CAGIMIZIN

CASUSU
SORGE
H.H.KIRST

BASKAN YAYINLARI

Yuan

eTiren

HANS HELLMUT KIRST

SAMH TRYAKOGLU

.sorge, L'Espion Du Siecle

Gzel Sanatlar Matbaas A.. tesislerinde dizilmi

ve baslmtr.
A..
mahfuzdur.

Baskan Yaynlan

ktibas

hakk

stanbul

1978

Birinci Blm

AIRTICI VE KORKUN BR NSAN

urduna para karlnda ihanet eden bir ca

sustan hi szetmemek daha iyidir. Yabanc
bir lkede kendi hkmeti hesabna alan,

gzpek bir kimsedir; bir yurtseverdir. Bylele

rinden binlerce kez szedilmitir.

Fakat bir i g tarafndan itelenen, kaygl bir

bilinten emir alan, davas urunda lmeye hazr
bir lkc alacak bir insan, her trl ilgi ve
meraka layk, olaand bir yaratktr.
Bu yknn balca kahraman, hem artc,
hem korkutucu bir insandr; ad Dr. Richard
Sorge'dur.
Geri kiiliindeki herey allm boyutlarn
dnda grnyorsa da o, kendi trnde tek de
ildir. Uzun bir zincirin bir halkasndan, belki bi
rinci halkasndan baka ey deildir.
Onun yaptklarn bakalar da yapacaklardr.
Byk ihanetin birka durak yeri Taylar Kent'in,
Alger Hiss'in, Nunn May'in, Klaus Fuchs'un, Bru
no Pontecorvo'nun, Ethel ve Julius Rosenberg'in
adlarn tamaktadr.
Bunlara bakalar da katlacaktr.
Yapp ettiklerinin kapsam deiiktir; ama hep
sinin de kkeni ayndr. Vatann ne olduunu hep
si bilmilerdir, fakat vatanlar yoktur artk. Unu
tulmu, deeri bilinmemi, bir keye atlm
hissederler kendilerini. lerinden Bazlar Bat
ile Dou arasndaki byk hesaplamann derin
liine, kesinliine inanm; Dou'yu semilerdir.
5

Bakalar btn insanln davasna hizmet et

tiklerini sanmlar; Yeryz'ndeki insan tr ola
rak Sovyetler Birlii'ni almlardr.
Btn bu ar davranlar da ruh ve bedenin
tam bir zgrl iinde; kimi zaman souk, kimi
zaman cokun bir tutku ile yaplmtr.
Fakat 1895'te domu olan bu Alman'da, Dr.
Richard Sorge'da btn bu lgnlklar; bu inanl
maz byklk ve bu anlatlmaz bayalk; ifte
bir meslein verdii klasik ustalkla ele-avuca
smayan bir yaratn benliine ve davranlar
na olan egemenlii birlemi bulunmaktadr.
*

Adam:
- Almanya'y defterinden silebilirsin, dedi.
Bir yandan da sevimli-sevimli glmsemeye al
yordu; fakat pek beceremiyordu. Onun ne dedi
ini duymayan bir kimse, konuma srasnda pek
nemli olmayan birey sylemi olduunu sana
bilirdi.
Adam bir yandan tabandaki yiyeceklerle u
rarken, br yandan yar yanya boalm rom
iesiyle yannda duran bo kadehe bir gz att:
- Senin Almanya, dnya tarihinin ller lis
tesinde, ba kede yer alm bulunuyor, dedi.
Sofra arkada ieyi kavrad, kadehe doru
eerek onu silme doldurdu. Adam kadehi hemen
dudaklarna gtrd. Beri yandan karsndaki
arkadan gzlyordu. O ise bann ucuyla ta
bandaki domuz paasnn derisini ayklyordu.
Sonra ikisini iri yudumlarla, sindire-sindire iti.
Sert bir sesle:
- lnn erefine! Dedi.
6

teki, tabandakilerle uraarak:

- Biliyorum,

dedi.

nanmak istemiyorsun!

nanmyorsun

bana.

Fakat aslnda romantik.

bir adamsn sen, Sorge.

Sorge cevap vermedi. Yznde: Bu konuda va
kit yitirmeye demez,

anlamna gelen bir ifade

belirdi. ieyi kl kprdamadan bitirdi. Alkoln

onun zerinde hibir etkisi sanki yoktu.
Arkada yemeini abucak
sigara kard; kibrit

bitirdi. Sonra bir

kutusunu masann stne

brakt. Sorge kutuyu ald; parmaklarnn ucuyla

aldrmaz bir tavrla oynamaya balad. Sonra bir
sigara yakt, makine gibi bir

davranla kutuyu

cebine att.
Adam:
- u Tokyo

var ya, dedi.

Bana

haritann

gsterdiinden daha yakn grnyor.

Sorge yznde glmseme

anlamna gelen bir

burumayla:
-"- Biz dnya apnda bir devletiz de ondan,
dedi. Bu da tekilere eklenmesi

gereken bir ka

nt.
Sonra patrona

seslenerek bir

ie

rom

daha

getirtti.
Patron:
- Benim rom hounuza gidiyor; bakyorum,
dedi. Salnza, Doktor!
Sorge orann eski bir mterisi ve bir kadehle
gz korkmayan neeli bir arkada gibi itenlikle:
- Senin salna, Baba! Dedi.
Baba, Tokyo'daki Alman Lokantas'nn sahi
biydi. Garnitrl choucroute (ukrut lahana tur
usu), kk sosisler, tavan kzartmas gibi ye
mekleri ok iyi yapard.

Biras

nefisti.

Sofray

kendisi toplad; masann zerini sildi, ikinci bir

ie romla bir kadeh daha getirdi. Sorge'a dosta
gz krptktan sonra hemen uzaklat.
Sorge parmayla kadehi gstererek:
- Seni adam sanyor, Alex, dedi.
Sonra kadehi esmer yaldz
doldurdu.

rengi romla silme

kisi de sessiz-sessiz itiler.

Masalar, salonun bir kesinde, merakl bak
lardan uzak, kk bir locann iindeydi. Pek
fazla mteri yoktu. Tezgahn yannda bir Japon
garson kz oturuyordu. Alman, bir garson kz gibi
ksa siyah eteklik giymi, beyaz nlk takmt.
Esneyerek bir derginin yapraklarm eviriyordu.
Sokan -Ginza Mahallesi'nin- grltleri, biraz
hafiflemi olarak ieriye giriyordu.
Sorge:
- Naziler sava gze almak gibi bir hovarda
lk yapamazlar, dedi. Gze almak bir yana, akl
larndan geirmek bile onlar iin lgnlk olur.
Alex de herkesin ok iyi bildii
mi gibi, sakin bir tavrla:

bireyi syler-

- yi ya, onlar da lgn, ite, dedi.

Alex'le tartmaya girimek yararszd. Sorge
bunu biliyordu. Byle bir istei de zaten yoktu.
stelik vakti de yoktu. leri dzenlerdi, sadece.
Yani bir koordinatord. Apak olduunu bildi
i, yle sayd birey zerinde tartarak vakit
yitirecek adam deildi.
Sorge:
- Mnih'te ne var, ne yok? Diye sordu.
Mnich aralarnda bir parolayd, Moskova anlamna geliyordu. Alex mrnn byk blm8

n orada, Kzlordu'nun Gizli Servisi'nde geiri

yordu. Kendisini iki nbeti korumaktayd. D
dnyadan ela on tane kadar kap ayryordu. Onu
gren, ilk bakta bir kalem efendisi, ya da bir
gie memuru sanabilirdi. Pek kurnaz grnl
olmayan,, babacan bir yz; uzun seferlere kan
bir denizci gibi masmavi gzleri vard.
Dostlar, i arkadalar onu ksaca Alex diye
arrlard. Kzlordu'da yksek bir rtbesi var
d. Asl adm yalnz Stalin biliyordu.
- Pek birey yok, diye cevap verdi. Haaa,
dur bakaym ... Haberin olsun bak, Wolfgang bi
zim hesabmza almyor, artk.
Sorge cebine indirdii kutudan deil de, baka
kutudan kard bir kibritle sigarasn yakt.
Dikkatle ellerine bakt: Hafife titriyordu bu el
ler:
Ellerinin titrediini Alex de grmt:
- ok iiyorsun, Sorge, demekle yetindi.
Sorge epey sert bir tavrla:
- 0 benim bileceim i, dedi. Yapabildiim
hizmetleri srdm yaam tarzyla m lyor
sun yoksa?
Alex sesini karmad. Sonra Sorge'un masann
stne koyduu kibrit kutusunu kendi cebine in
dirdi.
Sorge sordu:
- Wolfgang hayatta m, hala?
Alex:
- Olabilir, dedi.
- Azndan laf kardn
var m?

gsteren

birey

- Henz yok; fakat sen ayan iyice denk al,

9

Sorge. Ancak ok gerekli olduu zaman bulu ar

kadalarnla. eitli tat aralar kullan. Gidece
in yere dolambal yollardan git.
- tlerini ksa kes, Alex. Bana rettikle
rinden hibirini unutmu deilim.
teki, hi istifini bozmadan:
- Daha iyi ya ite, dedi. Tehlikede olan,
senin ban. Sonra, unutma ki, tek bir ban var.
Sorge'un alnnda derin krklklar belirdi. Bu
haber onun bam teline dokunmutu. Korktuun
dan deil. Her gn grlyordu, bu tr olaylar.
Fakat Wolfgang silah arkadayd, dostuydu. O da
yaam boyunca onun gibisini ok grmemiti.
Onun mesleinde insann az dostu olurdu. Buna
raz olmak gerekti.
Fakat daha Sorge hayatta tutaca yolu seme
den Wolfgang onun srda olmutu. Savata,
kanl arpmalarin cereyan ettii, Verdun'deki
Mort-Homme (Morom) cephesinde dirsek dirse
e dvmlerdi. Berlin'de, Spartaksler'in dar
besi srasnda, barp-aran isyanclarn kala
baln Wolfgang'n yannda olduu ha.Ide yar
mt. kisi de aralarnda iyice anlatktan sonra
Alman Komnist Partisi'ne yazlmlard. Ve yi
ne ikisi de Moskova hesabna savamaya karar
vermilerdi.
Gel gr ki o almyordu artk! Gestapo'nun
eline dmt demek. Gestapo da onu konutur
maya, onun azndan btn bildiklerini renme
ye alacakt. Her eyden nce birtakm adlan
renecekti! Richard Sorge'nin ad da listede bu
lunacakt: Frankfurter Zeitung'un Tokyo Muha
biri, iktisadi ve siyasi bilimler doktoru Richard
Sorge.
10

Sorge'un aklndan geenleri Alex'in sezmi gibi

:>ir hfili vard:
- Pek inanlr ey

deil fakat,

sen her

eye

lazr ol yine, bylesi daha iyi, dedi.

Alex, Sorge'u iyi tandm

sanyordu. Mosko

va'da aylar boyu meslein btn

kurallarm ona

)retrniti. kisi de enerjik, sert insanlard. Kar

lrnrya gelmiler, bitkin dene dek birbirlerini
paralarnlard. Alex'in en iyi

yetitirmesi haline

gelmeden nce, Sorge onun en etin rencisi ol

mutu. Bu geni omuzlu, kaplan gibi evik davra
nl gen adam, Japonya'y tmyle cebine indi
rebilirdi. Onun gvenliini salamak, istedii gibi
davranmasn kolaylatrmak iin hereyi yapmak
gerekti.
- Ne istiyorsun sen, Sorg?
Richard Sorge artk Wolfgang'
alyordu. Wolfgang artk

dnmemeye

yoktu. Yapacak ey

de yoktu. Meslekte beklenen,

bu. Her ajan gnn birinde

normal bir sondu

yzkoyun yere ka

paklanr, kurtlar da onu yerlerdi. Sorge kadehini

inden de: erefine iiyorum, Wolf
gang, son bir kez daha erefine iiyorum, diye
boaltt.

dnd.
Sonra konutu:
- Tokyo'da bir

haberleme

ebekesi gerek

bana, Alex. anghay yolu rahat deil.

Alex:

- Anlald, dedi.
Sorge ararak ona bakt. Onun byle kaytsz
artsz, hemen

olur

diyeceini

Daha Alex'i grr grmez

mez tkenmez

pazarlklar

beklememiti.

uzun tartmalar, bit

yapacan sanmt.

Haberci olsun, irtibat ajan olsun Alex'ten baka

11

herkesi yldrr, krp geirirdi; fakat Alex'le bu

ynteme bavurmamak gerekiyordu. Alex d l
kelerde seyrek grnyor; ortaya kt m da her
yana korku salyordu.
Sorge:
- Ayrca habercilerin saysn ksacam; radyoyu gittike daha ok kullanacam, dedi.
Alex:
- Tamam, diye cevap verdi.
- Fakat radyoyu yine de haftann tek gnlerinde ve pazarlar kullanacam. Yalnz leden
sonra saat le sabahn saat onu arasnda.
Alex:
- Oldu, dedi. Yeni sistem onbe gn sonra,
yani 15 Eyll'de yrrle girecek. Her saatin ilk
eyreinde mesaj var m diye dinleyeceiz.
Richard Sorge ardn belli etmedi. Fakat
yine de her ey iyi, ok iyi gidiyordu. Ziyaretisi
ne sz
yanlar
kestii
olarak

geiremeyeceini sanmt. Oysa onu tan

-ki saylar pekazd- kendisini ast astk
kestik, bildiinden amayan bir adam
biliyorlard.

Sorge son olarak onunla alt yl nce, anghay'

da karlamt:
- Japonya'ya gideceksin, diye ondan emir
almt. Japonya onun iin dilini bilmedii, tari
hini henz hi incelemedii ve o zamana dek de
grmemi olduu bir lkeydi.
Ya bugn ondan ne istiyordu?
Karsnda oturan Moskova'nn adamn herkes
orta zekal, evresindekilerin hogrsne s
nan, kendi halinde bir ticaret temsilcisi sanrd;
fakat adam en azndan alt dil biliyordu. Sorge'un
bundan haberi vard. Ei bulunmaz bir rgtleyi12

ciycli; gizli iler

evirmek bakmndan

bir dahi

saylrd.
Alex sordu:
- Senin

radyocu bizim

gizli ifreyi

biliyor

mu, Sorge?
Sorge hi ekinmeden

evet demeyi iine uy

gun buldu:
- Benim iimi de bu kolaylatryor. Houna
gitmedi

mi yoksa?

Alex ask bir suratla:

- Gitmedi, dedi.
- Nereden bunu rendin?
- yi bir radyocu, fakat imlas bozuk.
Sorge glmsemek ister gibi yzn burutur
du. Az almadan inceldi. Sessizce, ks-ks gler
gibi bir hali vard. Fakat gzleri bu neeye katl
myordu. Uzaklara, salonun br ucuna bakyor
du. evresindekileri inceler gibi grnyordu.
Alex:
-- Sava patlarsa ... Dedi.
- Sava m? Barp aryorlar, fakat hepsi
palavra. Aslnda korkudan titriyorlar, bu halleri
ni belli etmemek iin de avazlar kt kadar ba
ryorlar.
Alex istifini bozmadan devam etti:
- Sava patlarsa bunun

etkileri ta buralara

kadar hissedilecek. ngiltere, hatta Amerika bile

savaa katlacak.
Alex:
- u anda Sovyetler

Birlii tek byk Asya

devletidir, dedi. Onun

ardndan Japonya geli

yor; fakat en byk tehlike bize Almanya'dan ge

lebilir. Seni de

bunun

iin

gnderdik

buraya,

Sorge.

13

Sorge Sovyetler Birlii'nin Tokyo'da bir casu

sa, daha dorusu Aln.anlarn zihniyetini iyi bilen
bir ajana ihtiya olduunu biliyordu, fakat d
ncesini aklamadan konumay daha uygun
buldu:
- Biliyorum, dedi: Almanya Sovyetler Bir
lii'ni tehdit edecek, ha? ok aptalca birey olur
bu, diye ekledi.
Alex:
- t<Evet; fakat, aptallar da var, bu dnyada,
dedi.
- Alman-Sovyet Saldrmazlk
pyorsun peki?

Pakt'n ne ya-

- Yrtverirsin, olur biter.

- Ona gvenen var m ki?
- Senin Almanya'nn byle birey yapabileceine inanmyor musun, Sorge?
- Benim Almanyam ha? Diye tekrarlad.
Gzlerinde birden bir fke kvlcm parlad. Fa
kat nerede olduunu, kimin karsnda bulundu
unu bir an bile unutmad. Sessiz fkesi bu yz
den daha korkun bir hal ald.
Alex hafife glmseyerek:
- Cebine koyduun kibrit kutusunda yeni ta
limat bulacaksn, dedi. Yarn, saat drtten az
sonra Merkez Postahanesi'nde grrz. Btn
sorulara cevabn evet olursa sol kolunun altna
iki gazete sktr. tirazlarn olursa yeniden bu
lumamz gerekecek.
Sorge:
- Yarn orada olurum, dedi. Sol koltuu
ma da iki gazete sktrrm. Baka birey mi
bekliyordun yoksa?
14:

Alex'in glmseyii daha belirli bir hal ald. Sa-.

lona abucak

gzatt.

ok

elenir

gibi bir hali

vard:
- Paraya ihtiyacn yok mu? Diye sordu. Sa
na geni krediler amaya, eskilerin iki katma
karmaya hazrz.
Sorge yar bo kadehini avulam, sonra kml
damadan kalmt.

Zihni gerilimli, bilenmi

bir

halde, hi kprdamadan duruyordu.

Ksaca:
- Hayr, teekkr ederim, dedi. Sonra ayaa
kalkt.
Alex:
- Hepsi bu kadar, dedi. Baknda alayclk
la kark bir sayg ve deer verme ifadesi okunu
yordu. Sorge ise

duygularn

gstermekten nef

ret ederdi.
Alex'in

elini

skmadan,

arkasna

dnmeden

Onu ka yl sonra, ne gibi

koullar altnda yine greceim? Diye bir soru
uzaklat. Aklndan

bile geirmedi.
Tezgahn bana

gidip

kendi

Yemek yemek iin masasna

myordu; onunla hibir ilikisi

pon garson kzn

hesabn dedi.

oturan adam tan

yoktu. Kk Ja

enesini dosta bir

davranla

iki parmann arasnda makaslad, sonra da

rya kt.
Kk gazete satclar kalabaln iinde kou
uyorlar,

kinci bask, yazyor! Diye baryor

lard. Kalabalk, hepsi birbirine

benzeyen yzle

rin oluturduu bir denizdi sanki. Kk gazete

satclarnn bellerinde
lerden oluan

desteler,

tadklar, kk zincir
uzaklardaki

kzaklarn

ngraklar gibi ngrdyorlard. Bu aceleci, ber-

15

rak ngrtlar Ginza'nn

sokan uultusunu

br ucundan

bastryordu.

geliyor,

ocuklardan

biri Sorge'un nnde durdu; o da ona alt yen

lik bir para atarak manetin iri harflerine bakt:

Alnan birlikleri Polonya'ya girdiler, diye ya

zyordu.
Sorge:

Aptal herifler Diye homurdand. Si

nirli elleriyle gazeteyi buruturup yere att; sonra

ayaklarnn altnda inedi.

16

kinci Blm
GZL VE TEHLKEL BR DPWMAT

asusluk dnya kadar eskidir. Tarihin en eski

alarnda bunun belirtileriyle karlalmak
tadr. Grne gre

dahi sava, casusluk

bizden onbin yl nce

olmadan anlalamamakta

dr.
Onun izlerine ok doal olarak ve sksk Kutsal.
Kitap'ta rastlanmaktadr. Yusuf Peygamber, kar
delerine karak yle

Gnmzde de Dou
manyallar, Kzl
toplumcu

Almanyallar'la

inliler'le

Amerikallar'la

olanlar arasnda

Sizler
grmeye

barmaktadr:

casussunuz, illke savunmasz m diye

geldiniz.
Milliyeti

Bat Al
inliler,

McCarthy'den

sk-sk bu tr

yana

szlerin edildii

duyulmaktadr.
Eski Ahid'de (Hazreti

sa'dan nce

yazlm

Kutsal Kitaplar) okuduumuza gre Yehova da

Musa'ya Kenan lkesi'nde casuslar edinmesini
tlemektedir. Bunun zerine Musa zenle seil
mi bir casus listesi hazrlanmtr. Bundan 3500
yl nce onlara verdii grev klasik denecek bir
eskimi deildir. lke ve

basitliktedir ve hala

yollan hakknda bilgi edinmek;

siyelini deerlendirmek;
mik yetenekleri zerinde

savunma potan

halkn ruh hali, ekono

gerekli bilgileri topla

mak ve doal olarak da ajanlarn balann d

mann gsz noktalan zerinde younlatrmak.
Eriha'l genel kadn Rahab casusluk yapmakta

dr. Samson'un gsz yanlar zerinde bilgi ve17

ren Dalila, herkesin seve-seve benimsedii bir ef

saneye gre ilk kadn casus, amalanna ulamak
iin gzelliklerini

kullanan

kadnlarn

olutur

duklar o bitmez tkenmez zincirin ilk halkas ol

mutur. Beri yandan, Musa'mn zamannda vatan
severlik saylan

casusluk, sonradan

ticari bir i

halini almtr.
En eski alardaki Msrllarn ve inlilerin ta
rihinde bir sr casusluk olaylanna rastlanmak
tadr. Byk skender bu konuda

byk ustalk

gstermekte, mektuplan sansr etmektedir. Afri

kal Scipion Hannibal (Anibal) 'n fillerinin yan
na bir

casus

katm; o da

a'n bu zrhl silahyla

ok

gemeden

lk

grltden yararlanla

rak savalabileceini renmitir. Byk Sezar'n

ada olan Crassus, Gestapo'yu icat
Daha sonra Bizans

cek olan plak dansz

Mata-Hari'si
servislerini

Theodora, kendi ann

olmutur.

Cengiz Han

mkemmelletirmi ve

gre Hz. Muhammed

etmitir.:

mparatorielii'ne yksele
haberalma
sylendiine

kar-casusluk

sanatnda

ok byk ustalk gstermitir.

Tarihin hibir sayfas yoktur ki yakndan ince
lenince btn bu casusluk,

haberalma, rgtlen

mi ihanet hareketleri ve kar-casusluk

ilerin

den szettii grlmesin... Orta a Katolik Kili

sesi, sve'in

byk Kral

kinci

Gustav-Adolf,

Fransa Kral Yedinci Henri, Prusya Kral Byk

Friedrich, Napoleon, Bismarck bu meslei yal
nz hesaba katmakla kalmamlar; ondan hi e
kinmeksizin,

byk bir

baanyla

yararlanm

lardr.

Macerac olsun, vatansever olsun, ahlaksz ca

suslar olsun, kk apta hfilnler olsun, bu tehli
keli oyuna katlanlann hemen hepsi tek balanna
18

i grmlerdir. rgtn insann yerine gemesi,

grubun gizli ordu haline gelmesi ancak amzda
grlmektedir.
Dr. Sorge bu sanatn son
bir dili ark (fakat

bireycisi,

makinede

bamsz bir dili ark) ol

mutur. Aynca o, bakas hesabna su ileyen bir

kii deil, gizli ve

tehlikeli bir diplomat

olmu;

mensubu bulunduu rgtn amalad dnya

nn gidiini deitirme iini, srf

kendi gcyle

iyi bir sonuca ulatrabileceini sanmtr. Duygu

larm ok seyrek olarak aa vururdu. Bu anlar
dan birinde: Bir adam kp Hitler'i devirecekse,

o adam ben olacam! Diye barmtr.

*

Sorge her zaman yapt gibi mperial Oteli'nin

sevimli, kk garson

kzlaryla akalat. Onlar

da kck bebek yzleriyle ona tatl-tatl glm

syorlard.

Sorge'u

btn

beyazlardan daha

ok seviyorlar; ona kar ok sevimli davranyor

lard. O da onlar seviyordu. Dalavereyi, sinir ge
rilimini, bitmez tkerunez

kaygy birka sil.niye

iin de olsa unutabilmek ona ok iyi geliyordu.

Sorge kzlardan birinin kimonosunun geni ke
merini kaldrd. Kz ok

utarunt;

fakat mem

nundu da, fkrdad. Sonra Sorge hole alan ka

pya bir gz att, mdrn

altst olmu solgun

yzn grd. Adamn kaygl bir tavrla: Sorge

ortalkta yine grnd! Diye bardn duyun

ca glmsemekten kendini alamad.

Kendisine kapy aan

kzn pudral yznden

dosta bir makas ald; sonra

bir para kard.

Kk

krd, kk admlarla

kz

cebinden maden1

gld,

hafife diz

uzaklat. Sorge kravat-

19

nn arpk olduundan emin olmak iin iyice bak

t, ellerini ceplerine soktu ve meydan okuyan bir
tavrla hole girdi.
Kendisi geerken

herkesin

sustuunu grd;

buna sevinmekten geri kalmad. Barda bir kadn

n-n ten bir kahkaha att. Garsonlar oradan
oraya

kouuyorlar,

masalardan bo kadehleri

topluyorlard. Mdrn

iareti zerine orkestra

bir Viyana valsi almaya balad.

Mdr hemen kotu:
- Barda m oturacaksnz Herr Doktor? Di
ye sordu. Alman

Bykeliliinden u msyle

rin masasna buyurun

isterseniz. Bakn, sada,

orkestrann yannda.
- Senin deyiminle, Alman Bykelilii'nden
u msylerin yzlerini eytan grsn ...
- Ya, emredersiniz efendim!
Mdr ona hemen hak verdi. Tecrbeyle bili
yordu ki Sorge'un

dikine

gidilemezdi;

acayip

adamd. Tokyo'da, zellikle mperial Oteli'nde ok

sayda acayip

yabanc vard; fakat

Sorge'un ya

nnda hepsi solda "sfr kalyordu.

Sorge'un yznde hcuma geen ve muhakkak
gol atacak olan

santrforun

dikkatli,

dnceli

ifadesi vard. Tokyo'da ad ok ktye kmt;

o da bunun byle olmasna byk nem veriyor
du. Tokyo'da amatac biri olarak tannmaktayd.
Orann ilgili,

merak

uyandran

kiilerinden bi

riydi. tknldm insanlar (ki Tokyo'da bunlann

says azd) onu grr grmez tirperiyorlard; fa
kat genellikle herkes ona

almt, olduu

gibi

kabul ediliyordu.
Mdr unun farkna vararak rahat bir soluk
ald: Tokyo'daki yabanc
20

gazetecilerin en iyi ha-

Casusluk nankr
tir.
kar

Rusya;

meslek

Almanya'ya

kazand

zaferde

Richard Sorge'un oynad

rol ancak 1965

ylnda

kabul ederek ona <rSovyet

ler Birlii Kahraman>> un
vann verdi.
Sovyet Posta-Telgraf

da

resi de bu nedenle bir ha

tra pulu kard.

ber alan olan Dr. Sorge, kentin her kesinde

kendine kadeh arkada bulabilirdi; fakat o ak
am sarho deildi de ok hafif tertip akrkeyif
ti. Bu yzden yeni bir rezaletin kma olasl
epey uzak grnyordu.
Mterisinin kulana eilerek:
-- zninizle sylyorum: Madam Schwartz
(vartz) burada. Martina Schwartz, diye fslda
d.
Sorge alayc bir tavrla:
- Sahi mi? ok sevindim buna dorusu!
Dedi. Mdr de bu cevap karsnda hemen gl
meye kalkt, fakat Sorge'un souk bak altn
da gl dudaklarna asl kald.
Bir sergideki eyay inceler gibi, oradakileri
rastgele, ihtiyatszca gzden geiriyordu. Tokyo
sosyetesinin en sekin insanlar mperial Oteli'nin
geni salonunda buluurlard. adamlarndan,
diplomatlardan, gazetecilerden, erkek-kadn yer
lilerle yabanclardan, faistlerden, demokratlar
dan, tarafszlardan oluuyordu bu sosyete. Hep
sinin tek ortak noktas vard: Cepleri, mperial'n
fiyatlarn karlayacak kadar para doluydu.
Sorge bara doru ilerledi. Daha sa elinin iki
parman havaya kaldrr kaldrmaz barmen an
lad; bir kadehe sek viski doldurdu. Sonra ge
erken yolu zerindeki iki sandalyeye arpt; san
dalyelerde oturanlar ela tek sz sylemeden yolu
hemen atlar. Barn nne gelince kadehi kavra
d gibi bir yudumda iti. Barmen kadehi hemen
yine doldurdu.
Siebert Hamburg'lu bir yazard. Halkn ok iyi
bildii o gezi kitaplarndan birini yazmak iin bir
sredir Japonya'da bulunuyordu. Sorge'a yakla
t. Birok yararl bilgilerin bitmez tkenmez kayF :2

21

na olan bu eytan gibi adama, sayg ile birlikte,

yaknlk duyuyordu. Sorge da bunu biliyordu.
Bundan gurur duyduunu aklamak istemeden
Siebert'i biraz mesafeli bir itenlikle karlad.
Siebert sordu:
-- Ne dersiniz bu ie, Sorge?
- Hangi ie? Viskiye mi? Ne yazk ki olmas
gerektii kadar souk deil.
- Savan ilam iin birey sylemiyor musu
nuz?
- Ne, sava m? lgnlk demek istiyorsunuz
yani?
Siebert cevap verdi:
- Sava hibir zaman saduyunun bir kant
olmamtr ki.
Yannda duran birisi, dirseini
mt. Ondan yana eilerek:

tezgaha daya

- Sava gerekliydi, dedi.

Siebert ard, adama bakt. Terbiyeli bir in
sand; birinin byle ulu-orta lafa karmasna al
k deildi. Sorge'un iin alayndaym gibi bir
hali vard. Kadehini boaltt, geveze adamn kar
sna geip ona bir an bakt, sonra arkasn dn
d. Siebert'e:
- Bu can skc herifin kim olduunu ren
mek istersiniz herhalde, dedi.
Siebert:
- cYok canm, renmesem de olur, diye kar
lk verdi.
Sorge ok yksek sesle devam etti:
- Bu hdn soyad Branz, ad da August
olsa gerek. Sanat aynaszlk, polislik y8.ni. Alman
Bykelilii'nde grevli. yi bakn ona, Siebert!
Herif polisin adam.
22

Siebert ezile-bzle:
- Yaaa, ok iyi. .. Dedi.
Branz hemen yaklaarak:
- Sizin davranlarnzdan szedecek deiliz,
Herr Sorge, dedi. Bunlar

herkes ok iyi bilir.

Fakat unu sorabilir miyim

size? Fhrer'imizin

Polonya'ya ilan ettii

savaa

lgnlk m diyor

sunuz siz?
Sorge ciddi-ciddi:
- Yok canm, lgnlk deil bu, dedi.
Siebert de hemen onu dorulad:
- Byle ey aklmzdan bile gemedi.
- Hayr, lgnlk deil bu,

diye tekrarlad.

Ona baka bir ad vermek daha uygun olur. unu

gznzn nne getirin: Bir yanda Almanya var,
br yanda Polonya. Ben

Almanya'ym. Bir var

saym bu tabli.
Sonra iri yapl, geni
atlet yzn

dorulttu,

omuzlu

Sorge yakkl

yumruklarn

kaldrd.

Branz elinde olmadan kendini geriye att.

Sorge devam etti:
- Evet, ben Almanya'ym
kyorum,

zavall bir ocuk

demitim. Sokaa
gryorum. Zavall

verem, atei ykselmi, tir-tir titriyor. Kibrit sa

tyor. Ben o zavallnn zerine

atlyorum, yum

ruumu enesine yaptryorum, karnna bir tek

me sallyorum. Ayaklarmn

altna alp dayank

sz kemiklerini kryorum. Polonya'ya ilfu. edilen

sava bu ite, Branz! imdi gel

de ulusal zorun

luklardan szet bana!

Siebert elimsiz elini

arkadann adaleli kolu

zerine koyarak:
- yi, iyi azizim Sorge, dedi.
23

Atae Branz hafiften glmsedi. Tehdit dolu

bir tavrla:
- Ayan

denk al, Sorge,

dedi. Su testisi

su yolunda krlr ...

Sorge ters-ters sordu: Ne dedin?
- Sen Alman'sn, Alman
lerine tabisin.

yasalarnn hkm

Ben de Tokyo'da

Alman

polisini

temsil ediyorum.
Sorge'un gzleri ok
miti. Kalarn

ince iki yark haline gel

atm, kendini zor

tutuyordu.

Aradan ok ar saniye geti. Sonra ellerini in

di:di, grltl bir kahkaha kopard. Barmenin
nne srd kadehi

kavrad gibi bir dikite

boaltverdi.
Branz arkasn dnmt.

Glmyordu artk.

Ban hafife emiti. Titrek bir sesle iki istedi,

bu ses de Sorge'u yattrverdi.
Siebert:
- Gelin de bir masaya oturalm, dedi. Uzak
larlarken de ekledi:
- Ayanz denk aln, Sorge. Arasra ok ko
nuuyorsunuz, ok da patavaszlk

ediyorsunuz.

Biliyorum, Tokyo'da hi kimse sizin syledikleri

nizin aksini sylemek
szlerinizden kt

yrekliliini

bir anlam

ne vard, Bykeliliin Polis

gsteremez,

karamaz. Fakat
Ataesi'yle kapa

cak?
Sorge birden neelenmiti:
- Gsterecei tepkiyi grmek iin byle yap
tm belki, dedi.
- stediinizi de rendiniz.

Bu adam sizin

dostunuz deil.
- Vah vah! zldm buna.
- Ama, ya dmanlarnzdan yana olursa?
24

Sorge aldrmaz bir glle:

- nsann ne denli ok dman olursa o den
li eref kazanm olur! Dedi. Ban bardan yana
evirmiti. Branz dikkatle onu gzlyordu. Sorge
iin-iin biraz

kaygland,

pis casus! Diye d

nd.
Siebert Sorge'u Martina Schwartz'n oturduu
masaya gtrd. Kadnn evresinde hayranlar
diye adlandrlan o kiiliksiz, silik

yaratklardan

bir grup vard.

Siebert:
- Msaade eder misiniz? Dedi.
Sorge daha cevap gelmesini bile beklemeden o
srada bo olan iki sandalyeyi kavrad, sahipleri
nin itirazlarna kmseyen bir tavrla cevap ver
di. ki sandalyeyi n sira. iterek Martina'nnkinin
iki yanna yerletirdi. Oturdu; teki sandalyeyi de
otursun diye Siebert'e gsterdi.
Martina Schwartz merakla sordu:
- Dr. Sorge sizsiniz demek, ha?
Sorge:
- Ben de sizden ok szedildiini

duydum,

dedi.
- yi eyler mi duydunliz, hakkmda?
Sorge bir el iaretiyle garsonu ararak:
- Hayr, iyi eyler duymadm, buna da mem
nunum, dedi.
Garson sanki dnya kou ampiyonasna katlyormu gibi frlayp kotu.
Sorge:
- Viski getir bize. imdilik tane,n dedi.
Garson mterilerini tanyordu. Sorge'un sipariini: Yani ie, diye yorumlad.
25

Madam Schwartz'n

hayranlarrn kprdanma

ya balamlard. Komu masada oturan ve san

dalyeleri alnan iki mteri,

mdr kendi eliyle

iki tabure getirince, artk sylenmekten vazgeti

ler. Siebert

kolay-kolay grltye

pabu brak

mazd, fakat o da kendini diken stnde hissetti.

Sorge yanndaki kadna onu beendiini de pek
belli ederek bakyordu. Ad ok ktye kmt,
fakat bu da houna gidiyordu.

Martina'nn ap

knlklarna ilikin bir sr serven, Alman kolo

nisinin dnda bile kimsenin dilinden dmyor
du. Yaay tarzna gelince, Martina tam anlamy
la uluslararas bir kadnd. Fakat Sorge'un g
znde (genellikle ihmal
tnl vard: ok
grubunun

edilen) ok

zel bir s

nemli bir Alman

temsilcisinin

karsyd.

endstri

Ruhr ve Ren

blgelerindeki kimya endstrisiydi, bu. Japonya'

da Alman kimya endstrisinin elde ettii nfuzu
belirtmenin ise gerei bile yoktu.
Martina sordu:
- Ne dnyorsunuz byle,

Msy Sorge?

Sorge yalan sylemeye kalkmadan:

- Sizi! Dedi.
Kadn ona glmsedi;

fakat yalmz gzleriyle!

Bunu da, baklarm dudaklarna gtrd ka

dehin zerinden artarak
suz bir yz

yapt. Dzgn, kusur

vard. ri kara

epey uzakt. Etli

gzleri birbirinden

dudaklar aralkt;

derin bir soluk al vard.

dzgn ve

Bunu, adeta ehvetle

yapyordu. ri, sert gs byleyici bir tempo ile

inip kalkyordu. Onunla almak ok ho birey
olacakt. Sorge buna emindi.
Birbirleriyle ilgileniyorlar, karlkl birbirleri

ni

inceliyorlar, ikilerini yudumluyorlard. Kad

nn evresindekiler onu daha da belirgin hale

26

so-

kuyorlard; fakat bir evreden baka ey deiller

di. Sorge'un buna aldrd yoktu; gzleri ondan
bakasn

grmyordu.

Siebert

glmseyerek

kalkt; bara gitti ve orada kald. Hayranlar grubu

ise kendilerinin fazla olduunu

anlamak iin da

ha uzun zaman bekledi.

Sorge:
- Daha nce tanmadmz iin zgnm,
dedi.
- mperial'e seyrek gelirim.
- Nedenini de anlyorum: Buras i karartc,
modas gemi bir yerdir. Geri hi kimse viski
nin scakln burann havasnn scaklna gre
ayarlamay bilmez fakat, viskisi de iyidir. Sonra
burada ok insan grrsnz.

Hepsinden biraz.

Her gnk ayak takm.

Martina glerek:
geceleri alrm,

- Bana gelince, zellikle

dedi.
Bu azck zoraki, kasntl,
bir glt. Sorge ok

hemen-hemen acl

dikkatli bir

fakat bunun !arkna varmad.

m

gzlemciydi;

cBiraz fazla kar

galiba,o diye dnmekle yetindi; bu da onun

houna gitmekten geri kalmad.

Dansa kalktlar. Orkestra

yorgundu, ar tem

poyla bir fokstrot alyordu. Bir saksofon inilti

lerini, acayip biimde sslenmi duvarlara doru
ykseltiyordu. Kadn

kavalyesine

sokulmutu;

dolgun dudaklar daha ok aralanyordu.

Sorge arkadann oynak belinin eli altnda bklp ktn hissediyordu:
- uKocanz evde

mi

braktnz? Diye sordu.

Kadn aldrmaz bir tavrla:

- Geziye kt. Nagasaki'de,l dedi.
27

Sorge onu kavrayan k olunu gevetmeden, y

le dnyordu:

Nagasaki lkenin gneyinde bulunan bir en

dstri kenti. Kta ini'nin karsnda, berbat bir
yer, fakat o esiz Japon porselenleriyle gl tor
pil fabrikalan da orada. Btn Dou'nun en g
l fabrikalar bunlar.
S orge:
- Nagasaki'yi
bir yer deildir

bilirim, dedi.

Pek yle ho

fakat dnyann en

terbiyeli, en

iyi yetimi geyalan oradadr. Dnnce k oca

nza bunu anlatn.
Martina:
- Bu akam dnmez, herhalde? Dedi. Gey
a'larla ne yapacan da pek kestiremiyorum. Bu
k onuda ne yazk ki onu ok iyi tanyorum!
Sorge Martina'ya

bilgi vermenin;

geya'lann

genel kadnlar olmadklarn ona anlatmann uy

gun olmayacan dnd.

htiyatl bir tavrla

sustu. Onun bilmesi gerekti zaten, kocasnn s

nrl yeteneklerir;.e ilikin

olarak syledii sz

ler de Sorge'u daha ok sevindiriyordu. Yanan

yavaa onun yanana yaklatrd, kadn da ken
di yanan

ekmedi,

insann iine

ileyen bir

sesle:
- Alman Bykelisi'ni

sk-sk grr ms-

nz? Diye s ordu.

Sorge:
- Grrm tabii, dedi.
- Beni de Bykelilie gtrebilir misiniz?
Sorge hi ekinmeden cevap verdi:
- Ondan k olay ne var?
Syledii gibi de dnyordu.
edecek cinsten bir erkek
28

Hediye kabul

deildi. B orlu olmak-

tan da nefret ederdi. Karsndakinin houna gi

decek basit birey deil de, karl bir i yapaca
n dnyordu.

Drst bir

pazarlkt bu: Sen

bana kocann Nagasaki'de ne yapmaya gittiini,

ne gibi denetimde bulunduunu

anlatrsn; ben

de senin Bykelilie

oradakilerle ta

girmeni,

nman salarm.
nsan hi kimseye hibir ey borlu olmamal!
Sorge'un prensibi buydu ve bundan da her trl
sonucu karyordu. Her fatura hemen denme
liydi. Polis ataesi Branz da barda oturuyor, Sor
ge'a bakyordu. yice kafay ekmiti.
Martina'y alp bara, Branz'dan pek uzak olma
yan bir yere gtrd; ona bir cin smarlad. Bu
otele yavan

insanlarn

yerlemi

olmalarndan

tr zr diledi. Kendisine l bir viski s

marlad.

Kadehi

bir dikite

boaltarak

nne

koydu.
Sonra Branz'dan yana dnerek:
- Sana gelince, arkada, dedi. Bas git bu
radan, bu kadna da daha fazla tebelle olma!
Branz akn-akn Sorge'a bakt. Martina bu
halden ok holanmt; gld. Sorge'un ise kl
kprdamyordu.
Branz:
- Ne istiyorsun benden?

Dedi. Bahane mi

aryorsun, yoksa?
Sorge kaba-kaba:
- Senin mendebur suratn bahane deil, d
pedz kkrtma! Dedi.
Branz ne gibi bir tehlike

karsnda olduunu

yava-yava anlamaya balyordu. Barmen tezga

hn stn toplamaya, kadehlerle ieleri alp g
Martina'nn
gzleri falta

trmeye balamt.

29

gibi almt; kadehindeki cini ktik yudumlarla

iiyordu. Sorge ile Branz'n evresinde kimse kal
mamt.
Sorge ok yksek sesle:
- Son bir frsat veriyorum, sana, dedi. Ma
dama kar

terbiyesizlik

ettin;

zr dile

baka

ym!
Branz saf-saf sordu:
- Ne gibi terbiyesizlik etmiim?
- Bir sosyete

kadnna

byle

yiyecek gibi

bakmaz insan. Hele seninkiler gibi domuz gzle

rine sahip olursa!
Branz sinirli-sinirli glerek:
- Sosyete kadn ha? Gleyim bari! Dedi.
Sorge:
- Fakat birazdan glemeyeceksin, dedi.
Yumruu da imek hzyla indi. Ataenin enesinde patlad; adam sendeleyerek geriledi, sonra
kle gibi yere ylverdi. Baylmt.
Bir kadn keskin bir lk kopard. Birka ki
i abucak holden uzaklatlar. Orkestra bocala
d. Martina bo kadehinin zerine kapanarak se
vinle fkrdad. Mdr fraknn etekleri havada
koup geldi.
Sorge mendilini kard;

zene-bezene ellerini

silerek:
- Kaldr u hergeleyi, dedi. Bana bir duble
viski getirin ltfen! Almanya Bykelilii'ne de
yeni bir Polis Ataesi bulun.
Mdr yalvaran bir tavrla:
- Herr Doktor! Olmaz byle ey, imkansz!
Diye bard.
- Tersine, pekala olur! Btn olup bitenleri
grdn zaten. Yoksa... Yeniden mi balayaym?
30

- Aman, nasl olur?

- Bir kadna

hakaret edildi;

kime istersen

syle bunu. Savalk oynadmz da syle. Ben

Almanya oldum, o Polonya. Anlald m?
Sorge cevap beklemeyi yararsz buluyordu. Ge
ni srtn sklm-pklm

duran Mdre dne

rek Martina Schwartz'n nnde eildi:

- imdi nereye gidiyoruz?
Martina kararl bir tavrla:
- Bizim eve, dedi.

31

nc Blm
DNYA DENGESN ALTST EDEN CASUSLAR

epsinin amalan birdir; fakat, amzn b

yk casuslarna ve hainlerine ortak bir nite
lik verilemez. Bunlar her lkeden, her rktan,

her snftan seilip alnrlar. Hibirinin zellikle

sofu olduu grlmemitir.
Tek bir vasflar vardr: Hepsi ok zekidir. o
u birinci

snf

uzmanlardr.

Fakat

hibirinin

yksek bir dnya gr yoktur. Casuslar arasn

dan hibir filozof yetimi deildir.
Casus

genellikle bir

yardmcdr.

Byk hiz

metlerde bulunabilir, fakat dnya tarihinde esas

l bir rol oynad ok seyrek grlmtr. Alger
Hiss belki; yapt atom ihaneti dnyann den
gesini altst eden Klaus Fuchs muhakkak bu ye
tenee sahipti.
Sorge de, Fuchs da Almandlar ve yakndan in
celenirlerse

aralarnda

hibir

ortak yan bulun

maz. Yalnz, her ikisi de hzn verdii sarholua

tutkundur, iki ya da drt tekerlekli bir ara ze
rinde canlarm seve-seve tehlikeye atarlar. Bunun
dnda Fuchs yalnzlktan

holanan utanga bir

hayalciydi. Sorge ise rezalet karmaya baylrd.

kiye, kadnlara ok dknd.
Bununla birlikte ikisini birletiren bir ba var
d: Gemileri Birinci Dnya Sava'yla Nasyonal
Sosyalizm'in amansz
nemde,

egemenlii arasndaki d

Almanya'nn o korkun

cad kazannda

kaynamtr.
Sorge sava ilk gnnden son gnne dek ya32

amtr. Savan kara glgesi Fuchs'un yaants

zerinde ar basmtr. kisi de sava sonrasn
daki ekonomik

kntnn

acsn kanlarnda,

canlarnda duymulardr. kisi de gen devrimci

lerin cokusuna

kaplarak,

acyla

kvranan bir

dnyada Marksizm'i, tek umut saymaya kal

kmlardr.
Kendileri

bylece bir yne

doru

ekilirken,

buna kar ynn uyandrd tiksinti eklenmi

tir. kisi de hain ve zorba Alman milliyetiliin
den nefret ediyorlard. Bir alev gibi hereyi yakp
yok eden rk dmanlnn byyn, dehet
ten alan gzlerle

seyrettiler.

Sosyalizm kageldi; son

Derken Nasyonal

engeli,

aileyi de ykp

yerle bir etti. Fuchs'un eski bir Protestan ailesin

den gelen ana-babas, bu kargaalkta

kayboldu.

Sorge'un ana-babasna ise ikence yapld.

Bylece Fuchs da, Sorge da komnizmin kuca
na atlm oldu.

Burjuvalam

tehlikeli uzlamalar yapmaya

saydklar, en

hazr olan Sosyal

Demokratlar bile onlar iin bir snak olamyor

lard. Yarm tedbirlerin

zaman artk

Bunu ok iyi biliyorlard.

gemiti.

stedikleri ey, kesin

bir karard.
Byk ihanet, yok olup giden bir zgrlk ve
adalet hulyasndan dodu. Dnyada artk ne s
nacak yer vard, ne sevgi... yice dnlrse bu
nun sorumluluu da

komnizmin

uaklarndan

ok Hitler'in yandalarna der.

*

Ayn ikinci Sal'syd. O gn

Richard Sorge sa

bahleyin evde kald. Du yaptktan sonra odasna

kt; notlarn sraya

koymaya

balad. Bunlar

33

ifrelerden,

mektuplardan

oluuyordu.

Gren

bunlar eski in'deki bankaclk sistemine ilikin

bir yaznn malzemesi sanabilirdi.
Sonra Sorge

srtnda

bornozu

pencerenin nne geti; kirayla

olduu halde

oturduu kk

kkn bakmsz, minnack bahesine bakt. Ka

pda balayan dar yol, kvrla-kvrla
sokaa

ulamadan

nce,

baka iki

ilerleyerek
kk evin

nnden geiyordu. Sorge'nin evresinde t k

myordu. Azubi Mahallesi'nin uultusu ona kadar
ulaamamaktayd.
Duvar saatine bakt. Sekize yirmi vard. Notlar
hazrd. Birlikte alt arkada gelene kadar is
tediini yapabilirdi. Bir plak m
Mesela

Brandenburg

Bach'n

alsayd acaba?

Konertosu'nu?

Bundan daha soylu bir yapt bestelemi deildi.

Fakat bu mziin tadn karma olanan ken
disine verecek skfuetten, ruh halinden yoksun
du. Onun iin

odada

jimnastik

yapmaya karar

verdi. Bornozunu kard, pencerenin yannda bir

etajerin zerinde duran
ald; omuzlarn

sandowmnu (kolya)

gelitirici hareketler

yapmaya

balad.
Terlemeye

balamt;

azn

alabildiine a

m, sessiz-sessiz soluk alyordu. Hafife kzaran

teninin altnda kaslar oynayordu. Sonra kl el
divenle

vcuduna

friksiyon yapt.

Hareketleri

gl, canl, ksa ksayd.

plakt; ar-ar soluk almak iin kendini zor
layarak pencerenin nne
kaya gz att.
Belki de ok

Yolda bir

geldi; bahedeki pati

Japon

yava yryordu.

ilerlemekteydi.
Adres arar gibi

bir hali vard. Saat tam sekizdi.

Ziyareti parmaklkl kapy at, sonra zenle
kapad; ayayla
34

demir ubuu itti,

evin kaps

nnde bir sre durduktan sonra saygl bir eda

ile kapy vurdu.
Sorge bornozunu

yine giydi,

aaya inip

tek

sz sylemeden kapy at. Japon nezaketle eil

di, kendisine buyur edilmeden ieriye girdi. Sorge
ngilizce:
- Yukarya kalm, Miyagi, dedi.
Miyagi hasrlar

kirletmemek iin ayakkabla

rn kard. Dik merdivenden

Sorge'un n sra

kt, broya girdi. Darack bir odayd buras; ga

zeteler, dergiler,

msveddeler ve iki ieleriyle

doluydu. Kapya gelince

durdu. Baklar keder

liydi.
Sorge neeli-neeli sordu:
- Ortalk

karma-kark;

ona m

zlyor

sun, Miyagi?
Miyagi ok

terbiyeliydi,

aktan aa

evet

demedi.
Sorge zerinde kitaplar yl bir sandalyeyi e
virdi, kitaplar paldr

kldr yere dt. Onlar

ayayla iterek:
- te,

ortal da

dzelttim,

dedi.

Sonra

kendinden memnun, ekledi:

- Otursana, Miyagi.
Miyagi oturdu, baklar hep kederliydi. Her za
man ok sevimli bir ifade tayan yzn Sorge'a
doru kaldrd, uysal bir tavrla bekledi.
- Katlar getirdin

mi,

Miyagi?

Ban evet anlamna edi; elindeki boya ku

tusunu at, bir frann sapn evirip kararak
Sorge'a ok sk sarlm

ince bir kat tomann

uzatt.
Sorge tomar ap

dizinin

zerinde

dzeltti,

sonra bir gz att:

35

- yi, dedi. 109'uncu Tmen'e ilikin bilgi

ler bunlar. 108'inci

Tmen'e ilikin

bilgileri ne

zaman getireceksin?
- G olacak bu.
- Niin?
- Adamlarmdan biri gidiyor.

Onba

vard

hani? Evlenecekmi. ok yazk, pek iyiydi. Zorla

yalm m kendisini acaba?
Sorge hemen atlarak:
- Sakn ha, dedi. Hibir ey alamayz a
zndan. Yalnz gnlllerle alyoruz biz. yi pa
ra verdin mi ona bari?
- Toplam olarak yzyirmi dolar verdim. On
drt ayda.
- Yeter. On dolar daha ver, fazla verme. Biz
den iyi bir an kalacak.

onda. ok gerekirse yine

buluruz kendisini. Bundan

sonra dolarla deme

yapma, Miyagi. Gze arpabilir. demeleri yen'le
yap.
Miyagi:
- Olur, diye mrldand. Siz nasl isterseniz
yle olur.
- Sizlerden biri Japon Gizli Polisi'yle temasa
girdi mi?
- Hayr.
- Emin misin, yle mi sanyorsun?
- Kimse byle bir ey

sylemedi bana. Ben

de herkese syledim...
- Pekiyi, pekiyi, Miyagi. Yalnz, ayan denk
al. leride ok ihtiyatl davran. Belgeler ieride
de, darda da ok gizli ulamal sana. Hatta ge
ce gelmeli.
Miyagi birey sylemeden Sorge'a bakt. Olur
anlamna ban edi.
36

Niinmi

ihtiyat arttr-

mak? Diye sormak

cesaretini

gsteremiyordu.

Soluk, sar yznde hibir heyecan ifadesi grl

memekteydi.
Sorge karsndaki adamn

hasta, lme mah

kum olduunu biliyordu. Verem onun son gc

n yiyip bitiriyor, kemiklerini kemiriyor, en ufak
heyecan halinde kanm humma nbetleriyle kay
natyordu. Yakn
cekti. Her eit

grnen bir gnde

kaygdan

olasya

lp gide

uzak tutmak

gerekti onu.
Sorge:
- Karlatmz
art grmyorum,

tehlikelerde

Miyagi, dedi.

herhangi bir
Ama savata

yz, seni kaybetmek de istemem dorusu.

Miyagi:
- Elimden gelen hereyi yapacam, dedi.
- Sana gvenebilirim, biliyorum ve aklmdan
geeni de aka sylyorum. Palavradan holan
mam, bilirsin.
Miyagi ban edi. Sorge'u iyi tanyordu; gs
teri

dkn bir

kimse

olmadn

anlamt.

Bo laf edilmezdi onunla; geerli olan yalnz ra

porlar, grevler, tler, saylar, adlar, tarihlerdi.
- Ne kadar para istiyorsun, Miyagi?
- - Her zamankinden fazla olmasn. altrdm kimselerin saysn

arttrmadm. Hepsi on

drt kii.
- Onbann yerine kim geecek?
- Bir kadn. Ad Torna.
Sorge kaygl-kaygl:
- Bir kadn ha? Diye tekrarlad.
lke olarak kadn altrmak istemiyordu. Sz
lerinde durmazlar, ileri

tam vaktinde yapmaz37

lard. Onlara gvenilemezdi de. Para karlnda

erkeklere gre daha

kolay

elde

Seks bakmndan da grubw

edilebilirlerdi.

birliini bozabilir

lerdi.
- Ne biim kadn bu, Miyagi?
- Tomo ite.

Genellikle

Tomo teyze

derler

ona. lgin tandklan var.

- Kimmi bunlar?
- Kz yeeni Araki'lerde hizmetilik yapyor.
Sorge'w kalar atld, aln krt. Araki de
nen o kadn iyi tanyordu.

Alman Bykelili

i'nde evin kzyd adeta. Prof. Araki'nin karsy

d, o da iliklerine

kadar Alman

Gzleri keskin, kula delikti.

Basn Ataesi'yle aralarnda

yanls biriydi.

Sylendiine gre

bir ey vard. Bu da

onun Almanya'ya olan balln gsteriyordu.

- Tomo teyze ne diyor Araki iin?
- Ona kalrsa Araki Japon Gizli Servisi hesabna alyormu.
- Nerden biliyormu bwu?
Miyagi yava konuarak:
- Araki evine dnmek iin
her knda

kendisini bekler

Bykelilikten
grnen, polise

benzeyen bir adamla buluuyor. Onwla bireyler

konuuyor. Eliliin baz

mensuplanm aya da

vet etmiti. Daha nce evine mikrofon yerletir

diler. Araki sevgilisiyle buluwca.. .
Sorge bir kahkaha kopard,

ellerini dizlerine

vurdu. Bu ie ok glyordu. Miyagi ard, sus

tu.
Baba Sorge'w olu iin ne acayip durumdu bu!
ok tuhaf, ok
man Basn

elendiriciydi.

Ataesi'nin

Dnn bir: Al

sevgisini bildiren ateli

szleri banda alnyor, Japon Gizli Servisi'ne gn-

38

deriliyordu! Yataktaki sohbetlere politika da ka

rm oluyordu bylece! nsann yrei yufkala
t m dili de zlr!
Fakat Sorge kendini toplamaya balamt. Gl
mesi

durdu.

Birdenbire,

damdan

dercesine

sordu:
- Byle deerli bir kz yeeni olan bu Tomo
teyzeyi nerden buldun kuzum?
Miyagi:
- San Francisco'dan tanyorum, dedi.
Sorge karsndakinin

yzne

dikkatle bakt.

Miyagi 1934'te, San Francisco'dan dneliberi onun

ekibine girmiti .

Parti'nin bir emriyle

Tokyo'ya

gnderilmiti. ok deerli, ok gerekli bir evir

mendi. Kendisi de bir ajanlar grubunun banda
bulunuyor, ilgin bilgiler getiriyordu. Fakat artk
lm yaklam bir hastadan baka ey deildi.
Atlgan, gz pek de deildi. Her zaman iin onu
ekip evirmek, ona yol gstermek gerekmiti.
- 0 Torna teyze de Parti'de ye mi?
- Evet, fakat yalnz

Amerika'da.

imdi bil-

mem hangi dinsel mezhebe bal. yi tanrm onu.

Srasna gre birka dolar harcamasn bilir. ok
da iyi niyetlidir.
Sorge hi konumadan dinliyor, tekinin sz
n bitirmesini bekliyordu. Sonra:
- Tomo teyzeyi ekibine alma, Miyagi, dedi.
ok tehlikeli bu i. Bir grupta byle eski ahbap
larn bulunmasndan holanmam. Paraya ihtiyac
varsa karlnda

hibir ey

beklemeden, srf

dostluk adna para ver. Fazla da cmert davran

ma ha!

Miyagi biraz bozulmua benziyordu:

- Nasl isterseniz, dedi.
39

Sorge onu rahatsz etmek

istemiyordu. Adam

drstt. Sorge gibi o da inanl bir komnistti,

onu emri altnda bir kimse gibi grmyordu. An
cak

grupta

birlikte

alan

arkadalar

vard.

Avurdu avurduna k

lm kapsn alyordu.

m, kadere boyun emi yznde yakn sonu g

rlyordu. Gittike bezginleen sesinden de ayn
ca anlalyordu.
San Francisco'da, kar kyda Chouette adl
nc snf bir algl kahvede mr tketmiti.
Geimini salamak iin resim
daha o zamandan

gsz

Sorge'un gvenilir bir

undan, Parti de

evirmene

Tokyo'ya

yllna ie alnmt,

yapyordu. Verem

drm

olmalyd.

ihtiyac oldu

onu getirtmiti. Bir

fakat daha

ok kalmt.

Be yldr Sorge ile birlikte alyordu. Daha ne

kadar srecekti?
Sorge elini Japon'un

omuzu zerine koyarak

dosta bir tavrla:

- Bak Miyagi,

dedi. Kurduun

zincir ilk

bakta salam grnyor. Sen - Tomo teyze - kz

yeeni - Madam Araki. Fakat bu ba kefedilirse
Tanr yardmcmz olsun. Sonra, dediin gibi Ma
dam Araki Japon Gizli Servisi hesabna alyor
sa herey beklenebilir! Sen de benim gibi biliyor
sun. Btn Japonlar casus hastalna tutulmu
lardr; herkesi casus sanrlar. leride frsat kar,
vaktimiz olursa Araki ile ilgili olarak zemini y
le bir yoklarsn;

yeenini

de tabii

gzden uzak

tutmazsn. Sonra zincirin halkalarn yeniden bir

letirirsin. Araki - Tomo teyze - sen !
Miyagi ban eerek:
- Anlyorum, siz haklsnz, dedi.
Gsterdii baan Sorge'un zellikle houna git
memiti, onu kayglandrmt

40

bile. Onun btn

sylediklerini Miyagi'nin

bilmesi

gerekirdi. Ca

susluk mesleinde kiisel ilikilere yer yoktur da

baz sk balara gz yumulur. Bol para gerekir.
Sonra ve en gvenilir ey,

ortak dncelerden

doan birliktir. Geri kalan her ey tehlikelidir!

Herhangi bir ihtiyatszlk iin

sonu demektir.

almann da, yaamn da. lm

durmadan ca

susun evresinde kol gezer.

Sorge da boyuna zerine ken bu tehdidi fizik
sel olarak hissediyordu. Geni

omuzlar bzl

yor, midesinin oyuunda bir boluk

Bacaklarn ayrarak
gcn yle bir

dimdik

lt.

durdu,

Savamaya,

beliriyordu.
kaslarnn
direnmeye

hazrd.
Masann zerinden czdann ald, iinden bir
ka banknot karp Miyagi'ye uzatt :
- Bu ay iin altyz dolar sana herhalde ye
ter, dedi.
- Bol bol yeter.
- Yen'e evir bu paray, olanak bulursan tabii. Fakat ayan denk al.
- Vereceiniz baka direktifler var m?
Sorge elini notlarnn zerine koydu ve kmlt
sz kala kald.
Bahe kaps gcrdam, yola enlilemesine ko
nulan demir ubua

arpan birisi tkezlemiti.

Odada ikisi de kulak kabart.yorlard.

Sonra Sorge Miyagi'yi iskemlesinin zerine ta
kesilmi bir halde brakarak

ayaa kalkt Ar

ar merdivenden indi, kapya gitti. Kapnn nn

de gen bir ocuk duruyordu. Elinde pembe renk
li, dar, uzun bir zarf vard.

- Msy Sorge siz misiniz? Diye sordu.

- Evet, benim.
F : 3

41

Sorge mektubu ald, stnde adn okudu, e

virdi ve arkada M. S. harflerini grd.
ocua birka para bahi vererek: Tamam,
dedi. O da hayatndan memnun, ekip gitti.
Sorge yukar

kata kt;

zarf at,

mektubu

okudu:

Sevgilim,
Kendimi ok yalnz hissediyorum, seni istiyo
abuk gel de gl kollarnla soluumu ke
sercesine kucakla beni.

rum.

Yapayalnz kalan Martina'n.

Sorge gzlerini yumdu, onda grlen tek tepki
de bu oldu. Doymak bilmez, ihtirasl, ateli Mar
tina yine gzlerinin nne geliyordu.

qnu

yamba

nda hissediyordu.
- Bitirelim bu ii, Miyagi, dedi. Acele sokaa kmam gerek.
Miyagi sordu:
- Peki, ya direktifler?
Sorge i arkadam

sanki ilk kez

gibi, akn-akn ona bakt.

okunuyordu. Grevini

goruyormu

Gzlerinde hayret

unutmutu. Byle ey hi

bana gelmemiti. Yeryz'nde hibir kadn y

znden o gne dek grevlerini

savsaklamamt.

Bu yzden akn bir haldeydi.

- Elinde ne kadar ie yarar adam varsa hep
sini sentetik benzin

yapan

fabrikalara gnder,

dedi. Her eyi bilmek istiyorum: Yapm yntem

lerini, tesislerin kapasitelerini, igc saysn, te
sislerin

byme

olanaklarn,

etd

safhasnda

olan planlan, ileri yneten mhendislerin adla

rn; tat aralarn, depolarn yerlerini . . . Sonra,
yan endstriler nerede? Szn ksas, renilme
si nemli olan hereyi Miyagi.

42

Miyagi uysal bir tavrla eildi. Sonra yine yerle

re kadar eilerek msaade istedi.
Sorge abucak giyindi,

mektubu aldrmaz bir

tavrla masann stne atmadan nce bir kez da

ha okudu. Hizmetisi yarm saate kadar gelecek
ti. Onun ne merakl olduunu biliyordu.
Sonra Avrupallarn yannda
zenli olarak

onlarn

alan ya da d

evresinde bulunan btn

Japonlar Gizli Polis boyuna

sorguya ekiyordu.

Kurallar, adetler kesindi ! ler szde gizlice olup

bitiyordu, fakat herkesin haberi vard. Tokyo'da
oturan btn

yabanclar bunu

biliyorlar, bu ie

kahkahalarla glyorlard.
Sorge'un kendisi de sk-sk, hem gayret de gs
tererek, bu kk oyuna katlyordu. zel yaan
ts, koleksiyon merak hakknda en ayrntl, en
eksiksiz bilgileri vermeye gayret ediyordu: Tica
ret evlerinin adlarm tayan kibrit kutular, si
nema biletleri, gazeteler,
Martina'nn

mektuplar, faturalar . . .

mektubu da Japon

ok sevindirecekti. Sorge

Gizli

Servisi'ni

bundan emindi. lkel

bir safl vard. Bu Gizli Polisin.

43

Drdnc Blm
CASUSLUKTAN KORKMA HASTALIGI

ava, snrlan amakla

kalmaz; onlar ykar,

siler-sprr. Uluslar arasndaki arpmalar

yalnz sava cephesinde olup bitmez. Dman-

lardan birinin ulusal cephesi,

tekinin gizli cep

hesidir.
Bu Topyekun

Sava arn'nda

kararlar tek

balarna verenler, yalnz askerler deillerdir. On

larn uluslar da arpmadan byk bir pay alr
lar. Kurbanlarn kan ise, kana

susam yeni bir

vatanseverlii besler. G, hakka baskn kar.

Bunun genel provasn Birinci Dnya Sava'n
da grmtk. O zaman rlandallar, ngiltere'nin
dman olan

Almanya ile temas

Alman hatlarnn

kurmulard.

gerisinde de sk bir

casusluk

ebekesi Fransa'nn karlarna hizmet ediyordu.

kinci Dnya Sava

srasnda zincirden boa

nan vatanseverlik, cephe gerilerinde kendini ger

ek hovardalklara kaptrmtr. Tirol'dan Bre
tanya'ya, Arabistan'dan Besarabya'ya, Kuzey Buz
Denizi'nden Kongo'ya kadar her yerde ortaya iri
li-ufakl halklar, gruplar

km ve herhangi bir

boyunduruktan kurtulma

arzularn bara-a

ra aa vurmaya balamlardr: Tpk scak bir

yamurdan sonra topra kaplayan mantarlar gi
bi, her boydan her soydan vatanseverler her yan
da treyivermitir.
Fransa'da

Vichy'nin

adanlan

De Gaulle'cleri yerin dibine

hainliiyle sulamlardr. Beri
44

komnistlerle

batrmlar, vatan
yandan direni-

iler de tekileri ibirlikilerle e

tutarak k

msemitir. Kimin gc yeterse tekilerin yolu

nu kesmi, ya

da onlar

sonra Fransz

direni hareketi

yoketmitir.

Zaferden

kendisine kar

gelenleri yok etmitir. in iyzn bilenler, kur

banlarn saysn yzbin

olarak belirlemektedir

ler.
Casusluk da tpk

mikroplarn

kltr

iin

kullanlan etsuyunda olduu gibi, bu ortamda ye

tiip serpilmektedir. Almanya kendi yurduna mil
yonlarca yabanc iiyi sokunca,
visleri de kendi

personellerini

haberalma ser
bunlarn arasn

dan rahata tedarik edebilmilerdir.

Her yanda kuku var gcyle hkm srmek
teydi. Hemen her yanda en akl almaz ihtiyat n
lemlerine

bavurulmutur.

liklerinin istilasna

ngiltere Alnan bir

uramaktan

tanya Kar-casusluk

rgt

korkunca, Bri

kendi

topranda

sk bir haberalma a kurmutur.

Casusluk

korkusu

hastalktan yakasn
men yok gibidir.

diye

adlandrabileceimiz

kurtarm

lke hemen-he

Hastalk ta Japonya'ya

kadar

bulamtr. Fakat o zamana dek yabanc haber

alma servislerinin pek o kadar ele almadklar bu
lke, en ilkel

deneyimden

dahi

yoksun

bulun

maktayd.
stnln bilen ve gzn budaktan esirge
meyen Richard Sorge, Japonlarn aldklar ihtiyat
nlemlerini kmseyen bir

glmseyile kar

lad. Bu nlemler ou zaman ar, her zaman da

eylem birliinden yoksundular .

Richard Sorge Tokyo'daki Almanya Bykeli

si'nin Ei'nin kendisine doru ilerlediini grd.
45

Kadnn onu sabrszlkla bekler gibi bir hali var

d, hemen alp kocasnn alma odasna gtr
d:
- ({Daha erken

gelebilirdiniz

Richard, dedi.

Scak sesinde takaza deil de znt ifadesi var

d.
Sorge davet beklemeden ay

masasnn yann

daki bir koltua oturdu :

- Bykeli'nin beni

grmek

istediini mi

syleyeceksiniz yoksa, Elga ? Dedi.

- Hayr, Bykeli

deil. Sizin onu

kzdr

maktan baka ey yaptnz yok. Beni de yatt

ryorsunuz, bu da ok iyi geliyor bana, Richard.
- Peki, Alman yksek karlarnn genel tem
silcisi nereye gitti? fkesini nerede gizliyor?;>
Elga, Sorge'un yanma oturarak :
- Haber gnderip

artacam onu,

dedi.

Sizinle yan resmi tarzda konuacak tabii; fakat

muhakkak konumak istiyor.

Bulumanzn ok

naho olmamas iin de . . .

- Kimin iin, Elga?
- Ona bu can skc ii bir fincan ay ierken
ele almasn nerdim. Kabul etti.
- Size kim dayanabilir ki, Elga?
Sorge, uzun boylu kadna

glmseyerek bak

yordu. Enerjik ve zeki yzn vaktinden nce ak

lam salar

erevelemekteydi;

sevimlilik vermekten geri

bu da ayn bir

kalmyordu.

Salkl,

sporcu bir kadn olduu belliydi; genellikle grura

kadar varan bir fevrilikte

olduu syleniyordu.

Sorge bunun hi de byle

olmadn bilmektey

di. Onu yllardr tanyordu; birka kez de sinirli,

bezgin, hatta umutsuz bir
disini lesiye
46

halde grmt. Ken

mutsuz grd

gnler olmutu;

ama herkesin iinde

hibir ey belli

etmemiti.

Fakat Sorge onu yalnz bunun iin sevmiyordu.

Gen kadn:
- Benim rolm ok

gletiriyorsunuz, Ri

chard, dedi. Tanr bilir ya, sizinle arkadalk et

mek kolay i deildir!
Sorge belirli bir itenlikle:
- Elga, dedi. Dnyada

kendisine derinden

bal olduum tek varln siz olduunuzu pekala

biliyorsunuz ve ben byle kalmak istiyorum.
Bykeli'nin ei ufak-tefek, fakat yine de g
l elleri , gururlu ve ll hali, zeka ile parlayan
gzleriyle Sorge'a gre
ara olmaktan

amalarna erimek iin

ok daha fazla bir

eydi. Kadn

olarak da kendisine aldrmyor deildi. Ona kar

sevimli, ak szl davranmay biliyordu. Byle
anlarda gen kadnn ak salar Sorge'a bir hoa
gitme arac, modann bir belirtisi gibi grnyor
du. Btn bunlarn yamsra Elga gerek bir arka
dat.
Gnn birinde
Partisi yesi,

onun ilk kocasnn

Frankfurt'lu bir mimar

Komnist
olduunu

renince amad. 1919'da ii ve asker kurulla

rnn ortaya klar srasnda gen kadn ateli
bir militan da olmutu. Bu, genlie zg bir l
gnlktan ok, duygusalla kaplarak yaplan bir
davran olsa gerekti. Kararm

bile-isteye alm

t. Bu komnistlik serveni ok gerilerde kalm

t imdi, fakat gen kadn bunun ansn unutmu
a benzemiyordu. Bu yzden de Nazilerden daha
ok nefret ediyordu.
Sorge:
- Bykeli ne istiyor benden? Diye sordu.
Elga konuya girmek iin onu ok bekletmedi:

47

- Polis Ataesi Branz'a kar ok kt davra

nlarda bulunmusunuz, dedi.
- Nasl olur? Epeyce yararl olmadm m ona
bu ite?
- i hafiften

almayn, Richard.

Branz size

kar resmen ikayeti olmakla kalmam. Sizden

phe de ediyor.
Sorge hi istifini bozmadan:
- Benden phe ediyor ha? Diye tekrarlad.
- Kocama, kolay-kolay
ona, diye t vermi.

gven

beslemeyin

- Benim adm da sylemi mi?

- ok ak konumu, bu konuda.
Sorge hi acele etmeden bir sigara yakt. Hare
ketleri kendinden emindi. Elleri titremiyordu. Se
vinerek farketti, bunu:
- 0 herifin azn burnunu yle datacam
ki kendini tanyamayacak, dedi.
Elga ban sallayarak:
- Hareketlerinizi kontrol edemiyorsunuz, Ri
chard, dedi.
- Yok canm ! Sizler de bu mahalle kars de
dikodularna deer

veriyorsunuz;

buluyorsunuz bunu.

Muhakkak

kibar birey

olan u: Erkek

adna layk kimse kalmad artk. Her yanda cep

lerini doldurmaktan baka ey dnmeyen kar
clar var. Doru oturmasn reteceim ben o ke
rataya!
Elga elini Sorge'un kolu zerine koyarak :
- ok rica ederim, Richard, dedi. Zorbal
a bavurmak neye yarar? Aldrmayz bu ie, olur
biter.
- Bykeli'nin tepkisi ne oldu peki?
48

- Branz'n aznn payn verdi. Baka ne yapabilirdi ki?

- Sahi mi?
- Baka trl olamazd ki.
Sorge glmsedi, fakat iin-iin kayglyd.
Branz gibi adamlar daima tehlikelidir. leri g
leri yoktur;

harekete gemek

vardr. Branz boa

iin bol vakitleri

mizal bir adamd. Onu k

krtmaktan kanmak,

gznn

nnde krmz

bezi sallamamak gerekiyordu. Grevlerine sms

k yapan herkes gibi korkakt. te yandan daya
nklyd. enesine

yedii sa

Bykeli'den yedii

kroe

halama onu

yetmemiti.
rktecek,

her zaman iin rahat durmasn salayacak my

d? Pek sanlmazd. i ok daha sk tutmak ge
rekecekti.
- Bykeli'nin benden

istediklerinin hepsi

bu mu?
Elga:
- Hayr, sanmyorum,

dedi. Bir baka so

runu ele almak iin nce bu ii sonuca balamak

istiyor.
- Neymi teki sorun?
- Sizi Bykelilie daha sk balarla balamak istiyor galiba.
Sorge armt,

fakat belli

etmedi.

Aslnda

Elga'nn byle apak

tu. Gllgsz bir

konumas ok iyi olmu

dostluk he r zaman meyvesini

Acaba Elga benim oy

nadm rol sezdi mi, d grnler ardnda
iin iyzn anlad m? Diye kendi kendine sor

verirdi. Bazen Sorge'un:

duu oluyordu. Fakat bu dnceyi zihninden he

men uzaklatryordu. Hayr, Elga'nm hibir ey
den kukuland

yoktu. Ona gre

Sorge vefal

49

bir dosttan baka ey deildi. ok doal bir gven

gsteriyordu.
- Ayrntlar hakknda bireyler biliyor musu
nuz, Elga?
- Hayr. Fakat yle sanyorum ki kocam Ba
sn Ataesi'yle sk ibirlii halinde almanz is
teyecek.
- Akas u yani: avall Sorge'u limon gibi
skacaklar. Edindiim btn bilgileri sevgili yur
dumun ve onun soylu Fhrer'inin emrine verece
im.
Elga glerek:
- Evet, aa yukar yle, dedi.
- Pekala.

Politika dehas

olacak o kocanz

aln da getirin bari.n

yaparak kapya

Elga ona dosta bir el iareti

doru yrrken :

- ki ielerinin nerede olduunu biliyorsu

nuz, dedi.
Sorge hi acele

etmeden ayaa

kalkt, odada

birka adm yrd. Bykeli'nin alma masa

sna yaklat, orada duran bir dosyay at, iine
gz att. lgi ekecek hibir ey yoktu. Aj andann
yapraklarn evirdi; fakat die
bulamad . nemli
muyordu;

bilgilerle

dokunur bir ey

karlaacan um

urad d krkl

byk olmad.

Bu ksa soruturmay alkanln etkisiyle yap

yordu. Prensipleri elverili bir frsat karmama
y emrediyordu.

Bir fincana rom doldurdu, gidip yine koltuuna

oturdu; can sknts dolu

gzlerle evresine ba

knd. Odadaki mobilya dost bir lkedeki Alman

diplomatik temsilcisine yakan eylerdi. Byk
eli'nin masasnn ardnda, duvarda Hitler'in ya50

l boya bir resmi

aslyd.

Fhrer

mahmuzlar

zerinde dikilmi bir horozu andryordu.

Bykeli kapda grnd. Vakur bir tavr ta
knmaya alyordu.

Boyu

kansnnkinden bir

kar kadar daha ksayd. O da b u fiziksel eksik

lii ok dik, ok kat durarak gidermek istiyordu.
Sorge'u olduka iten bir eda ile selamlad. Son
ra oturarak karsna ay ikram etmesi iin ricada
bulundu.
lkin havadan-sudan, Japon dostlarn benimse
dikleri

fiyatlarn

politik

katlndan,

gnlerde verilecek kokteyllerden,

rinden szedildi. Fincanlara
baklar elden ele

dolanca

halini brakt, her

zamanki

gelecek

kabul trenle

ay konup pasta ta
Bykeli
babacan

kasntl
tavrn ta

knd:
- Bak,

hemen

syleyeyim

Sorge,

Branz'la

olan ii ileriye gtrmsn . . .

Sorge cevap verdi:
- Ben de tam sizin gibi dnyorum. Fakat
onun da snr am olduu gibi bir izlenime ka
pldm. nsan benim nmde bir kadna hakaret
ederse, bu davran cezasz kalmaz.
Elga ilgilenmiti:
- Kimmi bu kadn?

Diye sordu.

in bu

yn benim iin yepyeni. Politik bir tartmann

sz konusu olduunu sanyordum.
Bykeli:
- Dostumuz Sorge olaylara ok belirli snr
lar izmekten holanmaz, sen de farketmisindir
bunu, yavrum, dedi. imdiki durumda ise kesin
bir eliki var. Branz'n iddiasna gre politik bir
konudan kan az kavgas sz konusu. Sorge'a
gre ortada kadn meselesi var.

51

Elga:
- Hangi kadn? Diye diretti.
Bykeli iin iyzn bilen bir eda ile glm
sedi:
- ok gzel

bir kadn

olmal. O bakmdan

dostumuza sonsuz gvenim var, dedi.

Sorge:
- Madam

Schwartz.

Martina Schwartz ca

nm, dedi. Elga'nn duyduu pek belirli sknty

la Bykeli'nin duyduu apak aknlk hou
na gidiyordu. Ad

km fakat

bakmayn, ok

daha deerli bir kadn,n diye ekledi.

Bykeli iin-iin

bu ie gler

grnyordu.

ini ekerek:
- nallah yledir, dedi.
Elga sordu:
- Ad iyiye mi km, ktye mi?
- Siz kendiniz de renebilirsiniz, kim engel
olabilir buna? Dedi.
Elga kmser bir tavrla cevap verdi :
- aka ediyorsunuz galiba, Richard.
- Gelecek aynza onu da getireceim. Srf o
Branz denilen herifin iddialarnn samaln ka
ntlayacak tarafsz bir tank gstermi olmak iin
bunu yapacam. Hi asl-fasl olmayan bu sula
malar zerime mi alaym?
Bykeli sevimli b i r tavrla:
- Azizim Sorge, dedi. Branz'la ikinizi bar
trabileceimi dndm.

evremde bu gibi tar

tmalar istemiyorum.
- Siz onu Branz'a
oldu. Fakat ona
ka.
52

syleyin. lk

benden ok

balayan o

inanyorsanz, ba

BykEli ksa kesti:

- Neyse,

bahsetmeyelim

artk bu

olaydan,

sonraya brakalm, dedi. nk, zlerek sy

lyorum dostum, bu ii aydnlatmam gerek.
Elga bozulmua benziyordu. Fincanndaki

ay

bitirdi:
- zr dilerim, izninizle,
erkek onun bu gidiine

deyip kalkt. ki

zlm grndler, fa

kat babaa kalmaya can attklar belliydi.

Bykeli merakn pek gizlemeyerek :
- Kim b u Martina

Schwartz kuzum? Diye

sordu.
Sorge:
- Sizi artacak; gorursunuz, dedi.
- ekici bir kadn m bari?
- Ondan da fazla.
- Genellikle syledikleri, gibi hafif mi gerekten?
- Hayr. Hafif deil.
Sorge kendisinde pek grlmeyen, yle art
c bir ciddilikle

konumutu ki,

Bykeli dik

kat kesildi.
- Hayat onu martmam. Yatl okuldan
kar kmaz

evlendirmiler;

miler. Kocas kk bir

dncaz ok mutsuz

Japonya'ya gnder

toprak aasym. Ka

etmi,

brakm. Sonra kadncaz

boanmak zorunda
yal bir adama d

m. Bu koullar altnda da biraz ar gitmesine

amamak

gerek. Siz

de benim

gibi

bilirsiniz,

Tokyo'daki yabanclar kolonisi pek zemzemle y

kanm deildir. Yok yok, aslnda mutsuz bir ka
dn o, ayplamak deil acmak gerek.
- Sen de hayatta mutlu olmayanlara gnln
de bir ke ayrrsn hep, yle deil mi?

53

Sorge cevap verecek yerde romla dolu ay fin

cann boaltmakla yetindi, sonra yine doldurdu:
-- Onunla tanacaksnz,

benim gibi bir yar

gya varacaksnz, dedi.

Bykeli olur anlamna gelen bir iaret yap'
t. Drt ke yz, ksa, anlayl bir glmseyi
le aydnland. Ona gre

Sorge

yalnz bitmez-t

kenmez bir bilgi kayna deildi; insan tabiatn

bilmekte de ei yoktu. zellikle kadnlar hibir
eylerini gizlemezlerdi; o da her

kadn yle ulu

orta pek vmezdi. Onun bir kadndan byle ate

li tarzda szetmesi artc eydi.
Pakat Sorge

Bykeli'ye

ileriye gtrme olanan

dncelerini daha

brakmak ister grn

myordu. Bu diplomatn btn zaman politikay

la doluydu ve zellikle birbirini kovalayan, hzla
gelien olaylarla dolu bu kark zamanlar, uzun
kiisel sohbetler yapmaya olanak brakmyordu .
Sorge:
- Japonlar Alman

politikasndan pek mem

nun grnmyorlar, dedi.

Bykeli cevap verdi:
- Bu da zc ey dorusu. Bizden ikayeti
olmalar iin hibir neden brakmyoruz.
- Rus-Alman

saldrmazlk

Pakt'n

henz

hazmedemediler de ondan. Kukudalar.

- ok gemeden kukunun bouna olduunu
grrler.
Sorge devam etti:
- ddia ettiklerine gre bu pakt, antikomin
tern andlamann gizli hkmlerine aykrym.
Bykeli:
- Gizli hkmler eklinde birey yok ! Diye
bard.
54

Sorge byk Alman mparatorluu'nun temsil

cisinin ileri srd bu dnceyi gzle grlen
bir ilgiyle izliyordu. Gerei

(ya da gerek oldu

una inand eyi) sylediini ummak gerekti.

- Bu gizli hkmler askeri nitelikteymi.
Bykeli bu olasl vargcyle geri evirerek
kesin bir tavrla:
- Hibir ey bilmiyorum. Byle birey varol
sayd haberim olurdu, dedi.
Sorge:
- Neden olmasn?

Dedi.

Grmeler

siz

yrtmediniz ya, bu da gizli hkmlerin varolma

dklar anlamna gelmez.
- Bana, yani bir bykeliye

bunu syleme

yecekler, yle mi?

- Byle bir eyin olanaksz olduunu mu d
nyorsunuz?
- Kesinlikle! Yalnz

diplomat

deilim ben,

generalim de.
Sorge souk, kiilikd bir sesle devam etti:
- Japon Genelkurmay daha 1936'da Berlin'e
yaknlam, paktn imzalanndan birka ay n
ce Ribbentrop'la bu konuyu

tartmt. Sz ko

nusu olann yalnz birka tane propaganda yazs

hazrlamak m olduunu sanyorsunuz? Bir aske
ri pakt yapld; kukum yok!

Bilinmesi gereken

asl ey, salt savunma amac

gden bir ittifakn

yaplp yaplmad .
Bykeli sesini karmyor, fincann kulpuyla
sinirli sinirli oynuyordu. Sorge'un bu bilgileri ne
reden edindiini

kendi

gelmiyordu. Biliyordu:
la delik

kendine

sormak aklna

Sorge Tokyo'nun en ku

adamyd ve yllardr

byleydi.

Neye

borluydu bunu? Dostluklarna, kurnazlna, ya

55

da dpedz sezi gcne mi? nemli olan bu de

ildi. Muhakkak olan u ki bitmez tkenmez bir
bilgi kaynayd; Bykeli de bu kaynaktan ya
rarlanabilirse kendini mutlu sayard.
Bykeli:
- Btn bunlardan haberim yok, dedi. Bu
varsaym benim inanlarmla atyor; Berlin'in
byle bir servene srklenmi olabileceini ak
lm almyor.
Sorge iin esasl

nokta da

buydu.

lgnlkt

bu. una inanyordu ki grevi bu lgnl nle

mek iin vargcyle uramak, ya da hi deilse
bunun sonularn

snrlayabilmekti.

Bu amaca

ulamak iin de Sorge kendisinin dostu olduunu

syleyen bu

adama, bu

Alman

Bykelisi'ne

muhtat.
Szlerinin stne basa basa:
- Bir gn gelecek, hesap vermek zorunda ka
lacaksnz, dedi. Her
artk. Bu

savan

trl ihtiyat

aralarndan

unutmutu

biri olduunuz

yolundaki sulamalardan kendinizi temize kar

mak durumunda olacaksnz.

Sizi bundan tr

sulayacaklar, kukunuz olmasn.

Bykeli:
- i fil.cia haline sokma. Pek yaramyor bu
sana, Sorge, dedi.
Sorge cevap verdi :
- Dost deil miyiz?

Dolambal yola sapma

dan konumaya hakkm var.

var, ikimiz de Nazileri

Ortak lklerimiz

sevmiyoruz. Bu

savan

da, kukusuz, bir cinayetten baka ey olmadn

biliyoruz. Ordunun eski bir
ten bir

askersiniz.

General

subaysnz; meslek
von

Schleicher'in

( layher) sa koluydunuz. Gemi yle kolaylk56

la silinemez. Grevleriniz var.

yolu deitirip

Fakat tuttuunuz

kendinizi Nazilerin

kucana at

mak istiyorsanz, o baka.

Bykeli :
- Neler sylyorsun? Diye bard. Yurtse
ver bir

Almanm ben,

lkemi

seviyorum ve g

cm yettiince onun urunda hereyi yapacam.

Sorge birdenbire o soukkanl uyanklna yeniden kavumutu:
- Ben de yle olacan umarm, dedi.
Kendini tutamamt. Bu

yzden de ok ierli

yordu kendine. Bir sinein rmcek ana takl

gibi,

dnceleri de

zihninde

Ar bir su ilemi miydi?

karvermiti.

lemiti kukusuz;

fakat dostu olan, erefli bir insan olan Bykel

i'nin karsnda bunun byk nemi yoktu. Dos
tu mu? erefli bir

insan m? Kar

cepheye mi

gemiti? Uluslarn kaderleriyle oynayanlarn,

karlarn insanln yokoluunda grenlerin saf
na m gemiti yoksa? Hal byleyse dnyadan .e
refli bir insan eksilmi, Sorge da tek dostunu yi
tirmi oluyordu.

Bykeli konuyu deitirmeye alarak:

- unu sylemek istiyordum, dedi. Byk

elilikle ilikilerini daha sklatrrsan sevinirim.

- Ne demek istiyorsunuz? Sefaretin kapcl
mnhal mi yoksa?
- Biliyorsun sevgili dostum, haftalk bir bl
ten karyoruz. Bu da ilke

olarak eitli Alman

araplk rgtlerine ve koloninin bellibal men

suplarna gnderiliyor.
- Biliyorum o paavray. ki gn nceki ha
berleri, resmi ve idari bilgileri veriyor.

57

- Deutscher Dienst hakkndaki

dnceleri

nizi daha nce de birka kez aklamtn. Bunla

r herkes biliyor.
- Gerei sylediimi ltfen kabul edin.
-- Elinden neler geldiini gster bize. Bu bltenin bana ge. Sana aylk bile balarm.
--'--- Ciddi mi sylyorsunuz?
- Hi kukun olmasn. Bize Hl.zm olan adam
sensin.
Sorge glmemek iin kendini zor tuttu. Aln ln
rt :
- Anlyorum, dedi.

Midelerini arapla, pi

rinle doldurmaktan balarm kamaya vakti ol

mayan arkadalarn grevlerini ben yapacam ...
Bykeli diretti :
- Kiisel olarak beni ok sevindireceksin.
- Neyse . . . Madem ki yle lazm.

Brakn da

yarna kadar dneyim. Geceler gebedir, derler.

- Sana gveniyorum, Sorge!
nanl bir tavrla cevap verdi:
- Gvenebilirsiniz.

58

Beinci Blm
SOVYETLER HESABINA CASUSLUK
YAPAN BR ALMAN ASKER

nrlann byle

giderek yer

deitirmesiyle

uluslararas ahlak deerlerinin ls de de

iir. Andlama bir

sava hilesinden

baka

ey deildir artk; verilen sz ise bir tiyatro akse

suardr.
Klaus Fuchs diye bir adam kar, andier, bil
diklerini rendiklerini

kimseye sylemeyecei

ne dair resmi bir taahhdn altna imzasn atar;

sonra daha bunlarn mrekkebi kurumadan Sov
yetler hesabna casusluk yapmaya balar. Onunla
karlatrlrsa Sorge gerekten erefli adamdr:
Nazi'lere duyduu

hnc,

nefreti,

nne gelene

sylemekten hibir zaman kanmamtr.

Silah arkadan, sra
dmana, birliinin

komun mola

nereye

gitmekte

srasnda
olduunu

pekala syleyebilirler. Tarih boyunca yle dnem

ler olmutur ki, ayn dili konuan iki adam ayr
ayr kamplara mensup olabilmilerdir.
Rote Kapelle>min temel

direi olan Schulze

Boysen'in, Reich Almanyas'nn Havaclk Bakan

l'nda brosu vard. alma Servisi'nin eski bir
subay

olan

kars

Propaganda

Bakanl'nda,

Goebels'in yannda filimleri sansr ediyordu. Ka

n-koca beri yandan, topladklar bilgileri Mosko
va'ya ulatryorlard.
Grubun br nemli kiisi olan Harnack, mu
sal Ekonomi Bakanl'nda Mdr Yardmcs'y
d. Kans Berlin Siyasal Bilgiler Okulu'nda okut-

59

mand. Grete Kuckhoff Nazi Partisi'nce Hitler'in

Kavgam adl kitabn ngilizceye evirmekle g
revlendirilmiti. Kontes Erika Brockdorf boyuna
alma

Bakanl'nn

Dansz Schottmller
kerlerle dp

kapsn

andryordu.

( otmller) cephedeki as

kalkmaktan

holanyor,

evinde

verici bir radyo bulunduruyordu. Temen Gehrts

ise Havaclk Bakanl'nda gizli harekat yneti
yordu.
Hepsi Hitler Almanyas'ndan nefret ediyorlar
d. Geceleri duvarlara el bask makinelerinde ba
slm afiler yaptryorlar; saa-sola haber ile
tiyorlar,

siyasal

vargleriyle

mltecilere

Sovyetlerle

yardm ediyorlar,

ibirlii

Totaliter gruplar aralarnda

yapyorlard.

atyorlar, zavall

Alman ulusunu paralyorlard.

Dahas var: Alman

Kar-Casusluk Servisi'nin

dahi beyni olan efi Amiral Canaris'in kendisi de

iki yanl bir oyun oynuyordu ve bu, bana malol
du onun. Alman Gizli Servisi'nin efi, S.S. Gene
rali Schellenberg savan sonunu abuklatrmak
iin elinden geleni yaptn

sonradan kantlaya.

bilmiti.
Nasyonal Sosyalizmin yapt tarihsel yanllk
burada apak gn na kmaktadr: Kii z
grln yoketmi; btn bir ulusu tek bir do
rultuya ynelik bir sr, ekilsiz bir yn haline
sokmutur. Birka gz pek insan eitli neden
lerle bu uzun dizi

kolundan

ayrlmlardr. So

nular ise hepsi iin eref krc olmutur.

Fakat bir Richard Sorge,

uuruma doru ba

layan bu hcuma katlmamtr. O bunu vaktinde

grmt.

ki kmr atei yatak odasn

60

hayal-meyal ay-

dnlatyordu. Hafif k, yataa uzanm olan p

lak

vcutlar

okamaktayd. O yaknlarda,

bir

yerdeki radyo, kmeye balayan gecenin sessiz

liini bozuyordu.
Sorge gzlerini

tavann beyazlna

dikmiti:

Hibir zaman gerekten sevmedim galiba? Dedi.

Edasnda ok byk bir hayretin varl sezili
yordu. Kollar,

vcudunun

yamsra

uzanmt.

Avulan akt.
Martina bezgin bir tavrla glmsedi; alnnda
ki bir

tutam sa

yana

itti, nemli

yanaklarn

uuturdu :
- Ben de senin gibiyim, dedi. Senden nce
baka bir

erkekle

tantm

anmsamyorum

artk.
Sorge :
- Bense hep seni aramm da farknda deil
miim, dedi.
Martina itiraf etti:
- Birok

bakalar da geldi

geti, fakat on

larla ilgili hibir ey bilmiyorum imdi. . .

Kendi dnceleriyle arho
nn havas,

vcutlar kadar

k onlar

saryor,

oluyorlard. Oda
scakt. Tatl, hafif

giydiriyordu.

evrelerinde

yokluun geliini haber veren glgeler vard. En

ili-dl duygularnn engin denizi zerinde kou
yorlard.
Snrsz bir sabr, bir inatla

birbirlerine yalan

da sylyorlard. Btn sylediklerine kendileri

de neredeyse inanacaklard. Birbirlerinin gzleri
iine baktklar vakit, gizli tutkularnn yansma
larn orada grr gibi oluyorlard.
Birbirlerinden hem

korkuyorlar, hem de bir

birlerini arzuluyorlard.
1', : 4

Arasra, bu

arzuya var
61

gleriyle kar koymalar gerekiyordu. Sonra a

kurtlar gibi
Byk

birbirlerinin

yorgunluk,

zerine

bitkinlik

atlyorlard.

gelince

kayglan,

hummal kukular da yatt. kisinde de ruhla

rn rlplak soyma arzusu belirdi.
Martina onun kulana unlar fsldad:
- -Daha ocuk yatayken kardlar beni. B
tn ak hayatm da sonu gelmeyen bir kz kar
ma, bir rza geme oldu.

Vcudumun

zerinde

ok ellerin dolatn hissettim; hepsi hoyrat el

lerdi, fakat ilerinden en

hoyratlar, benimle ev

lendikleri iin zerimde hak

rn duygusuz elleriydi. Beni

sahibi olan insanla

kirletmeden sevecek

birini bulmak iin umutsuzca rpndm durdum;

fakat her yanda amurdan baka eye rastlama
dm. Kendimi kmsedim, kendimden nefret et
tim; iimdeki tutkuyu her gn

daha fazla boup

sndrdm.
Sorge ban kadnn gs zerine koyarak:
- Birbirimize benziyoruz, dedi. ok kadn
tandm. zerlerine ullandm, fakat yalnz dla
rn, zarflarn tandm onlarn. Ne yne dndm
se bencillik, hesaplkla, ya da aptallk, ilkel bir
atelilik veya duygusuzluk, elence veya merakla
karlatm. Sevgiyi buldum sandm vakit, bu
nun tutku taraf eksikti. Her ikisini de senin ya
nnda buldum ancak.
Martina onun ksa, kvrck salar<yla oynuyor,
iki elini onlarn iine

daldryordu.

kafatasm yokluyor, parmaklar

Yava -yava

orada eski yara

izleri buluyordu. Onlar yava-yava uuyor, iin

de sevime arzusunun yeniden

uyand.n hisse

diyordu.
Gzlerini
onun stne
62

yumarak

ellerini

atlad. Bir alev

uzatt,

Sorge da

denizine

daldlar.

acnn alevleriydi bun

ehvetin, kudurukluun,
lar. kisi de yokolmak

istiyorlard

sanki. Fakat

ok gemeden bitkin bir halde ayrldlar . Kendi

lerine hnc getiren an geldi att. i bir k her
eyi aydnlatt ve anladlar ki birleemezler,

bir

birlerinin mal olamazlard !

kisi de duygularn har vurup

harman savur

mular, saysz sevime geceleri boyunca bu duy

gular kreltip andrmlard.

Ancak bir vazge

iin elde etme olanan salayaca eyi bu ku

atmlar, sonunda kay

marda aptalca tehlikeye

betmilerdi.

Bilgiyle, ustalkla sevimeyi

biliyorlard, fakat

btn bunlar artk bir alkanlktan, aldatc, aa

latc bir grenekten baka ey deildi. Vcut
lar birbirine deerken dnceleri baka yerdey
di. Gceniklikten,

tiksintiden

domayd bu dnceler.
ayrmasn isterlerken,

ve

hesaplktan

Duvarlarn kendilerini

birbirlerine glmsyor

lard.
Martina yle dnyordu :

Onun da baka erkeklerden farkl bir yam

yok. Evet, arzusu daha gl, daha hoyrat, kasla
n br erkeklerinkinden daha kudretli. Fakat o
da duyularn sarholuu getikten sonra ortaya
kan sorunu zmeye almyor. Fiziksel sevgi
nin iki cins arasndaki hn haline dnt o
saniyeyi geitirmeyi bilmiyor. o saniyeyi, erkek
olan hereyden tiksinmenin kaplad o korkun
andan syrp kurtarmay bilmiyor. tekiler gibi
bir erkek o da. Listeye daha iri harflerle yazlan
bir ad belki; fakat bir addan baka hibir ey de
il. Sona doru bir ara da ayn zamanda. Ama
hangi son?
Gen kadn

kaslm bir halde

bunlar kendi

kendine soruyordu.
63

Sorge ise iinden yle demekteydi:

0 da kurtarmyor beni. Kanlarm aktan yara

l bir ba gibi onun zerine dklp salyorum,
fakat kendimi vermiyorum. Gzlerimi kapyor,
kendimi brakyorum; lmek istiyorum ve buna
inanyorum. Bir de gzlerini ayorum ki hibir
ey deimeni. Ne kalyor bana? i katlaryla,
hesaplarla, taslaklar ve pl3.nlarla, kimyasal reak
siyonlarla, hammaddelerle, sentetik benzinle do
lu bir evrak antasndan baka ey dnmez
oluyorum. Oysa srf kocasnn i srlarm ele ge
irmek iin ben bu kadnla yatmak istiyorum!
- Almanya Bykelilii'ne gtrecek misin
beni, Richard?
- Gtreceim dedim ya.
- Yaknda m?
- Evet.
- Babaa bir resepsiyona m? Bir aya m?
- Evet.
- Nasl adam Bykeli?
- Nasl bir erkek mi demek istiyorsun?
Martina kkrtc

bir

Parmaklarn Sorge'un

eda ile:

Belki, dedi.

dudaklar zerinden

ge

irdi.
Sorge sert-sert:
- Brak beni, dedi.
Martina gzlerini yumdu, gz

kapaklarn kr-

ptrd.
Tehdit dolu bir tavrla:
-- Byle konuma benimle, yalvarrm, dedi.
Sorge birden doruldu:
Canm nasl isterse yle konuurum senin64

le. Nasl konuulmasn hakediyorsan yle yani,

dedi.
- Bir daha sevi benimle,
Burada, o bir gnlk

Richard; ne olur.

sevgililerinden birinin ya

nnda deilsin.
- yle mi, deil mi, pek bilemiyorum.
Ayaa kalkm, kadnn nnde plak duruyor
du:
- Sen de

onlar gibi

davranyorsun bazen,

dedi.
Martina dorulmu, dirseine dayanmt. Buruk bir tavrla:
- Sana bal bir ey bu, dedi.
Yar kapal, dman gzlerle bakyordu ona.
Sorge:
- Ne acayip kadnsen sen ! Dedi. Sesinde k
mseyi ve pimanlk vard.
- Haaa. Anladm ! Szn yerine getiremeye
ceksin. Seni rahatsz eden de bu- Bu yzden kz
yorsun, kavga karyorsun

benimle. Senin gibi

bir erkek iin ok zavall bir yntem dorusu.

Sorge ters-ters:
- Sz verdim mi tutarm ben, dedi. Yarn
dan tezi yok, grrsn bunu. Her Pazartesi gn
Bykeli'yle

satran oynarm.

Sen de kendini

arlm sayabilirsin.
- Sahi mi?
- stediinden fazlasna kavuacaksn. Arzunu gerekletireceksin. Bykeli'nin hemen ya
nna oturabileceksin; yle yaknna ki, soluk al
n duyacaksn. Gzlerini almasn diye lambay
uzaklatrabileceksin.

Kadehini

sigarasn yakacaksn.

Ayana terliklerini giydi

dolduracaksn,

receksin ve istersen onunla yatacaksn.

65

Martina onun giyiniini, inik kirpiklerinin ara

sndan gzlyordu. Sorge onu Bykelilie soka
cakt demek, ha?

Tokyo'ya

zihninin takld d

geliinden bu yana

gerekletirecekti. Geri

Martina birka kabul treninde grnmt; fa

kat ne Bykeli'nin, ne de bellibal i arkada
larnn yanna yaklaamamt. Ad sayg uyand
racak kadar iyiye km deildi. Btn erkekler
onunla yatmaya can atyordu.
bir toplulua

tantmaya

Lakin hibiri onu

yanamyordu. Bunun

iin Sorge'un gz pekliine sahip olmak gerekti.

Bykeli'nin yakn

dostuydu.

Martina da onu

seviyordu:
- Akln bana topla,

Sorge, dedi. Soyun

haydi. Daha nmzde koskoca bir gece var?

Sorge ceketini giyerek:
- Bktm senden ! Diye bard.
Gen kadn ona apknca gz krparak :
- Ama ben senden bkmadm, dedi.
- Aptal m sanyorsun beni? O ya oktaaan
getim . . .
Martina :
- Ne yazk, dedi. c<kp gitmek zorunda b- .
rakacaksn, beni. mperial'de

daha sevimli arka

dalar bulurum.
Sorge ters bir tavrla:
- Ya da kaldrmlarda, dedi.
- Su

sende,

Richard.

kp

gideyim mi?

Yoksa kalyor musun?

- Tiksiniyorum senden.

'
- Biliyorum; al benden de o kadar. Lakin sana abay yaktm. Gel de kendin gr.
- Yzn grmek istemiyorum artk.
- Lambay sndr yleyse.
66

Sorge onu dinlemiyordu. Kendini darya att.

akna dnm bir

ua ittii gibi

ite dayal

duran motosikletine atlad. Bir tekmeyle motoru

iletti, motor homurdanmaya balad.
Motosiklet hzla ileriye atld. Kr kandille ay
dnlanm sokaklardan geti. Gk grltleri
karan motoruyla Tokyo'nun gece hayatnn geti
i blgenin yolunu

tuttu. Tekerleklerin

altnda

kaldrm talar birbirlerini kovalyorlard. O yak

lanca narin siluetler sryor,

abucak uzakla

yorlard.
Tamenoi'de motorunu durdurdu. Buras yoksul
genel kadnlarn mahallesiydi. En dk fiyatlar
ve birka para karlnda

her istenileni yapan

yosmalar bulunuyordu.

En ufak bahi

yk bir minnetle kabul

ediliyordu. Boyal kzlar

umutla dolu olduklar halde

bile b

yaklatlar, ilerin

den biri farlarn iinden geti. Yorgun, ince

yznde agzlln, bo midenin ve aresizli
in ifadesi vard. Sorge

tiksinti ve acmayla r

perdi. Ona bir avu para atp motosikletini deli

ce srmeye devam etti. Az sonra Ginza Mahalle
si'nde kendini buldu. Hz keserek
an lokantalarn, barlarn,
lerin,

kulbelerin,

dans

orada kayna

kahvelerin, birahane
salonlarnn

nnden

ar-ar geti. Burada 1 .400' akn elence yeri

vard. Iklar

alayan

gibiydi;

mzikle insan

sesleri kulaklar trmalayp birbirine karyordu.

Her yana alkol, ter ve ttn kokusu sinmiti.
Sorge Yarasann nnde durdu, motosikleti
ni duvara dayad ; glgeler ve dumanla dolu bara
girdi. Burann

patronu

Sorge'u

tanyan bir Al

mand. Onu zaten mahallede kim tanmyordu ki?

Hemen koup geldi. Sorge mterileri yiyip ime
ye iteleyen

bir adam

olduu iin her

yerde iyi

67

parasn dyordu:

karlanyordu. Hereyin
tiklerinin de,

krdklarnn da.

Kzlara da para

veriyordu.
Elini olanca arlyla patronun omuzuna da
yad. Hogeldiniz
vararak

anlamna, az

glmseyen iki garson

kulaklarna

kza gz krpt.

evresine yle bir baknd. Drt kk masadan

ikisi botu. nc masada iki ufak-tefek deli
kanl ( renci

olsalar

gerekti )

Drdnc masada bir ift

zar atyorlard.

oturmaktayd. Erkek

bir beyazd; bir broda

dn bir Japondu,
sklmadan

memurdu herhalde. Ka
sokak kzyd. kisi de utanp

pyorlar,

seviiyorlard.

Barda

hangi milletten olduu belirsiz bir denizci, bir ta

bureye tnemiti.
Sorge bo iki masadan birine oturdu, kravatm
gevetti, pantolonunu yukarya doru ekti. Gar
son kz Keiko

yannda

dikilmi

duruyor, emir

bekliyordu. Sorge dalgn-dalgn elini onun kala

larnn zerinde dolatrd:
- Her zamanki gibi, dedi.
Patron:
- Bira! Diye

bard.

Lwenbrau

getirin

Herr Doktor'a.
Sorge evet

anlamna

bam

sallad. Keiko

elinde bir ieyle bir bardak olduu halde geliyor

du. Sorge bardan temiz olduunu grsn diye
onu a doru yle bir

tuttu. Sonra doldurdu.

Sorge barda ald, koklad; bir dikite boaltt.

- Bir tane daha, dedi.
Kana-kana iti. ok gemeden masann zerin
de alt tane bo ie sraland.

Sonra viski-soda,

peinden de sek viski smarlad.

Bacaklarm alabildiine

am, sandalyesinin

arkalna iyice yaslanmt. Her kmldannda

68

sandalye, arl altnda

gcrdyordu. Fazla

mldad da yoktu. Bak

iinde kayboluyordu.

sigaralarn

Gittike

duman

koyulaan bu du

manlar, hemen-hemen kat bir yn haline geli

yorlard. Dnceleri de onu gemi gnlere g
tryordu.
Yurdunun

(Almanya'mn)

bir

askeri

olarak

Homme-Mort siperlerinde yine kendini gryor

du. Dikenli tellerin ardndayd; aydnlatc fiek
ler onu canndan bezdiriyor, ar obslerin patla
ylar kulaklarm sar

ediyordu. Kan, kaputu

nun kaln kumann iine iliyor, bir eit kzl

buu haline

dnyor, bu da

yar

yarya kr

ediyordu onu. Yurdu iin kanm dkm olan er

Sorge mkafat olarak kna bir tekme yiyordu.
Sonra ayn lke suratna tkryordu onun.
Derken sahne deiiyordu : Dnya devrimi u
runda savaan bizim yiit

Sorge, Kremlin'in ba

samaklarn trmanyordu.

akr-akr alklan

yor, nne

iekler atlyordu.

Gl bir Koro

halinde sylenen, esrarl biimde orkestraya uy

gulanm olan nternationale arks ykseliyo r ,
onu da kaldrp gtryordu. Son dizelerde gnl
sarho, mutluluktan lgn,

btn aclarn unu

tup geride brakm olarak Stalin'in ( emeilerin

babas Stalin'in ) karsnda
Stalin Sorge'u kucaklyor,
yanana

dayyordu.

buluyordu kendini.
pos byklarn onun

Almanya'mn

tkryle

henz slak olan bu yzn stne yapyordu bu

hareketi. . .
En korkuncu da uydu: Hala

seviyordu bu Al

manya'y!
Sorge bu Almanya'y artk dnmemek, unut
mak iin bardam boaltt. Sonra yine gzlerini
at, kendini o pis kokulu dumann, o kt kokan

69

iren barn yine iinde buldu. Bak, garson kz

Keiko'nun morarm, acl yzne gelip takld.
Keiko ona tutkundu.
gl, her

Ona gre

zaman sarho bir

Sorge yiit ve

yar-tannyd.

Ona

tapnyor, gzleriyle onu yiyor, hi kmldamadan

onun iki iiini seyrediyordu. Onun iin her eyi
yapar, btn

isteklerini

Sorge ondan hibir ey

iyi davranyor, onunla

yerine

getirirdi. Fakat

istemiyordu.

Ona kar

akalayor, para veriyor,

kendisine iki getirmeye gittii srada kna bir

tokat yaptryordu ; fakat hepsi o kadar! Keiko
daha fazlasn isterdi.

Ancak bunu dnme y

rekliliini gsteremiyordu.
Sorge:
- Beni seviyor musun Keiko ? Diye sordu.
Keiko hzl-hzl ban

sallad. Onun szlerini

anlayabilecek kadar Almanca biliyordu.

Epey glkle:
- ok seviyorum seni, dedi.
Sorge mahzunlat:
- Oh olsun sana yleyse, dedi. Tek ansn
u: Hibir zaman gereklemeyecek bu sevgi. An
ladn m bunu?
Anlamamt. Evet anlamna abuk-abuk ba
n sallad.
Sorge:
- Benim tipim deilsin, dedi. ok fazla na
muslusun. Alktan

lmemek ya da

ayana bir

ift pabu almak iin kaldrm yosmal yaptn

oluyor, fakat nemi yok bunun. i stesem bir mu
cize yarat

gibi, severdin

beni. Doan

Gne

gibi, ya da Shinto'nun Kutsal Sandukas gibi ta

pnrdn bana. Fakat istemiyorum

70

bunu. Yksek

sosyeteden bir orospuyu seviyorum nk. Bunu

yapacak kadar aptalm.

Zavall bir aptalm, bir

tahtas eksik delinin biriyim. Gerek deil mi?

Keiko :
- ok seviyorum seni, dedi. Almanca syle
meyi bildii btn eyler de belki bunlard .
Sorge viski

smarlad.

Gelsin

diye beklerken

bo ieleri kaldnp att; ieler duvara arpp

krld. ki renci: Yaaaa! Diye bardlar.
Sevien ift savuup gitti. Barda kafay eken de
nizci ise hibir ey farketmemi grnd.
Kap gcrdayarak ald.
ieriye

girdi. Yz

bir

Ufak-tefek bir Japon

glmseyile

burutu,

eikte durdu. Yaamak, varolmaktan tr zr

diler gibi bir hali vard. Aratran gzlerle salonu,
iki ienleri inceledi. Beri yandan da kimonosu
nun altndan bir keman kard. enesinin altna
yerletirip yaym kaldrd.
Sorge ar-ar yerinden kalkarak:
- Kemanla kafamz tlemeyeceksin ya evlat? Dedi.
Japon saygyla eilerek:
- Bir parack mzik, zevk iin, dedi.
Sorge:
- Bak yamrum,
Aynasz olduun

suratn

besbelli.

houma

Syle,

gitmiyor.

polissin deil

mi?
Japonun kayglanm

olduu besbelliydi :

Bi

raz mzik, diye tekrarlad.

- spiyonculuk yapmaya geldin buraya. Ba
ka i iin deil. Seni

tanrm ben;

seni de, ben

zerlerini de.
Japon glmsemeye alyordu, fakat bouna.
71

Ezilip bzlmekteydi. Ellerini indirdi, sandalyeye

arpan keman, bouk bir ses kard.
Sorge'un zel bir koku alma hassas vard. Bir
eit altnc duyu idi. Bu, Gizli Polisin adamlarn
ilk bakta bulup

karma

Tokyo'da sryle vard

olanan veriyordu.

bunlardan. Her keba

nda, kahvelerde, gece

kulplerinde,

trenlerde,

her yerde bunlara rastlanyordu. Japonya'da ca

sus korkusu alay konusu haline
boyutlara erimiti ki, btn

gelmi ve yle

eski ulusal komp

leksleri de glgede brakmaktayd.

Sorge:
- Dinle beni, hergele, diye bard. Sorge
san'm ben (San: Bay

anlamna) .

Berlin'den

geldim. Gazeteciyim, zamparaym, ikiciyim. Yaz

bunlar bir yere,

kemann da al, bas git. Yoksa

kna yle zorlu bir tekme atann ki dilerin bile

zangrdar !
Japon hem ezile bzle,

hem saygyla glm

seyerek hemen kirii krd.

Sorge yine imeye balad:
- Bu da hayat m be? Dedi. Nereye baksan
pislikten baka ey grmyorsun. Bu iren de

lik, szm ona vatan topra ve bu kadnlar! Ka

la-kala ne kalyor bize, Keiko, ha? Senin gibi in
sanlar, yani

enayiler,

Yeryz'nn

tuzu-biberi !

Yksek sosyete namussuzlarnn orbalarna tad

vermek iin kullandklar tuz-biber yani. Bize ka
lan ne, bilmiyorsun

bunu, deil mi

basit: nsan kendine gre bir

Keiko? ok

dnya kurmal ve

cannm istedii gibi yaamal !

Sorge hesab grd,

kendisine ak Keiko'nun

minnack yanan okad, sonra hafif tertip sal

lanarak darya kt. Sarhotu, kendini kaybet72

met, szmak zere olduu belliydi. Az kalsn mo

tosikletinin stne dyordu.
Birka fkeli tekme sallad, motor birdenbire
homurdanmaya balad.

Sorge kendini

brakt,

makine de al'P onu gtrd. Serin havayla ken

dine geliyor, hzn

verdii rzgar

kafasnn ser

semliini gideriyordu.
Oturduu

Azubi

Mahallesi'ne

giden caddeye

sapt. Hz gittike onu kavryordu. Gzlerini yu

marak yokluun iine dald.
Nihayet zgrlne

kavumu

yordu. Sokak, tekerleklerin

gibisine geli

altnda koup ka

maktayd. Vcudu bir mermi, bir obst. Gzle

rini daha sk yumdu.

zgrl ele geirmiti

nihayet; engelsiz, tm zgrl- Bu lgnca ne

enin sahibi,

efendisiydi.

Dosdoru amaca

gidi

yordu.
Motosiklet kaldrmn

kysna arpt, olduu

yerde dnd, bir itten geti ve motorun homur

tusu bir bahenin iinde sustu. Sorge yere arp
t, zplad, sonra upuzun topraa serildi. Azndan
hrltlar kyordu.

73

Altnc Blm
CASUSLUK BAST BR MESLEK DEGLDR

asusluk basit bir meslek

deildir. Olaans

t yetenekler ister. Sorge gibi birinin ellerin

de bir sanat haline gelebilir. Kendine hakim

olma, adam aldatma, entrika evirme, kehanette

bulunma, tek ayak stnde

krk yalan uydurma

vardr, bunun iinde.

Daha genel nitelikte baka koullar da gerekli
dir. Ancak renimle elde edilen bilgi gibi. Tek
nik ve askeri ayrntlar iyice bilmek gibi. Rtbe
ler, birlikler, silahlarla ilgili hilgiler bu aradadr.
Casus hangi lkede alyorsa orann ekonomik
ve politik yaps

zerinde de bilgilere

sahip bu

lunmaldr.
Sorge ii daha salam

tutmutu:

Japonya'nn

tarihini incelemi, Japon ruhunun srrna ermeye,

bu ulusun kltrel eilimlerini

snflandrmaya

girimiti. Ayn zamanda hem casus, hem aratr

macyd. Dmanlar bile btn beyazlar arasn
da Japonya'y en iyi bilenin o olduunu kabul edi
yorlar; ona hayranlk duymaktan geri kalmyor
lard.
Bundan tr meslein ana hatlarn ihmal et
mi deildi. lmnden nce
olarak saptamaya nem
leklerini dnyann

baz ilkeleri yazl

vermiti.

neresinde

Bunlar, mes

yaparlarsa yapsn

lar, btn casuslar iin deer tamaktadr.

Sorge, sradan bir bilgi koleksiyoncusunun ka
rnca gibi alma tarzn kmsyordu. Bilgile
ri biriktiriyor, deerlendiriyor, aralarndan gere74

kenleri seiyordu. Bir mozaik deil, bir zmle

me yapyordu.
Onun dncesine gre

kadnlar

casusluk almas yapacak

hibir ciddi

yetenekte deillerdi.

En ufak grevler iin bile kadn

kullanmak iste

miyordu : Kadn ksm

abuk telaa, heyecana

kaplr; akldan ve soukkanllktan ok yoksun
dur, diyordu. Sinirlerinin kurduu tuzaa ken
disi der. Gnn birinde muhakkak bunu ya
par.
Sorge'un bu kuraln

dnda brakt tek bir

kadn vard: Agnes Smedley.

Zeki ve yaman bir

kadnd. Sovyet basnnn en iyi gazetecilerinden

biriydi. Sava muhabiri
fik olan) Amerikan
en tehlikeli

olarak ( o zaman mtte

birlikleriyle

yerlerinde gzn

Uzak Dou'nun
budaktan esirge

memiti, Sorge epey fesatlkla u sonuca varyor

du: Kadn olarak be para etmezdi. Erkekti o.
Sorge paray her casus iin en nemli ara, rad
yoyu da en iyi haberleme aleti
nin casusluk yapan yetenekli

sayyordu. lkEl"

vatandalarnn i

birliini de ok gerekli sayyordu. Ve btn ca

suslar gibi o . da nemli bir eye gveniyordu ki
bu, kurbanlarnn aptallyd. Olaylar hemen her
zaman onu hakl karyordu.
*

Sorge mperial Oteli'nin holnden geip byk

Dou Salonmma girdi.
bir sargyla

Yznn sol yan geni

kaplyd. Smsk

sarlm olan sol

kolu, insanda acma duygusu uyandryordu. Ha

fife topallamaktayd.
Geirdii kazadan sonra

hastahanede be gn

yatmak zorunda kalm, kendine bir haftalk din-

75

lenme

izni

vermiti.

kk evinde

Bu

kitaplar,

sreyi de

Azubi'deki

plaklaryla babaa ge

irmi, hibir konuk kabul etmemiti. Miyagi ka

psndan ieri.ye adm atamamt. Sevdal Marti
na'nn habercisi

bile mektuplaryla

birlikte

kez yz geri evrilmiti.

Fakat Sorge iini savsaklayamazd. Bunun ze
rinde ok kafa

yormutu. O zamana dek

liydi bu i. imdiyse ok esasl,

nem

vazgeilmez bir

hal alyordu. Daha sk tutmak gerekti bunu. Bil

giler daha sk bir szgeten

geirilecek, zetler

halinde ksaltlacakt. Alex'in direktifleri uyarn

ca bundan byle dikkatini sorun zerinde yo
unlatrmak istiyordu. Buna cevap vermek iin
de Ozaki'ye ihtiyac vard.
Nerede buluacaklarn saptamak iin ona te
lefon etmiti:

mperial'n

barnda, saat onbe

buukta! Tokyo'nun btn

kalburst insanlar

orada

buluuyorlard.

Gnn her

saatinde hi

dikkati ekmeksizin herkesle buluabiliyordu in

san. leden hemen sonraki

saatler zellikle el

veriliydi. Hol yava-yava doluyordu, ancak yine

de bo masa bulunabiliyordu.
na oturarak rahatsz

Bu masalarn ba

edilmeden ene alabilir

diniz.
Sorge topallya-topallya bara yaklat, barme
ne bakp yzn sevimli bir

tarzda buruturdu,

o da teklifsizce karlk verdi:

- Epey varta atlatmsnz, Herr Doktor. Fa
kat iin en etin yann da yapmsnz galiba?
- Hibir nemli eyim zarar grmedi, dedi.
ki de iebiliyorum. Asl nemli olan bu.
- Ne vereyim size, Herr Doktor?
Sorge bir tabureye dayanarak :
- Bir vermut ver, dedi.
76

Barmen kadehi doldururken mterisine acyan

gzlerle bakt.

Vermut itiine

gre Sorge

ok

byk varta atlatm olmalyd!

Fakat Sorge bir

nlem olarak

ikisini byle

semiti. Zihnini ak, uyank tutmak istiyordu.

Ozaki sradan bir

kimse

deildi.

Sorge <le ona

sayg besliyordu.
Duvardaki aynaya baknca

arkasnda olup bi

tenleri grebiliyordu. Kalabalk yoktu. Az say

daki mteriler alak sesle konuuyorlard. Bar
da Sorge'dan baka Hamburg'lu byk bir sana
yici de vard. Japonlara otomatik amar maki
neleri satmak iin Tokyo'ya gelmiti.
Adam Sorge'u yle

byle tanyordu.

Yanna

yaklaarak merakla:
- Ne oldu size?)) Diye sordu.
Sorge:
- Karyoladan dtm, fakat benim deildi,
Bu cevap iko adamn
u Sorge!

houna gitti. Ne adamd

Komusuna bir kadeh

iki ikram et

mek istedi:
- Salnza ielim yani, dedi.
Sorge cevap verdi:
- zr dilerim. O madamn kocasn bekliyo
rum da.
Sanayici gld, kadehini Sorge'un erefine kal
drd. Sorge ona bir el iaretiyle

karlk verdi,

aynadakileri seyretmeye balad.

Ozaki'nin ieriye girdiini grd. Yuvarlak, so
luk yzl, ufak-tefek Japonun dncelere dalp
gitmi bir hali vard. Ba eik, bara yaklat ve
daha oraya varmadan bir konyak-soda smarlad.
Sonra Sorge'u

grm,

tanm

gibi yaparak

hafife eilip terbiyeli bir eda ile:

77

- Vay, Msy Sorge !

Dedi. Sizi gren Po

lonya Sava'ndan dndnz sanr.

Sorge:
- <(Baka sava alanlarnda yaralandm ben,
dedi. <Onlar da kendim setim.
Ozaki glmsedi:
- yi bir

hekim

buldunuz mu

bari? Diye

sordu.
Sorge :
- ok iyi hem de, dedi.
- Ne zaman iyileeceksiniz?
-- Gn meselesi.
- Alman m bu hekim?
- Tabii .
Ozaki:
- Ben de iyi Alman hekimler tanyorum. Bu
arada zel danman,

Berlin'li

Herr Kraus'u da

tannn, dedi.
Sorge cevap verdi:
- Ben de iyi tanrm onu. ok esasl uzman
dr. ok da acayip adamdr.
Sorge az kalsn: Yahudi

olduu iin ldrd

ler onu, diyecekti .

Ozaki sevimli bir tavrla:
- Otursak m? Dedi. Danman

Kraus'tan

szedersiniz bana.
- Seve seve.

imdilik ayakta

durmak epey

zahmetli oluyor benim iin.

Hamburg'lu sanayici

arkasn

konuma ilgilendirmiyordu

dnmt.

Bu

onu. Barmen de ka

. dehlerini parlatmakla meguld.

Sorge peinde Ozaki olduu halde kedeki bir
masaya gitti. Her zamanki
78

btn nlemler aln-

mt. Ozaki ile baka trl olamazd. Beklenme

dik bir buluma olmutu. tedenberi uyguladk
lar kural uydu : Ozaki Sorge'un yanna giderek
onunia konuacakt. Havadan
sel bir konuydu bu. Sonra

sudan, fakat kii

konumay bir masa

nn banda srdrmeyi nerecekti.

Nezaket kurallarna sk skya uyarak oturdu
lar. Ozaki de yzndeki ifadeyi deitirmeden:
- ok ihtiyatszsmz,

Herr Sorge, dedi. Si

zin durumunuzda olan bir kimse kaza geirmek

ten saknr.
Sorge olduka sert bir tavrla: Hi kimseye za
rar vermi deilim, Msy Ozaki, dedi.
_
- Demek istediim o deil. Byle davranr
ken, davaya hizmet etmi olmuyorsunuz.
Sorge bu takazay tek sz sylemeden kabullen
di. Ozaki byle bir dnceyi ileri srme yetkisi
ni kendinde bulabilirdi . Sradan bir kimse deil
di. Gruptan hi kimse byle

davranamaz, yaln

Ozaki bunu yapabilirdi.

Sorge :
- unu isteyecektim sizden: Kznza zel re
sim dersleri

verebilecek bir adam

tutsanz. le

ride sizinle dorudan ve gizli bir iliki

kurmam

gerekecek. Dedi.
- Kimden szediyorsunuz?
- Miyagi'den.

Benim

evirmen.

Resimden,

tahta oymaclndan ok iyi anlar.

Ozaki biraz dndkten sonra:
- Oldu, dedi. Gnderin onu bana.
Sorge belli belirsiz bam sallad. Byle yapn
ca da cam acd galiba. Salam elini pansumanna
gtrd, yzn buruturdu :

79

- <\Yalnz, dikkatli davrann,

hafta, mesela

dedi. Gelecek

Osaka Asahi imbun gazetesine bir

ilan verirsiniz. Bavuranlar

arasndan da Miya

gi'yi seersiniz .
Ozaki :
-- Anlatk, dedi.

yice

gvenebilir miyim

ona? unu demek istiyorum yani: Sadece bir ir

tibat aj an mdr, baka ey deil midir?l>
- Her eit belgeyi hi ekinmeden verebilir
siniz. Raporlar, gizli planlar bile. Acele bir du
rum olursa birka saat sonra geri verir.
Ozaki dnceli-dnceli:
- leri ok basitletirir bu, dedi. Plannz
iyi, Sorge. Bunu niin bana daha nce nermedi
niz diyorum kendi kendime?
Sorge ok ak konuarak :
- Artk yedeklerimizi de cepheye

srme za

man geldi, dedi.

Ozaki cevap vermedi; ancak Sorge'un dnce
sine katld belliydi; bu da onun houna gitmek
ten geri kalmad. Ozaki

.Taponya'nn en nfuzlu

kiilerinden biri, Prens Konoye'nin sz dinlenen

danman, gl politika adamlarnn, sanayici
lerin dostuydu. O da komnistti, onun gibi.
Ozaki Sorge'un dncelerini izliyordu sanki :
- Agnes Smedley'den mektup aldm, dedi.
Sorge hayretini de,

honutsuzluunu da gizle-

medi :
- Ne sanyor bu kadn kendini? Dedi.
Ozaki:
- Herkese benzemiyor o, diye cevap verdi.
Gerekten de sradan bir insan deildi bu SmedIey. Dnyay dolaan bir komnistti; keskin gz80

lyd, kvrak bir kalemi vard!

Egon

Erwin

Kisch'di, fakat u farkla ki, kadnd! .. Lakin kadn

olsun, erkek olsun (ho, hi kimse bunun iy
zn renmeye kalkmamt ya) herkes onun
hangi bayrak ardnda yer aldn biliyordu. 1930'
da in'de Sorge ile Ozaki'yi tantrmt. Sorun
buydu .ve nemi vard. Fakat ne kanyordu o bu
ilere?
- Mektubu ne yaptnz?
,___

Yaktm.

- ok iyi ettiniz. Yapacak baka ey yoktu.

Prensibimi bilirsiniz, Ozaki. Komnistlikfori her
kese bilinen kimselerle ok belirsiz de olsa, hi
bir iliki kurmamak gerek. Kimse bu kuraln d
nda kalamaz.
Karann vermiti. Moskova'ya

gnderecei ilk

radyo mesajnda Smedley'in yapt bu yaranma

abalarm, kendi grubuyla temasta kalmak iin
besledii arzuyu bildirecekti. O zaman o iyi bir
hafanacak, bir daha da byle birey
kalkmayacakt. Moskova, genellikle
dncelerine uyuyordu.

yapmaya
Sorge'un

Ozaki :
- htiyat nlemleriniz kimi zaman ar g
rnmekle birlikte, yine de yerinde saylabilir,
dedi. Bizim Gizli Polis harl-harl alyor. Ge
en hafta gizli verici buldu.
Sorge cevap verdi:
- <(Daha baka vericiler de bulacak.
Aslnda ksa dalga bir radyo vericisinin hibir
anlam yoktu. nemli olan, yaynn hazrlany
d. Sorge aldrmaz grnyordu; fakat yine kay
glanmaya balyordu. Midesinin altndaki o bo
luk hissi yine ortaya kyor, belirli bir hal alyor
du. Kadehini boaltt.
F : S

81

Ozaki'ye bu haberi nereden aldn sormad.

Ona hi sual sormazd. Haber ald kaynaklar
ok saydayd. Babakanlk zel Kalemi, Mampai
Oteli'nde babaa yenen yemekler, Gney Man
urya Demiryolu irketi'nin brolarnda aram
ba gnleri yaplan gizli toplantlar ... Hele bu de
miryolu ticari bir irketten ok, bir imparator
luktu. Bu kaynaklardan biri de Tenno Saray'n
dayd, belki.
- Almanya Bykelilii, biz Komintern Pak
t'nn gizli maddelerine dair hibir ey bilmiyo
ruz, diye iddia ediyor.
Ozaki souk bir tavrla :
- Oysa var, b u maddeler. Metnini ister misi
niz? Dedi.
-- Bunlar elde etme grevi bana verilmedi.
Moskova imdiye kadar Berlin kanalyla bunu el
de etmi olmal.
Bu konuda Alex'e danm, o ksaca: nemi
yok, demiti. Fakat bunlar Ozaki'ye sylemedi. .
Ozaki merakn gizlemeye kalkmadan sordu:
- yleyse niin bunlarla urayorsunuz?
Sorge syledikleri zerinde fazla dnmeden:
- Kiisel nedenlerle, dedi.
Ozaki'ye gvenebilirdi.

Onun yannda

her za

manki ihtiyat gstermese de olurdu. Ozaki yar

dmcdan daha fazla bir eydi. Yakn bir i arka
dayd; Sorge ile hemen-hemen ayn rtbedeydi.
O kendi kiisel politikasn yapyordu; bu politika
da dnya tarihini etkileyecekti.
- Bykeli bana yalan m syledi
Bunu renmek istiyorum.

acaba?

- Mecbur kalm olabilir. D grn kur

tarmak istemi olacak. Pek dostsunuz galiba?

82

Sorge sinirli bir hareketle

gtrd:

elini pansumanna

- Bu gizli pakttan haberi var da bana kalle

lik ettiyse o artk dostum deil. Sorge bu szleri
ar-ar

sylemiti.

Peinden

ekledi :

Kendi

adamlarna, ayn zamanda yurduna da kallelik

etti. Bu koullar altnda bir sava kkrtcsn
dan baka ey deil.
- Glkle mi kabul edebiliyorsunuz, bunu?
- Kabul edemiyorum bir trl.
- yleyse kabul etmeyin.

da bu gizli

maddelerin

Bykeli pekala

tartmasna

dorudan

katlm olmayabilir. Belki bunlarn varln se

ziyordur, fakat aka sylemek istemiyordur.
Devekuu gibi o da grmemek iin kafasn kuma
gmyordur.
Sorge de iini kemiren bu kukuyu yoketmek
istiyordu, fakat baaramyordu. yi yleyse, de
di. Fakat sz konusu olan, kendi kiisel karyd;
bunu ok iyi biliyordu! Ozaki de bunu sezmi
miydi acaba? Yzne baknca Ozaki'nin onun
iinden geenleri okuduunu anlyordu.
Ozaki glmseyerek:
- Bazen unu soruyorum kendi kendime,
dedi. Siz, olduunuzu sandnz ey misiniz ger
ekten? Bireycisiniz, ok belirli bir kiiliiniz var,
fakat komnist misiniz gerekten?
Sorge inanmaz bir tavrla sordu:
- Kuku mu ediyorsunuz bundan? ( Ozaki'
nin ne demek istediini anlamak yrekliliini gs
teremiyordu. Kendine olan gvenini birden yitir
di, ard.)
-- Bir gvensizlik nergesi mi, bu? Diye sert
sert sordu.
83

Ozaki sevimli bir tavrla:

- Yok canm, dedi. Szlerimi ktye yor
mayn. Tam gvenim var size; birka kez kant
ladm bunu, yine de kantlayacam. Lakin yanar
da gibisiniz siz, bu da beni kayglandryor. Ken
dim iin deil de sizin iin, Sorge.
Sorge szlerinin zerine basa-basa:
- Canma da malolsa bana verilen grevi ye
rine getireceim, dedi. Yaral elini alnna gtr
mt. Sonra, sanki bir d g aaya indirmi
gibi, eli yine aaya dt. nanmyor musunuz
bana?
- nanyorum, dedi. Bir gn bizi hi kim
senin rahatsz edemeyecei bir yerde bulualm
da btn bunlardan szedelim. Vakit bulunca
tabii. Ayrlma zaman geldi galiba, ne dersiniz?
Herkesin bizi uzun zaman birlikte grmemesi ge
rek.
Sorge zihninde kaynaan dncelerden kendi
ni syrmak iin boyere uraarak:
- Ksa keselim yleyse, dedi.
Tatl-tatl glmseyen bu babacan grnl,
ufak-tefek adam en zayf noktasna basmt. B
tn birlikte altklar arasnda bu hassas nok
taya dokunabilen tek adam, Ozaki idi. Yapmt
bunu. Niin?
- Ne sormak istiyordunuz bana?
Sorge'un can iki imeyi ok

istiyordu, fakat

Ozaki'nin nnde bunu yapma yrekliliini gs

teremiyordu. Bu zorunluk da onu aalatyordu.
Cannn istedii hereyi yapmaya, houna gideni
almaya, szn hi saknmadan, nerede olursa
olsun hi kimseye aldrmadan konumaya alk
t, fakat Ozaki'nin karsnda her ey deiiveri
yor, her ey baka trl oluveriyordu.
g.4

Sonra birden sustu. Ozaki an-duru bir adamd!

deal bir insand. Bir kars vard, onu seviyordu;
saygl bir kz vard, kendisine tam bir gven
besleyen dostlar vard. Ne kusur, ne tutku, ne
haset vard onda. Sarholuu da bilmezdi, kleli
i de. Tpk bir dine girer, bir inanc benimser gi
bi, o da komnizmi semiti. Baka hibir zl
ey yoktu, onun iin.
- Haydi, sorun bakalm.
Sorge silkindi, zihnindeki saplanty uzakla
trd. Kafasn, renmek istedii ey zerinde
toplad.
- Birincisi u: Japonya'nm Sovyetler Birli
i'ne saldrmaya niyeti var m? kincisi: Japonya
in'deki faaliyetini, uygulama bakmndan ve ka
binenin grlerine uygun olarak nereye dek var
dracak? ncs: Ordu Japonya'nn d politi
kasnda hangi rol oynayabilecek?
Ozaki ihtiyatl konutu:
- Bir ulusun politikas, bir gnde kararlat
rlverecek i deildir. Durdurmas g bir trene
benzetebiliriz onu. Bu treni durdurmak g oldu
u gibi, izlemekte olduu yoldan baka bir yola
sokmak da gtr. Bu nedenle de bir takm rast
lantlardan, gzalc deiikliklerden szedilemez.
Bir politika, bir sonular dizisinden baka ey
deildir.
Sorge ak konutu:
- Sizden ders alacak

deilim, Ozaki. Kant

lar, olaylar istiyorum ben. Ne zaman elde edebili

rim bunlar?
- On gne kadar.
Sorge ayaa kalkt:
- Hepsi bu kadar, dedi.
85

- Bir kelime daha, Sorge. Almanya Bykel

ilii'nin Polis Ataesi Branz' tanyorsunuz, de
il mi?
- Evet.
- Bizim Gizli Polis Servisi Kempetai ile temas kurmaya alyor. Bilgi alverii yapalm,
yabanclar ortaklaa gzleyelim,' diyor. Kempe
tai de onun bu isteklerini msait karlar grn
yor. Bu Branz' gzden uzak tutmamak gerek.
- Benim listelerde onun da ad var, uzun za
man da rahatsz etmeyecek beni, dedi. Verdii
niz haber iin saolun.
Sonra Sorge ele gne kar

Ozaki'nin nf1de

hafife eildi, elini skmadan uzaklat.

Ozaki bam sallayarak glmsedi. Sorge barda
arkadalaryla karlap kolunu kaldrarak Hit
ler selam verirken de glmseyi dudaklarndan
silinmedi. Fakat bu bakta biraz

hzn de oku

m.yordu. Gzlerinde de geici bir

yansd.

kederin izlen

86

Yedinci Blm
CASUSLAR KARANLIKTA ALIMAYI SEVER

atann -hele casuslara kar- minnet gstermesi, seyrek grlen bir eydir. Dmannn
-ya da mttefikinin- safnda casus altrd-

n hangi hkumet resmen ve

eder?

bile-isteye kabul

Omn iin casusun gn na kt, kendisi

ne nem verildii de seyrek grlen bir eydir.
Eski casus genellikle anlar'n yazmakla yetinir;
bunlarda hayal gc nemli rol oynar, onun zaaf
larn rtmeye alr.

Doutan casus olan kii, amalarna ulamak

iin karanlkta almann kendisine ok gerekli
olduu kansndadr. Sava bildirisinin geici
onurlamalarn dlemez; gce kar balatt
gizli satran oyununu srdrr. nsan, gururu
krld iin ya da paraya veya kadn uurunda
hain olur. Fakat bir insan casus yapan bu ie
kar duyduu gerek tutkudur. Eer ihanet g
nmzde sahte bir lkcln serasnda serpi
lip geliiyorsa bunu btn dnyada hkm sren
aptalla, halk ynlarndaki o salkl gerekili
in topyekn eksik oluuna borluyuz.
Byk casus (ki Sorge bunlardan biriydi) elini
zamann manivelasna atmak ister ve herhangi
bir tarih kitabnn kendisine kazandrabilecei
kof hrete hi aldr etmez.
Byk anlamazlklar, savalar ve muharebeler
zerinde etki yapm, yzbinlerce insan lme
gndermi ya da tersine, kanlarm dkmekten

87

alkoymu olan bunca insandan ancak bir dzine

kadarnn ad gn na km ve dllerini al
mlardr. ou zaman onlar bu dlleri savan
babularna, bronz atlan zerinde gunrla ii
ren byk strateji uzmanlarna bol-bol bahedi
len andan, ereften daha ok haketmilerdir.
Napoleon casus ba Kar Schulmeister'i ( l
mayster) para ile dllendirmitir.

Bismarck'n

deer verdii, Moltke'nin sayg besledii Wilheln

Stiebner, zel danmanla atanmtr. Casus
Beaucroft ylda bin ngiliz Liras emekli denei
almtr. Bunlardan ancak bir tanesi ( ki tekile
rin yannda ok beceriksiz kalr) byk bir erefe
ermitir: Binba Andrew ebedi uykusunu West
minster Kilisesi'nde uyumaktadr. ada casus
larn ou beyaz perdede boy gstermilerdir. i
alaya alanlar bunu, bu casuslarn pheli nleri
nin yarn olmayacana en kuku gtrmez bir
iaret saymaktadrlar.
Sorge'un kendisi bu kuraln byk istisnas ol
may dlyordu; fakat kendisini saran koyu ka
ranlktan hibir zaman kamayacan da bili
yordu. Oynad byk oyunu ( kimseden yardm
grmeden, kendisini tutanlar, seyredenler olma
dan) ancak tam bir yalnzlk iinde yrtt za
man kesin sonuca ulatryordu.
Gerek casus okyanuslarn dibinde yaayan ya
ratk gibidir. Suyun yzne kt m lr.

Richard Sorge Tokyo'da ticaretle uraan Max

Klausen'in ( Klavzen) salonuna girince onu bir
koltua kurulmu, bacaklarn uzatm bir hal
de buldu. Ev sahibi gazetesini okuyordu ve oku88

masn yarda brakacan gsteren hibir hare

ket yapmad.
Sorge'a eliyle dosta bir iaret yaparak:
- Gnaydn Doktor! Dedi.
Sorge bir sandalye alp

Klausen'in

karsna

oturdu; ikisi de glerek baktlar. Salon olduka

zengin, fakat zevkten tmyle yoksun bir halde
denmiti.
Klausen'in ileri iyi gidiyordu. Ar ipekli per
delerden, yerdeki yeni haldan, tacirin tttrmek
te olduu kaln puro sigarasndan da bu belli olu
yordu. Yeni bir kravat da balamt; fakat bu
nun dm arpkt, renkleri de ok idi. Kra
vatn stndeki hantal suratta ise ok derin bir
memnunluk okunuyordu.
- ler nasl gidiyor, Max?
Klausen kalkk kollarn havada sallayarak:
- yi gidiyor, dedi. Yeni bir mteri bul
dum: Mitsui Cephane Fabrikas. lk resimlerden
anlaldna gre, sonu ilgin oldu.
- Resimlerin kopyalarn karttrdn m?
- Tabii. Kopyalar Vukeli'te. Hepsi yedi tane.
Sonra Klausen iri bedenini

ne doru eerek

sordu:
-- Bu Vukeli gvenilir bir adam m?
- Neden sordun, Klausen?
- Kadnlarn parasyla geinen biri bu herif!
- D grn yle gsteriyor, seninle ayn
fikirdeyim. Aslnda iin iyzn gizlemek iin
bavurulmu ok iyi bir aldatmaca bu, fakat hi
bir anlam da yok.
- Madem sen byle sylyorsun . . .
89

Klausen bu iin kendisini ok az ilgilendirdii

ni belli ediyordu. Sorge'a ne dndn syle
miti. Karar vermek onun bilecei eydi. Bu ko
nuda btn sorumluluk da ona aitti.
Sorge sordu:
- Vukeli'le ilgili herhangi bir kuku uyandran ey grdn m?
- Yeni bir kz arkada var.
- Olur byle eyler.
- Fakat onu odasna getirmesini ho karlamyorum, dedi.
- Niin?
-- Benim radyo

vericisi

onun

odasnda da

ondan.
Sorge bir sigara alp yakt. Sonra gidip pence
renin nnde durdu. Kk bahe sszd.
- Kapnn ardnda da kimse

yok, kann te

tikte, dedi.
Sorge'un baheyi seyre dalm gibi bir hali var
d: akl ta deli yollar, iek tarhlar. . . Asln
da bunlarn hibirini grd yoktu. Dnyor,
ilerin meydana kndaki tehlikeyi lyordu.
Her yerdeydi bu tehlike: Sokan kesinde, lo
kantada, yandaki masada. . .
- Vukeli'le

yoluna

sokarm bu ii,

dedi.

Sen radyo vericini evine getir.

- Gerei var m?
- G m, ya da tehlikeli mi?
- ok ihtiyatl davranmamz gerektiini syleyen sen deil misin,

Doktor?

uradan uraya

gitmek, teberiyi oradan oraya tamak . . .

90

Sorge : ,
- Bugn yayn yapacaksn. nemli bir haber
var, dedi.
- Uzun mu?
- Yzaltm grup kadar.
- Mesajlanm gittike daha ok uzatyorsun.

Postayla daha ok alsak.

Sorge sert bir glle:
- Houna gider bu, deil mi? dedi.
Klausen'e bakyor, hi

sklmadan onu inceli-

yordu. O da onun bak altnda ezilip bzlyor

du. Klausen bu son yllarda imanlam, yanak
lar sarkmt; en ufak

hareketinde de altndaki

koltuk gcrdyordu. Gittike daha zarif gmlek

ler giyiyor, daha ak renk

kravatlar takyordu.

pek kasketler de giyiyordu.

Sovyetler Birlii Yabanc Servisi'nin en iyi rad
yocusu olan Max Klausen

Fehmarn Adas'nda

byleydi ite. 1899'da

domu;

Birinci Dnya Sa

va'nda Alman Ordusu'nda askerlik ve radyocu

luk yapm; sonra Hamburg'da Komnist Parti
si'ne girmiti. Moskova'da eitilip yetitirilmiti.
1929'dan bu yana Uzak Dou'da Sorge ile birlikte
grev yapmaktayd. lkin
ksa bir aradan sonra

anghay'da, peinden,

Tokyo'da almt. ok

usta bir teknisyen, iki alemlerinde iyi bir arka

da ve eer hibir engel kmazsa yarnn bir bur
juvasyd.
Sorge damdan dercesine sordu:
- ine ne kadar para yatrdn, Klausen?
Klausen purosunu ar-ar azndan kard;
domuz gzlerini andran gzlerini yan kapad:
- Yzbin yen kadar, dedi. Yetmibin mark
eder.

91

- Ya Mukden'de atn ube?

Klausen isteksiz-isteksiz: Yirmibin, dedi.
- nmzdeki gnlerde sermayeni yava-yava azaltacaksn. Gelecek ayn bandan itibaren.
- yi ama . . . Olanaksz bu.
Sorge sigarasn tablaya atarak:
- Hayr, dedi. Bu ii

habercilerin bize ge

tirdikleri parayla kurdun.

- Olabilir, fakat amatr ileri yapan, teksir
makineleri satan Max Klausen okai firmas ar
lnca altn eder. lerin iyzn gizli tutmal{
iin en iyi are bu !
M2.x Klausen'in heyecanland besbelliydi. Ha
yatnn eserini savunduunu sanrd insan.
Sorge ok souk bir tavrla:
- C<unu unutma,

dedi.

Senin firman

bir

ama deil, bir aratr.

- u var ki, yatrlan parayla iyi i grdm.
Kazanlarmla onu hemen-hemen iki katna kar
dr.u
- P,,ma kim iin altn, Klausen? Kendin
iin! Ben seni komnist sanmtm.
- Evet, yleyim tabii, diye mrldand.
Sorge'un gzlerinde alayc bir parlt vard:
- Azizim Max, iine

gsterdiin bu ballk

ok dokunuyor bana . . .
Klausen telaland;
sz homurdand.

pek tatl

olmayan birka

Sorge eilip onun koluna dokundu. Dosta bir

eda ile:
- Azizim, dedi. ((Yine kendi kiiliine abuk
dn! Btn yedeklerime ihtiyacm var. Yarn
sonu geldi. Ay bandan itibaren kendi ihtiyala92

rn iin olduu kadar Vukelic'inkiler iin de fir

mann kasasndan para yrt.
- Bize gelen paralar ne olacak peki?
- ok para gelmeyecek. Sava para yollama
ilerini kolaylatrmyor.

Muhakkak olan u ki,

gelen paralar grubun teki yelerine gidecek. G

revlerimiz de, giderlerimiz de oalyor, nedenini
anlamak da ok kolay !
Klausen:
- Pekala, diye homurdand.

Nasl istersen

yle yap. Sorumlu sensin.

Dilerinin arasna yeni bir puro yerletirdi;
ucunu yalayp kesti; kesik paray halnn ortas
na, yere tkrd. Sonra puroyu yakt.

u Sorge de son yllarda ok deiti, diye d

nyordu. Eskisi gibi glp akalamyor. O
gzelim neesinden eser kalmad. Bugnlerde ge
rilimli, dalgn bir .hali var. Kendi iine kapanm;

tpk dmanlarla sarldn hisseden bir kaplan

gibi.
Klausen kkrtc bir tavrla:
- Yeni bir arkada edindim, dedi. Balk
limann denetlemekle grevli polis !
Sorge'un bu szleri iitip iitmedii belli deil
di. Ellerine bakyordu. Fakat avurtlar iti.
Klausen yarataca etkinin tadm nceden ka
rarak devam etti:
- Yeni Japon arkada geenlerde benimle ta
nmak istediini sylemi. Bir sandal gezintisin
den dnyordum. Radyo vericisi de antamdayd.
Adamcaz adm sordu, ben de kartvizitimi ver
dim . . . Sonra: antada ne var? Diye sordu. Nmu
nelik teberi, dedim.
Sorge ellerinin titrediini grd iin birden
93

geri ekti. ok iiyorum, diye dnd. Ellerini

ceketinin cebine soktu.
Klausen devam etti:
- 0 zamandan beri bizim polisle dost oldum.
Ad Saida bu namussuzun.

Bazen gidip kulbe

sinde onu gryorum. Masann stne antamla

vericimi koyuyorum. Sonra da birer kadeh iki
iiyoruz.
Sorge bir sigara alp hzl-hzl imeye balad.
Klausen glmemek iin kendini zor tutuyordu:
- Geenlerde tam nbeti bittii srada kulbesine gittim. Ne yapt biliyor musun? antam
eve kadar tad. Durumu gznn nne getiri
yor musun? Bir Japon polisi bir Sovyet radyo ve
ricisini tayor! ok komik,

deil mi? Ne dersin

buna?
Sorge dilerinin

arasndan:

Aptal! Diye m-

rldand.
- Ama ne aptal! Bilsen, dostum . . .
Sorge:
- Aptal olan sensin, dedi.
Max irkildi, alnmt. Sorge bunu fesatlk d
nmeden sylemiti; fakat sertti.
- Birka yl nce

olsayd,

glerdin

buna,

diye homurdand.
- Devir deiti de ondan! Diye bard.
imdi savatayz! Bamz koyduk bu ie . . .
Klausen:
- <(Korkuyor musun yoksa? Diye sordu.
Sorge atlarak:
- htiyatlym ben, dedi. Senin gsterdiin
hafiflie ayorum . . .
94

Pencerenin nne gitti; ar, kaln perdeyi kav

rad, birden dnd:
- Ortaya konan eyin nemini ne zaman an
layacaksnz? Varmz yokwnuzu srdk bu ku
mara. Fakat sizler ne yapyorsunuz bu srada? Bi
risi ak oyunlarn dnyor, eskilerden biriyle
dp kalkyor; Tomo teyze diyor ona, teki evi
ne yabanc kadnlar alyor, yataa yatryor, ya
tan altnda da gizli verici sakl. Ya sen? Sen de
polisi avucunun iine alm olmakla vnyor
sun.
- Ya sen?
- Bykeliliin Polis Ataesi
de.

benim peim-

Klausen sararmt:
- Vay canna! Dedi.
- Kck bir yanl, bizimkilerden birinin
yapt kck bir yanl yznden izimizdeler.
-

Yok canm! Abartyorsun.

Klausen d e sinirlenmi, ayaa kalkmt. Gidip

dolaptan bir ieyle kadehler kard, bunlar dol
durmaya balad.
Sorge alkoln kokusunu zevl{le iine ekti:
- Ben istemem, dedi.
Klausen yle armt ki, imeyi unuttu. Sor
ge'un bir kadeh konya geri evirmesi iin duru
mun ciddi olmas gerekiyordu. Ya da tam tersine.
Tehlike kapy ald m Sorge adamakll imeye
balyordu. Kadeh-kadeh deil de ie-ie . . . Bir
otomobilin benzin deposunu doldurmak ister gi
bi . . . Sonra da durumun gereklerini karlamay
baaryordu.
Klausen anlamyordu. Sorge

akadan anlama95

yacak kadar deimi miydi? Klausen dolu kade

hine bakyordu, imeden yerine koydu.
Sorge sanki acyormu gibi sol akan uutu
rarak souk, kiilikd bir tavrla:
- Yarn karnla birlikte Takarazuka Tiyatrosu'na gideceksin, dedi.
Klausen cevap verdi:
- Seve-seve! Tiyatroyu oldum olas severim.
Sorge

cebinden

iki

bilet

karp

Klausen'e

uzatt:
- Yksek numara senin iin, kk numara
ise irtibat ajann iin. Karn iin yani. Onun ar
kasnda oturacak olan,

baka bir ajandr. Karn

imdiye dek birikmi btn filim bobinlerini ona

verecek.
-- Otuziki bobin.
Sorge:
-- Hayr, otuzsekiz, diye dzeltti. Sonuncu
kopyalar da ekleyeceksin. Beri yandan baz bel
gelerin resimlerini ekmek de gerekecek. Miyagi
yarn Vukelic'e bunlar getirecek. Sonuncusu da
-Aralk ay dahil- 1939'un ikinci yars iin yapt
mz giderlerin listesi olacak.
- Bir ay nceden mi?
- Her zamanki harcamalar yaz, yalnz Kasm ve Aralk iin bu paralar kendi kasandan
ekeceklerinle iki katna kar. Bana da bir kop
ya ver.
Klausen fkesini gizlemeye kalkmad:
_.:_

Hay eytan gtrsn

seni, dedi. Kurdu

um ii iflasa srkleyeceksin!
- Ne yapalm yani?

- Bu otuzsekiz filmi,
96

karlnda birey al-

madan m vereceiz; yoksa bireyler alacak m

yz?

Sorge Klausen'in yzne dikkatle bakarak:

- Bebin dolar! dedi.
- Hah yle! Bu paray bana verecekler mi?
- Kullanabilirsin onu,

ancak

daima benim

emrime hazr tutacaksn; ilk isteyiimde de vere

ceksin.
Klausen evet anlamna ban sallad.
- nemli birey daha var. u bizim Japonya
ile yaptmz dzenli yeni temas sz konusu. ir
tibat ajan kim, renmek istiyorum. Yzne iyi
bak onun, Max. Belki tanrsn.
- Sen kimi dnyorsun, Doktor?
- zellikle dndm bir kimse yok. Fakat yle sanyorum ki Moskova iin kolayna ka
m. Tehlike yaratabilir bu.
- Sen de her yanda umaclar gryorsun!
- nallah aldanmmdr. Fakat seilen adam
partiden ya da Sovyet Bykelilii'nden ise M'.os
kova'ya sert bir k yapacam;

yzlerini bay

raklar gibi kpkrmz kzartacam!

Klausen'in neesi biraz

yerine gelmeye bala

mt:
- Bir kadeh imeye deer bu, Doktor, dedi.
Sorge'un syledii son szler, onun hep eski
Sorge olduunu kantlyordu: yi kafa eken, hep
fkelenmeye hazr bir Sorge. anghay'daki gibi!
Sorge bu kez imem demedi. Kadehini bir di
kite boaltt:
- Her ey apak, dedi. Sonra ceketinin ce
binden bir gazete karp bundan bir para kopa
rarak Max'a verdi:

97

- Bu gece gnderilecek metin bu ite, dedi.

Lakin rica ederim, polis korumas istemem- Vu
kelic'in filimlerini yarn saat te bitirmi olma
s gerek. Tiyatroda gzn a! Moskova bizi ap
tal m sanyor, bilmek istiyorum.

98

Sekizinci Blm
TAPINAK RNEG BR OTEL

asusluk ne bir

elencedir,

ne bir

serven:

Dncelerde tutarllk, aynca byk enerji

ve sabr isteyen bir itir. Bunu unutan, abu

cak safd olur.

Btn casuslar u noktada birlemi, anlam
durumdadrlar: Bilgi toplamak olduka kolaydr,
fakat asl glk bu bilgileri gvenilir yollardan,
abucak yerine iletmektir.
Snrlar, sava cephelerini
iletmeler, en

nemli

aarak yaplan bu

sorunu

oluturmaktadr.

cat fikrine sahip ajanlar da bu sorunu abuk ta

rafndan, efendice zmektedirler. Birinci snf
casuslarca kullanlan yntemler yannda, sradan
kaaklarn bavurduklar
vereler solda sfr kalr.

kurnazlklarla dala

Genellikle ok iyi bilinen eylerdir bunlar: G

rnmez mrekkep kullanmak; iyi eitilmi, kv
rak bir bellee sahip olmak; grnrde suya sa
buna dokunmayan bir ticari mektuba gizli bilgi
leri sokuturmak . . . Sonunda bu i gmlek yaka
lar zerinde ya da posta pullarnn arkasnda
mikrofilimler kullanmaya kadar varr.
Radyo da durumu batan aa deitirmi, b
tn engelleri amtr. Kullan kolaydr, btn
haberlerin dman olan
yenmi bulunmaktadr.

zaman

kavramm da

Yalnz, ortada tek bir glk kalyor: Elinde

alc bulunan herhangi biri yayn kolayca dinle
yip not edebilir. Bu gl yenmek iin de kar99

mak ifrelere bavuruldu. ifre, casusun kutsal

kitab haline geldi.
Bu yzden de radyo teknisyeni

grubun en ya

rarl i arkada oldu. Sorge'un Klausen'i de yal

mz bu iin ustas, esiz bir telgraf deil, bilgisi
deha derecesine varan bir radyo yapmcsyd. Ve
ricileri bir anta byklndeydi, fakat menzil
leri bin kilometreyi aknd.
Sovyet casusluk rgt iletim alamnda ok iyi
almtr. Daha sava balamadan nce Rusya
btn Avrupa zerinde ok sk bir telgraf a
kurmu bulunuyordu. Sava balayana dek bu
postalardan hi ses seda kmad.
Polonya'da , ekoslovakya'da

drt, Balkan

larda verici posta vard. Bunlara merkezi Ber

lin'de olan Almanya'daki Rote Kapellenin veri
cileri ile Belika ve Fransa'dakiler de eklenmiti.
Bir baka grup da svire'de 1940'tan beri al
yordu.

Alman kar-casusluk rgtnn lml tahmin

lerine gre postadan oluan bir verici grubu
her ay drtyz akn telgraf ekebiliyordu.
*

afan solgun nda mperial Oteli'nin, gn

ndakine gre daha iddial bir hali vard. Ri
chard Sorge yar-tanrlarla yar-insanlarn bu ta
pnana gidiyordu. Hani baz sonradan grmeler
vardr: Katlar umasn diye masalarnn zeri
ne Buda heykelcikleri koyarlar; evlerinin koridor
larna da rakseden rahiplerin maskelerini asarlar.
Bunu da kln, kibarln en byk belirtisi
sayarlar. mperial'in de bu sonradan grmeleri
taklit eden bir hali vard. Fakat o, tekilere gre
100

daha iyisini yapyor, zevksizlii doruuna vardr

yordu.
Tokyo'daki

mperial

Otel

btn

kervansaraylarn en olaands

dnyadaki

saylmaktayd.

Amerika'dan gelen kurnaz bir mimar, uluslarara

s byk para babalarnn eilimlerini gznne
aln; lk an Aztek tapnaklarndan da byk
lde esinlenmiti. Bir katalog bbrlene bbr
lene bunu aklyordu:

mperial Otel en

depremlere dayanacak

biimde yaplmt. Sa

lam bir beton blok zerine

zorlu

oturtulmu bulunu

yordu. Bu beton blokun kendisi ise amurlu bir

yeralt tabakasnn zerine yerletirilmiti
Sorge gln yer karolarna, bu birbirlerine gir

mi ynlar halindeki stunlara, kplere, krele

re ksaca bir gzatt. Szgn
bunlar birbirine karyor,

k altnda btn

istenerek yaratlm

karmaklndan bir eyler

yitiriyor; daha g

l, daha dokunakl bir hf alyordu. Sorge ulus

lararas kar dknne,

burjuvaya

yaraan bu

iddial d grn karsnda tedenberi dudak

larnda beliren alayc

glmseyii

yaantsnda

ilk kez unuttu.

Sorge Frankfurt'tan gelen Yazar Siebert'e sefil

kyllerin yaadklar yoksul mahalleleri gstere
ceine sz vermiti. Bu

Frankfurt'lu byk gez

gin, Sorge'un szlerine pek inanmyordu. Gn

mzn gezici yazarlar demiryolu tarifelerine, lo
kantalarn yemek listelerine bakmakla yetinirler.
Siebert bunlardan olmad iin, kulaklarnn b
yk bir kukuyla kabullendii eyleri kendi gz
leriyle grmek istemiti.
Sorge ona byk sayg

besliyordu. Karsnda

herkesi de, kendisini de artan

byk bir d

rstlk, bir kibarlk gsteriyordu. Siebert de her

F : 6

101

zaman geree deilse bile hi

olmazsa tarafsz

la, nesnellie ulamak iin, kendi bakmndan

olaylar aratryordu. Lks saylabilecek byle
bir davran benimseyebilirdi. Gzlemcilik yete
nei ve kvrak kalemi, bamszlk denen nimeti
elde etme olanam ona salamt.
Sorge'un ona duyduu yaknln nedenleri sa
dece bunlar deildi. Siebert'te

anlay bulundu

unu da seziyordu. Komnist olduu iin deil;

byle birey hi sz konusu deildi. Nazi de de
ildi o, sadece zgr bir adamd. Tokyo'da herke
sin bir rol, bir grevi vard; bir eye ya da bir
kimseye balyd: i adamlar komisyonlarna,
diplomatlar mesleklerine, gazeteciler de yazileri
mdrlerinin keyfine balydlar. Siebert ise can
larnn istediini zgrce yapabilen mutlu insan
lardan biriydi. Kendisinin efendisiydi, yaants
nn gidiini cannn istedii gibi kararlatryor
du. Politikann cretli insan deildi, kamuoyu
nun hatrl bir kiisiydi. zgrd, bu bakmdan
da Sorge ona kar yaknlk duyuyordu.
Sorge

hemen-hemen

bo olan

holden

canl

admlarla geti, evresine baknd. lk grd

insan, keyfi yerinde olduu zaman Alman B
ykelilii'nin yksek rtbeli aynasz diye ad
landrd Branz oldu. Fakat hayret! Branz ona
dosta bir el iareti yapt. Sorge'un keyfi hemen
kaverdi. Ar-ar
Ters-ters:

Branz'n masasna

yaklat.

- Aldandn galiba, dedi.

teki cevap verdi:
- Ne mnasebet. Burada bulumayacak my
dk?
Sorge:
- i<Bu da yeni kt, dedi.

102

Sorge kahvesini yudumlarken, Branz ok iten

bir eda ile:
- Krsal
dedi.

blgelerde

yle bir

dolaacaz,

Sorge ona arkasn dnp kapya doru ilerle

di; orada Siebert'le

burun-buruna

geldi.

Onun

kendisini karlay tarzn grnce keyfi biraz

yerine geldi.
Siebert :
- Hole girmeden nce bi'reyi haber vermem
gerek size, dedi.
- Branz'la ilgili bir ey mi?
- Onu daha nce grdnz m? yi yleyse!
Durun da anlataym . . .
Sorge:
- Gerei yok, dedi.
- Bykeli'den bana bir otomobil vermesini
rica ettim. Sizinle krsal blgelerde bir gezinti
yapmak istediimi syledim. 'ok iyi dnm
snz,' dedi. 'Klavuz olarak Sorge'u setiiniz
iin de mutlusunuz. Bu lkeyi ondan daha iyi bi
len kimse yoktur! ' Dedi.
Sorge kmser bir eda ile:
- ok duygulandm dorusu, dedi. Fakat
bunun Branz'la ne ilgisi var?
-- Bykeli'nin fikri bu. kinizi bartrma
y ok istiyor. Dndne gre bu yolculuk
ikinizin birbirinize yaknlk duymanza yardmc
olacakm. Branz'n azn

aram, o da sevinle

kabul etmi. Arabay srecek; fakat isterseniz ge

ri gndereyim onu . . .
Sorge ksa bir sre dndkten sonra:
103

- Yok, yok, dedi. Bu adam biraz daha yakndan grmek beni memnun edecek.
Siebert akac bir tavrla:
- Yumruk kullanarak deil jnallah ! Dedi.
Hole getiler; Branz'la
Konuma konularn

birlikte kahve

Siebert

itiler.

buluyordu. Branz

da keyifli-keyifli lafa kart. Sorge sesini karm

yordu.
Biraz sonra bir Ford arabasna binerek Tokyo'
dan ktlar. Sorge'un birka dokunakl sz ze
rine Branz alnd; gaza bast. Araba da biraz bo
zuka sokaklarda hzla ilerlemeye balad. Sonra
evler seyrekleti.
Kuzeye doru gidiyorlard. Yava-yava evlerin
yerini kulbeler ald. nsanlar yollara kmaktan
kanyorlard sanki. Tarlalar iinden gidip geli
yorlard, giysilerinde amur lekeleri vard.
Sorge arabay durdurdu:
- Tmyle tarmsal bir blgeye
dedi. Sylendiine gre

gryoruz,

burada toprak epey ve

rimliymi.
Siebert ta kesilmi gibi duran
manzaray

seyrediyordu.

yoksul, zavall

Susmaktayd.

Branz

drt saatlik yoldan sonra bacaklarndaki uyuuk

luu gidermek iin arabadan inmiti:
- lkenin yoksulluunu bize gstermek iin
bu yeri iyi setiniz, Sorge, dedi.
Sorge bu szleri duymam
nin zerine bir haritay

gibi yapt. Dizleri

yayyordu. Branz ilgile

nerek yaklat:
- Bu byk lekli haritalar nerden aldnz
Sorge?, Diye sordu. Aldanmyorsam bir kurmay
haritas bu. Bykeli'nin kasasndan m aldnz
yoksa?

104

Siebert sze kararak:

- Azizim Branz, grevli olarak bulunmuyor
sunuz burada, dedi.
Sorge alayc bir tavrla :
- Bykelilik'te b u haritalar ok gizli bel
geler sayyorlardr belki, dedi. Fakat Tokyo'nun
btn krtasiye maazalarnda bunlar bulunur.
Siebert gven veren bir eda ile:
- Grdnz m? Dedi.
- Z.ten burada

yoksul bir

blgede deiliz,

tam tersi. Buras Japonya'nn en zengin blgele

rinden biridir .
Branz da sze kart:
- Saraylarda bile kmrlkler vardr. Sorge
grlerinin ok

yerinde

olduuna bizi inandr

mak iin bu i karartc keyi seti galiba?

Siebert: Azizim Branz, dedi. Bilgi edinmek
iin yaplan bu gezi benim iin

dzenlendi. Sor

ge'un sizi kendisi gibi dnmeye zorlamak gibi

bir iddias olmad da muhakkak.
Sorge ters-ters:
- Byle bir eyin anlam da yok zaten, de
di. Siebert de iini ekmemek iin kendini tuttu.
Bu iki dv horozunu zaptetmek g iti; fa
kat cesaretini yitirmemesi gerekiyordu. Tersine,
abalarn daha da arttracakt:
- Burada grdklerim beni ok etkiledi, de
di. Bizim Bavyera ormanlarndaki kyllerimiz
de byle kra bir

toprakla

savamak

zorunda

lar.
Branz :
- Btn sorun da bu zaten, dedi. Toprak!
Her ey ona bal! uras apak: Muzlar buraya

105

kendiliklerinden gelmiyor: basit, verimli top

rak zenginlik, orak toprak ktlk demektir! Sor
ge'un sosyalist kuramlar gizli anlamlarn bura
da buluyorlar.
Sorge sordu:
- Benim, szmona sosyaliste dncelerim
hakknda ne biliyorsunuz?
Branz hafife glmseyerek ona bakt:
- Son yllarda yaynladnz btn makale
leri elde ettim, dedi. ok ilgin eyler okudum
dorusu.
Siebert atlarak:
- Ne kadar haklsnz, dedi. Daha kendisiy
le karlamadan nce Sorge'u

Frankfurter Zei

tung'da yazd yazlardan tanmtm. Uzak Do

u zerine yazlm bylesine ilgin, bylesine
gerek hibir eyi Almancada okumadm.
Branz ses karmadan kabul etti. Sorge'un y
rei gururla doluyor, btn teki duygular silip
spryordu. Gazateci olarak yapt almalar
hakknda duyduu en gzel vgyd. Siebert gi
bi bir adamdan geldiine
eri vard.

gre de apayr bir de

Sevfocini gstermek istemedi;

ne eilerek:

haritann zeri

- uradayz, byk tarm blgesinin kysn

dayz, dedi. ki saat daha yol alrsak orta ve
rimlilikte denebilecek bir yreye ulaacaz. Ku
zeye, kuzeydouya yahut kuzeybatya gitmemizin
nemi yok. Gitmek istediiniz yeri siz sein, Herr
Siebert. Harita zerinde bana oray gsterin He
men gideriz, bilgilerimin doruluuna siz de inan
m olursunuz.
Siebert ekiniyor; ok cra
106

olmayan; yoldan,

kanaldan ya da bir demiryolundan pek uzak ol

mayan bir yer aryordu. Parman demiryolun
dan yirmi, orta nemde bir yoldan da oniki kilo
metre uzakta olan bir kyn zerine kondurdu:
- Buras, dedi.
Sorge ban edi. Branz haritaya bakt. Biraz
ask bir suratla:
- zci deilim ki ben ! Dedi.
Araba bozuk yollar

zerinde yine

ilerlemeye

balad. ki yanda bodur aalar, son karna

dek ilenmi tarlalar vard. Kulbeler gittike
daha ok alalyor, daha yoksul bir hal alyor
lard.
Sorge harita elinde, otoriter bir tavrla yol gs
teriyor, Branz'a sradan bir ofrm gibi davra

nyordu. Siebert arabann gerisine bzlm, se

sini karmyordu. Hafife ne eilmi, sa eliyle
kapnn tokman kavram olduu halde, gzle
rinin nnden geen i karartc
inceliyordu.

krsal

blgeyi

Sorge :
- Geldik, dedi. Arabay yolun kysna bra
kalm.
Tokyo'dan yzotuz kilometre kadar uzakta, c
ra bir kyde bulunuyorlard. evrelerinde kul
beler vard. Bozuk yol soluk

kuruni renkteydi.

urada burada gnein kavurduu clz amlar

vard. Hava souktu, her yandan pis bir koku
ykseliyordu.
Branz souk bir tavrla:
- Adam sen de, dedi. Bu mevsimde en lks
yazlk yerlerin bile yoksul mahalleler gibi bir hali
vardr!
Sorge, Siebert'i alm gtryordu. Birka o107

cuk koarak uzaklat. Sorge bir kulubeye yakla

t, yerine oturmam, kaba-saba kapy at, pein
de Siebert de olduu halde ieriye girdi.
Kulbenin iindekiler onlara baktlar. Gzleri
iyice yuvalarna gmlmt. Yzleri sardan ok
kuruniye alyordu.

Sorge krk

dkk bir Ja

ponca ile bir eyler syledi.

Yal bir erkek ayaa kalkt; eildi, sonra yine
yerine oturdu.
Siebert Sorge'un kolunu kavramt. Bu pis ko
kulu sefalet, onu sersem

ediyordu. Savata can

ekien askerlerin gzlerini kapamt. Bu zavall

yaratklarn gsterdikleri

terbiye, nezaket de l

mek zere olan o adamlarn son glmseyii ka

dar ona ac veriyordu.
Sorge aldrmaz bir tavrla duruyordu. Siebert'i
darya

kararak

baka bir

kulbeye,

sonra

nc bir kulbeye soktu. Yazarn yz sarar

mt; geldiine geleceine piman olmutu.
Sorge:
- Bu insanlar kyl, dedi. Alktan lyor
lar. Pirin bulamadlar m kayn aalarnn ka
buklarm, balklarn kafalarm yiyorlar. ay diye
itikleri nesne de her zaman

scak sudan baka

ey deil.
Yine

arabann

yanna

Branz bireyler yapyordu.

dndler,

evresinde

Yedek tenekelerdeki

benzini depoya doldurmu, lastikleri gzden ge

irmi, motoru kontrol etmiti. Kydeki kulbe
lerin iinde olup bitenler onu ilgilendirmiyordu.
Sorge ile Siebert'e :
- Yoksul bir halk,

deil mi? Dedi. Fakat

iyi insanlar, grmeli onlar! Bizim Holstein ky

lleri bu yaama dayanamazlar! Bununla birl.ik-

108

te Japonya btn Uzak Dou'yu cebine indirmek

zere . . . Bence kahramanlk bu, Siebert! Sorge'un
size gsterdiklerinden

edinebileceiniz tek bilgi

de bu! Byle bir halk, dnyaya sz geirmek iin

olgunlam demektir.

Sorge'un ok

houna gi

den toplumsal mucize de kuyruklu yalandan ba

ka ey deildir.
Siebert Branz'a arkasn dnd, duygularndan
ona gsterdii tek ey de bu oldu. Heyecan aa
gememiti:
- Olur ey deil! Dedi.
Sorge anlatt:
- Japon kyllerinin ancak yzde onbei i
ledii topran

sahibidir; o kadar bile

deil ya,

neyse . . . Bir ile dnm arasnda topraklan var

dr. tekiler ise dnyada ei bulunmayan bir top
rak proletaryasn olutururlar.

Japonya'da ift

lik diye adlandrlan ey, bizim

oradaki orta b

yklkte bir bahe kadardr: Kylan yzer met

re olan bir drtken.
- Hayvan yetitirmezler mi?
- ok az. Yaklak olarak

dokuz aileye bir

tek domuz der.

- Vergiler nasl?
- Kentlerde denenin iki kat. Bu yzden de
bu a, sefil kyllerin yzbinlercesi her yl kente
gerler, oradaki ii

proleterlerin

saysn art

trdka arttrrlar. Fakat isizlik balad m bo

ta kalanlar yine kylerine dnerler, ky de onlar
ses karmadan, takaza etmeden karlar.
Branz canl, neeli bir eda ile:
- Bir ulus bykle erimek istedi mi, fe
dakarlklara katlanmay da bilmelidir, dedi. Bu
dnya gllerin dnyas.

109

Sorge onu tersledi:

- Nazilere yaraan

bu aptalca

laflan syle

meyin bize, ne olur !

Branz da sert sert karlk verdi:
- Nasyonal Sosyalizmin

temelinde

aptallk

yatyor, demek mi istiyorsunuz yani?

O srada Siebert ie kart, hibir yanl yoru
ma yer vermeyecek bir a_klkla:
- Herr Branz, dedi. Bir g unsuru olarak
Nasyonal Sosyalizme

sayg

gsteriyoruz; fakat,

onun temsilcilerinden biri ulu orta, konu d d

nceler yrtt m de itiraz hakkmz sakl tu
tuyoruz.
Branz omuzlarn silkerek arabann ak duran
kapsndan ieriye dald; fakat bir i grmek iin
deil. Konuulanlar dinliyordu, aklndan neler
getiini anlamak iin de yzn grmenin gere
i yoktu.
Sorge konunun kendisini ne denli ilgilendirdii
ni gsteren bir inanla devam etti:
- rn ne denli bol olursa olsun, Japon ky
ls aann topran en ge 20 Arala kadar ki
ralam olur. Szlemenin bir maddesi uyarnca
aa topran her an geri alabilir. Tarla srlp
tohum atldktan hemen sonra bile.
Siebert :
- Zalimce bir ey, dedi.
Sorge:
- Zalimce deil de Japonca, diye cevap ver
di.
Japonya'ya kar besledii

derin hn ylesine

aka grnyordu ki Siebert bir adm geriledi,

karsndaki adam batan ayaa yle bir szd.
110

Dolambal szlere kamad:

- Bu lkeden nefret ediyorsunuz, dedi.
Sorge de ayn ak szllkle:
- Evet, diye kabul etti.
- gdsel olarak m? Yoksa
da deneysel olarak m?

dnsel ya

Siebert bunu sorduktan sonra bir el iaretiyle

evredeki sefaleti gsterdi :
- Btn bunlar ok ac veriyor insana; fakat
bir devrim yaplabilir, yaralar sarlabilir . . . Byle
yoksulluu hi grmedim, fakat bunun aresi yok
denemez. Bu haller iimi acma duygusuyla, ke
derle dolduruyor. Ac ekiyorum, ama umutsuz
lua kaplmyorum. Bu yardmn yaplmasn b
yk itenlikle istiyorum; falrnt nefret duymuyo
rum. Sizin bu hncnz neden, Sorge.
- Japonlar herkesten iyi tanyorum da on
dan. Gzlerim sizin kaleminizin hibir zaman ya
zamayacandan fazlasn grd de ondan. Bu Ja
ponlarn anghay'daki komnist direniini bir
kan deryasyla bastrdklarn, hareketin efleri
ni diri-diri lokomotiflerin ocaklarna attklarn
grdm. Diri-diri, iitiyorsunuz, deil mi? ang
Kay ek'in komnist topluluklarn Japon ar
makinelilerinin atei altna ittiini, hepsinin yok
olduunu grdm. Bu ii yaparken glyorlar,
kendilerine yalvaran ocuklarn sylediklerini
dinlemiyorlard. Hepsini yokettiler. Hepsini! Sel
gibi akan kanlar hala gzlerimin nnde!
Siebert kederli kederli:
- mrnz boyunca
grdnz, dedi.

ok kan dkldn

Branz'n kafas arabann kaportasnn altndan

kt:
111

- ki kez komnist lafnn sylendiini duy

dum. Bu szden ok holanyor gibi bir haliniz
var, Sorge? Dedi.
Sorge ona souk-souk bakt. Gerilemek sz
konusu deildi artk. Ya kendisi, ya Branz. kisin
den biri fazlayd Japonya'da. Tuhaf u ki bu d
nce zerine btn soukkanlll yine geri
geldi. Bir karara vardktan sonra hep olduu gi
bi, hemen o srada kendine setii amaca olan
inanc iine yerleivermiti.
Aldrmaz bir tavrla u cevab verdi:
- Ben sosyalistim, hibir zaman bunu gizle
medim. ok kt ynetilen bu lkede, ad bir
derebeyliin hkm srd bu sonuncu aalk
cennetinde insan zorla sosyalist oluyor. Fakat ne
yazk ki Uzak Dou'da sosyalist olan herey, ayn
zamanda komnisttir. zc, fakat byle ite!
Sosyalizm yerine de komnizm szcnn by
le iki anlaml kullanl bundan ileri geliyor.>>
Siebert ortal yattrmaya alarak:
- Anlalr birey bu, dedi. Hem unu da
unutmayn Herr Branz : Programnda da belirtil
dii gibi sosyalizm, Nasyonal Sosyalizmin ayrl
maz ve hi yabana atlamaz bir parasdr.
- Ama u da var ki Alman Bykelilii'yle
ok ili-dl olan bir insann, mttefiklerimiz
Japonlar hakknda byle aalatc szlerle ko
numasn armadan dinleyemiyorum dorusu.
Siebert glmsemek iin kendini zorlad:
- Bu noktada kk bir yanl yapyorsu
nuz, dedi. Biz politikaclar halk eflerinden ay
r tutarz, Japonya'ya hibir anlam olmayan bir
antikomintern paktla balyz, ancak. Almanya
1 12

ile Sovyetler Birlii arasnda ise bir saldrmazlk

pakt var. O olmasa sava bir serven olurdu.
Branz sinirlenmiti:
- Aydnlarla tartmak olanaksz bir i, diye
homurdand. Balk gibi syrlveriyorlar, insann
parmaklan arasndan!
Sonra kendini tutamad:
- Ll.kin hep byle gitmeyecek bu! Bir gUn
gelecek, ie karmak gerekecek, diye ekledi.

1 13

Dokuzuncu Blm
VERC RADYOI1ARIN YERNN SAPTANMASI

izli bir verici radyo kullanan kimse, ses yo

luyla yayn yerinin bulunmas gibi bir tehli
keyi de gze almaldr. Casusluun satran

tahtas zerindeki her hareket, bir tepkiye yol

aar. Oyun da aldatmacalar, srprizlerle doludur.

Grne gre bu konuda en usta davranm

olan, Alman kar-casusluk rgtdr. Bu i iin
ok sabr, ok dakiklik ve ok byk bir rgt
leme ruhu da gerekiyordu. Flicke ve Stratens
ch2lter ( tratenater) gibi mhendisler ve dene
timciler, sava srasnda gklerde tuzaklar kur
mak bakmndan byk ustalk gsterdiler.
Radyonun stn yanlar, zayf yanlaryla tam
tam na hie inmektedir: Yaynlar zaptedilebilir
ve daha kts, vericinin yeri de saptanabilir.
E'.adyo vericilerinin yerini bulma sanatnn srek
avyla ok ortak yanlar vardr. Avn evresindeki
daireler, gittike klr ve daralr. En elverili
durumlarda, be belirleme ilemi yeterlidir: Bi
rincisi blgeyi, ikincisi kenti, ncs mahalle
yi, drdncs evlerden oluan bloku, beincisi
de apartman dairesini gsterir.
Fakat av da dmann beklemez. Avla avc
arasndaki sava etindir; kurnazlklarla doludur.
Verici boyuna yer deitirir, pepee birbirinden
ok uzak yerlerde alr, dalga uzunluunu, a
rma sinyallerini deitirir ve ( asl ustalk da
buradadr) pepee birka verici postay kullanan
ve birinden tekine deiik bir dzende geen bir
114

cmleyi havaya salverir. Son olarak, daha ok

gvenlik salamak zere radyo operatr yanna
gzlemciler de alacak; bunlar vericinin yerini
bulmak iin yaplan giriimleri meydana kara
rak hemen haber verecekler, ya da bu giriimleri
bozacaklardr.
Bununla birlikte Alnan Radyosu savata al
an birok gizli postann yerlerini kefetmi, bu
arada da Rote Kapellemin almalarn henen
henen tmyle felce uratmtr. Fakat sonu,
bizim tuzak teknisyenleri memnun etmemi,
bunlar ustalklarna gz peklii, atakl da ek
lemilerdir:
Gizli vericileri yakalamay baarmlar; opera
trlerini ters ynden kullanmlar, ya da bunla
rn yerine kendi operatrlerini geirerek dman
la temas kurmay salamlardr. Bylece mesela
ngiltere yapaca sabotaj eylemleri ya da cephe
hatlarnn gerisine indirecei paratlere ili
kin olarak Almanlara aylar boyunca radyo ile
ok yararl bilgiler vermitir.
Btn lkelerin uzmanlar dmann gizli if
relerini zmeye urayorlard. Sekin bilginler,
dilciler, matematikiler ifre anahtarlarnn kar
mak bilmecelerini zmek iin altlar. Al
manya 1941 Austosunda radyo ile verilen bir
mesajn metnini 1942 ylnn Austosunda zn
ce byk bir gurur duydu.
Rote Kapelle>min bir yesi, Alnan ifre Bro
su'na girmenin yolunu bulmutu ve bronun el
de ettii ilerlemeleri kendi rgtne bildiriyordu.
Bu grubun bir baka yesi de vericilerin yerini
bulan aygtlarn yapmyla grevli mhendisti.
Bunlarn iyi ilemelerini salamak iin elinden
geleni yapyordu.
115

Klausen'in Tokyo'dan gnderdii radyo mesaj

lann da Avrupa'daki Alman gzlem postalar
zaptediyorlard. Japonya'da stenografi bloknot
Iar Sorge'un verdii haberlerle doluyordu. Fakat
bu i etin bir cevizdi; gizlilii de hibir zaman
bozulamyordu.
Klausen'in verici postasnn yerini belirlemek
de olanakszd. Japon teknisyenlerinin tecrbesiz
lii ve ellerindeki aygtlarn yetersizlii, onlarn
btn abalarn boa karyordu. Fakat Klau
sen kurnazd, verici postalarn yerlerini yine de
boyuna deitiriyordu. Sonunda aklna dahiyane
bir ey geldi: Mesajlarn yollamak iin sandalla
denize ald.
*

Alman kolonisinde Sorge'un Martina Schwartz'

la olan ak macerasndan ok szediliyordu. Bu
da kimseyi artmyordu. Tokyo'da yalandan na
musluluk taslamak diye bir ey yoktu; herkes ge
ni mezhepli davranmay eref meselesi haline ge
tiriyordu. Almanya uzakt; hava bambakayd,
Kilise'nin etkisi azd, sava birok engeli ykp
deviriyordu. Uzak Dou'da her zaman az-ok sa
va yok muydu?
Bu macerann herkesin gz nnde cereyan
etmesi, kahramanlarnn dedikodudan korkmad
n da gsterdiinden, herkesin zihnini yattr
maya yardmc oluyordu. Asl artc yan, bu
nun srp gitmesiydi.
lk zamanlarda iki sevgiliyi birbirinden ayr
mak hemen hemen olanakszd. Hatta kula de
lik baz kimselerin iddia ettiklerine gre bunlar,
dokunakl sahnelere de tank olmulard: Sylen
diine gre Martina'y Richard'la birlikte mpe116

rial'in bir kesinde elele

grenler olmutu.

tutuarak

Kadnn kocas

otururken

Schwartz'n,

uzun sreden beri kansnn odasna nceden ha

ber vermeden girmedii de sylenenler arasnday

d. Sosyeteden yal bir

kadn da Sorge'dan ok

byk bir nezaketle verilen bir haber de almt.

Bu artc bireydi.
Normal zamanlarda

Martina

birok

erkekle

dp kalktndan ve Sorge'un yapt kaamak

lar ay partilerindeki gizli konumalann konusunu oluturduundan, btn

bunlar zellikle da

ha artcyd. Bu birlik, Tokyo'daki Alman sosyetesinin zararna

olarak kurulmu

bulunmak

tayd. nk Martina'nn olgun gzellii o zamana kadar erkeklerin gzlerini, bazen de gnlle
rini ho etmiti; atlet

yapl Sorge ise kadnlara

(ou zaman arla varan) ilgisini bol bol gs

termekten ekinmemiti.
Bu artc anlamann ypranmaya, anmaya
balaynn

ilk belirtileri, balangcndan alt

hafta kadar sonra gn na kt: mperial Tiyatrosu'nda Martina'nn yannda oturmakta olan
Sorge, ksa bir tartmadan sonra ok yakksz
laflar edip kalkm, ekip gitmiti. hafta son
ra Martina, Lohmeyer Lokantas'nda Sorge'u iki
kez kyasya

tokatlam, o da karlk

vermiti.

Yann saat sonra yine barmlard. Onbe gn

sonra, Bykelilik'teki bir

resepsiyonda Sorge

herkesin iinde Martina'ya hakaret etmi, herkesle gze batarcasna flrt ettii iin takazada bu
lunmutu. Bunun da asl vard. Bu ie hem aan,
hem sevinen kalabaln
kolundan tuttuu

ortasnda Sorge kadn

gibi onun

evine gtrm ve

117

(iin iyzn bilenlerin

iki gn orada kalmt! ..

sylediine baklrsa)

..

Sorge, Martina'y kollarna alarak:

- ldrasya seviyorum seni, dedi.
ay masasna arpt, bir fincan yere dp k
rld. kisi de hi aldrmadlar.
Martina ona sokularak:
- Seni sevdiim gibi sevemiyorsun beni,
dedi.
Japon uak grlty duyunca koup geldi, ka
pda durdu. Hafif tertip utanmt. Gzlerini ye
re dikerek hemen uzaklat. Adamcaz bu evde
yllardr almaktayd ve madamn bir elediini
iki etmiyordu; fakat, onun bu ak sak, perva
sz davranlarna hibir zaman alamamt.
Martina, Sorge'un kollarndan syrlmaya alarak:
- Burada olmaz, imdi olmaz, diye fsldad.
-- Neden olmasn?
- Zaman kavramn kaybedeceiz.
- Zaman dediin de bu ie yarar zaten.
- Darya kmamz gerek.
- Hayr, kmayalm !
- Bykelilie gitmeye karar vermitik, hani?
Sorge onu hep kollar arasnda tutuyordu. Ka
dn sert bir hareketle kendini kurtard.
Sorge:
- Hereyi dnyorsun; fakat beni sevmeyi
dnmyorsun, diye bard.
118

- Yannda olmaktan holandm iin senin

le kmak istiyorum, yasak m bu?
- Yannda birinin bulunmasn istiyorsan bir
kpek al eve. Ama zamanla o da seninle kalmak
istemeyecektir!
Martina onun zerine atld, tokatlamak istedi.
Sorge onun kolunu arkaya doru bkt. Kadn
bir lk kopararak koltuun zerine dt. Gz
leri kuduruk bir fkeyle parldyordu:
- Defol, bir daha da gelme, buraya!
Sorge darya karken:
- Seve seve !
Motosikletine atlayp Bykelilie doru yol
almaya balad: Bu kadn mahvediyor beni. Ya
da, daha dorusu, ona gerekten nem versem bu
ii yapacak, diye dnyordu. Fakat byle bir
ey yok bereket versin, onu bir daha grmemem
de iyi olacak! Beni batan karyor, iime sekte
veriyor, tehlikeye atyor. Kan emici bir vampir
sanki; nefret ediyorum ondan. Gcm, kuvveti
mi emiyor ve daha kts, sinirlerimi oynatyor.
Bugne dek hibir kadn bunu yapamamt.
Onun defterini drmek zaman artk geldi.
Bir krmz durmadan geti, birka araba
y sollad, hzn azaltmadan bir cenaze alaynn
yanndan geip geride brakt. Pastahanenin
nnde sert bir fren yaparak motoru stop etti,
ieriye dalp bir telefon kabinine girdi. Martina'
nn numarasn evirdi. Kadn telefonu at; fa
kat Sorge tek sz sylemeden telefonu kapatt.
Az sonra Bykelilik Kona'nn nnde dur
du; ieriye girdi, Basn Ataesi'ni aryormu gibi
yapt. Birka kapy at, daktilolarla teklifsizce
akalat. Bazlar ona ilgi gsteriyorlard; fakat
119

Sorge bunlarn ii ne denli ileriye gtrmeye ya

naacaklann

renmeyi

denememiti.

Bu tr

drtleri karar saatleri iin saklyordu.

Basn Ataesi'ni tabii bulamad.

Buna karlk

koridorda Branz'la burun-burwa geldi; o da he

men lafa giriti:
- unu

sarmak

istiyordum size:

hakkndaki o ilgin topografik

Japonya

bilgileri nereden

alyorsunuz? Yn bulma yetenei var, sizde- Kr

sal blgelerde yaptmz gezi bunu gsterdi.
- Sizin yn bulma yeteneiniz sfrn altnda
da ondan galiba, Herr Branz. Kndi yetersizlikle
riniz sizi yanl yola

sevkediyor. Bu ite olduu

gibi baka konularda da byle bu. . .

Aratrmalarn srdrmek iin Branz'dan ay
nld. st katn bir koridorunda Amiral Paulo ile
karlat, iten bir tavrla yaklat ona:
- Eeee, Amiral,

bizim imparatorluk

donan

mas ne alemde?

Paulo gz krpt. Neeli adam olduunu herkes

bilirdi. Hayat da, mesleini de seviyordu. Gen
lik iin

yazlan

kitaplarn

tam bir denizci tipiydi. Sert

anlattklan

cinsten,

rzgarlarla karla

m, barut kokusunu cierlerine ekmiti.

Yine gz krparak:
- mparatorluk

donanmas

yaknda demir

alacak, dedi.
- Hangi limana gidecek, Amiral? Bilmedii
niz liman yoktur sizin.

Paulo glmsedi, houna

Gerek de buydu! Btn

gitmiti bu pohpoh.

limanlan grmt ve

sylendiine gre Ginza Mahallesi'nin bindrtyz

elence yerine gitmi, hayattaki tek Avrupalyd!
Hepsine mteri olmutu . . .
1 20

Bizim deniz kurdu zntsn gizlemeden:

-

Ate Bcei'ne gitmedim henz, dedi.

-- Oras alal sekiz gn oldu.

- Siz gittiniz mi yoksa?
Sorge:
- Gittim tabii, dedi. tekiler gibi bir yer.
Kzlar her yerde tonla bulunan cinsten. Konso
masyonlar kt, pahal da sonra. Fakat ilgin ba
z Amerikan plaklar alyorlar: Zendi mzii.
Paulo'nun houna gitmiti bu, gld.
-- Biraz daha yakndan grmek iin gidip bir
bakalm. Koleksiyonumuzu zenginletirmek iin.
Siz de gelir miydiniz, Sorge?
- Gelirim tabii. Ne zaman?
- Ne kadar abuk olursa.
- Bu akama ne dersiniz?
- imdiden bir ey syleyemem, dedi. Bu
keif iini belki de ertelemek zorunda kalacan
dan zld belliydi. Sava Bakanl'na gidip
Japonlar grmem gerek. Kk bir toplantmz
var da. Denizaltlar yznden balar derde gir
mi.
-- Hazr olduunuz
na, dedi.

zaman telefon edin ba

-- Nereye telefon edeyim.

- Yal santral madam benim nerede olduumu bilir.
Paulo, itenlikle ayrld. Sorge'a kar ok iyi
duygular besledii belliydi. Deniz havasndan, g
neten yanm yz l ld. yi kafa ekiyordu
bu Sorge; kavga etmesini de ok iyi biliyordu;
fakat ne yazk ki denizci deildi! Bunun iin ge
reken herey vard onda . . .

F : 7

121

Richard Bykeliliin koridorlarnda volta

atmaya balad. Vakit geirmek iin Bykeli'
yi ziyaret edecekti. Birka gndr onu grmemi
ti. Sabah kahvaltsnda bile hatta. Ah o Martina,
o pis kar! Mesleinde ciddi bir tehlikeydi o !
Bykeli'nin brosuna bitiik odann kapsn
at. ki daktilo harl-harl alyorlard.
Sorge:
-- Aman ocuklar, bu ne hal? almaktan
leceksiniz! Dedi.
Kzlar bir glmseyile karlk verdiler, fakat
bu glmseyi yaln:_z Bykeli'yie sk-fk olan
bir kimseye deil, holarna giden bir erkee de
hitabediyordu. Bykelilik'teki br erkekler
gibi aprak deildi. Onlar gibi yapmackl ta
vrlarla kaslmyor; gerektiinde kar gden bir
nezaket gstermiyordu. Sorge kasntl tavrfar
dan holanmadn gizlemiyor, herkese arkada
a davranyordu.
Daktilolardan biri ona bir kat uzatt:
- Bu numaraya telefon etmenizi rica ettiler,
Herr Doktor. Aceleymi.
Sorge kad alp bir gz att: Anlamt zaten,
Martina'nn telefon numarasyd.
Sekreter kz teklifsiz bir tavrla:
- Madam Schwartz' bulaym size, isterseniz, dedi.
Sorge gld:
- Bulun bakalm.
l\fartina hemencecik
balad:L :

abuk-abuk konumaya

-- Richard, hi iyi davranmadm, biliyorum.

Delirmitim sanki. Aklm bamdan gitmiti. Ken
dimd2n nefret ediyorum, inan bana . . .
122

Sorge:
- Evet, doru sylyorsun, dedi. Ancak sesi
aldrmazlk ifade etmekten ok uzakt.
- Seni sevdiim iin oldu, btn bunlar! Ya
va-yava ldryorum- nan bana, Richard. Da
yanamyorum artk. . . Umutsuz bir haldeyim.
Aladm. Umutsuzluumu avaz-avaz haykrmak
istiyorum! Darlma bana, ok yalvarrm! Daya
namam buna.
- yi, iyi. Anlyorum seni. Ben de senin gibi
yim.
Kadn, szleri hzl-hzl sralayp devam etti:
- <i yi ol bana kar! Yalvarrm. Bir daha ol
mayacak byle eyler, hibir zaman! Yemin edi
yorum bak! nanyor musun bana?
Sorge bezgin bir tavrla :
- Evet, dedi.
-- ok yalvarrm, gel buraya. Hemen gel! Baladn gster bana. Geliyor musun? Evet mi?
Sorge alcy yavaa yerine koyarken:
- Evet, dedi.
Yine motosikletine binerek hzla yola kt.
Kaldrm talar tekerleklerinin altnda kayor
lard. Martina kapnn nnde bekliyordu, ieriye
ekti onu.
Yatakta uzun zaman yanyana, sessiz durdular;
bitkin gibiydiler. Birbirlerine demiyorlar, ya da
pek az deiyorlard; fakat nabzlarnn ayn tem
poyla attn hisseder gibiydiler. Soluk almaya
zar-zor cesaret ediyorlard.
Sorge kendilerini saran karanln iinde:
- Baz zamanlar ne yapacam bile unutu
yorum, dedi.
- Ne yapmay dnyorsun, ka?
123

Sorge dalgn-dalgn cevap verdi:

- Yaantma eki-dzen vermek, onu dolgun
bir hale sokmak!
- Sana yardmm olabilir mi?
- Bana mutluluk dolu saatler veren yalnz
sensin, Martina. Bu saatlere ok muhtacm. On
lar da olmasa patlardm galiba. Yaantm ne be
nim? Gazeteci miyim? Yok canm! Bir ura bu
sadece. Her ura da alkanlk haline geliverir.
Yok yok, olaanlk metelik etmez bir eydir. n
san varln hakl gstermek istiyorsa daha faz
lasn istemesi gerek- nsanlar deitirmek, an
lamazlklar gidermek, savalar nlemek! te
bir yaamn uralar. Levyeyi istenen noktaya
getirmek iin iin banda olmal insan.
- Nasl anlamam
kuruyorsun?

gerek seni, ka?

D m

- Gazeteci m i sanyorsun beni sen? Bazlar

sarhoun biri sanyorlar beni. Bakalar da kar
kz peinde koan bir apkn, diyorlar. Ben neyim
gerekten? Richard Sorge'um. O kim peki?
- Sevdiim tek erkek. Ondan baka hibir
erkek yok benim iin, hibir zaman da olmaya
cak.
- Hakkmda ne
yor musun ki. . .

biliyorsun

gerekten? Bili

Kapya hafife vuruldu. Kmldamadlar; fakat

kendi soluklarn duyuyorlard. Kapya yine vu
ruldu.
Martina:
- Evet, dedi.
Uak kapnn ardndan konutu:
- Herr Doktor'u telefona aryorlar.
124

Martina:
- Olmaz ! Diye bard.
Sorge renmek istedi:
- Kim konumak istiyor, benimle?
- Bir Amiral.
Sorge kalkt, Martina'nn kendisine aslan kolundan yavaa syrlp darya kt.
Paulo pek neeliydi:
- Eeee? Ne yapyoruz? Diye sordu.
Sorge ekingen, cevap verdi:
- Bilmem.
Amiral, Sorge'un isteksiz grnmesinden aln
mt:
- Oyun bozanlk etmeyin, Herr Doktor, de
di. Biraz canlanmaya ihtiyacm var. Sava Ba
kanl'ndaki o herifler ok damarma basyorlar.
Bitlerin ak hayat hakknda bizim ne kadar bil
gimiz varsa, onlarn da denizaltlar hakknda o
kadar bilgileri var. norkelin ne olduunu dahi
bilmiyorlar! Beni atlatmayacaksnz, deil mi
Sorge? Bir amiralin fitil gibi sarho olmasndan
siz sorumlu olacaksnz, yoksa.
Sorge ie akl yatm gibi grnerek:
- Peki-peki, dedi.
Aslnda Japon denizatlarndaki aksaklklar ve
Amiral'in bu konuda bildikleri onu ok ilgilendi
riyordu.
- n dakikaya kadar Bykelilie urar, si
zi alrm.
Sorge dnceli-dnceli
dnd:

Martina'nn yanna

- Gel bir iyilik et bana, brak da gideyim,

dedi.
125

- Hayr, kal !
- nemli bir i kt.

. .

- Benden daha nemli hibir ey olamaz !

- Makll ol Martina, yalvarrm.
- Olmak istemiyorum! Gidersen geri gelmeye kalkma sakn. Bir daha yzn grmek istemi
yorum.
Sorge kapya doru giderek:
- Tamam, anlatk, dedi.
Bykelilie dnd; motosikletini bir yere
parketti, Paulomun kendisini beklemekte oldu
u Mercedes'e bindi. Ginza Mahallesi'ne giderek
Ate Bcei'ni aramaya baladlar, Sorge'un b
yk yn bulma duyusu sayesinde de kolayca bul
dular.
Ate Bcei, Alman ad tayan ve Tokyo'da en
son alm olan birok gece kulbnden biriydi.
Japon bakentinin gece hayatnda, anghay'da
olduu gibi, zellikle Almanlar ar basyordu.
Eski denizciler, i adamlar, yolcular, kahve gar
sonlar ve konsomatrisler ok iyi rgtleyicilerdi.
Taudin'lere, Ketel'lere, Biersack'lara, Schmelzer'
lere rastlanyordu onlar arasnda Ate Bcei'nin
sahibinin ad Weihmeyer'di; Knigsberg'de do
mu, uzak sefer kaptanl yapmt.

Sava donanmasyla ticaret donanmas arasn

da hemencecik temas kuruldu; bunun zerine
patron iki mahzeninde aratrma yapt ve ma
sann zerine bir ie Danziger Goldwasser koy
du. Sorge daha sert bir iki istedi; ona da Baeren
fang getirdiler. Bizim deniz kurtlar koyu bir soh
bete daldlar ve ie, direkli yelkenlilerle ilgili
yklerden baladlar.
Sorge dirseklerini masaya dayam, belli etme126

den evresinde olup bitenleri gzlyordu. Yakn

larnda oturan bir Japon'un konuulanlara kulak
kabarttna dikkat etti.

Bu tr herifler iin bir

eit altnc duyu vard, Sorge'da.

- Buraya gel bakaym, evat, dedi.
Adam kendi masasna dek_ srkleyerek zorla
bir iskemleye oturttu.
Sonra sak.in bir tavrla ekledi:
- Sylenenleri daha iyi dinlersin burada.
Denizcilik sohbeti sekteye urayan Paulo, surat ast. Patron da Japonu
tedi. Kk Japon

kap dan etmek is

pek perian

haldeydi. Sorge

onun omuzuna zorlu bir tokat indirerek:

- (<Brakn u zavally

canm, dedi. Adam

caz casus; fakat, srlsklam aptal stelik. Ama

ne yapsn, ekmek

parasn da

kazanmak gerek!

Onun iin uzun kulakllar birliine girmi zaten.

yi a kulaklarm, evlat !
Sonunda Paulo ile

patron yeni

durumu ka

bullendiler. Sorge'un da ok elenir bir hali var

d. Sohbet yeniden balad. Sorge, Japon'un anla
maz grnd yerleri anlatyordu ona. Casusun
ok duyguland

besbelliydi.

Verdii

kartvizit

iin Sorge'a birka kez teekkr etti; yann saat

sonra da izin istedi; yerlere kadar eilip selamlar
vererek kp gitti.
ki ieleri birbirini
erli stoklar uup

kovalyor, patronun de

gidiyordu. ok

yksek sesle

konuuyorlard. Konuma yava-yava yn dei

tirdi. Denizden, insan teni ve ondan alnan zevk
lere getiler ki bu da daha az ilgin bir konu de
ildi. Kzlar birer-birer masann nnden getiler;
zenle incelendiler ve ok ie yarar bulundular.
Geceyarsndan az sonra Paulo:
127

- Sz vermitiniz hani, u zenci

mziini ta

ntn bana bakalm, dedi. Louis Annstrong Basin

Street Blues'u sylemeye balaynca Sorge'un hep

tetikte olan merak gevedi.

Paulomun denizal

tlar zerinde toplad bilgiler onu ilgilendirme

di, artk.

Annstrong

blueslann

kez sylemek zorunda kald.

pepee alt

Amiral ok duygu

lanmt :
- Bu zencide bir denizci sesi var, dedi. Bu
da ok sevimli hale sokuyor onu.
Sorge ok imiti;

fakat hi imemi gibi

hali vard. Gnn ilk klan

ken, sendeleye-sendeleye
cedes'e gtrd.
Pauloyu

yryen Amiral'i

Bykelilie

kamaram diye

bir

ortal aydnlatr
Mer

dndler. Sorge

adlandrd odaya

gtrd, yatana yatrd. Sonra etraf inceledi.

Aradn bulmak

iin biraz

zaman

harcad.

<iPaulomun masasnn zerinde Branz'n servisin

den gelme bir belge vard. Bir dosya ynnn al
tnda gizli duruyordu. Pek yle gizli kapakl bir
ey deildi; fakat, yine de nemi vard. Almanya
Bykelilii'nde alnan

gvenlik nlemlerinden

szediliyordu.
Sorge dosyadan sayfay karp zenle kat
layarak cebine indirdi.

128

Onuncu Blm
TOKYO'DA NOEL BAYRAMI

riminoloji uzmanlan, kusursuz cinayet diye

birey olmadn sylerler. Kar-casusluk
uzmanlar da kendi bakmlanndan eksiksiz,

tam bir casusun bulunmad grndedirler.

Sorge'un en yakn i arkadalanna gveni var

d. Onun gibi Ozaki de bir lkcyd. tekiler
kendi canlarn tehlikeye sokmadan yanl bir
adm atamazlard. Tehlike aadan, kk casus
lardan gelebilirdi ancak.
Fransa'daki Cherbourg'da, Emile adnda geve
ze bir sarho, Fransz direni hareketini darma
dan eden, bu hareketin hemen-hemen tmn
yokeden, 1940-1941 yllarnn abalarn mahveden
kum tanesi olmutur.
Kahve kelerinin kk casusu olan bu aa
lk herif, Alman kar-casusluk rgtnn en iyi
iki ajan olan Yzba Borchers'le (Borhers) a
vu Bleicher'in (Blayher) eline dnce, Fransz
direni hareketinin Alman topraklarndaki btn
karmak ebekesi meydana km, yokedilmi
tir.
Buna benzer yz rnek verilebilir. Bu arada,
Avusturya casusluk servislerinin efi, vatan haini
Albay Redl'in ele gemesine yol aan artc
rastlant da zerinde durmaya deer. Bu adam
vatann Ruslara satyor; dmann yararna ola
rak kendi ajanlarn ele vermeye bile ii vardr
yordu. Fakat Albay Redl'in evirdii dalaverele
rin dnya apnda bir skandal haline gelmesine
129

ok kk bir neden

yetiverdi .

ann en usta

gazetecisi olan E.E. Kisch gnn birinde bir fut

bolcunun ortadan kaybolduunu farketti. Zanaa
t ilingirlik olan bu adam, ald resmi emir ze.
rine Albayn ekmecelerinin kilitlerini amak zo
runda kalmt. Akgz bir

gazeteci de bu olay

lara dikkat etmi, bunlardan

mantkl sonular

karmt.
Birok casusu daraacna gnderen bu olaylar
dan birkan Bernhard Newman bize anlatmak
tadr. En iyi casus romanlar

yazarlarndan biri

olan bu ngiliz, bunu yaparken Alman aj anlanmn

beceriksizliklerini, ngiliz

kar-casusluk servis

lerinin de deerini bylece kantlamaya alm

tr. u da var ki, verdii

rnekler

inandrc ol

maktan uzaktr.
Paratle ngiltere zerine indirilen bir Alman
casusu bir kamyon srcsne rastlar, adam onu
kamyonuna alr:

Nereye

gidiyorsun? Diye so

rar. Alman arr, kekeler;

ngiliz de en yakn

karakolu harekete geirir.

Cebinde bol ngiliz paras

bulunan bir baka

Alman casusu garn giesine giderek bilet almak

ister. Memur: ki on

der; bu da ki ilin, on

peni

Alman gie

anlamna

gelir.

memurunun

nne iki ngiliz lirasyla on ilin koyar. Gerisini,

anlamak kolay. Bir baka
tle yere iner, eline bir

Alman aj an da para
bisiklet geirir; stne

biner ve uslu uslu sadan gider-..

Sorge olaynda da rastlantnn byk rol ola
caktr: Ne denli ihtiyatl olursa olsun, beklenme
dik olaylar karsnda

savunmaszd.

Yakndan

baklrsa onun grubunun daha kurulmadan yok

olduu grlr. ldrc yanll yapan da

130

To-

mo adl, kendi halinde,

teyze, yani!

ilkel bir kadnd: Torna

...

Altn Damla Meyhanesi'nin sahibi baba Ketel'le

iri kalal, babacan yzl bir Japon kadm olan
anne Ketel,, ocuklar ve ocuk yataki Japon
uaklar dimdik durarak sraya dizilmilerdi. Bi
raz da bbrleniyorlar; gzlerini dikmiler Sor
ge'a bakyorlard. Sorge bir grup resmi ekmek
iin Leica fotograf makinesini hazrlamt : O
Noel gnnn gzel bir ans olacakt, bu resim.
Sorge:
- Gbeini ieriye ek baba, dedi. <<Sen de,
anne, yle gl ki azn kulaklarna varsn. Bilir
sin sen bunu. ocuklar glmseyecekler. Yalnz
kk garson ok arbal duracak. nk nee
lenmesi iin hibir neden yok!
Herkes istenilenleri seve-seve yapt. Anne,
Sorge'un houna gitmek iin az kulaklarna
varrcasna, tatl tatl gld. Kk Japon uak
gayet ciddiydi; gzlerini fotoraf makinesinin ob
jektifine dikmi, bakyordu.
Sorge:
- Herkes biraz sola kaysn, dedi. Kaysn
da kutsal bitki de grnsn, resimde.
Noel aacna bu ad veriyordu.
Aile sz dinledi, yer deitirdi. Baba beyaz, an
ne san tenliydi. Lambann altnda ocukla
rn balan, iri portakallar sanlrd. Fakat ana-ba
balarna benzerlikleri artcyd.
Sahne Sorge'un houna gitmiti:
- Sizi byle grnce yine Almanya'da san
maya balyorum, kendimi. Dedi.

131

Baba Ketel hafif tertip bbrlerunekten geri

durmad:
- Hi ekiruneden yle sanabilirsin, dedi.
Biz Almanlar yalnz iyi i adanlan deiliz, sevgi
li yurdumuzu da severiz. Burada, bu yabanc l
kede de bayramz ykseklerde dalgalandnyo
ruz. Yeryz'ndeki en ciddi, en haysiyetli, en d
rst tacir kimdir? Alman! Biz de vn duyuyo
ruz bundan !
Sonra baba Ketel bir Japon olan karsna v e
ocuuna tatl-tatl bakt. ocuklar -arzuya gre
yar Alman, yan Japondular. Babann gzlerinde
Alman bilinci ldyordu. ocuklara:
- Herr Doktora 'lied'inizi ( trk syleyin ba
kaym, dedi.
Japon melezler nazlarunadlar ve btn iten
likleriyle baladlar sylemeye: An Brunnen var
dem Tore, da steht ein Lindenbaum ( Kapnn
nndeki emenin yannda bir hlamur aac
var) .
Sorge tek sz syleyecek durumda deildi. En
yakn iskemleye oturup dinledi: Hem kulak kesil
mi, hem armt. nc dizede ocuklar du
rakladlar, lakin baba Ketel gr ve kaln sesiyle
onlarn imdadna yetiti.
O Noel gecesinden sonra

tam gn Sorge
kmad; ok iti,
grlt-patrd etti, doru-drst uyku uyumad,
tra olmad . ve yreini burkan yalnzlk duygu
sunu bylece altetti. Ketel ailesi onu yalnz mey
hanenin en iyi mterisi olarak grmyordu. Ona
kar bir akraba gibi davranyordu. Baba Ketel
onu ok seviyor, anne Ketel de ona ok acyordu.
Onun iin kayglanmaktayd da . . .
Altn Damla Meyhanesi'nden

Sorge da bu kendi hallerinde, iyi niyetli, cmert

132

yrekli, gllgsz insanlar sevmekteydi. Onu an

lamaya, yaptklarn yorumlamaya kalkmyor
lar; dncelerinin emberine zorla girmeye a
lmyorlard. Kendi haline brakyorlard.
ocuklar arky pek iten sylemilerdi. Sor
ge da onlar vmekten geri durmad:
- Ben de bir ark syleyeceim size, dedi.
yle balyor: leh weiss nicht, was soll es be
deuten.
Sonra Ketel ailesiyle kk Japon uan ve
kutsal bitkinin birok resmini ekti. Makinesini
ustalkla kullanyor, resimlerini uzun-uzun hazr
lk yapmadan ekiyordu. ok ksa zamanda ya
rm dzine kadar grup resmi almt. Bunlarn
iyi ktklarndan da emindi.
Bu aradan sonra Ketel ailesi dald; Sorge de
baba Ketel'le avluya bakan kk Noel Odasrnn
da yalnz kald. Can skntsndan patlyordu; fa
kat yln en i karartc gnleri olan, insan ld
ren o gn bitiyor, sona eriyordu.
Ketel gnden beri seldzinci kez, hayatndan
gayet memnun:
- Gzel bir Noel'in stne yoktur dorusu,
dedi.
Sorge:
- Hi kafan iletmiyorsun sen, baba Ketel,
gl yann da bu ite, dedi. Bizim o eski, gzel
Alman Noelimizin baya bir dolandncnlktan
baka ey olmadn anlardn, yoksa! Evet, ben
de ocukken Noel'i zledim, sabrszlkla bekle
dim. Dnya benim iin dmdzd, iyiydi nk.
Sofuydum ben, Ketel! Mucizelere, insan haysiye
tine henz inanyordum. Sava baladnda on
dokuz yamda ya vardm, ya yoktum; gnll ya133

zldm. Ondan sonra da kanl, irinli, pis kokulu;

obslerle dolu hastahane ve alkol kokan Noel'
ler grdm. evremdeki o aptal herifler de: Hu
zur ve bar, Yeryz'ndeki iyi niyetli insanlarn
zerine olsun! Diye bar-bar baryorlard!
Baba Ketel kederli-kederli ban sallad :
-- Unutmal bunlar canm, baka birok ey
gibi. Unutmak Tanr'nn bize bir ltfu-
- Unutamadm bir trl, szn ksas bu.
Derslerime altm, a oturdum. Tavan arasn
daki odam buz gibiydi; snmak iin sokaklarda
kotum. Ben, iktisat doktoru Richard Sorge, yir
miyedi yamdayken alktan lmemek iin bir
madene inip ii olarak altm. Bir Alman ma
deninde deil, Ketel, bir Belika kmr made
ninde. Yadellerde birka para kazanmak iin
Aachen yaknlarnda kaak olarak geiyorduk s
nrdan. Bizim eski, gzel Noel'lerimiz de etkileni
yordu bundan, Ketel.
Baba Ketel ilenmiti:
- ok aclar ekmisiniz, dedi.
- Aclar m? Ac dediin aslnda nedir? Uuruma koan ve senin olmayan bir trene atlamak
ac bir ey midir? insanlar altramayan; ken
dini belirli, sert bir kalba sokan, halkna boyuna
kla hayat srdrmeye alan; bugn de usuz
bucaksz bir toplama kamp haline gelen bir l
kede domu olmak felaket midir?
Ketel anlamyordu artk:
- Neden szediyorsunuz? Diye sordu. Me
sele u: ok yalnzsnz; bir kadn gerek size; fa
kat yle herhangi bir kadn deil! ylesi kadn
lardan bol-bol var elinizde. Evet Doktor, sizin
eksiiniz, bir kadn! Noel bir aile bayramndan
baka ey deil ki!
134

Sorge birden parlad:

- Ykl karmdan, Ketel! Dedi. Git de aile
nin kucana at kendini! Almanya hakknda ne
biliyorsun sen, aptal herif? Bizim o sevgili, tatl
Almanya'mz hakknda? Burada ne yaptnn
farknda msn? Su iledin sen; rkmzn namu
sunu iki paralk ettin! Bizim o iyi Almanya'mzn
yasalarna gre de bunu yapmak yasak! Sen im
di Almanya'da olsaydn, Ketel, ne karn, ne ocuk
larn, ne de kk bir Japon uan olurdu. Top
lama kamp nedir, bilir misin sen? Snnetlilerle
beyaz tenli olmayanlarn ikinci snf insan sayl
dklarndan haberin var m? Einstein adnda bi
rinden szedildiini duydun mu? Duymadn tabii.
Dnyann en byk matematikisi, en byk bil
gini; bir Alman o, Ketel!
Ketel bn-bn:
- Buna amam dorusu, dedi.
- Evet fakat, adam Yahudi- Byle olduu iin
de bizim o iyi, sevgili Almanya'mz pis Yahudi di
yor ona. Nazi partisinin niformasn giymi en
adi cellattan, en ahlaksz heriften ok sonra geli
yor o ! Aa bir rktan da onun iin !
Noel. Aile bayramlarnn en gzeli. Bar ve s
kn bayram. Alman Noeli! Nefret ediyordu bu
ocuksu yalandan; mezecilerin, loka.rtaclann,
pastaclarn o telandan; hoparlrlerden dk
len mzik dalgalarndan; papazlarn verdikleri
vaazlardan . . . nsanlk, gagasnda zeytin dal ta
yan bar gvercini roln oynuyor ve sa Pey
gamber'in doduu zaman yatrld hayvan
yemliinde cann tehlikeye atyordu.
Ketel baba ban sallayp uzaklat. Glmse
yerek garson kz Miiko grnd. Sorge'a: Ne
iersiniz? Diye sordu. Sorge: Birey imeyece135

im, anlamna bam sallad.

Noel aacna bakyordu.

Gzlerini dikmi,

Fakat ne yazk ki alkoln etkisi gemeye ve

gzleri iyi grmeye balamt. Unutmak istedii
hereyi gizleyen sis, para-para dalyor, kay
boluyordu.
Dnyay saran alevlerle yanmaktan kendisini
kurtaran bu gnlk iki il.lemine, souk bir
suya dalar gibi, btn benliiyle kendini brak
mt. Dostu Bykeli Noel Yortusu'nu kendi
evinde ailesiyle birlikte geirmesi iin onu ar
mt. Sorge : Olmaz, demiti. Bu yalanc mut
luluu sevdii insanlarn elinden tatmak istemi
yordu. Sonra Martina: Noel'i benimle geirir
misin?}) Diye sormutu. Ona da kesin, hemen-he
men sert bir hayrla cevap vermiti. Peinden
de fesat-fesat eklemiti: Sevgililerin yatmalar
ho olur; fakat Noel aacnn altnda deil!
Sonra kalkp Ketel'lere gitmi, onlar da kendi
sini byk bir sevinle karlamlard. Burada
kendini olduu gibi gsterebilirdi. Burada hi
kimse onun yapp ettiklerini gzlemeyecek, sz
lerinden birtakm anlamlar karmaya kalkma
yacakt. nsanlar arasndayd, fakat yine yalnzd.
Aile Bayramrn denilen nesne, babacan Ketel
babann syledii ey deil miydi? Aile! Sorge ge
lin tellerinin, cam krelerin asl olduu Noel
aacnn dallarn koparyordu. Aile! Berlin-Lich
terfelde'de, ocukluunu geirdii evde de bir
Noel aac vard; ancak daha byk, daha uzun
bir aat. Onun da dallarnda yldzlar, prl-prl
gm teller vard. Bu aacn nnde, denizci
giysileri iinde kk bir olan ocuk durmu,
iirler okumu, kurdeleli kutular iinde armaan136

larn alnt. Hulyal baklaryla narin ve gzel

bir ocuk olan kk Richard da sevinci tatmt.
imdi, krk yl sonra Richard Sorge, Tokyo'da
ki bir meyhanenin arka

salonunda kendini

bul

mutu. Sakal bir kar uzamt, hrpani klkly

d. Hala gzel olan yz yara izleriyle, buruuk
larla kaplyd.

Eskiden ok tatl

imdi souk bir parltyla

bakan

ldyor;

gzleri

doymazl

ve tiksintiyi, derin kederi ve belirmeye balayan

korkuyu yanstyordu. Eski gnlerin

ocuunda

imdi yrtc bir hayvana dnm gibi bir duy

gu vard.
Aile! Annesi bir Rus kadnyd, lmt. Baba
s bir Alman mhendisiydi, lmt. Mnih'teki
-o gizliden gizliye ok sevdii, ok imrendii- er
kek kardeini, o her tutkudan

uzak kardei son

kez 1933'te grmt. Erkek karde de yeni-yeni

belirmeye balayan bir eyden, Gestapo'dan kor
kuyordu. Sekiz yl sren przsz bir evlilikten
sonra 1932'de boanma davas aan kans Chris
tiane da ( Kristiyan ) vard. Sorge 1933'te yurduna
gidip son kez ziyaret

ettii

zaman, o da byk

kayg iindeydi. mr boyunca onu yakndan ta

nyan tek-tk insanlar ya lmlerdi, ya mutsuz
luk iindeydiler. Sorge adn tayanlardan hibi
ri ocuksu bir elemin

kulaklarn zarn patlatr

casna, insan sersem edercesine ilan ettii o ba

r, o huzuru tatm deildi.
Sorge, nnde

duran yar

gibi Noel aacna frlatt;

dolu ieyi

dallarn titreterek yere yuvarland.

sv, krk

ieden

damlad : Kan

gibi.

dkld;
Yaral

kapt

aa salland, btn
Koyu renkli

sessiz-sessiz yere

aatan akan

sanki

kand.
Garson . kz Miiko hemen kotu, bir dizini yere
137

dayayp aac dorulttu; sessizce yerine koydu.

yilik dolu yznde her trl takazadan uzak,
hafif bir keder okunuyordu. Sonra cam krklar
n toplad, yeri sildi.
Sorge:
- yi kzsn sen, Miiko, dedi.
yle dnyordu: Yalnz annelerde grlen
bir tatllk, bir yumuaklk var, bu kzda. Onun
yannda en gergin sinirler bile geviyor. yle bir
kadn ki kollarnda avunup uykuya dalabilirsin.
Fakat ne Cristiane'n zekas, ne Martina'nn ate,
lilii var. Bu kadn bir araya gelse dnya ne
gzel olurdu? Ama ne yazk ki yle deil!
Max Klausen aralk kapdan ieriye szld. O
grnnce Sorge'un dncelerinin akm birden
deiiverdi. Klausen efini grltl bir iten
likle selamlad. O da ok imiti ve iinde bulun
duu durumda o da hayalinde canlandrd tarz
da bir insanl barna basmay ok istiyordu.
Sitemli bir tavrla:
- Doktor, dedi. ki gndr nerelerdesin?
Noel'de de hi grnmedin. Arma seni ok arad.
Ne zamandan beri hi kimseyi armadan, tek
bana yiyip iiyorsun?
-- Ne zamandan
Klausen?

beri

Noel'i

kutluyorsun,

- Eski bir alkanlk bu, Doktor. Kendimi

bildim bileli babam Noel'de zilzuma sarho ol
mutur. Ben de onun oluyum, deil mi ya?
- Sen komnistsin oysa?
Klausen bacaklarn ap bir koltua ylarak:
- Komnistim tabii, ona ne phe? Dedi.
Komnist miyim, ha? Hem de nasl. Fakat Noel'i
kutluyorum yine de. Kanma, iliime ilemi bu
138

benim, Doktor, Sonra, kann iin de yapyorum

bunu, tabii. Memurlar iin de.
- Neyse, Klausen, Alman Noel'ini kutlama
dn herhalde, ha?
- Neden olmasn? Drt ba mamur yaptm
bu ii. Kutsal gecenin sonunda iilere, memurla
ra, uaklara, hizmetilere armaanlarn dattm.
Il-l aydnlk aacn altnda- Max Klausen-o
kai'nin oraya toplanm btn personelinin nn
de. Mdr ekibini tantt. Ben de Almanlarn sev
diklerine ballklar, bizim oradaki gelenekler
zerine bir nutuk ektim. Bizim Japonlar falta
gibi gzlerini atlar. Heyecanlandklar belliydi.
lerinden biri kemanla Stille Nacht' ( Sakin Ge
ce ) almaya balad. Ben de solo bir ark syle
dim ki deme gitsin! Mumlar bile yumuayp eri
diler, bu yzden. Sonra evin hanm Anna, arma
anlar datt. urada burada gz yalarm tuta
mayanlar oldu. Ben de bir duble konyak ektim.
- Ayn eyi ben de yapacam. Hemen imdi.>
Klausen boanmt bir kere. Dzenledii No
el'den tr ok bbrleniyor, Sorge'un souk
baklar bu bbrlenii bozamyordu:
- Sonra, akam hindi dolmasnn yamsra
Ren arab itik: Rdesheimer arab . . . Peinden
de aileden olanlara -daha az sayda kiilere, yani
armaanlar.m dattk. Benim Anna'ya bir krk
hediye ettim. Delilik. Tam iki bin dolar!
Sorge:
- Eh, Noel'in kutlu olsun Max, dedi.
- Sana da bir armaanm var, Doktor! Niin
gelmiyorsun bizim eve? Anna ile ben bir sandk
Black and White'la (Viski ) bidikte seni bekledik.
Sevinmedin mi, oul? Black and White : Tam yir
mi be ie !
139

Sorge zoraki bir tavrla:

- Hayatmdan ok memnunum, gryorsun,
dedi.
Klausen neeli-neeli devam etti:
- Dn de Japon polisinin yarsn arladm.
Balk limanndaki o herifi

anmsyorsun, de

il mi? Benim radyo vericisini tamt, hani?

- Anmsyorum tabii.
- 0 da ka-geldi bizim eve.

Ziyaret etmek

istemi de. Dokunakl ey, deil mi?

Sorge:
- Sus, alatacaksn beni yoksa, dedi.
- Onu da, nbette olmayan btn arkadalarn da ardm. Bana tal teekkr ettiler bil
sen? Boynuma sarlacaklard neredeyse? ieleri
atrdm, grsen nasl ayorlard azlarn! Pat
layncaya kadar yiyip itiler. Onlar evlerine yol
lamak iin iki taksi tutmak gerekti. imdi de hep
siyle dost oldum. Bundan sonra radyo mesajlar
m

polisin

korumasnda

gndereceim,

artk.

Noel diye buna derler. Sen ne dersin?

Sorge ok souk bir tavrla:
- Pek aptalca birey, dedi.
Klausen ok ard:
- yi ama . . . Niin, Dolor?
- Yanl, ok yanl bu, Max! Burjuvalayorsun sen; gaf stne de gaf yapyorsun. Yz kere
syledim: Btn mesele,

dikkatleri zerine ek

memek! Burada ciddi bir tacirsin sen. kibin do

larlk krk manto neyse. Geri bu da ilkelerimize
aykr ya. Sen de biliyorsun pekala: teki ve d
taki btn rgtmz iin ben kendim ayda bin
dolardan fazla harcamyorum. Kiisel olarak he
men-hemen hi para ekmiyorum,

140

geimimi de

aa yukar gazetecilikten aldm parayla sal

yorum. Sen ise

karna krk

manto almak iin

ikibin dolar sokaa atyorsun!

- Yani, ey . . . Karmn nasl olduunu sen de
bilirsin?
- uAnna'y o k iyi tanrm,

Max. N e durumda

olduunu bilirim. Beyz dolarlk bir manto da

belki yeterdi; fakat, srf Anna'y tandm iin bu
masraftan tr takaza etmiyorum sana. Neyse,
szetmeyelim bundan artk.

Ancak polisleri sar

ho etmeye gelince, bu ite ok ileri gitmisin. B u

adamlarn dikkatini boyere zerine ekiyorsun.
Klausen sordu:
- Peki

ama,

geen yl

anghay'da

Fransz

devriye kolunu kim sarho etmiti?

- Sen benim durumumda deilsin, Klausen.
Unutma bunu. Sorge denen o zevzek, o sarho, o
ehlikeyif deilsin sen.
belli olmaz;

Sorge'un ne yapaca hi

delinin, sorumsuzun

biridir o. Sen

ise_ tacir Max Klausen'sin. Dnsene, Max. Tacir

ler az-ok arbal insanlardr.
Klausen kzmt:
- Ne yani ? nsan bir ie

iki de imeyecek

mi? Diye bard.

Sorge'un glmseyii sertleti:
- ecek tabii, azizim. Benimle i iebildiin
kadar- Kimse

farkna

varmaz

bunun. Seni ben

batan kardm sanr, herkes.

Sonra imeye

baladlar. ki saat

geince de

Klausen savuup gitti. Sorge Noel aacnn altn

daki kanepeye uzand; kendi deyiiyle biraz kes
tirdi; fakat uykusu rpntl oldu.
ki ienler arasndaki bir konumann srekli
F : 8

141

grltsn duyuyordu. Fakat bu, bira dubleleri

ni boaltanlarn kaln sesi deildi de pirin raks
ienlerin ince fsltsyd; kahkahalar da tkal ca
navar ddklerinin hep bir azdan allar gibi
kulaklarm trmalyordu. El-kol hareketleri yapan
bu sinirli kalabaln srtnda Japon polisinin ni
formalar vard; elleri

Sorge'a

doru

uzanyor,

parmaklan onu gsteriyordu. Sorge'un gzlerin

de keskin aclar vard. Derken her yann ho bir
serinlik kaplad.
Sanki akp giden bir suya kaplm gibi, yava
yava bu sar edici

uultudan

uzaklat. Pein

den bir sessizlik oldu. htiyatla gzlerini at.

Miiko baucunda oturmu;

yumuack, serin

elini alnna koymutu. Gen kadn byk bir dik

katle ona bakyordu. Gzlerinde ise ne merak ne
acma, ne ilgi ne sabr deil de anlay okunuyor
du.
Sorge uykuya dalmadan nce:
- yi kzsn sen, Miiko, diye mrldand.

142

Onbirinci Blm
CASVSUN HAYATI HER AN TEHLKEDEDR

orge mr boyunca boucu bir kaygdan hi

bir zaman kurtulamad. En ok korktuu da
ikence grmekti. Japon Gestaposu olan Kem

petai'.nin her trl korkun ii yapabileceini bi

liyordu.
kence greceine inanyordu. En ok korktu
u ey de boyuna geirilen tel

halkayd: Madeni

bir teldi bu, kurbana rpnma zaman vermek

iin santim-santim

sklyordu.

Sorge'un Japon

ya'ya kar besledii hnc canl tutan -hem de en

k olmayan- nedenlerden biri buydu.
Akln hkm

srmedii yere

zorbalk, tedhi

yerleir. Sradan bir assubay, fakat Alman kar

casusluk rgtnn en yetenekli ajanlarndan bi

ri olan Hugo Bleicher akla kar aklla savayor;

hasmn srf kendi fikir stnlyle dize getiri
yordu. Kaba gc hor grmekteydi.
Fakat onun gibi uzmanlar ok sayda deildir.
Beyinler arasndaki dello>lyu bedensel ikence
den stn tutanlar seyrek grlr. Bleicher bir
yerden baka yere gtrlrken len>l tutuklula
ra ilikin birok olay anlatabilir size: Tutukluyu
gtren de Gvenlik Servisi'dir. Flicke de souk
su ynteminden tiksintiyle szetmektedir. lgili,
bu iskencenin yaplacan keyifli-keyifli yle ha
ber vermekteydi : Eh, imdi de bir banyo yapa
lm bakalm . . .
Fakat bu gibi soruturma yntemlerini baary
la kullananlar, yalnz Almanlar deildi.
143

Sovyetler Birlii ile ilgili hibir kitap yoktur ki,

korkunluk bakmndan Dante'nin dlediklerini
solda sfr brakan tablolardan szetmesin.
Franszlar

phelendikleri

kimseleri hrpala

maktan ekinmiyorlard. Zevke, keyfe dkn

ol

duklarndan, Tantalos'un urad ikenceye ba

vuruyorlard : Uzman olduklar eylerden biri de
susuz brakma

yntemiydi:

Tutukluyu iyice a

braktktan sonra ona ok tuzlu yemekler yediri

yorlar, arap da ikram ediyorlar, fakat hemen ge
ri ekiyorlard. Susuzluktan kvranan adamn di
li ou zaman zlyordu. Bu tr bir sorgulama
dan hala szedilmektedir. nemli kii olan p
heli adam birdenbire ldrm, kendisine iken
ce edenler iin de btn

deerini bylece

yitiri

vermitir.
Muhakkak olan u ki, her nerede olursa olsun,
gnmzde

karanlkta yaplan

merte bir

vten szetmek yersizdir. Bir efsane olmutur

bu artk. Sava, giderek daha yabanice yaplmak
tadr. Balama diye birey

yoktur. Kimi zaman

binlerce insann can sz konusudur; ancak kolla

ma, koruma

diye

bireyi hi

dnen

yoktur.

Korkunluun karsna korkunluk kar ve onu

kkrtr.
Casus her zaman cann tehlikeye atmtr. Bu
gn daha da

byk

bir

tehlike

karsndadr.

Bunlar, sonu gelmeyen ikencelerdir.

*

Byk

Almanya'nn

olan Tugeneral, satran

Tokyo'daki

Bykelisi

oynad zaman, btn

karakterini aa vuruyordu. Salon diplomat de

ildi. Bu gibiler bilmece gibi

144

kiilerdir; vaadler

dolu, ssl laflar ederler. Tugeneral ise rtbesi

ne ve haysiyetine toz kondurmayan, iyiliksever
bir insand. Satran tahtas zerinde kaleyle at,
vezirle ah ve piyonlar metodla sryordu. Az
oyun biliyordu, fakat iyi biliyordu.
Kendisiyle oynamakta olan Dr. Sorge ise bam
baka bir karakterdeydi. Srprizi, bomba gibi
patlayan bir gelimeyi, kurala aykr ve beklen
medik bir numara yapmay seviyordu. Hasmm
ayn nitelikte kayplara uratmak iin bir sr
tan feda edebilirdi.
Sorge hi beklenmedik anda bir fili gzden
karvermiti. Bunu gren Bykeli ban sal
layarak:
- Seninle satran oynamak sinirler iin etin
bir snav oluyor, demiti.
- Fakat sonunda hep siz kazanyorsunuz, sa
yn Bykeli?
- Satranta senden stnm. Bu
brak bana, hi olmazsa.

avuntuyu

Sorge sanki iyi bir aka yaplm gibi gld.

Sevimli bir tavrla:
- Bugn keyfiniz yerinde bakyorum, dedi.
Dost bir lkenin nezdinde muzaffer bir lkenin
temsilcisi olmak zevkli i, herhalde?
General Bykeli svarilerinden birinin ba
zerine parman ekingen bir tavrla bastrd,
fakat bir karar verememiti:
- Pek o kadar deil, dedi. Fakat Japonlar
yatmaya balyorlar. Alman-Sovyet saldrmazlk
pakt yznden bize takaza etmiyorlar, artk.
Neler olacak diye bekliyorlar. Bunu da iyicil bir
tavrla yapyorlar dorusu.
- Yani?
145

- Fransa'nn bozguna
lar herhil.lde?

uramasn

Baka ne olabilir?

bekliyor

Kesin

sonuca

ulamay umabilmek iin toprak bakmndan b

tn Avrupa'ya egemen olmamz gerek.
- Fransa'nn kolay yklacana inanyor mu
sunuz?
- Buna

eminim.

Ne

yapabilir

Azizim Sorge, bir Fransa seferi

Franszlar?

ksmi bir zm

olabilecek ancak; matematik probleminin iinde

ki hesap ilemi gibi Polonya seferi gibi, aprak
iler sonradan

ortaya

kacak;

fakat

ngiltere

vaktinden nce iin ucunu brakmazsa tabii.

- Peki, ya Amerika?
- 0 ok uzak canm.
- Ya Rusya?
- Sayca kendisinden
karsnda, son

krk ylda

1 905'te Japonlardan,

ok aa

dmanlar

ileri hep

1 9 14-191 8'de

ters gitti.

bizden, geen

yl da Fin'lilerden dayak yedi. Sonra kabul etme

miz gerek ki Hitler gemiin derslerinden yarar
land: Geri hatlarn gvence altna alyor.
Sorge inanl ve etkileyici bir eda ile:
- Rusya ile yaplacak sava gerek bir lgn
lk olur, dedi.
Bykeli de onaylad :
- Oras muhakkak ! Hele bizim durumumuz
da, gerek bir ihtiyatszlk olur. Sra sende, Dok
tor! >>
kisi de Bykeli'nin zel
koltuklara kurulmulard.
l kaplar ardna
oturuyor , kitap

dairesindeki rahat

Bitiik odann srg

kadar akt;

okuyordu. Can

Elga da

orada

sklmyor

gibi

bir hali vard. Arasra, bir sayfay evirirken ko

casyla Richard Sorge'a -dosta- abucak bir gz
146

atyordu. Konuulanlan pek

aldrd yoktu. Satran

iitmiyordu;

fakat

tahtasnn zerine eil

ni iki erkek onun iin ho bir grntyd.

Bykeli kendini

iyice oyuna

ataklk edip bir kaleyi gzden

kaptrd. Sorge

karm, beklen

medik bir oyunla hasmnn ahm tehlikeye sok

mutu. Nasl nlemeliydi, bu tehlikeyi? En basit,
en kestirme karlk, bir fille bir atn feda edilme
sini gerektirecekti; lakin hibir tehlikeye dmek
istemiyordu. Baka ey aryor, dnyordu.
Sorge koltuunun arkalna yasland. ok ra
hat ve sakin olduu aka grlyordu. Gerek
te hi yle deildi.
dosyasndan

Ceketinin

cebinde

Branz'n

yrtt sayfa vard. Bir ay a

kn zamandr

zerinde

eyden nce bu tehlikeli

tayordu bunlar.

Her

dosyann Amiral Pau

lomun elinden uzun sredir

km ve her trl

skc soruturmadan uzak olduundan emin bu

lunmak istiyordu. Bu kad

oynamann zaman

gelecekti : Bu byk bir kozdu. Fakat ilk adm o

at8lllazd; beklemek gerekiyordu.
Son gnlerde Bykeli'ye bu konuyu asn di
ye birka kez frsat vermiti.
valtsn . onunla
bile balamt .

Sk-sk sabah kah

etmi, bir satran

Oysa bu

turnuvasna

oyunu pek

sevmezdi;

srf Bykeli'nin houna gitmek iin oynuyordu.

Bykeli ahn tehlikeden kurtarmt ; bunu
da yle ustalkl yapmt ki, Sorge drt elle mat
oldu.
Sorge yenilgiyi geni yrekle karlad, bir re
van ma yapmak istedi. Bykeli de seve-seve
kabul etti.
Talar yerlerine dizildi.

Sorge oyunu tehlikeli

bir elle at.. Bu da ok aran

hasmnn ban

147

sallamasna ve hafif tertip homurdanmasna yol

at. Fakat daha beinci elde vezir tehlikeye girdi.
Bykeli zaman kazanmaya alarak:
- ok atak oynuyorsun,
dedi.

hep yaptn gibi,

Sorge ok ll bir tavrla:

- Size yle gelmi olacak, diye karlk ver
di.
Bykeli'nin aln krt. Durum ok tehlikeli
grnyordu. Yakasn kurtaramazsa iki elde
mat olacakt. Dnmek, soukkanllln hi
bozmamak gerekiyordu.
Sesini ykselterek:
- Birer fincan ay daha
bize? Diye sordu.

gnderebilir misin

Elga:
- Tabii, dedi.
Sorge hasmn oynamaya zorlamak istemiyor
du. Ellerini koltuunun yan dayanaklarna koy
mu; bu haliyle bol-bol vakti olduunu gsteri
yordu. O srada elinde aydanlkla Sefire grn
d, anlaml-anlaml baktlar.
Elga darya kt; fakat Bykeli hala nasl
oynayacan aka kararlatramama benzi
yordu:
- Aklnz kart, dedi. Oyunu brakalm
biraz ene alalm.

da

Sorge hemen atld:

- Seve-seve, diye karlk verdi.
General-diplomat hafif ve yar saydam fincanlara dikkatle bakyordu:
- Bu lkede ok porselen var, azizim Dok
tor, dedi.
148

Sorge cevap verdi:

- ok haklsnz. Eer dncenizi iyi yorum
layabiliyorsam, insan dikkatsizlikle birok porse
len krabilir, demek istiyorsunuz, deil mi?
- Evet, tam

stne bastn.

Branz'la barmaya

Sevgili dostum,

hala vakit

bulamayndan

tr ok zgnm. Birka kez

frsat da gemi

elinize?
Sorge ok tabii bir aldrmazlk edasyla:
- Olabilir, dedi. Fakat adam olmaz o zaval
l! Aptaln biri !
- Ar ol, azizim Sorge, ar ol.
Bykeli

Sorge'un

bazen

salarn

dimdik

eden sert klarna alkt. Bu yzden kzmyor

du; dostunun yaratl

byleydi. Fakat iindeki

hakkaniyet duygusu, i arkada

olan Branz'dan

yana olmay ona emrediyordu.

- Azizim Doktor, dedi. Branz'm sana kar
taknd saldrgan tavr, sinirliliini ok iyi anl
yorum. Fakat Bykelilik mensuplarnn nn
de bile onu kkrtyorsun. Sylendiine gre her
kesin iinde aynasz szn etmisin.
Sorge grnrde kendinden ok memnundu :
- Oras doru, dedi.
Konuma arzulanan yola giriyordu.
- Ancak biraz fazla ileri

gittiinin farknda

deil misin?
- Kesinlikle hayr. Bu sz tam ona gre bu
luyorum, biraz hafif bile, belki.
- Tanr akna,

Sorge! karma

bama.

Aramzdaki yakn dostluu dn.

- Hep

dnyorum,

fakat

grevlerim de

var.

149

Tepeden inme bir emirle diplomatlk meslei

ne geen Bykeli, koltuunda birdenbire do
ruldu. Dimdikti, boyundan-bosundan bir parmak
bile eksii yoktu ve u anda sapna kadar byk
eliydi. Bu sfatla da kendini saydrmak istedii
apakt:
- Doktor, dedi. Bu lkenin toplumsal sis
temi zerinde yaptnz eletiriler bile bal ba
na birer kkrtma!
- Branz denen adam gammazlk m etti
yoksa, sayn Bykeli?
- ittiklerini bana
istediiniz bu ise.

anlatt;

eer sylemek

Sorge :
- Sayn Bykeli, dedi. Japon rejiminin
kusurlu yanlarn siz de benim kadar iyi biliyor
.
sunuz. Sz konusu olan d grn deil, Japon
kylsnn iinde bulunduu derin sefalet. Reza
let bu. Skutla geitirilemez.
Bykeli ona hak verdi:
- Evet. Hatrlyorum . . .
Hibir eyi unutmamt; sahne en ufak ayrn
tlarna dek gzlerinin nnde canlanyordu. Gz
leriyle bu sefaleti grmt ve gzlerini aan da
Sorge olmutu. Hayr, 1933 yaz sonunun o le
den sonrasn hibir zaman unutamayacakt: S
radan bir yarbayd o srada, gzlemci-eitmen ola
rak bir Japon topu alayna verilmiti. Sorge'a de
ilk kez bir mola srasnda, yolda rastlamt.
Tozlu, scak, yorucu bir gnd. Sorge kir-pas
iindeydi; sakal bir kar uzamt, sinirli sinirli
tarlalar arnlyor; kyl kulbelerini gzden
geiriyordu. Diz kp topra inceliyor, meyve
leri elleyip yokluyor, yiyecekleri kartrp arat150

ryor; birsr soru soruyor, elindeki defteri not

lar, saylarla dolduruyordu.
Onun bu yaptklarn herkes bylenmi gibi
seyrediyordu. Dncelerini ararak dinliyordu.
Sorge ustaca olaylar, varsaymlar, sonularla bun
lar destekliyordu. Kendini herkese kabul ettiri
yordu. Elga bu adam sevmeye balamt; yarbay
da ona kar iinde sayg uyandn duyuyordu.
Dostluklar o acayip le sonunda balamt.
Her gn grlen cinsten, beklenmedik, bir ay
masas banda olup bitiveren rastlamalardan
deildi bu karlama. . . Herkes bunu hissediyor
du. Sonradan yine grmler, tartmlar, ko
numular, iki imiler ve birbirlerinin deerini
lmlerdi. Derken, kendilerini en bata birle
tiren eyin ne olduunu birden anlayvermiler
di: kisi de Nazi'lerden tiksiniyorlard. Reichs
wehr'in( * ) bu subay unu anlamt : Kendisi
Hitler'in 1934 kanl olaylarnda ldrtt Gene
ral von Schleicher'in ( layher) yakn alma ar
kadayd ya, Nazi'lerin eline dmesin diye onu
Uzak Dou'ya gndermilerdi.
Bykeli:
- Senin varln bildirdiin duruma are bu
lunmadn kabul edelim, dedi.
- Hibir ey yapmamakla kalmadlar; durum
daha da ktleti.
- ((Sylediklerinin aksini syleyecek deilim.
Bu alanda, tartmasz, en iyi uzmansn sen! Fa
kat unu da kabul et ki bugnk gnde Japonya'
da oturan bir yabancnn yarglarnda lml ol(*) Versailles Antlamas uyarnca Almanya'nn kurmasna

.
izin verilen ve 1 9 1 9 1 935 arasnda varolan 1 00.000 ki

ilik Alman ordusu.

151

mas gerek. Bir Alman iin hatta bu bir grev!

Yaptn patavaszlklan rense Berlin ne gibi
bir tepki gsterirdi acaba, sana?
- yle umarm ki Berlin Japonlarn zavall
mttefikler olduklarn ve onlarla dnya apnda
bir politikay tehlikesizce yrtmenin olanaksz
olduunu herhalde anlard.
- Aramzda kalsn, azizim Sorge: Branz se
nin hakknda ve Japonya'daki tarmsal duruma
ilikin olarak ileri srdn dnceler hakkn
da Berlin'e az daha ayrntl bir rapor gnderi
yordu.
Sorge gzlerini krptrmamak iin zor tuttu
kendini. Bir tehlikeden brnn iine dyor
du, iin sonu gelmiti artk; fakat aslnda yllar
dr byleydi bu. Meslein sonu gelme tehlikesiydi.
O ise sakin, gerilimsiz olmak istiyor; alayl bir
zevk duyarak unu da soruyordu kendine: Acaba
Gestapo'nun arivlerinde kendisinin Komnist
Partisi'ne ye olduunu gsteren ve mesleinin
ilk yirmi yl boyunca bu partinin gazetesinde
yapt almalar anlatan bir fi var myd? En
iyisi saldrnn yaplmasn beklemek deil miy
di? Fakat kzgn bir demir gibi yakc olan bu so
ruyu hemen zihninden uzaklatrd.
- te size Branz'n aptalln gsteren yeni
bir kant, sayn Bykeli, dedi. Ben konuyu
son gnlerde Almanya'da yaynlanan bir yazda
byk bir ak yreklilikle ele aldm. stelik res
mi bir organda: Askeri Levazm Dairesi'nin ayda
iki kez kan dergisinde, Devlet Bakan Dr. Dar
re'nin bir yazsna cevap olarak.
Bykeli iyiden iyiye ferahlamt:
- Sahi mi, Doktor? Dedi.
1 52

Sorge:
- Okuyun onu, diye tledi. Bliykeliliin arivlerinde muhakkak vardr.
Bykeli:
- Yreime su serpti bu dorusu, dedi.
Sorge omuz silkerek ve kolayca kendini heyecanlanm gibi gstererek:
- Lakin ne yazk ki benim iin durum yle
deil, dedi. Sradan bir polisin benden kuku
lanmasna tahamml edemem dorusu.
Elga armt, kitab elinden brakarak kap
da grnd:
- Ne oluyor kuzum? Kavga m ediyorsunuz?
Diye sordu.
Bykeli ezilip bzlerek:
- Yok canm, ne mnasebet? Dedi.
Kars derin bakl gzleri ve hi titremeyen
sesiyle onu hep etkilemiti.
Sefire kaygyla sordu:
- Richard?
Sorge:
- Brakn bizi Elga, anlamak zereyiz, dedi.
Kadn yine bitiik odaya geerek:
- nallah, diye cevap verdi.
Sorge kesin bir tavrla:
- Sayn Bykeli, bu sorunu bir zme
balamanz resmen istemeye mecbur sayyorum
kendimi.
Bykeli ak yreklilikle cevap verdi:
- Ben de bunu yapmak istedim. Branz'la cid
di bir biimde konutum. ddialarnn kantlarn
vermesini istedim.
153

- Ne oldu peki?
- Kant yokmu elinde.
Sorge rahat bir soluk almamak iin zor tuttu
kendini.
Bykeli ekledi:
- Olsa-olsa baz kukulan var. Bu konuma
nn hi houna gitmediini de gizlemiyordu.
- Ne gibi kukularm bunlar? Nerelere sok
mu burnunu, bu aptal?
Bykeli cevap vermekten ekiniyordu. Sor
ge'un bak bunu yapmak zorurida brakt:
- Branz'a yanl yol tuttuunu syledim. Fa
kat diretiyor. Durumunun belirli olmadn sy
lyor, Doktor. nanyor buna. Ona kalrsa senin
hoyrata iddialarnn tek bir amac varm: ev
rendekileri kkrtmak! Yani szn ksas, Gesta
po'nun bir muhbiri sayyor o seni.
Sorge'un yznde sonsuz bir aknlk vard.
Sonra bir kahkaha kopard, keyfinden dizlerini
dvd. Gzlerinde neeli bir k parldyordu.
Bykeli'nin skld aka belliydi:
- tiraf edeyim ki olay epey tuhaf buluyo
rum, dedi.
Sorge boaznda dmlenen kaygy daha iyi
gizltWek iin:
- Siz ne dersiniz buna, Elga? Diye bard.
Kadn kocasna sitemli gzlerle baktktan son
ra:
- ok tuhaf gerekten, dedi ve arkasn dn
d.
Btiykeli:
- i iyi yanndan aldn iin
dedi.
154:

mutluyum,

Sorge birden ciddileere.1$.: :

- Bir saniye, dedi. Ben bu ii sizin gibi ko
mik bulmuyorum.
Yz sertlemiti . Muhakkak olan bir ey var
d: Polisin adam olan Branz ondan kukulanyor
du. Aldanm olmasnn nemi pek yoktu. Hangi
nedenle olursa olsun, Branz'n Sorge'u yakndan
gzlemeye kararl olduu inkar edilemezdi. Teh
like de buradayd. Her an

bireyler

bulabilirdi.

Su bulmak iin bir kuyu kazyordu; ancak petrol

bulursa kzmayacakt.
- Bu adamn beni

gzetlemesinden hi ho

lanmyorum. Hrsz-polis oynamak iin gelmedik

biz buraya, dedi.
Bykeli :
- Azizim, dedi. Branz'n kusurlar olabilir;
fakat u da var ki, birlikte

altm

kimseler

den biri.
- Kt bir i arkada, sayn Bykeli.
- Mecburen taraf tutuyorsun .
- Kendini baz yanlglara kaptryor ki bunlar tehlikesiz olamaz .
Bykeli tartmay bitmi saydn anlatmak
iin satran tahtasnn

zerine eildi. Byk bir

arballkla:
- R rak da ben karar

vereyim bu

konuda,

dedi.
- Ben de Branz'n aksine,

kantlayamayaca

m hibir iddiada bulunmuyorum, dedi.

Bykeli ar-ar ban kaldrd. Bouk bir
sesle:
- Ne demek istiyorsun? Diye sordu.
- Bugnk gnde Tokyo'daki haber piyasa-

155

snda, herhalde Branz'n dosyasndan kma bir

takm katlar dolayor.
- Olanak d bu, Sorge, olmaz byle ey !
Bykeli ok zgnd.
- Ama iin dorusu da bu!
Bir sessizlik

balad ve uzad da

uzad. Sorge

aka etmiyordu, bu apakt. te yandan o, btn

lkenin en kula delik
yanda parma vard;
kaynaklarna
bir tek

adamyd.
bitmez

mJikti. Onun

yabanc

muhabir

Sorge'un her

tkenmez

topuuna
yoktu.

haber

eriecek

Tecrbeliydi,

dostluklar kurmutu; edindii bilgileri denetleye

cek aralar vard. zel bir
kak ve Branz'n

durumdu bu muhak

saldrsnn

yolat bir cevap

sz konusu olabilirdi. Fakat Sorge sulamalarn

kantlarla desteklerse ne olacakt?
- Bu sylediklerini kantlayabilir misin, Dok
tor?
Sorge:
-- Evet, dedi.
Bykeli nefsiyle ksa bir savatan sonra:
- Kantla yleyse, dedi.
- Bir artla kantlarm.
- Neymi o?
- Size kantlar, yani bir takm katlar veririm. Fakat

bunlar

nereden

aldm

syleye

mem.
- Anlatk.
- Bu katlar kimden aldnz sylememenizi de rica edeceim. Adamlarmn bana naho
eyler gelmesini istemem. unu da bilin ki Branz'
dan calmak iin -dorusunu sylemek gerekirse
yalnz bunun iin- yapmyorum. Asl sizin yarar156

ruz iin, banza i amamak iin yapyorum sa

yn Bykeli. Bana inanmanz rica ederim.
- nanyorum sana, Doktor.
Sorge biliyordu ki dostu General verdii sz
tutacakt. Alt yl boyunca ona bir sr bilgi, ha
ber, belge iletmi; kimi zaman tam bir kar gt
mezlikle yapmt. Bykeli kendi adna Sorge'
un saysz kiisel kaynaklarndan haber toplad
n grmeye almt. Gerek bir dostluun belir
tisini bunda gryordu.
Sorge hafta kadar nce yiit Amiral <<Paulo
nun masasndan belli

etmeksizin

yrtt

sayfay cebinden kard .

ok sakin bir tavrla :
- Pek nemli eyler deil bunlar, dedi. Fa
kat bu katlarn

Bykelilik'ten

geldikleri de

muhakkak. Sonra ekledi: Tokyo'nun haber pi

yasasnda, karaborsada i arkadalarnzn

al

malarndan daha neler bulunabilir, kim bilir?

Katlar satran tahtasnn zerine att. Birka
ta devrildi. Bykeli'nin

talarndan olan ah

da salland.

157

Onikinci Blm
ARASINDAK FARK

CASUSLA VATAN HAN

asusla vatan haini

arasnda bir fark vardr,

fakat bunun ikisi bir arada da olabilir.

Casus ou kez yabanc bir devlete kar ken-

di lkesi iin alr. Alman

vatanda olan Sor

ge ise Almanya Bykelilii'nden edindii haber

leri Moskova'ya iletiyor, dolaysiyle vatan hainli
i de yapyordu.
Fakat bizimki gibi zamanlarda

kavramlar ka

rmakta, birbirine girmektedir. Dou Almanya'

llar Bat Almanya'ya vatanmz diyebilecekleri
gibi, bunun kart da byledir.
Kimileri iin casusluk da herhangi baka bir i
gibi, bir sanattr. Para almak

iin alr. Geen

yzyl boyunca Balkanlar, cret karl alan,

ok yetenekli ajanlar yetitiren en nemli blge
olmutur.
Orduda da kendi zel

bilgilerini

paraya evir

mek isteyen ok sayda kimse bulunur. Orada da

para karl yaplan ile yurtseverlik arasndaki
ayrc izgi belirsizdir. Nitekim, kinci Dnya Sa
va'nda bir eski Polonya

kurmay subaynn bir

Fransz casusluk ebekesini

ynettii grlm

tr.
Yine o sava srasnda Marsilya'ya gen eski
generali, ngilizler hesabna al

bir Letonya

maktayd. Fakat ne yazk ki emrinde alt n

giliz aslnda bir

Alman ajanym;

grevide Al

manya'ya kar bir casus ebekesi kurarak byle

ce bu ebekeyi daha iyi elinde tutmakm.
1 58

Gerek casus dman hatlarnn iine dalar. Fa

kat yarnn casusu, sahip

olmakla vnd ev

rensel bilinle almaktadr.

Richard Sorge gibi bir adam, kendisinin nc,
yeni anlaylarn bir

olduu iddiasn

mjdecisi

dayd. Almanya'y sevemedii

iin nefret ediyor

du. Fakat sevmek isteyince de Sovyetler Birlii'

ni semiti.
*

Edith von

Vukeli

kapda belirdi ve

hi armadan karlad. Uzun

Sorge'u

sredir onu bek

ler gibi bit hali vard.

- Branco'yu grmeden nce odama gel, bir
ey syleyeceim, dedi.
Sorge olur dedi, tek sz sylemeden onun pe
inden gitti. n sra yryen kadnn biraz han

Edith yalanyor, diye d

Daha be yl nce hayat dolu bir gen
kz gibi dansederdi. imdi davranlar arla
mt. Bir arln altnda sanki eziliyordu.

tal siluetine bakyor:

nyordu.

Odasna geldiklerinde evik

bir hareketle Sor

ge'a oturmas iin iaret etti, kendisi de geni bir

divann zerine

btn

arlyla

kt. Sorge

tecrbeyle biliyordu: Bu divan gece iin kolayca

bir yatak haline gelebilirdi.
Sorge kaamakl,

dolambal

szlere

bavur

madan:
-

Eer seni iyi

anlyorsam,

bktn bu iten

Edith, dedi.
Edith:
- Burama geldi artk. Kararm kesin, dedi.
Sorge'u bu szler artmyordu. Byle olacan bilmiti. Bu tr eyler sonsuza dek srp gide159

mez. Branco'yu Moskova ona gndermiti. Paris'

ten geliyordu. Fransz gazetelerinin muhabiri ol
duu iin Tokyo'daki Fransz- ngiliz-Amerikan sa
lonlannn el stnde tuttuklar bir adam oluver
miti. ok iyi resim

ekiyor, en yeni tekniklerle

donatlm bir atelyeye sahip bulunuyordu. Bran

co, Edith'i peinden srklemiti.
Komintern ajan ve gvenilir, fakat ikinci dere
cede bir eleman olan
miti. Moskova bu

Edith de Branco ile evlen

ortak

almaya, bu

onayn vermek iin nazlanmt.

yrmeyecekti bu i . . . Bu

birlie

Gnn birinde

ssl-psl, fazla k

giyimli Branco von Vukelic, kadn peinde kou

yordu. imdi ikisi de Sorge'un stnde kalmt.
Sorge:
- Demek yle ha? Kararn

kesin mi? Diye

sordu.
Kadn akn-akn ona bakt iin ekledi:
- Bilmek isteyiimin nedeni u: Baz nlem
ler alacam, sonradan bunlar deitiremem.
- Kararm iyice verdim, Richard. Sz konu
su olan yalnz bu evlenme deil. Yllardr bunun
hibir anlam zaten kalmamt. alma mesele
si de var. Onunla alamam
tehlikeye sokuyor. Son

artk. Beni boyuna

zamanlarda her trl ih

tiyat elden brakt. Metreslerini buraya getiriyor,

kendisi fotokopiler karrken onlar da atelyesi
nin bitiiindeki odaya yerletiriyor. Byle sre
mez bu artk. Dost tuttuu kadnlardan biri -Al
man da stelik- sekiz gnden beri burada oturu
yor!
Sorge aldrmaz grnyordu. Edith'in tombul,

Yazk, imanlyor, di
ye dnerek zlyordu. lke olarak serviste ka

drst yzne bakyor:

dn kullanlmasna karyd. Fakat bu nlenemez-

160

se, ikinci derecede roller verilmeliydi onlara. Ta

mamlayc iler, ikinci snf bilgiler ya da mektup

lan yazmak, yollamak gibi hizmetler. Aslnda bu
kadndan kurtulaca iin mutluydu.
Kesin bir tavrla:
- Raporumu yazacam ve ilikini kesmeleri
ni isteyeceim, dedi. Karar sekiz gne dek eli

mize geer belki ve nerimi onaylarlar. Baka ye

re gnderirler seni. nk,

benim kesimimden

ayrlyorsun, fakat yine de servisin emrinde ola

caksn. Nereye

gitmek istiyorsun,

Edith? an

ghay'a m? Amerika'ya m?
- Olabilirse Paris'e Richard. lerimi yine en
iyi orada yrtrm.
Sorge:
- Anlatk,

dedi.

Bavulunu

hazrlamaya

balayabilirsin.
- Saal, Richard, herey iin teekkrler . . .
Sorge ayaa kalkt, kk bir ba iareti yapt.
Kadnn yannda olduu iin koluna hafife vura
rak:
- < yi kzsn, arayacam seni, dedi.
Sevgi dolu, uzak anlarn

Edith'in

canlanmas zerine gzlerinin

belleinde

dolduunu grn

ce abucak darya kt.

Byk terastan geerek Vukelic'in alma oda
s,

salon ve yatak

odas olarak

kulland geni

odaya girdi. Dipteki kap karanlk odaya alyor

du, oda geniti. ki yavukluyu rahatsz edeceini
sanyordu; fakat hayr:

Branco ile kz

dergilere

bakyorlard . Sorge sanki can skntlarn gidere

cekmi, vakit geirmelerine

yardmc olacakm

gibi, onu ilgiyle lrnrladlar.

Sorge davet beklemeden bir sandalyeye oturF

161

du, boynunda asl fotoraf

makinesini yannda

ki masann stne koydu ve hi sklmadan kza

bakt. Baya deildi, fakat kolay elde edilir cins
tendi, bu belli

oluyordu.

Daha nce galiba

bir

yerde grmt. Belki Ginza Mahallesi'ndeki bir

barda !
Neeli-neeli : Ey, Lala? ler nasl?>: Diye sordu.
Kz :
- Adm Lala deil, dedi.
Sorge babacan bir tavrla cevap verdi:
- Ona al:: benziyorsun ama.
Branco can skntsyla fke arasnda bocalayarak:
- Ne istiyorsun benden? Diye sordu.
Sorge:
- ecek bir ey

istiyorum.

Buraya ne

yap

maya geldiimi sanyorsun? Dedi ters-ters.

Branco istemeye-istemeye

ayaa kalkp dar

ya kt.
Sorge alc gzle hep kz
olduu belliydi, fakat a
evinden uzaklatrmak

inceliyordu. Kararl

gzlyd de. Vukelic'in

gerekti onu. Bunun iin

de en basit, en kolay areye bavurabilir, gzel k

na bir tekme vurdu mu banyoya yollayabilirdi;
ama kz tepesi st dmeyebilirdi. Ayrca lgn
bir fkeye kaplmas bir

yana, bir

Franszn -va

tandala yeni girmi de olsa- kz arkadana bir

Almann dayak atna gz yummasna aard.
Bununla birlikte oyunun kurallar ve evrenin
zihniyeti aa yukar

bilindi

mi,

her trl kar

klk da kolayca nlenebilir.

Sorge:
- ok houma gidiyorsun, Lala, dedi.

1 62

Gen kadn

oturduu yerde

kayklarak: Bu

komplimanla. birey satn alamam ki, dedi.

Sorge:
- Kimbilir? dedi. Tam da cebimde fazladan
elli dolar var. Bu paray kullanabilirsin belki.
Kz Sorge'u batan ayaa szd ve insan sarra
f olduu iin, sznn eri bir erkek olduunu an
lad. te yandan, i karl grnrken, buna ayn
ca zevk de eklenecekti. apkn adamd u Sorge!
Branco onun yannda solda

sfr kalrd, evliydi

de stelik ...
Lola da ak yreklilikle:
- Sen de benim

houma

gidiyorsun, dedi.

Ne zaman grelim istersin?

Sorge:
- En iyisi hemen grmek, dedi.
- Ama burada olmaz.
- Bir saat sonra, diyelim.

Eldorado'da bulu-

uruz. Tamam m?
Kadn kalkp Sorge'a yaklat; elini uzatt.
Otoriter bir tavrla : Biraz avans isterim, dedi.
Sorge glmeye balad:
- Aferin, erkek kzmsn,

dedi. ikin cz-

danndan iki tane on dolar kard.

Lola darya kaca srada Branco grnd.
Kz:
- arya gitmem gerek, dedi.
Branco sokak kapsna kadar onu gtrd.
Hemen de geri geldi. Esmer uzun ellerini sevinerek uuturuyordu :
- ok gzel kz, dedi.
Sorge zemini yoklamak iin:
- Deneyebilirim onu, dedi.
163

Branco kk sakaln okayarak :

- Kolay i olmaz bu, dedi. Seviyor beni, d
n bir?
Sonra Sorge'un fotoraf makinesini ahp karan
lk odaya geti, kapy ak brakt.
Sorge da viski iesiyle

megul oldu. Branco'

nun banyolar hazrladn duyuyordu. Bir kvet

sert bir eye arpt, Vukelic de dilerinin arasn
dan bir kfr sallad, Srpa'yd bu sz belki.
Branco 1904'te Srbistan'da
etmiti.

Daha sonra

domu; subaylk

mimarlk renimi

ve zellikle kadn vcudunun

yapm

mimarisini ren

miti. 1926'da Paris'e gelip kadnlar kendisine va

kit braktka hukuk renimi de yapmt. 1932'
de Komnist Partisi'ne girmiti. Salon bolevik
liinin tipik bir rneiydi. Proleteryann, kendini
yal kadnlara besleten jigolosuydu. Fakat gve
nilir adamd; ok iyi fotorafyd.
Sorge:
-- Edith'le olan i halledilecek, dedi. Herey
en ok onbe gne dek bitmi olacak.
Vukelic karanlk odann iinden :
- Saol Sorge,>> diye seslendi. Sana gvene
bileceimi zaten biliyordum.
Sorge hafife glmsedi. Dnya devriminin bu
kuklas, ay salonlarnn bu fesats ok ar ko
kular srnyordu. stelik ocuksu bir dn
tarz vard. Yarn dnmeden, gn gnne ya
yor, k kadnlar ve ssl kadn odalarnn ap
talca politikasn, bitmez tkenmez gevezeliklei,
anlamsz gece

toplantlarn

seviyordu. Srekli

olarak cann tehlikeye koyduunu hi dnmez

mi gibi bir hali vard. Fakat gl yan da belki
buydu.
164

Vukelic:
- Balyorum, dedi. Filmin banyosunu gr
mek ister misin?
Sorge:
deyince kapy kapatt; almaya

- Hayr,
balad.

Sorge evresine baknd: Mobilya olduka k

t; Fransa'dan gelmeydi belki. Birok ipek yastk
ve zevksiz, fakat

pahal

amdanlar, porselen

vr-zvr

fincanlar,

vard: Gm

vazolar, mine

st ssleri, lak kutular gibi.

Sorge'un asl houna gitmeyen, Vukelic'in yaa
y tarz deildi de, iftin bilinen
ama dzeyi arasndaki

gelirleriyle ya

elikiydi. Bu, dikkatli

bir gzlemcinin hemen gzne arpabilirdi. Bran

co tembeldi,

fakat

gazete

muhabiri olarak, he

men-hemen Sorge kadar para kazanyordu. Sorge

ise iine ok balyd. Bu da u anlama gelmek
teydi: Vukelic

giderlerini

byk

lde gruba

detiyordu.
Bu onun gsteri merakndan daha tehlikeliydi.
Mttefik evrelerinden toplad bilgiler hibir
zaman nemli eyler deildi; fakat fotoraf ve
irtibat ajan olarak yeteneklerinin dolarla llen
bir deeri vard. Bununla

birlikte, budalalklar

yapmasn engellemek iin

ileride onu yakndan

gzlemek gerekecekti. Edith onu hafiflikle sulu

yordu; iin bu yann unutmamak iyi olacakt.
Sorge avularn yzne kapad. Glkler bir
birini kovalyordu, fakat yorgun sinirleri evresi
ni kendisine belki glklerle dolu gsteriyordu.
ki- yl nce olur olmaz eyler yznden kayg
ya kaplmazd. Kadehini silme doldurduktan son
ra bir dikite iti.

165

Ara yerde Branco Sorge'un filmini banyo edip

iposlfide de atmt. Filmi bir ipe asmadan nce
a tutup bakt. Sorge onun arkasnda duruyor
du. Bir sigara paketinin zerine grnrde nem
siz birka iaret izdi.
Vukelic:
- yi almsn. Usta fotorafsn sen Sor
ge, dedi. ektiin resimleri para bana satsan
ok para kazanrsn.
Sorge ters-ters:
- Aptalca bir ey !

Dedi. Kim iin

im o resimleri, sorann sana?

ekece

llustrierter Beo

bachter iin mi?

Branco aklndan geenleri sylyordu:
- Yazk, dedi.
Sorge gazeteci olarak gurur duymaktan geri
durmuyordu. Ancak Nazi'lerden veba gibi nefret
ediyordu. Besledii hn ise sivrilme arzusundan
daha glyd ! Partinin

paavralanna deil de,

Almanya'daki, eskiden ok
dzgn bir gazeteye,

nl, imdi eli-yz

Frankfurter Zeitung'a hala

yaz yazabilecek durumda

olduu iin Tann'ya

krler etti.
Branco'nun buzlu camn nnde tuttuu ok
net negatiflere dalgn dalgn bakyordu. lerinde
birka zel resimle birok belgelerin foto-kopile
ri vard.

En nemli olan

bazlarnn

her trl

yanllk veya kt kma olasln nlemek iin

resimler iki kez ekilmiti. Fakat ok seyrek yan
l yapard.
Evet, iyi almt. Bunu bilmesi iin de Bran
co'nun yargsna gerek yoktu. Daha sekiz yl n
ce Amerikal uzmanlar

vglerini esirgememi

lerdi. O zamanlar, yani 1931 ve

166

1932'de in'i her

ynde dolayor; gzlemler yapyor, yazlar yaz

yor, resimler ekiyordu. almalarnin iin
yne dalyordu:

Politik haberler

gidiyordu. Ekonomik haberleri

nein'ne gnderiyor,

ektii

Moskova'ya

Alman-in Der

resimler de Ameri

kan dergilerinde kyordu.

Btn dnya o zaman ona akt. Dostlar ara
snda beyaz Ruslar, in milliyetileri ve Amerika'
llarn yansra vatansz kalm Almanlar, Fransz
smrgecileri ve uluslararas mhendisler vard.
1931 baharnda
ykp esiz bir

Yang-e-Kiyang
felakete yol

Nehri, setlerini

at

vakit, Sorge

Hankov zerinde yaplan keif

uularna katl

mt. Bindii uan pilotuyla

rportaj yapm,

resmini ekmi; pilotun

bytlm

dnyamn btn gazete ve

portreleri

dergilerinde Sorge'un

imzasyla kmt ve bu pilotun ad Lindbergh'

di, Albay Charles Lindbergh! Atlas

Okyanusu'nu

ilk geen havac!

Btn bunlar artk gerid; kalmt. imdi Mos
kova iin, frsat derse de kandisi iin resim e
kiyordu. ektii

resimler

eskiden

dolar olarak

dolgun paralar salyor, o da kolayca harcyordu.

anghay'da hayat ucuz deildi.
Japonya ise, tersine, pahal bir yer deildi. Har
cayabileceinden ok daha fazla

para kazanyor

du. Gruba gnderilen paralarn pekazm kendisi

iin harcyordu. Onun iin, hala niin resim ek
sindi? Nazi basn iin mi?
Branco Sorge'un zerine bir takm eyler yaz
d sigara paketini ald. Bunlarn ne anlama gel
diini kolayca anlyordu: l 'den 4'e, 5'ten 12'ye ka
dar olan resimleri postaya vermek zere kesmek;
13 ve 14 sayl resimleri bytp Miyagi'ye eviri
sini

yaptrmak

gerekiyordu.

15'ten

28'e

kadar

167

olan resimler zel nitelikteydi. 29'dan 32'ye kadar

olan resimler de postaya verilecekti.
Branco olur anlamna

gelen bir ba

iareti

yapt, filmi abuk kurutmak iin ufm> aygtnn

dmesini scak iaretinin zerine evirdi. Re
simlerin nitelikleri zerinde

hibir yorumda bu

lunmaya kalkmad. O gne dek

Sorge'un al

malarn sadece iilik bakmndan vmek ya da

yermekten baka ey yapmamt.
Kar)Jkl

oturdular ve Sorge

szlerini hi sa

knmadan, hemen saldrya geti:

- Kadnlarla olan servenlerin

houma git-

miyor, dedi.
Branco irkildi. O k, zarif dansr surat asld.
Sesini ykseltmemeye alarak:
- Affedersin

ama, dedi.

ilikilerim senin ne

Kadnlarla

stne vazife?

olan

Hele senin.

Kendi kesiminde neler yaptn bana anlatmam

hi istedim mi senden?
Sorge sert-sert:
- Bana bak

Branco, dedi.

Aramzda baz

ayr.Iklar var, fakat sen bunlar unutmu grn

yorsun. Be:im evimde ne verici radyo, ne karan
lk oda var. Ama yine de evime hi kadn getirmi
yorum. ok nemli bir nokta bu. Sana ahlak der
si vermeye kalkacam m sandn yoksa?
Branco itenlikle kabul etti:
- Aklma geldi dorusu, dedi. Alnm oldu
u yznden okunuyordu.
- Branco, gnn birinde

yolunun zerinde

seni mahvedecek kadna rastlayacaksn.

- Ben mi?
- Bunun iin yaratlmsn
168

sen. Tavus kuu

gibi, bbrlenmeye meraklsn. Kadnlar yakk

l olduun iin mi seni seviyorlar sanyorsun?

Bizim Don Juan insann iine dokunan bir g

venle:
- ou muhakkak ki ann iin seviyor, dedi.
Branco ile bu konuda her trl tartmaya gir
mek yararszd.

Dndnden daha da bnd

bu adam ve grup iin tehlike yaratyordu. Kkl,

ke.sin arelere bavurmak gerekliydi.
Otoriter bir tavrla:
- Bundan sonra buraya kadn ziyareti kabu1
etmek yok, dedi. Sana ister ak olsunlar, ister
olmasnlar, anlald m? Bu kadnlar yataklarn
da ziyaret et, ya da otelde bir oda tut .
- Evet ama . . .
Sorge onun szn kesti:
- Bu kzlar kr deil,
ren gzleri var ve gnn

Branco.

Hepsinin g

birinde de fazla eyler

grecekler. Gerekenden ok fazlasn. Btn ka

dnlar merakldr; unutma!
Branco kendini savunarak :
- Hepsi deil, dedi. imdi elimde olan. . .
Sorge:
- Onun da tarifesi var, dedi.
- Nasl syleyebilirsin bunu? ..
- renmek iin be dakika yetti de artt bile. Onun iin bir sevimenin bedeli elli dolar, bu
da en yksek fiyat muhakkak. Kendin de gzn
le grp inanabilirsin. u anda Eldorado 'da, beni
bekliyor. Kaparo olarak yirmi dolar verdim; fa
kat acmyorum bu paraya.

Bu i bu kadara de

erdi .
Vukelic adeta inleyerek:

169

- Kaltan

bana bu

ii yapacan

hi san

mazdm, dedi. Sorge'un szlerinden phe etmek

aklna bile gelmedi..
zellikle bu noktada onu iyi tanyordu.
- Sevimenin bu kadn iin bir fiyat varsa,
yle sanlr ki gerekirse

vcudundan

baka bir

eyi de satacak. Yz dolar karlnda senin ca

nn cellada teslim edecek. Bahse girer misin?
Branco bir hareket

yaparak b u neriyi kabul

etmediini anlatt. Sorge souk-souk onun yz

Ayam denk almazsam daraac

na gtrebilir bu hergele beni, diye dnmek

ne bakyordu.
teydi.

170

Onncii Blm
ALMAN ORDUSU YNTEMDEN YOKSUNDU

man casusluk gruplar arasndaki hem giz

li, hem zorlu sava son otuz-krk yl boyunca

karanlkta olup biten, karmakark ve belir-

siz bir toptan ldrme haline

dnmtr. Es

kiden tek bana alanlar, imdi bir kk or

du halini almtr. ler gelimektedir.
Birinci Dnya Sava srasnda ngilizler yirmi
ye yakn, Franszlar da krk kadar casus yakala
mlard. Almanlar ise 4 1 0 casusu yargladlar. Bu
bir rastlant deil, Alman

rgtnn yapt a

balarn, gsterdii sabrn bir zaferidir.

Prusya'l Albay Nikolai ile Avusturya'l General
Ronge, mesleklerinin ustalar arasnda yer alm
bulunmaktadrlar. Kar-casusluun
liinden

szeden

kimse,

bilmeli ki,

mkemmel
Alman

ve

Avusturya rgtlerini anlatmak istemitir. Cana

ris'in kar-casusluk rgt bocalamaya balayn
ca, ie Gestapo karmtr. Kurnazlk yerine zor
bala bavurmu, fakat baar kazanmtr.
Ordu

Genelkurmay'na

bal Savunma

Servi

si'nde byk grup vard:

1

Faal Casusluk, Gizli

Haberalma

Servisi:

Olduka kar k bir servisti. Grne gre kafa

s pek ilemiyor, tam bir bamszla sahip bu
lunmuyordu.

Olduka

baarsz

sonular

elde

etti.
2

Dman topraklarnda

sabotaj : Ksmen

baz byk eflerin davranlar yznden ok ih

male uram bir servis. Bu sanatta gerekli olan
171

{<gzan yana bakmamazlk eksik gibiydi.

leri frenlemek iin kiisel olarak mdahale eden
Camris, sabotaj sabote etmi oldu.
3

Kar-casusluk:

Silahlanma

servislerine,

demiryollarma, posta idaresine, baka byk ida

relere dalm ok kalabalk personelin bulundu
u ok byk bir rgt. Yalnz posta sansrnn
elinde kk bir ordu vard.

Servislerinden bir

teki yz akn gzlemci kullanyordu.

Bunlarn iinde en faal ve

etkili grup

III/3/F.

ubesiydi. Bu grupta akgz ve becerikli Assubay

Hugo Bleicher gibi;

soukkanl ve akl banda

bir kimse olan Albay Relling gibi dahi uzmanlar

vard. Sradan casuslarla ajanlan o bulup ie al
yor ve ynetiyordu. Gvenlik Servisi'nin tedhii
liiyle savaan da o oldu, fakat baar kazanama
d.
Amiral Canaris'in pheli tutumu ileri kan
trd; eitli Alman gizli servisleri arasnda iin
iin bir savan balamasna yol at ve bunlarn
ihanetten, iki yzl oyunlardan,

sabotajdan olu

an bir bataa saplanmasna yol at. 1944 ylnn

ubat ayndan beri Gvenlik Servisi, askeri ca
susluk servislerini

kendi iinde

eylemli

olarak

eritmi bulunuyordu. Son facia da entrikalan or

tadan kaldramad.
Fransz servisleri

altklar

zaman

olduka

kt ve apaulca i grdler. ngiltere kmlt

szlk yolunu seti. Amerikallar gsteri ve al
ma katlar;

Sovyetler ise grne

gre bit te

mizlemekle grevli salk istasyonlarnn yntem

lerini kullanmay ye tuttular.
Japonya'da hereye ve herkese

kar

hastalk

derecesine varan bir korku hkm srmekteydi.

Alman ordusu eylemde metoddan ve tecrbeden
172

yoksundu. Amalar belirli deildi. Sorge

da sis

temin bu aksak yanlarndan yararlanmay bildi.

*

Nasyonal Sosyalist

Partisi'nin Tokyo-Yokoha

ma yerel rgt her yl olduu gibi 30 Ocak 1940'

ta iktidara gelii kutlamaya hazrlanyordu. Ge
nelgede belirtildiine gre yaplacak trenin sade
ve vakur olmas gerekti. Dr. Richard Sorge da bu
ie yardmc olmaya karar vermiti.
enlik balamadan on dakika nce kk salon
ok ho tarzda dolmu bulunuyordu. Alman ko
lonisi ikibin kii kadard.

Bunlarn drtyz a

kn da Parti yesiydi; ikiyzden fazlas gelmiti.

Tccarlarla mhendisler,

Alman Bykelili

i'yle Ticaret odasnn personeli, birok kadn ve

niformal birka erkek, gazeteciler, polisler, sa
va yznden Japonya'da kalm turistler otura
rak ya da ayakta durarak gruplar halinde sohbet
ediyorlard. Tokyo'daki parti yelerini grev duy
gusu deil de ho bir gece geirme umudu birara
ya getirmiti.
Parti yesi Sorge belli saatten on dakika sonra
geldi; yannda Alman

Bykeliliinin en

gzel

sekreterlerinden ikisi vard. Bu l grup yrek

lenmek iin epey imi olsa gerekti. Sorge kz ar
kadalarna

taklyor,

onlar da

glyorlard.

Yerel rgtn bakan ayaklarnn ucuna basa-ba

sa hemen kotu, durumdan holanmamt:
- Sevgili arkadam, biraz

saygl olun rica

ederim ! Dedi.
Sorge pek keyifliydi:
- Ne? Resmi palavra

fasl bitmedi mi? Di

ye sordu.
173

rgt efi:
-- Daha

balamadk,

Bykeli'yi

bekliyo

ruz, dedi.
Sorge cevap verdi:
- Daha ok beklersiniz

onu. Bykeli zr

diledi. nemli bir telgraf bekliyormu.

Grup efi bozulmutu; aka belliydi bu: Ya,
ok yazk, dedi. Bykelinin
miti, byk temsil yetenei

geleceine gven

vard, onun her za

man. Her enliin odak noktas o idi. Fakat Dr.

Sorge: Gelemeyecek,
vermek gerekiyordu.

dediine gre, bir karar

rgt

adamd, Dr. Sorge'un

bakan

bnce

bir

verdii bu haberin batan

aa uydurma olduunu anlayamamt.

Yksek sesle:
- Balayalm

yleyse, dedi.

Oradakiler de

yerlerini aldlar.
Sorge:
- Ben sizin yerinizde olsam ii daha salama
balamak iin

Bykelilie

telefon ederdim,

dedi. Belki ara yerde telgraf

gelmi, Bykeli

de yola kmtr?
rgt bakan:
- 0 hfde biraz bekleyelim,

dedi. Hazr bu

lunanlar yeniden gruplar hllinde toplanp yanda

kalan konumalarn srdrmek iin oturduk.lan
yerlerden kalktlar.
Sorge bir tacir grubunun arasna kart :
- Eeee, bizim kk biber torbalarndan ne
haber? Diye sordu.
ounluu ar endstri temsilcilerinden, usta
satclardan, ileri

yolunda kimyasal

elik, takm tezgahlan

maddeler,

ihracatlarndan

oluan

i adamlar Sorge'u sevinle karladlar. zel bir

174

deer verdikleri yoktu; fakat kaba akalarndan

holanyorlard.

Genellikle olduka

ar ileyen

kafalar bunlar kolayca hazmediyordu.

Dsseldorf'lu ipeki Pfriemel :
- Ne yazk ki bizim rgtn banda siz bu
lunmuyorsunuz, Doktor,

dedi. Daha

ok ele

nirdik.

- Pek iinize yaramazd bu. Bir gn gelecek,

p::rti yeleri glmeyi bile unutacaklar.
Sorge'un btn syledikleri
aka sayd.

Konuklarn

gibi, herkes bunu

neesi

artyordu; ham

ipek alcs Pfriemel herkesin zaten bildii bir e

yi tekrarlamay uygun buldu:

- Sahi, arkadalar, aldanmyorsam Dr. Sorge
1937'de rgtn bana geecekti, deil mi?
Sorge :
- ok doru, dedi. Fakat
yonlarn

Yarasa'da

partinin resepsi

dzenlemek iin

yaptm

neri kabul edilmedi .

Onu dinleyenler derin ve iten zntlerini a
a vurdular. Kimileri
konferanslar

hala

Sorge'nin

1935'te verdii

anmsyorlard.

Tokyo'nun

kalburst evrelerinde bunlar heyecan yaratm,

fakat giderek neeli akam toplantlarna benze
meye balam; hanmlar da bunlara giderek b
yk ilgi duymulard.
Bunlara u da ekleniyordu : Sorge Uzak Dou'
daki durumu, bu blgenin ekonomik olanaklarn
ok iyi biliyordu. Akgz speklatrler onun ki
iliinde bitmez tkenmez yararl bilgiler kayna
buluyorlard. Sorge da arlklarnca altn deer
kymetli bilgileni bol-bol datyordu. Buna kar
lk -her zaman hereyi renmeye can atan- ba

bacan Sorge'un

nne gizli

dosyalar

seriliyor;
175

Japonya'ya yaplan ithalata ilikin saylar zerin

de bilgi veriliyordu.
Sorge:
- Ne yapyoruz burada

yani? Diye bard.

Komedi yaknda balayacak m, yoksa gidip ka

fay biraz daha ekmek iin vaktim var m?
rgt bakan toplanty

balatmak iin yap-

l.an bu ary tabii karlad; bylece kendisine

saygszlk gsterildii gibi bir kanya kaplmad :
- Balayalm yleyse, dedi.
Japonya'da, anayurttan uzakta parti politik bir
terim ayn kat politik lk evresinde bir birle
me yeri. deildi de

daha ok bir

maddi karlar

lnlbyd. karc nedenlerle herkes partiye ye

oluyordu; yakada tanan rozetin i glkleri gi
derme

olanam

salayacana

inanlyordu. O

zamanlar Almanlar arasndaki tek birletirici ia

ret, gamal hat.

Herkes

isteksiz,

fakat kafas

din olarak bunu tayordu.

Sorge gidip iki gzel sekreterin arasna oturdu;

ikisi de gdklanm gibi yine kkr-kkr glmeye
baladlar. Sorge nnde oturan adamn omuzu
na elini kuvvetle ve itenlikle indirdi:
- Eeee, naslsn bakalm Branz, sevgili arka
dam? Diye bard.
Branz arkasna dnd;

hn dolu gzlerle ona

bakt. Yutkundu, konumak ister grnd.

Sorge sevimli bir tavrla ekledi:
- Arball, ly kaybedeyim deme sa
kn! Partinin ok yeni yesisin nk. Benim k
tk numaram 2.751 .466. Seninki ka?
Branz nne dnd:
- Grrz sonra, dedi.
176

Biraz sonra da

Gidip daha

grltyle kalkt.

geride, olduka uzak, baka bir yere oturdu.

Sorge ona seslendi:
- Byle daha iyi oldu. Partiye yeni girenlerin
en ndeki yerlere oturmalar yakk almaz !
Gzel sekreterler

fkrdadlar;

Dsseldorf'lu

ipeki de kaln, grltl bir kahkaha

kadn

lk sradaki birka

kopard.

fkeli fkeli t ! ))

dediler.
rgt bakam:
- Partili arkadalarm, dedi.
Ve ktidara Geme Gnmn resmi kutlama
treni balad. rgt bakam

hazr bulunanlara

<<en iten selfrnlarm sundu; byle kalabalk bir

hal.de geldikleri iin teekkr etti ve parti yele
rini birletiren gzel, ahenkli

havay sk-sk gr

me frsatm bulmay umduunu syledi.

Sorge bu szleri bir ba iaretiyle onaylad ve
elini sekreterlerden birinin dizi zerine koydu. O
da grnrde toplantnn arbal havasm bo:

mamak iin ses karmadan bunu kabul etti.

Sonra

bir

yayl

sazlar

drtls

Mozart'tan

kk paralar ald. Sorge iinden yle dn

d: Mozart da

partiye yazld m, buna frsat

buldu mu acaba? yice dnp tandktan son

ra bu soruyu askda brakt.

Bundan

sonra

kltrel

ilikiler

dairesinden

Prof. Meerkatz krsye kt ve Almanya'nn ma

nevi kalknmasn birka szle belirtti :
- Gerek bir

dirili

Gelmi gemi btn

devriminden

oldu bu,

arkadalar !

alarn en byk bar

-kan dklmeksizin baarlan dev

rim- ve Braunau nn'de doan zbez Cermen da177

hiden ( Hitler'den)

belirsiz, st

kapal lil.flarla

szetti.
Sorge derin-derin iini ekti, bacaklarn uzatt
ve salondaki ssleri seyre

balad. iek saksla

ryla ssl krsnn zerinde gamal ha bayra

aslyd. Ta nihayetteki duvarda, Hitler'in res
mi, defne dallaryla

erevelenmiti. Bir talyan

bayrayla ev sahibi Japonya'nn bayra da ora

da grlyordu.
Sorge yle dnd : Bu iki bayran yerini
Sovyct bayrann alnas iin .ok beklemek ge
rekecek mi acaba? Bbrlenmekten kendini ala
mayarak: Bu da benim eserim olacak biraz, de
di, iinden.
Salondaki

insanlarn d

hak verir gibiydi.

rgt

grnleri de

bakan

gzlerini

ona
bir

noktaya dikmi, kararl bir tavr taknmt. Bir

eyler dnyordu. Birka kadn azlarn ala
bildiine amlard;

baklarnda boyun emi

lik, acizlik vard. Stuttgart'taki bir otomobil fab

rikasnn genel temsilcisi de azn amt; fakat
sadece esnemek iin!
Prof.

Meerkatz azndan tkrkler saarak,

bunaka bir srarla boyuna tekrarlyordu:

- Alman ulusu gelecek yzyllar boyunca bu
byk gn, bu nemli gn yine kutlayacaktr..
.

Bir kadn soluk solua heyecanland; bir elini

inip kalkan
uykuya kar

gsnn zerine

rgt bakan gsn daha

boyere

bastrd. peki,

kahramanca bir sava

urayordu.

veriyordu .

fazla iirmek iin

sorge'un

sanda oturan

sekreter dizini yavaa ekti,

bunu da yle belli

etmeden yapt ki Sorge'un eli

kaymad. Kapnn

nnde nbeti gibi dikilen bir Japon garson, du

daklarnda aptalca bir glmseyi
178

olduu halde

nne bakyordu. Sorge bir bakta onun kimlii

ni anlamt: Gizli polisin bir casusuydu.

Prof. Meerkatz birbirini

tutmaz bir araba laf

ardarda, abuk-abuk sralayp devam etti:

- Bat'nn mucizesi -bizim kuan da byk
katkda

bulunmakla

nebilecei bu

artc

eser- btn dnyann susuzluunu gidermek iin

bavuraca bir abhayat emesi hil.line gelme
den nce,

nimetlerini

torunlarmza

gerekten

bahedecektir!
Bazlarn heyecanlandran,

fakat asl profes

rn kendisini ok heyecanlandran bu ferahlatc

sylevden sonra sra Fhrer'i selamlamaya geldi.
Sonra Nazi Partisi'nin mar

Hors Wessel Lied

hep bir azdan sylendi. Peinden garsonlar, ilk

bira dubleleriyle skn ettiler.
Ham ipek alcs yanndakine:
- u Sorge var ya, dedi

0 kadar ok yaz

yazm ki kolu tutulmu bu yzden.

Sorge

sordu:

Nerden

biliyorsun,

Ffriemel?

Boyuna uyudun.
hracat itiraz etti:
- Ayakta uyuyabiliyor

musun sen? Ben hi

baaramadm bunu. De;nemediim iin deil haa !

Sandner tostoparlak bir adamd,
fldrd. Bir boya fabrikasnn

gzleri fldr

acenteliini yap

yordu. Sorge'u kenara ekerek sordu:

- Bir de ihtiyacm var, Doktor. . .
Sorge:
- bu kadarsa kolay . . . Dedi.
Sandner esrarl bir

tavrla

onun

kulana u

szleri fsldad:
- <Byk bir sipari almak zereyim.

179

- Alsana, ne duruyorsun?
- Yalnz, adamn bulmalym, anlyorsun ya
Doktor? Rakiplerim ie burunlarn sokmadan
nce, kendiliinden yrmeli bu i.
Sorge yalancktan bezgin bir tavr taknarak:
- Neymi mesele? Diye sordu.
- Yeni bir kuruni boya. Gnmzde deniz
teknelerini boyamakta kullanlan btn boyalar
dan te bir daha dayankl. Hele sava gemileri
iin biilmi kaftan.
Sorge bkm gibi yaparak:
- Yani, lafn ksas, Bakanlk'taki ilgili adam
la gizlice iliki kurmak istiyorsun, deil mi?
Boya komisyoncusunun az kulaklarna vard:
- Tam da bunu istiyorum, dedi. Ben 'leb'
demeden leblebiyi anladn. Bu adam kim, onunla
gizlice nerede bulumal? u da var sonra: B
ykelilik'ten, Deniz Ataesi'nden bir tavsiye
mektubu alabilir miyim acaba, ne dersin?
Sorge ii ardan alarak:
- Dur bakalm, dedi. Senin o sklmez,
kmaz, solmaz boyann ciddi bir denemesi yapl
d m?
teki, bbrlene-bbrlene:
- Alman donanmas iki yldr tam baaryla
kullanyor onu, dedi.
- Boyay m satmak
m?

istiyorsun,

formln

- Formln satmak istiyorum, Doktor. By

lesi ok daha basit. Temsil ettiim firma az bir
pay almakla yetinecek.
Sorge bir an dnd. Sonunda:
- Peki, dedi. Olabilir bu i, fakat bir art180

la: Senin forml

gerekten deerli

olmal, iin

iinde aldatmaca olmamal.

- Nasl dnebilirsin bunu, Doktor?
Sorge hafife glmsedi. Ksaca:
- Belli olmaz, dedi.
da istemem.
gster bana,

Ara yerde rezil olmak

nmzdeki

gnlerde formln

dediin gibi deerli bir

eyse sana

seve-seve yardm ederim.

Komisyoncu zevkten drt keydi:
- Erkek adam diye buna

derim ben ! Dedi.

stersen ii hemen halledebiliriz.

Katlar otel

de.
Sorge duraksad :
- Boyere acele istemez,

dedi. i oluruna

brakalm. Yapacak baka eylerim var.

Forml satcsn umutlaryla

babaa braka

rak bir grubun yanna gitti. ki gzel sekreter de

oradaydlar, fakat gslerine parti rozeti takm
olgun kadnlar arasnda

kendilerini biraz yalnz

hissediyorlard.
Sorge neeli-neeli :
- Gelin ocuklar,

gidelim de bir kadeh iki

ielim . . . Dedi.
Hanmlarn ask yzlerini grnce de glmse
yerek ekledi :
- Fhrer'imizin onuruna

ieceiz tabii. ok

sevdiimiz aziz Fhrer'imizin erefine. . . Ve uma

rz ki o da bizi seviyordur . . .
Bar bitiik odadayd, Sorge

Siebert'le, Frank-

furt'tan gelen yazarla karlat orada:

- Zor inanyorum gzlerime, dedi.
Siebert yavaa cevap verdi:
- akadan anlarm ben.
F : lO

181

Sorge iki sekreteri gtrp kk bir masaya

oturttu:
- Cannzn istediini smarlayn, ben de bi
razdan gelirim, dedi; Siebert'in yanna dnd:
- Siz de parti yesi misiniz yoksa? Diye sor
du.
- yesi isem ne olacak? Vatana ihanetten
idam edilen parti yeleri de tanyorum. Fakat si
zi ferahlatmak iin syleyeyim: Ben Alman Ya
zarlar Odas'na yeyim.
Sorge cevap verdi:
- Beni ferahlatmak m? Beri yandan evre
sine baknarak garsonu aryordu. Dncemi
renmek istiyorsanz, ite: Size kar iimde hi
sayg kalmad.
Siebert glmseyerek: ltifatlarnza Hlyk de
ilim, dedi. Sevimli olmak arzusunu duyduu
nuz zaman da ilginizi bunu kullanabilecek olan
lara saklayn.
- Kime, mesela?
- Branz'a.
Sorge olduka ters bir tavrla:
- Bu zel durumda akay biraz ileri vardr
yorsunuz, dedi. Biliyorsunuz pekala: Krmz
bez gre boas zerinde ne gibi bir etki yapar
sa bu herif de zerimde o etkiyi yapyor.
- nsan ezilmi bir kpei ta atarak kovala
maz ki!
Sorge cevap verdi:
-- Kpek iin sizinle mutabkm. Sonra bir
den dikkat kesilerek sordu: Ama kim ezdi onu?
- lk ve son kez sizden daha iyi haber alyo
rum galiba. Son gnlerde almalarnz epey
182

azaltm gibi grnyorsunuz. Kimin yznden?

Martina m yoksa?
Sorge onu dinlemiyordu:
- Hangi konuda benden daha iyi haber ald
nz? Diye sordu.
- Bykeli bu sabah Branz' azarlad. Habe
riniz yok mu bundan, Sorge?
- Tuhaf ey, tam da bugn ! Herr! Niin pe
ki, Siebert?
Siebert itenlikle konuuyordu:
- <;Zavall Branz'm hali zd beni, dedi. Dos
yalarnn bazlarnda eksikler varm.
Sorge'un aln krmt;

karsndaki adamn

szlerini yutarcasna dinliyordu. Bykeli azar

lama iini bu sabaha dek ertelemiti, ha? Bu ge
cikmenin nedeni her ne olursa
ok iine geliyordu.

olsun, Sorge'un

Bykeli'yle son

bulumaktan bucak-bucak

lerde

kanmt. Branz'n

yapaca en sk aratrmalar bile Sorge ile B

ykeli'nin eline geen katlar arasnda bir ba

kuramayacakt.

- Eksik sayfay zavall Branz yannda m

alkoymu, yoksa aldrm m?
Siebert hayretle ban kaldrmt:
- ok akacsnz, Sorge, dedi. Benden daha ok bilgi sahibisiniz bu konuda.
Sorge de armt:
- Nasl yani? Dedi.
Siebert baklarm

baka yana

evirdi. Uzun

parmaklaryla dalgn-dalgn kadehini evirip evi

riyordu:
- Meseleyi stnkr biliyordum; fakat sizin
ayrntlardan da haberiniz var bakyorum, dedi.
sayfa eksik mi dediniz? Hangi dosyadan?

183

Sorge Siebert'in yzne bir gz atarak:

- Size syleyecek durumda

deilim bunu,

diye cevap verdi.

Siebert kadehiyle oynuyordu

hep, konumay

byk ilgiyle izlemez gibi bir hali vard. Branz'n

bana gelen skc ileri duyan Sorge'u bu tavr
yattryordu.
- BU hibir eyi

kantlamaz ki zaten, diye

devam etti. Baka biroklar gibi bu ii de hasr

alt ederler. Rezalet ayyuka km, kimin umu
runda? Btn sorun, Berlin'in bir ey renme
mesinde.
Siebert ar-ar ban sallad:
- byle olsayd .ben de Branz hesabna se
vinirdim, dedi. Haklsnz, beceriksizin biri, fa
kat fena ocuk deil. Yalnz, bana
gre Bykeli ok

sert

sylediklerine

davranyormu. Eksik

sayfay bulmas ya da bunlarn ne

renmesi

iin

yirmidrt

saat

olduunu

sre

vermi

Branz'a. Bunu yapamazsa kendisine zorunlu izin

verilecek, btn serviste de

sk bir soruturma

yaplacakm. Sonunda disiplin cezalar verilecek,

ie son verme ya da Almanya'ya

geri gnderme

gibi eyler olacakm.

Sorge sevincini gizlemeye kalkmyordu:
- Vah vah, ne yazk! Dedi.
Sonra garsona seslendi :
-- Kk masadaki iki matmazele ampanya
gtr, dedi. Siz ne istersiniz Siebert?
- ecek hibir ey

istemem, Sorge.

im baka: Branz'a yardm edin !

--- <(Ne iin? Kim iin?
- <(Kendi iyiliinize olur bu, Sorge.
184

stedi

Sorge sert-sert:
-- Yardmsevenler dernei deilim ben, dedi.
Branz' grnce kusmak

geliyor iimden. Ber

lin'e dnmek iin uaa binerken ayann altna

hallar serdireceim. Sonra da siz mi sylyorsu

nuz bana, ona yard tm et diye?
Siebert:
- ok fena adamsnz, Sorge ama holanyo
rum sizden, dedi. Branz'n size ktlk yapt
n grrsem zlrm. Ak sylyorum: Bazen
yle gibime geliyor ki baarabilecek bunu !
Sorge elini artc bir tatllkla Siebert'in ko
lu zerine koyarak :
- Ben de sizden holanyorum, dedi. Onun
iin iyi bir t vereceim : Ate izgisinin dn
da durun !

185

On.drdnc Blm
CASUSLUKTA KULLANILAN
ESK YNTEMLER

ir casus yakaland m <<en tehlikeli katlarn

yutar dendii zaman burada sz konusu
olan bir gazeteci uydurmas deil; ok doal,

mantkl bir tepkidir. Yapt iin kantlarn ze

rinde tad zaman cann tehlikeye attm,
her casus bilir.
Zaten uygulamada btn bir dizi nleyici ted
birler vardr ki bunlar olduka basit, ilkel gr
lebilir. yi bir casus her an izlenmeyi, gzetlen
meyi bekler. artmaca yapmak onun sanatdr.
Onun iin doru yol, her zaman gidilen kahve,
belirli bir bro yoktur. Temaslar her gn dei
ir. Birbirlerini tanmayan iki ajann bulumas
gerekti mi konuya girmeden nce karlkl paro
lay sylerler, anlamsz cmleler kullanrlar.
zellikle Sovyetler fesatlara zg, kolay anla
lmayan ifreli bir dil kullanrlar ki tiyatro oyun
larn anmsatr. Fakat uygulama onlar hakl
kamaktadr. insan ne denli ihtiyat gsterse az
dr.
htiyat nlemlerinden oluan bu sistemin, bu
birikimin, bu karkln tarihte, ta lk a'n fe
satlar zamanna dek uzanan bir yeri vardr. n
sann aklna gelebilecek her ey -parolalar, ba
sallamalar, elyazsnn bile isteyerek deitiril
mesi...- btn bunlar, ne denli skc, usandrc
olursa olsun, casusun eitiminde yeralmas zo
runludur.
186

Haberleme

aralarnn

asgariye

indirilmesi

ki

yntemi de ok eskidir. Bir grupta en ok alt

i vardr. Bunlarn

yalnz biri st grupla, baka

biri de alt grupla temastadr .

Sorge'un durumunda i evrenin hemen btn
yeleri aralarnda
bun yeleri

tanyorlard.

Sorge'dan

Fakat alt gru

szedildiini hi duyma

mlard.
Casuslar sulu sandalyasnda karlatklar
man karlkl olarak duyduklar
zaman ok byk olur:

za

aknlk ou

lerinden pekaz kimle

ibirlii yaptklarn bilir. Birok ef vardr

ki

emirlerinde alan kimselerle ancak o zaman ta

nrlar.

Max Klausen'e yapt ziyaret srasnda Sorge'

un gzne ilk arpan ey, yeni bir ehre oldu. Bi
zim saygdeer tacir

ikinci bir

Bu da ilerinin yolunda

uak

gittiini

tutmutu.

aka gsteri

yordu. Fakat bu yeni surat Sorge'un houna git

medi.
Arna Klausen'e kk bir selam verdi. Belirli
bir itenlikle bunu yapt. O da sevimli, fakat is
teksiz bir karlk verdi:

Konuunu

kanlmaz

bir olay, ifa bulmaz fakat kabul gerekli bir has

talk gibi karladm anlatmak istiyordu.

Max'

n, odasnda olduunu bir iaretle anlatt.

Sorge birinci kata kt.

Max Klausen yatan

da oturmu, bir takm katlar gzden geiriyor

du. Sorge'u ok grltl biimde selamlad:
- Yakalandm, dedi. Grip oldum.
Sorge bir iskemleyi yatan baucuna ekerek :
- ok imisin, sadece, dedi.

187

Max ask suratna ho bir glmseyi yerletirmeye alt, fakat b l.itn abalarna ramen be
ceremedi :
- ((Olabilir, dedi.
Sorge hemen u sonuca vard : Max ya sahiden
hasta, yahut morali bozuk. Fakat son zamanlarda
ondaki vicdan rahatszlklarna artk almt.
Zemini yoklamak iin:
Yeni bir uak almsn? Dedi.
- ok pahal deil.
- Ama gren pek yle sanmaz .
Klausen biraz da bbrlenerek:
- nsan sarrafym ben,

dedi. Btn ba

vuranlar arasnda gzm onu

tuttu. Fazla para

da istemedi sonra.
Sorge :
- Tam dndm gibi, dedi. Klausen yatanda kmldad:
- Ne demek istiyorsun?
Sorge sakin, fakat biraz sert sesle cevap verdi:
- Ne oldu, anlat bakaym?
Klausen'e bakmyor, ipek yatak rtsn seyre
dalm grnyordu.
Klausen kayglanmt:

Ne olabilir ki? diye

sordu.
- Yeni birey var, dedi.

Sesin ele veriyor

seni : ok ak yreklidir o.
Klausen olduka ters bir tavrla:
- Ne zamandan beri bu ayrntlarla urama
ya baladn? dedi.
altnda hissediyordu.

Sinirleniyor,
Eskiden

kendini bask

hereyi gz bile

krpmadan kabulleniyordun. Eski vericiyi bir u188

vala koyup suya atmaya gitmitik hani de veledin

biri gelip ahret sualleri sormutu bize? ..
Sorge sert bir sesle onun szn kesti:
- Ne oldu?
Bar gazeteyi alm, sinirli ellerinde buruturu

yordu.
Klausen:
- nemli birey olmad, dedi. Be gn n
ce bir arama-tarama yaptlar burada.
Sorge gazeteyi yrtp ikiye ayrd. Fakat sesi sa
kindi :
- Ne buldular?
Klausen aldrmaz gstermek istedii bir tavr
la:
- Hibir ey bulamadlar

tabii, dedi. Ksa

dalga alcma elkoydular yalnz.

Sorge fkeli-fkeli tekrarlad:
- Ksa dalga alcna m? Deli misin sen?
Klausen yer

deitirdi; somyann

yaylar

bu

yzden gcrdad:
- Sakin ol canm, dedi. nemli deil. ngi
liz yaps bir aygtt. Herkesin kulland cinsten.
Hangi dkkana gitsen bulursun. ok basit bir ay
gt. Bir de ok ksa dalga

iin ayr band vard.

Japonlar bu aygtlar yabanclarn

ellerinde gr

mek istemiyorlar, sorun bu !

- Bu aygtn senin evinde bulunmas m ge
rekirdi? Daha kts de u, Max: Evinde arama
tarama yapyorlar! Dndrmedi mi bu seni?
Klausen drste hak verdi ona:
- Evet, dndrd tabii. lkin ok korktum!
Fakat daha kt eyler atlattk biz. Polisteki ah
babmdan da unu rendim: Evlere yaplan

bu
189

basknlar birka aydr sklamaya balam. Ja

ponlar telsiz aygtlarnn koleksiyonunu yapma
ya balamlar. in pf taraf burada. Sonra et
rafa kulak verdim: Yalnz Alman Kulb'nn
yelerinden benzeri aygt alp gtrmler.
Sorge biraz yatmt:
- Vakit geirmeden haber vermeliydin bana,
dedi.
Elindeki gazetenin paralarn topaklar haline
sokup kat sepetine att.
Klausen de sakinlemiti:
- Sinirlendirmek istememitim seni, dedi.
Sorge odann demesini hemen tmyle kaplayan ak gri renkteki kaln halya bakyordu.
Dnceliydi. Max, sanatna ilikin ileri hafiften
alan adam deildi. Bu konuda titizdi; hemen-he
men kuruntuluydu, fakat belli etmiyordu. Sorge:

Bu da tam Almanlara zg birey, diye d

nd. Kurtulamyorum bundan, kurtulmak da
istemem zaten.
- Btn yaynlan en azndan onbe gn iin
kes, dedi.
- Pek sevindim buna!
- leride gruptan hi kimseye bu evden ya da
brondan telefon etmeyeceksin. Syleyecein ey
ne olursa olsun, beni de arama. Bugnden tezi
yok, sokak kabininden ya da bir kahveden tele
fon edersin. Kuku uyandrmayacak bir yer ol
sun, ksacas.
- Madem ki yle istiyorsun, yle olsun.
- Bu onbe gn boyunca yeni yayn yerleri
ara. Balk limann kar aklndan, polis dostu
nun bulunduu yer hani. Baka yerden baka
sandal kirala.
190

Klausen:
- Aman Tanrm, diye homurdand. Yrek
lilik diye birey kalmam sende artk. Eskiden
neler yaptmz dnyorum da . . .
Sorge:
- Dnme artk onlar. Devir deiti azizim.
Yalnz senin beynin olduu gibi kald; ne yazk!
- Yooo, ar gitme, Doktor! Bu konuda aln
ganm bak !
iten aka sanabilirdi bunu, fakat gerekte
Klausen ok ciddiydi: ok akll sanyordu ken
dini.
- Dur, daha bitmedi. Bundan sonra verici
radyonu Vukelic'in evinden sen gidip almayacak
sn; ya o getirsin, ya da gndersin. Darda, ka
rarlatracanz bir yere.
- leri kartryorsun!
- in kolayna kamamamz gerekiyor. unu
iyi bil ki gzetleniyorsun, en azndan da alt hafta
gzetleneceksin. Grup hesabna altn zaman
dolambal, sapa yollardan gideceksin.
- Beni grnmez hale sokacak takkeyi ne
kadar zaman giyeceim? Siegfried'in takkesini
yani?
Bu aka Klausen'in aznda biraz artcyd:
ok az edebiyat renimi yapmt. Sorge akay
anlamam grnd; sordu:
- Yeni uak ne zamandan beri yannda?
- nceki gnden beri.
- Arama-tarama be gn nce yapld, deil
mi?
Klausen:
- Amma da yaptn, Doktor. ki olay arasnda
bir ba olduunu iddia etmezsin herhalde1
191

- Hibir ey iddia

ettiim yok, dedi. Olay

zerinde dnyorum, o kadar. Umarm ki ona

gre davranrsn.
- Hereyi kapkara gryorsun, Doktor!
- Mesleimizin gerei byle, Klausen. Unuttun mu yoksa? htiyatl ve kukulu olmamz ge
rek.>>
- Hibir eyi abartmamak da gerek.
- hmalcilik

etmektense

olaylar

abartmak yedir, Max. Aldanmmdr

on

kez

belki, bu

uan i istemek iin sana bavurmas basit bir

rastlantdr. Belki de sezi yetenein, iler zerin
deki bilgin

sayesinde hem akll,

hem ucuz bir

uak bulmusundur. Fakat iler baka trl de

olabilir. Benimle birlikte reneceksin bunu.
Klausen yava-yava geviyordu. Sonunda:
- Belki haklsn, diye kabul etti. Hereye de,
kendine de kzyordu.
Bu Sorge bir kez daha kafasn kartryordu!
ki ierken de, direktif verirken de, insan esas
l biimde azarlarken de byleydi bu hep.
Sorge Klausen'in bu son direniinin farknday
d. Gvenlik nlemleri sz konusu oldu mu, Sor
ge ilgiliyi inandrmann gerektii dncesindey
di. Belirli bir grev iin emirler vermekle yetini
yordu, fakat inandrmak iin ne kadar aba ya
plsa azd.
imdi de Klausen'in

baucundaki

komodinin

zerinde duran som gm amdan seyrediyor

du. Bu iten vazgeerek arkadaa bir tavrla :
- Azizim Max, dedi.
vakit, in'lilerle ilk

Japonya'ya

geldiim

kurduum

zamanki

temas

aknl duydum. Bana sorarsan bu adamlarn

hepsi birbirine benziyordu,
192

hepsinin yzleri ay-

nyd. Aptalca bir eydi bu, abucak farkna var

dnn. Asln ararsan iki tanesi bile

birbirine ben

zemez, birini brnden ayrt edebilirsin tabii . . .

Dudaklarnda hi eksik olmayan glmseyie ra
men, yzlerindeki her ey bir kitaptaki gibi oku
nur.
Klausen:
- Bana kalrsa btn bu yzler yumurta gi
bi birbirlerine benziyorlar, dedi.
- Gizli polisin

adamlarm

bir bakta anla

rm. Polisilik oynarlar, ancak bunun ne olduu

nu bilmezler. On admdan belli olur onlar. Senin- .
le bahse girerim, Klausen,

Sokaktan geen rast

gele on kii arasndan en azndan

sekizinin kim

likleri iin sylediklerim doru kacaktr.

- Ben de tersini sylemiyorum. Pekala yapar
sn bunu; kabul ediyorum.
- Senin yeni ua grnce de benim Geiger
sayac gayet iyi iledi.
Klausen yenilgiyi kabul etmiti : Olabilir, de
di.
- Ama yine sylyorum bak:

Aldanm ola

bilirim . . .
Sorge Klausen'i istedii noktaya getirmiti, ona
artk iyi davranabilirdi:
- Bir daha sylyorum, ok mmkndr bu.
Ama grmn doru olduuna dair bire kar
bele bahse girebilirim.
- Peki peki, Doktor. Bugnden tezi yok kap
dar edeceim onu.
- Yooo, acele etme. ki gnlk sre ver. Bek
le de ters bir i yapsn, ya da baaramayaca bir
grev ver. Kna tekmeyi

indirmek iin elinde

geerli bir neden bulunur o zaman.

193

- Peki, dediin gibi yaparm !

Sorge ayaa kalkp pencerenin nne gitti, so
kaa bakt. Lakin

pheli hibir

ey gremedi.

Sonra merdiven bana gitti. Kimseler yoktu. Ko

ridorun bitimindeki pencereden bahenin bir b
lm grnyordu. Yeni uak avluda, d kapnn
yannda alyordu. Sorge yine Klausen'in odas
na dnd, bu gidi gelileri onu artmamt.
Sorge biraz ferahlamt. Ald nlemleri y
le bir zetledi. Hepsi

yerinde ve gerekli eylerdi.

Bunlar alma planna sokmazsa mesleinde be

ceriksizce davranm olacakt. Grubun zayf nok
tas tam da buydu. Ozaki'nin dnda yelerin hi
birinde yaradltan gelme o gvenlik
yoktu;

oysa bu

ok da

igds

gerekliydi. Bu

onun doldurmas, onlar hesabna

boluu

dnmesi ge

rekiyordu.
Ksa dalga vericiye elkonmu

olmas nemsiz

olabilir, polisin genel plannn bir parasn olu

turabilirdi. Grubun ldrc bir tehlik.e karsn
da olduu

anlamna

gelmeyebilirdi.

olan, az parayla alan yeni

mas gereken bir ipucuydu.
tn nlemler alnmt :
verecek, ya da ihtiyat

ok akll

uak, hesaba katl

Fakat ilerisi iin b

Grup almalarna
nlemlerini

yle ki, gizli polis boyuna

ara

artt;racakt.

aratrma yapacakt;

ancak hibir pheli ey bulamayacakt.

Klausen:
- Kannla da bir konusan, dedi.
- Hep o eski mesele mi?
Max bu konuya dnmeyi

yararsz

bulduunu

gsteren bir tavrla:

- Evet, yle, dedi.
Sorge:
- Olur, dedi. Bu ii kesinlikle zmek iin

19

ne yapacam biliyorum. Ha, birey daha var:

Yeni irtibat ajan kimmi, renebildin mi?
Klausen Sorge'un gznde yine
m olmaktan pek gururluydu:

nem kazan-

- Szmde durdum, dedi.

- Kimmi?
- Senin dndn gibi, Doktor.
- Sovyet Bykelilii'nin bir memuru mu?
- Tam stne bastn! Ticaret Ataesi.
- Allah cezalarn versin! Dedi. Heyecanland belliydi. Nasl yaptlar bu enayilii? .. Ama
iime domutu, zaten. Biz burada kafa patlatr
ken onlar merkezde yan gelip oturuyorlar. B
ykelilik'ten biri, ha? Niin Sefirin kendisi de
il? Moskova'ya yz kere syledim bunu oysa:
Parti'yle dorudan iliki kurmayn, resmi grevi
olan kimseleri haberci olarak kullanmayn diye.
Onlar ne yapyorlar? Ticaret Ataesini veriyorlar
bize !
Klausen:
-Ben de atm bu ie ! Dedi.
- Yeni domu ocuk kadar acemi bunlar!
Diye bard. Japonya'daki btn Sovyet elilik
memurlarnn peinde adam vardr; emzikteki
bebekler bile bilir bunu! Kusmak geliyor iim
den! Bizim gze batmayalm diye canmz kyor,
bu enayiler balarnda bando-mzka, bayraklar
n dalgalandra dalgalandra geit yapyorlar! Fa
kat aznn payn vereceim Moskova'ya, merak
etme!
Merdivenden inerken Sorge, hep yapt gibi
sakinlemeye, soukkanl olmaya alyordu. Fa
kat bu kez glkle baard. Tehlike ok byk
t! Eskiden buna belki glerdi. Vaktiyle ii g195

venle dolduu halde tehlikenin stne-stne g

der; meydan oJc;:urdu. imdi

sinirleri gevemeye

l:a<;lyordu. Eskiden atmay kprdamadan, he

men-hemen

zevkle

beklerdi.

inin

enerjiyle,

atele dolu olduunu hissederdi. lgin bir oyun

du bu. Ya imdi neler olacakt? lm tehlikesiyle
kar karyaydlar!
Anna Klausen'in kendisine verdii srekli tasa

lar tekilerle karlatrlrsa

vr-zvr eylerdi.

ki facia arasndaki bir komedi gibi. Anna salon

da bekliyordu onu, yanna gitti.

Kendini savun

mak zorunda kalmamak :in de saldrya hemen

geti.
- Dorusunu

sylemek

gerekirse,

Anna,

Max'a kar olan davrann artk beni artrn

yor da aklm kartryor .
Kudn biraz armt:
- Yine ne yapmm? Dedi.
Anne tipinde, iri yapl,

kocaman gsl, s

cak yrekli bir kadnd. Artk gen deildi; fakat

salam gzellii, yllarn

saldrlarna iyi dayan

mt. Yumuak ifadeli iri yz, duygularnn can

lln aa vurmuyordu.,
- Max' bir uak daha

almaya

zorlamsn.

Yaay tarznz gittike daha masrafl hf alyor.

kibin dolarlk bir krk mantoyu

ondan isteyen

de sensin. Byle yapmaya devam edersen Ma:x '

tehlikeye atacaksn. Geri

bunlar nlemek iin

hibir ey yapmyor; fakat o da iin farknda. B

tn istediklerini yapyor Anna. Lakin sana besle
dii sevgiyi de smrmemen gerek.
Sorge attn vurmutu. Bunu hem grd, hem
derinden hissetti. Anna'nn bam teline dokunmu
tu ve Sorge gerekince her areye
ekinmezdi.
196

bavurmaktan

Klausen iftinin yaay tarz trajediyle komedi

arasnda bir eydi. Anna beyaz Rustu. Bolevikler
ana-babasn gzleri nnde ldrmlerdi. Snr
gemi, anghay'a snmt. Kzllardan btn
benliiyle nefret ediyordu.
anghay'da Max Klausen'le karlamt. Max
nce onun evinde oturmu, sonra onunla yatm
t. Gen kadn balangta Max'n ne i yaptn
dan habersizdi. Aradan yl geince babasn l
drenlerin emrinde altn, onlardan aylk al
.
dn renmiti. Dehete kaplmt; ancak
Max' seviyordu; sevgisi de hncna baskn k
mt. Max'n istei zerine de onunla evlenmiti.
Max karsna kar drst bir sevgi besliyordu.
Sorge bundan emindi. Birka kez bu ona gln
gzkmt. Fakat iin iyz byleydi. Anna'mn
da kocasn sevdiine hi kuku yoktu; onunla
alma arkadal edecek kadar hatta. Sovyet
ler'den btn kalbiyle nefret ediyordu, ama ko
casnn istediini yapmaya her an hazrd. Frsat
dtke habercilik de etmiti. Gzel gsnde
birka filim bobini saklad olmutu.
Anna atlarak:
- Onun sevgisini ktye kullanmayacam;
hibir zaman, dedi. Olmayan bir eyi nasl k
tye kullanabilirim?
Sorge iin-iin bu ie glmekle birlikte ciddi
bir tavr taknmaya alarak:
- Hakszlk etme, Anna, dedi.
evresindeki btn insanlar arasnda Anna en
zararszyd. Tehlike haline gelemezdi. Max'a za
rar dokunacak herhangi birey yapmaktansa,
para-para kesilip doranmaya raz olurdu.
- <(Max'n bana kar gizli hesaplarla deil de
197

sevgiyle davrandna

inanyor musun

sahiden,

Richard? Dedi.
Arma iyi kzd; onu inandrmak kolayd : nan
maktan baka ey istedii de zaten yoktu.
- Gemii unutmaman gerek, Arma. Max se
ninle evlenmek iin yeri-g birbirine katt. Yap
t abalar gzmle

grdm.

Moskova'dakiler

dehetli kzmlard. Ancak Max iyice dayattktan,

Evlenmeme izin vermezseniz

iimi brakrm,

dedikten sonra onlar raz edebildi. Senin iin bu

ii yapt. Ak deil de nedir bu?
Anna bu aklamalardan holanyordu. Hepsini
de ok iyi biliyordu ya, neyse. Yllar boyu Sorge
bunlar ona belki on kez tekrarlamt. Arma bun
lar her zaman zevkle dinliyordu. Max'n kendisi
ne olan ballna bylece yeniden inanyordu.
Sorge glmemek iin

kendini zor

tutuyordu.

Onun bu acayip merakn biliyordu. Anna zaman

zaman Max'n ele gne

kar daha

ciddi grn

mek iin kendisiyle elendiine inanyordu. Beyaz

Rus oluu, Sovyetler'e besledii hnc gizlemeyi
i, paravana olarak deerini daha da arttryordu.
- Bu sylediklerimi hafiften alma, Anna. Ko
cann sevgisinden de hibir

zaman phe etme.

Hele evlilik antaj diye adlandrabileceimiz e

yi uygulayarak

snamaya

senin urunda

hereyi yapmaya

_kalkma sakn!

Max

hazrdr; mah

volup srnmeye bile! Bu i yrsn istiyorsan,

bal adn gibi devam etmekten baka yapacan
ey yok, Anna.
- ok iyi biliyorsun ki onu istemiyorum!
Sorge darya karken :
Ona gre davran yleyse, dedi.
198

Onbeinci Blm
LK VE HALK UGRUNA CASUSLUK

lk urunda, ahlak ilkeleri urunda casusluk

yapanlar vardr. Casusluun bu acayip iek
lerinin almasna Almanya'nn yapt katk

hi de yabana atlacak gibi deildir. Alman ru

hundaki kntler gzle grlebilir hale gelme
den ok nce Hitler, bu ruhu bir kaos haline sok
ma iini baarmt. lkede Almanya ile Nasyo
nal Sosyalizmi e tutmayp bu davrantan btn
sonular karmaya hazr olanlar pekoktu.
Rote Kapelle de byle dodu: Ortann stn
de zekaya sahip Almanlarn oluturduklar bir
gruptu. inde askerler kadar yazarlar, sanayici
lerle mhendisler, sanatlarla parti yeleri de
vard. Toplam olarak altyz kii kadar olduklar
syleniyordu. Bunlarn te ikisi yaptklar al
malar canlaryla dediler. Fakat Rote Kapelle
davasnda nemli bir rol oynam olan Mahkeme
Bakan Yarg Dr. M. Roeder, krkdrt kiinin
lm cezasna hkm giydiinden szetmektedir.
Grne gre Rote Kapelle>nin radyo verici
leri daha 1928'de hazrlanm bulunmaktayd. Fa
kat Alman-Sovyet Sava'nn banda almaya
baladlar. Uzmanlar bunlarn saysn 1942 baha
rnda yz akn olarak belirliyorlar.
Rote Kapelle ad ok iyi seilmitir; fakat bu
adn kkeni zerindeki grler ayr ayrdr. Ve
ricilerin yerlerini bulmakla grevli birliin baa
rl efi Flicke, btn kar casusluk kombine ey
lemlerinin Kapelle adn tadn sylemekte199

dir. Moskova ile iliki kurmu olan gruplar belir

lemek iin de Kapelle sznn bana -ok doal
olarak- bir rote (krmz) szc eklenmiti.
Fakat Mahkeme Bakan Yargcn yapt izah
biimi ok daha yerinde grnmektedir. Haber
alma servisinin kulland argoda btn radyo
operatrleri mzisyen>> olarak adlandrlmakta
dr.Grup tek bir ynetim altnda altndan, ok
doal olarak Kapelle ( orkestra) adn almtr.
Krmzrn sfat ise mantkl olarak eklenmekte
dir.
Eylemlerine bak asna gre, bu Rote Ka
pellemin elde ettii sonular zerinde sylenecek
daha ok ey vardr. Bu insanlar hakknda yr
tlen yarglar ok deiiktir. Bunlar bilgileri top
luyorlar, Moskova ile iliki kuruyorlar, duvarlara
bozguncu afiler yaptryorlar, posta kutularna
propaganda brorleri atyorlard.
Sorge ise tek bana i grmekteydi. Bununla
birlikte tek bana i greninki ile karlatrld
vakit grubun almas, amatrce bir i gr
nmne brnmektedir.
*

Lohmeier'de (otel ve restoran) yenilen akam

yemei Sorge'un houna gitmedi. Yemekten son
ra da, her zaman olduu gibi, can sigara imek
istemedi: Oysa saatlerdir sigara imemiti. ok
yorgundu, kmldanacak hali yoktu. Galiba gribe
tutulmutu. Bu mendebur hastalk son yllarda
gittike daha sk musallat oluyordu. ki onun
etkileriyle savamaya yeterli olmadndan, kinin
yuttu.
Banda bir arlk vard; kafas iyi ilemiyor-

200

du. Fakat sk-sk boaltt bir ie romun kar

sna geip kitaplaryla babaa, odasna kapanp
kalamazd. Telefon ederim, diye Ozaki'ye sz
vermiti. Kol saatine bakt. Daha be dakika
vard.
Fazla beklemeyecekti. Bayla ataln brakp
kalkt. Bacaklar esnek deildi, kaskatyd. Ac
ac glerek: u anda herhangi bir okul ocuu
alaa edebilir beni, diye dnd. Hele Branz
kolayca baarabilirdi bu ii.
Admlarn dikkatle atarak telefon kabinine
gitti. Hafife sallanyordu; kapnn pervazna tu
tunmak zorunda kald. Bir garson kz ona bak
yordu, anlaml bir tavrla glmsedi: Doktor yi
ne imi, diye dnse gerekti.
Sorge kafasn toparlyordu. Ezbere bildii nu
maray dikkatle evirdi, sonra dinledi. Ozaki'nin
sakin, biraz ksk sesi duyuldu:
- Evet, dinliyorum.
kisi d e birbirinin sesini tanyordu; fakat, n
ceden kararlatrdklar kelimelerle konuuyor
lard. Biri de, teki de telefonun ucundaki kim
senin gzetlenip gzetlenmediini, yannda tedir
gin edici kimseler bulunup bulunmadn ya da
telefon konumasn bir nc kiinin dinleyip
dinlemediini bilemezdi. Sorge btn ihtiyat ku
rallarna uymaya zen gsteriyordu. Ozaki de
bunlar onayladn birka kez sylemiti.
Sorge:
- John'un bir ricas
tim, dedi.

var da, onu bildirecek-

Ozaki cevap verdi:

- Kitap onbe gn daha kalabilir onda.
- ((kinci cildi de alabilecek mi?
- Ne zaman isterse,)) dedi.
F : ll

201

Rahatsz edilme tehlikesiyle karlamadan ko

nuabilirdi ve Sorge'a istedii bilgileri vermeye
hazrd. O da fazla beklemeden konuya girdi :
- Herhangi bir kuku var m ha.Ia?
Ozaki bir pnarn uzaktan uzaa duyulan rlt
sn andrr bir sesle:
- Varm galiba, ama
rum, dedi.

fazla birey

bilmiyo

Sorge aldrmaz gstermeye alt bir sesle

teekkr etti; sonra ar-ar telefonu kapad, eli
de alcnn zerinde birka saniye durdu. ok
hasta hissediyordu kendini.
Ozaki'nin verdii bilgi, ifresiz dille u anlama
gelmekteydi :
Ksa dalga radyo alclarnn sahiplerine kar
gizli polisin genel bir eyleme giriti:-i hakknda
hibir haber yok; kiisel olarak alnan her nle
min de ayn nemi var.
Ya da, daha akas uydu: Grubu herhangi
bir tehlike tehdit edebilir. Alnan ihtiyat nlemle
ri ok yerindedir, ama yeterli mi?
pheli bir kimsenin izleniinin drt ile alt
haftay ok seyrek olarak atn tecrbe gster
miti. Bu sre boyunca dikkati eken olaanst
bir ha.Ie rastlanmazsa, dosya ilemden kaldrl
yordu. u halde Klausen'i gruptan ayrp yalnz
brakmak; onun her trl faaliyette bulunmas
n yasaklamak ok gerekliydi. Skc eydi bu; fa
kat 13.zmd. Balanty yalnz haberciler salaya
caklard.
Sorge telefon kabininden ikp ayaklarn s
rkleye srkleye salona dnd. Bacaklar ar
yordu, kollarm iki yanna sarktmt. Grip her
trl enerjiyi yoketmiti. yle ki, Klausen'e ve
202

yapt aptalca ihtiyatszlklara kfr edecek g

c bile bulamyordu.
Koyu mavi, dar bir rob giymi olan Martina
Schwartz da onun masasndayd. Salarnn ok
ak san rengi dikkatleri ekiyordu. Sitemli gz
lerle Sorge'a bakt. Selam bile beklemeden, biraz
serte:
- Gryorsun ya, yine senin peinden ko
mak zorunda kaldm, dedi.
Sorge btn arlyla iskemlesine kerek:
- yle grnyor galiba, diye cevap verdi.
Aldrmazl rahatszlndan ileri gelmiyordu.
Martina:
- Nen var senin? Diye sordu.
Sorge henz dolu olan taban isteksiz bir ta
vrla iterek cevap verdi:
- Nem olsun istiyorsun? Hastaym ite.
Martina'nn dudaklarnn ucuna sert bir sz
geldi, ama sylememek iin kendini zorlad. Sz
lanmay daha uygun buldu:
- Beni ihmal ediyorsun. Geen hafta Byk
eli'yle bulumusun, fakat beni gtrmedin. 30
Ocak gn Parti'nin dzenledii enlie de bensiz
gittin.
- Yurtseverlik
olay?

duygularn

incitti

bu

- Tek ey istiyorum ben: Senin yannda ol

mak. Anlamyor musun bunu?
Sorge sertlemekten kendini alamay}p sordu:
- <(Peki, gn nce mperial'in bilmem han
gi dairesinde kim sabahlad? Beni aryordun her
halde?
- Su sende, bana ilgi gstermiyorsun artk!
203

Sorge tek sz sylemeden, kzarm gzlerle ba

kyordu.
Martina bu baktaki kmseyii kannda, ca
nnda hissediyordu, fakat anlayamad ey uy
du: Bu kmseyi yalnz onu deil, btn insan
l, btn yaam kapsamaktayd. Fakat kendini
savunmaya kararlyd :
- Ne anlam

var

bunun? bir kabul treninin

sabaha dek srmesi normal deil mi? Tek odada

oniki kiiydik belki. Sorup

renebilirsin, ister

sen.11
Sorge'un ba

atlayacakm

gibi

aryordu .

Avularn akaklarna bastrarak:

- Sorup reneceim de ne olacak? Dedi .
l\..1artina inlercesine sordu :
- Seni sahiden sevdiimi anlamak istemiyor
musun? Seni yle seviyorum ki, istediin hereyi
yapabilirim. Hereyi!
-- yleyse rahat brak beni !
- Ne diye bandan savyorsun beni boyuna?
Niin brakmyorsun yaantna katlmam?
Martina minik elini Sorge'un kolunun altndan
geirmeye alyordu, fakat o sert bir hareketle
kolunu ekti :
- Benim

yaantma

ey deil! Yaantm nasl

katlmak m?

nanlr

can,landnyorsun gz

lerinde sen? Bykeli ile ay imek! Parti koda

manlaryla byk laflar etmek! ikin evrak an
talaryla iine-iine ortalkta

dolaan aptal ta

cirlere ak-sak eyler anlatmak. Gazetelere ya

z hazrlamak. Yaantm

bilmiyorsun sen. Hak

kmda hibir ey bilmiyorsun! Bu kafann iinde

neler olup bittiini de anlamayacaksn hibir za
man ! ..

204

- Frsat verirsen yapann bunu.

Sorge Martina'y bir tln ardndan gryor gi
Fakat kendi de bunun farknda deildi. Ol
duu gibi gryordu onu oysa; igd diye adlan
drd ve kendisine insanlar amaz biimde l
p tartma olanan veren o aklkla. . . Mesle
inde kendisi iin ok deerli bir yetenekti bu;
ancak zel yaamnda ok ac ekiyordu bu yz
den. Yzne bakmaktan kanyordu, nk onu
ok iyi tanyordu. afan nda yorgun ve gev
ek olarak grmt bu yz. Gzlerin altndaki
kylarndaki krklar saymt: kn belir
tileri, lmn habercisiydi bunlar. Akamlan
Martina prl-prl bir gzellikteydi, hayatla dolup
tayordu, lambalarn tatl pudral yanaklar
n pembeletiriyordu.
biydi .

Martina, lgn, doymak bilmez Martina gzel

liinin doruuna varp artk o noktay am ol
duunu; tepe-tepe kulland bu vcudun yava
yava ypranp ktn; yaamn hazlarn,
zevklerini yaknda artk tadamayacam hissedi
yordu. Sorge ile karlat zaman, yaantsna
bir yn vermeye alyordu.
Sorge da bunu biliyor, iini bir korku kaplyor
Bylesine can- gnlden sevmemiti hi, o
da kn balangcndayd nk. Yanyana ya
tyorlar, umutsuzca sarlyorlard birbirlerine. Fa
kat Sorge'un bir meslei, yaplacak bir grevi
vard, btn vaktini alyordu. Verecei hibir ey
yoktu.
du.

Sert bir tavrla Martina'ya:

- Gel ! Dedi. Gel bakaym!
ma katl!

Gel de yaant

Gen kadn youn, kiiliksiz, mehl kalabal

n ortasnda, sokakta kuzu-kuzu izledi onu. Sor205

ge konumuyordu. ekingen admlarla hzl-hzl

yryordu. Hzl yrsn diye onu da kolundan
kavrad.
Gece kulplerinin, elence yerlerinin tabelalan
loluun iinde bayraklar gibi sarkmlard.
Renkli ampuller belirsiz, lk bir k sayorlar;
bu n altnda Martina'nn tutkulu yz bir
Madonna'nmki kadar an ve temiz grnyordu.
Sokan uultusu onlar sanp her yanlarn kapl
yordu. Aalk hazlarn ar havas ilerine ili
yordu.
Sorge Martina'y bir kapya doru gtrerek:
te geldik, dedi. Kapnn zerinde zgnl
olmayan harflerle Yarasa ad yazlyd. Onun al
tnda da hareket dolu, yan silik Japon harfleri
vard.
Patron hemen koup geldi, Sorge'u selamlad.
Bir masada oturan iki Japonu zorla kaldrp ite
kaka bara doru gtrerek masay hemen boalt
t. Garson kz Keito tatl-tatl gtiltimsedi, fakat
Martina'y grr grmez yzndeki glmseyi
siliniverdi. Bir barda itti, fakat bunu ylesine
sert bir hareketle yapt ki bardak dp krld.
Sorge:
- Rom getir bize, dedi.
eker de getir.

Kaynar su ile bol

Martina klstr kk salona akn-akn

bakt. Hayret ve tiksinti okunuyordu gzlerinde.
Ayakta durdu.
Sorge kravatn zd, gmleinin yakasn ala
bildiine at:
- Bu yer houna gitmediyse k git. Ben ok
iyiyim burada, dedi.
Patron geldi, elinde eskiden beyaz olmas gere-

206

ken bir bez vard. Bununla masay sildi. Yar dolu

sigara tablasn yere boaltt, Martina iin de bir
sandalyeyi silmeye balad.
Sorge:
- Otursana, dedi. Otur da

yaantm pay

la, sevgilim !
Martina kendisi iin hazrlanan iskemleye otur
maya nihayet raz oldu. Dumanl salonun belirsiz
altnda san salar ak renk bir leke olutu
ruyordu. Tek-tk mteriler bylenmi gibi bak
tlar ona ve bu, Sorge tehdit dolu bir iaret yapa
na kadar srd, sonra balarn evirdiler.
Keiko masann zerine bir ie romla iki kadeh
koyarken Sorge onun kalasn

imdikledi. Kz

her zamankinden daha yava hizmet ediyor, Sor

ge'un kendisine

gsterdii

ilgiyi belirli bir ho

nutlukla karlyordu. Ona efkat dolu bir bal

lkla bakyor, Martina'nn

varln bilmezlikten

gelmeye alyordu.
Sorge bir dikite boaltt kadehi masaya ko
yarak:
- Keiko'yu tantaym sana, dedi. Keiko beni seviyor! yle deil mi, Keiko?
Kz kesin bir tavrla:
- Evet seni seviyorum, dedi.
Sorge:
- Bildii Almanca szler
ki, dedi. Btn

bundan ibaret bel

yaamn da zetliyor bunlar.

aka etmiyor. yle deil mi, Keiko?

Kz birka kez, abuk-abuk ban sallad :
- Seviyorum seni, dedi yine ve umutla dolu
olarak bekledi.
- yi bak ona, Martina. Pek yle

ahm Afrn
207

gzel deil,

ama iyi kz.

'Evime gel,

yataa gir,

bekle,' desem gk demeden gider, yatar, bekler.

Martina bylenmiti sanki:
- Benden ne

istiyorsun lafn

ksas?

Diye

sordu.
- <(Sende olmayan bireyi

gstermek! Eksik

yanm sana anlatmak- Sen nesin bu kzn yann

da? Bir ss kpei! Gzelce taranm bir dii k
pekten baka ey isteyen, bunu elde edebiien bir
erkein oyunca . imdi de i bakalm.ll
:Martina bana geleni

anlayamyordu, makine

gibi bir hareketle syleneni yapt. Sanki bit, pire

gibi bceklerle

kaynayormu

gibi pis olan bu

salona rkek-rkek bakyordu. evresinde patro

nun alayc, Aydede gibi suratndan; iki ienlerin
dikkatli, kurnaz yzlerinden ve Keiko'dan baka
ey yoktu. Kzn yz izgilerinde tam ve aalk
bir boyun eiin ifil.desi

okunuyordu.

Kadehini

yine alp boaltt.

Sorge:
- Aferin! Diye bard.
mek, giyinmek, sevimek,

meyi biliyorsun.
ene almak, pahal

dkkanlar boatmk: ok iyi anlyorsun bunla

r. Paradan, gustodan ve haz almaktan

bir varlksn. Sonra gelmi,

holanan

iren yaam kar

snda evresindeki insanlar unutmak iin tek ya

paca i imek; patlayncaya, kendini kaybedin
ceye kadar imek olan canndan bezmi, umutsuz
bir erkein yaamm paylamak istyorsun! Hay
d yleyse!

Yaantmdan

sen de

payn al baka

lm!
Martina dehete kaplmt. Ayaa kalkt, gzle
ri falta gibi almt. Baklarn yz tutkuy
la, acyla altst olmu bu adamn

gzlerine dal

drd. Hi grmemiti bu erkei, yeni kefediyor208

du. Peinde Sorge'un grltl, acmasz glm

seyii olduu halde darya frlad.
Keiko:
- Seni seviyorum, dedi; ama zgnd.
Sorge birden sakinleti, ba yine armaya balad. mrnn sonuna m gelmiti yoksa?
ok yorgun bir tavrla :
- yi, Keiko, ok iyi, dedi. Beni seviyorsun;
fakat ben seni sevmiyorum! Var m bunun are
si? Yok. Zavall bir kzcazsn sen. Keiko.

Mar

tina'mn yannda kck, zavall bir seresin. Ne

onun az, ne onun kalalar,

ne onun memeleri

var sende. Ucuz kokular kullanyorsun, sevime

nin inceliklerinden hi haberin yok. Ama ok iyi
yreklisin! Bir ruh var sende. Ne yazk ki bir ru
hu arzulamaz insan, bir yrekle yatamaz. Ne ya
plr o zaman? Mutluluk ve efkat iinde sevmeye
vakti olmayan benim gibi bir erkek ne yapar?
Keiko'yu enesinden tutmutu, yzne hafif bir
tokat indirdi. Sonra paray masann stne ata
rak ba yerde, darya kt.
Kt bir gece geirdi, yatanda rpnp dur
du; birok kez uyand, her

seferinde yle dedi

iinden:

Metelik etmez bu kanlar, herbirinin bir

tarifesi var. karlarndan baka ey dnm
yorlar.
Ertesi sabah

kapsnn

nnde bir

mektupla

bir demet iek buldu. Mektubun altnda Keiko'

nun imzas

vard. Beceriksiz

ve ocuksu, fakat

okunakl yazsyla kzcaz canna kymaya iyice

kararl olduunu

bildiriyordu:

Oima Adas'na

giden vapura binecek, yanardan kraterine ata

cakt kendini!
Sorge ok gsz ve bitkindi. Atei hala dme209

miti. kide bir yarm kalan arpntl uykusu

irade diye bir ey brakmamt. Ban sallad:
- uldnn bu kz, dedi.
abucak giyindi, en yakn kahveye kotu; Ya
rasa ya telefon etti. Patron homurdanarak cevap
'

verdi.
Sorge sordu:
- Keiko ne yapyor?
Patron: Burada, oturuyor ! Dedi.
Sorge ferahlad, telefonu kapad, yapt aptal
la gld. Canna kyacakm! Ak yznden
hem! Ne aptallk! . .
Bir kahve smarlad. Yakc svy yudumlar
ken: Ne acayip yaratklar u kadnlar! Dedi,
iinden. Canna kyacakm! Bir eit antaj bu:

Ya beni seversin, yahut kendimi denize atarm.

Gerekirse bir yanardan kraterine! Japonlar
canlarndan kurtulmak iin bu ok gzalc yn
teme rahatlkla bavurabilirlerdi.

Yani, insan iyi dnrse, ok acayip lke bu

Japonya! Herey kan kokuyor burada. Canna
kymak ayp deil, sk-sk Yaplan bir i. Japonlar
zellikle utan verici bir olaydan sonra sa kal
mamak iin canlarna kyyorlar: Birini ldr
dkten sonra aslmann utanc; savata hibir
yiitlik gsterememi olmann utanc; Tenno'ya
ho grnmemi olmann utanc. Ve de, sevilme
mi olmann utanc.
Sorge yine telefona gitti, , karsna Yarasa'run
patronu kt. Sordu:
- u anda Keiko ne yapyor?
Patronun can skknd:
- Gitti, dedi. Acayip bir hali var bugn. En

210

iyi garsonum olmasayd oktan kap dan eder

dim onu.
Sorge:
- Oima'ya gidiyor, dedi. Yanardan kra
terine atacakm kendini, uygun biimde bildirdi,
bunu bana. Peinden git, al getir! 'Ayln artt
rrm,' de! Masraflar ben derim.
Patron:
- Allah cezasn versin bu kzn! Diye bar
d. Dediini yapacak, bizi rezil edecek !
Sorge'u bir saat sonra arayacan syledi; te
lefon numarasn ald; sonra abucak telefonu
kapad.
Krkyedi dakika sonra patron telefon etti. So
luk solua idi; ok sevinliydi. Sorge'a:
- Herey yolunda, dedi. Kz vapurdan zorla
indirmiti. Keiko rpnm, patronu srmaya,
tokatlamaya kalkmt! Fakat patron hi va.kit
geirmeden dil dkm, kandrmt onu. Bu da
iin ne denli ciddi olduunu gsteriyordu. lk ola
rak aylna yirmi yen zam yapacana sz ver
miti. Eer sayn Doktor masraflar karlamak
iin verdii sz tutmazsa iflas ettiinin resmiy
di. Sonunda saduyusu stn gelmi, Keiko
onun peinden gelmeyi, vapurdan inmeyi kabul
etmiti.
Sorge sert bir hareketle telefonu kapatrken:
- yi, iyi, diye homurdand.
Ellerini bititirdi. Nemliydiler, ate gibi yan
yorlard. akaklar zonkluyor, ateinin ykseldi
ini gsteriyordu.
Canna kymak! Hem de ak yznden! leri
yoluna koymak, yanp tutuan bir kalbi yattr
mak iin ayla ufak bir zam yapmak yetiyordu.
211

Diktatr'lerin, yar-tanrlarn,
larn bu kokumu,

satlm

srlsklam aptal
dnyasnda paray

verince satn alnmayan ne kalyordu geriye?

Kmser

bir

tavrla,

ayaklarm sryerek

ac-ac

evine kadar

gld.

Sonra

gitti; ateten

cayr cayr yand halde kendini yataa att.

212

Onaltnc Blm
YOLUNU AIRMI BR DEOLOG

nrlann yalnz uluslar birbirinden ayrmak

la kalmad, halklar da paralad, sanki
dilimlere bld

dnemlerde casusluk ser

pilip geliir.
Yalnz bir Taylor Kent, ocuka politik dn
celerinin etkisiyle gnmzde inanlmaz bir dav
ranta bulunmu ve bunun, kinci Dnya Sava
'nn tarihini altst etmesine ramak kalmtr.
O sralarda yirmi yanda olan Taylor Kent,
barln ne idn iyice bilmeden kendileri
ni bar ilan eden, yolunu arm ideologlar
dan biriydi. Bu gen Amerikal Yahudi dmany
d, tehlikeliydi de stelik.

Byle bir adam bir kumanda mevkiine getiril

diinde zararl olabilir. Londra'daki Amerikan
Bykelilii'nde memur ve saygdeer bir hari
ciyeci ailesinin olu olan gen Taylar iin de du
rum byle oldu. alkand, akllyd; hemen ifre
servisinin bama geirildi.
Hi yerinde olmayan bir seimdi bu! Ve Taylar
ngiliz vatandalna gemi bir Rus olan, Al
manya tarafndan iyice doldurulan bir de para
czdanna sahip bulunan Arma Wolkoff'la temas
kurdu. kisi de Yahudi dmanlnda elele ver
diler ve Uluslararas Yahudilike kar zel bir
hal seferine giritiler.
ifre Servisi efi olan Taylar eline geen here
yin, aslnda Londra'daki Amerikan Bykelili
i'nin gizli belgelerinin hemen-hemen tmnn
213

resmini ekiyordu. Yalnz

1939-1940 knda be

y.z gizli belgenin resmini ekmiti. Almanya da

bu sayede Londra ile Washington arasndaki i
birlii hazrlklarn iyice renmi oldu.
Teoride olduu kadar

uygulamada da Kent'in

bavurduu yntem aptalcayd. Yapt kopyalar

diplomatik antayla Roma'y boyluyorlar, oradan
Berlin'e geiyorlard. Bu delikanl fotorafla
ok merakl olduu iddiasndayd; ama tembelin
tekiydi. Sanldndan daha kt bir teknisyendi.
Filimlerini kendisi develope etmiyordu da bu ile
zel bir firmay grevlendi:;iyordu .
Byle davranarak

onun

salam

bir

yal ipi

kendi boynuna geirmi olduu sanlabilir. Fakat

sonunda topu-topu yedi yl hapse hkm giydi ve
Amerika'da baz

evrelerin

ondan Yahudi k

krtmalarnn kurban diye szettikleri bile g

rld.
amz insanlarnn
r yokluu

kasp

kafalarn hn ve hog

kavurmaktadr.

Sorge da bu

duygularn kurbanlarndan biri olmutur . . .

*

Sorge Alman Bykelilii'nin kapsndan ie

riye girerken saat sabahn

beiydi. Nbeti per

sonel. ve gece servisinin memurlaryla karlat.

Bazlar onu grdler,

selam verdiler.

Sorge al

drmaz bir tavrla karlk verdi. Onu bu denli er

ken saatte Bykelilik'te grmek kimseyi ar
tamazd.
evresini bu yeni alkanla

yava-yava, b

yk bir zenle altrmt. Erkenden kalkyor, o

da Bykeli gibi Sefaret'in btn nbeti ve g
venlik personelini tanmaya byk nem veriyor-

214

du. Bunu da en etkili olarak sabahn ilk saatlerin

de yapabilirdi. Daha sonra bir sr gidi-gelile
rin ortasnda kimsenin gzne arpmayacakt.
Yapt iler dikkati ekmesin diye, personele
bu iler zerinde sistemli olarak bilgi vermeye
de zen gstermiti. Her nne gelene:
- Bir outsider'im (Avtsaydr) ben; baz me
raklarm var, ama aslnda zararsz eyler bun
lar, deyip durmu; bylece ad ksa zamanda
acayip adama km, herkes onu yle kabul et
miti.
Dzenli olarak ortalkta grnmyordu, ama
geldii zaman ok erken geliyordu. O zaman se
farette henz herkes uyurken ilk ie balayan o
idi. ou kez hi yatmad da oluyordu. O zaman
geni ve rahat biilmi, hafif flanel kumatan
kostm buruuyor; gmlei biraz kirleniyordu.
radeli enesini de bir gnlk bir sakal kaplyor
du. Fakat savrukluk deil de, pek pek klkszlk
izlenimini uyandryordu.
Kanelarya'nn bulunduu eski binaya girdi,
birinci kata kt, brosunun kapsn at.
Masasnn bana oturarak gelen son haberleri
toplad, bazlarn ayrp saklad, tekileri sepete
att.
Fakat Deutscher Dienst'e gnlk yazsn yaz
maya balamadan nce ceketinin cebinden bir to
mar not karp yle bir gz att. Japonya'da sen
tetik benzin yapmna ilikin olarak Miyagi'nin
verdii ilk bilgilerdi bunlar. lerinde torpillerin
fabrikada ileniine, askeri birliklerin yer dei
tirmelerine ilikin haberler de vard. Sorge bu
bilgileri ulatrmadan nce bir araya toplamay
alkanlk hfiline getirmiti.
Bir ekmeden byk bir zarf

kard, zerine
:.115

adn yazd; filerini iine yerletirdi; sonra zarf

zenle yaptrp kapatt. Bu zarf her zaman ol
duu gibi Bykeliliin kasalarnda saklatacak,

zarf da emniyette olacakt

orada. Sefaret diplo

matik dokunulmazlktan yararlanyordu ve poli

sin gsterecei her eit meraka kar korunmu
durumdayd .
Sorge

zarf cebine koydu, brosundan kt ve

bir yoldan geerek haberler brosuna

dolambal

gitti. Berlin'in haberleri,

direktifleri

oraya geli

yordu. Nbeti memur onu grnce hi arma

d: Sorge sefarete her uradka ona da ksa bir
ziyaret yapmaktan geri kalmyordu.
Sordu:
- Yeni birey var m?
- !lerili birey yok.
- <1Alman-Rus ilikileri?
- Yolunda gidiyor.
Sorge son haberlere bir gz att: Hemen hepsi
Alman-Rus ilikilerinden szediyordu.
- Bykeli

iin ayn

koyuyorsun

bunlan,

deil mi?
Memur evet anlamna gelen bir ba iaretiy
le karlk verdi. Konuunun

nne bir fincanla

iinde kahve bulunan termos iesini srd. Sor

ge

da

ona bir sigara verdi. Memur, yannda al

ann masann

stne

braktklan

katlar

ayrmaya balad:
- Danann kuyruu kopacak, dedi.
- Fransa'm?
-

Belki. Btn haberler yle gsteriyor. Dn-

den beri Bat

Cephesi'ndeki

birlikler

harekete

geirildi. Kassel kesiminde byk ynaklar var.

Bir Fransz ajans bildiriyor bunu.

216

Sorge aldrmaz bir tavrla:

- Erge olacakt bu zaten, dedi. Darya
kp

sefaretin

kalkt. Deniz

brolarn
Ataesi'nin

ama Paulo yoktu. Polis

zerinde

de Branz ad

dolamak
kaps

iin

ayaa

nnde durdu,

Ataesi'nin kapsnn
artk

bulunmuyordu.

Sorge bu noktaya dikkat etti.

Saatine bir

gzatt.

Yann

saat

vakti vard.

Kanelarya binasnn en st katndaki kk a

lma odasna dnd yine. Yapt ie pek byk
ilgi gstermeksizin, Deutscher Dienst in
'

gelecek

saysn hazrlamaya balad: Son haberler, aske

ri bildiriler, yerli havadisler . . . Bltenin yaz ma

kinesiyle yazlm iki sayfasn abucak doldurdu .

Saat yediye be kala ar-ar Bykeli'nin ko
nutunun yolunu tuttu. Elga beklenen bir misafir
gibi onu karlad. Sofra kii iin kurulmutu
bile

. . .

Az sonra Bykeli grnd; yeni tra ol

mutu, keyfi ok yerindeydi.

Eski bir asker olan Bykeli erken kalkmay,
sabunun temiz kokusunu,

gecenin son

serinlik

lerini, mis gibi kahve kokusunu ve neeli sohbet

leri seviyordu . Hizmetkarlarn nnde havadan
sudan szettiler. Elga iki erkeinim> de bol kah
valt etmelerine gz-kulak oluyordu . . .
Bykeli:
- Sabah kahvaltsnn

stne yoktur,n dedi.

Bizim orda, Schwaben'da ( vabn) ok zene-be

zene hazrlarlar, kahvalty . . . Ama ben gnn bu
ilk yemeinin

keyifli

yanlarn gen

subayken

Pomeranya'da, yahut Dou Prusya'da tattm. Me

sela, byk toprak sahipleri, ataian olan eski
valyeler gibi yayorlard hil.la. Saat bete kalkp
ahrlar denetliyorlar; ekin bime ya da harman
zaman ata binip topraklarn dolayorlard. Son217

ra kahvalt etmek iin saat yedide sofraya oturu

yorlard. Listede yumurta, jambon, eitli sosler
Te . . . schnaps

( naps: rak

ayarnda

sert iki)

vard.
Hizmetkarlar geldikleri gibi sessiz sedasz, say
gl bir tarzda

ekilip gitmilerdi.

hazmedilmesi iin de yarm

Yenilenlerin

saat sreyle yorum

lar yaplmas, sosyete haberlerinden szedilmesi

gerekiyordu; bu sreyi de tedenberi Sorge ken
di bana dolduruyordu :
- Dostum Siebert bir konferans verecek de,
bir kez daha baz konularda bilgi verdim ona.

Fa

kat ok komik oldu bu!

Elga sevimli bir tavrla sordu:
konferanslarla ilgileni

- Ne zamandan beri
yorsunuz, Richard?

- Dnyalar bir yana, bu konferans bir yana!

Bir Japon polis komiseri, geya'lardan oluan bir
toplulua grlerini anlatm. 1 sayl tema ze
rinde, tabii:

'Yabanc

casuslarla

nasl

savayo

nm!
- Nasl yapyormu bu ii?
- Ucuz romanlarda hep grlen ynteme uygun olarak. Bildiimiz

'aynasz'

tipindeydi zavall.

Kaln ereveli gzlkleri, kurbaa gibi bir az,

fra gibi dimdik salan vard. Byk bir ciddi

Paltosunun yakas kalkk,

ba kasketli, az pipolu, evresine birey arar
gibi baknan adam casustur, muhakkak!
likle yle dedi bize:

Elga her zamanki ak szllyle :

- Deli bu adamlar, dedi.
Bykeli ailenin

itenlik

havas iinde bile

diplomata ly elden brakmamaya alarak

ve grn kurtarmak

isteyerek, sze

Arballkla bu ii yapt:
218

kart.

- Efendim, dedi. Tam Japonlara zg olan

bu nitelik, onlarn yzyllar boyu kendi ilerine
kapank yaamalarndan ileri geliyor. Halk sk
sk aldatlm; birok dknklklanna uram.
Bu hali buna yormak gerek !
- Bana sorarsanz bu ilkel insanlar toplulu
u byk devletler arasndaki yerini almak iin
henz yeterince olgunlam deil. O gz dne
rek dvme arzusuna varncaya dek herey bu
rada ikinci snf, dk kaliteli.
Bykeli cevap verdi:
- Azizim Sorge, bu konudaki an dnce
lerinizi biliyorum ve bykeli olarak da bunlara
katlmadm anlyorsunuz, tabii?
- Keyserling'in bir szn syleyeyim size:
'Bu kk ulusun kam byktr ancak!' De
miti.
Elga sohbet konusunu deitirmeye, daha az
ateli bir alana dkmeye alyordu.
- Ya geya'lar, Richard? Nasl karlamlar
bu dersleri?
- Glmekten baka ne yapabilirler ki? Sie
bert bile glmemek iin zor tutmu kendini. Man
zara bal-bana komikmi: Bir yanda o ufak-te
fek, tkrldm, tebeir beyaz yzl, rengarenk
kimonolu kuklalar; krsde de hapishane kapc
s suratl, tsz ve buruuk pantolonlu, bar-bar
baran aynasz!
Bykeli :
- Bu halkta byk kentlerde oturan kimse
nin rahatl yok, dedi. Ama belki de elverisiz
bir durum deil bu?
Sorge inanl bir tavrla:
- ok da aptal, dedi. Adam kl kprdama219

dan unu iddia ediyor: Casus dediin, resimleri

ni yukardan

aaya

doru

ekiinden tannr

m-
Elga can- gnlden bir kahkaha kopard. ok
eleniyor, diplomatik

kurallar

tmyle unutu

yordu. Bykeli ise Sorge'un patavaszca iddia

larna kar zellikle bir

sreden beri souk ve

sert davranyordu. Fakat yine de belli belirsiz bir

hariciyeci glmseyiiyle

tebessmden kendini

alamad.
Sorge hi iin alayna kamayarak:
- Madem ki sz casusluktan ald,
Araki'ye biraz ihtiyatl

Madam

davranmasn tlemek

iyi olacak, dedi.

- Ne demek istiyorsun, Richard?
- Sadece unu:

Kendiniz de bunu

dn-

yorsunuz zaten. Madam Araki ok sevimli. . . Ta

ndklarnz arasnda ona sekin bir yer veriini
ze amyorum. Fakat bu kadn pek de yle terte
miz deil!
- Onun ak maceralarndan m szetmek is
tiyorsun? alacak ey yok bunda; btn kentin
de haberi var.

Bizim Basn

Ataesi de

kendini

tutmay bilecektir herhfilde?

Sorge:
- nallah, dedi.
imdi artk Tomo teyze grup hesabna alm
yordu ya, Sorge birka aydr

toplanan bilgileri

gidecekleri yere Miyagi'nin aracl ile ve herhan

gi bir geri tepme tehlikesi olmakszn gnderebi
lirdi. Dostlarna hemen-hemen btn bildiklerini
anlatt.
General-diplomat kesin bir tavrla:
- Kontrol ettireceim bunlar, dedi.
220

Sonra sayg duyduunu da belli eden bir tavr

la peinden ekledi:
- Nasl oluyorda bu kadar iyi bilgi edinebi
liyorsun, Sorge? Nasl yapyorsun bu ii?
Sorge alak gnll bir eda ile iin dorusunu
syleyerek:
- im bu da ondan, dedi. yi

gazeteci:rb

kt gazeteciden fark, ondan daha iyi haberle:

almasndadr.
Elga Sorge'dan yana

iyimser bir glmseyile

yerinden kalkt:
- Baheye kyorum ben, dedi.
Kaderin kendisine Byk Reich'n Japonya'da
ki temsilciliini yapma

grevini

vermi olduu

Sefir, dkrklna uram grnyordu. Kan

s esiz bir kadnd, byk temsil yetenei vard.
Ondan daha iyi bir alma arkada bulamazd.
Fakat ateli karakteri onu kayglandryordu. El
ga'nn yerel

trelere,

geleneklere hi

aldrd

yoktu. Bahe iin de durum byleydi : Bahenin

dzenlenmesi iin

emirler

vermekle

kalmyor,

kendi eliyle de bu ii yapyordu! Ellerine eldiven,

srtna bir i giysisi geiriyor, bana eski bir ha
sr apka giyiyor; otlarn, iek tarhlarnn st
ne diz kyordu ! Kurallara

uygun deildi bu!

Yksek sosyeteden hibir kadn

yapmazd! Mut

faktaki a yamaklar genellikle efendilerinden

ekinirlerdi;

fakat

onlar bile

kmseyilerini

belli ediyorlar, smkl burunlarn kvryorlar

d.
Sorge ise hayrand :

Ne kadn! Diye dn
Dedikodu filan vzgeliyor ona; aklna
eseni yapyor! Ondan baka kim gsterebilir bu
yreklilii?

yordu.

F : 12

221

Saat tam sekizde

sefaretin

iki ataesi ikin

antalarla ka-geldiler ve Bykeli onlara -dip

lomatik

nezaketten

yoksun

olmayan- askerce,

sert bir selam verdikten sonra:

- Yandaki odaya geelim baylar, dedi. Ken
disine uzatlan dosyalan ap okumaya balad.
Biraz sonra dosyalar kapatp masann stne
koydu:
- Aferin, iyi almsnz, dedi. Bu tasan
ya kesin biimini

bugn

leden

sonra veririz.

Benden haber bekleyin, ltfen!

ki hariciyeci ok vakur bir tavrla izin istedi
ler. Bykeli de Sorge'un yanna gitti. Hep sof
rann banda oturan Sorge, makine gibi bir ha
reketle soumu

kahvesini

du. Bykeli genel

durum

fincanda alkalyor
zerinde

ona bilgi

verdi:
- Ben de

yle

dnyorum,

dedi. n

mzdeki gnlerde sra Fransa'ya gelecek!

Asker olarak Fransa'ya zafer bakmncfan hi
bir ans tanmyordu.

Fransa Seferi,

gezinti, bir kurmay uygulamas

askeri bir

olacakt. Btn

yanklaryla birlikte abucak sona erecekti.

- 0 zaman ne olacak, sayn Bykeli?
General kaamakl bir tavrla:
- ok ey

yaplmas

gerekecek,

dedikten

sonra kendi hesabna da unu sordu:

- Japonya'daki genel duruma ne dersin?
- Sayn Bykeli,

Japonya u

srada ok

kzgn. Alman-Rus anlamasn bir trl hazme

demiyor. Fransa'ya kar
zafer, makinenin
cak.

Japonlar da

kazanlacak

dili arklarn biraz

Almanya'ya

kesin bir
yalaya

besledikleri eski

dostluu hemen yine gsterecekler. Almanya bir222

den fazla baar, parlak bir zafer kazanrsa bunu

bir kabine deiiklii ve durdurulmas g bir ya
ylma hamlesi izleyecek.
-- Uzak Dou'da da bir askeri gezinti mi olacak diyorsun yani?
- Tabii. in Hindi'nde.
Bykeli bayla onaylad. htiyatl bir eda ile:
- Ben de durumu yle gryorum, dedi.
Sorge ihtiyatl, hafif bir glmseyii zor tuttu.
Bu askeri Byk Reich'n sefiri yapan o, yalnz o
deil miydi?

Ne Berlin'deki

Hitler, ne Dileri

Bakanl idi bu ii yapan- Bu adamn bykeli

lie atanmasn Berlin'dekilere

nerme ii onun

bann altndan kmt.

Gerekli btn direnile, byk sabrla yrt
len bir i olmutu

bu. 1933'te

Nagoya'da

bala

mt; fakat hala sona ermemiti. Bykeli o s

rada kadro d kalm, sonradan nc Japon
Topu

Alay'na

Sorge ile

atanm,

rastlant

ders veren,

sradan bir

sonucu

ona lkeyi

yarbayd .

karlam;

tantan

Sorge

askere

olmutu.

Dnceleri, varsaymlar, bilgi edinmek iin ya

plan gezileri hep

Sorge nermiti.

Sorge, baba

can Sorge, arkada ve can yolda olarak, bu kur

may subayn eflerine gnderdii raporlar ken
disinin etkilediini biliyordu. Bu drst Prusya'
lnn Tokyo'ya

askeri

atae

olarak

atannn,

kendisinin yapt yerinde ibirlii ve yardm sa

yesinde olaslk kazandna inanyordu.
Bykeli bir dosyay okurken Sorge bir sigara
yakt. O olmasayd, bu erefli subay da bykeli
olmayacakt. Birok

bilgi kaynandan

yararla

nan bir askeri ataelik ona yetecekti. ok kaygan

olan diplomatik

zemine her naslsa ayak basan

bu meslek askeri iin, bylesi daha iyi olacakt.

223

Bir Ozaki Japonya'nn politik

yarm dzine bykelinin

durumu zerinde

tmnden ok daha

byk aklk ve kesinlikle yargya varabiliyordu.

Askeri durum ise apakt,
yoktu.

hibir karanlk yan

te bu nedenlerledir ki Sorge

1938 ylnn Ni

4!Byk Reich'm Tok

yo Sefirliini kabul etmeyin sakn! Diye t
san aynda dostu generale:

vermekten ekinmemiti. Yalnz meslek bakmn

dan deil, kiisel nedenlerle ve srf dostluk uru
na bunu

yapmt. O srada bu i iin

seilmi

kimse kendisine akl dant zaman Sorge ak

konumu:
- Kabul etmeyin, demiti. Btn insanlk
yeteneklerinizi bu grevde yitirirsiniz.
Onun iin Sorge yle dnyordu: By.kel
i oldu ya, insan deil artk, ya da insanlk yan
ok az.
Bykeli:
- Branz'n servisinde soruturma yaptrdm,

dedi.
- Baarl olmutur inallah?
- Baardan szetmek iin

zorluyorum ken-

dimi, azizim. Ho olmayan baz olaylar gn

na karld. Birka zaman nce tane kat ver
mitin hani?

Onun

servisinin bir

dosyasndan

gelmeymi bunlar.
Sorge byk bir

alak gnlllk ve

ak y

reklilikle:
- Biliyordum bunu, diye fsldad.
- Ama ona iten el ektirmek iin bu kadar
yeterli deildi .

Baka

birtakm

kk iler de

meydana kt; fakat hakknda harekete gemem

iin asl karar verdiren, bana kar taknd ta-

224

vr oldu. Yenir yutulur ey deildi bu. Beni ve en

yakn i arkadalarm sulamaya kalkm !
- Kant gstermeden mi?
Bykeli ok sert bir tavrla:
-- Gstermeden

tabii, dedi. Szlerinin do

ruluundan kendi emrinde alan birinin kuku

duymas yznden alnd belliydi.
- Asl astar olmayan,
Kendisine hemen iten

aptalca sulamalard.

elektirdim,

Berlin'e de

bir rapor yolladm.

- imdi ne olacak?
- Birka haftaya kadar yerine baka birinin
gnderilmesini bekleyebiliriz.

Berlin hemen ka

bul etti.
Sonra general-diplomat kederli bir tavrla sz
lerini yle balad:
- Ama ok korkarm ki gelen gideni aratma
sn?
- Niin, sayn Bykeli?
- Branz'n geri

anlmasn

istemeye-iste-

meye yazdm. Polisteki

sicili ok iyi. Genellikle

akl banda,

kimseleri

gvenilir

alrlar oraya.

Branz bir istisna, fakat kurallar doruluyor. Yal

nz grne gre Berlin'de yle bir eilim var:
D lkelerde ak

bulunan grevlere

Gestapo'

nun adamlarn atamak istiyor. Bu yzden de be

nim isteimi hemen kabul etti.
Sorge ksrd. Azna ald bir yudum kahve
boaznda kalmt:
- Branz'n

yerine kimin

gelecei belli oldu

mu? Diye sordu.

225

Bykeli isteksiz-isteksiz cevap verdi:

- Evet, yeni ataenin ad Meisinger (Mayzin
ger) .
Sonra olacaa boyun een bir tavrla ekledi :
- uze yetkilerle

geliyor

buraya.

Birok i

arasnda komnizmle de savaacakm.

226

Onyedinci Blm
BENC KOL

srada Beinci Kol sz kimsenin dilinden

dmyordu. Bu yzden casuslara kar du
yulan bu genel korku, acayip sonular dour

du. Amerika'da

lerce pheli

olduu gibi

kiiyle

olanlar yakalanp

ngiltere'de de bin

eskiden

Alman vatanda

hapse atldlar ya da toplama

kamplarna gnderildiler. Aralarnda birok su

suz da vard. Grne gre gvenlik sistemleri
nin baka trl ilemesi olanakszd.
zellikle

ngiltere'de genel

kukunun yol

t dalgalar ok ykseklere ulat. Yzlerce kim

se kl ya da ksz, esrarl iaretler grmler
di. Aslnda btn bu sulamalardan yalnz ikisi
nin anlam vard :, ki ngiliz faisti Alman bom
bardman uaklarnn

yollarn iaretlemek iin

birka evi atee vermilerdi. Bir baka seferinde

de gizli bir radyo vericisi ele geirildi.
Binlerce kiiye kar alman karakui nlemlere
kyasla bu kadar pekaz

grnmektedir. Bu bir

sr kurban arasnda Klaus Fuchs adnda birinin

de bulunduu hatrlanrsa, bu

sonular devede

kulak gibi grnr. Bu adam;

nl Naziler, Al

manya'dan kaan politikaclar ve Yahuclilerle bir

likte klstr bir ilebin ambarna tklarak sr
gne gnderildi. ann en byk matematiki
lerinden biri olan Klaus Fuchs Kanada'daki ilkel
kamplarda aylar ay kalacakt.
Buna karlk, Hitler'in

casusluk rgtlerinin

gln baarlar da unlard:

227

ki Alzas'l, Maginot

(Majino) Hatt zerinde

askeri casusluk yapnulard. Alzas'n Fransa'dan

ayrlp zerk olmasn isteyen Dr. Kurt Ross adn
da biri de az sonra ayn sulamadan tr kuru
na dizilecekti.
Beinci kol>un tehdidi altnda olduklarn sa
nan ngilizler en klstr kahve
Almanla evli her ngiliz

garsonunu, bir

kadnn casus sanyor

lard. Buna karlk, meslek

casuslarnn yaptk

la ihtiyatszlklarla alay ediyorlard.

Birleik Amerika'da savatan nce Nazi grup
lar vard. Bunlar S.A. niformalar giyerek ei
tim gryorlar, bira dublelerini bir komut zeri
ne boaltyorlard. Daha sonra

sabotajclarla ca

suslar bunlar arasndan seildi.

lerinden ou urur kimselerdi. Amerikan
ordusunda

asker olan

eski gmen

ser'in durumu zellikle dikkate

Erich Gla

deer: Bu adam

ok gizli bir ifrenin iki sayfasn kopya ederken

sust yakalannut.
Dr. Griebl adnda bir

bakas da bir

ifrenin

tmn bir kibrit kutusunun iine kopya etmiti.

Federal Bro bir rastlant

sonucu onu yakalad:

Adam kendi kans olmayan bir kadnla otelde bir

gece geirmiti. Sorguya ekilince harl-harl a
lmakta olan yirmi ajan ele
deil; fakat doru: steyen

verdi. nanlr ey

olayn doru olup ol

madn denetleyebilir.
Szn ksas, en iyi

meslek

casuslarnn elde

ettikleri sonulara kyasla beinci kol pekaz ey

yapt. Sorge ayarnda bir adam beinci kol la
fn duyunca, ancak kmser bir hareket yapar
d.

Sorge fotoraf makinesini boynuna asm, ke-

228

sim iin yedekte tutulan Nawa Orm.an'nda avare

dolayordu.

Krlarn

gn berraklnn,
siluetinin tadn,

yapmacksz
yaldzl

gzelliinin,

tepelerin

acele etmeden,

ahenkli

sindire-sindire

karr gibi bir hfili vard. Adamn, yontma

tan kocaman stunun

dibinde, tahta

ta

kanepede

oturduunu uzaktan grd.

Sorge yolun iki kysndaki bodur bitkilerin in
ce kvrmlarn daha yakndan grmek iin eildi.
Bu seyretme iine dalp gitmiti. Tahta kanepede
ki adam ise hi kmldamamt.
Sorge ban amlarn

doruklarna doru kal

drd; objektifini onlara

dorulttu; fakat resim

lerini ekmedi. Sonra geldii yola bir gz atmak

iin arkasna

dnd.

Park ssz

grnyordu.

Hafta aralarnda hemen hep byle olurdu.

Saknml davranmasna gerek yoktu. Hi a
mayan igds ona korkulacak bir ey olmad
n sylyordu. Fakat gze arpmamak, dikkati
ekebilecek hibir

harekette

bulunmamak

iin

yine de tetikteydi. Kzlderililerin ilkel oyunlarn

kendisine

yaktramad iin

ediyor; ama meslein

onlardan

nefret

kurallarna, ayrntlarna

varncaya dek, sk skya sayg gsteriyordu.

Hep tahta

kanepede

oturmakta

olan adama

acele etmeden yaklayordu.

Gl prens Konoye'nin hi

amayan, yanl

mayan gzde danman Ozaki idi bu. Ozaki Sor

ge'a bakarak hafife glmsedi:
- Bizim

burada yazn bu

kadnlarmz giydiren o ipek

gnleri, en

gzel

kumalar gibidir,

dedi.
Sorge onun yanbana oturdu; fakat elini sk
mad; bir ba iaretiyle

selamlamad bile. Belli

229

- El altndan, gizlice alnd. Askeri Atae'nin

yanna varlamyor.
Ozaki biraz da merakla unu sordu:
- Alman Donanmas'yla Japon Donanmas
arasnda grmeler oluyormu, buna ilikin bir
ey duydunuz mu?
Sorge gururunu g gizleyerek:
- Duydum tabii, dedi. Siz Almanlara Avus
tralya sularnda ve Gney Byk Okyanus'ta i
gren Alman deniz birliklerinin ikmal-iaesini
yapmay nermisiniz. Alman vapurlarna kar
mazot teslimat, yani.
- Bunu da Alman Deniz Ataesi'nden ren
diniz herhalde?
Sorge:
- <<Ona ne phe? Dedi. Yamandr bizim
Amiral Paulo! nne bir kadeh iki koydum mu
iki dakika iinde istediim hereyi renirim.
Ozaki glmeye balad. Belli belirsiz, hemen-he
men sessiz bir glt. Yuvarlak yz sanki ac
ekiyormu gibi kaslyordu. Omuzlar titremek
teydi. ok seyrek bana gelen, kendisi iin he
men-hemen skc olduu seziliyordu.
Sorge i arkadanda bu artc heyecana dik
kat ediyordu: Ozaki genellikle kl kprdamayan
bir adamd. Sorge da bu yzden byk aknlk
ve memnunluk duyuyordu.
Sonda Ozaki birden ciddileti:
- Dikkate deer birey, dedi.
Yz her eit ifadeyi yitirmiti. Gzleri souk
tu, ufalmt.
- Dikkate deer birey, diye tekrarlad.
Bu oyunlarn pf tarafn biliyor, biraz da k232

rnsyordu. Hemcinslerinin zaaflarndan yarar

lanmaktan holanmyor, amalarna aklnn kuv
vetiyle, yapt kombinezonlardaki

kurnazlklar

la ulamay ye tutuyordu. Ona sorarsanz Sorge

kumarbazn biriydi. Dahi bir kumarbazd; fakat
kimsenin gznn

yana

nizm lks de deildi bu,

bakmyordu.

Kom

fakat ondan daha ye

tenekli bir muhbir aramak sama olurdu.

Sorge yontma talara bakyordu. Toprak bun
lar andrmaya balamt. Otlarla yosunlar da
saldrya gemiler,

atlaklarn

arasna yerlei

yorlar, ta bloklarn kuatyorlar, kemirip yiyor

lard. Su damlalar

yava-yava

kanallar am

lard. Taban atlamaya, yerinden oynamaya ba

lyordu. kn ldrc belirtileri daha imdi
den her yanna ilemeye balamt. Aradan bir
ka insan kua daha geince sert ta toz haline
gelecekti.
Sorge dalgn:

Acayip bir ulus u

Japonlar,

dedi.
Ozaki evet anlamnda bir ba

iareti yapt:

- Ayn ey Almanlar iin de sylenebilir. Te

vekkeli Japonlar iin 'Dou'nun Prusya1lan' de
memiler. Bizim insanlarmzn beyinler,i pek ge
limi deildir, fakat hepsi de iyi askerdir.
- Haksz deilsin,

Ozaki. Birok

benzerlik

var arada.
- Bunda sizinkine yakn bir iklimin; sizinki
ne olduka yakn akraba bir bitki rtsnn ve
benzer baz tarihsel olaylarn da etkisini grmek
gerek. Hereyden nce

biz de sizler gibi 'hayat

sahas'ndan yoksunuz. Yaylma, genileme istei

nin belirtileri de hemen her yerde ayndr.
- kle sarholuk arasndaki o srekli ka
rarszl da buna eklemek gerek !

233

- kinci snf edebiyatlar bunda dle iste

in marazi bir azgnln gryorlar, romantizm
le e tutuyorlar bunu.
- Bizim efsanelerimizle eski mitoslarmzda
baz benzerlikler var.
- Uygarln

btn

aamalarnda

bulunur

bunlar, Dr. Sorge. Bunda tm insanln hep ay

n geliim evrelerinden gemesi

kantn grmek gerekiyor.

gerektiinin bir

Bir zaman sorunun

dan baka ey olmayabilir bu. Yzyllar birer gn

gibidir sanki. Onun iin unu kabul edelim: Al
manya bizden birka
tr. Nitekim intihar

basamak

yksee km1

sizde artk

gzde olan bir

davran deildir.
- Bizim btn ulusumuz

harakiri yapmaya

hazrdr.
- Nedeni de u: Bir halk ynnn bireyleri
ni tek-tek kandrmaktansa bu

ynn tmnn

zihnini elmek daha kolaydr. Fakat birey ne den

li zgrse bir ulusun

deerini de o denli yksek

sayarm ben. Kendi ulusumu ykseltmek iin ca

nm feda etmeyi bile az bulurum.
:Sorge:
- Siz komnistsiniz, ama yine de Japonya'
y seviyorsunuz ! Dedi. armt.
Ve ilk kez Ozaki'nin yzne

iyice bakt, gzle

riyle sorguya ekti onu.

Ozaki kendi gzlerini onunkilerden karmad :
- Komnistim,

Japonya'y

da

seviyorum,

dedi. Bunun biri tekini engellemez. Ben Japon

ya'm, sizin Almanya'nz

sevdiiniz gibi seviyo

rum !
Sorge telala :
- Almanya'y sevmiyorum ben, nefret ediyo
rum ondan ! Diye bard.
234

Ozaki yavaa:
- Sevgiyle hn birbirine ok yakn olabilir,
dedi. Ayn manyetik alann
ka eyler deildir bunlar.

kutuplarndan ba

Bunu deitirmek eli

nizde deildir. Hi kimse vatansz yaayamaz. He

pimizin bir annesi vardr, gbek ba da dayank
ldr. Aslnda sevseniz de, nefret de etseniz hepsi
aa yukar ayn kapya kar. Btn sorun ka
ytsz kalmamaktr.
- Biz ikimiz de hainiz. Vatan hainiyiz. Casu
suz.
- Kime ihanet

ediyoruz biz, azizim

Sorge?

Halkmza m? Yoksa bir rejime mi? Ortada yle

bir durum var ki hibir zaman uzun srmeyecek,
deiecek: Deimesi

gerek nk.

Biz ilerliyo

ruz. Tek suumuz da bu belki. Kim yarglayacak

bizi peki? amz m, tarih mi? Dnn haini o
u

kez yarnn kahramandr ve kendi alarnda

lanetlenenler bazen tarih karsnda vatann kur

tarclar mertebesine ykselirler.
Ozaki yumruuyla gsn dverek ekledi:
- Ve bu gsn iindeki herey aktr, iyidir,
temizdir!
Sorge ona bakyordu. aknl sonsuzdu. Zih
ninde dnceler arpyor,

karlayordu; fa

kat bouna! Karmakark haldeydiler. Yumruk

larn skt, her yann kaplayan,

soluunu kesen

heyecan dizginlemeye alt.

Zorlu bir inkar anlamna gelecek tarzda ba
n sallad. Ozaki'yi anlamyordu. Bu ly, bu
inanc, bu insanst, sarslmaz sakinlii anlam
yordu. Kendisi ise kovalanan

avdi ; hem avcyd

hem kutu, tka-basa kaygyla doluydu. Beyni bir

sava alanndan baka ey deildi . Kuku uyan
m, kemiriyor, onu bouyordu. Uyurken birden
235

srayp

uyanyor,

avaz-avaz

barmamak:

iin

yumruklarm sryordu. Ozaki ise sakinliin can

l rneiydi. akn akn:
- Anlamyorum sizi, dedi.
Ozaki:
- Sonra anlarsnz, diye mrldand.
Sorge gzlerini

ni.ine dikmi

cak bir ey grmyordu.

bakyordu; an

Ozaki ise tepenin dou

undaki uzak bir noktaya

bakmaktayd. Kimse

nin bulunmad park onlar

dinliyordu. Topra

n birey beklermi gibi bir hali vard.

kisi de konumay srdrmek iin davranma
d. Sanki birbirlerine demek
yanaca iin

gerilermi

istermi de, elleri

gibi bir

halleri

vard.

lerimizden szetmek
le yetinmemiz gerekirdi. Alt tarafnn anlam
yok.
Ozaki ise yle dnyordu: Yalnz meslei
mizden szetmemiz gerek. Geri kalam Sorge iin
tehlikeli. Alabildiine kzm bir buhar kazan gi
bi bu adam! Her an patlayabilir.
Sorge yle dedi iinden :

Sorge sordu:
- Genel durumu nasl gryorsunuz?
Ozaki bu souya karlk

vermek istemiyordu.

Syleyebilecei herey tehlikeliydi; patlamaya yol

aabilirdi. Fakat kanmak da olanakszd.
Sorge ekledi:
- Fransa'nn yenilmesi Japonya'nn d poli
tikasn muhakkak ki etkileyecek. Btn sorun,
Japonlarn nereye dek gitmek niyetinde oldukla
rn bilmekte.
- Siz neler olacak dersiniz, Herr Sorge?
- Japonlarn az-ok kurnazlk
gstermelerine gveniyorum. htiyatl
davranacaklarn um-

236

mak istiyorum. Almanya'mn

Fransa'y yenmesi,

bu savan ana sorunu deildir. Japon hkmeti

gstermitir ki. . .
Ozaki rastgele:
- Japonya deiebilir, dedi.
Sonra karsndakinin gzlerinin ta iine baka
rak:
- Ve deiecek! Diye ekledi.
Sorge dikkat kesilmiti:

Gerekten inanyor

musunuz buna? Diye sordu.

Ozaki, kl bile kprdamadan :
- Byle olacan biliyorum, dedi. imdiki
htikmeti oluturanlar yal

tilkiler! Bekleyiin,

dengenin hkumeti . . . Bakanlarmz bizim byk

sanayici ailelerimizin olasya ok kazanmak iste
diklerini biliyorlar.
mekten yana

Ordunun

yaylmak, genile

olduunu da biliyorlar.

Bat'daki

byk deiiklikler otomatik olarak Uzak Dou'

daki durumu deitirecektir. Fransa'nn savad
edilmesi ve ngilizlerle Amerikallarn Avrupa'da
iyice ie girimeleri burada bir boluk yaratacak,
bu ise bizim askeri klik zerinde dayanlmaz bir
ekim etkisi yapacak. Tilkiler de yerlerini arslan
lara brakacaklar.
- Peki, bundan sonra kim babakan olacak?
Ozaki :
- Prens Konoye, dedi.
ok aadan alarak,

hemen-hemen byk bir

alak gnlllkle konumutu.

Sorge bu keha

netin gizledii ok derin anlam kavryordu. Oza

ki yllardr Prens'in danmanln yapt, onun
hem sa kolu olduu, hem de ileri perde arkasn
dan yrtt iin, bu anlam

daha da bykt.

Ozaki sayesinde Japonya'mn ileride izleyecei po-

237

litilca Sorge iin ak bir kitap

haline gelecekti.

Dnceli dnceli :
-- yi ama, , Konoye demek, askeri diktatrlk
demek deil ki, dedi.
Ozaki bir ba iaretiyle hak verdi:
- Bu yzden de

Konoye kabinesi bir

kabinesi olacak. Uzun mrl

gei

olmayacak, fakat

yine de felaketin geliini haber veren belirtileri

ortaya karacak. ler bir kez rndan kt

m, Prens'in kendisi de akntya kar ilerleyeme

yecek.
Sorge inanmamt:
- Olamaz ! Dedi.
- Bunun sizin anlaylanmza

uygun dme-

diini mi sylemek istiyorsunuz?

- Saduyum buna inanmaktan beni alkoyu
yor. Japonlar enayi deildir. Almanya'nn gleri

ni abartmamak gerektiini anlam olsalar gerek.

Evet, Almanya ie zaferlerle balad; fakat bu s
tnlk tamamen geicidir. Sa.dece byk devlet
lerin ban dnemindeki retimlerine ilikin say
lar karlatran bir ocuk bile, sonunda terazi
nin gznn hangi yana ar

basacam anlaya

bilir.
- nceden kestirilemeyecek, hesaplanamaya
cak eyleri, insan unsurunu unutuyorsunuz. Al
man askeri

dnyann en iyi

askeri diye n yap

mtr; Japon askeri ise lm

karsnda ondan

daha yiittir.
-- Hi kimse bir tank bir fndk kraca ile
ezemez.
Ozaki gzle d e grlebilen bir zevkle yle d
nyordu:

Savalar sonsuza dek srmez; kim

sa kalrsa zaferi o kazanr. Hele Almanya ile Ja-

238

ponya daha balangta dmanlann rktmeye

yeterli bir vurucu g oluturup ldrc yumru
u indirsinler, zafer de onlarn olacaktr.
- ans ii yleyse.
- yle diyelim

isterseniz.

Alev alev

yanan

halkann iinden atlamak gibi bir ey. Dnya ta

rihine yn verecek olan zar at.

yi iyi. Onlarn
sokarz nasl olsa! Fakat

Sorge de yle dnyordu :

tekerleklerine omak

dncesini aa vurmamay daha uygun buldu.

Ozaki'nin kehanetlerini de bir

trl ok ciddiye

alamyordu. Muhakkak olan tek ey vard: Japon

lar Almanya Bykelilii'ne haber vermeden bu
tehlikeli

giriime

atlamazlard.

Bykeliliin

banda bulunan kimse de dostuydu; Reichswehr'

in eski subay idi, erkek adamd, kendisine gve
nilebilirdi. Bu samal, aptall

nlemek iin

de hereyi yapacakt.
Ozaki sordu :
- Hala inanmak istemiyor musunuz bana?
- Ak konumak

gerekirse, evet. Uluslarn

alnyazsm kumarda kullanmayacak kadar akl

l insanlar var.
Bu son szler Alman Bykelisi'ni kastediyor
du. Ozaki bunu biliyordu. in-iin de Sorge'a ac
yordu: Bu adam mesleinin ustasyd, fakat baz
kiisel

balardan bir trl

kendini

kurtarama

mt. Acmas da Bykeli'nin karakterine ili

kin olarak son gnlerde kulana gelen baz sy
lentilere dayanyordu.
Kesin bir tavrla:
- unlar iyi

bilin,

dedi.

Yeni

kabineyi

Prens Konoye kuracak. lk demecini hazrlad bi

le, bu da birka kelimeyle

zetlenebilir: Dnya-

239

da yeni bir dzen kurulacaktr!

Bu, Japonya'nn

savaa doru

olacaktr. Sava

ataca ilk adm

da, beklenmesi gerektii gibi, Konoye Hkmeti'

nin yerini askeri bir

kabine alnca

patlak

vere

cektir.
Sorge sert bir sesle sordu:
- Sonra ne olacak peki?
- Almanya, Japonya ve talya arasnda

bir paktn imzalanmas beklenebilir. Bu konuda

ki gizli grmeler balad bile.
- Alman Bykelilii'nin aracl ile

mi?

Ozaki hi ekinmeden:
- Evet,)> dedi. Byk.eli'nin

bunlardan ha

beri var.
Sorge sanki kendini inandrmak istermiesine,
var gcyle bard:
- Bykeli bu lm makinesinin ilememe
si iin elinden gelen hereyi yapacaktr!>>
Ozaki ok terbiyeli bir tavrla:
- nallah

yapar,

dedi.

Ancak

byle

bir

umudu ok sama bulduunu aka belli etmek

ten de geri kalmad.

240

Osekizinci Blm
K TARAFLI ALIAN CASUSLAR

asusun da bir eref yasas

vardr. Meslekte

aldatmacann her eidine, hatta en irenci

ne bile izin vardr, fakat

bu eref yasas, iki

tarafl oyun ile kallelii, iki yzll

birbirin

den kesinlikle ayr tutar.

ki

tarafl oyun

oynayanlann en aklls belki

Napoleon'un gizli dostu

Schulmeister olmutur.

Viyana'ya yerleen bu adam, Avusturya Ordusu'

nun Haberalma Servisi efi olmu, masasnn ba
ndan

mparatora bol-bol duman stnde, taze

haberler gnderiyordu.
Rus Albay Kaledin de bu

konuda ok iyi bir

rnektir: Albay 1914'ten nce Alman gizli servis

lerine girmenin yolunu bulmutu.
tarafl oyun oynayan bir

amzn iki

baka kiisi de Lucy

takma adyla anlan Rudolf Rsler'dir. Bilgilerini

dorudan

doruya

alyor; beri

yandan yar-resmi olarak svire Ge

Alman

nelkurmay, gizlice de
Sorge de etkili bir

Genelkurmay'ndan

Sovyetler iin alyordu.

deiiklik olan

iki tarafl

oyunu aralksz srdrmekteydi. Fakat buna kar

lk drst bir casus iki tarafl oyunu km

ser. Bu iki tarafa da alanlarn tipik bir rnei

de ngiliz tutuklusu Chapman olmutur. Alman

lar onu ele geirmiler, zihnini elmilern, sonra
ngiltere'ye geri gndermilerdi. O da hemen gi
dip ngilizlere: Sizin iin alaym, dedi. Ken
disine zel malzeme , yani aslsz ,

yanl haber

ler verildi. Yine Almanya'ya dnd ve iki tarafl

F : 13

241

alan, sabkal bir adam olan Chapman'a, yapt

hizmetleri dllendirmek iin birinci snf de
mirha nian verildi.
((Dii Kedi takma adm kullanan kadn casus
da iki tarafl alyordu. lkin Fransa'da direni
gruplar kurdu. Almanlarn eline dnce arka
dalarm yzst brakmakla yetinmedi, byk
bir soukkanllkia onlar cellada teslim etti.
ki tarafa alan bu bir sr ajan iin syle
necek az ey vardr. Tek ortak yanlar udur: Za
feri hangi taraf kazanacak gibi grnyorsa on
dan yana olurlar. Fransa'da bunlar Almanlarn
kapsn andryorlar, kendi yurttalarm dara
acna gnderiyorlard. Normandiya karmasn
dan sonra yurtseverlik duygular yeniden ka
bard, daa ktlar ve sevgili Fransa'y Nazi de
nen yrtc hayvamnn egemenliinden kurtarmak
iin can-bala altlar.
Bakalar da vard. Bunlar Almanya aleyhinde
alyorlar, fakat arkadalarnn kalleliine u
radklarn sezdikleri iin zihinlerini eldiriyor
lardrn. Bazlar da misillemelere yol aacak sabo
tajlar nleyerek yurtlarna yararl olduklarna
inanyorlard. Son olarak, Rusya'y en tehlikeli
dman saydklar iin Almanya'dan yana olan
lar vard.
Sorge iin bu sorunlar sz konusu deildi. Ne
istediini ok iyi bildiine inanyordu. Amacn
ak-seik gryordu. Tehlikeli bir gr hatas
na kurban gidebilecei de hibir zaman aklna
gelmedi.
*

Richard Sorge admlarn

242

yavalatt. Onu izli-

yorlard; bu muhakkakt. Bir bakn omuzlarn

daki arln duyuyordu.
in en acayip yan da uydu :

Eer bu izleme

ii yaplyorsa mantkl olarak hakl bir yam yok

tu, sonra sistemli de deildi.
Bir izleme ii aralkl ya da
Bunun bir de nc eidi

aralksz olabilir.
vardr: Kendiliin

den yaplan izleme. Ortaya rastgele bir iz km

tr, fakat ou kez zaman kaybmdan baka sonu
vermez. Amatrler iin bir gezintidir. Aralkl iz
leme bir eit snamal,
Genellikle pheli kiinin

denemeli

yntemdir.

getii bir yol paras

zerinde, ya da onun dzenli olarak gittii bilinen

bir lokalin iinde yaplr. Aralksz, ya da srekli
izleme belirli saatlerde, nceden saptanan nokta
lardan balar: Grevin

balay ya

da bitii, ti

yatro k veya konferansn balamas gibi. Bi

rinin ad sust yntemi, tekininki ise ortaya
zlmesi g bir soru atmakt.
Sorge bu kez tamamen bir rastlant sz konusu
olduunu sanyordu.
balatlmt. Bundan

Dolaysyla
tr de

kendiliinden
Alman kkenli

olmas gerekirdi. Bykelilikten hi allmadk

bir saatte km, sokakta da kendisini bekler g
rnen hi kimse

gzne

arpmamt. Tek bir

olaslk kalyordu : Bykelilik'ten biri onu izli

yordu.
Sorge arkasna bakmaktan

ekinerek i ve ti

caret semti olan Kiobai Mahallesi'ne ulat. Son

ra birden saa saparak Koj imai Postahanesi'ne
girdi. Kapal bir gienin nnde durarak posta
larn hareket saatlerini gsteren izelgeyi inceli
yormu gibi yapt. Beri yandan da belli etmeden
giri kapsn gzlyordu.
Onun ardndan hemen

ieriye giren,

olduka

243

iman bir Japon kadnyd. Kucanda da boyu

na barp aran bir ocuk vard. Sorge ondan
kukulanamayacana karar

verdi. Peinden bir

bastona dayanarak zar-zor yiiyen yal bir Ja

pon kageldi. Sorge

adamakll inceledi ; yalan

dan byle yapmadna inand. inden

cak hibir ey yok,

Korka

dedi. nc kii grnnce

Sorge glmeye balad.

Branz'd bu. Gielerin

nnden geti, hemen

k kapsn aratrd. Kapnn

yannda duran

ve hep glmekte olan Sorge'u giince iyice a

rd. Fakat hemen kendini toparlayarak telefon
kabinlerine doru yiid.
Sorge onu durdurdu.
inde tehdit de gizli, ok sakin bir tavrla:
--: Herr , Branz,

'haber

vermedi'

demeyin!

Dedi.
Branz:
- ekilin yolumdan, diye cevap verdi.
Sorge ar-ar elini kaldrd, birdenbire Branz'
n yakasna yapt.

Adamn gzleri

ufalverdi.

G bakmndan daha aa olduunu bildii iin

bana ok kt eyler gelmesini bekliyordu. Fa
kat Sorge yakalad kadar abuk brakverdi.
- ((Benimle

Karl

May'clk

oynayacanz

sanmayn sakn, dedi. Sizi bir kez daha peim

de grrsem, bit gibi ezerim ayamn altnda!
Branz Sorge'un yzne kt-kt bakt ; fakat

hibir ey sylememeyi daha uygun buldu. Sorge

mendilini karp ellerini sildi. Gielerin nnde
bulunan birka kii onlara hi aldrmyordu.
Sorge devam etti:
- Bu noktada

akaya gelmem. Bir

szlk etmeden nce iyi dnn.

244

ihtiyat

Brall2! kendini emniyete almak istercesine iki

adm geriledi; sonra o da tehdit savurdu:
- unu bilin ki Bykelilik'te deilim. Ora
dan kovuldum. zel bir kiiyim; ihtiyat nlemle
ri almama da gerek kalmad.
Sorge:
- Ne rastlant deil mi? Dedi. Ben de zel
kiiyim, yann nlem nedir bilmem.
Branz evet

anlamna gelen

bir ba

iareti

yapt. Sorge'a duyduu hnc gizlemiyordu:

- Ayanz denk aln da
gelenler gnn

Mr. Cox'un bana

birinde sizin de

banza gelme

sin, dedi.
Sonra hayatndan memnun bir halde uzaklat.
Sorge baklaryla izledi. Peinden koup k
na bir tekme yaptrmak
istiyordu bu

herif?

istiyordu. Ne demek

Mr. Cox'un

bana

gelenler

onun da bana gelirmi yoksa! Cox Reuter Aj an

s'nn Tokyo muhabiriydi; cana yakn, sevimli bir
ocuktu. Bir bilgi kaynayd, ok iyi de viski ii
yordu. Bana ne gelmiti ki -Branz'n sylediine
gre- Sorge'un da bana gelebilecekti?
Sorge bir kabine girdi, Tokyo'daki Alman Ha
berler Ajans'm arad:
- Ne oluyor? Reuter Muhabiri Cox'un ba
na ne geldi? Diye sordu.
Memur ters-ters : Kt bir i geldi, dedi. Fa
kat grne gre kendi canna kym, diyorlar.
-- Ne deme istiyorsunuz? Neler olmu? Na

sl olmu bu i?

Adam gittike daha aksileen bir tavrla cevap

verdi:
- Resmen sylendiine gre intihar sz konu
suymu. Fazla bir ey syleyemem.>>

245

- Niin!
- Canm, anlayn ite, Sorge! tedenberi daha kavraylsnzdr.

Resmen sz

konusu olan,

intihar! Gelip grn beni, bunu bir kez daha do

rulayacan. Yazl olarak, isterseniz.
Sorge:
- Peki, anladm, dedi.
Telefonu kapad, ban nne edi.
Evet, anlamt

tabii!

Apakt bu.

Haberler

Aj ans'ndakiler telefon konumalarnn dinlendi

ini biliyorlard. Adam da bu i hakknda btn
bildiklerini sylemek istememiti .
Sorge, Cox'u yle byle tanmt; fakat Branz'
n sylediklerinden

sonra bu

ie ilgi

duymaya

balyordu. ntihar, ha? Peinde koskocaman bir

soru iareti ve Branz'n kt surat vard.
Sorge postahaneden kp bir taksi ard. Bi
nerken Branz'n sokan

kesinde

grd. ofre Alman Haberler

durduunu

Aj ans'mn adre

sini verdi.
Onu bekliyorlard. Yazileri odasna girdi, da
ha merhaba bile demeden zr diledi:
- Demin telefonda aptalca davrandm, dedi.
Ajans yazar:

Tamam,

Sorge, dedi.

gelecek sefer unu aklnzdan

fon konumalarmz

Fakat

karmayn: Tele

dinliyorlar.

Onun iin ah

ret sualleri sormayn.

- Cox'un bana ne gelmi?
Yazar, Sorge'a otursun diye bir iskemle gster
di; sonra sanki yerin kula varm gibi sesini al
altarak:
- Hepsini anlatacam, Sorge, dedi. Fakat
dikkat et ha, resmi
mzda.

246

deildir bu!

Tamamen ara

- Evet, gir konuya kardeim!

Yazar istifini bozmadan devam etti:
- Resmen bir intihar sz konusu ! Cox n
c kattan kendini sokaa atm. Hemen o anda
da lm. Gazeteciler iin hepsi bu kadar. Baka
hibir ey sylemedim sana, tamam m?
- Aptal deilim ben. Devam et.
- Cox nc

kattaki bir

pencereden atla-

m. Buras doru. Fakat u noktay renince

olay ilgin bir hal alyor : Bu binada Japon Gizli
Polisi Kempetai oturmakta!
- Kanl kaatiller, ha?
- Gestapo'nun adamlaryla

ok benzer yan-

lar var. Ceset de bunu gsteriyor.

- kenceyle lmemek iin

mi

pencereden at

lad dersin?
Yazar ac-ac:
- yle sanlabilir, dedi.

Adamlar onun ke

miklerini param para etmeye,

litre-litre kann

almaya, yava-yava bomaya kalkm olabilir

ler.
- Peki ama, niin yapyorlar bu eytanca

kenceleri?
Yazar omuzlarn silkerek :
- Cox ngiliz casusuymu da ondan, galiba,
dedi.
Sorge susuyordu. ok ar bir suskunluk k
vermiti ortala. Bitiik odadan bir yaz maki
nesinin tkrts geliyordu. Hava ok scakt.
Sorge:
- Siz de kabulleniyor musunuz bunu? Diye
sordu. Klnz

bile

kprdamadan ! Bu

hayvan

herifler intihardan szediyorlar size, fakat bir l-

247

drmenin

sz konusu

olduunu

sonra devekuu gibi kafanz

biliyorsunuz,

kuma gmyorsu

nuz. Allah'tan -ya da bu ad verdiiniz

nesneden

korkmaz msnz siz?

Yazar sinirlenmiti :
- Ne oluyor sana Sorge?> Dedi. Tanyamyo
rum seni. Daha az yufka yreklisindir tedenberi.
stediin ne? Polis raporu yznden elimiz kolu
muz bal, sen de ok iyi biliyorsun. Olay soru
tursun diye bir muhabir gnderecek kadar aptal
m sanyorsun beni? Dost

lkedeyiz biz burada.

Biz Almanlar iin de Cox bir

ngiliz vatandan

dan, yani bir dmandan baka ey deildi. Hem

ne diye casusluk yapmasn canm. Gleceksin fa
kat, byleleri de var!
- Ama byle de olsa kantlamak gerek bunu.
Bu sorgulamalar insanln yz karas.
Yazar glmeye pek istekli grnmyordu ama :
- Brak da
sen, Sorge.

gleyim,

dedi.

Almanya'da olup

Saptyorsun

bitenleri

unuttun

mu? Yoksa matrak m gemek istiyorsun benim

le? Evet evet, yle yapmak istiyorsun muhakkak.
Szn Insas, ek git buradan; rahat brak beni.
aka edecek halde deilim.
Sorge elini kaba bir itenlikle yazarn omuzuna
indirdi. Adamn kaslm yznde bir eit umut
suzluk vard.
- ({Peki kardeim peki. Kzma. .Ama gryor
sun ya, bu meslek irendiriyor beni bazen.
Sokakta bir sigara

yakmak

iin

durdu, beri

yandan da -alkanln etkisiyle- yanndan geen

ya da vitrinlerin, afilerin nnde duran yayala
r gz ucuyla inceledi. Kibrit pn uzaa att.
Susuzluktan dili, dama kurumutu. Bir taksiye
binip mperial'e gitti.

248

Siebert'le karlat orada.

Holde bir masann

bana oturmu, gazetelere gz gezdiriyordu. Ba

n kaldrd, Sorge da ondan izin almadan masa
sna oturdu. Siebert dosta glmsedi, yine oku
masna dald.
Sorge, Siebert'le konumaya balamadan nce
epey iki iti.

Siebert ise

btn

dikkatini

New

York 'l'imes'e adama benziyordu.

Sonunda Sorge:
- Cox'un

bana gelenleri

duydunuz

mu?

Dedi.
Siebert bir ba iaretiyle cevap verdi, Sorge da
birden boand:
- Bu olayn sizde
insana ldresiye

yaratt etki bu mu? Bir

ikence

ediliyor, siz

banz

sallamakla yetiniyorsunuz.
Siebert kederli gzlerle bakt:
- Aldrmazlktan deil bu, azizim Sorge, de
di. Olsa-olsa alkanlk. Cox'u tanmadm. Ondan
szedildiini ilk

kez

iitiyorum.

Fakat

inann,

adn unutamayacam artk. Ne yazk ki birinci

deil o, sonuncu da olmayacak! mrm boyunca
iki kez hayatm

kurtardlar.

Kurtarclarmdan

birinin ad Dr. Ganz'd. Hekimler umudu kesmi

ken beni ameliyat etti. Frankfurt'taki ilk Yahudi
kurbanlardan

biri o oldu.

tekinin ad

Berske

idi. Temen Berske. Gecenin ayaznda beni omuz

layp onalt kilometre yol teperek yardm posta
sna dek tad. Sonra da Baltk'taki malikanesi
nin kaps nlinde, bir devrimcinin ar makineli
sinin kurunlar altnda can verdi.
- Siz ne gibi bir tepki gsterdiniz?
Siebert alak gnll bir eda ile:
- <\Gryorsunuz, yazarlk yapyorum, dedi.
249

Sorge kocaman bir kadeh ikiyi boaltt :

- Evet, yazarlk yapyorsunuz. Sizin imzanz
tayan bir yaz da etkili olabilir. Ancak ben da
ha fazlasn yapyorum .
Siebert birka kez ban sallad, nnde yl
duran gazeteleri itti. Hibir ey
nn yararsz olduuna inanr

sormad. Sorma

gibi bir hfili

vard.

indekilerin okunmasn nlemek ister gibi, gz

lerini yumdu.
Sorge devam etti:
- Cox casus olabilir. Fakat ne yapabilmitir
ki? Hepimizin yapt ii yapm, haber toplam
tr, bilgi toplamtr. Mesleimiz bu zaten.
Siebert:
- Herbirimiz her an tehlikedeyiz, dedi. Bir
saat sonra hayatta
bilmiyor.

olup olmayacan

da kimse

New York Times'de acayip bir olay oku

dum. Bir kan-koca yatandayken inenmi. Bir

kamyon ofr direksiyona hakim olamam, bir
evin duvann

kertip

ierdekileri

uyurlarken

ldrm.
- Dnyada rastgele araba

sren sryle o

fr var. Almanya denen otobs de uuruma do

ru kouyor. Biz de mi ezileceiz?
Siebert :
- Her a.n bunu

bekleyin, dedi.

Srprizle

karlamaktan bylece kurtulmu olursunuz.

Sorge birden kalkt :
- Geliyor musunuz? Gidip kafay ekeceim,
dedi.
- Ne bekliyorsunuz benden, azizim Sorge?
Sorge:
- Evet, sahil >> Diye bard. Nereye gidecek250

siniz, siz sarho olmusunuz bile:

Saduyunuzla,

bilgeliinizle sarho olmusunuz.

Sorge masann banda

Siebert'i krgn, fakat

yine de glmser bir halde brakt. Patron kendi

sine sayglarn sunmak iin
rek Ginza Mahallesi'nin

kouyordu, onu ite

yolunu tuttu.

Susuzlu

unu Yarasa'da giderecekti.

Fakat ieriye girmeden nce yandaki dar yolda
durup tabii bir ihtiyacn giderdi. Sonra ihtiyatn
deil, alkanln etkisiyle

yoldan geenleri gz

ledi. Birdenbire de, kar kaldrmda sevgili dos

tu Branz' grd.
nn ilikleyip kendine

eki-dzen verdikten

sonra gelen geen arabalara aldrmakszn soka

dz izgi halinde at; Branz'n stne yrd. O
da bama gelecei iyi bildiinden, hemen geri e
kildi.
Fakat Sorge ylmad. Belirli bir ama gtmek
sizin izledi. Branz bir saniye bile kaybetmedi, ge
ri ekiliini hafif tertip acele bir ka haline d
ntrd. Acelesi yznden de gidecei yn be
lirleyemiyor; Sorge'a izini kaybettiremiyordu.
Sorge admlarm

sklatrd.

Yayalar

anp

duruyorlar, sonra o yaklanca yolunun zerinden

ekiliveriyorlard . Branz'n
di. Kendi yolunun
gittike daha

sinirli olduu belliy

zerine

kararl

engeller

bir hal

alan

ylrken,
izleyicisinin

nnde yol alyordu.

Sorge Branz'dan bakasn grmyordu: Beni
Cox'a benzetti ha? Grr o gnn! Diyordu
iinden. Reklam levhalarn grmeden nlerinden
geiyordu. Yzne deen

bir bayra eliyle itti.

Branz komaya balaynca o da kotu.

Branz birdenbire bir gece

kulbnden ieriye

girip kayboldu. Kapnn zerinde kirli sar renk-

251

te harflerle Trocadero ad okunuyordu. Sorge da

hi ekinmeden Branz'n arkasndan ieriye dal
d. Kapdan ieriye henz girmiti ki, Branz'n
artk yalnz olmadm grd. evresinde gere
kirse dvecek ya da baka su ileyebilecek
kii vard.
Sorge gzlerini yar yumdu. erisi. iyice aydn
lk deildi. Duvarlarda ok kirli, kocaman ayna
lar as;lyd. Bunlarn nlerinde de krmz kadife
kapl, boydan boya uzanan kanepeler vard. Topu
topu oniki kadar masann zerine, eskiden beyaz
olmalar gereken rtler yaylmt. Mteri ka
labal ok karkt, Sorge'a kt-kt bakyor
du. Sorge Branz'n kalesine girmi bulunmaktay
d.
Fakat yine de muharebeyi kabulden ekinmedi.
Branz'n adamlarndan biri tehdit dolu bir tavr
la ilerliyordu. Sorge yumruunu adamn avurdu
na yaptrd. Herif bir aknlk l koparp
takla att. Sorge'un zerine ikinci adam atld, o
da kollaryla onu smsk kavrayp soluunu kes
ti. Adamn surat kzard, azndan kpek rme
sini andnr sesler kt.
Sonra Sorge'un kafasna zorlu bir darbe indi.
Baylp yere yuvarlanmadan nce birinin arkadan
kendisine sopa ile vurduunu anlad. Son an1 s
karnna imek hzyla yedii bir tekme oldu.
Kendine geldii vakit, bir sokan kesinde
yatmakta olduunu grd. aknlktan ban
sallad. Sonra kollarm, bacaklarn yoklad, k
frler savurarak ayaa kalkt. Midesi kzgn kor
yutmu gibi cayr-cayr yanyordu.
Orasndan burasndan hep kanlar akt halde
srklene-srklene en yakn meyhaneye dek

gitti, byk bir merak ve ilgi uyandrd. Birka

252

kadeh iki smarlad. Bir leen

havlu getirtti. Sonra ksa bir

dolusu su ile bir

telefon konumas

yapt.
Mterilerden birka

ondan yana olmulard.

On dakika sonra Sorge kendini ok daha iyi his

sediyordu. Aradan be

dakika daha geince gar

son kzla akalamaya balad. Yirmi dakika son

ra Max Klausen grnd, pek neeliydi.
Yarm saat sonra

Trocadero bir

yknt yn

halindeydi. Branz da hastahaneyi boylamt.

253

Ondokuzuncu Blm
CASUSLAR ARASINDA BROK GAZETEC VAR

tinmzn casuslar arasnda birok gazete

ci de vardr; fakat buna hi amamak gerek :
Bir gizli servis, haberden baka ne arar?

Sorge bu habernlere alak gnll bir eda ile

bilgi diyordu. Orta zekada herhangi bir kimse

nin edinebilecei bilgiler . . . Bu iddia da doru
k;yordu, fakat ortada yabana atlmamas gereken
bir olay vard.
Sorge gibi bir

adamdan hibir ey

gizlenmi

deildi. Raporlarn yazlmasna yardmc olmas ;

ya da bu

raporlar

Almanya'ya

oradan geldiine gre bunlar

gideceine veya
okuyup yorumla

mas kendisinden sk-sk istenmiti.

Hibir zaman zora bavurmam, kurnazla ve
dzenbazla ok az ve ok seyrek bavurmutu.
Hibir yere pencereden
zorlamam, bilgi

girmemi, hibir kasay

edinmek iin de

hibir kat

almamt. Neye yarard ki bu? Beceriklilii sa

yesinde herey ayana geliyordu. Karlk ku
ralna uymak iine daha ok elveriyordu. Bildii
ni bana syle,

ben de bildiimi

sana

sylerim.

Bu bilgilerin olduka gizli olmasna gelince, kim

takaza edebilirdi ona bu yzden?
Sorge'un tuttuu ite usta oluunun balca ne
deni,

Japonya'da

kendisiyle

boy

lebilecek

bir havadis avcsrnnn bulunmaymdand. Muh

birlerin ya da gizli ajanlarn getirdikleri bir yn
haber ve bilgi

arasndan die

dokunann seip

almay, ie yaramayann kaldrp atmay bilmi-

254

ti. Haberleri ayrp sraya

koymu, dzenlemi,

semiti. Bu seme, ayrma iinin baha biilmez

bir deeri vard.
Sorge'u Rssler'le,

Alnan Ordular Bakomu

tanl'nn Lucy takma adyla anlan Rssler'iy

le birletiren yol ksa ve rahattr. Kendisine ca
sus dendii zaman Rssler kzard. 1933'te Alman
ya'dan gmek

zorunda kalm;

svire'ye s

np bir yaymevi kurmutu. Yardmclarnn adla

r Boetcher ( Bther) ve Pnter'di. Birisi Alman
ya'dan kamak zorunda kalm bir gazeteci, te
ki. de svireli bir gazeteciydi.
kinci Dnya

Sava'ndan ok sonra bu

l,

eklere bir takm bilgiler vermi, bu yzden yar

glanmt. Rssler de hi kl kprdamadan y
le demiti: Biz bilgi deil, eitli lkelerdeki po
litik durumun zmlemelerini verdik ! denen
cret de her satr iin 1 .20 svire Frankyd.
Fakat bir Sorge kelimenin tam anlamyla al
mtr. Kendisine yaplamayacak olan takaza u
dur: Agzllk. O bedava alyordu .

Richard Sorge moto:Jikletinin

motorunu dur

durdu, yere atlad ve motosikleti abucak duva

ra dayad.

Motosiklet kayp paldr

kldr yere

dt. Sorge kfr ederek yine kaldrd onu.

Sonra hzl-hzl yryerek Bykeli'nin konu

tuna gitti; hemen seirtip yaklaan hizmetkarla-

r uzaklatrd, kaygyla koup gelen Elga'y gr
mezlikten geldi ve dosdoru Bykeli'nin al
ma odasna dald. Kapy vurmamt bile. Dostu
General masasnn banda oturuyordu.
Bykeli ziyaretisine dikkatle, ihtiyatla bak
t. aka yapmaya kalkarak :
255

- Benim iin bu ne eref

byle? .. Diye sze

balad.
-- Birka gne dek b!r l pakt imzalayaca
nz gerek mi?
Bykeli enerjik ve iten

grnmeye al;a

rak:
- Girsene ieriye. Otur bakalm, sevgili Dok
tor.
Kars da Sorge'un
nnde

durmutu.

peinden

gelmi,

aknln

kapnn

gizlemeye

bile

kalkmyordu. Bykeli onu grnce ekledi :

.
- Konuumuza bir iki getir bari, Elga.
- Rica ederim,

cevap verin

bana, sayn B-

ykeli. u anda sizden btn istediim bundan

ibaret.
Elga kapy kapatmak istermi gibi yaparak:
- Sizi babaa brakyorum yleyse, dedi.
Sorge zorlayc bir tavrla:
- Gitmeyin rica ederim, dedi. Ortada
let srn diye

bir ey yok,

anladm

dev

kadaryla

paktn imza tarihi oktan belirlenmi.

Elga yaklat ve bir koltua oturdu:
- Siz de oturun, Richard, dedi.
O ayakta kald. Sert-sert:
-- zninizle bir soru ynelttim size, sayn B
ykeli., dedi.
Bykeli koltuunun arkalna yasland ; fa
kat kendini byle bilerek koyveriinde hem ener
ji, hem de byk bir vakar vard.
- Niin bu tela, bu heyecan,

Sorge? Dedi.

Bu l pakttan alp veremediin ne?

- Bunu siz mi bana soruyorsunuz? Japonya
256

ile askeri bir ittifak yapmak, Rusya'y kkrtmak

olur! Dpedz lgnlktr !
Bykeli dorulmak

istedi, fakat yapamad .

tiraz etmek iin elini kaldrd.

ok diplomata bir inandrma isteiyle :
- Bu l pakt Sovyetler Birlii'nin de katl
masyla pekala deiebilir, dedi.
Sorge kzmt:
- Buna kendiniz de

inanmyorsunuz,

Bykeli, dedi. En acemi bir

ki burada,

yani Dou'da

sayn

insan bile bilir

Japonya ile

Sovyetler

Birlii arasnda bir uurum vardr. karlan bir

birine karttr. Barmaz iki dmandr bunlar.
Biriyle dost olan,

zorunlu olarak

tekinin d

mandr. Almanya Rusya ile kavga karmak gibi

bir aptallk yapmayacaktr !
Bykeli itenlikle ii yattrmaya alyor
du:
- (<tlerine ne denli
sin, azizim Sorge, dedi.

deer

verdiimi bilir

Fakat bu noktada d

ncelerimiz ayr.
Sorge iinde

tehdit de

bulunduu

sezilen bir

tavrla:
- Ne demek? dedi. Siz bu l pakta kii
sel olarak 'evet' mi dediniz,

onun

hazrlanmas

iin altnz m yoksa?

Bykeli bu soruya cevap vermekten kand.
Hayr demekten korkar gibi bir hali vard. Bi
raz da fkeyle:
- Bakanln da, bakann kendisinin de drt
l bir pakt yapmay ok ciddi olaralc dndk
lerini biliyorum, dedi.
- Sizin o Ribbentrop var ya, heveskardan da
beter bir ey o! Aptaln biri !

257

Byk Almanya'nn Bykelisi ok resmi bir

tavrla :
-- Rica ederim, benim hemen stmdeki ami
rimden szettiini unutuyorsun galiba, dedi.
- 0 da kendi hesabna bir heveskar, bir amatr olarak gryor sizi.
- Mesele o deil !
Elga yapmack bir sakinlikle :
- Baka trl bir eda taknamaz msmz ku
zum? Diye sordu.
Bykeli tartmay

kesmek ister gibi

kesin

bir tavrla:
-- Muhakkak olan u, dedi.

Bu l paktn,

tarafszln etkili bir tarzda srdrlmesine yar

dmc olacan dnyorum .
Sorge her trl ly bir yana brakarak:
-- Tanrm Diye bard.

Sizin bu paktnz,

sava demektir! Almanya ile Rusya ar:s,nda

bir

sava, felaketlerimizi daha da arttracak ola: bir

atma! Grmyor

musunuz bunu?

Gzleriniz

bal m yoksa?
Elga:
- Rica ederim Richard! Dedi.
Bykeli de sze kart:
- ok ileri gidiyorsunuz,

Herr Sorge, dedi

sert-sert. ddia edemezsiniz ki . . .

Sorge :
- ddia ediyorum! Diye bard.
General ayaa

kalkt, dimdik ve

ba havada,

darya kt.
Elga:
- Yapma rica ederim,
rdL

258

Eugen ! Diye ona ba

Sorge sertlikle:
- Brak gitsin, dedi. Sava k1krtclaryla
alveriim yok benim.
- D m gryorsunuz yoksa, Sorge?
- Cansz cesetler, ykntlar, yangn, lm ve
yokolu

gryorum!

Bunlar

nlemek iin her

areye bavurmam gerekmez mi?

Elga utanga utanga glmseyerek:
- Kck

bir

ocuk

oluveriyorsunuz

ba

zen ! Dedi.
Sorge irkildi,

armt; ona

yaklat. Sesini

ykselterek:
-- Ne demek istiyorsunuz, Elga? Diye sordu.
Benim dncelerimi

ocuka m

buluyorsun

yoksa?
Elga:
- Yok canm, anlamadnz, dedi.
- Beni anlamanz gerek, Elga. Hi deilse sizin anlamanz gerek. Ben yalnz o boyacnn gt
t bu politikadan tr umutsuzlua kaplm
yorum. Kiisel bir dknkl

da

buna ekleniyor.

Eugen'e kar beslediim duygular biliyorsunuz,

Elga. Karde gibi

balandm ona.

Dnceleri

miz her zaman uygun dmedi. Fakat temelde an

lamtk;

Nazilerden

nefret . ediyorduk. nsan

adna layk bir kimsenin grevi de zaten budur.

Bugn ne diye bu haydutlara

anak tutuyor? O

da lekelenecek, onlarla birlikte mahvolacak !

Elga uzlac bir tavrla:
- Durumu

btn aklyla gryor musu

nuz, bilmiyorum

sevgili dostum,

dedi. Eugen

Byk Reich'n temsilciliini yapyor burada. Bu

nun sonularna

katlanmak,

ilere

eki-dzen

vermek zorunda . . .
259

- Kendisini yanl yola saptrmalarna ses

karmad.

Kiiliini,

karakterini

ayaklar altna

ald !
Elga:
- Hayr,

doru

deil

bu

Richard,

dedi.

nanlarnn hibirinden vazgemi deil. Taraf

szln srdrlmesi gerektiine sk skya ina
nyor. l paktn imzalan gn olan 27 Eyll
de Doan Gne Nian'nn en byk

rtbesini

ald zaman bu nian gururla takabilecek.

Sorge dehete kaplmt, ona bakyordu:
- Yaptklarn onaylyorsunuz demek?
- Onu anlamaya
de byle yapmaya

alyorum,

aln.

Richard.

Siz

Bizim

dostumuzsu

sizi !

Diye bard.

nuz !
Sorge:
- Defterden

siliyorum

Benim iin yoksunuz artk.

Yznz grmek

istemiyorum. rktyorsunuz beni !

Darya frlad,

motorunu

alaca karanlnda hzla

iletti v e akamn

yola kt. Amasz ola

rak, rastgele ilerliyordu. Ticaret mahallesi Nihu

bai'yi son hzla geti.

Bir yan sokaa, sonra bir

bakasna sapt ve Azubi'deki evine dnmek iin

ilerledi.
Fakat yolda birden yn deitirdi, frenlerini g
crdatarak Klausen'in evi nnde durdu. Max ev
de yoktu. Anna da nerede olduunu bilmiyordu.
B unun zerine Sorge yine

motosikletine bine

rek Yarasa'ya gitti, birka ie bira iti. Gittike

daha sinirli birhiilde Martina

Schwartz'n evine

gitti. Daha dorusu oraya kat.

- Ne yapacam
ona.
260

bilmiyorum

artk, dedi,

Martina onu grdne pek sevinmiti, besbel

liydi bu. Onu divana,
pt. Sorge

yanbana

onun bu yaptklarna

ekti, okayp
kar koymu

yor, ses karmyordu.

Martina cokuyla:
- Ne mutluluk senin burada olman, dedi.
Hemen ardndan ekledi :
- Sokaa kacam, baz

kimseleri grece

im.
Sorge'un sinirleri ok gerilmiti:
- Bugn yalnz kalmak istiyorum, diye ba
rd.
- Birka dost yz

grrsen iyi olur, senin

iin.
- Benim dostum yok.
- Gel. Akln bana topla.

Sefarete gidelim

haydi.
Sorge'un kolu kanad krk haldeydi . Umutsuzlukla gen kadn kolundan kavrayp :
- Hayr, diye inledi.
- Bu iyilii yap bana. Rica ederim . . .
Sorge birden kendini syrarak :
- Hayr ! Dedi. Hibir zaman ! Her ey bitti
artk!
Kadn diretti:
- Gel. ocukluk etme.
Sorge eytan grm gibi kat, yeniden moto
sikletine atlayp var hzyla srmeye balad. Ge
cenin serin havas yzne arpt. Evlerle klar
ateten birer izgi halinde geit yapyorlard.
mperial'n nnde
ieriye girdi.

durdu, kt

Kendisini tanyan

memuru kollarn havaya

F : 14

diye

kapdan

gece resepsiyon

kaldrd. Sorge rahat261

sz edici bir bcek grm gibi elinin tersiyle onu

itti.
Siebert'in odasna kotu. Yazar yatana otur
mu, kitap okuyordu.
- Geliyor musunuz?

Dedi. Nereye

olursa.

Gidip ielim.
- Bu saatte mi?
- Tokyo'da gndz de, gece de istediimi elde ederim ben. mek, yine imek istiyorum

. . .

Siebert'in karyolas arlnn altnda gcrdad. Kalkp giyinmeye balad. arm hali yoktu.
- Ne oldu size? Diye sordu.
Sorge ask bir suratla
- Son dostumu da

gmdm, dedi. imdi

de mezannn banda kafay ekmek istiyorum.

- Ne yazk ki burada hibir eyim yok, de
di. tenlikle sylyordu bunu.
Sorge:
- Bir dakika, dedi,

koridora frlad. Dan

dan ksa bir tartmann yanklar, hemen yanda

kalan itiraz sesleri geldi,

Sorge da dudaklannda

kt bir glmseyile yine grnd. Koltuunun

altnda alm, dolu bir ie viski vard.
Siebert olacaa boyun emiti :
- imdi i kadeh bulmaya kald, dedi.
Sorge:
- Tek bir kadeh yetiir, dedi. ieden ie
rim ben. Baklar da Siebert'in, lavabonun ze.
rinde duran ve dileri fralamak iin kullanlan
bardana iliti.
Barda yarya kadar doldurup Siebert'e uzatt,
o da bir yudum ald. Sorge ieyi azna gtrp
viskiyi uzun yudumlarla iti.

262

Yine yerine koyduu vakit ie boalmt.

- Vay kukla vay ! Dedi. Vay karaktersiz he
rif vay! Bir nian uruna bir ulusu satyor. Sonra
da bu adam dostumdu benim!
Ayaa kalkt. Sert bir tavrla:
- Geliyor musunuz benimle? Diye sordu.
Siebert sadece:
- Aaya kadar geleyim, dedi. Onu yavaa
omuzlarndan tutarak merdivenden indirip ote
lin cmle kapsna kadar gtrd.
- Bir taksi arsam daha iyi olmaz m aca
ba ? Dedi.
Sorge hantal, beceriksiz hareketlerle motosikle
tini yola kmak iin hazrlyordu:
- Gerei yok, diye mrldand. Yalnz olursam gitmek istediim yere daha abuk ularm.
Siebert bir neride bulundu:
- Evinize kadar seve-seve elirim, dedi.
Sorge motosikletin yanndan ayrld, gelip onun
karsna dikildi, elini btn arlyla onun
omuzuna koydu. Sert sert:
- Gelin bakalm, dedi. Elinizde kalem ol
mad zaman da yrekli olduunuzu gsterin,
dedi.
Siebert ihtiyatl bir tavrla:
- Buna gerek de grmyorum, dedi. G
cm ancak kafa almas yapmama yetiyor.
Sorge ona arkasn dnd, motosikletine bindi,
motor bir grlt kopard.
- Hoa kal, korkak ! Diye bard. Grl
tyle vitese takt, gecenin iine dald.
Siebert kmldamamt. Kamburu kmt.
Sorge'un serseri bir kurun gibi karanlkta kay-

263

boluunu seyretti. Motorun tiz

sesi skmtl bir

sessizliin iinde pheli bir abuklukla kaybolu

verdi. Siebert kmltszd; boyere kulak kabar
tyordu. Dnya Sorge'un altnda para-para ta
razlanyor; ardnda, yokluun iinde kaybolup gi
diyordu. Frtnadaki bir bayrak gibi, giysileri s
tnde aklyordu. Btn bedeni zincirden boan
m motorun temposuna uyarak titreiyordu.
Sorge, g'zleri alabildiine ak, geceyle har
neir haldeydi. Sonra smsk yumdu onlar. Son
suzluun iine atlm bir oktu;

fakat dnen,

iradesi olan bir ok. . . Cannn istedii yana dne

bilir, sapabilirdi.
Birdenbire gidonunu iyice sola krd, soluunu
kesen sert bir viraj

aldktan sonra

gidonu yine

dzeltti. Sinirleri koparcasna gerilmiti. akak

lar zonkluyor, damarlarndaki kan bir org gibi
homurdanyordu. Herey bunu istiyordu ondan:
Gzlerini a ! Fakat o olmaz, dedi; yine kapal
tuttu onlar, iradesinin btn gcyle.
Motorunun

dzenli

doru frlad yine.

uyaryordu onu.

homurtusu

Zafer

Zevkle

sarho

iinde ileriye
ediyor, sarsp

iiyordu bu

saniyeleri.

Sonunda gzlerini at. Baka bir sokaktayd, az

nce gzleri

kapal ald

viraj da

ardnda, t a

uzaklardayd. Mutluluktan ' baracakt neredey

se!
Bu g cambazl kez

tekrarlad. Drdn

csnde dnyas parampara oldu. Korkun bir

arpmayla sarsld, geriye
parayd . Yer yarlp

doru frlad, param

yuttu onu. Her yann lk

bir kan deryas kaplad, alp yokluun iine g

trd onu.
Sorge:
- Siebert! mperial ! Diye hrldad.

264

Durmadan : Siebert . . . mperial . . . Diye tekrar

lyordu. Kanlar dalga-dalga her yann kaplad yi
ne, soluunu kesti. lmekte olduunu hissediyor,
elleri boluu dvyor, irkiliyor, titriyordu. Sie
bert, mperial. Sesi hafifliyordu, bir mrlt, bfr
soluktu artk: Siebert . . . mperial. . .
Olay Japon polisinden renen Siebert koup
kaza yerine geldii vakit Sorge'u bir amblansn
sedyesinde, bir battaniyenin altnda yatar buldu.
Soluk alyordu hala; fakat hafife . . . Ayak ucun
da, bir kan birikintisi iinde diler grnyordu.
Japon hekim: Morfin inesi yaptm ona, de
di. Ama ok rpnyor hala.
Siebert diz kt, imi, kan iindeki ehrenin
zerine eildi:
- Sorge, benim, Siebert, dedi.
Sorge inledi, bir hrlt arasnda: Siebert, di
ye tekrarlad.

Dorulmak istedi

fakat derman

yoktu, yine dt. Kan anana dnm gzleri

yalvaryor, emrediyordu.
kaldrd. Bu yorgun,

ekingen,

titrek elini

lgn el gsnn

stne

kondu.
Siebert anlamt. Ceketinin cebinden bir tomar
kad karp ald.
Sorge: Evet, dedi.
Sonra fslt halinde ekledi :
- Yak onlar !
- Bana gvenebilirsin azizim Sorge.
Sorge'un zerinden

byk bir yk kalkmt:

yi, diye fsldad. yi . . .

Sonra bayld.

265

Yirminci Blm
CASUSLUK KADIN DEGL ERKEK DR

asusluun romanlarda

okunan trden ser

venlerle hibir ortak yan

yoktur. ok tehli

keli ve ok gzel olan byk serven, gerek

te mevcut deildir. Meslek ask

yzl, souktur

ve atafatl bir yreklilikten ok daha fazla, sabr

ister.
Szde casus anlan ou zaman muhayyilenin
olduka i karartc

rnlerinden ibarettir. Ka

dn casusun evresinde yaratlan efsane ise daha

da sahte ve yanltr.

Ordularn sevk ve idaresi

gibi, casusluk da erkek iidir.

ok apkn olan Sorge gibi bir adam, kadnla
rn gzel burunlarn kendi
malarm ho grmyordu.

kiisel ilerine sok

Fakat frsat ktka

bunlarn bir bilgiyi bir yerden baka yere iletme

lerine gz yumuyordu .
Kadnn casusluk tarihinde oynad rol her za
man iin ok

abartlmtr.

Bunun suu byk

lde baz anlara, baz filimlere dmektedir.

Bunlar yazan ve yapanlarn una inanr gihi bir
halleri var:

Yar plak

bir

kadn

grld m

onunla oturulup devlet srlan da, baka srlar da

ciddi-ciddi tartlr.
Bylece de bir Mata Hari -ki casusluk bakmn
dan deeri sfr deilse bile
kaln kitaplar, koca filim

beinci derecededir
bobinlerini doldurur

ve gazetelerin konu ktl ektikleri dnemlerde

dzenli olarak tekrar

karnza kar. Her ey

bir yana, bu kadn aptald ve vnmekten hola266

ya

mrd. Konu zerinde derin bilgisi olan ngiliz

zan Newman onun, Almanlarn cimriliinin kur

ban olduunu sylemektedir. Ona baklrsa Al
man haberalma servislerinin baz yeleri, hovar
daL k ve apknlk giderlerini birka kez masraf
hesaplarna geirmilermi !
Birinci Dnya Sava'nn efsanevi casusu Mat
mazel Doktor da ok

iirilmi ve kamuoyuna

ok yanl biimde sunulmutur. Bandan geen

lgnca servenler ise edebi birtakm uydurma
lardr. Kzlk ad Elisabeth Schogmller olan ger
ek Matmazel Doktor aslnda esasl bir kadn
d ; fakat hibir zaman casusluk etmemi, ancak
casusluk dersleri vermiti.
kinci Dnya Sava'nn

esrarl Dii Kedisi

ise ok usta, kurnaz, ahlak kurallarna aldn et

meyen ve vnmeye baylan bir casusluk genel
kadnrnndan baka ey olmamtr. Sonradan n
giliz Babakan ile ayn ad tayan Peter Chur
chill'le evlenip Odette Churchill ad altnda bir
ok kez nianlar alan nl

Odette de kitaplara,

renkli filimlere konu Olmu; fakat iyi bir ebeke

yneticisi olmaktan hi mi hi ileri gidememitir.
Sorge bu alanda kadnlara hi deer vermeyi
inin nedenini ok iyi biliyordu .

Sorge uyutulup yaralan dikildikten, pansuman

edildikten sonra

uyannca,

gsz,

bulank bir

bakla akn-akn evresine baknd :

- Neresi bu mendebur yer be? Diyebildi.
Rairt-Luke Hastahanesinin bir

odasnda bulu

nuyordu. Hekimler meslein btn ustalklann

gstererek onu

yamamlardrn.

Az:yla burnu
267

kaln pansumanlarla kaplyd .

Sol kolu knlm

olsa gerekti, ken biimi beyaz bir bezle boynu

na aslm

Konumaya kalkt

bulunuyordu.

zaman ba ta ensesine kadar aryordu.

Yambanda ok tatl bir ses:
- Konumayn, dedi.
Sorge baklarn

nereye

evirse

beyazlklar,

beyaz pansmanlar, beyaz duvarlar, beyaz bir ta

vandan baka ey grmyordu. Bam

evirmek

istedi, lakin ac, her yanm kaplad; btn bede

nini titretti.

Vargcn toplayp

yine de ban

evirebildi .
Baucunda oturan kadn grnce ok ard.
Hi beklemiyordu bunu.

Kadn bir Japondu; y

znde iyilik ve kayg okunuyordu. Boucu, ackl

bir dten km gibi bir hali

olan bu yz bir

yerde grml vard. Bu sis gibi hafif dn

ce gelip zihnine yerleti. Evet evet, eskiden, o
kasvetli No el gn boyunca, Ketel baba'mn Altn

Damla Meyhanesi'nde grmt onu:

- Miiko, diye mrldand.
Kaln sevinle acnn birbirine kart bir bi
imde glmsedi .
Dersini ezbere okuyan bir

ocuun tiz ve tek-

dze tonuyla, Almanca:

- Konumak yok, yalvarnm, dedi.
Sorge so rdu:
- Nele r oluyor yahu?
Kadn bu kez Japonca

olarak ksa, ak-seik

cmlelerle zene-bezene anlatt:

- Byk kaza geirdiniz -drt gn nce- bu
ras Amerikan Hastahanesi - ok ok hastasnz
siz !
Sonra at-pat konutuu Almancasyla ekledi:
268

- Konumak yok, yalvarrm !

- Kimler geldi, Miiko ?
- Herr Siebert geldi, her gn. Bykeli'nin
ei de geldi; gnde birka kez !
Sorge hummal ve kaygl sordu:
- Baka kim geldi? Korktuu szc, po
lis szcn bekliyordu.
Miiko serin elini onun alnna koydu:
- Baka kimse gelmedi, dedi. Birok arka
dalarnz odaya girmek istiyorlard fakat hekim:
'Sonra, sonra . . .' Diyordu hep.
Sorge ferahlamt :
- yi, dedi. Ban

kaldracak gc yoktu.

Miiko'ya bir daha bakt, gzlerini yumdu, yast

n zerine ba dt, baylmt.
Kafas yeniden ilemeye

balayana kadar bir

ka gn geti. Sonra yava-yava evresinde olup

bitenlerle ilgilenmeye balad.

Fakat kesik-kesik

gelen gc, abucak tkeniveriyordu.

Gzlerini at vakit Miiko'yu gryordu hep .
Byk bir ciddilikle, hi bkp usanmadan Alman
ca kk cmleleri

tekrarlyordu :

Konumak

yok - kmldamak yok - uyumak var!

vecenlik dolu bir tatllkla,
yordu

onu.

Amerikal

hekimle

hemirenin dnda kimseyi

Byk se

yumuaklkla koru
gece

nbetisi

yanna yaklatrm

yordu.
Sorge gnn birinde sordu:
- Nasl oldu da geldin buraya?
Miiko hemen atld :
- Sormak yok. Uyumak var.
Sorge direterek:
- yi ama, bilmek istiyorum, dedi.

269

Miiko ona yine klielemi cmlelerden birini

sylemeye hazrlanrken, Sorge kendini zorlayp
ekledi:
- ocuk deilim ben yahu? Soru sordum sa
na?>>
Miiko abuk-abuk:
- Kendiliimden geldim, dedi. Banzda
birinin bulunmas gerekiyordu. Ben geldim o za
man . . . Ketel 'olmaz' demedi.
Sorge elini tuttu, o da hayatndan memnun, b
rakt bu eli.
- yi kzsn sen, dedi Sorge.
Kendisini tedavi eden hekimde cerrahlara z
g, salkl akaclk vard, Sorge'u da sevmeye
balamt. Hastasnn tehlikeyi atlattm grn
ce durumunu byk bir aklkla ona anlatmak
tan ekinmedi:
- ene kemiiniz iki yerinden krlm, da
manz tuzla buz olmu, bir blm de ezme ol
mu adeta.
Sorge sarglarnn iinde,
da yzn buruturdu:

glmseyi anlamn

Svlarla besliyorsunuz beni, bu da iime

gven veriyor, dedi. Fakat ayaa kalknca ka
fay ekerim yine.
-

Hekim:
- zgnm fakat, dilerinizin bir blmn
sokakta, amurlar iinde bulduk. Ama Douglas
Fairbanks'vari takma diler yaparz size !
- ok sevindiriyorsunuz beni, doktor!
- Gzlerinize gelince. . . Gzleriniz nasl? Benim anladma gre grnz zayflam olsa
gerek; ama sonradan dzelir.
270

- Sizi anlyorum, doktor.

Bama gelmeyen

hibir ey kalmam !
Hekim ok armt, ban sallad:
- Sizin gibi ok dayankl

olmay pek ister

dim, Herr Sorge,n dedi. Sizin yerinizdeki normal

herhangi bir kimse, bir deil, iki kez lmt.

siz bir vcut yapnz var.

- Ne zaman kacam buradan?
- Daha vakit var. Sizinle babaa olmak mutluluundan beni yoksun

brakmak istemezsiniz

herhalde?
- Ziyareti kabul etmem yasaklanrsa, emek
leyerek de olsa ekip giderim,

doktor. Anladnz

m dediimi?
Doktor dehete kaplmt :
- Kendinizi ldrmek istiyorsunuz

demek,

diye bard. Ziyareti kabul edin; ancak gnde

bir taneden fazla deil.

En ok da be

dakikal

na !
Sorge ferahlamt :
- Ak konumak

diye buna

(<Memnun kalacaksnz benden,

Her seferinde bir ziyaretiden

derler,

dedi.

merak etmeyin.
fazla yok, onbe

dakikadan fazlas da yok.

Hekim umutsuzlua dm gibi yaparak, ii
diplomata bir sonuca balad:
- <(Miiko'ya brakyorum bu ii, dedi.
Kap kapan r kapanmaz Sorge:
- (<Duydun ya, Miiko? Dedi. Herkes ziyare
te gelsin istiyorum. nce Siebert'e haber ver.
Gen kz ciddiydi ; sert-sert ban sallad :
-:- Bugn

olmaz,

yalvarrm.

Yarn

belki,

dedi.

271

Sorge'un surat asld:

- Bu da ne demek? Dedi. Ben senin vesayetin altnda mym yoksa?
Miiko :
- Hayr! Diye inledi, alayacakt neredeyse.
Sorge:
- Yooo, gzya istemem ! Dedi. Gzyana
dayanamam. Hasta olurum bu yzden. Kadn ks
m glmeli hep, anladn m?

Neeli, sevimli, iyi

yrekli olmal. Yalnzken alar insan ancak, yk

ok ar olduu zaman . . . Kendi duygularmz da
yklenmeye ne zorumuz var?
Kz saf-saf sordu:
- yi yrekli deil miyim ben?
ok alak sesle de ekledi :
- Beni bir. seven. olmaz m?
Sorge ararak ona bakt, bir an efkatli yz
n, tatl bakl gzlerini, iri dudakl ufack az
n inceledi. Az titriyordu. Sorge da acayip bir
sknt iindeydi:
- ((Peki, anlatk yavrum. Yarn olsun, dedi.
Miiko pek sevinmiti,

gzlerinde ocukca bir

sevin ldad. Ayaa kalkt ; Sorge'un verdii bu

dnn kendisini ne denli duygulandrdn gs
termek istemezmiesine, pencerenin nne gitti.
Sorge ban evirerek gzleriyle onun hareketle
rini izledi. Ufak-tefekti, biraz

fazla tombulcayd

belki. Fakat davranlarnda enerji ve denge var

d.

Nasl oldu da imdiye dek gzme arpmad

o? diye dnd. Seviyor beni, grlyor bu.
Ne diye karlk vermemeli bu sevgiye? Gzel de
il, fakat stnlkleri var. yi yrekli, vefal, kar
272

mak: bir yaratk da deil sonra. Benim de gve

nebileceim bir kimseye ihtiyacm var.
Dncelerinden syrlarak :
- Ama yarn Siebert'i greceim ha! Dedi.
- Evet.
Ertesi gn hekim, sarglardan bir blmn
kard. Sorge da Miiko'nun dehete kaplm ba
kn grd. Hekim zoraki bir tavrla glms
yordu. Sorge ondan yana dnerek:
- Eeee, dedi . Kime benziyor bizim pederin
olu? Kazanova'ya m?
Doktor:
- Eh, aa-yukar, dedi. u aynay getirin
bakalm, Miiko.
Gen kz ban sert-sert sallayp kesin bir tavrla: Hayr, olmaz ! Dedi.
Sorge sordu:
- Durum bu denli ciddi mi gerekten?
Hekim ksaca,

fakat ak

yreklilikle

gld;

bu da yaraly yattrd.
- yle diyesim geliyor: Grndnden ok
daha az ciddi. Miiko'yu yattrmak iin de ekle
yeyim : Hayr, o denli ciddi deil.

imdilik yz

nzde gkkuann btn renkleri var, fakat bir

ka gn iinde herey dzelecek.
Miiko ok kayglyd:
- Sahi mi? Diye sordu.
Hekim:
- Sz veriyorum size, dedi.
sonra iip

morarm bir

gz

Bir kavgadan

grmsnzdr

herhalde? nsan ok . telalandrr bu. Ama bir

ka gn sonra hibir iz kalmaz artk. Sizin duru
munuz da bu.

273

Sorge: Verin u aynay bana, abuk ! Dedi.

Miiko ekine-ekine aynay getirdi; yataa bir
ka adm kala

durdu. Sert bir hareket

zerine

yaklat, titriyordu.
Sorge ikin, buruuk bir et yn grd. Ya
mur oluklarndaki heykel balan gibiydi bu, ge
rilememek iin kendini

tuttu. Gzlerini

ak tu

tabildi. Drt santimetre kadar uzunlukta iki kesik

grd, dikiliydiler, biri dudan stnde, teki
kalarn arasndayd. Zoraki

glmseyii, diler

arasndaki boluklar meydana karmt.

Hekim sordu:
- Eeee? Yznz hounuza gitti mi?
Sorge:
- nanlr ey deil, dedi. Bir korkuluk hi
kalr bunu;n yannda.
- Demin de sylemitim ya, ne yazk ki uzun
srmeyecek. Bir aya kalmaz, Hollywood'daki ka
dnlarn gzdesi olabilirsiniz.
Sorge:
- Daha kts olmasn da, dedi.
Hekim ona kk bir ba iareti yapt; Miiko'
nun nnde yapmack bir hareketle eildi ve ka
pdan kt.
Sorge ban yine yastn zerine brakt, gz
lerini yumdu. Miiko

onun yannda

duruyordu

hep, aknd. Yaral derin-derin soluk alyordu.

Sorge gzlerini amadan :
- Sen git haydi, Miiko, diye fs0 ldad. Git
de bir ay sonra yine gel. O zaman rpermeden y
zme bakabilirsin belki.
Kmltsz ve durgun, kz dediini yapsn diye
bekliyordu. F'akat sessizlik
mldamyordu.

274

Sonra

srmekteydi . Kz k

onun

yer

deitirdiini

duydu. Yanna geliyordu. Sorge armt, olan

lar anlamyor, kulak kabartyordu. Acyla yanan
yzne krpe, yumuak bir tenin dediini hisset
ti. nanmamt, soluunu tuttu.
Sonra ellerini kaldrd, lk bir omuza, ipek gibi salara, zerine eilen bir baa dokundu:
- Miiko. . . Diye mrldand.
Uzun zaman sessiz kaldlar.
leden sonra Siebert geldi,

karyolann bau

cuna oturdu:
- Beni asl

artan ne,

biliyor

musunuz?

Dedi. uHaa yaamakta oluunuz!

Sorge:
- kimiz de ayoruz bu

ie,

diye

cevap

verdi.
Siebert dikkatli bir hekim gibi ona doru eildi. Ak konuarak:
- Di etleriniz cerahatlenmi, dedi.
Sorge zoraki bir neeyle cevap verdi:
- Takma di yapacaklar.

Yeni bir ten, yeni

salar, yeni kemikler ve yeni diler. Yepyeni bir

adam olmak zereyim.
Siebert parman onun gsnn zerine ko
yarak:
- Burada da

bir eyi

onarmak

gerekecek,

dedi.
- uok mu gerekli bu?
- Siz de yle dnmyor musunuz?
Sorge onun gzlerinin iine bakt:
- Kazadan sonra baz katlar vermitim si
ze, ne yaptnz onlar? Diye sordu.
Siebert ksaca:
- Yaktm, dedi.

275

- Okudunuz mu? n
- Beni ilgilendirmiyorlard.n
Sorge bir ba iareti yaparak:
- yi ettiniz, diye mrldand.
Siebert hafife glmsedi:
- Ne yazk ki yle, dedi. Sorge elini Siebert'
in eli zerine koydu, hafife skt. Baka herhan
gi bir teekkr fazla olurdu.
Yeniden canlanarak :
-- Eeee, bana ne getirdiniz bugn? Diye sor
du. Can ekien btrinin yreini kuvvetlendirici
bir ila m? Yoksa bir ie viski mi?
Siebert:
- ie boald, dedi.

Salnza itim de.

Fakat siz buradan knca ie de dolacak, azizim

Sorge.
Sorge ateli ateli :
- Haketmedim bunu, diye bard.
Siebert hafiften alayc bir tavrla cevap verdi:
- Bana da yle gelmiti zaten. Sonra damdan

dercesine

ekledi:

Reuter'in

muhabiri

Cox'un yz de sizinkine benziyordu herhalde?

- Nerden beliyorsunuz?
- lsn ailesine verdiler. ngiliz, Amerikal, Fransz meslektalannn istei zerine. Cenaze
trenine gittim. lm tehlikesiyle karlaan ga
zetecilere zaafm vardr, bilirsiniz. Neyse, mezar
lkta sylendiine gre yznde

sizin yznzle

baz benzerlikler varm . Dayak rkleri, kana

malar; pelte halinde, ekilsiz bir yz . . .
Sorge donuk bir sesle:
- ok i acsnz dorusu, dedi. Size can
dan teekkr borluyum, inann . . .
276

Siebert msaade isteyerek:

- Her zaman emrinizdeyim, dedi.
Siebert gidince Miiko odaya dnd, hastasn
merakla inceledi. Yatm yznde memnunluk
okunmaktayd . Gen kz da kendi benliinde ade
ta bunu duydu. Mutluydu :
- Arkadanz m? Diye sordu.
- Evet. Arkada diyebilirim galiba.
Haftalardan beri ilk kez her yann hayrl bir
rahatlk kaplad. Bu mutlu anlarn bol-bol tadn
kard. Bir dost kaybetmiti.

Bykeliydi

bu.

Bir baka arkada bulmutu. O da Siebert'ti.

Fakat yaknda o, Japonya'dan ayrlacakt. Kita
b iin gerektiinden ok bilgi toplamt. Sorge'a
gelince,

kendisi

istesin istemesin, grevi emretti

i iin Bykeli'nin yannda kalmas gerekecek

ti. Ama aralarndaki gerginlik,
srp

gidecekti.

Sorge

hatta kuku yine

kiiliinden hibir ey yi

tirmi deildi. Bykeli ise deimi,

Hitler'in

ua -haline gelmiti. Alalmt yani. Birbirlerine

dmandlar imdi.

Ertesi gn ilk kez Miiko onun baucunda bek

lemedi. Yerine

Sorge'un

yal

hizmetisi geti.

Acele etmeden odaya eki dzen verci. sonra ge

lip efendisinin yanna oturdu, g okunur bir ki'

tab skmeye alr gibi onun yzn inceledi;

sonra:
- Bizim efendi on kz kadar dayankl, de
di. Bunu byle olduunu hep bilmitim zaten.
Sonra maymunsu,

buruuk v e yal

yznde

hibir canllk belirmeden Sorge'un kk evin

den szetti. Kitaplar, plaklar,
ieleri . . . Herey yerli

kimonolar, iki

yerindeydi, evin efendisi

nin dnmesini bekliyorlard. Sonra ekledi :

277

- Aslnda sizin burada, hastahanede olmanz

iime yarad. ok esasl bir temizlik yaptm.
Derken bir hemire geldi, Sorge ile aktan a
a krtrd, bu da ona iyi geldi. Bir iaretle yal
hizmeti . kadn

darya

kartt.

Hizmeti az

sonra geri geldi :

- Bir hamni gelmi, soruyor: Ziyareti kabul
edebilir mi? diye.
Sorge:
- Ediyorum tabii, dedi. Kimmi gelen?
Yal hizmeti cevap verdi: Sizin hanmlardan
biri herhalde. Baka kim olabilir?
Sonra kt, ieriye Elga girdi, yataa yaklaa
rak iki elini Sorge'a uzatt. Yznde yalnz sevin
ifadesi vard; hibir tiksinti

yoktu. Hekim bilgi

vermi, hazrlam olmalyd onu.

Sorge hemen dorularak onun ellerini tuttu:
- Nihayet gelebildiniz,

dedi. Her gn bek

ledim Sizi !
- Her gn geldim, Richard; fakat ieriye b
rakmadlar. Sizin Japon kz arkadanz beki k
peinden farksz.
Sorge: Sizi grdme ne sevindim bilseniz,
dedi. tenlikle sylyordu bunu.
Elga yavaa, fakat elinin

sert bir hareketiyle

yine yatmaya zorlad onu:

- ok korkuttunuz bizi,

Richard. Sizin iin

korku duyduk hep; ama bu kez duyduumuz kay

gnn bu denli yerinde

olaca aklmza

hi gel

memiti.
- Niin 'biz' diyorsunuz, Elga. Kimi kastedi
yor bu?
- Bykeli'yle beni, Martina Schwartz', or278

tak dostlarmz. Hepsi abuk iyilemeniz iin

candan dileklerini yolluyorlar, Richard.
- Martina sk-sk geliyor mu size?
- Sizi ancak memnun edebilir bu, Richard.
Kocam yakndan ilgileniyor onunla. ok iyi anla
yorlar galiba. Duyduu ac arasnda kadncaz
ne yapabilirdi ki zaten?
- Gelip beni grebilirdi, mesela.
Elga sahiden armt:
- Gelip grmedi mi? Diye sordu.
Sorge sert-sert:
- Hayr, dedi.
- Yaaa, ok zldm buna!
- zlmen gereksiz, Elga. Tam Martina'ya
yaraan bir davran bu. Aslnda bylesi daha iyi.
Eninde sonunda byle olaca belliydi zaten.
- Ama imdi sras deildi!
- Tersine. Zaman ok iyi seilmiti.
Sorge kesin bir tavrla byle dedikten sonra
gzlerini yumdu: Hem dostunu yitirmiti, hem
metresini, ne kalyordu ona? Her trl safray at
tktan sonra yeniden yola kma olana! Meslei
yaamnn merkezi, tek amac olmutu, yeniden
balayacakt ona. Duygular -dostluk ya da ak gi
bi duygular- yznden durmakszn alacakt.
- Taburcu olduktan sonra bizim eve gelin,
Richard. Bakma ihtiyacnz var.
- Bundan ne gibi bir anlam karabilirim,
Elga?
- Tanabilir hale gelir gelmez bize, Bykel
ilie gelip yerlein. Gneye bakan byk oday
hazrlatrm size. Kendi elimle tedavi eder, iyile
tiririm.
279

Sorge dalgn-dalgn:
- Fena fikir deil,11 dedi. Bykelilikte
uzun zaman kalrsam bu bana belki ok iyi gele
cek.

280

Yirmibirinci Blm
POLONYA'LI AJANLARIN
NEML ETKNLKLER

ocuklarn annelerini ihbar

ettikleri, karde

lerin elde silah attklar, babalann ileride

yanl olduu anlalacak bir and uruna o

cuklarn feda ettikleri byle bir zamanda, yaa

dmz ada yani, herey olabilir.
Bir general gzel bir nutuk ekerek hayat dolu
genleri atee

atar,

hemen

arkasndan da Hit

ler'in yar deli bir adam olduunu syler. Binler

ce insan lkyle dolu olduklar halde can verir
ler, fakat kendilerine yalan sylendiinin, aldatl
dklarnn farknda deillerdir. Karanlklar iin
de oynanan oyundan da birey anlamamlardr.
Bir grup gen Fransz kz ve kadn gnll ola
rak Almanya'da almaya

gelmitir. Bunlar ne

genel kadn, ne .ibirliki deillerdi ve vatanlarn

seven insanlard. Hamburg'da

demiryollarn ve

limann nhtmlarm gzlyorlar;

kendi yurtta

larna da tama ilerine ilikin ak-seik bilgiler

veriyorlard.
Almanya'da almakta olan bir Polonyal tek
nisyenler grubu, Londra'y
ten kurtarmt.
bu i. Direni

1941 'de

hareketinin

bir Polonyal, ngiliz

korkun bir felaket

Varova'da

balamt

savalarndan

aj anlaryla iliki

olan

kurmu;

Almanya'ya almaya giden iilerin yle kulak

larn bkmt :

Olaand bir eyin

varrsanz yle yazn: Acaba

farkna

Jadwiga teyze bu

havaya nasl dayanyor, bilmek istiyorum.

p

15

281

Birka ay sonra gelen bir

mektupta, Jadwiga

teyzenin salk durumuna ilikin haber isteniyor

du. hafta sonra da mektubu yazan,

otoyollar

ve tahkimat ilerini yrten Alman Todt rgt

nn niformasn giymi, kimlii bilinmeyen bir
kii ziyaret etti. Bir ajand bu aslnda. Peenemtin
de'de bulutular,

Alman gizli

silahlarn yapan

atelyeler buradayd.
Haber ngiltere'ye aktarld, oradan uzun men
zilli keif uaklar havalandlar. Hedef zenle be
lirlendi. ngiliz Krallk Hava Kuvvetleri de btn
glerini toplayp kinci Dnya Sava'nn en b
yk bombardmann

yapt.

Peenemnde yerle

bir edildi, Almanlarn giritikleri deneyler aylar

ca, yllarca geri kald. Cburchill de 1944'te Avam
Kamaras'nda bu byk marifeti ajanlarnn yap
tm sylemekten ekinmedi.
Fakat silahlarn -gizli

silahlarn- kazand ba

ar bununla kalmad. Yabanc iiler bilgi st

ne bilgi verdiler ve ngiliz Hava

Kuvvetleri halk

ynlarnn hi mi hi bilmedii sra-sra kasaba

lar, kentleri bombardman

ettiler . Gnn birin

de bu deney roketlerinden biri Lubiin yaknlarn

da patlad

zaman, ngilizler

radyo ile bomba

paralar, yedek paralar istediler.

Sonra da akl almaz bir ey oldu: Halktan da
yardm gren Polonyal iilerle aj anlar ngilizle
re btn paralar yerli yerinde olan, sapa-salam
bir deney roketi gnderdiler.
Mermi Bug Nehri zerindeki bir kyn yakn
na dmt, fakat patlamamt. Polonya yeralt
hareketinin ajanlar roketin

zerine komular,

fnyesini kardktan sonra

nehrin iinde gizle

milerdi. Varova'dan gelen Polonyal mhendis222

ler ayrntl raporlar

yazmlar, bunlar gvenilir

yollardan Londra'ya gnderilmiti.

B.B.C. gnlk programnda birka kez tekrar
lad u szlerle

H Hit.er yazl

cevap vermiti :

vaatlerle yetinmiyor. Herey elinde olsu:... istiyor.

Biz de yle. Whitehall diye adland1 rlan nl
giriim byle balad : Roket ngiltere'ye tand.
Krallk Hava Kuvvetleri'nden bir Dakota ua
talya'dan gelerek Alman igal kuvvetlerinin bur
nunun dibinde yere indi, bombay ykledi ; ancak
yumuak toprakta amura
ajanlar kreklerle,

sapland. Kyllerle

ellerle alp

n tekerleklerini yumuak

abalayp ua

topraktan kurtard

lar. Ksa zaman sonra da ilk Alman

salam ngiliz laboratuvarlarna

roketi sapa

teslim edilmi

bulunuyordu.
*

Almanya

Bykelisi'nin

konutuna

yerleen

Richard Sorge kendisini inceden inceye gzleme

ye balad. Buna gerek gryordu. Deimi olan
yalnz yznn izgileri deildi.
Tek bana odasna kapanarak her eyden nce
zihin yeteneklerini

denetleme iine

ektii on telgrafn

metnini

giriti. Son

bulmay i

kendine. Bunu da kolaylkla

edindi

yaptm sevinerek

grd. Sonra Japon Ordusu'nun son rgtlenme

plann bir kat zerinde saptamaya koyuldu. Bu
ii bitirmek zereydi ki, tam
civli annda yakalanrsa ne

almann en civ

byk bir tehlikeyle

karlaacan dnd. Hemencecik kad yak

t, kllerini de zene bezene datt.
Yzn incelemek iin sksk aynann karsna
geiyordu. Yaralar hzla kapanyordu. Almndaki
yara izi her gn daha az gze

arpyordu. Yz
283

Japonlarn kullandklan sava maskelerini and

ryordu. Bu ulusun saldrgan karakterini anmsa
mak iin bu maskenin bir tasvirini
rd hep. imdi

kendisi

yzlerini

zerinde ta
buruturup

korkun hale getiren bu korkun maskelere ben

zemeye balyordu!
Japonya'da kald u son birka yl ve zellik
le sava balayalberi geen u son aylar boyunca
ne olmutu ona? Buraya ayak bast zaman ener
j iyle, gvenle doluydu, dman kmsyordu.
imdi damgal,

deli-dolu,

hrn bir

vard. Glmsemek isteyince

adam hali

yz buruan, her

an canndan korkan, rahat-huzur nedir bilmeyen

bir adam . . . Japonya'ya geldii vakit kendi yurdu
olan Almanya'y defterden silmi, bunu yapacak
gc bulmutu. Bykeli'nin kiiliinde bir dost,
Martina'nn kiiliinde ise sevilen bir kadn bul
duunu sanyordu o zaman. Fakat kendisini bek
leyen byk grevi onlar yznden unutmak iin
gerekli ne zaman, ne de karakter gcn bulabi
liyordu. Hatta dostu onu, belki metresiyle aldat
yordu? . .
Yaamasn hakl gsterecek n e kalmt imdi
elinde? Sovyetler Birlii!
Dolaptan bir takm elbise kararak giyinmeye
balad. Bu kaza yaklak haftalk deerli bir
zaman kaybettirmiti ona. Aclar iinde kvrand
yatandan grubunu elinden geldiince ynet
meye devam etmiti. imdi de elde ettii son bil
gileri ulatrmas gerekiyordu. Okumak, aynriak,
ayklamak gerekliydi. Vladivostok Sorge'un rad
yo mesajlarn daha uzun zaman bekleyemezdi.
O srada Elga geldi ve ard:
- Ne haber,

Richard? Ne

oluyor?

kmak niyetinde deilsiniz herhalde?

284

Darya

--- Bu halinizle ol{ hosunuz, Elga.

-- Lakrdy evirmeye almayn.
- ((Sahiden byle dnyorum.
Elga Sorge'un

Tokyo'da

kompliman

yapt

tek kadnd; o da biliyordu bunu.

- (( Byle k giyinerek kimi avucunuzun iine
almak istiyorsunuz hanmefendi?
- Sizi deil, Richard. Her zamanki konserlerden birini veriyoruz bugn.)>
- (<Bach'tan da bir eyler alnacak m?

-- Galiba evet... ))
O zaman Sorge kararn verdi :

- Giderim yleyse.
E:sa olmaz demek istermi

gibi ellerini kal

drmt:
- Olanaksz bu,

Richard !

henz. Yataktan kmamanz

ok gszs:tnz
gerek. Hekim be

at haftalk bir nekahet dneminden szetmiti.

- lk aldanan hekim o deil ki?
Elga yaklaarak elini yavaa onun yaral kolu
nun zerine koydu :
-- Aklnz banza

toplayn, Richard. Soka-

a kmanz tehlikeli olabilir. Vakti gelmedi.

Sorge direniyordu :
- Bach iyiletirir beni.
- Mutlaka gerei varsa ok sevdiiniz Bach'nz burada da

dinleyebilirsiniz.

Harich-Schnei

der'e ( nayder) sylerim, Bach' sizin iin de a

lar.
- Yok canm, o sevimli kk hanmdan iste
yemezsiniz bunu. Konser vermek yorucu itir.
Elga'nn kzmaya balad belliydi:
285

- Yaramaz bir olan ocuk

gibi davranyor

sunuz bazen, Richard, dedi.

- Tanrm! stediim

sadece u, Elga: Ayaa

kalkmak, insan yz grmek, onlarn aptal surat

larn seyrederek elenmek.

Dayanamyorum ar

tk, anlasanza!
Elga ban sallad, iini ekerek:
- Yola gelmez bir insansnz, Richard, dedi.
Sonra olacaa boyun een bir tavrla ekledi:
- Pekala, nasl isterseniz yle yapn. Giyinin.
Koyu renk bir elbise giyin. eyrek saat sonra ge
lir alrm sizi.
Sorge:
- Grdnz muuu, dedi.

Niin daha nce

'olur' demediniz sanki?

Elga odadan

knca Sorge lacivert elbiseyle

giydi. skarpinlerini bala

gri bir ipek gmlek

mak iin eilince ensesinde keskin bir ac duydu .

Ba dnd, yere dt, bir sre ylece, kmltsz
kala-kald. Sonra salam elini

kaldrp boynunu

odu.
Epey glkle ayaa kalkarak duvardaki ayna.
ya gz att. Karsnda

acdan iki bklm, yz

kl gibi olmu ve kaslm

birini grd. Sorge

da yzn buruturarak karlk verdi ona. Can

ok yanyordu hala. Bir an kendini yatan zeri
ne atp bata ac olmak

zere hereyi unutmak

iin uyumak geldi aklna.

Fakat yine ayaa kalkp giyindi. Elga onu alma
ya geldii vakit hazrlanmt. Yzndeki terleri
grmesin diye ban evirdi:
- 0 acayip suratlar

grmek iyi gelecek ba

na. Gidelim haydi . . . Dedi.

Elga biraz dnceliydi :
286

- nce unu syleyeyim :

Martina Schwartz

da burada, dedi.
Sorge sert bir tavrla cevap verdi :
- Martina

Schwartz

m?

Tanmyorum

bu

kadn.
- nann Richard, ben armadm onu.
- Kim ard yleyse? Bykeli mi?
- 0 ardysa ne olacak?
- kisi de birbirine kutlu olsun! Pek yakyorlar birbirlerine.
- yilemenize daha epey var.
- yilemek mi? Ben mi? Aalar kknden
skebilir, flarla iki iebilirim. Bach' dinleye
cek kadar bile gl hissediyorum kendimi. Gide
lim haydi !
Elga nden

yrd,

Sorge'un

gszln

gznnde tutarak ar-ar ilerliyordu. O da elin

den geldiince izliyordu. ne gemeye kalknca
Elga elini omuzuna koyup onu tuttu.
Bykeli'nin konutundan kp byk binaya
gittiler. Bahe yollar bakml ve tertemizdi. Bah
e kanepeleri yeni boyanmt. Herey derli-toplu
ve yerli

yerindeydi.

Japonya'daki bir

Almanya

bahesiydi bu.
- Kendimi Birinci Dnya Sava'na dnm
sanacam neredeyse? O zaman da sendeleye sen
deleye bir kadnn yannda yryordum.
- Yoruldunuz

mu Richard? Bir

kanepeye

oturup dinlenmek ister misiniz?

Sorge :
- Hayr, dedi. D grnler benziyor yal
nz. Koenigsberg'deydim o zaman.
- Bacanzdaki yara yznden mi, Richard?
287

- Evet. ok mutsuzdum o gnler . . . Yaant

mn sonuna dek sakat, topal kalacam sanyor
dum. Sonradan idman yaparak bu kusuru gizle
yebildim. Topal.ladm hemen-hemen hi belli ol
muyor. Fazla

imi de

yalpalyor

sanyor beni

herkes.
Elga hasta ocuunun stne titreyen bir anne
gibiydi, admlarn yavalatt:
- Ne yarar var bunlardan yine szetmenin?
Holanyor musunuz yoksa? Diye sordu.
- Evet, acayip biimde hem! O zaman kemik
lerim yznden korkmutum.

imdi dnceye,

beyine zarar vermeden bunlarn deiebilecekle

rini biliyorum.

Eskiden bir

ukur iinde yaar

dm; bugn ukurdan ktm artk.

Koenigsberg'de de bir kadn elik ediyordu ona.
Kara gzl, tatl bir kadn. Fakat Sorge dikkati
ni onun zerinde toplamak gcn bulamyordu
kendinde. Akl fikri

yaral

kaynam kemiklerini,

bacandayd.

ezilmi

Yeni

kaslarn, bereli

etlerini dnyordu. Kan yine hayat vermektey

di bu etlere imdi.
Nekahetteyken

att

i1lk admlara

gz-kulak

olan, kolunun stnde yardmc ve safam elinin

desteini hala hisseder gibi olduu, tatl yzl o
kadn bugn lm olmalyd. Yarmkan Yahu
diydi nk.
- Gerekten yeterince gl

hissediyor mu

sunuz kendinizi, Richard?

- Evet evet. Hi korkmadan
hayvanlarn kafesine. Kolay-kolay

girelim yabani
gebertemezler

beni.
Sorge grnr grnmez konumalar kesiliver
di. Pek kalabalk yoktu.
288

Konuklarn oluturduk-

lan kk gruplar yeni gelenden yana dndler :

Kap:nn nnde

durmutu o . Bykeli

manki gibi dimdikti.

Konutuu

her za

kimselerin ya

nndan ayrlarak, elini uzatm olduu halde Sor

ge'a doru yrd.
tenlikle:
-- Nihayet gelebildiniz, azizim, dedi.
Ve el sk ylesine gl oldu ki Sorge acdan
barmamak iin zor tuttu kendini. Fakat bu g
szl yenerek glmseme

anlamnda yzn

buruturdu.
Amiral Paulo , Sorge'u kucaklayp bir deniz
ciye yarar biimde barna basmak istedi; ama,
Sorge ihtiyatla gerileyerek bunu nleyebildi.
Paulo pek canl, pek neeliydi:
- Bayanlar, Baylar, diye bard. zninizle
Dr. Richard Sorge'u tantaym size. Kendisi siya
sal

bilimler

doktoras

yapmtr,

Frankfurter

Zeitung'un muhabiri, Dentscher Dienst'in yazi

leri mdrdr. Yiyip imeyi, elenmeyi sever,
ok iyi motosiklete biner. br dnyaya gidip
geri gelmitir!
Sonra deniz kurtlarna zg o dosta hoyratlk
la elini Sorge'un omuzuna

indirdi. Bunu da yle

gl yapt ki, Sorge'un srtndan aaya keskin

bir ac dolat. Dengesini

yitiriyordu, az kalsn.

Olduu yerde salland, igdsyle Elga'ya tutun

du, o da destek oldu.
Paulo hi aldrmadan:
- Tekneniz pek salam deil, sevgili Doktor,
dedi. uHastahktan m, ikiden mi?
Yapt bu akay grltl bir kahkahayla ta
mamlad. Syledikleri kendisinin de houna git
miti.
289

Sorge kendini biraz zorlayp : Sizi grnce ol

du, Amiral, dedi.
Sonra evresine baknd:
- yi ama, ok

sevimli bir yz grnmyor

ortalkta, Branz nerelerde? Diye sordu.

- Gitti o, dostum. Tokyo'da daha ok kalmak
gelmedi iinden. Hastahaneden kar kmaz ua
a bindi.
Sorge sesini ykselterek:
- Vah vah, ok yazk,

dedi. Kendi

elimle

bir demet sunmak isterdim ona. Vedalamak iin

hastalmn geri tepmesi gibi

bir tehlikeyi bile

gze alrdm.
Herkes Sorge'u selam1amak iin evresine top
lanyordu. O da ac ekiyordu, fakat belli etme
meye alyordu. Gzel Madam Araki de yakla
t. Bu kadn Bykeliliin yksek dzeydeki per
soneliyle sk ilikiler
btn kalburst

srdryordu. Tokyo'nun

kiileri bunu

yandan Japon gizli servisleriyle

biliyordu. Beri
pek ili dlyd.

Bu ayrnty ise yalnz Sorge biliyordu.

Yumuak elini Sorge'un adaleli, kaba-saba eli
ne doru uzatarak:
- Salnzn ok yerinde olduunu grerek
hepimiz ok sevindik, dedi.
Sorge hafife eilerek cevap verdi :
- Ben de raporlarnz iin size malzeme ve
recek duruma geliimden

tr ok mutlu say

yorum kendimi.
Madam Araki gevek-gevek:
- aka ediyorsunuz canm, dedi.
Sorge byk bir incelikle:
- Bu zel nokta zerinde

daha ak bilgiler

ister miydiniz? Diye sordu. ok gerekli mi bu?

290

Yanbandan ok iyi tand bir ses yle dedi :

- Her zamanki gibi olanaksz bu.
Fakat

Sorge

dnp

bakmad ;

zgun-uzgn

uzaklaan Madam Araki'yi gzleriyle izledi.

Mart.na Schwartz bu kez daha alak bir sesle:
- Merhaba

demeyecek

misin

bana? Diye

sordu.
Sorge onun yzne bakmadan:
- Merhaba, dedi.
- Elini ver bari !
Sorge:
- Ellerimi yeni ykam1tm, dedi. Martina'y
orackta brakarak

biraz

rkek

admlarla Eta

Harich-Schneider'i selamlamaya gitti. Gen kadn

viyolonselinin

yannda

durmu,

konsere bala

mak iin iaret bekliyordu.

Sorge kendisinde pek grlmeyen bir nezaket
le :
- Sizin iin geldim buraya,))

dedi. Ne ala

caksnz?
Kadn ufak-tefek ve sevimliydi; hayat doluydu.
Dosta bir ba iareti yapt ona:
- Siz neyi dinlemek istiyorsunuz, Herr Sor
ge?
- Sizin ne hounuza

giderse

onu. Bilirsiniz

iyi dinleyiciyimdir ben.

- Bach m acaba?
Sorge onun elini tuttu, ensesini szlatan arla
ra aldrmadan bu ele doru eildi. tenlikle :
- artc bir kadnsnz, dedi.
Harich-Schneider glmsedi.

Elga onlara yak

lat :

291

- Sorge Odysseus olsayd, deniz kzlan onun

dikkatini ekmek iin

viyolonsel

2Jarlard mu

hakkak, dedi. Balyor muyuz?

Sanat:
- uBach'tan paralar sunacam yleyse, de
di. nc ve altnc Brandenburg Konertosu'
nu.
Sorge bu seimden pek mutluydu. Neeli-neeli:
- Yeniden ak olmam

gerekseydi, size olur

dum muhakkak, dedi.

Harich-Schneider komik bir tavrla :
- Bu yazgy

haketmek iin

ne yaptm aca

ba? Dedi.
Elga konukianndan

oturmalarn rica etti. o

u hemen oturdu. Herkes ok derin bir ilgi gs

teriyormu gibi yaparak sanatnn evresine top
land. Sorge ferahlamt.

Sanatnn el hareket

lerini de izleyebilecei bir sandalyeye oturdu. Ar

kada, bfenin nnde iki kii

birbirlerinden bir

tri ayrlamyorlar, boyuna ene alyorlard.

Sorge sandalyesinin

stnde

dnd,

yksek

sesle:
- Duracak m bu grlt?

Benim ie kar

mam m gerekecek yoksa? Diye sordu.

Hazr bulunanlar glmsediler. Bfede imek
te olan iki kii sustu ve bir yer aradlar.
Amiral pek sevinliydi:
-- Dostumuz ok abuk

iyileiyor, herey bi

ze bunu gsteriyor! Dedi.

Eta Harich-Schneider toparland, almaya ba
lad. Sorge

sandalyesinin

arkalna

mutluluktan gzlerini yumdu.

sinirleri geviyordu. Btn
tu.
292

dayanarak

Aclar hafifliyor,

dertlerini unutmu

Mzii seviyordu, en ok sevdii de Johann Se

bastian Bach't.

Bir kristal

mzikte. Sorge'a
matikti bu,

duruluu

vard bu

gre en soylu ifadesiyle

mimarinin

en

yksek

mate

noktasyd,

mantn doruuydu. Bu kusursuz

durulua bir

eit

kaptryordu.

ocuksu

saygyla

kendini

nan vard bu atlmda. En iten, en gizli zlem

lerinin

gereklemesiydi. Bu

yzden de hereyi

unutuyordu.
Bu byy Ezerinden atmak iin kendini ade
ta zorlad. Parann bitiini izleyen srekli alk
lar naho kr

hayret

uyandrd

onda; incittiler

onu. Zorla zaptetti kendini. Sandalyesinden frla

mak, bu adamlara kfr basmak, onlar kovmak
geUyordu iinden. Nefret ediyordu hepsinden!
Ayaa kalkt, damdan dercesine:
- <<lVfzik susatyor insan! > Dedi.
Ayaklarn srye-srye bfeye doru gitti.
Elga da yanna gelmiti. Kaygl bir tavrla:
- <meseniz iyi olur, Richard, dedi.
- Evet, yle, ama ieceim! Sonra da grrsnz . . .
Gen kadn Sorge'un

ald viski kadehini ya

vaa onun elinden ekti:

- Muhakkak

iecekseniz

arap

iin

bari,

Richard, fakat baka ey imeyin, dedi.

Sorge: Peki peki,n diye homurdand. 0 koyu
uruptan ierim ben de.
Bir kadehi
bekledi,

doldurttu, bir

bedeninin

Hemen-hemen ani oldu bu

dnmesi balad.

dikite iti.

gsterecei

Yz

Sonra

tepkiyi

gzledi.

tepki. Zorlu

bir ba

kzard,

her

yann ter

kaplad.
- Bir kadeh daha, dedi.
293

Kadehi ald, ama

koltua

gidip

imedi. Hemen

oturdu.

Dermansz,

oradaki bir
iradesiz

bir

haldeydi.
Martina da gelip yanna

oturmutu. Ancak he

men farketmedi. Gen kadn ona doru eildi :

- Gidip seni grmek

istemitim hep, fakat

vakit bulamadm, dedi.

Sorge:
-- Git iine be ! Diye homurdand.
- d nsafszlk etme, yalvarrm! Hep seni dndm.
- Evet, oras muhakkak!

Szlerine inanyo

rum. Dnmsndr: 'nallah geberir,' demi

sin dir iinden. Fakat bu kadaryla olmuyor bu i,
daha fazlas gerek, gryorsun.
- Niin byle eziyet

ediyo;rsun bana? Niin

birbirimizi krp incitiyoruz hep?

Sorge ar-ar ban evirdi; yannda oturan
kad;na dikkatle bakt. Dikili yz irkin bir bu
rumayla kasld:
-- reniyorum senden ! Diye fsldad.
Koltuun dayanana koyduu

kadehini abu

cak boaltt.
Btn bedeni isyan halindeydi. Aclan yeniden
balyor, penelerinin sivri trnaklaryla onu yr
tyor, paralyordu. Baracakt neredeyse . . .
- irkef! Dedi.

irkeften

baka ey yok!

Nereye dnsen byle bu.

Glkle ayaa kalkt,
arya kt.

294

sendeleye-sendeleye d

Yirmiihinci Blm
EN GEN GZL AJANLAR ORDUSU
SOVYETLER'DE

nemli gizli servisler bulundurup besleyebile

cek durumda olan btn
Sovyetler Birlii ok

devletler arasnda

geni bir rgte sahip

bulunmaktadr. Btn yabanc uzmanlar imren

diren bu rg.t

ylesine byktr

bir orduya benzetirsek, br

ki, onu gizli

devletlerin emirle

rinde kk mfrezeler, birlikler vardr, diyebili

riz.
Byk lkelerin ou

meslekten

fesyoneller kullanrlar ki buniar

eit askerleridi.r. Aralarnda
olduu gibi para

ajanlar, pro

casusluun bir

yurtlarn sevenler

karlnda haber

ya da bu ii korkudan yapan

getirenler,

veya ellerine geen

frsat karmak istemeyen vatan hainleri vardr.

Sovyetler ayrca gizli servislerinde lkcleri de
altrrlar.
Komnist ideolojisi, kiisel ya da ticari kara
dayanan yurt sevgisinden ok daha gl bir ba
dr. Sovyetler byk

bir dinamizm ve atelilikle

almaktadrlar. Kimsenin

bakasnn gznn

yana bakmad casusluk alannda ise bu, kor

kun diye nitelenebilir.
Sovyet casusluunu hibir ey durduramaz. O
yalnz dman deil, mttefiki, dostu da hedef
tutmakla ka:lmaz

-ki bu, her

yerde, her

zaman

grlmtr- kendi uyruklarnn da karsna di

kilir. En ar

sonularna

dek vardrlan ihbar

sistemi bir sanat, bir meslek haline gelmitir.

295

Sovyet ajanlar

zellikle her renkte

zanlar arasndan ve -genellikle

sempati

sanldndan ok

daha kk lde- parti saflar arasndan seilip

yetitirilir. Sorge ilke ola rak Japonya'da Kom
nist Partisi'yle ilgisi ya da Sovyet Bykelilii'y
le herhangi bir ba

olan hi kimseyi

kullamn

yordu.
Buna karlk renim
mufle edilmi

dostluk

gruplar, birlikler, ka

dernekleri v.b.

rgtler

iinden ok casus alnp kullanlmaktadr. Yalnz

nemli olan, seilen kiinin
mas ya da

meslee istidatl ol

<(kaynaklardaki

kimseler arasnda

bulunmasdr. yle ya da byle olsun, yarnn ca

susu pl:ln uyarnca gelitirilip yetitirilecektir.
Bu i iin Sovyeter

test

sistemleri kullan

maktadrlar ki bu, imdiye dek bir Amerikan bu

luu saylan soru iareti yntemini uzun zaman
dan beri geride brakm bulunmaktadr. Sovyet
ler bylece

filer,

repertuvarlar ve

ok orijinal ve ilgin bir

casusluun

brokrasisini

kurmu

bulunmaktadrlar.
Bu arada Sovyetler, yandalarnn para durum
larna zel bir ilgi gstermektedirler. Dnya poli
tikasnn aday zerinde yaratt iyi ve kt izle
nimleri de zellikle gznnde bulundurulmakta
dr.
Bu ie inananlarn ou

kazan hrsyla hare

ket etmemektedirler. Sovyetlerin casusluk rgt

lerinin ok byk oluu paray har vurup harman
savurmaya olanak vermediinden
eli ak davranmadklar bir

bunlarn pek

yana, bu ajanlarn

lkclklerine de paha biilmez. Bazlar gider

leri karlamak iin zaman-zaman kk bir para
alrlar ve bu, vakti gelince, onlara antaj yapma
olanan salar.
296

ocuk zihniyetli

servenciler-

den, amatrlerle merakllardan, inanl ya da bir

baltaya sap olmam lkclerden oluan bu giz

li, byk orduya ok iyi eitilip silahlandrlm

vurucu glerle diplomal, resmi casuslar da ek

lenir ki bunlar bykeliliklerde bulunan askeri
atae>ler].e O.eniz ve hava ataeleridir.
Bu konuda da S ovyetle r, hi deilse say bak
mndan bata gelmektedirler.
bir

yntemle,

Bu da

ok

basit

kadrolar arasnda yaplacak

bir

karlatrmayla kolayc a anlalab i lir .

Nitekim Ms r'm Moskova'daki Bykelilii'n

de yak1a:.k oniki kii vardr. Buna karlk Sov
yetler -kolayca analabilecek nedenlerle- Kahire'
de hemen-hemen yz memur altrmaktadr

lar. Bu rnekle r ok boldur. ngilizlerin Mosko

va'da

bulundu:r duklan

Sovyetler Lond ra ' da

yirmiiki kiiye

maktadrlar. Yetmiiki ajansn

personeli

ngilizler bu 187

rn dndadr.

ka,rlk,

yzseksenyedi kii

altr
bunla

rakamm,, res

men a::klanmam yz kadar ajann da eklenme

si gerekti.i kansndadrlar.
Bu

diplomatik

temsilciliklerin

nemleri, ze

rinde dnlmeye deer bir konudur.

Bir de diplomatik
vardr ki epey

kurye

ilgintir.

antasn n

Eskiden ,

yl:s

mhrl bir

posta antasyd bu. Gnmzde ise bu saygzde

r:m>

bavul, kamufle edilmi bir tama rgt ha

line dnmtr. yle

szgelii:

Hep

rnekl e r veri.lmckteclir

(<diplomatik

grnm

kurye antasrn ile sandk-sandk

f. havyar, lks

kpekler ve stil

altnda ,

araplar, f
mo bi lya tan

mtr. Son sava srasnda Moskova'daki ngiliz

Bykelilii'nden bir diplomat sabun bulamad
ndan,

amarlarn

ykanmak iin

L::mdra'ya

gnd2rme alkanln edinmitir . Bu ne bir a

kadr, ne de olaand bir olaydr.

297

Bu eit diplomatik kuryelerle Berlin'deki Tay

lar Kent'in fotokopilerinin,
saplarnn Moskova'ya

Klaus Fuchs'un

he

gnderilebilmi olmasna

nasl amal? Ayn yoldan uak yedek paralar,

maden alamlarnn

rnekleri, otomatik tfek

ler, komple motorlar da gnderilmitir.

Sorge da bu

kolaylklardan

byk lde ya

rarlanyordu tabii, En nemli, en tehlikeli kat

larn birka kez Alman Bykelilii'nin kasala
rnda saklad bilinmektedir. Bunlar hibir yer
de daha byk gvenlik iinde bulunamazd. O
yalnz Tokyo'daki

Sovyet

Bykelilii

eit temasta bulunmaktan

ile her

bucak-bucak kan

yordu. Bu konuda ok dikkatli davrand ve ken

disinin Moskova'nn adam olduunu gsterebile
cek hibir davranta bulunmad.
*

Tokyo'da bulunan ve

yeni polis

ataesi Josef

Meisinger'e kar iyi duygular besleyen az sayda

ki Almanlarn banda

Richard Sorge

grnyordu. Atae de

kendisine

gsterrlen bu

bundan

tr Sorge'a

iyi niyete deer

veriyor,

yeralm

kar az-ok minnet duyuyordu. Sonralar, yaam

yksn ve gelecekte yapmay

tasarladklarn

Sorge'a anlatarak bu minneti aa vurdu.

Meisinger polis mdryd, fakat Tokyo'ya ge
lir gelmez yapt ilk ilerden biri, kendine polis
albay rtbesini vermek olmutu. Bu yzden da
ha balangta genel bir kt niyetle karlanm
t. Bu naho ve gizli

direniin iki

nedeni vard.

Bir kere, kiisel olarak sempati uyandrmyordu.

te yandan meslek diplomatlaryla onlardan yana
olanlar kendisini hakk olmayan bir grevin ba298

na gelmi bir kii ve koyu bir

yorlard. Bu ise onlarn hem

Nazi olarak gr
yaama tarzlarna,

hem de politik dncelerine ters dmekteydi.

Meisinger otoriter ve inanh bir tavrla Sorge'a:
- Bu zavalllar olaylardan hibir ey anlamyorlar, dedi.
Sorge da hemen:
- Evet, hibir ey anlamyorlar, dedi.
- <'.Tek mi - ift mi oynar gibi birey !
Sorge:
- Muhakkak ki yle, dedi.
Meisinger tknaz bir

adamd.

Boa gibi kaln

boynunun stnde enerjik izgileri olan bir ba

vard. Ar sklet bir boksr gibi ikin kaslyd.
nanl, kendine gvenir tavryla karsndakileri
etkiliyordu. Kadehini Sorge'un salna kaldrd;
itiler.
Meisinger :
- Haklsnz, dedi. Birer saydan baka ey
deil bu adamlar ! Bunlar sylerken inanlyd.
Sorge karsndakini sayg diye de yorumlana
bilecek olan bir dikkatle inceliyordu: Bo otur
mak uyuuk yapar insan, dedi. Biz burada cep
he gerisinde,

konaklama

yerlerinin

bulunduu

blgedeyiz. Oysa siz, bana sylendiine gre, cep

heden geliyorsunuz.
- Evet, yle!
Sorge hep iyi haber alrd. Meisinger daha Tok
yo'ya gelmeden nce onun sicil fiini elde etmiti.
lk bakta da adamn epey ykl bir gemii ol
duunu hemen anlayvermiti.
Meisinger gizlemeye

kalkmad bir bbrle

nile:
299

temizledim.

- Varova denen o batakhaneyi

Drt ba mamur biimde yaptm bu ii! Dedi.

Sorge bir

ba

iaretiyle

onaylad.

Berlin'in

edepli davranarak suskunlukla geitirdii eyle

ri Sorge kurye araclyla en kk ayrntlanna

kadar renmiti: Meisinger

Polis rgt'n

ynetmi;

Varova'daki Gizli
orada

hakl

olarak

kasap diye adlandrlmt.

Direni hareketleri

ni kanla bastran

da kendi hesabna

o idi. O

kk bir sava vermi; gnderdii all-pullu ra

porlar Berlin'deki Gestapo Merkezi'nde heyecan
yaratmt. Oysa bu merkez yle uzun boylu heye
cana kaplmazd.
Meisinger gsterdii byk yararlklara kendi
si de itenlikle sayg duyuyordu:
- Dnyay

zindan

ettim

onlara, diyordu.

Fakat grne gre burada kimseyi etkilemi

yor, bunlar!
Sorge kadehini boalttktan sonra:
- Yooo, beni etkiliyor, dedL
- Evet, siz beni anlyorsunuz, Herr Doktor!
Sorge zoraki bir glmseyile cevap verdi:
- Hem de nasl !
Odann iine yle bir gz gezdirdi. Henz al
mam bavullarla dolu kk bir odayd. Bir k
ede yn halinde elbiseler duruyordu.
Meisinger itiraf etti:
- Ak syleyeyim,
dm. Varova'da tek

daha iyi

yerlerde

yaa

bama oturduum bir vil

lam vard.
- Ya Berlin'de?
- Orada da durum aynyd.
- Eli-yz dzgn brolarnz var myd?

300

- Vard tabii.

Servis efiydim;

unutmayn.

1934'ten beri iyi sicil almtm hep. Bizim Byk

eli henz yarbayken ve o garnizondan bu garni
zona koarken; pansiyon

odalarnda otururken

benim, yalnz bana aid bir katm vard.

Sorge bu konuda da epey bilgi edinmiti. Elini
kana bulam olan Meisinger, Himmler'in Bavye
ra istilas diye adlandrlan hareketine katlm ;
rtbeler, dller kazanmt.

Gestapo'da Parti

iileri diye adlandrlan kesimi ynetmi ; ayn

zamanda da -memur olarak, tabii- cinsel sapklk
ve beyaz kadn ticaretiyle ilgilenmiti. Sorge yet
ki kapsamnn bu geniletiliini ok yerinde bu
luyordu.
- Bakalar daha kendi zel ofrlerine sa
hip olamamken ben Rhm ( * )

olayn sonuca

balamtm, bile !
Sorge dikkat kesilerek :
- Bunun

yanklan

buraya

dek

gelmiti,

dedi.
Meisinger kukuyla sordu:
- Sahi mi? Kim biliyor bu ii?
- Herkes, Albaym.

Bykeli bile

bundan

szediyordu geen gn.

- Yaaa!
- Sizi verek szediyordu,

tabii. Bykeli

hizmetlerinize gerek deerini veriyor, Albaym.

- te buna sevindim dorusu.
General-diplomat szetmiti bu iten, doruy
du bu! Fakat ylan sokmasndan, czzam hastal
ndan szeder gibi bunu yapmt. Yeni ataenin
( * ) Rh m : H itler'in 1 93. Haziran ndaki kan l temi z l i k hare
ketinde ldrtt yakn arkadalarndan biri.

F : 16

301

szm ona meslek yaam zerinde yannda al

anlara bilgi vermeyi yerinde bulmu onlarn ku
laklarn bkmeyi grev bilmiti. Askerlikte edin
dii drstlk bunu ona emretmiti.
Bununla birlikte Bykeli

ibirlii yapaca

kimse hakknda Sorge 'un bildiklerinin ok kk

bir blmn biliyordu.

Meisinger'i saygnla,

ne kavuturan, yalnz Rhm suikastinin sonuca

'balanmas deildi. Katolik din adamlar aleyhin
de alan davalarda da onun parma vard. Son
olarak General Fritsch'i (Fri) ok pis bir ie ka
rtrmak istemiti. Sonradan bunun asl olmad
anlalmt ;

fakat bu

yanllk

Meisinger'in meslek hayatna

iyiliksever

hibir ciddi zarar

vermemiti.
Meisinger'in surat aslmt. Kadehleri doldu
rarak:
- yi ama, kim dnyor bunlar hala? Di
ye sordu.
Sorge karsnda oturan adamn yapt deerli
hizmetlere byk sayg

duyduunu gsteren bir

tavrla:
- Albaym,>> dedi. ok hakszlk etmiler si
ze; yenir-yutulur ey deil bu dorusu.
Meisinger Sorge'un laf nereye getireceini bile
miyordu, lakin iyi niyetinden emindi, bu yzden
yumuamt :
- Ben, imkansz

olan hibir eyi

istemiyo

rum, dedi.
Sorge ciddiyetini bozmamaya

alarak cevap

verdi :
- ok alak gnllsnz dorusu.
Meisinger kendisinde
lyle:
302

pek seyrek grlen

bir

- Eeee, biz askerlik yaptk efendim, dedi.

Sorge insann iine

ileyen bir

tavrla devam

etti:
- Bykeli'ye gvenebilirsiniz. Tokyo'ya ge
liinize ok sevindi. Biliyorum bunu.
- Onun yakn dostusunuz, deil mi Herr Dok
tor?
Sorge bir dzeltme yapt:
- Byk Reich'n

temsilcisiyle bir insan ne

kadar dost olabilirse o kadar dostum onunla. Fr

sat dtke gvenini

esirgemeyerek onur veri

yor bana.
Meisinger de:
- Anlyorum onu, diyerek onaylad.
Sorge ekledi:
- Sizin Tokyo'da yapacanz almalardan
ok ey beklediini biliyorum.
Meisinger ok vakur bir tavrla:
- Madem ki. yle, dedi. da bana gvene
bilir. st'lerim gvendikleri srece hep memnun
kalmlardr, benden.
-- kiniz de ok gzel ibirlii yapyorsunuz.
- Bu onun elinde.
Sorge devam etti :
- Oras yle. Buradaki

durum Berlin ya da

Varova'dakinden bambakadr.
- Kolayca anlyorum bunu.
Sorge:
- Tokyo'daki

kordiplomatik

Sosyalist topluluktan

bir

bambakadr,

Nasyonal
dedi.

He

men ardndan da: Ne yazk ki, diye ekledi.

Meisinger olta inesini ekinmeden yuttu:
- Biliyorum, dedi. Berlin'de daha nce sy-

303

lediler bunu

bana. zel

direktifler de

verdiler.

Yola getireceim bu adamlar.

Sorge u soruyu da pervaszca ortaya att :
- Peki, komnizmle sava ne olacak?
- Biz bu konuda tecrbeliyiz,
ocuk oyunca

olacak bu.

Bana

Herr Doktor.
gvenebilirsi

niz.
Sorge ikisini yudumlad; fakat boaznda kal
d, bouluyordu

neredeyse.

Meisinger az kalsn

onun srtna vuracakt. Fakat Sorge kendini a

buk toplad, az kulaklarna vararak glmsedi .
Meisinger bu glmseyite hayret ve sayg okudu:
- Varova'da bu herifleri srler halinde te
mizledim ben, dedi. Piyano telleriyle asyorduk
onlar. Fakat

konudan

uzaklamayalm. leride

btn bunlardan szetmeye vakit buluruz. Siz

asl unu syleyin

bana,

azizim

Doktor, konut

sorununu en iyi biimde zmek iin ne yapma

mz gerek?
Sohbet konusunun deitiine ok sevinen Sor
ge hemen atld:
- Ben de bundan szedecektim, dedi.
Sakin ve aldrmaz grnmeye alyordu. Bu
Meisinger'i kmsyor, nefret ediyordu ondan;
suratna tkrmeye can atyordu. Fakat duygu
larn gizlemesi gerekti ; akl ve mantk bunu em
rediyordu. Yeterince yurulabilecek kadar yumu
ak olan bu adam ona lazmd :
- Bykeli saknml

davranmak zorunda;

fakat, bildiim kadaryla sizi destekleyecektir; el

altndan tabii..

Burada da dmanlarnz

deil, fakat sonunda

eksik

partiyi siz kazanacaksnz,

Albaym.
- Ben de yle umuyorum.

- Hereyden nce e'li-yz dzgn bir apart

man dairesi gerek size. Brolarnz Bykelilik
Merkez Binasnn iinde

olacak, bylesi

ok ge

rekli.
Meisinger umut dolu bir ifadeyle sordu:
- Mmkn olacak m bu dersiniz?
- zin verirseniz bu ii ben ele alaym, Albaym.
Meisinger hemen atld :
-- zin verdim gitti. Eer bu ii baar..rsanz,
azizim Doktor . . .
Aziz Doktor birka gn iinde hedefine ulat.
Bykelilik'teki

ilikilerini

ustalkla

kulland.

Bykeli zerinde ihtiyatla iledi. Gizliden gizli

ye zevk duyarak, yeni ataeyi

deerli bir adam,

bir bar yanls olarak tantt:

- Rahat durmasn

salamak iin gururunu

okamak yeter, dedi.

Meisinger bykelilik merkez binasndaki g
zelim dairesine kavutu. Daha oraya yerlemeden,
Sorge kaplarn anahtarlarn

cebine yerletirdi.

Albay Meisinger'i konforlu brosunda ilk ziya

ret edenlerden biri de Aziz Doktor Richard Sor
ge oldu, tabii. Meisinger ok deer veriyordu ona:
Nfuzlu tandklar vard; karakter sahibiydi, be
cerikli ve girgindi. Ayrca her konuda ok derin
bilgi sahibiydi. kiye ok dknd, ok gzel
de poker

oynuyordu.

Meisinger,

cuma gnleri

yapt oyun partilerine onu da ard:

- Azizim

Doktor,

daima bamzn

dedi

neeyle.

stnde yeriniz

Burada

var. Nasl, be

endiniz mi buray?
Sorge d a evresine baknd. Meisinger zevkli
adamd, dorusu. gn iinde harikalar yarat305

mt. Brosu Bykeli'ninkinden daha konfor

luydu. Fakat unu da sylemek
asker olan

Bykeli

gerek: Eski bir

sadelikten

holanyor ve

imdiki general-diplomat kiiliiyle sk-sk eli

kiye dyordu.
- Gsterili olmu dorusu, dedi.
Meisinger memnundu:
- Ben de bu fikirdeyim,

dedi. in byk

tarafn baardk.
Sorge rastgele sordu:
- Komnizmle sava gndemde mi yine?
- Eveeet, tabii! Sizin

desteinize de gveni-

yorum.
Sorge pek ilgilenmiti:
- Sahi mi? Diye sordu.
Meisinger geni alma masasnn ardnda i
inerek:
- Evet, dedi.

Sizce

uygun bir

zamanda,

aziz doktor, Bykelilik personelinin durumunu

inceleriz; olanaklar izin verdiince Bykeli'nin
kendisi iin de bunu yaparz. Herhangi bir aksak
lk grrsem bunun

zerinde de inceden inceye

dururum.
Sorge :
- Yapn yapn, dedi.

Bakalm ne kacak

bu iten, merak ediyorum dorusu.

- aracaksnz azizim.
- Ben de yle sanyorum, Albaym.
- Peki, ya Japon polisi?

birlii yaplabilir

mi onunla?
- Muhakkak ki

baaracaksnoz

bunu, Alba-

ym.
Aralarnda ie yarar adam var m?
306

- Duruma gre. Belli bir noktaya dek bu po

lis rgt de bizimkiyle kyaslanabilir.
- Bu adamlar tecrbelerimizden yararianr
lar m dersiniz?
Sorge bir ba iaretiyle onu onaylad :
- Yararlanrlar,
polis gvene

besbelli bu, dedi. Nizami

layktr; iyi

rgtlenmitir.

Buna

karlk gizli polis lsz biimde iirilmitir;

dzen den, meslek yeteneklerinden yoksundur.
Meisinger :
-

Yaaa, yle mi? Dedi.

- Kempetai'ye gelince, Albaym, hi arla

kamadan bizim Gestapo ile bir tutabiliriz onu.
Meisinger ho bir hayret duymutu:
- Sahi mi? Ciddi mi bu?

Diye bard. ok

sevindim buna ite! Hi vakit geirmeden Tokyo

Polis Mdr'yle iliki

kuracam. Bir armaan

getirdim ona.
Sorge glmemeye alarak:
- ok sevinecektir, dedi.

Neymi o arma

an?
- Prusya Kral Byk

Friedrick'in porselen

den bir heykelcii .

- ok iyi

dnmsnz. Bu

elimsiz Ja

ponlar porselene baylrlar.

Meisinger armaannn ok iyi bir izlenim uyan
dracandan emindi .

Davrannn denize su ta

mak kabilinden bir

ey olduunu;

porselenin

Japonya'nn balca endstri kolu olduunu; B

yk Friedrich'in heykelciklerinin duygulu Alman
lar iin lkede seri halinde yaplmakta olduunu
bir an bile dnmedi, Sordu:
- Peki, ya spor? Spor yaparlar m burada?
- Japonya'da m?
307

- Bykelilik mensuplar arasnda, yani?

- Duruma gre . . . Sporla ne

demek istedii-

nize bal bu.

Meisinger :
- Ben kendi hesabma sava spormun inan
l bir taraftarym. Bedeni gelitirir . . .
- Bunu dnen yalnz siz deilsiniz galiba.
- Neyse, bunu da grrz, dedi. Bir Alman
atletizm kulb aar, ekipler kurar, futbol, hokey
v.b. malar dzenleriz. Ne dersiniz buna?
- Bol-bol zevkler dilerim size,
Meisinger dirseklerini masaya dayam, sevgili
dostunun bu konuda gsterdii

isteksizlii nee

siz-neesiz izliyordu:
- Bykeli byle eyleri

istemez mi dersi

niz?))
- Neden istemesin?

Kendisi asker. Bu iler-

den anlar.
Meisinger aka ferahlamt:
-- Grdnz m? Dedi.
Sorge da byk soukkanllkla unu saptad:
Disiplin ve st'e kar sayg duygusu, btn caka
sna ramen,

derebeyleri

soyunun bu grkemli

rneinin ta iliklerine dek

ras gelince ie yarar bu,

ilemiti. Sorge:

diye dnd.

Meisinger comutu artk:

- Burada eksik olan, uygun bir hava, buray
canlandracak

bir

insan. . .

Ben de

tam bu iin

adamym! Bu insanlar ayakta uyuyorlar, uyuuk

lua kaptryorlar kendilerini. Hepsi byle. nce
ki gn Parti'nin Blge efi'ni

arttm. Metelik

etmez bir adam. Ne gz peklii, ne disiplin ruhu

var. Drtklenmesi gerekiyor.
308

Sorge yine inanl bir tavrla :

- Bunu da baaracaksnz, hi kukum yok,
dedi.
- artacaz onlar, bu

konuda bana gve

nebilirsiniz. Azlar ak kalacak !

Sorge vargcyle onaylyordu; ancak unu be
lirtmekten ekindi:

Byk

Reich'n

uyruklar,

yeni ataenin kendilerine alayaca atlmla ko

yu birer Nazi haline geleceklerdi. Muhakkak olan
da, bu iin ok elenceli olacayd.

309

Yirminc Blm
SORGE KENDN SIKI DENETM
ALTINA ALIYOR

ovyet Casusluk rgt dnyada bir tanedir.

Baka hibir devletin elinde bu kadar byk
sayda eleman

yoktur. Komnistlerin

nl

parolasn hep biliriz. Denebilir ki Sovyetler, ca

susluk konusunda bu parolay biraz deitirerek
u hale getirmilerdir: Btn lkelerin casusla
r, birleiniz !
Herhangi bir lkedeki komnist partisine para
lel olarak,

illegal diye adlandrlan

yaayp gelimektedir. Bu rgt

rgt de

endstri casus

luu, sabotaj , propaganda, sahte kimlik katlar

yapm gruplaryla

postaclarn da kapsamakta

dr.
ster Paris'te, ister Rorna'da ya da Tokyo'da a
llsn, btn bunlar

deimez bir rnee gre

kurulmu bulunmaktadr.

rgtn banda bir

mdr olarak Moskova'da bir general bulunur

( fakat hep ayn

general

deildir) .

Bu sorumlu

Moskova'dan ne denli uzakta olursa olsun, yapa

ca en kk yanl canna malolabilir.
svire ebekesi

olsun, Japonya

ebekesi

olsun, bir casusluk ebekesinin banda bulunan

kii eli diye

adlandrlr. lke olarak

du'da albaydr ve grevinin

250-500 dolar alr < Sovyetler
aylklarn genellikle btn

Kzlor

nemine gre ayda

balca ajanlarnn
dnyada geer ake

olan dolarla derler ) .

Eliden daha aa
310

basmakta

Orta ajanlar,

zel ajanlar ve kuryeler vardr. Radyocu zellikle

nemli bir rol oynar saylmaktadr ki bu da anla
lr bir eydir. 100-200 dolar arasnda deien bir
aylk alr ve rtbesi,

Kzlordu'daki

binbala

eittir.
ebekelerce toplanan

bilgiler

Sovyetlerin z

maldr. Dost ya da mttefik devletlere gr ve

dn ya da bilgi

vermek kesinlikle

Nitekim, kinci Dnya Sava

yasaktr .

srasnda svire'

deki ebeke yle byk bir ifreyi zme iini ba

ard ki, bunu radyo ile Moskova'ya

bildirmeye

olanak grlemedi ve dost ngiltere'ye verilmesi

nerildi. Moskova ise fkeyle hemen cevap verdi :
Kesinlikle olmaz! Yakn !
Moskova'daki merkezle onun yneticisi, kimse
nin gznn yana bakmyorlard. Den olursa
yzst braklyor; tehlikeli hale gelen ajan yok
ediliyordu. ebekeden ayrlmakda olanakszdr.
Hi kimse kendi isteiyle

servisten istifa edip

ayrlamaz.
Tokyo'daki Sorge da dahil

btn ajanlar bili

yorlard bunu.
*

Richard Sorge kendini sistemli bir denetim al

tna almt. fkelenilerini gzlyor; heyecanla
rn, duygularn tartp lyordu. Bunun gerekli
olduuna inanyordu.
Eskiden, yani birka ay nce gsterdii tepkiler
igdseldi ve hi amazd. imdi gcnn aza
lr gibi bir hali vard. Ufak da olsa yanllar yap
t oluyor, fakat yine bu yzden kayglanyordu.
Geirdii kazadan

sonra yle anlar

oluyordu

ki

sanki btn enerjisini yitiriyor, kendini bombo

::n

hissediyordu. te o zamanlar

iine kayg d

yordu.
Kendini tuzaa drlm, tehlikelerle evril
mi hissediyordu. Hereyi tarazlanyordu o
man: Karar verme
man zamannda

za

yetenei, o zamana dek d

sezip

uzaklatrma

olanan

kendisine vermi olan o srekli gerilim artk gev

emiti. evresindeki kendilerini beenmi kiile
rin yzlerine kar onlara duyduu tiksintiyi hay
krmak geliyordu iinden.
Kza:
- Benim eve gel, Miiko, dedi.

Altn Damla Meyhanesi'nde

garsonluk yapan

Miiko bir aknlk an geirdi; hayret dolu bir

bakla evresine gz gezdirdi:
- imdi mi? Diye sordu.
- Evet, temelli olarak! Gel benim eve yerle.
ster misin?
Miiko kuzu-kuzu :
- Evet, dedi.
Sorge hemen ekledi:
- Ayda ikiyz yen vereceim sana.
Miiko:
-- Yooo, bunun iin deil, dedi.
- Evet, bunun iin deil tabii. Oras muhakkak. Fakat sen yine ikiyz yen alacaksn; ayrca
annen iin de yz yen

vereceim. Paray da her

ayn birinci gn, pein olarak deyeceim.

Miiko :
- Bundan szetmek gereksiz, parann nemi
yok, dedi. Para veriyorsun diye gelmiyorum ya
nna. Canm yle istedii iin geliyorum.
Sorge: htiyacm v a r sana,
bir ba iaretiyle karlk verdi:
312

dedi. Miiko da

- Yarm saatlik zaman

gerek bana. Bekler

misin? Diye sordu.

Sonra tezgahn bana giderek nln karp
brakt; hesabnn kesilmesini istedi, eyasn top
lamak iin odasna kt. Herey sessizlik iinde,
ok sade olup bitti.
Patron Ketel baba, Sorge'un masasna geldi ve
tek sz sylemeden mterisine kederli gzlerle
bakt. Sorge:
- Yalvarrm baba,

tumturakl

laflar et:rne,

Tanr akna!
Miiko iyi kzdr.
- Onun iin onu yaIU."'na alyorum ya!
- O:ca iyi davran, Doktor. Layktr buna. unu da syle sonra: Geri gelmek isterse kapm ona
her zaman aktr.
- Saol baba. Ama i buna

varn1adan nce

birka ay geer herhalde.

- sterse yllar srsn bu i, nemi yok! Za
ten bu hayat srmekte direnirsen uzun sre da
yanamazsn, Doktor.

Tamam,

baba! Yine

sen haklsn,

her za

manki gibi. Dnyaya kazk akacak deilim. Gen

liimde otuz yamda leyim, derdim hep. O za
mana dek hayatn btn
rim, diye

dnrdm.

zevklerini tadp bitiri

Ondan

sonraki herey

vr-zvrdr zaten. Krkdrt yamdaym, hala ya

yorum . Ancak zaman oluyor ki, ne diye otuz ya
mda ekip gitmedim bu dnyadan, dediim olu
yor; kendi kendime. Anladn m baba?
Ketel baba bam sallad :
- Anlalmaz

adamsn

sen !

Ka kez sylediffi;: Sana bir

Diye

bard.

!tadn gerek, diye!

313

Her erkee bir kadn gerektir. Hi olmazsa uy

kusu kat zaman onun soluunu duymak iin.
Sorge:
- ok doru! Dedi.
inden de :

Adam hakl! Diye tekrarlad. Bir

varla, kendisine candan bal bir kimseye ihti

yac vard : Akam notlar zerine kapanp d
nrken gelip yanna oturacak; nbetten her yan
buz kesilince kendisine sokulabilecei; sinir ger
ginliinden uykusu kanca sarlabilecei bir kim
se olacakt bu. Szn ksas, artk dayanamyor
du.
Yaamnda hibir zaman bir varla
me duymamt. ocukken

gereksin

ou kez gidip baba

evinin tavan arasnda bavullarn, sandklarn ara

sna bzlp

saklanm;

yksek sesle Schiller'

d.en, Shakespeare'den paralar okumu; ateli ta

v..rlarla tumturakl laflar etmiti. Evde kimse ol
mad zaman, tek bana geirdii akamlardan
holanyordu. O zaman klk deitiriyor; endam
aynasnn karsna geip rol yapyor; yerine g
re kahraman kral ya da byk aziz oluyordu. c
ra kiliselerden, ssz ormanlardan holanyordu.
Bir tren kompartmannda

yalnz olduu zaman

da pencereyi ap duyduu sevinci haykryordu.

Askerken kalabalktan, grltden ve kouun
tiksindirici ahr scaklndan nefret etmiti. Cep
hedeyken ssz mevzilerden, gece nbetinin sessiz
liinden ve top atlarnn noktalad byk yal
nzlktan

holanmt. Bir kadnn

may sevmiyordu.

yalff z kendisinin olacak

bulmak iin son

yannda yat

Yoksulluk ve alk

yllarnda

bir oda, bir tavanaras

meteliini feda

etmiti. Daha

sonra cebi para grd zaman tek kiilik kama

ralar, kompartmanlar, mstakil daireler tutmu314

tu. Hi kimsenin de onu uyurken grmemesi ge

rekti.
Tokyo'da oturuunun ilk yllarnda Azubi Ma
hallesi'nde, Nagusaka-o 30 numaradaki
iinde bulunan kk
mutu. Burada

evinde mutlulua

kendisini

gnde

yalnz

bahe
kavu
birka

saat, yal hizmetisi rahatsz ediyordu. Yatana

uzanarak geveyip yatm bir halde Bach ya da
Beethoven'le babaa geirdii geceler ne gzeldi!
O geceler boyunca Evren'in, Btn'n sesini du
yabiliyor; dnyann ehresini deitirecek, tarihin
ak!ma yeni bir yn verecek kadar kendini gl
sanyordu! Gc bu yalnzlk iinde daha da e
likleiyordu.
B tn bunlar imdi geride kalmt. Artk kayg
dolu bir bohadan baka ey

detldi. Yalnzken

byle kalmaya devam edemezdi. ok aalardan

alnrak: Anla beni ! )) Diye yalvard Martina bir
ikenceydi. Miiko ise onu ifaya kavuturacakt.
Ketel baba:
-- yilik getirecek o sana, dedi. Evlenmeden
nce ben de kafay ekmekten, kar peinde ko
maktan, para kazanmaktan baka ey dnm
yordum. imdiyse yayorum. Burann kadnlar
iyidir, alak gnlldr, Doktor. Onlara iyi dav
randn m sana minnet beslerler. Hele onlar sev
din mi senin
doratrlar da

urunda

kendilerini

dudaklarndan

para-para

glmseyi

yine

eksik olmaz. Fakat, hnlarndan da kendini ko

ruman gerek! Bu lkede lm, her kapnn nn
de kol gezer.
Miiko geldi, bavulunu

yere koydu, Sorge'un

karsna oturdu:
- Sen burada iini bitirince gidebiliriz, dedi.
Sorge hemen ayaa kalkt.
315

- Hep geleceiz sana, Ketel baba, dedi.

- Evet-evet. Sk-sk gel hem!
Miiko'nun engel olmak istemesine aldrmadan
onun bavulunu alp darya gtrd.
Sorge geirdii kazadan sonra

Elga'nn srar

zerine elden dme, mavi renkte kk ve Dat

sun marka bir araba satn

almt; kaldrmn

kysnda duruyordu.

Miiko'nun valizini

Sorge

arabaya yerletirdi, onu da

bindirip direksiyona

geti.
Kk araba ilk dnemete gzden kaybolana
dek Ketel baba gle gle anlamna elini sallad.
Miiko ile ortak yaamnn ilk gnlerinde Sorge
eskisine gre ok daha az iti;

sinirlilik durumu

da artmad. Umutlar gerekleiyordu. Miiko yu

muak bal, alak gnllyd.

plana geme

ye almayan, sesi-soluu kmayan bir kadnd ;

kendi halinde bir eit kocaman kedi gibiydi. f
ke, sinir nedir bilmiyor, hibir ey istemiyor, ze
rine den hereyi

yapyor,

Sorge'un onu

can

ektii zaman da yan izmiyordu.

Sorge yeniden g kazanyor; o hummal sinir
lilii yokoluyordu. Sesinin tonu

bile berrak, g

venli bir hal almt. Yzndeki yara izleri de iyi

leip kayboluyordu. Ellerindeki
hemen farkedilmez

olmutu.

titreme hemen

Giysileri

her gn

tlenip temizleniyordu. Hep tek re::kli olan kra

vatlarnn renklerine canllk gelmiti.
Sorge'daki bu deiikliin ilk farkna varan:ar,
grubunun yeleri

oldu. Radyocu

Klausen daha

nceki drt aya gre daha ok mesaj gnderdi.

Branco von Vukeli gecelerim karanlk odasnda
geiriyordu. Miyagi'nin

yardmclar ise hep so

luk solua idiler. Japon tmenlerine ilikin bilgi

ler, gleri. eitimleri, bulunduklar yerler gn
,
316

gnne belirlenip

hemen Moskova'ya

ulatrl

yordu.
Sorge'un kk Datsun

arabas ok geme

den Tokyo trafik polisinin ba belas haline geldi.

Doktor arabay da motosiklet kullanr gibi hzla
styor, tellikeye yine aldrmyordu. Elga bun
lar1 duyunca deliye dnyor, Sorge da onu yat
trmaktan zevk alyo:::-du.
Telefonda ona:
- nemli bir ey yok, Elga, diyordu. Bugn
yalnz bir datm arabasyla bir kulbeye arp
tm, o kadar !
Deli doktor kazasz belasz geebilsin diye, Kio
bai Mahallesinin polisleri mavi Datsum gr
nr

grnmez

trafii

durdurma

alkanln

edinmilerdi. Sorge da teekkr makamnda on

lara bol-bol iki veriyordu. yle ki, polisler kafa
y ektiler mi hep bir azdan Japon Ulusal Mar

c Kimigayo'yu sylemeye balyorlard.

Byk kazann artk geride kalm gibi bir hali
vard. Sorge kiiliine yeniden kavumutu. Yal
nz yznn kaslar artk onu dinlemiyorlar, eh
resini bir eit maske

haline sokuyorlard. G

lmsemeye kalkt m yznde buruuklar pey

da oluyordu. Kimi zaman arlar yeniden bal
yor, sivri peneleriyle ensesini yrtyor; onu yet
den yere at.yordu. Acsn En.utmak iin o zaman
imeye balyordu.
Fakat grevini bu yzden savsaklamyordu : O
zamana kadar Sorge'un zel

yaamna hi kar

mam olan Ozaki bile kendini bu denli yormama

srn tlyordu. Sorge gi.in.zLJr alsyor, ge
celeri dinlenip yorgunluk karyordu. Miiko'yu
sevmeye balamt. Gen kadn onun velinimetiy
di.

317

Tokyo'daki Alman Haberler Brosu'nun yazi

leri mdr uzun

sreli izin almt .

Sorge'dan

onun yerine gemesi istendii zaman hi ekin

medi. Gelip bir komutan

edasyla oraya yerleti

ve memurlar -hi deilse Japonlar- zevkten drt

ke oldular.
Hepsini odasna toplad. Uzak Dou'daki gaze
tecilik hayatn
derin bir

yeniden balatacak,

aknla

uratacak

Berlin'i de

olan bir nutuk

ekti :
- Arkadalar, dedi. Sizler burada Almanya
iin ve onun sevgili

Fhrer'i iin alyorsunuz.

Asilliin an da budur.
Herkes anlamadan ona bakarken, devam etti:
- Yaamn btn
ranmak zorundasnz.

durumlarnda vakur dav

Sarho

olduunuz zaman

bile. Hele o zaman! Ne demek istediimi anlad

nz, deil mi?
Btn memurlar Almanca olarak Evet ! Diye
bardlar.
Sorge:
- Pekala, dedi. Kk bir deney yapalm.
Bira -Alman biras tabii- getirtti. En ok sevdii Lwenbrau'du, ondan smarlam t. Bir de t
ketim izelgesi hazrlad, sonra bala iaretini
verdi. Bylece de Alman D.N.B. Ajans'nn ilk spor
yarmas balam oldu. in alay nda olan Sor
ge, herkesin ne kadar bira itiini izelgeye ya
zyordu. ki saat sonra herkes koro halinde: ki
gzmn elifisin sen, sevgilim! diye ark syl
yordu.
Ertesi gn Berlin

soruyordu:

e<Neler oluyor?

Metinler bozuk, anlalmyor. Ak1ama yapn.

Sorge d a u telgraf ekti:
318

Almancay okumay unutmusunuz da ondan

olsa gerek.
D.N.B. Ajans'nn Mdr Vekili ve Frankfurter
Zeitung'la baka gazetelerin muhabiri olarak Sor
ge Japon ileri Bakanl'nda dzenlenen eit
li basn konferanslarna katld. Orada da her za
manki ak szll ile gze arpt.
Dnya basnnn gedikli
kez, duvarlar

muhabirleri ayda

aynalar ve ipek

rtlerle

bir

kapl

kk bir salonda toplanmay adet edinmilerdi.

Yine davet edilen gazeteciler tam buluma saatin
de

orada

toplandlar.

Ufak-tefek,

sevimli

bir

adam olan Ekselans Harada, yannda iki de sek

reterle kocaman bir masann bana oturmutu.
Sorge damdan der gibi:
- Ne zaman balyoruz?

Diye sordu. Daha

ok bekleyecek miyiz? Vaktimizin deeri var !

Ekselans anlayl bir tavrla glmsedi, sonra
Japon birliklerinin in Hindi'ne girdiklerini an
latan, olduka

dolambal bir

bildiriyi

okudu.

Tehlikeye den bartan szetti. Uzak Dou halk

larnn uyumlu gelimesini ancak bar salaya
bilirdi. Sz konusu olan zaten snrl, rerel bir ey
eit kayg gsterisi haksz ve

lem deildi. Her

yersiz saylmak gerekti.

Mihver gazetecileri hayatlarndan memnun, su
suyorlard. Sorge da onlar gibi yapyordu; fakat
u nedenle:
zerinde

Btn bu i

aklamalar

ylesine

aptalcayd ki

yaplmasna gerek yoktu.

Mttefik gazeteciler arasnda baz homurdanma

lar oldu. Fakat

Ekselans

terbiyesini

bozmayp

duymazlktan geldi. Tarafsz gazeteciler ise ar

mlar, gzlerini yere dikmilerdi. Dnr gibi
bir halleri vard.

Chicago Tribune ile San Francisco N ews un mu'

319

habiri Whistler, ince-uzun bir delikanlyd. Bok

srleri andran bir enesi, ince

dudaklar vard .

Japonlarn in Hindi 'nde giritikleri harekete g

re daha genel nitelikte birey sormak istiyordu:
- Ekselans, dedi.

Meslektamz Cox leli

alt ay geiyor. Bu lm olay zerinde h ii.la res

mi bir deme bekliyoruz.
Sorge kulak kabartt,

dikili yzn kaldrd.

Odada ani bir gerginlik havas esti. Mihver gaze

tecileri bile bu havay yumuatmaya almyor
lard .
Ekselans Harada ise hala glmsyordu:
- Bu soruyu

cevaplayamayacam

iin ok

zgnm, dedi. Sorun beni deil, yalnz ve yal

nz ileri Bakanl 'n ilgilendirmektedir .
Whistler diretti:
- Ekselans, Amerikan ve ngiliz
rinin Cox

lehinde

herkes biliyor.

giriimierde

Kendilerine

hkumetle

bulunduklarn

Dileri Bakanl'-

nn konuyu inceleyecei yolunda cevap verilmi .

O zamandan bu yana da drt ay geti.
Harada:
- Kukusuz, pekala olabilir, dedi. Fakat b u
konuda demete bulunmaya

yetkili deilim . So

ruturma henz bitmemi olacak, herhalde.

Whistler kzmaya balyordu :
- Ne zaman bitecek? Diye sordu.
Ekselans omuz silkerek:
- Bu konu yetkimin dnda, dedi.
Bakann cevabn izleyen ar sessizlik Sorge'un
gr sesiyle birden bozuldu . Sert bir tavrla:
- Bakn Msy I:Iarada, dedi. Bir takm ap
tallar karsnda bulunduunuzu sanmyorsunuz.
dur herhalde?..
320

Ekselans ok nazik bir tavrla:

- Aman efendim . . . Estafurullah! Dedi.
- Zaten bizim, sizin kadar bo vaktimiz yok,
Msy Harada. Konunun evresinde boyuna dola
p

durmayn.

Hk.metinizin bu i

zerindeki

grn bize bildirmek istiyor musunuz, istemi

yor musunuz ? Cox soukkanllkla
tr. Bunu inkar etme

ldrlm

yrekliliini

gsterebilir

misiniz?
Harada eildi ve Sorge'dan yana dnerek:
- una inanabilirsiniz, dedi.

Hkumetim

elinde olan hereyi yapacaktr . . .

Sorge onun szn kesti :
- Ac ey,

gerekten.

stemiyor

musunuz,

yoksa elinizde mi deil Msy Harada? Sorun u:

Ne zaman isteyeceksiniz ve yapabileceksiniz? Ne
zaman? Gelecek basn

konferansnda m, bir yl

sonra m, ya da hibir

zaman m? Size yakan

da bu zaten.
- ok zgnm . . .
Sorge: Gidebiliriz yleyse, dedi. Arkasn d
np kt. Btn sava muhabirleri de onu izledi
ler ve Japon diplomatn glmseyiiyle babaa
braktlar.
Konferans sona ermiti.

O akam

Whistler

mperial'in

salonlarnda

meslektalar onuruna bir parti verdi. Kadeh

ler Sorge'un erefine kalkt.
Whistler:
- Bu adam sinirime dokunuyor, dedi. Kar
ma kan en gzel Nazi tipi o! Ama unu da ka
bul etmek gerek: Gzpek adam dorusu ! )>
Ayn saatte Mihver

gazetecilerinden

bir grup

da Alman Kulb'nde toplanmt. ok ateli bir

F : 17

321

hava iinde hepsi bir azdan Sorge onunna

kez: Hurra ! Diye bardlar. Bunun zerine Na
zi Partisi'nin organ olan Vlkischer Beobachter
Gazetesi'nin temsilcisi, beklendii gibi, ok vatan
severce bir nutuk ekti ve szlerini yle balad:
- Japonya'nn en iyi ve en kt gnlerinde
mttefikiyiz; ama stn rkn hangisi olduunu
zaman-zaman hatrlatmak da fena ey deildir.
te Sorge bu gerei aka sylemeyi baarm
tr.
Richard Bykeli'nin eine haber verme iini
kimseye brakmad:
- Elga, dedi. Yine birisiyle kaptm, bu
gn.
- ekilmez adamsnz, Richard. Beni kayg
landryorsunuz gerekten. Bu kez sz konusu
olan ne?
- Harada adnda biri. Meslei ekselanslk.
Fakat ne yazk ki lafta kalyor bu. Telalanmayn,
ii yoluna sokarm!
Sonra peinde Alman Basn Brosu'nun btn
arkadalar olduu ha'lde en yakn meyhaneye
gitti. Almanya'ya ekilecek telgraflar yazdktan
sonra:

Prusya1ym ben, bayramn renklerini bili

yor musunuz? Diyen arky syledi.
Gece yarsndan az nce bir Japon amiraliyle
dello etti. Ancak bu i iin perde ubuklan kul
land. Sonra hasmn sarho edip bir masann al
tna yuvarlad, pantolonunu kard ve en yakn
bahriye klasna gtrp teslim etti. D.N.B.
Ajans'nn Berlin'e gnderdii son telgraf, Sor
ge'un gn gnne tuttuu tketim izelgesin
de sekin yeri olan bir memur yazmt: Adamn
322

gzleri zor gryor, konuurken boyuna dili dola

yordu. Telgraf yle balamaktayd:

Devlet ua Harada'nm bugn bir basn top

lantsnda bize yutturmaya kalkt resmi pa
lavralar
. . .

Sonra Sorge kk mavi arabasna atlad, hz

la evine doru yolland. Miiko'yu gresi gelmiti.
Lakin yine de polis memurunun hizasnda dur
maktan geri kalmad: Bu adam, iinde yabanc
larn bulunduu arabalarn numaralarn belli et
meden yazp gizli polise iletmekle grevliydi.
- Hey ahbap! Diye bard. Berlinli Herr
Sorge'um ben! Yaz bunu defterine! unu da ekle
sonra: Gidip yatacam ve yalnz yatacak da dei
lim!

323

Yirmidrdncii Blm
CASUSLARIN KENDLERNE ZG
DLLER VARDIR

enizci gibi, sanat gibi, soyguncu gibi casu

sun da kendi dili, kendi meslek argosu var
dr.

Casusunki bir sanat argosu deildir yalnz. Giz

leme iine de yarar. Sovyetler gl ve gizli r
gtleriyle bunun olumasna byk lde kat
kda bulunmulardr.

Alnmas zorunlu olan ok dikkatli ihtiyat n

lemleri uyarnca iki ajan, bir ;csnden sz
e rken onun takma adn kullanr. O iki kisi bir
rlerini ok iyi tansalar, karlkl gven bes1e
$eler ve konumalarn kimsenin dinlemediini
bilseler dahi bu byledir.

cje
tf

Yer adlaryla tarihler ve saylar da bu kuraln

dnda kalamaz. Sorge bir sre iin Ramses ad
n tamt. Moskova yerine Mnih diyordu.
Mdr>n alc radyosunun bulunduu Vladi
vostok yerine de Wiesbaden'i kullanyordu.
Bu ifreli adlar ou zaman rastgele seilmek
teydi ve aralarnda mantkl bir ba kurmaya kal
kmak yararszd. Yalnz bir tek durum bilin
mektedir ki bunda, en kaarlanm Sovyet ajan
lar bile ilerini hafif bir hzn kapladn hisse
diyorlard. Sovyetler Birlii adn gizlemek iin
vatan>> szcn kullanyorlard. Casusun da
kalbi vardr.
Baz kombinezonlar da ortaya olduka acayip
durumlar karyordu. Mesela Ramses Koper324

nik'ten sosis istiyor, szleri pekala u anlama

gelebilirdi : Tokyo'daki ebeke efi Sovyet Byk
elilii'nden kendisine dolar olarak para yollama
sn rica etmektedir.
Kimi zaman en korkun zanaatlarda da grl
d gibi argo, babacan> da oluyordu. Radyo
cmnun mzisyem> diye anldn daha nce gr
mtk. Casusluun kendi ad oyumdur; casus
luk yapmaya oynamak denilir. Edinilen bilgi
de, zellikle hasm aldatmak iin yalan-yanl bi
ime sokulmusa, <wyun malzemesi adn alr.
Ajan iin safd edildi, felce uratld denil
mez. ou kez devre drn ya da oyun d kaldrn
denili.r.
Yine bu kurallara uygun olarak bir alar saat,
radyo alcs demektir. Yakalanan bir ajan iin
hapse girdi denilmez de hastahaneye yattrn de
nir. Polise ne ad verilir peki? Bilin bakalm . . .
Hekim!
Alman kar casusluk rgt casuslar tersyz
etmekte uzmanlamt. Tersyz etmek, ak dil
de u anlama gelir: Bir casus ngiltere iin Al
mmya aleyhine casusluk yapyordu diyelim.
Ters:yz edildi mi Almanya iin ngiltere aleyhi
ne casusluk yapmaya balar.
Avrupa'da tersyz etme sk-sk grlen bir
eydi. Sorge'un Japonya'da ynettii kesimde ise
olanakszd. Sorge bir sradan rutin adam ya da
makinede bir dili ark deildi. En umulmadk
anda byk iler eviren bir entrika dehasyd o !
*

Sorge Miiko'nun yanna yatm, bolua bak

yordu. Gecenin derin sessizliini kadnn belir
siz soluu bozmuyordu.
325

Sorge kolunu uzatp kzn omuzuna dedi,

omuz da gvenle brakt kendini. Miiko Sorge'
dan artk korkmuyordu. Bir daha da hi korkma
yacakt. Bunu ummak istiyordu.
Sorge:
- Seninle olmak ho ey, dedi.
Miiko glmsedi. Onun yzne bakmadan:
- Kann nasld? Diye sordu.
- Hangi kann?
- Evlendiin kadn.
Sorge elini uzatarak:
- ki ver
doldurma.

bana, dedi.

Fakat kadehi ok

Miiko onun isteini hemen yerine getirdi; ka

dehi yavaa, Sorge'un ak duran eline verdi ve
yatan yannda diz kt.
- Bunu sormamam m gerekiyordu yoksa?

Dedi.
- Her eit soruyu sorabilirsin, Miiko.
Kz birden:
- cCevap verme bana, . dedi. nemi de yok
tu zaten. yle aklma geliverdi ite. . .
Sorge iinden: Ben anca.k sylemek istediimi
sylerim, diye dnd. Karann verdim: Her
eyi syleyeceim ona. Kalbimin derinliklerini
gstereceim, vefal ve iyi bir kz nk. Aptal da
iistelik. Btn gzyalarn iine ekip kurutabi
lecek bir snger o. Bana gre baka hamurdan
yaratld iin de bu gzyalar iyi gelecek ona.
- <<Ad Christiane'd, dedi. ok akllyd,
benden de akll. Geinemeyeceimizi abucak
grd. Kavgasz grltsz ayrldk. Bugn bile
bark durumdayz; birbirimizi sevdik de ondan.
326

Sevimi iki insan birbirinden ayrlsa bile, o sev

gi lmez.
Miiko :
- Anlyorum, dedi. Bizim iin de ilerin
baka trl olacan dnme sakn. Sen ister
sen ekip gitmeye hazrm. Gerekliyse imdi bile
gidebilirim. Ancak aramzda gemi olanlardan
hibiri lmeyecek. Azmdan da senin hak.knda
tek kt sz kmayacak.
Sorge onun elini avucuna alp
bir hareketle okamaya balad.

makinelemi

Miiko:
- Biliyorum, ok aptalm ben, dedi. Fakat
akllln sevgiyle ne ilgisi var?
Sorge dalgn-dalgn:
- efkatli bir yrek byk bir zekadan s
tndr, dedi. Fakat Christiane'da ikisi de var
d. efkat mi, zeka m baskn kard onda, za
manla belli olabilirdi.
Sorge da olup bitenleri ok iyi bildii halde bu
gelimeye yardmda bulunmutu. Ona gre bu
kadn fazla iyi idi. Yolunu kesiyordu. Byk se
rvenler peinde olan kimse, balanmamaldr.
Arkadana yapp kalmaktan korkan yalnz ol
maldr.
Miiko:
-Canm actyorsun, diye fsldad.
Sorge irkildi ve Miiko'nun kolunu skan eline
akn-akn bakt. Kaslm parmaklarm geve
tip hayretle szd onlar. Ar-ar kalkt.
- im var, dedi.
abucak giyinip darya kt; minik arabas
nn oturacak yerine ylrcasna brakt kendini
327

ve kente doru yola kt. Belirli bir amac yok

tu. fakat ok hzl gidiyordu.
Bykelilie girdi. Bu ge saatte kimse al
myordu. Haberleme Brosunda bir sre kald;
fakat gndz gelen son haberler zerinde zihni
ni toplayamad. Ensesi aryordu, darya frla
d.
Bykeli'nin konutunda k grd. Hafif bir
mzik sesi de geliyordu. Sorge yaklat. Mziin
hoparlrden kar gibi bir hali vard. Dans mzi
i idi. Kuru grlt diye adlandrd bu nes
neye olan nefretini yenerek ieriye girdi.
Elga onu grnce pek sevindi. Bykeli de
dosta el sallad. Sorge kapnn nnde durdu;
az saydaki konuklar gzden geirdi. Martina
Schwartz radyonun nnde, Bykelinin yann
da oturuyordu. Sorge onu grnce gerisin geriye
dnd hemen:
-- Rahatsz etmeyeyim sizi, dedi.
Elga peinden gelerek:
- Rahatsz etmiyorsunuz ki, dedi.
- Sizi rahatsz etmiyorum, biliyorum, Elga.
Fakat bakalar iin burada fazlaym. Ak konu
mak gerekirse ben kendimi rahat hissetmeyece
im.
- Unutamaz msnz bu kadn, Richard?
- Karnzdayken kendimi kolayca unutup
soukkanllm yitirebilirim; bundan kurtar-.
mak istiyorum sizi.
- Bitiik odaya geelim, isterseniz?
Sorge kederli-kederli:
- Niin byle davranyorsunuz bana kar?
Niin dedikodulara meydan okuyorsunuz? nsan328

larn kt yrekliliini, dncelerindeki baya

l biliyorsunuz. Niin ortaya atlyorsunuz
byle, Elga? Niin?
- Bu sama
Richard?

dnceler de nereden kt,

Sorge direterek ekledi:

- Niin yapyorsunuz bunu? Acna duygusundan m?
- Siz itiniz mi, Richard?
Darya karken mrldand:
- Henz imedim.
Kk arabasnn nnde uzun sre dikilip
durdu. Kararszd. Nereye gidecekti? Sonunda
Altn Damla'ya, Ketel babann meyhanesine gitti.
Baba onun yanna oturarak:
- Kz fazla yalnz brakma, dedi.
- yi ama, ikimiz de ayn boyundurua balarmz geirmi deiliz, bildiim kadaryla.
- Ne diye Miiko'yu getirmedin? Bizi grn
ce sevinirdi.
Sorge sert-sert:
- Amaaan baba, ok kafa tlyorsun! Sen
iki getir bana hele, dedi.
Ketel kayglyd :
- Kavga m ettiniz yoksa? Diye sordu.
- ok konutun be!
kt.

Dedi; kalkp darya

Kk arabas hzla ileri atld, Ginza Mahalle

si'ni bir batan br baa geti. Sorge yan sokak
lardan birine sapt, ona paralel bir sokaktan geri
dnd; makinelemi gibi, belirli bir ama gt
meksizin iki tur daha yapt. Max Klausen'in evi
nnde durmak zereyken, kaldrmn kysnda
329

duran bir polis otosu grd. Gaza bast, durma

dan geip gitti: Klausen olacak bu sallapati he
rif yine polislerle kafay ekiyor; ok da kurnaz
sanyor kendini, diye dnd.
Bir kahvenin nnde durdu; ieriye girdi, tez
gahn nnde kendine yer amak iin bir Japonu
iteledi, iki istedi. Sonra arkasna dnerek salo
na bakt. Az mteri vard. ki iip crlak sesler
le konuuyorlard. Anlamaya alt; fakat ok
abuk konuuyorlard.
Bir Japon gelip onun nnde eilerek bekledi.
Sorge:
- Ne istiyorsun benden? Kimsin sen? Diye
sordu.
- Mzik alarm da.
birey var m?

Dinlemek

istediiniz

- Keman m gcrdatyorsun?
- Piyano alyorum.
- Bach',
musun?

Beethoven'i,

Japon hayr> anlamna,

sallad.

Schumann'

biliyor

kederli-kederli ban

- Sonra da mzisyenim, diyorsun. Maskara

herif. Almanca arklar biliyor musun?
Japon hemen atld: Biliyorum tabii. Deutsch
land, Deutschland ber alles!
Sorge:
- Pekala! al bakalm, dedi. Canm elen
mek istiyor bugn.
Japon piyanosunun bana kotu; Sorge da bir
kadeh iki getirtti. Bir iaret yapnca piyanist
tulara vargcyle basmaya balad.
330

Sorge:
- Ayaa kalksanza be! Diye bard. Bizim
Ulusal Marmz alnd m, esas durua gemeniz
gerek, anlald m?
Orada bulunanlarn ounluu kuzu-kuzu aya
a kalkt. Bazlar ekiniyorlard. Sorge ilerin
den birini yakasndan kavrad gibi ayan yer
den kesti. Adamn gmlei yrtld. tekiler de
hemen ayaa kalktlar.
Sorge piyaniste:
- Yeni batan al ! Diye bard.
Adam da ulusal mar yine almaya balad.
Sorge elinde bo kadehiyle dumanl salona
dalgn-dalgn bakyordu. Ka kez iitmiti bu ar
ky? Daha ocukken, Haydn'n bu ok ho melo
disinin namelerini duyunca gzleri yaarrd.
ou kez ylesine duygulandrrd ki, sesiyle ko
roya katlamazd. Bugn bile, dimdik ayakta du
ran babasnn gr sesini, yurduna olan sevgisini
haykrrken duyar gibi oluyordu.
Aradan ok yllar gemi, Birinci Dnya Sava
'ndan sonra bu arkya her zaman iin veda et
miti. Sisli bir 9 Kasm akam, yz-gz kan
iinde bir arkadan bir kapnn girintisi iine it
miti. Arkada inliyordu; Sorge da onu sustur
mak iin elini azna kapamt. Kovalanyorlar
d. Ar yaral arkadayla bu karanlk kede
uzun sre kalm; kaatil herifler dalmadan n
ce avaz-avaz bararak Alman Ulusal Mar'n
sylemilerdi. Peinden de Nazi Partisi'nin mar
olan Horst Wessel'i . . .
Sorge elindeki kadehi duvara
krd. Bouk bir grlt kt.

doru

frlatp

331

Mterilere:
- Oturabilirsiniz

artk, diye

bard.

BU

sama ey iin ayaa kalkacak kadar aptal ms

nz siz?
Sonra piyaniste para verdi :
- ok kt

alyorsun , dedi.

Bunun iin

bahi veriyorum sana.

Darda, nerdeyse snecek
balarn donuk

altnda,

gibi ldayan lam

Sorge

uzun zaman

arabasnn iinde oturdu.

- <Eskiden, ocukken ve alamay henz bili
yorken . . , Diye balad.
Dehete

kaplarak

sustu,

vargcyle

mara

bast.
mperial'e giderek Siebert'i yatandan kaldr
d. O hi ses karmad; pek az da ard.
-- (Nerede oturduumu renmek istiyor mu
sun, Siebert? Gel benimle. Bu frsat bir daha ele
gemez. Benim

'fakirhane'yi gstereceim, dedi.

Siebert hi. ekinmedi;

Sorge da bunun byle

olacam sezmiti. neri

ekiciydi. Siebert ou

kez Sorge'a misafirlie

gitmek istemiti; ancak

Sorge hep yan izmi;

Ev halimin grlmesin

den holanmyorum, demiti.

Siebert arabaya binerken:
- Sinirlerime

acyn ne olur !

Dedi. Yaa

maktan bkm deilim.

Sorge gld, gaza bast. ehri bir batan br
baa frtna gibi getiler. Siebert eliyle apkasn
tutuyordu. Tek tk

syledikleri

szleri

rzgar

azlarndan koparp alveriyordu.

Sorge'un evinin kapsn aydnlatan krmz fe
ner yanyordu.
332

Siebert sordu:
- zel bir iaret mi bu?
- Tabii, dedi. Aklnzda olsun: Lll.mba snk oldu mu bu, 'beni rahatsz etmeyin,' anlam
na gelir.
eriye girdiler, Sorge seslendi:
- Miiko! ay yap bize!
Siebert:
- Sizi rahatsz etmek istemem, dedi.
Sorge ok ciddi:
- Hi ekinmeyin, eledi. (<Miiko'yu ev sahi
besi olarak incitmi olursunuz. Konuuna bir
fincan ay sunmaktan byk mutluluk duyacak
tr.
Birinci kata ktlar. Siebert evresine ilgiyle
baknd. Kitaplar, yine kitaplar dzensiz bir hal
de, stste yl duruyorlard. Siebert bunlar
kartrmaya balad.
Sorge:
- Btn Japon edebiyat var burada, dedi.
Klasik, lirik, modern, sosyoloji, tarih . . . Varolup
da evrilmi olanlarn hemen hepsi. stediinizi
alp gtrebilirsiniz.
Siebert daha iyi aratrmak iin diz kmt:
- Beceremem ki, dedi. Almanya'da kitapl
mla yayorum hemen-hemen ve karm kadar
onun da eksikliini duyuyorum.
Sorge :
- Bunlar bana lazm deil, dedi.
ay geldi, Miiko da gzel reveranslar yaparak
ikramda bulundu. Sorge Siebert'i tantt; o da
gen kadn ilgiyle inceledi. aylann dinsel bir
huu iinde itiler.
333

Fincanlar boalnca Sorge:

- imdi de yalmz brak bizi, Miiko, dedi.
O ktktan sonra Siebert:
- Anne gibi insann stne titriyor, dedi.
Sorge fkeli bir hareket yaparak cevap verdi:
- Ayda ikiyz yen veriyorum ona. O kadar da
deeri var. Sonra ekledi: Burada bir lise ret
meni aa-yukar yzelli yen alr. Bu da ok az.
Siebert kuru deniz yosunuyla doldurulmu di
vanda oturuyordu. Arkasna yaslanm haldeydi.
- Azizim Sorge, niin duygularnz deersiz
gstermeye alyorsunuz? Diye sordu.
Sorge birden bard:
- Bu duygular kimseyi ilgilendirmiyor da ondan !
Siebert uzlac bir tavrla:
- Peki-peki! Kzmayn, anladm, dedi.
Byk bardaklarda susuz ve buzsuz viski itiler. Siebert bir puro sigaras yakt. Bir alverii
sonulandrmak zere olan eski dostlar gibi ba
kyorlard birbirlerine. Arasra sustuklarnda da
duvar saatinin tekdze tik-taklarm duyuyorlar
d. Darda gece uzak bir denizi andrrcasna
fardyordu.
Siebert dnceliydi. Birdenbire:
- ngilizce, Franszca, ince ve Japonca konuuyorsunuz siz, dedi.
- Japoncay at-pat biliyorum.
- Nerede rendiniz?
- En byk blmn yatakta, Siebert. Hounuza gitmedi mi?
- Rusa bilmiyorsunuz, deil mi?
- Neden sordunuz?
334

- Geri hi kimse sizi Rusa konuurken gr

memitir; fakat bahse girerim ki Rusa biliyor
sunuz?
Sorge szlerin zerine basa-basa:
- yle geliyor ki fazla ilgi duyuyorsunuz ba
na! Bu konuda ne dneceimi pek bilemiyo
rum. Arasra bunun houma gitmedii de olur!
- Yararsz dncelere kaptrmayn kendini
zi, Sorge. Zihnimden geenleri ou kez kendime
saklarm; istediim zaman da belleim ok g
szleiverir .
Sorge Siebert'e:
- Tamam, anlatk, anlamna gelen bir ia
ret yapt, sonra kadehini kaldrd:
- Kt bir vicdan bir yaam
zen, dedi.
Siebert kadehini boaltt:

uzatabilir ba

- Ne doru sz! Kimi hallerde de saduyu

nun yaam ksaltt muhakkaktr.
Sorge:
- Enayilerin salna! Diye bard. Bun
larn hemen hepsi aktan yana mutludurlar; uzun
bir mr vardr nlerinde. Yurtlarnda hayatla
rndan ok memnundurlar!
Siebert dnceliydi. Purosundan bir nefes
ekti ve tavana ykselen mavi, hafif duman sey
rederek:
- Bazen imreniyorum size, dedi. Lakin yi
ne de sizin yerinizde olmay hi istemiyorum.
- Postu kaybetmekten mi korkuyorsunuz?
- Ya siz, Sorge? Bu duyguya
kendinizi?

altrdnz m

Sorge bir ie viski daha at, kadehleri silme

doldurdu.
335

- Krkyedi samurayn salna ielim, dedi

ve iti.
Siebert de onun gibi yapt, fakat daha yava i
ti. Bir yandan da gzlerini Sorge'dan ayrmyor
du. Klrkyedi samuray! .. Japon tarihinin bu ken
dine zg, acayip blmn biliyordu. Bu krk
yedi samuray, ldrlen

efendileri

srer gibi yaparak hasmlarnn

ttrdlar. ip-iip sarho

derebeyinin

Sefih bir yaam

cn kanla almak istiyorlard.

kukularn ya

oldular; kadn pein

den kotular,

dinsel ve ailevi

getirmediler.

Sonra,

zaferi

grevlerini yerine
kazanacaklanndan

emin olunca ayaklandlar ve lerini korkun bi

imde aldlar.
Siebert ykseltmeye alt bir sesle:
- Ben de krksekizinci

samurayn salna

iiyorum,)) dedi.
s:endilcrini alkoln
siz bir takm

etkisine

braktlar,

dncelere daldlar.

belir

Anlalmaz

szleri birbirine karyordu. Sarholara zg o

gven duygusuyla

ak-seiklikten

kanyorlar,

kendilerini brakyorlar, yalnzln tadn kar

yorlard.
Sonra oturduklar yerde
Siebert'in parmaklarndan
dt. Hafif bir duman
balad. Ate

szdlar. Yanan puro

kayp divann stne

ykseldi,

yaylyordu.

koyulamaya

Odann iine

buruk,

sersem edici bir koku yayld.

Sorge'un ar,

dzenli

soluu

birden durdu.

Gzlerini amadan havay koklad. Yz kasld.

oturduu yerden frlad. Birden uyanan Siebert'i
bir yana iterek

ilteyi kavrad,

gl kollaryla

kaldrp pencereden darya frlatt. ilte angr

ungur krlan

camlardan

darya

bir grltyle baheye dt.

336

kp bouk

Sorge heyecandan titreyerek:

- Si.ebert ! Diye bard.

Bu koku var ya?

Mezarmdan kaldrabilir beni !

Siebert kalkmt; aknd. Glmsemek iste
di, az irkin bir burumayla kvrld. Duvarda
ki kocaman delie aptal-aptal bakyordu. Pence
renin pervazlar da ilteye taklarak birlikte d
mlerdi.
Sorge:
- Birinci Dnya Sava'nda Somme'da ( Fran
sa'da) alev makineleriyle temizlenmi smaklar
da dolatm. Ayn koku orada da vard !
Siebert:
- Savatan tiksiniyorsunuz,

deil mi? Diye

sordu.
Sorge sert-sert:
- Evet, dedi. Sava nlemek iin hibir a
bada bulunmayanlardan da tiksiniyorum.
Konuunun

direniine aldrmadan

kolundan

kavramt:
- c<Bak Siebert, dedi.

Askerlik yaptm, g

nll yazldm, evkliydim, cokuluydum . arp

tm. Birka kez

yaralandm,

nian

yl boyunca cepheyle hastahane

dokudum. Dvtm, a kaldm,

aldm. Drt

arasnda mekik
ldrdm, ka

nm akttm. Sava nedir, bilirim. Bir daha gr

mek istemiyorum onu. Hibir zaman !
Siebert'i de srkleyerek darya att kendini.
Yan< etin buruk

kokusu peini

brakmyordu .

Derin bir uykuya dald, btn gn uyudu.

Yirmibeinci Blm
ROOSEVELT'N MAVR DE CASUSLUKTAN
MAHKUM OLMUTU

azen bir casusun, tarihin karmak meka:niz..

masna el atabilecek duruma geldii olur.
Fakat meslek casusu ya da grevini vatans&

verlik duygular yznden yerine getiren bir ca

sus bunu yapmaya hibir zaman frsat bulamaz.
Bir lkc olmas gerektir nk.
Yeryz'nde Yalta Konferans'm bir felaket
sayanlar oktur. Biroklar: Bakan Roosevelt
Stalin'in oyununa gelmitir, deyip dururlar.
Gemite yaplan yanllar belirtmek kolaydr.
Fakat unu da gzden karmamak gerekir: Bu
konuda Birleik Amerika Bakam'mn sz en
ok dinlenen danmanlarndan biri, Alger Hiss'ti.
Alger Hiss de tpk Taylar Kent gibi, ok iyi
bir ailenin ocuuydu. Meslek yaam parlak ge
miti. nl Harvard niversitesinin rnek ren
cisiydi; ykselme tutkusu olan bir hukukuydu;
ok gen yata Dileri Bakanl'na girmi, Ba
kan'a danman olarak Roosevelt'in New Deal'ine
byk katkda bulunmutu. 1945'te de Hiss, Bir
lemi Milletler'in ilk Genel Sekreteri'ydi.
Fakat 1948'de sk skya sorgulanan bir kom
nist, eski ajanlarn, bu arada Alger Hiss'in de
adm vermiti.
'

Bunun zerine Amerika kaynayan bir kazan

haline geliverdi. Demokratlar'la Cumhuriyetiler
birbirlerine girdiler. Hiss vargcyle kendini sa
vundu. Adalet cihazn harekete geirdi. Piman338

lk getiren komnist ise bir takm belgeler gs

terdi. On yl nceki tarihi tayorlard, fakat ezici
bir nitelikleri vard: Dileri Bakanl'nn alt
mbe tane belgesiydi bunlar; tanesi elle ya
zlmt. Uzmanlara bavuruldu; bunlann hepsi
oybirliiyle: Yaz, Alger Hiss'indir, dediler.
Hiss: Benim bir eyden haberim yok ! Diye
yeminler ediyordu. Eski komnist ise yine yemin
ederek bunun tersini sylyordu. Jri yeleri
kendilerine gsterilen kantlan kabul ettiler. Hiss
be yl hapse hkm giydi. Casusluk sulamas
ispat edilememiti. Zaman am da araya gir
miti.
Hiss'in baka casusluk eylemleri yapp yapma
d bilinmemektedir. Muhakkak olan u ki ken
disi de, Sovyetler de bu konuda hibir ey syle
memektedirler.
Eer byk devletler o zaman gizli dosyalarn
am olsalard, bu boboazlklar hi de yabana
atlamayacak sonular douracaklard. Birok ha
trl kiiye casus ya da vatan haini gibi aalat
c sfatlar verilecekti.
Fakat bu tehlike nemli deildir. Mkemmel
birer antaj arac olan bu tr dosyalann gizli
kaldklan srece deerleri vardr. Meslekte yaz
l olmayan, fakat buyurucu nitelikte bir yasa
vardr. Hibir devlet casus altrdm itiraf
etmez. Bir casus maskesini yznden karsa ve
ya anlarn yaynlasa bile, amalanan devlet g
rn kurtarmaya zen gsterir; ne yalanlama,
ne aklama yapar.
Demek oluyor ki Alger Hiss dman safna ge
en bir kaakt. Gnmzde de bakanlklarda,
bilimsel aratrmalann en kapal evrelerinde,
ulusal ekonominin komuta postalannda nemli
339

grevler yapan bunun gibi kim bilir ka kii var

dr? Her yanda kuku hkm srmektedir. Bu
nun tohumlarn Kent ve Fuchs, Hiss ve Sorge
gibi adamlar ekmilerdir.
Fakat asl sorumlular, son zmde, e<toprarn
hazrlam olanlardr. nsanlarn yreklerine
hn eken, hn bier.

Richard Sorge Altn Damla Meyhanesi'ne girdi,

dipteki salona geti. Mterilerinin rahatlna
zellikle gz-kulak olan bu meyhanede pek gze
arpmayan loca gibi yerler, birka zel oda, dip
tarafta bir salon, zel diye adlandrlan bir de
baka salon vard. Sorge rahatsz edilmeden ye
mek yemek istedii zaman, Ketel baba bunu sa
lamak iin gerekeni yapyordu.
Ketel baba iin-iin Sorge'un mkemmel ve
ok kurnaz bir i adam oluundan kukulanmak
tayd. nk ona gre ancak ok para kazanan
ok iki iebilirdi. Becerikli, akgz bir insann
gazetelere, haber ajanslarna muhabirlik ederek
byk paralar kazanabileceini Ketel babann ak
l almyordu. Sorge ikide-bir yeni bir aklama
yapmamak zere, ald aylk cretlerin filerini
ona gstermiti, fakat Ketel babann yine de akl
bu ie yatmamt.
Fakat iyi yrekli doktoru ok seven Ketel ba
ba, onun en kk arzularn bile yerine getirme
ye hazrd.
Sorge belirli bir viski markasndan m hola
nyordu? Bizim saygdeer me yhane patronu he
men ithalatlar harekete geiriyor, iki mahze
nini onunla dolduruyordu. Sorge bir Hawaii or
-

340

kestrasn dinlemek mi istedi? Ketel baba ne ya

pp yapyor meyhanesi iin byle bir orkestra
buluyordu. Sorge le ya da akam yemeini zel
salonda yemek istedi mi bu salon onun iin hep
botu.
Ozaki daha nce gelmiti. Sorge ieriye girince
ayaa kalkt, resmi bir tavrla eildi. Sonra elini
uzatt:
- Byle bulumamz pek seyrek oluyor,
dedi.
Sorge cevap verdi:
- Buras buluma yerlerimizin en gvenilir
olandr. Onun iin de buray ok ll biimde
kullanmam gerek. Ancak nemli tartmalar iin
ve rahatsz edilmemekten emin olmak istediimiz
zaman.
- Neymi bu nemli sorun, Herr Sorge?
- Almanya Bykelilii'nin kampanya planndan szedildiini duydunuz mu?
Ozaki sessiz-sessiz gld:
- (<Haaa, eski hikaye bu, dedi.
sayamaz myz onu?

Kapanm

Sorge:
- nce yemeimizi smarlayalm, dedi. On
dan sonra da rahatsz edilmekten ekinmeksizin,
sizin dediiniz gibi, bu eski hikayeye dneriz.
Ozaki terbiyeli bir tavrla:
- Tamamen emrinizdeyim, dedi.
Sorge kapnn yanndaki zile, kez ksa-ksa
bast. Kapda Ketel anne grnd; glmseyerek
baylarn ne arzu ettiklerini sordu.
Sorge kendisi iin saini smarlad. Dilim-di
lim kesilip i yenen bir balkt bu. Ozaki de Al
man usul bir biftek syledi. ki olarak Sorge
341

Ozaki'ye sayg gstermi olmak iin bir ie

Frankonya arab smarlad. Japon da ksa sren
bir ekingenlikten sonra bir ie viski syledi.
Sorge kukulu gzlerle ona bakt.
Yemekler gelmeden nce birka taze, fakat
zel nemi olmayan haberi karlkl birbirlerine
verdiler. Sorge banda bulunduu grubun gn
lk almalarndan szetti. Ozaki de sabah kah
valtlarnn yapld kulpte yeni-yeni kimselerin
boy gsterdiini anlatt.
- Japon ynetici evrelerindeki kayg boyuna
artmaktadr, dedi. Sinirli hava artyor. Ele ge
en byk frsat karmamak konusunda beliren
ve gittike glenen istem, daha uzun zaman gr
mezlikten gelinemez. Byk
bulunuyoruz.

kararlar arifesinde

- Bu kararlar verildi mi, zarlar da atlm

olacak. Btn cepheler kurulacak ve sonra bun
lardan hibir deiiklik yaplamayacak.
Ozaki:
- Evet, dedi. Ayn anda da almamzn
esas blm gereklemi olacak. Ne yapacaz o
zaman?
- Btn trenler gitmi olacak. Onlar durun
ca sava bitmi olacak ve yeni bir a alacak.
Yemeklerle ikiler geldi. ki arkada konuma
larna ara vererek byk bir itahla yemeklerini
yemeye balad.
Ozaki:
- Sizin araptan biraz da bana verin, dedi.
- Siz viski smarlamtnz ya!
Ozaki glmseyerek:
- Dei-toku yapalm isterseniz, dedi. Bu
yurun rica ederim.
342

Sorge Ozaki'ye hayretle bakt; fakat onun bunu

grmezlikten gelmi gibi bir hali vard. Sorge vis
ki iesini kavramay dnd, sonra vazgeti.
Konuunun karsnda fazla imemek daha iyi
olacakt. Sorge'un tandklar arasnda Ozaki, kar
snda din kafal kalmann iyi olaca tek adam
d.
Ozaki tarafsz gstermeye alt bir tavrla:
- Yazarlar ou zaman bakalarnn serven
lerini yaarlar, dedi.
Sorge cevap verdi:
- Kendi yarattklar sisler iinde
dumanl yaratklardr onlar.

rpnan

Ozaki bir yudum arap itikten sonra:

- ou hayata aktr, dedi. Ve btn ak
lar gibi, olann fazlasn elde etmek isterler. Sy
lendiine gre, yaamlarnn en gizli ayrntlarn
kat zerine dkme alkanln edinen yazarlar
varm.
Sorge:
-- Sz nereye getirmek istiyorsunuz? Diye
sordu. Laf olsun diye konuma alkanl yok
tur sizde.
Ozaki onun kendi szlerini bylece kesiini bil
mezlikten gelerek yavaa ekledi:
- Bu yazarlar air ruhlu oldular m yaamn
akn sradan bir insana gre daha ok merakla
aratrrlar; ya da gzlemci oldular m bakalar
nn yaamn didik-didik ederler.
Sorge arm, Ozaki'nin laf nereye getirmek
istediini de anlamt:
- Yaaa, dedi. Siebert'in keskin bir gzlem
ci olduunu mu sylemek istiyorsunuz?
- Bu bir yetenek, bir Tanr vergisi. Ona sa343

hip olduunu da kabul ediyorum. Kitaplarndan

birkan okudum. ok gelimi bir sanat duyu
suna, insan artacak kadar gvenli bir igd
ye sahip . . . gd tehlikeli nesnedir ve inanyo
rum ki Japonya zerine ok ilgin bir eser yaza
cak.
Sorge az dolu olduu halde:
- Oras muhakkak, dedi. Fakat ben bulun
mayacam bu eserde.
- yice emin misiniz?
Sorge irkildi, lokmasn inerken durdu. Hi
dnmeden viski iesini kavrad. Ozaki kl k
prdamadan onun btn yaptklarn izliyordu.
- Siebert'le sk-sk buluuyorum; oras do
ru ( Sorge bir dikite kadehini hemen-hemen bo
altt) . Fakat bu birey demek deildir ki! ok
drst bir kimse olarak tamdm onu.
- htiyatl olmak iin bu da ayr bir neden.
Sorge atlarak:
- cAptalca birey bu, dedi. Hibir ey bildi
i, hibir eyden kukuland yok. Dnce tarz
larmz da birbirine yabanc deil.
- Dostlarmdan biri geen gn Herr Siebert'i
Ulusal Kitaplk'ta grm.
Sorge alayc bir tavrla:
- Bakn bu ilgin ite, dedi.
- Herr Siebert Frankfurter Zeitung un son
alt yllk koleksiyonlarn getirtmi, Japonya ile
ilgili btn yazlan sistemli bir tarzda aratrm.
Bunlarn hepsini siz yazmsnz, Herr Sorge?
'

- Sonra ne olmu?
kt mym?

Ne demek bu? Yazlar

- Deilmi muhakkak. Fakat Herr Siebert'in

3'14

almalarnza gsterdii ilgi, zerinde durulma

ya deer birey.
- vndrc bir ey de!
- Ve unu dnyorum, Herr Sorge. Yalnz
sizin yazlarnzla m yetiniyor acaba? nk y
le diyorum kendi kendime: Eer Siebert, sand
nz gibi, sizin dostunuzsa evinize gelebilir, ilgi
lendii btn kuprleri sizden ister, dn alr
d. Siz de hepsini deilse bile bir blmn ve
rirdiniz ona. i yazlarnz yorumlamaya kadar
vardrrdnz belki. Oysa, bildiim kadaryla iler
byle olup bitmedi.
Sorge elini ensesine gtrd. Sinsi arlar yine
balayarak yaylyor, beyni tehdit ediyordu. Ka
dehini uzun yudumlarla boaltnca arlar kesildi.
Sert-sert:
- Aptalca eyler bunlar! Dedi.
- Bana sorarsanz, iyi bir gzlemcinin balca yeteneklerinden biri, meraktr. Bat lkeleri
yeterince rnek veriyorlar bize bu konuda.
Ozaki bir yandan ikisini
dumlarla iiyordu:

ihtiyatl, kk yu

- Hi kimse olaand bir olaya tank olup

da bunun zerinde durmadan edemez, dedi.
Sorge'un sabr tkenmeye balamt:
- i bytmeyin Tanr akna, dedi. Gaze
telerin yazilerinde yaplan akalar ciddiye al
mayn. Gzel bir rportaj yapmak iin yle ey
ler uydurulur orada, mesela: Yapk kz karde
lerden birine yarm porsiyon ocuk yaptm, filan
gibi! Yok yok, azizim, bu Siebert yle zevzek bir
insan deil!
Ozaki parmaklarnn ularm sofra rtsnn
zerinde kaydrarak:
345

- Onun elde edebilecei eyleri de pek i a

c bulmuyorum ben, dedi. Fakat u da var: Her
gazetecinin meslek hayatnda yle bir an gelir ki,
saduyusu varsa ve mesleini seviyorsa o da bu
an kullanr.
- Valmy'nin topa tutuluu ve Goethe gibi. . .
Bu gecikmi saduyu rneinden mi szetmek is
tiyorsunuz yoksa?
- Dn brakalm da bugnde kalalm. Talihi
yaver gider de Siebert'e ok heyecan verici bir
casusluk olayn kefettirirse susar m sanyor
sunuz? tenlikle inanyor musunuz buna?
Sorge iyice fkelenmiti.
viski iesini kavrad:

Masann

stnden

- Bu kadar ksa zamanda bu kadar aptalca

eyi birarada sylememitiniz hi, dedi. Arad
n;z ne, alt taraf? Smedley adl kadnla mektup
lamanz birka ay nce yasaklamtm. Bu sy
ledikleriniz ona m cevap? Yoksa benim iin kay
glandnza m inandrmak istiyorsunuz beni?
Ozaki dosta bir eda ile:
- Sizin hata ilediinizi hayatta tek bir defa
greceim, dedi.
- Bizim meslekte ilenecek bir hata, ldr
c olabilir.
- Ben de belki bunun iin sizi uyarmaya alyorum ya !
- Siebert iinse tmyle yararsz bu, Ozaki.
- Bir kuram m bu? Denetlediniz mi onu?:>
- Geirdiim kazadan sonra hastahaneye giderken ceplerimdeki btn notlar Siebert'e ver
dim. O da yakt onlar, dedi.
Ozaki atlarak sordu:
- Yaktn ne biliyorsunuz? Tek olanalc bu
346

mu? Siebert'in size gsterdii ilgi bunun tersini

kantlamyor mu? Yalnz dikkatini ekmekle kal
madnz, eline bir takm ipular da verdiniz. im
di de yeni kantlar toplamaktan baka yapacak
ne i kalyor?
Sorge ask bir suratla:
- gdm tehlikeyi her zaman vaktinde ha
ber verdi bana, dedi. Siebert iin birey syle
miyor.
Sonra, bir karar verdiini gsteren sert bir ta
vrla, ekledi:
- Ama, eer bu sizi yattracaksa, snavdan
geireceim onu.
- Gerekten yattracak.
Sorge devam etti:
- Oysa ben iyi tanyorum bu Siebert'i. O da
beni iyi tanyor. Hayatyla oynamak istemiyorsa,
hibir ey bilmemek durumunda olduunun iyice
farknda.
- Onun gibi akll bir adam Branz'n iledii
ar hatalar ilemeyecektir, hibir zaman.
- Bu iki adam hibir
karlatr"lamaz ki.

noktada birbirleriyle

Ozaki yavaa
- stnlnze hayranm, dedi.
Sorge da onun edasnda hafif de olsa en ufak
bir alayclk sezmedi.
Sorge kalkp zili ald, sofray toplatt. Sonra
bir ie viski daha istedi. Ozaki de bir ie hafif
Moselle arab getirtti.
Yine yalnz kaldklari vakit Sorge:
- Artk ie balasak iyi olur, dedi.
Ozaki sordu:
- Zaten balamam mydk?
347

Sorge bu soruyu iitmezlikten geldi:

- in neresindeydik? Dedi.
- Bykeliliin hazrlad
yorduk.

plandan szedi-

Sorge yine iitmezlikten geldi:

- Beni asl ilgilendiren, Dileri Bakan Mat
suoka'nn yaknda yapaca gezi, dedi.
Ozaki'nin glmseyiinde hayret ve sayg izle
ri belirdi. Ban eerek byk akszllkle:
- ok iyi haber almsnz, dedi.
Sorge vgy kabullendi, fakat bu yzden ok
gururlandn gsteren hibir davranta bulun
mad:
- Matsuoka Hitler'in ars zerine gidiyor,
dedi. Bykeli'nin sylediine gre, Almanya'ya
yapaca bu gezi iin Babakan Prens Konoye Na
zilere yar-resmi bir gvence vermesi iin tam
yetki vermi ona.
Ozaki:
- Buraya kadar doru, dedi.
-- Daha sonra Rusya'ya da geii aldatmacadan ibaret. Bykeli bunun byle olduunu d
nyor yani.
Ozaki:
- Fakat bunun asl yok, dedi.
Sorge ok ilgilenmiti, hemen sordu:
- Asl yok mu?
Ozaki ekledi:
- Matsuoka'nn grevi, Almanlarn niyetleri
zerinde inceden inceye bilgi toplamak, durumu
yerinde grmek. Kesin balantlar yapmaya yet
kisi yok.
- Ya Rusya'da ne yapacak?
348

- Oras baka. Hkumetini

malar yapmaya yetkisi var.

balayc anla

Sorge elini yasslamasna masaya indirerek:

- alacak ey ! Dedi. alacak ey doru
su! Kutlarm dorusu! Konoye Hkmeti'nin
elinde esiz bir danman var.
Hi alayc{la kamadan eildi.
- Hem sonra Japonlar Almanlar'n sandkla
r kadar aptal deiller. Almanlarn stnl ha
fif bir gvenlik duygusu uyandryor onlarda.
Rusya ile kavga karmaya kalkmayacak kadar
aklllar. Sonra, frsat derse, kendisini dev ay
nasnda gre-gre ba dnen byk Mihver or
taklarn satmaya da hazrlar.
Ozaki ihtiyatla:
- Hi deilse imdilik, dedi. Bunun anlam
sadece u: Hi deilse imdilik Japonya Rusya'y
kendine dman etmek istemiyor. Fakat bu, Ja
ponya'nn Almanya ile olan ittifakn bozmaya
kararl olduu da demek deil. Tersine: Alman
askeri baarlarndan yararlanmaktan baka ey
istedii yok.
Sorge:
- Byle birey sz konusu deil, dedi. Al
man baarlar gittike seyrekleecek; Japonya
da Almanya'ya duyduu ilgiyi yava-yava kaybe
decek.
Sorge makinelemi bir hareketle dikili yz
n uuturuyordu:
- Almanya'ya eninde sonunda karlaaca
durumu anlatmak gerek, dedi.
Ozaki:
- Almanya'mn kulan bkmek mi istiyorsu349

nuz? Dedi. Genellikle telasz olan yuvarlak y

znde snrsz bir hayret okunuyordu.
Sorge dnceli dnceli:
- Evet; kulam bkmeli, dedi.
- yi ama, neden?
- Tehlikeli bir takm yanllar nlemek iin.
Ozaki:
- Yaaa, dedi; pek armt.
Ve ona yle geliyordu ki gz kamatrc bir
imek, o zamana dek karanlkta kalm bir ala
n korkun bir ak-seiklikle birden aydnlat
vermiti.
- Ne demek istediinizi anladm, Sorge.
- nanyor musunuz buna?
- Kendi yeteneklerinizi amak; imdiye dek
olduunuzdan daha stn olmak istiyorsunuz.
- Daha ak konuun. Ozaki. Size gre ben,
sradan bir casustan daha fazla bir ey olmak is
tiyorum, yle mi?
Ozaki:
- Evet, dedi. Daha fazlasn hatta. Diplo
mat olmak, ileri perde ardndan ynetmek isti
yorsunuz. Almanya Bykelisini kendi holand
nz tarafa yneltmek istiyorsunuz.
Sorge:
- Aptalca birey ! Diye bard.
- Hi de deil. Balca amacnz bu! Tartmaya bile demez. Rusya ile Almanya arasnda
her trl anlamazl nlemek istiyorsunuz. Ki
min karna olarak? Rusya'nn m? Almanya'nn
m? Hem neden?
Sorge sert-sert:
- Ozaki, dedi. Bu sorular yalnz beni ilgi350

lendirir. rgtn ba benim. Bana verilen direk

tiflerden sizin haberiniz yok. Benden kukulan
yor musunuz yoksa?
Ozaki cevap vermedi.
Sorge yine sordu :
- Kukulanyor musunuz benden?)>
Ozaki. hep susuyordu. Gerei ilk kez sezinli
yordu. Sorge, hayal gc geni, kendini fantaziye
kaptran bir lkc, bir aknd. Tokyo'daki Al
man Bykelisi'nin aracl ile Alman politika
sm ynetmeye kalkmak iddiasndayd. Byk
eli'ye akl retmenin bu ie yeteceini hayal
ediyordu. Oysa aslnda Japonya ok gereki bir
politika iziemekteydi. Fakat Sorge bu politilrny
tuttuu yolda durdurabileceini sanyordu. Son
hzla giden bir treni durdurmak iin elini uzat
mak yeterliymi gibi sanki!
Sorge diretti:
- Cevabnz bekliyorum.
yor musunuz?

Benden kukulan-

Ozaki iin iinden syrlmak iin:

- Bykeliye hi gvenim yok, dedi.
Sorge da kesin bir tavrla cevap verdi:
r

- 0 hibir zaman lkesinin karlarna ayk

bir davran ta bulunmayacaktr.
Ozaki kocaman omuzlarn silkerek:

- Herey bunun ne anlama geldiini bilmeye

bal, dedi. Ocak ay plan pheci yapt beni.
- Askeri bir oyun sz
hibir ey deil.

konusuydu.

Baka

- Tehlikeli bir oyun. Biliyorsunuz ki sz

azdan kt bir kez. Singapur'un zaptedilmesi
kolay.
351

Yirmialtnc Blm
LAWRENCE'LE HASMI ALMAN CASUSU
WASSMUSS'UN BAARILARI

asusluk, basit / kurye hizmetinden endstri

deki yapm srlarm toplayp iletmeye; rtbe
iaretlerini gsteren bir

tn

izelgenin veriliin

den sava planlar

foto-kopilerinin karlma
sna; hizmeti ve Uaklann izlenmesinden politik
cinayete dek eit-eit birok ura iine alan
genel bir terimdir. !

Tekniin ve bu a ada haberleme yntemlerinin

ilerlemesi ile birliltte casusluun yalnz tehlikele
ri, dolaysz ve araz nitelii ya da yokedici gc
deil, altrd insan says da artmaktadr.
Ba casus Stiebner'in yeteneklerini bir Moltke
dahi onurlandrmasn biliyordu. Bu adam Fran
sa'da geni casusluk ebekesini kurduu zaman,
Prusya'llar lkeyi istila edene dek hi kimse bu
rgtn bylesine gl olacar.. aklna getirme
miti. lgililer bu byk ve tarihsel kiinin, ou
nu tanmakta olduu, drtbini akn faal ajan a
ltrdn rendikleri zan;an akn-akn ba
larn sallamaktan baka ey yapamadlar. Bu
ajanlarn birou dinsel tasvirler ya da msteh
L
cen resimler satmak bahanesiyle tilkeyi kar ka
r dolamlard. Stieb:qer bug n sa olsayd
ok daha byk sayda adam al f rrd.

Pk

Casusluk tarihinin anlatt en

rlak baarlar
bile bugn ok geride kalmtr. l3u arada, ngi
liz casusu Albay Lawrence'le hasrr, Alman Kon
solosu Wassmuss 'un Yakn Dou a balatmay
!

353

baardklar o akl almaz zel

savalar zerinde

durmak da gerektir. Gnmzde bu tek balarna

alan dahilerin says azalm; stelik bunlara

pek sayg da gsterilrtjez olmutur. Eskiden on

lar olmadan byk lde casusluklar yaplabile
ceini kimsenin akl alpazd.
Gnmzde casusluun kodamanlar Hollerith
makineleri gibi almaktadrlar.
tin bile modas

gemitir.

Politik cinaye

Bilindii gibi Alman

Gizli Servisi kinci Dnya Sava srasnda Tah

ran Konferans'na Gestapo'nun adam ldrmek
le grevli sekiz aj ann

gndermi; fakat bunlar

niyetlerini gerekletirememilerdi. Beri yandan,

eski Sovyet ajan

Foote ( fut) da

bombal bir suikast

giriimleri imdi

hazrlamt.

horgrerek

Hitler'e kar
Tarihiler bu

glmsemektedir

ler.
Gnmzde ynlar stn gelmektedir. Mosko
va'daki casusluk merkezine ilikin pek fazla bilgi
yoktur. Elde edilen bilgiler ise birok elikilerle
doludur. Fakat Amerikan F.B.. rgtnn mer
kezi servislerindeki muazzam

karmakla bak

mak bile, Moskova'daki casusluk merkezinin ne

mi hakknda insana bir fikir

verebilir. F.B. .'da

yz milyonu akn fi ve parmak izi vardr. Bun

lar yle dzenli biimde ayrlp sralanmt r ki,
pheli bir kiinin kimliini saptamak, ya da ye
ni bir ajann m sz konusu

olduunu anlamak

iin dakikadan eksik bir zaman yetmektedir.

F.B.. resmen onbebini akn kii altrmak

tadr ve bunlarn ou sekin

uzmanlarla bilgin

lerdir. Servisin a:rivleri nem bakmndan dn

yann en byk kitaplklarn

glgede brakmak

tadr. Laboratuvarlar gerek bir fabrikadr; rad

yo blm

354

ifr en grm

geirmi, kanksam

uzmanlarn bile arnlarn

maktadr.

bir kar ak brak

F.B.. kar casuslukla resmen 1939'dan bu ya

na uramaktadr. ki say, bu rgtn yapt
almalar hakknda fikir verecektir : Amerika sa
vaa girer girmez F .B.. hemen 8.700 pheli kii
yi krksekiz saat iinde tutuklamtr. Ayn sre
iinde 1 2 .000 pheli kii de faaliyetlerinin gz
den geirilmesi iin gzaltna alnmlardr.
Modern rgtler ilerini grrken kimsenin
gznn yana bakmamaktadr. Yarn tutukla
nacak olanlar imdiden filenmi bulunmaktadr
lar. ok gemeden Sorge gibi birisi romantikler
arasnda yer alacaktr.
*

Sorge tek sz sylemeden Ozaki'ye bakyordu.

Sigaralarn duman yzn hafife rtyor, g
ne da ieriye girerken krmz bir perdeye
deerek bu yz hafife aydnlatyordu.
Sorge tehdit dolu bir sesle:
- Benden kukulanyorsunuz, diye ar-ar
tekrarlad.
Ozaki:
- Evet, dedi. Bu meslek iin yeterince aklsz deilsiniz siz, Herr Sorge.
- Ya siz?
Ozaki alak gnlllkle:
- Ben bir yardmcdan, bir danmandan
baka ey deilim. Ne grevlerim var, ne sorum-.
luluklarm. Size gre ok daha zgrm. Sizse bir
efsiniz. Herkes buyruklar, direktifler bekliyor
sizden. Bir amacnz var sonra. Fakat abalarnz
yalnz onun zerinde younlatrmyorsunuz.
355

Sorge sert bir sesle:

- ki yanl oyun oynadm m iddia edecek
siniz yoksa? Dedi.
Ozaki devam etti:
- Hi de deil. Siz inanlarnza bal kal
yorsunuz. Asl aranrsa, onurunuzu baz koda
manlara gre ok daha yksek tutuyorsunuz.
nk onlar Naziler'den nefret etmekle birlikte
hizmetten de ekinmiyorlar. Her ay aldklar c
ret uruna yapyorlar bunu. Bu adamlarla kar
latrlnca olaand, lkc bir varlksnz. D
sndnz sylyorsunuz, yalansz yaz yaz
yorsunuz ve aklnza eseni yapyorsunuz. Bireyci
lerin sonuncususunuz siz.
- <'yleyse ne var benden kukulanacak?
- Sadece u var: Siz bireyci, tutkulu ve lk-

csnz. Sovyetler Birlii iin yaptnz alma

yetmiyor size.

- Btn almalarmn ekseni o !

- Olabilir. Fakat itici gcnz yalnz o deil.
Neyse, brakalm bunu, hibir sonuca varamayz
nk.
Sorge dokunakl bir eda ile:
- Varyete numaranza devam edin bakalm,
dedi. ok iyi bir numara deil, ama skmyor be
ni.
Ozaki:
- Onun iin
men, dedi.

ben de

- Gryorsunuz, nasl
larm.
Ozaki kesin bir tavrla:

sonuca

geliyorum he

kabartyorum kulak

- Sizin itici gcnz, Almanya'ya kar besle

diiniz umutsuz ak, dedi.

356

---'- Ne olmu yani? Neden olmasn? Ordunun

azna da oyalansn diye bir kemik atmak gerek.
- Fakat strateji uzmanlar Singapur'a yap
lacak bir saldrnn ngiltere'yle savaa girimek
demek olacan anlamyacak kadar ksa grl
deiller. O zaman ngiltere otomatik olarak Ame
rika'nn da savaa girmesini salayacaktr! Sin
gapur'la oynamak, savala oynamak demektir!
Sorge iddetli bir hareket yaparak:
- Bykeli'nin
dedi.

bununla hibir

ilgisi yok !

- yi ama, ipin ucu onun elinde.

Sorge kadehini boaltarak sert-sert:
- Yeter artk! Dedi. Soruma cevap verme
diniz hala; Ozaki, kukulanyor musunuz ben
den?
Ozaki biraz ekindi. Sonra:
- Cevabm evet! Dedi, nihayet.

352

Sorge'un yara izi tayan yz, kmseyii ifa

de iin bouna uraan irkin bir buruma ile ka
sld. Yumruklarn skp masann altnda gizledi;
dilerini skt; ene kemii ok acd, bu yzden.
Kmser bir eda ile:
-- Kt bir aka bu, dedi.

Ozaki de hantal

omuzlarn silkti :
- zgnm ama, yle deil, diye mrldand.
Birbirlerine doru

eilmiler,

baklar kar

lam, birbirlerine meydan okuyorlard. Tablaya

braklm bir sigaradan incecik, mavi bir duman
stunu dimdik ykseliyordu.
-- Kukunuz ileride

bana bilgi vermemenize

kadar varacak m, Ozaki?

- Byle ey sz

konusu

deil.

Bildirilmek

zahmetine deecek hereyi merkeze iletiyorsunuz,

buna inanyorum. Beni asl skan u: Edindiiniz
bilgilerin bir

blmn,

Alman

Bykelisi'ni

kendinizin iyi saydnz yne itelemeye almak

iin kullanabilmeniz olasl.
- Eeee, ne olmu yani? Almanya zaferi kazan
sn diye deil; yeni bir cinayeti, tekrar kan dkl
mesini nlemek iin bu yalnz. Almanya'ya bir s
tnlk salama

istei aklmn

gemez, OzakL Bizi btn bir

kesinden

bile

dnya ayrmakta

dr ondan, iyi bilin.

- Fazla inanla

sylyorsunuz

bunu, Herr

Sorge.
- Hayatm buna bal. Bakn Ozaki: Alman
ya iin yaadm, onun iin

savap kanm dk

tm. Bize teekkr borluydu. Fakat teekkr ye

rine tekme yedim

ondan. Weimar

Cumhuriyeti

yllan boyunca alktan geberdim; lkenin bir k

esinden br kesine srldm. Yapt byk

357

aptallklarla bbrlenen, onlan yine yapmaya ha

zrlanan bir ulusu tanmay rendim. Derken
Naziler ka-geldiler; en iyi arkadalarm ldr
dler; yaknlarma ikence yaptlar. imdi de ay
n Naziler tanyp sevdiim son Alman batan
kardlar. Bir askeri alp bykeli bozuntusu ha
line soktular. Hereyimi yitirdim. lkemi, yurdu
mu, ailemi, arkadalarm ve kendi benliimi? Ne
kalyor bana?
-- Siz syleyin bunu, Herr Sorge.
- Sovyetler Birlii. Emekilerin yurdu.
Ozaki bam edi:
- Ya aldamyorsanz? Diye mrldand.
Sorge abuk-abuk:
- Olanaksz bu, olanaksz, dedi.
Sonra da sanki kurtulmak ister gibi, ok yk
sek sesle:
-- <(Akl alacak ey deil! Diye ekledi.
Ozaki Sorge'un kararsz, hemen-hemen yalva
ran bakyla karlamaktan ekindi; ok acele
si varm gibi grnd:
- Gitmem gerek, dedi. Vaktim ll.
- Cehenneme kadar yolun var !
Ozaki hafife glmsedi.
Sorge'a uzatarak:

Kk, tombul elini

- Yooo, siz olmadan gitmem oraya, dedi.

Son bilgileri drt-be gn(( dek Miyagi'nin ara
cl ile alacaksnz. Hoa kaln.
- Tenno'ya selam syleyin. Dikkat etsin de o
byk sava atndan dmesin. yle bir zaman
da yayoruz ki atlar kolayca rkyorlar.
El sktlar. Ozaki biraz duralad, sonra kapya
doru yrd. Kapnn nnde dnd:
.
358

- Sonuta yalnz kalyoruz, her zaman, de

di. Sonsuzlua dek beraberlik olmaz. Birlikte
lm bile romantik bir sayklama ya da korkak
lktr. Yalnzz biz. Bunu vaktinde anlamak bil
gelik olur.
Sorge gzleriyle onu izledi, kapanan kapya
uzun-uzun bakt. Ozaki'nin hem bouk, hem ge
nizden gelen sesi kulaklarnda hala nlyordu. Bu
geni omuzlu, hantal, iko herifi sevebilirdi; fa.
kat dnyalar onlar birbirinden ayrmasayd, ken
dini ona sayg beslemek zorunda hissetmeseydi.
Sorge hep kapya bakarak kolunu masann s
tnde duran viski iesine doru uzatt. Botu.
akn baklarn odann iinde gezdirdi. Oda ay
dnlkt, epey de bakmlyd. ki iip dnecek
yer deildi.
Sokaa kt, yava admlarla Ginza Mahalle
si'nde yrd. Acele-acele yryen byk kalaba
l seyretti. Bu beyaz, esmer, ya da sar ehreler
de alk, acele, a gzllk ve bunlarn yansra
da o bezgin aldrmazlk okunuyordu ki bu, her
trl boyun eiin sonudur. Yzlerin ok az
memnun ya da mutluydu. Grmesini bilen bir
kimse iin, Yeryz'nde mutluluun can ekime
si demekti bu.
i ac dolu olduu halde ucuz zevkler, elence
ler mahallesinin merkezinde avare dolat. Kayg,
tasa nedir bilmedii zamanlardaki genlik anla
rn uyandryordu buras onda. Berlin-Lankwitz.
Neeli, yaygarac ocuklarla dolu baheler; mzi
i, krmz balonlar ve atl karncalaryla panayr
yeri. Pazar gn yaplan orman gezintisi. Srtn
daki beyaz bahriyeli elbisesi akamleyin bir k
mrcnn i tulumu gibi kapkara olur, babas
da bu yzden pek keyiflenirdi. Babas memnun,
359

annesi mutsuz, erkek kardeiyle arkadalar ne

eli, gen kzlar gleti. Derken Birinci Dnya Sa
va btn bunlar silip sprm, yerle bir et
miti. kinci Dnya Sava'n hazrlayan grlt
l duraklama srasnda yeniden yklmt bunlar.
Sorge unutmak iin imek istiyordu. Bir taksi
ye binip Bykelilie gitti.
Kendi kendini Albay ve Polis Ataesi ilan
eden Meisinger'in yanna ne zaman gitse, iyi kar
lanyordu. ok evkli, ateli olan Meisinger'e
kendisini hogr ile dinleyecek kimseler, silah
arkadalar, durumlar salam dostlar ve yanda
lar gerekti. Ayrca poker oynamaya da baylyor;
Nazi kolonisinin en usta oyuncular her aramba
onun evinde toplanyordu. Arkada Sorge da bu
arambalar hi karmyordu.
Meisinger sevinle, cokuyla karlad:
- uTam zamannda geldiniz Doktor! Diye ba
rd. Oyun arkadalarm tam anlamyla soyu
yorum. Ancak kolay da olmuyor, hani. Canla-ba
la koruyorlar kendilerini; utanlarndan herhal
de? Soyununca kirli amarlarm gstermemek
iin.
Puro sigaralarnn koyu duman iinde, Sorge
yolunu bulmaya alyordu. Yuvarlak bir masa
nn stnde kadehler, ieler, ileri su dolu sigara
tablalar vard. Masann bana Meisinger'in oyun
arkadalar oturmulard. Yarm dzine kadar
konuktu bunlar. Grltl konuma, katlar
alnca, bir an iin ancak duruyordu.
Meisinger epey imiti. Enerjik ve inat ifade
li kaba-saba yz, abajurlarn pembe glgesinde
parlyordu. Komut vermeye alk sesi grlt
leri kolayca bastryordu. ok kazanyordu. Po
keri zellikle iyi oynuyordu.
360

Sorge bir sandalye ekerek oyuncularn aras

na sokuldu. Onlar da Meisinger'in syl:3mesine
gerek kalmadan yer atlar. Sorge hemen oyuna
katld. lkin eline kt katlar geldi, p::s dedi.
nc kat datmnda eli olduka iyi idi; or
taya srlen paray arttrd. Kat para yn
ykseldike oyuncular da birbiri ardndan ekili
yorlard. Sonunda Sorge ile Meissinger kar kar
ya kaldlar.
Meisinger ortadaki paray daha arttrd:
- Yz daha, hepsi bu kadar, dedi.
Sorge:
- Peki, dedi. Gsterin katlarnz.
Meisinger'de damla bir Vale vard ; arar masann stne koydu. Sorge drt papaz
kard. Kazanmt.
Meisinger para ynna kt-kt bakarak :
- Vay canna! dedi.
Sorge:
-- Parann hepsini bir defter benzin karnesi
karl veriyorum, kabul m? Diye sordu.
Meisinger hi dnmeden:
- Hayhay! Diye bard, iki eliyle btn pa
ray kendi nne ekti. Kendisinin kolayca satn
alndn alt tank nnde bylece aa vurdu
unu bir saniye bile dnmemiti.
Oyun devam etti. Sorge ilgisiz grnyor, bu
da Meisinger'in houna gitmekten geri kalmyor
du. ans ak olduu besbelli bir rakiple kar
lamak iine gelmiyordu nk.
Dalavereli yollardan silah alverii yapan Bo
chum'lu Wimser, epey para kazandktan sonra:
- Ben artk oynamasam olur mu? Dedi. Mei-

F : 19

361

singer kskn bir tavr taknd; fakat Wimser di

retti. Meisinger ban sallad, fakat bouna.
Cebinden bir tabanca karp kt diye masa
nn stne koydu. evresine muzaffer baklarla
bakarak:
- Sonuna kadar! Ya herro, ya merro ! Diye
bard. Oyuncular kabul anlamna suratlarn
buruturdular. Wimser de oyunu srdrmeye ha
zr olduunu bildirdi.
Meisinger:
- Grdnz ya! Diye homurdand, katlar
datt.
Sorge hemen frsattan yararland. Daha sonraki
oyuna katld. Belirli bir aldrmazlk pozu takna
rak katlarn ald. Pek iyi deildi bunlar. Fakat
yle diyordu iinden: ((Deminki gsterili davra

ntan sonra Meisinger kazand iin ok bbr

leniyor; alm olsun diye byk para srecektir
ortaya.
Sorge br oyuncular oyundan karmak iin
ilkin ortadaki paray katna kard. Dikkatle
ri zerine ekmekten korkmasa be katna da
karrd. Meisinger de hi ekinmeden onu izledi.
Drt oyuncu: Biz yokuz, dediler. Sorge ka
t ald, ortadaki paray iki katna kard. Mei
singer'in, otoritesinden sarho bir halde olduu
aka grlyordu. O da iki kat istedikten son
ra Sorge'u izledi. lk iki oyuncu katlarn att
lar.
Sorge Meisinger'e yan-yan bakarak ortadaki
paray yine iki katna kard. Sonra aldrmaz bir
tavria czdann karp masann stne, kendi
yanna koydu. Czdanda bir tomar para vard,
grubun Mays ay deneiydi bu.
362

Meisinger birden duraklad. Gr kalar alal

d. Sert bir hareket yapt, tabancas bouk bir
srtnme sesi kararak masann stnde birk::
santim teye kayd. Genel sessizlik iinde sk-sk
soluduu iitildi.
Sorge dosta sordu:
-- Bitti mi bu i?
Meisinger:
- Kim demi onu? Diye bard. Yal yz
parlyordu.
Sanki elektrik arpm gibi, kalan paralarn
masann ortasndaki ynn zerine doru srd.
Sinirli sinirli:
- te ! Diye
cak !

bard. imdi

de, oldu ola

Sorge katlarn birbiri ardndan ar-ar a

t. Hazr bulunanlar soluk solua eildiler; bir
den ferahlayarak glmeye baladlar. Sorge'un
eli pek iyi deildi.
Meisinger'inki daha da ktyd.
masaya indirerek bouk bir sesle:

Yumruunu

- Rezalet ! Diye bard.

Fakat kendini
gstererek:

toparlayverdi,

para

tomarn

- Bunu da geri kalanlarla birlikte hesaba geirecek miyiz? Diye sordu.

Sorge kendini tehlikeye atmadan:
- Geiririz belki, dedi.
Oradakilerden biri gld; Meisinger kt-kt
bakt ona. Sulu bozuldu, bir-iki ksrd.
Meisinger iinde tehdit de sezilen bir tavrla:
- Herhangi bir yanl anlamay nlemek iin
unu aklamakta yarar gryorum, dedi. B
363

ykeliliin benzin stoklarndan yararlanmak sz

konusu deil. Benim kendi yedek benzin stokum
var. Anlald m?>
Oradakilerden birka:
-

Durum apak, dediler.

Meisinger :
- Yine sylyorum. Herkes aka anlad m
bunu? Diye sordu.
tekiler:
- Evet, dediler.
Meisinger devam etti :
- BU aptalca oyundan bktm zaten. Son bir
ie daha ier, ayrlrz.
Kimse olmaz demedi. Herkes kadehini bo
altt, ekip gitti. Sorge sandalyesinde oturuyor
du.
Para yn masann ortasnda; kadehlerin, i
elerin ve dolu sigara tablalarnn arasndayd.
Gzel bir tomard bu. Bin mark kadard.
Sorge ile Meisinger'in onu grmyormu gibi
bir halleri vard. Kadehlerini vermut-cin kar
myla doldurdular. Sonra tokuturup itiler.
Meisinger neeli. grnmeye alarak:
- Eeee, Doktor, salonlarn Don Juan'! Diye
bard. Hanmlar nasllar?
- Tarafnzdan rgtlenmek arzusuyla yanp
tutuuyorlar.
Meisinger iinde
glmseyile:

biraz da gurur

bulunan bir

- Yu! Fena fikir deil, diye cevap verdi.

Bykelilik'te geirdii birka ay ok iyi kul
lanmt. Sorge ve verdii yerinde tler sayesin
de otoritesini byk lde arttrm ; birsr
364

yeni grevleri ele geirmiti. Emrinde birok ara

ba ile lokal vard. Sporcu gruplarn, partinin
birliklerini ynetiyor; vesikaya balanm baz
mallarn bulunduu depolar o idare ediyor; yakt
stoklarnn datmna gz kulak oluyor; kantin
le postahaneyi o denetliyordu. Btn bunlar ya
parken de u zdeyie dayanyordu: Ne bahasna
olursa olsun gvenlik ! Polis senin dostun ve yar
dmcmdr!
Sorge yzn hafife buruturarak:
Byle giderse hi kimse sizden tabaka
tuvalet kad istemeden tuvalete gidemeyecek,
dedi.
-

Meisinger bu pohpohtan holanmt, gld:

- Salnza Doktor,
rusu.
Sorge ok ciddi, sordu:

dedi. Ho aka do-

- Peki, ya hava savunmas?

Meisinger ard:
- 0 da nesi? Dedi.
va yok ki burada?

Bildiim kadaryla sa

- cHereyi nceden grmek gerek. Greviniz

de bu.
Meisinger dnceli dnceli:
- Evet . . . Haklsnz, dedi.
Sorge hem dosta hem de alayc bir eda ile:
- Bu nlemleri bar dneminde almak ge
rek, dedi. Herkesin bu kurallara uymas gerek,
kadnlarn da! Yetkilerinizi bakalarna m kap
tracaksnz yoksa, Albaym?
Meisinger cokudayd:
- Haklsnz azizim, diye bard. Mkem
mel bir fikir. Hi kimse kurallarn dnda kal
mayacak!
365

Sorge:
- Anladnz
olan da bu.

ite,

dedi.

Tam size gerekli

Meisinger Sorge'un omuzuna dosta bir tokat

indirdi, o da ayn gle karlk verdi ona. kisi
de bir kahkaha kopardlar.
Meisinger kadehleri doldurarak:
- ok parlak fikir, diye bard. Ve bir iyi
likseverlik atlm iinde gz krparak: Snak
efi olmak hounuza gider mi Doktor? Kadnlar
tarafnda yani? dedi.
Sorge:
- ok saolun, dedi. Sonra memnunluk duy
maktan da geri kalmayarak ekledi:
- Her trl zorunlu grevden bakm ben.
Resmen Bykelilie de mensup deilim zaten!
Meisinger onun damarna basmak istercesine:
- zellikle de yar-resmi olarak; gerek deil
mi bu? Diye cevap verdi.
Sorge'un masann zerindeki para tomarna
dnceli-dnceli baktm grnce, hemen ek
ledi:
- aka ediyorum tabii . . .
Yine imeye baladlar. Vermut-cin karm
berbatt. Sorge viski istedi. Meisinger de viski ge
tirmek iin hemen mutfaa kotu:
- Sizin iin her zaman viski var, Doktor,
dedi. Fakat bakalar iin f cini yeter de artar
bile.
Bir yandan ieyi aarken, ekledi :
- Siebert adnda birini tanyor musunuz?
Sorge suya sabuna dokunmaz bir tavrla:
- Evet, dedi. Niin sordunuz?
366

- Birka zamandr beni ok tedirgin ediyor

da. Bykeli'nin tleri zerine, herhalde. Si
nirime dokunuyor bu adam dorusu! yle de me
rakl ki, ileden karyor insan.
- Ne renmek istiyormu?
- Aptalca eyler! Gvenlik nlemleri zerinde, casusluk ve sabotaj zerinde bilgi topluyor.
Kitap yaymclar da zellikle baylrlar bu konu
lara.
Sorge kulak kabartarak:
- Belirli birey syledi mi? Bir takm adlar
verdi mi? Diye sordu.
Meisinger epey uratktan sonra ieyi aabil
miti:
- Yok canm, elle tutulur hibir ey yok,
dedi. Havadan sudan, gevezelikten ibaret eyler.

'Sizin iin en iyisi, bunlar Herr . Sorge'dan sor

mak, o hereyi bilir,' dedim ona.
Sorge tehlikeli bir durgunlukla:
- Olabilir, dedi. Onun merakn gidermek
te bir saknca grmyorum.
Meisinger kendi hava savunma programna
getirmiti laf. Dahice diye nitelemekten ekin
miyordu bunu. Yok-yok, kimse onun ayana
karpuz kabuu koyamazd. Bu rgt tmyle
onun yetki alanndayd. in ba, byk patron
da o deiI miydi zaten? Herkes ona boyun ee
cekti.
- Neler oluyor, Albaym. Sylendiine gre
takviye alyormuuz, ha?
Meisinger armt:
- Nereden biliyorsunuz bunu? Diye sordu.
Sorge belirsiz bir eda ile:
- ((Dedikodusu dolayor da, dedi.
367

-- Kimden geliyor bu, biliyor musunuz?

Sorge dosta:
- Hayr, bilmiyorum henz, dedi. Fakat
bana siz bilgi verebileceksiniz herhalde.
Meisinger:
- Neden olmasn? Dedi. Ama nasl olsa ya
rn Bykeli'yle kahvalt ederken hereyi re
neceksiniz.
Sorge sandalyesinde dorularak:
- ok doru, dedi.
Meisinger:
- Mihver iin yeni bir 'yalayc' Japonya'ya
gelmek zere yola kt, dedi. Bykeli'ye yar
dmc gler gnderiliyor. Birinci snf orta eli
szm ona. Ad Fordt, ya da Mordt'mu, pek iyi
bilmiyorum.
- Bykeli'yi gzetmek iin mi?
- Onu desteklemek iin, deniliyor.
- Gerekli mi grlm bu?
- yleymi zahir. Sylendiine gre zel yetkileri varm. Fakat onu da hizaya getiririz; ina
nn buna! Bykeli onun st' olarak kalacak
zaten. Bizim General de hiyerari nedir, bilir
Sorge:
- Ne nemi var? Dedi. Bir i arayacak ken
dine. Ve kimin stne decek? Muhakkak ki si
zin stnze, Albaym.
Meisinger kararl bir tavrla:
- Kendimi korumasn bilirim ben, dedi.
Yeni geleni dman gibi grmeye hazrd. Kendine de ok gvendiinden biraz acyordu ona.
368

Sorge kalkt:
- Yorgunum, dedi, eliyle masann stnde
ki para tomarn gstererek:
- Bu da sizin, Albaym, dedi. Verdiiniz bil
gilerin creti.
Meisinger safa bir sevin gstererek:
- ok tatl adamsnz dorusu, dedi.

369

Yirmiyedinci Blm
CASUSLUK TMYLE BR ASKER KONUDUR

asusluk aslnda askeri bir konudur. Ekono

mik nitelikteki saylarla bilgiler, sava en
dstrisi sz konusu olunca ilgi uyandnr an

cak. Asl nemli konu,

cak olan savatr.

yaplmakta ya da yapla

Sovyetler, kendi hesaplanna, politikann ken

dilerini az ilgilendirdiini hibir zaman gizleme
milerdir . Onlar iin saylar karsnda dnce
speklasyonlarnn ve varsaymlarn nemi azdr.
Bu zel alanda, Sorge ile adamlar iyice belir
lenmi bir plana uygun olarak alyorlard. On
larn, dnyann btn lkelerindeki binlerce
meslektalar, ellerine geen hereyi alkan bir
ar titizliiyle topluyorlard. Hani, kesilmi resim
paralarn birbirine ekleyip uydurarak resmin
asln meydana getiren bir oyun vardr. Tpk on
daki gibi, dank paralar Moskova'da biraraya
getiriliyordu.
Sorge'un saylardan oluan bu oyunda usta ol
duunu, kendisini grevlendirenlere yollad
yzlerce radyo mesaj da kantlamaktadr. Japon
lar mesajlar zaptediyorlard; fakat bunlar, Sor
ge almaya baladktan ok yllar sonra ze
bildiler.
Sorge'un silahlanma iin alan btn Japon
fabrikalar zerinde geni bilgisi vard. Sentetik
benzin ve alminyum retimi zerinde yollad
raporlar, aa-yukar, Japon Sava Bakanl'nn
kiler kadar eksiksizdi. Moskova Japonlann ka

370

uak, ka tank, ka kamyon, hatta ka bisiklet

rettiklerini en ince ayrntlarna dek biliyordu.
Ayrca Sorge Moskova'ya Alman-Japon bahri
yeleri arasnda balam olan hazrlk grme
leri zerinde de bilgi yolluyordu. Bu grmeler
uyarnca mazota kar vapurlar dei-toku edili
yor; savatan alnan dersler, edinilen tecrbeler
karlatrlyor; keif beratlar karlkl alnp
veriliyordu. Btn bu iler daha antlamalarn
mrekkebi kurumadan yaplyordu. Ordu da unu
tulmu deildi. Sorge binba rtbesinden ba
layarak ou Japon subaylarnn adlar bulunan
listeler yapyordu. Bunlarda subaylarn herbiri
nin grevleri, sorumluluklar yeralm bulunmak
tayd.
Japonya'dan baka yerlerde de iler baka tr
l deildi. Resmi grmelere katlm olan Rote
Kapelle yeleri konuulanlarn tutanaklarn
Moskova'ya gnderiyorlard Grne gre Al
man Genelkurmay ile svire'ye yerlemi olan
Rssler arasnda dorudan bir iliki vard. Ora
dan da Moskova'ya telsizle haber yollamaktan
daha kolay ey yoktu. Hiss, dorudan doruya
Birleik Devletler Bakam'nn azndan 18.f al
yordu. Fuchs'un kafasnda ise en son atomik for
mller bulunmaktayd.
Moskova da btn bu bilgileri toplayp kayde
diyor, defterini tutuyor, deerlendirmesini yap
yordu. Bilgi toplayan Moskova deildi yalnz.
Berlin, Londra ve Washington da vakitlerini kay
betmiyorlard.
Bu rgtlerden birinin, kazand baarlardan
sonra, bugn ii tembellie vurduunu en saf bir
kimse dahi kabul edemez. Henz ok gsz olan

371

ve dengesini kuramam bulunan Alman casusluk

merkezi belki bunun dnda tutulabilir.

Sorge kk mavi Datsunmnu sokakta dur

durdu ve kkne giden dar bahe yolunda yaya
olarak ilerlemeye balad. Bykeli'ye gtrece
i baz katlar yanna almay unutmutu. ok
genel sorunlar ileyen katlard bunlar: Japon
ordusunda elinin oynad rol gibi, yzyllardan
bu yana hi deimemi tezlerin aklamasyd.
Evin dolaylarnda sska, hrpani, ufak-tefek bir
Japon dolayordu. Sorge'u grnce saklanmak
iin davrand. Geri bunu yaparken kuku uyan
dracak bir acele gstermedi; fakat Sorge onun
polise haber yetitiren biri olduunu hemen sez
di.
Hzl admlarla adama yetiip yolunu kesti. Ya
vaa bahenin itine doru iterek:
- Berlin'li Herr Sorge'um ben. Sen kimsin?
Diye sordu.
Japon eilmek istedi; ancak Sorge'un eli kmltsz brakmt onu.
Skntda olduu besbelliydi:
- Adm Aoyama, diye fsldad.
Sorge yine sordu:
- Ben gazeteciyim. Sen necisin?
Japon glmsemeye kalkt; dileri meydana
kt. Yeilimsi gzlerinde kayg okunuyordu.
Sorge sert bir glle:
- Polisin emrinde bir
m? Diye bard.
Japon glkle yutkundu:
372

hafiyesin sen. Yalan

- Mahallenin polis
kabul etti.

karakolundanm,

diye

- Ve beni gzetliyorsun, ha? Gir ieriye, ap

tal herif!
Sorge onu kolundan tuttuu gibi ieriye srk
ledi.
Miiko gelip kapy at, lakin bu beklenmedik
konuun varlm farketmemi grnd. Ana ef
katiyle dolu bak Sorge'dan bakasn grm
yordu. Terliklerini nne koydu. Fakat Sorge sert
bir hareketle geriye itti onlar :
- Bu mendebur herif ilerime burnunu sok
mak istiyor! Diye bard. u lam faresine
bak, Miiko ! Yatak odamda yle bir dolamak
iin can atyor.
Polis yardmcs Aoyama dosta glmsemeye
kalkarak yzn buruturdu. Sorge'un syle
diklerini anlamyordu. Fakat terbiyeli olduun
dan, Sorge'un gsterdii sahte neede bir ilgi be
lirtisi grdn sand.
- Haydi bakalm, bala almaya hafiye! An
lat derdini, yatak odas casusu! Neyi renmek
istiyorsun, onu syle ilkin?
Miiko ok sakin:
- Hereyi biliyor, dedi.
Sorge tehdit dolu bir tavrla sordu:
- Daha nce de geldi mi buraya? Ben yokken
bu yrelerde dolat m?
Miiko:
- Evet, dedi. Gelip beni grd.
Hrpani klnn iinde yzen Japon hereyi
anlyordu imdi. Aalatc bir kukudan temize
kmak istermi gibi ban var gcyle sallad.
373

Sklm-pklm ellerini kaldrd. Sonra sahtekar

ca baklarn yere dikerek:
- Emir almtm, dedi.
Sorge Miiko'ya sordu:
- Ne istiyordu peki?
- Kulam bkmek istemi.
- Neye kar?
Miiko'nun
ldad:

yz ok

tatl bir

glmseyile

- Japon ahlak yasasn bilip bilmediimi sor

du bana:

'Sert kll bir yabancyla yaayan bir kadn, iyi

bir Japon kadn deildir' dedi.
Sorge bir srayta davetsiz konuun zerine
atld; yakasna yapt. Sonra yava-yava kendi
ne doru ekti :
- Bunu sylemeye cesaret ettin ha, alak herif? Diye bard.
Japon evet anlamna gelen bir iaret yapt:
- Emir byleydi. Komiser emretmiti, dedi.
Sorge:
- te cevabm, dedi. Bir adm gerileyip he
rifin enesine yumruunu yaptrd. Adam hava
da ksa bir perende attktan sonra yere dp
bayld.
Sorge gidip bir testi su getirdi, yksekten poli
sin zerine boaltt. Adam kmldad; sendeleye
rek doruldu, slak bir kpek gibi silkindi.
Sorge onun dorulmasna yardm
kaldrd:

etti, ayaa

fkeden kslm bir sesle:

- Bana bak ahbap, dedi. Bir daha yapaym
deme, anladn m? stn rktan szetme bana!
374

Yalnz bu laf zerine cebimdeki sustal alverir.

Siz de klstr bir rksmz. Naziler gibi tpk!
Sevgilimden ayrmak m istiyorsun beni? Byle
aptalca milliyetilik taslayarak m? Ben de sura
tnza yumruu yaptracam! Git efendine sy
le: Eer siz, sar cceler, sevgilimi bir kez daha
rahatsz etmeye kalkrsanz, Almanya'da sizin
aa rk ilan edilmeniz iin elimden geleni yapa
cam! Anlald m, aptal herif?
Japon Sorge'un elinden kurtulup selam vermek
istiyordu. Kukla gibi rpnp debeleniyordu; fa
kat durumdaki komikliin tadm karacak kim
se yoktu orada.
Sorge:
- Kapy a, Miiko, diye bard.
Gen kadn hemen onun dediini yapt. Sorge
hafiyeyi olduu yerde dndrd, kna zorlu bir
tekme indirince herif kendini bahede buldu.
Sorge Miiko'dan yana dnp yaklat:
- Korkma, dedi. Bu heriflere nasl davran
mak gerektiini bilirim ben. Hi tasalanma!
Bir yandan da onun salarn okuyordu ve
gen kadn Sorge'un ellerinin titrediini ac bir
hayretle grd.
Sorge onu brakp merdivene atld, brosuna
kotu, Bykeli'ye gtrecei katlar ald. Son
ra birdenbire gsz hissediverdi kendini, bir
sandalyeye yld. Btn enerjisi akp gitmiti
sanki. Donuk bak dalgnd.
Vay keratalar vaaay! Miiko'yu da elimden
almak istiyorlar! Hepsi onu almak istiyor ben
den.
-

Yaralanm gibi soluk solua idi. Glkle ye

rinde:1 kalkt; merdivenden sendeleye sendeleye

375

indi ; Miiko'nun yzne hi

kt, arabasnn

bakmadan darya

direksiyonuna

geti ve

byk

bir hzla Bykelilie doru yol almaya balad.

Bykeli Mihver'in yeni

yalaycsrn birinci

snf ortaelc;i - a d Fordt, Mordt ya da buna benzer

bir eydi- onuruna kk bir parti veriyordu. B
ykeli genellikle uzun boylu merasimden, teklif
fakat -tuhaf deil mi?

tekellften holanmazd ;

yeni ortaelinin Sorge ile tanmas

a t:::;fatl ol

sun istemiti. Sorge ise bu tanma ilemin! ade

ta hakaret dolu bir tarzda, ksa kesiverdi.
Yeni gelen, ar

nazik,

kaypak bir

yaclk dolu laflar ediyordu.

adamd;

Sorge'a profesr

diye hitabetti, sk bir ibirlii yaparz, dedi ve

st kapal biimde imdiye dek sizden szedil
diini ok duydum, diye ekledi.
Bu salon cambazyla

sa-solu

belli

olmayan

sakar Sorge daha iin banda birbirlerinden nef

ret ettiler; duyduklar karlkl tiksintiyi glk
le gizlediler. Birbirlerine souk-souk glmser
lerken, ilerinden : eytan

grsn yzn! De

diler.
Elga her zaman yapt gibi Sorge'u bir kenara
ekerek durumu kurtard:
- Size bir srprizim var, Richard, dedi.
- martyorsunuz beni, Elga. Mihver'in yeni
yalaycsyla tanmam yeter de artar bile.
Elga:
- Adam kusursuz bir nezakete sahip. Dou
tan diplomat, dedi.
Sorge da inanl bir tavrla cevap verdi:
- Hdn biri! Burada

yaplan bu kk

toplantlar gittike daha zarif, daha monden bir

hi'l alyor. cephedei

zaferleriniz

saylamaya

cak kadar oald. Siviller iyi dayanyorlar!

376

Elga sert bir tav rla :

- Siz ya ok, ya da ok az imisiniz, dedi.
- <Her zaman ok az ierim

ben. Ha, neymi

o srpriz, Elga?

Gen kadm onu alp bitiik bir odaya gtrd.

Darya kmadan

nce omuzuna

hafife doku

narak:
- ((Srpriz sizi bekliyor, Richard, dedi.
Bi.r sandalyede

Albay

Scholl

oturuyordu. Si

yam'da Alman Askeri Ataesi'ydi.

General-diplo

matn eski bir arkada, Sorge'un da nadir dost

larndan biriydi. O ieriye girince sevimli olmak
la birlikte yine de bezgin bir iaret yapt:
- Vay, sen misin, Doktor? Yakla da yzn
grelim. Gzellemisin diyemem. Ne oldu sana?
Suratndan kamyon m geti yoksa?
Sorge hogeldinn anlamna

gelen zoraki bir

glmseyile :
-- Hayr, bir kadn yanllkla stme oturdu
da, dedi. Beri yandan Albay'n elini tutup hzl
hzl sallad .
Subayn souk, merakl baklar yumuad ; fa
kat hep yaptklar

gibi, en ince

alaycl aa

vurmaktan da geri kalmad bu baklar. kisi de

tek sz sylemeden uzun sre dik-dik baktlar;
sonra karlkl, sert bir ba iareti yaptlar.
Albay:
- Doktor, seni gren de sava tek bana ya
pyorsun sanr, dedi.
Sorge cevap verdi :
- Ya sen? Savan planlarn hi yardm gr
meden, tek bana yapm gibi bir halin var . >>
377

Albay ac-ac :
- Her zaman, hereyi yapabilir saydn beni,
dedi. Sende bir badanac beyni var, dedin bana !
Sorge cin, konyak ve Jerez arabndan oluan
sert bir karm hazrlyordu. Kz st diyordu
buna. ki kadehi silme doldurdu; birini Albay'a
uzatt; brn gzlerinin hizasna dek kaldrd:
- Alman dehasnn salna! > Dedi.
School da : Hannibal'n salna! Diyerek ka
dehini bir dikite boaltt.
- - Kaygl, tasal msn Albay? l aan iki
deve gibi iiyorsun bugn.
School:
- Her taraf l, dedi. Bir deiiklik olmaz
sa biz de deve olarak kalacaz hep.
Sorge Albay' sessiz bir sevinle seyrediyordu.
Uzun zamandr tanyorlard. Birok geceyi bir
likte geirmiler, birbirlerine yaknlk duymular
d. Albay Scholl da Bykeli gibi muvazzaf or
dunun bir askeri; yine onun gibi Seekt'le Schlei
cher'in bir meziydi. Politik igdye deil de
gnlden gelen bir eilime uyarak subay olmutu.
liklerine kadar Alman'd ve Hitler'e de dman
d tabii. Sorge'un nadir dostluklar da zaten hep
bu temel zerine kurulmutu.
Scholl kederli-kederli elini gsne vurarak:
- Bu niforma gittike daha az sevindiriyor
beni, dedi.
Sorge bir eit saygyla atlarak:
- Onu kirletmiyorsun, dedi.
yorsun yani !

Sen kirletmi

Scholl cevap verdi:

Onu ykamak iin kana gerek var. Kimi za378

man insan kendinden tiksiniyor adeta. imdi iste

diim ne, biliyor musun, Doktor? Cepheye git
mek; nereye, nasl, nemi yok! Kendimi duru his
setmek! Gerekirse lmek -ama Hitler iin deil
haaa, Tanr gstermesin!-, Almanya iin lmek!
Yakkl bir lm, birok lekeyi siler.
- Ne var, Albay? Nen var, eski
nim? Seni tanyamyorum!

dostum be

Scholl hafif bir glmseyile:

- Senin kulan deliktir, Doktor, dedi. Ku
laklarn tka, ok iyi uyursun bylece.
Sorge dikkat kesilmiti. gds onu aldatma
mt. Fakat kuku uyandrmamak gerekti; onun
iin acele etmemek, soru stne soru sormamak
gerekiyordu:
- Bu ku kafesinde rahat
kendini? Diye sordu.

hissediyor musun

Scholl:
-- Kendi evimdeki gibi, dedi.
gibi. Mutluluktan bouluyorum.

Suda balk

Sonra ayaa kalkarak sordu:

-- Nereye gidiyoruz, Doktor?
- Nereye istersen.
Kimseye belli etmeden savutular. Sorge'un
Datsun'una binerek hzla yola ktlar. Bir gece
kulbne girdiler; biraz iki itiler; sonra yine
bindiler arabalarna. Beinci bar onlar memnun
etmi grnd.
Bir sessizlik vard, bu da orasn teki yerler
den ayrdediyordu. Tek-tk mterileri rahatsz
eden bir piyanist yoktu. Viskinin ss da tam ka
rard. Havada bir eczane kokusu vard.
Bir eit podyumun stne yerletirilmi bir
ke masasna oturmular, btn salona yksek379

ten bakyorlard. Sevien iftler, tek bana ien

ler, ask suratl i adamlar vard. Konumalar
kark bir uultu halinde birbirine karyordu.
Bir kz gdklanm gibi tiz bir kahkaha kopard;
herkes knayan bir hayretle bakt.
Sorge ile Albay iyiden iyiye kendi alemlerine
dalmlard. Berlin'den, ok iyi tanyp sevdikleri
bu kentten, lokantalardan, tiyatrolardan, kadn
lardan, grltl-patrdl gecelerden, Wannsee
zerindeki sandal gezintilerinden, Kempinski'nin
lokantasnda baharda itikleri ilk bira dublele
rinden, Kairo'daki o ok becerikli garson kzdan,
Kurfrstendamm'da volta vurularndan, Kranz
ler'deki bulumalarndan szediyorlard.
Scholl karamsar bir tavrla:
- Berlin'i bir daha grebilecek miyiz acaba?
Dedi. Berlin diye bir ey kalacak m, kim bilir?
- Hibir sava sonsuza dek srmez.
Albay kadehinin dibine bakarak:
- Mmkndr, dedi.
Bezgin ve ktmser olduu belliydi:
-- Bir insan ne oldum delisi oldu mu, herey
beklenebilir ondan.
Sorge:
- Tmarhaneler var, dedi.
Albay sert sert:
- 0 herif iin deil onlar, diye cevap verdi.
Sorge kadehini boaltt, sonra tekrar doldurup
yine boaltt:
- Uyanklk anlan da oluyor bazen, dedi.
Mesela, Rusya ile saldrmazlk paktn yapt
zamanki gibi.
Scholl alkoln etkisi yznden daha da artan
korkun bir alayclkla:
380

- Bu duygu onur veriyor sana, dedi. Noel

Baba'ya da hala inanyorsundur belki.
- Ne oluyorsun yahu? Bizim Yldrm Sava
s'na, Ulusal Dehamz'a niin sitemler ediyor
sun byle?
- Herif kendi kuyusunu kazyor be!
- yi ya, sevin ite.
- Ama kuyu ylesine geni ki, btn Almanya'y iine alacak.
Sorge ok abuk dnyordu. Beyninin sezmekte olduu eye inanmak istemiyordu henz:
- nallah Dou'ya da el atmaz, dedi.
Scholl cevap verdi:
- Evet. Tam da bunu yapmak istiyor.
- Pakttan vaz m geiyor yani?
- Yrtacak onu.
Sorge srtndan aaya souk terler aktn
hissetti. Kulaklar uulduyor, ba ate gibi yan
yordu. Ellerini masaya dayamt; fakat sesi sa
kindi:
- ntihar olur bu, dedi.
- Olmasna olur tabii, Doktor.
- Bir kuku mu bu, Albay, yoksa kesinlik kazand m?
Scholl:
- Durum ak, dedi. Dou'da, Polonya'da,
Prusya'da, Silezya'da, Avusturya ve ek toprak
larnda byk ynaklar yaplyor. tekiler de
caba.
- Hedef ne?
- Moskova zerine saldrya gemek!
- Ne zaman?
- u20 Haziranda.
F : 20

381

- Asker mevcudu ne kadar?

- 170 - 1 9 0 tmen aras.
Sorge sandalyesinin
mi, yokolmu

arkalna yasland. Ezil

hissediyordu kendini.

akaklar

hzl-hzl zonkluyordu.
- Olmaz byle ey, diye

mrldand. Fakat

Albay Scholl'un gerei sylediini biliyordu ..

Subay:
- lgnlk bu, dedi.
dm. Fakat i resmi.

lkin ben de inanma

Generale bunu

sylemeye

geldim.
- 0 ne dedi?
- Kaygland tabii. Belki korktu da. . . Fakat
gveni var, disiplin nedir, biliyor. Bense unuttum
onu.
Yine itiler, kana-kana. . . Sorge l duygusu
nu kaybediyordu.

Sonuncu ienin

Az sonra Scholl'da

azn krd.

szma belirtileri

grlmeye

balad.
Sorge tuvalete gitti, musluu ap ban uzun
sre souk suyun altnda tuttu. Parmaklarn a
zna soktu, kusmak iin boyere

urat .

Ensesi

ok aryordu.
Scholl'u g bela ilk taksi durana dek srk
ledi; arabaya bindirdi.

Sonra kendi

arabasnn

direksiyonuna geerek Max Klausen'in evine gitti.

Bir yan sokakta arabadan indi, yolun geri kalan
n yayan yrd.

Ma.x Klausen uyuyor olmalyd. Aalarn orta

sndaki ev, zifiri karanlkt. Sorge itin stnden
atlad,

taraaya

trmand,

gidip

radyocusunu

uyanclrd. Klausen arm grnmedi, silkindi,

elleriyle salarn
hazrland.
382

dzeltti.

Yataktan

kalkmaya

Kansna:
- Sen uyu, Anna, dedi. Doktorun
glendirici bir ilaca ihtiyac var, galiba?

yrek

kisi de birinci katta, koridorun bitimindeki

broya gittiler. Max srtna bir banyo bornozu
giymiti. Azn han kaps gibi aarak esnedi:
- Eeee, ne var ne yok, Doktor?
- Bir mesaj yollaman gerek Max, ama hemen, imdi.
-- imdi mi? Gecenin yansnda m? ok i
misin sen, Doktor. Vericimi koltuumun altna
alp bu saatte ehirde dolaamam dorusu.
- Mesaj buradan yollayacaksn, Max.
Max birden telalanmt:
- Akln m kardn? Dedi. uok, ama ok
tehlikeli olur bu. Fakat gerekten olaand, ive
di bir olay sz konusu ise o baka.
- Evet, biz de o durumdayz, Max.
Klausen efine, onun iine ileyen sert bir ba
kla bakt. Sorge tannmaz haldeydi; beti-benzi
kat gibi bembeyazd; yz kaslmt, an:a sesi
berrak ve souktu. Kar gelinemeyen, olmaz
lafn ho grmeyen efin sesiydi bu.
- u Sorumluluk sana ait, Doktor.
Sonra Klausen hazrlklara giriti. nne kare
izgili bir kat koydu, masann stne 1933 Al
manya statistik Yll'm yerletirip at ve:
- Yzotuzsekiz sayl anahtar, dedi. 20 Ma
1 94 1 . Metin ne olacak?

ys

Sorge ne doru eilerek yazdrmaya balad:

-

<cDou'da ynak yaplyor. Mevcutlar 170

kuvvetler Alman-

190 tmen olarak hesaplanan

383

Rus snrna doru yryorlar. Snn 20 Haziran

gn aacaklar. Saldrnn ekseni Moskova.
Klausen irkildi:
- aka m bu yahu? Dedi.
- Yaz sen, Max. kaybedecek vaktimiz yok.
- Sen sarhosun, Doktor!
Sorge:
-- Metnini hazrla, diye homurdand. <Ben
de ifreleyeceim.
Max kzmt:
- stediini yap, burada emir veren sensin!
Diye bard.
Hayreti bykt. Ne oluyordu ki? Anlayam
yordu artk. Sorge'u eytan arpmt: Yzlerce
grup efi var, ben de buna dtm, diye dn
d.
fkeden kudurmu bir halde oradan oraya ko
uyordu. Vericisini antadan kard. Lambalar
takt, fii prize soktu. Sonra metre frekansn
zenle denetledi, kontaklar kontrol etti, voltmet
reyi devreye soktu. Peinden manpleyi yerine
yerletirdi.
Beri yandan Sorge mesaj ifreliyor, be say
lk gruplarn sraya diziyordu. Sonra kad
Klausen'e verdi. O da metinden nce ar iareti- .
ni ve kimlik belirtme grubunu kaydetti.
Sorge:
- Yedi dakika daha var, dedi. Saat drd
eyrek geeye yedi dakika var.
Sessiz-sessiz bekliyorlard.
Vericinin yannda
duran masa saati soluk kesen, derin sessizliin
tik-taklaryla noktalyordu.
Sorge:
- n saniye daha kald, dedi. <<Be saniye
384

. . .

l}

Sonra sert bir hareketle:

- Bala, dedi.
Klausen ar sinyalini verdi. kez yapt bu
nu. tedenberi ok ar olan eli, manplenin ze
rinde dansediyordu sanki. Kulak kabartyor, din
lemeye balyordu. Sorge kuvvetle soluk almak
tayd.
Klausen:
- Wiesbaden geliyor! Diye bard. Vladivos
tok'un ifreli adyd bu. Klausen memnunlukla
gururun birbirine kart bir ba iareti yapt.
Yayn bir kez daha geti, elindeki metni piyano
alar gibi yollad. Tamam, aldk, cevab hemen
geldi.
Sorge duyduu ferahlktan gzlerini yummutu:
- Bitti bu i, dedi.
Sonra yumuak bir tavrla ekledi:
- Telgrafmz alnca Kremlin'deki dostlarn
suratlarnn ne hale gireceini grmek isterdim.
Klausen elektrik akmn
silkti:

kesti, iri omuzlarn

- Suratlarnn halini mi? Dedi. Onlar da

benim gibi yapacaklar. 'Doktor dayanabilecein
den fazlasn imi,' diyecekler!

385

Blm

Yirmiselr;zinci

ANKARA'DAK. ERO OLAYI

irinci Dnya Sava,

grne gre klasik

stildeki savaslarn sonuncusu olmusa benze

mektedir. Cephelerin

kolayd. Politikaclar

belirlenmesi

ne istediklerini

oldukqa

biliyorlar;

askerlerin hemen hepsi de ne urunda savatkla

nrn

anlyorlar ve buna inanyorlard. Cephe geri

sinde ise casuslar sanatm btn

kurallarma uy

gun olarak kendi savalarn veriyorl ard.

Nitekim casusluk denen

satra:r.. oymmmm en

iyi oyuncularndan biri olan Avusturyal General

Ronge yetkiyle yle diyordu:
Birinci Dnya Sava'nda pekaz sr gizli tutu
labilmitir. f'.asus!ar her nemli saldry en ufak
ayrmttlarma dek vaktinde haber verme iini ba
anmlardr.
Btn dnya uzmanlar bu kuraln dnda yal
nz iki olayn kalm oiduunu kabul etmektedir
ler: Bunladan biri Caporetto Muharebesi'dir ki
asl aranrsa General Ronge'nin
zanlmtr. Gizlice ve

bilgili

ustalkla

ynt eml erle ok iyi

brolarnda

ka

hazrlanan;

en

saklanan bu muhare

be, talyanlar gl mevzilerinden skp atm

tr. kinci olay da tanklarn

Cambrai'de ( Kam

bre) giritikleri saldrdr. Bu saldr Bat Cephe

si'nin byk srprizi ve ngiliz kar-casusluk ser
vislerinin bir zaferi olmutur.
kinci Dnya Sava'nda ise herey baka trl
olup bitmitir. Bu savata cepheler pek ayrdedi
lemiyor, politik anlaylar,
33G

kavramlar da krd-

m halinde birbirine girmi bulunuyordu. Gizli

rgi.itlerin kadrolar ne denli byrse, kuku ve
ekingenlik havas da o denli arlayordu. lgi
lilerin herbirinden herkese kar oluyordu bu.
Hitler kendi evresindekilerden kukulanyordu.
Gnmzde de Nazi Partisi'nin kodamanlaryla
eski bakanlar o despot herifi devirmek iin elbir
Hiyle byk aba harcadklarn kantlam bu
lunmaktadrlar. Yiit asker de hi utanlmadan,
tepe-tepe kullanlyordu. Bu kuvvet politikas en
yakn dosta, arkadaa kar trl kurnazlklar
ve aldatmacalarla doluydu.
Almanya talya'nn yapp ettiklerini renmek
iin casuslar kullanyor; Sovyetler Birlii ise ken
di edindii bilgileri mttefiklerine ulatrmaktan
bucak-bucak kanyor; bu bilgiler kendisi iin
deersiz, dostlar iin ok deerli olduklar za
man dahi byle davranyordu.
Fakat bu kuku, ou zaman aptallk ve inat
lkla atba beraber gidiyordu. Baz politikaclar
kendi kiisel grlerine ters den bilgileri ge
ri eviriyorlard.
BunlaL n en belirli rnei gerek bir komedya
dr; tarihe iero Olay diye gemitir. iero
aslen bir Balkan lkesinden olan birinin takma
adyd. Ankara'daki ngiltere Bykelisi'nin ua
olan bu adam ok iyi bir amatr fotorafyd.
Akamlar sadece Bykeli'nin giysilerini spr
mekle yetinmiyor, ceplerini de boaltyordu. a
lmayla geen bir gnden sonra Ekselans Byk
eli hakettii uykusunu uyurken iero efendisi
nin kasasn ap iindeki gizli katlarn ustalik
la resmini ekiyordu.
Buraya dek sz konusu olan, normal casus
luktur. iero konferans tasarlar, tutanaklar,
387

istila planlar gibi eline geen hereyi gnderiyor

du. Gen Kent'ten sonra bu uak, Merkezi Dev
letler'in en iyi habercisiydi. Berlin'deki Dileri
Bakanl ile Gestapo'nun bu yzden kapmalar
iin uzun zaman gerekmedi. Bunlar gkten inen
bu nimeti son krntlarna dek kapmak iin k
yasya kavga ediyorlard.
Her iki servis de birbirine kar ok byk ku
ku beslemekteydi. Bu kuku daha sonra iero'
nun verdii paha biilmez deerdeki bilgileri de
kapsamaya balad. Bylece, savan akn de
itirebilecek olan birka dzine deerli fotokopi
dikkate alnmam oldu. Hatta ilgililer ii ie
ro'ya kalp paralar demeye kadar vardrdlar.
Bir sahtekar baka bir sahtekarla karlat m ,
bunlarn abalar birbirine eklenmez; birbirini
yokeder, yokluk iinde eriyip gider.
Fransa'daki kar-casusluk rgtnn yldz>
olan Assubay Bleicher'in bize anlatt bir olay
da daha az artc deildir. Bu ayn zamanda,
masa banda alan Alman strateji uzmanlar
nn dillere destan kendini beenmiliklerinin de
ezici bir kantdr. Londra'daki ngiliz casusluk
merkeziyle iliki kurmay baaran bir ajanlar gru
bunun aracl ile, Alman casusluk servisleri
Mttefiklerin yapacaklar karmann tarihini
yirmidrt saat nceden amaz bir kesinlikle ha
ber alm bulunuyorlard. Alman Genelkurmay'
na hemen haber ulatrld. Cevap da gecikmedi:
Biz istilaclar karlamaya yllardan beri haz

rz!
Fakat grne gre kuku dalgas Sovyetler
Birlii'nde doruuna ulam bulunmaktadr.
Bunun izahn da Moskova'nn bavurduu yn
temlerin niteliinde bulmak mmkndr. Bu h388

kmet kendi lkesinde bir casus ordusu altr

makta, ihbarclar korumaktan ekinmemekte,
bu yzden de tm kurnazlklarla, tm aldatmaca
larla, tm yalanlarla, tm yanllklarla karla
maya hazr bulunmas gerekmektedir.
Bundan dolay da Sovyetler 1939'da en byk
hatalarn ilemilerdir. Gvenilmez ajanlarn ra
porlarn inanlr eyler sanmlar, Fin ulusunun
Rus askerlerini kollarn aarak karlayacaklar
na inanmlardr. Ciddi bir hazrla girimeden
Finlandiya felaketi diye adlandrlan olayn st
ne-stne gitmiler; bu da sonradan Hitler'in b
tn hesaplarn temelinden yanl karmtr.
Sovyetlerin anlayszl 194l'de dev boyutlara
erimitir. Moskova'nn kr olduuna insann
inanas geliyor. Almanya'nn neler tasarladn
ona ilk anlatmaya alan muhakkak ki Sorge ol
mutur; fakat tek kii o olmamtr. Alman-Sov
yet Sava'nn balayndan drt hafta nce yap
t ilk uyar her noktada doruydu; fakat Sov
yeter ajanlarnn szlerine kulak vermeyi hi mi
hi dnmyorlard.
Bugn ilk alarm iaretini Sorge'un vermi ol
duu kantlanm bulunmaktadr. Sonradan ba
ka mesajlar da onunkini zaten dorulamlardr.
Alman saldrsndan onbe gn nce svire Gru
bu da harekete gemitir ki bu grup Alman Kur
may ile sk temas halindeydi. Grup, Alman bir
liklerinin 20 Haziranda saldrya geeceklerini
bildirmitir. Fakat Sovyetler omuz silkmekten
baka ey yapmamlardr. Moskova'daki ngilte
re Bykelisi'nin daha 24 Nisanda bu saldrnn
yaplacandan haberi olduu bugn bilinmekte
dir; fakat Kremlin yabanc diplomatlara hibir
zaman byk nem vermemitir.
389

Haziran ortasnda durum apakt : Bu, Sovyet

lerin d: nda herkes iin byleydi. Savaa girmi
olan btn devletler Dou

snrndaki muazzam

asker ynaklarndan haberliydiler. Buna yalnz

Sovyetler inanmyorlard. Her an saldrya hazr
bu ikiyzelli tmenden oluan

yn grmezlik

ten geliyorlard!
Bu muazzam sava makinesinin Rus birlikleri
ni para-para doramaya balamas:ndan az n
ce, ie Churchill'in kendisi

karm, Stalin'e du

rumu bildirmiti. Fakat daha saldrdan bir gn

nce Sovyet radyolar Mttefiklere kfrler ya
dryorlar; onlar Alman-Rus ibirlii ruhunu bal
talamaya almakla suluyorlard.
Sonrasn hep biliyoruz : Baskna urayan Sov
yet birlikleri kuatlmlar; birka yz uak yer
de tahrip edilmi;

tanklar eitim

alanndaym

gibi parampara edilmiti. Tam mevcutlu kolor

dular iin sava, daha

onlar iin farkna varma

dan bitmi bulunmaktayd.

Sovyet ajanlarnn

grevlerini savsaklamadk

lar bugn apak bellidir. Bu

muazzam hatann

sorumlular, grne gre, Rus ordusunun Dr

dnc ubesi'nde ve Kremlin'de yksek grevle
rin banda bulunmaktaydlar.

Saldrnn yaplaca gn yaklayor, Sorge kay

gsnn bydn hissediyordu. Geleceini ha
ber verdii o gnn gittike daha byyen, daha
tehdit edici bir hal alan k9skocaman bir silindir
gibi yaklatn grmekteydi .

Felaketi nlemek

iin are bulmak zere umutsuzca rpnyordu.

lkin daha sk bilgi yollamaya, onlar daha ak-

390

seik, daha ayrntl hale

sokmaya nem verdi.

uras ak ki haber olaanst olmaktan da da

ha ileriydi: nanlmaz bir eydi. Balangta ken
disine bile akl almaz bir nesne gibi grnmt.
nsan saduyusuyla eliki halindeydi. Fakat g
venilir bir haberdi, somut bir temele

dayanmak

tayd. Albay Scholl'un kiilii dahi bundan kuku

edilmesine olanak

vermiyordu.

Scholl ne hayal

gc fazla ileyen bir adamd, ne de bir palavra

c. . . Hi gerei

yoktu ya, ihtiyat

nlemi olmak

zere Sorge o yola kmadan nce kendisiyle son

bir konuma yaparak ayn konuyu yine ele alm
t: Veriler de,

tarihler de aynyd.

Scholl'a tam

bir gven beslenebilirdi.

Sorge gerekli btn ihtiyat gstererek, baka
kaynaklara da bavurup ayrntlar elde etmek is
temiti.
Tokyo'daki Alman Askeri

Ataesi'nin elindeki

katlar epey uratktan sonra ele geirebilmi

ti. Bunlar da haberi

doruluyor,

yeni ayrmtlar

veriyorlard : Rus snrnda imdi grlen tmen

lerin says ikiyzelliye ykselmiti. Bykelinin
bile konudan yarm-yamalak haberi vard.
Hi yanlmayan Ozaki ne tarih, ne say verebi
liyordu; fakat o da Dou Avrupa ynnde birok
birliklein nemli hareketlere
mutu. Bir tak n haberler

giritiklerini duy

birbirine eklenerek,

mektuplar ele geirilerek, konumalar dinlenerek

u da renilmiti: Alman Bakomutanl baka
cephelerden zrhl birlikler ekmi bulunmaktay
d. Polonya'da askeri hava alanlar kuruluyordu.
Btn bunlar Sorge'u Moskova'ya ileri olay
larla dolu ksa, ak-seik

telgraflar

yollamaya

iteliyordu.
Tokyo'dan bundan

daha fazlasn

yapamazd.

391

Yapmak yrekliliini

gsterdii eyler ise yeter

de artard bile.
imdi

harekete

geme

Drdnc ubesi'yle

sras

Kremlin'e

direnii hazrlamak, byyen

iin hereyin yaplacana

Kzlordu'nun
gelmiti. Sorge

tehlikeyi nlemek

inanmaktayd . Yava

yava da zihin huzuruna kavuuyordu.

Bir an bile yitirmeden

Miyagi 'nin btn ajan

larn alarm haline geirmiti.

Bunlar ncelikle,

Japon sekin birliklerinin yapacaklar yer dei

tirmeleri gzlemekle grevliydile. Sorge Alman
larn Sovyetler Birlii'ne yapmay tasarlad sal
dn ile ilgili

olarak

Japonya'nn

girimeyeceini renmek

bir ie giriip

istiyordu. Buna inan

myordu da. Ozaki: Olmaz

byle ey, demiti;

fakat Sorge yine hibir eyi savsaklam:k istemi

yor, durumun en ufak ayrntlarna dek bilgi sa
hibi olmak istiyordu.
Bunlar yaptktan sonra politikann dili ark
larnn ta iine

girmek

istedi.

Ozaki'ye durum

hakknda iyice bilgi verdikten sonra, sk skya

da unu tledi :
- Japon

hkumetine,

kendisinde

kayglar

uyandracak bir muhtra verin ki onda da bir e

kingenlik balasn ! Szl olarak

Alman Byk

elisi'ne de bilgi vermi; hkumetine bir protesto

gndermesini, ayrca da byle bir iten yana ol
madn aka bildirmesini istemiti. Fakat Ge
neral aslsz

bir takm

sylentilere

kulak ver

mek niyetinde olmadn aka belli etmiti.

Sorge byle sama bir tasarnn zamanla Alman
generalleri arasnda, ya da hi deilse akl ban
da kimselerde bir direni

uyandracana inan

yordu. te yandan Sovyetler'in de harekete ge&

ceklerine; snrlarnda byk ynaklar yaparak

392

karlatklar lm

tehlikesini

azaltacaklarna

deilse bile geni lde kltebileceklerine g

veniyordu.

Her sava bir felakettir; fakat, Almanya-Rus

ya arasndaki bir sava afet olur, ylnm olur,
diye dnyordu. ki ulus iin de. Bu belki Na
zilerin yklmasna yol amakla kalmayacak, Al
manya iin de kanl bir hacamat olacakt! Ay
nca bu, iki lke arasnda hi snmeyecek bir hn
yaratarak onlar sonsuza
cakt.

dek birbirinden ayra

Kendisi de .Almanya'ya

hn

duyuyordu!

Anasyla babasnn kendi gz nnde boazlan

dklarn grr gibi oluyordu.
Bu sava patlak vermemeliydi! Sorge yeni bil
giler edinmek iin, bu savan yararszln her
an bara-ara ilan etmeye hazr olduu halde,
Tokyo'yu bir batan br baa dolat. Gndz
leri konuuyor, inandrp

kandrmaya alyor

du. Geceleri Miyagi'nin emrindekileri hrpalayp

tedirgin ediyor,

Vukeli ve Klausen'i

daha ok

almalar iin drtklyor, Ozaki'yi de sorguya

ekiyordu. Meisinger'le
i'yle satran

oturup iiyor, Bykel

oynuyor, gecelerini yine

ile gei"riyor, mperial'de ele

Miiko'yu yzst

Martina

avuca smyordu.

brakyordu,

fakat o Sorge'a

hep balyd. Geceleri evine dnnce kendini bit

kin bir halde yataa atyordu.
Ondaki bu sert

kararllk,

kayglandrmaya balyordu.

tek-tk

dostlarm

Yksek sesle, hzl

hzl konuuyordu. Hareketleri

daha sertleiyor,

ileri srd dnceler daha patavasz bir nite

lik alyordu.
Siebert onunla bulumaya,

konumaya al

yordu; fakat Sorge ondan kayordu! Sonu ver

meyen birka giriimden sonra Siebert gnn bi
rinde onu Bykeliliin koridorunda durdurdu:

393

-- Dost.arnza

ayracak

vaktiniz yok mu?

Diye sordu.
- Hangi dosttan szediyorsunuz? Sizden mi,

Siebert? Kendiniz de

inanmyorsunuzdur

buna

herhalde?
- Yemei birlikte yiyelim mi?
- Canm istemiyor.
- Gidip birer kadeh ielim yleyse?
Sorge sert-sert

Siebert'in

yzne

bakyordu.

Ters bir tavrla:

- Gelin bakalm, bu zevki

esirgemeyeceim

sizden, dedi.
Onu srkleyip kk Datsun arabasnn iine
itti; motor cayrty kopard. Bir dnemeci yle
sine ieriden ald ki araba patinaj yapt, direksi
yonu son dakikada

dorulttu.

Beri

yandan da

alayc gzlerle Siebert'e bakyordu. O ise bu deli

ce gidiin sona ermesini bekliyordu. Ancak belli

etmemeye alyordu. Sorge

birden fren

yapt.

Yarasa'nn nne gelmilerdi.

Sorge arkadan kr-kandil aydnlanm salona soktu:
- Viski getirin bize ! Diye bard.
Bir iskemleye oturup sordu:
- Benimle imek istiyordunuz,

Siebert. Ni

in?
- Sizinle rahatsz edilmeden konumak iste
dim de ondan, Sorge.
- Azmdan ne eit laf almak istiyorsunuz?
Kafan, zda piirilmi, kotarlm bir dnce var.
Yznzden belli bu.
Siebert itiraz anlam vermeye alt ekingen
bir hareket yapmaya kalkt. Birka yudum viski
iti, lakin berbat buldu.

394

Sorge ise diretiyordu:

- Eeee, haydi Siebert, diye devam etti. Ne
diye yeni gelin gibi krtyorsunuz

yle? Dkn

ortaya iinizdekileri.
- Yaknda Almanya'ya

dnyorum,

azizim

Sorge.
- Vah-vah, zldm; siz de goruyorsunuz.
- Buradaki iim sona ermek zere. Kitabm
yazmak iin

gerektiinden

dm. Sonra,

ok

Almanya'y yine

malzeme topla

grme arzusu da

iimde belirmeye balad.

- Nazileri greceiniz m i geldi?
- Yooo! Karm, kitaplarm,

evceizim. Bah-

emde yle su kenarna oturup bir ie arap i

mek . . . Ormanda tek bama dolamak istiyorum .
- Olabilir, fakat ne diye anlatyorsunuz bun
lar bana?
Siebert elini usulca Sorge'un

kolunun zerine

koydu; kelimelerin zerine basa-basa:

-- Siz de gelin, Sorge. Birlikte gidelim, dedi.
Sorge

hemen

kolunu

geriye ekti.

Sert bir

sesle :
- Alay m

ediyorsunuz?

Dedi.

Pek tuhaf

tka bu . . .
Siebert grnrde

Sorge'un

verdii cevaptan

pek alnmamt :
-- ok ciddi sylyorum, dostum,> dedi.
kar gtmeyen bir neride bulunuyorum ::;ize.
Sorge birden dikkat kesildi:
- Almanya'ya m gtrmek istiyorsm:uz be
ni ? Diye sordu.
<(Evet.
- H N 2 sfatla? Gezi hatras olarak m? Yoksa

395

sigorta olarak m? Ya da, yeni kitabnzn konusu

olarak m?
Sorge sinirlenmeye balanut:
- Benim hakkmda ne dnebilirsiniz, diye
soruyorum kendime; Siebert. Beni yarglay bi
iminize ilgi duymaya balyorum. Nereden geldi
aklnza bu? Anlatn bakalm !
Sorge ne eilmiti. Dirseiyle bir viski iesi
ne arpt, ie devrilip yere yuvarland, krld. O
buna aldrmadan Siebert'in kolunu kavrad.
Siebert kolunu ekmek

istedi. Grne gre,

fkelenmeye balyordu:
- Kuku iindesiniz hep, kimse bak kal
mayacak m bundan? Diye sordu.
- En bata siz! Bir casusun btn nitelikleri
var sizde.

Bunu

para

hrsyla

yapmyorsanz,

edebi baar kazanma arzusuyla yapyorsunuzdur

belki. Ho,

ikisi de ayn kapya

kar

ya. Telif

haklan . . .
- Brakn kolumu, Sorge!
-- Size birey sordum, cevap

istiyorum. Ko-

nuun!
- {< leri

kolaylatrmak

tersini yapyorsunuz, Sorge.

yle dursun,

tam

Madem diretiyorsu

nuz, unu bilin: Bu fikir benim deil.

- Ya kimin?
- Bykelinin.
Sorge akn-akn ona

bakyordu. Parmakla-

rn gevetti, elini hemen geri ekerek:

- Yaaa, dedi.
Siebert devam etti:
- Evet, yle. Bykeli bundan size szetme
mi rica etti. Sizi
396

kandrmaya

almam istedi.

Ben de, 'olur' dedim. Neden 'olmaz' diyecektim?

Dnn Almanya'ya, Sorge ! Bugnlerde oras dn
yay sarsan olaylarn merkezi durumunda. . . Sizin
gibi yetenekli bir kimse btn bildiklerini

tam

anlamyla kullanma olanam bulacaktr orada.

Sorge kukuluydu:
- Ne demek istiyorsunuz? Diye sordu.
- Bykeli'nin kendisi

de bu ite yardmc

olacak size. vc mektuplar yazp sizi dostlar

na salk verecek. Berlin'de burada aldnz para
nn iki

katm size

salayacak

firmalarn danmanlm

bir i muhakkak

ihracat yapan byk

bulursunuz. Uzak Dou'ya

yaparsnz. Bir Berlin

gazetesi. . .
Sorge kmser bir tavrla:
- Phhh, dedi. Laf bunlar . . .
Siebert diretti:
- nann bana. Bir hava deiimi ok

iyi ge

lecek size.
Sorge:
- Aptalca birey!

Diye bard. Elinin

ter

siyle ani bir hareket yaparak bir kadehi yere d

rd, yerine yenisi
benim

hemen geldi.

Almanya'da, o usuz

kampnda? Burada

Ne iim var

bucaksz

Richard

toplama

Sorge'um ben, her

kes en iyi muhabir, diye tanr beni. Orada Sorge

olacam sadece! Gevezenin

biri, hava-cva satan

bir adam, S.A.'lann izmeleriyle

kn tekmele

yecekleri bir kimse. Yok yok, aka ediyorsunuz,

Siebert !
Siebert'in skld aka belliydi:
- Peki, yle olsun, dedi.
nz, kim bilir? Ben. . .

Belki de hakls

Bykeli'yi

sevindirmek

397

istemitim. Fakat gryorum ki ne yapsam yara

r yok.
Sorge:
- Bu

neri anormal bir ey, dedi.

- : Neyse,

szetmeyelim artk bundan.

-- Peki, Bykeli'nin kendisi niin szetmedi bana bundan'?

Siebcrt

hafif tertip ekinerek:

- Ben de
b

sordum bunu ona, dedi. u ceva

verdi : 'Bunu ben yapamam, dostuyum nk!

Sorgc duyduu derin d krkln

aa vu

rarak.:

- mu benim dostum? Diye bard. Dos

kabul ediyorum. Fakt o ne imdi?
Bir hainden, bir kalleten baka ey deil! Ken
dine ihanet etti. Kendi inanlarna iha,net etti!
stedii ey, beni yolunun stnden uzaklatr
mak! Niin? Daha rahat uyumak iin mi? Kendi
sine t veren bir kimsenin sesini artk duyma
mak iin mi? Ya da o kadnn, o Martina'mn y
znden mi? Martina'y veriyorum ona! Nasl kul
lanlacan da retirim!

tum olmutu ,

-- unu unutuyorsunuz: Bykeli iyi bir

dost olarak sizin iin kayg duyuyor. Ne diye ge,
ri eviriyorsunuz onun isteini? Onu incitmek
gerekli mi?
- Peki fakat, buna ne diye, tam u srada gerek grm?
Sicbert

ihtiyatl bir ifil.deyle:

- Biz hepimiz sizin iin kayglanyoruz, dedi.

-- Bykcli Almanya ile Rusya arasnda sava kacana inanyor mu?
- 01m bilmiyorum; fakat, bu konudaki tutu
munu saptama benziyor.
398

musunuz bu-

- Ya siz, Siebert. Siz inanyor

na?
- Evet !
- Hangi nedenle?

- Gnn birinde btn caniler akln zerresini dahi yitirirler de ondan.

Sorge'un yz anlatlmaz bir burum.ayla ar

plmt. Gzlerinde yrtc bir hayvann yabani
lii okunuyordu. Sanki ileriye

atlmak istermi

gibi, sandalyesinin zerinde yumulmutu. Elleriy

le masann kylarn skyordu.
Btn vcudyle

doruldu,

omuzlann kam

burlatrarak darya kt. Siebert'in orada olu

undan habersizmi gibi bir hali vard. Arabasna
atlad gibi

Bykelilie

kotu.

Meisinger'in

odasna girdi. Polis Ataesi elini-kolunu sallaya

rak, byk sevin gsterileriyle karlad onu:
- oldu nihayet! Dedi.
- Neymi olan, Albaym?
- Hepsini hizaya getireceiz o keratalarn!
- Anlayamadm.
- Keiler, Doktor. Burada bir Alman manastr var, azizim. Bugn leden sonra da bapapa
zn hesabn grdm,
- Raz oldu mu buna?
Meisinger alayc-alayc bard:
- Raz olmayp da ne yapacak? Bizim baba
can pederler, hayr duamz almadan yayamaz.
lar. Muhtatrlar bize. Ulu Tann aydnlatr; fakat
para yardmnda bulunmaz onlara!
Sorge'un ii merak ve tiksintiyle dolmutu:
- Peki fakat,

sizin ne ilginiz

var bu

ile?

Diye sordu.

399

Meisinger zevkten drt ke, anlatt:

- Servisleri arasnda kurulan koordinasyon
dan ileri geliyor btn bu i. Bundan byle Japon
ya'da oturan btn Almanlar her bakmdan bo
yunduruum altnda. lerinden bazlaryla da
ok ilgileniyorum. u papaz takmna kar zaaf
duymuumdur hep. Tanr'nn temsilcisi geldi,
nah uraya, masamn karsna geldi. Kolunu
kaldrp Almanvari selam verdi.
- Siz mi zorladnz onu bu harekete?
- Nazik, fakat kesin bir tavrla bunu ondan
istedim. Adamcazda da bir din ehidinin yete
nei yok.
Sorge bouk bir sesle sordu:
- Ya bizim komnistler? Onlar ne oluyor?
Meisinger keyifli keyifli:
- Onlarn hesabn toptan greceiz, dedi.
- Almanya Sovyetler Birlii'ne saldracak m
dersiniz?
- Oras muhakkak! Hitler karsna kan
frsattan yararlanmazsa enayilik etmi olur.
Sorge aptal rol oynayarak:
- Neymi o frsat? Diye sordu.
Meisinger kendi dncesine gre ok kesin
sayd bir izah biimini verebildiinden pek
memnundu:
- Hitler btn ulusunu seferber etti; imdi
de kullanmas gerek! Bu on milyon asker siper
lerde, silah elde bekleyecek deil ya. Bir i grme
leri gerek! Herkes biliyor: lkemiz kendisine ge
rekli 'hayat sahas'na sahip deil . . .
- Peki, Ruslar kolay yutulacak lokma m
sanyorsunuz?
- kinci snf bir ulus onlar. Finlandiya Sa-

400

va da kantlad bunu. Haritadan silip sprece

iz onlar.
- Bu ii
t. . .

Napoleon da

yapmaya

kalkm

Meisinger:
- Bizim motorlu aralarmz var,>> dedi. As
kerlerimiz yayan yrmeyecekler. Bir aya varma
dan Leningrad'da, alt haftaya kalmadan da Mos
kova'da olacaz. ay sonra ilk Rus kaaklar
nn burada, Japonya'da boy gsterdiklerini gre
ceiz.
Sorge gerisin geriye dnp darya kt. Mei
singer'in gr ok aptalcayd, yenir yutulur
ey deildi. Fakat en ok baar kazanma ansna
sahip kantlar, en aptalca olanlar deil miydi? Bu
dkrc dnce, unutmak iin bir kez daha onu
imeye iteledi.
Sarholuu arasnda da
larna satat:

evresindeki tandk

- Naziler Rusya'ya saldrmaktan kanmaly

dlar, koskoca bir imparatorluktu o! Moskova'
nn aln bile bir sivrisinek sokmasndan ibaret
kalacakt.
Ertesi gn bir sefaret katibi Sorge'un grle
rini onaylamaya yanamam, o da avaz-avaz y
le barmt ona:
- Hepiniz namussuzun tekisiniz! Sava Y-...
krtclar! Rezil herifler! Daraacnn nne gel
diiniz zaman o Hitler denen herifi lanetlemeye
zor vakit bulacaksnz!
2 0 Haziran gn sarho-sarho meyhaneleri do
layor, Bykeliye, Hitler'e, ve onun peine ta
klan herkese kfrler savuruyor:
- Hergeleler! Namussuz hergeleler!
F : 21

401

Gece, dayak yemi ocuk

gibi hngr hngr

alyordu. Miiko da korkudan

tir-tir titreyerek

. baucuna dikilmi, ona gz-kulak oluyordu.

22 Haziran

gn

saldrnn

saptanandan iki

gn sonra balayaca renilince Sorge haberin

dorulanmasn beklemek iin Bykeli'nin ya
nnda kald.
Ortalkta neeli
esiyordu: Sinir

olmaktan ok

vayd. Kimsenin can almak

lemlerdeki

uzak bir

gerginliiyle dolu,

radyolar

hava

skc bir ha

istemiyordu. Ka
aimaktayd.

harl-harl

toplanm lard.

Memurlar ufak gruplar halinde

Meisinger'in odasnda herkes iki iiyordu.

Sorge kafeste bir

ay gibi

boyuna

kimseyi de artk artmyordu.

dolayor,

Kfrlerine, f

keli bartlarna aldran yoktu.

Herkesin ileden kmamak, boanmamak iin
kendini zor tuttuu bu boucu

hava iinde, son

maskeler de hazan yapra gibi birer-birer dk

lyordu. Martina Schwartz Sorge iin:
- 0 benim tek ve byk

akm,

diyordu.

Sorge ise ona hakaretler yadryor, Sokak oro;

pusu ne olacak? Diye

baryordu. Bir

yandan

habir? ierken, kimlere hakaret etmiyordu ki?

Rusya'ya sava ilan edildii haberi leden son
ra geldi.
Bykeli arabasna

binip

Martina'nn

evine

gitti . . . Elga souk-souk: Berlin'in hakk var,

dedi . Bize 'hayat sahas' gerek! Ruslar hem bize
bunu vermiyorlar,

hem de

srtmzdan

kazan

salamak istiyorlar, cezalarn grmeleri gerek.

Sorge kaslm bir

yzle, sert

baklarla ona

bakt; sonra arkasn dnd. Hkra-hkra ala

yacakt neredeyse : Bir arkada kaybetmiti, son
suza dek.
402

Akam yemei fazla kalabalk deildi. Az konu

uldu; havadan

sudan szedildi.

Hemen-hemen

tam olan sessizlii, tabaklarn birbirine arparak

kardklar

sesler

bozuyordu.

Hava

gergindi ,

elektrikliydi.
Yemeini tek sz sylemeden yiyen Sorge bir
denbire iki yumruunu masaya indirdi. Tabaklar
titredi. Bir bardak dp

angr ungur krld.

Sorge bir kahkaha kopard:

- Gzel bir srprizim var

size ! Diye bar

d. Hitler Rusya'dan boyunun lsn alacak!

Sonra ayaa kalkt, sofrada
ranlara meydan okurcasna

akn-akn otu

bakt;

sandalyesini

kapt gibi kaldrd, duvara vurup paralad.

Sefaretten kp mperial'e gitti, geni admlar
la holden geti; pistte danseden iftler arasndan
kendisine yol at; orkestrann yanbana otura
rak:
- Bach'tan bir ey aln! Dedi.
Mzisyenler umutsuz-umutsuz
lar.

Onun

da

svmaya

Danseden iftler itiraz

mdre bakt

hazrland

belliydi.

ettiler, iki garson onlar

yattrmaya alt.
Sorge sandalyesinin zerinde dnerek :
- Kapatn enenizi be! Diye bard.
Drt ift hemen pistten ayrld. Bir yandan da
homurdanyorlard. ki baka
etmek iistedi.

ift dansa devam

Sorge hemen dansedenlerin st

ne atld, tartmaya karmak isteyen bir garson

la iki mteriye dayak att.
Sonra, yarallar gtrlrken, Sorge kravatn
dzeltti, aznn kysndan akan kan sildi, otu
racak bir iskemle arad.
403

Orada bulunan ve akn-akn

kendisine ba

kanlara:
- Bayanlar, baylar, dedi.

Bugn anl

bir

savan ilk gndr. zin veriniz de duygularm

aa vuraym ve siz de benimle birlikte barn:
Yaasn Almanya!
Salonun t a dibinden, dut gibi

sarho bir m-

teri:
- Almanya uyansn! Diye bard.
Sorge sandalyesine rahata yerleti:
- Artk ok ge, dedi. Sonra orkestra efine
dnd: Bach'tan birey aln ! Dedi.

404

Yirmidokuzuncu Blm
UCUZ CASUSLAR VE AJANLAR

yenilgisine yol aar.

irinin zaferi brnn

Bir bombardmann kurbanlar ya da bir mu

harebenin kayplarm sayya

vurmak bir l-

de kolaydr; fakat, kar karya gelen ordular

sonular

da casusluun yarataca

kimse le

mez. Nitekim, kar-casusluk servislerinin ka ki

inin cann kurtardn da hibir

zaman kimse

syleyemeyecektir.
Geri yine de baz saylar verilmektedir; fakat,
bunlar bsbtn

olmamakla

deersiz

birlikte,

her zaman iin belirsiz kalacaklardr. Alman kar

-casusluk

Dnya

servisi son

Sava'na ilikin

baz saylar vermektedir: Sylendiine gre d

man ajanlarnn faaliyetleri, yaklak olarak iki
yzbin kurban verilmesine yol

amtr. Amiral

Cam.ris'in kendisi bile bu tahmini kabul etmek

tedir.
Baka saylarn daha akla yakm grnmleri
vardr. Sovyetlerin 1941
leri ksa grlln

Haziran'nda gsterdik
kendilerine ok pahalya,

milyonlarca insann

canna

malolduu

kabul edilmektedir.

Klaus

Fuchs'un

kolayca
bir kat

parasna birka forml karalayarak Sovyet bil

ginlerine vermekle onlar

bir-iki yllk zorlu ve

pahal bir almadan bak

gtrmez birey gibi

tuttuu, tartma

grnmektedir. Fakat asl

kesin ve belirli saylar, elde edilen sonular bir

yana brakarak, bunlara ulamak iin paraca kat
lanlan fedakarlklar gsterenlerdir. Bunlar, hi-

405

bir byk devletin bu konuda cimrilik etmediini

kan tamaktadr.
Eli ak davranan, bunun karln elde etti
ini byk lde ispatlamaktadr. Avusturya ca
susluk servisinin efi olup Ruslara satlm bulu
nan Albay Redl, sylendiine gre, krallara layk
hediyeler, bugnn parasyla iki milyon Alman
mark tutarnda paralar almtr.
Byk rgtler ise

ok

Almanya yalnz kendisine

bal ortan casusluk

harcamaktadr.

saldrmazlk paktyla

denetimi altnda tutmak

iin 1939 ve 1940'ta ondrt

mtr. Fakat

para

milyon mark

Amerika'nn bize

verdii

harca
saylar

yannda bu, hi kalr. Resmen bildirildiine gre

Birleik Devletler bu ilere

beyz milyon dolar

harcamtr.
nsan parayla ok ey elde eder, fakat hereyi
satn alamaz. Bazen ucuz bir aj ann milyonlar
deerinde olduunu, paha biilemeyecek hizmet
ler ettiini tarih bize ispatlamaktadr. Klaus bu
nun ok gzel bir rneidir. Sovyetler ona olsa
olsa masraflarna karlk birka yz dolar ka
bul ettirebilmilerdir, o kadar.
Richard Sorge da ucuz bir casustu. Kendisini
grevlendirenlere muazzam hizmetler etmiti; fa
kat altrd grup, btn

yardmclaryla bir

likte, hibir zaman ayda binbeyz dolardan daha

pahalya malolmamtr.
Yapan masraflarla

karlatrlnca Sorge'un

ekibince elde edilen sonular, aa yukar, zen

gin bir hazinenin deeriyle onu koruyan anahta
rn bedeli arasndaki oran

kadard: r. Yedi yllk

verimli alma karlnda Richard Sorge ken

disi ve adamlar iin krkbin dolardan fazla para
406

alm deildir. Basit bir

bomba bile bunun drt

kat deerindedir.
General

MacArthur'un

gizli servislerinin efi

General Willoughby, Sorge grubunun tarihini b

yk bir geni grllkle yazmtr. O da ren
dikleri karsnda

derin bir

aknla dm,

ba:.n sallayp :
- nanlr ey deil ! Bu

adam kendisi ve a

ltrd kimseler iin bir askeri ataenin ayln

dan daha az para ile idare etmeyi

baarmtr,

demitir.
*

Sorge yatana
mi, bakyordu.
ok az

uzanm,

gzlerini tavana dik

i gndr

konuuyordu.

uzann. t. Kayg

iinde

kk hareketlerini

yataktan

Miiko

kmyor,

da onun

olduu

yanna

halde, onun en
Sorge

bile izliyordu. Fakat

hemen-hemen cansz gibi grnmekteydi .

Vcudndeki hastalklar ve iki onu yere ser
miti. 22 Hazirandaki
g-bela evine
merdiveninde

grltl

geceden

sonra

gidebilmiti.

Oturduu

kkn

yuvarlanm,

baylmt.

Miiko

onu kaldrp soymu, yatrmt.

Artk bu dnyada deilmi gibi geliyordu. Kol
lar, bacaklar kaskatyd.

Gzleri hep kapalyd.

Fakat Miiko onun saatlerden

beri uyank oldu

unu biliyordu. Sorge boyuna susuyordu.

Scak yaz gecesi odaya

szlyordu. Gkyz

ak maviydi ve odaya belli belirsiz bir rzgar gi

riyordu. Masann zerindeki mum yavaa yan
yor; kitap dolu raflara, eski hallara, yar bo i
elere hafif bir

k sayor;

yataa uzanm iki

vcud hayal-meyal aydnlatyordu.

407

Kayg, insann iini kemiren

Miiko'nun her yann

sonsuz bir kayg

yava yava

kaplyordu.

Yreinin atlarn bastrmak iin iki elini g

sne dayad. Sonra aralk duran azna dek kal
drd. Isrd, byk bir rpertiyle

batan ayaa

sarsld.
Sorge:
- Korkma, diye mrldand.
Titremesi hemen durdu.

Sonra artk kendini

tutamad; hkra-hkra alayarak Sorge'un boy

nuna sarld.
Sorge onu kendine doru

ekti, kara salarn

okad. Makinelemi, fakat

sevecenlik dolu bir

davranla bunu yapt. Gzleri yine kapalyd.

- Alama, dedi.

Kendin iin

alama, hi

deilse. nnde tm bir hayat var. Bana gelince. . .

Gzlerinden akacak tek damla yaa bile demem,
ben !
Gen kadn ateli-ateli:
- Seni her zaman seveceim, dedi.
Azn Sorge'un boynuna dedirerek, ok alak
sesle ekledi:
- Niin ocuumuz yok?
Sorge kaslmt. Elleri de kmldamyordu. So
luk almyormu gibi bir hali vard.
Miiko :
- Senin ocuun

olurdu o l Diye

Fakat hibir zaman kayg, tasa

na. Onu tek bama bytrdm.

kekeledi.

vermezdim, sa
Bylece senin

canl portren hep yanmda olurdu.

- Babasnn ad Richard
cuk gerekli deil. mrn
sin bunun.

408

Sorge olan bir o

boyunca acsn eker

- Hayr, son nefesime dek mutlu olurum bu

yzden.
- Dnya gnn birinde Richard Sorge'un kim
olduunu renecek. Kendi vatandalanm ya ba
na lanet okuyacaklar, ya da ii anlamayacaklar.
Burada, Japonya'da da Sorge adndan herkes tik
sinecek. Seni talayacaklar; yzne tkrecekler;
ocuumuzun da ne arkadalan olacak, ne neesi!
Hn boacak sizi.
Miiko:
- Vzgelir bu bana, dedi. Sorge da kucakla
d onu.
Derin-derin iini ekti:
- Hayatmda ok kadn var benim, Miiko,
dedi.
Gen kadn abuk-abuk:
- Yalvarrm, bundan szetme bana ! Dedi.
Sorge yavaa onu kendinden uzaklatrd:
- ok kadn, diye ekledi. Srsne bere
ket. Gzeli, tutkunu, sap, hepsinden. . . Her
renkten, her boydan, her soydan. Kimisi benim
iin alad, kimisi iin ben aladm. kisi- de
'yaantm ne denli berbat ettiimi anlattlar ba
na.
Miiko:
- Szetme
veriyor sana.

bunlardan, diye

kekeledi. Ac

Sorge yavaa ban sallad:

- ok sakinim, dedi. Onlardan szetmek
iyi geliyor, ferahlatyor beni. ok uzun sre ken
di iime kapank kaldm. Alay ettim onlarla.
nemleri olmadna kendimi inandrmaya al
tm. Fakat bugn anlyorum ki kendime yalan
sylemiim. Hi durmamacasna hem.
409

Sonra birdenbire sulayan bir eda ile bard:

- Bugn de beni aldattklarn, bana kalle
lik ettiklerini biliyorum. Btn mrm boyunca.
Yaantm aldlar benden !
Miiko:
- Yerine benimkini al ! Diye fsldad.
Sorge gzlerini, sanki ilk kez yapyormu gibi,
yavaa at. Mumlarn tatl,

dinlendirici na

bakt. Miiko'nun ban elleri arasna alarak son

suz bir aknlkla seyretti onu.
Fakat daha imdiden kaslyordu :
- Savatan dndkten sonra, krlm birey
vard iimde. yileeyim dedim; fakat yllar ge
ti, hastalk daha da artt. ocukluuma da, aileye
de yeniden

kavuamadm.

Ana-babamn gzleri

nnde duyduum o sakin mutluluk, aabeyimin

yanndaki o gvenlik duygusu yok oldu gitti. Aile
dledim hep, Miiko; kendi

ailemi, dizlerimin

stnde oynaan ocuklar, yanbamda oturan

mutlu bir ei dledim hep.
- Henz vakit gemi saylmaz ki.
Sorge sert-sert :
- ok ge ! Dedi. Benliimdeki herey ld,
herey krld.

Yaamadm da

Cephede, yanbamda

srndm

savaanlarla

Almanya'da daha nice gnller

halindedir hala, Miiko.

ben.

cenkletim.

yknt ynlar

Naziler de ka-gelince

gece ve lm her yanm kaplad, kuatt. Sevdik

Jerime ikence

yaptlar! Bana da

kence ettiler. Hi

ldresiye i

unutmayacam bunu! Hibir

zanmn !
Miiko obur dudaklarla onun azn aryordu.
Btn sylediklerini

anlamyor, dncelerinin

akn zar-zor izliyor, fakat ne demek istediini

410

seziyordu. Ve bunu ona kantlamak iin benliin

de dizginledii arzu ile tir-tir titriyordu.
Sorge gr, berrak bir sesle devam etti:
- unu iyi bil . . . Tandm

btn kadnlar

dan bir tekinin -tek bir tanesinin- bile ocuklar

mn anas olmasn arzulamadm. Sen ilksin, tek
sin, Miiko .
Gen kadn kana-kana alyor, kendini koyuve
riyordu. Gzyalar yanaklarndan akyor ve Sor
ge'un da
alamakta olduunu farketmiyordu.
lmn evrelerinde kol gezdiini hissediyordu.
Erkek sert bir sesle:
- Alama Richard Sorge, dedi. Onu unut
maya al. Bakalar onu nasl lanetleyeceklerse
sen de lanetle onu. Damgal o artk.
Miiko iki hk rk arasnda:
- Seviyorum seni, dedi.
-- <(Sulu olan, sava ! Kirletti o beni! Geri yann da Naziler tamamladlar.
So:1ra utanga-utanga,

hafif bir sesle ve gizli

bir hnla ekledi :

-- <Yurdumu aldlar benden ! Fslt halinde
deva:1 etti: Almanya'y !
JVL:Jrn czilebzle ban

sallad. Bunu anla

yamamt ite. Sava uzaktayd, Almanya ise da

ln uzakta kalm t. Neydi bu Naziler, bilmiyordu.
Richard Sorge'du onun evreni.
Sorge :
- (<Sava acmaszdr, dedi. nsanlar zehir
ler. Ealk sava istemez, fakat savan iine atar
lr

onu.

Si'dece kanlmaz bir ktlk gibi gren

devlet adamlarnn

hesaplar

iinde

yer alr o !

Onlar sava kabul ederler, hazrlarlar hatta, ya

da ona hazrlanrlar. Ve bizler de sava yaparz,

411

savarz yani. Savan iren ehresini yakndan

grdm ben,

Miiko,

birka

kez

grdm hem.

Fransz ve Alman askerlerinin birlikte derede y

kandklarn grdm.

Ertesi gn birbirlerini l

drdler.
Miiko'yu yavaa itti, ince yorgan att, plak
,

bedeni meydana kt:

- yi bak, dedi. Ne gryorsun?
Miiko utanga-utanga bakt ona. Adaleli, bi
imli, geni

omuzlu

vcudunu

grd.

Kollar

gl, gs kabark, kalalar inceydi. Bir tan

rnn yaps vard onda:
- Bacaklarma bak, dedi. Soldaki brne
gre daha ksa, farknda msn? Hafife topalla
rm. Rusya'da savarken

yaralandm. Saatlerce

kanlar iinde, amurda kaldm. nledim, ateler

iinde kvrandm. Bir Rus

askeri buldu beni, si

gara verdi, su verdi. Yaram sarmak istedi. yi in

sanlardr bu Ruslar. Kardee davrand bana kar
.>
Miiko eildi, ban yavaa Sorge'un bacak
lar zerine koydu, erkek onun yumuak dudak
larnn serinliini hissetti. Sorge hafife itti onu:
- Yok yok, yapma bunu, dedi. Hibir ey
yapma benim iin! k git bu evden, bir daha da
gelme hi.
Kadn birden lgna dnd:
- Olmaz ! Dedi.
- yle lazm. 'Beni tiksindiriyor, onunla yaayamam artk,' dersin. Kim yaayabilir ki zaten?
Uursuzluk getiririm,

herkes de

Lanetliyim. Ailem dald,

kaar benden.

yokoldu. Kendi vata

nm suratma tkrd. Naziler silah arkadam,

ocukluk arkadam Manfred'i ldresiye dvd-

412

ler. Kann benimle yaama gcnden yoksun b

raktm. Martina bendeki arzuyu, tutkuyu ldr
d. Sonuncu dostum General, dman safna ge
ti. Bana da kala-kala yeni vatanm kald!
- Ben de varm ya?
- Hayr, sen deil! Seni de uuruma srklemek istemiyorum! Seviyorum nk.
Ayaa kalkm, uzun boyu ile yksekten bak
yordu ona:
- Sana para veririm, dedi. Ne kadar lazm
sa. Bebin yen. Daha da fazla, istersen. Para skn
ts ekmezsin.
- Para istemiyorum. Ne senden, ne ondan!
- 0 dediin kim?

Kim para

vermek istedi

sana?
- Herr Siebert.
- Ne zaman?
- nceki gn.
Sorge tek sz sylemeden giyinip darya fr
lad. Siebert'i arayarak kentte dolamaya balad.

Lohmeier lokantas'nda onu buldu. Yannda

birka hemehrisi vard. ki mhendisle bir ta
cirdi bunlar. Bira iiyorlard. Sohbetlerinin tav
sam, skc bir hali vard.
Sorge tekilerin orada olularna aldrmadan:
- Sizinle konumam gerek, dedi. '
Siebert ekinmeden ayaa kalkt:
- Buyurun, dedi. Sorge'un
ya kt.
Arabaya binerlerken Siebert
grnd:

peinden dar
duralad, ekinir

- Acele mi? Diye sordu. cBaka zamana b

rakamaz myz bu konumay?
413

Sorge arabay birden yrterek :

--- <(Olamaz ! Dedi.
Kk arabann

motoru tam

11cmurdanmaya balad. Kentin

rhtmna

denbire durdu. Sert bir

alnca

sokaktan ilerleyerek

rlmlard bile. Birka yan

ticaret limannn

gazla

merkezinden ay

ulat'lar. Sorge bir

dn yapt, geri vitese

takt.
Siebert kayglyd, sordu:
- Bu da ne demek? Ne istiyorsunuz benden?
Sorge:
- Hounuza gitti mi bu mahalle? Diye sor
du. Epey sakindir. Limann
bir kesidir.

pek ilek olmayan

Bulunduumuz

tam tamna otuz metre var.

yerden suya dek

Rhtm suya dikine

iner. Suyun yznden ykseklii drt, suyun de

rinlii on iki metredir.
Motor rlantide

iliyordu.

koltuun arkalna

Siebert

dayanm,

sesini

oturduu
karm

yordu. Durgun suda birok klar yansmaktay

d. Uzaktan kentin uultusu geliyordu. Yakn y
reler sszd.

Sorge Siebert'e dnd, ar-ar zerine doru

eildi. Telasz yznde tehdit dolu gzleri parl
dyordu.
Siebert titrek bir sesle:
- Ne yapaca hi belli olmayan bir adams
nz siz, dedi.
Sorge birdenbire dorulup

direksiyonun ba

na geti, motoru iletti. Araba dosdoru rhtmn

nndeki demir yeri ynnde bir srama yapt.
Siebert barmamak
fren yapt,

iin

Datsun'un

santimetre kala durdu.

4 1'1

kendini

tekerlekleri

tuttu. Sorge
kyya

krk

- Hounuza gitti mi? Diye sordu.

Cevap beklemeden geri

vitese takt, geri geri

gitti, motor hep iledii halde arabay durdurdu.

Siebert boncuk-boncuk terleyen alnn silerek:
- Ne yapaca hi belli olmayan bir adams
nz, diye tekrarlad.
Sorge alayc bir tavrla sordu :
- Niin inmeye kalkmyorsunuz

peki? Ne

den yardm istemiyorsunuz?

Siebert:
- Neden

yapacakmm

bunu ? Diye cevap

verdi.
Sorge, Siebert'in gznden kamayan bir sinir
lilikle, sol eliyle direksiyona hafif-hafif vurarak :
- Hi yarar olmaz bunun, dedi. yi bilirim
buralar, sszdr. Bedensel bakmdan her ynden
size stnm, biliyorsunuz. Sizden daha hzl ko
arm, yumruum daha gldr, daha iyi yze
rim. Arabayla suya derseniz yle der herkes:
kisi de sarhotu, fakat Sorge sarhoken de yz
meyi bilir.
Siebert:
- Neler olup bitiyor kafanzn iinde? Diye
sordu, sesinde derin bir kederin nlay vard.
Sorge sert-sert :
- Canm

kurtarmaya

alyorum,

dedi.

Fakat biraz daha ihtiyacm var size. Uzun zaman

iin deil, kukusuz. Ama imdilik lazmsnz ba
na.
- Ben sizi tehlikeye atmyorum ki.
- Miiko'ya para vermek istemisiniz. Niin?
Amacnz ne?
-- Yardm etmek istemitim ona. yi bir kz
caz, siz de tehlikeye atyorsunuz onu .

415

Sorge alayl-alayl :
- Yardmsever adamsnz, dedi. Peki, ne di
ye casus gibi gzetliyorsunuz

beni? Yapp ettik

lerim, gemiimle niin ilgileniyorsunuz?

- Beni ilgilendiren,

yalnzca

Sorge,

insan

olarak.
- Hakkmda ne biliyorsunuz?
- Kafanzn

iinde olup

bitenler

zerinde

aa-yukar hibir ey! Yapp ettikleriniz hakkn

da da az ey.
Sorge sert-sert:
- Bu bile ok, dedi.
Siebert elini ihtiyatla Sorge'nin koluna koydu:
- Sizi ok sevdiimi farketmediniz mi hala?
Diye sordu.
Sorge kolunu hemen geri ekerek :
- Aman, hi zahmet

etmeyin, ok

rica ede

rim, diye bard. Sizin iin deerliyim, beni de

seviyorsunuz, ha? Bu laflar

nereden buldunuz?

Szlkten mi?
S.iebert kendi kendine konuur gibi:
- Sorge, azizim Sorge, niin bu denli ac ko
nuuyorsunuz? Diye mrldand.
- Beni kmsyorsunuz !
- Hayr. Size acyorum

sadece. Ve sizin iin

ac eken herkese de acyorum. Hi dostunuz yok

sanyorsunuz. Fakat onlara ac ektirmekten ba
ka ne yapyorsunuz ki? O zavall
viyor. Bykeli
size bal. Ei

eski bir silah

anne gibi

Miiko sizi se
arkada olarak

stnze titriyor. Ben

de kendi bakmmdan size yardm etmekten ba

ka ey

dnmyorum;

fakat siz ne

yapyorsu

nuz? Elinizin tersiyle itiyorsunuz hepimizi!

416

Sorge'un elleri direksiyonun

zerine bzlp

kaslyordu:
- Diyelim ki baka

yapamyorum da

trl

ondan.
- Haydi dostluklarna

karlk veremiyorsu

nuz, fakat niin ac ektiriyorsunuz onlara?

- Dostluklarna karlk vermeye hi istekli
deilim ki!
- Hi kimsenin

sevgy

ayaklar altnda i

nemeye hakk yoktur.

Sorge:
- Sevginin
mektense

yava-yava can

bylesi

ekitiini

daha

iyidir!

Hakkmda sezinlediim

eyleri

yorsanz, beni anlamanz

Diye

gr

bard.

gerekten bili

gerek! Yalnz kalmal

ym. Yolumun sonuna dek tek

bama, dostsuz,

arkadasz gitmeliyim. Mutsuzluum bana yeter.

Kimse paylamamal onu !
Siebert oturduu yere ylm, kara renkli su
ya bakyordu.Uzaktaki klar suyun yznde oy

Bu adam bir
hayvan gibi ac ekiyor. Yeryz'nde ona yardm
edebilecek hi kimse de yok.
namaktayd. yle dnyordu :

Siebert :
- Yapp ettiklerin vzgelir

bana, dedi. Ne

ho grebilirim, ne savunabilirim seni. Fakat her

zaman dostun

olacam, her

durumda da

yle

davranacam.
Sorge'un elleri direksiyondan kayd, kmltsz
aaya sarkt. inden gelen bir sese kulak ka
bartr gibiydi.
Byk bir

rpertiyle

sarsld.

Fakat hemen

kendini toparlad:
- Hava souk, ben de yorgunum, dedi.

417

Otuzuncu Blm
SORGE'U KLAUS FUCHS'A ULATIRAN YOL

orge'u Klaus Fuchs'a

ulatran yol

kisi de iyi incelenirse,

karde olduklar

ksadr.

bilmedikleri

grlr.

Birisi

halde

kendisine

kalleiik yapldna inanan Birinci Dnya Sava

askeri; ikincisi domakta olan

Nasyonal Sosya

iizm'in kurban olan lkcdr. Her iki durum

da da su, kendi evlatlarn blm olan Alman
ya'nndr.
Klaus Fuchs 29 Aralk
dodu. Babas

1 9 1 l 'de

Rsselheim'da

Protestan papazyd;

inanl bir

barseverdi; militand, kavgacyd. Kendi mezhe

binden Alman Sosyalist Partisi'ne giren ilk papaz,
o oldu. Fakat olu Klaus, kuann birok aydn
gibi, komnizme eilim duydu.
Hitler'in kiralk kaatilleri Fuchs ailesini yoket
tiler. Babay bir toplama kampna attlar; anne
yi canna kymaya zorladktan sonra byk o
luyla en kk kzn Almanya'dan kovdular; bir
baka kzn ok tedirgin ettiler, o da kendini bir
metro katarnn

altna att.

Casuslarn

kk

oul Klaus'un zerine salarak onu dvdler, suya

attlar ve kendini srgn etmeye zorladlar.
Klaus Fuchs ngiltere'ye snd . Sahip olduu
olaanst matematiki

yetenekleri ona hemen

sekin bir durum safad. 1938'de Bristol'de fel

sefe doktoras yaptktan sonra
den de

Edinburgh'da

doa bilimlerin

parlak bir

doktora daha

verdi. Hocalar daha o zaman yksek deerde bir

atom fizikisi gryorlard
mrnyd Fuchs .
418

onda: Yarnn ada

194,0'ta yeni bir felakete urad, zaten acl olan

yaants bsbtn karard.

Dman uyruu ol

duu iin otomatik olarak gzalt edildi; aala

tc koullar altnda Kanada'ya srld. Ve a
nn en parlak

bilginlerinden

biri,

dikenli teller

ardnda bir yla yakn zaman geirdi.

haneti o zaman elle tutulur hale geldi. Kald
toplama kampnda

bir

Sovyet

inde bulunduu durum

aj anyla

tant.

dnlsn; Klaus an

lalmaya allsn. Almanya onun iin usuz bu

caksz bir hapishane olmutu. zgr bat dnya
s ise hi deer vermemiti. Geriye Sovyetler Bir
lii'nden baka ne kalyordu? O da Richard Sor
ge'un izledii yolu tuttu.
1942 ylnn banda

ngiltere'ye geri gnderil

di ve bir ngiliz casusluk uzman onun hakknda

saf-saf unlar yazd:
0 kadar az sayda atom fizikisi vard ki, her
yerden getirtiliyordu bunlar.
Fuchs

Birmingham'daki

Enstits'nde

almaya

Atom

Aratrmalar

balad, elde

nular hayranlk uyandrd.

ettii so

Amerika'daki Atom

Komisyonu'na ye olabilmesi iin ngiliz uyruu

na geirildi. Ayn ngiliz casusluk uzman unlar
yazyor:
Vatandalk deitirmesinin

kendisine kabul

ettirilmesinin nedenlerinden biri buydu.

Fuchs Amerika'ya gitti. Atom bombasna kesin
biimini verecek olan deneylere yakndan katld.
Savatan sonra Amerika'ya dnd, Harwell Atom
Merkezi'nde mdrlk yapt. Btn bu sre bo
yunca da Sovyet aj anlarna bilgi verdi. ok nem
li bilgilerdi bunlar,

ngiliz-Amerikan atom ara

trmalarnn son neticelerine ilikindi.

1949'da Fuchs duyduu vicdan azabnn arl
419

altnda boulacak hale geldi. Ne ihanet etmek is

tiyordu, ne

de

bunu

yapabilecek

durumdayd.

Sovyetler'le daha uzun zaman almay reddetti,

onlardan ayrld. Hatta

hereyi

aklamaya bile

hazrd. Fakat i iten gemiti. Ayn yl ilk atom

bombas Sovyet Rusya'da patlatld.
Bugn Klaus Fuchs Stafford
ta antalar dikmektedir.

Cezaevi'nde pos

Gl bir beyin yava

yava felce uramtr. 1 960'ta salverilecekti. Hfil

ve gidii iyidir, cezasnn indirilebileceini uma
bilir. Fakat o zamana dek ve daha sonra?
ledii hata tartma gtrmez. Fakat onu bu
hataya itenlerin

sorumluluklarn

kim

lecek

tir? Cezay yalnz kurbann ekmesi, seyrek grl

m birey deildir.

Sorge bedeninde kalan son

enerj i yedeklerini

kullanyordu. Kendini alrken daha. az imeye

zorluyor ve ok alyordu. istediini elde edin
ce de kendinden geene dek iiyordu.
22 Haziran izleyen

haftalar

boyunca yeni ve

artc bir Sorge oldu. Fakat yine de tannabili

yordu. Daha az aka

yapyordu;

alaycl daha

incitici bir haI almt. Grnrde evresindekile

ri tahkir etmekten artk hibir zevk duymuyor
du. Fakat kmser baklar yine derin anlam
lar tamaktayd.
Dostlar, i arkadalar ilkin onun bu yeni

hali

ne sevindiler. Daha ak-seik bir haI almt; d

ncelerini artk st kapal biimde gizlemiyor
du. insann elini-ayan kesen bir
gsteriyordu. Kendisine
420

ak szllk

sunulan bir

sorunu hi

ekinmeden,

dolambal yollara

sapmadan

ele

alyor, yoklayp zyordu.

Amiral Paulo ok ayordu, bu ie. Yargs
nn kapsamm lmeden yle diyordu onun iin:
-- Bu adam hereyi biliyor.
Bykeli'nin kendisi bile

yeniden huzura ka

vumutu; gemi haftalardaki

tuyordu. Sorge'u

dnnce

kayglarn unu
daha

rahat soluk

alyordu. Dostuyla almak, gemite olduu gi

bi yararl bir zevk haline gelmiti. Ya da o bunu
byle sanyordu. Herey yeni

temeller zerinde

yeniden balamaktayd.
zel nitelikte, ya da yksek politikayla ilgili ol
sun, Sorge her trl eletiriden imdi kanyor
du. Bu yzden ok aba

harcamas gerekiyordu,

fakat grevinin yararna olarak her zaman kendi

ni tutmay baaryordu. Patlamak, boalmak ze
re olduunu

hissedince

kendi

iine kapanyor,

iiyor, barp aryor, sonra szncaya dek yine

iiyordu.
Bykeli

dnceli,

fakat yine de

memnun

bir tavrla: Bu Sorge nihayet kiiliini buldu ga

liba? Diyordu.
Ve gerekti bu. evresini tertemiz etmi, yllar
boyu kendisine sknt veren, eziyet eden herey
den bir

defalna

syrlp

kurtulmutu. Yurt,

dostlar, sevgi diye bir ey bilmiyordu artk. Yal

nz Rusya vard onun iin, baka hibir ey yoktu.
Arabasnn direksiyonunda, bir

iki iesi ba

nda, yahut yatanda ate ve arlar iinde kv

ranrken olsun, ayn zamanda sava da ilgilendi
recek olan byk karardan baka ey dnm
yordu. Bu karar yalnz o -tek bana o- verdire
cek, hakemlii o yapacakt!
F : 22

421

Boyuna zihnini kurcalayan, btn benliini

sarm bulunan bu dnce ona geici bir enerji
veriyor, eylemde bulunmaya iteliyordu; ancak
bitkin1etiriyordu da ayn zamanda. Ve birdenbi
re sinirleri boanverdi.
Tacirlerle uzun, yavan bir konuma yapm,
birok ipe sapa gelmez laflar edilmi, bir takm
kof dnceler ileri srldkten, Biz bu ii kv
ramayz! Gibi szler sylendikten sonra Sorge'
un yle bard duyulmutu:
- Hitler'i devirecek bir adam varsa, o da be
nim !
Oradakiler bu kta Sorge'un tipik bir tepki
sinden baka ey grmediler : Ona zg parlay:
lardan biriydi bu; ikinin ve itiraz meraknn et
kisinden ileri gelmiti belki. Sorge'un ciddi ko
nutuu, asl dncesini syledii kimsenin ak
lna gelmedi. Onlara gre o hep ayn akac adam,
ayn utanmaz-sklmaz yaygaracyd ve yle ola
rak kalmaktayd. Kendisiyle ahbaplk edilmesi
g, fakat deer biilemeyecek bir adamd.
Gestapo ajan Meisinger her nne gelene y
le diyordu:
- u Sorge var ya, lkenin en iyi Nasyonal
Sosyalisti'dir! Doutan savadr; devrimin ru
hunu yreinin derinliklerinde, kannda-cannda
saklar!
Yine bir poker partisi iin toplanmlar, hem
iiyor hem oynuyorlard. Tabanca yine masann
stndeydi. Polis Ataesi, Sorge'un gsne ken
di altn parti rozetini takmak iin davrannca o,
kendisine bahedilen bu onuru kabul etmek iste
medi:
-- zr dilerim, midem bulanyor, dedi.
422

Emrindekileri tedirgin ediyor, hereyi istiyor

du onlardan. En ilkel ihtiyat nlemlerini ilk kez
ihmal ediyordu. Buluma

yerlerini deitiriyor;

Vukeli'in ya da Klausen'in

evine olsun iki, ba

zen ajan bir arada armaktan artk ekin

miyordu.
Max, Sorge'a bu yzden szlanyordu :
- nsan hereye alr

muhakkak, diyordu.

Fakat ak syleyeyim, Doktor, yaptn iin in

tihardan fark yok. Yaamaktan usandn m yok
sa?
Sorge sert-sert:
-- Yapp ettiklerimden ben sorumluyum yal
nz, dedi. Sen

baka trl m

dnyorsun

yoksa? n

O zaman Max omuz silkti, bir kfr geveleyerek arkasn dnd:

- Byle srmeyecek bu i, diye mrldand.
Sorge:
- Ben de

senin

srmeyecek bu.

fikrindeyim,

Son

zar

atlar

dedi. Uzun
bunlar, Max.

Grevimiz yaknda sona erecek.

Klausen umut dolu bir tavrla:
- Sahi mi?n Diye sordu.
- Evet, sonra da cannn istediini yaparsn .
Rahat-rahat yan gelir yatarsn. Bir kodaman, cid

di bir tacir olursun yeniden.

Klausen hayatndan memnun,

glmseme an

lamna gelen bir yz buruturmayla:

- Bu fedakarl kabul - ediyorum bak, dedi.
Sorge efendilerine

haber ulatrmaktan

daha

fazlasn yapmaya kararlyd. Savaa katlmak, et

kisini geniletmek;

dostluklarn,

ilikilerini iki

hkumetle de kullanma}{, onlardan yararlanmak

423

istiyordu. Sradan bir seyirci deil de oyuncu ol

mak istiyordu.
Durum apakt:

Alman-Sovyet

Saldrmazlk

Pakt'n Alman-Sovyet Sava izlemiti. Japonya'

nn tepkisi ne olacakt? Paktn imzalannn Tok
yo'da uyandrd derin d

krkln bu sava

unutturacak myd? Japonya da Almanya'nn ya

nnda yer alarak

Rusya'ya saldracak

myd? O

zaman Rusya, onun Rusya's kskacn iinde ve

tehlikeli bir durumda kalacakt. Varl tehlikeye
girecekti.
Ya da yaylma arzusuyla sarho olan Japonya'
nn dikkatini baka yana ekmek; onu ynetmek,
hatta

belki

tarafszln

korumaya

itelemek

mmkn olabilecek miydi?

Naziler iin ok

sert

bir

darbe

olacakt bu.

Rusya da geri hatlarn gvence altna alm ola

cakt.
Savan sonucu buna balyd.
Sorge amalarna

ularsa,

mekti. Ve Tokyo'daki

Hitrer

sradan bir

lm de

gazeteci Ber

lin'deki diktatre utan verici bir son hazrlam

olacakt.
Sorge btn tandklarn harekete geirdi; ba
arya ulamak

iin hereyi

yapt. Elindeki-avu

cundaki paray harcayp bitirdi.

altrd irti

bat aj annn aracl ile Sovyet

Bykelilii'n

den para istedi; paray da

Moskova ile olduka

sert bir telgraf alveriinden sonra aTd. Sonun

da Moskova, istisnai olarak kabul dedi.
Miyagi tamamlayc belgeler getirmiti.
Sorge:
- Yeni ajanlar bulup altr, dedi. Bol pa
ra ver onlara. Olaanst deerdeki bilgiler iin

424

ikramiye vereceini syle! Yedek ajanlar, baka

larnn yerini alabilecek kimseler bul! ten kar
dklarnn en iyilerine yine i ver. Bir onba var
d hani, balangta sana ok ak-seik bilgiler
vermiti, onu da altr.
Miyagi iki ksrk arasnda:
- Kolay olmayacak bu, dedi. Gnlller ...
- Gerekirse zora bavur. Lazm bu. Hereyden yararlanlabilir ve yararlanlmal.
Miyagi her zamanki gibi
lyd:

canla-bala ona ba

- Bir deneyeyim bakaym, dedi.

Sert bir ksrk gc szn yarda brakt.
Yanaklar sarya alan bir kurunilikteydi. Gz
leri verem ateinden parlyordu.
inden gelen bir davranla
tuttu:

Sorge onun elini

Ate gibi yanyordu; terden srlsklamd. Za

vall Miyagi'nin sonu gelmi, diye dnd. Ve
rem kemiriyor, yiyip bitiriyor onu. Bir nefeslik
can kalm. Ho, hekimler oktan: 'lecek' de
milerdi onun iin ya.
- Birka hafta daha kald, Miyagi, dedi.
Amaca yaklayoruz. Dayanmak gerek. u bir
ka gn iinde, btn gemi yllardan daha ok
bilgiye ihtiyacm var. Elde edeceksin bunlar, Mi
yagi. Ne kendi gznn yana bakacaksn, ne
bakalarnn.
Miyagi alak gnll:
- Elimden geleni yapyorum, dedi.
Sorge iini kaplayp,n kederi silkip att. Yalan
dan neeli bir tavrla elini arkadann koluna
koydu:
- imdi <le alnmz ak olsun, dostum. Za425

fer bizi bekliyor. Uzun bir izin alr, gidip dinlenir,

birka ay baktrrsn kendine. Sonra iyilemi
olarak aramza dnersin.
Miyagi hafife glmsedi. Sevin ile dnyadan
el-etek ekmenin bir karmyd bu. Sorge'a bir
tomar kat uzatarak:
- Japon

ordularnn

seferberliine

ilikin

olarak renebildiklerimin hepsi bu ite, dedi.

Sorge katlara bir gz att:
- Mkemmel, diye

onaylad. Bir milyona

yakn asker: Balang iin fena deil. Fakat im

di de birliklerin yer deitirmelerine ilikin bilgi
ler gerek bana. nmzdeki gnlerde bir numa
ral grevin olacak bu senin.
Miyagi Sorge'un niyetlerini
sezmeye alyordu:
-

elinden geldiince

Sylendiine gre birliklerin ancak kk

bir blm Manurya'ya gnderilecekmi, dedi.

Sorge:
- ok gzel, dedi. nemli

olan bu. Bravo,

Miyagi. ok eyler renmisin,

eski dostum be

nim! Fakat sradan tahminlerle hibir ey yapa

mam. Ak-seik bilgiler, saylar, tarihler gerek
bana. Manurya'ya ne kadar asker gnderilecek,
iyice bilmek istiyorum.
Bir yandan da yle dnyordu: Manurya'
daki asker mevcudu arttnlrsa bu, Rusya'ya sa
va ilan etmek anlamna gelecektir.
,
- Anladm!
Miyagi sonra
sallad.

da ban

hzl-hzl

birka kez

- Amaaa, Japon kuvvetlerinin byk blm

Manurya'ya gnderilmezse,
426

nereye gndermeyi

dnyorlar onu? Bunu da renmek gerek, Mi

yagi. Senin iin bu.
Miyagi:
- Evet, dedi. Benzin

stoklar zerinde de

bilgi ister misiniz?

Sorge armt:
- Bu da sorulur mu?

sterim tabii . . . Diye

bard.
Miyagi anlatmaya alt:
- almalarmz belirli

noktalar

zerinde

younlatrmamz gerektiini dnmtm. ki

i olmasn diye. . .
- Yedek yakt stoklarna ilikin

saylar da

getir sen. Beni daima ilgilendiriyor bunlar.

Sorge'un elinde baka bir kaynaktan gelme ok
kesin bilgiler vard. Fakat bunu Miyagi'ye syle
meyi yararsz buldu. Bu saylar Alman Bykel
ilii'nden ve iki ayr yerden elde

etmiti. Miya

gi'nin getirdii saylar da bunlarn doruluklar

n denetleme olanan ona

verecekti. Tecrbeli

bir grup efi elde ettii bilgileri daima karlat

rr, birlikte

alt kimselerin

drstlklerini

snayacak hibir frsat karmaz.

sonra

Miyagi'yi

uurlad. Ancak bu da kolay

Birka tatl

sz

syledikten

olmad.

Japon'un

morga yarar bir hali vard.

Sorge baklaryla

onu izlerken ac-ac dnd: 0

da lmn dam

gasn yemi.
Sorge durumun bir eit genel tablosunu izdi :
22 Haziran,

Rusya ile savan

Japon ordusu sekiz-on

birinci

gnyd.

haftaya kadar hazr ola

cakt. Japon Bahriyesi pek istekli grnmyordu.

Rusya ile savamak istemezmi gibi bir hali var
d. Japon Dileri Bakan

Alman Bykelisi'ne
427

Japonya'nn Almanya safnda

yer alaca gnn

uzak olmadn dorulamt .

B u ilk bilgiler bir dizi telgrafla Moskova'ya ile
tildi. Esasl

hibir ey

hafta geti. Fransz

olmadan

in Hindi

aradan birka

saldrya urad,

yalnz : Bu da durumdan ok mantkl bir yarar

lanma anlamna geliyordu. Japon Hkumeti Tok
yo'daki Bykeli'nin aracl ile Alman Hku
meti'ne tetikte olduunu, sonra duruma ilgi duy
. duunu ve nihayet

ona olan

balln yeniden

bildirdi. Silah arkada olarak, ateli ve terbiyeli

bir tarzda yapt

bunu. Fakat

hibir somut ey

kmad ortaya.
Herkes birbiriyle top oynuyordu sanki : Alman
Bykelisi Japon

Dileri

Bakan'yla;

askeri

ataeler kendi genelkurmaylaryla; ordular kendi

hkumetleriyle; her

hkumet de

oynuyordu. Richard

Sorge da bu toplar havada

bryle top

yakalayp istedii yne yollayabilecek kadar ken

dini oyuna karm sayyordu.
Sorge, Ozaki ile Atama Kaplcalar'nda bulutu.
Rastlant sonucuymu gibi, havuzda karlatlar.
Onlar da herkes gibi plaktlar. Suyun dinlendi
rici scaklnn

tadn

yanyana oturdular.

karmak iin

Sonra

bir sre

battaniyeler zerine

uzandlar, kurulandlar, vcutlarn odurdular.

Ozaki ban kaldrm, dalgn-dalgn nne ba
kyordu. imenlerin zerine

kadn-erkek banyo

yapanlar uzanmlard. Sorge ile Ozaki biraz ak

ta, ene alan kalabaln uzanda yer almlard.
Ozaki kk

gzleriyle o dolaylar

Kalabalk tarafndan
gvenlikteydiler

ve

iitilmekten

konuabilirlerdi; fakat
artiyle.
423

inceliyordu.

korunduklar iin ikisi de

seslerini

ekinmeksizin
ykseltmemek

Sorge sabrsz :
- Eeee, ne haber? Diye sordu.
Ozaki:
- Siz

haklymsnz

Hkumeti

galiba,

balangtaki

Alman

dedi. Japon
zaferlerine g

venmiyor.
- u Japonlar houma gitmeye balyor do
rusu. Dar kafallar onlarda yok yalnz.
Ozaki hafif bir alayclkla:
- Sizi

dkrklna

nm, dedi. Japonlarn

urattm iin zg
davranna yn

veren

yalnz uza grrlk deil, baz maddi yetersiz

liklerdir .
- Benzin ktl m?
- 0 da var. Durum, zerinde
deer. Niebelungen ( * ) Destan'n

dnlmeye
burada kimse

bilmez. Japonya'nn da Almanya urunda kannn

son damlasna dek sava vereceine gvenmemek
gerek. Sonra

ihtiyatla

ekledi:

Almanya

iin,

yani. . .
- u halde, Ozaki, Japonya imdilik Rusya'
ya saldrmay

dnmyor,

bundan

eminsiniz

demek?
- . Kesinlikle eminim; fakat imdilik!
- Peki. Japonya

savaa ne

zaman

girecek?

Bu yl iinde mi?
- Hayr.
Sorge gzlerini yumdu. Meslek yaam boyunca
ald en nemli haberlerden
yurdu olan Rusya geici

biriydi bu. Gerek

olarak batda harekete

(*) Bu destan

1 200 ylma doru Gney Almanya'da yazlm

olup , Niebelung'larn hazinelerine sahip olan
kahra
man Siegfried'in baard ,ileri anlatr.
429

gemekte serbestti. Arkadan

bir tehlikeye uramayacakt.

hanerlenmek gibi

- Gelecekte Japonya'nn Rusya'ya kar ta

rafsz davranacana gvenilebilir mi?
Ozaki hantal vcuduyla gerindi, ihtiyatl bir ba
kla evresine baknd, kuku verici hibir ey
grmedi. Banyo yapanlarn neeli yaygaralarna,
gllerine kulak kabartr gibi bir hali vard:
- Hitler Sovyet Rusya'ya saldrnca onu da
dmanlar arasna soktu, dedi. Dnya tarihi
boyunca grlen en aptalca kararlardan biridir
bu! Tarihi yapanlarn hi de akll adamlar olma
dklarn gsterir.
- Yalvarrm, Ozaki, felsefeyi brakalm im
di. Olaylar Hizm bana.
Japon alnmadan devam etti:
- Olaylar veriyorum ya ite! Japonya'nn
Uzak Dou'daki en gl hasm Rusya'dr; hi
tartma gtrmez

bu. Fakat tek

hasm Rusya

deildir. imdilik ii bandan akn, amansz bir

sava vermekle megul. Almanya Sovyetler Birli
i'ni dnya haritasndan silmek istiyorsa onu
yenmek zorunda. Baka seenek yok. Bu koullar
altnda Japonya bakasnn yapaca bir ie niin
karsn? Japonya'nn zecek baka sorunlar
var, hem de yardm grmeden.
- 0 halde Rusya'ya

kar

tarafsz

kalarak,

Gney Asya'ya saldracak, yle mi?

Ozaki iin fazla derinine girmeyerek:
- yle grnyor, dedi.
- Peki, ya Amerika ile yapt grmeler?
Ozaki sklm grnerek omuzlarn silkti:
- Grmeler de neymi? Dedi. Drst bir
430

pazarlk da, pheli bir alveri de, veya sadece

bir manevra, bir aldatmaca da olabilir.
- Japonya'nn Amerika'ya
nebileceini sanyor musun

saldrmay d

Ozaki? Delilik olur

bu.
- Hitler Rusya'ya

saldrmad m?

Dnyada

daha ne delilikler var.

Sorge ani bir davranla doruldu:
- yi iyi, dedi. Grlerinizi

birka olayla

da destekleyin, ben de ileteyim bunlar. Her ey

sylediiniz

gibiyse,

savan son

alnm bulunuyor. Btn

nemli karan

iskambiller masann

stnde. Tarihin hzl akn durdurmak bundan

sonra olanaksz. Yol izilmi artk.
Ozaki:
- Hele iki- gn daha

bekleyin, dedi. 1 5

Ekime kadar. Emin olmak istiyorsunuz ya, o za

man bu emniyete kavuacaksnz.
Sorge da inanl bir tavrla ekledi:
- Ve bylece, yaammzn en byk eserini
yaratm olacaz .

431

Otuzbirinci Blm

iNSANOOLUNUN YLG N CASUSLUK

nmze dek btn alar boyunca casuslar

la vatan hainleri ak-seik drtlere boyun
emilerdir. Kimisi para peinde komutur;

kimisi iktidar, nfuz peinde . . . Bakalarnn itici

gc ise intikam ya da korku olmutur.
Fakat gnmzde

ortaya

yepyeni bir tip

makta; konu zerindeki btn bilgilerimizi altst

etmek, bunlar samala

evirmek gibi bir ola

slk yaratmaktadr. Sz konusu olan para, ser

ven arzusu ya da inan
Yeni tip casus, Klaus

meselesi

deildir artk.

Fuchs'un da gsterili bir

tarzda belirttii gibi: nsanolunun iyilii iim>

almaktadr.
Bylece btn engeller yklmaktadr. Her cep
heden politikaclar kanlarn, inanlarn aklar
ken yle demektedirler: Sz konusu olan, ulus
lar arasnda g gsterileri yapmak deil, insan
l kurtarmaktr. Bu ise en eliik dncelerin
ortaya kmasna yol amakta ve

bylelikle bir

ok kimse,

sorunla

kendilerini

aan bir

kar

karya kalmaktadrlar.
Snrlarnn dndaki

kafalara ve gnllere el

atma yrekliliini ilk olarak Sovyetler Birlii gs

termitir. Hitler bu
den de

yolda onu izlemitir.

MacCarthy ve ona

candan

Pein

bal olanlar

gelmilerdir.
Btn bu sistemlerden hibiri evresindeki her
trl bireycilii

yoketmeksizin bir sre

yaaya

mam, ya da sa kalamamtr. Bunlarn ya dost-

432

lar vardr, ya dmanlar. Kardee geinmek

ten ya da karlkl nefret beslemekten baka ey
dnmezler. Onlardan olmayan, onlara kardr.
Bu hogrszln glgesinde de inanc yzn
den casus olan kii byyp geliir. Bu inan, ne
reye ait olduklarn artk bilemeyen, tatmin olun
mam lkcleri douracak alam hazrlar, bes
ler.
Bir Richard Sorge'u, bir Klaus Fuchs'u yara
tanlar, Hitler'in emirle adam dven, ldren yan
dalar olmutur. Bu iki insan komnizmin ku
cana itenler, onlar olmulardr. Ve bu iki mut
suz kiinin ie dokunan meslek hayatlarna bak
lnca ihanetin kt teki kaynaklarn nerede
olduklar kolayca anlalmaktadr.
Her ikisi de hibir eye bal deildirler. Kendi
dillerini konuan, kendi yurtlarndan olan insan
lar, ahlakn ve gelenein ilkel hcresi olan aileyi
yok etmilerdi. Onlar da duygulandrc balar
dan, dostluk ve arkadalktan, sevgiden yoksun
olarak yaamyorlard da srnyorlard. Kendi
yurtlarnda korkusuz yaamalar olanakszd.
amz kemiren korkun hastalk da ite bu
radadr. Politikaclar beyinleri ayn kalba dkme
yrekliliini gstermilerdir. Ynlar byleyen
yntemin hizmetine girmilerdir. Bo laflarla or
dular seferber etmeyi renmilerdir.
Fakat asl unu unutmulardr: Bir an ruhu,
kk saydaki beyinlerde yaar ancak. Ve a
da toplumun temel direkleri olan bu insanlar,
ayn kalba dklmeye yanamazlar. Kendilerini
de o kalba dkmek iin yaplan giriimler kar
snda kmltsz kalarak direnirler, ya da ba kal
drrlar. Sorge da, Fuchs da baka ey yapm de
illerdir.
433

En iyi kiilerine yaamaya deer bir hayat sa

layamayan politik bir rejim onlan en tehlikeli,
en zorlu dmanlar haline sokar, intihara doru
koar.
*

Richard Sorge duruma hakim olmaya balyor

du. Miyagi'nin ajanlar, mozayikin yapmnda
kulland malzemeyi, talan ona getiriyorlard.
Branco von Vukeli de kendi bakmndan, Mt
tefik basnndaki birok dostlaryla dp kalk
yor, ahbaplk ediyordu.
Sorge ise Alman Bykelilii'nin kaynaklarn
tepe-tepe kullanyor, bu ie yatkn olanlardan bil
gi topluyordu ki ok saydayd bunlar. Son olarak
Ozaki de hkumetteki dostlarndan yararlanarak
en gizli kaynaklardan, Tenno'nun sarayndan bil
gi topluyordu. Fikirleri ksayd, fakat anlam do
luydu. Max Klausen ise verici radyosunu harl-ha
rl altryordu.
Sorge pervitin kullanmaya balamt. kiy
le kadnlar yetmiyordu ona artk. Durup dinlen
meden alyordu. Ensesinden balayan arlar
beyine doru yaylmaya alyor, hi gz atr
myorlard. Sesi bouktu; sarhoken kurt uluma
sn andryordu. Elleri srekli titremekteydi.
Bu dkn halini bakalarnn grmesini iste
miyordu. Ykl bir para vererek Miiko'yu sav
mt; annesine de para veriyordu. Miiko'nun s
rekli kendi evinde oluundan kukulanan Japon
polisini de bylece kazanmt. Btn suu kendi
zerine almaya nem vermiti. Bu adamlar kar
snda klmeye, aadan almaya hazrd. Mi
iko'nun bir yabancya metreslik ettii iin zarar
grmeyeceini renince sevindi. Hi kimse, hat434

ta Miiko bile Sorge'un bir kadn urunda katla

nabilecei en byk fedakarl bylece yapm
olduunu imkan yok bilemezdi.
- Madem ki bana ihtiyacn yok, ben de gidi
yorum, demiti.
Sorge hain bir tavrla:
- Kimseye ihtiyacm yok benim, demiti.
Hi kimseye de ihtiyacm olmad hibir zaman !
Miiko gidince yataklarnn nnde uzun sre
ylece kahroldu kald. Onun gzel vcudunu hala
grr gibi oluyor, kafasn boyuna bir dnce
kurcalyordu. Kolunu uzatsa, onun lkln du
yabilecekti. Uzanan eli bolukla karlat ancak
ve titredi.
Saatler geti. Gece ilerliyordu. Miiko mumla
rn tatl ndan holanrd. Sorge mumlar yak
ma yrekliliini gsteremiyordu bu yzden. Bir
ka kez ban kaldrp kulak kabartt: evresin
de skc bir sessizlik vard. Sonra imeye, sarho
olunca Miiko ile konumaya balad:
- Ben seni sevmedim, dedi. Sevgi nedir,
bilmiyorun artk. unu biliyorun yalnz: Acnn
anasdr o! Eskiden yurdumu sevmitim, surat
ma tkrd. Karm sevmitim, bu sevgi uursuz
geldi ona. Martina'y da sevdim, fakat o da bana
amurdan yaratlm olduumu anlatt. Bir daha
hakarete uramamak, bir daha ac ekmemek,
iimdeki amuru bir daha grmemek iin sevgi
nedi:r, bilmek istemiyorum artk. Hi kimseyi
sevmiyorum, iitiyor musun? Hi kimseyi! B
ykeli vaktiyle insand, Siebert hala insan; ne
birini, ne brn, ne de seni seviyorum, Mii
ko!
Sonra gzlerini karanla dikerek, acdan kv
rand, ikiden sersemletii halde:
435

-- Yurdundan

srlen adamn

elinde kalan

son ey yaasn: Yaasn Sovyetler Birlii! Dedi.

afak skerken bitkin bir halde uyuyakald ve
dengesini yitirip sandalyesinden yatan stne
dt. Ba Miiko'nun hep ayaklarn koyduu
yere dedi. Doan gne, solgun ve gsz bir gne, gzya iindeki yzn belli belirsiz aydn
latt.
ok ge uyand; inleyerek yzn odu. Birka
saniye boyunca belinin krlm olduunu sand.
Sonra almaya balad; Ozaki'den son haber
gelsin diye bekledi. Fakat sabr tkendi. Darya
kt, sokaklarda avare dolat. Birka yerde g
rnd. Yoldan geen birini durduruyor, ban
aralk bir kapdan ieriye sokuyor, birka kaba
Iaf sylyor, sonra geldii gibi abucak kaybolu
yordu. Kimse amyordu. Sorge kraln soytars
nn ayrcalklarndan yararlanyordu.
Sefaretin

bahesjne girdi. Elga

birka uan

yardmyla byk gz temizlii yapyordu. Bir di

zini yere dayam, bir gI daln balyordu.
Sorge da arkasnda ayakta durmu, onu seyrediyordu. Sonunda:
- Ne yazk! Diye mrldand.
Elga dnp bakt, armt:
- almak iyi geliyor bana, dedi.
Sorge:
- Ne yazk, diye tekrarlad. Bu iren dn
ya layk deil size.
Ban sallad, ak salar ufukta alalmaya ba
layan gnete parldad. Glmsedi:
- Dnyada herey sandnz

kadar kt de

il, R.ichard, dedi.

- Dndmden d2.ha da iren, Elga.
436

- Bir eyler yapn yleyse; tepki gsterin,

Richard. Bunu yapabilirsiniz hal9.!
- Bu dnyay deitirmek iin herkesten faz
la altm. Kantn da grrsnz gnn birin
de. Fakat anlamayacaksnz, siz de anlamayacak
snz.
Yanndan ayrld; Elga da dnceli dnceli
onun uzaklan seyretti: ok hasta zavall,
diye mrldand. Sonra kalkt. Baheyle urama
ya artk hevesi kalmamt.
Sorge Schwartz'lara gitti. Ua kenara iterek,
geldiini de haber verdirmeden yemek odasna
girdi. Schwartz karsyla yemek yiyordu.
aka etmek istedi:
- Beni grmeye gelmediniz

muhakkak, de

di.

Kansnn yapt kaamaklar iyi tarafndan al

maya alyordu hep: Ne yapsa gz yumuyordu,
gszlemi bedeninin artk karsna veremedii
zevkleri gidip onun aramasna bile . . . Ama ilerin
d grnne de byk nem veiyordu.
Martina alayc-alayc sordu:
- Benim iin mi geldiniz yoksa, Herr Sorge?
Sorge ar beklemeden sofraya oturdu, ev sahibine aldrmadan, Martina'y hi ekinmeden
seyretti. Dirseklerini masaya dayam, saygszca
ona bakyordu.
Schwartz sinirlenmeye balamt:
- Bizimle yemek yer misiniz? Diye sordu.
Sorge hain bir tavrla :
- Konukseverliinizden fazlasyla
dm. Birok bakmdan, dedi.

yararlan

Martina sert bir tavrla sordu:

- Ne istiyorsunuz yleyse?
437

- Seni grmek istemitim.

elik fabrikalar temsilcisi
ranarak:

kalkmak iin dav-

- Sizi rahatsz ediyorsam . . . Dedi.

Sorge ok sert bir tavrla:
- Durun, gitmeyin, dedi. Hibir zaman ra
hatsz etmediniz beni.
Schwartz akn-akn yine oturdu.
yordu artk.

Anlam-

Sorge devam etti:

- Evet, seni grmek istemitim.
Martina sinirli-sinirli:
- yi ya! Grdn ite! Sonra? Dedi.
- Ama yle yapsam daha iyi . . .
Sorge Schwartz' sandalyeye oturttu, kadnn
kocas gzlklerinin zerinden ters-ters ona bak
t. Derin-derin soluk alyor, karn bir inip bir kal
kyordu.
Sorge gzlerini Martina'dan ayrmayarak:
- Senin bir resmini yapmtm zihnimde,
dedi. Fakat bir zamandr bu hayal buland; be
lirsiz hale geldi. Pek pohpohlayc deildi zaten.
Tam tamna gerei ifde ettiinden emin olmak
istedim.
Martina meraklanmt:
- Eeee? Diye sordu.
- Diyeceim bu deil.
- Ya!
- Gerek ok daha zc.
Martina sandalyesinden frlad:
- k dar ! Diye bard. Sarholarla ii
miz yok bizim!
438

Sorge gld. Sert, keskin bir glt bu. Solu

unu Martina'nn

burnuna doru

fledi, kadn

geriledi.
- uSarho,

orospu ve

tiritlemi

bir

herif:

Yirminci Yzyl'da toplumun tipik portresi

bu

ite !
Schwartz fkelenmeye alarak:
- Herr Doktor Sorge! Diye bard.
Sorge kmser bir tavrla:
- Sus be! Dedi. Zavall bir yaratk olduunu zamanla sen de anlamsndr elbet.
Martina :
- Sen k ! Diye bard.
Schwartz ayaa kalkt,

vakur bir tavr

takn

maya alarak darya kt.

Sorge arkasndan:
- Git de hava al biraz, kaltaban herif! Diye
bard.
Martina yine sandalyesine
oturmu, yeilimsi
.
gzleriyle Sorge'u szyordu. Sar, ipek gibi sa
lar yzn erevelemiti. Tutkulu bir bekleyi
okunuyordu, bu yzde imdi. Sorge da hi konu
madan onu inceliyordu.
Gen kadn ksk bir sesle :
- Senin iin bir deerim

var m hala? Diye

sordu.
- ok kimse iin ok deer tadn sen.
- Ama sen tektin aslnda.
- Herkes bir zaman iin tektir.
Martina ak yreklilikle:
- stersen kendi zamanmz yeniden yaaya
biliriz, dedi.

439

Sonra ekledi:
- Hibir zaman unutmadm seni. tekiler
bir eit 'vekil' olmaktan ileri gitmediler hi !
Sorge bir kaplann sessiz esnekliiyle ar-ar
ayaa kalkt:
- Odana gel, dedi.
Martina'nn gzleri bzlm,

dudaklar ara

lanmt. Yemek masasna, alm peetelere,

kocasnn yar dolu tabana bakt; kk bir g
lle gld; sonra peinde Sorge, darya kt.
Sorge:
- Soyun, dedi.
O da glmseyerek onun dediini yapt. Sorge
onun btn hareketlerini

gittike

byyen bir

aknlkla seyrediyordu. Martina son giysilerini

de yere atarak rlplak karsna geti:
- Yataym m? Diye sordu.
Sorge irilemi gzlerle ona bakyordu, soluk
solua idi. Ellerindeki titreyii durdurmak iin
yumruklarn skt:
- Zehirli bir ylansn sen, dedi.
Martina ehvetten kslm
gld:

kk bir glle

- Al bu zehirli ylan, diye fsldad.

Sorge bir adm att, ayn anda ensesindeki ar
lar yayld, alnn da kaplad, sendeledi. Bir kle
gibi kadnn . ayaklarnn

dibine yld; Martina

korkmutu, geriledi.
Sorge ayaa kalkmak istedi. Dizlerinin ba
,
zlm, bacaklarnda derman kalmamt. Beyni
nin iini gl bir uultu kaplad. Gzlerinin
nnden kanl bir bulut geti; yerde bitkin, hrl
darken brakt onu.
440

- Bu i burada biter, diye kekeledi.

Sonra ayaa kalkt, plak kadna bir gz bile
atmadan, sendeleye-sendeleye darya kt. Kap
mn br yannda duvara dayanmas gerekti. Elini
aznn stnden geirdi, sonra ekti, salyalarla
kirlenmiti eli. Kendinden ylesine ireniyordu ki
bir bulantyla batan ayaa sarsld.
Evine kadar zar-zor gitti, l gibi uyudu. Uya
nnca bedeninin rmeye baladm anlad.
Yaants gzlerinin nnden geti; d kurdu,
anmsad.
Genliimde iyi koardm. Kimse geemezdi
beni. Aslnda zorlu bir savaydm. Bir keresin
de, su dolu bir ukurda tam yirmidrt saat ar
makinelinin banda durdum. Mort-Homme'da
yedi gn yedi gece gz krpmadm; hi de yorgun
luk duymadm.
Kollarn yoklad, kurun gibi ard. Bacan
kaldrmak istedi; fakat kmldatamad. Eklemleri
aryordu. Derin soluk ald m kaburgalar ar
yor, yrei kt kt atyordu. Yz kan-ter iin
deydi:
anghay'da srt sra gn itik, diye mrl
dand. Sonra herkesi kap dar ettim; iki yos
mayla yattm. Pekin'de bir genelevi kapattk, tam
onbe gn kimse yzmz grmedi. Burada,
Tokyo'da, bundan drt yl nce bir makale, be
radyo mesaj yazmadan nce sk iki ien onse
kiz kiiyi masann altna yuvarladm. Bedenim
saat gibi ilerdi. imdiyse bitti bu i!
Birka dakika anlarna dald, sonra birdenbi
re srayp ayaa kalkt:
Alaa edemeyecekler beni! Diye bard.
Hitler'in geberdiini renmedike ben de geber
meyeceim!
F

23

441

Souk suyla du yapt, arabasna atlad, Mer

kez Postahanesi'nden Ozaki'ye telefon etti, soluk
solua sordu:
- Ate

ykseldi mi? Yoksa

hasta iyileiyor

mu?
Ozaki:
- Daha belli deil, dedi. Bekliyorum. Son
ra telefon edin.
Sorge dkrklna uramt. Telefonu kapa
trken:
- Acil ifalar dilerim, dedi.
Sonra Sefaret'e gitti,

Merkez Binas'nn kori

dorlarnda dolat, karlat kimselerin selam

larna cevap vermedi. Hibir ey grmezmi gibi
bir hali vard.
Bykeli'nin odasna girdi. General masasnn
banda

oturuyordu,

hogrr bir

bakla ona

bakt, klndaki hrpanilii grmezlikten geldi.

Yapmack olmayan bir kaygyla :
- ((yle, krsal bir
Doktor, dedi. Deniz

blgede

biraz dinlensen,

kysna git . . .

kr evim her zaman emrinde,

Akiya'daki

biliyorsun! Yarar

lan ondan, yalvarrm !

Sorge arya aldrmad ; Bykeli'ye:
- Siz de dikkat ettiniz mi?

Dedi. sevgili

minik Japonlarmz hi de. grndkleri kadar ap

tal deiller. Hitler'in gzel gzleri iin kendileri
ni atee atmaktan bucak bucak kanacaklar.
General:
- Kararlam birey yok henz, dedi.
- Sayn Bykeli, Berlin'e hi ekinmeden
u haberi verebilirsiniz: Japonya Rusya'ya saldr
mayacak!
442

- Buna sevinmi gibi bir haliniz var, Doktor?

Sorge ac-ac:
- Yreimi sevinle dolduruyor bu, dedi.
Hitler denen o uursuz herifin milyonlarca Al
man boyere feda ettiini; lkenin varlm teh
likeye drdn; btn pir ulusu uuruma
srklediini dndke mutluluk iinde yz
yorum! Ne sevin bu, Tanrm!
Bykeli ellerini iki yana aarak:
- lkemi kt bir durumdan korumak iin
elimden gelen her eyi yaptm, dedi.
Sorge ateli-ateli bard:
- Bu sz hi unutmayn! Onu dnn hep!
Ve una inann ki ben de yurdumun iyilii iin
altm hep !
- Bundan eminim, azizim Doktor!
- Hibir zaman yeterince inanmayacaksnz
buna, sayn Bykeli. Gnn birinde duyabile
ceiniz kukular zerinizden atn.
- Kukular m? Anlamadm? ..
- Yllar yl dirsek dirsee yrdk, sayn
Bykeli. Hi unutmayn bunu. Btn tle
rim itendi, drstt . . .
- Tabii. . .
- Yooo, tabii deil. Gerek!
General, Sorge'un biraz
karsnda armt:

allmadk

belagati

- Oras yle, dedi.

Sorge laflarn gevelemeden devam etti:
- Her zaman kendinize kar mantkl, tutar
l davranmadnz. Almanya'ya hizmet etmek iste
diniz; fakat Nazilere de hizmet ettiniz. Aradaki
eliki apakt.
443

Bykeli:
- Yapacam baka ey yoktu, dedi. Yurdu
ma hizmet iin birka kez Hitler'e de hizmet zo
runda kaldm.
Sorge biraz da gururlanarak:
- Bana gelince, Hitler iin hibir ey yapmadm, dedi.
- Yalnz Almanya iin mi?
Sorge kapdan karken:
- Yurdum iin yalnz, dedi.
Sonra Merkez :rostahanesi'ne dnd ; Ozaki'ye
telefon etti:
Ozaki:
- Evet, dedi. Kalb iin tehlike yok. nce
den de tahmin ettiimiz gibi, hastalk seyrini ta
kip ediyor.
Sorge:
- Saolun, dedi, gzlerini
derin iini ekti.

yumdu ve derin

Sevinten boulacakt neredeyse! Bu darack,

pis kokulu telefon kulbesinde, kazand en b
yk zaferin tadn kard; sonra ekledi:
- Uzun bir nekahet iznini salk veririm. Hoa kaln.
Ozaki:
- Teekkr ederim sevgili dostum, dedi.
Sorge telefonu kapad. Yeniden sakinlemesi
iin birka dakika gemesi gerekti. Yrei para
lanacakm gibi atyordu.
Klausen'in evine kotu:
- Hazr ol, acele bir radyo mesaj var, dedi.
Klausen itiraz edecek. oldu:
- Yine mi?
444

- Bu sonuncusu!
Sonra yazdrd :
Ramses'ten mdre. 15 Ekim 1943. Kuantung
Ordusu Sibirya'ya saldrmayacak. Japonya ancak
Gney'de ilerlemeye kararl. Tekrarlyorum: Ja.
ponya'nn tarafsz kalaca kesin. Rusya'ya saldr
mayacak.

Klausen gzle grlr bir saygyla:

- Hah, savan gidiini deitirebilir bu ite,
dedi. Ruslar geriden hcuma uramaktan kork
makszn btn kuvvetlerini Almanya zerine sal
drtabilirler .
Sorge:
- Bir radyo mesaj daha var, dedi.
- leri gidiyorsun!
- Bu da en sonuncusu, Max.
- yledir inallah!
Sorge yazdrd: Yurdum olan Sovyetler Birli
i'nin safnda savamak, ya da eylemleri'mi d
man topranda, Almanya'da srdrmek istiyo
rum. Cevap bekliyorum.
Ondan sonra Sorge odadan kt. Grevini bit
mi sayyordu. Zarlar artk atlmt.
Evine dnnce katlarn elden geirdi, casus
luk meslei ile ilgili olan, kendisini tehlikeye d
rebilecek btn katlar yakt. Sonra plak al
d; Beethoven'in, Edwin Fischer'in syledii so
natlarn dinledi; bol-bol iki iti. Zorlu bir ate
yere serdi onu.
Ba ate gibi yand 'halde, inim-inim inleye
rek gn rpnd. Korkun dler gryordu.
Hi kimse ona bakmad. Yastklarn iine gml
d; ba:n yorganlar, battaniyelerle rtt. Zaman
zaman bir lk koparyordu. Sonra bitkinlee
rek kendinden geti. Onu gren l sanrd.
ki gn sonra geldiler, onu tutukladlar.
445

Otuzikinci Blm

CASUSLUKTA KARI KARIYA KALAN

K BYK G

izli servisler dnyann hibir yerinde bo

durmazlar. Ve bunlarn souk savaa katl
maktan daha fazla birey yaptklar dn-

lebilir: Baka her rgtten nce onlar bu sava

yrtrler.
Uluslararas politikada olduu gibi casusluun
gizli sava alanlarnda da karlkl iki byk g
kalmtr: Birleik Amerika ile Sovyet Rusya.
Amerika'nn elinde para ve teknik stnlk var
dr. Rusya'nn elinde ise dnyann her yanna da
lm sempatizanlar ve bitmez tkenmez bir
ajanlar hazinesi vardr.
Balca glk uradadr: pheli bir kimsenin
parasal durumu, yapp ettikleri, bo vakitlerini
deerlendirii ve nasl bir yaam srd zerin
de fazla gik ekmeden bilgi edinilebilir; fakat
onun dncesini, ruh halini renmek hemen
hemen olanakszdr. Gnmzn politik casuslu
u yzyllar boyu biriken btn verileri krp ge
irmitir. Bu ise zgr dnya iin byk bir tehli
ke, Sovyetler Birlii iin ciddi bir stnlktr.
u son yllar Sovyet gizli servislerinin alma
larn gevetmek yle dursun, bsbtn arttr
dklarn bize gstermitir.
Bir lde kk bir para karl lkesinin
ky savunma dzenini Moskova'ya satan sve'li
Assubay Ernst Anderson, bu iin ururudur.
Gittike artan bir
446

otorite ile ynetilen ve ok

yerinde olarak Rote Kapelle>nin halefi saylabi

lecek olan bir rgtn yeniden douu, ok daha
nemlidir. Bunun yeleri talya'da olduu gibi
Fransa'da ve svire'de de yerlemilerdir. Dou
Almanya'ya yerleenler de tabii vardr. Oradan
yola kan haberciler ve bir sr ajan Bat Alman
ya1nn btn kebucan didik-didik etmek iin
oraya gemektedirler. Btn bat lkelerinde g
rlen ok saydaki davalarda amatr casuslar,
minyatr halindeki hainler ve nc snf
ajanlarn bu tr ilere bulamalar, bunun byle
olduunu bol-bol kantlamaktadr.
ou zaman lkelerinin iyi ailelerinden, tann
m diplomatlarn kar tarafa gemeleri ise daha
g anlalr bireydir. Her ikisi de ngiltere D
ileri Bakanl'nn kilit noktalarnda grev yap
makta olan MacLean ve Burgess'nin ortadan kay
bolular; alarm iaretini vermitir. John olay
grlmedik bir olay deildir. Gemiin btn
hatalar, politik nedenlerle verilen btn dnler
imdi zalimce almaktadrlar. Byle mimlenmi> diplomatlardan birinin Calais Askerleri
nin radyo vericisinde dzenli olarak altrlan
komnistlerle sk ilikiler kurmu olmas, bir
rastlant sonucu deildir. Bir Alger Hiss'in yapt
ktlkler de ayn seridendir.
Buna atomik seri ad verilebilir ( Hepsi atom
fizii bilginleridir) . ngiliz Nunn May, Alman
K!aus Fuchs, talyan Bruno Pontecorvo ve Ameri
kal Ethel ve Julius Rosenberg lkc ve hayalci
kimselerdi; hepsi de btn insanla hizmet et
tikleri inancndaydlar.
yalnz bunlarla kalmayacaktr. ok sayda
bakalar bunlar izleyecektir. lerinden kimbi447

lir ka tanesi, herkesten habersiz, ihanet etmeyi

baaracaktr?
*

Richard Sorge iin hcre bir eit mezar oldu.

Blmesinde bitkin bir halde yatmaktayd. Can
iki imek istiyordu. ou zaman iki parman,
sanki sigara tutarm gibi, azna gtryordu.
Dudaklar da ;:,cyarak bzlyor, yuvarlak bir
hal alyordu.
Sonra yava-yava kendine geldi. Ensesini ac
tan zorlu arlar hafifledi; kan damarlarnda da
ha sakin akmaya balad. Ellerindeki titreme ge
ti. Gzlerini yumduu zaman hafif, dinlendirici
bir vzltdan balrn ey duymuyordu.
lkin sorular yantlamak istemedi. Sorgulama
nn banda, bir tek defa ksa bir aklama yapt :
- Yanl bir i yapmayn, Japonya'ya pahal
ya malolabilir, dedi.
Kendisini konuturmak iin zor kullanacaklar
n sanyordu. Dayak da yese, grtlan da sksa
lar, orasn-burasn da yaksalar, uyku da uyut
masalar hepsine dayanacak; gazeteci Cox gibi
pencereden kendini atmayacakt. Canna kymaya
zorlamayacaklard. Balarndan defetmek iin l
drmeleri gerekti.
Fakat bunlarn hibiri olmad. O zaman Sorge
yle dnd: Ona iyi davranlarnn nedeni
olabilirdi: Alman Bykelisi'nin yakn dostuydu
ve muhakkak ki Alman kolonisinin en gze ar
pan kiisiydi. Byk itirazlara yol amadan i
kence edemezlerdi. te yandan Japonlar Sovyet
Rusya'y da kollamak zorundaydlar. Son olarak
-ki bu dnce Sorge'un kafasn ok kurcalyor
du- Japonlarn onun yapaca aklamalara ihti448

yalar belki yoktu. Kendi grubunun baka yele

rini de ele geirmi olabilirlerdi.
Muhakkak byle olmu olmal, diyordu; ken
di kendine. O zaman u soru zihnine musallat
oluyor, gecelerini de, gndzlerini de dolduru
yordu: Zincirin en rk halkas kim olmutu?
Ne gibi yanllar, ne gibi unutkanlklar yapl
mt? Hi kimse kallelik etmemiti; bundan

emindi.
Sorgulamayla grevli Japon yarg sk-sk gelip
Sorge'un hcresinde oturuyordu. ok terbiyeli
davranyor, fakat bir trl adn sylemiyordu.
Kaln baa ereveli, kocaman gzlkler takyor
du. ou zaman hibir ey yapmadan gzlerini
dikip boyuna Sorge'a bakt iin, o da ona Bay
ku adn takmt.
Yarg ilkin Japonca konumak istedi. Sorge
bu dili mrnde ilk kez iitiyormu gibi bir tavr
taknd. Sonra yarg ngilizceyi denedi; fakat
Sorge yine oral olmad. Bayku kafasn-gzn
yara-yara birka Franszca laf syleyince Sorge
glmsemekle yetindi:
- Ben Almanm, dedi.
Ogn bugn de Bayku Almanca konutu. Tu
tuk ve beceriksiz bir Almancayd. Sz daarc
da epey y6ksuldu:
- Sovyet Rusya hesabna casusluk yaptnz,
bunu itirafa aryorum sizi, dedi.
Sorge:
- tiraf edecek hibir eyim yok, diye cevap
verdi.
- Hereyi ak ve doru olarak sylerseniz
hakknzda hayrl olur ve size yardmc olmam
z salar.
449

Sorge cevap verdi:

- Ruhlar selamete kavuturma
olan ilk sorgu yargc siz deilsiniz.

iddiasnda

Bayku, tutukluya yle dedi:

- Su ortaklarnz daha akll davrandlar.
- , szde su ortaklarm hesabna sevindim
dorusu.
Yarg uzun-uzun Sorge'a bakt. Gerekten bay
kua benziyordu.
- Mesela Max Klausen, sizinle sk ibirlii
yapm. Hem de hibir snrlama, kstlama g
zetmeden.
- Sempatisini kazandnz iin kutlarm.
- Max Klausen hereyi aklad. Ben de hereyi biliyorum.
Sorge gzlerini yumdu. zellikle arm deil
di. Her eyi bekliyordu.
- Max Klausen gnderilen btn haberleri
bizim iin yeniden dzenledi. Sizi suluyor. 'ey
tan gibi yaratk! ' Diyor, sizin iin.
Sorge kmser bir tavrla yzn buruturdu.
- Beni aptal yerine koymaktan vazgein lt
fen, sayn yarg. Gizli grevi olan bir eit diplo
matm ben ve bu iin btn eski kurnazlklarn
bilirim. Bir sank tekiyle attrlr, birinin a
zndan laf almak iin tekinin hereyi aklad
sylenir. Bu yntemler ok aptalca benim iin.
Sorgu iini ilerletmek istiyorsanz ak konuun.
Benden baka kimi tutukladnz?
- Btn sulular!
- Adlarn verin!
Bayku birka iakika Sorge'un yzne bakt.
Sonra, sanki daha etkili hale sokmak istermi gi
bi kelimelerin zerine basa-basa:
450

- Miyagi, Max Klausen, Branco von Vukeli!

Ve . . . Ozaki. Ayrca -drt dzine de bakalar
var.
Sorge bayla kabul anlamna gelen bir iaret
yapt. Btn Tokyo grubu yokolmutu. Tam bir
bozgundu bu.
Yarg:
- imdi konuacak msnz? Diye sordti.
- Neye konuacakmm? Gerekli bulmuyorum.
- Her trl direniin yararsz olduunu gr
myor musunuz?
Sorge cevap vermedi; bylece konumann so
na erdiini anlatmak istedi. Dnmek iin za
mana ihtiyac vard.
Yarg darya kt; sonra sk-sk yine geldi,
ziyaretlerini sklatrd. Katlar getirdi, itiraflar
dan zetler okudu. Grubun gizli ifresinin kendi
elinde olduunu anlatmaya alt. ok konuu
yor, inanlmaz bir sabr gsteriyordu. Kendini
savunsun diye Sorge'a yalvaryordu, adeta. Daha
sonra ii tehdide dkt.
Sorge azn amad. Haftalar, aylar srd bu.
Hepsinin konumu olduunu iyi biliyordu.
Max Klausen her eyi itiraf edivermiti. Miyagi
hibir eyi inkar etmemiti. Vukeli hereyi Sor
ge'a ykleyerek kendini temize karmaya al
mt. Ozaki ise btn yapp ettiklerini ak y
reklilikle kabul etmiti.
Sorge boyuna unu tekrarlyordu kendi kendi
ne: Nasl olur bu? Japonlara kim haber verdi?
Kim geveklik etti? ine dtkleri tuzak nereye
kurulmutu?

ay, hemen-hemen her gn

yaplan ziyaret-

451

lerden, abalardan ve kurnazlklardan sonra Sor

ge hasmn istedii noktaya getirmiti. Yarg sa
na polisin sulular ele geiri tarz zerinde
ayrntl bilgi vermeyi kabul etti.
Bayku:
- Sizin zincirin rk halkas Miyagi idi,
dedi.
- Miyagi mi? Hasta o, lmek zere. Adamla
rnz bu canl cenazeden bir itiraf koparmlar,
ha?
Yarg elini kaldrd :
- Rastmt sonucu geti o elimize, dedi.
to Ritsu adnda birini tanyor musunuz?
Sorge:
- uHayr, dedi. ahsen tanmyorum; fakat
ondan szedildiini duydum. Aldanmyorsam Ja
pon Komnist Partisi'nin balca sorumlularn
dan biri.>
Yarg hafif tertip alayc bir tavrla:
-- Aldanamazsnz, dedi. \<
biliyorsunuz siz.
.
Sorge souk bir tavrla:

evreyi ok iyi

- Yanlnz var, dedi. Yerli komnistlerle

her trl temastan her zaman kandm. i orta
ya dkmeye ihtiyacm yoktu. Yapp ettikleri her
kese bilinen kiilere yaklamaktan daima sakn
dm. Bu grm Moskova'ya da kabul ettir
dim; her zaman yapt gibi bu isteime de boyun
edi.
Yarg sevincini gizlemiyordu. Gzlklerinin
kali.n camlar ardnda gzleri parldyordu. Elleri
ni outuracakt neredeyse. Sorge itiraflar yap
maya balyordu.
452

Sorge sakin-sakin:
- abucak sevinmeyin, dedi. Tank nn
de konumadm ve sylediklerimi her an inkar
edebilirim. Her ey sizin kendi bakmmzdan gs
tereceiniz ak yreklilie bal. to Ritsu ile
birlikte kim vard?
Yarg hedefe yaklatn anlamt, hemen ko
nutu:
- Ritsu pheli kiilerdendi, btn kom
nistler gibi. . . Sk bir sorguya ektik onu.
- Yani bunun anlam yle: ldresiye dayak
attnz. Ya da ona yakn birey. Kempetai. . .
--,- Baz adlar renmek istiyorduk. ki gn
sonra bir ad verdi bize. Tomo'nun adn verdi.
Sorge:
- Torna mu? Diye
anlarn yokluyordu.

tekrarlad. Beri yandan

Sonra birden anmsad.

Byk bir akmlkla:
- Tomo teyze! Dedi.
ki yI nceki sahneyi en ince ayrntlarna va
rncaya dek gryor gibiydi. Miyagi ile yapt
konumay bile kelimesi kelimesine hatrlayabi
lirdi, hatta: Miyagi yeni bir ajan altrmak isti
yordu. Tomo'ydu bu; Torna teyze. Miyagi, San
F'rancisco'dan tanyordu onu: yi bir kadncaz,
kiisel balarla balym ona, diyordu. Bunun
zerine Sorge'un o amaz igds hemen ile
mi, Miyagi'nin kulan bkmek zorunda brak
mt. Grupta Torna teyze diye birine yer yoktu.
Akla hayale gelmeyen ta, ayaklarna dolaan
engel o idi demek? Daraacna gtrecekti onla
r! Tokyo'daki casus ebekesinin sonu daha ku
rulmadan nce gelmi bulunmaktayd. 1931 ve
453

1932'de Miyagi, San Francisco'da oturuyor, resim

yapyordu. Komnistler Bayku adl lokalde top
lanmaktaydlar. Ritsu adnda birini de olduka
sk gryorlard. Ritsu ile Miyagi, Tomo'ya kur
yapyorlar, fakat kadn Miyagi'ye yz veriyor,
Ritsu ise kendini kepaze olmu sayyordu. Ritsu
on yl sonra Tomo'ya Tokyo'da rastlamt. Tomo
komnist deildi artk. i sofulua dkm, g
zel denecek bir yan da kalmamt. Ritsu, Miyagi
ile ilgili birey bilmiyordu. Unutmutu onu. Ritsu
yedii dayan etkisiyle adlar, hi deilse bir ad
vermek zorundayd. Aklna Torna gelmiti. nem
sizdi o, biliyordu; fakat yaptnn cezasn ek
mesi de gerekiyordu. Vaktiyle ona yz vermemi,
komnizm davasndan da caymt. Bylece Mos
kova'nn en iyi casusluk grubu yokolmu bulunu
yordu.
Sorge sordu:
- Demek Tomo teyze, son savunmalarn ya
parken sktrlnca Miyagi'yi de sulad; yle
mi?
Sorgu yargc hayatndan ok memnundu:
- Evet, tam tamna yle, dedi.
Sonra biraz sklm-pklm, ekledi:
- Balangta bizim adamlar
yapacaklarn bilemediler.

Miyagi'yi

ne

- Birey sylemedi mi?

- lkin sustu; fakat bedensel gc ona kallelik etti. lm derecesinde hasta! Verem, galiba?
Balangta hi
yapt.

azn

amad.

Sonra bir hata

- - Neymi o?
Yarg ekiniyordu. Baykua olan benzerlii a
rtcydl. Sonunda:
454

- Sorgulamalardan

kurtulmak istedi, dedi.

Daha uzun sre susanayacandan korkuyordu,

herhalde? Kendini pencereden att .
- Cox gibi, ha? O da nc katn bir pence
resinden atmt kendini .
Yarg : .
- Evet, dedi.

Ama baka

pencereydi bu.

Ve Miyagi dallar salam bir aacn stne d

t. Hafif yaraland sadece. Fakat yapt bu i
dikkati ekti. tirafta bulunmaktansa lmeyi ye
tutuyordu; ne gibi srlar vard onda acaba? Akla
gelen bu oldu. Bunun zerine daha ok sktrl
d. Aralksz otuziki saat sren bir sorgulamadan
sonra Miyagi baz adlar verdi.
Sorge ayaa kalkt. Duvara
de hcrenin

duvar gibi

dayanmt. Yz

bembeyazd .

Gzlerini

yummutu.
Bouk bir sesle :
- lkenize pahalya malolacak btn bunlar
herhalde, say:n yarg, dedi.
- Ne demek yani?
- Hkf:metiniz Sovyeter

Birlii'ni aleyhine

evirmeye byk nem mi veriyor?

- uSz nereye

getirmek

istediinizi anlaya-

madm.
Sorge:
- Dnn hele, dedi.

O gn bundan

fazla birey

ban sallayarak onun

sylemedi. Yarg

yanndan ayrld. Tutuk

lunun son szleri zihnini kurcalyordu:

Ne yapabilir bu Sorge? Diyordu iinden.

Ara yerde Sorge'un dostlar
lunun evresine diktii yksek

Bayku'un, tutuk
engelleri amaya

455

alyorlard. Tokyo'da Sorge'u biraz yakndan

tamm olan hi kimse, Doktor'un casuslukla
herhangi bir ilikisi olabileceini kabul etmiyor
du. Alman Kulb'nde Stettin'li bir tacir alklar
arasnda unlar syledi:
- Olmaz byle ey! Bir casus Sorge gibi ie
cek de kendini ele vermeyecek, ha?
Elga da Sorge'a inanyordu. Battaniye, meyva,
kitap yollad:
Sevgili dostum Sorge'a, en derin ballk duy
gularmla! Elga.

Alman Bykelisi btn i arkadalarn top

layarak Japonlarn tutufduklar casusluk korku
sundan yaknd :
- Sorge da bunun yeni bir kurban oldu, de
di.
Fakat zavall kurbann en ateli savunucusu,
Gestapo'nun adam olan Meisinger'in ta kendi
siydi. Aptalca yorumlarda bulunmay gze alan
herkesi toplama kampna gndermekle tehdit
etti. Sonra bir rapor yazp yirmi tane inandrc
neden ileri srerek Sorge'un susuzluunu kant
lamaya alt.
erefli bir subay olan Bykeli'yle, drstlk
balarna uzun boylu nem vermeyen polis Mei
singer birdenbire ayn grte birletiler. Byk
eli'nin askeri yardmclarndan bazlar efleri
ne, Berlin'den kendisini geri armasn isteme
nin yerinde olacan st kapal biimde anlat
tlar. Fakat Bykeli Sorge'un susuzluuna
inand iin kendisini de susuz buluyordu. Ay
rca Japon Hkumeti nazik davranarak Aiman
Temsilcisi'nin gidiinden duyaca znty do
lambal yollardan kendisine bildirmiti. Bir ta456

km kt yrekli kimseler de kordiplomatie ye

ni bir parola benimsemeyi tlyorlard:

uradan uraya gitmem!

im?
Ara yerde Sorge dama

Nereye gidecek mi

tahtasndaki son tala

rn da ileri srm; be ay sreyle azn ama

makta inat etmiti.

Arkadalarnn hereyi ak

ladklarn renince Bayku'a:

-

Sorularnza cevap vereceim, sayn yarg;

fakat bir artla, dedi.

- Syleyin bakalm.
- Size btn syleyeceklerim devlet. srr saylacak ve o biimde ele alnacak.
- Anlayamadm.
- Yani

tutanaklannz

imdilik

dorudan

emirleri altnda olduunuz st'lerinize ya da Ka

bine yelerine sunacaksnz.
Bayku sandalyesinde

kmldand. Allmam

bir sertlikle :
- Msaade edin,

dedi . Biz

burada devlet

srlarn deil, bir davann delillerini topluyoruz.

- Ar olun,

sayn yarg !

imdilik, dedim.

Ne demek istediimi de anlataym : Verdiim bil

gileri cannzn istedii gibi

kullanabilirsiniz ; fa

kat bunlar zerinde bir genel gre sahip olabil

diiniz zaman bunu yapn. lkenize bylece b
yk hizmette bulunmu olacaksnz.
- Bir durumann
zararl

olabileceini mi

Japonya'mn
sylemek

kariarna
istiyorsunuz

yani?
- ok iyi anladnz, sayn yarg.
Bayku soruturmac sandalyesinin arkal
na yasiand; uzun uzun dnd. Sorge bekliyor
du; ok sakindi. Bayku 'un kendisine uzatlan ye-

457

mi yutacandan emindi. Be ay boyunca adam

ve zihniyetini boyere incelememiti:
- yle bir neride bulunacam size, sayn
yarg. Sizi zellikle ilgilendiren noktalar bana
bildirin. Ben de yazl bir itiraf vereyim size, ca
susluk yaparken kullandm yntemleri btn
ayrntlaryla anlataym. hafta almam ge
rek bunun iin. Bu aklamalar yalnz st'lerini
ze ve kabine yelerine bildirirsiniz. O zaman ii
daha ileri gtrmeyi, dava amay uygun bulursa
nz cannzn istedii gibi yaparsnz.
Yarg:
- uKabul, dedi.
Sorge da oturup yazd. Katla yaz makinesi
vermilerdi. Yapaca i zerinde zihnini youn
latrd. Basit bir itiraftan ok daha fazla birey
di bu onun iin. Japonya ile balatt oyunu ka
zanmak ve kellesini kurtarmak iin yapt son
giriimdi.
Hapiste geen bu aylar Sorge'u deitirmi,
bambaka bir adam yapmt. Kannda artk aI
kol yoktu. Arlardan kurtulan beyni, abuk ve
doru alyordu. Jimnastik sayesinde bedeninin
sal n, kaslarnn esnekliini koruyordu.
Gemiiyle ilikisini kesmiti. Mesleinin doru
unda iini brakm, istifa etmiti. Daha sonra
hapse atlm olmasnn hibir nemi yoktu. Her
ey ondan ok uzaktayd imdi. Kendisini evlat
lktan karm olan yurdu da, aldatmak zorunda
kald dostlar da. . . Yaamnn tek bir nedeni
vard : Yeni yurdu olan Sovyetler Birlii.
Elini, hcrenin yksektel penceresinden sz
len clz gne na tuttu. Titremiyordu bu el.
Ve bundan sonra azna bir damla alkol koyma
maya anditi. Bu and tutacan biliyordu. Yal458

nz sigara ime arzusu onu hala tedirgin ediyor

du.
almasn bitirince, yazdklarn yargca ver
di. Adam yazlarn stne atld ve dikkatle oku
maya balad.
Sorge ok sakindi, onu seyrediyordu. Yazd
muhtrann ne gibi bir izlenim yaratacan bili
yordu.
Yargcn gittike artan heyecan, tam bekledii
gibiydi. Bayku soluk soluayd. Arasra ban
kaldrp Sorge'a akn, inanmaz gzlerle bak
yordu. Sorge ise glmsyordu:
- Eveeet, diye mrldand. Benim radyo mesajlarm milyonlarca askeri harekete geirdi.
Yarg aknlktan ezilmiti:
- Gerek mi btn bunlar? Diye sordu.
Sorge gizlemeye almad bir memnunlukla:
- Yzde yz doru, dedi.
- Manijelski'yi tandnz m? Kremlin'e gittiniz mi? Kzlordu'da subay msnz?
Sorge hcresinin kuruniye alan beyaz renk
teki duvarna dayanm, kollarm gs zerinde
kavuturmutu. Yznde zafer ifadesi okunuyor
du:
- Manijelski'nin nnde anditim, dedi.
Dostumdu, Lenin'i elendirmek iin yapt a
kalar bana anlatt. Kremlin'i ok iyi bilirim; bir
ok telgrafm da Stalin'e okutuldu. Kimi zaman
direktiflerini ahsen verdi bana. Kzlordu'da Al
baym ben !
Yargcn aln boncuk-boncuk terlemeye bala
mt. Hem byk bir aknlk, hem derin bir
memnunluk iindeydi. Ama yine de iinde kuku
vard. Yeterince gz peklii gsterebilecek miydi?
459

Elindeki belgeler, akl almaz eylerdi. Bunlar ze

rinde belirli bir fikir edinmekte glk ekiyor
du.
Sorge yargcn

dncelerine yn

vermekten

ekinmedi. Roln bile-isteye abartm, kendini

gerekte olduundan daha nemli gstermiti.
Fakat bunu yaparken kuku uyandrmamt.
Zmmen ona inanyorlard. Sovyet Rusya'nn ba
casusuydu; elde edilen sonular da bunu kantl
yorlard. imdi de kendisini Sovyetler Birlii'nin
en nemli kiilerinden biri gibi gstermesi gerek
ti. Plannn baarya ulamasnn ana koulu buy
du.
- Rusya ile Japonya arasnda tarafszl sa
lamak iin altm ben bu lkede, dedi.
Yarg, kendisi de pek inanmadan:
- Rusya lehinde, Japonya aleyhinde altnz
yani, diye cevap verdi.
Sorge:
- Japonya Rusya'nn

aleyhindeyse, Japonya

aleyhinde altm gerekten. Fakat, yalnz byle

bir durum varsa geerlidir bu sylediim.
Yarg, Sorge'un ii nereye vardrmak istediini
anlamaya balyordu:
- imdiye dek Alman makamlarnn elinden
kurtarabildim sizi, dedi. Birka kez. 'Onu bize
verin,' dediler. Ama biz onlarn bu isteini yerine
getirmeyi bir an bile dnmedik.
Sorge:
- gdnze uyup en iyi davran benimse
misiniz, dedi.
Yarg ekingen bir tavrla devam etti:
- te yandan, Rus Bykelilii de sizin le
hinizde bir giriimde bulunmu deil henz.
460

Sorge:
- Dnsenize canm! Diye bard. Soru
turmanzn sonucu belli olmadan nasl ortaya k
sn istiyorsunuz? Ya da benim rolm zerinde si
ze bilgi verilmesinin Moskova'da bir an iin d
nldne ciddi olarak inanabiliyor musunuz?
Dnyada hibir ulus, kendi casusunun srlarn
bylece aa vurmay gze alamaz.
Yarg:
- Belki haklsnz, diyerek onu dorulad.
- Haydi bakalm, oyun sras sizde! Yalnz
sizde ! Elinizdeki kad Sovyet Bykelisi'ne
kar aka oynayn. lkenize hizmet etmi olur
sunuz.

24

461

Otuznc Blm
SU TESTS SU YOLUNDA KIRILIR

n lman Kar-casusluk rgt'nn dahi efi Al

n bay Nikolai, Birinci Dnya Savanda az-ok
ciddi bir eda ile yle demiti: Casusluk soy

lulara zg bir grevdir. Bu tanmn modas bu

gn iin ok gemi bulunmaktadr.

Bunun suunu yalnz Sovyetler Birlii'ne ykle
mek hakszlk olur. Bu batan, bu kuku irkefi
nin olumasna btn lkeler katkda bulunmu
lardr. Meslekte ahlak kural diye birey artk
kalmamtr. Gnmzde tek geerli olan, sonu
tur.
Felaketi douran,
mutur.

genel

hogr

yokluu ol

u da var ki Sovyet Rusya bugn balca belir

leyici, ana etkendir. Yal Avrupa'nn gtt
hayduta politikann salad olaanst frsat
lar kullanmaktan Sovyetler Birlii'nin kendiliin
den vazgemesini beklemek, durumu ok yanl
adan grmek olur. Tam tersine, onlar bunu so
nuna dek kullanacaklardr.
u halde bu yzden Sovyetler Birlii'ne atmak
ya da gcenmek ok yararszdr. Onun her yapt
na karlk vermekten baka yapacak ey yok
tur.
Btn sorun bo laflar brakp gereki ol
maktr. yle bir lke kurulmaldr ki orada rk,
din ya da politik dnce ayrl gdlmeksizin
herkes -ama herkes- tam bir zgrlk iinde ya
ayabilsin ve soluk alabilsin.
462

Gerekilik ayn zamanda uyanklk, keskin g

rllk demektir. Bir ulus, bir yanda kahraman
lar, br yanda reziller olmak zere, ikiye bl
nemez. Tehlike kaynaklarn

yalnz bulup kar

mak deil, iaretlemek de gereklidir.

Bir olay Sorge'da

daima

uyandrmtr: Bu da

derin bir

Hi.tler'in

ilerinde kulland adamlarn

aciz hale

soktuklar

aknlk

dvme, ldrme
aptallatrdklan,

kurbanlarn

gsterdikleri

olaanst budalalk olmutur.

.
Sonra unu da gzden uzak tutmamak gerektir:
En sert bir eletirici bile Tokyo'daki eski Alman
Bykelisi'ni

ihmalle ya da

kat ne yazk ki

yolunun

adam kmtr. Bu

hizmet

kusuruyla

drst bir insand. Fa

sulayamaz. Kendisi ok

zerine

Sorge

rnek de bize

unu

gibi bir
gster

mektedir: En namuslu memur dahi drstlk ve

ahlak diye hibir kavram
evirdikleri dalavereler

tanmayan kimselerin

karsnda

kendisini t

myle gvenlik iinde tutamaz.

Richard Sorge daha sonraki haftalar iyi bir i

yapm olduunu bilen bir kimsenin ruhsal huzu
ru iinde geirdi. Japonar'la

Ruslar'n grme

lere balam olduklarm biliyordu. Her iki taraf

da kendi hesabna ok ihtiyatl davranacakt. Fa
kat sonu, kendisinin serbest braklmas olacak
t; bundan emindi.
Hesabn grlmesi

kolayd:

Sorge

Sovyetler

Birlii urunda cann deilse bile yaamaya bir

anlam veren hereyi, yurdunu, ailesini, dostlann
ve onlarn kendisine

besledikleri gveni feda et

miti. Sovyetler iin baka herkese gre daha faz-

463

lasn yapmt.

Karar saati

geldii

vakit yeni

yurdunun arkadan hanerlenmesini yalnz o n

leyebilmiti. Bylece de savan -kinci Dnya Sa
va'nn- kaderini onun belirlemi olduu d
nlebilirdi.
te o gn, onun ok youn, ok dolgun yaam
nn hesab byleydi. Kalemle ekilecek bir izgi,
bir evet ve ksaca birka sz bu hesab kapata
cakt. Baka hibir ey istedii yoktu.
Gnler, gkteki bulutlar gibi geip gidiyorlar
d. Bunlar haftalar, daha sonra aylar izledi. Yl,
Sorge'un hcresinin parmaklklar ardnda geip
gitti. Sabrn yitirmiyordu. Ruslar ardr, ihti
yatldrlar. Acele etmiyorlar, diye dnyordu.
Sorgu yargcnn baykua benzeyii gittike da
ha arpc hale geliyordu. Sorge'a kar ok iyi
davranmaktayd. Japon cezaevlerinin kurallar
da tpk Alman cezaevlerininkine benziyordu. Bu
kurallarla tam eliki halinde olmamak artyla,
Sorge'un bir dediini iki etmiyordu. Sorge'a kitap
ve dergiler veriliyor, gazeteler

verilmiyordu. Fa

kat tutuklusuna yaknlk duyan yarg, oturup

onunla cephelerdeki durumu tartyordu. Hc
reden knca Sorge'un ileri srd dnceleri
yazl olarak saptyordu. Notlar da baz nfuzlu
memurlarca ilgiyle okunmaktayd.
Yarg:
- Grmeler devam ediyor, diyordu.
- Biraz ar ilerliyor bu i.>>
- Ruslar inat,
yorlar sonra.>>

ar bir ihtiyat

da gsteri-

- yi tanrm onlar.
- Tartmay dorudan doruya yapmyorlar.
Bir arac kullanyorlar.

464

- Dorudan temasa hibir zaman yanama

yacaklar. Meslein kendisi bunu gerektiriyor.
Sorge bu yntemleri biliyordu; onun iin a
myordu buna. Skunetini de bozmuyordu. Aylar
sren bir bekleyile sarslmayacakt. Sonunda z
grlk bekliyordu onu, bundan emindi.
- Kimmi o arac? Diye sordu.
Yarg :
Tokyo Muhabiri, dedi. Sovyet
Bykelisi Jakob Malik'in dostuymu.
- Pravda'nn

- Pravda'nn btn muhabirleri nemli kii

lerdir, kk apta sefirlerdir. Sefirlerden daha
da tehlikelidirler, ou zaman. Devlet bakanna
gven mektubu sunmu bir diplomat kadar l
l davranmak zorunda deillerdir nk.

- Grmeler baarszlkla
olacak,' Dr. Sorge?
- Siz bir beceriksizlik
byle birey. Beceriksizlik
yoktur.
- Biz elimizden
Fakat . . .
-

sonulanrsa ne

yaparsanz olabilir,
kadar tehlikeli ey

gelen her eyi yapyoruz.

zaman asacaklar beni!

Yarg bir itiraz davran yapacak oldu:

- Duruma kanlmaz olacaktr. Sonularn
dan szetmeyelim. Ne var ki, Japonya'da bir be
yaz aleyhinde verilen idam kararnn yerine geti
rildii hi grlm ey deildir.
- lki ben olacam yleyse!
Yarg uzun-uzun Sorge'a bakt. Sonunda:
- Size hayranlk besliyorum diyemem, Ms
y Sorge,> dedi. Fakat . . . Ne olursa olsun, yurdu
ma elimden geldiince hizmet edeceim, dedi.
465

Sorge:
- Benim de sizden btn istediim bu, diye
cevap verdi.
Sorge'un Sugano Cezaevi'ndeki hcresi dard,
tavan ok yksekti. Drtken biimi bir at pen
ceresiyle aydnlanyordu. Camn ardnda da gk
yz, rzgarn iirdii bir yelken gibiydi sanki.
Yerde birka kitap darmadan srnyordu.
Dipte, solda, bir kede bir amar bohas var
d. Koyu renk bir elbise, bir hamam bornozunun
iine zenle yerletirilerek bu amar bohas
nn stne konmutu. Yeniydi hemen-hemen;
tlyd, serin tutan ince kumatand. Sorge ha
pisten karken bunu giyecekti.
Yznn derin krklar dolmutu. Yara izleri
kapanm, iyilemiti. Admlarn daha yava, da
ha gvenli atyordu. Eskiden btn davranla
rnda bir yrtc hayvan acelecilii vard, imdi
bundan eser kalmamt. Grevini tamamlamt
ya, uzun zaman kendisini boan, soluunu kesen
ezici arlktan da artk kurtulmutu. Kaderine
gururla boyun eiyordu.
Muhakkak ki ona lanet okuyanlar, beddua
edenler, kfr yadranlar vard; fakat bunlar
hcresinde ona kadar ulamyordu. Domasna
yol at hnla umutsuz sevgiden o, bakt.
Ama yine de bunlar seziyor, bu yzden ac eki
yordu. Fakat bunu deitirmenin kendi elinde ol
madn; amacna ulamak iin getii yollara
ac ve dkrkl satn biliyordu: Kader yle
istemiti nk. Bu inanla yeniden g kazan
yor; bu bedel karlnda ltendine yeni bir yurt
salayarak onun byklne katkda bulundu
unu dnnce inanc daha da kuvvet buluyor
du.
466

Tutuklanndan bu yana onyedi ay gemiti.

Tahmin ettii gibi, Alman saldrs Rus direnii
karsnda krlmt. Stalingrad'da iki ulus, kan
l bir atma ile kar karya gelmi bulunuyor
du.
Gnn birinde yarg glmseyerek ka geldi:
- Birisi sizi ziyarete gelecek, dedi.
- Yine bir yzletirme mi bu? Plan da, sorularyla cevaplar da nceden hazrlanm cinsten
bir yzletirme ! .. stemiyorum byle ey, biliyor
sunuz pekala!
Yarg haym anlamna ban sallad. Her za
mankinden daha sevimli bir glmseyile:
- Hi de yle birey deil, dedi. ki kiinin
babaa yapaca zel bir grme sz konusu.
Bir saat kadar srecek ve kesin sonulu olacak.
Sorge merakla sordu:
- Kimmi beni grmeye gelecek olan?
Yarg hep glmseyerek:
- Bilmiyorum, dedi. Sorge'un gzlerinde
kuku belirtileri grerek hemen ekledi:
- Sahiden hibir ey bilmiyorum. Sovyetler'in
gnderdikleri birisiymi; birka sual soracakn:
size. Kendisine her trl gvenlii salayan zel
bir gei iznine sahipmi. Pravda'nn Muhab
onu bu akam bana getirecek. kinizi yalnz bra
kacam. Sonra da grrz bakalm.
Sorge bir enlie hazrlanr gibi, ziyaretisini
neeli-neeli bekledi. Hcresine eki-dzen verdi;
hemen-hemen baard da. Tra oldu, temiz bir
gmlek giydi.
Hava kararmaya balyor, ufuktaki kzllk es
mer bir renge dnyordu. Gndz geceden
467

ayran skc saatti bu. O srada da ziyareti hc

renin kapsndan ieriye girdi.
Richard Sorge onu hemen tanmad. Gnein
son klan gzlerini kamatryordu. Bu ziyareti
beklememiti de sonra. Herhangi bir ziyaret, fa
kat bu deil. . .
Alex hoyrat bir itenlikle:
- Dilsiz mi oldun yoksa, Doktor? Dedi.
Sorge acaba sevinmek mi gerek? Diye kendine sorarak:
- Gzlerime inanamyorum, dedi.
Alex hibir zaman iyi haber getirmemiti.
Elini Sorge'a uzatt; bacaklar ak, ayakta dur
duu halde baklarn hcrenin iinde gezdirdi.
Hereyi grp anlamak iin birka saniye ona
yetti. Arkalksz bir iskemleyi ekerek oturdu.
Sorge'a da yatann zerine oturmas iin iaret
etti. Gren, onun ziyareti kabul ettiini sanrd.
Sessiz-sessiz baktlar. Her zamanki gibi Alex'
in ne dnd belli deildi. Onu gren, kendi
siyle ulu orta konuulabilen namuslu bir celep
sanrd. Fakat bu adam yarm dzine kadar dili
rahata konuabiliyordu. Kzlordu'nun en yete
nekli, sz en ok dinlenen rgtleyicilerinden
biriydi. Rus casusluk rgtnn byk efiydi ve
bu rgt de dnyada birinciydi.
- Seni byle karmda oturmu grnce,
Alex, ara yerde generallie ykselmisin gibime
geliyor.
Alex:
-- Adam sen de, dedi. Hibir zaman nifor
ma giymi deilim, hibir zaman da giymeyece
im. Rtbe, unvan gibi eyler vzgelir bana, Sor
ge. Herkesten iyi bunu sen bilirsin. Bizim iin
468

nemli olan tek ey, meslektir. Alt taraf hitir.

an eref peinde koan kimsenin aramzda ii
yok.
- Bana
Alex?

bunlar

sylemek

iin mi

geldin,

- Bunlar da sylemek iin geldim. Fakat

asl, grubu yeniden kurmak, senin yzne-gz
ne bulatrdn ie yeniden balamak iin gel
dim.
Sorge fkelendi:
- Ne? Eletirilerini kendine sakla, rica ede
rim! Burada iler sarpa sardysa su kimde? Sen
de tabii. Can ekien bir adam yardmc diye ver
din bana. ki kez 'bunun yerine bakasn verin,'
dedim; fakat sen ne yaptn, syler misin bana?
Alex aadan alarak:
- Peki peki, dedi. Haklsn, kabul. Kimse
nin sana takaza ettii yok zaten. ok iyi i gr
dn. Servistekilerin hepsinden daha iyi altn.
- yi ya ite.n
- Ama u da var ki bir yknt yn karsndayz. e yarayacak hereyi toplamamz gerek.
Ben de bunun iin geldim. Sonra hemen ekledi:
Hem bunun iin, hem de baka ey iin. Bu so
runu zelim ilkin.
Sorge kabul anlamna gelen bir hareket yap
t. Zaman llyd, ikisi de bir saniye bile kay
betmediler. Adlan, saylar, adresleri karlatr
dlar. Herey szl olarak geti. kisinin de ok
gl bellekleri vard.
- Gelelim yaptn szde itiraflara, Sorge.
- Bana zorla kabul ettirdiin i arkadalarnn gevezeliklerinden bir kelime bile fazlasn
sylemedim, Alex.
469

Alex bu ar imay kl kprdamadan kabul et

ti; szlerdeki ac alaycl da giyindi. Ensesi
kaln adamd o, istedikleri zaman bilinleri, sinir
leri olduunu unutabilen kiiler trndendi.
Ellerindeki bilgileri yine karlatrdlar. Pen
cerenin dnda, gkyz kzl kan rengine dn
mt. Yzleri donuk bronz rengindeydi.
Alex kararl bit tavrla:
- imdi de senden szedelim, Sorge, dedi.
- Eh, zaman geldi saylr, Alex.
- Bize antaj m yapmak istiyorsun?
- Sama ey bu, Alex !
- Bu giriimler, b u temaslar n e oluyor yleyse?
- Bu son yllarda ben. . .
- Bunu benden daha iyi kimse bilmez, Sorge. Ne yaptn biliyorum. Sorun o deil!
Sorge duyduu aknln arttm hissediyor
du. Kulaklarna zor inanmaktayd. ittiklerinden
acele sonular karmamaya alyordu; fakat
kayglanmaya balamt. Pencerede gkyz da
ha da kzllayordu. Taze kan, derdiniz sanki.
Sorge gzlerini smsk yumdu, bu kzll unut
maya alt boyere.
imdi de Alex itenlik, arkadalk

gstermeye

alarak:
- Sorge, dedi. Sen Moskova'dayken, ben
de sana meslein kurallarm retirken; daha
sonra sen kendinin efendisi olduun, kendi kanat
larnla umaya baladn zaman -ki ok iyi de
umutun donsu- ikimizin de kabul ettiimiz
en nemli kural hibir zaman gzden uzak tut
madn.
- Biliyorum.
470

- Bir dinlenme evine, bir yardmsever derne

ine girmediini de biliyordun.
- Onu da biliyordum. Fakat insan hayatlar
nn bylesine kolayca, bylesine yararszca har
canabileceini bilmiyordum.
- ocuk gibi dnyorsun, Sorge! Sen Mos
kova'da bizim iin bir numaral adamsn. Bize
kallelik etmezsen yle kalacaksn hep.
Sorge btn yararsz dnceleri kafasndan
uzaklatryordu. Kafasn uyank tutmaya al
yordu. Mantk, yalnz mantk. . . Alex'i inandr
mak, kandrmak gerekiyordu, baka yol yoktu.
Alex sert sert:
- Kural biliyorsun, Sorge, dedi. Bizde bir
adama nedenle iten el ektirilir: Ya becerik
sizlik etmitir; ya onu baka yerde daha yararl
tarzda kullanmak mmkndr; ya da tehlikeli
dir, ondan. Sen bu kategoriden hibirine gir
miyorsun, Sorge. Sende asl eksik olan u: Hasm
iin bilinmeyen bir kii deilsin.
- Su bende mi?
Alex istemeye-istemeye:
- Sende deil tabii, dedi.
- Su sizde deil mi?
- Ne olmu yani? Diyelim ki su benim ya da
bizim. Neyi deitirir bu? Sen hap yuttun; yaka
landn, hepsi bu! almalarnn maddi delilleri
bulundu, kesin kantlar ele geti.
- Fakat Japonya dei-tokuu kabul ediyor!
Karlk olarak ona verebileceiniz birey yok
mu? Gestapo'nun herhangi bir kk efi, baz
bilgiler gibi? Japonya hereyi kabule hazr. Bir
bilgiyi bir tutukludan ok daha stn sayyor.
Gznzde hibir deerim kalmad m yani?
471

- Sen bizim iin bir ordudan da ok daha

fazla bir eysin, Sorge!
- Basit bir kat kurtarabilir beni.
- Asl nemlisini unutuyorsun, Sorge. Casusluk yaptn itiraf edecek lke yoktur Yeryz'n
de.
- Beni yzst m brakyorsun, Alex?
Ve sonra Sorge bouk, hemen hemen duyul
maz bir sesle tekrarlad:
- Yzst brakyorsun beni.
Alex susuyordu. Gzlerini pencereye doru kal
drmt. Lacivert bulutlar camlar karartyorlar
d. Sorge'un yz ekilsiz, kuruni bir lekeden
baka ey deildi artk. Onda artk can yok sanr
d gren.
Alex hala susuyordu. Ar bir sessizlikten son
ra:
- Davranndan tr ok mutluyum, Sor
ge, dedi. <<Alayp szlamyorsun, dizlerime ka
panmyorsun. Ne yalvaryorsun, ne tehditler sa
vuruyorsun. Gerek bir askersin sen. Kzlordu
seninle vnyor.
Sorge cevap vermedi.
- Seni
selamlamakla grevliyim, Sorge.
Kremlin'in selam bu. Tokyo'ya gitmek iin ua
a binmeden nce o beni kabul etti. Verdii emir
zerine senden ok szettim. Senin in yardmc
larn, sekreterlerini bekletti. Davamza yaptn
katky biliyor. Sonra unu syledi: 'Zaferimize
inanyorum artk.'
Sorge susuyordu.
- Kzlordu'nun drdnc ubesinin btn
yelerinin selamlarn getirdim sana, Sorge. a
lmalarn hayranlkla izledik. Hi kimse senin
472

kadar ykseklere kmad. Almanlar'n saldrya

geeceklerini bildirmitin hani? Senir, bu dn
cene inanp uymadmz iin ok zgnz. Bu
yanl birka tmene ve byk aclara maloldu.
Sonra bize Japonya'nn tarafsz kalacan bildir
din. Fakat bu sefer hi ekinmeden inandk sana.
Bu bilgi savan kaderini belirledi. erefi de sa
na ait, Sorge.
Sorge hala susuyordu.
Gece olmu, hcre karanla gmlmt. Ge
ni omuzlu iki adam birer glgeydiler artk. Uzak
tan gelen bir lk, sessizlii yrtt. nsan myd,
ku muydu? Kimse bunu syleyemezdi.
- Benim szm dinleselerdi seni dei-to
ku ederlerdi, Sorge. Hepsi bu kadar. Sava ya
knda bitecek. En ok bir yl sonra sona erecek.
Kurtulu saatin de alacak o zaman! Seni lme
mahkm etmek yrekliliini gsterseler bile,
idam etmezler. Rusya'ya ho grnmek iin ya
parlar bunu. Japonya'da hibir beyaz da idam
edilmi deildir zaten. Unutma bunu.
Sorge:
- Saat doldu, grevin de yerine geldi, dedi.
Alex:
- Bir gn gelecek, kahramanlarmza herke
sin gz nnde sayg gsterebileceiz. Senin
vaktin, saatin de gelecek, Sorge. lkemizi.n en
byklerinden birisin sen nk. Hoa kal !
Alex gidince Sorge kverdi. Sendeleye sende
leye gidip hcrenin kesindeki amar bohas
nn zerine att kendini ve alad.
Salverilecei gn giymeyi tasarlad elbise,
gzyalaryla sland. imdi idam sabah onu gi
yecekti. Her tehlikeyi gze alm, hereyi kaybet
miti. Yaantsn berbat etmiti.
473

1943 ylnn Eyll aynda lme hkm giydi.

Karar 15 Mart 1 944 gn tasdi!>: edildi. Sorge da
kzl devrimin yirmidrdnc yldnm olan 7
Kasm 1944 gn idam olundu.
Sehpadan aaya sarkan yal ilmie doru
sert, yiit admlarla yrd. Sonra yznde uzak
tan uzaa alayc bir ifade belirdi. Sesi berrak ve
ak, nlad. Fakat derin bir ac da seziliyordu
onda:
- Komnist Partisi, Sovyetler Birlii ve K
zlordu uruna lyorum, dedi.
Cesedi bir yerde yakld. Arkasndan hi kimse
alamad. Onu anmsamak, ya da evlatlar arasn
da saymak isteyen hibir ulus yoktu.
Vatansz olduu iin acnacak bir tarzda ld.
*

Dr. Richard Sorge ile Ozaki ayn gnde, ayn

yerde asldlar. Can ekimekte olan Miyagi ile
Branco von Vukeli . yaam boyu hapse hkm
giydiler ve sava srasnda ldler.
Radyocu Max Klausen de yaam boyu hapse
hkm giydi; fakat Amerikallarn emri zerine
8 Ekim 1945 gn salverildi. Sovyet Rusya'da
kayboldu. Sylendiine gre birka yl sonra izi,
dou blgesinde bulundu.
Byk casuslar hemen her zaman kanl, ackl
bir lmle canlarn yitirirler. Su testisi su yo
lunda krlr, diye bir sz vardr. Ama yine de
casuslar arasnda emenin yolunu tutanlar var
dr. Bu oyun, sava kadar eskidir.
Fakat bu kumarda son eli oynayan, her zaman
lm olmutur.
S O N
474

BASKAN YAYINLARl'NIN
SAVA ROMANLARI SERSNDE
BUGNE KADAR YAYINLANMI ESERLER

10

11

12

kinci Dnya Harbinde

Casuslar ve Hainler
(Kurt Singer)
Pueblo Olaynn Esrar
( Elliott Arnold)
Normandiya karmasnn Perde Arkas
(Hans Speidel)
Pearl Harbor Baskn ve Sonras
(John Toland)
lm Denizaltlar U-Boat'lar
(David Mason)
Graf Spee'nin Sonu
(Sir Eugen Millington Drake )
Tanklarn Hcumu
(John Tolnd)
lm Avclar
( Heinz Knoke)
Amiralin Kurtlan
(Jean Noli)
Neretva Cehennemi
(Alistair Mac Lean )
633. Filo
( Frederick E-Smith)
Panzer Birlikleri
( Ronald McKie)
475

13

14

Kahramanlar
(Georges Blond)
Pasifik Sava
( Binba K.J. Macksey M.C.)

15 - 4.000 Metreden Hcum

( Cajus Bekker)
16 - Hitler'in Akdeniz Filosu
(Richard Humble)
17

Kader Kprs: Remagen

(Paul Berben - Bernard Iselin)

- Sydney Sava
(John Vader)

18

Bir Askerin Anlan: Guderian

(General Heinz Guderian )

19/20

21

22

Cehennem Kaplan
( Ewart Brookes)
Dunkerque Cehennemi

( Maurice Guierre)
23

Ormanda Unutulan Askerler

(Joan Keats)
24

amzn Casusu Sorge

( Hans Hellm'ut Kirst)

"Sava Romanlar Serisi"nde gelecek ay

yaynlanacak kitap :

25

476

Bismarck' Batrnz
(C. S. Forester)

" deal Kitaplk" Serisi'nde

bugne kadar yaynlanm kitaplar :

lm Seferi (Antoine Reboul )

Kayp Albay ( Marc Soriano )

Dostluk emberi ( Rene Guillot)

iedeki Mesaj (Odette Sorensen)

Karaib Denizi Casuslar <Franois Gelier)

alnan Planlar (Paul - Jacques Bonzon)

Artk ldrmeyeceksin (Antoine Reboul )

En Uzun Giinn Srr ( Giles Perrault )

Tom Amca'nm Kulbesi ( Beecher Stowe )

10

Langelot Casuslara Kar (Temen X)

11

Milyonluk anta ( Odette Sorensen)

12

13

14

Esrarengiz Oduncular (Paul

Bonzon)

Jacques

Denizde Baskn ( Gilles Avril)

Akdeniz'dc Hareket Var ( Georges G.
Toudouze)
Gemideki Bomba ( Gilles Avril)

15

16

17

Parola 3335 ( Gilles Avril)

18

Uzay Gemisinde Casus Var!.. ( Temen X)

Yeil adrn Esrar ( Paul - Jacques

Bonzon)

477

19 - Vagondaki Kz (Odette Sorensen)

20 - Krmz Gl (Paul - Jacques Bonzon)
21 - Katr Rallisi (Odette Sorensen)
22 - Karlan Uak (Paul - Jacques Bonzon)
23 - ntikam Saati (Gilles Avril)
24 - Maymunlar Vadisi (Franois Celier)
25/26 - vanhoe (Walter Scott)
27 - Giyotin Harekat (Temen X)
28 - Gece Gelen Ziyareti (Paul - Jacques
Bonzon)
29 - Kayalklar Arasnda (Georges Bayard)
30 - Bertrande Kulesi'nin Esrar ( Odette
Sorensen)
31 - Langelot Sabotajclarn Peinde
(Temen X)
32 - ocuk Hrszlarnn Peinde
(Paul - Jacques Bonzon)
33 - Bilinmeyen lkelere Doru
( Suzanne Pairault)
34 - Tehdit Mektubu ( Odette Sorensen)
35 - Baltk Alevler inde ( Charles Dautzats )
36/37 - Silahrler (Alexandre Dumas)
38 - Souk Duvar (Y. M. Loiseau)
39 - Langelot Timsahlar Arasnda (Temen X)
40 - Grichka ile Kurtlar ( Rene Guillot)
478

41 - Limandaki Yabanc ( Rene Guillot)

42 - Cankurtarann Srr ( Suzanne Pairault)
43 - Mr. Pickwick'in Servenleri
( Charles Dickens)
44 - Casus Pilot (Jean - Michel Charlier)
45

Yaz Tatili COdette Sorensen )

46 - Karlan Kz (Paul - Jacques Bonzon)

47

Langelot ve Sar Denizalt ( Temen X)

48 - Uzaklardan Gelen Yabanc ( Philippe Ebly)

49 - alnan Tablo (Paul - Jacques Bonzon)
50 - Karanlktaki Adam ( Suzanne Pairault)
51 - Siyah Lale (Alexandre Dunas)
52

Himalayalardaki Kervan (Erle Lestier)

53 - Gece Gelen Adamlar ( Od.ette Sorensen)

54 - Beyaz Melek ( Suzanne Pairault)
55 - Michel ve Kaybolan Hazine
( Georges Bayard)
56 - Esrarengiz Valiz ( Paul - Jacques Bonzon)
57 - Uzaydan Gelen Yabanc ( Rene Guillot )
58 - Kahraman ocuk (Rene Guillot)
59

Miami Serveni (Temen X)

60 - Denizalt Maarasnn Esrar

(Paul - Jacques Bonzon)
61

Karabinal Adam ( Claude Veiliot)

479

62 - Michel, Pastoure Adas'nda

(Georges Bayard)
63 - Langelot Sank (Temen X)
64 - Vercors Ateler inde
(Paul - Jacques Bonzon)
65 - Kayp Gln Bycs ( Caroline Quine )
66 - Sar Valizli Adam (Paul - Jacques Bonzon)
67 - Arizona1 Red Kid ( Rene Guillot)
68 - Langelot, Profesrn Peinde (Temen X)
69 - (':.ezegendeki Canavarlar
( Christian Leourier)
70 - simsiz atonun Hazinesi
(Pierre Gaspard - Huit)
71 - Merih'te Drt Hafta (Phi!ippe Ebly)
72 - ki As, Televizyonda (Odette Sorensen)
73 - Langelot, Yankesici ( Temen X)

"deal Kitaplk" Serisi'nde gelecek ay

yaynlanacak kitap :
74

- Bir Kahraman Douyor (Joseph Dinant)

Genel Datm : BATE

Caalolu STANBUL

Uil7Rl Sanatlar Motbaas

A..