lo nng gi v khng th cho h d ch 1 i dp sandal,
nhng vn cn 1 th ti c th cho h.
Mt si rm.
Ti nm ly vi si rm trc lu v ni: Ch t si rm ny, 1 cuc cch
mng c th bt u.
Vi s hy dit ca nhn loi ngay trc mt, ng vn c th bm vu
hy vng vo 1 si rm sao?, anh chng tr tui hi ti, vi 1 ging ni
cay ng.
Si rm ny trng c v nh v nh, v a s mi ngi khng bit n
nng bao nhiu na. Nhng nu mi ngi bit gi tr tht s ca si rm
ny th cuc cch mng ca nhn loi c th din ra, v n s mnh m
n ni c th lm dch chuyn t nc v c th gii ny.
143

Khi ti cn nh, c 1 ngi n ng sng k khu Inuyose Pass. Tt c
nhng g ng lm l cht than ln lng con nga v ch s than t
trn ni xung cng Gunchu. V ng ta tr nn giu c. Nu bn hi v
sao th mi ngi s k bn nghe rng trn ng tr v nh t hi cng,
ng nht nhng si rm v phn ng vt bn ng em v nh
v ri ln cnh ng ca mnh. Chm ngn ca ng y l: Ngay c 1 si
rm cng rt quan trng v khng bao gi lm nhng vic v ch. iu
khin ng ta tr thnh 1 ngi giu c.
Anh ta li ni:
Nhng ngay c khi ng t si rm, th n cng khng th nhm ln ni
1 tia la bt u 1 cuc cch mng.
Mt cn gi nh thi qua vn cy n tri, nh mt tri lp lnh gia
nhng chic l xanh mt. Ti bt u ni v vic dng rm trng
la.
gn 40 nm tri k t ci ngy ti nhn ra s quan trng ca rm
trong vic trng trt la go v la mch. Vo lc y, khi i qua 1 rung
la c ca qun Kochi ti nhn thy n b b hoang v khng cy cy g
trong nhiu nm, ti thy c nhng cy la non khe mnh mc ln
xuyn qua nhng m c di v rm tch t trn mt t. V sau khi tin
hnh nhiu cuc th nghim trong nhiu nm, ti tm ra 1 phng
thc hon ton mi trng la go v la mch.
Tin tng rng y chnh l 1 cch t nhin v mang tnh cch mng
trong nng nghip nn ti vit v n trong nhng cun sch v tp
ch, v cp n n trn tivi v radio hng t ln.
Phng thc trng trt ny dng nh c v n gin, nhng cch suy
ngh ca nhng ngi nng dn qu cng nhc v cch m h s dng
rm, v th khng c v g l h s chp nhn nhng iu ti ni 1 cch
d dng. Ri rm ti ln cnh ng c th l 1 iu mo him bi v
bnh o n v thi gc l nhng cn bnh lun xut hin trn cy la.
Trong qu kh, nhng cn bnh ny gy ra cc thit hi to ln, v y
l 1 trong nhng l do chnh m ngi nng dn lun cho rm vo phn
trn trc khi a n v li cnh ng. Cch y kh lu, vic x l cn
144

thn rm r l 1 vic ph bin nh l bin php i ph vi bnh o n,
v c thi k ti Hokkaido vic t rm r l bt buc.
Nhng con su c thn cng np bn trong rm sng qua ma
ng. V th ngn chn s ph hoi ca loi ny, nhng ngi nng
dn lm phn trn rm rt cn thn sut ma ng m bo l n
hon ton phn hy trc khi ma xun n. l l do ti sao nhng
ngi nng dn Nht Bn lun gi cnh ng ca h rt sch v u vo
y. Vi ngi nng dn th h ngh rng nu h rm lung tung trn
cnh ng th h s b trng pht bi thng v tnh s sut ca mnh.
Sau nhiu nm nghin cu, th nghim, thm ch ngay c cc chuyn gia
k thut cng xc nhn rng vic ri rm ti ln cnh ng 6 thng
trc khi gieo ht l hon ton an ton. iu ny lt ngc li tt c
cc tng v vic ny trc . Tuy nhin c l mt 1 thi gian di
trc khi ngi nng dn chu chp nhn s dng rm theo kiu ny.
Nhng ngi nng dn trong hng th k qua vn tm cch tng kh nng
sn xut phn trn. B trng b nng nghip thm ch tng h tr ti
chnh khuyn khch vic sn xut phn trn, thm ch cc cuc trin
lm phn trn cn c t chc nh 1 s kin hng nm. Mi ngi
nng dn tin tng phn trn nh th n l v thn h php ca t ai.
V by gi l 1 phong tro mi to nhiu phn trn hn, to ra phn
trn tt hn vi giun t v th to ra phn trn. V khng kh on
rng mi ngi s kh chp nhn kin ca ti v vic phn trn l
khng cn thit, rng tt c mi ngi ch cn ri rm ti cha ct ln
cnh ng.
Khi i tu ln Tokyo, ti nhn ra ca s v thy vng Tokaido, tht l 1
cuc thay i ton din vng ngoi ca Tokyo. Nhn vo cc cnh ng
ma ng, mi th thay i hon ton ch trong vng 10 nm, ti cm
thy tc gin v khng th din t cm xc c. Vng t trc y
c nhng cnh ng la mch xanh mt, u tm sa Trung Quc v
nhng cy nho n r bin mt. Thay vo nhng cy la b chy mt
1 na cht thnh ng v t sng v nc ma. Nhng ng rm b vt
b ny chnh l bng chng v s xo trn ca m hnh nng nghip hin
i. S kh khan ca nhng cnh ng ny cho thy s kh khan trong
tm tr ca ngi nng dn. N thch thc trch nhim ca nhng ngi
145

ng u chnh ph, ch r ra s thiu khn ngoan trong chnh sch
pht trin nng nghip.
Ngi m nhiu nm trc y tng ni v ci kt y tnh thng xt
v vic trng trt v ma ng, v ci cht bn ng gi anh ta s
ngh g khi nhn nhng cnh ng trng rng ny? Nhn nhng cnh
ng kh khan vo ma ng Nht Bn, ti khng th kin nhn ch
i na. Vi si rm ny, ti, s bt u 1 cuc cch mng !
Nhng thanh nin tr lng nghe 1 cch yn lng gi tr nn m m
y t tin cng vi ting ci.
Cuc cch mng 1 ngi! Ngy mai chng ta hy ly 1 bao ht ging la
mch, la go, v c ba l v ln ng, vc chng trn vai ca chng ta
ging nh Okuninushi-no-mikoto (1 v thn huyn thoi ca Nht Bn, i
khp ni v nm s may mn cho mi ngi t chic ti m thn mang trn
vai) v ri ht ging ln tt c cnh ng Tokaido.
khng phi l cuc cch mng 1 ngi ti ci v ni y l cuc
cch mng 1 si rm!
Bc ra khi tp lu di nh nng chiu, ti dng li 1 cht v nhn v
vn cy n tri tru qu xung quanh, nhn vo nhng con g ang o
bi gia m c di v c ba l. Theo con ng quen thuc ti i xung
nhng cnh ng.
146
Tc gi Masanobu Fukuoka
147

Cuoc Cach Mang Mot Cong Rom

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Cuoc Cach Mang Mot Cong Rom

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

CCH MNG RM

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

Team New Age Xy Dng Cng ng T Cung - T Cp Chuyn Ha Th Gii

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

Team New Age Xy Dng Cng ng T Cung - T Cp Chuyn Ha Th Gii

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

Team New Age Xy Dng Cng ng T Cung - T Cp Chuyn Ha Th Gii

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

u thng 11, la c thu hoch v ht ging cho nm sau c gieo

Team New Age Xy Dng Cng ng T Cung - T Cp Chuyn Ha Th Gii

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

V kinh nghim ny thay i cuc

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

V mc d c nhng thay i trong nhn thc, nhng ti vn l 1 ngi

Team New Age Xy Dng Cng ng T Cung - T Cp Chuyn Ha Th Gii

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

Team New Age Xy Dng Cng ng T Cung - T Cp Chuyn Ha Th Gii

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

Tin ti phng thc nng nghip

Team New Age Xy Dng Cng ng T Cung - T Cp Chuyn Ha Th Gii

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

Team New Age Xy Dng Cng ng T Cung - T Cp Chuyn Ha Th Gii

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

Khi nhng ci cy pht trin vt dng t nhin ca n th vic cy xi v

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

Mt nguyn nhn khin cho nng

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

Con ngi khng bit g v t nhin

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

Team New Age Xy Dng Cng ng T Cung - T Cp Chuyn Ha Th Gii

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

Cc nghin cu ring bit s khng th no hiu c vai tr ca 1 loi

Team New Age Xy Dng Cng ng T Cung - T Cp Chuyn Ha Th Gii

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

Team New Age Xy Dng Cng ng T Cung - T Cp Chuyn Ha Th Gii

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

Team New Age Xy Dng Cng ng T Cung - T Cp Chuyn Ha Th Gii

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

gii quyt cc vn th ny, gii php ph hp duy nht chnh l

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

Kim sot cn trng

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

Trng trt gia cc cy c di

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

Team New Age Xy Dng Cng ng T Cung - T Cp Chuyn Ha Th Gii

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

Nu la c gieo ht vo ma thu m khng c bo v th ht ging

Team New Age Xy Dng Cng ng T Cung - T Cp Chuyn Ha Th Gii

Cch Mng Rm - Nng Nghip V Vi

C 1 cch khc lm nhng vin-ht ging ny. u tin thc s c

Team New Age Xy Dng Cng ng T Cung - T Cp Chuyn Ha Th Gii