YALIN LTERATR TARAMASI

Yaln metotlarn deneysel uygulamalar 15. yzyldan bu yana grlse bile (Lean Enterprise
Institute, 2009) yaln szc, ilk defa John Krafcik tarafndan Taiichi Ohno nclnde
Toyotada gelitirilen yeni retim tekniklerini tarif etmek iin kullanlmtr (Bendell 2006).
Ohno (1988), 1950lerde Toyotada balayp 1960larda tedarikilerine kadar yaylmasna
nclk ettii Toyota retim Sisteminin amacn, sipariten tahsilata kadar geen sreyi deer
katmayan kayplar ortadan kaldrarak ksaltmak olarak aklamtr. Bylece gnmz
rekabet koullarnda reticinin deil, pazarn belirledii fiyata gre maliyetleri azaltarak
krll artrmak mmkn olabilecektir. Krafcikin dahil olduu ve Amerika Birleik
Devletlerinde Massachusets Institute of Technology tarafndan yrtlen uzun bir aratrma
sonucunda baslan, Dnyay Deitiren Makina (Womack vd., 1990) isimli kitapta, yaln
retim, yeni ve etkili bir paradigma olarak tarif edilmitir. Ardndan yaymlanan iki Yaln
Dnce (Womack ve Jones, 1996, 2003) kitab ile yaln organizasyonlarn temelindeki
ilkeler u ekilde aklanmtr:
1. Deerin mteri asndan tanmlanmas,
2. Deer aknn ve buna gre kayplarn belirlenmesi,
3. Deerin kesilmeden ve gecikmeden mteriye doru aknn salanmas. Kayplarn
(mudann) yok edilmesi veya azaltlmas,
4. Mterinin deeri ekmesinin salanmas, retim ak hznn talebe balanmas,
5. Srekli mkemmellie eriilmeye allmas.
Bu dorultudaki almalarda, tam zamannda retim, otonomasyon, kstlar teorisi ve
toplam kalite ynetimi gibi yaklamlarn sunduu deer ak haritalama, kanban, kaizen
olaylar, toplam verimli bakm, 5S ve hzl ekipman deiimi gibi ara veya yntemlerden
yararlanlmaktadr (George, 2002).

Yaln dnce; imalat, lojistik, salk, muhasebe ve rn gelitirme gibi pek ok alana
yaylm uygulamalaryla gnmzn en nemli ynetim yaklamlarndan biridir. Bu
almada yaln dncenin uygulama alanlar iinde grece yeni saylabilecek yaln rn
gelitirme alan konu edilecektir. almann amac mevcut yaln rn gelitirme literatrnn
sistematik analizini yardmyla, yaln rn gelitirme kavramlarn tantmak, aralar ve
ilkeleri aklamaktr.
Yaln dncenin ortaya k, farkl lkelerin otomotiv imalat konusundaki performanslarn
karlatrmay hedefleyen bir aratrmaya dayanr [1]. sraflardan arnp, ak salamaya
odaklanm, srekli gelimeyi esas alan organizasyonlar iin Yaln tanm da ilk olarak bu
aratrmay yrten ekip tarafndan kullanlmtr [2], [3]. Yaln rn gelitirme, bu
aratrmann bir paras olarak ilk olarak yaln dnce kaynaklarnda da yer almtr fakat
dorudan yaln rn gelitirmeyi konu edinen yaynlar son on ylda younlamtr. Yaln rn
gelitirmeyi tanmlamak iin iki farkl yaklam kullanlabilir; (i) yaln rn gelitirme, yaln
dnce ilkelerinin rn gelitirme alanna uygulanmasdr veya (ii) yaln rn gelitirme,
rn gelitirme sistemlerinde israfn yok edilmesi, akn salanmas iin kullanlan yntemler
ve yaklamlar btndr.
Yaln rn gelitirme faaliyet snrlar kavramsal tasarm ncesi tanmlama ve deerlendirme
aamasndan, yeni rn projesinin retime hazr hale gelmesine kadar olan alan kapsar. Bu
snrlar dnldnde yaln rn gelitirme X iin tasarm ve aksiyomlarla tasarm
yaklamlarn btnler niteliktedir. X iin tasarm, rn mr boyunca farkl aamalardaki
mteri ve tketici deneyimlerinin tasarm aamasnda dikkate alnmasn kapsar ve bu srete
X yerine; retim, montaj, demontaj, lojistik, servis gibi farkl kavramlar tanmlanabilir [4],
[5]. Aksiyomlarla tasarm ise, mteri ihtiyalarnn rn/hizmet/sistem ilevlerine
dntrlmesinde kullanlan bir yntemdir [6]. Aksiyomlarla tasarm ve X iin tasarm
yntemleri kullanlarak yaln rn gelitirmenin ulaamad alanlarda da rn gelitirme
performansn arttrmak mmkndr.
Yaln dnce ilkelerinin temel kayna olan Toyota retim sistemi, Toyota rn gelitirme
sistemine de yansmtr. Dolaysyla, yaln retimin temel ilkelerinin rn gelitirme iin de
geerli olduu grlebilir. Buna ek olarak, Toyota rn gelitirme, imalat alannda karl
bulunmayan kendine zg yaln aralara da sahiptir. Bu almada Liker ve Morgan [7]
tarafndan Toyota rn Gelitirme sistemi incelenerek ortaya konan ilkeler temel alnacaktr.
Yaln rn gelitirme temel ilkeleri;
1) sraf katma deerden ayrmak iin mterinin deer tanmn belirle
2) rn gelitirme srecini, en fazla alternatifin deerlendirilmesini salayacak ekilde
tasarla
3) rn gelitirme deer akn seviyelendir.
4) Deikenlii azaltmak, esneklii arttrmak ve sonular ngrebilmek iin standartlar
kullan.
5) Tasarm srecini batan sonra btnletirmek iin ef mhendis sistemi gelitir.
6) Fonksiyonel uzmanlk ve fonksiyonlar aras uzmanlk arasnda denge kur.
7) Tm mhendisler iin teknik uzmanlamay sala.
8) rn gelitirme srecine tedarikileri dhil et.
9) renme ve srekli gelime kltrn kur.
10) Mkemmellii ve srekli gelimeyi destekleyecek bir kltr kur.
11) Teknolojinin insanlara ve srelere uymasn sala.
12) Bilgiyi basit ve grsel biimde tm organizasyonla payla.
13) Organizasyonel renme ve standartlatrma iin gl aralar kullan.

rn gelitirmede yaln dnm salamak iin bu aralardan en nemlileri Oobeya, Deer

Ak Haritas (DAH)dr. Oobeya, tm yaln rn gelitirme ilkeleri iin uygun fiziksel alan
sunduu iin rn gelitirmede yaln dnm salamak iin nkoul olarak grlebilir.
Deer ak haritas, mevcut durum analizini gerekletirmek ve dnm noktalarn tespit
ederek, gelecek durumu tasarlamak amacyla kullanlr ve tm sreci grselletirerek bilgi
paylam salar. rn gelitirme sistemleri retim sistemlerinden farkl olarak belirsizlikler
ierir, iteratiftir ve farkl fonksiyonlarn bir araya gelmesini gerektirir. Hcresel retim,
Jidoka, toplam retken bakm, SMED gibi dier yaln dnce aralarnn etkisi ve kullanm,
fiziksel dnme ve malzeme/rn akna odaklandklar iin yukarda sralanan aralarla
karlatrldnda daha snrldr. Bu sebeple alma kapsamnda yalnzca oobeya, DAH
incelenecektir.
Sradaki blmde mevcut literatrn deerlendirilmesinde kullanlan yntem ve seim
ltleri aklanacaktr. nc blmde incelenen ilkeler iin mevcut literatr taramasnn
sonular sunulacaktr. Yaynlardan ilkelerin tanmyla eleen durumlar, sz konusu ilkenin
kullanmn destekleyen veya sakncal bulan ifadeler derlenmitir. Drdnc blmde yaln
rn gelitirme aralar benzer ekilde taranmtr.
1. YNTEM
Yaln rn gelitirme literatr sistematik taramaya tabi tutulmutur.
Literatr taramas almasnda ilk olarak, mevcut derlemeler incelenmitir. Baines ve
dierleri [8] mevcut literatrn bir derlemesini sunmulardr. McManus ve dierleri [9] yaln
mhendislii, rn gelitirme alanna odakl yaln almalar olarak tanmlam ve mevcut
literatr yaln mhendislik asndan incelemilerdir. Hoppman ve dierleri [12] ve Khan ve
dierleri [13] ise yaln rn gelitirme temel alanlarn ayrtrmak amacyla literatr taramas
gerekletirmilerdir. Leon ve Ferris [14] yedi temel alma alan belirleyerek yaln rn
gelitirme literatrn bu alma alanlaryla ilikilendirerek derlemilerdir.
2. LKELER
Morgan ve Liker [7], [15], [16] almalarnda Toyota ve Ford rn gelitirme sistemlerini
inceleyerek ana balk altnda toplanabilecek 13 ilke belirlemilerdir. Bu ilkeler rn
gelitirme sisteminde yaln dnm salamak iin yol gstericidir ve bir rn gelitirme
sisteminin yalnlk dzeyini deerlendirmekte de kullanlr. Sre, yetkin alanlar, aralar ve
teknoloji olmak zere ana balkta toplanan yaln rn gelitirme ilkeleri ve her ilkeyle
ilgili sistematik literatr taramas bu blmde verilmitir.
2.1.

Sre lkeleri

2.1.1. sraf katma deerden ayrmak iin mterinin deer tanmn belirle
Khan ve dierleri [13] yaln rn gelitirmeyi, deer odakl rn gelitirme olarak
tanmlamtr. Yaln dnce yaklamnda tm faaliyetler iki snfa ayrlr; (i) deer katan
faaliyetler, (ii) deer katmayan faaliyetler (israflar). lk ilkede rn gelitirmeyi oluturan
faaliyetlerin bu snflandrmaya ayrlmas gerektii vurgulanmtr. Bu ayrm yaparken lt
mteri ve mterinin deer tanmdr. Oppenheim [17] deeri, mteri tarafndan talep edilen
herhangi bir karakteristik olarak tanmlamtr. Benzer ekilde, McManus ve Millard [18]
deer kavramn; mterinin tanmlad biimde doru zamanda ve doru fiyatta teslim
edilen beceri veya yeterlilik olarak tanmlamtr. Katma deerli faaliyet ise Al-Ashaab ve
dierleri [19] tarafndan kts bir mteri ihtiyacn karlayan faaliyet olarak tanmlanmtr.
Gautam ve Singh [20] ise mterinin deer tanmn inovasyon, maliyet ve kalitenin bir

fonksiyonu olduunu kabul etmilerdir. Karlsson ve Ahlstrm [21] da mteriyle yakn

ilikide olmann yaln rn gelitirme sisteminin performansn arttrdn belirtmitir.
Browning [22] rnn deerini performans, maliyet ve temin sresinin bir fonksiyonu olarak
tanmlamtr. Freire ve Alarcon [23] deeri tanmlarken rnn performansna ek olarak,
rnn hatasz olmasn da eklemitir. Schulze ve Strmer [24] deeri; son rnn
performansn arttrarak veya risk ve belirsizlikleri azaltarak rn reetesini iyiletiren bilgi
olarak tanmlamtr. Mandic ve dierleri [25] deerin kaynan alann tecrbesi,
uzmanl ve bunlar gerek hayatta kullanma becerisi olarak tanmlamtr.
sraf; para, zaman ve kaynak tketen fakat deer katmayan sre olarak tanmlanabilir [15].
sraflar veya Japonca adyla Muda, ilk olarak Toyota retim Sisteminin kurucusu kabul
edilen Taichi Ohno tarafndan snflanmtr. Bunlar fazla retim, bekleme, envanter, tama,
hareket, sre ve hatalardr [26]. Bauch [27] bu yedi israf snfna; yeniden kefetme, sistem
disiplini eksiklii ve bilgi teknolojileri kaynaklarnn snrl olmasn da eklemitir. sraf
snflar uygulama alanndan bamszdr ve tm sistemlerde bu balklar altnda deer
katmayan faaliyetler tespit edilebilir. McManus [9] bir mhendislik srecinde israfn ortalama
%60 ile %90 orannda bulunduunu belirtmitir. Oehmen ve Rebentisch [28] ise rn
gelitirme sistemlerinde %77 orannda israf bulunduunu belirtmitir. Fakat yine de rn
gelitirme sistemleri iin genel kabul grm bir israf snflandrmas mevcut deildir [14]
Literatrde rn gelitirme alannda israf rnekleri mevcuttur. Possomai ve Ceryno [29],
mterinin talep etmedii rnn gelitirilmesini israf olarak tanmlamtr. Gautam ve Singh
[20] rn gelitirme sistemlerinde, mterinin deer algsn etkilemeyen ve pazar payna etki
etmeyen tasarm deiikliklerini israfa rnek olarak sunmutur. McManus ve dierleri [9]
kavram gelitirme aamasnda beklemeler, mhendislik deiiklikler, paralarn reddedilmesi,
yeniden ilemeleri israf rnei olarak sunmutur. Reinertsen [30] israf rneklerine, biti
koullarnn tanmlanmamas sebebiyle iin geniletilmesini de eklemitir. Mahlamaki ve
dierleri [31] ve Letens dierleri [32] onay bekleme srecini de israf olarak tanmlamtr.
Benzer ekilde, Liker ve Morgan [16] israfa rnek olarak aama eii (ngilizce: stage-gate)
sisteminin yaratt brokrasiyi gstermitir. rn gelitirme sistemlerini dier sistemlerden
ayran karakteristik zelliklerden biri olan iterasyonlarla ilgili; Baines ve dierleri [8] deer
katmayan iterasyonlar da israf olarak nitelendirmitir. Schulze ve Strmer [24] ise rn iin
deerli bilgi salayan iterasyonlar israf snfnn dnda tutup deer katan faaliyet olarak
nitelendirmitir. Leon ve Farris [14] gerekletirdikleri literatr taramasnn sonucunda, ilgili
tm yaynlarda ortak olarak yer alan israflarn; hatal bilgiyle almak, bekleme,
bilgi/renme eksiklii ve etkin olmayan iletiim olduunu saptamtr.
rn gelitirme sistemlerinde israf kaynaklar deerlendirildiinde Haque ve Moore [33] israf
kaynaklarn, (i) uygunsuz tasarm deiiklikleri, (ii) gereksiz bilgi ve (iii) mhendislik
hatalar olarak listelemitir. Bunlara ek olarak, Mandic ve dierleri [25] israf kaynaklarn; (i)
karar vermekten kanma, (ii) bilgiye snrl eriim, (iii) bilginin bozulmas (iv) belirsizlik
olarak listelemitir. Ayrca, Graebsch ve dierleri [34] rn gelitirme sistemlerinde israflarn
ve bu israflara kaynaklk eden etmenlerin detayl bir listesini sunmutur.
malat sistemlerinde rnn fiziksel deiimini gzlemleyerek deer katan ve deer katmayan
faaliyetleri ayrmak grece daha kolaydr. [24]. Ayrca rn gelitirme sistemlerinde baz
faaliyetleri ayrntl sre analizleri gerekletirmeden deer katan ve israf snflarna
ayrtrmak mmkn deildir. Chase [35] ve McManus [36] deer ieriine gre faaliyet
snflandrmay nermi ve kullanmlardr. Buna gre tm faaliyetler deer ieriine gre
srasyla; (i) rn tanmlama, (ii) rn oluturan sreleri tanmlama, (iii) risk ve

belirsizliklerin azaltlmas, (iv) iletiim ve bildirim sreleri, (v) destek sreler ve (vi) israflar
olarak snflandrlabilir.

2.1.2. rn gelitirme deer akn seviyelendir.

sraflarn iki temel kayna vardr. Bunlar dengesizlik ve ar yklenmedir. Dengesizlik,
kaynaklarn ngrlemeyen dnemlerde kimi zaman bo kalmas ve kimi zaman dolu
olmasdr. Ylmalar nedeniyle hzl tepki vermek gleir ve rnn/projenin /mterinin
temin sresi uzar. Ar yklenme de kuyruklara sebep olarak bekleme srelerini ve temin
sresini arttrr. Bu ilkede yklenme ve deikenlii kontrol altna almak iin seviyelendirme
aralarnn kullanlmas gerektii vurgulanmaktadr. Morgan ve Liker [7] Toyota rn
gelitirme sisteminde Fundoshi (detayl i izelgesi), faaliyetlerin ilevler arasnda dengeli
datm ve senkronizasyonu, takta uyum ve ekme kullanlarak seviyelendirmenin
gerekletirildiini gzlemlemitir. Morgan ve Liker [15] Toyota rn gelitirme sisteminde
proje boyunca kaynak atamalarnn, projenin orta safhalarna ayrlan kaynak kapasitesi
maksimum olacak ekilde, bir an erisini artrdn belirtmitir. Qudrat-Ullah ve
dierleri [37] mhendislerin tasarm ilerine seviyeli atanmasyla, proje boyunca etkinliin
korunduunu belirtmitir.
2.1.3. Deikenlii azaltmak, esneklii arttrmak ve sonular ngrebilmek iin standartlar
kullan.
r gelitirme sistemi, temel alanda standart oluturarak iyiletirilebilir; (i) tasarmn
standartlatrlmas, (ii) srecin standartlatrlmas ve (iii) mhendislik becerilerinin
standartlatrlmas. Tasarmn standartlatrlmasyla, mevcut bilginin etkin kullanm
salanr, fikirden imalata temin sresi ksalr ve sre israflar azalr. Sre standard ise
sonularn ngrlebilir olmas ve srecin gelitirilmesi iin gereklidir. Mhendislik
becerilerinin standartlatrlmasyla da igren esneklii arttrlabilir. Tasarm ve sre
standard arac olarak kontrol listeleri [23], [40], [49] ve gemi deneyimlerden edinilen
bilgilerin ilendii tecrbe defterleri [40], [50], Japonca adyla Hetakuso-sekke (ngilizce:
lesson-learned book), kullanlr. Graebsch [34] da standart formlar kullanlarak bilginin
bozulmasnn engellenebileceini belirtmitir.
McManus ve Millarda gre [18] gelecek durum tasarmnn ilk adm standartlatrma,
basitletirme ve fazlalklar ortadan kaldrmaktr. Letens ve dierleri [32] sre standartlarnn
bilgiyi yeniden retme gereksinimini ve israfn ortadan kaldrmak iin gerekli olduunu
belirtmitir. Haque ve dierleri [46] de standart beceri ve standart tasarma ek olarak ara rn
seviyesi standardn da tanmlamtr. Tasarm standard tedarikilere de yanstlr. Toyota yeni
rn gelitirme srecinde, komponent tedarikisi Nippondensonun standart rnlerini
katalogdan seerek kullanr [40]. Ford rn gelitirme sisteminde de rnde farkllk
yaratmayacak paralar, rnein kap menteeleri, tm aralarda standarttr [16]. Haque ve
Moore [33] bu standartlarn, standart veri toplama ve lme sistemleriyle desteklenmesi
gerektiini belirtmitir.
2.2.

Yetkin alan lkeleri

Toyota retim sisteminin ve yaln dncenin nderlerinden Toyota yneticisi Fujio Chonun
git ve gr, neden diye sor, sayg gster sz yaln dncenin temellerinden biri olan insana
sayg prensibini ifade eder [51]. Yaln rn gelitirme uygulamalarnda da yalnzca gerek
olgular, gerekletii yerde incelemek ve kk nedeni aratrmak yeterli deildir, incelenen ii
gerekletiren kiileri de dikkate almak gerekir. Yetkin alanlar bal altnda toplanan

sradaki ilkeler; renme, uzmanlama, srekli gelime, tedariki katlm ve tm

katlmclarn idarisi iin ef mhendis yaklamn ierir.

2.2.1. Tasarm srecini batan sonra btnletirmek iin ef mhendis sistemi gelitir.
ef mhendis unvan, yeni rn gelitirme sistemlerinde ska rastlanan proje koordinatr
unvanndan farkl olarak st dzey mutlak yetkinlik ifade eder. ef mhendisin yeni rnn
tm detaylarna hkim olmas ve ilgili sorunlar zebilecek yetkinlikte olmas beklenir. Proje
takm dorudan ef mhendise bal olarak grev yapar ve performanslar da bal
bulunduklar fonksiyonel birimin yneticisi tarafndan deil ef mhendis tarafndan
deerlendirilir. ef mhendisin en nemli sorumluluu, mterinin sesini yeni rne
aktarabilmektir [37]. rnein, Toyota Siennann ef mhendisi mterinin deer tanmn
anlayabilmek iin ABD, Meksika ve Kanadada toplam 80000 km mesafeyi gelitirilecek
rne benzer bir arala katetmi ve bylece tasarm iin mterinin deer tanmna uygun bir
dizi girdi oluturmutur [52][54].
Oppenheim ve dierleri [17] ef mhendisin rn gelitirme sistemindeki sorumluluklarn
listelemitir. Ward ve dierleri [40] ise ef mhendisin rollerini tantp, ek olarak Chrysler ve
Toyota rn gelitirme sistemlerini bu adan karlatrmtr. Proje ynetimi rolne ek
olarak, Haque [46] ef mhendisin beceri ve uzmanlk gelitirme sorumluluu olduunu da
belirtmitir. Benzer ekilde, Wang [55] da ef mhendisin fonksiyonel uzmanlk ve
fonksiyonlar aras btnlemeyi dengelediini belirtmitir. Ayrca, Oppenheim [17] Toyotada
birim yneticilerinin, ef mhendise verdileri destee gre deerlendirildiklerini belirtmitir.
2.2.2. Fonksiyonel uzmanlk ve fonksiyonlar aras uzmanlk arasnda denge kur.
rn gelitirme sistemlerinde fonksiyonel uzmanln derinlemesiyle fonksiyonel birimler
arasndaki mesafeler alr ve bilginin her el deitirmesinde bekleme, tama ve sre
israflar oluur. Bu ilke, fonksiyonel uzmanlk kadar, fonksiyonlar aras uzmanln da
gelitirilmesi gerektiini, farkl fonksiyonlarn bir araya gelebilmesi iin organizasyonel
dzenlemelerin yaplmas gerektiini vurgular. Fonksiyonel uzmanlk ve fonksiyonlar aras
dengeyi Qudrat-Ullah ve dierleri [37], birim yneticileri ile ef mhendis arasndaki iliki
olarak tanmlar. Uygulamada dengeyi salamak iin farkl yaklamlar mevcuttur. Haque [46]
Toyota mhendislerinin fonksiyonlar aras rotasyona da tabi tutulduunu belirtmitir. Morgan
ve Liker [15] modl tasarm ekiplerinin, fonksiyonlar aras yapya rnek oluturabileceini
belirtmitir. Fonksiyonlar aras ibirlii iin Ford rn gelitirme sisteminde de Oobeya
kullanlr [16]
2.2.3. Tm mhendisler iin teknik uzmanlamay sala.
rn gelitirme, temel olarak mhendislik sistemlerde problem zme becerisini gerektirir.
Bu ilkede vurgulanan, mhendislerin teknik yetkinliklerini arttrmak iin srekli renme
imknlarnn yaratlmasdr. Yeni greve gelen mhendislerin usta-rak ilikisi iinde daha
tecrbeli mhendislerin ynlendirmesiyle yetitirilmesi teknik uzmanlamay arttrmann bir
yoludur. Ayrca yaln dncenin temel ilkelerinden genchi-gembutsu (gerek olgular, gerek
yerinde gzlemlemek) de teknik uzmanlamay destekler [56]. Zira bir problemi zebilmenin
ilk koulu problemi doru anlamaktr ve bunun iin problemi dorudan kaynanda incelemek
gerekir.

Teknik uzmanlama abasnn yansmalar Toyota rn gelitirme sistemlerinde aka

grlebilir. Ward ve dierleri [40] bir Toyota mhendisinin ynetim pozisyonuna gemek iin
minimum 15 yl tecrbeye sahip olmas gerektiini belirtmitir. Sobek ve dierleri [50] bir
Toyota yneticisi iin idaresi altnda alanlarn teknik becerilerinin gelimesine katk
salamasnn, kendi teknik uzmanlndan daha kritik olduunu belirtmitir. Qudrat-Ullah
[37] Toyota mhendislerinin snf tipi formel yapda geni ierikli bir eitim yerine, seilmi
birka fonksiyonel uzmanlk iin i stnde eitim grdn belirtmitir. Morgan ve Liker
[15] Toyotada teknik yetkinliklere verilen nemi aklamak iin her mhendisin ie girdii
ilk yl genchi-gembutsu prensibiyle hatta almasn rnek olarak gstermitir. Haque [46]
Toyotada her 10-20 ylda bir fonksiyonlar aras i rotasyonu uygulamasnn yaygn olduunu
belirtmitir. Cleveland [49] Toyotada otoritenin gcn teknik bilgiden aldndan,
hiyerarinin artan teknik uzmanln bir yansmas olduunu belirtmitir. Lindlf ve dierleri
[57] Toyotada uygulanana benzer koluk sistemlerinin de eitimin bir tr olduunu
belirtmitir. Dier otomobil firmalarnda da benzer rneklere rastlamak mmkndr. Liker ve
Morgan [16] Fordun teknik olgunluk modeli ve bireysel teknik gelime plan
oluturduunu belirtmitir.
2.2.4. rn gelitirme srecine tedarikileri dhil et.
rn gelitirme srecinde, malzeme ve komponent bilgisinin tedarikinin srelerinde
hazrlanarak deer akna katlmas beklemeler yaratr ve hatta rn gelitirme deer aknda
tedarikiler darboaz olabilir. McManus ve dierleri [9] bir rnm, deer olarak, %60%80inin tedariki tarafndan yaratldn belirtmitir. Tedarikilerin, salanan malzeme ve
komponente gre snflandrlmas ve deer aknn erken aamalarnda srece dhil edilmesi,
hem temin sresini ksaltr, hem de tedarikinin kendi uzmanln tasarma aktarmasn
salayarak rn gelitirir. Oppenheim [17] tedarikiler ve rn gelitirme takm arasnda
iletiim eksiklii yaanmasn israf kaynaklarndan biri olduunu belirlemitir. Haque ve
James-Moore [58] rn modllerinin tedarikiler tarafndan tasarlanmasnn yaln rn
gelitirme yaklamnn temel unsurlarndan biri olarak deerlendirir
Dier ilkelerde olduu gibi tedarikilerin rn gelitirme srecine dahil edilmesi konusunda
da literatrdeki rnekler ounlukla otomotiv alanndandr. Morgan ve Liker [15] Toyotann
malzeme tedarikini gelitirme srecinin erken aamalarnda gerekletirerek ve tedariki
mhendisleri rn gelitirme amal kendi bnyesinde bulundurarak tedarikilerle
btnlemeyi saladn belirtmitir. Tedariki seiminde de Sobek ve dierleri [50]
Toyotann her alternatif tedarikiden be-alt farkl tasarm talep ettii ve buna gre tedariki
performansn deerlendirdiini aktarmtr. Liker ve Morgan [16] ise Ford sre
mhendislerinin ve satnalma biriminin tedariki deerlendirme ve gelitirme amacyla
beraber altklarn belirtmitir. Schulze ve Strmer [24] Almanca konuulan lkelerde
otomotiv tedarikilerini, Ringen ve Holtskog [59] Norve otomotiv tedarikileriyle yaln rn
gelitirme yaklamlarn irdeleyen kapsaml vaka almalar gerekletirmitir.
2.2.5. renme ve srekli gelime kltrn kur.
Srekli gelime yaln dnce ilkelerinde de mevcuttur [3]. Proje sresinde ve sonrasnda
hansei (zeletiri) yardmyla dersler karlmal ve hatalarn tekrarlanmasnn nne
geilmelidir [56]. Qudrat-Ulah [37] Toyotada her seviyede Hanseinin gerekletirildiini
belirtmitir. Liker ve Morgan [16] Ford rn gelitirme sisteminde kilometre talarnda
Hanseiye benzer ekilde, deerlendirmeler yapldn gzlemlemitir. Morgan ve Liker [15]
hansei ve koluk programlarnn renme ve srekli gelime kltrne katk saladn ve
temin sresinin dnn renme erilerinin ksalttn belirtmitir. Middleton ve Joyce
[47] da temin sresinin ksalmasyla renmenin hzlandn ve temin srelerinin sre ii

proje saysn azaltarak ksaltlabileceini belirtmitir. Oppenheim [17] ef mhendis

sisteminin, takm eitiminin de srekli gelime kltrne katk saladn belirtmitir. Ayrca
jiwara testleri (bozma testleri) kullanarak alt sistemlerin snrlar kefedilmelidir [13]. jiwara
testlerine benzer ekilde, Hoppman ve dierleri [12] testlerle hata trleri ve parametreler
arasndaki dnlemelerin ortaya karlmasnn kme temelli e zamanl mhendislik
yaklamnn bir parasdr.

2.2.6. Mkemmellii ve srekli gelimeyi destekleyecek bir kltr kur.

Sadece aralarn kullanlmas veya ilkelerin ilan edilmesi yaln dnm iin yeterli
olmayacaktr. Yaln dnm baarmak iin srekli gelimenin iletmenin kltryle
btnlemesi gerekir. Kltr oluturan temel eler i etii ve disipline ek olarak Kaizen
(iyiletirme) ve Nemawashi de hayata geirilmelidir. Nemawashi, Sobek ve dierleri [40]
tarafndan fikir birlii yaratmak iin n alma olarak tanmlanmtr. Haque [58] sunduu bir
vaka almasnda Kaizen uygulamalar sonucu %94 orannda sre tasarrufu salandn
raporlamtr. Freire ve Alarco [23] gelitirdikleri iyiletirme metodolojisinin ilk adm olarak
sre kaizeni yntemini nermitir. Qudrat-Ullah [37] Toyotada kariyer planlarnn dahi
srekli gelimeyi destekleyecek ekilde kurulduunu belirtmitir.
2.3.

Aralar ve Teknoloji lkeleri

Yaln rn gelitirmede kullanlan aralarn ve teknolojinin de israflardan arnm ve rn

gelitirme projesinin deer ak boyunca kesintisiz akn salamas gerekir. Bunun iin daha
nceki blmlerde listelenen ilkeleri dikkate alan srelere ve teknolojiyi kullanan alanlara
uyumlu, grsel biimde tm organizasyonla bilgi paylamna olanak veren, standartlatrma
ve organizasyonel renmeyi motive eden aralara ve teknolojilere ihtiya vardr.
2.3.1. Teknolojinin insanlara ve srelere uymasn sala.
En kolay kopyalanabilen rekabet etmeni teknolojidir ve bu yzden teknolojiyi hlihazrda iyi
ileyen bir sisteme uyumunu salamaya odaklanmak gerekir [15]. Teknoloji tek bana
srdrlebilir stnlk salamayaca gibi etkin olmayan bir rn gelitirme sisteminde,
teknoloji performans daha da ktletirebilir. Teknoloji insanlara ve srelere uygun ekilde
uyarlanmad takdirde kendisi bir israf kayna haline gelebilir. te yandan bu ilkenin hayata
geirilmesi rn gelitirme sistemine katk salar. Freire ve Alarco [23] intranet sistemlerinin
etkin kullanmyla bilgi arama israfnn ortadan kaldrlabileceini belirtmitir. McManus [9]
havaclk sektrnde ortak alt sistem kullanm sayesinde pilot eitim giderlerinin %25-%30
orannda azaldn belirtmitir. Reinertsen [30] test otomasyonu teknolojisinin yazlm
gelitirmede kk partilerle almay mmkn hale getirdiini belirtmitir. Middleton ve
Joyce [47], sunduklar BBC Worldwide yazlm gelitirme sistemi vakasnda, hata nlemek
amal otonomasyon (Jidoka) tekniinin kullanldn gzlemlemilerdir.
2.3.2. Bilgiyi basit ve grsel biimde tm organizasyonla payla.
rn gelitirmede en nemli israf kaynaklarndan biri bilginin el deitirmesidir. Bilginin tm
organizasyonla Oobeya alannda grsel biimde paylalmas bu israfn ykc etkisini azaltr.
Karar vermeyi ve problem zmeyi hzlandrmann yannda bilgiyi farkl uzmanlklarn
kullanmna ak ekilde sunmak rnn de iyiletirilmesini salar.
Ward ve dierleri [40] ve Sobek ve dierleri [50], tarafndan aklanan grsel rn belgesi
olan Kozokeikaku bilgiyi grsel biimde paylamann aralarndan biridir. Bu belgede rne

ait alt modllerin detayl izimleri bulunur ve rn gelitirme aknn planlama safhasnn
kts olarak tanmlanabilir.
McManus ve Millard [18] ve Graebsch ve dierleri [34] deer ak haritalandrma tekniini
rn gelitirme sistemlerine uyarlamtr. Freire ve Alarco [23] nerdikleri metodolojide
mevcut durum ve gelecek durum haritalarndan faydalanmlardr. Haque ve Moore [58] da
sunduklar vaka analizinde deer ak haritalandrma tekniini rneklemitir. Letens ve
dierleri [32] deer ak haritalandrmay, kuyruklar grselletirmek iin, karar vermede
yardmc bir ara olarak kullanmtr. Benzer ekilde Sacks ve dierleri [42] bilgi ve i ak
diyagramlarn kullanarak mevcut ve nerilen sistemleri grsel olarak karlatrmtr. Bilgi
israfnn ortadan kaldrlmasnda etkin baka bir ara da A3 raporlardr [12], [13], [16], [37],
[57].
Yrrlkte olan projelerin mevcut durumlar da grsel olarak izlenmelidir. Oppenheim [17]
Oobeyada takt periyodlarnn grsel olarak sergilenmesini nermitir. Middleton ve dierleri
[60] i atamalarnn takibi iin renk kodlamas kullanmtr. Cleveland [49] benzer ekilde
renk kodlamasn proje durumunu ve hedeflerini gstermede kullanmtr. Schuh ve dierleri
[61] grev atama panolarn ve gnlk toplantlarda bu panolarn kullanmn aklamtr.
Nepal ve dierleri [48] ak grsel olarak kontrol edebilmek iin Heijunka panolarndan
yararlanmtr. Middleton ve Joyce [47] Kanban panolarnn kullanmn rneklemitir.
2.3.3. Organizasyonel renme ve standartlatrma iin gl aralar kullan.
rn gelitirme sistemlerinde bir baka israf kayna da hazrda var olan bilginin aranmas
veya bir bilginin tekrar ayn srelerden geerek yeniden retilmesidir. Organizasyonel
renme aralar ve standartlatrmayla bu israf ortadan kaldrlabilir. Cleveland [49]
dnleme erilerinin (ngilizce: trade-off curves) organizasyonel renmenin bir arac olarak
bilginin saklanmasnda kullanldn belirtmitir. Sobek ve dierleri [50] performans ve
tasarm alternatiflerinin farkl eksenlerde yanstld tasarm matrislerini, dnleme
erilerini ve kontrol listelerinin kullanmna deinmitir. Freire ve Alarcon [23], proje
ncesi ve proje sonras kontrol listeleri kullanmn nermitir. Hoppmann ve dierleri [12]
standartlamaya grsel kontrol listelerinin ve Andon panolarnn kullanmn rnek
gstermitir. Leon ve Farris [14] kontrol listelerinin organizasyonel renme arac olduunu
belirtmitir. Morgan ve Liker [16] standartlatrma ve standartlarn korunmas iin Toyotada
zel bir birim bulunmadn ve bir iin standardnn ilgili iin sorumlusu tarafndan
dzenlendiini ve gncellendiini belirtmitir.
3. Aralar
3.1. Oobeya: Japonca byk oda anlamna gelir ve bilginin tm organizasyonla grsel
olarak paylalabilmesi iin rn gelitirme proje bilgilerinin sergilendii alan olarak
tanmlanabilir [62][64]. Hoppmann ve dierleri [12] ise Oobeyay projeler aras bilgi
transferinin bir arac olarak tanmlamtr. Morgan ve Liker [15] Oobeya toplantlarn ef
mhendisin fonksiyon mhendisleriyle bir araya geldii mevcut sorunlarn ve farkl paralarn
btnletirilmesine ilikin konutuu toplantlar olarak tanmlamtr. Mandic ve dierleri [25]
israfn kk nedenlerinden birini bilgiye snrl eriim olduunu tespit etmi ve bunu amann
yolu olarak bilginin kolayca paylamn salayacak ortak bir fiziksel alan kurulmasn
nermitir. Bu alanda ilk kavramsal tasarm girdilerinden, imalat talimatlarna kadar tm
bilgiler, malzeme ve tedariki deerlendirmeleri, alternatif komponentler, test sonular ve
ilgili dier veriler mevcuttur. Bilginin etkin paylam iin Oobeya panolarnda A3
tekniinden de faydalanlr [65]. Oppenheim [17] program odas olarak tanmlad fiziksel
alanlarda oobeya yapsna benzer ekilde takt periyodlarnn sergilendii alanlar tanmlam

ve fiziksel arayzlerin dijital arayzlere stn ynlerini aklamtr. Lindlf ve dierleri [57]
Oobeyann fonksiyonlar aras grsel iletiimi salayarak, bilginin iselletirilmesine destek
olduunu belirtmitir. Liker ve Morgan [16] Ford rn gelitirme sisteminde oobeya alannn
yapsn, duvarlarnda sergilenen bilgileri ve oobeya toplant dzenini aklamtr. Middleton
ve Joyce [47] sunduklar vaka almasnda Oobeya yerleimini, kanban panolarnn
kullanmn, gnlk 15 dakika sreli ayakta yaplan toplantlar ve toplantlarda oobeya bilgi
panolarnn kullanmn aklamtr.
Deer Ak Haritas: Deer ak haritas, yaln dncenin grselletirme aracdr
[66]. Konvansiyonel i ak diyagramlarndan farkl olarak katma deeri olmayan
faaliyetlerin, deer katan faaliyetlerden ayrmasna yardmc olur. Deer ak haritas, bilgi
youn alma ortamlarnda bilginin paylam iin [57], israfn sistematik olarak tespit
edilmesi iin [24] veya operasyon srasnn grselletirilmesi amacyla kullanlabilir [37].
McManus ve Millard [18] deer ak haritalandrma yntemini rn gelitirme srelerine
uyarlamtr. Tyagi ve dierleri [67] rn gelitirme sistemlerinde temin sresini drmek
amacyla deer ak haritasnn kullanmn vaka almasyla sunmutur. rn gelitirme
deer ak sz konusu olduunda haritalandrma kavramsal tasarmdan, imalata kadar
projenin getii aamalar yanstacak ekilde oluturulabilir [68]. Deer ak haritasnda,
tedarikiden mteriye tm deer ak haritalandrlabildii gibi, deer aknn bir blmne
de odaklanlabilir.
3.2.