Professional Documents
Culture Documents
M hnh n hi
Vi khi n hi, cc trng thi ng sut xut hin trong khi cha gy ra cc
tc ng ha do hay ph hy hoc n gin l xem ng x nh vt liu n hi tun
theo cc nh lut n hi c bn, y l nh lut Hook.
M hnh n hi do
Khi gi tr ng sut t n mt gii hn no , ng x ca vt liu chuyn sang do.
ng x n hi v do c th d dng nhn thy trn biu ng cong quan h ng
sut bin dng khi nn n trc. i vi , trong iu kin ng sut ng hng b,
hu nh ch c bin dng n hi, iu ny th hin thng qua ng cong nn n mu
. Khi th nghim trong iu kin p lc bung ln trong th nghim nn ba trc, mu
xut hin bin dng do.
Hnh 1.
xung quanh 280 atm.; bin dng 20% di p lc xung quanh 460 atm.
Trong thc t, khi o ng hm su trong khi , do nh hng ca iu kin thi
cng v di tc dng ca ng sut t nhin, xung quanh ng hm xut hin mt
vng t t nhiu b xo trn ti xp v y s xut hin do (vng I, II trong hnh
2). Pha ngoi su trong khi , vn gi trng thi n hi vng III. Trong vng do,
1. CC PHNG TRNH C BN
gii bi ton t ra trc ht cn xy dng cc phng trnh c bn, bao gm
phng trnh cn bng, phng trnh lin tc ca bin dng v cc iu kin bin. Cc
phng trnh ny ph thuc vo c tnh ca m hnh c chn xy dng cho khi .
Phng trnh cn bng
Do tnh i xng v lin tc v phn b ng sut nn phn t chu tc dng ca cc
thnh phn ng sut nh trn hnh 3.
V sau khi o khong trng, khi trong vng xung quanh cng trnh ngm
chuyn sang trng thi cn bng mi, do vy phn t c kho st cng phi trng thi
cn bng tnh. Nh vy tng hp cc lc tc dng ln mt trc bt k phi trit tiu hay
bng 0. C th nu chiu ln trc hng tm i qua trng tm ca phn t, t iu kin
tng cc thnh phn lc tc dng hng tm Pr=0, nhn c:
d r
d
0 r .r.d r
dr (r dr)d 2 .dr.
0
dr
2
d
d r
d
r r r ; r
0; r r 0
dr
dr
r
dr
(1-1)
y:
- ng sut php theo phng tip tuyn.
r - ng sut php theo phng hng tm.
Cc phng trnh trong (2-1) l cc cch vit khc nhau ca phng trnh cn bng
cho phn t dV. Cc phng trnh cng thng c vit di dng
d
r r
dr
(1-2)
Phng trnh cn bng trn cho thy r quy lut ph thuc gia hai thnh phn ng
sut c bn r v . Thnh phn ng sut th 3 y (dc theo trc y) c xc nh t
iu kin l trong qu trnh bin dng mt ct ngang ti y=const lun phng, ngha l bin
dng ti mi im dc trc y ca mt ct ny l hng s hay bng 0 (y =const).
Phng trnh lin tc ca bin dng
Hnh 3 biu din s dch chuyn ca phn t th tch dV. Di tc dng ca cc thnh
phn ng sut, cnh trong d-c ca phn t dch chuyn i mt on bng u v mt ct
ngoi a-b dch chuyn i mt on bng u+du. Nh vy, lc u chiu di cnh l dr, sau
khi dch chuyn, bin dng c di l dr+du.
T hnh 3 c th thit lp c mi quan h gia bin dng tng i theo phng
hng tm v bin dng t i theo phng tip tuyn (vng) ca cnh trong theo cc
phng trnh sau:
dr du dr du
dr
dr
ds1 ds (r u )d rd u
ds
rd
r
(1-3)
Nh vy, t u = r, c:
d
du d (r )
r
dr
dr
dr
(1-4)
Hay
r r
d d r
;
0
dr dr
r
Cc phng trnh trong (2-4) c gi l phng trnh lin tc ca bin dng, cng
cn gi l phng trnh tng thch bin dng.
iu kin bin
Theo s ca bi ton, c iu kin bin sau:
r (r ) Po H
r (r R) Pi
(1-5)
M HNH KHI N HI
nh lut Hooke
Trong h to trc mi quan h gia cc thnh phn ng sut v bin dng ca khi
n hi thun tu c dng (i xng trc):
1
r ( y )
E
1
( r y )
E
1
y y ( r )
E
(1-6)
y: E module n hi ca
h s poisson
Xt trng hp bin dng phng y =0, nhn c:
z ( r )
(1-7)
V t c:
1 2
E
1 2
E
1 r
(1-8)
3
r
4E
3
r
4E
(1-9)
E
r
(1 2 )(1 )
1
1
r
E r
(1 2 )(1 )
1
(1-10)
Trong trng hp tng qut, khi l khng ng nht (t nhin, hay do iu kin
cng ngh) cc tham s c hc E v c th m phng dng hm s ca ta , ngha
l :
E=(r,); =(, )
(1-11)
(1-12)
(1-13)
ng sut ct:
1
r z (1 k )(1 2 2 3 4 )sin 2
2
Trong :
k h s p lc hng, k=
h
z
(1-14)
a bn knh ng hm
= a/r
1
1
1 ( r ) ( r ) 2 r2
2
4
1/ 2
(1-15)
1
1
2 ( r ) ( r ) 2 r2
2
4
1/ 2
(1-16)
tan 2
2 r
( r )
(1-17)
zo (1 k o ) 2(1 k o ) cos 2
(1-18)
Ti nh v y hm ( = 00 v = 1800):
zo (3k o 1)
(1-19)
zo (3 k o )
(1-20)
Hnh 5. Bin thin ng sut ti nh, y v hai hng hm trn bin i theo k
(Hoek,1980)
T hnh 5, khi k=0, ng sut ti nh v y hm chu ko, khi k=0,33 th ti
nh v y hm bng 0, khi k>0,33 th trn ton mt hm u l nn. Do vy ng sut
ti hng hm hon ton gim t gi tr ln nht 3z khi k=0 n 2z khi k=1.
Kt qu l khi o xong ng hm t chng , ng sut nn ln nht trn mt hm
c th t 2z n 3z v ng sut ko khng vt qu z v tr tuyt i.
ng sut hnh thnh quanh ng hm khng ph thuc hng s n hi (E,) v
kch thc ng hm. Tuy nhin c th lu rng khi ng hm c cng khu ln
trong cng khi , trng thi ng sut quanh ng hm ln v nh c th nh nhau
song tnh n nh ca chng khng hn nh nhau v khi cc ng hm c khu cng
ln th xc sut gp cc khuyt tt c hc (t gy, khe nt,) cng nhiu v do vy tnh
n nh km i.
3'
ci mi
s
ci
'
1
1/ 2
'
3
(1-21)
Trong :
''l cc ng sut chnh c hiu ln nht v nh nht vo lc ph hoi.
ci l cng nn n trc ca vt liu nguyn trng; mi v s l cc hng s vt
ng sut chnh 1
ng sut chnh 3
Hnh 6. Quan h gia cc ng sut chnh ln nht v nh nht cho cc tiu chun HoekBrown v Mohr-Coulomb tng ng.
'
ci mb 3 s
ci
'
1
'
3
(1-22)
GSI 100
mb mi . exp
28 14 D
(1-23)
GSI 100
s exp
9 3D
a
1 1 GSI / 15
e
e 20 / 3
2 6
(1-24)
(1-25)
c ci .s a
(1-26)
v cng chu ko l:
s ci
mb
(1-27)
Cng thc (1-27) nhn c bng cch cho 1 = 3 = t trong cng thc (1-12).
Lu rng gi tr chuyn mch ti GSI = 25 i vi cc h s s v a (Hoek &
Brown, 1997) b b i trong cng thc (1-24) v (1-25) khin cho vic thay i ca
di gi tr GSI tr nn lin tc v trn.
ng sut php v ct c lin h vi cc ng sut chnh bi cc cng thc
ca Balmer:
'
n
1' 3'
2
( ).
'
1
'
3
. '
2
d 1 / d 3' 1
d 1' / d 3'
(1-28)
(1-29)
d / d 1
'
1
'
3
trong :
(1-30)
D ci
E m (GPa ) 1
.10 GSI 10 / 40
2 100
(1-31)
Cng thc (1-31) ng i vi ci 100 MPa. Vi ci > 100 MPa, phi dng cng
thc (1-32) di y:
D
E m (GPa ) 1 .10 GSI 10 / 40
2
(1-32)
u r u r (r ), u 0, u z 0
ur
ur , , z 0
r
r
(1-33)
(1-34)
(r ) r hay
0
r
r
r
(1-35)
d t t rt
0
dr
r
(1-36)
Vi bin dng v cng b, tng bin dng c phn ra hai thnh phn n hi v
do:
ij ije ijp
(1-37)
ije ije e ij
(1-38)
Trong eij = thnh phn bin dng lch, e = thnh phn th tch n hi (1/3ekk)
v ij = hng s Kronecker, =1 (i=j), =0 (ij). Trong i, j = 1,2,3 hay ,r,z.
Tng t, thnh phn ng sut ij c chia thnh 2 thnh phn: ng sut lch v
thnh phn th tch:
ij ij' o ij
(1-39)
Trong ij = thnh phn ng sut lch, o = thnh phn ng sut th tch (1/3kk)
Do cc phng trnh lin quan n cc thnh phn lch v th tch ca ng sut v
bin dng n hi c a ra:
ije
1 '
ij
E
(1-40)
1 2
o
E
(1-41)
ijp
Q
ij
(1-42)
Mi quan h gia ng sut bin dng n hi do v s gia tng ng sut bin dng
c th hin trong cng thc trn thng c dng. S chn la tiu chun ph hoi
(do) v kh nng pht trin vng do c cp n trong phn sau.
Tiu chun do
Quy lut chy do xy ra c xem nh tun theo tiu chun ph hoi phi tuyn Hoek
Brown. Trong gii php cho ng x n do ny, tiu chun ph hoi Hoek Brown
phin bn mi nht c gii thiu nm 2002 c chn cho m hnh ng x ca khi
.
Tiu chun Hoek Brown cho nguyn khi c l mi quan h gia ng sut
chnh ln nht v nh nht (1 v 3) ti thi im ph hoi:
1 3 ci mi 3 1
ci
1/ 2
(1-43)
Trong :
l cc ng sut chnh ln nht v nh nht vo lc ph hoi.
ci l cng nn n trc ca vt liu nguyn trng.
mi l hng s vt liu ph thuc vo loi (thng 5 mi 40). Cc gi tr mi v
ci c th c xc nh t kt qu nn ba trc (Hoek & Brown 1980, Hoek 1995).
Tiu chun ph hoi Hoek Brown sau c m rng xc nh cng
khng ct ca khi . Dng ca m hnh n do c xem nh tiu chun ph hoi
Hoek Brown tng qut ha trn quan im bn lc ph hoi (Hoek 1994 v Hoek &
Brown 1997):
1 3 ci mb 3 s
ci
(1-44)
GSI 100
mb mi . exp
28 14 D
(1-45)
GSI 100
s exp
9 3D
a
(1-46)
1 1 GSI / 15
e
e 20 / 3
2 6
(1-47)
Hnh 7. m t tiu chun ph hoi Hoek & Brown vi cc cht lng khc nhau
(GSI=100, 50 v 5):
Hnh 7. Tiu chun ph hoi Hoek & Brown vi cc cht lng khc nhau
(a). nguyn khi
(b),(c). Khi vi gim ca gi tr GSI
Trong cng thc (1-45) v (1-46), D l mt h s m n ph thuc vo mc
xo trn m khi phi tri qua do h hi n mn v gii phng ng sut. N bin
i t 0 i vi khi ti ch khng b xo trn ti 1 i vi khi b xo trn
rt mnh. Tng t, tiu chun ph hoi Hoek & Brown cho cc thng s bn d c
th c nh ngha nh sau:
a'
(1-48)
ng sut
Bin dng
1) Cc thng s ti thi
im nh (ph hoi):
ci, mb , s, a
2) Cc thng s sau khi
ph hoi (d):
ci, mb , s, a
' ci S. ci
(1-49)
Hoa
n toa
n de
o
Bie
n dang ho
a me
m
Do
n
d r r
0
dr
r
r 0 (i xng trc)
(1-50)
(1-51)
'
' ' r ' ci m'b r s'
' ci
a'
(1-52)
a'
dr
r
(1-53)
s'
m' b
' ci
r
s' (1 a ') m' b (a'1) ln
ri
(1-54)
1
1 a '
(1-55)
s'
' ci
r
m' b
' ci
r
(1 a ')
(1 a ')
m'b Pi ' ci s'
m'b (a'1) ' ci
ln
ri
(1-56)
1
1 a '
(1-57)
2
2
re 2
re
re
Po ( Po re ) hay Po 1 re
r
r
r
2
2
re 2
re
re
r Po ( Po re ) hay r Po 1 re
r
r
r
(1-58)
(1-59)
s'
m' b
' ci
r
s' (1 a ') m' b (a'1) ln e
ri
(1-60)
1
1 a '
(1-61)
e re 2( Po re )
(1-62)
e re 2Po
(1-63)
e re ci mb re s
ci
(1-64)
2( Po re ) ci mb re s
ci
(1-65)
Li gii chnh xc cho phng trnh trn ch c th thc hin c vi a = 0,5. Tuy
nhin, vi cc phng php s (li gii gn ng), nh phng php Newton Raphson,
c th cho cc li gii xp x i vi phng trnh (1-65) (Press, Flannery, Teukolsky, &
Vettering, 1994). V sau, phng trnh (1-65) c gii mt cch c lp khi a = 0,5.
re Po
mb ci 1
(1-66)
re Po M ci
(1-67)
1
2
2 mb
Po
1 mb
M
s
mb
2 4
ci
8
(1-68)
re
eX
ri
s'
X
(1 a )
(1-69)
P m' m m'
m'
s' o ' b b b' ci b' 16 Po mb ci mb2 ci2 16 ci2 .s
ci
8 ci
8 ci
mb' (a'1)
1 a '
(1-70)
1 2
r
E
r 1
(1-71)
1 2
E
1 r
(1-72)
1
r
G
(1-73)
z 0, zx zy 0, r 0 v r 0
(1-74)
zx zy 0
(1-75)
( Po ) re
M ci re
(1 2 )
(1 2 )
r
Po re
Po
2G
2G
2G
2G r
r
( Po ) re
M ci re
(1 2 )
(1 2 )
Po re
Po
2G
2G
2G
2G r
r
(1-76)
(1-77)
t e p
(1-78)
rt re rp
(1-79)
1
s'
e
'
a'
r
(1 2 )
ci
2G
mb'
'
ci
(1-80)
1
s'
e
'
a'
(1 2 )
(1 ) ci
2G
mb'
'
ci
e re
1
' ci a '
2G
(1-81)
(1-82)
r
d p ' ci (1 a ')
m' b (a'1) ln
s'
dr
2G.r
ri
a'
1 a '
(1 2 ) a' m' b (1 )
a'
' ci (1 a ')
1 p
r 1 a '
(1 N )
s'
m' b (a'1) ln
0
r
2G
ri
(1-83)
M ci
ti r = re
2G
(1-84)
1
r
1 N
M ci 1 N
2G re
'
re
ci (1 )(2 a' m ' ) r N 1 s '1 a ' m ' (1 a' ) ln r
b
b
r
2G
i
r
a'
1 a '
dr
(1-85)
u r 1 u
.
r r
(1-86)
u r
r
(1-87)
Cc iu kin ca bin dng phng vi cc bin dng i xng (r) cho thy tng
bin dng c lp vi cc thnh phn bin dng theo phng tip tuyn. Do ,
trng chuyn v theo phng hng tm c th c biu din nh sau:
ur
t hay u r rt dr
r
Trng chuyn v c a ra di dng:
(1-88)
M
(1 2 ) s ' (1 ) ' ci a ' 1 N ci re1 N
m' b
r
ur
1
' ci
r
2G
re
1
N 1 a '
'
'
(1 N ) ci (1 )( 2 a ' mb ) r
. dr
r
r
(1-89)
r
s' (1 a ') m' b (a'1) ln
ri
1 a '
1 sin
tan 2 45 , : gc trng n.
1 sin
2
(2-65)
(1-90)
M ci 1 N
a'
(
1
'
s
'
re
ci
1 N
ri
ur
1
re
ri
2G 1
ri
(1-91)
M ci 1 N
1 N re
ur
1 ri
re
ri 2G 1
(1-92)
NHN XT
M hnh n hi do da trn tiu chun ph hoi Hoek Brown cn c trn c s
kt qu th nghim hng lot cc mu v thit lp c ng bao c dng phi tuyn.
Trn c s ny, cc phng trnh m t trng thi ng sut bin dng ra i cho php
nh gi, m phng cc bi ton xy dng thc t trong ph hp hn.
Cc c trng c l ca (ci, mb, s, a) trong tiu chun ph hoi Hoek Brown c
th thu thp c da trn kt qu th nghim mu (ci) v kt qu kho st hin
trng (mb, s, a) thng qua gi tr GSI t c th m phng tnh ton chnh xc v
ph hp hn.
IA2
IB
IIA
IIB
granite
Khng nn mu , MPa
20
65
87
100
30
40
60
70
Hng s Hoek-Brown, mi
29
29
29
29
H s ph hy, D
0.5
0.5
0.5
0.5
Gc ma st trong khi , o
35
48
57
61
0,4
0,7
1,2
1,8
2,8
10,7
24,2
36,3
485
2124
10000
18590
Khng nn mu , MPa
20
70
90
100
35
40
55
60
Hng s Hoek-Brown, mi
28
28
28
28
H s ph hy, D
0,5
0,5
0,5
0,5
Gc ma st trong khi , o
36
48
56
58
0,45
0,7
1,1
1,3
2,8
11,3
21,7
27,4
600
2825
9556
14270
bin
cht
gneiss
Hnh. M hnh tnh ton cng trnh ngm ak Mi 3 trong giai on thi cng
Bng 2. S liu tnh ton theo tiu chun Hoek Brown cho nguyn khi
Loi
IA2
IB
IIA
IIB
Khng nn mu , ci (MPa)
20
65
87
100
30
40
60
70
Hng s Hoek-Brown, mi
29
29
29
29
H s ph hy, D
0,5
0,5
0,5
0,5
M un n hi, Mpa
1000
15000
25000
30000
mb
1,035
1,666
4,317
6,95
0,0001
0,0003
0,0048
0.0183
0,522
0,511
0,503
0,501
Granite
Do cng trnh khng c th nghim o hm ngang nn s liu tnh ton cho vng
b ph hy (bin dng do) c tnh ton da vo ch tiu cng a cht GSI c
suy ra t nguyn khi theo cng thc sau: GSIr = GSI.e-0.0134GSI . y, GSIr l ch
tiu cng a cht trong vng b ph hy (bin dng do). S liu cho trong bng
3.3.
Bng 3. S liu tnh ton theo tiu chun Hoek Brown cho ph hy
(bin dng do)
Loi
IA2
IB
IIA
IIB
Khng nn mu , ci (MPa)
20
65
87
100
20
23
27
27
Hng s Hoek-Brown, mi
29
29
29
29
H s ph hy, D
mb
1,666
1,854
2,139
2,139
0,0001
0,0002
0,0003
0,0003
0,544
0,536
0,527
0,527
Granite
Phn b ng sut chnh nh nht xung quanh cng trnh ngm trong cng v na
cng l nh nhau: gi tr ng sut chnh nh nht tng dn n gi tr ng sut ca ct
n phm vi nh hng cch vch hm 2,5 ln ng knh (15m).
Trong mi trng cng, khi trng thi ng sut cha vt bin do, ng x ca
mi trng trong phm vi n hi, iu kin n nh v bin dng c m bo. Do
bin php gia c cng trnh c th khng cn thit hoc c gim thiu ng k.
Trong mi trng na cng, vng do xut hin trong phm vi 3m k t vch cng
trnh: ng sut chnh ln nht c khuynh hng b st gim trong khi ng sut chnh
nh nht nh trong mi trng n hi. Do s xut hin vng do xung quanh cng
trnh trong na cng, chuyn v ca xung quanh v hm c gi tr ng k v
lm yu khi . Trong trng hp ny, cc bin php gia c nh neo trong hoc
kt cu b tng chu lc phi c b sung m bo iu kin lm vic n nh ca
cng trnh.
Chuyn v ca tnh ton theo m hnh n hi do ph hp vi ng x thc t v
c gi tr ln hn ng k so vi trng hp xem l mi trng n hi nn c th
gy nt n bin chu vi cng trnh.
M hnh n hi do da trn c s tiu chun ph hoi Hoek Brown (phin bn
nm 2002) cho php nh gi cc thnh phn ng sut v bin dng hp l khi trng
thi ng sut ca mi trng vt qu phm vi n hi v khc bit ng k so vi
trng hp xem l mi trng n hi.
ng dng n trong tiu chun ph hoi Hoek Brown c tip tc pht trin bi Hoek
(1994), Hoek et al. (1995) v Hoek & Brown (1997) nhng i vi cng th n vn
tng ng vi h thng phn loi RMR. K t nm 1998, trong qu trnh gii quyt
cc kh khn gp phi khi thi cng ng hm Hy Lp, Evert Hoek v Paul Marinos
pht trin h thng GSI nh ngy nay trong c c vic nh gi cht lng khi
yu (Hnh PL1-1) (Hoek et al. 1998; Marinos v Hoek 2000, 2001). Bn cnh h cng
m rng p dng cho khi khng ng nht (hnh PL1-2) (Marinos v Hoek 2001).
CU TRC
RT YU - B mt b phong ha mnh vi cc lp st
mm bao ph hay lp nht
TT
Cng, b phong ha t, b mt c mu nu st
RT TT
Rt cng, b mt khng b phong ha
Hnh PL1- 1. Bng c tnh gi tr GSI chung cho cc quan st, nh gi a cht
NH GI B MT KHI V
C. Ct
kt xen
ln bt
kt.
G. Cc phin bt kt
hay c cha st khong
b xen k c hay
khng c vi rt t cc
lp ct kt.
C, D, E v G nu to np nhiu
hay t hn m t nhng khng thay
i cng . Bin dng kin to,
t gy hay mt s lin tc th
chuyn xung F v H
B. Ct kt
xen ln cc
lp bt kt
mng.
th lm mt n nh.
E. Phin bt
kt yu hay c
cha st xen
ln cc lp ct
kt.
D. Phin
bt kt xen
ln cc lp
ct kt.
RT YU - B mt b phong ha
mnh vi cc lp st mm bao ph
hay lp nht
YU - B mt b phong ha mnh
vi cc mnh vn bao ph hay lp
nht
TT
Cng, b phong ha t, b mt c mu
nu st
RT TT
Rt cng, b mt khng b phong ha
Hnh PL1- 2. Bng c tnh gi tr GSI cho khi khng ng nht, phn lp.
V ngoi ca khi
Gi tr D
khuyn ngh
M t khi
N mn c kim sot cht
lng rt tt, hoc o bng c
gii bi my khoan hm TBM
s gy nn xo trn rt nh cho
D=0
cht
lng
km
D=0
D = 0,5
ln, th xo trn c th l
Khng lm
vm nga
D = 0,8
V ngoi ca khi
M t khi
Gi tr D
khuyn ngh
N mn quy m nh ti cc mi
dc cng trnh dn dng gy ra
h hi khi trung bnh, c
bit l nu c s dng k thut
D = 0,7
n mn c iu khin nh th N mn tt
hin trn phn bn tri ca bc D = 1,0
nh. Tuy nhin, vic gii phng
N mn ti
ng sut s gy ra mt s xo
trn nht nh.
Cc mi dc m khai thc l
thin rt ln s phi chu s xo D = 1,0
trn kh ln do n mn i tr
N mn i tr
khi lng ln v cng do s
gii phng ng sut t vic o
b lp t ph bn trn.
Trong mt s loi mm, c
th tin hnh o bng cch
bc x v san i nh mc
h hi n cc mi dc s gim
D = 0,7
i.
o bng c
gii