ankr Karatekin niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Dergisi

Ataerkillik, Toplumsal Cinsiyet ve Kadnn alma

Yaamna Katlm
Elif zlem ZATAL
Gaziosmanpaa niversitesi, ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi
ozlem_elf@mynet.com

zet
Bu almann amac, ataerkillik ve toplumsal cinsiyet ilikilerinin kadn istihdam
zerinde etkilerini Tokat li zelinde incelemek ve ortaya koymaktr. Bununla birlikte Tokat linde kadnlarn alma yaamna katlm zelliklerinin aklanmas da
almann bir dier amacn oluturmaktadr. Bu amala, Tokat li ve ilelerinde
tekstil-konfeksiyon ve gda iletmelerinde cretli alan 298 kadn aratrmaya dhil
edilmitir. Elde edilen bulgular ataerkil toplumsal yap, bu yapya dayal toplumsal
cinsiyet ilikilerinin getirdii iblm ve bu iblmnde kadn/erkek rolleri ayrmnn kadnlarn alma yaamna katlmn ve alma koullarn belirleyen
nemli temel etkenler olduu ynndedir.
Anahtar Kelimeler: alma yaam,kadn igc, ataerkillik, toplumsal cinsiyet,
cinsiyete dayal iblm
JEL Snflamas:J16
Patriarchy, gender and womens participation in working life
Abstract
The aim of the study is to reveal and to examine the effects of patriarchy and gender
relations on womens employment in the case of the province of Tokat. However,
explaining the properties of the working life of women in Tokat is also aimed. In
this regard, the questionnaires have been conducted on 298 women in enterprises
which have been operating in textile and food industry in Tokat and her townships.
The findings of the study indicate the patriarchal social structure, the structure of
gender relations an the division of labour based on this structure and male/female
roles distinction in this division of labour are the key factors that determine womens
participation in working life and working conditions.
Keywords: working life, female labour, patriarchy, gender, gender-based division of
labour
JEL Classifications:J16

22

ankr Karatekin niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Dergisi

1.Giri
Kadnlar, her dnem ve toplumda eitli alma biimleri ile retim
faaliyetleri ierisinde yer almaktadrlar. Kadnlarn alma biimlerindeki eitlilik, alma kavramna erkekler ve kadnlar asndan
farkl bir anlam ve ierik yklemektedir. Kadnlarn almasnn
sadece ekonomik olarak retken faaliyetlerden olumamas, alma
yaamna katlm ve alma koullarn kadn ve erkek iin farkl
zellie brndrmektedir.
Kadnlarn ev iinde kendilerinin, ailelerinin ve toplumun yeniden
retimi iin yaptklar, kullanm deeri olduu halde piyasada deiim
deeri olmayan ve parasal karl bulunmayan alma biimleri
(yemek piirme, temizlik, ocuk ve ailenin dier bireylerinin bakm
gibi iler) retim faaliyetlerinden saylmayarak deersiz klnmakta ve
istatistiklerde grnmemektedir. alma yaamna katlan kadn iin
erkeklerden farkl olarak ev ileri, ocuk bakm gibi karlksz alma biimleriyle ilgili- iler kadnn sorumluluunda olmaya devam
etmekte; kadnlar daha az alma yaamna katlmakta; belli mesleklerde younlamakta; ite eitim ve ilerleme imkn kstl olmakta;
dk statl ve dk cretli ilerde almaktadr. Bu durumda kadnlar hem igc olarak nitelikleri hem de karlksz alma biimleriyle ilgili ileri nedeniyle alma yaamnda geri plana itilen ikinci
snf bir igc olmaktadr.
Kadn igcnn alma yaamna snrl katlmn ve erkeklere gre
ikincil konumunu aklamak amacyla gelitirilen eitli kuramlar
vardr. Bu kuramlardan neoklasik/beeri sermaye kuram, kadnn bireysel tercihlerine vurgu yapmaktadr. Kadnlar alma yaamnda
dezavantajl bir konumda ise; bu durum kadnn kendisi tarafndan
bamsz ve rasyonel bir ekilde tercih edilmitir. Kadnlar, ev ileri
ve ocuk bakmndan sorumludur, bu nedenle kadnlarn ie giri ve
alma saatleri asndan esnek ileri semeleri rasyonel bir davrantr ve doal olarak kadnlarn i tecrbeleri azdr; nk kadnlar ocuk ve yal bakm iin alma hayatlarn kesintiye uratrlar. Feminist kuramda ise kadnlarn alma yaamna snrl katlm ve ikincil
konumunu zmlemede ataerkillik ve toplumsal cinsiyet temelli iblmne vurgu yaplmaktadr.

E.O. Ozatal, Cilt: 1, Say: 1, ss. 21-39, Gz 2011

23

Bu almann amac, ataerkillik ve toplumsal cinsiyet ilikilerinin

kadn istihdam zerinde etkilerini Tokat li zelinde incelemek ve
ortaya koymaktr. Bununla birlikte Tokat linde kadnlarn alma
yaamna katlm zelliklerinin aklanmas da almann bir dier
amacn oluturmaktadr. almada kadnlarn alma yaamna katlm ve konumlar toplumsal cinsiyeti temel alan bir yaklam ile ele
alnmakta; zmlemeye toplumsal cinsiyet ve ataerkillik kavramlarn dhil etmek byk nem tamaktadr. Kadnlarn alma yaamndaki katklarnn ve grnrllklerinin salanmas, ancak kadna ynelik yaplan aratrmalarla mmkndr. Tokat igc piyasasnda
kadn igcne ait nicel veriler snrl ve yetersizdir. Ayrca Tokat
linde kadn igc ile ilgili yaplm bu tr bir alma bulunmamaktadr. Bu nedenlerle, alma, kadnlarn Tokatda alma yaamndaki mevcut durumunu, i yaamna katlmlarn ve sorunlarn ortaya
kararak; bu alandaki bilgi birikimine katk salayacak olmas ve
alma yaamnda kadnlarn grnrln salamas asndan
nem tamaktadr.
Bu almada ncelikle konunun kuramsal erevesi ilenmi ve almann kuramsal yaklam aklanm, bunu takiben almann
yntemi anlatlm, sonra Tokat linde alma yaamna tekstilkonfeksiyon ve gda iletmelerinde cretli alan olarak katlan kadnlara ynelik olarak anket, gzlem ve grme teknikleri ile salanan alan aratrmas bulgular analiz edilmi ve deerlendirilmitir.
2. Kadnlarn alma Yaamndaki Konumu: Kuramsal Yaklam
ktisat literatrnde kadnlarn alma yaamndaki konumunu zmlemek amacyla gelitirilen eitli kuramsal yaklamlar vardr.
Bunlardan birisi olan Neo-Klasik/Beeri sermaye kuramna gre, kadn igcnn alma yaamndaki dk konumu, kadnlarn, erkeklere gre daha az beeri sermayeye sahip olmalarna balanmaktadr.
Beeri sermaye eksiklii de vasf, tecrbe ve bilgi yetersizliinden
kaynaklanmaktadr. Beeri sermaye eksiklii nedenleri olarak da kadnlarn aile, ocuk bakm ve ev ileri sorumluluklar gsterilmektedir. Beeri sermaye eksikliine yol aarak kadnlarn dk cretli ve
kstl sayda ite almalarna, ie devamszlklarna ve ie ara vermelerine neden olan tm bu sorumluluklar kadnlarn bireysel ve ras-

24

ankr Karatekin niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Dergisi

yonel tercihlerine dayandrlmaktadr (Schultz, 1991; Becker, 1993;

Anker, 1998; Blau ve Kahn, 2000).
Feminist kuram ise, kadnlarn alma yaamna katlmn ve konumunu sorgularken, cinsiyet ile toplumsal cinsiyet arasndaki ayrma
dikkat ekmektedir. Cinsiyet, kadn ve erkek arasnda biyolojik olarak
belirlenen farkllklardr. Toplumsal cinsiyet ise cinsel kimliin toplumsal kurgulann anlatr. Cinsiyet biyolojik olarak belirlenmitir,
doutandr. Toplumsal cinsiyet ise biyolojiye bal deildir, toplumda varolan kltrel, dini, ideolojik sistemlerin glendirdii, geni bir
toplumsal iblmnn grnts olarak ortaya kar (Ostergaard,
1992). Toplumsal cinsiyet kavram, cinsiyete dayal iblm ve biyolojik cinsiyetler arasndaki toplumsal ilikileri vurgular ve sadece kadnn deil erkein de pozisyonuna iaret eder (Savc, 1999: 130).
Cinsiyete dayal iblm ise, kadn ve erkek arasndaki iblmnn,
hem cinsel hem de toplumsal ve kltrel yapsn ifade eder (Taborga
ve Leach, 2000). Bu iblm, kadna ev ii alma ya da remeyle
ilikili, erkee de kamusal ya da retimle ilikili ykmllkleri getirir. Cinsiyete dayal iblm, kadna ev iinde gerekletirilmesi gereken ileri (ev ii, ocuk bakm) erkee de ev dndaki ileri vermitir. Kadn ev ve ocuk bakm ii ile grevlendirilirken, evin geimi
erkein ii olarak grlmektedir.
Feminist analizde toplumsal cinsiyete dayal bu iblm salt teknik
bir iblm olarak grlmez. (Molyneux, 1992:119). Bu iblm
erkekleri st, kadnlar baml konuma yerletirmekte ve kadnlarn
alma yaamnda daha dk cret denen ileri yapmasn salamaktadr. Bu ekilde kadnlarn erkeklere ekonomik bamll garanti altna alnr. alma yaamnda kadnlarn dk cretler almas
hem erkeklerin kadnlar zerindeki maddi karn kalclatrmakta
hem de kadnlarn meslek olarak e olmay semelerini tevik etmektedir (Hartmann, 2006). Mackintosh (1981)un da vurgulad gibi bu
iblmnde, kadnn ev ii almayla ykml tutulmas; alma
yaamnda dk cretli ilerde almas; kadnlarn belli sanayi sektrlerinde younlamas, belli mesleklere ynlendirilmesini, kadnlarn vasfsz ilerde ve hiyerari ve otorite bakmndan dk konumlarda bulunmas sonucunu getirir. Kadnlar, cretli kesimde alsalar
bile, evdeki sorumluluk onlarn srtna yklenir. Ev ii grevlerine bir

E.O. Ozatal, Cilt: 1, Say: 1, ss. 21-39, Gz 2011

25

de cretli ilerin doyurucu olmay eklendiinde bu durum, kadnlarn

alma yaamna katlmnda nemli bir engel durumuna gelir.
Feminist kuramsal yaklamda kadnlarn alma yaamndaki snrl
katlmlar ve ikincil konumlar zmlenirken, toplumsal cinsiyet
kavram yannda ataerkillik kavram da zmlemeye dhil edilmektedir. Hartmann (2006) ataerkillii, maddi temeli olan ve erkeklerin
kadnlar zerinde tahakkm kurmalarn salayan hiyerarik ilikiler
ve erkek erkee dayanmay ieren toplumsal ilikiler dizisi olarak
tanmlamaktadr. Erkeklerin kadnlar smrd, bask uygulayp
egemen olduu toplumsal yaplar ve uygulamalar sistemi olan ataerkil
sistemde, erkekler, hem ev iinde hem de cretli ilerde kadnlarn
retkenliini denetim altnda tutar. Bu sistemin getirdii ilikiler, kadnlarn evde ve alma yaamnda ikincil konumuna sebep olmaktadr. Zira ataerkil sistem, toplum iinde gelien sosyal ilikilerde erkee stnlk tanr ve erkei daha gl klar. (Walby, 1990; Harttman,
2006).
Feminist kuramda, kadnlarn alma yaamndaki konumu zmlenirken, toplumsal cinsiyetin hiyerarik bir analitik kategori ve ataerkilliinde bu hiyerarik ilikileri dzenleyen bir sosyal dzenek olarak
anlalmas gerektiine dikkat ekilmektedir (Folbre, 1994). Toplumsal cinsiyet temelli iblm, ataerkil sistemin kurallarn belirler ve
ataerkil ilikiler alma yaamnda eitli biimlerde kadnlara dayatlr. Kadnlara daha dk cretler denir. Bunun gibi kadnn formel
eitim dzeyi dk tutulur ve iyerindeki eitim frsatlarndan yararlanamaz. Belli i ve mesleklere kadnlar kabul edilmez; iyerinde ykselme imknlar verilmez, kriz ve ekonomik gerileme dnemlerinde,
(zellikle evli) kadnlar erkeklerden daha nce iten karlr
(Mackintosh, 1981; Thomsen, 2008:199).
Bu almada da kadnlarn alma yaamna katlm ve konumu,
kltrel ve sosyal olarak oluturulmu toplumsal cinsiyet, toplumsal
cinsiyet temelli iblm ve ataerkillik kavramlarndan hareketle ele
alnmaktadr. alma ataerkil ideoloji, toplumsal cinsiyet temeli iblm ve bunlarn getirdii kadn/erkek rolleri ayrmnn kadnlarn
alma yaamna katlmn belirleyen ve/veya nleyen nemli temel
etkenler olduunu ortaya karmay amalamaktadr.

26

ankr Karatekin niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Dergisi

3.Aratrmann Yntemi
Kadnlar konu alan almalarda, kadn bak asndan hareketle,
feminist aratrma yntemlerinin kullanlmas byk nem tamaktadr. Kadn aratrmalar srecinde kadnlarn bilen kiiler veya bilginin taycs olma olaslklar gz nnde tutularak, onlara nesne
muamelesi yaplmamas gereklidir ve katlmclar bu srece bilgi verici sfat ile dhil edilmelidir (Harding, 1995: 36). Yine aratrma znesi ile nesnesi arasndaki ikilik belirli bir egemenlik ilikisi iermesi
nedeni ile yanltc verilere ulalmasna yol aar (Mies, 1995:5052).
Bu almada, benimsenen yntemin ilkelerine uygun olarak kadnlar,
bilginin kayna -bilen zneler- olarak kabul edilmi ve aratrma srecinde zne-nesne ikilii alarak, karlkl deneyimler ve yaantlar
srece dhil edilmitir. Aratrma srecinde hiyerarik, otoriter ve
ynlendirici olmayan bir slupla anlama abas iinde olunmu ve yz
yze anket, grme, gzlem teknikleri, bu ilkeye uygun ekilde kullanlmtr.
Aratrmann evrenini, Tokat li ve ilelerinde faaliyet gsteren gda
ve tekstil-konfeksiyon iletmelerinde retim aamasnda ii statsnde alan kadnlar oluturmaktadr. Aratrma rnekleminin seiminde, gayeli rneklem teknii uygulanmtr. 1 Austos18 Ekim 2007
tarihleri arasnda toplam 298 kadna (gda iletmelerinde 120, tekstilkonfeksiyon iletmelerinde 178) anket uygulanmtr.
Gda ve tekstil/konfeksiyon sektrlerinin seimindeki neden ise kadnlar, (yaplacak ilerin toplumsal cinsiyete gre ayrt) alma yaamna girerken, kendileri iin nceden belirlenmi iler arasndan
seim yapmak durumunda kalmaktadr. Bu iler, sanayi sektr zelinde, belirli sektrlerde younlamay gerektirmitir. Gda ve tekstilkonfeksiyon sektrleri, bu adan rnek sektrlerdir.
4. Aratrma Bulgular
4.1. Kadnlarn sosyo-demografik ve sosyo-ekonomik zellikleri
Aratrma kapsamnda grlen kadn alanlarn %22,8i 20 yandan kktr. Kadnlarn %27,2si 2024 ya grubu arasnda,
%11,7si 2529 ya grubunda, %9,4 3034 ya grubunda, %18,5i

E.O. Ozatal, Cilt: 1, Say: 1, ss. 21-39, Gz 2011

27

3539 ya grubundadr. Kadnlarn %10,4 40 ve zeri ya grubunda

bulunmaktadr. Kadnlarn byk ounluu (%50,7si) bekrdr.
Kadnlarn eitim dzeyi dktr. lkokul mezunu ve daha dk
dzeyde eitimi olan kadnlarda younlama (% 42,6 ) sz konusudur.
Evli kadnlarn % 0,8inin ei okuma-yazma bilmez iken %32,6snn
ei ilkokul, %20,9unun ei ortaokul, %34,9unun ei lise, %4,7sinin
ei yksekokul ve %6,2sinin ei niversite mezunudur. Kadnlarn
kendileri gibi elerin ounluu da (%32,6s) ilkokul mezunudur.
Ancak elerde yksekokul (%4,7) ve niversite (%6,2) mezunu olanlarn says daha fazladr. Ankete katlan kadnlar arasnda niversite
mezununa rastlanmamtr. Kadnlarn erkeklere gre eitim dzeyi
daha dktr. Bu durum hem Trkiye geneli iin hem de Tokatn
istatistik bulgular ile uyumludur (DE, 2002).
Ankete katlan evli kadnlarn %89,1inin ei almaktadr. Elerin
byk ounluu (%50,4) iidir. Ei memur olanlarn oran %20,4;
serbest meslek sahibi olanlarn oran %11,3; esnaf olanlarn oran
%9,6dr. Bu verilerden yola karak evli kadnlarn daha ok cretli
ve dar gelirli ailelere mensup olduu sylenebilir.
Kadnlarn %74,8i ekirdek aileye sahiptir. Tokatta yaplan bir aratrmada da ailelerin byk ounluunun ekirdek aile yapsna sahip
olduu ortaya konmutur (zmete, 2004: 25). ekirdek aileye ilikin
bulgular Trkiye verileri ile uygunluk gstermektedir (TNSA, 2005).
Ankete katlan kadnlarn %9,7sinde, ailenin ortalama toplam aylk
geliri 500 YTL ve daha az, %24,2sinde 501750 YTL aras,
%41,9unda 7511000 YTL aras, %10,1inde 10011500 YTL aras,
%14,1inde 1500 YTL zerindedir. Beyan edilen gelirlerin byk bir
ksm, TKin gerekletirdii drt kiilik bir ailenin alk ve yoksulluk snrn gsteren aratrma verilerinin1snr deerlerinin stne
kmaktadr. Bu durum kadn almasnn, aile iin nemini gstermektedir.
1

TK tarafndan yaplan, alk ve yoksulluk snr aratrmasnn sonucuna gre

drt kiilik bir ailenin mutfak iin yapmas gereken zorunlu harcama tutar (alk
snr) 237 TLdir. Gdann yan sra konut, giyim, ulam, salk, eitim, kltr gibi
dier zorunlu harcamalarn karlanabilmesi iin eve girmesi gereken toplam tutar
(yoksulluk snr) 619 TL olarak hesaplanmtr (TK, 2008).

28

ankr Karatekin niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Dergisi

4.2.alma yaam ile ilgili zellikler

Kadnlarn %23,8i 15 ve daha kk yata, %25,5i 1618 ya arasnda, %29,2si 1924 yalarnda, %21,5i 25 ve daha ge bir yata
almaya balamtr. Gda ve tekstil i kollarnda almaya balama
ya olduka gen yalarda olmaktadr. alan kadnlarn ounluunun gen yalarda bulunmas gibi ounun alma sresi de ksadr.
Aratrma kapsamndaki kadnlarn %78,5i 10 yl ve daha az sredir
cret karl ev dnda almaktadr.
Kadnlarn ounluu (%79,5i) tarafndan alma nedeni ekonomik
zorunluluk olarak ifade edilmektedir. Bunu sras ile ev dnda retken olmak (%19,5i), eyiz hazrlamak (%1i) nedenleri izlemektedir.
Kadnlarn %90,6s alma konusunda karar kendi balarna verdiklerini belirtirken, %5inin babas, %0,7sinin ei, %3,7sinin annesi,
aabeyi gibi yaknlar alma kararnn alnmasnda etkili olmutur.
ounluun crete dayal bir retim srecine katlma karar almas ve
bunu eine, ailesine kabul ettirmesi kentsel deerlerin etkinlii kadar
kadnn zgrlk derecesinin de bir lt olmaktadr. Ancak yine
ounluun ekonomik koullarn zorlamasyla alt gerei gz
nne alnrsa, geim sknts eken ailelerde; babann, aabeyin ya
da kocann, kadnn almasna izin vermekten baka bir seenei
olmamas da alnan kararda etkili olmaktadr. Bu gerei kadnlarn
ou belirtmitir. Kadnlarn biri bu durumu u ekilde ifade etmitir:
Geim zor. Kira, ocuklarn masraflar, boazmza tek bir
kiinin (kocamn) almas yetmiyordu. Ben de alaym dedim, kocama. Mecburen kabul etti, yoksa istediinden deil.
Durumumuz iyi olsa, asla izin vermezdi almama.
Birok aratrmada da saptand gibi dar gelirli ailelerde ekonomik zorunluluklar nedeni ile kadnlarn almasn kabul etme eilimi artmaktadr (li, 1997; Koray, 1993). Bununla birlikte, allan
i yerinin seimini kimin yapt sorusuna verilen cevaplarda ekonomik sknt nedeniyle kadnlarn alma kararn onaylamak durumunda kalan ailelerin, iyeri seimi konusunda kadn zgr brakmad ve kadnlarn % 41,6snn ei, babas, dier aile yaknlarnn (byk erkek karde, amcas vb.) kadnn alaca iyerinin seimini

E.O. Ozatal, Cilt: 1, Say: 1, ss. 21-39, Gz 2011

29

yapt gzlenmektedir. Grld gibi kadnn alma yaamna

katlmnda (alma kararnn almnda ve alaca iyerinin seimi
konularnda) ncelikle baba ya da kocann istemleri belirleyici olmaktadr.
Aratrmada kadnlarn evlilik ve doum gibi nedenlerle i deitirme
eilimi (%9,2) olduka dk kmtr. Bu durum kadnlar arasnda
evlilik ya da ocuk nedeniyle iten ayrlp tekrar ie dnme eiliminin
ok dk kaldn, bu gibi nedenlerle iten ayrlanlarn ounun tekrar alma yaamna katlmadklarn gstermektedir2.
Kadn igc ile ilgili yaplan ou aratrmada ustaba konumunda
olan kadn saysnn azl belirtilmektedir (Ayta vd, 2002: 51;
Eraydn ve Erendil, 1996: 297; Ecevit, 1991). Bunun nedeni iyerinde
erkeklerin, kadnlar tarafndan denetlenmeyi kabul etmemeleri ve iyerlerinde varolan ataerkil ilikilerdir. Bu ataerkil ilikiler kadn iyerlerinde denetleyen deil, denetlenen konumda tutmaktadr. Bu nedenle rneklemde yer alan 298 kadn arasnda sadece bir kii ustaba
olarak almaktadr.
Kadnlarn, iverenleri ve dier erkek iilerle olan ilikilerinde ataerkil bir iliki dzeni gzlenmektedir. ou iyeri yneticisi, alan
kadn iilerini analar, baclar, kendi kzlar gibi grdklerini, aralarndaki ilikilerin aile gibi olduunu belirtmilerdir. Bir iverenin ifadesi ile: Burada alan kadnlar, kzlar benim anam, baclarm kadar deerlidir. Babalar, kocalar onlar bana teslim ederler ve gvenirler. Bilirler ki buras iyi bir iyeridir, namuslu, drst, gvenilir bir
yerdir, balarna kt hi biey gelmez. Bylelikle iverenler alan
kadnlarn namusunu koruma grevini stlenmi olmakta, ev dnda
kadnn almasn toplumda kabul edilebilir bir gvenceye oturtmaktadr. yerlerinde egemen olan bu iliki yaps ise kadn pasif ve denetlenen konuma getirmektedir. yerlerinde bu denetimin biimleri
ise ok eitli ekillerde olmaktadr. Anket iin gidilen iyerlerinin
tamamnda le yemei iin verilen aralarda kadn iilerin erkek iilerden ayr bir zamanda yemek yedikleri ve erkek iilerle bir arada
olmadklar gzlenmitir. Ayn yemekhaneyi kullandklar halde, nce
erkek iiler yemek yemekte, onlar mekndan ayrldktan sonra kadn
2

Benzer sonular pek ok aratrmada ortaya konulmutur (Koray vd.,1999; Demirel vd.,1999; Eybolu vd., 2000).

30

ankr Karatekin niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Dergisi

iiler yemek ksmna gelmektedir. Erkek iiler le arasnda iletmenin bahesinde sigara, ay iebilmektedirler. Kadn iiler ise baheye kamamakta, iletmede kendileri iin ayrlan odalarda vakit geirmektedirler. Baz iletmelerde ise kadn iilerin dinlenme molalarnda sigara imeleri, sakz inemeleri yasaktr. Bunlarn yaptrm
iten atlmak bile olmaktadr. Kadnlara bu yasaklarn nedeni sorulduunda, bu gibi eyler kadnlara yakmazm, ho karlanmazm eklinde ifade etmilerdir.
Kadnlarn % 36,2si 300399 YTL aras, % 29,5i 300 YTLden az,
% 19,8i 400499 YTL aras, %14,4 500 YTL ve zeri cret almaktadr. Anketin uyguland aylarda net asgari cret 16 yandan kkler iin 352,09 YTL ve 16 yandan bykler iin 419.15YTLdir.
Bulgulara gre kadnlarn ounluu asgari cretin altnda cretlerle
altrlmaktadr. Ayn iletmede, ayn ii yapan ve alma sreleri
ayn olan kadnlarn cretlerinin farkl olduu gzlenmitir. Kadnlar
tarafndan bunun nedeni hal, hareket, davranna gre cret deiiyor; terbiyeli, giyiminde ve makyajnda llysen; ustabana, iverenine sayglysan, ona gre farkl cret veriyorlar.eklinde ifade
edilmitir. Her toplumun kendi toplumsal i blm srelerinde kadnlarn cinsiyet rollerinden dolay zerlerinde bulunan ataerkil denetim, yeni boyutlar edinerek artmtr (Dzkan, 2001). Tokat yerel igc piyasasnda kadn, yerel toplumda varolan ataerkil deerlere,
normlara, gre alma yaamna katlmakta ve cretleri bile cinsiyet
rollerinden dolay kadnlar alma yaamnda denetlemenin bir arac
olmaktadr.
Kadnlarn %61,7si sigortal, %3 einden dolay sigortal, %35,2si
ise sigortasz olduklarn bildirmilerdir. Einin sigortallk durumundan eine baml olarak sosyal gvenceden yararlandn syleyen 9
kadn ile birlikte, iyerlerinde sigortasz olarak alan kadnlarn orannn %38,3 gibi dikkate deer bir dzeyde olduu gzlenmektedir.
veren iin sigorta yapmamann gerekelerinden biri de evli kadnlarn elerinden dolay sigortal olmalardr. Kadn her ne kadar alsa
da kocasna, babasna baml konumda tutan ataerkil zihniyet kalplar iyerinde de ortaya kmakta ve kadn sigortasz altrmann gerekesini oluturmaktadr. Einden dolay sigortal olduunu syleyen
kadnlarn biri bunu u ekilde ifade etmektedir:

E.O. Ozatal, Cilt: 1, Say: 1, ss. 21-39, Gz 2011

31

Geenlerde benimle ie balayan bir arkadam iveren sigortal yapt. Benim sigortam ne zaman yatacak, ayn zamanda
ie balamtk onunla deyince Bana senin kocan zaten sigortal, ne ihtiyacn var. Onun ocuu hasta, tedavi grmesi gerekli. Kocasnn da sigortas yok dedi. Bir ey diyemedim. Israr
edersem kap orda der bana. ten kartr beni.
4.3. alma yaamndaki kadnlarn kanaat, tutum ve davranlar
Kadnlarn %31,5i cretlerinin tamamn eine/ailesine, %43 cretlerinin bir ksmn eine/ailesine verdiini ifade etmitir. Kadnlarn
%19,5i ald cretin tamamn ev harcamalar iin, %5,7si ocuklarnn giderleri iin, %0,3 tmn kiisel ihtiyalar iin kullanmaktadr. Bulgulara gre kadnlarn ounluu cretlerinin byk ounluunu aile gelirine katk olarak ya eine/aile byne (babasna)
vermekte ya da kendisi yine ailesi iin kullanmaktadr. Gzlemlendii
gibi kadnlar esas olarak aile iin ek bir gelir salamak amacyla ekonomik zorunluluklarn basks ile alma hayatna girmekte olup kazandklar paray kocaya, babaya teslim etme eilimindedirler3. Yerel
toplulukta var olan toplumsal cinsiyet temelli i blm ve ataerkil
aile ii ilikiler, kadn cret karlnda alsa da cretini kullanmada
zgrlk getirmemektedir. Kazanlan parann erkee teslimi, ailede
erkein karar verme durumunu srdrmekte, erkek stnln pekitirmektedir. Tekel iletmesinde alan kadnlardan biri bu gerei u
ekilde dile getirmektedir:
Birok alan kadn iinin kendi maa kart bile elinde deil. Ekonomik zgrlk bunun neresinde. oumuzun hesabmza ne kadar para yattndan, tam olarak ne kadar cret aldmzdan haberi bile olmuyor. Paray kocalarmz bankamatikten ekiyor. Ev hanmndan farkmz yok.
Evli katlmclarn %10,1i gda maddeleri alveriini, %79,8i ocuk
bakmn, %8,5i fatura demelerini, %89,1i ty, %27,9u ev ii
onarmlar, %94,6s yemei, %93,8i bulak ve amar ykamay,
%94,6s temizlii, %92,2si kahvalt hazrlamay, %94,6s yal ve
3

Bu bulgu yaplan ou aratrmann bulgular ile uyumludur (Koray vd., 1999;

abuk, 1996: 54; li ve Gnll, 2001).

32

ankr Karatekin niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Dergisi

hasta bakmn kendisi yapmaktadr. Elerinin ise arlkl olarak yapt iler fatura demeleri (%84,5i) ile ev ii onarm ileri (%63,6s)
olmaktadr. Yemek piirme, bulak ve amar ykama, temizlik, yal
ve hasta bakm ileri ise erkeklerin hi yapmad iler olarak karmza kmaktadr. Kadnlar kendilerinden beklenen ev ileri nedeni
ile alma yaamna erkeklere gre dezavantajl konumda katlmakta;
daha dk cretli, olumsuz alma koullar olan ileri kabullenmek
durumunda kalmaktadrlar.
Aratrma kapsamndaki evli, boanm ve ei lm kadnlarn
%59,8nin kk ocuu bulunmaktadr. alrken evde baklmas
gereken kk ocuklar olan kadnlarn, % 28,6snn ocuuna einin annesi, %17sinin ocuuna kendi annesi, % 2,7sinin ocuuna
evde bulunan daha byk bir ocuk, %2,7sinin ocuuna grmce,
kz karde gibi yaknlar bakmaktadr. Kadnlarn sadece %8,8i (tekel
fabrikasnda alan kadnlar) ocuunu kree gndermektedir. Anket
iin gidilen dier iletmelerde kre bulunmamaktadr. Kadnlar, ocuklarnn bakm sorununu akrabalk dayanmas iinde zmeye
almaktadrlar.
Aratrma bulgular kadnlarn hafta ii ve hafta sonlar ev ilerine
harcadklar zamann youn olduunu gstermektedir. Ankete katlan
kadnlarn % 16,1i gnde 1 saat, % 62,4 gnde 2 saat, % 18,8i
gnde 3 saat ve % 2,7si gnde 4 ve daha fazla saat ev iini hafta ii
yapmaktadr. Hafta sonunda ise kadnlarn % 41,3 gnde 4 ve daha
fazla saat ev ii yapmaktadr4. Grld gibi kadnlar toplumsal cinsiyet temelli iblm nedeniyle birinci dereceden sorumlu tutulduklar ev ilerine ok zaman harcamaktadrlar ve evde de ikinci bir vardiya daha yaamaktadrlar. Kadn alsa bile ev ileri, ocuk bakm
kadnn sorumluluunda kalmakta, ne erkek ne de toplum bu sorumluluu paylamaya istekli grnmemektedir (Koray, 1993: 15).
Kadnlarn %54,4 iyi bir anne ve e olmay, %30,9u ekonomik zgrlk kazanmay, %8,7si iyi bir evlilik yapmay, %5,4 rahat bir
yaam srmeyi %0,7si ise retken olmay hayattaki en nemli ama
olarak grmektedir. Kadnlarn ounluu (%54,4) iyi bir anne ve e
4

TKin yapt 2006 Zaman Kullanm sonularna gre Trkiyede alan kadnlar, hanehalk ev bakmna gnlk ortalama 4 saat 3dakika hararken, erkeklerde bu
sre 43 dakikadr (TK, 2007:31).

E.O. Ozatal, Cilt: 1, Say: 1, ss. 21-39, Gz 2011

33

olmay ve %8,7si iyi bir evlilik yapmay hayattaki en nemli ama

olarak grmektedir. Burada toplumsal cinsiyet temelli i- blmnce
kadna verilen elik ve annelik rolleri, kadnn hayattaki en nemli
amac olarak kuvvetli bir ekilde karmza kmaktadr. Toplumsallama sreci iinde, ncelikle elik-annelik rol iin eitilen kadnn
bu rollerini iselletirdiini grmekteyiz. Bunun sonucunda kadnlar
evlilik, iyi bir anne ve e olmak amalar uruna alma yaamnn
yedek elemanlar olmakta; emekleri deersizletirilmekte ve smrlmektedirler.
Kadnlarn almann olumsuz etkisi konusunda grlerinin dalmna baktmzda; kadnlarn %84,6s ei ve ocuklaryla daha az
ilgilenir grn, %64,8i evlilik hayatnda ei ile anlamazlklarnn
daha ok olduu, %87,2si i ve ev ii nedeniyle daha stresli olduu,
%89,3 gereinden fazla yorulduu ve yprand grn belirtmektedir. Kadnlar daha ok toplumsal cinsiyet temelli iblmnden
kaynaklanan elik ve annelik rolleri zerinde alma hayatnn olumsuz etkileri olduunu belirtmektedir. Kadnlarn ou evle ilgili ilerine zaman ayramadklarn, ocuklar ile yeterince ilgilenemediklerini,
ev ilerinin aksamas yznden elerinin tepki gsterdiklerini ve eleriyle bu yzden tarttklarn ifade etmilerdir. Kadnlar alma yaamn, geleneksel rollerini aksatmas asndan olumsuz bulmaktadr.
Aratrmaya katlan kadnlarn %63,4 iin evlilik ve ocuk sahibi
olma durumunda alma, ekonomik zorunluluk kouluna balanmaktadr. zellikle ocuk sz konusu olduunda, ocua en iyi annesinin
bakaca dncesi kadnlarda ne kmaktadr. Kadnlardan biri bunu
u ekilde ifade etmektedir:
ki yanda bir kzm var. Kaynvalidem bakyor. Ama iim hi
rahat deil. Kt bakldndan deil, ama kimse asl annenin
yerini tutamaz, kimse asl anne gibi zenli, itinal bakamaz.
Kadnlarn %52,7si erkein einin almasna izin vermesi gerektiini, %37,9u ise mecbur kalrsa izin vermesi gerektiini belirtmitir.
Grld gibi kadnlarn ounluu almay benimsemi olmasna
ramen kocann izin vermemesi durumunda almayacan ifade
etmektedir. Kadnn alma yaamna katlm ile erkek denetimi arasndaki kabullenilmi ba karmza kmaktadr. Kadn alma ya-

34

ankr Karatekin niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Dergisi

amna katlm kararn, kendi bamsz iradesine, bireysel tercihine

gre deil, kocann iznine gre belirlemektedir. Bu yzden byle bir
izin alnmasna gerek olmadn syleyen kadn oran %6,4 gibi dk bir dzeyde olmaktadr. Kadn toplumda denetlenen konumuna
indirgeyen ataerkil yapnn getirdii hiyerarik dzen, kadnn alma
yaamna katlmnda da belirleyici olmaktadr. Burada asl nemli
olanda kadnn bu yapnn getirdii dzeni, deerleri iselletirmi
olmasdr (Demirel vd., 1999).
Ankete katlanlarn %64,4 retmenlik, %17,1i doktorluk,
%11,7si hemirelik, %6s ise mhendislik mesleinin kendisi iin
uygun olduunu dnmektedir. Benzer ekilde katlmclarn %61,1i
retmenlik, %23,5i doktorluk, %7,4 hemirelik, %7si ise mhendislik mesleini kz iin uygun bulmaktadr. Grld gibi kadnlarn ounluu hem kendisi hem de kz iin retmenlik mesleini
uygun grmektedir. Bu noktada kadnlarn kendileri ve kzlar iin
meslek tercihi yaparken, ncelikle elik ve annelik rollerini dikkate
aldklar ve bu rollerini aksatmayacan dndkleri meslekleri tercih ettikleri ortaya kmaktadr. Barretin de ifade ettii gibi retmenlik, sekreterlik, hemirelik ileri toplumsal cinsiyet temelli iblmne uygun olarak yaplandrlm diil i kategorileridir (Barret,
1995: 152). Bu i kategorilerinde kadnlar, bir nevi evdeki ilerinin
uzants olan ileri yapmaktadrlar ve bu iler kadnlara ayrlmtr.
Toplumsal cinsiyet temelli iblmnce ev iindeki ilerin yaplmas
konusunda sorumluluklar temelde kadna yklenmektedir. Bu toplumsal koullanma kadnlar belli yapda ilere yneltmektedir. Kadnlar
ev ve ocuklar ile ilgili grevlerini aksatmamak iin, daha esnek alma srelerine sahip olacaklar, ancak kendilerine daha dk gelir
getiren ileri tercih etmektedirler. Bu durumu ankete katlan kadnlardan biri u ekilde ifade etmektedir:
Benim de, kzmn da retmen olmasn isterim. Nasl olsa
alsak da evdeki iler kadn olarak bizi bekliyor. retmenliin alma saatleri daha ksa, sabah ders verirsin, iin biter,
leden sonra evinde olursun. Tatilleri de ok. Daha az ypranr, yoruluruz.

E.O. Ozatal, Cilt: 1, Say: 1, ss. 21-39, Gz 2011

35

5. Sonu
Kadn igcne ynelik yaplan alan aratrmas ile gda ve tekstilkonfeksiyon iletmelerinde cretli alan kadnlarn alma yaamna
katlm ve konumu incelenmi ve bunda ataerkillik ve toplumsal cinsiyet temelli sosyo-kltrel etkenlerin belirleyicilii ortaya konulmaya
allmtr. Aratrma bulgularna gre kadnlarn ou alma yaamna katlma kararn kendisi vermitir. Ancak bu durumda ailenin
geim sknts etkili olmakta ve ekonomik koullarn zorlamas ile
geim sknts eken ailelerde baba, koca, aabeyin kadnlarn almalarna izin vermekten baka bir seenekleri kalmamaktadr. Kadnlarn alt iyerinin seimini ise e, baba, aabey, amca gibi ailenin
erkek yeleri yapmtr. Neo-klasik/beeri sermaye kuram kadnlarn
alma yaamndaki eitsiz katlmn ve konumunu, kadnlarn bireysel ve rasyonel tercihlerine dayandrarak aklamaktadr. Oysa pratikte
tercihler ve seimler kltrel normlar, gelenekler ve toplumsal cinsiyet rolleri tarafndan belirlenmektedir. Aratrma bulgularnda da tespit edildii gibi gnmzde ou kadn, zgr bir seim yapmaktan
ok, zorunlu olduu iin almakta, feminist kuramda belirtildii gibi
toplumsal cinsiyete dayal sorumluluklarna bal olarak karar vermek
zorunda kalmakta ve hangi ite, ne kadar alacan bu sorumluluklar belirlemektedir. Kadnlarn ncelikli grevinin, ev ii ve ocuk
bakm olmas ynndeki kltrel deerler, kadnlar ocukluktan balayarak eitim frsatlarndan yararlanmada erkeklere gre dezavantajl
bir konuma drmektedir. Toplumsal cinsiyete dayal iblm, eitim dzeyi dk kadnlarn, kentlerde alma yaamna katlmn kadnlarn bireysel kararlarndan daha ok- ailenin erkek bireylerinin
kararlarna baml klmaktadr (Eybolu, Aye vd., 2000; Demirel
vd., 1999). Aratrma kapsamndaki kadnlarn eitim dzeyi dktr. lkokul mezunu olan kadnlarda younlama (%42,6) sz konusudur. Evli kadnlarn elerine gre eitim dzeyleri ok dktr. Evlenme yolu ile bir erkee baml olacaklar ve ev geindirme ykmllkleri olmad ynndeki ataerkil zihniyet kalplar, kadnlarn
eitime devam etmeleri nnde engel tekil etmektedir. Erkek ocuklar, eitim olanaklarna ulamada daha ayrcalkldr. Kadnlar kz
ksm okumaz eklindeki gerekelerle ya okula hi gnderilmemekte
ya da ilkokuldan sonra okutulmamaktadr.

36

ankr Karatekin niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Dergisi

Kadnlarn ou asgari cretin altnda cretlerle, sigortasz almaktadr. Zayf, uysal ve baml konum atfedilen kadnlar eve ekmek
gtren olarak grlmemekte, kendilerine bakmakla ykml bir kocaya, babaya baml varsaylmakta, cretleri aileye katk eklinde
alglanmakta, sreklilii ve kalcl olmayan yedek igc olarak
nitelendirilmektedir. Btn bu kltrel deerler kadnlarn yaptklar
ilerden aldklar cretlerinin dk tutulmasna ve sigortasz altrlmalarna meruluk kazandrmaktadr.
Kadnlarn alma ortamlarnda ataerkil denetim youndur. yeri
yneticileri, alan kadn iileri, analar, baclar, kzlar gibi grdklerini ifade etmektedir. Kadnlar le yemei aralarnda bile erkek
iilerden sonra ya da farkl yerlerde yemek yemektedirler. Kadnlar
giyimlerine, makyajlarna, glmelerine dikkat etmek zorundadrlar.
verene gre belirlenen bu kurallara gre ll olmazlarsa, iten
karlmakta ya da cretleri ok az olmaktadr. alan kadnlar iyerinde ataerkil anlayn getirdii sk bir denetime tabidir.
Aratrma kapsamndaki evli kadnlarn tamamna yakn ev ilerini
elerinden hibir yardm grmeden kendileri yapmaktadr. Ev ilerinin
tm sorumluluu kadnlara ait olmaktadr. Kadnlarn ev ilerine harcad zaman da ok fazladr. alan kadnlarn toplam i yk-hem
iyeri hem de evde almak zorunda olduklarndan- erkeklere gre
ok daha fazla olmaktadr. Ev ileri, ar alma koullar (dk cretler, sigortasz alma, uzun ve yorucu alma sreleri) ile birletiinde, kadnlarn iten-dolaysyla alma yaamndan- ayrlma karar
almalar hzlanmaktadr.
Kadnlarn yarsndan fazlas (% 54,4), kadn iin hayattaki en nemli
amacn iyi bir anne ve e olmak olduunu belirtirken, % 63,4 evlilik
ve ocuk sahibi olma durumunda, almay ekonomik zorunluluk
kouluna balamaktadr. Kadnlarn %52,7si alma yaamna katlmay koca iznine brakmaktadr. Bulgular kadnlarn toplumsal cinsiyet temelli iblmnce kendilerine verilen elik ve annelik rollerini
iselletirmi olduklarn gstermektedir. Kadnlarn ou, evlilik ve
ocuk sahibi olma durumunda almay istememektedir. Ev ileri,
kocann evde kadndan hizmet beklemesi, ocuk bakm, kadnn alma yaamna katlmnda olumsuz etki yapmaktadr.

E.O. Ozatal, Cilt: 1, Say: 1, ss. 21-39, Gz 2011

37

Bu saptamalardan da anlalaca gibi gerek alma yaamnn verili

yaps ve gerekse kadnlarn alma yaamna katlmlar toplumsal
cinsiyet temelli iblm ve ataerkillikten kaynan alan sosyokltrel deerler ve toplumsal cinsiyet rollerinin etkisinde gereklemektedir. Btn bu faktrler kadnlarn hem alma yaamna katlrken hem de katldktan sonra yaadklar sorunlar derinletirmekte ve
kadnlarn igc piyasasnda istihdamlar dk kalmaktadr. Kadn
emeini grnr klmaya ve istihdamn artrmaya ynelik zm nerileri ve politikalar gelitirilirken; btncl bir bak asyla, btn bu
faktrler gz nnde tutularak konuya yaklalmaldr.

38

ankr Karatekin niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Dergisi

Kaynaka
Anker, Richard, (1998) GenderandJobs: SexSegregation of Occupations in the
World,Geneva: International Labour Office.
Ayta, Serpil (2002) ada Sanayi Merkezlerinde Kadn gcnn Konumu:
Bursa rnei, TSK Yayn No.219.
Barret, Michele, (1995), Gnmzde Kadna Uygulanan Bask, (eviren: en
Ser), Pencere Yaynlar.
Becker, Gary S., (1993), Human Capital : A Theoretical and Empirical Analysis,
with Special Reference to Education, Chicago: The University of Chicago Press,
Blau, Francine D. & Lawrence M. Kahn, (2000) Gender Differences in Pay, The
Journal of Economic Perspectives, Vol.14, No.4, (75-99).
abuk, Nilay (1996), Kapitalist Dnmler, Cinsiyete Dayal blm ve G,
2.Ulusal Sosyal Bilimler Kongresi, Toplum ve G, (503509)
Demirel, Ahmet ve dierleri, (1999), almaya Hazr gc Olarak Kentli Kadn ve Deiimi, Ankara: KSSGM.
DE, (2002) 2000 Genel Nfus Saym: Nfusun Sosyal ve Ekonomik NitelikleriTokat li, Ankara: DE.
Dzkan, Aye, (2001), Bu Bu Memlekette Nasl Olacak?, Yerli Bir Feminizme
Doru, iinde, (Derleme: Aynur lyasolu ve Necla Akgke), Ankara: Sol
Yaynclk, (3951).
Ecevit, Y., (1991), Shop Flor Control: The Ideological Construction of Turkish
Women Factory Workers, Working Women: International Perspectives
on Labour and Gender Ideology, iinde, (Derleme: Nanneke Redclift ve
M. Thea Sinclair), Londra ve New York: Routledge, (5678).
Eraydn, Ayda ve Asuman Erendil, (1999), Yeni retim sreleri ve Kadn Emei,Ankara: KSSGM.
Eybolu, Aye ve dierleri, (2000), Kentlerde Kadnlarn Yaamna Katlm
Sorunlarnn Sosyo-Ekonomik ve Kltrel Boyutlar, Ankara: KSSGM.
Folbre, Nancy, (1994), Who Paysfor the Kids?: Genderand the Structures of
Constraint, New York: Routledge.
Harding, Sandra (1995) Feminist Yntem Diye Bir ey Var M?, Kadn Aratrmalarnda Yntem, iinde, (Derleyen: S. akr ve N. Akgke), Sel
Yaynclk (3447).
Hartmann, Heidi, (2006), Marksizmle Feminizmin Mutsuz Evlilii, (eviren:
Glat Aygen), stanbul: Agora Kitapl.
li, Gnl (1997), Fabrikada alan Kadnlarn Sorunlar ve Aile likileri,
Cumhuriyet niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Say. 19 (261280).

E.O. Ozatal, Cilt: 1, Say: 1, ss. 21-39, Gz 2011

39

li, Gnl ve Mzeyyen Gnll, (2001), alma Yaamnda Kadnlar: Aile ve

likileri, Cumhuriyet niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, No: 1, (81
100)
Koray, Meryem, (1993) alma Yaamnda Kadn Gerekleri, stanbul: Basisen
Eitim ve Kltr Yaynlar, (Yayn No:23).
Koray, Meryem ve dierleri, (1999) Gda Kolunda alan Kadnlarn Koullar ve Gelecei,Ankara: KSSGM.
Mackintosh, Mauren. (1981) Gender Economics: The Sexual Division of
Labourand The Subordination of Women, Of Marriage and The Market: Women's Subordination Internationally and Its Lessons, iinde,
(Editors: Kate Young, Carol Wolkowitz&Roslyn McCullagh) Londra:
Routledge, (3-17).
Mies, Marie (1995) Feminist Aratrmalar in Bir Metodolojiye Doru, Kadn
Aratrmalarnda Yntem, iinde, (Derleyen: S. akr ve N. Akgke),
Sel Yaynclk (4867).
Molyneux, Maxine, (1992) Ev Emei Tartmas ve tesi, Kadnn Grnmeyen
Emei: Maddeci Bir Feminizm zerine, iinde, (Derleme: Glnur Savran
ve Nesrin Tura) stanbul: Kardelen Yaynlar, (92128).
Ostergaard, Lise, (1992) Gender, Genderand Development. A Practical Guide,
iinde, (Derlem: Lise Ostergaard) Londra ve Newyork: Routledge. (110)
zmete, Emine, (2004) Ailelerin znel Refahna likin Deerlendirme, Aile ve
ToplumYl.6, Cilt.2, Say.7 (2331).
Savc, lkay, (1999) Toplumsal Cinsiyet ve Teknoloji, A.. SBF Dergisi,Cilt:54,
Say:1 (123142).
Schultz, T. Paul, (1991), Testing the Neoclassical Model of Family Labor Supply
and Fertility, New Haven: Yale UniversityPress,
Taborga, Caroline ve Bearyl Leach, (2000) Cins Bak Szl, (ev. Erturul
Krk ve Nadire Mater) stanbul: IPS letiim Vakf Yaynlar, Yayn
No:3.
Thomsen, B. Veronika (2008), Kadn Emeinin Gelecei ve Kadna Ynelik iddet Son Smrge: Kadnlar, iinde, (Derleme: Mies, M.; V. BennholdtThomsen & C. VonWerlhof) (177202)
TNSA (2005) Trkiye Nfus ve Salk Aratrmas2003, Ankara: H..N.E.E (2.
Bask)
TK, (2007) Haber Blteni Say: 119, Temmuz2007
TK, (2008), Haber Blteni Say: 192, Aralk2008
Walby, Sylvia. (1990) TheorizingPatriarchy, Oxford: Blackwell.