Deney 4: Yarm ve Tam Dalga

Dorultucular
Deneyin Amac: Yarm dalga ve tam dalga dorultmay anlayabilmek.
Deney in Gerekli Elektronik Elemanlar

Diren
o 1 Adet 10 k
o 2 Adet 2.2 k
o 1 Adet 3.3 k

Kondansatr
o 2 Adet 220 F

Diyot
o 4 Adet 1N4001

Deneyde Kullanlacak Ara&Gereler

Seri No
Dijital Multimetre
Fonksiyon Jeneratr
Osiloskop
Teorik Bilgi
Yarm dalga ve tam dalga dorultucu sistemlerin asl fonksiyonu, giriindeki sinzoidal
sinyalden DC dzeye sahip bir sinyal elde etmektir.
ekil 4.1 deki yarm-dalga sinyal bir diyotlu bir devreden elde edilmitir. Yarm dalga
dorultulmu sinyalin DC dzeyi V m pik deerinin %31.8i kadar olacaktr.

ekil 4.1
ekil 2.2de grlen tam dalga dorultulmu sinyalin DC dzeyi ise yarm dalga
dorultulmu sinyalin DC dzeyinin iki kat olacaktr yani

Vm

pik deerinin %63.6s kadar

olacaktr.

ekil 4.2
Byk sinzoidal giriler iin

( V m V T ) diyot zerine den

ihmal edilebilir. Buna karn sinzoidal iaretin pik deerinin eik gerilimi
olmad durumlarda,

VT

VT

eik gerilimi

V T den ok byk

gerilimi dorultulmu sinyalin DC dzeyinde nemli derecede

etkilere sahip olacaktr.

Dorultma sistemlerinde PIV (peak inverse voltage) veya Zener krlma voltaj dikkatle
gz nne alnmaldr. Tek diyotlu yarm dalga dorultucu sistemlerde PIV deeri uygulanan

sinzoidal sinyalin maksimum deerine eit olmaldr. Drt diyotlu tam dalga dorultucu
sistemlerde de PIV deeri uygulanan sinyalin pik deerine eit olmaldr.

Deneyin Yapl
Ksm 1: Eik Voltaj
Silisyum diyotlardan bir tanesini seiniz ve eik gerilimini bir nceki deneyde anlatld
zere DMM (Dijital AVO metre) ile belirleyiniz.

V
V T =

Ksm 2: Yarm Dalga Dorultma

a

Bir nceki ksmda setiiniz diyodu kullanarak ekil 2.3teki devreyi kurunuz.
Kullandnz direncin llen deerini kaydediniz. Devreye uygulayacanz sinyalin
frekansn 1000 Hz ve tepeden tepeye gerilimini 8 Va ayarlaynz.

ekil 4.3

b Osiloskobun kullandnz kanalnn AC-GND-DC anahtar DC konumda iken k

voltajn elde ediniz ve ekil 4.4 zerine iziniz. k voltaj

v o gzlemlemeden

nce AC-GND-DC anahtar GND pozisyonunda iken k geriliminin

v o =0

olduundan emin olunuz.

ekil 4.4

(b) admnda bulduunuz yarm dalga dorultulmu sinyalin DC dzeyini

hesaplaynz.
(Hesaplanan) V DC =_______

vo

k geriliminin DC dzeyini bir DMMnin DC kademesini kullanarak lnz

ve ltnz deer ile hesapladnz deer arasndaki fark % olarak bulunuz.

Fark=

V DC (hesap )V DC(l )
V DC(hesap)

100

( llen ) V DC =

Fark=
e

ekil 4.3deki diyodu ters eviriniz ve k dalga formunu osiloskop kullanarak elde
ediniz ve k dalga formunu ekil 4.5 zerine iziniz. AC-GND-DC anahtarnn DC
konumda olduundan emin olun ve lmden nce anahtar GND konumunda iken
v o =0 olmasn salaynz.

ekil 4.5
f

Elde ettiiniz dalga formunun DC dzeyini lnz ve hesaplaynz.

(hesaplanan)V DC =________

(llen)V DC =

Ksm 3: Tam Dalga Dorultma (Kpr Konfigrasyonu)

a

ekil 4.9da verilen tam dalga kpr tipi dorultucuyu kurunuz. Diyotlarn ve
topraklamann ekilde gsterildii gibi yaplmasna dikkat ediniz.

ekil 4.6

b Osiloskobun kullandnz kanalnn AC-GND-DC anahtar DC konumda iken k

voltajn elde ediniz ve ekil 4.10 zerine iziniz. k voltaj

v o gzlemlemeden

nce AC-GND-DC anahtar GND pozisyonunda iken k geriliminin

olduundan emin olunuz.

v o =0

ekil 4.7
c

Tam dalga dorultulmu iaretin DC dzeyini hesaplaynz.

DC =
(hesaplanan) V

d DMMnin DC kademesinde k voltajn lnz ve ltnz deer ile

hesapladnz deer arasndaki fark % olarak bulunuz.

( llen ) V DC =

Fark

D3

= _____________

ve

D4

diyotlar 2.2k ile deitirerek k geriliminin dalga formunu

osiloskopla lnz ve ekil 4.11 zerine iziniz.

ekil 4.8

h ekil 4.11deki dalga formunun DC dzeyini hesaplaynz.

DC =
(hesaplanan) V

DMMnin DC kademesinde k voltajn lnz ve ltnz deer ile

hesapladnz deer arasndaki fark % olarak bulunuz.

( llen ) V DC =
Fark

= _____________

Ksm 6: Tam Dalga Dorultulmu Sinyalin Filtrelenmesi

a

ekil 4.12da gsterilen devreyi kurunuz.

ekil 4.9

R L=10 k

deerindeki direncin zerindeki sinyali osiloskop ile grntleyiniz.

Osiloskobun AC-GND-DC anahtarnn DC konumundaki dalga formunu ve AC

konumundaki dalga formunu ekil 4.13 ve ekil 4.14 zerine iziniz.

ekil 4.10

ekil 4.11

ekil 4.12deki devreye 220 F

deerindeki kondansatr ekil 4.15deki gibi

balaynz.

ekil 4.12

R L=10 k

deerindeki direncin zerindeki sinyali osiloskop ile grntleyiniz.

Osiloskobun AC-GND-DC anahtarnn DC konumundaki dalga formunu ve AC

konumundaki dalga formunu ekil 4.16 ve ekil 4.17 zerine iziniz.

ekil4.13

ekil 4.14

Osiloskobun AC-GND-DC anahtar DC konumunda iken belirlediiniz bir noktann

gerilim deerinden, AC-GND-DC anahtar AC konumunda iken ayn noktaya denk
gelen gerilim deerini kartnz ve bu deeri kaydediniz.. Elde ettiimiz bu deer bize
k sinyalinin ortalama deerini verecektir.

V L(ortalama)=

kinci olarak

RL

direnci zerinden alnan periyodik sinyalin tepeden tepeye

genliini lerek periyodik sinyalin etkin (rms) deerini

V L(rms)=

V PP
2 3

denkleminden faydalanlarak hesaplaynz.

V L(rms) =

Denklem (4.1)den faydalanarak k sinyalinin dalgallk katsaysnn % deerini

bulunuz.

%r=

k sinyalinin ac bileeninin etkin ( rms ) deeri

100
k sinyalinin ortalama deeri

%r=

(4.1)

ekil 4.22deki devrede 220 F lk kondansatre baka bir 220 F

deerindeki

kondansatr paralel balayarak k sinyalinin dalgallk katsaysnn % deerini

bulunuz.

%r=