You are on page 1of 119

w'fmd'i' ^Wiia fm<&

A
FT

m%dfhda.sl fN!;sl oHdj

oHd fomd;fka;=j
oHd yd ;dlaIK mSGh

cd;sl wOHdmk wdh;kh

w'fmd'i' ^Wiia fm<&


m%dfhda.sl fN!;sl oHdj
m%:u uqKh - 2015
cd;sl wOHdmk wdh;kh" Y%S ,xldj

A
FT

ISBN: 978-955-654-650-7

oHd fomd;fka;=j
cd;sl wOHdmk wdh;kh
fj wvh ( www.nie.lk
email : info@nie.lk

odhl;ajh
1& WmfoaYkh yd u.fmkau

uydpdh v. t .wfr;ak nKavdr,


wOHlaI ckrd,a, cd;sl wOHdmk wdh;kh.
t .t*aa. tia. mS. chjOk,
ksfhdacH wOHlaI fckrd,a,
d iy ;dlaIK mSGh,
cd;sl wOHdmk wdh;kh.

2& Ih inkalrKh

t .t,a .tia .msh;siai,


iyldr lldpdh d fomd;fka;=j,

FT

cd;sl wOHdmk wdh;kh.


3& f,aLl uKav,h
1. mS. u,m;srK

fHIaG lldpdh d fomd;fka;=j,


cd;sl wOHdmk wdh;kh.

Y%dl m%Odk jHdmD;s ks,Od ^fN!;sl d&,

2' v. ta. .r;akiQh

cd;sl wOHdmk wdh;kh.

D
R

3. . tA. ;s,lr;ak

4. . tia. ;dkd

Y%dl jHdmD;s ks,Od ^fN!;sl d&,


cd;sl wOHdmk wdh;kh.

Y%dl Y%S. ,x. w. m. fia .II.


Y%dl m%Odk jHdmD;s ks,Od
^wOHdmk ;dlaIKh&,
cd;sl wOHdmk wdh;kh.

5 .t. tia. fla. ch;s,l

Y%dl Y%S. ,x. w. m. fia. I.

6. ta. iq.;md,

Y%dl .=re fiajh I.

7. ta. fywdr

fHIaG jevigyka ks,Od,


cd;sl wOHdmk fldIka iNdj.

4& Ih WmfoAYkh iy we.hSu


1. Y%dl uydpdh . wd. wdhr;ak
2. uydpdh tia. wd. . frdaid, fld<U Yaj d,h
3 . uydpdh f. fla. . tia chfk;a;s, fld<U Yaj d,h
4. wdpdh t. fla. chkkao, fld<U Yaj d,h
5. uydpdh fla. mS. tia. iS. chr;ak, fld<U Yaj d,h
6. uydpdh . . tka .. ohd, fld<U Yaj d,h
7' uydpdh whs' fla' fmfrd" Y%S ,xld inr.uqj Yaj d,h
8. wdpdh . t. t,a. mS. wfmdkaiq, Y%S ,xld inr.uqj Yaj d,h
9' Y%dl uydpdh ' tia' ' lreKdr;a;
10. wdpdh mS. v. tia. fla. nKavdrkdhl, fmardfoKsh Yaj d,h
11. wdpdh t,a. wd. tA. fla. nKavdr, fmardfoKsh Yaj d,h

FT

12. wdpdh . tA. fifkr;ak h, fmardfoKsh Yaj d,h


13. wdpdh f. mS. ,shkf.a, fmardfoKsh Yaj d,h
14. wdpdh iS. mS. ch,;a, fmardfoKsh Yaj d,h

15' uydpdh f' iS' tka' rdfka" Y%S ,xld jD; Yaj d,h

16' uydpdh v' ' ' Our;ak" reyqKq Yaj d,h

17' uydpdh tia' wd' ' ld,sx.uqo,s" le<Ksh Yaj d,h

D
R

18' wdpdh mS' .Slshkf.a" Y%S chjOkmqr Yaj d,h


5& ixialrKh

1' mS. u,m;srK

2' t' t,a .tia .msh;siai

3' t' wd' mS' whs' f' fyar;a h

fIaG lldpdh, d fomd;fka;=j,


cd;sl wOHdmk wdh;kh'
iyldr lldpdh, d fomd;fka;=j,
cd;sl wOHdmk wdh;kh'
iyldr lldpdh, d fomd;fka;=j,
cd;sl wOHdmk wdh;kh'

4' v' ' whs' Wmud,a

iyldr lldpdh, d fomd;fka;=j,


cd;sl wOHdmk wdh;kh'

5' wd' ta' wurisxy fuh

iyldr lldpdh, d fomd;fka;=j,


cd;sl wOHdmk wdh;kh'

6& iajdk we.hSu


1. mS. l%ufialr

.=re fiajh I, fn!oaO nd,sld d,h, .,alsiai'


ysgmq iyldr jHdmD;s ks,Od ^fN!;sl dj&,
cd;sl wOHdmk wdh;kh

2. f. wd. ,xldmqr

.=refiajh I, l%uYs,d cd;sl mdi, , .sW,a,.

7& rEm igyka weoSu


1. v. tA. . r;akiQh

Y%dl m%Odk jHdmD;s ks,Od ^fN!;sl d&,


cd;sl wOHdmk wdh;kh.

2 . f. wd. ,xldmqr

.=refiajh I, l%uYs,d cd;sl mdi,, .sW,a,.

8& isxy, NdId ixialrKh


wOHdmk{, m%d:l wOHdmk fomd;fka;=j,

FT

k wud chfialr h

cd;sl wOHdmk wdh;kh'


9& d.dr iydh
t. je,smsh

ldl iyldr, d fomd;fka;=j,

cd;sl wOHdmk wdh;kh.


10& m.Kl joka ieliSu iy ilia lsu

D
R

1. wd. wd. fla. m;srK h


2. p;=r uOqixL

3. t. t. tia. chrejka chjOk


fj wvh(

www.nie.lk

ldl iyldr, d fomd;fka;=j,


cd;sl wOHdmk wdh;kh.
udOH ldl,
q;a m%pdrK fomd;fka;=j,
cd;sl wOHdmk wdh;kh.

fmrjok
2009 jIfha isg l%shd;aul w. fmd. i. ^Wiia fm<& fN!;sl dj Ih ksffoaYh
i`oyd jk m%dfhda.sl mlaIK ,ehsia;=f m%dfhda.sl mlaIK 46 la wvx.= f'

2012

jIfha bm;a l< miq uiq l< w. fmd. i. ^Wiia fm<& fN!;sl d Ih
ksfoaYh i`oyd o tu uq,a m%dfhda.sl mlaIK ,ehsia;=j j,x.= f'

fuu m%dfhda.sl

mlaIK j,g wod<j cd;sl wOHdmk wdh;kfha d fomd;fka;=j iska w. fmd. i.


^Wiia fm<& fN!;sl dj m%dfhda.sl udf.damfoaY ix.%yh k .=rejreka fjkqfjka
ilia l< .%ka:hla 2011 jIfha t<s olajd we;' w. fmd. i. ^Wiia fm<& m%dfhda.sl
fN!;sl dj i`oyd cd;sl wOHdmk wdh;kh u.ska m%ldYhg m;a lrk ,o .=rejreka
iy isiqka hk fomdYjh iska u Nd; l< yels .%ka:hl wjYH;dj imqrd,kq jia
fuu w. fmd. i. ^Wiia fm<& m%dfhda.sl fN!;sl dj .%ka:h w;sfl im;a fmd;la

FT

f,i cd;sl wOHdmk wdh;kfha d fomd;fka;=j u.ska ilia fldg we;'


fN!;sl dj Ih idOkh by< kexfuys,d wod< m%dfhda.sl mlaIK ms<sn`o ukd
mprhla YsIHhkag ;su b;d jeo.;a f'

tu mrud:h bgq lsfuys,d fuu

.%ka:fhka id:l msjy,la imhkq we;ehs wfmalaId flf' fuu .%ka:hg we;=,;a h
hq;= ixfYdaOk f k tajd wdh;kh fj; kq u b ixfYdaOk i`oyd msjy,la jkq

we;'

w' fmd' i' ^Wiia fm<& m%dfhda.sl fN!;sl dj .%ka:h ilia lsf ldhh id:l

D
R

lr .ekSug Ydia;%Sh odhl;ajh iemhQ ish jD;a;slhkag;a" cd;sl wOHdmk wdh;kdfha


ldh uKav,hg;a uf.a ia;+;sh mqo lr'

wOHlaI ckrd,a

cd;sl wOHdmk wdh;kh

ye|skau
.=rejreka i|yd cd;sl wOHdmk wdh;kh u.ska 2011 jIfha m%ldYhg m;alrk ,o w'
fmd' i' ^Wiia fm<& fN!;sl dj m%dfhda.sl udf.damfoaY ix.%yfhys we;=<;a
m%dfhda.sl mlaIK 46 ms<sn| iia;r lreKq we;=<;a .=re-isiq fomsi iska Nd; l<
yels w;sfl im;a fmd;la f,i w' fmd' i' ^Wiia fm<& m%dfhda.sl fN!;sl dj
.%ka:h cd;sl wOHdmk wdh;kfha d fomd;fka;=j u`.ska ms<sfh, lrkq ,en we;'
fuu .%ka:h w' fmd' i' ^Wiia fm<& fN!;sl d .=rejreka iy YsIHhka fjkqfjka
ilia lr we;s w;sfl im;a jH .%ka:hla jqjo" YsIHhd iEu gu .=rejrhdf.a
wkqkqu iy u`. fmkau hgf;a m%dfhda.sl mlaIKj, kshqla;u W; f' d.drh
;=< ms<smeh hq;= wdpdr Ou" wdrlaIl mQfjdamdhka ms<sn| .=re-isiq fomdYjhg
fYaIfhka ie,ls,su;a h hq;=h'
fuu .%ka:h i|yd iEu m%dfhda.sl mlaIKhla u mlaIKfha ku" WmlrK yd jH"

FT

isoaOdka;h" l%uh" mdGdxl iy .Kkh ls" ks.ukh hk lreKq hgf;a wjYH ;ekaj,
wod< rEm igyka iu`. olajd we;' i|yka l< hq;= fYaI lreKq igyk hgf;a olajd
we;' YsIHhd iska m%dfhda.sl mlaIK jd;d lsu o wod< Wmfoia m is h hq;=h'
fuys olajd we;s mlaIKj,g wu;rj bf.kq-b.eka l%shdj,sh Yla;su;a lsug
wjYH wod< m%dfhda.sl l%shdldrl" .=re wdoYk" m%dfhda.sl mlaIK wdh iqiq m

ie,iq lsf ksoyi .=rejrhd i;= f' ;jo" f jk g mdi,a moaO;sh ;=< rih
Nd;h neyer lsug Wmfoia ,e we;'

rih Nd; lr lrkq ,nk we;e

idm%odhsl mlaIK i|yd l,am mlaIK o fuu .%ka:fhys fhdackd lr we;' rih

D
R

Nd; lr lrkq ,nk mlaIK i|yd tjeks id:l l,am mlaIK we;s k tajd
fhdackd lr wdh;kh fj; okajd tjk fuka Tnf.ka ldreKslj b,a,'

;jo

idm%odhsl mlaIK i|yd Tn fhdackd lrk kj id:l l,am l%u f k tajd o wm


fj; okajd tjk fuka o ldreKslj b,a,'
m%dfhda.sl mlaIK ms<sn| jeo.;a w;alS ,nd.; yels m.Kl iudlrK" ilrK
jevigyka" fhda la,sm (Video Clips) wdh wka;cd,h ;=< nyq,j we;s njo i|yka
lrkq leue;af;' fuu m%dfhda.sl mlaIK ms<sn| l=i,;d iy w;alS ,nd .ekSug
fuu wka;cd, fuj, o .=rejrhdg iy isiqkg jeo.;ajkq we;'
b Ihud,d ixfYdaOkj, m%dfhda.sl mlaIK ,ehsia;=j ilia lsf ie,ls,a,g
.;hq;= fhdackd f k" wdh;khg okajd tjk fuka fmd; mYS,kh lrk Tn f.ka
ldreKslj b,a,'
;jo" fuys .=rejreka fjkqfjka fYaIfhka i|yka l<hq;= lreKla jkqfha fN!;sl
d wOHdmkh Tiafia" jer mfhaIKj,g fhduqjk .=rejrekag" isiqkaf.a oHd;aul

l=i,;d Tmakxjkq jia m%dfhda.sl mlaIK ie,iq lsu" je hqKq lsu" we.hS jeks
lafIa;%j, fndfyda mfhaIK bv m%ia:d we;s njhs'
fuu .%ka:h ilia lsf odhl;ajh iemhQ wdh;k ldh uKv,hg;a" ndysr im;a
mqoa.,hkag;a fuu mlaIK .=re mqyqKq jevigykaj, w;ayod ne,Sf jeo.;a
m%;sfmdaIK ,ndka .=rejrekag;a ia;+;sjka; fj'

ksfhdacH wOHlaI ckrd,a

D
R

FT

d yd ;dlaIK mSGh

mgqk
mlaIK

msgqj

wxlh
01

jZkshr le,smrh Nd;h

02

02

uhsfl%dagr bial=remamq wdudkh Nd;h

08

03

f.da,udkh Nd;h

12

04

p, wkalaIh Nd;h

14

05

n, iudka;rdi% kshufha i;H;dj fiu iy th

18

Nd;fhka fok ,o jia;=jl ialkaOh fiu


06

>QK ms<sn| uQ,Ouh Nd; lr jia;=jl ialkaOh

20

ksKh lsu
07

U - k<h Nd; lr jhl idfmalaI >k;ajh fiu

22

08

fyhd WmlrKh Nd;fhka jhl idfmalaI >k;ajh

24

12

FT

28

jksudkh Nd; lr iriq,l ixLHd;h fiu

32

13

fiu

jksudkh Nd; lr we lhl ixLHd;h iy lmk

34

ixjD; k<hla yd tla iriq,la Nd; lr jd;fha jks

36

09

nr fh mlaId k<hla Nd;fhka jhl >k;ajh fiu

26

10

ir, wj,nh Nd; lr .=re;ajc ;ajrKh fiu

11

fy,slaiSh kaklska wj,nkh lr we;s jia;=jl ialkaOh

30

yd foda,k ld,dj;h w;r inkaO;dj i;Hdmkh lsu

14

D
R

. w;r inkaO;dj i;Hdmkh lsu


m%f.h iy k<fha wdka; fYdaOkh fiu

15

ixjD; k<hla yd iriq,a lg,hla Nd; lr jd;fha

38

jks m%f.h iy k<fha wdka; fYdaOkh fiu

16

p, wkalaIh yd re l=hla Nd; lr rej, j;k

40

wxlh fiu

17

m%siauhla ;=<ska isjk lsrKhl wm.ukh mlaId lr

42

tu.ska m%siaufha wju wm.uk fldaKh fiu


18

wj fldaK l%ufhka m%siauhla ;kd we;s jHfhys j;k

44

wxlh fiu
19

jKdj,sudkh iSreudre lsu iy th Nd; lr m%siauhl

46

j;k fldaKh fiu


20

jKdj,sudkh Nd; lr m%siauhl wju wm.uk fldaKh

48

fiu iy m%siauh ;kd we;s jHfha j;k wxlh fiu


21'1

W;a;, ldphl m%;snj, msysgq imd; l%ufhka ,nd


.ekSu iy tu.ska ldpfha kdNSh r fiu

50

21'2

wj;, ldphl m%;snj, msysgq imd; l%ufhka ,nd

54

.ekSu iy tu.ska ldpfha kdNSh r fiu


22

la,a k<h Nd; lr jdhqf.da,Sh mSvkh fiu

58

23

ksh; mSvkfha jdhqjl mudj yd WIaK;ajh w;r

60

inkaO;dj i;Hdmkh lsu


24

ksh; mudf jdhqjl mSvkh iy ksrfmalaI WIaK;ajh

62

w;r inkaO;dj i;Hdmkh lsu


Y%K l%ufhka >k jHhl YsIag ;dm Od;dj fiu

64

26

isis,k l%ufhka jhl YsIag ;dm Od;dj fiu

66

27

Y%K l%ufhka whsiaj, ,hkfha YsIag .=ma; ;dmh fiu

70

28

Y%K l%ufhka c,fha jdIamSlrKfha YsIag .=ma; ;dmh fiu

72

29

Tm uQ le,grhla weiqka jd;fha idfmalaI wd;dj fiu

74

30

iZ,a l%uh u.ska f,dayhl ;dm ikakdhl;dj fiu

76

31

he<s fldaIhl wNHka;r m%;sfrdaOh iy q;a.dul n,h fiu

80

32

gr fia;=j Nd; lrka m%;sfrdaO folla ieiu

82

33

g fia;=j Nd;fhka f,dayhl (Cu) m%;sfrdaOfha WIaK;aj

86

ix.=Klh fiu

Njudkh Nd;fhka fldaI foll q;a.dul n, ixikaokh


lsu

34

FT

25

88

Njudkh Nd;fhka m%;sfrdaO ieieu

90

36

Njudkh Nd; lr fldaIhl wNHka;r m%;sfrdaOh fiu

94

37

Njudkh Nd;fhka b;d l=vd q;a.dul n, fiu

96

D
R

35

^;dm q;a hq.auhl&

38
39

wO ikakdhl vfhdavhla i|yd I-V jl%h ,nd.ekSu

100

g%dkaisiagrhla Nd; lr fmd fudapl kHdifha Ib yd Ic w;r

102

ixl%uKsl ,dlaIKsl pl%h ,nd.ekSu

40

ir, uQ,sl ;dlsl oajdrj, i;H;d j.= mlaIKd;aul j uid

104

Ne,Su yd ta u.ska oajdr ykd .ekSu


41

lhl wdldrfhka we;s f,dayhl ^jdfka& hx udmdxlh fiu

106

42

flaYsl m%jdy l%ufhka jhl ^c,fha& iai%d;d ix.=Klh

108

fiu ^fmdhsfi,a iQ;%h weiqka&


43

wkalaI lodjla Nd;fhka c,fha mDIal wd;;sh fiu

112

44

l rduqjla Nd;fhka inka mg,hl mDIal wd;;sh ksKh

114

lsu
45

flaYsl Woa.ukh l%ufhka c,fha mDIal wd;;sh fiu

116

46

f. l%ufhka jhl mDIal wd;;sh fiu

118

mK wxl
jZkshr le,smrh Nd; lr imhd we;s
1'
2'
3'
4'

01

,S l=hl ." m<," Wi fiu


PVC k< lene,a,l jH mudj fiu
>k f.da,hl jHfha mudj fiu
l=yr is,skavrhl wNHka;r mudj fiu

jH yd WmlrK
jZkshr le,smrhla" ,S l=hla" PVC k< lene,a,la ^2cm x 4cm x 6cm muK&" >k f.da,hla
^[1.3cm(1/2"),6cm] msxfmdx fnda,hla&" l=yr is,skavrhla ^wdlsia is,skavr >k mksgqj&'
we;= ykq

imK ykqj
l+r

wp, ykqj

A
FT

m%Odk mudKh

jZkshr mudKh

msg ykq
jZkshr mudKh

1'1 rEmh - jZkshr le,smrh

l=vd u kqu

= 0.1 mm

m%Odk mudKh

1'2 rEmh - jZkshr mudKh iy m%Odk mudKh Yd,kh lr ne g

isoaOdka;h

mdif,a oHd.drj, Nd; lrk jZkshr le,smrhl m%Odk mudKfha fldgia n"
jZkshr mudKfha fldgia N j,g fnod we;s k"
l=vd u kqu } m%Odk mudKfha fldgil . - jZkshr mudKfha fldgil .
wod< tallj,ska l=vd u kqu

m%Odk mudKfha l=vd u fldgil .

k<fha ndysr IalNh d0 o" wNHka;r IalNh di o" . l o k"


k<h idod we;s jH mudj

f'

f.da,fha IalNh d k" f.da,fha mudj

f'

l=yr is,skavrfha .eUqr l o" wNHka;r IalNh d o k"


l=yrfha mudj

f'

l%uh
imhd we;s jZkshr le,smrfha l=vd u kqu fidhd igyka lr .kak' uQ,dxl jro fidhd igyka
lr .kak'
1' ,S l=hl ." m<," Wi fiu
,S l=fha kq ,nd .ekSf 1'3 rEmfhys oelafjk
m jZkshr le,smrh ilia lr mdGdxl ,nd .kak'
." m<," Wi i|yd ia:dk lSmhl kq ,nd f.k fYda;
mdGdxl 1'1 j.=fjys igyka lr .kak'
1'3 rEmh

A
FT

2' PVC k< lene,a,l jH mudj fiu'

1'5 rEmh

1'4 rEmh

PVC k< lene,af,a ndysr IalNh uekSf 1'4 rEmfhys oelafjk m jZkshr le,smrh
iSreudre lr mdGdxl ,nd .kak'

tlsfklg ,n IalN folla ,nd f.k 1'2 j.=fjys igyka lr .kak'


k< lene,af,a wNHka;r IalNh uekSf 1'5 rEmfhys oelafjk m jZkshr le,smrh ilia
lr mdGdxl ,nd .kak'
tlsfklg ,n IalN folla ,nd f.k 1'2 j.=fjys igyka lr .kak'
k< lene,af,a . ia:dk ;=klska uek f.k 1'3 j.=fjys igyka lr .kak' ^fuu ia:dk ;=k
tlsfklg iudk mr;r mj;sk m f;aug j. n,d .kak'&
3' >k f.da,hl jHfha mudj fiu'
f.da,fha IalNh ,nd .ekSf 1'6 rEmfhys oelafjk
m jZkshr le,smrh ilia lr mdGdxl ,nd .kak'
tlsfklg ,n Yd ;=kla Tiafia mj;sk IalN i|yd
jk mdGdxl ,nd f.k 1'4 j.=fjys igyka lr .kak'

1'6 rEmh
2

4' l=yr is,skavrhl wNHka;r mudj fiu

1'7 rEmh

1'8 rEmh

l=yr is,skavrfha wNHka;r IalNh fmr m 1'5 rEmfhys lafjk wdldrhg ,nd f.k 1'5
j.=fjys igyka lr .kak'
l=yrfha .eUqr uekSf 1'7 rEmfhys oelafjk m jZkshr le,smrh iSreudre lr mdGdxl ,nd
.kak'

A
FT

1'8 rEmfhys oelafjk m ia:dk ;=kl mdGdxl ,nd f.k 1'6 j.=fjys igyka lr .kak'

mdGdxl yd .Kkh

jZkshr le,smrfha l=vd u kqu }


jZkshr le,smrfha uQ,dxl jro }

1' ,S l=fha kq i|yd

1'1 j.=j

. (cm)

(i)

(ii)

fYda;
mdGdxlh

(iii)

uOHkH w.h (cm)

m<, (cm)
Wi (cm)

2' k< lene,af,a kq i|yd

1'2 j.=j
fYda;
mdGdxlh

(i)

(ii)

(iii)

uOHkH w.h (cm)

(iii)

uOHkH w.h (cm)

wNHka;r IalNh
di (cm)
ndysr IalNh
do (cm)
2' k< lene,af,a kq i|yd
fYda; mdGdxlh

(i)

1'3 j.=j
(ii)

. l (cm)
3

3' >k f.da,fha kq i|yd


1'4 j.=j
fYda;
mdGdxlh

(i)

(ii)

(iii)

uOHkH w.h (cm)

(iii)

uOHkH w.h (cm)

f.da,fha

IalNh
d (cm)
4' l=yr is,skavrfha kq i|yd
1'5 j.=j
fYda;
mdGdxlh

(i)

(ii)

4' l=yr is,skavrfha kq i|yd

A
FT

wNHka;r
IalNh
d (cm)

1'6 j.=j

fYda;
mdGdxlh

(i)

.eUqr
l (cm)

(ii)

(iii)

uOHkH w.h (cm)

m%;sM,

wod< isoaOdka;h wkqj .Kkh lrkak'

by; .Kkh ls wkqj Tn f.a m%;sM, igyka lrkak'

idlPdj

fuu ks.uk yd tajdfha fodaI ms<sn| Tn f.a woyia o" tu w.hhka jvd;a ksjer j ,nd .ekSu
i|yd Tn f.a fhdackd o bm;a lrkak'

igyk
jZkshr le,smrhl uQ,dxl jro jZkshr mudKfha uQ,sl msysu wkqj lshjk wdldrh;a" fYdaOkh
i|yd tu w.h wod< kqfuka wvq l< hq;= o" tfia ke;fyd;a kqug tl;= l< hq;= o" hkak ;SrKh
lsu;a jeo.;a f'

1'9 rEmh

1'10 rEmh

ykq tlsfkl iamY jk m le,smrfha jZkshr mudKh iSreudre l< g jZkshr le,smr foll
uQ,dxl jro igyka jk wdldr by; rEm igykaj,ska oelaf'

A
FT

1'9 rEmhg wkqj uQ,dxl jro ^jZkshr mudKfha Y=kH yd m%Odk mudKfha Y=kH w;r
mr;rh& mudKfhka iDcq j u lshug mqjk' tu w.h 0'3 mm f' ksje/ mdGdxlh h
hq;af;a jZkshr mudKh p,kh jQ r m%udKh hs' jZkshr mudKfha p,kh wdrN jkafka
fuu msysf isg h' tfy;a mdGdxl jd;d lrkafka m%Odk mudKfha Y=kHfha isg h' tu
ksid fYdaOkh i|yd fuu w.h ^0'3 mm& wod< mdGdxlfhka wvq l< hq;= h'
1'10 rEmhg wkqj uQ,dxl jro jZkshr mudKfha Y=kH yd m%Odk mudKfha Y+kH w;r mr;rh
mudKfha oelafjk mdGdxlfhka iDcq j u ,nd .; fkd yels h' iumd; jk mdGdxlh
olajd we;s jZkshr fldgiaj, mr;rfhka m%Odk mudKfha fldgiaj, mr;rh wvq lsfuka
uQ,dxl jrfoys w.h ,nd .; yels f'
uQ,dxl jro = (8 x 0.9 - 7.0) mm = (7.2 - 7.0) mm = 0.2mm f' fYdaOkh i|yd fuu w.h (0.1mm)
wod< mdGdxlhg tl;= l< hq;= f'

tfuka u jZkshr mudKfha we;s uq fldgia .Kkska iumd; jk mdGdxlhg wkqrEm w.h
wvq lr ,efnk w.h" jZkshr mudKfha l=vdu kqfuka .=K lsfuka o b;d myiqfjka
uQ,dxl jro fih yel'
f wkqj"
uQ,dxl jro = (10 -8) 0.1mm = 0.2mm f'
uekSu i|yd imhk jia;= yels;dla rg taldldr h hq;=h'

mK wxl
uhsfl%dagr bial=remamq wdudkh Nd; lr

02

1' isyska lhl IalNh fiu


2' jdfka $ re f.da,hl IalNh fiu
3' wkalaI lodjl >klu fiu
4' Pdhd msgm;a lvodishl >klu fiu
jH yd WmlrK
uhsfl%dagr bial=remamq wdudkhla ^wdudk (guage) 22&" isyska lhla" jdfka $ re f.da,hla ^5mm
l muK fnda,a fnhdka f.da,hla&" wkalaI lodjla" Pdhd msgm;a lvodishla

isoaOdka;h
bial=remamq wka;rd,h x o" jD;a; mudKfha fldgia .Kk n o k"

A
FT

wod< tallj,ska WmlrKfha l=vd u kqu

boao

od,h

od, ysi

lsKsysr

l%uh

2'1 rEmh - uhsfl%dagr bial=remamq wdudkh

uhsfl%dagr bial=remamq wdudkfha l=vd u kqu ,nd .kak' boao lsKsysrh iu. iamY jk m
od, ysfika muKla w,a,d lrljkak ^boao lsKsysr iu`. iamY jQ g fyda boao yd lsKsysr h
jia;=jla iu`. iamY jQ g ls-ls Yohla ksl=;a lrka od, ysi ksoyfia lrlef&' uQ,dxl
jrola fmkakq lrkafka k tu jro igyka lr .kak'
1' lfha IalNh uekSf lh boao yd lsKsysrh w;r /|efjk m od< ysi lrljd
IalNfha w.h ,nd .kak' lh tys wlaIh jgd 900 lska lrljd mdGdxl ,nd .kak' lfha
ia:dk ;=kl t m mdGdxl ,nd .kak' fYda; mdGdxl my; oelafjk 2'1 j.=fjys igyka lr .kak'
2' f.da,h boao iy lsKsysrh w;r /|efjk fia ilia lr f.da,fha tlsfklg ,n IalN ;=kla
Tiafia mdGdxl ,nd .kak' fYda; mdGdxl my; oelafjk 2'2 j.=fjys igyka lr .kak'
3' wkalaI lodj" boao iy lsKsysrh w;r r|jd tys ia:dk ;=kl >klu i|yd mdGdxl ,nd .kak'
fYda; mdGdxl my; oelafjk 2'3 j.=fjys igyka lr .kak'
4' Pdhd msgm;a lvodish lene,s 20 lg lmd tajd tl u; tl ;nd tajdfha >klu i|yd mdGdxl
,nd .kak' t m ia:dk ;=kl mdGdxl ,nd .kak' fYda; mdGdxl my; oelafjk 2'4 j.=fjys
igyka lr .kak'
6

mdGdxl yd .Kkh
uhsfl%dagr bial=remamq wdudkfha l=vd u kqu }
uQ,dxl jro }
2'1 j.=j
lfha IalNh (mm)
(i)

(ii)

(iii)

uOHkH
IalNh
(mm)

2'2 j.=j
f.da,fha IalNh (mm)
(ii)

(iii)

A
FT

(i)

uOHkH
IalNh
(mm)

2'3 j.=j

wkalaI lodf >klu (mm)


(ii)

(i)

len,s 20 l >klu (mm)


(i)

(ii)

(iii)

(iii)

uOHkH
>klu
(mm)

2'4 j.=j
len,s 20
uOHkH
>klu (mm)

lvodisfha
uOHkH
>klu (mm)

fYda;
mdGdxlh

m%;sM,
by; .Kkh ls wkqj Tn f.a m%;sM, igyka lrkak'

idlPdj
fuu ks.uk yd tajdfha fodaI ms<sn| Tnf.a woyia o" tu w.hhka jvd;a ksje/ j ,nd .ekSu
i|yd Tn f.a fhdackd o bm;a lrkak'

igyk
uhsfl%dagr bial=remamq wdudkhl m%Odk mudK fLdjg idfmalaI j jD;a;dldr mudKfha Y=kH
msysgk wdldrh wkqj uQ,dxl jro lshjk wdldrh;a" fYdaOkh i|yd tu w.h wod< kqfuka wvq
l< hq;= o" t fia ke;fyd;a kqug tl;= l< hq;= o" hkak ;SrKh lsu;a" jeo.;a f'

2'2 rEmh

2'3 rEmh

A
FT

boao lsKsysr iu`. iamY jk m od, ysfika w,a,d lrlejQ g uhsfl%dagr bial=remamq wdudkj,
uQ,dxl jro igyka jk wdldr folla by; rEm igykaj,ska oela f'

2'2 rEmhg wkqj uQ,dxl jro ^m%Odk mudK fLdj iy jD;a;dldr mudKfha Y=kH w;r mr;rh&
0.02 mm f' ta wkqj jD;a;dldr mudKfha Y=kH msysgkafka m%Odk mudK fLdjg my<sks'
jD;a;ldr mudKh N%uKh u wdrN jkafka 0.02 mm isg h' tuksid fYdaOkh i|yd fuu w.h
wod< mdGdxlfhka wvq l< hq;= h'
2'3 rEmhg wkqj jD;a;dldr mudKfha Y=kH msysgkafka m%Odk mudK fLdjg by<sks' ta wkqj
uQ,dxl jro 0.01 mm f' jD;a;dldr mudKfha Y=kH mudK fLdj yd imd; jkafka th
0.01mm la m%Odk mudK fLdj foig lrlejQ miq h' tu ksid fYdaOkh i|yd fuu w.h wod<
mdGdxlhg tl;= l< hq;= h'

Pdhd msgm;a lvodishl >klu uekSf WmlrKfha l=vd u kqug wkqj m%;sY; fodaIh 1] la fyda
Bg wvq fyda jk fia >klu mdGdxlfhka ,efnk m Pdhd msgm;a len,s ixLHdj f;dard .; hq;=h'

mK wxl
f.da,udkh Nd; lr

03

1' wkalaI lodjl >klu fiu


2' f.da,Sh jl% mDIaGhl jl%;d wrh fiu
jH yd WmlrK
f.da,udkh" ;, ^m%ldY iu;,& re lene,a,la" wkalaI lodjla" Trf,daiq rejla'

isoaOdka;h
f.da,udkfha bialr
= emamq wka;rd,h x o" jD;a;dldr mudKfha fldgia .Kk y o k"
l=vd u kqu

jD;a;dldr mudKh

isria mudKh

A
FT

bial=remamq ;=v jl% mDIaGh iamY lrk ,laIHhg mdo ;,fha isg we;s Wi h o"
f.da,udkfha mdo folla w;r mr;rh a o" f.da,Sh mDIaGfha jl%;d wrh R o k"

3'1 rEmh - f.da,udkh

l%uh

3'2 rEmh

f.da,udkfha l=vd u kqu ,nd .kak' f.da,udkfha mdo" ;, re mDIaGh u; ;nd bial=remamqf
;=v re mDIaGfha iamY jk m ilia lrkak' fuh re mDIaGfhka wdxYsl mrdj;kfhka
iEfok bial=remamq ;=fvys m%;snh;a" bial=remamqfjys ;=v;a" iamY jk m ilia lsfuka is
l< yel' isria mudKfha iy jD;a;dldr mudKfha mdGdxl weiqka bial=remamq ;=fvys msysug
wkqrEm mdGdxlh ,nd f.k igyka lr .kak' fuu mdGdxlh uQ,dxl jro f,i igyka lr .kak'
1' bial=remamqj u|la by<g Tfidjd wkalaI lodj bial=remamqjg my<ska msysgk m re mDIaGh
u; ;nd bial=remamq ;=fvka wkalaI lodf by< mDIaGh iamY jk m bial=remamqj lrljd
wkqrEm mdGdxlh ,nd .kak' f whqka wkalaI lodf ia:dk ;=kl mdGdxl ,nd f.k 3'1
j.=fjys fYda; mdGdxl igyka lr .kak'
2' bkamiq f.da,udkfha mdo f.da,Sh mDIaGh iamY jk fia o" bial=remamqf ;=v f.da,Sh mDIaGh iamY
jk fia o 3'2 rEmfhys oelafjk m bial=remamqj ilia lr wkqrEm mdGdxlh ,nd f.k fYda;
mdGdxl igyka lr .kak' f.da,udkh lvodishla u; ;nd ;o lrkak' mdoj, ;=vq u`.ska we;s
lrk i,l=Kq w;r r jZkshr le,smrfha wNHka;r ykq weiqfrka uek .ekSfuka f.da,udkfha
mdo w;r r ,nd .kak'
9

mdGdxl yd .Kkh
bial=remamq ;=v mdo ;,h iamY lrk g mdGdxlh }
3'1 j.=j
wkalaI lodf >klu (mm)
(i)

(ii)

(iii)

uOHkH
>klu
(mm)

h ys w.h

= ....... mm

f.da,udkfha mdo folla w;r r (a)

= ....... mm

a ys uOHkH w.h

= ....... mm

A
FT

isoaOdka;hg wkqj Trf,daiq ref jl%;d wrh R .Kkh lrkak'

m%;sM,

by; .Kkh ls wkqj Tn f.a m%;sM, igyka lrkak'

idlPdj

igyk

fuu ks.uk yd tajdfha fodaI ms<sn| Tn f.a woyia o" tu w.hhka jvd;a ksje/ j ,nd .ekSu
i|yd fhdackd o bm;a lrkak'

mDIaGh W;a;, fyda wj;, u wkqj" jl%;d wrh uekSf h ys ksje/ w.h i|yd wdrNl
mdGdxlh ^bial=remamq ;=v" mdo ;, iamY lrk g mdGdxlh& wod< mdGdxlfhka wvq l< hq;= o" t
fia ke;fyd;a wod< mdGdxlhg tl;= l< hq;= o" hkak ;SrKh lrkak'
jD;a;dldr mudKh lrljk Ydj wkqj tu mudKfha mdGdxlh lshug ie,ls,su;a h hq;=h'
jdudj;j lrlef jD;a;dldr mudKfha igyka mdGdxlh fl<skau lshh yels w;r
olaIK
s dj;j lrlef jD;a;dldr mudKfha igyka uq fldgia .Kkska jD;a;dldr mudKfha
igyka mdGdxlh wvq lsfuka ksh; jD;a;dldr mdGdxlh ,nd .; yel'

10

mK wxl
p, wkalaIh Nd; lr

04

1' flaYsl k<hl wNHka;r IalNh fiu


2' rn k<hl wNHka;r IalNh fiu
3' rn k<hl ndysr IalNh fiu
jH yd WmlrK
p, wkalaIhla" flaYsl k<hla" rn k<hla" wdOdrlhla

isoaOdka;h
jZkshr mudK iys; WmlrKhl m%Odk mudKfha fldgia n ixLHdjla jZkshr
mudKfha fldgia N ixLHdjla iu. imd; f k"
m%Odk mudKfha l=vd u fldgil .

A
FT

l=vd u kqu

4'3 rEmh

4'2 rEmh

4'5 rEmh

4'1 rEmh - p, wkalaIh


4'4 rEmh

l%uh
p, wkalaIfha l=vd u kqu fidhd igyka lr .kak' p, wkalaIh iam%S;= f,j,hla Nd; lr
tys mdoj, we;s ix;,k bial=remamq u`.ska ix;=,kh lr .kak'
WmlrKfha wkalaI fldgi yd taldlaI jk m flaYsl k<h wdOdrlhla u`.ska ;sria j r|jd
wkalaIfhka flaYsl k<fha uqyqK; kdNs .; lrkak'
p, wkalaIfha yria l 4'2 rEmfhys oelafjk whqre ilia jk ;=re wkalaIh ;sria j p,kh
lrka ;sria mudKh Nd;fhka X1 yd X2 mdGdxl;a" wkalaIfha yria l 4'3 rEmfhys oelafjk
whqre ilia jk ;=re wkalaIh isria j p,kh lrka isria mudKh Nd;fhka Y1 yd Y2 mdGdxl;a"
,nd .kak' Tf mdGdxl 4'1 j.=fjys igyka lr .kak'
flaYsl k<h bj;a lr ta fjkqjg rn k<h Nd; lr fmr m rn k<fha wNHka;r ;sria
IalNh i|yd 4'4 rEmfhys oelafjk X1 yd X2 mdGdxl;a" rn k<fha wNHka;r isria IalNh
i|yd 4'5 rEmfhys oelafjk Y1 yd Y2 mdGdxl;a" f.k 4'2 j.=fjys igyka lrkak'
11

rn k<fha ndysr IalNh uekSf yria l rn k<fha ndysr mDIaGfhys iamY jk m


ilid 4'4 rEmfhys oelafjk X3 yd X4 mdGdxl;a" 4'5 rEmfhys oelafjk Y3 yd Y4 mdGdxl;a" f.k
4'3 j.=fjys igyka lr .kak'

mdGdxl yd .Kkh
4'1 j.=j
X1 (cm)

X2 (cm)

Y1 (cm)

Y2 (cm)

flaYsl k<fha uOHkH


wNHka;r IalNh (cm)

4'2 j.=j
X2
(cm)

Y1
(cm)

rn k<fha
wNHka;r
IalNh (cm)

Y2
(cm)

rn k<fha
uOHkH wNHka;r
IalNh (cm)

A
FT

X1
(cm)

4'3 j.=j

Y3
(cm)

Y4
(cm)

X4
(cm)

rn k<fha
ndysr
IalNh (cm)

X3
(cm)

12

rn k<fha
uOHkH ndysr
IalNh (cm)

flaYsl k<fha uOHkH wNHka;r IalNh =

( X2 - X1 ) + ( Y2 - Y1 )
2

rn k<fha uOHkH wNHka;r IalNh

( X2 - X1 ) + ( Y2 - Y1 )
2

flaYsl k<fha uOHkH ndysr IalNh

( X4 - X3 ) + ( Y4 - Y3 )
2

ks.ukh
by; .Kkh ls wkqj Tn f.a ks.uk igyka lrkak'

idlPdj
fuu ks.uk yd tajdfha fodaI ms<sn| Tn f.a woyia o" tu w.hhka jvd;a ksjer j ,nd .ekSu
i|yd Tn f.a fhdackd o" bm;a lrkak'

igyk
rn k<h i|yd 5 mm muK IalNhla we;s 5 cm muK . k< lene,a,la fhdod .kak' rn
k<h ;sriaj /|u i|yd tys isfrys IalNhg jvd iaj,am m%udKhla wvq IalNhlska hq;a
is,skavrdldr o`vq lene,a,la we;= lr o`vq lene,a, iu`. wdOdrlhg i lrkak'
p, wkalaIh Nd; lsf m<uqj tys l%shdld r ^kdNs.; jk r& k isu mlaIKh lsug
myiq f' fndfyda g" fuh wkalaI lf|a igyka fldg we;s w;r tfia fkdue;s k" fldgq
lvodishlg kdNs.; fldg lvodish yd Wmfk;a fl<jr w;r r uek .ekSfuka k .; yel'

A
FT

rn k<fha fyda flaYsl k<fha fldk" o< jYfhka fuu ka tal fh jk m ;efuka
myiqfjka kdNs.; lsu is l< yel'

13

mK wxl

05

n, iudka;rdi% kshufha i;H;dj fiu iy th Nd;fhka fok ,o jia;=jl ialkaOh


fiu'
jH yd WmlrK

n, iudka;rdi% WmlrKh" fkd okakd ialkaOfhka hq;a jia;=jla ^l=vd .,a lene,a,la fyda re
uQhla&" w.h okakd Ndr ;=kla" ys; p;=ri%h fyda fl ;, omK ;Srejla" gr Nd.fha fldajla"
mqjre lgq A4 iq lvodishla" iy f;o`vq ;=,djla'

A
FT

isoaOdka;h

5'2 rEmh

5'3 rEmh

5'1 rEmh

n, iudka;rdi% kshufha i;H;dj fiu

iqiq mudKhlg wkqj imQK lrk ,o OACB iudka;rdi%fha ^5'2 rEmh& OC


lKfha ." mudKfhka .=K l< g ,efnk w.h W3 Ndrhg iudk j yd OC
isria j msysghs k" n, iudka;ri% kshufha i;H;dj ;yjqre f'
jia;=jl ialkaOh ^Ndrh W & fiu

iqiq mudKhlg wkqj imQK lrk ,o OA'C'B iudka;rdi%fha ^5'3 rEmh& OC'
lKfha . mudKfhka .=K l< g ,efnk w.h ialkaOfha w.hg iudk f'

l%uh
mqjre lgq Nd; lr lvodish mqjrej u; i lrkak' 5'1 rEmfha oelafjk mrs W1, W2 yd W3
Ndr ;=,d ;e u; ;nkak' ueo we;s Ndrh uola my<g weo th uqod yer m<uq ;snQ msysug kej;
mefKa oe hs fidais lrkak' ys; p;=ri%h ;ka;=j,g ,n j ;efuka fyda ;, omK ;Srej
;ka;=j,g hka ;nd fyda ;ka;=fjka tys m%;snh jeiS hk wjia:df lvodish u; tla tla
;ka;=fjys m%lafIamKh yels ;r ka ;s;a folla ;nd i,l=Kq lrkak' lvodish mqjrefjka
bj;a lr i,l=Kq lr .;a ,laIH yryd hk m fLd wkak' ;ej, ialkaO uek wod< Ndrj,g
tl;= lrkak'

14

iqiq mudKhla f;dard f.k" W1 iy W2 ys w.hj,g iudkqmd;sl jk m OA iy OB .


m%udK i,l=Kq lrkak' OACB iudka;rdi%h imQK lr OC lKfha . ukskak' by;
isoaOdka;hg wkqj n, iudka;rdi% kshufha i;H;dj ;yjqre lrkak'

W1 Ndrh bj;a lr tu ;ehg imhd we;s jia;=j ^Ndrh W3 & we;= lr fmr m mlaIKh kej;
lrkak' m<uq jk mudKh u Nd; lr OA'C'B n, iudka;rdi%h imQK lr OC' lKfha
. ukskak' by; isoaOdka;hg wkqj imhd we;s jia;=f ialkaOh ksKh lrkak'

mdGdxl yd .Kkh
Nd; l< mudKh

= ................

OC lKfha .

= .......... cm

OC' lKfha .

= .......... cm

A
FT

isoaOdka;hg wkqj .Kkh lrkak'

m%;sM,

idlPdj

m<uq jk mlaIKfha m%;sM, wkqj n, iudka;rdi% kshuh ;yjqre lrkak' fo jk mlaIKfha


m%;sM, wkqj imhd we;s jia;=f ialkaOh igyka lrkak'

igyk

jia;=f ialkaOh ;=,dfjka uek mlaIKfhka ,efnk w.fha m%;sY; fodaIh fidhkak' lsish
wm.ukhla we;a k Bg fya;= idOl bm;a lrkak'

n, iudka;rdi% kshuh

,laIHhla u; ls%hd lrk n, folla Yd,;ajfhka iy Ydfjka iudka;rdi%hl noaO mdo folla
Tiafia ksrEmKh l< yels k" tu iudka;rdi%fha noaO mdo yuq jk ,laIHh yryd we lKfhaa
Yd,;ajfhka yd Ydfjka tu n,j, im%hqla;h ksrEmKh flf'
n, iudka;rdi% WmlrKfha ;ej,g Ndr fhdod ueo we;s Ndrh u|la my<g weo uqod y, g
th m<uq ;snQ msysug kej; fkd mefKa k lmamsj, >IKh ksid fuh is h yels h' lmams
N%uKh jk ia:dkj,g ,sysiais f;,a fhfuka >IKh wju lr .; yels h'
;ka;= nr iys; jQfha k tajdfha nr;a wod< Ndrj,g tl;= jk neka mlaIKfha m%;sM,j,
ksrjoH;dj wvqug th fya;=f' ;ka;= ieye,a jQ ;rug mlaIKfha m%;sM, jvd;a ksrjoH f'

15

mK wxl
>QK ms<sn| uQ,Ouh Nd; lr jia;=jl ialkaOh ksKh lsu

06

jH yd WmlrK
gr fldajla" msys odrhla" 50 g mhla" re uQhla fyda .,a lene,a,la ^50 g la muK nr&"
kQ,a lene,a,la" ,S l=hla (3" 4")

isoaOdka;h

m0 g - w.h okakd Ndrh


mg - jia;=f nr
iu;=,s;;df >QK ms<sn| uQ,Ouhg wkqj

A
FT

m g y = mg x

0

m x
y =

(m )
0

6'1 rEmh

m
x g t j y m%ia;drfha wkql%uKh =
m0
m = wkql%uKh m0

6'2 rEmh

l%uh
wdOdrlh u; msysodrh ;nd" msysodrh u; gr fldaj ;sria j ;=,kh lrkak' 6'1 rEmfhys oelafjk
m w.h okakd jQ ialkaOh ^m0& iy w.h fkd okakd jQ ialkaOh ^m& msysh odrfha fo mi we;s
fldaf ndyqj, t,a,d fldaj ;sria j ;=,kh jk ;=re x ys f;dard .;a w.hlg wkqrEm j y r
fjkia lrkak' x iy y ys w.hhkaa uek .kak'
mdGdxlj, fyd| iqreula ,efnk m x ys f;dard .;a ;j;a w.hhka myla i|yd mlaIKh kej;
is lrkak' mdGdxl my; olajd we;s 6'1 j.=fjys igyka lr .kak' mdGdxl ,nd .ekSf msysodrh
u; gr fldaf wdrNl msysu fkd fjkia j ;nd .kak'

16

mdGdxl yd .Kkh
6'1 j.=j

x (cm)
y (cm)
x g t j y m%ia;dr .kajkak'
m%ia;drfha wkql%uKh .Kkh lr isoaOdka;hg wkqj we;s jia;=f ialkaOh fidhkak'

m%;sM,

A
FT

mlaIKfha m%;sM, weiqka imhd we;s jia;=f ialkaOh fidhd igyka lrkak'

idlPdj

;=,djla Nd; lr jia;=f ialkaOh uek" mlaIKfhka ,enqKq w.fha m%;sY; fodaIh fidhkak'
lsish wm.ukhla we;a k Bg fya;= idOl bm;a lrkak'

17

mK wxl
U - k<h Nd; lr jhl idfmalaI >k;ajh fiu

07

jH yd WmlrK

U - k<hla" gr Nd.fha flda folla" fmd,a f;,a" c,h" l,m wdOdrl" ys; p;=ri%hla

isoaOdka;h

gr Nd.fha flda
U - k<h

A
FT

fmd,a f;,a


c,h

7'1 rEmh

7'2 rEmh

fmd w;=re uqyqK;g wkqrEm ugf isg c, lfoa Wi hw o" j lf|a Wi hl o"
c,fha iy jfha >k;aj ms<sfj<ska w iy l o" jdhqf.da,Sh mSvkh o o" k

+ hw w g =

+ hl l g

( )

hw = l hl
w

( )

hl g t j hw m%ia;drfha wkql%uKh = l =
w

jfha idfmalaI >k;ajh

l%uh
7'1 remfhys oelafjk wdldrhg U - k<h isria ;,hl msysgk m wdOdrlhg i lrkak' U k<fha ndyqj,g wdikak j tajdfha fo mi gr Nd.fha flda wdOdrlj,g i lrkak' U - k<fha
tla ndyqjlska c,h ^>k;ajfhka je jh& tla;rd m%udKhla we;= lr bka miq wfkla ndyqfjka
fmd,af;,a ;j;a m%udKhla we;= lrkak' ys; p;=ri%h Wmfhda.S lr f.k c, udjlhg iy j
udjlhg wkqrEm mdGdxl ^x yd y& o" f;,a $c,h fmd w;=re uqyqK;g wkqrEm mdGdxlh (z) o"
ksjerj igyka lr .kak' ;j;a fmd,a f;,a ^>k;ajfhka wvq jh& iaj,am ne.ska tl;= lrka x,
y iy z i|yd mdGdxl yhla muK ,nd f.k tajd 7'1 j.=f igyka lr .kak'

18

mdGdxl yd .Kkh
7'1 j.=j

x (cm)
y (cm)
z (cm)
hl = (y - z) (cm)
hw = (x - z) (cm)
hl g t j hw m%ia;dr .kajkak'

A
FT

m%ia;drfha wkql%uKh .Kkh lr tu`.ska jfha idfmalaI >k;ajh ,nd .kak'

m%;sM,

mlaIKfha m%;sM, weiqka jfha idfmalaI >k;ajh ksKh lrkak'

idlPdj

ys; p;=ri%h fhdod f.k j udjlfha m;=,g wkqrEm mdGdxlh ksje/ j uek .; yels h'

U - k<fha ndyqjlg m<uq j >k;ajh wvq jH we;=<;a l< fyd;a c, ndyqf udjlhg by<skq;a
fmd,a f;,a ia;rhla msysgk neka mlaIKh fodaI iys; f' tu ksid U - k<fha ndyqjlg m<uq
igyk

j tl;= l< hq;af;a >k;ajfhka je jh ^c,h& hs'



fmd,af;,a we;= lsf fmd w;=re uqyqK; U - k<fha jl% fldgig we;= fkd lsug j.
n,d .kak'

19

mK wxl
fyhd WmlrKh Nd;fhka jhl idfmalaI >k;ajh fiu

08

jH yd WmlrK
fyhd WmlrKh" 15 cm muK ma,diala isxchla" c,h yd fldm i,af*a djKhla fyda fjk;a
iqiq djKhla" gr Nd.fha fldajla" ys; p;=ri%hla

8'2 rEmh

8'1 rEmh

A
FT

isoaOdka;h

hw - lrfha c, ugfuka by< c, lf|a Wi


hl - lrfha j ugfuka by< j lf|a Wi
w - c,fha >k;ajh
l - jfha >k;ajh
jdhqf.da,Sh mSvkh o o" k<h ;=< we;s jd;fha mSvkh o" k
o

+ hw w g =

+ hl l g

hw w = hl l

hw = l hl
w

( )

l
hl g t j hw m%ia;drfha wkql%uKh =
w =

20

jfha idfmalaI >k;ajh

l%uh
8'1 remfhys oelafjk m fyhd WmlrKfha ndyq c, iy j lr ;=< nyd la,smh jD; lr
lka Wrd fyda isxch Nd;fhka jd;h bj;a lr ^>k;ajfhka wvq jh Wmu Wig tk ;=re&
ng foflys c, yd j l|ka h Wilg meKs miq la,smh ;o lrkak' oYlj, ;=v lrj, we;s
c, yd j mDIaG iamY jk fia ilia lrkak' ys; p;=ri%h Wmfhda.S lr f.k mudKh u.ska
c, lf|a Wi hw iy jh lf|a Wi hl uek igyka lr .kak' la,smh iaj,amhla nqre,a lsfuka
iy kej; ;o lsfuka hw yd hl i|yd wkqrEm w.hhka lsysmhla ,nd f.k mdGdxl 8'1 j.=f
igyka lr .kak'

mdGdxl yd .Kkh
8'1 j.=j
c, lf|a Wi hw (cm)

A
FT

j lf|a Wi hl (cm)

hl g t j hw m%ia;dr .kajkak'

m%ia;drfha wkql%uKh .Kkh lr t u`.ska jfha idfmalaI >k;ajh ,nd .kak'


ks.ukh

mlaIKfha m%;sM, weiqka jfha idfmalaI >k;ajh ks.ukh lrkak'

idlPdj

igyk

j l|kaj, Wi ksje/ j uek .ekSu i|yd ir, kq WmlrK Nd; lr fhh yels l%fudamdh
i|yka lrkak'

oYl iys; fyhd WmlrKhla Nd; lr mlaIKh lrkafka k my; oelafjk m mdGdxl
,nd .ekSf l%uh o isoaOdka;h o fjkia lr lr .; hq;= h' c, yd j l|ka wp, j msysgk m
ilia lr .ekSfuka miq oYlj, ;=vq lrj, we;s c, iy j mDIaG iamaY jk m fjkia lrkak'
oYlj, by< fl<jf isg c, lf|a Wi h'w iy j lf|a Wi h'l uek .kak' ta ta oYlj, Wi
x1 iy x2 o uek .kak' c,fha iy jfha >k;aj ms<sfj<ska w iy l o" jdhqf.da,Sh mSvkh o o"
k<h ;=< we;s jd;fha mSvkh o" k
o

= + (h'w + x1 ) w g = + (h'l + x2 ) l g
(h'w + x1 ) w = (h'l + x2 ) l
h'w =

( )

l h'l + ( x2 l - x1 w )

l
h'l g t j h'w m%ia;drfha wkql%uKh =
w =

jfha idfmalaI >k;ajh

21

mK wxl
nr fh mlaId k<hla Nd;fhka jhl >k;ajh fiu'

09

jH yd WmlrK
lelEre k<hla" Wi irdjla" ialkaO tall lsysmhla" jZkshr le,smrhla" ,sgr i,l=Kq iys;
m%ia;dr lvodis mhla" m%udKj;a ;r fidah laf,darhs djKh" Bh uQksiai $ l=vd hlv
fnda, ^nhsisl,a&" b iaj,amhla

isoaOdka;h
k<fha nr fh b iys; fldgfia mudj
wvx.= jH iys; k<fha ialkaOh
k<fha iss,skavrdldr fldgfia ndysr yrialv j.M,h
k<h ;=<g tl;= l< wu;r ialkaOh ^ialkaO m Nd; lr&
jfha >k;ajh
k<h bmsf,k g .s,S we;s is,skavrdldr fldgfia Wi ^k<fha we;s b mDIaGfha isg&

A
FT

V -
M -
A -
m -
-
l -

bms,Sf uQ,Ouhg wkqj

(M + m)g = (V + Al) g

m g t j l m%ia;drfha wkql%uKh G k"

k<fha ndysr IalNh d k"

9'1 rEmh

l%uh
k<h isria j bms,Sug wjYH Bh uQksiai wju m%udKhla k<h ;=<g fhdokak' Bh uQksiai
jefik fia j l< b k<h ;=<g j;a lrkak' ^k<fha f.da,dldr fldgi imQKfhka u bj,ska
jeish hq;=h'& lvodis mfha mudKfha Y=kHh k<fha is,skavrdldr fldgfia my< ugfuka wdrN
jk fia th k<fha we;=<;ska . w;g w,jkak ^9'1 rEmh&' Wi irdj jfhka mqrjd k<h jh
;=< isria j bms,Sug i,iajd .sf,k Wi l igyka lr .kak' k<h ;=<g ialkaO tallhla we;=
lr wkqrEm l ys w.h igyka lr .kak' ^igyk n,kak'&

m ys w.h je lrka wkqrEm l i|yd w.hhka yhla muK ,nd f.k mdGdxl my; oelafjk 9'1
j.=f igyka lr .kak' jZkshr le,smrh Nd; lr tlsfklg ,n Yd folla Tiafia ia:dk
foll k<fha ndysr IalN ukskak'
22

mdGdxl yd .Kkh
9'1 j.=j

m (g)
l (cm)
9'2 j.=j
k<fha IalNh (cm)

k<fha uOHkH ndysr IalNh (cm)

(i)
(ii)

m g t j l m%ia;dr .kajkak'

A
FT

m%ia;drfha wkql%uKh .Kkh lrkak'


by; isoaOdka;hg wkqj jfha >k;ajh .Kkh lrkak'

m%;sM,

mlaIKfha m%;sM, weiqka jfha >k;ajh ksKh lrkak'

idlPdj

igyk

mlaIKfha m%;sM,j, ksrjoH;dj je lr .ekSu i|yd .; hq;= mQfjdamdhhka idlPd lrkak'

m<uq j k<h ;=<g tl;= lrk ialkaO l=vd w.hl isg je lrka k<h tys jD; lg wi,g
tk ;=re .s,ah yels Wmu ialkaOh fidhd .kak' tu ialkaOfha w.h wdikak iudk fldgia
yhlg fnfuka ,efnk w.hg iudk ialkaO jrlg tl;= lr mdGdxl ,nd .kak' t fia ie,eiq
lsfuka mdGdxl w;r fyd| iqreula ,nd .; yels f'
k<h isria j bms<sug wjYH Bh uQksiai k<h ;=<g oud" tajd jefik fia WKq lrk ,o b
k<h ;=<g tl;= lrkq ,ef' fuys WKq lrk ,o b wju jYfhka 9'1 rEmfha fmkajd we;s
m k<fha wfha we;s wO f.da,h jeiSug m%udKj;a ;rj;a tl;= lsug j. n,d .; hq;=h'
m fmhla Nd; lr mlaIKh lsf tl;= lrk ialkaO iudk w.hhka mj;ajd .ekSug
nr bj;a lsug isjk wjia:d t<ef' f i|yd iudk ialkaO tall ilia lr .ekSfuka nr bj;a
lsf is jk wmyiq;d u`.yrjd .; yels h'

23

mK wxl
ir, wj,nh Nd; lr .=re;ajc ;ajrKh fiu

10

jH yd WmlrK
ir, wj,nhla" gr fldajla" rdu >ldjla" ksfIK l+rla" ueka isria j lemQ fmdfrdmamhla

A
FT

isoaOdka;h

10'1 rEmh

10'2 rEmh

ir, wj,nfha . l o" foda,k ld,dj;h T o" k

l g t j" T2 m%ia;drfha wkql%uKh

l%uh
ir, wj,nfha ;ka;=j fmdfrdmamh ;=<ska hjd wp, wdOdrlhlska t,a,d wj,nfha . l ^ngd
f.a flakah olajd& uek igyka lr .kak' wj,nfha fm;g wdikak j tys my< u msysf"
ksfIK l+r isria j wdOdrlhl r|jkak' wj,nh isri iu. l=vd fldaKhlska ^50 fyda 60& msysgk
m ngd mfilg weo uqod yefuka isria ;,hl foda,kh lr" rdu >ldj Nd; lr foda,k
25 lg .; jk ld,h uek igyka lr .kak' mlaIKh kej; is lrkak' l ys . 40 cm muK
w.hlska wdrN lr 10 cm l m%udKj,ska fjkia lrka by; i|yka l< wdldrhg mdGdxl yhla
muK ,nd f.k tu mdGdxl my; oelafjk 10'1 j.=f igyka lr .kak'

24

mdGdxl yd .Kkh
10'1 j.=j

l (cm)
foda,k
(i)
25 lg
ld,h (s) (ii)

T (s)
T2 (s2)
l g tj T2 m%ia;dr .kajkak'
m%ia;drfha wkql%uKh .Kkh lrkak'
isoaOdka;hg wkqj g ys w.h .Kkh lrkak'

A
FT

m%;sM,

mlaIKfha m%;sM, wkqj g ys w.h ksKh lrkak'

idlPdj

YS% ,xldf g ys w.h 9'78 m s-2 f,i i,ld Tng ,enqKq w.fha m%;sY; fodaIh fidhkak'

igyk

imhd we;s rdu >ldf l=vd u kqu wkqj ,nd .kakd kqf m%;sY; fodaIh 1] jk m foda,k
ixLHdj f;dard .kak'

iQ;%h i;H jkafka foda,k fldaKh l=vd jQ g h'

l=vd fldaKhla msysgk m ngd foda,kh lsf tu foda,k tlu isria ;,hl msysug j.
n,d .kak' fndfyda g th wdikak ;sria b,smaidldr p,s;hla h yel'
wj,nfha ngd ksfIK l+r miq lrk fudfydf;a u rdu >ldj lsh
% d;aul lsu i|yd wjfrdayK
.Kka lsfuka wdrN lrkak'

Wod( 3" 2" 1" 0" 1" 2" ''''''''''" 25
ksfIK l+r yryd tla Ydjlg wj,nh p,kh jk g z3Z isg .Kka lsu wdrN fldg z0Z
lshfjk g rdu >ldj l%shd;aul lrkak' n,dfmdfrd;a;= jk l%shdj,shla njg fuh m;au;a"
rdu >ldj l%shd lrkakd tys oauhg yev .eiSu;a ksid fuu.ska mqoa.,noaO fodaIh wju f'

25

mK wxl

11

fy,slaiSh kaklska wj,nkh lr we;s jia;=jl ialkaOh yd foda,k ld,dj;h w;r


inkaO;dj i;Hdmkh lsu'
jH yd WmlrK
fy,slaiSh kakla" 50 g m lg,hla" rdu >ldjla" ksfIK l+rla" wdOdrl

A
FT

isoaOdka;h

11'1 rEmh

11'2 rEmh

t,a,d we;s ialkaOh m o" kafka kq ksh;h k o" foda,k ld,dj;h T o" k

m g t j" T2 m%ia;drh uQ, ,Hh yryd hk ir, fLdjla k"


T2 m nj i;Hdmkh f'
l%uh
1'1 rEmfhys oelafjk m fy,slaiSh kak wp, wdOdrlhlska isria j t,a,d tys my< fl<jrg nr
fhh yels m lg,fha wdrNl Ndrh ^rEmfha wre lr we;s fldgi& t,a,kak' kafka fl<jrg
;sria oYlhla inkaO lrkak' ksfIK l+r 11'1 rEmfhka oelafjk m kafka ksYap, msysf
tys foda,k fm;g wdikak j oYlh t,af,a wdOdrlhlg inkaO lrkak'
ialkaOh ksYap, msysf isg u|la my<g weo uqod yer isria ;,hl foda,kh ug i,iajd foda,k
50lg .; jk ld,h rdu >ldj weiqka ukskak' tu w.h kej; ,nd .kak' tl;= lrkq ,nk
ialkaOh m je lrka m ys w.h yhla i|yd by; i|yka l< wdldrhg mlaIKh kej; is
lr mdGxl my; oelafjk 11'1 j.=fjys igyka lr .kak'
26

mdGdxl yd .Kkh
11'1 j.=j

m (g)
(i)
foda,k
50 lg
ld,h (s) (ii)

T (s)
T2 (s2)
m g tj T2 m%ia;dr .kajkak'
ks.ukh

A
FT

m g tj T2 m%ia;drfha yevh wkqj ialkaOh yd foda,k ld,dj;h w;r inkaO;dj i;Hdmkh


lrkak'

igyk

imhd we;s rdu >ldf l=vd u kqu iy fy,slaiSh kafka oDV;dj wkqj ,nd .kakd kqf
m%;sY; fodaIh 1] jk m foda,k ixLHdj f;dard .kak'

iQ;%h o j,x.= jkafka ia:dmkh l=vd jQ g h'

fy,slaiSh kak ieye,a fkd f k my; oelafjk isoaOdka;h Nd;fhka lrKh lsfuka
mlaIKh is l< yelsh'

fy,slaiSh kafka ialkaOh m0 k

T2

m g tj T2 m%ia;drh ir, fLdjla f,i ,efnhs k ialkaOh yd foda,k ld,dj;h w;r


inkaOh i;Hdmkh f'

27

mK wxl
jksudkh Nd; lr iriq,l ixLHd;h fiu

12

jH yd WmlrK
jksudkhla" ixLHd;h fkd okakd iriq,la" 0.5 kg m lg,hla" ieye,a lvodis wdfrdaylhla
Nd; l< jksudk lfha lene,a,la" gr fldajla" f;o`vq ;=,djla

isoaOdka;h

12'2 rEmh

A
FT

12'1 rEmh

lfha wkqkdo ixLHd;h f o" wkqkdo . l o" wd;;sh T o" tall .l ialkaOh m o" k

lfhka t,a,d we;s ialkaOh M k"

m g t j" l2 m%ia;drfha wkql%uKh =

l%uh
jksudkfha lmamsh Wka hk lfhka 0.5 kg l wdrNl Ndrhla t,a,kak' fia;= w;r mr;rh
l=vd jk fia ilia lr" fia;= w;r lh u; tys ueog jk fia ieye,a lvodis wdfrdaylhla
kxjkak' iriq, lmkh lr jksudk fmh u; ;nkak' lvodis wdfrdaylh laIKslj bj;g
is hk f;la fia;= w;r mr;rh l%ufhka je lrkak' f whqka uQ,sl wkqkdo wjia:dj ,nd
f.k t,a,d we;s ialkaOfha w.h M iy fia;= w;r lfha . l uek igyka lr .kak'

M ys w.h 0.5 kg l m%udKfhka je lrka by; i|yka l< wdldrhg wkqrEm l ys w.hhka yhla ,nd
f.k mdGdxl my; oelafjk 12'1 j.=fjys igyka lr .kak' m ys w.h fidhd .ekSu i|yd imhd we;s
jksudk l lene,af,a . gr fldafjka uek tys ialkaOh f;o`vq ;=,dj Nd; lr ,nd .kak'
28

mdGdxl yd .Kkh
12'1 j.=j
M (kg)
l (cm)
l2 (cm2 )
l lene,af,a .
l lene,af,a ialkaOh

= ............... cm
= ............... kg

M g t j l2 m%ia;dr .kajkak' m%ia;drfha wkql%uKh .Kkh lrkak'


m ys w.h .Kkh lrkak'
isoaOdka;hg wkqj f ys w.h .Kkh lrkak'

A
FT

m%;sM,

mrSlaIKfha m%;sM, wkqj iriqf,a ixLHd;h ksKh lrkak'

igyk

lmkh jk iriq, fia;= fol w;r uOHhg wdikakj jksudkh u; ;efuka Yla;s ifma%IKh
fydka is jk ksid wkqkdo wjia:dj jvd myiqfjka ,nd .; yels f'
jksudk lh lmkh jk iriq,la iu. wkqkdo jk wjia:dj ,nd .ekSu i|yd my; i|yka
l%u o wkqu.kh l< yels h'

^1& Y%jKfhka iqir lsu

iriq,;a" jksudk lfha fia;= w;r fldgi;a" jka jr lmkh lrkak' fol u tl u
iajrfhka Y%jKh jk ;=re ^taliajkh jk ;=re& fia;= w;r mr;rh l=vd w.hl isg l%ufhka
je lrkak'

^2& kq.eiq u.ska iqir lsu


iriq,;a jksudk lfha fia;= w;r fldgi;a tljr kdo lrkak' kq.eiq Y%jKh jk ;=re
fia;= w;r mr;rh l=vd w.hl isg l%ufhka je lrkak' wk;=re j kq.eiq fkd wefik
wjia:dj ,efnk f;la fia;= w;r mr;rh ilia lrkak'

29

mK wxl

13

jksudkh Nd; lr we lhl ixLHd;h iy lmk . w;r inkaO;dj


i;Hdmkh lsu
jH yd WmlrK
jksudkh" iriq,a lg,hla" 2 kg mhla ieye,a lvodis wdfrdaylhla

13'1 rEmh

A
FT

isoaOdka;h

13'2 rEmh

lfha wkqkdo ixLHd;h f o" wkqkdo . l o" wd;;sh T o" tall .l ialkaOh m o" k

g t j" l m%ia;drh uQ, ,laIHh yryd hk ir, fLdjla fuka


nj i;Hdmkh f'

l%uh
jksudkfha lmamsh Wka hk lfhka 2 kg wdrNl Ndrh t,a,kak' fia;= w;r mr;rh l=vd
jk fia ilia lr fia;= w;r lh u; ueka msysgk fia ieye,a lvodis wdfrdaylhla kxjkak'
wvq u wkqkdo . ,efnkafka je u ixLHd;fhka hq;a iriqf,ka fyhska" je u ixLHd;fhka hq;a
iriq, lmkh lr jksudk fmh u; ;nkak' lvodis wdfrdaylh laIKslj bj;a j is
hk f;la fia;= w;r mr;rh l%ufhka je lrkak' iriqf,a ixLHd;h f iy fia;= w;r lfha
. l uek igyka lr .kak' ixLHd;h wjfrdayKh jk m iriq,a f;dard .kska by; i|yka
l< wdldrhg f iy l i|yd wkqrEm w.hhka yhla ,nd f.k mdGdxl 13'1 j.=f igyka lr .kak'

30

mdGdxl yd .Kkh
13'1 j.=j
f ( Hz )
l ( cm )
( Hz -1 )
g t j l m%ia;dr .kajkak'

m%;sM,

A
FT

Tng ,enqKq m%ia;drfha yevh wkqj lfha ixLHd;h iy lmk . w;r inkaO;dj i;Hdmkh
lrkak'

igyk

wkqkdo wjia: dj ksj er j ,nd .ekS u i|yd mla I K wxl 12 igyfkys i|yka l% u fo
wkq.ukh lrkak '

31

mK wxl

14

ixjD; k<hla yd tla iriq,la Nd; lr jd;fha jks m%f.h iy k<fha wdka;
fYdaOkh fiu
jH yd WmlrK

IalNh 2.5 cm la muK yd . 50 cm muK jQ k<hla" ixLHd;h okakd iriq,la" gr nd.fha


fldajla" Wi irdjla" c,h" wdOdrlhla

A
FT

isoaOdka;h

14'2 rEmh

14'1 rEmh

14'3 rEmh

ixjD; k<hla uQ,sl iajrfhka wkqkdo jk g ;rx.fha ;rx. wdhduh o" k<fha . l1
o" k<fha wdka; fYdaOkh e o" k

jd;fha jks m%f.h v o" uQ,sl iajrfha ixLHd;h f o" k

fo jk wkqkdo wjia:df k<fha . l2 k

^1& ka yd ^2& ka

32

l%uh
14'1 rEmfhys oelafjk m k<h irdj ;=< we;s c,fha .s,ajd wdOdrlhg inkaO lrkak' iriq,
lmkh lr k<hg by<ska w,a,d k<fha jd; l| l=vd .l isg l%ufhka je lrka m<uq jk
jrg k<fhka Wia y`vla ksl=;a jk wkqkdo wjia:dj ,nd .kak' gr fldaj Nd; lr c, ugf
isg k<fha jD; fl<jrg we;s . l1 uek .kak'
iriq, kej; lmkh lr k<hg by<ska w,a,d" k<h ;j rg;a c,fhka by<g Tijka fmr
m fo jk jrg wkqkdo jk wjia:dj ,nd .kak' wkqrEm jd; lf|a . l2 uek .kak' mdGdxl
my; 14'1 j.=f igyka lr .kak'

mdGdxl yd .Kkh
14'1 j.=j

l1 (cm)

l2 (cm)

A
FT

iriqf,a ixLHd;h f (Hz)

isoaOdka;hg wkqj jd;fha jks m%f.h v iy k<fha wdka; fYdaOkh e .Kkh lrkak'

ks.ukh

idlPdj

Tf .Kkh ls wkqj jd;fha jks m%f.h;a" k<fha wdka; fYdaOkhla ks.ukh lrkak'

o;a; fmd;la weiqka wod< WIaK;ajfha jd;fha jks m%f.h ,nd f.k tu w.fha;"a mlaIKfhka
,enqKq w.fha;a" wm.ukh .ek fya;= idlPd lrkak'

33

mK wxl

15

ixjD; k<hla yd iriq,a lg,hla Nd; lr jd;fha jks m%f.h iy k<fha wdka;
fYdaOkh fiu'
jH yd WmlrK
IalNh 2.5 cm la muK yd . 50 cm muK jQ k<hla" ixLHd;h okakd iriq,a lg,hla" gr
nd.fha fldajla" Wi irdjla" c,h" wdOdrlhla

A
FT

isoaOdka;h

15'2 rEmh

15'3 rEmh

15'1 rEmh

ixjD; k<hla uQ,sl iajrfhka wkqkdo jk g ;rx.fha wdhduh o" k<fha . l o" k<fha
wdka; fYdaOkh e o" k

jd;fha jks m%f.h v o" uQ,sl iajrfha ixLHd;h f o" k

g t j l m%ia;drfha wkql%uKh

v = wkql%uKh 4
e = |wka;#LKavh|

34

l%uh
15'1 remfhys oelafjk m k<h tys c, ugug by<ska we;s . wju jk fia irdj ;=< we;s
c,fha .s,ajd wdOdrlhg inkaO lrkak' iriq,a lg,fha je u ixLHd;h we;s iriq, lmkh
lr k<hg by<ska w,a,d k<fha jd; lf|a . l%ufhka je lrka m<uq jk jrg k<fhka Wia
yvla ksl=;a jk wkqkdo wjia:dj ,nd .kak' c, mDIaGfha isg k<fha by< fl<jr olajd . l
uek .kak' iriqf,a ixLHd;h f igyka lr .kak'
ixLHd;h wjfrdayKh jk m iriq,a f;dard .kska by; i|yka l< wdldrhg uQ,sl iajrfhka
wkqkdo wjia:djka i|yd wkqrEm k<fha . l o" iriqf,a ixLHd;h f o ;j;a wjia:d my; ,nd
f.k mdGdxl my; oelafjk 15'1 j.=f igyka lr .kak'

mdGdxl yd .Kkh
15'1 j.=j

A
FT

f ( Hz )
l ( cm )
( Hz-1)

ks.ukh

g t j l m%ia;dr .kajkak'
m%ia;drfha wkql%uKh .Kkh lrkak'
m%ia;drfha wka;#LKavh ,nd .kak'
isoaOdka;hg wkqj jd;fha jks m%f.h iy k<fha wdka; fYdaOkh .Kkh lrkak'

Tf .Kkh ls wkqj jd;fha jks m%f.h;a" k<fha wdka; fYdaOkh;a fldmuK f oehs
ks.ukh lrkak'

idlPdj
mlaIK wxl 14 ys m idlPdj is lrkak'

35

mK wxl
p, wkalaIh yd re l=hla Nd; lr rej, j;k wxlh fiu

16

jH yd WmlrK
p, wKalaIhla" iDcqfldaKdi%dldr re l=hla" iq lvodishla

A
FT

isoaOdka;h

16'1 rEmh

16'2 rEmh

16'3 rEmh

re l=fha by< mDIaGfha isg lvodisfha we;s 'X' i,l=Kg we;s r" i;H .eUqr f'
re l=h ;=<ska wNs,n j i,l=K foi ne g fmfkk m%;snhg we;s r" oDYH
.eUqr f'

jd;hg idfmalaI j rej, j;k wxlh ang k"

p, wkalaIfha wkalaIh i,l=K u; kdNs .; l< g" isria mudKfha mdGdxlh x o"
i,l=fKa m%;snh u; kdNs.; l< g mdGdxlh y o" iy re l=fha by< mDIaGh
u; kdNs .; l< g mdGdxlh z o" k
i;H .eUqr = z - x. oDYH .eUqr = z - y

l%uh
p, wKalaIfha mdou u; ;enQ iq lvodishla u; ;Ska; i,l=Kla () fhdokak' 16'1 rEmhys
oelafjk m p, wkalaIh isria j by<ska wgjd th ;Sk;
a i,l=K u; kdNs.; lrkak' wkalaIfha
isria mrsudKfha mdGdxlh (x) ,nd .kak' oeka imhd we;s re l=h ;Ska; i,l=K u; ;nkak
16'2 rEmhys oelafjk m wkalaIh mudKh Tiafia Tijd th ;Ska; i,l=fKys m%;snh
u; kdNss.; lr isria mudKfha mdGdxlh (y) ,nd .kak' bkamiq ;Ska; i,l=Kg by<ska re
l=fha by< mDIaGh u; imhd we;s ishq l=vq iaj,amhla ;=kS j w;=rkak' 16'3 rEmhys oelafjk
m wkalaIh kej;;a mudKh Tiafia by<g Tijd ishq l=vq u; kdNs.; lr isria mudKfha
mdGdxlh (z) ,nd .kak' mdGdxl my; oelafjk 16'1 j.=f igyka lr .kak'
36

mdGdxl yd .Kkh
16'1 j.=j

x (cm)

y (cm)

z (cm)

i;H .eUqr
(z-x) (cm)

oDYH .eUqr
(z-y) (cm)

isoaOdka;hg wkqj rej, j;k wxlh .Kkh lrkak'

ks.ukh
Tf .Kkh ls wkqj rej, j;k wxlh ks.ukh lrkak'

idlPdj

A
FT

mlaIKfha ksrjoH;dj je lr .ekSu i|yd .; hq;= ls%hdud. ms<sn| idlPd lrkak'

igyk

i;H .eUqr je jk m re l=fha . me;a; isria j msysgk m ilid mlaIKh lsfuka


i|yd jvd ksrjoH w.hla ,nd .; yels h' re l=fha by< mDIaGh u; fhdok l=vq fyda yqKq
i,l=K b;d ;=kS h hq;= h' t fia ke;fyd;a tys >klu ksid z mdGdxlh fodaI iys; f'
jhl j;k wxlh fiu i|yd o Tng fuu mlaIKh lrKh l< yels h'

37

mK wxl

17

ms%iauhla ;=<ska is jk lsrKhl wm.ukh mlaId lr t u`.ska ms%iaufha wju wm.uk


fldaKh fiu
jH yd WmlrK

iumdo re m%siauhla" is;a; mqjrejla" mqjre lgq" iq lvodishla" m%ldY w,afmfk;a;s y;rla"
fldajla iy fldaKudkhla

17'2 rEmh

17'1 rEmh

A
FT

isoaOdka;h

l%uh

m;k fldaKh i l=vd w.hl isg l%ufhka je lsf wm.uk fldaKh wvq wjuhla yryd
kej; je f' wju wjia:djg wkqrEm wm.uk fldaKh wju wm.uk fldaKh (Dm) f'

is;a; mqjrej u; mqjre lgq u`.ska iq lvodish i lrkak' lvodisfhys ueog wdikakj osla w;g
AB ir, fLdjla wkak' fuu ir, fLdj u; iqiq mr;rj,ska msys ,laIH y;la i,l=Kq lr
ta tl tflys AB iu`. wNs,n jk fia fLd wkak' tu wNs,n iu`. ms<sfj<ska 30o, 40o, 45o,
50o, 55o, 60o, 70o ne.ska jk fLd wkak' imhd we;s m%siaufha odrhla (PQ) 300 m;k fldaKfhka
we fLdj AB yuq jk ,laIHh ue jk fia 17'1 rEmfhys oelajk m AB fLdj u; ;nkak'
bkamiq m;k fLdj u; w,afmfk;a;s folla (P1 ,P2) tlsfklg yels ;r wE;ska isria j isgqjkak'
ms%iaufha wfkla uqyqK; (QR) ;=<ska tu w,afmk;a;s foflys m%;sn kslaIKh lr tu m%;sn
(P'1 ,P'2 ) iu`. talfh j msysgk fia ;j;a w,afmfk;a;s folla (P3 P4 ) tlsfklg wE;ska
isria j isgqjkak' m%siaufha odr lvodish u; i,l=Kq lr th lvodisfhka bj;a lrkak' P3 iy P4
w,afmfk;a;sj, mdo hd lrk fLdfjka ks.; lsrK ,nd .kak' m;k lsrK bhg;a" ks.;
lsrK miqmig;a" la lr tajd w;r wm.uk fldaKh (d) uek .kak'
wfkla m;k fldaK i|yd by; i|yka l< wdldrhg mlaIKh kej; is lr wod< wm.uk
fldaK uek mdGdxl my; oelafjk 17'1 j.=f igyka lr .kak'
38

mdGdxl yd .Kkh
17'1 j.=j
m;k fldaKh (i)

30o

40o

45o

50o

55o

60o

70o

wm.uk fldaKh (d)

i g t j d m%ia;dr .kajkak' isoaOdka;hg wkqj wju wm.uk fldaKh (Dm) ,nd .kak'
ks.ukh
mlaIKfha m%;sM,j,g wkqj wju wm.uk fldaKh ks.ukh lrkak'

igyk

A
FT

wju wm.ukhg wkqrEm jQ m;k fldaKh ^ im) fomfiys jQ l=vd mrdihl (im 50) m;k fldaK
lsysmhla i|yd wm.uk fldaK fidhd m%ia;drfhys we;=,;a lsfuka jvd iqug jl%hla we|Sug myiq
f' tu.ska wju wm.uk fldaKh i|yd jvd ksrjoH w.hla ,nd .; yels h'
w,afmk;a;s wE;ska isgqfuka ks.; lsrKfha Ydj jvd ksje/ j ,nd .; yels h'

wm.uk fldaKh d ys w.h jvd ksje/ j fidhd .ekSu i|yd fhdod .; hq;= ls%hdud. idlPd
lrkak'

39

mK wxl
wj fldaK l%ufhka ms%iauhla ;kd we;s jHfhys j;k wxlh fiu

18

jH yd WmlrK
iumdo re m%siauhla" is;a; mqjrejla" mqjre lgq" iq lvodishla" m%ldY w,afmfk;a;s lsysmhla"
fldajla iy fldaKudkhla

isoaOdka;h

A
FT

udOH folla fjka flfrk w;=re uqyqK; i|yd wj


fldaKh c k" tu r, udOHhg idfmalaI j .yk;r
udOHfha j;k wxlh

18'1 rEmh

l%uh

is;a; mqjrej u; mqjrelgq u.ska iq lvodish i lrkak' lvodish u; m%siauh ;nd tys odr
mekai,lska i,l=Kq lrkak' m%siaufha tla uqyqK;la (AB) iu. iamY jk fia w,afmfk;a;la (O)
isria j isgqjkak' m%siaufha BC uqyqK; ;=<ska AC uqyqK; foi n,d O w,afmfk;af;a m%;snh
kslaIKh lrkak' ms%iaufha BC uqyqKf;ys C fl<jr isg B fl<jr foig wei f.k hkak' tu
m%;snh fmkS-fkd fmkS hk iSudf th iu. tal fh j isk fia w,afmk;a;s folla (P
yd Q) tlsfklg yels ;r ka msysgk fia isria j isgqjkak'
oeka ms%iauh iy w,afmk;a;s bj;a lr lvodish u; my; mshjrj,g wkqj ksudKh lrkak'
O isg AC g ,n j fLdjla we|" OX = XI jk fia tu fLdj u; I m%;snfha msysu
i,l=Kq lrkak'
P yd Q w,afmfk;a;sj, mdo hd lrk fLdj la lr th AC fokh lrk R ,laIHh ,nd
.kak'
R iy I hd lr th AC fokh jk S ,laIHh ,nd .kak'
OS hd lrkak'
^
OS R fldaKh ukskak'

mdGdxl yd .Kkh
^

OSR =
^
OSR = 2c fyhska c ys w.h fidhd isoaOdka;hg wkqj ang .Kkh lrkak'
40

ks.ukh
.Kkh lsfuka Tng ,enqKq w.h wkqj ms%iauh ;kd we;s jHfhys j;k wxlh fldmuK f
oehs ks.ukh lrkak'

idlPdj
wj fldaKh c ksje/ j fidhd .ekSu i|yd .; hq;= ls%hdud. idlPd lrkak'

igyk
m%siaufha AC uqyqK; yd iamY jk fia c, |lska f;;a l< wKaalaI lodjla ;nd fmr m
mlaIKh is lsfuka c,fha j;k fldaKh fih yels h' fuys ,efnk wj fldaKfha w.h
c, re w;=re uqyqK; i|yd wj fldaKh hs'

A
FT

ms%iaufha AB mDIaGh yd iamY j isk fia O w,afmk;a; isgqh hq;= h' t fia ke;fyd;a AB
uqyqKf;ka j;khla is jk ksid mlaIKh fodaI iys; f' O w,afmfk;af;a ysi ms%iaufha by<
mDIaGhg jvd my<ska msysgkafka k O w,afmfk;af;a ysi bj;a lsfuka w,afmfk;a; AB mDIaGh
iu`. iamY jk fia isgqh yels h'

41

19

mK wxl

jKdj,sudkh iSreudre lsu iy th Nd; lr ms%iauhl j;k fldaKh fiu


jH yd WmlrK
jKdj,sudkhla" iumdo ms%iauhla" wdf,dal m%Njhla ^,s nqnq,la fyda myka oe,a,la&

isoaOdka;h

^2&

^3&

A
FT

^1&

19'2 rEmh

19'1 rEmh

rEmh 19'1 rEmfhys oelafjk m ms%iau uqyqK;aj,ska mrdj;s; wdf,dal lsrK w;r
fldaKh k" flaIfha T1 iy T2 msysj,g wkqrEm mdGdxlj, wka;rh o g
iudk f'

l%uh

msi
% u
a fldaKh

flaIh iSreudre lsu

1' m<uq j yria l meye,s j fmfkk ;=re Wmfk; ^yria l iy Wmfk;a ldph w;r
mr;rh& iSreudre lrkak'
2' bkamiq wE; we;s jia;=jl meye,s m%;snhla yria l u; iEfok ;=re ^yria l yd imd;
jk ;=re& flaIh iSreudre lrkak'

iudka;rlh iSreudre lsu


1' iudka;rlfha la isr mgq iy isria jk fia ilia lr wdf,dal m%Njfhka wdf,dalu;a lrkak'
2' iudka;rlh yd talfh jk fia flaIh ilia lr" iudka;rlfhka ,efnk wdf,dalh
flaIh ;=<ska kslaIKh lr la isf ;shqKq m%;snhla yrial u; iEfok ;=re
iudka;rlh iSreudre lrkak'

m%siau fih ug lsu


19'1 rEmfhys oelafjk m ms%iaufha YsIh ms%iau fifha flakahg wdikak jk fia o" tys tla
uqyqK;la ^AB uqyqK;& kE u ix;,k bial=remamq follg ^Q iy R ix;,k bial=remamqj,g&
,nl jk fia ms%iauh ms%iau fih u; ;nkak' iudka;rlfhka t<efUk wdf,dalh ms%iaufha
YSIh fomi uqyqK;a u; m;s; jk fia ms%iauh iu. ms%iau fih lrljkak'

42

ms%iaufha AB uqyqKf;ka mrdj;s; wdf,dalh kslaIKh l< yels jk m flaIh T1 msysug


lrljkak' la isf m%;snh 19'2 rEmfhys ^1& yd ^2& oYk m:j, m ia f k th ^3& jk
oYk m:fha oelafjk wdldrhg iu;sl ;;a;ajhg m;a jk ;=re Q fyda R ix;,k bial=remamq
foflka tlla muKla ilia lrkak' ms%iaufha AC uqyqKf;ka mrdj;s; wdf,dalh kslaIKh l<
yels jk m flaIh T2 msysug lrljkak' la isf m%;snh 19'2 rEmfhys ^1& yd ^2& oYk
m:j, m ia f k th ^3& jk oYk m:fha oelafjk wdldrhg iu;sl ;;a;ajhg m;a jk
;=re P ix;,k bial=remamqj muKla ilia lrkak'
flaIfha msys fofla u la isf m%;snfha msysu oYk m:fha iu;sl ;;a;ajhg m;a
jk ;=re iSreudre lsu lsysm gla lrkak' fuu iSreudre lsj, ix;,k bial=remamq folla
muKla fhdod .; hq;= h'

m%siau fldaKh fiu

A
FT

m%siau fih iSreudre lsfuka miq flaIfha T1 msysf mudKfha oelafjk mdGdxlh igyka
lr .kak' flaIh T2 msysug lrljd jZkshr mudKfhka oelafjk mdGdxlh o igyka lr .kak'

mdGdxl yd .Kkh

19'1 j.=j

T1 msysf mdGdxlh
jZkshr mudKfha
mdGdxlh

T2 msysf mdGdxlh

ks.ukh

isoaOdka;hg wkqj ms%iau fldaKh A ys w.h .Kkh lrkak'

idlPdj

Tf .Kkh lsj,g wkqj ms%iau fldaKfha w.h ks.ukh lrkak'

m%;sM, id:l lr .ekSu i|yd wkq.ukh l< yels oE ms<sn| idlPd lrkak'

igyk
jvd ixf yd ksrjoH jKdj,sudk idod we;af;a wxYl Nd.fha fldgiaj,ska l%udxls; jD;a;dldr
m%Odk mudKfha IalNhl fo fl<jr msysgk m jZkshr mudK folla iys;j h' mdGdxl
,nd .ekSf jZkshr mudK foflka u mdGdxl .; hq;= h' mdGdxlj, wka;rh ,nd .ekSf
ta ta jZkshr mudKj, msys fofla wka;rh .; hq;= h' A i|yd mudK foflka u ,efnk
w.hj, udOHkHh .; hq;= h' f whqka mdGdxl .ekSf WmlrKh ksIamdokfha h fodaIhla
;snqfKa k" ^ms%iau fifha flakah iy jD;a;dldr mudKfha flakah imd; fkd fuka is
h yels fodaIh& fYdaOkh f'
h lsis wdldrhlska m%Odk mudKfha Y=kHh flaIfha T1 yd T2 msys w;r msysfha k" ms%iau
fldaKfha w.h ,nd .ekSu i|yd mdGdxlj, wka;rh 3600 ka wvq lr 2 ka fnh hq;= h'

43

mK wxl

20

jKdj,sudkh Nd; lr ms%iauhl wju wm.uk fldaKh fiu iy ms%iauh ;kd we;s
jHfha j;k wxlh fiu
jH yd WmlrK
iSreudre l< jKdj,sudkhla" iumdo ms%iauhla" fidah oe,a,la fyda fidah jdIam mykla

isoaOdka;h

m%siau fih

iudka;rlh

A
FT

m%siauh

20'2 rEmh

la isf
m%;snh

20'1 rEmh - jKdj,sudkh

20'3 rEmh

ms%iaufha wju wm.uK fldaKh Dm o" ms%iau fldaKh A o" ms%iauh ;kd we;s jHfha
j;k wxlh n o" k

n=

l%uh
iSreudre l< jKdj,sudkhl iudka;rlfha la isr fidah wdf,dalfhka wdf,dalu;a lrkak'
20'2 rEmfhys oelafjk m iudka;rlfhka ,efnk wdf,dalh ms%iaufha uqyqK;a yryd j;kh
h yels jk fia o" m;k fldaKh l=vd jk fia o" ms%iauh ms%iau fih u; ;nkak' j;k lsrK
kslaIKh l< yels jk fia flaIh T1 msysug lrljkak' m;k fldaKh i l%ufhka je jk
m ms%iau fih lrljkak' tg 20'3 rEmfhys oelafjk m la isf m%;snh oYk m:fha
tla Ydjlg .uka lr tla;rd ia:dkhl k;r wk;=rej wdmiq .uka lrk nj fmfka'
flaIfha oYk m:fha isria lh la isf m%;snh k;r jk ia:dkfha th yd imd; jk
m flaIh T2 msysug lrljkak' mudKfhka oelafjk mdGdxlh igyka lr .kak' ms%iauh
bj;a lr flaIh iudka;rlh yd talfh jk m T3 msysug lrljkak' flaIfha oYk
m:fha isria lh la isf m%;snh iu. imd; lr mudKfhka oelafjk mdGdxlh igyka
lr .kak' mdGdxl my; oelafjk 20'1 j.=fjys igyka lr .kak'
44

mdGdxl yd .Kkh
20'1 j.=j
T2 msy
s f mdGdxlh T3 msy
s f mdGdxlh

wju wm.uk fldaKh 0

jZkshr mudKfha
mdGdxlh
ms%iau fldaKh A i|yd mlaIK wxl 19 ys ,nd .;a w.h Nd; lrkak' by; isoaOdka;hg wkqj
ms%iauh ;kd we;s jHfha j;k wxlh n .Kkh lrkak'

ks.ukh
mlaIKfha m%;sM, wkqj ms%iaufha wju wm.uk fldaKh Dm yd ms%iauh ;kd we;s jHfha j;k
wxlh n ks.ukh lrkak'

A
FT

igyk

wju wm.uk fldaKfha w.h ksje/ j ,nd .ekSu i|yd mlaIK wxl 19 igyfkys i|yka
l%ufo wkq.ukh lrkak'

45

mK wxl

21.1

W;a;, ldphl m%;sj, msysgq imd; l%ufhka ,nd .ekSu iy t u`.ska ldpfha
kdNSh r fiu
jH yd WmlrK
wdOdrlhl kex jQ W;a;, ldphla" wdOdrl i l< m%ldY w,afmfk;a;s folla" gr fldajla
iy miq ;srhla

isoaOdka;h

1
1
v
u

1
f

A
FT

W;a;, ldphla i|yd jia;= r u o


m%;sn r v o ldpfha kdNs r f o"
k"

21'1'1 rEmh

1
,l=Kq iuq;sh ^kj ldishdkq& fhdod g t j m%ia;dr .; l< g ,efnk m%ia;drfha
u
1
wka;#LKavh f' f wkqj ldpfha kdNSh r .Kkh lr .; yels h'
f

l%uh

1
1
ys w.h o ys w.h - o f'
u
v

tg

^ u ys w.h v ys w.h - o f'

we;s W;a;, ldph wE; msys jia;=j,g fhduq fldg ;srh u; meye,s m%;snhla ,nd .kak'
ldph;a ;srh;a w;r r gr fldafjka uek ldpfha o< kdNSh r fidhd .kak' gr fldaj
wdOdrfhka fih u; yqKqj,ska fLdjla wkak' tu fLdf ueo fmfofia tu fLdjg ,n j
wdOdrlh u; kexjQ ldph ;nkak' ldpfhka tla mil tu fLdj u; l,ska fidhd .;a kdNSh rg
jvd u|la r isk fia o" w,afmfk;a;s ;=v ldpfha m%ldY wlaIh iudk Wiska isk fia o" wdOdrlh
u; kexjQ tla m%ldY w,afmfk;a;la kdNSh rg jvd je rlska jia;=j ^O& f,i ;nkak' miq
;srh jia;=jg jvd ka tu me;af;a u ;nd wfkla me;af;a ka wei ;nd jia;=f hl=re meye,s
m%;sunhla ^I& fmfka oe hs kslaIKh lrkak' t fia fkd fmfka k jia;=j ;j;a ldpfhka wE;g
f.k f.dia m%;snh weig fmfkk fia ilid .kak' ^21'1'2 rEmh m x Io oDIafha wju
r h hq;= h'& fLdj t,af,a u wei ;nd O ys hl=re m%;snh" tu fLdj t,af,a msysgd we;s oe
hs ;yjqre lr .kak' ^t fia fkd fmfka k wdOdrlh iu. ldph iq jYfhka N%uKh lsfuka
tu fLdjg ldpfha ;,h ksje/ j ,n jk fia ilia lrkak' ;j o w,afmk;af;a ;=v ldph
uOHfha fkd fmfka k ldpfha ;,h isria jk fia ilikak' oeka wfkla m%ldY w,afmfk;a;
^P& 21'1'2 rEmfhys oelafjk m wlaIh u; ;nd tys ;=v m%ldY wlaIh u; msysgk fia ilikak'
46

I
x

P
u

xD

21'1'3 rEmh

21'1'2 rEmh

I m%;snfha ;=v P ys ;=v iu. imd; jk fia P bhg fyda msgqmig fyda iSreudre lrkak'
imd; wjia:df wlaIfha fo mig wei ;sria j p,kh lrk g I yd P ys ;=vq tlsfkl imd;
j rEmh 21'1'3 g wkqj idfmalaI p,s;hlska f;dr j tlg p,kh jk fia ia f'

A
FT

oeka ldph yd jia;=j w;r r u yd ldph yd m%;snh w;r r v gr fldaj Nd;fhka uek
.kak' jia;= r iqiq f,i fjkia lrka m%;snh P iu. imd; fldg u u yd v i|yd ;j;a
mdGdxl hq., myla ,nd f.k tu mdGdxl 21'1'1 j.=f igyka lrkak' ^ ldishdkq ,l=Kq iuq;sh
wkqj ,l==K o iu`.&

mdGdxl yd .Kkh

j.=j 21'1'1

v (cm)

1
(cm-1)
u

u (cm)

1
(cm-1)
v

1
1
g t j m%ia;dr .; lrkak'
u
v
isoaOdka;hg wkqj m%ia;drfha wka;#LKavh weiqka ldpfha kdNSh r .Kkh lrkak'

ks.ukh
by; .Kkfhka ,o w.h kdNSh r f,i ks.ukh lrkak'

idlPdj
ldpfha kdNs r jvd ksje/ j fidhd .ekSu i|yd Tng Nd; l< yels Wml%u yd fodaI wju lr
.ekSug .; yels ls%hdud. idlPd lrkak'

47

igyk
O jia;=j ldpfha kdNs ,laIHhg wdikak j ;enqj fyd;a we;s jk m%;snh ldphg b;d wE;ska
msysgk fyhska weig th fkd fmksh yels h' ^m%;snh fydka fmkSug th weig bfhka
Io oDIafha wju ka j;a ;sh hq;= h'& tu ksid jia;= r iqiq f,i ieleiSug j. n,d .;
hq;= h'
1
m%ia;drh weh hq;af;a u iu`. fkd j iu`. fyhska m%ia;drfha ,laIHj, fyd| iqreula i|yd
u
1
ys w.hka o< jYfhka iudk wka;rj,ska isk fia u g w.hka f;dard .; hq;= h' Wod u i|yd
u
1
1
1
1
25
= 0.04
28
= 0.0357
32
= 0.0312
40
= 0.025
u
u
u
u




50

)
)

1
= 0.02
u

65

(
(

1
= 0.0154
u

)
)

A
FT

(
(

W;a;, ldphl ;d;a;al m%;sn tajdfha jia;=j iu`. yqjudre l< yels fyhska ^m%;snoaO ,laIH&
u yd v i|yd mdGdxl hq., yqjudre fldg mdGdxl f,i Nd; l< yels h'
fuys ;d;a;al jia;= yd ;d;a;al m%;sn mlaIKh i|yd Wmfhda.S fldg f.k we;' tfy;a
wjYH k ;d;a;al jia;= - w;d;a;al m%;sn fyda w;d;a;al jia;= - ;d;a;al m%;sn i|yd
jqj o" mlaIKh is l< yels h' ^ldishdkq ,l=Kq iuq;sh wkqj ;d;a;al jia;= - w;d;a;al
m%;sn i|yd u + o v+ o jk w;r w;d;a;al jia;=-;d;a;al m%;sn i|yd u - o v - o f'&

fuu ish u wjia:d i|yd m%ia;drh weh yels w;r 1 jk" 3 jk" 4 jk jD;a; mdoj, m%ia;drh
wef|hs'

wjia:d ;=k i|yd m%i;


a drh tl u ir, fLdjl fldgia jk w;r kE u m%i;
a drhl wka;#LKavfhka
f .Kkh l< yels h'

fuu ish u wjia:d i|yd m%ia;drh


weh yels w;r 1 jk" 3 jl" 4 jk
jD;a; mdoj, m%ia;drh wef|hs'
wjia:d 3 i|yd m%ia;drh tl u ir,
fLdjl fldgia jk w;r kEu
m%ia;drhl wka;#LKavfhka f .Kkh
l< yels h'

/v

;d;al jia;=
w;d;al m%;sn

/u

w;d;al jia;=
;d;al m%;sn

;d;al jia;=
;d;al m%;sn

21'1'4 rEmh

48

kdNSh r .Kkfha l,am l%u


;d;a;al jia;= ;d;a;al m%;sn i|yd
(i)

u, v, f, ish,a,g u ,l=Kq iuq;sh fh g

1
1
v
u

1
|v|

1
= f

/v

1
1
+
|u|
|f|

1
1
g t j
m%ia;drh we g"
|u|
|v|

tys wka;#LKavh c =

/u

A
FT

1
|f|

f'

(ii) u, v, f, ish,a,g u ,l=Kq iuq;sh fh g


1 1
1
=
v u
f

tu ksid

|u| + |v| =

| |

uv

uv
f

| u v | j,ska .=K lsfuka

1
1
1
=
+
|v|
|u| |f|

|uv| = |f|(|u+v|)

(u+v)


| u + v | g t j | u v | m%ia;dr.; l< g
wkql%uKfhka | f | ,ef'

;d;a;al jia;= iy ;d;a;al m%;sn i|yd | u | + | v | 4 | f | h hq;= nj mdGdxlj,ska


i;Hdmkh lr .; yels h'

49

mK wxl

21.2

wj;, ldphl m%;snj, msysgq imd; l%ufhka ,nd .ekSu iy tu.ska ldpfha
kdNSh r fiu'

jH yd WmlrK
wdOdrlhl kexjQ wj;, ldphla" m%ldY we,afmfk;a;s folla" ;, omK ;Srejla" gr fldajla
iy miq ;srhla

isoaOdka;h
wj;, ldphla i|yd jia;= r u o m%;sn r v o ldpfha kdNSh r f o k'

1
1
1

=
v
u
f

A
FT

fmd ldp iQ;%hg wkqj"

21'2'2 rEmh

21'2'1 rEmh

,l=Kq iuq;sh ^kj ldishdkq& fhdod


m%ia;drfha wka;#LKavh

1
f

1
1
g t j
m%ia;dr .; l< g ,efnk
u
v

f'

f wkqj ldpfha kdNSh r .Kkh l< yels h'

l%uh
gr fldaj wdOdrfhka fih u; yqKqj,ska fLdjla wkak' tu fLdf ueo fmfofia tu
fLdjg ldpfha ;,h ,n j isk fia wdOdrlh u; kexjQ ldph ;nkak'

50

ldpfha tla mfil " jia;=j (O) f,i wdOdrlhl kexjQ w,afmfk;a;la" tys ;=v ldpfha m%ldY
wlaIh iu. iamY j isk fia wlaIhg by<ska 21'1'1 rEmfha oelafjk m ;nkak' miq ;srh
jia;=jg jvd ka tu me;af;a u ;nkak' oeka jia;=j we;s me;a;g reoaO me;af;a wE;ska fih
u; we fLdj Tiafia wei ;nd Wvql=re l=vd m%;snh yd jia;=j ldpfha ueo talfh jk fia
fmfka oe hs n,kak' t fia fkd f k wdOdrlh iu. ldph iq jYfhka N%uKh fldg ^ldpfha
;,hm%ldY wlaIhg ,nl jk fia& ldpfha m%ldY wlaIh u; m%;snh ,nd .kak'
oeka rEmigyfka oelafjk f,i jia;=j we;s me;a;g reoaO me;af;a ldpfha m%ldY wlaIhg my<ska
ldpfhka wOhla jefik f,i fih u; we| we;s fLdjg ,n j wdOdrlh u`.ska ^M& omK
;Srej ;nkak'

A
FT

bkamiq ldpfha m%ldY wlaIhg ;=v iamY jk f,i fih u; we fLdj u; P fo jk m%ldY
w,afmfk;a; wdOdrlhla Nd;fhka msysgqjkak rEmfha oelafjk f,i wei ;nd ldph ;=< fmfkk
I l=vd hl=re m%;snfha ;=v;a" M omKh ;=<ska fmfkk I/ m%;snfha ;=v;a imd; jk fia
omKh yd P w,afmfk;a; w;r r fjkia lrkak' jia;= r u o" ldph yd omKh w;r r y o"
omKh yd P w,afmfk;a; w;r r x o" ukskak'
u wNsu; f,i fjkia lrka y ys w.h ksh; j ;nd ;j;a wjia:d myla i|yd m%;snh yd imd;
jk r x uek m%;sM, my; oelafjk wdldrfha j.=jl igyka lr .kak'

mdGdxl yd .Kkh

j.=j 21'2'1

x (cm)

1
(cm-1)
u

u (cm)

v=x-y
(cm)
1
(cm-1)
v

1
1
g t j m%ia;dr .; lrkak'
u
v
isoaOdka;hg wkqj m%ia;drfha wka;#LKavh weiqka ldpfha kdNSh r .Kkh lrkak'
^m%ia;drfha wkql%uKh m fidhkak' m%ia;drh u; msys ;j;a ,laIHhl x, y LKavdxl ,nd .kak'
y = m x + c ilrKhg m ys w.h;a x iy y ys w.h;a wdfoaY fldg c .Kkh lrkak'

51

ks.ukh
by; .Kkfhka ,o w.h ldpfha kdNSh r f,i ks.ukh lrkak'

idlPdj
ldpfha kdNs r jvd ksje/ j fidhd .ekSu i|yd Tng Nd; l< yels Wml%u yd fodaI wju lr
.ekSug .; yels ls%hdud. idlPd lrkak'

igyk
21.1 mlaIKfha igyk n,kak' u f;dard .ekSu i|yd tu Wmfoia ms<smeh yels h' ;d;a;al

A
FT

jia;=j, ish msys i|yd m%ldY flakah yd kdNsh w;r msys m%;sn ,efnk fyhska yels ;r
ys hk f,i u ys w.hka f;dard .kak'

52

mK wxl
la,a k<h Nd; lr jdhqf.da,Sh mSvkh fiu

22

jH yd WmlrK
la,a k<h ^tla fl<jrla jid we;s rih mghlska he<s jdhq l|la isr lr we;s isyska re
nghla&" gr fldajla" l,m wdOdrlhla

22'1 rEmh

22'1 rEmh

A
FT

isoaOdka;h

22'2 rEmh

fifha isg k<fha by< fl<jrg we;s Wi

l -

jdhq lf|a .

L -

k<fha .

A -

k<fha wNHka;r yrialv j.M,h

h -

x -

rih lf|a .

rih >k;ajh

H -

jdhqf.da,Sh mSvkh (Hg cm)

fndhs,a kshuhg wkqj (

h t j

p =

k
V

(H +

xh
k
)g =
L
Al

1
m%ia;drfha wkql%uKh = A x g
l
kL
H =

k
Al

( H + x sin ) g =
1
=
l

Axg
AHg
h +
kL
k

wka;#LKavh =

AHg
k

x
wka;#LKavh

L
wkql%uKh

53

l%uh
22'1 rEmfha oelafjk m k<fha ixjD; fl<jr ;sria fih u; isk fia k<h ;srig wdk;
j; m wdOdrlhlg i lrkak' fifha isg k<fha by< fl<jrg we;s Wi h iy jdhq lf|a
. l uek igyka lr .kak' wdOdrlh ilia lr wdk;sh fjkia lrka h ys w.hka yhla i|yd
wkqrEm l ys w.hka uek mdGdxl my; oelafjk j.=fjys igyka lr .kak' rih mfgys . x iy
k<fha . L uek igyka lr .kak'
22'1 j.=j
h (cm)
l (cm)
1 / l (cm-1)
riosh mfgys . x = ----- cm
k<fha . L
= ----- cm

A
FT

h g t j 1 / l m%ia;drh we| wkql%uKh .Kkh lr wka;#LKavh ,nd f.k isoaOdka;hg wkqj


H .Kkh lrkak'

ks.ukh

mlaIKfhka ,nd .;a m%;sM,h wkqj H ys w.h ks.ukh lrkak'

idlPdj

jdhqf.da,Sh mSvkh jdhqmSvk udkfhka ,nd f.k Tng ,enqKq w.fha m%;sY; fodaIh .Kkh lrkak'

igyk

la,a k<h ilia lr .ekSu i|yd grhla muK . fo fl<jr jD;" wNHka;r IalNh 2 mm
muK jQ isyska re k<hla f.k 10 cm muK . rih mgla we;= lrkak' ngh ;sria j ;nd
rih mgh k<fha ueog tk m ilia lr k<fha tla fl<jrla nkaika odylhg w,a,d k<h
lrljka ixuqKh lrkak' ixjD; fl<jr gr fldajl Y=kH i,l=fKa msysgk fia k<h gr
fldaj u; ;nd rn mj,ska Bg i lrkak'
k<fha jD; fl<jr my<g isk fia ;nd h ys iDK w.hka i|yd o mdGdxl ,nd .; yels h'
mlaIKfha m%;sM, wkqj wfmalaId l< wdldrfha ir, fLdjla ,ef k" m%ia;drh weu i|yd
fhdod .;a ilrKh f.dvke`.Sug Nd; l< inkaOh ^fndhs,a kshuh& i;H nj bka ;yjqre f'

54

mK wxl

23

ksh; mSvkfha jdhqjl mudj yd WIaK;ajh w;r inkaO;dj i;Hdmkh lsu

jH yd WmlrK
rih |lska isr l< he<ss jd l|la iys; tla fl<jrla ixjD; ;=kS ;a;s iys; mgq taldldr re
k<hla" ^0-100& o C WIaK;ajudkhla" c,h iys; Wi lrhla" uka:hla" f;mdjla" l oe,la"
nkaika odylhla" l,m wdOdrlhla" rn m lSysmhla" mm j,ska l%udxls; mudKhla

A
FT

isoaOdka;h

23'1 rEmfha oelafjk k<h ;=< isr we;s jdhqf mudj V


o" tu jdhqf fl,aka WIaK;ajh T o" k"
pd,aia kshuhg wkqj" ksh; mSvkfha we;s wp, jdhq ialkaOhl

jdhq lf|a . l o" k<fha wNHka;r yrialv j.M,h A o"


k"
V = lA

23'1 rEmh

V T

lA = kT
l =

k
.T
A

T g t j l m%ia;drh uQ, ,laIHh yryd .uka


lrhs k"
23'2 rEmh

jdhqjl mudj yd WIaK;ajh w;r inkaO;dj


i;Hdmkh f'

55

k<fha ke we;s fldgfia wvx.= jdhqf mudj V o" k<fha


wNHka;r yrialv j.M,h A o k"
Al + V = kT
l =
23'3 rEmh

( )
k
A

V
A

l%uh

mdGdxl yd .Kkh

A
FT

WIaK;ajudkfha n,anh isyska k<fha jdhq lf|a ueo fldgfiys msysgk m yd k<fha ixjD;
fl<jr mudKfha Y=kH yd imd; jk m WIaK;ajudkh yd k<h mudKhg i lrkak'
23'1 rEmfha oelafjk m WmlrK wgjd WIaK;ajudkfha mdGdxlh;a jdhq lf|a .;a igyka lr
.kak'c,h fydka uka:kh lrka lrh r;a lrkak' WIaK;ajh 100 C lska muK je jQ miq
odylh bj;a lr c,h l,;d WIaK;ajudkfha mdGdxlh ksh; j ;nd f.k rih | ksYap, jQ
g kej; WIaK;ajudkfha mdGdxlh;a jdhq lf|a .;a igyka lr .kak' bkamiq kej;;a lrh
;=< we;s c,h r;a lr uka:kh lrka tys WIaK;ajh 100 C m%udKj,ska kxjka mdGdxl yhla f
wdldrhg ,nd .kak' mdGdxl 23'1 j.=f igyka lr .kak'

23'1 j.=j

WIaK;ajh (0C)
WIaK;ajh T (K)

jdhq lf|a . l (cm)

ks.ukh

T g t j l m%ia;dr .kajkak'

m%ia;drhg wkqj ksh; mSvkfha jdhqjl mudj yd WIaK;ajh w;r inkaO;dj ks.ukh lrkak'

idlPdj
;=kS ;a;s iys; mgq taldldr k<hla Nd; lsf wjYH;dj idlPd lrkak' WIaK;ajudkfha
n,anh jdhq lf|a ueog yd Bg wdikak j ;ef wjYH;dj l=ula oe hs idlPd lrkak' mlaIKh
is lrk uq ld,h ;=< u jdhq l| c,h ;=< msysgk m WmlrKh wegf wjYH;dj o idlPd
lrkak'

igyk
WIaK;ajh by< hk wjia:df ;a" WIaK;ajh my< nisk wjia:df ;a" hk fo j;df u jdhq
lf|a . igyka lr .ekSu jvd fhda.H f' rih l| k<fha ;a;shg we,S mej;Sfuka is jk
fodaIh t u`.ska wju f'
mgq taldldr k<h ;=< we;s jdhq lf|a . je jk m th 23'3 rEmfha oelafjk wdldrhg kefuka
fyda k<fha fl<jrg ;=kS ;a;s iys; l=vd re n,anhla inkaO lsfuka fyda WmlrKfha
ixf;dj je jk w;r mlaIKh lsf mdGdxl w;r fyd| iqrejla ,nd .; yels h'
56

mK wxl

24

ksh; mudf jdhqjl mSvkh iy ksrfmalaI WIaK;ajh w;r inkaO;dj


i;Hdmkh lsu'
jH yd WmlrK
ksh; mud jdhq WmlrKh" ^0-110 o C& WIaK;ajudkhla" c,h iys; lrhla" nkaika odylhla"
f;mdjla" l oe,la" wdOdrlhla ^WIaK;ajudkh i lsug&" uka:hla

isoaOdka;h
24'1 rEmfhys oelafjk m n,anh ;=< isr we;s he<s jd;fha mSvkh P yd tu jdhqf
ksrfmalaI WIaK;ajh T k" mSvk kshuhg wkqj mudj ksh; g wp, jdhq ialkaOhl
P yd T w;r inkaOh"

A
FT

P T f,i fyda"
P = kT f,i fyda m%ldY l< yels h' k hkq ksh;hla f'

fuys h hkq rih ug w;r wka;rh o" H hkq jdhqf.da,Sh mSvkh ^Hg cm& o" f'

24'2 rEmh

.:. P = k T
24'1 rEmh

(H+h)g = kT

T g t j h m%ia;drh 24'2 rEmfha oelafjk wdldrfha ir, fLdjla k" jdhqjl mSvkh
yd ksrfmalaI WIaK;ajh w;r inkaO;dj i;Hdmkh f'

57

l%uh
24'1 rEmfhys oelafjk m ksh; mud jdhq WmlrKfha n,anh o" WIaK;ajudkh yd uka:h o"
lrfha c,h ;=< nyd ,kak' A k<h ;=< rih ugu wp, i,l=K lrd t<efUk ;=re B k<fha
msysu ilia lrkak' WIaK;ajudkfha mdGdxlh 0 0C igyka lr .kak' A yd B ndyqj, riosh
ugj, wkqrEm mdGdxl o" igyka lr .kak'
lrfha we;s c,h r;a lr uka:kh lrka 10 0C lska muK by< .sh miq odylh bj;a lr l
f,djla uka:kh lr WIaK;ajudkfha mdGdxlh o" ^wk;=re j rih ugu o& wp, jQ miq A
k<h ;=< rih ugu kej; wp, i,l=K iamY jk fia B k<h ilikak' WIaK;ajudkfha
mdGdxlh;a" rih uguj, wkqrEm mdGdxl;a" igyka lr .kak' by; i|yka l< wdldrhg c,fha
WIaK;ajh 10 0C muK jQ m%udKj,ska je lrka wjia:d yhl wkqrEm mdGdxl ,nd f.k tajd
24'1 j.=f igyka lr .kak'

mdGdxl yd .Kkh

A
FT

24'1 j.=j
(0C)
T (K)
A k<h ;=< rih
ugf mdGdxlh
B k<h ;=< rih
ugf mdGdxlh

ks.ukh

h (Hg cm)

h (cm)

isoaOdka;fha i|yka m m%ia;drhg wkqj ksh; mudf jdhqjl mSvkh iy ksrfmalaI WIaK;ajh
w;r inkaO;dj i;Hdmkh f'

igyk
WIaK;ajudkh

mSvk wdudkh
fl ma,diala ngh
flaYsl k<h
he<s wp, jdhq ialkaOh
jg w ma,dial=j (500 cm3)
c,h

24'3 rEmh
58

by; mla I Kh fnda ka mS v k wdudkh


kue;s WmlrKh Nd;fhka o is l< yels
h' c, ;dmlfha WIaK;ajh fjkia lrka
^WIaK;ajudkfha mdGdxlh wp, j ;nd f.k
mSvkudkfha mdGdxlh wp, jQ miq mdGdxl
,nd .kak'& ;dmlfha we;s c,fha WIaK;ajh
b;du;a fyka kexh hq;= w;r c,h uka:kh
l< hq;= h' n,anh yd wdudkh inkaO lrk
k<h ;=< we;s jd;fha WIaK;ajh yd n,anh
;=< we;s jd;fha WIaK;ajh tl u w.hl fkd
mj;sk ksid Yd, mudjla we;s n,anhla yd
flaYsl k<hla fhdod .;a g" we;s h yels
fodaIh wju lr .; yels h'

mK wxl
Y%K l%ufhka >k jHhl YsIag ;dm Od;dj fiu

25

jH yd WmlrK
le,grhla" lelEre k<hla" Bh uQksiai m%udKhla" ^0 -100& o C WIaK;ajudkhla" c,
;dmlhla" f;mdjla" l oe,la" f;o`vq ;=,djla yd ^0 - 50& o C WIaK;ajudkhla" m%udKj;a ;r
c,h" uka:hla

isoaOdkah
WKqiq jHhla yd isis,a jHhla Y% l< g mirhg ;dm ydkshla is fkd jkafka k"
WKqiq jHfhka bj;a jQ ;dm m%udKh" isis,a jHh ,nd .;a ;dm m%udKhg iudk f'

A
FT

Wla; mlaIKfha ysia le,grfha yd uka:fha ialkaOh m1 o" c,h iys; le,grfha
ialkaOh m2 o" tu c,fha wdrNl WIaK;ajh 1 o" r;a l< Bh uQksiaij, WIaK;ajh
2 o" Y%Kfha Wmu WIaK;ajh 3 o" le,grh iy Y%Kfha ialkaOh m3 o" le,gr
jHfha YsIag ;dm Od;dj c1 o" c,fha YsIag ;dm Od;dj c2 o" Bh uqksiaij,
YsIag ;dm Od;dj c3 o" k by; uQ,Ouh wkqj"
Bh uqksiaij,ska bj;a jQ ;dmh } c,h ,nd.;a ;dmh le, grh ,nd.;a ;dmh

l%uh

uka:h iu. ysia le,grfha ialkaOh (m1) uek .kak' le,grh wvla muK isis,a c,fhka
mqrjd kej;;a ialkaOh (m2) uek .kak' YsIag ;dm Od;dj (S) fiug wjYH >k jHh ^Bh
uQksiai& lelEre k<h ;=<g oud" c, ;dmlh wdOdrfhka r;a lrkak' c,fha kgk ;=re r;a lr
Bh uQksiaij, WIaK;ajh (2) ksh; w.hlg m;a jQ miq th igyka lr f.k Bh uQksiai b;d
blaukska le,grh ;=< jQ c,hg oukak'
Y%Kh fydka uka:kh lr tys Wmu WIaK;ajh (3) igyka lr .kak' f i|yd ^0-50& 0C
WIaK;ajudkh Nd; lrkak' le,grh yd tys wvx.= foaj, ialkaOh (m3) uek .kak'

mdGdxl yd .Kkh

le,grfha yd uka:fha ialkaOh
m1
= ----
le,grh" uka:h yd c,fha ialkaOh
m2
=
c,fha wdrNl WIaK;ajh 1
=
Bh uQksiaij, WIaK;ajh 2
=
Y%Kfha Wmu WIaK;ajh 3
=

le,grh iy tys wvx.= foaj, ialkaOh m3
= -----

---------
---------

by; isoO
a dka;hg wkqj" Bh uQki
s i
a j, YsIg
a ;dm Od;dj .Kkh lrkak' .Kkfha le,gr
f,dayfha iy c,fha YsIag ;dm Od;d i|yd iu; w.hka Nd; lrkak'
59

ks.ukh
.Kkfhka ,enqK w.h Bh uQksiaij, YsIag ;dm Od;dj f,i ks.ukh lrkak'

idlPdj
Bhj, YsIag ;dm Od;dj" iu; o;a; fmd;lska ,nd f.k Tng ,enqKq w.h Nd; lr m%;sY;
fodaIh .Kkh lrkak'
;dm ydksh ksid we;s h yels fodaI iy tajdg ms<sh fhh yels wdldr idlPd lrkak'

igyk
le,grh" ndysr wdjrKh iu`. Bh uQksiai r;a lrk ia:dkh fj; /f.k hkak' t fia
ke;fyd;a c, ;dmlh;a" le,grh;a w;r ;dm mjdrl ndOlhla ;nkak'

A
FT

Bh uQksiai le,grhg udre lrk wjia:df c,h bj;g is fkd hk m is l< hq;=
w;r" WIaK;ajudk mdGdxlh b;d ie,ls,af,ka kslaIKh l< hq;= h' Bh fyd| ikakdhlhla
neka Y%Kh iq ld,hla ;=< Wmu WIaK;ajhg <`.d f'
fuu l%ufhka jhl YsIag ;dm Od;dj fif " by; mlaIKh u wkq.ukh lrka c,h
fjkqjg YsIag ;dm Od;dj fih hq;= jh;a" YsIag ;dm Od;dj okakd jHhl=;a fhdod
.ekSfuka jfha YsIag ;dm Od;dj ksKh l< yels h'
le,grhg fhdod .;a c, m%udKhg r;a l< uqksiai tl;= l< g " Y%Kfha WIaK;ajh
100C lska muK by< hk m Bh uQksiai m%udKh;a mQj mlaIKhlska f;dard .; hq;= h'

r;a l< Bh uQksiai oeug fmr c,fha iy le,grfha wdrNl WIaK;ajh" ldur
WIaK;ajfhka 5 oC la muK my< WIaK;ajhlg wvq lr tu w.h igyka lr f.k" Bh uQksiai
fy<Su l< hq;= h' fuys Y%Kfha wjidk WIaK;ajh ldur WIaK;ajfhka 5 oC la muK by<
hk neka mlaIKh uq,a Nd.fha mirfhka ,enQ ;dmh" mlaIKfha wjidk Nd.fha
mirhg ydks jQ ;dmhg iudk fuka ydks mQKhla is jk neka ;dm ydksh ksid is jk
fodaIh wju f'
fuys c,fha wdrNl WIaK;ajh ;=Idr wxlhg jvd uola by<ska mj;sk m is lsug j.
n,d .; hq;= h'

60

mK wxl
isis,k l%ufhka jhl YsIag ;dm Od;dj fiu

26

jH yd WmlrK
mshk yd uka:h iys; ndysr mDIaGh Tm ouk ,o le,grhla" -10-110 oC WIaK;ajudkhla" ,s
mxldjla" rdu Trf,daiqjla" f;o`vq ;=,djla" m%udKj;a ;r c,h yd jh

isoaOdka;h

26'1 rEmh

A
FT

wkjr; jdhq m%jdyhl isis,a jk r;a jQ jia;= foll mDIaGj, iajNdjh" lafIa;%M,h
yd jia;= yd jgmsgdj w;r w;sla; WIaK;aj ijiu f k" tajdfha ;dm ydks f
udOHkH YS>%;d iudk f'

jh

c,h

26'2 rEmh

tl u le,grhla Nd; fldg iudk mudfjka hq;a j folla by; ;;a;aj hgf;a
isis,a ug bv y, g" uka:h iys; ysia le,grfha ialkaOh m1 o" c,h iys;
le,grfha ialkaOh m2 o" jh iys; le,grfha ialkaOh m3 o" 1 WIaK;ajfha
isg 3 WIaK;ajhg isis,a ug le,grh ;=< c,h we;s wjia:df .; jk ld,h tw
o" jh we;s wjia:df .; jk ld,h tl o" le,grh idod we;s jHfha YsIag ;dm
Od;dj c o" c,fha YsIag ;dm Od;dj cw o" jfha YsIag ;dm Od;dj cl o" k"

[ m1 c + ( m2 - m1 ) cw ] (1 - 2 )
tw

[ m1 c + ( m3 - m1 ) cl ] (1 - 2 )
tl

fuu.ska Cl .Kkh l< yels h'

l%uh
uka:h iys; le,grfha ialkaOh (m1) uek .kak' 70 0C g muK r;a l< c,fhka le,grh
;=fkka folla muK f;la mqrjd mshk jid 26'1 rEmfha oelafjk m wdOdrlhlska t,ajkak' wi,ska
;enQ ,s mxldjla u.ska imhk wkjr; jd; Odrdjlaa ;=< le,grh isis,a ug i,iajkak' c,h
ksr;=re j l,;ka rdu >ldjla Nd; lr WIaK;ajh 40 0C muK jk f;la ks;a;= Nd.hlg
jrla WIaK;ajh igyka lr .kak' wjidkfha c,h iys; le,grfha ialkaOh (m2) uek .kak'
le,Sgrfha c,h bj;a lr fydka msi oud" h<d ta fjkqjg r;a l< jfha iudk mudjla ta
;=<g oud jh i|yd o fmr fia u mdGdxl ,nd .kak' jh iu. le,grfha ialkaOh (m3) ,nd
.kak' mdGdxl 26'1 j.=f igyka lr .kak'
61

mdGdxl yd .Kkh
26'1 j.=j
ld,h ^ks;a;=&

0.5

1.0

2.0

2.5

3.0

c,fha WIaK;ajh (0C)


jfha WIaK;ajh (0C)
=


-----

c,h iys; le,grfha ialkaOh m2


-----

jh iys; le,grfha ialkaOh m3

1 0C isg 2 0C olajd mrdih ;=< c,h isis,a ug .; jQ ld,h tw

1 0C isg 2 0C olajd mrdih ;=< jh isis,a ug .; jQ ld,h tl

A
FT

uka:h iys; ysia le,grfha ialkaOh m1


-----

= ----= -----

tl u LKavdxl wlaI u; c,h yd jh i|yd ld,hg t j WIaK;aj jl%h iqug j wkak'


WIaK;aj-ld, jl% u`.ska tl u WIaK;aj wka;rh ;=< isis,a ug jhg;a" c,hg;a fjk fjk u
.; jk ld, ,nd .kak' cw iy c i|yd iu; w.hka Nd; lr isoaOdka;hg wkqj jfha YsIag
;dm Od;dj (cl)
.Kkh lrkak'

ks.ukh

idlPdj

.Kkfhka ,enQ w.h jfha YsIag ;dm Od;dj f,i ks.ukh lrkak'

igyk

mlaIKfhka Tn ,nd .;a w.h jfha YsIag ;dm Od;df iu; w.h iu. ii|kaak' mlaIKfha
fodaI wj u lr .ekSu i|yd Tn f.a woyia yd fhdackd bm;a lrkak'

w;sla; WIaK;ajh 20 0C - 30 0C olajd l=vd w.hka i|yd o fuu mlaIKh is l< yels w;r t
g wkjr; jdhq m%jdyhla wjYH fkd f' tfy;a mlaIKh lrk ld, iSudj ;=< le,grh
wjg ksi, jd; mirhla mj;ajd .; hq;= f' .Kkh lsf WIaK;aj mrdihla ;=< le,grh

26'3
62

fuys k WIaK;ajfha ld, wlaIhg ;sria fLdjla we;' c,h yd jh i|yd fLdj lefmk
ia:dkj,g iamYl ksudKh l< hq;= h' ^omKhla Nd; fldg& tu iamYlj, wkql%uK l
yd w k"

( )
( )

( )
( )
( )

.:. ( m2 - m1 ) cw

.:. ( m2 - m1 ) cw tan w = ( m3 - m1 ) cl tan l

d
dt

d
dt

dQ
dt

dQ
dt
dQ
dt

dQ
dt

=
=
=
=






( )
( )
tan l

tan w
c

dQ
ksid"
dt

( )
( )

( m2 - m1 ) cw

d
dk

( m3 - m1 ) cl

d
dt

dQ
dt

d
dt

A
FT

= ( m3 - m1 ) cl

( )
d
dt

fuhska cl .Kkh l< yel'

63

mK wxl
Y%K l%ufhka whsiaj, ,hkfha YsIag .=ma; ;dmh fiu'

27

jH yd WmlrK
le,grhla" uka:hla" WIaK;ajudkhla" c,h" m%udKj;a ;r whsia" fmryka lvodis" iso`vq
;=,djla" ridhksl ;=,djla iy m fmh

isoaOdka;h

A
FT

YsIag ;dm Od;dj c1 jQ f,dayhlska ;kd we;s" ialkaOh m1 jQ le,grhla ;=< ^uka:h
iys;& 1 wdrNl WIaK;ajhl we;s c,h iys; le,grfha ialkaOh m2 o" fuu c,h
;=<g whsia oud uqiq l< g Y%Kfha wju WIaK;ajh 2 o" le,grh iys; Y%Kh
iaklaOh m3 o" c,fha YsIag ;dm Od;dj cw o" whsiaj, ,hkfha YsIag .=ma; ;dmh
L o" k"

t g" fuu uqiq lsf mirhg ;dm ydkshla is fkd jQfha he hs ie,elSfuka"

whsia ,nd.;a ;dmh } le,grh ^uka:h iu.& iy c,fhka bj;a jQ ;dmh

l%uh

uka:h iys; le,grfha ialkaOh (m1) uek .kak' (m1) th ;=fkka folla muK c,fhka mqrjd
ialkaOh (m2) uek.kak' tu c,fha WIaK;ajh (1) uek .kak' fmryka lvodishl f;; ud;a;=
l< l=vd whsia len,s jrlg tl ne.ska le,grh ;=< we;s c,hg ouka uka:kh lrkak' tla
lene,a,la uqukska u h jQ miq B<`. lene,a, oukak' whsia lene,s c,fha md u je<elaug
fldgq oe,a uka:hla Nd; lrkak'
WIaK;ajh ie,lsh hq;= m%udKhlska (5 0C lska muK& my;a jQ g whsia leg oeu k;r fldg" Y%Kh
fydka uka:kh lr c,fha wju WIaK;ajh (2) igyka lr .kak wvx.= foa iys; le,grfha
ialkaOh (m3) kej; lsrd .kak'

mdGdxl yd .Kkh







64

uka:h iys; ysia le,grfha ialkaOh m1


= ----c,h iys; le,grfha ialkaOh
m2
= ----c,fha wdrNl WIaK;ajh 1
=
Y%Kfha wjidk WIaK;ajh 2
=
le,grh yd wvx.= foaj, ialkaOh
m3
=
le,rsgrh ;=< jQ c,fha ialkaOh
^m2 - m1)
=
j jQ whsiaj, ialkaOh (m3 - m2)
=

---------------------

isoaOdka;fhys oelafjk m%ldYkfhys m1 , 1 , 2 , m2 , m3 , cl iy cw i|yd wdfoaY fldg L .Kkh


lrkak'

igyk
whsia leg uqiq lsug fmr ;=Idr wxlh o< jYfhka fidhd .ekSu iqiq h' t g" wjika WIaK;ajh
;=Idr wxlh blaujd wvq le,grh u; ;=Idr ;ekam;a fuka we;s h yels fodaIh j<lajd
.; yels fjhs'
le,grfha c,hg whsia leg oud uqiq lsu;a iu`. tys WIaK;ajh ldur WIaK;ajhg jvd wvq
f mirfhka ;dmh ,nd .kS' le,grh ;dm mjdrl jHj,ska wjqrd ;efuka" t u`.ska
is jk fodaIh wju lr .; yels fjhs'

A
FT

fkd tfia k Y%K l%uj, Nd; jk ydksmQrK l%uh Nd; l< yels h' le,grh ldur
WIaK;ajfhka 5 0C la muK by<g kxjd tu WIaK;ajh tys uq,a WIaK;ajh 1 f,i i,ld" wjika
WIaK;ajh ldur WIaK;ajhg jvd 5 0C lska my;a jk f;la whsia leg uqiq lrkak' tg" ldur
WIaK;ajhg by<ska jQ 5 0C mirhg ydks jk ;dmh" tu WIaK;ajhg my<ska jQ 5 0C mirfhka
,nd .kakd ;dmh iu`. ydks mQrKh fuka" mirfhka ;dmh ,ef fodaIh wju f'

65

mK wxl
Y%K l%ufhka c,fha jdIamSlrKfha YsIag .=ma; ;dmh fiu'

28

jH yd WmlrK
le,grhla" uka:hla" WIaK;ajudkhla" yqud, cklhla" yqud, ynlhla" iso`vq$ridhksl ;=,djla"
mjdrl ;yvqjla" ^f*da$ weianeiafgdaia& nkaika odhlhla" f;mdjla" l oe,la" ^0-50& 0C
WIaK;judkhla

isoaOdka;h

A
FT

YsIag ;dm Od;dj c1 jQ f,dayhlska ;kd we;s ialkaOh m1 jQ le,grhl ^uka:h


iys;& 1 wdrNl WIaK;ajhl we;s c,h iys; le,grfha ialkaOh m2 o" he<s
yqud,h hejQ miq Y%Kfha Wmu WIaK;ajh 2 o" le,grh iys; Y%Kfha ialkaOh
m3 o" c,fha YsIag ;dm O;dj cw o" c,fha jdIamslrKh YsIag .=ma; ;dmh L o" k"
^;dm ydkshla is fkd jkafka he hs i,ld&"

yqud,fhka msg l< ;dmh = le,grh ^uka:h iu.& iy c,h ,nd .;a ;dmh

yqud, ynlh
WIaK;ajudkh

yqud, cklh

uka:h

le, grh

;dm mjdrl ;yvqj

28'1 rEmh

l%uh
uka:h iu. le,grfha ialkaOh (m1) uek .kak' le,grfhys mudfjka ;=fkka folla muK
c,fhka mqrjd kej; ialkaOh (m2) uek .kak' fuu c,fha WIaK;ajh 1 igyka lr .kak' yqud,
cklfhka yqud, ynlh yryd tys yqud,h wLKav j ksl=;a jk g 28'1 rEmfha oelafjk wdldrhg
;nd yqud,h c, mDIaGfha .eug i,iajkak' Y%Kh fydka uka:kh lrka tys WIaK;ajh 10 0 C
muK by< .sh miq yqud,h heu kj;d,kak' Y%Kh uka:kh lr th <`.d jk Wmu WIaK;ajh
(2) uek .kak' Y%Kh iys; le,grfha ialkaOh (m3) uek .kak'

66

mdGdxl yd .Kkh
uka:h iys; ysia le,grfha ialkaOh m1
=
----
uka:h iys; le,grh iy c,fha ialkaOh
m2
=
----
uka:h iys; le,grh" c,h yd >kSNjkh jQ yqud,fha ialkaOh
m3
= ----
c,fha wdrNl WIaK;ajh
1
=
-----
Y%Kfha Wmu WIaK;ajh 2
=
-----
isoaOdka;hg wkqj c,fha jdIamSlrKfha YsIag .=ma; ;dmhg (L) ,efnk w.h .Kkh lrkak'

m%;sM,

A
FT

by; .Kkhg wkqj c,fha jdIamSlrKfha YsIag .=ma; ;dmh ksKh lrkak'

idlPdj

c,fha jdIamSlrKfha YsIag .=ma; ;dmh i|yd Tng ,enqKq w.h o;a; fmd;lska ,nd .;a iu;
w.h yd ii|kak' tys m%;sY; fodaIh .Kkh lrkak' yqud, ynlh yd mjdrl ;yvqjla Nd;
lsf wjYH;dj o idlPd lrkak' yqud, ynlh ;=< . jD; k<hla nyd ;sug;a yqud, ynlfha
k<h le,grfha we;s c,h ;=< fkd .s,aug;a fya;= idlPd lrkak'

igyk

;dm ydksh ksid we;s jk fodaIh wju lr .ekSu i|yd Tm ouk ,o le,grhla ;dm mjdrl
jHhlska jg lr ndysr Ndckhla ;=< ;eu tla;rd ms<shula f' fuys ;dm ydksh wju lsug
W;aidy flf' kuq;a ydksmQrK l%uh jvd ksje/ l%uhls' fuys ksh; mir ;;a;aj hgf;a
mlaIK is l< hq;= w;r ;dm ydksh je<elaf Wml%u Nd; l< hq;= fkd f'
c,fha wdrNl WIaK;ajh" ldur WIaK;ajhg jvd wxYl lsysmhlska ^5 0C lska muK& isis,a fldg
yqud,h Y% lsu werh yels h' Y%Kfha wjika WIaK;ajh ldur WIaK;ajhg jvd 5 0C lska muK
je jk fia yqud,h Y% lsu md,kh l< g mlaIKfha uq,a Nd.fha mirfhka we;s jk ;dm
,dNh mlaIKfha wjidk Nd.fha mirhg is jk ;dm ydksfhka mQrKh f' c,fha wdrNl
WIaK;ajh ;=Idr wxlhg jvd u|la by<ska meje;sh hq;= h'
fuu mlaIKfha l=vd yqud, m%udKhla tl= jk neka ialkaOh uekSf ksrjoH;dj ms<sn| j
fYaIfhka ie<ls,s h hq;= f'
^ fndfyda g fuu ydksmQrK l%uh ;dm ydksh wju lrk l%uhla f,i idjoH f,i ykajkq ,ef'
fuys ;dm ydksh is ug bv fok w;r mlaIKh ;=< jk ydksh mQrKh lsu is f' f
ksid ;dm ydksh ksid is jk fodaIh wju f' &

67

mK wxl
Tm oeuQ le,grhla weiqka jd;fha idfmalaI wd;dj fiu

29

jH yd WmlrK
msg; mDIaG Tm oeuQ le,gr folla" l=vd whsia len,s ^m%udKj;a ;r&" uka:hla" 0-50 oC
WIaK;ajudk folla " re ;yvqjla iy wdOdrl folla'

isoaOdka;h
;=Idr wxlfha ix;Dma; c, jdIam mSvkh ^p0& x 100 ]

T2

T1

ldur WIaK;ajfha ix;Dma; c, jdIam mSvkh ^p&

A
FT

idfmalaI wd;dj =

l%uh

29'1 rEmh

le,grj, msg; mDIaG fyd|ska msi oud tla le,grhlg wvla muK c,h oukak' 29'1 rEmfhys
olajd w;s whqre wdOdrl u`.ska T1, T2 WIaK;ajudk ilia lrkak' Tf m%Yajdi jd;h le,grh
foig hdu je<elaug re ;yvqjla wdOdrl u`.ska le,gr bfhka i lr .kak' jrlg tl
ne.ska l=vd whsia len,s tlla h jQ miq wfkl le,grh ;=<g ouka c,h uka:kh lrkak'
c,h we;s le,grfha msg; mDIaGfha ;=Idr ;ekam;a u ksid tys Tmh hka;ka ke;s jk wjia:dj"
wfkla le,grfha mDIaGfha Tmh iu`. ixikaokd;aul j kslaIKh lrkak' tfia ;=Idr yg
.ekSu wdrNl jk wjia:df c,h iys; le,grfha we;s T1 WIaKa;judkfha mdGdxlh 1 uek
.kak' oeka whsia tl;= lsu k;r fldg ;j rg;a c,h uka:kh lrka WIaK;ajh je ug
bv ykak' le,gr mDIaGfha Tmh kej; u;= fjka ;=Idr w;=reoyka jk wjia:dj kslaIKh
lr tu wjia:df T1 WIaK;ajudkfha mdGdxlh 2 uek .kak' oeka T2 WIaK;ajudkh u`.ska ldur
WIaK;ajh R uek .kak' Tf mdGdxl my; whqre j.=jl igyka lr .kak'

68

mdGdxl yd .Kkh

;=Idr ;ekam;a jk WIaK;ajh
1
= ----
;=Idr w;=reoyka jk WIaK;ajh 2
= ---- ldur WIaK;ajh R
= ----by; T1 WIaK;ajudkfha mdGdxlj, uOHkH w.h

1 + 2
2

.Kkh lr ;=Idr wxlh f,i

i,lkak'
ix;Dma; c, jdIam mSvk j.=jla Nd;d lr ;=Idr wxlfha ix;Dma; c, jdIam mSvkh p0 o" ldur
WIaK;ajfha ix;Dma; c, jdIam mSvkh p o" fidhd .kak' isoaOdka;hg wkqj idfmalaI wd;dj
.Kkh lrkak'

ks.ukh

A
FT

by; .Kkh lsfuka ,nd .;a w.h idfmalaI wd;dj f,i ks.ukh lrkak'

idlPdj

mlaIKh i|yd l=vd whsia lene,s fhdod .ekSf wjYH;dj idlPd lrkak' Yd, whsia lene,s
Nd; l< fyd;a 1 yd 2 WIaK;aj uekSf Tng uqyqK mEug is jk Ialr;d idlPd lrkak'

igyk

re ;yvqj f;dard .ekSf m%Yajdi jd;h le,gr mDIaGfha .eu je<elaug m%udKj;a jk
f,i;a" uka:kh lsu wjysr fkd jk f,i;a" tys . yd m<, f;dard .ekSug ie,els,su;a jkak'

69

mK wxl
iZ,a l%uh u`.ska f,dayhl ;dm ikakdhl;dj fiu

30

jH yd WmlrK
;dm ikakdhl;dj fiu i|yd jQ iZ,a WmlrKhla" (-10-110) 0C rih WIaK;ajudk y;rla"
yqud, cklhla" ksh; mSvk WmlrKhla " jZkshr le,smrhla" rdu Trf,daiqjla" 1000 ml lrhla"
f;o`vq ;=,djla'

isoaOdka;h

T3 T4
T2

3 4

A
FT

T1

yqud, cklfhka yqud,h

c, lrdufhka

fiug

30'1 rEmh

30'1 rEmfha we;s m WmlrKfha oKaf uOHkH IalNh d o" oKaf WIaK;ajh
uksk ia:dk w;r r l o" ;dmuh wkjr; wjia:df T1 , T2 , T3 yd T4 WIaK;ajudkj,
mdGdxl ms<sfj<ska 1, 2, 3 yd 4 o" uek .kakd ,o t ld,hl lrhg tl;= jQ
c,fha iaklaOh mw o" c,fha YsIaG ;dm Od;dj cw o" oKav idod we;s jHfha ;dm
ikakdhl;dj k o" k"
dQ
d
= kA.
dl
dt
mw cw ( 3 - 4 )
= k
t

( )
d
2

( 1 - 2 )
l

l%uh
m<uq j WmlrKfha ,S fmh jD; lr ikakdhl oKaf uOHkH IalNh i|yd tlsfklg
,n Yd folla Tiafia d1 , d2 kq jZkshr le,smrh Nd;fhka ,nd .kak' T1 yd T2 WIaK;ajudk
fhdok k< w;r we;=<;ska (l1& yd msg;ska (l2 & r jZkshr le,smrfha ndysr yd wNHka;r ykq Nd;
fldg ,nd .kak' ;dm mjrKh we;s jk fia fmh jikak'
70

WIaK;ajudk iu`. fyd| ;dm iamYhla we;s jk fia T1 yd T2 WIaK;ajudk fhdok k<j,g
rih iaj,amhla ne.ska oud WIaK;ajudk y;r u 30'1 rEmfha oelafjk f,i i lrkak' yqud,
cklfhka ,efnk yqud,fhka ieu g u jdIam l=rh ms meje;Su ;yjqre lsu i|yd jdIam l=rfha
by< fl<jr we;s k<hg yqud, cklh inkaO lrkak' oKafvka fydka ;dmh wjfYdaIKh
lr .ekSu i|yd oKaf ;dmh m%jdyjk Ydjg reoaO j c,h ixirKh lrug ksh; mSvk
ysfika mefKk c, m%jdy k<h T4 WIaK;ajudk l=rhg inkaO lrkak' ksh; mSvk ysig
c,h ,eug i,iajkak' WIaK;ajudk y;f WIaK;ajh ks;a;= mfyka myg i,l=Kq lr .kak'
WIaK;ajudk y;f u WIaK;aj ksh; jQ miq ^;dmuh wkjr; wjia:dj& WIaK;ajudkj, mdGdxl
w;r fjki uekSug m%udKj;a ;r f k msgdr k<h hka l,ska ialkaOh (m0) lsrd .kakd ,o
lrh ;nd" c,h 500 ml muK tl;= ug .; jk ld,h t rdu >ldfjka uek .kak' mdGdxl
my; oelafjk j.=j, igyka lrkak'

mdGdxl yd .Kkh
30'1 j.=j
;U oKaf IalNh

d2 (cm)

uOHkH w.h d (cm)

A
FT

d1 (cm)

30'2 j.=j

l1 (cm)

l2 (cm)

uOHkH r l (cm)

ysia lrfha ialkaOh m0

T1, T2 WIaK;ajudk fhdok


k< w;r r

----- kg
30'3 j.=j
1 (0C)

2 (0C)

3 (0C)

4 (0C)

ks;a;= 5 lg miq

ks;a;= 10 lg miq
ks;a;= 15 lg miq
wkjr; wjia:df oS
wjYH k WIaK;ajudk mdGdxl wkjr; wjia:djg tk ;=re ld,h .= l< yels h'


c,h iys; lrfha ialkaOh


(m1)
= ----c,fha ialkaOh
^m1 - m0)
= mw
c,h tl;= ug .; jQ ld,h
t
= -----

c,fha YsIag ;dm Od;dj 4200 J K-1 kg-1 hehs i,ld by; o;a; weiqka isoaOdka;fha olajd we;s
m k .Kkh lrkak'
71

m%;sM,
.Kkfhka ,enQ w.h oKav ;kd we;s f,dayfha ;dm ikakdhl;dj f,i igyka lrkak'

idlPdj
we;s f,dayfha ^;U& ;dm ikakdhl;dj fN!;sl o;a; fmd;la weiqka ,nd f.k Tn ,o m%;sM,h
yd ii|kak' ms<s;=frys m%;sY; fodaIh olajd jvd;a ksje/ j mlaIKh lsug Tn f.a fhdackd
iy woyia olajkak'

igyk

A
FT

yqud, cklfhka jdIam l=rhg yqud, we;= jk me;a;;a" wkjr; c, m%jdyh ;U k<hg we;= l<
hq;= me;a;;a f;dard f.k we;af;a wehs oehs i<ld n,kak ^tfia f;dard.ekSu wksjdh f&' iuyr
Wmlrkj, jdIam l=rfha my< lg Yd,jg;a Wv lg l=vdjg;a idod we;' tneka WmlrKj,
yqud,h hg k<fhka th yel' we;= jk yqud,h tg l=rh msfrk fia ilia f'

yqud,h

72

mK wxl
h<s fldaIhl wNHka;r m%;sfrdaOh iy oHq;a.dul n,h fiu'

31

jH yd WmlrK
he<s fldaIhla" ,swegrhla" ixLHdxl fjda,agrhla ^digital&" Odrd kshdulhla ^ 0 - 100 &"
glk h;=rla" inkaOk l" 10 m%;sfrdaOlhla ^R&

31'1 rEmh

A
FT

isoaOdka;h

31'2 rEmh

fldaIfha oHq;a.dul n,h E o" wNHka;r m%;sfrdaOh r o" fldaIh u`.ska mm:fha we;s
jk Odrdj I o" he<s fldaIfha w.% yryd Nj wka;rh V o k"
E = V+ Ir

V= - Ir + E

V = -r I + E

I g t j V m%ia;drfha
wkql%uKh = -r

l%uh
31'1 rEmfha olajd we;s m mm:h ilia lr Odrd kshdulh Wmu m%;sfrdaO w.fha ;nd K h;=r
jD; j we;s g ,swegrfha mdGdxlh;a" fjda,agrfha mdGdxlh;a" 31'1 j.=f igyka lrkak'
bkamiq K h;=r jid Odrd kshdulfha m%;sfrdaOh wvq lrka I Odrdf w.h 0'025 A (25 mA) ne.ska
fjkia lrka I ys w.hka 6 la i|yd wkqrEm ,swegr mdGdxlh;a 31'1 j.=fjys igyka lrkak'

73

mdGdxl yd .Kkh
31'1 j.=j
l (mA)
V (V)
I g t j V m%i;
a dr .; lrkak' m%i;
a drfha wkqlu
% Kh yd wka;#LKavh .Kkh lrkak' isoO
a dka;hg
wkqj fldaIfha wNHka;r m%;sfrdaOh (r) yd oHq;a.dul n,h ^E& ,nd .kak'

m%;sM,
by; m%;sM, wkqj he<s fldaIfha oHq;a.dul n,h yd wNHka;r m%;sfrdaOh olajkak'

idlPdj

A
FT

mlaIKfha WmlrKj, wdrlaIdjg fhdod .;a Wml%u yd fodaI wju lr .ekSug .;a ls%hd ud.
idlPd lrkak'

igyk

mm:fha Yd, Odrdjla .e,Su iy je f,djla Odrdj .e,Su hk lreKq


fol u ksid he<s
fldaIh O%ejKh u yd iq f,djlska he<s fldaIh ickh u is f' Wmu Odrj iSud lsu
i|yd 10 m%;sfrdaOh fhdod .efka' mm:fha fhdok h;=r i|yd glk h;=rla fhdod .ekSfuka
iq f,djla muKla Odrdj .e,Sug ie,eiah yel' ukd oHq;a iamYhla mj;ajd .ekSu i|yd
glk h;=r m%udKj;a ;r ;o lsu wjYH f' ixLHdxl fjda,grhl wNHka;r m%;sfrdaOh Yd,
w.hla .kakd ksid fjda,agrh yryd .,k Odrdj fkd i,ld yeh yels f' ta wkqj fldaIh
yryd Nj wka;rh b;d ksje/ j fidhd .ekSug ixLHdxl fjda,agrhla fhdod .ekSu wjYH
f'

74

mK wxl
g fia;=j Nd; lrka m%;sfrdaO folla ieieu'

32

jH yd WmlrK
gr fia;j
= " iamY h;=rla" glk (K1) h;=rla" oHq;.
a dul n,h 2V jk Bh w, ixpdhl fldaIhla
^fyda fYa%Ks.; j fh oHq;a .dul n,h 1.2 V jk Ni / Cd fldaI 2 la&" ueo x .e,ajfkdarhla"
ieieug wjYH m%;sfrdaOl folla" ^0-100& Odrd kshdulhla" 5 k m%;sfrdaOlhla" h;=rla"
inkaOk l

A
FT

isoaOdka;h

32'1 rEmh

32'1 rEmfha R1, R2 m%;sfrdaO" gr fia;=jg inkaO l< g ix;=,k . l1 k"


kaiagka fia;= uQ,Ouhg wkqj"

R1
l1
=
R2
( 100 - l1 )

l%uh
32'1 rEmfhys m mm:h wgjkak' K1 h;=r jid K2 h;=r jD; lr iamY h;=r (S) gr fia;=fjys
lfha tla fl<jrlg ;nd .e,ajfkdagrfha W;al%uKh mlaId lrkak' oeka iamY h;=r
lfha wfkla fl<jrg ;nd .e,ajfkdagrfha W;al%uKh mlaId lrkak' t g .e,ajfkdagrh
tla wjia:djl tla Ydjlg;a wfkla wjia:df wfkla Ydjg;a W;al%uKh fmkajkafka k
mm:fha ksje/ nj ;yjqre f' t fia fkd f k mm:fha wuqKd we;s ia:dkj,ska lsish
ia:dkhl fyda ia:dk lsysmhl oHq;a in|;d nqre,a ;sh yels h' mm:h kej; mlaId lr
oHq;a in|;d fydka we;s jk fia tu fldgia kej; inkaO lrkak'

75

oHq;a in|;d fydka we;a oe hs mlaId lsfuka miq K2 h;=r jD; lr S iamY h;=r gr fia;=
lfha ;ekska ;ek ;nka .e,ajfkdagr mdGdxlh Y=kH jk o< ix;=,k wjia:dj ,nd .kak'
bkamiq K2 h;=r jid m<uq j fidhd .;a o< ix;=,k ,laIHh wdikakfha lfha ;eka ;ekaj,
iamY h;=r S ;nka ksje/ ix;=,k ,laIHh fidhd wod< . l1 uek" igyka lrkak' ta wdldrhg
R1, R2 m%;sfrdaO udre lr fia;=f ix;=,k . l2 uek igyka lrkak'

mdGdxl yd .Kkh
31'1 j.=j
l1 (cm)
l2 (cm)
isoaOdka;hg wkqj l1 yd l2 g wkqrEm w.hka wfoaY lr my; .Kkh lrkak'
R
=
m<uqjk wjia:df 1

----R2
R2
=
fojk wjia:df

R1
----R1
=
i|yd uOHkH w.h
R2
-----

A
FT

m%;sM,h

idlPdj

by; .Kkh u`.ska ,nd .;a R1 / R2 olajkak'

igyk

mlaIKfha is h yels fodaI yd tajd j<lajd .ekSug fhdackd bm;a lrkak'

R1 yd R2 wl=re udre lr mdGdxl .ekSfuka lfha taldldr nj fkdue;s u ksid is jk


fodaIh wju f'
iamY h;=r lh f.a weo f.k hdfuka j<lskak' fu fia weo f.k hdfuka lfha
yrialfvys taldldr njg ydks is h yels h'
ix;=,k ,laIHh lfha ueog wdikak j ,efnk fia R1 yd R2 f;dard .ekSu ksid wdka; fodaI
u`.ska we;s jk n,mEu wju jk w;r . uekSf we;s jk Nd.sl fodaI o ie,elsh hq;= ;r
wvq lr .; yels f'
R1 yd R2 b;d Yd, w.hka f;dard .; fyd;a .e,ajfkdagrh yryd Odrdj b;d l=vd w.hka
.kakd ksid b;d ixf .e,ajfkdagrhla fhdod .ekSug is u m%dfhda.sl wmyiq;djls' tneka
fu.d .Kfha m%;sfrdaO ieiug fuu l%uh kqiqiq h'
b;d l=vd m%;sfrdaO ixikaokh i|yd fuu l%uh iqiq fkd f' fuys l=vd m%;sfrdaOhg idfmalaI
j inkaOl lj, m%;sfrdaOh o ie,elsh hq;= u thg fya;=j hs'
gr fia;= lfha fo fl<jr wdka; fodaI meje;Sfuka mlaIKfha m%;sM,j,g th n,mdhs'
R1 yd R2 okakd m%;sfrdaO folla fhdod .ekSfuka my; whqre wdka; fYdaOkh i|yd fhh hq;=
, w.hka fidhd .; yels h'
76

32'2 rEmh

R1
l1 +
=
R2 100 - ( l1 + )

A
FT

R1 yd R2 okakd m%;sfrdaO fol 32'2 rEmfhys m inkaO lr ix;=,k . l1 ,nd .kak'


---------------

R1 yd R2 okakd m%;sfrdaO udre lr ix;=,k . l2 uek .kak'



t g"

R1
l2 +
=
R2 100 - ( l1 + )

---------------

yd ilrK iefuka yd .Kkh lr .; yels h'

77

mK wxl

33

g fia;=j Nd;fhka f,dayhl (Cu) m%;sfrdaOfha WIaK;aj ix.=Klh fiu


jH yd WmlrK

m%;sfrdaOh 100 muK jk mjD; ;U l ^34SWG) orhla" ueo x .e,ajfkdagrhla" iamY


h;=rla" fmakq h;=re folla" oHq;a.dul n,h 2 V jk Bh w, ixpdhl fldaIhla fyda fY%AKs.;
j fh fyda oHq;a.dul n,h 1.2 V jk Ni-Cd fldaI folla (0-100) 0C oelafjk WIaK;ajudkhla"
uka:h iy c, ;dmlhla" l oe,la" f;mdjla" nkaika odylhla" gr fia;j
= la 5 k m%;f
s rdaOlhla"
m%;sfrdaO fmhla ^0-500) " Odrd kshdulhla" ^0-100 & inkaOk l

A
FT

isoaOdka;h

33'1 rEmh

33'1 rEmfha olajd we;s m fia;=j ix;=,kh jQ g m%;sfrdaO fmfha m%;sfrdaO w.h
0 0C o`.rfha m%;sfrdaOh R0 o 0C m%;sfrdaOh R o k"

R
RB

R = R0 ( 1 + )

l
( 100 - l )


^fuys iy RB hkq ms<sfj,ska m%;sfrdaOfha WIaK;ajh ix.=Klh iy m%;sfrdaO fmfha
w.h f'&

78

R = RB

l
( 100 - l )

g t j l / ( 100 - l ) m%ia;drfha"

wkql%uKh

R0
RB

wka;#LKavh

R0
RB

33'2 rEmh

l%uh

mdGdxl yd .Kkh

A
FT

33'1 rEmfha m mm:h inkaO lrkak' c,h fydka uka:kh lr WIaK;ajh


igyka lr
.kak' K2 fmakq h;=r jid K1 h;=r jD; lr o< ix;=,k mrdih fidhd .kak' K1 h;=r jid ksje/
ix;=,k ,laIHh fidhd .kak' oeka c, ;dmlh r;a lrka WIaK;ajh 10 0C m%udKj,ska je
lrka tla tla wjia:df c,fha WIaK;ajh ksh; w.hl mj;ajd .kska wkqrEm WIaK;aj yhla
i|yd l ys mdGdxl yhla muK ,nd f.k j.=j 33'1 j.=fjys igyka lr .kak'

33'1 j.=j

(0C)

l (cm)

l / ( 100 - l ) (cm)

g t j l / ( 100 - l ) m%ia;drh wkak' m%ia;drfha wkql%uKh yd wka;#LKavh .Kkh lrkak'


isoaOdka;hg wkqj m%;sfrdaOfha WIaK;aj ix.=Klh .Kkh lrkak'

ks.ukh

Nd; l< l o`.rh idod we;s f,dayfha (Cu) m%;sfrdaOfha WIaK;aj ix.=Klh ks.ukh lrkak'

idlPdj
mlaIKfha is h yels fodaI yd tajd u`. yrjd .ekSug fhdod .; yels
ls%hdud. idlPd lrkak' Tn Nd; l< jHfha (Cu) ys iu; w.h
j.=jlska ,nd f.k Tn ,nd .;a w.fha m%;sY; fodaIh .ek idlPd lrkak'

igyk
l o`.rh ilia lsf 2.5 cm muK IalNhla yd . 10 cm la muK
jQ is,skavrdldr ,S lene,a,la f.k mjrKh l< 34 SWG ;U lhlska
5 m la muK f.k tu lh folg kjd 33'3 rEmfha m l fo fmdg
,Sh jgd T;d .kak'

33'3 rEmh

79

mK wxl
Njudkh Nd;fhka fldaI foll oHq;a.dul n, ixikaokh lsu'

34

jH yd WmlrK
Njudkhla" 2V Bh - w, welshqf,agrhla ^fyda fYa%Ks.; j inkaO l< 1. 2V Ni-Cd fldaI
folla&" f,la,dka fldaIhla" veksfh,a fldaIhla" ueo x .e,ajfkdagrhla" foux h;=rla fmakq
h;=re folla" 5 k muK wdrlaIl m%;sfrdaOlhla" iamY h;=rla" inkaOl l'

A
FT

isoaOdka;h

34'1 rEmh

l1
l2

E1
E2

foux h;=r E1 fldaIhg inkaO l< g ,efnk ix;=,k . l1 o" E2 fldaIhg inkaO
l< g ,efnk ix;=,k . l2 o" k"

l%uh
34'1 rEmfhys m mm:h wgjkak' K1 h;=r jid K2 h;=r jD; j ;nd foux h;=r E1 fldaIhg
inkaO lrkak' iamY h;=r Njudk lfha A fl<jrg inkaO l< g .e,ajfkdagrfha
W;al%uh tla Ydjlg;a B fl<jrg iamY l< g .e,ajfkda grfha W;al%uh wfkla Ydjg;a
fmkajhs k" mm:fha ksje/ nj ;yjqre f' t fia fkdue;s k igyfka olajd we;s fodaI
ms<sn| ie,els,su;a mm:h ksje/ lr .kak' iamY h;=r lfha ;ekska ;ek iamY lrka
.e,ajfkdagrfha W;al%uKh Y=kH jk o< ix;=,k ,laIh ,nd .kak' bkamiq K2 h;=r jid iamY
h;=r o< ix;=,k ,laIHh wdikakfha iamY lrka .e,ajfkdagrfha mdGdxlh Y=kH f,i fmkajk
ksje/ ix;=,k ,laIHh ,nd .kak' wod< ix;=,k . l1 uek mdGdxlh j.=f igyka lr .kak'
foux h;=r E2 fldaIhg inkaO lr fmr m E2 fldaIh i|yd wod< ksje/ ix;=,k . l2 uek
mdGdxlh igyka lr .kak'

80

mdGdxl yd .Kkh
l1 = ------- cm

l2 = ------- cm
E1
E2

l1
l2

l1 yd l2 g wkqrEm w.hka wfoaYfhka E1 g E2 wkqmd;h .Kkh lrkak'


m%;sM,
fldaI foflys oHq;a.dul n, w;r wkqmd;h wkqj fldaIj, oHq;a .dul n, E1 : E2 m%ldY lrkak'

idlPdj

A
FT

mlaIKfha fhdod .;a WmlrKj, wdrlaIdj ms<sn| Tn .;a mQfjdamdh yd mlaIKfha is h


yels fodaI;a" tajd wju lr .ekSug fhdod .; yels ls%hdud. yd Wml%u wdh;a" idlPd lrkak'

igyk

mm:h wegefuka miq K1 h;=r jid foux h;=r E1 fyda E2 fldaIhg inkaO l< miq iamY h;=r
Njudk lfha A fl<jrg;a" B fl<jrg;a" fjka fjka j iamY lrk g .e,ajfkdagrfha
W;al%uKh tla wjia:djl tla Ydjg;a wfkla wjia:df wksla Ydjg;a fkd fmkajhs k
mm:fha fodaI mj;S' .e,ajfkdagrfha W;al%uKh wjia:d foflys u tl u Ydjg olajhs k
(i) E1 yd E2 fldaIj, Ok w.% E0 fldaIfha Ok w.%hg inkaO fkd w.% udre ;sh
yels h'

(ii)
Njudk mm:fha h ;ekl inkaOl nqre,a ;sh yels h'
(iii)
E0 fldaIh ickh u ksid tys oHq;a .dul n,h E1 fyda E2 fldaIj,
oHq;a .dul n,hg jvd wvq ;sh yels h'

;j o iamY h;=r A yd B fl<jrj, iamY lsf .e,ajfkdagrfha lsis W;al%uhla fkd


fmkajhs k E1 yd E2 fldaI inkaO lr we;s mm:fha ika we;s oe hs fidais lr tajd
ksje/ lrkak'

fldaI foflys oHq;a.dul n, w;r wkqmd;h m%ia;dl l%uhlska jvd ksje/ j ,nd .;
yels h' f i|yd Njudk mm:hg m%;sfrdaO fmhla inkaO lr tys m%;sfrdaOfha O
w.hka i|yd wod< l1 yd l2 i|yd mdGdxl lSmhla ,nd .; yels h' t g"
l1
E
E1
= 1
l1 =
l
l2
E2
E2 2

( )

l2 g t j l1 m%ia;drfha wkql%uKh u`.ska

E1
fih yels h'
E2

O .ska hq;a l iys; Njudk mj;S' fuu . 2 m, 4 m, 6 m wd jYfhka f' gr fldaj


Nd;fhka . uekSf Njudk lfha . ms<sn| ie,els,su;a u wjYH h'
81

mK wxl
Njudkh Nd;fhka m%;sfrdaO ieie|su

35

jH yd WmlrK
Njudkhla" 2V Bh w, welshqf,agrhla ^fyda fYa%Ks.; j inkaO l< 1. 2V Ni / Cd fldaI
folla&" ixikaokh l< hq;= m%;sfrdaOl folla" fmakq h;=re ;=kla" foux h;=rla" 5 k muK
wdrlaIl m%;sfrdaOlhla" iamY h;=rla" ueo x .e,ajfkdagrhla" m%;sfrdaO fmhla ^0-1000& "
2 V ^fyda 6 V) ixpdhl fldaIhla (E2)" inkaOl l

A
FT

isoaOdka;h

35'1 rEmh

ieieh hq;= m%;sfrdaO fol R1 yd R2 o" tajd ;=<ska .,k Odrdj I o" Njudk lfha
tall .l Nj neiau k o" foux h;=r D g inkaO l< g ix;=,k . l1 o" C g
inkaO l< g ix;=,k . l2 o" k"

I ( R1 + R2 ) = k l1 ---------------

I R1 = k l2

R + R2
l

= 1
ka" 1
R1 l2

---------------

l%uh
35'1 rEmfhys m mm:h wgjkak' R m%;sfrdaO fmfha w.h by< w.hl ;nd mlaIK wxl 34
ys m mm:fha ksrjoH;dj ;yjqre lr .kak' bkamiq K2 h;=r jD; j ;nd R m%;sfrdaO fmfha
w.h iqiq w.hl ;nd f.k K1 yd K3 h;=re jid four h;=r D g inkaO lr iamY h;=r Njudk
lfha ;ekska ;ek ;nka o< ix;=,k ,laIHh fidhd .kak'
82

bkamiq K2 h;=r jid ksje/ ix;=,k ,laIHh ,nd f.k wod< ix;=,k . l1 uek .kak' bka miq
foux h;=r C g inkaO lr K2 h;=r jD; j we;s g " o< ix;=,k ,laIHh yd K2 jid ksje/
ix;=,k ,laIHh fmr m fidhd .kak' wod< ix;=,k . l2 uek .kak' mdGdxl 35'1 j.=fjys
igyka lr .kak'

mdGdxl yd .Kkh
35'1 j.=j
l1 (cm)
l2 (cm)
l1 yd l2 wkqrEm w.hka wfoaY lr isoaOdka;hg wkqj

R1
.Kkh lrkak'
R2

ks.ukh

A
FT

by; .Kkh wkqj R1 : R2 wkqmd;h ks.ukh lrkak'

idlPdj

mlaIKfha fhdod .;a WmlrKj, wdrlaIdj i|yd Tn .;a mQfjdamdhka yd mlaIKfha is


h yels fodaI tajd wju lr .ekSug fhdod .; yels ls%hdud. yd Wml%u wdh idlPd lrkak'

igyk

m%;sfrdaO fmfha w.h f;dard .ekSf l1 yd l2 Wmu ix;=,k .la ,efnk m iqiq w.hla
f;dard .ekSfuka wdka; fodaI iy os. uekSf fodaI u`.ska we;s jk n,mEu wju lr .; yels f'

R 1 yd R 2 m%;sfrdaO yryd Nj neiau fjk fjk u i,ld ix;=,k . uekSfuka o" R 1 yd R 2


ieieh yels h' f i|yd ;j;a foux h;=rla fhdod f.k mm:h ilia l< hq;= f' wod< mm:h
35'2 rEmfhys olajd we;'

35'2 rEmh

35'2 rEmfhys m mm:h wegefuka Njudkfha lfha A fl<jr fhh hq;= wdka; fYdaOkh
e fih yels h'
83

T1 foux h;=r C g;a" T2 foux h;=r F g;a inkaO l< g" ix;=,k . l1 k"
I ( R1 + R2 ) = k ( l1 + e )

---------------

T1 foux h;=r C fj; yd T2D E fj; fhduq l< g" ix;=,k . l2 k"
I R1 = k ( l2 + e )

---------------

T1 foux h;=r D fj; yd T2 " F fj; fhduq l< g" ix;=,k . l3 k"
I R2 = k ( l3 + e )

---------------

+ ka;

yd ka;

k ( l1 + e ) = k ( l2 + l3 + 2e )

e = l1 - l2 - l3

---------------

A
FT

I ( R1 + R2 ) = k ( l2 + l3 + 2e )

l1 , l2 , l3 uek .ekSfuka e fih yels h'


m%ia;dl l%ufhka o"

R2
jvd ksje/ j fih yels h'
R1

l1
R
= 2 + 1
l2
R1

l1 =

R2
l
= 1 - 1
R1
l2

f i|yd isoaOdka;fha oelafjk ilrKh my; whqre kej; ms<sfh< l< hq;= f'

R2
+ 1
R1

l2

l2 g t j l1 m%ia;drfha wkql%uKh
.:.

R2
R1

R2
+ 1
R1

f'

= wkql%uKh - 1

f i|yd R m%;sfrdaO fmfha O w.hka ^yhla muK& i|yd wod< l1 yd l2 w.hka ,nd f.k"
R
l2 g t j l1 m%ia;dr .; lr m%ia;drfha wkql%uKh fifuka 1 .Kkh lr .; yels h'
R2

84

mK wxl
Njudkh Nd; lr fldaIhl wNHka;r m%;sfrdaOh fiu

36

WmlrK
Njudkh" 2 V welshqf,agrhla fyda fYa%Ks.;j j inkaO l< 1.2 V jQ Ni-Cd fldaI folla& he<s
fldaIhla" ^0-50& m%;sfrdaO fmhla" glk h;=rla" imY h;=rla" ueo x .e,ajfkdagrhla"
inkaOl l

isoaOdka;h

V = IR

E = I ( R + r )

V =

R
r+R

V = kl
.:.

Er
= kl
R+r

36'1 rEmh

ix;=,k . l k"

>

A
FT

wNHka;r m%;sfrdaOh r o" '.d'n E o" jk fldaIhla u`.ska R ndysr m%;sfrdaOhla ;=<ska
oHq;a Odrdjla .uka lrk g fldaIfha w.% yryd Nj wka;rh V k"

1
=
l

( )
kr
E

1
k
+
R
E

1
1
tfhka m%ia;drfha
R
l

>
36'2 rEmh

l%uh
36'1 rEmfhys oelafjk m mm:h wgjkak' mlaIK wxl 34 ys m mm:fha ksrjoH;dj mlaId
lrkak' m%;sfrdaO fmfha m%;sfrdaOfha w.h R = 50 jk fia fhdokak' K1 iy K2 h;=re jid K3
jD; lr .e,ajfkdagrfha W;al%uKh Y=kH jk ;=re iamY h;=frka lh iamY lr wdikak
ix;=,k msysu ,nd .kak' K3 h;=r jid Nj wka;rh V g wkqrEm ix;=,k . l ksje/j uek
igyka lr .kak'
85

R ys w.h 5 ne.ska wvq jk mrsos R ys w.hka yhla i|yd by; i|yka l< wdldrhg ix;=,k os.
l uek mdGdxl my; oelafjk j.=fjys igyka lr .kak'
1
1
tfhka m%ia;dr .kajkak'
R
l

mdGdxl iy .Kkh
36'1 j.=j
R ()
l (cm)

1
(cm-1)
l

m%ia;drfha wkql%uKh

A
FT

1
(-1)
R

m%ia;drfha wka;#LKavh

r =

ks.ukh

wkql%uKh
wka;#LKavh

igyk

by; .Kkh lsrSj,g wkqj fldaIfha wNHka;r m%;sfrdaOh r ks.ukh lrkak'

mdGdxl ,nd .kakd wjia:df muKla K2 h;=r fydka iamY jk fia jikak'

R ys wju w.h 20 jvd wvq l< fyd;a fldaIh fl ld,hlska ickh h yels h'

86

mK wxl

37

Njudkh Nd;fhka b;d l=vd oHq;a.dul n, fiu ^;dm oHq;a hq.auhl&


jH yd WmlrK

lfha m%;sfrdaOh okakd Njudkhla" 2V welshqf,agrhla ;dm oHq;a hq.auhla" 1000 m%;sfrdaO
fm folla" ueo x .e,ajfkdagrhla" imK h;=rla" fmakq h;=re folla" 5 k muK wdrlaIl
m%;sfrdaOhla" iu; fldaIhla ( Es = 1.0183 V)' inkaOl l'

A
FT

isoaOdka;h

37'1 rEmh

37'2 rEmh

37'3 rEmh

87

37'1 rEmfha m ,nd .;a R g iudk jk fia f;dard .;a m%;sfrdaO R1 yd R2 " k"
R = R1 + R2
37'2 rEmfha ix;=,k . ls o" Njudk lfha (AB) m%;sfrdaOh R0 o" Njudk lfha
. L o" tall .l Nj neiau k o k"

Es =

kL
R2 + k ls
R0

---------------

A
FT

fuu mlaIKh mdi,a oHd.drfha is lsug wmyiq jkafka fjiagka leh iu;
fldaI oHd.drj, fkdue;s u ksid h'
f i|yd m<uqjk oYuia:dkh olajd ksjer j '.d'n' olajk (1.1V) veksfh,a fldaIhla

1.5 V
h<s fldaIh $
we,al,hska fldaIh

200 K

+1.235 V

1 . NC

LM 385 2

3
2

A iy B w.% iu; fldaIfha Ok yd RK w.% inkaO lrk ia:dkj,g inkaO lrkak'


fuys Njh 1.235 V f'
ES okakd ksid;a ( ES = 1.0183 V ), lS uek .; yels ksid;a" L yd R0 w.hka we;s g"
ilrKh Nd;fhka k ^ AB lfha tall .l Nj neiau & fidhd .; yels h'
37'3 rEmfha m ;dm oHq;a hq.auh" inkaO l< g ix;=,k . l k"
;dm oHq;a hq.aufha oHq;a .dul n,h E ^ueksh hq;= l=vd oHq;a .dul n,h&

88

l%uh
37' 1 ys rEmfha m mm:h wgjkak' K1 h;=r jid K2 h;=r jD; j ;nd R je w.hl isg l%ufhka
R wvq lrka ix;=,k . je wjia:djl .e,ajfkdagrfha mdGdxlh Y=kH jk R ys w.h fidhd
.kak' R ys w.h je me;af;a 100g jghkak' tu w.h R = R1 + R2 m f;dard .;a R1 yd R2 fhdod
.kska 37'2 mm:h wgjkak'

K1 h;=r jid K2 h;=r jD; j we;s g .e,ajfkdagr mdGdxlh Y=kH jk ,laIHh AB Njudk
lfha ueog wdikak jk fia yd R1 + R2 = R jk fia ieu g u mj;sk mrsos R1 , R2 iSre udre
lrkak' oeka K2 h;=r jid ksjer ix;=,k . ls uek .kak' th 37'1 j.=f igyka lr .kak'
bkamiq 37'3 rEmfha m ueksh hq;= b;d l=vd oHq;a .dul n,h iys; ;dm oHq;a hq.auh inkaO
lr mm:h wgjkak' K1 h;=r jid ueksh hq;= l=vd oHq;a .dul n,h iu`. ix;=,kh jk Njudk
lfha ix;=,k ,laIHh ,nd f.k wod< ix;=,k . l uek 37'1 j.=f igyka lr .kak'

A
FT

mdGdxl yd .Kkh

37'1 j.=j

lS (cm)

l (cm)

ks.ukh

Njudk lfha tall .l Nj neiau k yd ;dm oHq;a hq.aufha oHq;a.dul n,h E isoaOdka;hg
wkqj .Kkh lrkak'

idlPdj

by; .Kkh wkqj fhdod .;a ;dm oHq;a hq.aufha oHq;a.dul n,h E ks.ukh lrkak'

mlaIKfha fhdod .;a WmlrKj, wdrlaIdj i|yd Tn .;a mQfjdamdh yd mlaIKfha is h


yels fodaI;a" tajd wju lr .ekSug fhdod .; yels ls%hdud. yd Wml%u wdh;a" idlPd lrkak'

89

mK wxl
wO ikakdhl vfhdavhla i|yd I-V jl%h ,nd.ekSu'

38

jH yd WmlrK
1N 4001 vfhdavhla" 5 k fh Nj fnula (Potentiometer 'B' Type), 100 1W m%;sfrdaOlhla"
^fuu lg,h fjkqjg mdif,a oHd.drfha we;s Semiconductor Diode Traine ys m<uq jk mm:h
Nd; l< yels h'&" 2V ir, Odrd cj iemhqula" 0-1 V fjda,agrhla" ^ f i|yd 2.5V mrdih
we;s m%;siu nyqgrhla Nd; l< yels h'&" 2.5 mA yd 25 mA mrdi iys; m%;siu nyqgrhla ^f
i|yd 2000 A-20 mA mrdi iys; ixLHdxl nyqgrhla jvd fhda.H f'& inkaOl l" mm:
mqjrejla ( Bread board/ Project board)

A
FT

isoaOdka;h

IF
(mA)

38'1 rEmh

+12 V

0V

olaIsKdj; j

VF (V)

38'2 rEmh

VF g t j IF m%ia;dr .;
l< g 38'2 rEmfha oelafjk
,dlaIKsl jl%fha yevh ,ef'

38'3 rEmh

l%uh
isoaOdka;fha olajd we;s mm:h wgjkak' (Semiconductor Diode Traniner yss mm: Nd; lrkafka
k wjYH jkqfha wegrh" fjda,grh yd fldaIh muKs' (A w.%fha Njh Y+kH jk m& VR
jdud; j fl<jrg u lrljd mm:hg ,sh imhkak' oeka l%ufhka A w.%h fjda,grfha
mdGxlh 0.1 V isg wdrN lr 0.1V ne.ska je lrka ^38'1 j.=f olajd we;s m& tys mdGdxlh;a"
wegrfha mdGdxlh;a" my; oelafjk m j.= .; lrkak' wvq fjda,h;dj, oS wjYH mrsos nyqgrfha
iqiq mudKh Nd; lrkak'

90

mdGdxl yd .Kkh
38'1 j.=j
VF
IF

0V

0.1V

0.2V

0.3V

0.4V

0.5V

0.6V 0.55V 0.65V .675V .070V .725V

---A ---A ---A ---A ---mA ---mA ---mA ---mA ---mA ---mA ---mA ---mA

VF g t j IF m%ia;drh wkak'
m%ia;drfha fh fldgi ir, fLdjlska wdmiq .= fldg VF wlaIh lefmk ,laIHhg wod<
fjda,ah;dj ^oK fjda,ah;dj Knee Voltage& fidhkak'

ks.ukh
by; m%;sM,h weiqka Tn f.a ks.ukh i|yka lrkak'

A
FT

idlPdj

mlaIKfha mdGdxl jvd ksje/ j ,nd .ekSug l< hq;= oE idlPd lrkak'

igyk

miq keUqre wjia:dj i|yd ,efnk ldka Odrdj A .Kfha fyhska ta i|yd mdGdxl .ekSu wmyiq
h' ^ 1N 4001 i|yd miq keUqre fjda,ah;dj 50V muK jk g ldka Odrdj 10 A muK f' &

5 k Nj Ndclh Potentiometer i|yd fh j.h ^B Type) Nd; l< hq;= h' idudkHfhka y`v
md,l Volume Controller f,i Nd;d jk (A Type) j.fha m%;sfrdaOh p,kh jkafka ,>q.K
luh
f,i neka b;d iqM p,kh lsul tys Njh Yd, f,i j p,kh f' idlPd l< hq;= h'
iajdh;a; p,Hh uekSu i|yd ixLHdxl j.fha gr Nd; fkd l< hq;= h' ^tys ia:djr w.hla
,nd .ekSu wmyiq fyhsks&'

91

mK wxl

39

g%dkaisiagrhla Nd; lr fmd fudapl kHdifia Ib yd Ic w;r ixl%uKsl ,dlaIKsl


jl%h ,nd.ekSu

jH yd WmlrK
2SD400 is,slka g%dkaisiagrhla" 5 k fh Nj Ndcl follaa [(Potentiometer ("B" Type)], 10 k
1/4W, m%;f
s rdaOlhla" 100 1/2W m%;f
s rdaOlhla ^by; ish WmlrK fjkqjg oHd.drfha we;s Bipolar
Transistor Trainer " ys m<uq jk mm:h Nd; l< yels h'&" 10 V mrdih we;s m%;siu nyqgrhla"
100 A wegrhla fyda 50 A mrdi we;s m%;siu nyqgrhla" 25 mA mrdih we;s m%;siu nyqgrhla"
12V ir, Odrd cj iemhqula ^6V ixpdhl fldaIhla jqj o" m%udKj;a h&" mm: mqjrejla (Project/
Bread Board), inkaOl l'

A
FT

isoaOdka;h

1
2
3

39'2 rEmh

39'1 rEmh

Ic

Ib g t j Ic m%ia;dr .; l< g 39'3 rEmfha ys


oelafjk wdldrfha jl%hla ,ef' jl%fha fh
fldgfia wkqlu
% Kh g%dkaii
s g
a rfha ir, Odrd ,dNh
jk f'
Ib
39'3 rEmh

l%uh
39'1 rEmfhys oelafjk mm:h mm: mqjrej u; wgjkak' VR1 yd VR2 Nj Ndcl folu
imqKfhka jug lrljkak' ^ueo w.%h N+.; w.%h wi,g mefKa'& oeka mm:hg ,sh imhkak'
VR2 fika ol=Kg lrljd fjda,agrfha mdGxlh (VCE) 5V f,i ilia lrkak' IB fjkia lrk
g fuys mdGdxlh fjkia jk ksid VR2 u.ska mlaIKh mqrd u (VCE) ksh; j ;nd .; hq;= h'
oeka VR1 fika omdg lrljka IB ys w.h 0 isg 10 A ne.ska je lrka Ib ys w.hhkag wkqrEm
Ic ys w.hka ,nd f.k 39'1 j.=f igyka lr .kak'
92

mdGdxl yd .Kkh
39'1 j.=j
Ib (A)

10

15

20

25

30

35

40

50

60

70

80

90 100

Ic (mA)

Ib g t j Ic m%ia;dr .; lrkak'

m%ia;drfha fh fldgfia wkql%uKh fidhkak'

isoaOdka;hg wkqj .Kkh lrkak'

ks.ukh
g%dkaisiagrfha Odrd ,dNh ks.ukh lrkak'

A
FT

idlPdj
Ib iu. IC ys yeisu o" mlaIKh jvd id:l u i|yd .; hq;= ls%hdud. o" idlPd lrkak'
g%dkaisiagr o;a; fmd;lska 2S D 400 g%dkaisiagrfha w.h fidhd Tn f.a ms<s;=r iu`. ii|kak'

igyk

Ib = 0 " IC ueksh hq;= k ta i|yd o" uhsfl%dwegrhla Nd; l< hq;= f' f i|yd ixLHdxl
nyqgrhla jqj o" Nd; l< yels h'

93

mK wxl

40

ir, uQ,sl ;dlsl oajdrj, i;H;d j.= mlaIKd;aul j uid ne,Su yd ta u.ska oajdr
ykd .ekSu

jH yd WmlrK
7408, 7432, 7400, 7402, 7486, 74AS 836, hk ix.Dys; mm: (TTL IC) yhla" r;= LED ;=kla" ks,a LED

tlla" 330 tW m%;sfrdaOl y;rla" 5V cj iemhqula" mm: mqjrejla iy inkaOl l

A
FT

isoaOdka;h

40'2 rEmh

40'1 rEmh

m%;sodkh LED weiqka kslaIKh lsf ks,a meye;s LED oe,afuka m%;sodkh 0 V
nj fyj;a ;l 0 wjia:dj;a" r;= meye;s LED oe,afuka m%;sodkh Ok (+) 5 V nj
fyj;a ;l 1 wjia:dj;a olajhs'

l%uh
mm: mqjrej (Project / Bread Board) u; mm:h ksje/ j wgjkak' ix.Dys; mm:fha 7 jk w.%h
5 V iemhqf iDK(-) w.%hg;a " 14 w.%h Ok(+) w.%hg;a ksje/os j i lrkak' X1 yd X2 w.% ksoyia
j ;sh mm:hg ,sh imhkak'
oeka A yd B w.%j,g X1 yd X2 iamY lrka Ok Nj ,nd D1" D2' D3 , D4 oe,afuka fyda fkd
oe,afuka fyda ;lh z1Z fyda ;l z0Z wkqj m%;sodkh kslaIKh lrkak' i;H;d j.=jl m%;sM,
igyka lr .kak' oeka mm: mqjref we;s ix.Dys; mm:h .,jd fjk;a ix.Dys; mm:hla
i fldg fu f,i u we;s wfkl=;a ix.Dys; mm: i|yd fjk fjk u i;H;d j.=j, m%;sM,
igyka lrkak'

94

mdGdxl yd .Kkh

A
0
0
1
1

40'4 j.=j
B
F
0
1
0
1

ks.ukh

A
0
0
1
1

40'2 j.=j
B
F
0
1
0
1

A
0
0
1
1

40'5 j.=j
B
F
0
1
0
1

A
0
0
1
1

40'3 j.=j
B
F
0
1
0
1

A
0
0
1
1

40'6 j.=j
B
F
0
1
0
1

A
FT

A
0
0
1
1

40'1 j.=j
B
F
0
1
0
1

,efnk i;H;d j.= weiqka tu tla tla ix.Dys; mm: wxlhg wkqj tys we;af;a l=uk oajdr oehs
ks.ukh lrkak'

idlPdj

mm:fha LED j,g fYa%Ks.; f,i m%;sfrdaOlhla fhdod .eksf wjYH;dj idlPd lrkak'

igyk

fuys we;s iEu ix.Dys; mm:hla u iudk oajdr 4 ne.ska we;s tajd h' fuys m<uq fjks oajdrh
muKla Nd; fldg we;' ^b;s oajdrj, m%odk w.% N+ .; lsu jvd fhda.H f'&
fuys Nd; fldg we;af;a TTL IC fyhska +5 V iemhqula ;su wksjdh f' CMOS IC Nd; lrkafka
k +3 V isg +15 V olajd kE u fjd,ah;d iemhqula Nd; l< yels h' t g LED ys md,l
m%;sfrdaOlj, w.hka fjkia l< hq;= h' LEDys ms;r 2.0 V, 10 mA f,i i,ld .Kkh lrkak'
by; IC fjkqjg 4001, 4011, 4030, 4071, 4077, yd 4081 hk CMOS IC jqjo mm:fha w.% fjkila
fkdue;s j Nd; l< yels h'
WodyrK ( 9V cj iemhqula Nd; lr md,l m%;sfrdaOlfha w.h .Kkh lrk whqre my; oelaf'

R yryd f.a kshuh fhfuka"
10
( 9 2.0 ) =
R
1000

R = 700


R i|yd fj<| fmdf<ka m%dfhda.sl j ,nd .; yels g wdikak; u w.h jk

680 m%;sfrdaOlhla f;dard .ekSu iqqiq h'


95

mK wxl
lhl wdldrfhka we;s f,dayhl ^jdfka& hx udmdxlh fiu

41

jH yd WmlrK
tlu oDV wdOdrlhlska (B) t,ajd we;s 3 m muK .e;s IalNh 0'5 mm muK jQ taldldr l
folla" ,sgrj,ska l%udxls; m%Odk mudKhla (M) yd thg mfilska wfkla lhg i l<
jZkshr mudKhla (V), nr r|jkhla" gr rE,la" uhsfl%dagr bial=remamq wdudkhla" 1/2 kg l m
lg,hla'

isoaOdka;h

hx udmdxlh =

Mg / A
E =
e/l
e =

wd;kH m%;Hdn,h

gl
M
AE


41'1 rEmh

A
FT

t,ajd we;s Ndrh Mg o" lfha yrialv j.M,h A o" ;;sh e o"
uq,a . l o" k"

l%uh

41'2 rEmh

M g t j e m%ia;drfha"

40'1 rEmfha oelafjk m m%Odk mudKh i lr we;s lh ^p) iDcq j ke rys; j we mj;sk
fia iqiq nrla t,a,kak' jZkshr mudKh i l< fo jeks lfhka (Q) nr r|jkh t,ajkak'
jZksh mudKfha mdGdxlh igyka lr .kak' oeka 1$2 kg mh r|jkh u; ;nd mdGdxlh igyka
lr .kak' 1$2 kg m folla r|jkh u; ;nd mdGdxlh igyka lr .kak' oeka tla mhla bj;a
lr mdGdxlh igyka lr .kak' f wdldrhg jrlg 1$2 kg ne.ska m fhdoka yd bj;a lrka
b;s m o Nd; lrka mdGdxl my; oelafjk 41'1 j.=f igyka lr .kak'
(M) g t j (e) m%ia;dr .kajkak' m%ia;drfha wkql%uKh fidhd .kak'
wdOdrlfha isg lh jZkshr mudKh f;la Q lfha iM, . gr rE, wdOdrfhka ukskak'
uhsfl%dagr bial=remamq wdudkh weiqka lfha ia:dk ;=klska tys yrialv IalNh tlsfklg
,n IalN folla Tiafia ,nd .kak'

96

mdGdxl yd .Kkh
41'1 j.=j
r|jkhg
fhdod we;s
nr
(kg)

jZkshr mdGdxlh
nr tla
lsrSf oS
(mm)

nr bj;a
lsrSf oS
(mm)

;;sh
nr tla
lsrSf oS
(mm)

nr bj;a
lsrSf oS
(mm)

uOHkH
;;sh
(m)

0
/2

1
1 1/2
2
2 1/2

A
FT

lfha uOHkH IalNh = ----- mm



wdOdrlfha isg jZkshr mudKh f;la Q lfha iM, .
= ----- mm
g = 10 m s -2 Nd; lr A j.M,h j. grj,g mj;kh lr wkql%uKh i|yd ,nd .;a iQ;%fha
wdOdrfhka E .Kkh lrkak'

ks.ukh

idlPdj

.Kkfhka ,enqKq m%;sM, weiqfrka lfha hx udmdxlh ks.ukh lrkak'

igyk

E ys iu; w.h o;a; fmd;lska ,nd f.k mlaIKfhka ,enqKq m%;sM, yd ieiefuka fodaIh
fidhd m%;sY; fodaIh fidhkak'

tl u wdOdrlfhka yd tl u jHfhka ;ekQ l folla t,a,d we;s neka wdOdrlfha my;a


u ksid fyda WIaK;ajfha h fjkia ula is fuka fyda we;s jk fodaI wju f'
nr bj;a fldg mdGdxl .ekSu u`.ska lh m%;Hdia: iSudj blaujQfha o hkak fidais l< yels
f'
nr bj;a lrk iEu wjia:djl u jZkshr mudKfha mdGdxlh Bg fmr meje;s w.h fyda Bg
wdikak w.hla .kafka oe hs fidais lrkak' Ndrh 2 kg blaujk wjia:df jvd ie,els,su;a
jkak'
lfha ;;sh i|yd tl;= lrk wjia:df mdGdxl ,nd .ekSu;a"a bkamiq nr bj;a lrk g
mdGdxl ,nd .ekSu;a" isiqka iska fndfyda g is lrkq ,nk jrols' fuys nr tl;= lrk
wjia:df m%;Hdia: iSudj blau jQfha k fo jk wjia:df mdGdxl j,x.= fkd f'
jka jr nr tl;= lrka yd bj;a lrka mdGdxl .ekSf a hlsis wjia:djl m%;Hdia: iSudj
blaujqj o" m%ia;drh weu i|yd bka fmr meje;s mdGdxl fhdod .; yels f'
fodaI wju lr .ekSug Tn fhdod .kakd Wml%u idlPd lrkak'
97

mK wxl
flaYsl m%jdy l%ufhka jhl ^c,fha& iai%d;d ix.=Klh fiu
^fmdhsfi,a iQ;%h weiqka&

42

jH yd WmlrK
25cm muK . flaYsl k<hla" ksh; mSvk WmlrKh" kq irdjla (100 ml)" gr fldajla"

wdOdrlhla" rdu Trf,daiqjla" p, wKalaIhla" lmq$kQ,a fmdgla" ;kql yhsfv%dlaf,dala w,h


yd fidah yhsfv%dlaihs djKh iaj,amh ne.ska" inkaOl rn k< iam%S;= f,fj,hla'

isoaOdka;h

A
FT

wrh r o os. l o jQ flaYsl k<hl fo fl<jr p mSvk wka;rhla hgf;a t ld,hla ;=<
.,d hk j mudj V o k"
fmdhsfi,a iQ;%hg wkqj"
V
p r4
=
8l
t

p = hg

tneka"

j ugj, wka;rh h o" jfha >k;ajh o" .=re;ajc;ajrKh g o k"

V
h g r4
=
t
8l

V
t

0
42'1 rEmh

98

42'2 rEmh

l%uh
flaYsl k<h m<uq j fidah yhsfv%dlaihs djKfhka o" fo jkq j ;kql yhsfv%dlaf,dala
w,fhka o" wjidkfha c,fhka o" fydka fidaod .kak' 42'1 rEmfha oelafjk wdldrhg th rn
k<hlska ksh; iam%S;= f,j,hla Nd;fhka mSvk WmlrKhg inkaO fldg k<h ;sria f,i
wdOdrlhg i lrkak' flaYsl k<fha jD; fl<jr wi,ska lmq kQ,a lene,a,la .eg .id lrduh
wer flaYsl k<fhka c,h fifuka jEiafik whqka ksh; mSvk WmlrKh ilia lrkak' rdu
Trf,daiqj ls%hd;aul lrkjd;a iu`. u k<fha jD; fl<jr hka kq irdj ;nkak' m%udKj;a
c, m%udKhla kd 3la muK ksYa; ld,hla ;=< kq irdf tl;= jQ miq c, mudj igyka
lr .kak' ksh; mud WmlrKfha c, ugu;a" flaYsl k<h;a w;r isria Wi ^h& gr fldaj
Nd; lr ukskak' mSvk ysfiys msysu fjkia lrka h ys w.hka lsysmhla i|yd by; i|yka
l< wdldrhg mdGdxl ,nd f.k 42'1 j.=f igyka lr .kak'

A
FT

gr fldaj Nd; lr" flaYsl k<fha uq . ukskak' p, wKalaIh Nd; lr tlsfklg ,nl
Yd folla Tiafia flaYsl k<fha wNHka;r IalNh ukskak'

mdGdxl yd .Kkh

42'1 j.=j
V (cm)3

V/t (m3s-1)

h (cm)

= ----- s

flaYsl k<fha uq . (l)

= -----cm

flaYsl k<fha IalNh (d1)

= -----cm

l,ska Ydjg ,n Ydjla Tiafia flaYsl k<fha IalNh

uOHkH IalNh

c,h .,d .sh ld,h (t)

(d2 )

= ----- cm

d1 + d2
2

= ----- cm


flaYsl k<fha uOHkH wrh (r&
= -----cm

isoaOdka;fha i|yka lr we;s iQ;%h Nd;fhka c,fha iai%d;d ix.=Klh .Kkh lrkak'

ks.ukh
.Kkfhka ,nd .;a w.h wkqj c,fha iai%d;d ix.=Klh ks.ukh lrkak'

idlPdj
wod< WIaK;ajfha c,fha iai%d;d ix.=Klfha iu; w.h mlaIKfhka ,nd .;a m%;sM, yd
ii|kak' m%;sY; fodaIh fidhkak'
99

igyk
flaYsl k<fha wNHka;r wrh fif th ;=<g . rih fmdgla we;= lr tys . p,
wKalaIfhka uek we;= l< rifhys nr f;o`vq ;=,djla wdOdrfhka fidhd wrh .Kkh lsfuka
jvd ksje/ w.hla ,nd .; yels h'
m%ldYkfhays r4 wvx.= jk fyhska o" r ys w.h oYu ixLHdjla jk fyhska o" fuu mlaIKfha
jvd;a ksje/ j ,nd .; hq;= w.h r f'
h ys by< w.hka i|yd h g t j V/t m%ia;drh jl%ldr f k" th jfha m%f.h" wj m%f.h
blauu ksid is jk wdl+, m%jdyh f,i ks.ukh l< yels h' tu ksid m%ia;drfha wkql%uKh
fiu i|yd ir, fh fldgi fhdod .; hq;= f'

A
FT

flaYsl k<fha fl<jfrys lmq kQ, fhdojd we;af;a c,h bj;g .e,Su j<ld,Sug;a" c, mDIaGhla
iE mDIaGl wd;;sh ksid mSvk fjkila we;s u j<ld,Sug;a h'

100

mK wxl
wKalaI lodjla Nd;fhka c,fha mDIal wd;;sh fiu

43

jH yd WmlrK
wKa
a laI lodjla " fm ishla" is o`vq$ridhksl ;=,djla" jZkshr le,smrhla" l lene,s lsym
s hla"
;kql fidah yhsfv%dlaihs djKhla" ;kql yhsfv%dlaf,dala w, djKhla" uhsfl%dagr
bial=remamq wdudkhla

43'1 rEmh

A
FT

isoaOdka;h

43'2 rEmh

;=,dfjka t,a l|dj c, mDIaGfha hdka;ka iamI jk g tys my< m;sh flfrys
lsh
% d;aul jk mDIal wd;;s n,h ;=,kh lrkq ,nk Ndrh mg o" c,fha mDIal wd;;sh
T o" lodfjys . yd >klu ms<sfj<ska a iy b o" k"
2(a + b)T = mg

l%uh
wkaalaI lodjla f.k th m<uq j fidah yhsfv%dlaihs jKfhka o" B <`.g yhsfv%dlaf,dala
w, djKfhka o" wjidkfha c,fhka o" fydka fidaod msis lr .kak' bkamiq weuqKq la,sm
iy kQ,a Nd; lr th isria j msysgk fia 43'1 rEmfhys oelafjk m t,ajd ;=,dj ix;=,kh lr
.kak' oeka c, lrh fifuka Tijd wkalaI lodj c, mDIaGfha hka;ka iamY jk fia 43'2
rEmfhys oelafjk m ilia lr .kak' t g ;=,df ix;=,kh hhs' kej; ix;=,kh ,nd
.ekSu i|yd wur; j fhh hq;= Ndrh fidhd .kak' lodj bj;g f.k tys . jZkshr le,smrh
Nd;fhka o" >klu uhsfl%dagr bial=remamq wdudkh Nd;fhka o" wjia:d ;=kl ne.ska uek
.kak'

101

mdGdxl yd .Kkh

lodf >klu ^uOHkH& b

= ----- cm

lodf . ^uOHkH&

= ----- cm


fh wu;r Ndrh


= ----- g

c,fha mDIal wd;;sh T isoaOdka;hg wkqj .Kkh lrkak'

ks.ukh
.Kkfhka ,enqKq m%;sM, weiqfrka c,fha mDIal wd;;sh ks.ukh lrkak'

idlPdj
c,fha mDIal wd;;sfha iu; w.h iu`. ii|ka Tf m%;sM,h .ek idlPd lrkak'

A
FT

igyk

c,fha mDIal wd;;sh WIaK;ajh iu`. p,kh jk neka mlaIKh is lrk wjia:df
c,fha WIaK;ajh igyka lr f.k wod< WIaK;ajhg wkqj ks.ukh lsu jvd W; h'
re c,fhka f;;ukh jk nj Wml,amkh lr we;' tk c, re uqyqK; i|yd iamI
fldaKh Y+kH nj h'

re l|dj c, mDIaGfha hdka;ka iamI jk wjia:dj ,nd.ekSug j. n,d .; hq;= h' tfia
fkdjQ g re l|dj u; jfhka we;s jk Wvql=re f;rmqfuka we;s jk n, o ie,ls,a,g .;
hq;= h'

l|j wjid; fiau i|yd wdi%e; c,h Nd; fkdl< hq;= h' ula ksid o h;a wdi%e; c,h ksIamdo
l%shdj,sfha .%Sia jeks jH Nd; jk fyhska wdi%e; c,fha whksl jH fkdue;s jqj o f;,a
l=Kq mej;sh yels neks' f i|yd gema c,h Nd; lsu jvd fhda.H h'

102

mK wxl
l rduqjla Nd;fhka inka mg,hl mDIal wd;;sh ksKh lsu

44

jH yd WmlrK
isyk
s a ;U l lene,a,la" lmq kQ,a fmdgla" fm ishla iso`vq $ ridhksl ;=,djla" p, wkalaIhla"
;kql fidah yhsfv%dlaihs djKhla" ;kql yhsfv%dlaf,dala w,h djKhla

isoaOdka;h

2Tl = mg

A
FT

l rduqf ;sria fldgfia . l o" jfha mDIal wd;;sh T o" j mg,h ksid my<g
we;s jQ mDIaGsl wd;;s n,h ;=,kh lsug fh wu;r n,h mg o k"

44'1 rEmh

l%uh
os. 5 cm muK jQ;a" m<, 0'5 cm muK jQ;a" iDcqfldaKdi%hl tla os. mdohla o" fl mdo folla
o" iEfok fia ;U lh ;=kg kukak' 44'1 rEmfha oelafjk wdldrhg ABC lmq kQ,a lene,a,la
A ys ;a" C ys ;a" l rduqf fo fl<jrg .eg .ikak' ;kql fidah yhsfv%dlaihs ;kql
yhsfv%dlaf,dala w,h yd c,h Nd; lr l rduqj fydka fidaod .kak' fu fia msis l<
hq;af;a f;,a l=Kq wmjH ;snqK fyd;a mDIal wd;;sh fjkia jk neks'
kQf,a y ueka jQ ,laIHh (B) fmkajd we;s m fldlaflka t,a,kak' 41'1 rEmfha olajd we;s
wp, ;eh u; inka djKh iys; fm ish ;nkak' l rduqf AC mdoh ;sria lr th inka
djKh hdka;ka fkd .efgk fia iSreudre lr ;=,df mdGdxlh ,nd .kak' wp, ;eh Tijd
my;a lsfuka rduqf inka mg,hla ;kd .kak' rduqf AC ndyqj u; mg,fhka we;s lrk mDIal
wd;;s n,h ksid ix;=,kh hhs' mg,h fkd f|k fia oKav ix;=,kh lsu i|yd kej;;a
;=,djg iqiq wu;r Ndrh fhdod tys w.h igyka lr .kak' oeka rduqj bj;g f.k tys fl mdo
fol w;r we;=<; . p, wKalaIh Nd;fhka ,nd .kak'
103

m%;sM, fufia igyka lr .kak'


mdGdxl yd .Kkh

l rduqj inka djKfha .s,aug fmr ;=,df mdGdxlh

(m1)

= ----- g


mg,h iys; l rduqj ;=,kh lsfuka miq (m2)
----- g
(m2 - m1)

inkaa mg,fha mDIal wd;;sh ksid my<g we;s jQ wu;r n,h

= ----- g


(l)

rduqf .
= ----- cm

A
FT


inka djKfha WIaK;ajh =
0
----- C


isoaOdka;hg wkqj mdGdxl weiqka inka djKfha mDIal wd;;sh (T) .Kkh lrkak'

ks.ukh

.Kkfhka ,enQ w.h wkqj c,fha mDIal wd;;sh ks.ukh lrkak'

idlPdj

m%;sM,j, ksrjoH;dj je lr .ekSug wod< fhdackd idlPd lrkak'

igyk

msis lr .;a miqj l rduqj w;ska fkdwe,a,sh hq;= w;r ta i|yd veys w~qjla Nd; l< hq;= h'
isria l M, c,fha .s,S we;s m%udKh mG,h idod .ekSug fmr yd miqj iudk h hq;= h" tajd
u; l%shd lrk Wvql=re f;rmqu iudk u i|yd
rduqj u; idod.kakd mG,h yels ;r l=vd h hq;= h' tu.ska mG,fha nr ksid we;s jk fodaIh
wju f'
mlaIK wxl 43 Nd; lr mDIal wd;;sh fif iamI fldaKh Y+kH jk >k $ j uqyqK;a
fhdod .ekSug ie,ls,su;a h hq;= h' kuq;a mlaIK wxl 44 l rduqj ;=< we;s mg,hla fhdod
.kakd neka iamI fldaKh Y+kH fkdjk >k $ j uqyqK;la i|yd jqjo myiqfjka mDIal
wd;;sh fih yel'

104

mK wxl
flaYsl Woa.uk l%ufhka c,fha mDIal wd;;sh fiu

45

jH yd WmlrK
15cm muK .e;s flaYsl k<hla" p, wkalaIhla" lrhla" Wia my;a l< yels wdOdrlhla"
iDcqfldaKsj kjk ,o we,afmka;;la fyda oYlhla " msis c,h" ;kql fidah yhsfv%dlaishs
iy ;kql yhsfv%dlaf,dala w, djK iaj,amh ne.ska" wdOrlhla ;=kS rn mqvq'

isoaOdka;h

2 T cos
= hg
r

A
FT

>k;ajh iy mDIal wd;;skh T jQ jhla re iu. idok


iamY fldaKh k" re flaYsl k<hla ;=< by< ke`.s j
lf|a Wi h o" flaYsl k<fha wNHka;r wrh r o k"

2T
r

= hg

tg"

msis c,h mssis re iu. idok iamY fldaKh Y+kHh


f,i i,lkq ,ef'

45'1 rEmh

l%uh
flaYsl k<h m<uqj fidah yhsf%vdlaihs djKfhka o fojkqj ;kql yhsfv%dlaf,dala w,
jKhka o fidaod wk;=rej lsysmjrla msis c,fhka fidaod h<d .kak'
c,h iys; lrh Wi fjkia l, yels nxl=j u; ;nd kjk ,o we,afmfk;a; fyda oYlh
rn mqvq u.ska ilr .;a flaYsl k<h 45'1 rEmfha oelafjk whqre isria j isk fia o" k<fha
my< fl<jr lrfha we;s c,h ;=< iaj,am jYfhka .sf,k fia o wdOdrlh u.ska i lr .kak'
lrfha j mDIaGh kjd.;a we,afmk;a;s ;=v ^fyda oYlfha ;=v& iu. iamY jk fia nxl=f
Wi ilikak' oeka flaYsl k<h ;=< c,fha Woa.ukh imQK jQ g by< ke.s c, lf|ys udjl
p, wkalaIh ;=<ska kslaIKh lrka ^fuu m%;snh hl=re jkq we;& th yd kdNs .; lr
udjlfha m;=, ;sria lh iamY jk fia wKalaIh ilid wod< mdGdxlh (H1) wkaalaIfha isria
mudKfhka ,nd .kak.
105

wk;=rej c, lrh bj;a fldg" p, wkalaIh isria mudKh Tiafia my;a fldg oYlfha ;=vg
th kdNs.; lr oYlfha ;=v ;sria lh iamY jkfia wKalaIh ilid wod< mdGdxlh (H2)
wKalaIfha isria mudKfhka ,nd .kak'
flaYsl k<fha YalNh fiu i|yd p, wkalaIfha yria l 45'2 rEmfha oelafjk m imd;
lrka tlsfklg ,n jQ IalN folla i|yd mdGdxl (X1, X2 yd Y1 ,Y2) , ,nd f.k igyka lr
.kak'

mdGdxl yd .Kkh

A
FT

45'2 rEmh

H1 = ----- H2 = ---- X1 = ----- X2 = ---- Y1 = ----- Y2 = -----

flaYsl Woa.ukh [ H1 - H2 ]

flaYsl k<fha wrh

[ ]
d
2

( X2 - X1 ) + ( Y2 - Y1 )
2

flaYsl k<fha uOHkH IalNh

ks.ukh

isoaOdka;hg wkqj T ys w.h .Kkh lrkak'

.Kkfhka T i|yd ,enQ w.h c,fha mDIal wd;;sh f,i ks.ukh lrkak'

idlPdj
m%;sM,j, ksrjoH;dj je lr.ekSug wod< fhdackd idlPd lrkak'

igyk
flaYsl k<h c, lrh ;=< .s,ajk m%udK fjkia lsfuka k<fha ia:dk lsysmhl flaYsl Woa.
ukh uek mDIal wd;;sh .Kkh lr tu w.hkaf.a uOHkH ,nd .ekSfuka flaYsl isr taldldr
fkd fuka isjk fodaIh wju flf'

106

mK wxl
f. l%ufhka jhl mDIal wd;;sh fiu

46

jH yd WmlrK
f. WmlrK lg,h" lrhla" mDIal wd;;sh fih hq;= jh" N+f;,a iaj,amhla" p,
wkalaIh" ,S l=hla ^fyda Wi fjkia l< yels nxl=jla& wdOdrl folla'

isoaOdka;h

A
FT

mDIal wd;;sh fih hq;= jfha mDIal wd;;sh T o" >k;ajh 1 o uefkdagrhg
fhdod we;s N+ f;,aj, >k;ajh 2 o" WmlrKfha flaYsl k<fha wrh r o" uefkdagrfha
j l|ka w;r Wfiys Wmu fjki h2 o" flaYsl k<fha fl<jrg j ugf isg we;s
.eUqr h1 o" jdhqf.da,Sh mSvkh o k "

nqnq, ;=< msvkh = + h2 2 g

nqnqf,ka msg; mSvkh =

w;sla; mSvkh = 1 2

+ h1 1 g

=
( h2 2 h1 1 ) g

46'1 rEmh

107

l%uh
46'1 rEmfha olajd we;s m f. WmlrK lg,fha Wmdx. i lr .kak' uefkda grhg N=f;,a
^2& m%udKj;a ;r fhdokak' WmlrKfha we;s flaYsl k<h isriaj mj;sk fia wdOdrlhla u.ska
ilr .kak' mDIal wd;;sh fih hq;= jh l=vd lrhg oud 46'1 rEmfha whqre flaYsl k<fha
my< fl<jr tu jh ;=< .s,S mj;sk whqre ,S l=hla ^fyda Wi fjkia l< yels nxl=jla&
wdOdrfhka ilia lr .kak' kjd.;a w,afmfk;af;a fyda oYlfha ;=v j mDIaGh iamY jk m
flaYsl k<fha msg;ska ilr .kak' oeka Yd, ma,dial=jg c,h l%ufhka .,d tk m T1 lrduh
jD; lrkak' tg ma,dial=f we;s jd;fha mSvkh l%ufhka je flaYsl k<fha jh ;=< .s,S
we;s fl<jka jdhq nqnq,la we;s fifuka jdhq nqnq jYfhka msgjk wjia:dj ,nd .kak'

A
FT

uefkda grfha A yd B ndyqj, j udjl w;r Wfiys Wmu fjki h2 ,nd .ekSu i|yd m<uqj
A ndyqfjys j udjl p, wKalaIfhka kslaIKh lrka tys by< u msysf p, wKalaIh
j udjlfha m;=< fj; kdNs.; lr" p, wKalaIfha isria mudKfha mdGdxlh H1 ,nd .kak' ta
wdldrfhka u B ndyqf j udjlfha m;=f,a msysf p, wKalaIfha mdGdxlh H2 ,nd .kak'
mdGdxl my; we;s 46'1 j.=f igyka lr .kak' bkamiq lrh bj;a lr flaYsl k<hg il<
w,afmfk;af;a fyda oYlfha ;=v p, wKaalaIh ;=<ska kslaIKh lr" tys ;=v ;sria lh iamY
jk fia yria lh u; kdNs .; lr .kak' wod< mdGdxlh H3 ,nd .kak' tfia u flaYsl k<fha
my< fl<jrg p, wKaalaIlfhka kdNs.; lr wod< mdGxlh H4 ,nd .kak'

oeka flaYsl k<h ;sriaj wdOdrlhla u.ska ilr tys wNHka;r IalNh fiu i|yd wjYH
p, wKaalaI mdGdxl ^46'2 rEmfha olajd we;s m& Y1 " Y2 yd X1 , X2 ,nd .kak' mdGdxl my; 46'1
j.=f igyka lr.ak'

46'2 rEmh

mdGdxl yd .Kkh

46'1 j.=j
H1

H2

h1 = ( H3 H4 )

h2 = ( H1 H2 )

H3

flaYsl k<fha IalNh =

H4

Y1

Y2

( Y2 Y1 ) + ( X2 X1 )
2

X1

X2

1 yd 2 w.hhka o" h1 h2 yd k<fha wrh r ys w.hhka o wdfoaY lr isoaOdka;hg wkqj T .Kkh


lrkak'
108

ks.ukh
Tf .Kkfhka T i|yd ,enQ w.h jfha mDIal wd;;sh f,i ks.ukh lrkak'

igyk
jH ;=< iEfok nqnqf,a wrh jejk g mQks,fhka jefgk c, xj, YS>%;dj T1 lrduh Nd;
lr l%ufhka wvq lrkak' nqnq, .e, hk fudfydf;a uefkdagrfha j ugj, fjki Wmu
jk wjia:dj lsysm jdrhla kslaIKh lr tu Wmu wjia:d H1 yd H2 mdGdxl ,nd .kak'

A
FT

lrh ;=< we;s jH O WIaK;ajj,g r;a lr WIaK;ajh ksh;j ;ndf.k mlaIKh lsfuka
WIaK;ajh wkqj jfha mdIal wd;;sh p,kh wOHhkh l< yels f'

109

You might also like