MOBBING

UFUK NVERSTES
NSAN KAYNAKLARI YNETM
Yksek Lisans

NSAN KAYNAKLARI PLANLAMASI

Muzaffer YAKICI
Glda TTNCOLU
29 ARALIK 2008
1/84

TAKDM PLANI
1-MOBBING NEDR ?
2-MOBBNG KAVRAMININ TARHES
3-SRECN AKTRLER
4-MOBBINGC TPLER
5-MOBBING UYGULAYANLARIN KLK ZELLKLER
6-MOBBING MADURLARININ ZELLKLER
7-MOBBING MADURLARINDA GRLEN SORUNLAR
8-MOBBING MADURLARINDA GRLEN SORUNLAR
9-MOBBING ORTAYA IKMASINDA ETK EDEN
FAKTRLER
10-MOBBINGN RGTLERE PSKOLOJK VE EKONOMK
MALYETLER
11- MOBBING STRATEJLER
12-NE YAPILABLR ?
13- RGTLER NELER YAPABLR? K NELER YAPABLR ?
14-DURDURULABLR YA DA ENGELLENEBLR M ?
15-HUKUK BOYUTU
2/84

MOBBING

Hayvanlar
korktuklarn
yiyerek yok
ederler, insanlar
ise renerek

3/84

MOBBING

Trke karl Yldrma, Psikolojik

taciz gibi kavramlarla tanmlanabilir.
Yldrma, Duygusal taciz, yeri terr,
yeri dmanl
Mobbing, Latincede kararsz kalabalk
anlamna gelen mobile vulgus
szcnden treyen mob szc,
ngilizce Kanun d iddet uygulayan
dzensiz kalabalk veya ete anlamna
gelmektedir.
4/84

MOBBING

ngilizce eylem biimi olan mobbing ise;

psikolojik iddet, kuatma, taciz, rahatsz
etme veya sknt verme anlamna
gelmektedir.

Mobbing, rgtlerde igrenler arasnda

veya iverenler tarafndan igrenlere
tekrarlanan saldrlar eklinde uygulanan
bir eit psikolojik terrdr.
5/84

MOBBING

Bu srete ama; kiinin, zgveni ve zsaygsn

acmaszca yok etmeye almaktr.

Bir endstri psikolou olan HEINZ LEYMANN

mobbing kelimesini kavramsallatrmtr.(1984
sve)

rgtlerde yaanan psikolojik taciz kavramn ilk

dikkat eken 1990 ylnda Leyman olmutur.

lkemizde 2000 ylndan sonra konuulmaya

balanmtr.

6/84

MOBBNG KAVRAMININ
TARHES
Mobbing szc nceleri ocuklarn birbiriyle
olan zorbalk ilikilerini tanmlamakta
kullanlmtr. yerlerinde de 1950-1960l yllarda
yaplan aratrmalar, mobbingin sadece ocuklar
arasnda yaanmadn ortaya koymutur.
Mobbing duygusal bir saldrdr. Ya, rk, cinsiyet
ayrm gzetmeden, taciz, rahatsz etme ve kt
davran yoluyla herhangi bir kiiye ynelen
saldrganlktr. Kiiyi i yaamndan dlamak
amacyla kastl olarak yaplr.

7/84

MOBBNG KAVRAMININ
TARHES

Kiinin saygsz ve zararl bir davrann

hedefi olmasyla balar. veren ima ve
alayla, karsndakinin toplumsal itibarn
drmeye ynelik saldrgan bir ortam
yaratarak kiiyi iten ayrlmaya zorlar.
Dikey ve yatay olarak gerekleebilir.
ILO nun 1999 da yaynlad raporda yeni
milenyumda i yerlerinde grlen en ciddi
sorunlardan biri.

8/84

MOBBING

Yldrmann yaanma dzeylerini saptamak

amacyla yaplan dier aratrmalarda da;

Leymann (1990) svete alanlarn % 25i,

Rayner (1998) ngilterede alanlarn %50si,
Niedl (1996) svirede alanlarn % 35i,
yaam boyunca yldrmaya maruz
kaldklarn ortaya koymaktadr.
9/84

MOBBNG TRLER

yerinde duygusal saldr, mobbing haksz

sulamalar kk drmeler duygusal basklar
kiinin ya dil din rk ve mesleki yetenek gibi
konularda karlat psikolojik terr boyutuna
varan olumsuz tutumlardan kaynaklanmaktadr.

Dr. Heinz Leymannn bir almasnda 45 ayr

mobbing davran tanmlanmtr. (leyman: 1993;
33-34). Bunlar be ana balk altnda toplamak
mmkndr.Bunlar:

10/84

1- alann Kendini Gstermesi

ve letiimi Engellenir

Srekli olarak sznz kesilir,

Barlr ve uluorta azarlanrsnz,
Yaptnz i srekli eletirilir,
Kendinizi gsteremeyeceiniz ileri
yaparsnz ,
zel yaamnz srekli eletirilir,
Telefonla rahatsz edilirsiniz,
Yazl ve szl tehditler alrsnz,
Jest mimik ve baklarla kurmak
istediiniz iliki reddedilir.
11/84

2. Kiinin Sosyal likilerine

Saldrlr

yerinde bakalarna ulamanz

engellenir,
evrenizdeki nsanlar sizinle
konumazlar ,
Sanki orada deilmisiniz gibi
davranlr,
altnz alan izole edilmitir.

12/84

3- Kiinin tibarna Saldrlr

Hakknzda aslsz sylentiler retilir,

nsanlar arkanzdan kt konumaktadrlar,
Gln durumlara drlrsnz,
Akl hastasymsnz gibi davranlr,
Ruhi tedavi grmeniz iin bask yaplr,
Yrynz jestleriniz veya sesiniz taklit edilir,
Bir zrnzle alay edilir,
zel yaamnzla alay edilir,
Dini veya siyasi grnzle alay edilir,
Kararlarnz srekli olarak sorgulanr,
Kk drc isimlerle anlrsnz,
abalarnz ve baarlarnz kmsenir,
Milliyetinizle alay edilir.

13/84

4- Kiinin Mesleki Konumuna

Saldrlr

zel grevler verilmez rutin ileri

yaparsnz,
Zaman zaman verilen iler geri alnr,
Anlamsz ve tatminsiz iler yaparsnz,
zgveninizi olumsuz etkileyecek iler
verilir,
Nitelikleriniz dnda iler yaparsnz
Ekonomik kazanmlarnz engellenir
ortamnza ( masa telefon bilgisayar...)
zarar verilir.
14/84

5. Kiinin Sal Tehdit Edilir

Fiziksel olarak ar iler yapmaya

zorlanrsnz
Gznz korkutmak iin hafif
iddet uygulanr (bir barda duvara
arpmak kl tablasn
frlatmak...vs.) ,
Otomobilinize zarar verilir
Cinsel tacize urayabilirsiniz.
15/84

MOBBING

Adam delirtir
dama karrlar, sonra
deli dama kt diye
btn ky bana
toplarlar.

16/84

MOBBING AAMALARI
Her sosyal ve psikolojik olayda olduu gibi
psikolojik iddet de bir sureci takip eder.
Leymann, iyerinde psikolojik iddet
srecinde, drt aama belirlemitir:

Anlamazlk aamas. Kritik bir olayla, bir

anlamazlkla,karakterize edilir. Henz
mobbing deildir fakat mobbing davranna
dnebilir.
Saldrganlk aamas. Bu aamada saldrgan
eylemler ve psikolojik saldrlar, mobbing
dinamiklerinin harekete getiini gsterir.

17/84

Kurumsal g aamas. Ynetim, ikinci

aamada dorudan yer almamsa da, durumu
yanl yarglayarak, bu negatif dngde iin
iine girer ve kurban, rgtl ve kurumsal bir
gle ba etmek zorunda braklr.
ine son verilme asama. Psikolojik siddeti
sarsnts, travma sonras stres bozukluunu
tetikler. Kovulmadan sonra, duygusal gerilim ve
onu izleyen psikosomatik hastalklar devam
eder. Madur iini brakmakla da psikolojik
iddet basksndan kurtulamaz.

18/84

SRECN AKTRLER

Mobbing uygulayanlar (zorbalar)

Mobbing madurlar (kurbanlar)
Mobbing izleyicileri

19/84

MOBBINGC TPLER

Narsisist mobbingci
Hiddetli, baran mobbingci,
ki yzl ylan mobbingci,
Megaloman mobbingci,
Eletirici mobbingci
Hayal krklna uram mobbingci

20/84

MOBBING UYGULAYANLARIN
KLK ZELLKLER

Mobbingci antipatik kiiliklidir: Mobbingciler,

genellikle kendi itibarlarn ykseltmek ve
ihtiraslar uruna, kt niyetli ve hileli eylemlere
bavurmaktan ekinmezler.

Ar denetleyici, korkak ve sinirli bir yapya

sahiptirler. Daima gl olma istei iindedirler.
Korku ve gvensizliklerini bir bakasna amur
atarak yenmeye alrlar. Kendi hasta kiiliklerini
saklamak amacyla dierlerinin manevi geliimini
nleyecek ekilde g kullanma eilimindedirler.
Bu nedenle hep gnah keisi aray iindedirler.
21/84

MOBBING UYGULAYANLARIN
KLK ZELLKLER

Mobbingci ayrcalkl ve vazgeilmez

olduuna inanr: Mobbingciler, rgt
hiyerarisinde kendilerinin g uygulama
ayrcalna sahip olduklarn dnrler.

Gerilimden beslenirler ve stresli bir rgtsel

iklim, en arzu ettikleri doal evreyi salar.
Bunlar, ynetici olamadklar gibi liderlik
vasflar da yoktur. rgtte idareci olmak veya
idarecilik pozisyonlarn korumak iin rpnp
dururlar.

22/84

MOBBING UYGULAYANLARIN
KLK ZELLKLER

Mobbingci narsist kiilie sahiptir:

Mobbing yapan i arkadalar, birine daha iyi
alt, daha ok sevildii iin ierleyebilir.
Performanslar kendilerinden daha iyi ve
daha retken biriyle kyaslanaca iin,
yetenekli olana kar psikolojik iddet
uygulamay tek kar yol olarak grrler. Bu
nedenle, basamaklar kendi admlaryla
kmak yerine, yukardakini kendi
seviyelerine drmeye alrlar.

23/84

MOBBING UYGULAYANLARIN
KLK ZELLKLER

Mobbingci dmanlk yapmaktan kendini alamaz:

Mobbingci rgt hiyerarisinin neresinde bulunursa
bulunsun, baarya azmetmi bireylere kar yldrma
politikas gtmeyi, nemli bir grev olarak grr. Ben
merkezci ve egoist insanlar olduklar iin, rgtsel etik
deerleri hie sayar ve rgtsel karlar gz ard
ederler. Onlara gre rgt ve alanlar onlar iin
vardr. Onlarn karyla rgtn kar ayn anlama
gelir.
24/84

MOBBING UYGULAYANLARIN
KLK ZELLKLER

Mobbingci, sadist kiilie sahiptir: Sadist ruhlu

mobbingciler, yaptklar eziyetten haz duyarlar. zel
ve toplumsal evrelerinde dlandklar iin, kurumsal
kimliklerini kullanarak, astlarna ve bazen eit
statdeki insanlara kar ok saygsz, kaba ve
saldrgan davranrlar.
Mobbingci, nyargl ve duygusaldr: Duygusal
taciz uygulayanlarn davranlarnn rasyonel temeli
ve izah yoktur. Madurun iddete maruz kalmas;
dinsel, sosyal veya etnik bir nedene dayanabilecei
gibi, gsterdii yksek bir performans, elde ettii bir
frsat, beklenmeyen bir terfi veya dl, mobbingcileri
harekete geirmeye yeter. Hatta onun sevmedii
birine benzemek bile kurbana saldr iin bir neden
olabilir.
25/84

MOBBING UYGULAYANLARIN
KLK ZELLKLER

Mobbingci kt kiiliklidir: Kt kiilikli

mobbingciler iin kendilerinin dndaki
herkes, kendiliinden deersizdir.

Mobbingci genellikle alkandr:

Genellikle alkandr; ancak yapt her ii
abartr, bakalarnn iini ise kmser.
Srekli ilerinin okluundan ve
zorluundan bahseder. Psikolojik iddet
uygulayabilmek iin kendilerinin olmamas
durumunda bu ok zor ve nemli ileri
yapacak kimsenin olmayacan
dnrler.
26/84

MOBBING MADURLARININ
ZELLKLER

Balta (2003) Yldrmaya hedef olan kiilerin

ounlukla stn meslek zelliklere sahip,
yetkinlik dzeyleri yksek, yaratc, drst, baar
ynelimli, kendilerini ilerine adam kiilerdir. Bu
zellikleri baz kiileri rahatsz edebilir ve
imekleri stlerine ekebilir.
Bu tr kiiler, insanlara gven duyar, iyi niyetlidir,
politik davranmay bilmez. rgtlerine ok
baldrlar ve ileriyle zdelemilerdir. lerini
kaybetmek, onlar daha da derinden etkiler.
Stresle baa kamadklar iin zel yaamlar da
bozulur. Salk sorunlar ba gsterir.

27/84

MOBING MADURU

Mobbing maduru ou zaman, bir

baka kiinin kendisiyle acmasz, haksz
ve ou zaman da ahlaka smayan
tarzda oynadnn farknda deildir.

Srekli ve kastl olarak bireyin hatal,

deersiz ve sorunlu olduu temas ilenir.
Bireye, zorla da olsa kabul ettirilir.
28/84

MOBING MADURU

Mobbing maduru ile iletiim kurarsanz

ve samimi olursanz, en ksa zamanda
sizde mobbing maduru olursunuz.
Bu sebeple, ilk aamada asla taraf
olmaynz. Asla gruplara girmeyiniz.

29/84

MOBBING MADURLARINDA
GRLEN SORUNLAR

Kayg
Kendini beenmeme,
Korku,
Uykusuzluk,
Konsantrasyon bozukluu,
Bunalm,
Kronik yorgunluk,
Mide sorunlar,
30/84

MOBBING MADURLARINDA
GRLEN SORUNLAR

Ba ve bel ars,
Sinirlilik,
Kendinden nefret etme,
ntihar,
Melankoli,
Tkenmilik,
Umutsuzluk,
Gvensizlik,
Travma sonras stres bozukluu,
Depresyon,
Panik atak krizleri,
Deri zerinde dkntler,
31/84

MOBBINGN NEDENLER

Einarsen ve dierleri (1998:17) yldrmaya maruz

kalanlarn bu sreci yaamasnn nedeni olarak,
kskanl gstermektedir. Yldrmaya maruz
kalanlarn bu durumu yaama sebebini, kurbanlarn
zgvenlerinin yksek olmasna ve kurbann
evresindekiler tarafndan ulalamayacak kiiymi
gibi alglanmasna balamaktadrlar.

Bakalarna yldrma eylemi iinde olan kiiler

incelendiinde, saldrgan ve zayf karakterli
olduklar grlmektedir.
32/84

MOBBINGN NEDENLER
zellikle Amerika, ngiltere, Almanya gibi bat
toplumlarnda varolan tipik zellikler duygusal
saldr sendromunu tetiklemektedir. Bu zelliklerin
bir ksmn ve yol atklar fiziksel ve duygusal
tahribat u ekilde aklayabiliriz:
1. Bireysellik : ar bireyselleen kurumlarda, siz
bir alan olarak kendi davranlarnzdan
sorumlusunuzdur. yerine uyum
salayamyorsanz ayrlmak ta sizin sorununuz
olacaktr. Bir baka deile, her koyun kendi
bacandan aslacaktr.

33/84

MOBBINGN NEDENLER

2. Yenilikilik : bir iyerinde ynetim

deiiklikleri sonucu baz yenilikler
getirilebilir. Yaplacak sk ve anlamsz
deiiklikler mobbing ortamn
desteklemektedir
3. Verimlilik : verimli olabilmek iin
insanlardan ok almalar beklenir. Baz
alanlar bu dorultuda hareket ederken,
bir ksm insanlar ileri oluruna
brakmaktadrlar. ok alan insanlar vasat
i grenler iin bir tehdit olarak
alglanmaktadr.
34/84

MOBBINGN NEDENLER

4. Rekabet : kimi durumlarda insanlar ve

kurumlar aras rekabet acmaszla dnebilir.
Bunun sonucu olarak alanlarn birbirine
kymas ve saldrmas gndeme gelebilir.

5. Snrsz zgrlk : yneticiler verimli olabilmek

ve rekabet koullarnda ayakta kalabilmek iin
kendilerinde snrsz bir zgrlk hissine
kaplabilmektedirler. Yani kim ne derse desin
bildiklerini okumakta hr olduklarna
inanmaktadrlar. gc motorlardaki beygir gc
gibi alnp satlan, el deitiren bir nesne olarak
grlmektedir
35/84

RGTSEL NEDENLER
Liderlik
rgt kltr
stresi
in rgtlenmesi
Zaman basks
Yksek stres

36/84

LDERLK

Cemalolu (2006) Yneticilerinin liderlik Stilleri le

rgt Sal ve Mobbing arasndaki iliki konulu
aratrmasnda Dnmc Liderlik
(Transformational) davranlarn sergileyen
yneticilerin, altklar rgtlerin, rgt sal
puan ykselirken, bunlara paralel olarak
mobbingin yaanma dzeyinde de dme
olduu sonucuna ulamtr.
37/84

MOBBING ORTAYA IKMASINDA

ETK EDEN FAKTRLER

Bireyi grup kurallarn kabul etmeye

zorlamak,
Dmanlktan zevk almak,
Sadece zevk aray,
Can sknts,
n yarglar pekitirmek,
Ayrcalkl olduuna inanmak,
Sahip olamadklarnn acsn karmak,
Bencillik,
38/84

NSANLARI MOBBINGE TEN

UNSARLAR

Ynetimin mkemmellik aray,

Etik deerlerin kaybolmas,
rgt yapsndaki radikal deiiklikler,
Duygusal zekadan yoksunluk,
yerinde maruz kalnan yksek derecede
stres,
yerindeki monotonluk,
rgt bireylerinin genel zellikleri,
39/84

MOBBING YAANAN SEKTRLER

Eitim
Salk
Bankaclk ve sigortaclk
Kar amasz rgtler
Mali sknt yaayan rgtler
Gvenlik (polis ve asker)
Rekabetin youn yaand yerler

40/84

MOBBING AAMALARI
rgtlerde ;
rgt iinde kritik bir olayn yaanmas
ve saldrgan davranlarn ortaya
kmas.
Maduru lekeleme almalarnn
hzlanmas.
Ciddi travma ve kiisel ynetim.
Kovulma.
41/84

MOBBINGN RGTLERE
PSKOLOJK MALYETLER

Bireyler aras anlamazlk ve atmalar,

Olumsuz rgt iklimi,
rgt kltr ve deerlerinde k,
Gvensizlik ortam,
Genel sayg duygularnda azalma,
alanlarda isteksizlik nedeniyle
yaratcln azalmas,

42/84

MOBBINGN RGTLERE
EKONOMK MALYETLER

Hastalk izinlerinin artmas,

Yetimi igcnn rgtten ayrlmas,
ten ayrlmalarn artmasyla yeni alan
almnn getirdii maliyet,
ten ayrlmalarn artmasyla eitim
etkinliklerinin maliyeti,
Genel performans dkl,
kalitesinde dklk,
alanlara denen tazminatlar,
sizlik maliyetleri,
Yasal ilem ve mahkeme masraflar,
Erken emeklilik demeleri,
43/84

MOBBINGN ALEYE ETKLER

Aile ii huzursuzluk,
Yn deitirme,
Aile ii fiziksel iddet,
Boanma,

44/84

NE YAPILABLR ?

Bir sorunu zmenin en iyi yolu,

sorun ortaya kmadan nce,
sorunu zmektir.

45/84

NE YAPILABLR ?
Bunun iin;
ncelikle,
Mobbing nedir?
Niin yaplr?
Kim yapar?
Amac nedir?
Sonular nelerdir?
Kendinizin, dier alanlarn ve yneticinin
rgte ilikin metaforu nasldr?
Bu konularda bilgi sahibi olmak gerekir.
46/84

Size Mobbing Yaplamaya Baland

se;

nce sakin olunuz.

Sreci doru tanmlaynz.
Bu durumun bir mobbing olup olmadna
karar veriniz.
Olumsuz davranlar grmezden geliniz,
sorun yokmu gibi davrannz. Mobbingin
zerinize yapmasna izin vermeyiniz.
47/84

Size Mobbing Yaplamaya Baland

se;

Unutmaynz ki, mobbing maduru tek bana

hibir kural deitiremez. Kurban, kural
bakalarnn koyduu bir oyun iindeki roln
kabullenmeye zorlanr.
Zayf ve kuvvetli ynlerinizi iyi tanmlaynz.
Kurban roln asla kabul etmeyiniz.
Olaylarn nedenlerini ve taraflarn iyice
aratrn. Anlamaya aln.
zleyicileri ve desteleyicileri tanmlayn.
Mobbingin ynn tanmlayn.
48/84

Size Mobbing Yaplamaya Baland

se;

Ynetimin de mobbing srecinde olup olmadn tespit

edin.
Size mobbing uygulayanlarla uygun bir dille konuun.
Sonu alamyorsanz, sorunu toplantlarda dile getiriniz.
(Sakin, kararl, beden dilini etkin kullanan bir kii imaj
izin.)
Bakalarnn beden dilini ve tavrlarn izleyin.
Eer umursamaz ve sizi dikkate almaz tavr
iindelerse, en ksa zamanda o iyerini terkediniz.

49/84

MOBBING STRATEJLER

Kesin snrlar izme.

Kiisel dengeyi salama. (izin
kullanma, grevlendirme ya da
psikolojik tedavi alma)
Ortam deitirme.

50/84

MOBBINGDE GRLEN 5 AYRI

DAVRANI TP

Tmletirme
Zorlama
Baskn olma
Kanma
Uzlama
Kanma amirlerle, uzlama eit
glerle olur.

51/84

MOBBING SRECNDE

Kendine ve dierlerine kar duyarll

yksek olanlar tmletirmeyi,
Kendine kar duyarll dk olanlar
zorlamay,
Dierlerine kar duyarll dk,
kendisine kar duyarll yksek olanlar
baskn olmay,
Hem kendisine hem de dierlerine kar
duyarll dk olanlar
52/84

MOBBING MADURU NCE

Sorunu dile getirir.
Daha sonra, rgte bal kalma gibi
yapc strateji uygular.
Baarsz olursa,
ten kma,
Sorunu yok sayma,
Baka ilgi alanlarna ynelme,

53/84

Mobbing Srecinde zgven

Gelitirenler;

ncelikle bana gelenleri iyi tanmladlar.

Kolay kurban olmay reddettiler.
Hep iyimser oldular.
Aclarn kendilerine itiraf ettiler.
Yeni hobi ve beceriler edindiler.
nsanlardan ve toplumdan izole olmadlar.
Gnll kurulularda altlar.
stifa, yarg ve yeni bir i zerinde durdular.
Hep inanl oldular.

54/84

Mobbing Srecinde zgven

Gelitirenler;

Kendilerine deer veren dostlar buldular.

fkenin enerjisini verimli ilerde
kullandlar.
Duygularn konuarak ifade ettiler.
Resim, yaz, spor ve egzersiz yaptlar.
Edebi eserleri okudular.
Mizahn gcnden yararlandlar.

55/84

ALIANLAR
doyumu elde ettikleri ve rgte yapt yatrm
arttka;
Dile getirme ve sadakat
Daha iyi i olana bulduunda ise;
Dile getirme ve ayrlma
grlmektedir.

56/84

YAKIN EVRENN
YAPABLECEKLER

Kurban, yakn evresine yaadklarn

aka ifade etmelidir.
Taraflar yetersizse yardm alnabilir.
Yaknlar ncelikle dinlemelidir.
Onun gzel ve pozitif zelliklerini
vurgulamaldr.
zgven oluturmasna yardm
edilmelidir.
Kiinin seyahat etmesi, mekan
deitirmesi iyi sonular verebilir
57/84

DORU FADE

Yarn seni ararm.

Senin iin en zor olan nedir?
Olay doru tanmlayalm.
Sana nasl yardmc olabilirim?
Birlikte bir yol haritas izelim.
stediin kadar konuabiliriz

58/84

HATALI FADE

Yardmc olabilirsem beni ara.

ok kark ve zor bir durum.
Ayrl gitsin.
Bu ite senin de kusurun vardr.
Gl olmalsn.
Artk bu konuyu kapatalm.

59/84

RGTLER NELER YAPABLR?

rgtler vizyon ve misyonlarn net

bir ekilde tanmlamal ve ortaya
koymaldr.
rgt kltr oluturulmaldr.
Grev ve sorumluluklar net biimde
tanmlanmaldr.
rgtn etik ilkeleri olmal ve insana
deer verilmelidir.
Disiplin kurallar adil uygulanmaldr.
60/84

NCE NSAN FELSEFES

Kat hiyerari olmaz.

alanlar yneticiden korkmazlar.
Hatalar gizlenmez.
Eitim ve renme hakk vardr.
Mteri memnuniyeti esastr.
Brokrasi az, yetki oktur.
Kalite bir yaam tarzdr.
grenler merkezdedir.
Sistem, alanlarn ve mterilerin beklentilerine
gre srekli gelitirilir.
alanlarn yaptklar ilere sayg duyulur.
Her birimdeki birey kararlara katlr.

61/84

K NELER YAPABLR ?

grenlerin eitim ihtiyalar belirlenebilir.

Personel seiminde insan ilikileri kriterleri
konabilir.
e alm ve yerletirmede hassas davranlr.
Motivasyon teknikleri uygulanr.
nsan merkezli ada yaklamlar
kullanlr.
Bireysel gelimeye nem verilir.
rgtsel kltrn zmsenmesi salanr.
62/84

DURDURULABLR YA DA
ENGELLENEBLR M ?

Durdurmak ya da engellemekten nce

sorunun varln anlamak gerekir. Konu,
Trkiyede ne yasal olarak tanmlanm ne
de bilinen bir olgu haline gelebilmitir. Snrl
sayda insan kaynaklar uzman ve sayl
psikologun dnda ne sendikalar ne de
alma bakanl byle bir sorunu
gndemine almamtr.

63/84

DURDURULABLR YA DA
ENGELLENEBLR M ?

Bu durumda sendikaya
danldnda ya sorun
anlalmayacak ya da iyerlerinin
doal bir sreci olarak grlecektir.
nk yaygn isizlik ortamnda
baka birinin altrlmak istenmesi
mmkndr ve srf bu nedenle bu tip
davranlar sergileniyor olabilir..
64/84

DURDURULABLR YA DA
ENGELLENEBLR M ?

Mobbing aslnda ska karlalan

yldrma kavramndan ok uzak gibi
grnmese de, yldrma olgusu genel
kabul grm ve engellenmesi iin
allmayan bir konu olduu iin, hem
olayn psikolojik boyutlarnn hem de
korunma ve nlemlerin ne karlmas
asnda mobbing kullanlmaktadr

65/84

DNYADAN MOBBING
ANKETLER VE RNEKLER

irket literatrne "mobbing adyla

geen, i yaamndaki psikolojik terr veya
zorbalk, unvan, deneyim, cinsiyet, ya fark
olmadan her koulda insann karsna kan
bir davran biimi. Bu konuda Trkiye'de ok
az aratrma yaplm durumda.
Human Resources Management, Trkiye'deki
mobbing vakalarn aratrmak amacyla bir
anket dzenledi. Yenibiri.com zerinden
yaplan ankete 100 kii katld. Katlanlarn %
56'sn erkekler, % 44'n kadnlar oluturdu.

66/84

DNYADAN MOBBING
ANKETLER VE RNEKLER
Katlmclarn % 81'i i hayatnda
mobbing ile karlatklarn
sylediler.
Mobbing'le birka kez karlaanlarn
oran % 79, sadece birka kez
karlaanlarn oran % 18, hi
karlamayanlarn oran ise % 2

67/84

DNYADAN MOBBING
ANKETLER VE RNEKLER

Katlmclarn % 70'i bu davran

yneticisi konumunda olan kii yada
kiilerin gsterdiini belirtti.% 25'i
ayn seviyedeki alma
arkadalarndan % 3' astndan ve %
1'i de dierlerinden mobbing'e
uram gzkyor

68/84

DNYADAN MOBBING
ANKETLER VE RNEKLER

Aratrma sonularna gre en ok yaanan

mobbing eitleri yle:
% 16 olmayan hatalar karma
% 9 ters bak
% 6 toplantda aalama
% 14 tecrit etme
% 6 duygu ve ruh halinde ini ve klar
% 13 kendisinin bile uymad sama kat kurallar
koyma
% 9 baarl ileri aka yok sayma
% 5 serte eletirme
69/84

DNYADAN MOBBING
ANKETLER VE RNEKLER

Peki bu vakalar nasl sonulanyor?

Anket sonular gsteriyor ki;% 27 alan istifa
etmi, % 25 bilmezden gelip ie devam etmi.%
18 iten karlm, % 17 ise bu durumu st
ynetim ya da K yetkilisine iletmi, yani
kurumsal bir yaklama bavurmu.
Geri kalan kk bir oran ise, farkl sonulara
ulam; rnein st ynetim ile konuup
deiiklik olmaynca istifa edenler, durumu ilk
amirinle paylaanlar, ya da benzer bir tavrla
karlk verenler var.
70/84

DNYADAN MOBBING
ANKETLER VE RNEKLER
Dnyada mobbing vakalar

ngiltere'de 1996'da Institute of Personnel and

Development(IPD) tarafndan yaplan aratrmaya
gre, her 8 alandan biri (3 milyon kii yzde
12)son be ylda iyerinde duygusal zorbala
maruz kalm.

ABD 'de Gary Namie bakanlnda yaplan

aratrmaya gre, her 6 alandan biri (yzde 16)
18 ay boyunca mobbinge maruz kalm.

Almanya'daki bir aratrma ise, zorbaca

davrann genellikle st ynetici (yzde 38.2) ya
da bu stn dier alanlarla birlikte (yzde
12.8) uygulandn ortaya koyuyor.
71/84

HUKUK BOYUTU

Hukuk sistemimizde bir konu, bak asna

gre birden ok hukuk dal ile ilgili olmakla
birlikte, her konu aslnda sadece tek bir
hukuk dalna ilikindir.
Hukuk sistemimizde disiplinler aras konularn
snrl olmas da bu duruma iaret etmektedir.
Bu balamda, psikolojik ve tinsel alanda
yaanan bir bask ve haksz fiil olan
mobbingin hukuk dilindeki karl haksz
fiil dir.

72/84

HUKUK BOYUTU

Duygusal taciz anlamna gelen Mobbing

kavram, ilk olarak 1984de svede
Hayatnda Gvenlik ve Salk konulu bir
raporun iinde Heinz Leymann tarafndan
ortaya atld.
svete 1993te karlan yerinde
Kiilerin Madur Edilmesi adl kanun, bu
alanda dnyadaki ilk rnek.

73/84

HUKUK BOYUTU

Mobbing, kavga, darp, fiili iddet biiminde

d dnyaya yansmasa da duygusal ve psikolojik
alanda var olan ve bu habitatta yaayp
palazlanan bir durum olup, haksz fiil olma
etkisini
de kardaki insann psikolojik hayat
btnlne zarar vererek gstermektedir.

74/84

HUKUK BOYUTU

818 sayl Borlar Yasasnn II.Faslnda

Haksz muamelelerden (filden) doan
borlar dzenlenmi olup, Yasann 41.
madde
Gerek kasten gerek ihmal ve teseyyp
yahut tedbirsizlik ile haksz bir surette
dier kimseye bir zarar ika eden ahs, o
zararn tazminine mecburdur. Ahlaka
mugayir bir fiil ile baka bir kimsenin
zarara uramasna bilerek sebebiyet veren
ahs,
kezalik
o
zarar
tazmine
mecburdur. Hkm yer almaktadr.
75/84

HUKUK BOYUTU
Haksz fiilden doan zararn ispat, byle bir
fiile maruz kalarak zarar gren kimseye aittir.
Bu durum Borlar Yasasnn 42. maddesinde
Zarar ispat etmek mddeiye(iddia edene) der,
zararn hakiki miktarn ispat etmek
mmkn olmad takdirde hakim,
halin mutat cereyann ve mutazarrr olan tarafn
yapt tedbirleri
nazara alarak onu adalete tevfikan tayin eder.

76/84

HUKUK BOYUTU

Borlar Kanunundaki ahsi Menfaatlerin Haleldar

Olmas balkl 49. maddesinde;
ahsiyet hakk hukuka aykr bir ekilde tecavze
urayan kii, urad manevi zarara karlk
manevi tazminat namyla bir miktar para
denmesini dava edebilir. Hakim, manevi
tazminatn miktarn tayin ederken, taraflarn
sfatn, igal ettikleri makam ve dier sosyal ve
ekonomik durumlarn da dikkate alr. Hakim, bu
tazminatn denmesi yerine, dier bir tazmin
sureti ikame veya ilave edebilecei gibi tecavz
knayan bir karar vermekle yetinebilir ve bu
kararn basn yolu ile ilanna da hkmedebilir.

77/84

HUKUK BOYUT

yerinde psikolojik tacize urayan iinin

yukardaki rnekte grld zere
Mahkemesine
dava
aarak
tazminat
talebinde bulunabilir. Ancak davay atktan
sonra iinin i akdinin feshedilmesi
durumunda hukuki olarak olayn boyutunun
ne olaca tartma konusudur.

78/84

HUKUK BOYUT

Medeni Kanunun Drst Davranma balkl 2.

maddesinde herkesin, haklarn kullanrken ve
borlarn yerine getirirken drstlk kurallarna
uymak zorunda olduunu, bir hakkn aka
ktye kullanlmasn hukuk dzeninin
korumayacan, yiniyet balkl 3. maddesinde
ise; Kanunun iyiniyete hukuk bir sonu balad
durumlarda, asl olann iyiniyetin varl olduu
ifade edilmektedir.

Bu nedenle iiler ve iverenler karlkl olarak

birbirlerine kar iyiniyet kurallarna uygun
davranmak zorundadrlar.
79/84

HUKUK BOYUTU

te yandan Medeni Kanunun 23 ve 24.

maddelerinde kiiliin korunmasna ilikin
hkmler de bulunmaktadr. ayet iveren
veya dier iiler objektif iyi niyet
kurallarna aykr davranrlarsa madur
olan ii bunu ispat etmek koulu ile
tazminat talebinde bulunabilir.

80/84

HUKUK BOYUTU

erefe Kar Sular-Hakaret balkl 125.

maddesinde;
1) Bir kimseye onur, eref ve saygnln rencide
edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat
eden ya da yaktrmalarda bulunmak veya
svmek suretiyle bir kimsenin onur, eref ve
saygnlna saldran kii, aydan iki yla kadar
hapis veya adl para cezas ile cezalandrlr.
Madurun gyabnda hakaretin cezalandrlabilmesi
iin fiilin en az kiiyle ihtilt ederek ilenmesi
gerekir. 2) Fiilin, maduru muhatap alan sesli,
yazl veya grntl bir iletiyle ilenmesi hlinde,
yukardaki fkrada belirtilen cezaya hkmolunur.
hkmlerini ierdii iin mobbinge urayan ii bu
hkmlere istinaden madur olduunu ispat
ederek dava aabilir.
81/84

HUKUK BOYUTU

Psikolojik yldrma temelde psikoloji bilimi

ile ilintili gzkse de, uygulamada ou
kez iverenlerin iilerini maruz braktklar
basknn asl amacnn Hukuku
kapsamnda iiyi kartmaya ynelik
olduu aikardr.

82/84

HUKUK BOYUTU

TBMM tarafndan onaylanan Avrupa Sosyal

artnda da belirtilen, onurlu alma ilkesi
gereince, alanlarn alma ortamlarnn
insan
onuruna
yarar
bir
ekilde
dzenlenmesi gerekmektedir. Genel hukuk
hkmleri ve alma mevzuat bu tr
dzenlemeleri yapmaktadr.
Ancak uygulamada ska karlalmasna
karn ad konulamayan psikolojik taciz/yldrmann da bu kapsamda mevzuatmzda
yer almas gerekmektedir.
Yarg kararlaryla doldurulmaya allan
boluun
gerekli
yasal
dzenlemelerin
yaplmasyla giderilecei dnlmektedir.

83/84

MOBBING

Teekkr
Eder,
yi Yllar

84/84