TRKYEY LGLENDREN SON DNEM OLAYLARI

kinci Dnya Sava 1939 -1945

1939 ile 1945 yllar arasnda dnyann hemen her yerini iine alan uluslararas bir savatr. Birinci
Dnya Savanm zmsz brakt anlamazlklarla ortaya kan belirsizliklerin ve yirmi yllk gergin
geen bir dnemin ardndan balamtr. Sava, dnya zerinde iki bloka ayrlm olan devletler
arasnda gemitir.
Birinci biok: Mihver Devletleri adn alan Almanya, talya ve Japonyadr.
kinci blok: ngiltere, Fransa, ABD ve SSCBdir. Snrl bir konumda daha sonra bu bloka in de destek
vermitir.
Savan sebepleri:
Almanlar Birinci Dnya Sava sonunda imzaladklar Versay Antlamasnm ar artlar ierdiini
dnyorlard.
Bunun yannda sava sonunda yaadklar ekonomik skntlar da Almanlar yeni araylara itmitir.
1933 ylnda Adolf Hitlerin ban ektii an milliyeti Nazi partisi byk bir destekle
iktidara gelmitir.
Almanya, Birinci Dnya Sava sonunda imzalad anlamalar geersiz sayarken bir taraftan da an
bir silahlanma eylemi iine girmitir.
Birinci Dnya Sava sonunda ban tesis etmek amac ile kurulan Milletler Cemiyeti bu konuda
yetersiz kalm ve aadaki olumsuz gelimeleri engelleyememitir:
1931 ylnda Japonya in in Manurya blgesini igal etmitir.
1935 ylnda talya Etiyopyay igal etmitir.
1936 ylnda Almanya Ren Irma batsna asker karmtr.
talya ve Almanya spanya i savanda General Frankoya yardm maksadyla asker gndermitir.
Tm bu gelimelerden cesaret alan Almanya, talya ve Japonya; Berlin, Roma ve Tokyo
Mihveri
denilen oluumu tamamlamlardr.
1937 ylnda Japonya, ine sava amtr.

1938 ylnda Almanya, Avusturyay igal etmi, ayn yl ekoslovakyann Alman asll
vatandalarnn yaad Sdet blgesini istemitir.
ngiltere ve Fransa ekoslovakyay ikna ederek buray Almanlara terk ettirmiler, ancak Hitler
tm ekoslovakyay igal etmitir.
Almanyann Polonyay tehdit etmesi zerine ngiltere ve Fransa Polonyaya garanti
vermilerdir.

Savan Balamas ve Gelimesi:

Almanyann 1 Eyll 1939 ylnda Polonyaya saldrmas ile sava balad.
ngiltere ve Fransa 3 Eyll 1939 tarihinde Almanyaya sava atlar.
Trkiye 12 Haziran 1940 tarihinde tarafszln ilan etti.
ngiltere Babakan Churchil ile ABD bakan Roosvelt 10 Austos bir araya gelerek
Atlantik Anlamasn imzaladlar.
11 Aralk 1941 tarihinde Almanya ile ABD karlkl sava ilan ettiler.
6 Aralk 1941 tarihinde hemen btn Avrupa lkeleri savaa mdahil oldular.
Almanlar 26 Mart 1942 tarihinden sonra Yahudileri toplama kamplarna gndermeye baladlar.
1942 ylnda Almanya - SSCB savalar en youn dnemini yaamaya balad.
24 Temmuz 1943 tarihinde talyada Mussolini iktidardan dt ve talya sava d kald.
13 Ekimde Almanyaya sava ilan etti.
28 Kasm 1943 tarihinde Tahran Konferans yapld. ABD, SSCB ve ngiltere Trkiyenin savaa
girmesini istediler.
26 Ocak 1944de Almanyann Rusya seferi hsranla sonulanmaya balad.
13 Ekim 1944de ABD ordular Almanyaya girdiler.
25 ubat 1945 Trkiye Almanyaya sava ilan etti.
7 Mays 1945de Almanya teslim oldu.
6 Austos 1945de ABD Japonyaya atom bombas att ve akabinde de Japonya 2 Eyll 1945
tarihinde teslim oldu.
2 Eyll 1945 tarihinde ABD Bakan Truman kinci Dnya Savann bittiini ilan etti.

BRLEM MLLETLER (BM) 1945

Birlemi Milletler terimi ilk olarak Franklin D. Roosevelt tarafndan kinci Dnya Sava srasnda
mttefik lkeler iin kullanlmtr.
lk resmi kullanm ise 1 Ocak 1942 ylnda yaynlanm olan BMnin beyannamesinde ve Atlantik
Bildirisindedir.
BM 24 Ekim 1945 tarihinde resmen kurulmu uluslararas bir rgttr.
rgtn, kurulduu yllarda 51 olan ye says u an itibariyle yelii kaldrlan Vatikan ve stats
deitirilen in Halk Cumhuriyeti dahil 192ye ulamtr.
Not: Trkiye kurucu yeler arasnda yer alr.
rgtn ynetimi New Yorkta bulunan genel merkezinden yrtlr ve ye lkelerle her yl dzenli olarak
yaplan toplantlar yine bu genel merkezde gerekletirilir. rgtn blmleri unlardr:
Genel Kurul,
Gvenlik Konseyi,
Ekonomik ve Sosyal Konsey,
Ynetim Konseyi,
Genel Sekreterlik ve Uluslararas Adalet Divan.
Not: rgtn tepe yneticisi BM Genel Sekreteridir.
BM Gvenlik Konseyinde veto hakkna sahip 5 daimi ye bulunur; ABD, Rusya, ngiltere, Fransa ve in Halk
Cumhuriyetedir.
BMin leyii:
Genel Kurul:
ye devletlerden oluur. Her yenin Genel Kuruldaki temsilcileri 5 kiiden ok olamaz. Genel Kurulun
grevleri unlardr:
Silahszlanma ve silah denetimi konusunda nerilerde bulunmak.
Bar ve gvenlii etkileyecek grmeler yapmak, her konuda nerilerde bulunmak.
lkeler arasndaki iyi ilikileri bozucu sorunlarn, bar yollarla zm iin nerilerde bulunmak.
Gvenlik Konseyi:
Siyasal alanda bir yrtme organdr.
15 yesi olan bu kurulun grevleri unlardr:

BMnin ama ve ilkelerine uygun biimde bar ve gvenlii korumak.

Uluslararas bir anlamazla yol aabilecek her trl ekimeli durumu soruturmak.
Uluslararasnda ekimeli konularda anlama koullarn nermek.
Silahlanmay denetleyecek planlar hazrlamak.
Bara kar bir tehlike veya saldn olup olmadn aratrarak, izlenecek yolu nermek.
Saldrganlara kar askeri birlikler kurularak nlemler almak.
Ekonomik ve Sosyal Konsey:
Genel kurulca seilen 54 yeden oluur. yelikleri sona erenler yeniden seilebilirler.
Balca grevleri unlardr:
BMnin ekonomik ve sosyal almalarn yrtmek.
Uluslararas ekonomik, sosyal, kltrel konularda raporlar hazrlamak.
Uluslararas Adalet Divan:
Uluslararas Adalet Divan, BMnin yarg organdr. lkeler, istedikleri davay Adalet
Divanna gtrrler. Divan 15 yargtan oluur. Yarglar, Genel Kurul ve Gvenlik
Konseyince seilirler. Grev sreleri dokuz yldr. Divanda bir devletten iki yarg
bulunamaz. Uluslararas Adalet Divan, Hollandann bakenti Laheyde bulunmaktadr.
Vesayet Konseyi:
Uluslararas vesayet sistemini gelitirmek iin kurulmutur. Gvenlik Konseyinin 5 daimi
yesi yeleridir. Dnya devletlerinin tmnn bamszlm salamay ama edinir. Her
yenin 1 oyu vardr.
Genel Sekreterlik:
Genel Sekreterlik, BMnin br organlarnn almalarn iin gerekli ortam ve koullan
salar. Ortaya konan program ve politikalar uygular. Uluslararas bar ve gvenlii
bozucu olaylar konusunda raporlar hazrlayp Gvenlik Konseyine sunar.
Not: BMnin resmi dilleri Arapa, ince, Franszca, ngilizce, spanyolca ve Rusadr.

Dnya Bankas 1944

BMye bal ok ynl uluslararas finans kuruluudur. kinci Dnya Sava srasnda ABD New
Hampshire eyaletinin Bretton Woods ehrinde kurulmutur. Dnya Bankas, nceleri sava
sonras Avrupasnn imarna yardmc olmutur. Bugn ise, bankann temel amac yoksulluun
azaltlmas olarak saptanmtr. Bankann faaliyetleri ksaca unlardr:
BMye ye lkelere proje ve program kredisi verir.
zel sektre de kredi verebilir. Ancak bunun iin devlet gvencesi aranr.
Bankann kayna ye lkelerin dedikleri aidatlardr.

Uluslararas Para Fonu (IMF) 1944

1944 yl Temmuz aynda ABDnin New Hampshire eyaletinin Bretton Woods ehrinde dzenlenen
Birlemi Milletler Konferansna katlan 45 hkmet temsilcisi tarafndan kurulmutur. Dnya
Bankas ile sk irtibatta olan bir kurulutur.
Kurulu amac ise 1930 lu yllardaki Byk Buhran ve sonrasnda uygulanan korumac d ticaret
ve dviz kuru politikalarndan kanlmasn, uluslararas finansal sistemin istikrarl ileyiini ve
kinci Dnya Savandan zarar gren lkelerin hzl bir ekilde yeniden imarn salamaktr.
IMFnin kaynaklan temelde ye lkelerin IMFye katldklar zaman -dedikleri yelik kotalarndan
veya kota artrmalarndan salanmaktadr.
IMFnin amalan ise unlardr:
Uluslararas parasal ibirliini tevik etmek,
Uluslararas ticaretin genilemesini ve dengeli bir ekilde bymesini
kolaylatrmak,
Dviz kurlarn da istikrar tevik etmek,
D deme a bulunan lkelere ksa vadeli krediler amak,
Stand-by Dzenlemesi ad ile yelerine destekleme kredileri vermek.

Uluslararas Adalet Divan 1945

BMnin alt ana organndan birisidir.
Genel Kurul ve Gvenlik Konseyinden seilen 15 yargtan oluan
divandr. Yarglar deiik lkelerden seilir. Bylece dnyadaki de
iik hukuk sistemlerinin temsil edilmesi salanmaya allmtr.
Hakimler dokuz yl iin seilir. Seilen hakimin tekrar seilme
hakk vardr.
Divan kararlan en az dokuz yenin katld toplant sonucu
alnabilir.
Divana yalnzca devletler taraf olabilir. Kiisel bavuru yolu
kapaldr.
Divann yetki alan, bir uluslararas uyumazlkta taraf olan
lkelerin kendisine getirdikleri davalar ile BM Antlamasnda ya da
yrrlkteki uluslararas antlamalarda zellikle ngrlm
konulan iine alr. Uluslararas Adalet Divan stats, BM
Antlamasnn ayrlmaz bir parasdr ve Adalet Divannn
alma esaslarn belirler.
Divann alnan kararlana uymayanlara kar bir yaptrm yoktur.

EKONOMK BRL VE KALKINMA RGT

(OECD)
24 sanayilemi lkenin 1961 ylnda Paris
merkezli olarak kurduu rgttr.
rgtn amac:
Sanayilemi lkeler arasnda ekonomik ibirliini
artrmak,
Daha az gelimi veya gelimekte olan ye olan
olmayan lkelere yardmda bulunmak,
Yedi sanayilemi lke olan G-7 ler gurubunun yllk
ekonomik toplantlarn organize etmektir.
rgt 1990 ylnda ekonomik alanda sermaye destei
iin Avrupa Bankasnn kuruluunu gerekletirmitir.

Not: ABD, Kanada, ngiltere, Fransa, talya, Almanya,

Japonya G-7
lkeleridir.

Kuzey Atlantik Savunma rgt (NATO)

SSCB tehdidine kar Bat Avrupal ve Kuzey Amerikal devletlerin ortak savunma rgt olarak
kurulmutur.
kinci Dnya Sava sonras Avrupa lkelerinin zayf dmesiyle dnyada kart ideolojileri temsil eden ABD
ve SSCB kar karya kalmlardr.
1948 de ekoslovakyann ynetiminin komnistlerin eline gemesi Bat Avrupa lkelerini
rahatsz etmitir.
Bu gelime zerine Belika, Fransa, Hollanda, Lksemburg ve ngiltere Brksel Pakt olarak bilinen ittifak
antlamasn imzalamlardr.
Daha sonra ABDnin de telkinleriyle Bat Avrupa Birlii ad altnda askeri bir rgt kurulmutur.
Bu rgt NATOnun kurulum aamasndaki ilk nemli adm olarak kabul edilebilir. Birlik lkelerinin
istei ile bu birlie ABDde katlmtr.
Daha sonra yaplan grmeler sonucu 4 Nisan 1949 tarihinde Brksel merkezi olmak zere
NATO resmen kurulmutur.
Washington Antlamas ile kurulan NATO kollektif bir savunma rgt olarak bilinmektedir.
Kurucu antlamann zellikle 3., 4., ve 5. maddeleri nemlidir.
Bu maddelerle ye lkeler, ortak savunma iin yeteneklerini gelitirmeyi, herhangi bir yenin
toprak btnl, siyasi bamszlk ve gvenlii tehlikede olduunda bir araya gelmeyi ve
herhangi birine saldrldnda bu saldry hepsine kars yaplm bir saldr olarak kabul etmeyi
taahht etmilerdir.
1952 ylnda Trkiye ve Yunanistan, 1955 ylnda Federal Almanya ve 1982 ylnda da spanya rgte
ye olmulardr.
NATOnun u an 12 si kurucu toplam 26 yesi bulunmaktadr.
Bunlar: Belika, Kanada, ek Cumhuriyeti, Danimarka, Fransa, Almanya, Yunanistan,
Macaristan, zlanda, talya, Lksemburg, Hollanda, Norve, Polonya, Portekiz, spanya,
Trkiye, ngiltere, ABD, Bulgaristan, Romanya, Slovakya, Slovenya, Estonya, Litvanya ve
Letonyadr
. Kasm 1991 ylnda Dou Blokunun kmesi ile onalt NATO, alt Varova ve Baltk lkesinin katlm
ile Kuzey Atlantik birlii Konseyi kurulmutur.

Kore Sava (1950 - 1953) ve Trkiyenin Bu Savaa

Katlmas
1950 ile 1953 yllar arasnda Kuzey Kore ile Gney Kore arasnda yaplan savatr.
1945 ylnda SSCBnin Koreyi igal etmeye balamas ile Kore topraklan 38. paralelden
itibaren ABD ile SSCB arasnda paylalmtr.
Bu paylama sonucu Kuzey ve Gney Kore ad altnda iki yeni devlet ortaya
kmtr.
Blgeden ABD kuvvetlerinin karlmas amacyla inin de desteini alan SSCB
kontrolndeki Kuzey Kore 25 Haziran 1950 tarihinde Gney Koreye
saldrmtr.
Not: Kore Sava Souk Sava dneminin ilk scak savadr.
Sava, Amerika ve Mttefiklerinin, daha sonra da in Halk Cumhuriyetinin katlmasyla
uluslararas bir boyut kazanmtr.
Kore Sava sonunda Korenin blnml korunmu ve bugne kadar gelen birok
sorun miras kalmtr.
Sovyet tehlikesine kar mttefikler arayan ve bu sebeple NATOya girmek isteyen
Trkiye, bu isteklerini daha kolay elde etmek ve ABD ile yaknlamak amacyla Kore
Savana tugay dzeyinde bir birlik yollamtr.
General Tahsin YAZICI komutasndaki Trk tugay Kunuri Savanda byk
baar gstermi ve Dokuzuncu Amerikan Ordusunun evrilmesini nleyerek
cephenin kmesini engellemitir.
Bu sava srasnda evrilen ve dost kuvvetlerle balants kesilen Trk tugay
baaryla direnmitir. Bu direnii ile de btn dnyann takdirini toplamtr.

ORTAK EKONOMK YARDIMLAMA KONSEY

(COMECON)

5-8 Ocak 1949 tarihinde Moskova'da, Sovyetler

Birlii, Bulgaristan, ekoslovakya, Macaristan,
Polonya ve Romanya tarafndan kurulmutur.
Kurulua ayn anda Arnavutluk, 1950 ylnda
Demokratik Alman Cumhuriyeti, 1962 ylnda
Moolistan ve 1972 ylnda da Kba katlmtr.
rgtn amac; yeler arasnda ekonomik
tecrbe deiimi, hammadde, gda, makine ve donatm
yardmlamas salamaktr.
Arnavutluk 1961 ylnda rgtten ayrlmtr.
Dou Blokunun kmesini mteakip rgt 1991 ylnda
dalmtr.

Nrnberg Mahkemeleri 1945 - 1946

kinci Dnya Sava sonunda sava sulularn
yarglamak amacyla kurulan uluslararas askeri
mahkemelerdir.
Mahkeme yetkisini 1945 ylnda ABD, SSCB,
ngiltere ve Fransa arasnda imzalanan Austos 1945
tarihli Londra Antlamasndan almtr.
Alman ehri olan Nrnberg te 20 Kasm 1945 de
balayan mahkemeler 1 Ekim 1946 ylnda sona
ermitir.
Mahkemede Nazi partisi yneticileri insanlk
suu, sava sular, dnya barna kar ilenen
sular ve savaa sebep olmak sularndan
yarglanmlardr.
Yarglanan 24 kii 10 yl hapisten idam cezasna kadar
deien cezalar almlardr.

Badat Pakt 24 ubat 1954

Trkiye Cumhuriyetinin giriimleri sonucu
Trkiye ile Irak arasnda olumu bir pakttr.
Paktn Trkiyenin doudaki gvenliini artrmas
ve Ortadou barma katkda bulunmas
amalanmtr.
Pakta daha sonra ngiltere, ran ve Pakistan da
katlmtr.
14 Temmuz 1958 ylnda Irakta yaplan
ihtilal sonucu krallk rejimi yklm ve yerine
kurulan cumhuriyet hkmeti paktan
ekildiini ilan etmitir.
Bu gelime zerine pakt dalm ancak CENTO
adl rgtn kurulmasna da neden olmutur

Merkezi Antlama rgt (CENTO)

24 Mart 1959 ylnda Irak, Badat Paktndan ekildiini resmen
aklamtr.
Irakn ayrlmasndan sonra Paktn merkezi, Ankara olmu
ve 18 Agustos 1959da da Paktn ismi Merkezi Antlama rgt
(CENTO) olarak deitirilmitir.
Pakta ye lkeler Trkiye, ran, Pakistan ve ngilteredir.
Pakt ilk toplantsn 9 Ekim 1959 tarihinde Washingtonda
yapmtr. rgt, aslnda savunma amacyla' kurulmu olmasna
ramen; faaliyetlerini, yeler arasnda ekonomik, kltrel ve
teknik ibirlii konularna yneltmitir.
Taraflar ABD ynetimi ile ikili antlamalar imzalayarak rgte
daha fazla destek vermesini salamak istemilerdir.
Hindistan ile Pakistan arasnda kan Banglade
anlamazl ve Kbrs olaylarnda ki ABDnin tutumu nedeniyle
Pakt nemini yitirmitir.
1979 ylnda ran, ii Devrimini mteakip paktan ayrldn
ilan etmitir.
Pakistann da paktn nemini yitirdiini iddia etmesi
zerine rgt 1979 ylnda dalmtr.

Avrupa Ekonomik birlii

rgt (OEEC)
1947 ile 1960 yllan arasnda faaliyet
gstermi olan Avrupa merkezli ekonomik
rgtlenmedir.
kinci Dnya Sava sonunda uygulanmaya
balanan Marshall yardmnn planlanmas
amacyla kurulmutur.
Avrupa Ekonomik Topluluunun kurulmas ile
rgt nemini yitirmeye balamtr.
1961 ylnda ABD ve Kanadann da
katlmas ile rgt Ekonomik birlii ve
Kalknma Tekilatna (OECD) dnmtr.