k Seyrani

1800 - 1866
hayat:
XIX. yzyl gizemci halk iirinin byk ustas, kuskusuz, Seyranidir Dehas, yergicilii, talamacl,
bir bakma, gizemciliini bastran, hakszla, rvete, kycla, toplumsal dengesizliklere, kaba
sofulua, ahlakszla kar gzn budaktan esirgemeden, korkmadan, ekinmeden savam veren,
bu arada inancnn gereklerini de bir yana itmeden, iirsel yapdan, syleyiten uzaklamadan,
etkin, kalc iirlerini sazyla halk iinde syleyen gl bir ozan Seyrani. iirlerinin ounun bugn
de gncelliini yitirmemi olmas, halk arasnda byk saygnlk kazanmas, Seyrani'nin gcn
belirlemesi bakmndan ilgintir
Seyrani, Kayseri'nin imdiki adi Develi olan Everek ilesinde domu, yine doduu yerde lmtr.
Yoksul bir mahalle imam olan Cafer Hocann oludur. Asl ad Mehmet'tir. Bir saptamaya gre, 1807
ylnda domu, 1866 ylnda lmtr. Ancak, bu tarihlerin doruluu zerinde kukular da vardr.
Seyraninin bir mezar ta bile yoktur; bir rivayete gre imdiki Develi Lisesinin Gney Dou
tarafnda lisenin ksesinde olduu Rahmetli Ak Ali atak Bey tarafndan yaplan aratrmalar
sayesinde orda olduu rivayet edilmektedir. Seyrani ;
Can ipi ten ynnden
Saran kirman ular bir gn
Hep kesilir sular bir gn
Ecel kollarn boynuma
Habersizce dolar bir gn dr bugn der ve vefat eder.
Seyrani ocukluunda bir sre Halasiye mektebine devam eder iki yllk bir mahalle eitimi alr. Bir
rivayete gre sekiz yl askerlik yapt sylenir. Askerlik dns evlenir ve Seyfullah, Nasrullah,
Emine, Zeliha, Havva ve Fatma adnda alt ocuu olur.
Seyrani ismini almasnn bir sebebi hikmeti vardr. Bir yaz sabah mescit imam olan babasnn kaps
vurulur; Cemaat darda kald, sabah namaz vakti geiyor denilir. Babas da Seyraniyi mescidin
kandillerini yakmakla grevlendirmitir. Seyrani kandilleri yakmak iin mescide gider, kapy aar ve
kandilleri yanm bulur ieri girdiinde kandillerin titrek klar altnda muntazam saflar tutmu yeil
kavuklu, ak sakall, iri gvdeli, mebih kyafetli cismi nurlu bir cemaat grr. Grd bu manzara
karsnda titrer, korkar der ve baylr. Gnlerce ortadan kaybolur, yavrusunun esrarengiz bir
ekilde kayboluundan dolay validesi alar ve rpnr. Tm aramalar sonunda bir hafta sonra
Kspnardaki gazel balarnda babas olunu baygn bir halde bulur. Ne olduysa ondan sonra olur
ve Mehmetlikten Seyrani mahlasl airlie geen insandr artik o. Ne olduu sorulduunda;
yanndaki yeil cbbelilerle Badata gidip mam- Azam ziyaret ettiklerini ve geri kendisini baa
brakp zm yiyerek ayrldklarn syler. Seyraninin kalp gz almtr artk. Hak iin yaar, Hak
iin syler, Hak iin alar sazn rakiplerini birer birer pes ettirir szleriyle. Bir ara gururlanr
kendisiyle; balarna doru giderken akl arasnda bir tilki rast gelir Seyrani Babaya ve DUR der
tilki; suallerime cevap ver der: ona ahiretle ilgili sualler sorar ve hi birine cevap veremez ve
gururlandndan dolay bu dersin kendisine reva grldn anlar ve u szleri syler;
Ar meclislerde sklmaz iken
Mengeneye versen bklmez iken
Seyrani aslana yenilmez iken
Dedirdin tilkiye pes kara bahtm der ve der gurbet ellerin yollarna.Yolculuk stanbuladr ve
dnem Abdlmecit Han dnemidir ve yedi yl ilim ve irfan tahsil eder.
stanbulda ''bilimsel ve kltrel renim'' grd iirlerinden anlalmaktadr. Bir yandan da AleviBektai tekkelerine girmitir. Tasavvuf konularn renmi yergici, talamac yann acmaszca
kullanmaktan ekinmemitir. Geleneki halk iirini renmitir.
Seyrani XIX yy halk iiriyle tekke iiri arasnda balant kuran, her iki iir trn birbiriyle
kaynatran bir halk airidir. iirlerinde ak ve tasavvuf konularn iler. Baz iirlerinde Alevi-Bektai
edebiyatnda sk sk kullanlan tasavvuf kavramlar, zellikle Ehli Beyt sevgisi geni bir yer tutar. Dili
akc, syleyii kolay ve yumuaktr. Halk deyimleri, ataszleri gibi ortak dil varlklarn ok kullanr.
iir konularn (ak, gnlk olaylar ) genellikle kendisi hayatndan seer. Baz iirlerinde ann
sosyal durumunu, ahlak kntlerini toplum sarsntlarn yerici bir dille ele alr.
Anlalan odur ki Seyrani, doasal olarak her trl yanllklara kar kmadan, olaylar, kiileri
yermeden edememektedir. Bu yzden olacak ki stanbulda sekinleri yerdii iin hakknda
kovuturma alm, ve bir dostunun yardmyla Develiye karlmtr.

Bir rivayete gre Seyraninin stanbuldan ka yle anlatlmaktadr; Dolmabahe Saray yeni
yaplmaktadr boa giden masraflara bakarak saray dzenini ve bozuk dzene srekli eletirilerde
bulunur. Bu yzden srekli saray tarafndan tenkitler alr. Yaplan bir yarmada birinci olur ve dl
iin saraya padiah huzuruna arlr ve kendisine bir krk hediye edilir. Saray knda yolda
grd souktan titreyen bir garibe krk hediye eder. Bunu grenler padiaha hakaret diye
ikayet ederler ve srgn edilmesi istenir bunun zerine huzura arlr ve sorulur: ve Seyrani Beni
Hakkn Mekanndan zge Bir Mekan Bulmak Mmkn se Bul Gnder der bu sz padiahn ok
houna gider ve affeder. Ama dzen hep tersine gitmeye devam eder ve Seyrani,de eletirilerine
szle karlk vererek devam eder. Artik Seyrani iin lm ferman kt kacaktr. Develili bir
hemerisi tarafndan gizlice bir gece Develiye karlr. Bir sre burada kalr ve daha sonra Halepe
gider ve bir mddette orada kalr. Halepten tekrar Develiye dner o artik erenlerin arabndan
imi, Hak iin syleyen bir aktr ama maalesef Develi onun kymetini kadrini bilmez; ancak
ldkten sonra anlalr kymeti ve kadri.
zellikle Orta Anadolu'da gezdii anlalan Seyrani'nin ''Ak Toplantlar''na katld, dzenlenen
trl sazl szl yarmalarda hep nde gittii anlalyor.
Yaamnn sonuna doru bir sinir hastalna da tutulan Seyrani'ye son dneminde "Deli'' dendii
saptanyor. Seyrani'nin yaam aclarla, yoksulluklarla gemitir, btn zorluklara ramen Seyrani
yasama sevincini hibir zaman yitirmemitir. Yoksulluunu, ektii aclar, dik kafal bir ozan oluuna
balamak da, pek yanl olmaz. Seyrani'nin yaad dnemde lkede de birtakm deiiklikler,
yenilikler balamtr. ada okullar almaya, yeni mahkemeler kurulmaya balam, lkeye
telgraf gelmi eitli yenileme abalar gzlenir olmutur. Btn bunlar Seyrani'nin yakndan
izlediini, halkn zerindeki etkileri gzlediini, iirlerinden karma olanaklar vardr. Bu bakmdan
Seyrani, kendisinden nceki Ozanlar gibi allm konu snrlarn aan, ada olaylarn, oluumlarn
iine girmeye alan, bunlar eletirel gzle deerlendirmeye ynelen bir ozan olarak zellikle
dikkati ekmektedir. Seyrani'nin bu yergici, talamac tavrnn yani sra itenlikli, duyarllkl bir yani
olduu da grlyor. Herhalde Seyrani, ann da tm halk iirimizin de zerinde nemle durulmas
gereken en gl, en ilgin ozanlarndan biridir. Gncelliini yitirmeme basarisini gstererek, diliyle,
deyisiyle, konusuyla, ustalyla gl, saygn bir ozan Seyrani.
Seyraninin baz eserleri Muzaffer Sarszen ve Dr. Recai zdil tarafndan 17 deyisi derlenmi ve
bestelenmitir. Bunlarn en nls Safiye Ayla, Emel Sayn,Yksel Uzel gibi nller tarafndan icra
edilen,
Hsne marur olma ey yzl mahm,
Niceler yokutan initen geti,
Sana kar etmedi feryad- ahm,
Benim ahm Kh-i kesisten geti gibi.
Kendinden nce gelen halk airleri arasnda zellikle Karacaolann etkisi altnda kalm; kendinden
sonra gelenleri de geni lde etkilemitir.