1

Li ni u
Tri vi quan im ca nhiu ngi, thng k l mt b mn khoa hc: Khoa hc
thng k (Statistical Science). Cc phng php phn tch d da vo nn tng ca ton
hc v xc sut, nhng ch l phn k thut, phn quan trng hn l thit k nghin
cu v din dch ngha d liu. Ngi lm thng k, do , khng ch l ngi n
thun lm phn tch d liu, m phi l mt nh khoa hc, mt nh suy ngh (thinker)
v nghin cu khoa hc. Chnh v th, m khoa hc thng k ng mt vai tr cc k
quan trng, mt vai tr khng th thiu c trong cc cng trnh nghin cu khoa hc,
nht l khoa hc thc nghim. C th ni rng ngy nay, nu khng c thng k th cc
th nghim gen vi triu triu s liu ch l nhng con s v hn, v ngha.
Mt cng trnh nghin cu khoa hc, cho d c tn km v quan trng c no,
nu khng c phn tch ng phng php s khng c ngha khoa hc g c. Chnh
v th th m ngy nay, ch cn nhn qua tt c cc tp san nghin cu khoa hc trn th
gii, hu nh bt c bi bo y hc no cng c phn Statistical Analysis (Phn tch
thng k), ni m tc gi phi m t cn thn phng php phn tch, tnh ton nh th
no, v gii thch ngn gn ti sao s dng nhng phng php hm bo k
hay tng trng lng khoa hc cho nhng pht biu trong bi bo. Cc tp san y hc c
uy tn cng cao yu cu v phn tch thng k cng nng. Xin nhc li nhn mnh:
khng c phn phn tch thng k, bi bo khng c ngha khoa hc.
Mt trong nhng pht trin quan trng nht trong khoa hc thng k l ng dng
my tnh cho phn tch v tnh ton thng k. C th ni khng ngoa rng khng c my
tnh, khoa hc thng k vn ch l mt khoa hc bun t kh khan, vi nhng cng thc
rc ri m thiu tnh ng dng vo thc t. My tnh gip khoa hc thng k lm mt
cuc cch mng ln nht trong lch s ca b mn: l a khoa hc thng k vo thc
t, gii quyt cc vn gai gc nht v gp phn lm pht trin khoa hc thc nghim.
Ngi vit cn nh hn 20 nm v trc khi cn l mt sinh vin theo hc
chng trnh thc s thng k c, mt v gio s kh knh k mt cu chuyn v nh
thng k danh ting ngi M, Fred Mosteller, nhn c mt hp ng nghin cu t
B Quc phng M ci tin chnh xc ca v kh M vo thi Th chin th II, m
trong ng phi gii mt bi ton thng k gm khong 30 thng s. ng phi mn
20 sinh vin sau i hc lm vic ny: 10 sinh vin ch vic sut ngy tnh ton bng tay;
cn 10 sinh vin khc kim tra li tnh ton ca 10 sinh vin kia. Cng vic ko di gn
mt thng tri. Ngy nay, vi mt my tnh c nhn (personal computer) khim tn,
phn tch thng k c th gii trong vng trn di 1 giy.

Nhng nu my tnh m khng c phn mm th my tnh cng ch l mt ng

st hay silicon v hn v v dng. Mt phn mm , ang v s lm cch mng thng
k l R. Phn mm ny c mt s nh nghin cu thng k v khoa hc trn th gii
pht trin v hon thin trong khong 10 nm qua s dng cho vic hc tp, ging dy
v nghin cu. Cun sch ny s gii thiu bn c cch s dng R cho phn tch thng
k v th.
Ti sao R? Trc y, cc phn mm dng cho phn tch thng k c pht
trin v kh thng dng. Nhng phn mm ni ting t thi xa xa nh MINITAB,
BMD-P n nhng phn mm tng i mi nh STATISTICA, SPSS, SAS, STAT,
v.v thng rt t tin (gi cho mt i hc c khi ln n hng trm ngn -la hng
nm), mt c nhn hay thm ch cho mt i hc khng kh nng mua. Nhng R thay
i tnh trng ny, v R hon ton min ph. Tri vi cm nhn thng thng, min ph
khng c ngha l cht lng km. Tht vy, chng nhng hon ton min ph, R cn c
kh nng lm tt c (xin ni li: tt c), thm ch cn hn c, nhng phn tch m cc
phn mm thng mi lm. R c th ti xung my tnh c nhn ca bt c c nhn no,
bt c lc no, v bt c u trn th gii. Ch vi pht ci t l R c th a vo s
dng. Chnh v th m i a s cc i hc Ty phng v th gii cng ngy cng
chuyn sang s dng R cho hc tp, nghin cu v ging dy. Trong xu hng , cun
sch ny c mt mc tiu khim tn l gii thiu n bn c trong nc kp thi cp
nht ha nhng pht trin v tnh ton v phn tch thng k trn th gii.
Cun sch ny c son ch yu cho sinh vin i hc v cc nh nghin cu
khoa hc, nhng ngi cn mt phn mm hc thng k, phn tch s liu, hay v
th t s liu khoa hc. Cun sch ny khng phi l sch gio khoa v l thuyt thng
k, hay nhm ch bn c cch lm phn tch thng k, nhng s gip bn c lm phn
tch thng k hu hiu hn v ho hng hn. Mc ch chnh ca ti l cung cp cho bn
c nhng kin thc c bn v thng k, v cch ng dng R cho gii quyt vn , v
qua lm nn tng bn c tm hiu hay pht trin thm R.
Ti cho rng, cng nh bt c ngnh ngh no, cch hc phn tch thng k hay
nht l t mnh lm phn tch. V th, sch ny c vit vi rt nhiu v d v d liu
thc. Bn c c th va c sch, va lm theo nhng ch dn trong sch (bng cch g
cc lnh vo my tnh) v s thy ho hng hn. Nu bn c c sn mt d liu
nghin cu ca chnh mnh th vic hc tp s hu hiu hn bng cch ng dng ngay
nhng php tnh trong sch. i vi sinh vin, nu cha c s liu sn, cc bn c th
dng cc phng php m phng (simulation) hiu thng k hn.
Khoa hc thng k nc ta tng i cn mi, cho nn mt s thut ng cha
c din dch mt cch thng nht v hon chnh. V th, bn c s thy y trong
sch mt vi thut ng l, v trong trng hp ny, ti c gng km theo thut ng gc

ting Anh bn c tham kho. Ngoi ra, trong phn cui ca sch, ti c lit k cc
thut ng Anh Vit c cp n trong sch.
Tt c cc d liu s dng trong sch ny u c th ti t internet xung my
tnh c nhn, hay c th truy nhp trc tip qua trang web: http://www.ykhoa.net/R.
Ti hi vng bn c s tm thy trong sch mt vi thng tin b ch, mt vi k
thut hay php tnh c ch cho vic hc tp, ging dy v nghin cu ca mnh. Nhng
c l chng c cun sch no hon thin hay khng c thiu st; thnh ra, nu bn c
pht hin mt sai st trong sch, xin bo cho ti bit qua in th
t.nguyen@garvan.org.au hay rknguyen@gmail.com. Thnh tht cm n cc bn c
trc.
Ti mun nhn dp ny cm n Tin s Nguyn Hong Dzng thuc khoa Ha,
i hc Bch khoa Thnh ph H Ch Minh, ngi gi v gip ti in cun sch
ny trong nc. Ti cm n Bc s Nguyn nh Nguyn, ngi c mt phn ln
bn tho ca cun sch, gp nhiu kin thit thc, v thit k ba sch. Ti cng
cm n Nh xut bn i hc Bch khoa Thnh ph H Ch Minh gip ti in cun
sch ny.
By gi, ti mi bn c cng i vi ti mt hnh trnh thng k ngn bng R.

Sydney, 31 Thng Ba Nm 2006

Nguyn Vn Tun