Modul Sempoi Biologi T5

BESTARI SP SDN.
BHD
Modul Sempoi Biologi

Tingkatan 5
Penulis dan Penggubal:
Zulkarnain bin Jamaluddin
SMK Tengku Abdullah, Pekan.
Edisi Murid
Modifikasi daripada buku

teks dan soalan SPM
sebenar.
Versi Ketiga
2015
NAMA:...................................................................
TINGKATAN:............................................................
SEKOLAH:...............................................................
ZULKARNAIN BIN JAMALUDDIN
SMK
TENGKU ABDULLAH,
26600
PEKAN PAHANG DM.
BAB 1 SISTEM PENGANGKUTAN

1.1
Keperluan Sistem Pengangkutan dalam Organisma.

Konsep JLP/I;
JLP/I merujuk kpd Jumlah Luas P........................... per Isipadu.
Pemahaman JLP/I boleh dilihat berdasarkan contoh berikut:
Jenis Kubus
Kubus X
Kubus Y
Kubus Z
1x1
2x2
3x3
=1
=........
=9
Jumlah Luas Permukaan, JLP
1x6
4x6
9 x .......
(cm2)
=6
=24
=54
1x1x1
2x2x2
3x3x3
=1
=........
=27
........
Panjang sisi (cm)

Luas Permukaan (cm2)
Isipadu,I (cm3)
JLP/I (cm-1)
Berdasarkan keputusan JLP/I di atas, menunjukkan bahawa semakin

b............ saiz objek, semakin k........... nisbah JLP/I.
JLP/I mempengaruhi kadar r................... bahan keluar masuk sel.
Organisma unisel mempunyai kadar resapan yang lebih tinggi berbanding
organisma multisel.
Justeru, organisma multisel seperti manusia dan haiwan memerlukan satu
sistem pengangkutan yg efektif utk mengangkut bahan-bahan bermanfaat
atau tidak berguna keluar sel badan. Itulah Sistem Pengangkutan!
Uji Kefahaman anda!
1. Nyatakan masalah yang dihadapi oleh organisma untuk mendapatkan
keperluan sel dan penyingkiran bahan buangan.
[1 markah]
.......................................................................................................................
2. Berikan tiga contoh bahan keperluan sel dan tiga contoh bahan kumuh
yang disingkirkan daripada sel.
Zulkarnain Jamaluddin
[3 markah]
Bahan keperluan sel
Bahan kumuh yang disingkirkan
1.
1.
2.
2.
3.
3. Terangkan sebab-sebab sistem pengangkutan penting dalam organisma

multisel.
[2 markah]
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
Soalan SPM 2006 (Esei)
Organisma multisel, seperti manusia, memerlukan sistem pengangkutan yang
khusus berbanding dengan organisma unisel, seperti Amoeba sp., yang tidak
memerlukan sistem pengangkutan.
Berikan penilaian tentang pernyataan di atas berdasarkan ciri fizikal organisma
dengan proses fisiologi berikut:
Respirasi
Nutrisi
Perkumuhan
[10 markah]
Contoh jawapan:
Ciri fizikal organisma multisel
Saiz besar/ nisbah JLP: I adalah kecil
Kadar resapan bahan keluar/ masuk ke semua sel badan adalah rendah
Sel-sel bahagian dalam badan tidak bersentuhan secara langsung dengan
persekitaran
Ciri fizikal organism unisel
Saiz kecil/ nisbah JLP: I adalah besar
Pertukaran bahan antara organisma dengan persekitaran berlaku dengan
mudah
Sel badan bersentuhan secara langsung dengan persekitaran

Proses Respirasi
1. Organisma multisel
Memerlukan permukaan/organ pertukaran gas yang spesifik/ peparu untuk
keluar masuk/ pertukaran gas oksigen dan karbon dioksida/ gas respirasi
Memerlukan sistem pengangkutan untuk membawa gas respirasi keluar
dan masuk ke dalam tisu.
2. Organisma unisel
Tiada organ yang spesifik untuk pertukaran gas
(system pengangkutan tidak diperlukan kerana) pertukaran gas boleh
berlaku secara resapan gas oksigen dan karbon dioksida melalui
membran plasma
Proses Nutrisi
Perlukan sistem pencernaan untuk membawa/ mengerakkan makanan
dari persekitaran masuk ke dalam badan untuk dicerna dan diserap
Makanan tercerna seterusnya diangkut ke sel-sel badan melalui darah dan
sistem limfa.
2. Organisma unisel
(tidak perlukan sistem pencernaan kerana) makanan diambil terus masuk
dari persekitaran melalui membran sel secara fagositosis
Dan dicernakan oleh enzim intrasel dalam vakuol makanan.
Proses Perkumuhan
Perlukan sistem pengangkutan untuk membawa bahan kumuh/ urea dari
hati ke tisu/ ginjal/ organ perkumuhan
Bahan kumuh/ air kencing/ CO2 / air peluh/ urea dikeluarkan dari ginjal/
organ perkumuhan
2. Organisma unisel
(Tidak perlukan sistem pengangkutan kerana) bahan kumuh dibuang terus
dari sel badan ke persekitaran melalui membrane sel.
Bahan kumuh/ contoh bawa masuk/disimpan/ disingkir dalam vakuol

mengecut.
1.2
Konsep Sistem Perdaran Darah.

Medium pengangkutan dlm manusia dan haiwan ialah d...............
Medium pengangkutan dlm haiwan invertebrata ialah h................. dalam
hemoselom.
Darah manusia terbahagi kpd dua iaitu Sel Darah (45%) dan Plasma
Darah (55%).
Plasma Darah terdiri daripada air (90%) dan bahan terlarut (10%).
Contoh bahan terlarut ialah gas terlarut, nutrien, enzim, protein plasma
(albumin, globulin, fibrinogen) dan bahan kumuh.
Terdapat tiga jenis Sel Darah iaitu E........................, L.................. dan
Platlet = ELP atau PELincir
Terdapat dua jenis Leukosit iaitu Granulosit dan Agranulosit
(granul = biji)
-
Terdapat tiga jenis Granulosit iaitu B.................., E....................... dan

N..........................=Betik Epal Nangka.
(ketiga-tiga buah ini ada biji)
Terdapat dua jenis Agranulosit iaitu L........................ dan

M......................... = LM
Kriteria
Eritrosit
Leukosit
Platlet
Bentuk
Dwic...............
Bulat
Cakera
Saiz
Kecil (8m x 2 m)
B..............
Paling kecil (2-3

m)
Warna
M.............
Putih Kekuningan
Jernih
Hemoglobin
A........
Tiada
Tiada
Nukleus
Tiada
Ada (BEN, berlobus)
Tiada
Limfosit (sfera)
Monosit (Kacang)
Kuantiti
Paling banyak
Banyak
Sedikit
Tempat dihasilkan
Sum sum tulang
Sum sum tulang
Serpihan sel
Jangka hayat
120 hari
N=10-12 jam
5-9 hari
B= 8-12 jam
E=8-12 hari
M=berbulan/bertahun
Fungsi
Peng..................
Pert......................
Pemb.................
bahan
badan
Darah
Komponen darah
manusia
Sel darah
Eritrosit
Plasma darah
Leukosit
Granulosit
Platlet
Agranulosit
Basofil
Monosit
Eosinofil
Limfosit
Air
Bahan terlarut
gas terlarut,
nutrien, enzim,
protein plasma
(globulin, albumin,
fibrinogen) dan
bahan kumuh.
Neutrofil
Basofil
Granulosit
Eosinofil
Neutrofil
Leukosit
Limfosit
Agranulosit
Monosit
Basofil
Nukleus
berlobus dan
berbentuk S
Sitoplasma
bergranul
penghasilan
heparin utk
mencegah
darah beku dgn
cepat.
merembeskan
histamin dlm tx
alergi.
Eosinofil
Nukleus
mempunyai 2
lobus
Sitoplasma
bergranul
mengurangi
gejala radang
alergi
Neutrofil
Nukleus
berlobus
Sitoplasma
bergranul
Memusnahkan
bakteria secara
fagositosis.
Limfosit
Nukleus
berbentuk
sfera
sedikit
sitoplasma
menghasilkan
antibodi
Monosit
Nukleus
berbentuk
kacang
Peranan
seperti
makrofaj yang
menelan
bakteria dalam
badan dan selsel yang telah
dijangkiti oleh
bakteria.
Fungsi Darah dalam Pengangkutan
Peta i-think!
Oksigen
Karbon
dioksida
Haba
Fungsi
darah
Hormon
Air
Makanan
tercerna
Bahan
kumuh
Struktur Salur Darah Manusia

Terdapat tiga jenis salur darah manusia iaitu, A................, V........... dan
K.................. .Perbezaan antara ketiga-tiga salur adalah seperti berikut:
Arteri
Kapilari
Vena
Angkut darah
Tempat pertukaran
Angkut darah
b......................... (kecuali
bahan antara sel
t...............................
arteri pulmonari)
(kecuali vena pulmonari)
Angkut darah k................
H........................ arteri
dari jantung
dengan vena
Dinding berotot t...........
Dinding sangat n............,
Angkut darah k.... jantung

Dinding berotot nipis
setebal satu sel shj.

T............ injap kecuali
Tiada injap
M........................ injap
injap sabit di aorta dan di
sabit untuk mengelakkan
arteri pulmonari
aliran darah berpatah

balik
Darah mengalir pada
Tiada denyutan. Tekanan Tiada denyutan. Darah
tekanan t.............
lebih r.................. drp
mengalir pada tekanan
membentuk denyutan yg
arteri tetapi lebih tinggi
r................. berbanding
dinamakan nadi
drp vena
a................
Terangkan perbezaan antara salur darah X dan salur darah Y. [SPM 2012]
Salur X
Salur Y
A...............
V...............
Dinding berotot yang t.............
Dinding berotot yang n...........
L............ elastik/dinding berotot
K................. elastik/ dinding berotot
Supaya X boleh tahan tekanan darah
Angkut darah pada tekanan yg
yg t..............// angkut darah pada
r..................
tekanan t...............
Lumen yg k.............
Lumen yg b............
Supaya pengaliran darah lebih
Memberi rintangan yang paling
c..............
r....................utk pengaliran darah dlm

Y
Tiada i.............. kecuali arteri pulmonari Ada injap

dan aorta
Injap mencegah darah drp p.............. balik//injap memastikan pengaliran darah
s................
Membawa darah beroksigen kecuali
Membawa darah terdeoksigen kecuali
a............... pulmonari.
v............. pulmonari.
Membekal o................. untuk respirasi
Mengangkut darah terdeoksigen/CO2
sel dalam sel-sel badan
dari sel b.............. ke jantung
Aliran darah:
Aliran darah:
J................
sel badan kecuali arteri
pulmonari.
Sel badan
j.................. kecuali
vena pulmonari.
Struktur Jantung Manusia
#Lukis dan labelkan struktur jantung manusia.
10
Daya pengepaman oleh jantung.

Terangkan penghasilan daya yang menyebabkan peredaran darah dalam
manusia.
Pengecutan jantung bermula apabila n............... s................................
(SAN) mula mencetus impuls saraf yang kemudiannya tersebar ke seluruh
atrium dan merangsang otot dinding kedua-dua atrium mengecut serentak.
SAN dikenali sebagai p..................... denyutan jantung.
Menyebabkan tekanan darah dlm atrium m........................
Menyebabkan darah ter......................... dipam ke dalam v.........................
kanan melalui injap t...........................
Menyebabkan darah ber......................... ditolak ke dalam ventrikel kiri
melalui injap b.........................
Impuls yg dicetus oleh SAN kemudian sampai ke nodus
a...........................l (AVN).
Menghantar impuls utk merangsang pengecutan otot ventrikel melalui

berkas His dan gentian Purkinjie.
Kedua-dua ventrikel m....................... serentak.
Menyebabkan tekanan darah di dalam ventrikel kiri dan kanan
meningkat.
11
Darah terdeoksigen dipam ke peparu melalui arteri p..............................

Darah beroksigen ditolak ke seluruh badan melalui a...............
Terangkan mekanisme kawal atur tekanan darah.

Kenaikan atau penurunan tekanan darah dikesan oleh
b............................... yg terdapat di aorta dan arteri karotid.
Tekanan darah tinggi menyebabkan baroreseptor menghantar impuls ke
pusat kardiovaskular di m.................. o..............................
Arteri dan arteriol mengem................ dan
Tekanan darah diturunkan.
Tekanan darah rendah menyebabkan baroreseptor menghantar impuls ke
pusat kardiovaskular utk merangsang SAN dan mencetuskan impuls.
Kadar pengecutan otot k................... dlm jantung dan otot licin pada arteri
ditingkatkan.
12
Terangkan perbandingan sistem peredaran darah dalam manusia, ikan dan

amfibia. [Mirip SPM 2010]
Persamaan:
1. Ketiga-tiganya mempunyai sistem peredaran t..................
2. Darah mengalir dalam salur-salur darah.
3. Ketiga-tiganya mempunyai j..................
4. Ketiga-tiganya mengepam d................ ke sel-sel badan.
5. Ketiga-tiganya mempunyai i............. di dalam vena.
6. Darah mengalir dalam s.......... arah sahaja.
Perbezaan:
Manusia
Ikan
Amfibia
Peredaran darah ganda
Peredaran darah
Peredaran darah ganda
d........ dan lengkap.
t...................
dua dan t........ lengkap.
Darah mengalir melalui

jantung sebanyak d.......

jantung sebanyak d....

13
kali dalam satu edaran
jantung hanya sekali
kali dalam satu edaran
lengkap.
dalam satu edaran
tak lengkap
lengkap
Jantung mempunyai
Jantung mempunyai
Jantung mempunyai
e.............. ruang.
d........ ruang.
t........... ruang.
Jantung mempunyai
Jantung mempunyai
Jantung mempunyai
d....... atrium dan d.......
s....... atrium dan s..........
d......... atrium dan s.........
ventrikel.
ventrikel.
ventrikel.
Darah beroksigen dari
jantung mengalir pada
kadar yang lebih l.........
kadar yang lebih
kadar yang
ke sel-sel badan.
p............... ke sel-sel
s........................ ke sel-
badan.
sel badan.
Darah beroksigen dipam

daripada j.................... ke Darah beroksigen
Darah beroksigen dipam
sel-sel badan.
mengalir daripada
daripada j.................. ke
i................ ke sel-sel
sel-sel badan.
badan.
Darah beroksigen
Darah beroksigen
Darah beroksigen
mempunyai t.................
mempunyai tekanan lebih
mempunyai tekanan
lebih tinggi.
r.................
s................... tinggi.
Pertukaran gas berlaku
Pertukaran gas berlaku di
Pertukaran gas berlaku
di p................/ alveolus.
insang/l................/filamen. di peparu atau k...............
14
1.3 Mekanisme Pembekuan Darah.

Salur darah pecah atau luka
Darah keluar
Platlet berkumpul
Merangsang trombokinase
Trombokinase
Ion kalsium
Vitamin K
Trombin
Protrombin
Fibrin
Fibrinogen
Sel-sel darah
terperangkap
Darah beku
Keruping
Masalah Pembekuan Darah

Penyakit hemofilia
Trombus
Penyakit strok
Angina
Kegagalan jantung
15
Terangkan bagaimana platlet membantu dlm menghentikan pendarahan

semasa luka. [SPM 2008]
Platlet bergumpal dan menghasilkan t.................................
Trombokinase menukarkan p.......................... kepada trombin dengan
kehadiran ion k..................
T....................... menukarkan fibrinogen kepada f............... dgn
kehadiran vitamin ......
Fibrin membentuk j...................... utk memerangkap eritrosit.
Membentuk darah b...........//keruping.
Terangkan kepentingan pembekuan darah ini. [SPM 2012]
Menutup l...........
Menghalang kehilangan darah yang ber....................
Mengekalkan t.................. darah pada julat normal.
Oleh itu, jantung boleh mengepam darah ke seluruh badan.
Untuk mengelakkan kemasukan m................./patogen/bahan asing.
Sebagai mekanisme pertahanan badan//meminimakan risiko
i................ di dalam badan.
Mengekalkan peredaran darah.
Oleh itu keperluan sel dapat diangkut dengan efisien/cekap.
1.4
Konsep Sistem Limfa.
Pembentukan Bendalir Tisu (BT).

1. BT atau cecair i..................... ialah bendalir yg memenuhi ruang antara sel,
membasahi sel dan mempunyai tekanan o................. yang sama dgn
sitoplasma sel dan d...............
2. Darah mengalir dari a................ ke kapilari mempunyai tekanan
h........................ yang tinggi kerana darah yg bertekanan t................ dipam
keluar dari j................ dan saiz kapilari adalah k..............
16
3. Tekanan hidrostatik yang tinggi ini memaksa air dan bahan-bahan yg

mempunyai saiz molekul yg k............. terturas keluar merentasi dinding
k.................. ke ruang antara sel, menghasilkan b.................... tisu.
4. Sel darah m................, platlet dan molekul p.............. yg besar tidak
terturas.
5. Cecair plasma dlm kapilari yg menghampiri ve......... mempunyai
kepekatan yg t...........
Komposisi Bendalir Tisu.
1. Komposis BT adalah s.......... dengan komposisi darah, iaitu mengandungi
air, aasid a............, g.................., asid l.............., koenzim, h..................,
ion m.................. dan bahan buangan sel tetapi tidak mengandungi
e......................, p................ atau molekul protein yang b................
Kepentingan Bendalir Tisu.
1. BT adalah penting bagi menge............... persekitaran d................ seperti
s..........., tekanan o............. dan p..... badan agar sentiasa dlm keadaan
stabil.
2. Proses pengekalan persekitaran dalaman ini berlaku melalui proses
h..........................
3. Oksigen dan n................. yg meresap keluar dari kapilari darah akan
meresap masuk ke dalam b.................... t.......... dan seterusnya akan
meresap masuk ke dalam sel-sel badan.
4. Bahan b.................... sel pula akan meresap masuk ke dalam bendalir tisu
sebelum meresap masuk ke dalam k..................... darah utk disingkirkan
melalui organ-organ perk.....................
Pembentukan Bendalir Limfa.
1. BT perlu meresap ke dalam k.................... darah semula berhampiran
v.........l dan membentuk cecair plasma semula.
17
2. Jika tidak, salur darah akan kekurangan c.............. dan darah tidak dapat
mengalir.
3. Hampir 90% drp BT ini akan meresap ke dalam kapilari darah semula.
4. BT yang selebihnya, iaitu kira-kira 10% lagi akan meresap ke dalam
k................... l.............. utk membentuk bendalir d............. salur l.............
yg dikenali sebagai b...................... l.................
5. Kandungan bendalir limfa adalah s.......... dengan BT.
6. Bendalir limfa akan mengalir ke dalam salur limfa yang lebih b...............
dan akhirnya kembali ke sistem p........................ darah.
7. Jika bendalir l.............. terkumpul secara berlebihan dan tidak dapat
dikembalikan ke SPD, keadaan ini akan menyebabkan
pemb......................... tisu.
Rajah: Perkaitan antara sistem darah dgn sistem limfa.
Struktur Sistem Limfa.

1. Sistem limfa terdiri drp d................., salur, kapilari l............., n.............
limfa, limpa, kelenjar t............... dan sumsum t...............
2. Duktus limfa paling b............. ialah d................. t.................. yg
menghubungkan semua salur l............ dari bahagian ab...................,
toraks dan anggota sebelah ki...... ke vena s.......................... kiri dan
seterusnya bersambung dgn vena k.........
18
3. Salur limfa dr tangan ka.......... dan kepala sebelah ka......... bersambung

dgn duktus l............ ka........... yg membuka ke dalam vena s..................
ka........... yg seterusnya bergabung dgn vena k..........
4. Pergerakan bendalir limfa dibantu oleh pengecutan otot r.............. yg
menekan dinding salur limfa secara ber.............
5. Kehadiran i............ di sepanjang salur l.......... menyebabkan limfa mengalir
pada s......... hala shj dan mengelakkan drp berpatah b.............
6. La.............. dalam vilus pada usus k.......... merupakan sebahagian drp
k................. limfa
7. Limpa ialah organ yg terlibat dlm menghasilkan limfosit dan memusnahkan
sel darah m.............
8. Organ ini juga menyimpan sel darah m............ utk menampung kehilangan
d........... jika berlaku kecederaan.
9. Sumsum t............... pula mempunyai sel-sel yg menjalankan proses
mi........... bagi menghasilkan sel-sel darah p............ terutamanya sel
limfosit.
10. Limfa iaitu BT yg meresap masuk ke dalam k.................. limfa seterusnya
mengalir ke s.......... limfa yang lebih b.......... dan melintasi nodus limfa.
11. Nodus limfa berfungsi sebagai p................. mikroorganisma.
12. Limfa yg bebas drp sebarang mikroorganisma kemudiannya mengalir ke
dalam d............ toraks dan duktus limfa k............
13. Limfa akan dialirkan ke dalam darah di v........ s..................... kiri dan
kanan.
14. Darah yg bercampur dgn limfa ini masuk ke v........ k...........
Peranan Sistem Limfa dalam Pengangkutan.
1. Sistem limfa mengembalikan bendalir l............. yg berasal drp BT ke
dalam SPD melalui v........ s.......................... kiri dan kanan.
2. Keadaan ini menyebabkan komposisi, isipadu dan tekanan darah dapat
dik............. pada paras n...............
19
3. L.................. yg terdapat dlm v............ usus terlibat dlm penyerapan asid

l............., gliserol dan vitamin yg larut dalam l............ iaitu A, D, E dan K.
4. Bahan-bahan ini seterusnya mengalir bersama dgn limfa ke d............ limfa
dan kembali ke SPD di jantung.
5. Air, m................, hormon, koenzim dan bahan-bahan lain yg berguna yg
terdapat di dalam BT yg tidak meresap ke dalam kapilari d............ semula
akan diangkut oleh system l........... dan dikembalikan ke SPD. Hal ini
dapat memastikan komposisi darah dik.................
6. Bahan buangan sel seperti asid u........... dan urea yg tertinggal juga dapat
diangkut oleh s.............. l............ ke dalam SPD.
7. Sel-sel mati, mikroorganisma dan bendasing yg berbahaya kpd badan
akan dimusnahkan oleh sel f................ dalam n.......... limfa.
8. Oleh itu, bendalir l............ yg masuk ke dalam SPD bebas drp bahanbahan ini.
9. BT perlu dikembalikan ke dalam SPD sam ada secara meresap terus ke
dalam kapilari darah atau melalui sa......... limfa.
10. Kegagalan proses ini akan menyebabkan pengumpulan BT di dalam ruang
antara sel dan menyebabkan pemb................. yg dikenali sbg o.............
11. O.......... boleh berlaku di kaki, t............, sendi malah seluruh tubuh.
12. Terdapat juga odema yg berlaku di o.......... dan di p............
13. O............. sering terjadi kpd individu yg d........... atau tidak bergerak terlalu
lama kerana tidak ada pengecutan otot r............. yg membantu pengaliran
l...........
14. Pesakit diabetis, artritis, kanser, kerosakan h......... dan ginjal sering
mengalami o...........
15. Pesakit u.............. atau Elephantiasis mengalami gejala salur l............
tersumbat disebabkan oleh cacing fi................
20
1.5
Peranan Sistem Perdaran Darah Dalam Mekanisme Pertahanan Badan.
Sistem Pertahanan Badan.
Sistem
Pertahanan
Badan
Barisan
Barisan
Barisan
pertahanan
Pertananan
Pertahanan
pertama (BPP)
Kedua (BPD)
Ketiga (BPT)
Fagositosis
Antibodi
Kulit
Membran Mukus
-Peluh
-Rembesan
-Sebum
mukus
(a) Barisan Pertahanan Pertama.

(i)
Kulit manusia terdiri daripada lapisan yg l........ dan sukar ditembusi

oleh mikroorganisma.
(ii)
Kulit merupakan BPP dalam sistem pertahanan badan.
(iii)
Mikroorganisma hanya dpt menembusi kulit jika terdapat luka atau

kecederaan.
(iv)
Namun begitu, proses pemb.............. darah yg berlaku dgn cepat

dapat membantu mencegah kemasukan mikroorganisma dgn
banyak.
(v)
Air m......... yg dirembeskan oleh kelenjar air mata dan s.......... yg

dirembeskan oleh kelenjar s.............. mengandungi enzim l...............
yg memusnahkan b..................
(vi)
Jika mikroorganisma masuk melalui lubang h.............., lapisan

m............ akan memerangkap mikroorganisma dan
menggumpalkannya.
21
(vii)
S............ yg terdapat di permukaan epi................ salur respirasi

akan menolak partikel-partikel ini keluar.
(viii)
Lilin di dalam telinga, air mata dan lender pada f............. juga
berfungsi sbg an.................... utk memusnahkan mikroorganisma yg
masuk.
(ix)
Jika makanan yg kita makan tercemar dgn mikroorganisma, asid

h........................ di dalam perut akan memusnahkannya.
(x)
BPP ini juga dikenali sbg pertahanan p............., iaitu tubuh fizikal
kita bertindak sbg mekanisme menahan serangan p....................
Soalan SPM 2013

Terangkan satu kepentingan kulit selain daripada mengawal atur suhu badan.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
[2 markah]
(b) Barisan Pertahanan Kedua.
(i)
Sekiranya terdapat p............... yg melepasi BPP dan masuk ke

dalam sistem darah, sel-sel darah p............. iaitu ne............. dan
m...................akan bertindak secara f........................... dgn menelan
dan menc........... patogen dgn menggunakan e............
(ii)
Sel-sel f...............ini bergerak di dalam darah serta boleh

menyelinap keluar di antara sel dan juga berada dalam s............
limfa.
(iii)
Sel-sel ini mencari dan memb............. patogen yg berada di dalam

badan.
(iv)
Oleh itu, BPD ini dikenali sbg pertahanan a..............
22
Fagositosis oleh neutrofil
(c) Barisan Pertahanan Ketiga.

(i)
BPT melibatkan sistem keimunan badan, iaitu penghasilan

a.................. apabila terdapat patogen memasuki badan.
(ii)
Seseorang dikatakan i........... terhadap sesuatu penyakit jika

terdapat antibodi tersedia di dalam badan utk melawan serangan
antigen.
(iii)
A............... ialah jasad asing atau bahan yang bukan drp badan
sendiri yg merangsang gerak balas kei............... badan.
(iv)
Antara cth antigen ialah patogen, molekul t............ dan sel darah
drp kumpulan darah yg lain.
(v)
Masa yg diambil utk membina antibodi ialah kira-kira t....... hingga

t.......... hari.
(vi)
Hal ini kerana lim............... perlu mengenal pasti antigen terlebih

dahulu sebelum menghasilkan anti......... yg sepadan.
(vii)
Lim............. merupakan sel darah p............ yg terdapat di dalam

nodus l........... dan SPD.
(viii)
L.................. dibahagikan kpd dua jenis sel li............... T dan sel

limfosit ......
(ix)
Sel limfosit T berfungsi utk menyerang sel-sel yg telah dijangkiti oleh

p................ dan menghasilkan bahan kimia utk merangsang sel
limfosit ....
23
(x)
Sel limfosit .... berfungsi utk membahagi dan membentuk sel plasma
dan sel me............. B.
(xi)
Seterusnya, sel plasma akan menghasilkan an.............. yg sepadan

dgn antigen dan bertindak memusnahkan an.............. tersebut.
(xii)
Antibodi ialah sejenis p.............. yg spesifik dlm tindak balas

antibodi-.................
(xiii)
Selepas sembuh drp p.................., sel m................ B akan

berperanan utk menyimpan sebarang m..................... tentang
pa.............
(xiv) Jika p................... yg sama menyerang badan, sel plasma akan

diaktifkan utk menghasilkan a.................... dgn cepat dan banyak.
Mekanisme tindakan antibodi
Keimunan dan Pengimunan

1. Keimunan bermaksud individu mempunyai keupayaan untuk
men................ diri daripada dijangkiti pa...........
2. Individu ini mempunyai a..................... yg cukup dan boleh menghasilkan
an............... dengan segera jika terdapat p....................
3. Keimunan terbahagi kpd d...... jenis, iaitu pasif dan aktif.
4. Keimunan pasif (KP) bermaksud seseorang mendapat a......................
tersedia dari luar badan.
24
5. Keimunan aktif (KA) bermaksud sel-sel l................. seseorang dapat

menghasilkan a..................... sendiri di dalam badan.
Keimunan
A...........
Semula jadi
Buatan
-setelah
-setelah
sembuh drp
penyakit.
P..........
memperoleh
s................. vaksin
Semula jadi
-melalui
penyususan ibu.
Buatan
-s..................
antiserum
-melalui plasenta
(a) Keimunan pasif

(i)
Fetus dalam kandungan ibu menerima kei.................... secara

semula jadi.
(ii)
A........................... yg terdapat di dalam plasma darah ibu meresap

merentasi p.............. dan masuk ke dalam f.............
(iii)
Pada awal kelahiran, keimunan bayi adalah s......... dengan

keimunan ibunya.
(iv)
Bayi akan terus mendapat bekalan a.................. dlm susu ibu

apabila bayi ini menyusu.
(v)
Keimunan yg diperolehi ini dinamakan k.......................... p................

s............. jadi. (KPS)
(vi)
Pesakit yg terlalu l.............. dan tidak dapat menghasilkan

a................. sendiri akan diberikan s................. antibodi buatan
(antiserum).
(vii)
Keimunan buatan terhasil apabila v............. atau antibodi disuntik

atau dimasukkan secara terus ke dalam badan.
(viii)
Keimunan buatan juga dikenali sbg peng...................
25
(ix)
Peng.................. ialah proses memperoleh keimunan dgn cara

b............... bagi melindungi seseorang drp dijangkiti penyakit
tertentu.
(x)
Suntikan s.............. yg mengandungi a................ perlu diberi dari

semasa ke semasa utk membantu pesakit melawan sejenis
p..................
(xi)
Dalam kes kecemasan spt digigit haiwan ber............., t...............,

penyakit r.............. dan keracunan makanan, suntikan
a........s................. atau antitoksin perlu diberikan segera bagi
memusnahkan t............. dan bisa haiwan.
(xii)
Keimunan ini dinamakan k......................p............... b...................

(KPB).
Graf Keimunan Pasif Buatan
(b) Keimunan aktif

(i)
Keimunan aktif diperoleh selepas seseorang s.............. daripada

sesuatu p.................
(ii)
Ketika dijangkiti p.................., sel-sel l...................... membina

a................... dan menyimpan memori.
(iii)
Memori tentang pa............. yg disimpan akan menghasilkan

a................. dengan cepat dan banyak jika terdapat pa............... yg
sama menyerang.
26
(iv)
Keimunan ini dinamakan k......................a..............s...........................

(KAS).
Rajah: Keimunan aktif semula jadi
(v)
Vaksin ialah a................... patogen yg telah m........., dilemahkan.
(vi)
Apabila v............. disuntik ke dalam badan, l...................... akan

membina a................... utk menentang p.................
(vii)
Penghasilan a...................... akan berlaku dengan cepat jika

p................. itu menyerang dan seterusnya jangkitan penyakit dapat
dicegah.
(viii)
Proses ini dinamakan sebagai p.............................
(ix)
Selepas suntikan kali pertama, sel l................... mengambil masa

untuk mengenali p.................. dan sedikit a........................terhasil.
(x)
Selepas suntikan kali kedua memori yg disimpan dalam

l..................... telah mengenali p................. tersebut dan seterusnya
menghasilkan a....................... lebih cepat dan banyak.
(xi)
Keimunan yg diperoleh melalui suntikan v............. ini dinamakan

sebagai k...................... a................. b...................... (KAB).
27
Rajah: Keimunan aktif buatan
Sindrom Kurang Daya Tahan Penyakit (AIDS)

1. AIDS disebabkan oleh sejenis v........... yang disebut H...........
I................................... V........... (HIV).
2. V............ ini tidak dapat hidup secara sendiri tetapi perlu hidup dalam sel
organisma hidup.
3. Sistem pertahanan badan manusia akan memusnahkan sebarang v...........
penyakit namun bagi HIV, v............ ini menyerang sel l.................. T.
4. Oleh itu, sel ini tidak dapat merangsang sel l.................... B untuk
menghasilkan a...................
5. V............. HIV boleh berada dalam badan hingga beberapa tahun tanpa
menunjukkan gejala penyakit.
6. AIDS terjadi apabila v........... HIV merosakkan sistem k................... badan
sehingga pesakit tidak mampu melawan jangkitan penyakit yang biasanya
dapat dicegah.
7. Antara gejala penyakit AIDS ialah pesakit mendapat penyakit k.............,
jangkitan sistem per..............., cirit-birit yang kronik, b............ kering,
jangkitan kuman pada o..........., jangkitan kulat, k................ (contohnya
Kaposis sarcoma) dan akhirnya meninggal dunia.

8. HIV boleh ditemukan dlm darah, bendalir tisu, air mani, cecair dlm faraj
dan s......... badan pesakit AIDS.
28
9. Pemindahan HIV berlaku daripada individu kepada individu lain melalui

pemindahan cecair ini.
10. Terdapat beberapa cara jangkitan HIV antaranya, adalah mengadakan
hubungan s........ dengan pesakit atau pembawa H..... tanpa sebarang
perlindungan seperti pemakaian k.............., melalui suntikan j........... yang
mengandungi HIV yang dikongsi dan melalui ibu yang mempunyai ...........
kepada anak dalam kandungannya melalui plasenta, serta ibu pembawa
........... kepada anak yg disusui.
Uji Kefahaman Anda!
1. Apakah yang dimaksudkan dengan pertahanan pasif dan pertahanan
aktif?
[2markah]
2. Lukiskan rajah bagaimana neutrofil menjalankan fagositosis.
3. Apakah perbezaan antara antigen dengan patogen? [1 markah]
4. Apakah yang berlaku apabila antigen memasuki sistem darah?

Huraikan.
[3 markah]
29
5. Mengapakah pessakit AIDS tidak mempunyai antibodi untuk melawan

penyakit? Terangkan.
[2 markah]
..
6. Antara aktiviti berikut, yang manakah tidak menyebabkan jangkitan
HIV? Bincangkan.
(a) Berkongsi tuala mandi
(b) menggunakan tandas yang sama
(c) membantu membalut luka pembawa HIV
(d) Makan bersama-sama
(e) Hubungan seks
(f) Berkongsi pisau pencukur yang sama
7. Bagaimanakah barisan pertahanan pertama menjalankan fungsinya?
[2 markah]
8. Mengapakah barisan pertahanan ketiga memerlukan beberapa hari

untuk menjadi efektif?
[2 markah]
1.6
Merhargai Sistem Kardiovaskular yang sihat.

Penyakit kardiovaskular seperti arterosklerosis, arteriosklerosis,
embolisme dan serangan sakit jantung.
Penyakit arterosklerosis disebabkan oleh pengumpulan bahan
ber..................terutamanya k.......................
Menyebabkan dinding dalam a.................. menebal dan lumen menjadi
s..................
Ini menghasilkan tekanan darah t...................
Kesannya sel otak tidak menerima oksigen dan nutrien mengcukupi dan
sel-sel ini mati.
30
Jika kolesterol ini berkumpul pada arteri koro................. di jantung, ia akan

membentuk p......... dan menyekat perjalanan darah.
Maka, berlakulah serangan sakit jantung, s............ dan trombosis koronari.
Soalan SPM 2013.
Rajah menunjukkan satu keratan rentas arteri seorang individu yang
mengamalkan tabiat pemakanan yang tidak sihat.
1. Terangkan kesan tabiat pemakanan yang tidak sihat terhadap kesihatannya.

Kesan:......................................................................................................................
Penerangan:.............................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
[3 markah]
2. Cadangkan satu amalan untuk mengelakkan pembentukan enapan S dalam
arteri.
.................................................................................................................................
[1 markah]
31
1.7
Pengangkutan Bahan-Bahan di dalam Tumbuhan.
Keperluan Pengangkutan Bahan dalam Tumbuhan

Proses hidup yang dijalankan dalam tumbuhan ialah
f............................................ dan r.................................... .
Pengangkutan bahan- bahan keperluan untuk menjalankan kedua- dua
proses ini berlaku atas bantuan s....................... v........................................
tumbuhan.
Air dan mineral dari tanah perlu diangkut ke daun dan hasil
f.................................... dari daun pula perlu diangkut ke seluruh sel
tumbuhan yang memerlukan bahan untuk menjalankan
r............................s.......... dan sebagai m..............................
s............................................ .
Tisu Vaskular di dalam Batang, Akar dan Daun
Proses pengangkutan bahan dalam tumbuhan dilakukan oleh s.................
v................................
Tisu vaskular dalam tumbuhan terdiri daripada x............................... dan
f.............................. .
Sistem pengangkutan x............................ dan f................................... tidak
melibatkan pengangkutan o............................. dan
k...........................d.................................
Kedua- dua gas diangkut melalui proses r...................................
32
Tisu vaskular dalam daun, batang dan akar dikotiledon.

Daun
Batang
Akar
Hubung kait struktur Xilem dengan Pengangkutan.

Tisu xilem terdiri daripada s....................x.........................., trakeid, gentian
xilem dan p.......................................xilem.
Fungsi xilem adalah mengangkut a.............dan g.....................
m............................. yang terlarut dalam tanah dari a............... ke
d.................
Selain itu xilem juga memberikan s..............................
m.................................... kepada tumbuhan.
33
Salur xilem terbentuk daripada sel-sel m............... yang t................

mengandungi s.................................... .
Sel-sel ini bersambung di bahagian h...................... membentuk satu
saluran halus, p............................ dan berterusan.
T............................. merupakan sel m............. yang banyak mempunyai
l....................... pada dindingnya. Kedua-dua trakeid dan salur xilem
mempunyai penebalan l................... iaitu bahan yang kalis air bagi
mengukuhkan xilem.
Proses penebalan yang berlaku semasa pembentukan xilem adalah
t................s................... yang menyebabkan corak-corak yang unik pada
dinding s................. x........................ .
Penebalan dinding s.................... x........................ ini memberi
s...............................dan mencegah salur xilem daripada r.................
semasa mengangkut air.
Salur xilem yang h.........................., k.......................... air dan berterusan
memudahkan pengaliran air dari a...................... ke d........................
P.............................. x..................... ialah sel hidup yang
m.................................. m..................................... .
Struktur xilem dan corak penebalan lignin.

Struktur Xilem
Corak penebalan lignin

Berpilin
Berliang (pit)
bergelang
berjaring
34
Hubungkait Struktur Floem dengan Pengangkutan

F...................... berperanan mengangkut bahan hasil fotosintesis seperti
s..................... dan asid a......................... dari daun ke seluruh tumbuhan.
Sel- sel yang membentuk f..................adalah sel-sel hidup, iaitu t.........
tapis dan sel r....................... .
T.................t.................... terdiri daripada sel-sel tiub tapis hidup yang
m................................. .
Tiub tapis bersambung pada h................... sel dengan tiub tapis yang lain.
Dinding antara dua sel ini mengalami p......................................., iaitu
membentuk liang-liang dinamakan p...........t........................
Struktur floem.
Struktur floem
35
SPM 2010 (ESEI)

7 (a) Rajah menunjukkan bahagian batang satu pokok yang gelang kulitnya
telah dibuang. Pokok tersebut disiram dengan air setiap hari.
Berdasarkan rajah, terangkan apa yang berlaku kepada pokok tersebut selepas
satu bulan.
(4 markah)
Jawapan:
1. Bahagian a................ pergelangan k...................... pada batang
memb.........................
2. Sebab bahan m...................................... organik ( yang telah disintesiskan
semasa f........................................)/ glukosa terkumpul pada bahagian
b.............................tersebut.
3. Makanan t.................dapat diangkut ke bahagian b.........................
pergelangan/ ke bahagian bawah.
4. Sebab f......................telah dibuang.
(b) Rajah menunjukkan pergerakan air melalui air melalui pokok.
36
Suhu persekitaran yang tinggi menyebabkan kepanasan melampau pada

tumbuhan. Berdasarkan rajah, terangkan bagaimana transpirasi membantu
menghalang kejadian kepanasan melampau pada tumbuhan.
(8 markah)
Jawapan:
1. Haba daripada c...........................m................................diserap oleh
d....................
2. (haba daripada matahari menyebabkan air yang terdapat (pada
permukaan luar) sel m....................................../ daun tersejat.
3. Maka ruang u.......................... (dalam lapisan mesofil) daun menjadi
t............dengan w.............air.
4. Di luar s............................/ daun, udara di atmosfera adalah lebih
k........................../ kurang tepu dengan wap air daripada dalam
d.................
5. K............................................. wap air di dalam u.....................lebih
t.................... daripada kepekatan wap air di
a................................................
6. Cahaya matahari merangsang pembukaan l....................
s.................................
7. Wap air di dalam ruang udara m........................ ke atmosfera melalui liang
s...............
8. Air dalam x........................... disedut ke dalam sel m...................................
untuk menggantikan air yang h.......................... melalui
p.........................................
9. Maka, tumbuhan kehilangan h....................
10. Menyebabkan kesan peny.....................
37
1.8
Konsep Pengangkutan Bahan di dalam Tumbuhan.
Translokasi
1. Translokasi ialah proses pengangkutan b........................o..........................
dari daun ke tisu- tisu lain seluruh tumbuhan.
2. Tumbuhan menghasilkan g.........................dalam daun melalui proses
f...................................
3. Glukosa akan ditukarkan kepada k..................yang disimpan dalam daun
dan kemudian kepada bentuk s............................. yang akan diangkut ke
bahagian yang memerlukannya seperti a..............., b.......................,buah,
batang dan p........................
Pengangkutan bahan dalam tumbuhan.
4. Bahan yang diangkut oleh floem ialah s..........................,

a...............a.........................., protein, dan h...................... . Glukosa tidak
diangkut oleh floem.
5. Sukrosa dari sel- sel daun akan diangkut secara a......................ke dalam
floem menggunakan t.......................
6. Kehadiran gula yang b.......................dalam floem menyebabkan air dari
x................. meresap ke dalam floem melalui o........................
38
7. Keadaan ini meningkatkan tekanan h....................................dalam floem,

menolak cecair untuk bergerak di dalam floem merentasi liang-liang
p..............t........................ ke tisu- tisu yang memerlukan n......................
Struktur floem dan sel rakan
Transpirasi
1. Transpirasi ialah proses k.................................air dari daun ke
persekitaran dalam bentuk wap air.
2. Kebanyakan wap air hilang melalui s.......................pada daun.
3. Pergerakan air berlaku dalam tumbuhan iaitu dari a...........................ke
d..........................yang membantu mengangkut a........dan
g................m............................ ke dalam tumbuhan.
4. Transpirasi juga menyejukkan tumbuhan semasa proses
p........................................air.
5. Air tersejat dari m...............................p.................................. ke dalam
ruang antara sel dan membentuk wap air di dalam ruang antara sel.
39
6. Air di dalam sel-sel mesofil akan berk....................................dan

t.............................o...................... meningkat.
7. Keadaan ini menyebabkan air m................................keluar secara
o....................dari sel-sel berdekatan dan dari x....................
8. Air meresap k................. ke atmosfera dari ruang antara sel
m..........................b.................. melalui s....................
Rajah: Penyejatan air dan transpirasi pada daun
Soalan SPM 2013.

Rajah 5.1 menunjukkan pergerakan air dalam tumbuhan.
Rajah 5.2 menunjukkan keratan rentas rentas satu daun
40
(a) M ialah sejenis tisu vaskular.

Terangkan satu penyesuaian pada M dalam mengangkut air.
[2 markah]
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
(a) (i) Terangkan kepentingan proses K kepada tumbuhan itu.
[3 markah]
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
(b) Sebatang pokok ditanam berdekatan kilang simen. Banyak habuk dibebaskan dari
kilang itu.
[2 markah]
Terangkan bagaimana keadaan ini mempengaruhi proses K dalam pokok itu.
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
41
(c) Nyatakan satu perbezaan struktur sel L dengan sel mesofil berspan.
Sel L
Sel mesofil berspan
[1 markah]
Faktor- faktor yang mempengaruhi kadar transpirasi
Faktor
1) Pergerakan Udara
Penerangan
Kadar transpirasi akan
bert.......................... apabila pergerakan
udara semakin l..................
2) Suhu Persekitaran
Suhu yang tinggi menyebabkan

t.....................kinetik molekul air
m.......................
Kenaikan suhu yang sangat t...................
akan menyebabkan kehilangan a........
berlebihan dan daun menjadi l................
3) Keamatan Cahaya
Cahaya mempengaruhi pembukaan dan

penutupan s.....................
Apabila keamatan cahaya t....................,
proses f.....................................berlaku
dengan a................pada sel
p.......................s.......................terbuka.
42
Pembukaan stoma menyebabkan wap air

lebih banyak meresap keluar.
4) Kelembapan Relatif
Udara
Dalam keadaan udara lembap, kehadiran

wap air dalam udara adalah t....................
Perbezaan k...............................wap air
antara udara luar dengan udara dalam
ruang antara sel adalah
s..........................., jadi proses
r...................... wap air keluar adalah
p.....................................dan
menghasilkan kadar transpirasi yang
r......................
Jika udara k........................., kelembapan
relatif adalah r.............................
Menyebabkan wap air dari dalam daun
meresap keluar dengan c.....................
dan menghasilkan kadar transpirasi yang
t..............
Pembukaan dan Penutupan Stoma

1. Stoma ialah liang-liang k.................. yang terbentuk antara dua s.......
p..........................
2. Sel pengawal berbentuk k......................dan mempunyai d......................sel
yang tidak sama tebal.
3. Sel pengawal mempunyai k................................. dan dapat menjalankan
proses f.........................................
43
4. Apabila menerima cahaya matahari, sel p................................ akan

menjalankan f................................... dan menghasilkan
g..............................
5. Pengangkutan a................... ion kalium ke dalam sel pengawal
menyebabkan t....................o........................ sel pengawal
m.......................... dan air masuk ke dalam sel pengawal secara
o..................................
6. Sel pengawal menjadi s....................dan m...............................akibat
ketebalan dinding sel yang tidak sama.
7. Kesegahan kedua- dua sel pengawal meyebabkan ruang antara sel, iaitu
s....................terbuka.
Pembukaan dan penutupan stoma
44
8. Dalam keadaan kurang cahaya atau gelap, penghasilan

g.....................tidak berlaku. Hal ini menyebabkan ion kalium tidak diangkut
secara a......................ke dalam sel dan menyebabkan
t......................o...........................sel pengawal menurun.
9. Akibatnya, proses o........................air ke dalam sel berkurangan dan sel
menjadi tidak s.................
10. Sel kembali ke bentuk a............... dan s.................tertutup.
Soalan SPM 2013.
Rajah 5.3 menunjukkan struktur sel pengawal pada waktu siang dan waktu
malam
Terangkan satu perbezaan keadaan sel pengawal pada waktu siang dan pada
waktu malam.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
[2 markah]
45
Mekanisme Pengangkutan Air dalam Tumbuhan

Tekanan Akar
1. Air diserap oleh sistem a........................ yang mempunyai rambut akar
yang banyak.
2. Rambut akar menambahkan
j.........................l....................p......................................... penyerapan.
3. Ion mineral dalam tanah akan diangkut secara a..................... oleh sel
rambut akar ke dalam v......................... lalu menjadikan sap sel rambut
akar menjadi h....................... berbanding air tanah.
4. Air dari tanah akan m......................... secara o............................. ke dalam
rambut akar.
Rambut akar pada hujung akar.
5. Sel-sel rambut akar menjadi h.......................... berbanding sel-sel

parenkima akar.
6. Seterusnya, air akan bergerak secara o........................ dari satu sel ke
satu melintas e............................ hingga ke x.....................
7. Pergerakan air yang berterusan ini menghasilkan suatu
d.................t.......................... yang dinamakan
t..............................a........................
8. Tekanan ini membantu air naik ke batang tumbuhan.
46
Pergerakan air dalam akar tumbuhan
Tindakan Kapilari
1. Tindakan kapilari dihasilkan oleh daya l.......................... antara molekul air
dan juga daya l......................... antara molekul air dengan dinding kapilari
x................
2. Dua daya ini menghasilkan daya tarikan yang menggerakkan air secara
b.................................dalam salur x..........................yang sempit itu.
Daya lekatan dan daya lekitan di xilem (tindakan kapilari)
Tarikan Transpirasi
1. Sel-sel mesofil berspan yang berdekatan ruang antara sel akan kehilangan
air melalui s...........................
2. Keadaan ini menyebabkan sel-sel mesofil berspan menjadi
h.......................... kepada sel-sel berhampirannya.
47
3. Air dari sel-sel berhampiran akan bergerak secara o......................... ke selsel mesofil yang h...............................
4. Maka air akan disedut dari x...................... dan menyebabkan air dari
x...................... bergerak ke daun.
5. Daya tarikan air melalui proses transpirasi ini dinamakan
t..................t..........................
Transpirasi (tarikan transpirasi)
Uji Kefahaman Anda!

1) Apakah yang dimaksudkan dengan berkas vascular dalam tumbuhan?
[1 markah]
..
2) Apakah yang akan berlaku pada pokok yang telah dibuang floem secara
menggelang dalam tempoh yang lama?
[2 markah]
.....
3) Berikan makna transpirasi.
[2 markah]
..
4) Bagaimanakah translokasi berlaku dari daun tumbuhan ke akar?Huraikan.
[3 markah]
..
48
BAB 2 PERGERAKAN DAN SOKONGAN

2.1 Pergerakan dan Sokongan pada Manusia.
Sistem Rangka Manusia
1. Sistem rangka manusia mengandungi ..............tulang yg terdiri drp
pelbagai saiz dan bentuk.
2. Rangka manusia dibahagikan kpd rangka p.................. dan rangka
a........................
Rangka Manusia
49
3. Rangka paksi terdiri drp t................................. , turus

v..................................... dan sangkar ...........................
4. T...................................terdiri drp tulang k............................. dan tulang
m...................
5. Tulang k...............................berfungsi untuk melindungi otak manakala
tulang m............... membentuk bentuk wajah kepada muka dan
menyediakan soket utk pelekatan mata.
Struktur tengkorak manusia
6. Tulang yg membentuk rahang bawah dinamakan m..................................

7. Ia membentuk sendi bergerak dengan kranium.
8. Sendi bergerak membolehkan mulut terbuka dan tertutup.
9. Tengkorak bersendi dengan tulang a....................., iaitu tulang paling atas
pada turus vertebra.
Turus vertebra
1. Terdiri drp ......... ruas tulang atau vertebra.
2. Ia berfungsi untuk menyokong tengkorak dan melindungi saraf
t......................... yang terletak di dalam salur sarafnya.
50
Lima bahagian turus vertebra
3. Turus vertebra terdiri drp .................bahagian dan dinamakan berdasarkan

lokasinya.
Struktur am vertebra
4. Tulang vertebra yg terletak di bahagian leher dikenali sbg vertebra

s.....................
5. Diikuti vertebra t..............................., vertebra l............................., vertebra
s........................dan vertebra k............................
6. Vertebra s.......................... mempunyai ............. ruas tulang.
7. Ia mempunyai sepasang salur a............... vertebra yg tiada dlm jenis
vertebra yg lain.
51
8. Vertebra s......................yang pertama dikenali sebagai at.......... manakala

vertebra s......................yang kedua dikenali sebagai ak...........
9. Jenis vertebra seterusnya ialah vertebra toraks yg mempunyai ............ruas
tulang.
10. Ia mempunyai cuaran spina yg panjang, sentrumnya lebih besar dan tebal
drp sentrum serviks.
Vertebra serviks
Vertebra atlas
Vertebra toraks
Persendian antara vertebra

toraks dgn tulang rusuk
11. Vertebra ini mempunyai muka sendi pada cuaran

m................................dan di sisi sentrum utk bersendi dgn tulang
r......................
12. Vertebra lumbar merupakan vertebra yang terbesar antara vertebra di
turus vertebra.
13. Ia mempunyai cuara spina yang p............. dan cuaran melintang yg
panjang dan pipih.
14. Cuaran-cuaran ini menyediakan tempat utk pelekatan otot belakang.
15. Sentrumnya adalah b.............. dan t......................
16. Sakrum terdiri drp .................tulang yg bercantum membentuk satu
kepingan tulang tunggal yg berbentuk segi tiga.
52
17. Koksiks terdiri drp ..................vertebra yg sangat kecil dan bercantum

membentuk tulang k.......................
Vertebra lumbar
Sakrum dan koksiks
Sangkar rusuk
1. Dibentuk oleh .............pasang tulang rusuk dan sternum.
2. T................pasang tulang rusuk pertama yg dikenali sebagai tulang rusuk
sebenar bersambung dgn sternum melalui rawan.
3. Tiga pasang yg seterusnya dikenali sebagai tulang rusuk p...............dan
bersambung kpd sternum melalui rawan rusuk ke-7.
4. Pasangan rusuk yg ke-11 dan ke-12 dikenali sbg tulang rusuk b.............
5. Tulang rusuk ini tidak terlekat pada sternum.
Pandangan ventral struktur sangkar rusuk
53
Rangka Apendaj
1. Terdiri drp lengkungan p......................., anggota hadapan, lengkungan
pelvis dan anggota belakang.
2. Sepasang lengkungan pektoral menghbungkan tulang lengan dgn rangka
p...........
3. Setiap lengkungan pektoral mengandungi dua tulang, iaitu
k............................. dan s.......................
4. Anggota hadapan terdiri drp h............................, r.........................,
u.................,k................, m..........k..................dan f...................
5. Lengkungan pelvis terdiri drp sepasang tulang punggung.
6. Setiap tulang punggung terdiri drp tiga tulang yg bercantum, iaitu
i.................., iskium dan p......................
7. Anggota belakang terdiri drp f.............., tibia, fibula, t...............,
metat............... dan falanks.
Lengkungan pektoral
Anggota hadapan
54
Lengkungan pelvis
Anggota belakang
Peranan otot, ligamen dan tendon dlm pergerakan.
1. Otot disambungkan kepada .......................melalui t....................

2. Pengecutan otot menyebabkan tulang ditarik dan membolehkan
pergerakan.
3. T..................ialah tisu penyambung yg padat yg terdiri drp gentian.
4. Gentian-gentian ini bersifat kuat dan tidak kenyal.
5. Sebagai contoh, tindakan otot rangka seperti otot biseps dan otot triseps
yg terdapat pada lengan membolehkan manusia meluruskan atau
membengkokkan tangan.
55
Otot rangka biseps dan triseps, iaitu otot-otot pada lengan
6. Apabila otot b....................mengecut, otot t...................mengendur. Hal ini

membolehkan lengan dibengkokkan.
7. Sebaliknya, apabila otot t..................mengecut, otot b.................akan
mengendur dan lengan diluruskan.
8. Di bahagian sendi, tulang disambungkan dengan

........................................lain oleh .........................
9. . L.................................... terdiri daripada t...........
p...........................................yang l..........., k.......... dan k....................
56
Hubungan antara otot, tendon daan ligamen
Struktur Sendi Bergerak

1. Tempat tulang bertemu dengan tulang lain dikenali sebagai
..............................
2. Pertemuan antara dua atau lebih tulang yang membenarkan anggota
bergerak dinamakan ........................................................... manakala yang
tidak membenarkan bahagian anggota bergerak dinamakan
..............................................................................
3. Contoh sendi b.................................ialah sendi e......................... pada siku
dan sendi l........................pada bahu dan pelvis.
Sendi lesung pada pelvis
57
4. Contoh sendi t............b................................... ialah sendi yang terdapat

pada t........................
5. Sendi b..........................dibalut oleh k................... bergentian.
6. Di sebelah dalam kapsul ini terdapat membran s...................................
yang berfungsi sebagai p................................ bagi mengurangkan
g............................... antara tulang apabila sendi bergerak.
7. Ia juga membekalkan n............................ kepada rawan yang terdapat
pada hujung tulang.
8. Rawan yang membalut pada hujung tulang mengurangkan
g.......................... antara tulang semasa pergerakan dan juga
m................................hentakan apabila bergerak.
Mekanisme Pergerakan pada Haiwan.
Pergerakan cacing tanah
1. Cacing tanah mempunyai rangka .........................................., iaitu ruang
badannya dipenuhi dengan ..............................................
2. Rangka ini memberikan ..................................... dan mengekalkan
.................................cacing tanah.
3. Terdapat dua set otot pada dinding badan cacing tanah, iaitu otot
...........................dan otot ...............................................
4. Kedua-dua set otot ini bertindak secara ..................................................
5. Apabila otot .........................mengecut, otot
..................................mengendur dan segmen pada badan cacing tanah
................................. dan memanjang.
6. Sebaliknya, apabila otot ..................................mengecut, otot
...........................mengendur dan segmen badan cacing tanah akan
....................................dan seterusnya ................... di bahagian badan
akan mencengkam tanah.
7. Pada masa yang sama, .................. di bahagian badan di belakang atau
posterior akan melepaskan cengkaman diikuti oleh pemendekkan
bahagian badan ini.
58
8. Pergerakan dihasilkan apabila ......................................dan

........................................otot .......................dan otot
.........................................berlaku secara
..............................................untuk menghasilkan suatu gelombang.
Susunan otot lingkar dan otot
Mekanisme pergerakan cacing
membujur pada cacing tanah
Pergerakan Belalang
1. Serangga seperti belalang mempunyai .........................luar dan

mempunyai .................pasang kaki.
2. Otot serangga .....................................untuk menggerakkan anggotanya
yang dilekatkan pada bahagian ...........................rangka oleh
...............................
3. Otot yang menyebabkan kaki melurus dikenali sebagai otot
.......................................manakala otot yang menyebabkan kaki
membengkok dikenali sebagai otot ..................................
59
4. Sebelum melompat, kaki ..............................dilipat. Hal ini menyebabkan

...................disimpan dalam ........................ yang kenyal pada kedua-dua
otot fleksor dan ekstensor.
5. Semasa belalang melompat, otot ..........................akan mengendur dan
pada masa yang sama, otot .....................................akan
.................................
6. Kaki ................................ akan melurus dengan cepat. Tenaga yang
disimpan dalam tendon tersebut dilepaskan untuk menghasilkan suatu
......................menolak belalang ke ................. dan ke
.....................................
Mekanisme pergerakan belalang
Pergerakan Ikan
1. Ikan merupakan haiwan .............................

2. Semasa berenang, ikan menghadapi ..................................air.
60
3. Untuk mengatasi masalah ini agar membolehkan ikan bergerak dengan

.......................dalam air, ikan mempunyai badan yang berbentuk
................................., iaitu bahagian anterior ikan adalah
............................. dan .................................manakala bentuk badannya
adalah ............................ dan meruncing ke bahagian posterior.
4. Badan ikan juga ......................................... dan disaluti
..................................untuk mengurangkan ........................................air
serta melancarkan pergerakannya.
5. Otot yang terdapat pada kedua-dua sisi ...........................belakang disusun
dalam bentuk bongkah yang dinamakan .................................................
6. Otot ini bertindak secara ....................................................
7. Pengecutan dan ........................................... miotom dikedua- dua sisi
tulang belakang membolehkan ikan ...............................................ekor.
8. Apabila .............................. di sebelah kiri badan .....................................,
miotom di sebelah kanan ikan akan ............................................. dan ekor
mengibas ke ..........................
9. Sebaliknya, apabila miotom di sebelah kanan badan
........................................., miotom di sebelah ............................ akan
.............................................. dan ekor mengibas ke ..................
10. Pergerakan ekor ke kiri dan ke kanan menghasilkan
............................................. yang menolak badan ikan ke
.........................................
11. Ikan mengalami ketidakstabilan ketika berenang dalam air. Bagi mengatasi
masalah ini, ikan mempunyai pelbagai ............................
12. .................................ikan yang berpasangan terdiri daripada sirip
.................................. dan sirip .............................. manakala sirip tidak
berpasangan teridir daipada sirip ......................... dan sirip
......................................
13. Ikan menggunakan sirip ...................................dan sirip
............................untuk mencegah ....................................... dan
.............................................
61
14. Sirip ........................................... berfungsi mencegah

..........................................dan golekan.
15. Sirip ...........................................berfungsi sebagai ....................................
untuk menukar haluan pergerakan dan juga sebagai ..........................
untuk memperlahankan atau menghentikan pergerakan.
Mekanisme pergerakan pada ikan
Masalah dalam pergerakan ikan
Pergerakan Katak
1. Katak mempunyai kaki ...................................... yang
.................................dan ...........................
2. Otot yang besar memberi kekuatan kepada kaki .................................. dan
membantu katak ..........................................
3. Sebelum melompat, kaki ............................................ ini berlipat menjadi
bentuk ..............
4. Apabila melompat, otot ...................................... pada peha akan
................................... dengan tiba- tiba.
5. Kaki ....................................... dengan cepat dan tapak kaki
................................. ke bawah dan ke .................................................
6. Tindakan ini menghasilkan .........................tolakan yang menolak katak ke
..................... dan ke ......................................
7. Katak ...................................... dengan kaki hadapannya yang
............................... yang bertindak sebagai
......................................hentakan.
62
8. Selain ...................................................., katak juga menggunakan kaki

belakang yang kuat untuk ........................................dalam air. Katak juga
boleh merangkak apabila meghulurkan dan ......................................balik
kaki .................................. dan belakang secara
....................................................................
Mekanisme pergerakan katak
Pergerakan Burung
1. Badan burung berbentuk ............................................
2. Sayap burung yang berbentuk ......................................... dapat
menghasilkan daya ............................
3. Daya angkat ini membolehkan burung ....................................
4. Terdapat bongkah otot yang besar dan kuat pada dada burung yang
dinamakan .................................major.
5. Satu hujung otot ..............................................major dipautkan pada
bahagian bawah tulang ......................................... pada sayap.
6. Pengecutan otot .......................................major menyebabkan sayap
bergerak ke bawah dan ke ...................................................
63
7. Otot ......................................nya, iaitu ..........................................minor

dipautkan pada sternum dan bahagian atas humerus.
8. Pengecutan otot ini menyebabkan ................................ bergerak ke atas
dan ke ....................
9. Gerakan sayap burung ke atas dan ke bawah menghasilkan suatu
................ yang bertindak dari bawah ke atas.
10. Daya ini cukup besar untuk ................................ burung ke atas dan ke
hadapan menyebabkan burung terbang.
11. Burung juga mempunyai tulang yang .............................. dan organ
.......................... untuk membantu mengatasi ...................... graviti.
Bentuk aerofoil sayap burung
Kedudukan otot pektoralis major dan minor pada burung
Masalah Sistem Otot Rangka

1. Sistem otot rangka boleh terjejas akibat daripada amalan ....................
yang tidak .............................., ................................... yang tidak betul
ataupun disebabkan oleh faktor .............................. dan proses
......................................
64
2. Faktor-faktor tersebut boleh menyebabkan masalah kepada otot rangka

seperti .................................., kekejangan .................,
............................otot, dan ...............................
Osteoporosis
1. Berasal daripada dua perkataan, iaitu osteo (...............................) dan
porosis (...............................)
2. Merupakan penyakit iaitu, tulang menjadi .........................
3. Biasanya dialami oleh wanita yang sudah ........................ haid kerana
hormone ...................................tidak lagi dirembeskan menyebabkan
garam mineral seperti ............................ keluar dari tulang. Ini menjadikan
tulang ringan dan mudah ........................
4. Penyakit ini boleh dielakkan atau dilambatkan dengan mengamalkan tabiat
pengambilan makanan yang kaya dengan ......................... seperti susu,
ikan bilis dan sardine pada usia ketika tulang masih menambahkan
......................................nya, lazimnya semasa kanak- kanak dan
.............................
5. ..........................................yang memerlkan seseorang mengatasi
................. graviti seperti melompat dan berlari akan membantu
menambahkan .................................tulang.
Artritis
1. Penyakit yang melibatkan ............................................ atau radang

.......................
2. Gejalanya seperti pembengkakan, ................................................... dan
kekerasan pada ..................
65
3. Tiga jenis .................................yang lazimnya dijumpai iaitu

o......................................, a............................ r.............................................
dan a.............................g................
4. O........................................berlaku disebabkan rawan yang
...........................
5. A................................r...................................... berlaku apabila membran
................................... pada sendi di jari, pergelangan tangan dan kaki
menjadi ............................ atau ........................................
6. A.........................g.................... disebabkan oleh pengumpulan asid
.................. pada sendi.
Distrofi otot
1. Suatu keadan, iaitu otot-otot seseorang .............................. dan menjadi
semakin .................... sehingga penghidap tidak boleh menggerakkan
anggotanya.
2. Jenis distrofi otot yang biasa ialah distrofi otot D................................
3. Penyakit ini merupakan penyakit g.......................... yang disebabkan oleh
gen m................. yang terdapat pada kromosom ............
Kekejangan otot
1. Berlaku apabila otot ........................... dan tidak .....................................
iaitu pengecutan secara ........................................ dan tidak terkawal.
2. Berlaku disebabkan oleh ...................................................pada tubuh
badan dan aras kandungan .................................... seperti
................................., kalium dan m................................ yang rendah
dalam darah.
66
Uji Kefahaman Anda!

1. Nyatakan jenis rangka yang terdapat pada serangga seperti belalang.
[1 markah]
2. Apakah kebaikan dan kelemahan rangka yang terdapat pada belalang?

[2 markah]
3. Mengapakah turus vertebra tidak lurus apabila dilihat dari pandangan sisi?
[1 markah]
...
4. Mengapakah haiwan dan manusia perlu bergerak?Terangkan.
[2 markah]
.......
5. Senaraikan tulang yang terdapat pada rangka paksi dan rangka apendaj.
[2 markah]
6. (a) Berikan definisi sendi.
[1 markah]
..
(b) Nyatakan sendi badan yang merupakan sendi lesung.
[1 markah]
..
7. Apakah fungsi rawan dan bendalir sinovia yang terdapat pada sendi?
[2 markah]
...
...
8. Huraikan ciri- ciri tulang yang menjadikannya sesuai sebagai sistem sokongan.
[2 markah]
67
9. Mengapakah rangka manusia terdiri daripada banyak tulang yang disambung

pada sendi?
[2 markah]
...
...
10. Terangkan istilah otot berantagonis.
[1 markah]
.
11. Huraikan ciri-ciri ikan yang membantunya berenang dalam air dengan
mudah.
[3 markah]
2.2
Menghargai Sistem Otot Rangka yang Sihat.
1. Pemakanan seimbang yang kaya dengan vitamin ........., C dan D serta

garam mineral seperti k........................., f.................................. dan besi
penting utk membina t........................yang kuat.
2. Amalan p........................yang betul ketika berdiri, duduk, berjalan dan
mengangkat barang yg berat dr lantai adalah penting untuk memastikan
kesihatan sistem otot r...................
3. Semasa bersenam, individu hendaklah memakai pakaian yg l..................
4. Senaman merupakan salah satu cara yang penting utk mengekalkan
k.................................tulang dan mengelakkan drp mendapat
o..........................................
5. Teknik senaman yang betul dan selamat hendaklah diamalkan oleh setiap
individu.
6. Aktiviti memanaskan badan s....................... memulakan sebarang bentuk
senaman atau aktiviti cergas adalah suatu amalan yg baik utk
mengelakkan k..........................
68
Uji Kefahaman Anda!

1. Terangkan kepentingan sistem otot rangka yang sihat.
[2 markah]
2. Nyatakan dua cara untuk memelihara sistem otot rangka yang sihat.
[2 markah]
3. Huraikan postur yang betul semasa berjalan dan duduk.
[2 markah]
4. Nyatakan dua kesan buruk akibat mempunyai postur yang tidak baik.
[2 markah]
5. Mengapakah tulang femur dan tibia seseorang pesakit yang menggunakan

kerusi beroda untuk bergerak akan menjadi lemah?Terangkan. [2 markah]
2.3
Sokongan dalam Tumbuhan.
1. Tumbuhan akuatik mempunyai ciri-ciri akuatik utk membolehkannya

terapung di permukaan dan di dalam air.
2. Tumbuhan ini t.................mempunyai tisu berkayu kerana daya
a........................ yg dihasilkan oleh air di sekeliling dpt memberikannya
s..............................
3. Batang tumbuhan akuatik spt keladi bunting mempunyai tisu yg
r..................... dengan banyak p..................... udara.
4. Jenis tisu ini yg dikenali sbg tisu a................................... dapat
mengurangkan ketumpatan batang dan membantunya terapung di
permukaan air.
69
5. Tumbuhan tenggelam spt Hydrilla sp. dan Elodea sp. mempunyai

p.................. udara pada batang dan daun. Ia membantu tumbuhan
menegak dalam air utk m............................... cahaya matahari.
6. Tumbuhan darat mempunyai batang b...............................
7. Terdapat tisu-tisu khas dlm batang yg memberi sokongan kpd batang.
8. Tisu-tisu khas tersebut ialah tisu-tisu s............................................., lignin
dan t...............
9. Lignin bersifat kuat dan t.................. telap air.
10. Sel-sel s............................................yg disusun secara padat dan
berdinding t.................. dapat member sokongan m....................................
kpd tumbuhan.
Uji Kefahaman Anda!
1. Mengapakah tumbuhan memerlukan sokongan? Terangkan.
[2 markah]
2. Apakah perbezaan antara sokongan dalam tumbuhan berkayu dengan

tumbuhan tidak berkayu?
[2 markah]
3. Bagaimanakah tumbuhan seperti teratai dapat terapung di atas

permukaan air? Terangkan.
[3 markah]
4. Namakan jenis tisu yang terdapat dalam tumbuhan berkayu yang

berfungsi untuk memberi sokongan.
[1 markah]
5. Senaraikan cara yang digunakan oleh tumbuhan memanjat untuk tumbuh

ke arah cahaya matahari.
[2 markah]
70
BAB 3 KOORDINASI DAN GERAK BALAS

3.1
Koordinasi dan Gerak Balas.
1. Cahaya, b....................., bau, s..................., tekanan dan sentuhan

merupakan cth rangsangan luar yg dapat dikesan oleh badan dan juga
organisma hidup yg lain.
2. Rangsangan luar dikesan oleh sistem saraf utk mneghasilkan gerak balas
terhadapa rangsangan tersebut melalui pergerakan dan tindakan badan.
3. Rangsangan d............... merangkumi perubahan aras g............. dalam
darah, s............. badan, t..................... darah dan tekanan o.....................
darah.
4. Gerak balas tropisme merupakan gerak balas pertumbuhan pada
h..................... pucuk dan h.................... akar ke arah atau menjauhi
r.................................
5. Gerak balas nasti adalah gerak balas s..................................... tumbuhan
terhadap sesuatu rangsangan. Contohnya, Mimosa pudica menguncup
apabila disentuh.
6. Pergerakan taksis ialah gerak balas s...................... bahagian organisma
u..................... ke arah rangsangan atau menjauhi rangsangan.
Laluan saraf bagi mengesan dan bergerak balas terhadap perubahan
persekitaran luar.
i)
Rangsangan luar
Reseptor
Neuron
aferen/deria
Sistem saraf
pusat
(interneuron)
Neuron
eferen/
Efektor
motor
Cara nak ingat?

R NA IN NE E
71
ii)
rangsangan dalam (perubahan suhu badan)

Sistem saraf
Neuron
pusat(otak)
aferen
Neuron
eferen
Reseptor
Efektor (kulit dan
(pada kulit)
kelenjar endokrin)
Gerak balas
Rangsangan dalam( suhu
( kehilangan haba dr
badan meningkat)
permukaan badan)
Suhu badan
Suhu badan
(normal)
menurun
Uji Kefahaman Anda!

1. Nyatakan maksud rangsangan dan gerak balas.
[2 markah]
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
2. Apakah keperluan manusia, haiwan, dan tumbuhan bergerak balas
terhadap rangsangan?
[1 markah]
.......................................................................................................................
3.2
Peranan Sistem Saraf dalam Manusia.
Organisasi Sistem Saraf

1. Sistem saraf (SS) terdiri daripada Sistem Saraf Pusat (SSPu) dan Sistem
Saraf Periferi (SSPe).
2. SSPu terdiri daripada o............. dan saraf t.....................
3. SSPe terdiri daripada saraf k............................yang bercabang dari otak
dan saraf s.............. yang bercabang dari saraf tunjang.
72
Struktur Otak dan Fungsinya.

1. Otak terdiri drp tiga bahagian utama iaitu serebrum, s.............................
dan m................... o.................................
Struktur otak
2. Serebrum mengawal aktiviti ter..................... seperti kecerdasan,

pemikiran, ingatan, pembelajaran, penaakulan dan penyelesaian masalah.
3. Serebelum mengkoordinasikan p................................. otot utk pergerakan
dan mengawal k............................................ badan.
73
Struktur otak
4. Medula oblongata mengawal tindakan l............ kawal seperti kadar

denyutan jantung, peristalsis, kadar pernafasan, tekanan darah dan
perubahan saiz salur darah.
5. MO juga mengawal tindakan r.................. tertentu seperti batuk, bersin,
muntah dan menelan.
6. Thalamus berfungsi untuk menerima maklumat drp reseptor d.............. lalu
menghantarkannya ke bahagian serebrum yg tertentu utk diproses.
7. Hipotalamus berfungsi mengawal atur k.................................... dinamik
persekitaran dalam spt tekanan osmosis darah dan s.............. badan
melalui kelenjar p...................
Saraf tunjang (ST)
1. ST menghubungkan otak dengan SSPe.
2. ST terdiri drp j.............. kelabu dan j............. putih.
3. Saraf s............. berasal drp ST.
4. Setiap saraf s............ bercabang dua membentuk akar d.............. dan akar
v................. sebelum bersambung dgn ST.
5. ST mengawal tindakan r.......................
74
Saraf tunjang terdapat dalam turus vertebra.

Saraf tunjang menghubungkan otak dengan saraf spina.
Struktur neuron
1. Setiap neuron terdiri daripada satu b.............. sel yang mengandungi
n.......................... dengan sitoplasma.
2. B................ sel neuron dgn sitoplasma mengandungi unjuran gentian yang
dinamakan d.................... atau a.................
75
Struktur suatu neuron
3. D........................... membawa impuls saraf ke dalam badan sel manakala

a..................... membawa impuls saraf keluar dr badan sel.
4. D.................. bercabang membentuk gentian halus yang dikenali sebagai
d.................. untuk menerima impuls saraf.
5. A................... bercabang membentuk terminal a.................. yang berakhir
dlm bonggol s......................
6. A................. dan dendron yang panjang diselaputi dengan membran
penebat yang dinamakan s...................m..........................
7. Di sepanjang s..................m........................ terdapat celahan yang
dinamakan n................... R..............................
Jenis neuron dan fungsinya
1. Terdapat tiga jenis neuron iaitu neuron aferen (NA), interneuron (IN) dan
Neuron eferen (NE).
2. NA menghantar impuls dari R.......................... ke sistem saraf pusat (otak
dan saraf tunjang).
3. IN menghantar impuls saraf dari NA ke SSP dan dari SSP ke NE.
4. NE menghantar impuls saraf dari SSP ke E........................., iaitu kelenjar
dan o......... utk menghasilkan gerak balas.
76
Sinaps dan Penghantaran maklumat.

1. Sinaps ialah satu ruang s................. di antara terminal a...................
neuron penghantar dengan dendrit neuron penerima.
2. Impuls saraf daripada neuron penghantar hanya boleh dihantar merentasi
sinaps secara k..............
Impuls saraf merentasi sinaps
3. Terminal a............... neuron penghantar berakhir dengan

b....................s....................... yang banyak mengandungi vesikel sinaps
dan m.......................................
77
4. Vesikel sinaps mengandungi bahan kimia yang disebut

n..................................................
5. Apabila suatu impuls saraf sampai ke bonggol sinaps pada terminal akson,
vesikel sinaps dirangsangkan utk membebaskan n......................................
ke dalam sinaps.
6. N.................................................... meresap mererentasi sinaps ke dendrit
neuron penerima.
7. Dendrit itu dirangsangkan utk mencetus impuls saraf yg dibawa oleh
neuron penerima ke neuron lain atau e.............................
8. Tenaga dibekalkan oleh m......................................... supaya impuls saraf
dapat merentas sinaps.
9. Sinaps memastikan impuls saraf bergerak dalam s............ arah sahaja.
Perbezaan tindakan terkawal, tindakan luar kawal dan tindakan refleks.
Jenis Tindakan
Tempat
Terkawal
Serebrum
Luar kawal
Medula oblongata
Refleks
Saraf tunjang
kawalan
Laluan impuls
R NA IN NE E
R NA IN NE E
R NA IN NE E
(tangan)
R NA NE E (kaki)
Contoh
Mengangkat
Pernafasan, batuk,
Kaki terangkat
tangan, berjalan
bersin, muntah dan
apabila terpijak
dan menulis
pencernaan.
paku dan tangan

diangkat apabila
tersentuh cerek
panas.
78
Arka refleks dalam sentakan lutut yang terlibat hanya dua

neuron
Arka refleks bagi tindakan menarik tangan drp objek panas
79
Penyakit berkaitan dengan Sistem saraf

1. Penyakit Alzheimer merupakan suatu penyakit n......................... yang
berkaitan dengan kehilangan ingatan dan kemerosotan pemikiran.
2. Disebabkan oleh penyusutan tisu o............. dan kekurangan rembesan
n............................................, iaitu a.............................. di otak.
3. Biasanya berlaku kpd warga tua dan boleh diwarisi.
4. Simptomnya seperti kurang pintar, hilang ingatan, fikiran bercelaru dan
kurang tumpuan.
5. Penyakit Parkinson merupakan penyakit berkaitan dgn system saraf.
6. Penyakit ini menyebabkan pergerakan menggeletar dan kelemahan
o................
7. Penyakit ini disebabkan oleh kekurangan
r................................neurotransmiter, iaitu d................................. di otak.
8. Berlaku kpd warga tua tetapi tidak boleh diw........................
3.3
Peranan Hormon dalam Manusia.
Sistem endokrin dan Hormon

Kelenjar
Hormon
Fungsi
endokrin
Pituitari
Proses
fisiologi
ADH
Merangsang
Homeostasis
p.............................. semula air

di tubul ginjal.
TSH
Merangsang, sintesis dan

rembesan t..............................
dari kelenjar tiroid
FSH
Merangsang perkembangan
Pembiakan
f.............. dlm ovari dan

perkembangan sperma dalam
testis.
80
LH
Merangsang peng............... dan

pembentukan k...............
luteum dlm ovari
Pertumbuhan
Merangsang per.....................
Pertumbuhan
dan sistensis protein.

Tiroid
T....................... Mengawal atur kadar

metabolisme badan.
Homeostasis
Pertumbuhan
Membantu perkembangan
mental dan fizikal pada kanakkanak.
A...............
Adrenal........
Meningkat kadar denyutan
Homeostasis
jantung, kadar pernafasan,

tekanan darah, kadar
metabolisme, pengaliran darah
ke otot dan aras glukosa dlm
darah.
Aldos..............
Mengawal atur penyerapan

semula g........... di ginjal.
P...................
Insulin
Merangsang pertukaran
glukosa ber...................... kpd
glikogen yg disimpan dlm sel
h......... dan otot.
Glukagon
Merangsang pertukaran
g.................. kpd glukosa di
hati.
Meningkatkan aras glukosa dlm
darah.
Ovari
E.....................
Membaiki dan membina dinding
Pembiakan
uterus dan merangsangkan

perkembangan organ seks
perempuan.
81
Merangsang p..........................
ciri seks sekunder pd
perempuan.
P....................... Mengekalkan p....................
dinding uterus utk
p........................... embrio.
T.................... Testosteron
Merangsang pembentukan
s................. dan organ seks
lelaki.
Merangsang perkembangan
ciri-ciri seks sekunder pada
lelaki.
Kesan Ketidakseimbangan Hormon

Hormon
Tiroksina
Berlebihan
hipertiroidisme
Kekurangan
Iodin menyebabkan g.................
Pada kanak-kanak; kretinisme
iaitu perkembangan mental dan
82
fizikal yang terbantut.

Dewasa; hipotiroidisme.
Pertumbuhan Kegergasian
Kekerdilan
ADH
Edema-pengumpulan air yang
Diabetis insipidus-kuantiti urin
berlebihan dalam badan.
banyak dan kerap.
Koma-Aras glukosa menurun
Diabetis melitus-aras glukosa
secara mendadak.
tinggi dalam darah.
Insulin
SPM 2014 (Struktur)
(a) Namakan struktur S dan struktur T.
[2 markah]
........................................................................................................
........................................................................................................
(b) (i) Namakan satu hormon yang dirembeskan oleh T.
[1 markah]
........................................................................................................
83
(ii) Terangkan peranan hormon yang dinamakan di (b)(i) dalam

mengawal atur aras glukosa dalam darah.
[2 markah]
........................................................................................................
........................................................................................................
3.4
Homeostasis dalam Manusia.
1. Homeostasis ialah proses pengawalaturan faktor f................ dan

k.............. pada persekitaran d............ supaya faktor-faktor ini sentiasa
berada dalam keadaan o.................
2. Homeostasis mengawal atur perubahan pada factor-faktor di persekitaran
dalam melalui sistem s..........b...............n........................ yang bertindak
sebagai mekanisme p.......................... untuk mengembalikan faktor itu
pada keadaan normal.
Struktur Ginjal
Sistem perkumuhan manusia
84
1. Setiap ginjal terdiri daripada k.................. di bahagian luar, m................. di

bahagian dalam dan p................. yang bersambung dengan ureter.
2. Setiap ginjal terdiri daripada berjuta-juta tubul yang seni dinamakan
n................
Keratan membujur ginjal
Struktur nefron
3. Setiap n...................... terdiri daripada k................ B....................(KB) yang

berbentuk cawan dan bermula di korteks.
85
4. Tubul yg bersambung dengan kapsul Bowman disebut

t.............b...............................p...............................(TBP)
5. TBP bersambung dengan l......... H.................(LH) yang berbentuk U di
medulla.
6. LH pula bersambung dengan t............ b.............................. d................
(TBD) yang bersambung dengan t..............p...........................(TP).
7. Dalam KB terdapat satu jaringan kapilari yang dinamakan g........................
(GL).
8. GL terdiri daripada a.................a.......................(AA) yang bercabang dari
satu cabang arteri renal dan a.................e........................(AE) yang
membawa darah keluar dr GL.
Proses Pembentukan Air Kencing.
Proses
Penerangan
1. Disebabkan tekanan h............................. yg
U................................ (UT)
tinggi dlm GL.

2. Ia wujud akibat perbezaan saiz antara AA
yg berdiameter lebih besar berbanding
diameter AE.
3. Proses ini dinamakan
U..........T.............................
4. Ia berlaku di G.................................
5. Akibatnya, sebahagian besar komponen
d................. terturas keluar dr
G............................. ke dalam
K..........................B..........................
6. Komposisi hasil turasan glomerulus (HTG)
dlm KB adalah plasma darah kecuali
e........................,p......................... dan
protein p................
P............................... Semula
(PS)
1. Komponen utama dlm hasil turasan

glomerulus ialah a..........., u................,
g............................, asid a.................. dan
86
garam, iaitu ion Na+.

2. PS berlaku di spjg tubul uriniferus.
3. Di TBP, lebih kurang 65% air dlm HTG
diserap semula ke dalam kapilari d.............
di sekeliling tubul nefron secara
o............................
4. Semua g...................... dan asid
a..................... serta garam diserap semula
ke dalam kapilari darah secara
r.................b........................... dan
p........................ aktif.
5. Urea tidak diserap semula.
6. Di tubul menurun LH, lebih kurang 20% air
diserap semula ke dalam kapilari darah
secara o.....................
7. Pada tubul menaik LH, g....................(ion
Na+) diserap semula secara
p..............................a....................
8. Pada TBD dan TP, hanya a............ dan
g............... yg diserap semula.
Rembesan (RE)
1. Pada TBD, bahan kumuh seperti u..............,

asid u........... dan ammonia dirembes keluar
drp kapilari drh ke dlm TBD secara
p.......................... a.................
2. Proses ini dinamakan r...............................
3. Sesetengah bahan spt d................., alkohol
dan bahan toksik dirembes keluar dr darah
melalui r......................r.........................
4. Hasil akhir yg masih tertinggal di dalam TP
akan dikeluarkan sbg
a.......k.........................
87
Proses pengosmokawalaturan (POS)

1. Satu proses untuk mengawal atur keseimbangan a...... dan g...............
dalam badan supaya t.................o..................d...................(TOD) dapat
dikekalkan pada julat normal.
2. Kandungan a...... dan g.............. dlm darah menentukan TOD.
3. Apabila kandungan g................ tinggi dan isipadu a....... rendah dalam
darah, TOD adalah t..........
4. Sebaliknya, apabila a.... dan g.......... tinggi, maka TOD adalah r..............
Mekanisme Pengosmokawalaturan
1. POS melibatkan d....... hormon, iaitu ADH dan a...............................
2. kedua-dua hormon bertindak melalui mekanisme
s........b..............n..................(SBN) untuk mengawal atur kandungan a.......
dan g............. melalui proses p............................s....................
3. ADH mengawal atur penyerapan s............... air, manakala
a............................. mengawal atur penyerapan s................. garam.
4. TOD meningkat apabila a...... hilang melalui perpeluhan atau selepas
memakan makanan yg m................
5. Osmor.......................... pada hipotalamus mengesan peningkatan TOD.
6. Ini merangsang kelenjar P...................... merembes ADH.
7. ADH ini menambahkan k...................... TBD dan TP terhadap penyerapan
s..............air.
8. Akibatnya, lebih banyak a............ diserap semula drp tubul ke dlm kapilari
darah.
9. Keadaan ini menurunkan TOD ke aras n.................
10. Air kencing yg dihasilkan juga p........... dan s..................
88
11. Apabila TOD menurun akibat berlebihan dalam minum a............

12. Perubahan ini dikesan oleh O.................................... pada hipotalamus.
13. Keadaan ini merangsang kelenjar A................... merembeskan hormon
a.........................
14. Kelenjar pituitari k............... merembeskan ADH.
15. Hormon a................................. menambahkan k...........................dinding
TBD dan TP terhadap penyerapan semula g..................
16. Oleh itu, lebih banyak g................ diserap semula dari tubul ke dalam
kapilari darah.
17. TOD dinaikkan ke aras n......................
18. Kurang a...... diserap semula.
19. Akibatnya, air kencing yang c........... dan b....................... dihasilkan.
SPM 2014 (Struktur)
Jadual menunjukkan kepekatan asid amino dalam plasma darah dan dalam air
kencing.
Kandungan
Kepekatan dalam plasma
Kepekatan dalam air
darah yang memasuki
kencing (g per 1000 cm3)
ginjal (g per 1000 cm3)

Asid amino
74
Terangkan perbezaan di antara kepekatan asid amino dalam plasma darah

dengan dalam air kencing.
[2 markah]
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
89
Kesan Kegagalan Fungsi Ginjal.

1. Ginjal tidak dapat menjalankan fungsinya sebagai organ p...........................
dan organ peng................................
2. Bahan kumuh drp metabolisme seperti u........., a............ dan g...............
berlebihan tidak dapat dis..................... daripada badan dan TOD tidak dpt
dikawal atur.
3. Penyingkiran bahan kumuh bern............................ seperti urea, air dan
garam berlebihan daripada badan dalam bentuk air kencing membolehkan
ginjal mengekalkan TOD pada aras normal.
SPM 2014 (Struktur)
Kedua-dua ginjal seorang pesakit gagal berfungsi. Keadaan ini menyebabkan
ketidakseimbangan air dan pengumpulan urea dalam darah.
Terangkan kesan kegagalan ginjal terhadap kawal atur keseimbangan air dalam
darah.
[2 markah]
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Hemodialisis
1. Ialah proses penggunaan mesin d............... untuk menyingkirkan bahan
buangan metabolik seperti urea, air dan garam yang berlebihan daripada
darah.
2. Mesin d.................. terdiri daripada tubul berlingkar yang separa telap dan
diisikan dengan b......................d......................
3. Kepekatan bendalir d............... di dalam mesin dialisis dikekalkan pada
kepekatan yang sama dengan plasma d..............
90
Tindakan mesin dialisis
4. Bendalir d................ sentiasa mengalir dan ditukar utk menyingkirkan

bahan kumuh dan mengekalkan kecerunan kepekatan bagi r...................
antara darah p................ dgn b..................d.......................
5. Semasa h....................................., darah pesakit dipam keluar dari arteri
radial pada pergelangan tangan utk mengalir ke dalam
m.................d......................... lalu mengalir keluar utk dikembalikan ke
dalam badan melalui v.............. pada tangan yg sama.
6. Semasa darah mengalir melalui tubul berlingkar, urea dan garam yg
berkepekatan tinggi dlm darah meresap keluar melalui dinding tubul ke
dalam b....................d.................... yg mengandungi urea dan garam yg
kepekatan rendah.
7. Oleh itu, u............... dan g.................. dapat disingkirkan ari badan dan
TOD dapat dikawal atur pada julat normal.
91
SPM 2014 (Struktur)

Rajah menunjukkan rawatan yang dijalankan ke atas pesakit itu.
Terangkan bagaimana urea disingkirkan daripada darahnya menggunakan mesin

hemodialisis.
[3 markah]
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Pengawalan Aras Gula dalam Darah.
1. Glukosa diperlukan untuk r........................
2. Aras normal glukosa pada manusia ialah kira-kira .............mg/100cm3
darah.
3. Apabila aras glukosa meningkat, sel B.............. pada kelompok sel
L........................... di pankreas merembeskan hormon i.......................... ke
dalam darah.
92
4. Di hati, hormon i.................... menukarkan glukosa b..............................

dalam darah kepada g....................... utk disimpan dlm sel o............. dan
sel hati.
5. Pertukaran glukosa kpd g........................ merupakan mekanisme
s...........b.............negatif bagi menurunkan aras glukosa yang t...............
dalam darah ke aras glukosa darah n..................
6. Apabila aras glukosa menurun atau rendah, sel a............ Largerhans
dirangsang utk merembeskan hormon g....................
7. Di hati, hormon g.................. menukarkan glikogen kepada g...................
8. Akibatnya, aras glukosa yang r................. dapat dinaikkan dan
dikembalikan ke aras n...................
Pengawalaturan Suhu Badan melalui cara fizikal.
1. Apabila cuaca di luar p............, kelenjar p................ dirangsang utk
mengeluarkan p................
2. Banyak p................dikeluarkan dan banyak juga p................disejat.
3. Penyejatan ini menyebabkan banyak h......... disingkirkan drp badan.
4. Seterusnya, otot pada arteriol a................ mengendur menyebabkan
pemv..........................berlaku. di mana, kapilari darah meng......................
dan diameternya bert......................
5. Akibatnya, lebih banyak darah mengalir melalui kapilari darah yang
b................ dan berada berhampiran dgn permukaan k................ badan.
6. H........... berlebihan dalam badan disingkirkan melalui s...................
7. Selain itu, otot r.......................... rambut mengendur.
8. Rambut c....................... ke permukaan kulit.
9. Satu lapisan udara n................. terperangkap di antara rambut dengan
permukaan k................
10. Maka, banyak h.......... hilang melalui s................
11. Dalam persekitaran yang s............, kelenjar p..............tidak dirangsang,
oleh itu kelenjar p.............. tidak aktif.
93
12. Kurang p................dikeluarkan dan kurang p..............tersejat serta kurang

h.......... disingkirkan drp badan.
13. Tetapi, otot pada arteriol a.................. akan mengecut dan proses
pemv......................... berlaku.
14. Di mana, kapilari darah m..................... dan diameternya
berk...........................
15. Maka, kurang darah mengalir melalui kapilari darah yg k.............. dan
berada jauh dari permukaan k............. badan.
16. Dan, kurang h...............disingkirkan melalui s.......................
17. Selain itu, otot r....................... rambut mengecut dan menyebabkan
rambut menjadi t................
18. Satu lapisan udara yang t.............. terperangkap di antara rambut dengan
permukaan k.............
19. Udara merupakan p................ haba yg baik.
20. Kurang h............. dihilangkan melalui s.................
SPM 2013.
Rajah menunjukkan struktur kulit manusia dalam situasi P dan situasi Q.
94
(a) Namakan struktur R dan struktur S.

R:...................................................................................................................
S:....................................................................................................................
[2 markah]
(b) (i) Nyatakan satu fungsi tisu adipos.
.......................................................................................................................
[1 markah]
(ii) Berdasarkan Rajah 4, terangkan tindakan kapilari darah dalam
mengawal atur suhu badan pada situasi P.
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
[ 2markah]
(c) Suhu badan seorang budak lelaki meningkat melebihi 37OC.
Terangkan bagaimana struktur R, S dan T bertindak untuk merendahkan
suhu badan kembali ke 37OC.
Penerangan untuk R
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
Penerangan untuk S
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
Penerangan untuk T
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
[5 markah]
95
Pengawalaturan suhu badan melalui proses metabolisme.

1. Dalam persekitaran yg panas, otot r............. tidak mengecut dan
mengendur secara berulang-ulang.
2. Keadaan m......................... tidak berlaku dan tiada h................dihasilkan.
3. Kelenjar a......................... tidak dirangsangkan. Maka, kurang atau tiada
hormon a................................... dirembeskan.
4. Kelenjar t..................... tidak dirangsang menyebabkan sangat sedikit
hormon t......................... dirembeskan.
5. Maka kurang h.......... dihasilkan.
6. Dalam persekitaran yang sejuk pula, otot r............... mengecut dan
m.................... secara berulang-ulang.
7. Keadaan m........................... berlaku.
8. H......... dihasilkan utk meningkatkan suhu.
9. Kelenjar a...................... dirangsangkan oleh h........................... utk
merembeskan hormon a............................
10. Kadar metabolisme meningkat utk menaikkan s.......... badan.
11. Kelenjar t................... dirangsangkan utk merembeskan hormon
t...........................
12. Maka, kadar m................................ meningkat dan lebih banyak h............
dihasilkan.
Uji Kefahaman Anda!
1. Nyatakan faktor fizikal dan kimia bagi persekitaran dalam.
[2 markah]
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
2. Terangkan maksud homeostasis.
[2 markah]
96
3. Huraikan tiga proses yang terlibat dalam pembentukan air kencing.

[5 markah]
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
4. Lukis rajah skema untuk contoh homoestasis berikut:
(a) Pengosmokawalaturan
(b) Pengawalaturan aras gula dalam darah
(c) Pengawalaturan suhu badan
[6 markah]
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
3.5
Mengamalkan Gaya Hidup Sihat.
Kesan Penyalahgunaan Dadah kepada Manusia.

1. Dadah menganggu tindakan n.................................... dan menjejaskan
fungsi sistem s...............
97
2. Dadah boleh bertindak sebagai per....................... atau

p..............................
3. Dadah jenis k..............., n........................, am.........................dan k............
adalah dadah jenis perangsang utk jangka masa yg panjang boleh
mempengaruhi fungsi sistem peredaran darah, sistem penc................ dan
sistem s................ yang menyebabkan h......................... dan kemurungan.
4. Dadah penenang seperti m..............., b.........................,
t...................................... dan h.......... boleh menyebabkan kehilangan
ingatan, tidak dapat menumpukan perhatian, masalah p...........................,
kanser peparu, kerosakan h.......... dan o........., mengantuk, kecelaruan
dan k.........
Kesan penyalahgunaan Alkohol kepada Manusia.
1. Alkohol melambatkan fungsi sistem s.................pusat terutamanya
penghantaran i...............saraf di o.............
2. Ia juga melambatkan tindakan r.................., mengganggu
k.......................... dan menyebabkan kegagalan membuat pertimbangan.
3. Antaranya, alkohol boleh menyebabkan kekeliruan, percakapan yg tidak
t........................., kelemahan koordinasi o............ dan tidak dapat
mengawal keseimbangan badan, penglihatan yang k.............. dan
kesukaran menganggar j...............
4. Ia juga boleh menjadikan seseorang menjadi a.................... dan
g...................
5. Dalam jangka masa panjang, ia boleh menyebabkan kerosakan h..............
Uji Kefahaman Anda!
1. Apakah maksud penyalahgunaan dadah dan alkohol?
[2 markah]
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
98
2. Berikan contoh dadah yang bertindak sebagai perangsang.
[2 markah]
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
3. Apakah kesan dadah perangsang terhadap sistem saraf?
[2 markah]
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
4. Berikan contoh dadah yang bertindak sebagai penenang. Apakah kesan
dadah penenang terhadap sistem saraf?
[3 markah]
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
5. Terangkan kesan penyalahgunaan alkohol terhadap sistem saraf.
[3 markah]
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
99
3.6
Hormon Tumbuhan.
Kesan Auksin ke atas Gerak Balas Pertumbuhan

1. Gerak balas pertumbuhan dinamakan t....................
2. Gerak balas t.......................... dikawal oleh hormon a...................
Aktiviti
Langkah 1
Langkah 2
Eksperimen I
Ekperimen II
Eksperimen III
Hujung koleoptil
Hujung koleoptil
Hujung koleoptil
dipotong pada
dibuang dan
dibuang dan
bahagian atas zon
diletakkan diatas
diletakkan di atas
pemanjangan.
blok agar.
blok agar
Hujung dibuang
Selepas 2 jam,
Selepas 2 jam,
t...........
blok agar diletak
Blok agar
pertumbuhan
pada
diletakkan pada
ko...................
sebelah koleoptil.
terpotong
Pemerhatian
Hujung diletak
koleoptil tumbuh
Koleoptil
semula, koleoptil
tegak ke atas.
membengkok ke
tumbuh ke a..........
Inferens
sebelah ka...........
Hujung koleoptil
Bahan kimia
Auksin meresap
mempengaruhi
(a..............)
secara langsung
pertumbuhan pada
meresap drp
drp blok agar ke
zon pemanjangan.
hujung koleoptil
dalam sebelah
ke dalam blok
kiri koleoptil shj.
agar.
Kesimpulan
Auksin dihasilkan di tisu m.................... di hujung pucuk

dan di hujung akar. Auksin merangsang pemanjangan sel
pada ozon pemanjangan di hujung pucuk.
100
Peranan Auksin dalam Gerak Balas Tropisme

1. Auksin mengawal gerak balas p................................ pada hujung
p............... dan hujung a........... tumbuhan.
2. Gerak balas pertumbuhan ini di mana a............ pertumbuhan bergantung
pada arah rangsangan dinamakan t...................
3. Terdapat dua jenis t.................utama iaitu f................................dan
g....................................
4. Terdapat dua jenis f.............................iaitu
f................................p........................ dan f.............................
n........................
Fototropisme
1. Kesimpulan yang dapat dibuat mengenai peranan auksin dlm fototropisme
adalah seperti berikut:
(a) Hujung k......................ialah bahagian yg peka terhadap rangsangan
cahaya.
(b) Sel m............................ pada hujung pucuk menghasilkan auksin.
(c) Auksin menjauhi cahaya dan berkumpul pada bahagian t..............
(d) Kepekatan auksin yang tinggi pada p.............. merangsang
pemanjangan sel di pucuk.
101
(e) Auksin boleh m....................... melalui blok agar (medium cecair) tetapi
tidak boleh meresap melalui kepingan mika/medium pepejal.
Ekperimen 1
Geotropisme
1. Gerak balas pucuk dan a............ terhadap g................. disebut
g...............................
2. Peranan auksin dalam g................................. adalah seperti berikut:
102
Pemerhatian
Penerangan
G............... menyababkan meristem

a............ pada hujung pucuk dan akar
Anak benih diletak dgn pucuk
dan akarnya secara mengufuk
dlm keadaan gelap.
menghasilkan au.........
Graviti menyebabkan au..........
berkumpul di bahagian bawah hujung
p.......... dan hujung akar.
(a) Au............. meresap ke dalam

zon pemanjangan.
Akibat tarikan g............., auksin
(b) Daya tarikan g..............
berkumpul pada bahagian bawah
menyebabkan au...........
zon pema................ hujung
berkumpul pd bahagian bawah
pucuk dan akar.
pucuk dan akar.

(c) Bahagian bawah pucuk dan akar
mengandungi kepekatan au........
yang lebih tinggi berbanding dgn
bahagian atas.
(a) Kepekatan au.......... yg tinggi pd

hujung pucuk merangsang
pemanjangan sel. Oleh itu,
bahagian bawah pucuk dgn
kepekatan au......... yang lebih
tinggi memanjang lebih c.........
drp bahagian atas. Akibatnya
103
pucuk membengkok dan tumbuh

ke atas, menunjukkan
g....................... negatif.
(b) Kepekatan au.............. yg tinggi
pd hujung a........ merencatkan
pemanjangan sel. Bahagian
bawah akar dgn kepekatan
au.......... yg tinggi memanjang
lebih lambat berbanding dgn
bahagian atas. Akibatnya,
a.......... membengkok dan
tumbuh ke bawah, menunjukkan
g.........................positif.
Penggunaan Hormon dlm Pertanian

Hormon
Penggunaan Hormon
A.............. Merangsang pertumbuhan akar

adv.................
Penerangan
Digunakan pd keratan batang utk
mempercepat pertumbuhan akar
dan batang.
Sebagai r.............. rumpai
Digunakan sbg h..................... dlm

kepekatan yg tinggi utk
membunuh rumpai dikotiledon
tetapi tumbuhan monokotiledon
tidak diganggu.
Dalam pembentukan buah
Disembur pd buah-buahan utk

mengelakkan keguguran buag
sblm masak.
Disembur pd stigma bunga dan
ovari dlm bunga utk merangsang
ovari berkembang menjadi buah
104
tanpa persenyawaan. Proses ini

dinamakan par......................
Buah tanpa biji dihasikan.
Dlm pembentukan tumbuhan yg
Pekebun memotong t.............
rendah dan rimbun
dihujung pucuk utk

mengurangkan aras auksin
supaya tunas sisi boleh tumbuh
ke sisi dan menjadikan tumbuhan
itu rimbun.
Merangsang pertumbuhan
Auksin digunakan pekebun utk
tanaman
merangsang pemanjangan sel

pada pucuk.
Eti..........
Merangsang pemasakan buah
Disembur pada buah utk

merangsang buah cepat masak.
Uji Kefahaman Anda!

1) Apakah maksud tropisme?
[2 markah]
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
2) Terangkan peranan auksin dalam gerak balas pertumbuhan.
[2 markah]
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
3) Kenal pasti dua jenis tropisme pada tumbuhan dan tunjukkan bagaimana
tumbuhan itu bergerak balas terhadap rangsangan luar.
[4 markah]
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
105
4) Pada rajah di bawah, A mewakili satu eksperimen yang telah disediakan

untuk menunjukkan peranan hormon ke atas koleoptil jagung. Lengkapkan
B untuk menunjukkan keputusannya selepas satu hari.
[4 markah]
106
BAB 4 PEMBIAKAN DAN PERTUMBUHAN

4.1 Pembentukan Gamet.
Keperluan Pembentukan Gamet.
1. Gamet dihasilkan melalui proses m...................
2. Proses ini berlaku di dalam organ p...................... yg dikenali sbg g.................
3. Proses ini menghasilkan sel-sel pembiakan yg disebut g........... yg bersifat
h................., iaitu sel yg mengandungi s..................... drp bil. Kromosom sel
induk.
Pembentukan Sperma atau Spermatogenesis
Sistem pembiakan lelaki
1. Sistem pembiakan lelaki terdiri drp sepasang t.............. yg berperanan

menghasilkan s............ (gamet jantan) dan hormon seks lelaki, iaitu
t................................
2. T................ terdapat di dalam pundi yg disebut s............... yg terdapat di
luar badan.
3. Di dalam setiap testis terdapat 2...... lebih ruang atau lobul.
107
4. Setiap lobul mengandungi satu atau lebih tubul berlingkar yg dinamakan

t............s.....................................
5. Pembentukan sperma atau s....................................... berlaku dlm tubul
seminiferus.
Keratan membujur testis
6. Ia dilapisi sel-sel yg belum mengalami pengkhususan yg dikenali sebagai

g............... p....................................
7. Sel ini menjalani m..................... banyak kali utk banyak menghasilkan
s...................................(ST) yg diploid.
Pembentukan sperma pada dinding tubul seminiferus
108
8. Selepas baligh, s...................................(ST) mengalami pertumbuhan utk

membentuk sel yg besar.
9. Sel itu disebut s............................ p...................... (SP)
10. SP terus membahagi melalui meiosis I utk menghasilkan dua
s......................s....................... (SS) yg haploid.
Peringkat spermatogenesis
11. Kedua dua SS ini membahagi melalui meiosis II utk menghasilkan empat
s........................ (Sd) yg haploid.
12. Sd terus mengalami p............................. dan pengkhususan utk
menghasilkan s...............
109
Struktur sperma manusia
Pembentukan Ovum atau Oogenesis

1. Proses pembentukan ovum atau Oogenesis berlaku dlm sepasang
o.............. yg terletak di bhgn bwh rongga abdomen.
2. Setiap o............. mempunyai bentuk dan saiz spt badam
3. O............. menghasilkan o............ dan juga hormon e.................. dan
p.........................
4. Proses o........................ bermula semasa perkembangan f............
perempuan dlm uterus ibunya lagi.
Kedudukan ovari
110
5. Sel g...............p......................... dlm ovari embrio membahagi secara

m.................. berulang-ulang kali membentuk o..................... (OG)
6. OG yg diploid mengalami tumbesaran menjadi o..............p.................( OP)
7. Setiap OP diselaputi oleh satu atau lebih lapisan sel folikel.
Struktur oosit sekunder
8. Keseluruhan struktur ini dikenali sbg f...............p.................... (FP)

9. Apabila dilahirkan, bayi perempuan telah mempunyai berjuta-juta OP di
dalam o.............nya.
10. OP ini meneruskan proses m................... di bawah rangsangan hormon
p......................f....................... (FSH) apabila seorang budak perempuan
mencapai a...........b......................
11. Setiap bula, beberapa OP dari salah satu o................. akan menjadi aktif
dan meneruskan m.............I utk membentuk
O................S..........................(OS) yg besar dan satu j.............
k................yg kecil.
12. Kedua-dua sel ini bersifat h..................
13. OS akan mengalami m..................II sehingga peringkat m....................... II
sahaja.
14. OS diselaputi oleh beberapa lapisan sel f......................yang dikenali sbg
f................... s............................. (FS).
15. FS akan membesar dan membentuk F......................G................. (FG).
111
16. Setiap bulan, di bawah rangsangan satu lagi hormone lain dikenali sbg
hormon p............................(LH), folikel G..............(FG) akan meletus dan
O...........S.......................(OS) dibebaskan drp o..............
17. Proses ini dikenali sbg p.............................
18. OS akan memasuki T.......F........................ (TF) dan akan melengkapkan
pembahagian m.......................II sebaik shj satu s............... menembusi
O.............S......................... lalu membentuk o............. dan satu jasad
kutub.
19. Persenyawaan akan berlaku apabila bercantumnya n..................ovum dgn
n................. sperma.
Peringkat perkembangan dan pembentukan ovum
112
SPM 2012 (Esei)

Terangkan persamaan dan perbezaan antara spermatogenesis dan oogenesis.
Jawapan:
Persamaan
Penerangan
Kedua-dua proses berlaku di dalam
Sel-sel epitelial g.............. terdapat di
organ p................................
o.................... pembiakan.
Sel-sel e................... germa adalah
Untuk menghasilkan gamet
d..................
h..................
Sel-sel e.....................germa menjalani
Untuk menghasilkan banyak sel
m................
d................
Kedua-dua proses manjalani
Untuk menghasilkan e................. sel
m.....................
anak h..................
Kedua-dua proses melibatkan
Persediaan utk m..................
pert....................
Perbezaan:
spermatogenesis
Oogenesis
Berlaku dalam t............... kerana ia
Berlaku dlm o..................kerana ia
adalah organ pembiakan l...................
adalah organ pembiakan

p.............................
Melibatkan proses pemb................
Tidak melibatkan proses

pemb......................
Menghasilkan empat s................. yang
Menghasilkan satu o.............. (dan tiga
aktif.
jasad kutub yang akan merosot)
s.................mempunyai saiz yg lebih
o................ mempunyai saiz yg lebih
k................ dan mempunyai e..............
b............
utk b..........................
pergerakan dibantu oleh s............... di

t.............F..........................
113
Berlaku sepanjang h................
Berhenti apabila m......................
Bermula selepas mecapai
Bermula pada peringkat f..............
a..........b.....................
Pembentukan sperma berlaku
Pembentukan o............... sekali dalam
s................ masa.
kitar h...............
Mengalami proses m................lengkap
m.....................II hanya lengkap

selepas ovum disenyawakan.
Sel epithelial germa membahagi
Sel epithelial germa membahagi
membentuk s.................................(SG)
membentuk o..................................
(OG)
Spermatogonium berkembang
Oogonium (OG) berkembang
menghasilkan
menghasilkan O.............
S......................P.......................(SP)
P...................(OP)
Uji Kefahaman Anda!

1) Nyatakan perbezaan antara sperma dengan ovum.
[2 markah]
............................................................................................................................
............................................................................................................................
2) Apakah kepentingan menghasilkan sperma yang banyak dalam pembiakan
seks?
[2 markah]
............................................................................................................................
............................................................................................................................
3) Namakan organ di mana spermatogenesis dan oogenesis berlaku. [2 markah]
............................................................................................................................
............................................................................................................................
4) Namakan jenis pembahagian sel yang menghasilkan gamet.
[1 markah]
............................................................................................................................
114
4.2
Peranan Hormon dalam Kitar Haid.
Masa
Peristiwa yg berlaku dalam
(hari)
1-5
Ovari
Perkembangan
Uterus
h..........berlaku.
f..............p...............
6-13
14
Kematangan
Pemulihan dan penebalan
f..............G...............
e......................
Pengo.................
Penebalan e..............................terus
berlaku.
15-24
Perkembangan
Penebalan e..............................
K.............L................
terus berlaku .
Pembentukan tisu dan salur darah
dlm e......................................
25-28
Kemerosotan
Kemerosotan
k................l.................. jika
e.....................................
persenyawaan tidak berlaku.
115
Perubahan aras Hormon semasa kitar haid dan hubungannya dgn perubahan di
dalam ovari dan uterus.
116
Peranan Hormon dalam Mengawal Atur Kitar Haid

Kelenjar
Hormon
Endokrin
dirembeskan
Pituitari
FSH
Peranan
Merangsang perkembangan f..................
di dalam ovari. Oosit primer yg
terkandung dlm
f..................p..................akan
berkembang dan menjadi o...........
s............................... yg terkandung dlm
f................G.................
Ovari
LH
Merangsang pengo..................
Estrogen
Memperbaiki dan memulihkan

e........................ selepas haid.
Mer............kan penghasilan FSH.
Merangsang penghasilan LH.
Progesteron
Merangsang penebalan dinding

e........................... untuk penempelan
e..............
Menghalang penghasilan FSH dan LH
oleh kelanjar p......................
Sindrom Prahaid
1) Sindrom ialah istilah yang digunakan untuk menghuraikan beberapa symptom
atau gejala yang tidak khusus untuk mencirikan sesuatu penyakit.
2) Prahaid merujuk kepada waktu s................ mulanya haid.
3) Jadi, sindrom prahaid ialah tanda- tanda atau gejala yang dialami oleh
seorang wanita s................... bermulanya haid.
4) Gejala- gejala ini akan muncul dari tujuh hingga 14 hari sebelum hari
p................ bermulanya haid.
117
5) Gejala- gejala yang dialami boleh dikelaskan kepada tiga kategori iaitu:
Kategori
Fizikal
Gejala
Sakit pinggang, pening kepala, pitam, sakit kepala, sakit
sendi, rasa loya, tidak berselera utk makan, kurang tenaga,
tidur tidak lena, kesakitan pada payu dara.
Emosi
Cepat marah, tidak tenteram, gelisah, muram.
Mental
Kurang daya ingatan, sukar memberi tumpuan.
6) Bukan semua wanita akan mengalami semua gejala yang disebutkan.

7) Sindrom prahaid disebabkan oleh k................................... pada aras
h............... estrogen dan p........................ dalam kitar haid dan ini adalah
keadaan yang berlaku secara semula jadi.
Putus Haid
1) Putus haid ialah tempoh masa terhentinya p......................... dan haid secara
semula jadi pada wanita dan lazimnya berlaku dalam lingkungan 46 hingga
50 tahun.
2) Apabila seorang wanita menghampiri 50 tahun, perembesan hormon
e................... dan p........................... akan semakin berkurangan.
3) Hal ini disebabkan ovarinya semakin k................. dipengaruhi oleh
rangsangan FSH dan LH.
4) Apabila perembesan e................... dan p........................... berhenti,
perubahan yang berlaku pada e................................. setiap bulan akan
berhenti dan haid juga berhenti.
5) Putus haid dikatakan benar- benar berlaku apabila seorang wanita tidak
datang haid untuk 12 bulan berturut- turut.
6) Gejala- gejala yang dialami oleh seseorang wanita yang hampir putus haid
termasuk berasa panas pada seluruh badan, terutamanya pada kepala dan
118
leher untuk beberapa saat atau minit, berasa letih, gelisah, tidak tenteram
dan mudah tersinggung.
7) Kekurangan e................... juga menyebabkan kecenderungan kehilangan
unsur k................ daripada tulang.
8) Kehilangan unsur k................. menyebabkan tulang menjadi kurang
p............ dan mudah r................. atau retak.
9) Keadaan ini dikenali sebagai o..............................
SPM 2014 (Esei)
Rajah menunjukkan perkembangan folikel dalam kitar ovari.
(a) Terangkan apa yang berlaku semasa peringkat I dan peringkat II dalam kitar
ovari.
[4 markah]
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
119
(b) (i) Seorang wanita mengambil pil perancang untuk mencegah kehamilan.
Kandungan pil itu merencat perembesan hormon perangsang folikel (FSH)
oleh kelenjar pituitari.
Terangkan kesan pengambilan pil perancang terhadap peringkat I dalam kitar
ovari.
[3 markah]
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
(c) Terangkan apa yang menyebabkan peringkat III berlaku dan kesannya.
[3 markah]
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
120
4.3
Perkembangan Awal Zigot dalam Manusia.
1. Proses p.............................berlaku antara o............ dengan salah satu

s................ dalam t...........f.......................... seorang wanita.
Peringkat perkembangan zigot hingga ke peringkat blastosista dan penempelan
2. Selepas 30 jam persenyawaan, z...............manusia membahagi menjadi

dua sel.
3. Z............. seterusnya membahagi lagi menjadi empat sel, lapan sel, enam
belas sel, tiga puluh d......... sel dan seterusnya sehingga menjadi satu
kelompok sel yg digelar m.....................
121
Embrio yang berusia sembilan hari
4. M..................menjadi bentuk sfera berongga yg disebut b........................

5. B.............................akan berkembang membentuk e.....................
6. E............... akan mula menempel pada dinding u...................
7. E.....................akan berkembang membentuk f.....................
Persenyawaan diikuti dgn perkembangan zigot hingga menjadi bayi.
122
Pembentukan anak kembar
Pembentukan anak kembar seiras
Pembentukan anak kembar tak seiras

Kembar seiras
Persamaan
Kembar tak seiras
1. Perkembangan f............berlaku di dalam u................

2. Memerlukan p............... utk perkembangan f.................
3. F.............. mempunyai tali p..............
4. F.............. menerima o................... dan nutrien drp darah ibu.
5. Bahan k............. drp darah fetus disingkirkan melalaui darah ibu.
6. Darah ibu terpisah drp darah f...............
Perbezaan dari segi
S.......... ovum
persenyawaan
D.......... ovum
disenyawakan oleh
disenyawakan oleh
s............ sperma.
d........ sperma yg
berlainan.
Embrio membahagi
menjadi d.........
Pembahagian embrio
Pembahagian embrio
t.......... berlaku.
123
Fetus kembar berkongsi
Plasenta
s.......... plasenta.
Setiap kembar
mempunyai plasenta
s....................
Kedua-dua mempunyai
Kandungan genetik
Kandungan genetik dlm
kandungan genetik yg
kedua-dua kembar
s............
t.......... sama.
s.............
Jantina
s.............. atau
b..........................
S...............
Rupa
t................... seiras
Anak kembar siam

1. Semasa pembentukan anak kembar s................., pembahagian satu
e............... yang t............. lengkap boleh berlaku.
2. Jika berlaku, dua e.................. yang masih terlekat antara satu sama lain
pada bahagian tubuh tertentu misalnya kepala, punggung atau perut akan
terbentuk.
3. Anak kembar ini dikenali sebagai k................. siam.
Peranan Plasenta dlm Perkembangan Fetus.
1. Plasenta ialah struktur yg tisu-tisunya terbentuk drp. Sel-sel f............. dan
i........
2. Sistem peredaran darah (SPD) fetus terpisah drp SPD ibu oleh satu
m................... yg nipis.
3. Pemisahan SPD fetus dan ibu adalah penting kerana t................ darah ibu
adalah jauh lebih t.............. drp t................... darah fetus. Hal ini
berkemungkinan boleh merosakkan k................... darah fetus yg sangat
halus.
124
4. Darah ibu dan fetus t............. bercampur. Hal ini dapat mengelakkan
masalah penggumpalan darah jika kumpulan darah fetus dan ibu
berl.................
5. Plasenta juga berfungsi sebagai satu struktur yg mengawal-pilih antara
darah ibu dengan darah fetus.
6. Ia membenarkan hanya bahan-bahan tertentu seperti o..............., karbon
d................., garam m...................., g................., asid a.............., lipid,
v..................., urea, hormone dan antibodi meresap melaluinya.
7. Bahan-bahan lain spt SDM dan SDP t............ boleh merentas
p......................
8. Namun, bahan-bahan spt d.............., a.................., kafeina dan bahan dari
asap r............... serta virus H....... dapat merentas p.................. dan masuk
ke sistem aliran darah fetus.
Rajah: Kedudukan dan struktur plasenta
9. Plasenta juga berfungsi sbg organ e..................... dan merembeskan

h............. yg amat penting semasa kehamilan. Selepas bulan ketiga,
k...................l........................ mula merosot dan tidak dpt merembeskan
p............................. lagi. Jadi, plasenta akan mengambil alih fungsi
k................... l.......................... dan merembeskan p.............................. dan
estrogen utk mengekalkan k..............................endometrium.
125
Uji Kefahaman Anda!

1. Apakah yang dimaksudkan dengan persenyawaan?
[2 markah]
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
2. Berikan nama peringkat embrio yang berbentuk bebola dan berongga di
bahagian tengahnya.
[1 markah]
.......................................................................................................................
3. Apakah jenis kembar yang pembentukannya berasal daripada satu zigot
yang sama?
[1 markah]
4. Apakah akan berlaku jika plasenta terpisah daripada dinding uterus?

[1 markah]
.......................................................................................................................
5. Mengapakah seorang ibu yang kuat merokok akan menjejaskan
perkembangan fetus?
[2 markah]
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
6. Apakah bahan yang tidak boleh merentas plasenta?
[1 markah]
.......................................................................................................................
126
4.4
Sumbangan Sains dan Teknologi dalam Pembiakan Manusia.
1. Terdapat beberapa teknik mencegah kehamilan antaranya ialah teknik

s....................jadi, penggunaan alat seperti k..............., d........................
alat i..................................., penggunaan s....................... dan pil
p......................kehamilan.
Rajah: Alat pencegahan kehamilan
Rajah: Teknik pembedahan utk mencegah kehamilan
2. Terdapat beberapa teknik mengatasi masalah ketidaksuburan:

Teknik
Bank S................
Masalah
Penerangan
Sperma s............
Penderma sperma
atau kualiti sperma
menyimpan sperma dlm
rendah
bank sperma. Biodata

genetik penderma direkod
utk memudahkan pemilihan
sperma yg baik.
127
Sperma suami tidak

Per...............Beradas dapat berfungsi dgn
Sperma suami akan

dik................... dan dirawat
n............. (tidak aktif,
sebelum dimasukkan ke
cacat atau
dalam tiub fallopian isteri.
bilangannya terlalu
sedikit)
P.............................
Tiub fallopio isteri
Oosit sekunder isteri
in vitro (IVF)
ter...................
dikeluarkan dari ovari
menyebabkan
menggunakan jarum
sperma dihalang drp
l...................... utk
bersenyawa dgn
disenyawakan dgn sperma
ovum atau zigot
suami dalam piring kultur
tidak sampai ke
dlm makmal. Slps dua hari
uterus.
setengah, e............. yg
mencapai peringkat lapan
sel dimasukkan semula ke
dalam uterus melalui
serviks utk p.....................
pada uterus.
Ibu T................
Isteri tidak dapat
Sperma dan ovum isteri
mengandung atau
disenyawakan secara
selalu gugur.
persenyawaan in vitro
membentuk zigot dan
embrio akan dipindahkan ke
uterus ibu tumpang
sehingga lahir.
Penyakit kelamin
1. Penyakit kelamin boleh disebarkan melalui perhubungan s........ tidak
terlindung antara d....... individu atau lebih yang mana salah seorang
128
daripadanya dijangkiti b................ atau v............ yang menyebabkan

penyakit itu.
2. Antara contoh penyakit kelamin termasuk g................. dan s...............
4.5
Konsep Pembiakan pada Tumbuhan.
Struktur Bunga
Keratan membujur sekuntum bunga
1. Bunga mempunyai empat bahagian, iaitu s............, p............., st................

dan pi............
2. St..................... yang merupakan organ pembiakan jantan terdiri daripada
a............ dan f..............
3. A............. mempunyai pundi debunga yg mengandungi d.................... yg
bersifat haploid.
4. Pi............. terdiri drp s..................,s.......... dan o..............
5. S.............. ialah struktur yg berfungsi utk menerima d.....................
6. S.............. didapati di atas satu salur panjang yg disebut s.......... yang
menyambungkan s................ kpd ovari.
129
Perkembangan Debunga.
1. Bahagian bunga yg menghasilkan debunga ialah a.............
2. Setiap a................ mengandungi empat pundi debunga.
3. Dalam setiap pundi itu terdapat berates-ratus sel i.............
d......................... atau sel m........................... yg bersifat diploid.
4. Sel induk d..................... akan membahagi secara m............. menghasilkan
empat sel yang haploid.
5. Empat sel ini disebut t....................
6. Setiap sel dlm t............. akan berkembang menjadi butir debunga.
7. Nukleus dlm butir debunga akan membahagi secara mi............... dan
menghasilkan dua nukleus, iaitu n............... p........................... dan
n................... t............
Rajah: Perkembangan debunga di dalam pundi debunga pada anter.

Perkembangan Ovul
1. Ovul ialah struktur bunga yg menghasilkan telur atau g............ betina.
2. Ia berkembang drp selapis tisu yg terdapat pada kar..........
3. Ia dilekatkan pd dinding o............ melalui satu tangkai yg dipanggil
f.....................
4. Tempat pelekatan ovul pd dinding o.............. disebut pla.................. yg
membekalkan n................. melalui tangkai fu..................
5. Tisu pada karpel mengalami mi.............. utk membentuk suatu tonjolan
berbentuk k..........
6. Tonjolan yg disebut nus............. ini terdiri drp tisu paren..............
130
7. Apabila nus............... berkembang dan membesar, nus..................

dikelilingi oleh dua lapisan sel yg disebut inte................
8. Salah satu sel drp sel-sel nus.............. itu ialah sel induk m.......................
atau sel induk pundi embrio.
9. Sel ini akan membesar dan membahagi secara me................ utk
menghasilkan empat sel yang h..............
10. Tiga antara sel ini akan me...................
11. Sel yg tertinggal membesar dan n....................nya membahagi secara
mi.............. sebanyak t....... kali untuk menghasilkan l................ nukleus.
12. Sel yg sudah membesar kini disebut pu........ em.................
13. Antara l............ nukleus dlm pundi embrio, t.......... nukleus akan bergerak
ke satu hujung pundi embrio dan menjadi sel an................
14. T.......... lagi akan bergerak ke hujung pundi e................. yg bertentangan
dan menjadi d........... sel si............... dan satu sel t.................
15. Dua nukleus yg tertinggal di tengah pundi embrio menjadi n...............
ku...............
16. Integumen yg berkembang dgn sepenuhnya akan menutupi keseluruhan
nus........... dan meninggalkan satu liang kecil yg disebut mik............ yg
membenarkan kemasukan air semasa perc................ biji benih.
Pembentukan pundi embrio;
Pendebungaan dan Pembentukan Tiub Debunga

1. Apabila debunga menjadi matang, dinding a............ akan mengering,
mengecut dan merekah disisinya.
131
2. Perekahan ini akan membebaskan d................. yang akan dipindahkan ke

sti............ oleh agen p...................................... spt angin, serangga atau haiwan.
3. Proses pemindahan debunga dari an.......... ke st............. bunga sama atau
berlainan disebut pen...........................
4. Debunga yg telah dipindah ke st.............. akan mengalami perc.....................
dan mengeluarkan satu salur yg disebut t.......... d..................
5. Rembesan berg............ pada permukaan st............... merangsangkan
debunga utk berc................
6. Tiub debunga memanjang dan bertumbuh ke arah o.......... melalui s...........
7. N................... t.............. berada di hujung tiub debunga dan mendahului
n................p.................
8. Semasa pergerakan nukleus-nukleus itu dlm tiub debunga,
n...............p..................... akan membahagi secara mi................ utk membentuk
d......... nukleus atau gamet jantan yg bersifat h................
Rajah: Proses percambahan debunga.

Persenyawaan Ganda Dua
1. Salah satu drp dua gamet jantan bercantum dgn sel t............. utk
menghasilkan zigot d.................., iaitu persenyawaan pertama.
132
2. Gamet jantan yg satu lagi akan bercantum dgn dua

n.....................k................... utk membentuk nukleus endo..................... yg
t..................., iaitu persenyawaan kedua.
3. Proses persenyawaan yg berlaku d........ kali utk menghasilkan satu zigot
d................. dan satu nukleus t.................... dikenali sbg persenyawaan
g................ dua.
Persenyawaan Ganda Dua;
Pembentukan Buah dan Biji Benih
Rajah: Perkembangan biji benih
133
Bahagian
Berkembang menjadi
Berkembang menjadi/ Fungsi
Nukleus triploid
Tisu endosperma
Menyimpan makanan
Zigot diploid
E.................
Biji benih
I.....................
Kulit b...........
Pelindung kpd biji benih
Ovari
Buah
Ovul
Biji .............
Kepentingan Persenyawaan Ganda Dua dalam Kemandirian Tumbuhan

Berbunga
1. Tumbuhan berbunga atau a........................... merupakan kumpulan
tumbuhan yang paling besar di permukaan bumi dan boleh ditemukan di
setiap sudut bumi.
2. Debunga yang merupakan g............... jantan dan sel telur ialah sel
h................ yang dibentuk akibat proses pembahagian sel secara
m...................
3. Oleh itu, wujud v................... dalam keturunan yang dapat menjamin
kemandirian spesies.
4. Percantuman antara gamet j................ dengan sel t........... menghasilkan
zigot d................ . Percantuman ini memastikan maklumat g.............
tumbuhan induk diturunkan daripada generasi kepada generasi dan
spesies tumbuhan dikekalkan.
5. Percantuman antara gamet j............. dengan dua n................. kutub
menghasilkan tisu e........................ yang berkembang menjadi tisu
penyimpan makanan.
6. Percantuman ini memastikan makanan e............ tersedia ada semasa
percambahan b........ benih dan menjamin kejayaan anak tumbuhan.
7. Buah melindungi b......... benih dan membantu pencaran b......... benih ke
tempat yang jauh dari pokok induk.
8. Cara ini memastikan persaingan i.............spesies dapat dielakkan untuk
menjamin kejayaan dan kemandirian tumbuhan di habitat baharu.
134
4.6
Pertumbuhan dalam Organisma Multisel
1. Pertumbuhan dalam organisma ialah satu proses k.............. dan tidak

boleh ber...................
2. Pertumbuhan melibatkan pertambahan bilangan sel, saiz, isi padu dan
jisim badan organism dan juga pemb.................. serta pengkhususan sel.
3. Terdapat tiga peringkat perkembangan dlm proses pertumbuhan iaitu
pemb........................ sel, pem........................ sel dan pembe..................
sel.
4. Pembahagian sel melibatkan mi..............., iaitu setiap sel memb..............
menjadi d......... sel yg seiras dgn sel induk.
5. Kedua-dua sel ini membahagi lagi menghasilkan e................. sel dan
proses ini berterusan utk menghasilkan l................ sel, enam bela sel dan
seterusnya sehingga satu kumpulan sel yg terdiri drp berbilang sel yg
se................. dihasilkan yg kemudian akan mengalami
pem..............................
6. Pemanjangan sel akan menyebabkan pertambahan s.............. sel.
7. Pertambahan ini disebabkan oleh pengambilan a........ dan bahan
keperluan lain spt garam mineral, g............., asid a................ dan bahanbahan lain drp persekitaran.
8. Air mengumpul dlm v............... sel tumbuhan menyebabkan v................
membesar.
9. Bahan yg meresap masuk ke sel digunakan utk membina protoplasma sel
dan menyebabkan pert.................... saiz sel.
10. Pembe............. sel berlaku selepas pem....................... sel.
11. Sel-sel mengalami perubahan bentuk dan struktur dan kemudian
membentuk kumpulan sel yang k................
12. Pemb.................... dan pengkhususan sel membolehkan menjalankan
fungsi yang baharu dan khusus.
13. Sebagai cth, pemb................ sel epidermis pada akar tumbuhan
menyebabkan sel-sel ini membentuk unjuran h.............. disebut rambut
135
a................, yg menambahkan jumlah l............. permukaan utk peresapan

air dr tanah ke dalam a..............
14. Pemb....................... sel epidermis pada daun pula menghasilkan sel
peng............. berbentuk kacang yg mengawal pemb................. dan
penutupan liang s............. dan seterusnya mengawal kehilangan a.........
drp tumbuhan.
Rajah: Pemanjangan sel tumbuhan melalui pemvakuolan.

Uji Kefahaman Anda!
1. Berikan definisi pertumbuhan.
[2 markah]
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
2. Mengapakah organisma perlu mengalami pertumbuhan? Terangkan.
[2 markah]
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
3. Namakan tiga zon utama pada hujung akar dan hujung pucuk yang
berkaitan dengan pertumbuhan.
[3 markah]
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
4. Huraikan ciri-ciri utama yang diperhatikan pada sel di zon yang dinamakan
di atas.
[3 markah]
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
136
4.7
Lengkung Pertumbuhan
Parameter untuk mengukur pertumbuhan

1. Pertumbuhan boleh ditentukan dengan mengukur p...................
pertumbuhan seperti pertambahan s........... atau i................. dan
perubahan j............. segar atau j............ kering dalam satu jangka masa
tertentu.
2. Jisim k............. sesuatu organisma merujuk kepada jisimnya selepas
semua a...... telah disingkirkan daripada organisma itu. Ia boleh ditentukan
dengan menimbang jisim organisma selepas mengeringkan organisma
dalam k................. pada suhu .............0C berulang kali sehingga jisimnya
t......... berubah.
3. Faedah kaedah ini ialah ukuran jisim k............... memberikan pengukuran
pertumbuhan yang paling t............ tetapi kelemahannya ialah organisma
tersebut mesti dibunuh dan dikeringkan sebelum ditimbang.
4. Oleh itu, kadar pertumbuhan pada organisma yang s......... tidak dapat
dikaji.
5. Kaedah ini sesuai digunakan untuk menentukan jisim k................
tumbuhan, tumbuhan yang sama jenis dapat ditanam dalam persekitaran
yang s.......... dan mendapat n............... yang sama.
6. Jisim s............. organisma juga mudah ditentukan. Jisim organisma boleh
ditimbang dengan neraca pada bila-bila masa dan organism tidak perlu
dibunuh.
7. Akan tetapi, kaedah ini tidak tepat kerana kandungan a..... dalam badan
boleh mempengaruhi keputusan.
137
Lengkung Pertumbuhan
1. Lengkung pertumbuhan adalah berbentuk si.................. atau S.
2. Lengkung pertumbuhan boleh dibahagikan kpd l........ bahagian seperti
berikut:
Lengkung pertumbuhan berbentuk sigmoid (manusia)
Permulaan
Eksponen
Matang
Dewasa
Penuaan
(fasa bayi)
(kanak-kanak)
(remaja)
Kadar
KP berlaku dgn
KP menjadi
KP
KP
pertumbuhan
c................
l.....................
berh.............,
n...................
(KP) secara
kerana
iaitu organism
Organisma
p..................
kebanyakan
telah
mengalami
Proses
Proses
sel-sel aktif
de.............
proses
pemb..............
pemb...............
telah mencapai
Proses
penuaan atau
.. sel dan
.... dan
saiz yg
pemb..............
kekurangan
sedikit
pema...............
m.....................
.... sel yg
m.....................
pema..............
... sel adalah
....
berlaku hanya
yg
.... sel berlaku.
b..................
utk gantikan
mengakibatkan
tisu-tisu yg
kem.................
rosak atau
....
m..............
138
Kadar pertumbuhan serangga.

Lengkung pertumbuhan bagi haiwan berangka luar
SPM 2011 (Esei)

Terangkan lengkung pertumbuhan belalang.
[4markah]
Jawapan:
1.Pertumbuhan berperingkat//bukan lengkung licin.
2. Mempunyai eksoskeleton (rangka luar) yang keras/ rangka luar terdiri drp
k.............
3. Ini menghadkan perta................... panjang badan.
4. Kadar pertu.................... adalah sifar (dalam fasa nimfa /instar)
5. Eksoskeleton baru le............... terhasil di bawah rangka lama.
6. Serangga menyedut u................. dalam isi padu yg banyak.
7. Untuk men................. rangka luar utk terbuka/pecah.
8. Ek................................... baru mengembang.
9. Pertumbuhan berh............... apabila dewasa.
139
4.8 Pertumbuhan Primer dan Pertumbuhan Sekunder pada Tumbuhan.

Pertumbuhan Primer.
1. Pertumbuhan primer ialah pertumbuhan per........... pada tumbuhan.
2. Ia berlaku pada se.......... tumbuhan sama ada tumbuhan mono...................
dan di...................... atau tumbuhan h.............. dan tumbuhan berk............
3. Ia penting bagi pemanjangan pokok supaya dapat mencapai ket.................
maksimum.
4. Pertumbuhan ini berlaku pada me................ a............ yg terdapat pada hujung
p.............. dan hujung a...........
5. Hujung p............. dan a............... dibahagikan kpd tiga zon iaitu, zon
pemb...................., zon pem..................... dan zon pembe................
Hujung akar tumbuhan
Hujung pucuk tumbuhan
Pertumbuhan Sekunder.
1. Ia berlaku hanya pada tumbuhan di.......................... yg berkayu.
2. Ia berlaku pada me......................sisi yf terdiri drp
kam.....................vaskular dank am.............. gabus.
140
3. Kam.............. vaskular akan membentuk tisu vascular baru iaitu,

x............... dan f....................manakala kam................gabus yg terdapat di
bawah lapisan epidermis batang akan membentuk g..............
Pertumbuhan sekunder pada batang.
1. Batang tumbuhan mempunyai satu lapisan yg berupaya memb................
2. Sel-sel ini disebut kam......................vaskular.
3. Kam................. vaskular didapati di antara tisu x............... dgn tisu
f..................
4. Sel-sel baharu yg dihasilkan pada bahagian d............... akibat
pembahagian sel kam............... akan membentuk x................ baharu
manakala sel-sel yg dihasilkan pada bahagian l............ dan menuju ke
bahagian l............ akan membentuk f..............
5. Tisu x............. baharu yg dibentuk akan menjadi x..............
s........................ manakala tisu f............. baharu akan menjadi f.............
s.......................
6. Dinding salur x................ biasanya ditebalkan dengan l................
7. L..................ialah suatu bahan yg kalis air dan kuat.
8. X.............. mengalami pertumbuhan sekunder, x.......... p................ ditolak
ke bahagian tengah batang manakala f............. p................. akan ditolak
ke arah epidermis batang.
9. Akibatnya, tisu-tisu x...............p.................... dimampatkan.
10. Lilitan batang bertambah menyebabkan epidermis batang meregang dan
r.............
11. Tisu di bawah epidermis, iaitu tisu g............. yg dihasilkan oleh
kam...............gabus berfungsi melindungi batang drp serangan serangga
dan b................ apabila epidermis merekah.
141
Pertumbuhan sekunder batang tumbuhan dikotiledon
SPM 2014 (Esei)

Rajah menunjukkan keratan rentas batang X dan batang Y daripada dua
tumbuhan dikotiledon.
Batang X ialah daripada tumbuhan yang mengalami pertumbuhan primer.

Batang Y ialah daripada tumbuhan yang mengalami pertumbuhan sekunder.
Terangkan perbezaan dalam struktur antara batang X dengan batang Y.
[6 markah]
142
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
12. Tumbuhan yg tumbuh di kawasan beriklim s................ yg mempunyai
empat musim mengalami kadar pertumbuhan yg tidak seragam.
13. Kadar pertumbuhan pada musim b............... lebih tinggi drp yg berlaku
pada musim panas dan luruh.
14. Hal ini kerana keadaan persekitaran adalah lembap dan sel kam............
mula membahagi.
15. Jadi, salur x................ yg dibentuk adalah besar dan berdinding n...............
supaya dapat mengangkut kuantiti air yg besar dr akar ke daun untuk
proses f.........................
16. Tambahan pula, kadar f........................ adalah tinggi disebabkan
keamatan cahaya yg tinggi.
17. Pada musim panas yg kurang kelembapan walaupun keamatan cahaya
tinggi, saiz sel yg terbentuk menjadi lebih k...............
18. Begitu juga pada musim l..............., keamatan cahaya berkurang.
19. Jadi, salur x..............s.................... yg dibentuk adalah kecil dan berdinding
t............
20. Pada musim sejuk, kadar pertumbuhan pada kebanyakan pokok adalah
r...............
21. Akibat kadar pertumbuhan yg berbeza, tumbuhan tersebut mempunyai
ge............... ta..................... yg terdiri drp g...................cerah dan
g.............. gelap
143
22. G.................. cerah yg terdiri drp x................ besar dibentuk pada musim
b............. manakalaa g.............. gelap yg terdiri drp x.............. kecil
dibentuk pada musim sa..........
23. G.................tahunan membolehkan kita mengira usia sebatang pokok.
24. Setiap g..................gelap mewakili s.......... tahun dlm usia pokok.
SPM 2014 (Esei)
Rajah menunjukkan lengkuk pertumbuhan bagi tumbuhan saka (bermusim).
Terangkan corak pertumbuhan bagi tumbuhan itu.
[4 markah]
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
144
Pertumbuhan Sekunder pada Akar.

1. Akar tumbuhan juga mengalami pertumbuhan s.....................
2. Proses pertumbuhan s..................... pada akar adalah serupa dengan
batang di.....................
3. Kam....................vaskular yg terletak di antara tisu x............... dengan tisu
f............... primer membahagi untuk membentuk tisu x..............
s........................ di sebelah dalam dan tisu f................... s...........................
di sebelah l..........
4. Akibat pertumbuhan sekunder, tisu-tisu primer dimam................
5. Kam....................gabus yg terletak di bawah eprdermis akan menghasilkan
g.............. yg berfungsi memberikan perlindungan kpd tisu a............
6.
Pertumbuhan sekunder pada akar tumbuhan dikotiledon.

Pertumbuhan Sekunder pada Tumbuhan Monokotiledon.
1. Secara lazimnya, tumbuhan monokotiledon dan tumbuhan h............ yang
merupakan tumbuhan semusim tidak mengalami pertumbuhan
s......................
2. Akan tetapi, sesetengah tumbuhan monokotiledon seperti Aloe sp., Agave
sp. dan Dracaena sp. adalah terk...................
3. Tumbuhan tersebut mengalami sedikit pertumbuhan s.................. kerana
batang tumbuhan ini mempunyai ka...................... di kawasan
ko................ batang dan di sebelah luar be............ va.....................
145
4. Kambium ini berupaya memb................. utk membentuk b.................

v.......................... sekunder dan pa................... sekunder.
Pertumbuhan sekunder pada batang Dracaena sp.
Pertumbuhan sekunder pd batang

tumbuhan monokotiledon
Perbandingan antara Tumbuhan yg mengalami Pertumbuhan Sekunder dengan

Tumbuhan yang tidak mengalami Pertumbuhan Sekunder.
Tumbuhan yg mengalami
Tumbuhan yg tidak mengalami
pertumbuhan sekunder
pertumbuhan sekunder
Pertumbuhan tidak berhenti dan
Pertumbuhan biasanya berhenti selepas
tumbuhan biasanya sangat
satu atau dua m................ dan
t..............
tumbuhan adalah t.......... tinggi.
Mempunyai me....................sisi
T.......... mempunyai meristem s..........
atau kambium.
atau kambium.
Mempunyai tisu berk..............
T........... mempunyai tisu berk..........
Sesetengah tumbuhan mempunyai
T........ mempunyai kam....................
kam..................gabus.
gabus.
Boleh h.......... betahun-tahun.
Hanya h.......... utk semusim atau dua
musim sahaja.
Pertumbuhan berlaku
Pertumbuhan berlaku hanya s.............
s...................... hayat.
tumbuhan hidup.
146
Kepentingan Ekonomi dan Kelebihan Pertumbuhan Sekunder pada Tumbuhan.

1. Pokok yg mempunyai bahagian berk............ yang kuat dan keras
menjadikannya sesuai digunakan utk membuat pe............., pagar, pi.........
dan sebagainya.
2. Tumbuhan yang mengalami pertumbuhan sekunder mempunyai tempoh
h........... yang panjang.
3. Hal ini menambahkan peluang tumbuhan itu menghasilkan b..........benih
bagi tujuan menambahkan anak dan mengekalkan s.............. pokok.
4. Tumbuhan itu juga mempunyai a............. yg besar dan panjang utk
mendapatkan a........... dengan lebih berkesan dr bahagian tanah yg
d..........
5. Hal ini akan meningkatkan keman................ tumbuhan semasa musim
ke...............
6. Pertambahan tisu x............. dan f................ dapat menampung keperluan
pokok yg sedang membesar.
7. Pertambahan tisu tersebut membolehkan pokok tumbuh dgn lebih tinggi
dan Berjaya dlm pers.................. dengan tumbuhan lain utk mendapat
cahaya matahari bagi proses f.......................
147
BAB 5 PERWARISAN
5.1 Mensintesis Konsep Perwarisan berdasarkan Eksperimen Mendel.
Konsep perwarisan berdasarkan Eksperimen Mendel.
1. Perwarisan ialah pemindahan ciri drp ibu-bapa kpd a.......... atau drp
generasi kpd ge................. yg lain.
2. Bidang kajian perwarisan ini dinamakan g...................
3. Ciri ialah faktor yg diwariskan spt ketinggian, warna kulit, bentuk m.........
dan kumpulan d..............
4. Setiap ciri mempunyai variasi t..............
5. Contoh ciri dan trait;
Ciri
Ketinggian
Trait
Tinggi
Rendah
Warna
Putih
Merah
Kumpulan darah
A
B
AB
O
6. Kajian Genetik bermula dengan G.............. M................. (1822 hingga

1884) seorang paderi dari Brunn, Austria.
Perwarisan Monohibrid
1. Menurut Mendel, trait tinggi adalah bersifat d....................., iaitu trait ini
menindas kesan trait r...............
2. Trait r.................... dinamakan trait res............. iaitu trait itu tidak kelihatan
walupun wujud pada induk asal.
148
3. Apabila anak-anak generasi filial pertama dikacukkan s................sendiri

dan biji benih yg terhasil ditanam, ciri pokok generasi filial kedua (F2)
direkodkan.
Kacukan monohibrid yg dijalankan oleh Mendel.
4. Dalam generasi filial kedua, pokok trait r.................. muncul semula

sebanyak .........% drp keseluruhan pokok.
5. Kacukan ini menunjukkan perwarisan m...................... kerana hanya
melibatkan s............ ciri sahaja, iaitu ketinggian pokok.
6. Seterusnya Mendel mengemukakan Hukum Mendel Pertama yg dikenali
sebagai Hukum S.................... yg menyatakan:
ciri sesuatu organisma dikawal oleh sep................... alel, hanya s..........
daripada pasangan alel ini akan diwariskan dalam g..................
149
Istilah- istilah yang digunakan dalam genetik.

Istilah
Gen
Maksud
Merupakan unit a............. perwarisan yg terdapat pada
k....................Gen mengawal ciri tertentu dlm sesuatu organism.
Alel
Merupakan satu ahli drp pasangan g....... yg terletaak pada

l.......... tertentu pada kromosom yg mengawal t...............
Alel
Merupakan alel yg sentiasa menunjukkan traitnya apabila hadir.
d.................
Huruf besar digunakan utk mewakilinya.
Alel
Merupakan alel yg menunjukkan traitnya apabila kedua-dua sel
r.................
ialah alel resesif. Huruf kecil digunakan utk mewakilinya.
Genotip
Merupakan komposisi gen suatu organisma. Genotip suatu

organisma tidak dapat dil............
Fenotip
Merupakan ciri-ciri yg dip................. pada suatu organisma.
Homozigot
Merupakan sepasang a........... yg s............, contohnya TT atau

tt.
Heterozigot
Merupakan sepasang a........... yg berb............, contohnya Tt.
Perwarisan dihibrid
1. Kacukan antara d....... individu yg melibatkan d....... ciri berlainan
menunjukkan perwarisan d.....................
2. Induk yg digunakan ialah pokok kacang pea baka tulen yg mempunyai trait
d.............. biji kacang bulat dan berwarna kuning dengan pokok kacang
pea baka tulen trait r.................. biji berkedut dan berwarna hijau.
3. Generasi filial pertama (F1) yg terhasil menunjukkan hanya trait
d................., iaitu biji bulat dan berwarna kuning sahaja muncul tetapi trait
r................ tidak kelihatan.
4. Apabila kacukan rawak antara generasi filial pertama F1 dilakukan,
generasi filial kedua (F2) memberi empat variasi f................, iaitu biji
150
b............ kuning, biji bulat h.............., biji k............ kuning dan biji kedut
h............. dgn nisbah 9:3:3:1
5. Trait r.................. muncul dlm generasi F2 dan trait ini bebas berkombinasi
dgn trait lain.
6. Dalam generasi F1, ciri bg bentuk biji dikawal oleh sepasang alal Bb dan
warna biji Kk.
7. Semasa pembentukan gamet F1, mana-mana a.......... bagi bentuk biji
boleh berpasang dengan mana-mana a......... bagi warna biji.
8. Empat kombinasi gamet terhasil, iaitu: BK,Bk, Bk dan bk.
9. Apabila persenyawaan secara rawak berlaku, 16 kombinasi genotip F2
akan terhasil dan ini memberikan e............. jenis f..................
10. Hukum Mendel Kedua juga dikenali sebagai Hukum Peng.............
B.............
11. Hukum ini menyatakan:
Semasa pembentukan g.............., setiap ahli drp pasangan a.............
boleh berkombinasi dgn mana-mana ahli drp pasangan a............. ciri yg
lain.
151
Uji Kefahaman Anda!

1. Apakah yang dimaksudkan dengan alel dominan dan alel resesif?
[2 markah]
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
2. Apakah perbezaan antara baka homozigot dengan baka heterozigot?
[1 markah]
.......................................................................................................................
152
3. Beri definisi fenotip dan genotip.
[2 markah]
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
4. Jika pokok bunga berwarna merah heterozigot dikacukkan dengan pokok
bunga berwarna putih homozigot resesif, apakah genotip yang terhasil dan
apakah nisbah fenotip yang terhasil?
[2 markah]
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
5. Dalam kajian yang dibuat ke atas jagung, jagung berwarna kuning adalah
dominan ke atas jagung berwarna ungu, dan biji bulat adalah dominan
terhadap biji berkedut. Jika baka tulen jagung berwarna kuning dan bulat
dikacukkan dengan baka tulen berwarna ungu dan berkedut,
i) Berapa peratuskah anak generasi filial pertama akan membawa trait
berwarna kuning dan berkedut?
[1 markah]
..................................................................................................................
ii) Apakah fenotip generasi filial pertama?
[1 markah]
..................................................................................................................
iii) Berapakah fenotip generasi filial kedua dan nisbah fenotip generasi
filial kedua?
[2 markah]
..................................................................................................................
..................................................................................................................
SPM 2014(Struktur)
Rajah menunjukkan pokok kacang pea tinggi berbunga putih dikacukkan dengan
pokok kacang pea rendah berbunga ungu.
T
: mewakili alel dominan bagi pokok tinggi
: mewakili alel resesif bagi pokok rendah
153
: mewakili alel dominan bagi bunga ungu
: mewakili alel resesif bagi bunga putih
Induk
Genotip induk
Meiosis
Gamet
Generasi F1
(a) Nyatakan fenotip bagi induk tersebut.

Tumbuhan 1
:.................................................................................................
Tumbuhan 2
:.................................................................................................
[2 markah]
(b)(i) Tulis genotip bagi gamet dalam bulatan yang disediakan pada Rajah di
atas.
[2 markah]
(ii) Nyatakan fenotip bagi generasi F1.

.........................................................................................................................
[1 markah]
(c) Jadual menunjukkan genotip generasi F2 selepas generasi F1 dikacukkan
dengan generasi F1 yang lain. Jumlah bilangan anak F2 ialah 16.
154
Gamet dari induk F1
TB
Tb
tB
tb
Gamet dari induk F1 yang lain

TB
TTBB TTBb
TtBB
TtBb
Tb
TTBb
TTbb
TtBb
Ttbb
Tb
TtBB
TtBb
ttBB
ttBb
tb
TtBb
Ttbb
ttBb
ttbb
Nyatakan kebarangkalian generasi F2 berikut:

(i) Pokok kacang pea tinggi, berbunga putih
.............................................................................................................................
[1 markah]
(ii) Pokok kacang pea tinggi, berbunga ungu
............................................................................................................................
[1 markah]
(d) Dalam jadual di atas, bulatkan genotip generasi F2 bagi pokok kacang pea
rendah berbunga ungu.
Kemudian tentukan kebarangkalian generasi F2 bagi fenotip tersebut.
............................................................................................................................
[2 markah]
155
(e) Nyatakan nisbah fenotip anak dalam generasi F2 dalam jadual di atas.
Tinggi,
Tinggi,
Rendah,
Rendah,
bunga ungu
bunga putih
bunga ungu
bunga putih
.................
.................
.................
...............
[1 markah]
(f) Berdasarkan Rajah dan jadual di atas, huraikan Hukum Mendel Kedua.
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
[2 markah]
5.2 Perwarisan
Perwarisan kumpulan darah dalam manusia.
1. Kumpulan darah dikelaskan kpd A, B, AB dan O.
2. Terdapat t............ alel yang mengawal ciri kumpulan darah, iaitu A, B dan
O.
3. Alel A dan alel B bersifat d.................. manakala alel O adalah
r...................
4. Oleh itu, kombinasi alel AO akan member f................. A manakala BO
akan memberi f............... B.
5. Kumpulan O akan hanya terjadi jika kedua-dua a............. adalah
r..................., iaitu OO.
6. Oleh sebab A dan B adalah d..................., kombinasi ini dinamakan
ko......................... dan individu yang mempunyai kedua-dua a............. ini
mempunyai darah jenis AB.
156
F..................
G............................
Kumpulan A
AA atau .............
Kumpulan B
........ atau BO
Kumpulan ............
AB
Kumpulan O
..........
7. Individu yg mempunyai darah jenis A mungkin mempunyai g...............

homozigot ......... atau heterozigot AO.
8. Dalam proses pembentukan g.............. bagi genotip AA, semua gametnya
membawa alel .........
9. Bagi genotip AO pula 50% gamet yg terhasil akan membawa alel ...... dan
50% lagi membawa alel .......
10. Bagi individu yang berdarah ......, gamet yg terbentuk akan hanya
membawa alel ......
Rajah menunjukkan satu contoh perwarisan kumpulan darah.
Induk:
Ibu
Genotip:
IA IO
Bapa
IB IB
Meiosis:
Gamet:
IA
.........
.........
IB
Genotip anak:
............
IA IB
IB I O
............
Fenotip anak:
AB
.........
.........
Persenyawaan:
157
Perwarisan Faktor Rhesus (Rh) dalam manusia.

1. Faktor rhesus ialah sejenis a................ yg terdapat di permukaan sel
darah m............
2. A................. ini akan membentuk aglutinat (gumpalan) apabila bertindak
balas dgn antibodi drp individu yg t............ mempunyai an...............
berkenaan.
3. Keadaan apabila terdapat sejenis protein a................ dipermukaan sel
darah merah dinamakan faktor Rh p............... (Rh+) dan keadaan yg
t.......... antigen ini dinamakan kumpulan Rh n................ (Rh-).
4. Rh+ bersifat d.................... manakala Rh- adalah r...................
5. Jika seseorang ubi Rh- mengandungkan bayi Rh+ yg diwariskan drp bapa
Rh+, masalah tidak timbul kerana arah ibu terpisah drp darah f......... oleh
plasenta.
6. Masalah akan timbul pada akhir kehamilan dan waktu melahirkan bayi
kerana terdapat kemungkinan besar darah b....... boleh bercampur dgn
darah i....... melalui plasenta yg mula tanggal.
7. Apabila darah b......... yg mempunyai a................ Rh memasuki sistem
darah ibu ini akan merangsang darah i....... utk menghasilkan antibodi
bagi melawan a................. ini.
8. Bayi pertama akan lahir dgn s................... tetapi apabila ibu itu
mengandung pada kali kedua bayi Rh+, a.......................... yg berada dlm
plasma darah ibu akan dapat merentasi p................. dan menyerang sel
darah merah b........... lalu menyebabkan sel darah merah b..........
mengembang dan me...............
9. Keadaan ini boleh menyebabkan kerosakan o........... dan keg................
akibat tindakan kadar factor R................. dalam badan ibu.
158
10. Alel untuk Rh+ adalah d................... kpd Rh-, oleh itu ibu bapa yg
he........................ akan menyebabkan 25% drp anaknya berkemungkinan
mempunyai darah Rh-.
Perwarisan faktor Rhesus
Autosom dan Kromosom seks

1. Dalam manusia, setiap sel soma mempunyai ........ pasang kromosom atau
........ kromosom.
2. Daripada ........ pasangan ini, ........ pasang ialah pasangan kromosom
ho............... yg disebut au..............., iaitu kromosom yg kelihatan s............
pada lelaki dan perempuan.
159
3. Pasangan kromosom yg ke-.......... ialah kromosom s........, iaitu kromosom

yg membawa gen-gen yg menentukan ciri-ciri seks.
4. Pasangan kromosom ini b............... antara lelaki dengan perempuan.
5. Dalam perempuan terdapat dua kromosom seks XX, iaitu ........ autosom +
krosom seks .........
6. Dalam lelaki terdapat satu kromosom seks ...... dan satu kromosom ........,
iaitu ...... autosom + kromosom seks .........
7. Set kromosom yg lengkap di dalam nukleus yg kelihatan di bawah
mikroskop cahaya dinamakan ka................
8. Ka.............. manusia boleh disediakan dgn mengambil gambar kromosom
semasa sel soma ssedang membahagi, iaitu kromosom memendek dan
menebal.
Kariotip perempuan
Kariotip lelaki
9. Perubahan bilangan kromosom boleh terjadi akibat kegagalan kromatid

ber............. (non disjunction) atau tidak .................. semasa me.............
pada kromosom tertentu.
10. Kesannya, g................. (ovum atau sperma) tidak mempunyai bilangan
kromosom ........ yang normal tetapi mungkin membawa 24 atau 22
kromosom.
160
11. Sekiranya g........... ini bersenyawa dgn g............ normal, pertambahan

atau pengurangan bilangan kromosom berlaku.
12. Z........... mungkin mempunyai ......... kromosom atau 45 kromosom sahaja.
13. Antara kesan perubahan bilangan kromosom ialah keadaan
S.................D............. (47 kromosom), sindrom Kl............................. (47
kromosom) dan sindrom T............. (45 kromosom) pada manusia.
Kariotip Sindrom Down (45+XY)
Kariotip Sindrom Klinefelters

(44+XXY)
Kariotip Sindrom Turner (44+X)
161
Penentuan Seks atau Jantina Anak

1. Lelaki mempunyai 44+ ......... kromosom dan perempuan 44+.........
2. Sperma yg dihasilkan oleh lelaki membawa d....... jenis kromosom, iaitu
........+X dan 22+ ....... manakala perempuan menghasilkan s......... jenis
gamet sahaja, iaitu 22 + ...........
Penentuan seks anak
Perwarisan Terangkai Seks

Buta Warna
1. Penghidap buta warna tidak dapat membezakan beberapa w.............
tertentu, iaitu 99% penghidap ialah jenis buta warna m............. h.............
2. Penyakit ini diwariskan drp generasi kpd generasi lain dan kebanyakan
penghidap ialah l.............
3. Gen yg mengawal t............ penglihatan warna terdiri drp sepasang
a.........., iaitu alel utk penglihatan normal dan alel utk b........... w............
4. Alel d.............. diwakili N dan alel r............... diwakili ...........
5. Kedua-dua alel ini terdapat pada kromosom ...........
162
F.................
Wanita h......................... dominan utk penglihatan warna normal.
Wanita he...................... utk penglihatan warna normal (wanita ini ialah
Genotip
XNXN
XNX......
pembawa gen r......................)

Wanita h............................ resesif utk buta warna.
X....X.....
Lelaki dgn penglihatan warna n...............

Lelaki dengan b..........w................
XNY
......nY
6. Disebabkan lelaki mempunyai satu kromosom X sahaja maka f................

penglihatan lelaki alah buta warna jika kromosom X tersebut membawa
alel r.................
Rajah skema perwarisan buta warna
Hemofilia
1. Penghidap hemofilia kekurangan salah satu f............. yg terlibat dlm
pemb.............. darah, oleh itu apabila luka atau salur darah pecah, darah
sangat l............... atau tidak membeku utk menutup luka.
2. Hal ini menyebabkan pendarahan yg teruk dan boleh membawa m..........
163
3. Pendarahan dalaman juga boleh berlaku terutama di lutut, siku dan buku
lali.
4. Keadaan ini boleh merosakkan o............ badan.
5. Kehadiran alel r.................. ini pada kromosom ........ menyebabkan lelaki
menjadi penghidap hemofilia dan perempuan hanya hemofilia jika terdapat
dua a.......... resesif pada kedua-dua kromosom ........nya.
F.................
Genotip
Wanita h......................... dominan utk pembekuan daah.

Wanita he...................... utk pemebekuan darah (wanita ini
XHXH
XHX......
ialah pembawa gen r......................)

Wanita h............................ resesif utk penghidap penyakit
X....X.....
hemofilia.
Lelaki n...............
Lelaki yg menghidap penyakit hemofilia.
XHY
......nY
Penyakit Perwarisan
Talasemia
1. Talasemia ialah penyakit g............., iaitu penghidapnya membina sel darah
merah yg mempunyai he........................... tidak normal dan pemusnahan
sel darah merah berlebihan berlaku menyebabkan keadaan a...............
2. Sel darah merah pesakit juga k............. daripada normal dan peratus
h...................... darah juga berada di bawah aras normal.
3. Terdapat d......... jenis talasemia, iaitu talasemia m.............. dan talasemia
mi..........
4. Oleh sebab talasemia dikawal oleh alel r............... maka pesakit talasemia
m............ mewarisi dua alel r.............. dan talasemia mi.......... ialah
pembawa penyakit.
5. Penyakit ini t........... terangkai seks.
164
Anemia sel sabit

1. Penghidap penyakit ini mempunyai sel darah merah berbentu b............
sabit yg menyebabkan fungsi pengangkutan o................ tidak sempurna.
2. Pesakit ini mudah letih, p........... dan lemah.
5.3
Gen dan Kromosom
1. Gen ialah unit a............ dalam perwarisan.

2. Kedudukan gen atau l........... gen adalah tetap pada kromosom.
3. Dua kromosom h................ mempunyai lokus gen yang sama, iaitu setiap
gen terdiri drp sepasang a.........
4. Molekul DNA dibina drp dua rantai p................. polimer nukleotida atau
poli..................., iaitu bahagian molekul gula d....................... dan
kumpulan f............. membentuk tulang belakang.
5. B...... nitrogen berada di antara dua rantai ini.
165
Struktur nukleus, kromosom dan DNA
6. Kedua-dua rantai ini berpintal, iaitu membentuk struktur h............. g...........

dua.
7. Molekul DNA dibina drp unit-unit asas yg dikenali sbg nu............................
8. Setiap n........................... terdiri drp tiga bahagian, iaitu gula
d.............................., kumpulan f................. dan bes bern.......................
9. Terdapat empat jenis b........... bernitrogen, iaitu ad.............. (A),
t.................. (T), si.................. (C) dan gu.................. (G) yg menjadikan
empat jenis n.......................... berbeza.
10. N................................. yg mempunyai b....... bernitrogen A akan berpasang
dgn nukleotida bes ..........., Bes C pula berpasang dgn bes .........
166
Susunan nukleotida membentuk rantai DNA ganda dua dan unit nukleotida
Hubungkait trait dengan unit asas perwarisan.

1. Satu segmen rantai polin...................... pada molekul DNA merupakan
satu g.........
2. Urutan tiga b.......... tertentu pada rantai DNA ini akan membentuk kod
a................ yg akan dibaca oleh asid r........................... (RNA) yg
kemudiannya akan membina a.......... a....................
3. Asid a................. ini akan bergabung membentuk polip............... atau
pr..............
4. Protein ialah struktur asas binaan badan manusia seperti o...........,
ku.........., sel, hor.......... dan sebagainya yg membentuk trait manusia.
167
Perkaitan susunan bes kod DNA dan pembentukan protein.
Kromosom
DNA
mengandungi
mengandungi
DNA
n..................
Segmen DNA
Kod g........... dlm
mengandungi
gen bertanggung
urutan unit
jawab utk
b.....
mensintesiskan
bernitrogen
asid a........... yg
yg bertindak
membentuk
sbg g...........
p.............
p.............. ialah
struktur asas
yg membentuk
trait
organisma.
Skema hubung kait trait dgn unit asas perwarisan.

Kepentingan Genetik kpd Manusia Sejagat.
Pembiakbakaan
1. Pembiakbakaan ialah pengacukan haiwan atau t........................ utk tujuan
tertentu, biasanya utk menghasilkan haiwan atau t......................... yg
mempunyai ciri yg lebih baik seperti kematangan yg lebih c...............,
ketahanan terhadap p....................., panas, kemarau dan lain-lain.
2. Pembiakbakaan ialah satu sumbangan kajian g................... yg banyak
digunakan dalam industri pengeluaran makanan dan komersial.
3. Penghassilan hi............... tanaman adalah dgn mengawal
pend......................... antara dua tumbuhan dgn ciri-ciri tertentu.
4. Antaranya ialah:
(i)
Penghasilan baka k............. sawit Te............ ialah hasil

pembiakbakaan drp dua varieti D......... dan Pi....................
168
(ii)
Penghasilan baka Hi.............. kambing tempatan, iaitu kambing

Kac.......... (katjang) hanya digunakan utk pengeluaran daging tetapi
saiznya kecil dan berat kambing dewasa hanya mencapai 30 kg
seekor. Kambing ini dikacukkan dgn kambing Jam.................. dari
India yg banyak mempunyai kelebiihan dar segi s........... dan
d................ Baka hibrid ini dinamakan kambing Ka............. lebih
banyak membawa ciri Jam.................., cepat membesar, tahan
cuaca Malaysia, dan banyak mengeluarkan s.............. Berat dewasa
juga meningkat sehingga 9... kg seekor.
169
(iii)
Penghasilan Jagung jenis Manis M......... atau M................. dari

MARDI ialah hasil pembiakbakaan antara jagung H............ Jean
No.2 dari Taiwan yg mempunyai ketinggian pokok dan sifat tongkol
yg seragam dgn jagung C............ 7824 baka tempatan. Jagung ini
juga lebih c.............. matang.
Kejuruteraan Genetik (KG)

1. Bidang kajian dlm KG melibatkan pengendalian atau mani................ gen,
iaitu dgn memindahkan segmen DNA drp satu organism ke dalam
organism lain utk menghasilkan organism b............ yg membawa ciri yg
dipindahkan.
2. Organisma ini dinamakan Organisma Pe................ s............... genetik atau
GMO (Genetically Modified Organism).
3. Antara sumbangan bidang KG utk manusia sejagat adalah dlm bidang
berikut:
(i)
Pertanian
Contohnya t.................
170
(ii)
Perubatan
Contohnya: in............... dan hormon t...................................
(iii)
Industri
Contohnya: bakteria yg diubah suai yg dpt menguraikan
t...................... minyak, pencemaran k................... dan bahan
t......................
Cap Jari DNA atau Profil DNA

1. Cap jari DNA atau profil DNA banyak mempunyai kegunaan.
2. Antaranya adalah untuk mengenal pasti penyakit perw.................. atau
kecacatan g.................. semasa ibu mengandung dan pada bayi yg baru
l............... seperti fibrosis sistik, hemo.............., anemia s..........
s................., dan tale...........
3. Profil DNA juga digunakan sbg bukti b.................. bagi kes-kes jenayah,
iaitu penemuan sedikit tisu spt r.................... dan darah di tempat kejadian
memadai utk mengenal pasti individu terlibat.
171
Rajah: Perkaitan profil DNA dalam keluarga.

Kajian Potensi Sel Stem
1. Sel S............. ialah sel-sel utama (master cells) yg membentuk pelbagai
tisu, organ dan s............... dlm keseluruhan system badan kita.
2. Sel-sel itu boleh membahagi secara m..................... utk menambah
bilangan dan boleh membeza utk membentuk sel yg sp................. dgn
fungsi tertentu.
3. Sel s.......... diperoleh drp d............. tali pusat bayi, s...................... tulang
dan sel-sel dlm blas............... embrio manusia yg disebut sbg sel s.............
embrio.
4. Pelbagai penyakit dapat dirawat menggunakan sel s............ iaitu
leu.............. kanser, Park..............., kecederaan s............. tunjang dan
kerosakan o..............
172
Uji Kefahaman Anda!

1) Apakah yang dimaksudkan dengan pembiakbakaan?
[2 markah]
............................................................................................................................
............................................................................................................................
2) Beri definisi kejuruteraan genetik.
[2 markah]
............................................................................................................................
............................................................................................................................
3) Apakah perbezaan antara organisma yang terhasil daripada pembiakbakaan
dengan kejuruteraan genetik?
[2 markah]
............................................................................................................................
............................................................................................................................
4) Berikan contoh- contoh kebaikan penggunaan kejuruteraan genetik.
[3 markah]
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
173
5) Bincangkan keburukan penggunaan kejuruteraan genetik yang tidak mengikut

etika.
[3 markah]
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
6) Dari manakah sel stem diperoleh?
[1 markah]
............................................................................................................................
7) Apakah kegunaan sel stem ini pada manusia?
[2 markah]
............................................................................................................................
............................................................................................................................
8) Nyatakan kepentingan projek genom manusia.
[2 markah]
............................................................................................................................
............................................................................................................................
174
BAB 6 VARIASI
6.1
Variasi dalam Organisma
Jenis variasi
1. Terdapat d........ jenis variasi iaitu variasi s....................... (VS) dan variasi
t........ s.................... (VTS)
Rajah: Variasi pada manusia
175
2. Perbezaan antara VS dan VTS;
Variasi Selanjar (VS)
Variasi Tak Selanjar (VTS)
Variasi yg t............. menunjukkan
Variasi yg menunjukkan
p................... yg ketara.
p........................ yg ketara.
Terdapat ciri-ciri
Tidak ada ciri-ciri
pera......................... antara individu.
pera...........................
Graf berbentuk loceng atau graf
Taburan di...............
taburan n...............
Kuantitatif sebab cirinya boleh
Kualitatif kerana trait bg cirinya
diukur.
adalah sama ada hadir atau tidak

hadir.
Ciri-ciri dikawal oleh sebilangan
Cirinya dikawal oleh s............ gen
g.......
Dipengaruhi oleh pers.....................
Dipengaruhi oleh g..........................
Contohnya: ket...................,
Contohnya: kebolehan
j................. badan, warna
m........................ lidah, jenis
k................ dan IQ
c........... ibu jari, jenis cu...................

telinga, jenis r.................... dan
kehadiran l..................... pipit.
Rajah: variasi selanjar

176
Rajah: variasi tidak selanjar

6.2
Punca Variasi
1. Terdapat d......... faktor utama, iaitu faktor g................... dan faktor

p............................
2. Variasi yg disebabkan oleh faktor g................... tidak boleh dipengaruhi
oleh faktor per..........................
3. Ia menyebabkan per........................... pada kandungan g.................. pd
individu spesies yg s..............
4. Akibatnya terdapat variasi dari segi g................ yg dinamakan variasi
g................
5. Keadaan ini biasa berlaku semasa proses me.............. seperti
penggabunggan s............. genetik melalui p............... s...........................,
penyusunan r............... kromosom h......................... dan juga semasa
pers....................... secara rawak.
6. M............... juga merupakan faktor yg menyebabkan perubahan pada
kandungan g................ dan boleh diwarisi.
(a) Penggabungan semula genetik melalui pindah silang.
(i)
Pindah s.............. berlaku semasa p..................I proses meiosis.
(ii)
Kromatid tidak s....................... pada kromosom homolog

bersilang pada k................
(iii)
Pertukaran segmen kromatid berlaku antara kromatid t.............

seiras.
177
(iv)
Penggabungan s................... genetik berlaku utk menghasilkan

kombinasi g......... yang baharu pada kromatid itu.
(v)
Apabila kromatid berp.............. semasa peringkat

a.....................II proses meiosis, g............ dgn pelbagai
kombinasi gen dihasilkan.
(vi)
Akibatnya, terdapat pelbagai jenis g................ dgn kandungan

genetik yang berb.............
(b) Penyusunan rawak kromosom homolog.

(i)
Semasa pembentukan g............... pada peringkat

m...................... I, pasangan kromosom homolog (satu
kromosom paternal dan satu kromosom maternal) tersusun
secara r.................. pada kh............................. sel.
(ii)
Setiap pasang kromosom h........................ tersusun menghadap

kutub secara b.............., tidak bergantung kpd pasangan
kromosom h................... lain.
(iii)
Bagi sel d................... (2n=4), terdapat dua kemungkinan

alternative bagi penyusunan dua pasangan kromosom
h................... itu.
(iv)
Semasa a........................ I, pasangan kromosom homolog

berp.................. utk membentuk sel anak h................ dgn
pelbagai kombinasi kromosom paternal dan kromosom
m......................
(v)
Pada akhir me................. terdapat pelbagai gamet dgn

kombinasi kr..................... paternal dan maternal yg berbeza.
(vi)
Dengan demikian, kandungan g................ dlm setiap gamet juga

berbeza.
(c) Persenyawaan secara rawak.

(i)
Persenyawaan antara s................ dgn o............. adalah secara

rawak dan boleh menyebabkan v................... genetik.
(ii)
Melalui penggabungan s................. genetik semasa pindah

s............., terdapat pelbagai s.............. dan o............ dgn
kandungan genetik yg berbeza dihasilkan.
178
(iii)
Melalui penyusunan r................ kromosom homolog semasa

m................I dalam me..............., s............. dan o............. dgn
pelbagai kombinasi kromosom dihasilkan.
(iv)
Akibatnya, terdapat pelbagai gamet dgn kandungan genetik yg

berbeza.
(v)
Apabila persenyawaan berlaku secara rawak, z.............. yg

terhasil akan mempunyai kombinasi gen yang sangat
berb............
(vi)
Keadaan ini menyebabkan v.............. dlm kalangan individu dlm

spesies yg sama.
Mutasi.
1. Mutasi ialah perubahan secara s.................... dan rawak pada kandungan
g................. dlm sel organisma.
2. Mutasi menyebabkan perubahan pada s..................... gen atau kromosom.
3. Mutasi boleh berlaku pada sel s......... atau gamet.
4. Jika berlaku dlm gamet, mutasi ini boleh diw................. dan menyebabkan
kecacatan atau pe................. genetik kpd anaknya.
5. Bahan yg menyebabkan mutasi dinamakan mu...................
6. Antara contoh mu.................... ialah sinaran radioaktif, sinar-......, sinar
u........................ dan sinar g............., bahan kimia seperti pes..............,
ka............, dadah, fo.........................., asid nitrus, bahan awet dan benzo-pirena dlm asap r.................
7. Hasil mutasi dinamakan m...............
8. Terdapat dua jenis mutasi, iaitu mutasi k........................... dan mutasi
g...........
Mutasi Kromosom.
1. Mutasi kromosom ialah pe.......................... pada struktur kromosom atau
bilangan kromosom semasa me...............
179
2. Perubahan pada struktur kromosom boleh berlaku semasa p.................

s..................... dlm proses me................. melalui cara pel....................,
pengg..................., penyo.................... dan tra...................
Mutasi kromosom yg menyebabkan perubahan pada struktur kromosom.
3. Mutasi kromosom boleh menyebabkan perubahan dlm bilangan

k........................
4. Keadaan ini berlaku apabila kromosom h................. atau kromatid seiras
g............. berpisah semasa me..............
5. Akibatnya terdapat kehilangan atau pert...................... kromosom dlm
g...............
180
Mutasi kromosom yg menyebabkan bilangan kromosom dlm gamet berubah.
6. Mutasi kromosom akibat perubahan pada bilangan kromosom

menyebabkan penyakit genetik seperti S...................D............, Sindrom
T.............. dan Sindrom K.........................
181
Penyakit
Bilangan
Kromosom
Jantina
Ciri-ciri
kromosom
yg terlibat
Sindrom
47
Terlebih satu
Perempuan
Terencat akal,
D.........
(45 +
kromosom
atau lelaki
dahi yg
.............)
drp
l............, mata
atau
pasangan
s...............,
(........+ XY)
ke-.......
hidung
pe...........
Sindrom
T................
.........
Kekurangan
P................
Mandul,
(44+.......)
s..........
......
kekurangan ciri
kromosom
s...........
seks
sekunder
perempuan
Sindrom
K................
......
47
Lebih
L...............
m................,
(........ +
s..........
terdapat ciri
XX....)
kromosom
s..........
seks
sekunder
perempuan
seperti buah
d.........
membesar.
Mutasi gen.
1. Mutasi gen melibatkan perubahan k................ pada struktur gen.
2. Gen ialah urutan b........ bernitrogen dlm molekul DNA.
3. Oleh itu, mutasi gen menyebabkan perubahan pada urutan b.......
bernitrogen dlm DNA.
4. Perubahan ini mengubah k....... genetik dan seterusnya mengubah k.........
utk sintesis a.......... a...................
182
5. Terdapat perubahan urutan asid amino dlm DNA.

6. Akibatnya, struktur pr................ yg dihasilkan berubah dan pr................
baharu disintesis tidak dapat berfungsi.
Mutasi gen berlaku pada DNA
7. Perubahan pada struktur g........ akan menyebabkan perubahan pada

struktur pr............... yg disintesis.
8. Maka ciri organisma berubah dan menyebabkan v..................
9. Mutasi gen menyebabkan penyakit genetik seperti a.................. sel sabit,
alb.............. dan he...................
Pengaruh Faktor Persekitaran ke atas variasi.
1. Pada tumbuhan, variasi boleh disebabkan oleh faktor persekitaran seperti
k........................ cahaya, p...... tanah, kesuburan tanah, ik............ dan
bekalan a.......
2. Factor persekitaran yg berlainan menyebabkan variasi yg berb.............
pada tumbuhan.
3. Sebagai contoh, sesuatu tumbuhan yg terlindung di bawah satu pokok yg
besar akan tumbuh menjadi lebih tinggi utk cuba mendapat c................
matahari yg maksimum.
183
4. Ciri-ciri pada manusia boleh dipengaruhi oleh faktor persekitaran seperti

ik.........., gizi makanan, kemalangan, g.......... hidup, kebudayaan,
sen.............., pend............... dan pengalaman.
Kepentingan Variasi dalam Kemandirian Spesies.
1. Variasi dlm spesies yg sama membantu sesuatu spesies meny.................
diri dgn per...................... persekitaran.
2. Individu dlm spesies yg tidak mempunyai variasi akan mu............ apabila
terdapat bencana persekitaran tetapi individu yg mempunyai variasi
mampu menyesuaikan diri utk terus hidup dan mengelakkan kep................
spesies.
3. Variasi juga penting bagi kem........................ organisma terutama bagi
organisma yang merupakan mangsa kpd p..................
4. Dalam keadaan ini, variasi membolehkan mangsa melindungi diri darip
ada p................. melalui peny..................
5. Sebagai contoh, peny.................. rama-rama Biston betularia utk
menyesuaikan diri dengan persekitaran.
6. Dalam persekitaran yang tidak tercemar, rama-rama yang berwarna
kelabu cerah dapat menyamar dengan li........... pada batang pokok.
7. Oleh itu, rama-rama berwarna kelabu cerah tidak mudah dikesan oleh
p.................
184
SPM 2013 (Struktur)

Rajah menunjukkan seekor kupu-kupu putih dan seekor kupu-kupu kelabu yang
sama spesies pada sebatang pokok.
Populasi kupu-kupu kelabu melebihi populasi kupu-kupu putih. Terangkan

mengapa.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
[2 markah]
185
SPM 2014 (Struktur)

Mutasi ialah perubahan rawak dalam komposisi genetik bagi satu sel. Seorang
murid dikendaki menyediakan sebuah risalah berkaitan mutasi.
Terangkan satu contoh mutasi yang boleh ditulis dalam risalah itu.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
[3 markah]
Semoga anda semua memperoleh kejayaan yang cemerlang di dunia dan di akhirat
186

Modul Sempoi Biologi T5

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Modul Sempoi Biologi T5

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BESTARI SP SDN.

Modul Sempoi Biologi

Modifikasi daripada buku

ZULKARNAIN BIN JAMALUDDIN

PEKAN PAHANG DM.

Modul Sempoi Biologi

BAB 1 SISTEM PENGANGKUTAN

Keperluan Sistem Pengangkutan dalam Organisma.

Jumlah Luas Permukaan, JLP

Panjang sisi (cm)

Berdasarkan keputusan JLP/I di atas, menunjukkan bahawa semakin

Modul Sempoi Biologi

Bahan keperluan sel

Bahan kumuh yang disingkirkan

3. Terangkan sebab-sebab sistem pengangkutan penting dalam organisma

Modul Sempoi Biologi

Sel badan bersentuhan secara langsung dengan persekitaran

Modul Sempoi Biologi

Bahan kumuh/ contoh bawa masuk/disimpan/ disingkir dalam vakuol

Konsep Sistem Perdaran Darah.

Terdapat tiga jenis Granulosit iaitu B.................., E....................... dan

Terdapat dua jenis Agranulosit iaitu L........................ dan

Paling kecil (2-3

Ada (BEN, berlobus)

Modul Sempoi Biologi

Sum sum tulang

Sum sum tulang

Modul Sempoi Biologi

Modul Sempoi Biologi

Fungsi Darah dalam Pengangkutan

Struktur Salur Darah Manusia

bahan antara sel

(kecuali vena pulmonari)

Angkut darah k................

Dinding berotot t...........

Dinding sangat n............,

Angkut darah k.... jantung

setebal satu sel shj.

injap sabit di aorta dan di

sabit untuk mengelakkan

aliran darah berpatah

Modul Sempoi Biologi

Darah mengalir pada

Tiada denyutan. Tekanan Tiada denyutan. Darah

lebih r.................. drp

mengalir pada tekanan

arteri tetapi lebih tinggi

Dinding berotot yang t.............

Dinding berotot yang n...........

L............ elastik/dinding berotot

K................. elastik/ dinding berotot

Supaya X boleh tahan tekanan darah

Angkut darah pada tekanan yg

yg t..............// angkut darah pada

Supaya pengaliran darah lebih

Memberi rintangan yang paling

r....................utk pengaliran darah dlm

Tiada i.............. kecuali arteri pulmonari Ada injap

Membawa darah terdeoksigen kecuali

Membekal o................. untuk respirasi

Mengangkut darah terdeoksigen/CO2

sel dalam sel-sel badan

dari sel b.............. ke jantung

sel badan kecuali arteri