1

Thnh c t Lai Lt Ma i th 14
ging v TM BI K CHUYN HA TM & PHT KHI B TM

Photo courtesy: Prajna Upadesa Foundation

thnh knh chc mng sinh nht th 80th ca Thnh c t Lai Lt

Ma i th 14th, xin trn trng gi n qy Pht t bi dch ca Thnh c
t Lai Lt Ma ging ti Php hi c bit ban dnh cho cng ng ngi
Vit, c t chc ti Citi Wang Theater, October 30, 2014 Boston,
di s bo tr ca Prajna Upadesa Foundation, qy Pht t ngi Vit
v cc bn o ti Boston.
T kheo Thch Hnh Tn dch qua ting Vit.

Bi ging bui sng

Ti s khng tng c bi Tm Kinh bng ting Tng, m ch tng phn tn

thn Bt Nh Ba La Mt c ngi La Hu La (Rahula), con ca c Pht,
trc tc. V sau s tng phn tm ch Om Tadhyata ba ln.
Sau , ti s tng hai phn tn thn ring bit. Mt do ngi Di Lc, Hin
Qun Trang Nghim Lun (Matrayas Ornament of Clear Realization), l bi
gii thch v cng quan trng v Tr Tu Bt Nh bao gm nhng ngha
tim n c gi l By mi Khi Nim. Bi lun ca ngi Di Lc chnh l
mt khun kh nn tng hc hiu Tr Tu Bt Nh. Do ti s tng bi
tn thn ny.
K l bi k tn thn ca ngi Long Th, Cn Bn Tr Trung Qun Lun
(Nagarjunas Fundamental Wisdom on the Middle Way). Ngi Long Th,
trnh by minh bch ngha v Bt Nh Ba La Mt, gio l ca Tnh khng
trong nhng tc phm ca ngi, c bit l vn bn ny.
Cm n. Cc thin nam, tn n, ti rt ly lm vinh hnh c c c hi ny
v xin cm n gi li mi ti thuyt php hm nay. V ci nn ny, rt l
thc dng! Nu v Tng no b chi mt, th cng c th i nn bo v
mt.
Trong cng ng ngi Vit, nhng quc gia khc nhau c rt nhiu l
ngi t nn ging ngi Ty Tng. Tuy qy v c nh c n nh, qy
v vn bo tn nn vn ha bao gm truyn thng tm linh v truyn thng
Pht Gio. Ngi Vit c s quyt tm bo tn vn ha. iu ny rt l
quan trng. i sng hin nay t hay nhiu, mang tnh cch ton cu, nhng
nhng truyn thng vn ha l mt s qu bu. S pht trin ca mt vn
ha c thnh hnh bi mt mi trng c bit, trong qu v c th
nhn bit c trng ca i sng, phng cch sinh tn v cch suy ngh.
Ngi Vit rt kin cng nh c thy trong giai on chin tranh.
Nhng kin cng nu tr thnh bo ng th khng cn tt na, kin

cng bo tn nhng vn ha tt p, bao gm Pht php qu bu, l

iu rt tt. Vic bo tn Pht php khng phi ch xy mt ngi cha,
c mt tng Pht, hay lun ngi yn lng. Bo tn Pht Php cho ng
n l pht tm t bi v lng, b tm kt hp vi tr tu. Tr tu con
ngi rt qy bu. Bn Tm Kinh ny din t nhng ngha m ch con
ngi mi c kh nng hiu c.
V vy, bo tn Pht php ng n nht, Pht t cn s tu hc.
chuyn ha nhng cm th, thc, chng ta cn c nim tin vng chc qua
s thin qun, kho nghim v thc chng c t thuyt phc v chn
l.
Khng ch nn theo truyn thng m cn phi thy r ngha, gi tr ca
Pht php. Khi , qu v s c s hng hi v nim tin vng chc. y
chng ta cn phi tu hc, thin qun; thc nghim.
Nh c Pht tng dy, Ny cc Pht t, T kheo, hc gi, ch vi c tin
nhng u ta dy, bng s tn thnh m hy qua s kho nghim v thc
chng. Sau khi c thuyt phc qua s kho nghim v thc chng, lc
by gi hy chp nhn.
V vy, nhng v i s ca dng Nalanda, nh ngi Long Th v Nguyt
Xng, thc s theo li dy ny ca c Pht v theo ng hng .
Hin nay chng ta th k th hai mi mt, ti cho rng lng v tha v hn
rt l cn thit trong x hi hin nay. Th gii hin ti c qu nhiu bo
ng, la o, hip p. Do rt nhiu truyn thng v tn gio u
mang thng ip vi tm t bi v tha. Mc tiu ca Pht php l s dng tr
thng minh ca con ngi mt cch tuyt i.
Pht t theo truyn thng bc Phn (Sanskrit) lun nhn mnh vo vic
kho nghim. S lin h ca chng ta vi nhng nh khoa hc rt c li ch.
Cc nh khoa hc cng dng phng cch kho nghim, th nghim. Do ,

tu hc rt l quan trng. Ti lun ni vi Pht t, chng ta cn l ngi Pht

t ca th k th hai mi mt, p dng s kho nghim v thc chng.
Trong qu kh, i khi chng ta theo Pht php vi mt nim tin m qung.
Tuy chng ta tr tng:
Con xin quy y Pht, Con xin quy y Php, Con xin quy y Tng
(Buddham Saranam Gacchami; Dhamman Saranam Gacchami, Sangham
Saranam Gacchami), nhng khng hiu r Pht l ai? Php l g? Tng l ai?
qu kh, gio dc cng ng rt l yu, v mi ngi c ngh n gin,
v vy nh chp nhn nim tin m qung.
Nhng thi i by gi, mi nc, u nhn mnh tm quan trng ca gio
dc. Gio dc Pht php cng quan trng nh vy. Do tu hc rt l quan
trng, iu ny ti lun nhc nh. Du chng ta tin hay chp nhn o Pht
hay khng, iu ny ty thuc tng c nhn. Bt c Tn gio no, du l ta
chp nhn hay khng u ty vo c nhn, nhng mt khi chp nhn th
u cn phi nghim tc, ng n vi s nhit tnh v nim tin phn quyt
trong vn thc tp.
Tm Php Luyn Tm l bi k vi ch yu v tm t bi. Nhng trc ht,
ti mun ni vi iu lin quan v Bt Nh Tm Kinh. Theo truyn thng Bc
Phn (Sanskrit), c Pht tch t tr tu v cng c tri qua ba A Tng K
Kip v cui cng t c gic ng qua th hin trong ha thn chng o
B . Sau Ngi chuyn php lun ba ln.
Ln chuyn Php u tin, Ngi ging v T Diu . Php T Diu v
cng quan trng, l nn tng cn bn cho con ng Pht o i n gic
ng. Nu qu v nhn vo gio l T Diu , tinh ty chn chnh c trnh
by v lut nhn qu.
Nu qu v tm hiu nhng tn gio n , trong c nhng truyn
thng tin vo bc sng th, h gii thch s hnh thnh th gii qua php lc

ca ng sng th. Ngc li, c nhng truyn thng khng tin vo bc

sng th nh l mt nhnh ca trng phi S Lun (Samkhya), K Na
(Jaism), cng nh Pht Gio u khng chp nhn mt ng to ha hay
mt ng ch t bn ngoi no sng th.
Theo nhng truyn thng tm linh ny, th s hnh thnh ca th gii l mt
qu trnh tin ha, bao hm ton th chng sinh, ngay c nhng kinh
nghim au kh v hnh phc khc nhau cn c hiu theo lut nhn qu.
Tt c nhng hin hu u da trn l nhn duyn. Nguyn l ny c
trnh by trong T Diu . Khi hc T Diu , chng ta s thy trong
c: 1)chn l v kh (suffering); 2)chn l v nguyn nhn ca kh (origin);
3)chn l ca s chm dt kh-Dit (cessation); 4)chn l ca con ng
o a n s chm dt kh-o (the Path).
Kh v s dt kh l hai qu. o v nguyn nhn l hai nhn. V vy c hai
cp nhn v qu. Gio l T Diu lin h trc tip vi bn nng nhu cu
ca chng sanh, thc y chng ta i tm hnh phc, v trn trnh kh au.
Chn l th hai gii thch nguyn nhn ca s kh au. Qua chn l th ba,
c Pht trnh by kh nng tiu tht ca kh, Dit . Dit kh khng phi
ch l mt nim vui hay s hnh phc thng thng, nhng ng hn l l
mt trng thi vnh hng, hnh phc min vin, ch c th t c qua vic
hiu thu nhn duyn ca n. Chn l th t, o trnh by con ng
t s an lc vnh hng ny.
Tm li, gio l T Diu gii thch v l nhn qu tng ng vi nhu cu
cn bn ca chng sanh i tm hnh phc v khng mun kh au. Ln
chuyn php lun th nht, c Pht t nn tng tng qut cho o Pht
qua T Diu .
Gio l T Diu c tn trng trong tt c cc truyn thng Pht Gio.
Tuy nhin, truyn thng bc Phn (Sanskrit) th nhn mnh n c ba ln
c Pht chuyn php lun. Qua s trnh by v phn tch r rng trong

Gii Thm Mt Kinh (Samdhinirmochana Sutra), chng ta c th thy l c

Pht chuyn php lun ln u qua php T Diu . Trong ln chuyn
php lun th hai, ti nh Linh Thu, c Pht ging dy v Bt Nh Ba
La Mt qua s trnh by hot ng v c tnh ca cc php.

V ln chuyn php lun th ba, c Pht din t nhng phn bit ngha
r rng hn ln chuyn php lun th hai v Tnh khng ca php. Trong
, Ngi bao hm c Gii Thm Mt Kinh (Samdhinirmochana Sutra). c
Pht din ging v v gio l Tnh khng, tr tu Ba La Mt trong mi quan
h vi cc hin tng tng duyn. y l mt trong nhng bn vn chnh
ca ln chuyn php lun th ba. Ngoi ra, trong ln chuyn php lun th
ba cn c nhng bn vn ging v gio l Pht tnh, Nh Lai Tng
(Tathagathagarbha).
im chung ca nhng kinh v Nh Lai Tng hay Pht tnh l ngoi s trnh
by v Tnh khng ca mi hin tng (emptiness of self and phenomena),
cn c s trnh by v Pht tnh qua kinh nghim thc chng. Chng ta
thy c mt bn th thanh tnh khch quan l Tnh khng, v mt s nhn
bit trong sng ch quan l tr tu thc chng v Tnh khng.
Trn phng din ny, ln chuyn php lun th ba cha ng hai th loi
kinh. Mt l loi lun ging (Sastra) v hai l bn th ni v l thuyt Pht
Tnh (Tathagathagaba).
Bt Nh Tm Kinh thuc v ln chuyn php lun th hai. y l mt phn
ca h Kinh Bt Nh Ba La Mt (Prajnaparamita Sutra). C rt nhiu bn vn
v Tr Tu Bt Nh: loi ging rng, loi trung bnh v loi ngn. V ngay c
trong loi ging rng cng c nhng bn vn khc nhau. C th l c vi bn
cng cha c dch sang ting Tng.

Tm Kinh l mt trong nhng bn vn thuc loi ngn. V Kinh Kim Cang

cng l mt bn kinh ngn, thnh thong cn c gi l bn kinh By Trm
Cu. Tm Kinh thnh thong cng c bit n vi tn Bn Kinh ngn - Hai
Mi Lm (25) Cu. Bn kinh Bt Nh ngn nht ch c mt ch, l AH.
V ch AH trong ting Phn i biu cho s ph nh, ngha tI hu l
khng hay khng phi.
Gio l Tnh khng, trong Bt Nh Ba La Mt m by cho chng ta thy hiu
c mi hin tng, du l hin tng bn ngoi nh nhng hnh th vt
cht, hoc l cm th bn trong nh s au n v vui sng, ch l hin
hu huyn o khng c bn th c lp. V thc tnh ca chng l khng.
V vy ngay c mt ch AH duy nht vn c xem l mt bn kinh trn vn,
bn kinh ngn nht.
Mt trong nhng im quan trng khc Bt Nh Tm Kinh trnh by l phn
tch su v l duyn khi gip chng ta hiu r hn lut nhn qu c
hnh thnh nh th no.
Khi chng ta ni v lut nhn qu, y khng c g tranh lun. Tt c
chng ta qua kinh nghim trong i sng hng ngy u c th nhn thc
nhng kha cnh v yu t tng quan gia nhng vic xy ra. Ngay c
nhng con th cng c mt vi kh nng phn bit s lin h gia nhng s
kin vi nhau.
Chng ta u bit kt qu chu s nh hng bi nguyn nhn, nhng nu
bn i su hn, th bn s nhn bit mt s tng duyn ngc li. Nh
th, qu chu nh hng bi nhn, nhn li ty thuc ni qu. Vy bn s
hiu mt cch trn vn v tnh tng duyn v tng quan ca hin tng
th gii. Khng phi chng ta ch ni v nhng vt th c thnh lp nh
th no qua kt qu ca nhn duyn, m l ngay bn cht ca mi hin hu
u nm trong s tng duyn v tng quan.

Nhng kinh thuc h Bt Nh, trnh by tt c cc php u khng c mt

hin hu c lp.
Qua s nhn thc mt cch ng nghch, chng ta c th chia th gii thnh
nhn, qu v s kin. y cng l mt cch nhn. Khi chng ta ngh v nhn
v qu ca mt s kin, chng ta c khuynh hng cho rng s kin khc
bit vi nhn v qu. Khi chng ta ni v qu, chng ta thy nh l chng c
mt nn tng khch quan to thnh mt loi qu. Ging nh vy, khi chng
ta ngh v mt nhn, chng ta tng tng c mt nn tng khch quan v
ci lm thnh nhn. Khi chng ta sc nh v nhng s kin. Chng ta
cng lm nh chng l nhng hin hu c lp, t th, nh l c mt s
kin c nh.
Ni chung, nu chng ta ngh v nhng s kin, nhn v qu, chng ta
phong tng s tng quan tm thi gia chng ta vi th gii. Bi khi
chng ta ni bn th s kin chng ta ngh n mt hin hu c tht.
Khi chng ta ngh v nhn ca s kin, chng ta ngh n nhng g thuc v
qu kh. Khi chng ta ngh v qu ca s kin, chng ta to mt huyn nh
v tng lai.
By gi nu chng ta phn tch nhng giai on tm thi ny, gia qu kh,
hin ti v tng lai. Chng ta khng th tm thy hin ti mt cch khch
quan. Bi v, theo thi gian, hin ti ang li vo qu kh v lin quan vi
tng lai.
Chng ta c khuynh hng nhn thc mt cch ng nghch cho rng, tt c
nhng hin hu ny u c nn tng khch quan. Nhng trn thc t chng
u l thuc vo nhau qua s tng duyn v tng quan. Khng c mt
nn tng khch quan tht s no c. y chnh l nhng g m gio l Bt
Nh mun ni m by nhng vn trong s nhn thc v hin tng

gii ca i sng hng ngy cho chng ta.

V nhng cu hi c th t ra by gi l
- Ti sao chng ta cn phi quan tm?
- C th ci g?
- Ti sao cn phi ln su vo s hiu bit v Tnh khng ny, v bn th su
sc ca hin tng?
Ti thng ni a, l ngi Long Th khng phi mun t ra l mnh thng
thi v v i khi vit nhng bn lun v Tnh khng. V vy chng ta khng
nn ngh v ngi Long Th nh mt gio s c trnh by mt khi nim cao
c qua nhng trc tc ca Ngi gy n tng vi mi ngi. khng
phi l mc ch ca ngi Long Th.
Thc cht ca gio l Tnh khng l t c s hiu bit v nguyn
nhn ca kh trong T Diu , v nghip v phin no.
Gc r ca phin no l v minh. V minh lin quan n bn cht ca hin
hu. C hai loi v minh. Mt l v s thiu hiu bit. Hai l v s nhn thc
sai lm v cc Php.
Gio l Tnh khng nhm vo v minh tm cch ph tan v dit tr im
v minh ny. Mt trong nhng im trng yu ca Pht Gio l thin qun
v Tr Tu V Ng. c Pht trnh by nhng iu ny trong ln chuyn
php lun u tin, khi Ngi ging v T Diu .
Chn l th nht v kh trong T Diu c bn phn: v thng; kh;
tnh khng; v v ng. V ng l mt trong nhng kha cnh quan trng
trong gio l ca c Pht. Ta c th ni, gio l Tnh khng v gio l V
ng l nhng c im tiu biu c o ca o Pht.
Nu chng ta nhn truyn thng c n , ngoi o Pht, nhng truyn
thng khc k c o K Na (Jainism), u mang bng dng ca mt khi

10

nim hin hu min vin (eternalism) l ng hay linh hn (atman). H cho

rng linh hn ca ngi to nghip s nhn hu qu m nghip mang li.
V c mt ng hay linh hn vnh vin tn ti to ra s lin h ngi to
nghip v ngi nhn nghip qu. o Pht th khng chp nhn mt tn
ti vnh hng gi l linh hn, thay v , dy v gio l V ng.
Tm li, iu chnh m chng ta tm thy trong gio l Bt Nh l s ging
gii chi tit v thuyt Duyn khi v Tnh khng. V d, khi chng ta nhn
Tm Kinh, bn kinh ny cha y cc ph nh. Khng mt, khng mi, .
Trng im l ph b s nhn thc kin c sai lm trong i sng hng ngy
ca chng ta. Bn kinh khng ni l nhng s kin ny hon ton khng c
mt. Bn kinh khng xut mt khi nim khng ng (nihilism) ph
nh tt c.
Tm Kinh chm dt bng cu Ch Pht ba i cng u gic ng bng s tu
tp Tr Tu Bt Nh.
V vy, nu khng c mt th g c, th:
- Cnh gii ca nhng v Pht trong ba i nh th no?
- Ci g l php tu Tr Tu Bt Nh?
- V cc Ngi t c g?
Do s ph nh cn phi c hiu mt cch ng n.
Khi chng ta c Tm Kinh, chng ta c th cho rng ngha ca ch Tm
Kinh l Nan Kinh (c DLLM ci).
Trong Tm Kinh c mt on rt quan trng ni: "Sc tc l khng, Khng
tc l sc". Khi chng ta ngh v "Sc l khng", chng ta hiu nh th no?
C phi c Pht cho rng nhng g chng ta gi l sc, hay s kin, u
hon ton khng hin hu? iu ny chc chn l khng phi, bi v chng
ta khng th chi b nhng chng c kinh nghim ca bn thn. Kinh
nghim au n, kh, vui sng l tht.
Nhng ti sao cn nhn mnh v ph nh "Sc tc l khng, Khng tc l

11

sc "? Ti sao cn nhn mnh Tnh khng? V y ti ngh rng iu

quan trng l nhn bit mc ch ca gio l Tnh khng l ph b v
minh. l nguyn nhn c Pht ni, chp Ng l gc r ca s hin
hu v minh lc Ngi chuyn php lun ln u. Trong T Diu , s trnh
by v Ng, V ng, V minh v 37 Phm Tr o cn tng i th s.
Nhng trong Bt Nh Ba La Mt, phn ging ca c Pht v gio l V ng
thc s i vo mt mc su sc.
Khi chng ta ni sc tc l khng, khng ngha l khi nhn vo mt hin
tng no , chng ta khng tm ra c hnh th. Khi c Pht ni sc
tc l khng, c Pht khng nh y l sc khng c mt bn th khch
quan c lp. Bi v khi chng ta tm hiu v mt hin hu hay mt s kin,
iu chng ta tm thy l ci khng hin hu ca i tng . Nu chng
ta nhn trong nhng bn lun gii v gio l Tnh khng c Pht dy, chng
ta s thy c rt nhiu hnh thc l lun. Tuy nhin, lp lun quan trng v
hiu qu nht l lp lun da theo l duyn khi.
C hai trng thi hiu v l duyn khi (dependent origination). Mt l
duyn khi hiu theo nhng hin tng xut hin do kt qu ca nhng
nhn to ra chng, nhn t. Th hai l duyn khi hiu da trn s nh
dng, ch r bn cht tng quan ca cc php ty thuc vo nhng php
khc nh th no, duyn t.
Nu chng ta dng duyn khi lm phng tin nhn bit bn th ca
cc php, khi chng ta c gng tm mt nn tng khch quan ca mt vt l
hay hnh tng g , th chng ta s khng th tm c bn th ca iu
ny. Nhng c phi l cc php hon ton khng hin hu khng?
Nhng kinh nghim trc tip ca chng ta s ni cho chng ta bit rng cc
php hin hu. C vi php nh hng tc hi n chng ta. C cc php
lm chng ta au n. C cc php lm chng ta vui. C nhng nh hng
tc ng trong s kin.

12

Vn l chng ta nhn bit s hin hu ca cc php nh th no?

nhng kha cnh no? y duyn khi s gii thch rng chng ta c th
hiu c s vn hnh ca cc php qua nhng hin tng tng quan vi
nhau. V do duyn t khc m c ch khng phi t nhin m c, gi l sinh
v tnh.
V vy, ngha sc tc l khng y khng phi cho rng hon ton
khng c sc, m l sc khng c mt bn th khch quan c lp. Sc
khng c mt php hin hu c lp. Nu chng ta hiu c nh vy th
cu sau khng tc l sc s c ngha. V d, trong mt bi php c
Pht dy, cc php khng s hu mt s hnh thnh no trn thc cht.
V vy, bt c php no l thuc vo cc duyn, u l khng! khng sanh
khng dit, bn lai vng bt, t tnh nit bn.
Trong nhng gio l ny, tm quan trng c nhn mnh s hiu bit v
bn cht tng quan v hiu bit v Tnh khng da trn ngha duyn
khi. y, khi chng ta thin qun v on vn trong Tm Kinh sc tc l
khng v khng tc l sc, i khi s c kt qu hu hiu hn nu chng ta
i sc vi chnh mnh. V d nh ti chnh l khng, khng chnh l ti.
iu ny c mt tc dng trc tip, v chng ta s dng bn cht c nhn
lm i tng qun v c hiu c Tnh khng trong s lin h vi
chng ta thay v vi mt i tng hin hu no bn ngoi.
Phng thc tip cn Tnh khng vi l Duyn khi c ngi Long Th
trnh by chi tit trong bn Trung Qun Lun (Nagarjunas
Mlamadhyamakakrik). V vy nu chng ta dng bn th ca chnh
chng ta lm i tng qun chiu, s hiu bit v chn tnh ca chng ta
s hin ra v gip chng ta hiu mt cch mi v s hin hu v s tht v
mnh.
"Sc chng khc khng v khng chng khc sc".
Hai mc ny ch r s lin h cht ch gia sc v khng. Ni cch khc,
y gii thch s ng nht ca hai chn l. Chn l tuyt i l Tnh

13

khng, gi l Chn (Absolute Truth) v Chn l tng i l hin tng

ca cc php hay cn gi l Tc (Relative Truth).
Hin tng v Tnh khng ca cc php l hai bn cht ca mt hin hu,
ch khng phi l hai th khc bit. Khi chng ta ni sc l khng, chng
ta ni v bn th ca mt hin tng. Nh vy, chng ta hiu bit v chn
v tc khng phi l hai hin hu tch bit m l hai kha cnh ca
mt thc ti.

Ging nh trong lng t hc, (quantum physics) khoa hc ng dng

phng php tip cn, phn tch v tho g s vic. Trong nhng vt
th c nhn bit dng th b phn ha v tho g thnh nhng chi tit
nguyn t. Khi qy Pht t t nghi vn v phn tch mt vic hay vt g,
qy Pht t s khng tm c nn tng khch quan trong . Nu qy
Pht t i su v su hn na, cui cng qy Pht t s khng cn tm thy
bt c siu th khch quan no m c th nh dng l hin hu vt l.

Chng ta c th hi Ti sao phi qua nhiu kh khn hiu Tnh khng

ny? . Trong Trung Qun Lun, ca ngi Long Th (Fundamental Wisdom
on the Middle Way), Ngi gii thch rng nu chng ta qun chiu v Tnh
khng, chng ta s nhn bit tt c nhng phn x do cm th, ni dy da
trn nhng nn tng ca cc phng nh qua s hiu lm rng nhng hin
hu l hin tng khch quan.
V d, nu chng ta cu xt v s dnh mc v mt i tng (attachment),
tim n cm th mnh m y l phng hng ca t duy. Mt loi suy
ngh lch lc, phng i v i tng a n s ham mun. V nu
chng ta i su hn na, th chng ta s thy rng v chng ta hiu lm l i
tng c mt s hin hu c lp, v th chng ta dnh mc.
Nu chng ta cu xt v nhng cm th mnh m nh s hn th, chng ta

14

thy s hn th pht sanh t cnh quan mo m ca i tng ca s th

ght. o tng ny c cng c bi tin l i tng chng ta ght ,
c mt s hin hu khch quan c lp, nn lm chng ta tc gin. Mc
du qy v c th tm thy mt vi nguyn nhn cn bn cho s tc gin,
chn mi phn trm ca nhng bn cht m qy v cm thy kin c u l
sn phm ca tr tng tng.
iu quan trng l lm cch no dp b cc t tng ny? Ngi Long
Th gii thch trong bi Tn Thn v Chn L (Paramrtha-stava Hymns to
the Ultimate Expanse), l s thin qun v v thng, v tm l bt mn v.v.
u l nhng php tu cn bn, gip chng ta chun b tm thc.
Nhng thc s i tr vi kh au v nhn ca kh au chng ta cn
thin qun v Tnh khng. Qu v s qy trng gio l Tnh khng khi c
kinh nghim c nhn thin qun su v Tnh khng.
Qua s tu tp, khi qy v bt u nhn c bng dng ca Tnh Khng,
tht s cm nhn mt loi cm gic hiu bit v Tnh khng, khi qy v
s cm thy hoan h mi khi ngh v Tnh khng. y cng l bc khi u
ca gic ng.
Trong Tm Kinh, cu ch Yt , Yt , Bala Yt , Bala Tm Yt , B
So Ha (Sanskrit: Gate Gate Paragate Parasamgate Bodhisvaha), c chia
lm nm phn: 1)Yt - Gate; 2) Yt - Gate; 3) Bala Yt - Paragate;
4) Bala Tm Yt - Parasamgate; 5) B So Ha Bodhisvaha
trnh by tng bc mt ca nm giai on trn con ng tin n gic
ng. Khi hiu thu v chng bit v Tnh khng s trn qu em n cho
qy v c hi chm dt mi s kin ca kh au cng nh nguyn nhn ca
chng.
1) Ch Yt (Gate) th nht ca cu thn ch trnh by bc u tin
ca nm giai on, y l bc u tin trn nm bc ca o, thuc giai
on tch t (path of accumulation). Trong giai on ny qy Pht t s bt
u trn qu kh nng (possibility) gii thot v pht trin mt ao c t
c s gii thot.

15

2) Ch Yt (Gate) th hai ca cu thn ch.

Khi qy Pht t gic ng su hn v Tnh Khng, vt qua c mc ca
tr thc i vo kinh nghim thc chng, cc kinh nghim thin qun v Tnh
khng xut hin, chng ng chn l. Khi qy Pht t bc vo bc th
hai l giai on chun b hay cn gi l giai on tip cn (path of
preparation or path of linking).
3) Ch th ba ca cu thn ch Bala Yt (Paragate).
Khi s chng ng v Tnh Khng tr nn trc tip v tc thi, khi qy v
bc vo bc th ba l giai on kin nhp (path of seeing).

4) Ch th t ca cu ch Bala Tm Yt (Parasamgate)
Khi s chng ng trc tip v Tnh khng ca qy v tr thnh php i tr
mnh m dit tr s chp th, khi qy v c bc vo giai on
thin nh l bc th t (path of meditation).
5) Ch th nm ca cu ch B So Ha (Bodhisvaha)
Giai on cui cng, qy v tht s t c s gii thot (true liberation).
Khi tin trnh ca s tu tp c thc hnh song song vi tm b , s pht tm
x b thnh tu qu v Pht v s li lc ca chng sanh, lc qy Pht t
ang tri qua nm giai on tin trin tu tp i tha hng n Pht qu.

Khi qy Pht t tng Tm Kinh, cn nn hiu cc kha cnh ca nm bc

trn con ng gic ng cu thn ch tr nn c th. V tng t khi
qy v c, "V s li lc ca chng sanh, cho con pht tm b hng n
gic ng", qy v nn c mt t khi nim v th no l gic ng pht tm
b , nguyn vng t c gic ng.
Ting Tng Pht (Buddha) bao gm hai phn "Sang v Gye. "Sang" c

16

ngha l dit tr tt c chng ngi, phin no. V "Gye" c ngha l pht

trin trit nhng thin php, bn cht ca gic ng.
a s Pht t tng bi quy y:
Con xin quy y Pht, Con xin quy y Php, Con xin quy y Tng
m khng c mt s hiu bit thc s Pht l ai th nhng danh t khng c
ngha g. Sau y ti xin trnh by vi cn bn v Pht hc thit lp mt
nn tng cho bi "Tm Bi K Chuyn Ha Tm".

Trong ba thi chuyn php lun, ln chuyn php lun th nht, c Pht
t nn tng tng qut cho o Pht qua T Diu . Ln chuyn php lun
th hai, c Pht dy v gio l Tnh khng trong kinh Bt Nh Ba La Mt.
Trong ln chuyn php lun ln th ba, Ngi gii thch v gio l Pht Tnh
bao hm trong kinh Nh Lai Tng (Tathagathagarbha Sutra), tnh ch quan
ca tr tu.
V vy, qy Pht t khng phi ch c th hiu v kh nng thnh Pht qua
gio l Tnh khng m cn qua gio l Pht Tnh. Mc du Pht tnh b che
y bi cc chng, nhng bn th thanh tnh, trong sng ca Pht tnh
lun tn ti. V vy chng ta mi c kh nng dit tr nhng chng ngi
c gic ng.
Da trn nn tng gio l Tnh khng v Pht tnh, qy Pht t c th nhn
bit c kh nng gic ng. Khi chng ta ni i Gic (Maha Bhodi) c
ngha l hon ton gic ng, th s mang li ngha chn chnh cho s pht
nguyn gic ng.
By gi l n gi th trai, trong khi chng ta ni v khng, Tnh khng, th
ci khng tht s c y (c l ngi ch vo bng), v by gi thc
phm quan trng hn. Cm n, cm n. (c Dalai Lama v khn gi ci).

17

Bi ging bui chiu

Trc tin, l con ngi, chng ta c nhng kinh nghim, nhng cm th v

tm thc. Tm thc con ngi c th pht trin tr tu, gi l Bt Nh
(prajna), v chng ta u c Pht tnh.
C mt vic ti mun chia x vi bn trc khi i vo bi Php. Mt trong
nhng mc tiu chnh m ti mun gi n mi ngi mang n s
thng cm v lin h tt hn gia nhng hnh gi trong nhiu tn gio khc
nhau. Chng ta l con ngi, u ging nhau phng din cn bn, ng
thi chng ta cng c nhng c im c nhn, ngn ng, t tng trit l
c nhn.
Trong Pht hc, chng ta ni v mt chn l vi nhiu kha cnh khc bit.
Sng nay, ti c ni v hai kha cnh ca chn l, tc v chn . Ngi
Php Xng (Dharmakirti) a ra nhn nh, mt hin hu s nhn ra
nhiu c tnh ca hin hu y trong s tng quan vi nhng hin hu
khc.

V cng vy, t nhiu hin hu khc nhau, qy v c th nhn ra nhng c

tnh ca mt vt th. V d, trong trng hp ca bn thn ti, trn cn bn
ti l mt con ngi nh tt c qu v. Nhng trn kha cnh th hai, ti l
mt ngi tu v l mt Pht t.
Nhng c tnh ca ngi Pht t, v ngi tu, vi trch nhim lin i l
mang s thng cm v s hi ha n nhiu truyn thng tn gio khc
nhau trn th gii. Pha sau trch nhim ny c hai nguyn nhn chnh.
Mt l tn trng s khc bit gia ngi v ngi trong kha cnh tm linh
cng nh quan im nhn bit. Nhng khc bit m chng ta thy trong
nhng tn gio khc nhau tht ra cung ng nhu cu cho i tp th.

18

Nu chng ta ch c mt tn gio, vi duy nht mt trit l, th kh nng p

ng nhu cu ca s ln ngi s b gii hn nhiu. Khi chng ta nhn v d
ca chnh c Pht, Ngi nhn mnh gio l ca Ngi kh hp vi nhu cu
ca t ngi. V vy ngay trong gio l ca c Pht, ngi ging dy rt
nhiu l thuyt khc nhau theo cn c ca cc t.

V d mc du gio l V Ng l mt c trng ca Pht Gio, i khi qy v

cng thy pht hin nhng on gi mang bng dng ca mt ng hin
hu. C on ni v Ng m: Ng m l gnh nng. Bi ngi mang ci
gnh nng ny. iu ny cho thy c mt hin hu c gi l ng ang
mang ci gnh nng . Ngay c trong nhng li dy ca c Pht, thnh
thong c nhng gio l i lp thch ng vi nhu cu ca cc t ngi.
V vy trn qu s phong ph v gi tr ca nhng truyn thng tm linh
khc nhau trn th gii l iu quan trng.
iu quan trng th hai trong vn tn trng nhng tn ngng khc l v
trong lch s v ngay c ngy nay, nhng s khc bit ca cc tn gio
thng c dng lm c cho nhng mu thun v u tranh trong cng
ng nhn loi. T quan im y, nhng v lnh o tm linh cn nn ng
gp t s thng cm v hi ha tt hn.
Trn lnh vc c nhn, nim tin v mt tn gio rt l thch hp. Trn lnh
vc cng ng nhn loi th quan im c nhiu tn gio l rt tt. V vy,
c nhn cn c mt nim tin c nh nht qun trong tn gio ca chnh
mnh. Tuy iu ny rt tt, nhng khng nn, v qy v chn mt con
ng tm linh cho chnh mnh, li ngh mi ngi u chn ging nh
mnh.
Ngay c c Pht, trong gio l V Ng ca Ngi, khng bao gi bt buc
nhng t ca mnh. c Pht l mt i gic ng, vy nu nh Ngi bt
buc iu g th chng ta t nhiu cng s lm theo, nhng Ngi khng

19

lm nh vy. Ngi ging dy ty theo cn c tm linh.

S tht ny i khi a n nghi vn , c l tm ca c Pht khng c
kin nh lm, ngy ny Ngi ging dy mt vn v ngy khc Ngi li dy
iu khc bit. Thm ch c ngi cho rng tm ca c Pht khng c
trong sng, Ngi b lm ln! (khn gi ci ) hoc Ngi c to ra s m m
gia nhng ngi t ca Ngi. KHNG PHI NH VY!
Do chng ta phi hc iu ny t c Pht, chng ta phi tn trng
nhng ngi c tn ngng v tn gio khc nhau. iu quan trng l
nhng ngi ny nn thc hnh truyn thng ca chnh h mt cch chn
thnh v nghim tc. Da trn nn tng , chng ta pht trin s hi ha
chn chnh.
Ti ngh n l mt in hnh v vic nhng tn gio ln trn th gii c
th cng sng vi nhau. iu ny tht s c th. V vy, khi ti c c hi
trnh by pht php phng Ty, ti lun nhn mnh cho nhng ngi
Ty phng l tt nht, nn hy gi truyn thng ca h. Nhng ngi Vit,
theo truyn thng Pht gio, nh sng nay ti ni, gi truyn thng ca
qu v l iu quan trng.
Hm nay ti ngh c khong hai hay ba ngn ngi y. Xin trc ht, hy
ngh l chng ta u l con ngi, chng ta nn c gng y mnh gi tr con
ngi tr thnh mt ngi hnh phc, mt gia nh hnh phc, mt x
hi hnh phc, v mt qu a cu vi nhng ngi hnh phc.
Sau , l mt ngi c nim tin, xin hy c gng khuyn khch ngi chung
quanh tn trng s hi ha gia cc tn gio.
Trong ni b Pht gio, ln chuyn php lun u tin, T Diu , hai phi
i Tha, v Nguyn Thy, chia s gii lut c gi l Lut Tng (Vinaya),
v php tu su Ba La Mt (Six Paramitas).
K n, trong trng phi i Tha, qu v thy, c ti thiu hai trng phi
chnh l Duy Thc (Cittamatra) v Trung Qun (Madhyamaka). Trong hai

20

trng phi ny li chia ra nhng phi ph khc nhau na. Do c rt

nhiu khc bit.
Chng ta li c truyn thng Ty Tng. Ti ngh l Pht Gio vo Ty Tng
trc tin, vo khong th k th by. Pht Gio bt u vo Ty Tng qua
ngun nh hng hn nhn, bi hai v cng cha Trung Hoa v Nepal c nn
tng t cng ng Pht Gio. Mi v cng cha mang mt tn tng
Pht lm ca hi mn. Sau chng ta thy cc in th Pht c xy
dng ti trung tm Ty Tng.
Nhng s pht trin mnh m ca Pht Gio Ty Tng n th k th tm.
V vua Ty Tng th k th tm thnh nhng v hc gi li lc nht Nalanda
nh T Kheo Tch H (Shantaraksita), mt v trit gia v i, mt nh bin
chng li lc. Chng ta c th thy mt tr tu sc bn qua nhng tc phm
ca Ngi.

Theo lch s n , T kheo Tch H nhn li mi ca vua Ty Tng mc du

ngi trn by mi tui. Ngi Ty Tng n cui i. Ti khng bit
l bao nhiu nm na. C l l hai mi ba nm? Ngi lnh trch nhim a
Pht Gio vo Ty Tng cng nh hng dn dch thut Pht Tng qua ting
Tng. Ngi ngh vic hc Pht php, c bit l trit hc pht gio, cn
nn thc hin bng ngn ng a phng.
V vy ngi ng h rt nhiu cho vic dch thut. Sau ngi lm l
xut gia cng nh truyn dy v trit l Pht gio v bin chng Php qua
lun l hc.
Trong lnh vc lun l hc Pht gio th truyn thng Ty Tng gn gi
truyn thng ny rt tt. Nhng tc phm chnh v Lun L hc (logic) v
Nhn Minh Lun (epistemology) ca hai v trit gia v hnh gi li lc ca
dng truyn tha Nalanda, n , l ngi Trn Na (Dignaga) v ngi Php
Xng (Dharmakirti) u c dch sang ting Tng. V rt nhiu tc
phm c dch sang ting Hoa. Nhng hnh nh trong truyn thng

21

Trung Hoa, lun l Pht gio khng c pht trin lm.

V d, tc phm chnh ca ngi Trn Na l Tp Lng Lun
(Pramanasamuccaya) c dch sang ting Tng, nhng khng thy trong
ting Hoa. Li cn by bn vn ca ngi Php Xng u l nn tng chn
chnh ca Nhn Minh Lun Pht gio, c trong ting Tng nhng li khng
c bng ting Hoa.
Nhn Minh Lun Pht gio pht trin rt nhiu trong ting Tng vo th
k th tm, nh vo s c mt ca nhng bn vn lun quan trng trong
Pht Gio n ca ngi Tch H (Shantaraksita) v ngi Lin Hoa Gii
(Kamalashila), ngi vit s gii v nhng bn lun ca ngi Tch H.
T m nhng nh hc v hnh gi Ty Tng bn x nh Sakya Pandita
xut hin. Ngi vit bn lun tng t vo th k th mi mt v Nhn
Minh Lun vi ta l Kho Tng Lun Chng.
Chabye Tsugey Chinge pht trin h thng bin chng (dialetic). T
truyn thng bin chng v lun l Ty Tng c ph bin. Mt phng
php p dng phn tch bin chng tinh xo, mnh m tr thnh mt
phn quan trng trong hc thut v gio dc s phm. Nhng lp lun
tng tc v trnh by nhng tng phn, tng khng hp l v.v. c
p dng ti cc trng tranh lun ca tu vin Ty Tng (monastery debate
system).
V th, ngn ng tr nn tri chy trong phng php bin chng (dialectic).
Tuy nhin, truyn thng bin chng lun l ny cng khng c Trung Hoa.
Hin nay, da vo nhng bn lun Ting Tng, vic dch thut Nhn Minh
Lun Pht gio cng ang xut hin trong ting Hoa v Hindi. Nhiu ngi
ang thc hin mang Nhn Minh lun vo ting Anh, tuy cn chm nhng
chng ta s n ch.

22

V truyn thng Mt Tha (Tantrayana), nhng v i S Nalanda nh ngi

Long Th (Nagarjuna), Thnh B (Aryadeva) v ngi Nguyt Xng
(Chandrakirti) lm nhiu lun gii v Mt Tha. Nhng nh hc gi Phn
Ng (Sanskrit scholars) chng nhn nhng bn vn ny thc s l chnh
bn ca nhng tc gi n trn. V r rng nht l chnh bn ca T kheo
Tch H, v hc gi n li lc n Ty Tng th k th tm. Ngi vit
nhiu bn vn ngn v Kim Cang Tha.
Sau l ngi A Sa (Atisha), mt i S vng Bengal, n n Ty
Tng vo th k mi mt, vit trong bn vn Ngn uc Soi ng Gic
Ng (The Lamp on the Path to Enlightenment), mt chng ring bit v
Kim Cang Tha.

Trn phng din lch s, ngay c vo thi ca ngi Long Th, c mt vi

nhn vt trong gii Pht hc nghi ng v tnh nguyn bn ca kinh i
tha khng bit c phi l do Pht ni khng? Nhng cu hi v nghi ng
tng t cng c t ra vi nhng bn kinh Kim Cang Tha, trong qu
kh cng nh trong hin ti.
Chng ta c th tm thy trong nhng bn lun gii ca dng truyn tha
Nalanda, s trnh by v chng minh tnh chn tht ca kinh i Tha l
Pht ni. Ngi Long Th chng minh vic ny khng phi qua trch dn
nhng bn vn khc. Bi v nu bn trch dn mt bn vn th bn phi dng
mt bn vn khc na chng minh s trung trc ca bn vn y. V nh
vy li phi dng mt bn vn khc, ri bn vn trc v.v V vy,
phng php duy nht chng minh tnh xc thc l bng cch phn tch
thng ni dung ca kinh. Ngi Long Th xc chng nhng kinh i Tha
qua vic ch r ni dung ca thuyt i Tha qua s trnh by k lng v
gio l V ng ca c Pht.

23

Tng t, chng ta cng c th dng phng php tip cn ging vy xc

chng kinh in Kim Cang Tha thc do chnh c Pht ni, qua vic tm
hiu ni dung, qua vic phn tch i tng. Trong Lng Thch Lun ca
ngi Php Xng (Dharmakirtis Exposition of the Valid Cognition). chng
hai (Pramanavartika), khi chng ta nhn vo s trnh by cc hiu bit ca
Ngi v T Diu , s trnh by chi tit tng phn chn l c din t
trong , hoan toan gip chng ta hiu su hn v thuyt phc chng ta v
mi tng quan ca gio l T Diu . Trong khi nu chng ta ch c ba
kinh, th n gin ging nh mt tuyn b, thiu s gii thch su.
iu m ti c gng by t trc y l qy v nhin thy trong Pht gioTy
Tng mt truyn thng ton din. Bao hm tt c gio l tinh ty ca c ba
truyn thng: Nam Tng (Theravada), i Tha (Mahayana), v Kim Cang
Tha (Vajrayana). Bn cht bao qut ny trong truyn thng Ty Tng c
biu hin qua lch s th k th tm bi hai nhn vt a Pht Gio vo
Ty Tng l T Kheo Tch H v ngi Lin Hoa Sanh.
Hai v ny dng nh chia trch nhim truyn b Pht Gio ti Ty Tng.
Ngi Tch H c trch nhim chnh trong cng vic thnh lp truyn thng
tu vin, gii lut cng nh truyn dy nhng trit l cn bn bao hm gio l
i tha v Tnh Khng cng nh Nhn Minh hc.
Trong khi , Ngi Lin Hoa Sanh, dng nh lnh trch nhim ging dy
Kim Cang Tha, khng phi cho i chng ph thng, m l b truyn.
Do hai v i S ny, c hnh thnh hai Tng on trong Pht Gio Ty
Tng. Mt l Tng on o ca nhng v tu s xut gia. Hai l tng on
ca nhng v hnh gi mt tng o trng. iu ny ch c duy nht Ty
Tng qua s truyn b Pht Gio ca hai ngi Tch H (Shantarakshita) v
Lin Hoa Sanh (Padmasambhava).
V i khi v vn phn bit cao thp gia cc gii lut. Ngi ta cho rng
nhng gii lut Kim Cang Tha (Vajrayana) l cao nht, v nhng gii bit
gii thot, Ba La Mc Xoa (Pratimoksha), c xem l nn tng v cn
bn. i khi c ngi ngh, trong vic sp ch ngi nhng v hnh gi

24

mt tng, nhng v c s mt tng ngi trn v nhng v xut gia ngi di.
y l s thiu hiu bit hon ton v truyn thng Pht Gio. Bi v c
Pht dy trong kinh, Ni no c s hin din ca gii lut, ta rt vui
mng. V ni c mt gio l ca ta. Ni no m khng c gii lut, th
gio l ca ta khng c hon ton hin hu.
V ngay c vo thi c Pht, tm quan trng c t trn vic xy
dng truyn thng xut gia, y chnh l nn tng. Ngi Lin Hoa Sanh
hng dn mt cch b truyn Php tu Kim Cang Tha ca nhng v hnh gi
mt tng o trng. Qua c hai ngun truyn thng Pht Gio i Tha
c a vo Ty Tng.

Cho n thi i ca Losang Rinchen Sangpo, c xem l thi k du nhp

ca Pht Php vo Ty Tng, lin quan vo trng phi C Mt hay l
Nyingma. T ngi Rinchen Sangpo cho n th k th mi mt, mt
trng phi mi pht sanh, l Kagyu. Kagyu c thnh lp qua ba v t:
Marpa, Milarepa v Gampopa. i dch gi Marpa, c truyn php t i
s Naropa, ca dng Nalanda.

Trng phi Sakya c pht xut t ngi Virupa, khi cn l ngi xut gia
l i s Shri Dharmapala Php h, mt v i s li lc, tr tr ca Nalanda.
Sakya Kunga Ningpo tip nhn s truyn tha t ngi Virupa v lp thnh
hnh dng Sakya.

K n ngi A Sa (Atisha Dipamkar Srijnana) lp dng Kadampa. Da

trn gio ngha ca dng Kadampa, ngi Tsongkhapa thm vo phng tin
Kim Cang Tha, c bit l nhng php hnh lin quan n php tu
Guhyasamaja. Do , trng phi Gelugpa thnh hnh.

25

Qy v thy c by nhiu gio l. Li cn dng Jonam c hnh thnh qua

cn bn nhn mnh hnh tr giai on thnh tu, Su cp bc Du gi ca
Thi Khng Mt in (Six Branch Yoga - Kalachakra Tantra). Nu qu v xem
xt, ngun gc ca nhng truyn thng Ty Tng chnh ny, u bt ngun
t s hng dn ca nhng v i s Nalanda. y l im chung. Ti ngh
nhn bit c im chung ny rt quan trng. V cn bn chung ca truyn
thng l s gi gin gii lut gio l i tha, tu tp da vo trit l Trung
Qun, Trung o.

y l gia ti cn bn chung ca Pht Gio i tha. i khi xut hin

khuynh hng chia r gia nhng trng phi vi nhau. Nu qu v tht s
qun ngun gc chung ca Pht Gio pht t n , m ch ch trng n
nhng php tu mt ring bit ca nhng trng phi khc nhau trong
truyn thng Ty Tng, th qu v ch thy c s d bit. V vy ti thy rng
s nhn bit chia x gia ti cn bn ngun gc chung ny l iu quan trng.
Bi vn m chng ta s hc, Tm Php Luyn Tm xut pht t dng
Kadampa. Dng Kadam bt ngun t ngi Atisha th k th mi mt,
truyn n t l Dromtonpa.
Ngi Dromtonpa c ba v t chnh, trong ngi Potowa l v i t
ch yu kt tp php Lamrim vi vic tu hc nhng gio l i tha
trong truyn thng n . H lun c gi l ba anh em Kadampa mc
du tht ra khng phi l anh em rut. Trong s nhng t ca ngi
Potowa c hai v rt ni ting l Sharawa v Langri Tangpa. Bi vn m
chng ta s hc l tc phm ca ngi Tangpa.
Qua dng Kadam pht trin thnh ba chi nhnh truyn tha Kadam nh
chng ta c bit.
I - Dng truyn tha Kadam th nht da theo su lun vn bn c in, lp
t ngi Potowa.

26

Dng ny nhn mnh s kt hp ca php tu Lamrim v nhng php tu hc

theo cc v o s n , tp trung trn su vn bn c in chnh ca Pht
gio. y chnh l kho tng ca dng truyn tha Kadam:
Tc phm V Trc, B Tt a (Asangas Bodhisattva Bhumi), mt bn lun
vn chi tit v kt hp vi s tu tp v hc php theo kinh Lng Gi ca ngi
Di Lc (Matreyas Sutra Lankara). Hai bn vn ny khi kt hp tr thnh
mt bn gc rt l ton vn hc php Bt Nh Ba La Mt.
Cn c hai bn kinh trong phn Bn Sanh (Jakata Tales), nhng cu chuyn
tin thn ca c Pht v Mt Kt Tp Ca Cc Cch Ngn.
Nhp B Tt Lun ca Thnh Tch Thin (Santidevas Bodhicaryavata), nhm
v s thc hnh B Tt o v i Tha Tp B Tt Hc Lun (Santidevas
Siksasamuccaya). Khi m hai bn vn ny c kt hp cng thm php
hnh B Tt, vn dng trit l Trung Qun, php trung o v Tnh Khng,
qu v s nhn ra l php tu Lamrim tip cn rt gn s tp trung trn su
vn bn c in chnh ca Pht gio.

Dng truyn tha Kadam th hai ly lun vn Lamrim lm nn tng.

Cui cng l dng Kadam th ba da theo nhng php truyn ming. Trong
nhng bn vn ngn, ch trng n s hng dn tu tp trc tip theo
c nhn. Phng php hng dn trc tip php truyn ming tng c
nhn ch tt nu c nn tng chc chn hiu bit c th. Bng khng d a
n s thiu st v s hng dn tr thnh tuyn thuyt thun ty, m tn
m thi. i khi cn c nguy c lm mt s ngi b hong s. iu ny gi
ti nh mt cu chuyn k v mt ngi vng Karpa thuc Kham. Cu
chuyn v nghip qu lm mt s tn b s.

Phng php hng dn tp trc tip theo c nhn i khi c th mang

hnh thc ngc i c bit khi lin quan n s nhy cm ca tn , nht
l khi h cm thy kh chu hay khi h tri qua giai on kh khn, thay v

27

ch ging dy v nghip mt cch c bn, qu v li ni nhng iu nh ,

nhng thit hi ny c th do hn ma, hay rn cha mang n. V lm cho
tn s nhiu hn. V a ra ngay c s gi ti c phng php i
tr, hy cng dng cho ti. y l mt iu nguy him.
V cu chuyn l mt ngy n c mt tn n gp v tr tr ca tu vin v
v tr tr khng c mt... y c mt s ln Pht t ngi Vit. C th
trong cng ng Vit Nam cng c nhng ngi m tn nh ngi Ty Tng.
Tin l nhng thit hi n t ma qu v rng thn. Nhng m tn nh th
hon ton i ngc li vi tinh thn ca Pht Gio.

c Pht dy l nhng nghch cnh tri duyn, khng xut t nguyn nhn
nh l phong thy xu tt v khng ma qu hay rng thn.
c Pht khng bao gi dy l nguyn nhn nm ngoi vng nghip bo.
V y l mt iu quan trng, bi v nu qy v m tn, th khi c iu g
khng tt xy ra, qu v u nghi thn qu tc gin lm tn hi mnh. Trong
kinh c bit nhn mnh c Pht khng bao gi li nh vy. Nu m
tn, Pht Gio s b tr thnh mt tn gio chng mang li lc g.
V hy ti kt thc cu chuyn nh th ny. Ngi tn ny n gp
v tr tr ca mt tu vin khi v y khng c mt, ngi tn ny gp v
th gi v hi ngi tr tr u? V y i u? v th gi p d, thy
tr tr i vo lng da s nhng ngi ln tui trong lng.
Ty Tng, s xoa du nhng hn ma rt ph bin trong vn ha i sng.
Cng c nhng ngi ln ng. C mt ngi ln ng, khi ri vo trng
thi nhp ng, hp tc vi mt v thn kia ni vi mt ngi th gi. ng
c bit l do ti sao mi khi ng ct dy giy th ng b au khng? Ta chnh
l ngi lm ng au !( khn gi ci)
Cng ngi ln ng , mt hm thy mt con nga rt khe ng trc
cng nh ca ngi tn , nn khi nhp ng cng a ra li tin on
ta tin on l con nga c ct trc cng nh ca b s sanh cho b

28

mt con vt tri p tuyt vi. Khi th c mt th ch p Nhng l

con nga m?. V ngi ln ng ni Tuy n l mt con nga, ti vn tin
on n s sanh ra mt con vt tri !. (Tt c khn gi ci)

V vy ngi Pht t cn nhn r l cc tc nhn ca nhng s kin xy ra

chung quanh u tht s l do nghip bo. Nguyn l ca nghip trnh by,
nu qy v lm iu tt, qy v s gt c li lc t vic v nu lm iu
g xu c, qy v s i mt vi hu qu ca vic y.
Nhng lm sao nhn r th no l thin v th no l c? Nguyn tc
duy nht l nn xc nh ci dng tm (motivation), v hu qu ca vic
mun thc hin. Nu hu qu a n tn hi cho mnh v ngi, th vic
y khng nn lm. Nu hu qu mang s li lc, nht l cho ngi khc, th
l mt vic thin lnh. Khng th c mt tiu chun tuyt i c lp
ngoi kinh nghim cho nghip tt hoc xu. Nghip ph thuc vo s gy
thit hi hay li lc cho ngi khc. V cui cng, nguyn l nghip lun a
trch nhim v li chnh mi ngi chng ta.

Ni dung chnh ca bi Tm Php Luyn Tm chnh l hai tm B . B

Tm tuyt i (ultimate bodhictta) v B Tm tng i (conventional
bodhicitta) Tm gic ng tng i v tm gic ng tuyt i.

V i vi tm gic ng tuyt i, chng ta ni v s trc chng ca Tnh Khng,

tr tu nhn bit trc tip Tnh Khng, c h tr do B tm tuyt i, tm
h x t c Pht qu v li ch ca tt c chng sanh. Ti nhn c
php ny t hai v thy gio th ca ti, ngi Ling Rinpoche v ngi Trijang
Rinpoche.

Bi k 1 c nh sau:
Vi quyt tm thnh tu mc ch tt cng cao c
Lm li lc ht thy chng tnh,

29

Tm hnh trn qu cn hn c vin bo chu nh ,

Nguyn lun yu thng gi gn tt c mi chng sinh."

Bi vn bt u bng s hng dn lm sao c th pht c tm gic ng,

B Tm tng i. Theo truyn thng th c hai phng php chnh
tu pht tm b .
Mt l phng php qun chiu by phn nhn qu. Phng php th hai
l qun chiu B Tm to s bnh ng gia ng v tha.
Nu chng ta tm hiu v lun gii ca ngi Long Th, v d nh
bn vn Hoa Nghim (Precious Garland), cng vi lun gii Nhp B Tt
Hnh (Bodhicaryavatara), ca ngi Tch Thin (Shantideva), th phng php
trong l qun chiu B Tm (Exchanging and Equalizing oneself and
others), to s bnh ng gia ng v tha l nn tng vng chc pht tm
B .
Mc du Tm Bi K Chuyn Ha Tm l bn vn cn bn qu v vn dng
tu tp pht tm b , nhng qu v khng th ch da vo bn vn ny
c th thnh cng thu hiu v pht c B Tm. Qu v cn phi hc
v da vo nhiu kinh, lun v bn vn khc h tr.
V d, chng ta bt u bng bi k pht tm b , nhng nu qu v qun
chiu su s nhn thy tm B ch c th pht khi khi c c tm
i Bi lm nn tng. V vy trc ht qu v cn phi pht tm i Bi.
Chng ta nh ngha Tm i Bi nh th no? i Bi l mt ni cm thng
vi s kh au ca ngi khc v cm nhn kh chu khng mun thy kh
au ca cc chng sanh phi chu nhng kinh nghim kh au .
y c hai kha cnh chnh vi lng i Bi ny. Mt l s kh chu khi nhn
thy ngi khc chu kh au. Kha cnh khc l s mong mun thy cc
chng sanh thot khi kh au. V hai kha cnh ny cn c pht khi tu
tp ring.

30

Trong kinh T Diu , c Pht dy chng ta v bn cht ca kh. Khi

c Pht khng phi Ngi ni v nhng kinh nghim kh au chng ta
chu trong i sng th tc hng ngy, v nhng iu ny qua kinh nghim c
nhn chng ta bit chng l kh. Loi kh u tin ny gi l kh ca
kh (suffering of suffering).
Pht cng chng ni v mt loi kh ca bc th hai l s thay i m
nhng phm nhn lun hng n. Chng ta hay mong kinh nghim sng
thch trn i, nhng chng khng bn chc v thay i mang li s bt mn
v kh au. y c gi l kh ca s thay i (suffering of change).
Nhng c Pht dy v au kh trong mt bc su hn, gi l kh ca
nhng trng thi (suffering of conditions).
Trn bc kh th ba ny, Ngi ch r bn cht chn chnh ca hin hu
chng ta chu nh hng bi nghip v phin no. S hin hu ca loi kh
th ba ny l ngun gc ca s bt mn. T quan im ca thuyt tin ha,
chng ta c sanh ra vi chng t ca sn hn, tham chp, tc gin v.v.
y l mt tht t sinh thi khi m chng ta c sanh ra trn i ny. T
quan im pht gio, chng ta c th b chi phi bi nghip, v do bit
y l bn cht ca hin hu.

Sau khi hiu bit v kha cnh kh au, kha cnh th hai l s mong mun
thy cc chng sanh thot khi kh au a chng ta n s tu tp tm i
t bi, tng hng n s phc v cho li lc ca chng sanh. Theo truyn
thng, c hai phng php tu tp tm i t bi ni trn.
Mt l qun tng tt c chng sanh nh mt ngi m ca mnh. Theo
cch ny th lng t bi c th trao gii. Trong bn Bt Nh Ba La Mt vi hai
mi lm ngn cu k, c ni n php trau di lng t bi ny bng cch suy

31

nim rng nhng ngi khc u l cha, m , anh ch em hoc l thn quyn
ta v.v.
Phng php th hai c tm thy trong bn lun vn ca ngi Tch Thin
(Shantideva), trong chng ta qun chiu s li lc ca tm v tha i
chiu vi tai hi ca tm v k. Da trn qu v to s ni kt cm thng
vi ngi khc.
Chng ti ni v s cn thit ca s hiu bit su sc v bn cht tht ca
kh, s nhn bit kh. c th pht trin thm s hiu bit, chng ta cn
c s phn cm i vi nhng au kh. Cch khc l chng ta qun tng
v ci cht v v v thng. Khi ngh n ci cht v v thng s gip
chng ta nghim tc nhn bit v nghip. Theo kinh, nghip chnh l s
quyt nh trng thi trong tng lai sau khi chng ta cht. Nhng iu ny
nm trong giai on chun b trn ng tu tp v cng l mt phn ca
php Lamrim- Giai an a n Gic Ng.

V d, trong tc phm bn trm bi k ca Thnh B (Aryadevas 400

Stanzas), c mt on ngi ni nu qu v qun chiu i sng v sinh
hot ca nhng ngi phm, nghip to bi chi phi vng tng v t
tng phin no. Ta c th thy l nhng nghip ny c th s dn h n
ci thp. y c by t ngi sng trn qu a cu, chng ta c th on
c rng ni no phn ng chng sanh s ti sinh trong khong cui ca
cuc i.
By gi lm sao chng ta c th t bo v mnh trc nhng ci thp ?
Chnh l tu tp o c. Bc u tin cho nhng hnh gi l s t b c
nghip, hnh ng khng tt v tu con ng o c. Vic ny bao hm
trong mi gii ta phi gi trnh mi c nghip v pht trin mi
thin nghip.
Bc th hai, l on tr s chp Ng. y l php tu pht trin tr tu V

32

ng, bt u tiu tr s nhy cm i vi phin no. Bc th hai ny l

chnh kin v kinh nghim V ng.

Cui cng, Thnh B (Aryadeva) dy, tt c cc kin thc u phi

c ph b. on ny ngi ni v gio l Tnh khng kt hp vi s tu
tp B Tm s dn n Pht Qu Vin Mn.
Chng ng Tnh Khng cng vi i bi s dit tn c hai phin no chng
v kin tri chng vi t hay l chp php. Qua s chun b tm thc vi
nhng php tu d b nh trn chng ta s c kh nng tht s tu tp
pht trin tm b , tm v tha chng ng.

Ba giai on ny, giai on tu o c/gii, giai on tu V ng, v giai

on tip cn tr tu Tnh khng kt hp vi s trau gii B Tm l
nhng bc xut ngun t pht gio n c xa. Trong bao gm c
php m ngi Atisha trnh by trong Chng o ng (Ngn n Soi ng
Gic Ng). y l con ng phng tin chun b tm v a tin n pht
trin tu tp B Tm ca ngi Pht t.

Nh vy, trc ht qu v cn nhng cn bn nn tng bn trn. Sau qu

v c th tr tng Tm K Chuyn Ha Tm trong mt hnh thc t nhc nh
trong i sng hng ngy.

Lin quan n Tm Bi K Chuyn Ha Tm, trong dng Kadampa cn c tc

phm khc By im Luyn Tm ca ngi Chekawa.
Ngi Chekawa l t quan trng ca ngi Shrarawa, sng cng thi vi
Langri Tangpa-Tm K Luyn Tm. Ngi Chekawa vit v cm xc ca
mnh khi i mt vi tm tm thc c trnh by trong tm bi k. iu
ny tc ng ln s pht hin php tu chuyn ha tm ca ngi v c
trnh by trong By im Luyn Tm.

33

Phng php qun chiu B Tm, hon i a v v t duy bnh ng

gia mnh v ngi (Exchanging and Equalizing oneself and others) l
phng php nn tng vng chc pht tm B c trnh by trong
Tm Bi K Chuyn Ha Tm v trong By im Luyn Tm.
Trong By im Luyn Tm, ngi Chekawa ni:
Hy b i s tha cho mt nguyn nhn. Hy hng n ngi khc
qua s thin qun v tm tt ca h.
iu m ngi Chekawa mun ni y, ngun gc ca tt c mi kh khn
v phin no chnh l tm chp ng. V vy ngun gc cn phi dit tr chnh
l tm ch khng phi ni ngi khc. Do khi ngh n ngi khc,
chng ta hy ngh v h l nhng ngun gc ca mi s tt lnh. y l s
hng dn php hon i a v v t duy bnh ng gia mnh v ngi.

y i su hn khi chng ta tu B Tm, khi da trn php hon i

v bnh ng gia mnh v ngi, chng ta cn phi hc tp mt s bi cn
bn ca ngi Tch Thin (Santideva). V d, ngi Tch Thin vit
"nhng s hnh phc trn i u n t vic ngh n li lc ca nhng
ngi khc";
Nhng kh khn no hin hu trn th gii u n t s ch k ch bit li
mnh ;
"Nu ta khng th hon i mnh vi ngi khc, ng ni chi n vic
chng Pht Qu, ngay trong ci Ta B ny khng c ch no ta c hnh phc
c".
im ny quan trng. Nu chng ta b kt trong nhng thi quen t k v
ch k th tt c nhng cnh ca a n hnh phc tht s u ng kn
trc mnh.

34

Ngc li, nu chng ta c th thay i t duy, quan im v bt u m

tm thc tip nhn s quan tm n li lc ca ngi khc v chng
sanh khc, th n s tr thnh ngun gc ca hnh phc, ngay c trong i
sng hng ngy hin ti.
iu ny, ngay c khi tu gii. V d nh gi st gi, ta c th gi v quan
im t ng, v s hu qu ca st nghip, hoc v t lng t bi, s tn trng
tht s cho mng sng ca chng sanh khc. Chnh s khc bit trong hai
dng tm qy v pht khi, s mang cng c khc bit v cng to ln qua
mt vic n gin ny, tuy rng hnh ng th ging nhnn nhau.

Ngi Tch Thin gii thch yu qy v mang li lc cho chng sanh

khng ch l ci nhn cn bn ca Pht Qu, m cn l ci nhn cn bn cho
s hnh phc ngay trong i ny. Khi bn lm quen dn vi nhng t
tng v phng php tu tp ny, khi bn s tht s qy trng nhng
iu Ngi Tch Thin trch dn:
" Do , vi khng c bt k ngh mt mi hoc lo lng
bn nn ci con nga B Tm
i t mt ni an lc ny n ni an lc khc
v u c iu g ngi c tr tu e ngi
bc trn chuyn du hnh ny! "

Khi qu v tht s c th nhn bit gi tr ca tm v tha v tm t cho nhng

k khc, v vo lc qu v c th tu tp n, cnh ca a n hnh phc
c m ra. Da trn s hiu bit v tu tp, mc d qu v cha nht thit
phi chng ng, nhng t thi im qu v bt u s c gng hnh tr tm
B , l qu v ang i ng trn ng hng n Pht Qu.

35

Ngay c trong trng hp chnh bn thn ti, mc du ti khng t ni rng

mnh chng ng tm b , nhng ti c th ni, dng nh nm c
hng v hay cm nhn c nhng g ngi Tch Thin ni.

Khi qy Pht t pht tm B , qy Pht t s cm nhn mt s thnh

thi, mt s t do thng th chn chnh, bi v y mang ngha qy
Pht t c gii thot khi ngc t ca s t k. y l mt phn gii
thot xc tht. Khi qy Pht t kt ni Tm B vi tr tu Tnh khng,
bn cht tuyt i ca cc php, tm ca qy Pht t tht s bt u c s
chuyn ha.
Tm B s nh hng n cch bn nhn ca bn v th gii mt cch
tch cc hn, v khi bn bt u suy ngm nhng phng php nh Tm bi
k ny, th ngha t tc phm tr nn sinh ng h tr vo s tu tp v
chng c ca qy Pht t.

Bi k u trong tm cu k, tc gi gii thch nhu cu pht trin mt tm

thc tch cc i vi tt c chng sanh, quan tm n h v s li lc ca
h. Trong bi k th hai, ngi hng dn lm th no thc hin vic .
i khi qy Pht t quan tm cho ai , bn trong, qy Pht t c th c
khuynh hng xem thng i vi h. Trong bi k th hai, Ngi Thangri
hng dn
Mi khi gp g tip xc bt k ai,
Con nguyn coi mnh l k thp km nht.
Su thm tn y lng , con nguyn xin tn trng,
V knh qu ngi khc nh nhng bc ti cao. "
Ngi Thangri nhn mnh rng, chng ta khng nn c coi thng v
thng hi k khc khi chng ta tu tp tm t. iu ny c th dn n mt

36

cm gic u vit m l tri vi gio l. y, cn c mt lng tn knh

tht s.

Khi ngi dy, phi xem mnh thp km hn k khc, d nhin l ngi s dng
mt loi phng php thut ng. L mt phn t tng on, nhn c
truyn tha Pht php, c th da vo a v mnh l tu s, thy mnh cao c
hn ngi phm. Nhng nhn t kha cnh khc, tu s vn c th khng
c bng c s.
V d, nu ni v nhng con b git nhau, vic ny khng c g ngc nhin
c. V con b khng bit v nghip qu v vy chng khng c th gi gii.
Nhng nu chng ta nhn gii m vn to ra c nghip, t quan im
chng ta c th ni rng mnh cn thua loi su b. y l mt cch so snh
trn khi nim khi tc gi hng dn chng ta phng php quan tm n
chng sanh khc. Chng ta khng nn c mt cht no t cao, m cn phi
tn trng h mt cch thnh tht.

on k th ba nh sau
"Trong mi mt hnh ng, con nguyn t soi xt,
V ngay khi cc cm xc nhim va dy khi,
Gy ra phin no, hi mnh, hi ngi,
Con nguyn tc th i din v ph tan tm nhim y."

Trn con ng tu tp, hnh gi phi i mt vi chng ngi nh l phin

no, chng s khi ln t nhin trong chng ta. Khi nhng phin no ny
khi ln chng ta cn phi cnh gic v nghim tc vi chng.

C mt tc ng Ty Tng nh sau ng nn c thi quen: n s tt thi, n

s tt thi!, bi v nu chng ta ni n s tt thi, n s tt thi , chng
ta s c khuynh hng khng nghim tc i vi cc vn . Cng c mt

37

thnh ng Ty Tng khc ni rng nu chng ta cho php mt l hng nh

bng cy kim xut hin, th l hng s sm l bng mt cy gy ln hn.

Bt c khi no phin no v tnh cm ny sinh, chng ta cn phi i mt vi

chng lp tc. Nu khng nghim tc vi mt li nh th ln k tip mt li
ln hn n, ta cng s coi thng, l mt dc trn. L mt hnh gi, ta
cn phi cnh gic ngay v lin tc gi gn tm .

V d, trong tc phm B Tt Hnh, ngi Tch Thin dy, i mt vi

gin d v hn th, khi sn hn tro dng th rt kh m tht s i
tr chng. Rt kh a ta vo trng thi t bi thng yu. V vy chng
ta cn phi tu tp c th lm ch tm thc mnh trc khi cc cm th
khi ln mnh m. Trong trng hp sn hn, ngi Tch Thin dy cch i
mt vi gc ca s sn hn. Nh l s khng hi lng v s tc gin i vi
mt hon cnh no . Nu c th nhn bit ci gc ca hon cnh ,
chng ta c th ngn cn cm gic tc gin khng pht trin.

Chng ta phi tu tp pht trin tm thc c kh nng tnh gic nhn

bit hon cnh v i mt vi chng. Chng ta cn phi suy ngh v nhng
g c th xy ra chun b cho nhng tnh hung m nhng iu xu c c
hi ny sinh. Theo y, chng ta s c s trang b tng i hon chnh
i ph vi mi phin no mt cch bnh tnh. iu cng cho thy rng
chng ta cn phi chun b mt h trang thi tm thc i ph vi nhng
vn khng nh c th xy ra.
V d, nh v i s Dromtonpa ni, nu c ngi no s nhc qy Pht
t, th qy Pht t c th bnh tnh ngh cng cn may mn, v anh ta cha
nh mnh! ; v nu c ngi nh qy Pht t, thay v ni gin, qy Pht
t c th ngh cng cn may mn, v anh ta cha git mnh!( Khn gi ci)
iu m ngi mun ni y l chng ta nn tm cch bin ho nhng

38

hon cnh khng tt, khng cho chng nhng c hi gy ra phin no. Ni
cch khc, nhng phng php ny gip chng ta cng c s thng cm
trong mi han cnh, lm tng trng kh nng chu ng ngch cnh.

y ti mun nhc n nc da ny. Qu hng th hai ca ti l n

l mt t nc c da, c bit l vng Nam n.

c Dalai Lama ni Ty Tng c thnh ng "t trong nghch cnh s

sanh ra c hi ". V vy vi mt phong cch ng n, mt hon cnh tri
nghch c th l mt c hi thc tp. Tng t trong php luyn tm
cng c s hng dn lm cch no chuyn ha nghch cnh tr thnh
s tr gip trn con ng chng ta tu tp.

Bi k k tip s 4 nh sau:
"Bt k khi no nhn thy k c trc,
B thng tr bi bao phin no v tiu cc,
Con nguyn t lng thng qu k y,
Nh kho tng chu bo him hoi va khm ph!"
Trong on k ny tc gi nhn mnh quan im ca mt v hnh gi b
tm, cn phi pht trin s quan tm n nhng ngi cn gip . Khi
ngi ni v "nhng ngi cn gip " ngi cp n nhng ngi b mt
s loi bnh, hay nng tnh, khin mi ngi trnh xa, khng thch h.
Nhng v hnh gi b tm khng nn trnh n h m cn phi quan tm
n h nhiu v tm cch gip h.

Bi k tip theo nh sau

" Li khi c k do lng ganh t,
i s tn t, vu khng hay nhc m con,

39

Nguyn con nhn chu ht mi thua thit,

V trao cho h mi thng li v vang."
on ny tc gi hng dn chng ta phi lm nh th no khi ri vo hon
cnh b ngi vu oan. L mt hnh gi b tm chng ta cn phi c kh
nng pht trin s chu ng m khng phn ng tiu cc, cho d nhng
hnh ng bt cng nhm n chng ta. Chng ta cn phi c mt s nhn
nhn nhng cho ngi khc s thng li.
Nhng d nhin, nu c nhng sai phm nh hng n s li lc chung ca
cng ng rng ln, nh mt don th, trong trng hp ny chng ta cn
phi c mt phng php khc.

Bi k k tip nh sau:
" Ngay c khi c k con tng gip ,
Hoc l ngi con tng k vng rt nhiu,
Nay i x t mt lm tim con tan nt,
Nguyn con vn xem h chng khc no bc tn s."
Bi k ny lp li iu m ngi Tch Thin ni trong Nhp B Tt Hnh.
l, i vi mt hnh gi B Tm, s nhn nhn v chu ng l iu ti
cn thit. Theo cch ny th nhng hnh ng ca mt ngi chng tri ta,
c th gi l k th, tht ra ang cho chng ta mt c hi tu tp v lm
vng mnh nng lc nhn nhn v chu ng. Ngi Tch Thin dy chng ta
hy c kh nng xem k th ca mnh nh l mt v thy tm linh.
Bi k k tip s by l:
" Tm li, d l trc tip hay gin tip,
Con nguyn xin dng hin mi phc lc
n tt c chng sinh m hin,
V nguyn xin thay h cam chu mi n au kh no."
y l php tu Tonglen, cho v nhn.
Php tu Tonglen tht s bao hm hai php tu tm bi v tm t. Vic nhn

40

nhng kh au t nhng ngi khc l im chnh ca php tu tm t, v

ban cho ngi khc nim vui, hnh phc v an lc nhn mnh kha cnh ca
tm bi.
Khi thc hnh php Tonglen, chng ta qun nhn vo nhng kh au ca
ngi khc v thin qun cho h nhng hnh phc. Tht ra, chng ta s kh
nhn thy kt qu thc t ni ngi m chng ta qun cho hnh phc, tr
khi gia mnh v ngi nhn c mt nghip duyn mnh m. Tuy nhin,
iu m khng th chi ci c l s tc ng trn tm thc ca chng ta.

Trong hai cu u tin ca bi k cui cng:

Nguyn tt c cc hnh nguyn k trn
Khng b tm php th gian tm thng lm cho nhim. "
Nhng cu ny bao hm php thin qun v Tnh khng tu tp tr tu
gic ng tuyt i. y c s tng quan thy mi php u l khng
tht. l mt quan im ph bin trong nhiu thc hnh tm linh.
y khi chng ta ni v thin qun Tnh khng, ta ni v phn ngi thin,
trng tm a n mt cm gic hon ton trng vng, loi b nhng hot
ng ca tm thc. Ch khi m bn c th bung b tt c th s nhn bit
v cc php u khng tht mi xut hin.
y cn phi bung b s cm nhn cc php l hin hu v c lp, ri
khi chm dt thi ta thin v tip cn tr li vi th gii th s nhn bit
ca chng ta s c ha nhp vi s nhn gic v Tnh khng. Trong khi
cc php i vi ta dng nh c mt hin hu khch quan, nhng v chng
ta c kinh nghim thin qun tnh khng, chng ta c th nhn bit vi s
tnh gic l cc Php u khng tht, mc du chng hin hu dng nh
tht.
Hai cu cui ca bi k:
"Nguyn con nhn ra mi s u ch l h huyn,T
Tm khng dnh mc, thot khi mi rng buc thng tnh."

41

Hai cu ny nhn mnh rng tt c nhng php tu c trnh by trc y

l phi hp vi s tu tp tm b . V khng b nhim bi nhng
php th gian nh danh vng, tin ca, th mng, thnh cng v.v., hnh gi
phi cn thn, ng php in o khuy nhiu s tu tp ca chnh
mnh.
T kt qu s thin qun, qy v s dn dn nhn thc qua kinh nghim v
hiu bit v Tnh Khng. Vi s tnh gic, th gii ch l huyn mng. Hnh
gi cn phi ti khi tm b , tu tp b th, tr gii, nhn nhc v tt c
nhng Php Ba La Mt trong Lc . Chng ta cn phi tht s da trn
nn tng ca s tnh gic nh th.

hng dn chng ta lm th no tu tp tm b , khng c g xc tht

hn l Bn lun vn Nhp B Tt Hnh ca ngi Tch Thin c sang tc
trong th k th tm (8 th century ). Bn lun vn cn bn ni n s tu tp
chnh kin Tnh khng gm c Trung Qun Lun ca ngi Long Th
(Nagarjunas Mulamadhyamaka Karika), v Nhp Trung Qun Lun ca ngi
Nguyt Xng (Chandrakirtis Madhyamakavatara).
Trung Qun Lun ca ngi Long Th c dch sang ting Hoa vo th k
th ba hoc th t. Tht ra, va mi y ti c c hi hng dn ti ny
cho mt nhm Pht t ngi Hoa. Bn vn ny hin nay cng ang c
dch sang ting Vit.
Mt vn bn quan trng khc v Tnh khng l Nhp Trung Qun Lun ca
ngi Nguyt Xng cng ang c dch sang ting Vit t ting Tng. V
y l mt bn vn quan trng. V vy khi no qy Pht t c thi gian, nn
nghin cu, tu hc t nhng lun gii ny.

L Pht Tm B
V k tip chng ta s thc hin bui l pht tm b . thc hin nghi
thc, v phn qu v, hy qun tng nh trong bc ha c Thch Ca Mu
Ni Pht trc mt.

42

Hy qun tng bc tranh tht s l c Pht ang hin hu v ngi

c vy quanh bi nhng v t ln nh l ngi A Nan (Ananda), Ka Dip
(Kashyapa) , X Li Pht (Shariputra) vn vn.
V chung quanh nhng v t ny l nhng v b tt nh Qun Th m,
Vn Th S Li v.v.
V vy quanh nhng v B Tt l nhng v i hnh gi n nh ngi Long
Th, V Trc v.v.
V i vi cng ng pht t Vit Nam, qu v hy qun tng nhng v T
Vit Nam, nhng v quan trng gip qu v pht tm b v tm v tha
trong lch s ca qy v.
V i vi nhng v Ty Tng, hy qun tng nhng v thy ln Ty Tng,
nhng v quan trng trong dng truyn tha.
V i trc i tng on ny qu v pht tm b . Nghi thc s c
thc hin qua vic lp li ba cu k nh sau:
Cu u tin l s quy y Pht, Php v Tng.
Cu k th hai mi l pht tm b .
Cu k th ba c trch t bn vn Nhp B Tt Hnh ca ngi Tch Thin,
trong bn nhn mnh s pht tm b ca mnh.
Ti ngh l on vn ny c chiu trn mn hnh cho qu v. Qu v c th
c c khng?

c, nh vy rt tt.
Nh gii thch trc y, chng ta s c tng ting Anh v ting Tng
ring bit. thc hin iu ny, nh gii thch, qu v cn phi qun
tng c Pht pha trc mt mnh.

43

Hai bn cht: tm i t bi cho tt c chng sanh; v s gic ng chn tnh

ca cc php, chnh kin Tnh khng l nhng iu c Pht tr thnh mt
v thy cao qu. Nhng iu ny c gii thch chi tit, cn k trong phn
m u ca ngi Trn Na (Dignaga) vit v Tp Lng Lun
(Pramanasamuccaya).
Nh qu v qun tng v c Pht qu v cng phi qun tng v tn
php v tng bo. Vi s hin hu ca tam bo, qy Pht t pht tm quy
y v pht khi tm hng n gic ng gii thot.
Nht l khi qy Pht t c cu th ba t trong Nhp B Tt Hnh ca ngi
Tch Thin, qy Pht t cn phi c gng tht s pht khi mt tm ch
nguyn su sc. Qy Pht t pht khi mt ch nguyn l by gi ti nhn
bit, v tha tht s l ngun gc ca hnh phc, ca an vui, v ti cn phi
gi cht n vi tt c nng lc v ch tm ca ti.

By gi chng ta c ba cu ting Anh cng vi nhau

Vi ch nguyn tt c chng sanh,
Con lun nguyn quy y Pht,
Con lun nguyn quy y Php
Con lun nguyn quy y Tng
Cho n ngy con t c Pht qu.

Hy cng nhau c cu k th hai.

Nhit thnh vi tr tu v t bi
Hm nay trc hin hu c Th Tn,
Con xin c pht tm b
li lc tt c chng sanh

Cu k th ba qu v cn phi c gng pht tm mnh m v hng phn khi

c tng.

44

Khi no h khng cn tn ti.

Khi no chng sanh cn hin hu
Khi con cng s cn
Gip xua tan s bt hnh ca coi Ta B.

V chng ta lp li ln th hai vi ba on y .
Vi ch nguyn tt c chng sanh,
Con lun nguyn quy y Pht,
Con lun nguyn quy y Php
Con lun nguyn quy y Tng
Cho n ngy con t c tm B .
Nhit thnh vi tr tu v t bi
Hm nay trc hin hu c Th Tn,
Con xin c pht tm b
li lc tt c chng sanh
Khi no h khng cn tn ti.
Khi no chng sanh cn hin hu
Khi con cng s cn
Gip xua tan s bt hnh ca coi Ta B.
V khi chng ta chm dt cu cui cng ca on hai, y qu v cn phi
nhn mnh trong tm mt ln na, s quyt tm ca mnh vi s pht tm
b t thnh qu v Pht, v li lc ca tt c chng sanh v ni rng ti
s t c gic ng v ti s gip chng sanh gii thot. on vn cui gy
s mnh m v quyt ch pht tm vi nim v tha. Hy cng nhau c ba
on vn.
Vi ch nguyn tt c chng sanh,
Con lun nguyn quy y Pht,
Con lun nguyn quy y Php
Con lun nguyn quy y Tng
Cho n ngy con t c tm B .

45

Nhit thnh vi tr tu v t bi
Hm nay trc hin hu c Th Tn,
Con xin c pht tm b
li lc tt c chng sanh
Khi no h khng cn tn ti.
Khi no chng sanh cn hin hu
Khi con cng s cn
Gip xua tan s bt hnh ca Ta B.
Cm n by gi l hon tt. V by gi iu quan trng l i sng hng
ngy ca. Trong ngy, nu chng ta ch ngh t v tm b , nu khng
quan tm nhiu v tm b th s khng c kt qu nhiu. V d nhin, tu
trong mt khong thi gian no , vi hon ton ch tm, mang theo Tm
B trong sut mt ngy, kt qu s tr nn thn thin hn. Ngay c trong
lc chim bao, hiu qu vn tn ti.

l cch m chng ta tu tp sut 24 gi. Sau khi lm nh vy hng tun,

hng thng, hng nm v hng my mi nm. Sau hng th k, mt i
n mt i. C tip tc hng kip. Tu tp s cho chng ta sc mnh ni
tm, s quyt ch, iu ny rt quan trng. V by gi qu v c iu g cn
trnh by khng?

46
www.prajnaupadesa.net